Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


atjhttp  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


X 


PATROLOGLE 

CURSUS  COMPLETUS, 

»0 
RIBLIOTHECA  UNIVERSALIS,  INTEGRA,  DNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMICA 

OHNIll  SS.  PATRIM,  DOCTORli,  SCRIPTORUMQUE  EMLESIASTKORH, 

SIVB  LATINORCM,  8IVB  GRJ5CORUM, 

QUI  AB  JRVO  APOSTOLICO  AD  jETATEM  INNOCKNTII  Ul  (AlfN.  1116)  PRO  LATINIS, 
ET  AD  PBOTII  TEMPORA  (ANN.  863)  PRO  GRjBCIS,  FLORUERUNT; 

RECUSIO   CHRONOLOGICA 

OMNlllM  QUjE  EXSTITERE  MONUMENTORUM  CATHOLlCiE  TRADITIONIS  PER  DUODECIM  PRIORA 

EGGLESIiE  SiECULA  ET  AMPLIUS, 

JUXTA   EDITIONES  ACCUBATIS81MAS,   INTEB  88  CUMQUB  N0NNULLI8  C0DICI8U8  MANUSCBIPTI8  COLLATAS, 

PERQUAM  DILIGENTER  CASTIGATA; 

DI8SERTATIONIBU8,   C0MMENTARII8  TARIISQUB  LECT10NIBU8  CONTINRNTER  II.LU8TRATA; 

OMN1EU8  0PEMBU8  P08T  AMPLISBIMAS  ED1TI0NE8  QUJL  TRIBU8  NOVISBIMIS  S4CULI8  DgDENTVB  ARSOLHTAS 

DETECT18,  AUCTA; 
1ND1CIBU8  PABTICULARIDU8  ANALTTICI8,  SINGULOS  8IVB  TOMOS,  SIVE  AUCTOBES  ALICUJUS  MOMENTI 

SUB8EQUENTIBU8,  DONATA  ; 
CAPITIILISINTBA  IP8UM  TEXTUM  RITB  DISPOS1T1S,  NBCNON  ET  TITULI8SINGULARUM  PAGINABUM  MaBGINBM  8UPERIORRM 
DISTINGUBNTIBUS  SUBJECTAMQUB  MATEBlAM  8IGNIFICANTIBUS,    ADORNATA  ; 
OPERIBUS  CUM  DUBII8,  TUM  APOCRTPHISy  ALIQUA  VERO  AUCTORITATB   IN   ORDINB  AD   TBADITIONEM 
ECCLESIASTICAM  POLLENTIBUS,  AMPLIFICATA; 
DUCENTIft  ET  AMPLIUS    INDICIBU8  LOCUPLETATA  ;  SED  PRASERTIM  DUOBUS  IMMRNSI8  ET  GENEBALIBUS,  ALTERO 
SCILICET   RERUM,  QUO  CONSULTO,  QUIDQUID  NON  SOLUM  TALIS  TALISVB  PATER,  VF.RUM  AUTEM  UNI1SQUISQUE. 
PATRUM,  ABSQUE  ULLA  EXCEPTIONE,  1N  QUODLIBET  TnEMA   8CBIPSBBIT,   IINO   INTUITU  CONSPICUTUR ', 
ALTERO  SClUPTUHiE  SACR/E,  EX  QUO  LECTORI  COMPBRIRR    SIT  OBVIUM   QUINAM    PATRR8    BT 
IN  QUIBU8  OPEBUM   SUORUM    LOCIS  SINGULOS  SINGULORUM     LIBBORUM    SCRIPTURJS    VER8US  , 
A   PRIMO  GENESEOS    USQUE    AD    MOVIS8IMUM    APOCALTP8I8,  COMMENTATI    8INT. 
EDITIO  ACCURATISSIMA,CJZTERISQUE  OMNIBUS  FACILE  ANTEPONENDA,  81    PEBPENDANTUB    CHABaCTEBUM  NITIDITA89 
CIIABTiB    QUALITA8,   INTBGRITAS  TEXTU8,    PERFBCTIO  CORRECTIONI8,   OPERUM   RECUSORUM    TUM    VARIETAS 
TUM  NUMERU8,  FORMA  VOLUMINUM  PERQUAM  COMMODA  SIBIQUE  IN  TOTO  0PEBI8  DECURSU  CONSTANTBR 
SIMILIS,PRETII  EXIGUITAS,  PRJZSERTIMQUE  ISTA  COLLECTIO,  UNA,  METIIODICA  ET  CBRONOLOGICA, 
8EXCENTORUM    FRAGMBNTORUM    OPUSCULORUMQUE    HACTBNU8    HIC    ILLIC    SPARBORUM, 
PRIMUM  AUTEM    IN    N08TRA    BIBLIOTUBGA  ,  BX   OPEBIBU8   AD    OMNE8  ATATES, 
LOC08,  LINGUAS  FOBMASQUB  PBRTINENTIBU8 ,  COADUNATOBUM. 

SERIES  LATINA, 

IN  QUA  PRODEUNT  PATRES,  DOCTORES  SCRIPTORBSQUE  ECCLESLE  LATIftE 
A  TERTULLIANO  AD  INNOCENTIUM  III. 

ACCURANTE  J.-P.   MIGNE, 
BlMtotbceae  clcri  nnirerm», 

8IVE 
COBSUUM  COMPLBTORUM  Iff  *NGCL09  SCIENTIJ3   ECCLES1ASTICJ3    RAMOS    ED1TORB. 


PATROLOGIA,  AD  JNSTAR  IPSIUS  ECCLESIJS,  IN  DUAS  PABTES  DIVlDITUB,  ALIA  NEMPE  LATINA,  ALIA  GRJSCO-LATIKA. 
LATINA,  JAM  PENITU8  EXARATA  ,  VIGINTI-QUINQUB  ET  DUCENTIS  VOLUMINIBUS  MOLE  SUA  8TAT,  AC  QUINQUE- 
YIGINTI-CENTUM  ET  MILLE  FRANCI8  VENIT.  GRJJCA  DUPLICI  RDITIONB  TTPIS  MANDATA  EST.  PRIOR  GRJttOM 
TEXTUM  UNA  CUM  VERSIONB  LATINA  LATEBALI  AMPLECTITUR,  KT  FORSAN  CENTUM  VOLUMINUM  EXCEDET  NU- 
MERUM.  POSTEBIOR  AUTEM  BARC  VERSIONEM  TANTUM  RXHIBET,  IDEOQUB  INTRA  QUINQUAGINTA  ClRCITER  VOLU- 
MINA  BET1NEBITUR.  UNUMQUODQUE  VOLUMEN  GKJECO-LATINUM  OCTO,  UNUMQUODQUE  MERE  LATINUM  QUiNQUE 
FRANCIS  SOLUNMODO  EMITUR  l  UTROBIQUE  VERO,  UT  PRRTH  IIUJUS  BENEFICIO  FRUaTUR  BMPTOR,  COLLECTIONKM 
INTEf.RAM,  SIVE  GBACAM  SIVE  LATIAAM  COHPAHET  R£CR*.ti£'EBiY;'S4«:U£  ENIM  CUJOSQUE  VOLUMINIS  AMPLITU- 
DINEM   NECNON   RT  DIFFICULTATES  V^*(# 4*ETU  JftJlABINT;  \~    '   • 

tATROLOG\MJ,AJlNM  TOMUS  LL 

S.  PROSPER  AQUITANUS,  IDATJUS  A&JjEFLAVIENSIS  EPlSCOPUS,  MARCELLINUS  COMES. 


EXCUDEBATUR  ET  VENIT  APUD  J.-P.  MIGNE  EDITOREM , 

IN  VIA  DIGTA  PAMROISE,  OLIM  PROPK  PORTAM  UJTETIiE  PARISIORUM  VULGO  FEtiFER 

NOMINATAM,  SEU  PETIT-MONTIIOUGE,  NUNC  VERO  INTRA  MUENIA  PARISINA. 

1861 


(  .Sl 


SMCVLVM  V,  AMI  UO-460. 


S.  PROSPERI 

AQUITANI , 

S.  AUGUSTINI  DISCIPULI,  S.  LEONIS  PAPjE  NOTARII, 

OPERA  OMNIA 

jTJTTA   HSS.   CODICES,  NECNON  KDITIONES   ANTIQUIORES  KT  CASTIGATIORBS  AGGURATB  RBCOGNITA» 

SECUNDUM   ORDINBM   TRMPORUM  DISPOSITA,  BT  CHRONICO  INTEGRO  BJUSDEM,  AB  ORTU 

RERUM  USQUE  AD  OBITUM  VALENTINIANI  III  ET  ROMAM  A  VANDALIS  CAPTAM 

PERTINBNTE,  LOCUPLBTATA. 


ACCEDDNT 


IDATII  ET  MARCELLINI  COMITIS 

CHRONICA 

AD  BXQUISTTAM  SIRMONDI  EDITIONEM  RBCENSITA. 


ACCURANTE  ET  DENUO  RECOGNOSGENTE  J.-P.  MIGNE, 
BIBUWTHBCiB   CLEBI  VNIVBRSiB, 

srvE 
CURSUUM  COMPLBTORUM  IN  SINGULOS  SCIENTLE  ECCLBSIASTICJE  RAMOS  BDITORB. 


— ^ — ■ 

TOMUS  UNICUS. 


i  •  -     * 


"  '$toF:&J9ivis§  uiLLtcte.  ■  "■ 


EXCUDEBATUR  ET  VENIT  APCD  J.-P.  MltiNE  EDITORElf , 

W  VIA  DICTA  VAMBOISE,  OLIM  PROPE  PORTAM  LUTETLA  PARISIORUM  VULGO  DENFER 

NOMINATAM,  SEU  PETIT-MONTRQUGE,  NUNG  VERO  INTRA  MOENIA  PAIUSINA. 

1801 


II  PRiEFATIO.  t* 

toor  se  recepisse  ipsis  D.  Prosperi  episcopi  ipsorum  lucubrationes  typis  suis  excudere  :  nec 
statim  id  pnestare  potuisse,  propter  exemplaria  tum  parum  accurale  descripta,  tum  non- 
nullis  desideratis  opusculis  imperfecta.  «  Quapropter  (subdit)  ut  vobis  gratiGcarer,  atque 
studiosorum  commodis  inservirem,  editionem  minime  pnecipitandam  putavi :  sed  primum 
vehementer  copandum,  ut  opus,  si  quo  paclo  Geri  posset,  prius  prislino  nitori,  germanaque 
integritati  restitaeretur.  Proinde  huc  illuc  missis  litteris,  negotium  dedi  amicis  el  Gallis  et 
Germanis,  prtBserlim  humani»>rum  litterarom  studiosioribus,  ot  quidqaid  hujus  auctoris 
apud  eos  in  antiquis  bibliothecis  lateret,  tam  lacerum  quam  integrum  ad  me  transmitterent. 
A  quibus  inler  alia  vetustissima  cxempiaria  allata  sunt  simul  qu©  desiderabantur  opuscula  : 
iiempe  duo  versu  heroico,  de  Providentia  Dei  unum,  alterum  mpl  |Ax«/H<rra>v;  praeterea 
Expositio  in  poslremos  unutn  et  quinquaginta  psaimos  :  omnia,  ot  opinor,  a  noslne  tem- 
pestatis  hominibus  non  visa.  His  igitur  omnibus  siqaul  inter  se  diligentissime  collatis,  effcci 
tandem  ut  hic  vesler  Prosper,  vir  tam  sanctus  quam  eruditus,  tot  retro  saeculis  in  tenebris 
delitescens,  situm  cariemquc  passus,  totus  nitidus,  purus,  integerqoe  in  lucem  exiret.  » 
Hactenus  Stephanus  Gryphius.  Ex  cujus  verbis  colligitur,  quaecumquc  ante  se  fuerant 
edita  tunc  a  viris  doctis  rccognila,  omissis  tamen  tam  epistola  Ccelestini  pap»  ad  episcopos 
GalliflB  pro  Prospero  et  Hilario,  quam  sedis  apostolic©  sententiis  de  gratia  Dei  et  libero  ar- 
bitrio  :  alia  vero  his  addita,  qu®  ab  eo  recensentur  :  quibus  annumerand®  Responsiones  ad 
Capitula  Gallorum,  et  ad  Capitula  objectionum  V incentianarum.  Hisque  omnibus  praefigi 
curavit  vitam  ejusdem  Prosperi  a  Joanne  Antonio  Flaminio  Imolensi  contextam  :  de  qui 
quid  sentiendum  legi  potest  infra  articulo  10  Vit»  sancli  Prosperi. 

Verum  annoChrisli  1565,  Joannes  SotellusMontinensis,  Lovanii  minoris  collegii  theolo- 
gorum  alumnus,  reverendo  in  Cbristo  Patri  D.  Carolo  Vander  Linden  sacne  theologia; 
baccalaureo,  et  monasterii  Parcensis  ordinis  Praemonstratensis  apud  Lovanium  abbali  nun- 
cupavit  novam  quam  instituil  Operum  Prosperi  nostri  emendationem.  In  qua  quidem  edi- 
lione  uihil  priorum  reprsesentarc  omisit,  et  nonnulla  alia  proprio  labore  addidil :  scilicet 
Libros  duos  de  Vocatione  Gentium,  qui  alias  Ambrosio,  et  aliis  quibusdam  afGcti  legebantur  : 
ille  autem  falso  quidem  S.  Mediolanensi  Antistiti  tribui  fatelur,  at  auctori  suo  Prospero  putat 
restituendos,  «  non  tantam  ob  styli  et  phrasis  similitudinem,  sed  eliam  quia  in  bibliotheca 
Kegularium  S.  Martini  Lovaniensiset  in  bibliotheca  abbati®  Camberonensis,  necnon  in 
Bonncfliensi  abbatia  apud  Namurcum  in  antiquissimis  exemplaribus  mss.  habentur  nomine 
beati  Prosperi.  Certe  Ambrosii  non  esse  (ait  ille)  ex  stylo  clarius  apparet,  quam  ot  ulla 
oslensione  egeat :  et  ex  eo  maxime,  auod  post  damnatos  Pelagianos  (ante  quorum  damna- 
lionem  e  vivis  excesseral  Ambrosius)  sint  scripti,  ut  videre  est  in  cap.  22  libri  prioris. » 
Ejusdem  quoqoe  Prosperi  censet  epistolam  quam  addidil  ad  Demetriadem  virginem,  partim 
ob  stylum,  partim  ob  argumentum.  «Dirigitur  enim  posl  damnatam  Pelagii  haeresim  contra 
epislolam  ejusdem  Pelagii  de  sancta  Virginitate  ad  eamdem  Demetrtadem,  qu«  habetur  in 
initio  tomi  iv  apud  Hieronymum  :  quce  epistola,  vivenle  adhuc  Ambrosio,  non  videtur  exsti- 
tisse.  »  Sedde  his  nos  in  admonitione  otrique  praGxa  sat  multadisseruimus.  Addidilquoque 
Prosperi  epistolam  ad  Augustinum  de  reiiquiis  Pelagiana  hcereseos  in  Gallia  subolescentibus, 
inter  Prosperi  opera  nondum  editam  :  omissamque  in  Lugdunensi  editione  C&lestini  papce 
Epistolam  cum  sententiis  subjici  solitis  vir  ille  non  omisit :  primusque  interomnes  iibris 
Prosperi  noslri  adiunxit,  nec  immerilo,  ut  nos  postea  dicturi  sumus,  Canones  alterius  con- 
cilii  Arausicani.  Vitam  qfuoque  ex  suo  ingenio  suisque  parlim  conjecturis,  judice  Labbco 
(Script.  Eccl.  tom.  II,  pag.  2b9),  concinnatam  prcemisit :  in  qua  quid  sibi  de  singulis  a  se 
editis  operibus  videretur  aperuit :  et  inter  csetera,  Carmen  de  providentia  Dei  a  D.  Prosperi 
operibus  removendum  duxit,  quia  Pelagian®  doctrin»  est,  cui  Prosper  infeslissimus  fuit. 
De  quo  in  admonitione  pag.  779  diximus.  Libros  vero  de  Prcedictionibus  et  Promissionibus 
Dei ,  quatcnus  sibi  licuit,  puros  iutegrosque  edidil,  sed  ab  alio  quam  a  Prosprro 
scriptos  ex  styli  phrasisque  dissimililudine,  et  Gennadii  Trilhemiique  silentio  probari 
posse  arbitratur. 

Anno  autem  1576,  iidem  omnes  S.  Prosperi  libri  denuo  ad  examen  revocati  in  editione 
Duacensi  per  Joannem  Olivarium,  qui  hanc  suam  editionem  dicat  Joanni  Sarraceno  priori 
Tedastino  Atrebatensi:  cui  suscepti  a  se  laboris  rationem  reddensin  epistola  nuncupatoria, 
Prospeh  opera  mittere  sc  gloriatur  superioribus  quidem  editionibus  non  satis  expurgata, 
tunc  vero  nitidiora  et  non  modica  accessione  cum  variarum  lectionum,  tom  plurium  laru- 
narum,  maximeque  unius  perquam  insignis  supplemento  locupletiora.  Emcndationes  plu~ 
rimas,  ilemque  varias  lectiones  parlim  suppeditarat  liber  ab  ipsomel  reverendissimo  priore 
collatus  cum  antiquis  codicibus,  partim  vetustissimum  volumen  bibliotherae  Camberoncn- 
sis,  quod  habebat  manu  descriptos  de  Vita  contemplativa  libros  tresy  de  Vocatione  Gmtium 
duos,  etunum  Epigrammatum.  Ex  quo  his  in  libris  multa  facta  meliora,  quae  deerant  sup- 
plela,  annotata  plurima,  nec  acerrimo  quidem  patroni  sui,  cui  libenler  illa  submittit,  judicio 
(ut  sperat)  improbanda. 

Ad  postrem»  hujus  editionis  Duacensis  normam  anno  1630  prodiit,  qu®  Coloniae  Agrip- 
pin®  facla  notatur  sumplibus  hteredum  Joannis  Crithii  sub  signo  Galli;  ac  reliqu»  omnes 
qitffi  dcinccps  ad  nostra  usque  tempora  diversis  annis  variisque  in  urbibus  excus®  fuerunt. 
Unde  de  prioribus  S.  Prosperi  Operum  editionibus  haec  satis  erunt.  Ad  hauc  noslram  tandeni 
est  descendendum. 

in  ca  adornanda  hac  nobis  mcns  hic  Gnis  fuit,  ut,  quantum  Geri  potuisset ,  amplissima , 


.« 


13  PRiEFATlO.  14 

eastigatissima  ♦  et  optimo  ordine  disposita  prodiret :  ut  etiam  ex  illa  aliquid  adjumenti  lecto- 
ribus  subministraretur  ad  erroris  Scmipelagiani  bistoriam  plenius  cognoscendam.  Amplio* 
rem  quidem  exhibere  nequivimus  ,  quam  in  eam  conferendo  qoidquid  Operum  S.  Prosperi 
genuinorum  ,  aut  ipsi  afGctorum  haclenus  in  lucem  prodierat.  Hinc  non  negleximus  illud 
opusculum  quod  a  Sirmondo  primum  publicatum  est  anno  1619,  sub  hoc  titulo,  Confessio 
Prosperi  Tyronis  Aquitani,  cx  bibliotheca  Valicana  posl  Eugenii  et  Dracontii  carmina  :  de 
qna  qnid  sentiendum  eruditis  viderelur,  aperuimus  in  praevia  illi  operi  admonilione  pag. 
767 4.  Exhibuimus  etiam  Chronicum  integrum,  opus  a  prioribus  Prospen  editoribus  omissum  : 
cojug  omissionis  ratio  ea  a  Stephano  Gryphio  m  Lugdunensi  anni  1539  editione  affertur  : 
qoia  inler  Eusebiana  aliorumquc  Chronica  esset  excusum ,  et  quod  ob  nimiam  corruptio- 
nem  lectori  fastidio  fore  videretur.  Non  enim  inde  Prospero  nostro  praejudiciura  inferri  de- 
bere  credidimus,  quod  aliquidipsius  aliorum  fortunis  annexum  habcretur,  quin  eidem  data 
occasione  esset  resiituendum,  tam  i psius  ornamento,  quam  lectorum  commodis  profuturum. 
Nec  certe  tam  corruptum  censeri  nunc  debebit,  quam  ante  centum  et  septuaginta  annos  ; 
cura  a  viris  peritis  ad  mss.  codices  recensitum,  emendatum  et  auctum  habeatur,  tam  ab  An- 
drea  Duchesnio  tom.  I  Hist.  Francorum ,  quam  a  Philippo  Labbeo,  qui  integrum  edidit 
tomo  1  Bibliothec®  nov®  mss.  Cujus  editionem,  quasi  ampliorem  emendatioremque,  nos 
secuti ,  non  omissis  aiiarum  editionum  differentiis,  novo  etiam  labore  cum  mss.  Colberti- 
nis  quinque  contulimus. 

Castigavimos  etiam  singulos  edilionis  hujus  libros  ad  6dem  tot  mss.  quot  per  concessi 
temporis  limiteslicuitreperire  et  consulere,  probatiorum  quoque  qu©  antea  prodierant  edi- 
tionum;  quorum  indicem  damus  infra  statim  post  Opera,  et  ante  Appendicem  Operum 
Prosperi  nostri.  Et  ne  inter  varias  quae  in  libris  occurrerunt  loci  ejusdem  lectiones  temere 
se  legisse,  et  doctiorum  palalo  prsejudicare  voluisse  arguamur,  visum  est  in  marginem  in- 
feriorem  cojusque  paginaeeas  quas  negleximus  rejiccre,  ut  erudito  lectori  liberum  maneat , 
quam  sibimagis  saperejudicaverit  usurpare.  Hiucquoque  non  immerito  videbitur  castiga- 
tum  opus  universum  ,  quod  spuria  a  veris  et  dubiis,  dubia  quoque  a  veris  et  genuinis,  et 
sede,  et  characlere ,  et  admonitione  prieambula  distingui  curavimus,  adductis  de  unoquoque 
eorum  eruditorum  virorum  sentenliis ,  nec  cujusquam  judicio  censura  conGdentiori  prceju- 
dicantes. 

Ordinem  porro  eum  inter  opera  sancti  Prosperi  statuimus,  qui  fuisse  demonstretur  scri~ 

ptioniseorumdem,  sive  ex  textu  ipso  iibrorum,  sive  ex  materia,  sive  ex  doclorum  gustu  et 

testimonio.  Hinc  Epistolam  Prosperi  adAugustinum  de  reliquiis  Pelagianw  hareseos  in  Gal- 

lia  subolescentibus9  etc,  tamquam  primum  Auctoris  noslri  contra  illos  grati»  adversarios 

conalum,  primo  loco  exhibuimus  ;  cum  eas  litteras  quas  ibidem  testatur  se  antea  ad  eum 

dedisse,  aut  quas  ab  ipso  se  accepisse  gratulalur,  ullibi  nancisci  non  sit  concessum.  Hanc 

sequitor  Epistola  HUarii  de  eodem  argumento  ad  Augustinum  quoque   lempore  eodem 

scripta,  et  per  eum  qui  prioris  perlator  fuit  transmissa.  Utrique  vero  com  responsum  fuerit 

S.  Anlistftis  Hipponensis  libris  duobus  de  Pradeslinatione  sanctorum  et  de  Dono  perseveran- 

tice  ad  Prosperum  etHUarium  directis ;  miraii  sumus  nominem  antea  animadvertisse,  quanto 

jure  hos  sibi  libros  Prosper  nosler  vindicaret,  et  quam  utilem,  immo  necessariam  cum  ejus 

sociique  Hilarii  epislolis  connexionem  retinerent.  Unde  non  visum  esl  satis  consultum  foro 

a  nobis  sludiosorum  affectui  etulilitati,  nisi  hos  statim  sequi  curassemus.  Rufini  Epistolam 

adhuc  in  vivis  agente  Augustino  ad  Prosperum  scriptam  longius  differre  non  oportuit  :  nec 

insigne  el  numquam  satis  pro  merito  priedicandum  Carmen  Prosperi  nostri  de  Ingratis  in- 

scriptum ,  quod  pariter  tunc  exaratum  probalur  cum  nondum  inter  coeliles  assumptus  fuis- 

set  Auguslinus,  cujus  fam®  ac  doctrinae  contra  Semipelagianorum  murmura  cl  obtrectatio- 

nes  vindicandsB  gralia  fuerat  susceptum.  Huic  majoris  perspicuitatis  ergo  utiliter  adhibita 

nemo,  ut  speramus,  inGciabitur  tum  brevia  cujusque  loci  argumenta,  quae  jam  antea  lege- 

bantur  in  eodem  Poemate  in  vernacolam  linguam,  tam  soluta  quam  stricta  oratione  conver- 

so  ab  anno  16*6,  tum  nolas  grammaticales  et  criticas  a  Martino  Steyaert  Lovaniensi  doctore 

non  ita  pridcm  defuncto  eidem  operi  subjunctas  in  Opusculis  Lovanii  cdilis  anno  1703,  qui- 

bus  etiam  Epigrammata  duo  in  Augustini  Obtrectatorem  et  Epitaphium  utriusque  hcerescos 

Pelagianwet  Nestoriana,  de  quibus  mox,  eiucidanlur.  Duo  epigrammata  illa  pariter  &  Car- 

mine  contra  Ingratos  edito  divelli  nondebuere,  quseei  non  multo  posleriora  hinc  probantur 

quod  in  his  Auguslinus  superstes  esse  insinuetur.  Hisque  subjicilur  Epitaphium  Nestorianos 

et  Pelagiance  hcereseon  propter  rerum  com  praecedentibus  alGnitatem,  elsi  forte  tcropore 

posteriori,  postdamnatos  nempe  iterum  cum  Nestorianis  Pelagianos,  exaratum. 

Responsiones  Prosperi  ad  Gullorum  et  ad  Vincentii  Objectiones  contra  doclrinam  Augustini 
auctorisque  noslri  famaro  disseminatas,  atquead  Excerpta  et  dubia  Genuensium  presbytero- 
rumf  qoia  Romano  Prosperi  el  Hilarii  itineri  priores  credimus,  stalim  etiam  post  prsemissa 
exhibemus  :  elsi  non  dissimulandum  ,  aliis  quibusdam  visuo  esse  illas  ipsoruinreditui  po- 
steriores  statuendas :  de  qoo  penes  lectores  esio  judicium, 

Rediit  Roma  in  Gallias  cum  Hiiario  suo  Prosper  noster,  celebri  WXdiCalestini  papce  ad  Gal- 
lioj  episeopos  Epistola  tnunilus  :  cui  adjunctte  fuisse  creduntur,  quce  subjungi  soient,  sedis 
apostolicce  episcoporum  Auctoritates  de  Gratia  Dei  et  Libero  voluntatis  Arbitrio  e  scriuiis 
ecciesiasticis  deprompt®,  ul  infra  pag.  263  etscquentibusdicetur.  Quibus  armatus  slrenuus 

*  Hic  et  ubiubi  S.  Prosperi  operum  aliqau  citalur  locus,  rc\ocalur  lcctor  ad  uumcros  crassiores  lexlui  bnjus  uostr» 
ediiiouis  coalin*.uier  ioscrlos. 


15  PRiEFATIO.  15 

Augostini  grattoque  ab  eo  propugnat»  defensor,  majori  adhuc  confidentia  manus  conseruit 
cum  Semipelagianis  Massiliensibus,  et  hos  inter  contra  Cassianum  Massiliensium  presbyte- 
rorum  Augustinique  obtrectatorum  primiceriom  scribere  aggressus  est.  Hujus  viri  in  lucera 
prodierant  Collationes  salutaribus  documentis  quidem  refert»,  sed  aliquol  in  locis  non  extra 
omnem  reprehensionem  posit»  :  quas  inter  legebatur  circumferebaturque  Collatio  tertia  de- 
cima9  de  Protectione  Dei,  in  qua  novam  et  a  se  primo  excogitatarn  distinctionem,  omnipo- 
tenliae  divins  juribus,  et  peccali  originalis  fldei  non  parum  derogantem,  evulgare  non  dubi- 
larat.  Hanc  nos  collationem  san»  doclrioffi,  quamubique  luetur  S.  Prosper,  non  obfuturam, 
si  eo  loci  legeretur;  immo  ex  oppositione  libri  Prosperi  contra  eamdem  exarati  orthodoxce 
sententi»  lucem  allaturamarbitratisumus.  lllam  enim  excipit  stalim  Liber  sancti  Prosperi 
Aquitani  de  Gratia  Dei  et  Libero  Arbitrio  eontra  Collatorem,  id  est,  conlra  Cassianum  cotla- 
tionis  isliusce  auctorem ,  quem  tamen  honoris  causa,  et  ex  pacis  studio  proprio  nomine  in- 
digitare  noluit. 
Sequuntur  Psalmorum  a  c  ad  cl  Expositio;  Sententiarum  ex  operibus  S.  Augustini  Hip- 

fwnensis  episcopi  delibatarum  liber  unus.  Item  ex  sententiis  sancti  Augustini  Epigrammatum 
iber  unus  :  quse  cum  Augustini  libros  aut  exscriptos  de  verbo  ad  verbum,  aut  sensuum 
ipsius  perfeclam  imitalionem  fere  ubique  exhibeant,  Prosperum  arguunt  in  sanctissimi 
Doctoris  libris  diurna  nocturnaque  manu  versandis  a  puero  exercitalissimum  :  quorum 
tempus  in  admonitione  cuique  prsefixa  satis  probabile  eflicitur. 

De  Chronico  integro  nonest  quod  plura  narrentur,  prseler  ea  quse  superius  dicta  sunt,  et 
in  admonitione  ejusdem  fusius  disserentur.  Hoc  solum  his  addendum  restat ,  quod  huic 
emeudando  proter  mss.  codices  supra  notatos,  ac  editiones  Ducbesnii ,  Labbei ,  et  eam  quce 
inseritur  lomo  VIH  Bibliolhec©  Patrum  Lugdunensis  anni  1677  consuluimus  etiam  cditionem 
ejusdem  Chronici  ab  Arnoldo  Pontaco  episcopo  Vasatensi  ad  mss.  viginti  octo  et  octo  edi- 
tiones  emendatam  ,  ac  nolis  ejusdem  illustratam,  et  anno  1604-  Buraigal»  apud  Simonem 
Milangium  excusam. 

Slatim  posl Chronicum legitur Conciliumll  Arausicanum deGratia  etLibero  Arbitrio,  anno, 
ut  creditur,  515,  celebralum.  Quod  eo  jure  Prosperi  operibus  annecti  coepit  ab  anno  1565,  in 
edilione  Lovaniensi ,  et  deinceps,  quod  concilii  hujus  Patres  eam  doctrinam  definierint, 
quam  S.  Prosper  contra  Massilienses  defenderat,  et  non  paucos  canones  suos  ex  ipsismet, 
non  Auguslim  solum  ,  sed  eliam  Prosperi  nostri  verbis  contexuisse  notentur ;  ac  in  canone 
ultimo  illam  Cassiani  duplicis  generis  priedestinatorum  distinctionem ,  quce  a  Prospero  tam 
egregie  in  libro  adversus  eum  edilo  confutata  fuerat ,  auctoritatesua,  Scripturarum  effatis, 
autiquoruroque  definitionibus  munita,  aperte  rejecerint  ac  reprobaveriut. 

El  ea  quidem  cerla  etindubitatasunl  sancti  Prosperi  opera.  Hcec  sequuntur  alia  qusedam, 
quce  dubiis  accensenda  judicavimus  :  scilicet  Confessio,  qua  dicitur  Prosperi  Aquilani,  de 
qua  nonnihil  supra;  Poema  conjugis  ad  uxorem ;  de  Providentia  divina  Carmenf  quod  a  no- 
bis  primum  in  capita  divisum,  et  capilum  argumenla  operi  prefixa  ,  resque  de  quibus  in 
singulis  ejos  parlibus  tractalur  in  margine  collaterali  breviter  notal».  Postea  autem  haben- 
tur  libri  duo  de  Vocatione  omnium  gentium  cum  argumentis  in  capite  et  in  corpore  operis, 
quffi  in  Leone  novissim»  editionis  feguntur.  Ac  demum  Ad  sacram  Virginem  Demetriadem 
Epistola ,  seu  de  Humilitate  Christiana  Tractatus  operum  genuinorum  dubiorumque  seriem 
claudit.  De  singulis  non  pauca  in  admonitione  unicuique  pr®Gxa  reperienlur. 

De  Appendice,  quam  in  partes  duas  distinximus,  non  est  quod  plura  hic  referamus,  prae- 
ter  ea  qu»  in  admonilione  librorum  de  Vita  eontemplaliva  el  in  ea  qu®  librum  de  promissio- 
nibus  et  Prcedictionibus  Dei  praecedit,  qui  duo  primam  Appendicis  partem,  cum  Pseudo- 
Chronico  admonitione  sua  munito,  constituunt,  dicta  legunlur.  Alleram  vero  Appendicis 
nostrffi  partem  qum  scriptaet  monumenta  impleant,  quo  consilio,  quo  fructu  ibidem  sint 
collocata  fuse  satis  expositum  in  admonitioue  eo  loci  exhibita.  Ibi  quoque  monuimus  his 
scriplis  monumentisque  leclionem  Operum  sancti  Prosperi  ac  ipsam  Semipelagianoruin 
historiam  lucem(ut  speramus)  esse  accepturas.  lndicem  denique  rerum,  verborum,  loco- 
rum,  personarum,  sententiarum  notatu  digniorum  quce  occurrent  legenti  Prosperum ,  et  ea 
Opera  qu®  Prospero  cum  aliquo  fundamenlo,  elsi  non  cerlo,  tribui  posse  videntur,  statim 
post  Opera  ipsa  el  syllabum  codicum  emendationi  adhibitorum  edimus.  Eorum  autem  scri- 
ptorum  et  monumentorum ,  quce  Appendicis  parlcm  ulramque  constituunt,  in  voluminis 
tolius  calcem  rejicimus. 

Hffic  suntquffi  ad  publicam  ulilitatem  promovendam,  et  iis  obtemperandum  jussis  qu» 
negligere  non  erat  mlegrum,  vel  tentata  vel  effecta  sunt.  ln  quibus  si  quid  minus  recti 
contra  mentem  nostram  admissum  fuerit ,  benigne  ignoscet  lector  lequus  el  eruditus.  Si  quid 
vero  boni  et  ulilis  a  nobis  prffistilum  judicetur,  totum  in  illum  nobiscum  refundet  a  quo 
Omne  datum  optimum  et  omne  donum  perfectum  (Jacob.  i,  17),  qui  docet  hominem  scientiam 
[Ps.  xcm,  10)  linguasque  infantium,  si  ei  placuerit,  faciet  disertas  (Sap.  x,  21). 


17 


VITA  S.  PROSPERI  AOUITANL 


1* 


VITA  S.  PROSPERI  AQUITANI, 

EX  OPERIBUS  IPSIUS  ET  SCRIPTORUM  ECCLBSUSTICORUM  LIBRIS  CONCINNATA 


ARTICULUS  PRIMUS.  A 

Veterum  et  recentiorum  de  Prospero  encomia^  el  quit 
ejut  sttjlut. 

Inter  eos  qui  beati  Augustini  doctrinae  propugna- 
tores  exstiterunt,  principem  locum  et  eruditionis 
laude,  et  auctoritatis  pondere,  et  nominis  celebritate 
sibi  vindicat  sanctus  Prosper  (Labb.  de  Script.  t.  II, 
p.  251).  Hunc  amicus  et  collega  ejus  Hilarius  (Protp. 
ep.  ad  Aug.)t  cujus  horlaiu  videlur  in  id  certaminis 
desceudfese,  ad  Auguslinum  scribens,  tum  moribut, 
tum  eloquio,  et  ttudio  clarum,  adeoque  notitia  tanti 
viri  dignum  afirmat  (Uilar.  ep.  ad  Aug.).  Hunc  Vi- 
ciorius,  qui  anno  457,  Prospero  forsiian  adhuc  in 
vivis  agente,  scribebat,  virum  tanctum  ac  venerubilem 
appeilat  (Bueher.  CgcL  p.  6,  7).  Hunc  concilium  Ro- 
mae  sub  Gelasio  pontiflce  anno  494  habitum,  dum  B 
scripta  ejus  approbat,  virum  dicit  reliqiotittimum 
(ConciL  t.  IV,  p.  426).  Gennadius  ipse,  licet  illi  haud 
saiis  aequus,  ut  qui  nimis  feliciter  cum  Cassiano 
pugnaverat,  tamen  eloquio  polentem,  et  (ut  loquitur 
iile)  termone  scholatticum,  attertionibutque  nervotum 
agnoscit  (Gennad.  EccL  ScripL  c.  84).  S.  Fulgenlius 
(Lib.  ad  Mon.  c.  30),  cum  beatus  Augustinus  celeri 
praeventus  obitu  Galiorum  presbyterorum  objecta  re- 
fellere  non  potuisset,  dicta  ejus  recta  flde  ei  copioso 
sermone  a  Prospero  viro  erddito  et  sancto  fuisse 
defensa  observat.  Nonnulla  mox  ab  eodem  Prosperi 
loca  proferantur :  «  Ut  cuncti  noverint,  inquit,  quid 
debeant  de  praedestinatione  sanctorum  impiorumque 
sentire.iEademrepetit  Fulgentius  alio  in  loco  (Lib. 
u,  c.i).«ltautpleriqne,  inquit,  iicel  in  ea  (quae-C 
stione  nempe  de  diversitate  praedestinationis  justorum 
et  iniquorum)  soleant  non  leviter  permoveri,  facile 
possint,  et  divinorum  librorum  teslimoniis  instrui, 
et  sancti  Augustini  libris,  et  Prosperi  erudilissimi 
viri  responsionibus  informari.  >  Quaecumque  vero 
ad  laudem  ejus  faciunt  apud  Gennadium,  ea  omnia, 
non  reliqua,  exscribit  ad  annum  403  Marcellinus.  A 
Cassiodoro  tancti  appellatione  cohonestatur  (Inttit. 
c.  17),  a  Beda  aulem  (UitL  Angl.  L  i,  c.  10)  rhetorit 
sive  oratorit.  Pholius  denique  (Cod.  54)  eum  vere 
hominem  Dei  fuisse  affirmat. 

Yeieribus  aslipulantur  receniiores ;  quos  interlegi 
potestTrithemius,quiProsperum  noslrum  « indivinis 
Scripturis  eruditissimum,  et  in  saecularibus  uobiliter 
doctum,  carminc  excelleniera  et  prosa,  eloquio  di-  D 
serlum,  sensu  profundum,  ingenio  subtilem,  asser- 
tione  nervosum,  vita  et  conversalione  sanctissimum 
apparuisse  >  teslatur  (Trith.de  Script  Eccl.  p.  52). 
Sixtus  Senensis«vividoquodamacsolerli  prxdilum 
iugenio,  genere  orationis  conciso,  excelso,  eleganii, 
in  divinis  humanisque  litleris  versatissimum  ;  ad 


baec  mirabili  vitae  sanclitate  commendabilem  >  asserit 
(Biblioth.  Sacr.  L  iv,  p.  369).  Censet  Scaliger  (Ad 
Euteb.  Chron.  not.  pag.  8)  illum  omnium  aetatis  suc 
longe  doctissimum  ac  peritissimum  fuisse.  Scriptas 
ab  eo  et  ab  Hilario  ad  Angustinum  in  Semipelagianos 
epistolas,  tantae  apud  posteros  admirationi  fuisse  ait 
Garnerius  (Adcommonit.  M.  Merc.  tup.  nom.  Coti.), 
ut  eas  novissimis  magni  gratiae  doctoris  operibus, 
ut  suppares  adjunctae  sint.  ls  praecipue  animadvertit 
in  Prospero  oculotadmodum  curiotot,  quos  vix  quid- 
quam  posset  fugere.  Addil  ad  magnam  ejus  eruditio- 
nem  accedere  paremjudicii  tagacitatem. 

EratProsper,  testibus  tum  aliis,  tum  Gennadio 
(Script.  Eccl.  c.  84),  in  Aquitania  provincia  natos, 
unde  fit  ut  Aquitanut  dici  soleat,  ut  ab  aliis  ejusdem 
nominis  viris  facilius  distinguatur.  Qua  vero  ex  parte 
amplissimae  isliusce  regionis,  qur.ve  ex  urbe  oriun- 
dus  fuerit,  non  constat  omnino.  Hinc  palttquam  non 
magna  sit  habenda  ratio  codicis  cujusdam  mana- 
scripti,  neque  admedum  vetusti,  Colberlinae  biblio- 
thecae,  ad  cujus  solius  fidem  emendatus  legilur  liber 
Sententiarum  ex  Augustino  excerptarum  per  doctis- 
simos  operum  S.  Auguslini  editores  in  appendicis 
toini  X  parte  tertia  (Nottm  Patrolog.  t.  XLY),  in 
quo  habetur :  «  Prosper  iste  Equitaneus  fuit  (forte 
pro  Aquitanus  fuit)  Telonentit  civis,  qui  reliciis  sae- 
cularibus  rebus  ad  divina  se  negoiia  transtulit.  > 
Sitn  est  enim  civiias  Toionensis  in  Yiennensi  Gal- 
liarum  provincia.  Patel  etiam  quam  illi  parum  sint 
audiendi  (Dupin.  I.  IV,  p.  430),qui,nullosuffulliar- 
gumento,  Prosperum  nosirum  vocant  Regientem  tn 
Aquitania,  unde  procul  abest  Regium. 

Profert  Sirmondus  (Prmd.  Uitt.  cap.  5,  p.  51) 
quasi  rem  indubitalam,  illi  cognomen  fuisse  Tironi ; 
quod  non  sat  scimus  utrum  in  manuscriplis  aliquot 
deprehenderit,  quemadmodum  ct  in  suo  Chronici 
Prosperiani  manuscripto  legi  testatur  Bucheriua 
(Cycl.  p.  21  () ;  etex  altero  ms.  citat  idem  Vossiua 
(Vottiut  Poet.  Lat.  L  n,  c.  17) :  an  potius  non  du- 
bitanter  existimaverit  adjudicandum  nostro  Prospero 
carmen  quoddam  quod  inter  ejus  opera  exstat,  et  a 
Beda  Tironi  Prospero  ascribitur  (Vid.  S.  Paulin. 
1685,  ditterl.  6,  p.  136;  et  Mon.  Ecclet.  tom.  XIV, 
not.  4). 

Ex  ejus  scriptis  facile  quivis  judicare  potest,  eum 
in  artibus  ingenuis,  ac  pracipue  in  poetica  baud  me- 
diocriter  e*se  vers9*.um  ;  quam  ipse  et  Panlinus 
multo  majori  cum  laude  excoluere,  quam  quilibet 
alius  eorum  omnium  qui  Ecelesix  mancipati  huic  ss 
studio  dedidere.  Sed  Prosper  eam  sanctioribus  etiam 
monumenlis  consecravil  quam  Paulinus.  In  pedestri 
quoque  illius  oratione  nescio  quid  eminet  quod  poe* 


19  VITA  S.  PROSPEM  AQUITANI,  10 

Um  redoleat,  sublimitas,  vehementia,  sermo  acer  et  A  nibus  Galliis  sicut  divitiis  primos,  sic  vitiis  crimi- 
uervosus,  crebrae  illi  sententiae,  verba  ad  acumen     natur. 


styli  subire  videntur ;  atque  etiam  mulio  roagis  lecto- 
rem  percellit,  sive  elocutionis  dignitate,  sive  solidae 
el  inconcusss  argumentationis  viribus.  Sed  illi  suf- 
ficit  sermonis  sui  nativus  decor,  nec  ad  ornalum 
aceersit  aot  in  eumdem  sonum  cadentia  verba,  aut 
plenos  ac  numerosos  modos,  aut  aequabiles  modula- 
tasque  periodos,  aut  denique  affeclata  illa  pigmenta 
quae  a  Leone  et  aliis  ejusdem  aevi  auctoribus  ad  sa- 
tietatem  usque  ingeruntur.  Cum  esset  eorum  dux 
qui  catbolicam  de  Gratia  Christi  doctrinam  tueban- 
tur,  scmperque  ineo  totusesset  ut  adversarios  Eccle- 
siae  iinpugnaret,  aut  eam  ab  illorum  incursu  defen- 
deret ;  lacerlosom,  si  sic  dici  fas  est,  et  miliiare 


Ut  ut  sit,  is  dequo  agimus,  cum  per  innumeras 
saevissimarum  dominationum  vicissiiudines ,  non 
subjectione  corporis,  sed  aniraae  sudore  serviret,  et 
indignis  confusus  officiis,  pejore  status  sui  condi- 
tione  turbaretur,  quae  sunt  ipsius  verba  (Infra^ 
p.  769,  770),  coepit  erubescere,  et  subtraxit  sef 
quantum  ab  instantibus  domini?  licuit,  in  occulium 
spiritus  cordisque  secretum  :  et  apprebenso  sancta- 
rura  Scripturarum  volumine,  quid  sibi  adhuc  spd 
superesset  inspexit:  ac  ex  his  certior  factus  para- 
tissimam  semper  eis  esse  Dei  misericordiam  quos 
male  actae  vilae  ez  animo  poeniieret,  multo  perfusus 
imbre  lacrymarum  ingemuit,  quod  se  Dei  redemptum 


scribendi  genus  usurpat,  resque  accuratius  multo  B  sanguine  peccato  venumdedisset,  quodque  sibi  ini- 


quam  verba  perpendit.  Hinc  est  quod  orationis 
ipsius  eompositio  nonnumquam  subobscura  sii.  Sed 
res  ipsae,  quantumvis  intricatae  sint,  eas  ille  tamen 
faciliime  illustrat,  nec  minori  perspicuitate  quam 
acrimonia  enucleat.  Vere  itaque  illud  de  Prospero 
statui  potest,  illius  orationem  non  esse  tanto  artifl- 
cio  elaboralam,  nec  tot  etoquentte  luminibus  dis- 
tinctam,  quot  in  scriptis  quorumdam  aliorum  repe- 
riri  queant ;  sed  prae  se  ferre  multo  plus  sanitalis, 
ingenii,  vebementiao. 

flac  de  S.  Prosperi  stylo  praemisisse  operae  pre- 
tium  fuit,  qoo  certius  ilii  abjudieentur  opera  quae- 
dam  ejus  nomine  hacienus  inscripia. 


ARTICULUS  II. 
Protperi  juventut  et  convertio. 

Exstat  opusculum  quoddam,  cui  tilulus,  Confettio 
Protperi  Aquitani  (Bibl.  PP.  tom.  VIII,  p.  195),  aut, 
ul  alii  legunt,  Tironit  Prosperi  Aquitani  (Lab.  de 
Seript.  Ecel.  tom.  II,  p.  201),  a  Jaeobo  Sirmondoex 
ms.  Vaticano  editom  anno  4619.  Estillud  satis  ele- 
ganter  scriptum,  ut  Magno  Prospero  tribui  possit : 
elsi  Antelmio  (IWn.  in  Op.  Leon.  p.  370)  in  ea  vix  ali- 
quid  deprekendi  videatur  Prosperi  siylo  satis  simile, 
aut  ejus  famae  valde  consentaneum :  eamdemque 
tanto  paire  indignam  indubitanter  pronuntiel  Ludo- 
vicus  Ellies  Dupin  (Tom.IV,p.  iii).  Habemus  au- 
tem  ex  illa  Prosperi  confessione  (Infra,  pag.  769  «I 
«^70»  eum  inler  tp^a  vitae  initia  renatum  in  Cbristo 
Jesu,  et,  a  misericorde  Domino  dimisso  originis  pec-  " 
cato,  prius  adeptum  libertatem  quam  ferocis  domini 
a  qup  detinebatur  intelligeret  servilutem.  Incusat 
sese  quod  acceptam  a  Patre  munificentissimo  sub- 
stantiam  ea  qua  par  erat  cura  servare  neglexerit, 
quodque  vitiis  omnibus  deditus,  in  iEgyptiorum, 
mox  etiam  in  Babyloniorum  Jura  transiverit,  nec 
ullum  aliud  praeierquam  letifene  voluptatis  pretium 
Susb  perdiUonis  acceperit.  Qua  ex  loquendi  ratione, 
simul  et  ex  iis  quae  pariler  de  primis  vitae  suae  annis 
fefert  Paulinus,  quid  colligi  debeat  diflcile  est  sla- 
fuere.  Quamquam  nota  sunt  quae  de  perditis  Aquila- 
norum  imprimis  divitum  moribus  deplorat  Salvianus 
\tk  Gubern-  Dei  l.  vn,  p.  154, 160),  dum  iilos  in  om- 


micissimis  serviret  dolens :  mox  confirmatus  el  ani- 
matus  constitoit  dirumpere  graves  quibus  vinctus 
detinebatur  calenas ;  et  ad  eum  reverti  a  quo  fuerat 
ad  vitam  emptus,  petere,  quaerere,  misericordiae  di- 
vinae  januam  pulsare.  Erubescebat  quidem  quia  ani- 
mo  nudus  erat,  et  nihil  babens  quo  membrorum,  id 
est,  morum  suorum,  inhonesta  circumtegeret,  ob- 
scoenae  egestatis  dedecore  confundebatur ,  neque 
tantae  familiae  tantique  Patris  conspeclum  subire  au- 
debat.  Quasi  vero  (inquit)  tolerabiliut  tit  judicium 
aecutatit  quam  sponte  confettit,  reit  contumacibut 
quam  tupplicibut,  ad  tremendum  Dei  tribunal  in 
morte  exhibitit  quam  ante  obitum  ad  Patrem  mise- 
ricordissimum  ex  animo  revertit.  Hinc  tandem  haec 
C  apud  se  statuit :  Habeat  quantatlibet  crucet  el  igno- 
miniat  pmitentiat  levior  erit  ignit  verecundice  quam 
gehennm.  Quibus  verbis  an  significet  se  publicae  poe- 
nitentiae  labores  amplecti  decrevisse,  non  staiim 
asseruerimus.  Verisimile  tamen  est,  si  id  consilii 
cepisset  Prosper,  aliquam  ea  de  re  in  scriptis  ipsius 
superfuturam  fuisse  mentionem. 

Neque  vero  si  illum  angebant  amissa  ejus  quam  in 
Baptismo  acceperat  gratiae  munera,  ideo  non  grato 
animo  adorabat  velocem  dignationem  el  properatain 
clemenliam,  qua  etiamnum  infanlulus  fuerat  rege- 
neratus.  Longe  ab  illis  dissentiebat  qui  ad  excusa- 
tionem  violatae  regenerationis  rudem  cetatem  et  im- 
prudentet  annot  causabanturt  tanti  sibi  immerilis 
collati  beneficii  immemores. 

lnnuere  videtur  se  tum  in  medio  alienae  gentis 
fuisse,  cum  ad  Deum  conversus  resipiscere  inslituit, 
seque  solum  fuisse  mulaturum,  ni  Barbarut  regni  sui 
limitet  ditpotitit  tervauet  excubiit.  Haecque  abillo 
proprie  vereque  dici  potuerunt.  Etenim  nemo  nescit 
quasstrages  collecli  e  diversis  gentibus  Barbari,  tum 
in  universa  Gallia,  lum  maxime  in  Aquitania  saecuio 
quinto  ineunte  ediderint. 

Prosper  quoque  in  Carmine  de  Providenlia  divina, 
si  tamen  genuinus  ille  Prosperi  fetus  credi  debeat, 
queritur  urbem  suam  a  Getis  incendio  deletam,  se- 
ipsum  captum  a  Barbaris,  inter  eorum  turmas  ab- 
actum,ac  peditem  ire  coactum.  Praesulem  suum  tina 
cum  affiictis  et  miseris  gregis  sui  reliqniis  scdem 


II  VITA  S.  PROSPERl  AQDITANI. 

aliquam,  aut  potius  eisilii  Iocum  quacsiisse  (Infra,  A     Ut  autem  erat  superstes  ejus  uxor 

p.  787). 

ARTICULUS  III. 

Pro$perum  cni  sui  calamitates  ad  pietatem  exeitant. 

Coniumacee  nonnullorum  querelae  cattigat. 


21 

illam  hortatur 

ut  pariter  Deo  se  dedicet,  quo  uterque  raulua  ope 

firmatus,  validius  ac  felicius  cum  hoste  dimicent  : 

hanc  ideo  sic  alloquhur  (Pag.  779,  v.  115  et  teq.)  : 


B 


Quod  Carmen*  Prospero  Tironi  a  Beda  trihuitur 
(Monum.  Ecclet.  tom.  XIV,  not.  4),  id  exsiat  inter 
Paulini  Nolani  Opera ,  eoque  minime  indignum  a 
viris  doctis  judicatur.  Ul  autem  illud  cum  hujus  hi- 
storia  conciliare  perquam  difficile  est,  ita  nihil  in  eo 
reperus  qnod  cum  rebus  gestis  Prosperi  non  optime 
cohaereat.  Et  huic  quidem  non  Bedae  solius,  sed  et 
codicum  aliquot  manuscriptorum  auctoriute  adjudi- 
catur.  Unum  est  quod  morari  possit :  nempe  Car- 
men  illud  ornatius  est,  et  liberius  fluitquam  utPro- 
speri  Opus  esse  videatur.  At  quidni  hic  alio  qnidem 
scribendi  genere  usus  tum  fuerit,  cum  profanorum 
scriptorum  litteras  ac  saecularis  eloquenliae  studia 
non  iu  pridem  dimisisset ;  alio  cum  de  expugnando 
errore  dumUxat  sollicitus ,  talia  verba  adhibuit 
qualia  graves  sententiae  firroaeque  rationes  postula- 
bant. 

Verum  quisquis  Undem  fuerit  Carminis  illius 
scriptor,  certe  conjugio  illigatus  erat,  et  id  Operis 
sui  uxori  suae  nuncupal  (Infra,  p.  773,  779).  Com- 
motus  tum  perpetua  rerum  huroanarum  mobiliUte, 
tum  asperrimis  aetatis  suae  aerumnis,  sese  ad  pieu- 
tem  novo  in  dies  studio  colendam  adhorUtur.  Ac 
multi  quidem  illius  temporis  oppressi  calamiutibus 

obduruerant,  Deumque  ipsum  nefariis  vocibus  in-  _  8oluU,tuinstrictaorationeOperibusstylumexercere. 
— - ~r — M*k'4",  '  Q"'m  A*  CmU   nw  l;k      Cum  vero  Gallia  a  decennio,  hoc  est  a  desinent* 


Tu  modo,  fida  comes,  mecum  isti  accingere  pugo«f 

Quam  Deus  infirmo  prabuit  auxilium. 
SolliciU  elaium  cohibe,  solare  dolentem, 

Exemplum  viiae  simus  ulerque  piae. 
Custos  esto  lui  custodis,  niulua  redde, 

Erige  labentem,  surge  levanlis  ope. 
Ut  caro  non  eadem  Untum,  sed  mens  quoque  nohts 

Una  sit,  atque  duos  spiritus  uuus  alat. 

Quas  tunc  temporis  ex  hominum  gcnere  vindex 
Deus  reposcebat  poenas,  iis  scelestissimi  quique, 
quos  veniam  supplices  pelere  oportebat,  ad  accu?an  - 
dum  non  sine  blasphemia  Deum  adducebantur  (In- 
fra,  pag.  785,  v.  15  et  $eq\.  Hi  manifeslissimis  di* 
vinae  providentiae  argumentis  ad  ipsam  oppugnandam. 
abusi,  quod  bonos  insontesque  pariler  et  noxios  iis- 
dem  viderent  premi  malis,  negabant  res  humanas 
a  Deo  gubernari,  et  ad  futilero  quamdam  fatorum 
vim  ac  siderum  potestatem  confugiebant  (lnfrat  pag* 
809,  v.  624  et  $eq.). 

Hujusmodi  blasphemi»  quae  beatum  Auguslinum 
ad  ingens  et  eximium  illud  de  Gvitate  Dei  Opus 
scribendum  impulerant,  scribendo  quoque  anno  416 
Carmini  de  Providenlia  divina  occasionem  dedere 
(Pag.  785,  v.  i  et  teq.).  Gonsueverat  autem  auctor 
illius  Garminis,  qui  insignem  ubique  eximiae  adver- 
sus  Deum  pietatis  sensum  prae  se  fert,  variis  tum 


cusare  non  reformidabant  ( Salv.  de  Guber.  Dei  lib. 
vu,  p.  152,  153).  Hic  vero  profitetur  se  suam  spem 
omnem  infixisse  ac  collocasse  in  solo  Deo,  cujus 
beniguiute  ipse  terrae  hujus  incola,  patriae  alterius, 
coelestis  nimirum,  civis  fuerat  effectus.  Pollicetur 
se  non  ignarum  terrenas  opes  perbrevi  jure  obtinerl, 
iu  snis  usurum,  quasi  suae  non  essent :  eas  se  jam 
non  miraturum,  non  consecUturum  honores,  neque 
fore  umquam  ut  qui  divite  Christo  fruatur,  saevien- 
tem  metuat  paupertatem,  qua  mente  prospera  sus- 
cepturus  sit ,  eadem  adversa  sustentalurum,  ita  sci- 
licet  ut  nec  malis  vinci  se  aut  dejici,  nec  bonis  capi 
efferrique  permittat,  debitas  semper  Cbristo  grales 
acturum,  ejusque  laudes  ac  honorem  ore  memori 
celebraturum  (Infra9  pag.  775,  v.  ISetteq.;  pag. 
l&5,v.inet$eq.). 

Postquam  paucis  ea  retulit  qnae  hominum  causa 
Deus  et  fecit  et  pertulit,  haec  subjungit  (In(rat  p. 
m,v.Met$eq.): 

Quidnam  igitur  Unta  pro  spe  tolerare  recusem, 

Aut  quid  erit  quod  me  separet  aDomino? 
Ignem  adhibe,  rimare  manu  mea  viscera,  lorkor : 

Effugient  pcenas  membra  soluU  tuas. 
Orcere  si  c«co  claudar,  nectarque  catenis ; 

Uber  in  excessu  menlis  adibo  Deum. 
Si  mucrone  paret  cervicem  abscindere  lictor, 

Impavidum  inveniet  mors  ciia,  poeaa  brevis : 
Non  metno  exsilium,  mundus  domus  omnibus  una  est. 

Sperno  famem,  Domini  Qt  mihi  sermo  cibus. 
Nec  Umen  ista  mihi  de  me  fiducia  surgit. 

Tu  das,  Christe,  loqui,  tuque  pati  tribuls. 
In  nobis  nibil  andemus,  sed  fldimus  in.  te. 

Quos  pugnarc  jubes,  et  superare  facis. 


anno  406,  quo  in  eam  irruperant  Barbari,  innume- 
ris  cladibus  conflceretur,  moestum  hominis  inge- 
nium  comprimebat  dolor,  eumque  jam  per  totum 
anni  unius  spatium  silere  coegeral ,  ul  qui  non  par- 
vam  patriae  suae  malorum  partem  tulisset  (lbid.) ; 
ctmmotus  est  tamen  aliquando  temerariis  blasphe- 
morum  hominum ,  quorum  aliqui  Gbrislianam  fldem 
profiteri  se  jactabant,  conviciis  :  acriusque  impia- 
rum  linguarum  jaculis  quam  omni  sievientium  Go- 
ihorum  crudelitate  stimulatus,  ad  vindicandam  stylo 
Dei  providentiam ,  ac  relundendas  ejus  iniroicorum 
conlumeliosas  voces  accessit  (Pag.  789 ,  v.  87  et 
$eq.). 
ry  Hoc  imprimis  dogmate  suo  in  Opere  nititur,  quod 
per  hujus  vitae  calamiutes  Deus  impios  plectat,  bo- 
nos  peccatorum  sordibus  mundet,  tepidos  accendat, 
et  erigat,  virtutum  decoribus  augeat  aique  ampli- 
licet  (Pag.  821,  v.  902  et  $eq.).  Tum  Deum  precalur 
ut  his  se  societ  quos  peccantes  bonus  arguit,  pa- 
trioque  emendat  flngello ;  potius  quam  illis  quos, 
summoto  jam  verbere,  cursu  volunutis  ire  et  pro- 
pria  libidine  ferri  permittit.  ln  hoc  opere  multa  in- 
venias  qu«  de  divina  gratia  egregie  dicta  ,  Pro- 
speroque  nostrohaudindignavideantur.  Gonlrasunt 
nonnulla  quae  cum  assertionibus  ab  eo  postea  tam 
strenue  quam  feliciter  propugnatis  cohaerere  vix  ju- 
dices.  Quo  fit  ut  id  Operis  illi  alioquin  convenientis- 
simum  non  facile  inlcr  ejus  opcra  rcfcratur.  Fieri 


1S  VITA  8.  PROSPEM  AQUITANL  U 

umen  potest  ut  hanc  lucubrationem  anie  susceperit,  A  tummo  tacerdotH  homre  tupereminerent.  Uodie  fate- 


quara  doctrinae  de  Gratia  satis  magnam  operam  im- 

pendiaset  (Antel.  Dittert.  Oper.  Leo.  p.  405  et  teq.9  ae 

alii). 

Haec  de  primis  Prosperi  annis  eruimua  e  tribus 

acriptis  quorum  auctoritae,  ul  nec  plane  rejicienda, 

ita  nec  citra  omne  dubium  admittenda  visa  est.  Quss 

poathac  a  uobis  dicenda  sunl,  ea  certis  et  indubitatis 

ipsius  Operibus  nitentur. 

ARTICULUS  IV 

Doctrinam  de  gratia  advertut  Semipelagianot 
tuetur. 

Utrum  saevitia  Barbarorum,  an  quavis  alia  re 

compulsus  Prosper  ei  Aquitania  migraverit,  id  qui- 

dem  parum  liquet.  Iliud  certius,  eum  anno  428,  vel 


tur  eruditissimus  quisque  nuiium  esae  antiquitatis 
monumentum  ex  quo  eum  alia  ac  laicos  conditione 
fuisse  effici  qneat.  Habetur  ex  uno  codice  ins.  eum 
relictit  rebut  tmeularibut  ad  divina  te  omnino  negolia 
tranttulUte.  Nempe  ex  eorum  numero  fuit  qui  di- 
miseo  sssculo  vium  in  secesau  agebant,  nuiii  tamen 
ofestringebant  se  monasterio :  ut  Paulinus,  Pamma- 
chius ,  Severus  Sulpicios,  aliique  aeutis  ejusdem  , 
qui  monacborum  appeliatione  continebantur  :  ac 
iilud  quidem  S.  Prosper  aecutus  est  vivendi  genus. 
Nee  illud  praetereundum  videtur,  quod  a  Garnerio 
pie  juxta  et  prudenter  eat  obscrvatum,  in  praefa- 
tione  (Pag.  7)  in  omnia  Marii  Mercatoris  Opera. 
c  Affimadverti  aliquando  (ait  ibi)  nec  sine  magna 
4*9,  aut  forte  jam  426,  in  Provinciam  Dei  nutu  do-  B  admiratione,  Deum,  qui  amat  bumiiium  manu  resi- 


ductum  fuisse,  ut  Ghristianam  de  gratia  doclrinam 
a  beato  Augustino  elucidatam  defenderet  ac  tuere- 
lur.  Uanc  quidem  in  illis  locis  vellicabant  viri  non- 
nulli ,  tum  dignitate,  tum  virtutis  ac  pietatis  fama 
conspicui(Vide  S.  Aug.  Vt/am,  {  343,  tom.  XIII  Mon. 
Eeelet.). 

Erat  quidem  Attguslino  Prosper  ignotut  (acie,  nee 
uiei  animo  ae  termone  unis  ad  eum  datit  vieittimque 
receptit  ab  eo  litterit  compertut  (lnfra9  pag.  4).  At 
leetia  sancti  viri  scriplis,  Deique  misericordia  praelu- 
cente  veriutera  edoclus,  pro  ea  viribus  lotis  propo- 
gnavit  (Pag.  6) :  adeo  ut  Hilarius,  alter  ejusdem  ve- 
ritatis  strenuua  defensor  ad  Auguttinum,  cui  erat 
notior,  scriplurus,  cum  Prospero  egerit,  ut  simul  et 


atere  superbis,  tribus  hseresibus,  Pelagianae,  Nesto- 
riame  et  Massiliensi,  quae  prae  caeteris  superbiaea 
Patribua  accusantur,  opposuisse  primum  laicos  lio- 
minea  :  ut,  quod  ait  Apostolus,  per  contemptibilia 
mundi  confonderet  forlia,  et  tumidam  quasi  Pharao- 
num  polentiam  confunderet  ab  infirmis.  Gerte  Pela- 
gianis  primus  obstitit  Gonsuntius  ex  Vicano  (sic 
enim  legendum  est)  Romae  babitans.  Primus  Ne- 
atorii  dolum  detexit,  cleroque  ostendit,  affixa  ad 
ecelesiae  valvas  obtestatione,  Eusebius  tunc  tempo- 

riS    ffX&ftOTtXOf   TOC    ^«^lXiiof  KWVffTOVTtVOVffollWf^Ut 

loquitur  Theophanes,  vel  rhetor,  ut  tradit  Nicepho- 
rus,  vel  judex  forensis,  ut  scribitLeontius.  Restitere 
primi  Massiliensibus  presbvteris  laici  duo  Ililarius 


ipse  suaa  ad  eumdem  daret  iitteras  (Pag.  48);  ratua  G  et  Prosper ,  monuer untque  Augustinum  epistolis  , 


illum  et  sancti  praesulis  aropliori  notltia  dignum,  et 
eum  esse  qui  et  in  quo  positus  esset  adveraariorum 
error  enocleate  proponeret,  et  referret  quaenames- 
aent  in  istis  quaestionibus  obscuriora ,  et  ad  perci- 
piendum  difficiliora,  quae  lucidissimis  expositionibua 
a  praestantissimo  Doctore  aperiri  oporteret. 

Enimvero  morero  gessit  Hilario  Prosper,  et  cele- 
bratissimam  illam,  quae  etiamnum  exsiat,  dedit 
epistolam  anno  428  exeunte,  vel  429  ineunte :  pro- 
fessus  tcribere  te  fidei  qua  Eccletia  vivit  affeetu  (Pag. 
i  et  teq.).  Molus  amborum  studio  Augustinus,  duoa 
ad  eosdem  libroa  de  Praedestinatione  Sanctorom,  et 
de  Dono  Perseverantiae  scripsil.  Aliquas  quoque 
idem  fortasse  ad  eos  dedit  lilteras,  quae  quidem  exci- 
derunt  (Infra,  pag.  23  et  teq.). 

Constat  quidem  Hilarium  tunc  temporis  ex  ordine 
laicorum  fuisse  (Pag.  48,  a),  Prosper  diaconus 
fuisaefPog.  4,  a)  ex  eo  forsitan  videri  potest,  quod 
de  Leontio  diacono  loquens  fratrem  suum  eum  ap- 
pellat,  et  ab  Auguslino  (De  Prasd.  SS.)  et  ab  Goele- 
aliuo  prior  Hilario  nominatur.  Nec  ex  ipso  tamen 
Hilario  de  Prospero  ad  Augustinum  acribente,  ne* 
qie  ab  ullo  alio  e  veteribus  apparet  eum  fuisse  ali- 
quo  ecclesiastici  ordinis  gradu  insignilum  (Infra, 
pag.  25).  Ipse  tesUtur  (Infra,  pag.  6)  se  non  quidem 
argumentis  perverse  sentientium  de  veriute,  sed 
amcterilati  imparem,  eo  quod  multum  ipti  eum  et  vitas 
merkit  anjecellerent,  et  aliqui  eorum  adepto  nuper 


quaa  conseqoens  aetas  iu  suspexit,  ut  supremis  tua- 
f  ni  gratiae  doctoria  iaboribus  conjungeret  quasi  sup- 
pares.  i 

Qni  sanae  de  Ghristi  gratia  doctrinae  adversaban- 
tur,  non  eoa  libri  utrique  a  beato  Auguatino  ad  Pro- 
aperaa  et  Hilarium  acripti  auctorius  a  sententia 
dimovit,  hique  posterioribus  aaeculis  Semipelagiani 
merito  sunt  appellati.  Non  Romana  tolum  Africana- 
que  concilia  (Infra,  pag.  89) ,  et  per  omnet  mundi 
partet  univerti  promittionit  fUH  qui  extra  Gallias 
versabantur,  ted  in  iptit  ettam  GalUit  plurimi  eum 
beati  Auguttini  doetrina  (Ibid.)f  ticut  in  tota  fidet  ita 
tti  gratioj  confettienecongruebant,  ei  ad  perceptionem 
evangelicw  apottoliemque  doetrinm  taiuberrimit  ejut 
D  ditputationibut  tmbuebantur.  Verumumen  e  Gallis 
non  pauci  aancto  Antialiti ,  preecipua  Ucet  tunc  ettet 
portio  Domini  tacerdotumf  occultit  tuturrationibut 
Qbloquebanturt  et  prout  opportunat  aliquorum  auret 
reperiebantf  tcripta  ejut ,  quibut  error  Pelagianorum 
impugnalurf  infamabant,  tantmque  pietatit  viro  paga- 
norum  et  Manicheeorum  impietatem  atcribebant.  Ita 
in  eum  ttatum  deducere  cautam  Eceietim  motiebantur9 
ut  dum  catholicot  afirmabant  non  veradter  pro  gratia 
locutot,  Pelagianot  injuste  damnatot  fuitte  pertuade- 
rent  (Infra,  pag.  308). 

Qum  ti  vera  ettetU  (Pag.  89  et  teq.)9  et  in  aliquo  er- 
ratum  fuisset  ab  Augustino,  cur  ipsi  praedicationibus 
ejus  non  rcsistebant,  nec  saltem  aliquibus  scrtptis 


SS  VITA  S.  PROSPERl  AQUITANI 

enm  a  quo  tatis  emanabat  doetrin*  non  conveniebant.  A 

Is  profceto  auscolure  non  renaitset  moneniibus, 

quantora  ipei  salva  veritate  licnissei.  Et  sane  magna 

gtaria  sua  oonsulnissent  hnmsno  generi,   si  Aogo- 

stinmn  ab  errore  rovoeassent.  Neqoe  erat  quod  cen- 

sereot  magnorom  prius  meritorum  seni,  cujus  libros 

nemo  reciperet,  bonorabiiiter  alqne  miseTicorditer 

ignoscendum, 

At  timidi  eensores  adversarios  tanii  viri  palam 
proflteri  se  non  audebaat,  gnari  perhonorificum  esse 
omniumdeeojadictam,necdeesse  quifamam  ejusfor- 
titeracstrenue  tnerentnr.  Moteste  ferebantquod  his 
quae  adversos  excellentissimce  auctoritatis  vbrum  intet 
mulias  coUationes  asseruerant  Prosper  resisieret.  Nee 
dubitabanl,  siquam  hmemovereni  quantionem  in  quati- 


lasanas  pepulere  ferts,  indostria  mafor, 
Majus  opus,  toium  prasuntius  irobuit  orbem. 
Nain  quocumque  gradum  convertit  callidus  hosiis, 
Quaque  per  ambages  aneeps  Her  egit  operlas, 
Hujus  ab  occursu  esi  pneventus,  mflle  viarum 
Insidiis  aditum  non  repperientibus  ullum. 
Curoque  forls  rabies  avidoram  exclusa  luporum 
Frenderet,  inque  omnes  mendacia  verteret  artes : 
Ne  menies  ullarum  ovium  corrumpere  posset, 
Neu  dubia  obliquis  turbaret  corda  querelis, 
Istius  ore  viri  fecitDeus  :  istius  ore 
Flumina  librorum  mundum  effluxere  per  omnem, 
Qu»  mites  humilesque  bibunt,  campisque  animorum 
Certant  vitalis  docirinse  Immittere  rivos. 


Fidelium  fratrum  suorum  charitate  ductus  Opos 
sascepit  tam  arduum,  quo  pias  mentes  studio  verila- 
tisaccenderet,  giiscentes  malignis  hostiom  artibus 
errores  ab  iis  depelleret,  gratiamque  meritorum  no- 
strorum  artiflcem  non  opus  esse  iuculenter  ac  jucun- 


bet  fraquenisa  sacerdotumf  inquatibeUongregationepo-  B  de  edoceret:  quod  ipse  sic  exprimit  in  capite  totius 


pulorumfcenienis  sibi  beatissimi  Augustini  voluminibus 
obviandumfore  :qu&  com  tenebris  calumniarum  dis- 
pulsis,  cordibus  audientium  manifestare  coepissent 
potentissimam  Christian»  fidei  veritatem,  veUrent  a 
piis  et  fidelibus  recipt  amaritudinem  illam  fumosae 
▼aniutis  volentiom  In  sua  justitia  magis  quam  in  Dei 
gratia  gloriari.  Igitur  satis  habebant  occulta  enm 
obtreclalione  mordere,  quem  non  audebant  constanter 
arguere  (Pag.  87).  Insuper  eosdem  rumores  in  ejus 
discipnlos  diseemmabant,  ne  quisjam  superesset 
cujus  aocioriute  peileretuur  errores ,  quos  illi  a 
fideiibns  probari  cnpiebant  (Pag.  98). 

ARTrCULUS  V. 

Suam  Augustinique  famam  defendit  S.  Prosper,  scri- 

bitque  adversus  ingratos. 

Rufinus  Prosperi  amicus  rumoribus  iis  qui  de  er- 
roribns  familiari  suo  temere  affictis  disseminabantur 
eommotus,  litteras  ad  enmdedit  (Infra,  pag.  87).  Ac 
cjus  qnidem  litteras,  ui  fraternm  sollicitudinis  etsin- 
cerissimm  chariiaiis  indices  Prosper  accepit,  plori- 
busquead  eum  rescripsit,  pienissims  veriute  pandens 
omnia  quae  tnm  de  Augustino  ipso,  tum  de  ipsius 
discipulis  ad  inanem  invidiam  ferebantur  refereban- 
turqoe.  Multis  in  locis  hujus  suae  epistolae  de  Augu- 
stino  loqoitur  Umquam  adbue  superstite  :  qui  com 
die28  Augusti  anni  430  viu  excesserit,  prorsus  ante 
linem  bnjus  anni  epistolam  scrrpUm  fuisse  necesse 
est  (  Infra,  pag.  89,  99).  In  ea  animadverlit  ple- 
rasque  gentestunc  primmnChristianaegratiaefieri  cce- 


poematis  [Infra,  pag.  415,  v.  i  ei  seq.)  : 

Congenitae  in  Christo  «enlis  mlhi  castus  ab  allo 

Insinuatus  amor  propnas  excedere  vires 

Me  jubet,  atque  pias  accendere  carmine  mentes. 

Ne  post  confcclum  celebris  victoria  bellum 

Securos  aniinos  incauU  pace  resolvat. 

Ceu  metus  eliso  jam  uullus  ab  hoste  supersit, 

Nec  caput  attriii  virosum  palpitet  anguis. 

Garmen  illud  suum  inscripsit  de  Ingratit.  Nemo 
enim  gravius  ingrati  animi  vitio  laborat  quam  qui  ea 
in  seipso  liberique  arbitrii  viribus  posita  putat,  q>» 
maxima  misericordiae  ac  omnipolentiae  Salvatoris  do- 
na  sunt  ac  beneficia.  c  Hoc  porro  poema  omnium 
splendklio8  proliiiusque  quae  Prosper  edidit,  nul- 
Imnque  aliud  in  quo  ejus  ingenii  vis  et  acnmen  elu7 
C  ceat  magis.  Nobile  Opus,  roagnis  sententiis,  magnis 
sensibus,  magnificis  denique  verbis  et  locutionibus  eo- 
alescens :  quamvis  ejusmodi  materiam  traclet,qu  si  libe- 
ros  illos  ac  vehementes,  quales  poesis  postulat,  motus 
vhcadmitut  (Antel.  Diss.  Op.  Uon.  p.  417;.  i  Carmen 
illud  vernacule  reddidit  tum  stricta,tum  sotuu  orationo 
vir  sevo  superiori  eximiae  pietatis  laude  insrgnis. 
Ejusdemquoque  ab  eruditissimo  novae  Ecclesiastico- 
rum  Scripiorum  Bibliothecse  auctore  fusa  et  copiosa 
confecia  est  analysis  (Dupin.  tom.  IV  p.  443  et  seq.). 
Accusati  a  Prospero  Semipetagiani ,  quod  dete- 
gere  sua  sensa  reformidarent,  videntur  illam  crimina- 
tionem  repeliere  voluisse.  Ex  iis  unus  sub  alieno  no« 
mine  aut  scripsit,  aut  scribere  se  velle  professus 
est.  Hunc  Prosper  duplici  epigrammate  pravertit 
pisse  participes,  quam  revera  circa  hanc  actaiem  ^  (lnfra%  p.  191),  in  quo  Augnstiuum  adhuc  iu  vivis 


beatos  PalladiusHibernisintulit  (Noris.  Hist.  Pelag. 
I.  1  c.  3). 

Adbnc  vixisse  videtur  Augustinus  cum  a  Prospero 
in  Carmine  adversus  Ingratos  um  magniflcis  extolle- 
baior  laudibus  (Infrat  pag.  146,  v.  90  ef  seq.;  Merc. 
tom.l  pag.  101): 

An  alium  in  flnem  posset  procedere  sanctum 
Coneihum,  cui  dux  Aurelius,  ingeniumque 
Augustinus  erat,  quem  Christi  gratia  cornu 
Uberiore  rigans,  nostro  lumen  dedit  ®vo, 
Accensum  vero  de  lumine  :  nam  cibus  illt 
£t  vita  et  requies  Deus  est;  omnisque  volupUs. 
Unus  amor  Cbristi  est,  unus  Chrisii  est  houor  illi? 
El  dum  nulla  sibi  tribuit  bona,  fit  Deus  illi 
Omnia,  et  in  sancto  regnat  Sapienlia  templo. 
Istius  ergo  inter  cunctos  qul  de  grcge  sancto 


fuissevidetnrvelutrem  indubiuum  supponere.  Haec 
Prospero  tribuenda  in  dubium  revocare  videtur  Gar- 
nerius  (Merc.  tom.  II,  adm. incoUect. excerp.  Neslor.) : 
cujus  sux  suspicionis  momentum  ullum  non  protu- 
lit,  nec  forie  facile  repcrisset,  cum  a  Beda  unum 
ex  his  sub  nomine  Prosperi  rhetoris  ciutum  legator; 
illud  nenipe  quod  ab  his  verbis  incipit :  Contra  Am- 
gustmum,  etc.  Utroque  loco  Vincentium  Lirinensem 
designari  quidaro  suspicantur,  quem  ementito  nomi- 
ne  Commonltorium  suum  conira  Augustinum  edi- 
disse  anno  434  criminantur.  Non  alius  erat  magis 
idoneus  qui  Augustinum  scriptis  provocarct,  qoam 
Cassianus,  quein  duobus  Epigrammatis  peti  alii  au. 


17  VITA  S.  PROSPEfU  AQUITANI.  fi8 

tumant.  Al  idem  nihil  videtur  in  sanetum  Dociorem  A  toluta  professione  respondeo ;  in  nulio  recedens  a  fra- 


palaui  edidisse.  Quae  vero  collatio  ejus  est  numero 
teriio  decima,  eam  anno  426  et  scripsit,  et  sub  pro- 
prio  nomine  edidit,  licet  prava  quae  in  eadem  ha- 
henlur  dogmata,  ex  alterius  persona  proponai  (In(rat 
310).  Neminem  praeter  hunc  ad  annum  usque  435 
scriptis  sensa  sua  mandare  ausum  esse  apparet.  Ita- 
qtie  aut  tcripior  ille,  de  quo  Prosper,  aliquot  sal- 
tetn  annos  siluit,  admonenti  Prospero  morem  gerens ; 
aut  si  quis  promissum  et  jactatum  a  Semipelagianis 
Opus  idem  atque  tertiam  decimam  collalionem  esse 
contenderit,  is  epigrammata  duo  de  quibus  hic  ser- 
mo  est  ad  annum  420  revocet,  ac  Prosperum  Semi- 
pelagianis  jam  lum  indixisse  bellum  concedat  ne- 
cesse  est. 


rnite  earum  definitionum  quce  in  sancti  viri  disputatia- 
nibus  coniinentur.  Et  eae  sunt  Responsiones  ad  Capi- 
tula  Objectionum  Gallorum  calumniantium.  Harum 
postremae  duae  laudantur  a  Fulgentio  (Pag.  25),  qui 
Gallorum  objectiones  librum  Auguslini  de  Praedesti- 
natione  Sanciorum  potissimum  spectare  animadver- 
lil.  f  Non  autem  ignoras  (Monimum  affatur)  etiara 
praeterilo  tempore  ilii  lucuientissimo  sancti  Augu- 
stini  Operi,  quod  scripsit  de  Praedestinatione  Sancto- 
rum,  a  quibusdam  Gallis  objeclum,  quod  beatus  Au- 
gustinus  in  assertione  praedestinationis  divinae,  pec- 
catores,  non  ad  solum  praedestinatos  diceret  judi- 
cium,  sed  etiam  ad  peccatum  :  cujus  dicta,  quia  ipse 
celeri  praeventus  esl  obitu,  Prosper  vir  eruditus  et  san- 


c  Gratiae  adversarios  non  compescuere  Prosperi  B  ctus  recta  defendit  fide  el  copioso  sermone.  i  HaecS. 


carmina.  Haeretici  enim»  ut  hac  ipsa  de  re  agens  ait 
Barouius  (Ad  an.  431),  confuUri  possunt,  quia  leves 
sunt  et  infirmi ;  victos  se  a  veritale  faleri  non  pos- 
sunt,  quia  probantur  pervicaces.  i  Qui  tamen  prae- 
sules  Augustini  doctrina  aliquantum  commoti  ac 
pertorbati  fuerant,  in  quibus  Hilarius  Arelatensis 
prassul,  ii  aut  veritatem  landem  aliquando  agnove- 
rant,  aut  certe  taciti  quietique  exspectabant  dum 
eam  sibi  aperire  ac  detegere  dignaretur  Deus  (Hau- 
guin.  tom.  II,  p.  475).  Pauci  quidam  presbyteri  Ec- 
clesiarum  dissensioni  studentes,  doctrinam  beati 
Atigustini  carpere  nou  desinebant  (Infra,  pag.  260, 
261),  objiciebantque  quod  peccatores  non  solum  ad 
judicium  peccatis  debitum,  sed  etiam  ad  peccalum 


Fulgentius  itiitio  capitis  30  libfi  primi  ad  Monimuro. 
ARTICULUS  VI. 

Respondet  S.  Prosper  Vincentio  et  presbyteris 
Genuensibus. 

Non  aequiores  in  discipulum  adversarii  fuere  quam 
in  magistrum.  Quidam  enim  Christianae  ac  fraternas 
charitatis  obliti  (Infrat  pag.  227,  in  Prcef.),  in  tan- 
tum  existimationem  ejus  quoquomodo  studebant  lcedere, 
ut  suam  se  evertere  nocendi  cupiditale  non  viderent. 
Contexebant  enimt  et  qualibus  poterant  sententiis  com- 
prehendebant  ineptissimarum  quarumdam  blasphemia- 
rum  prodigiosa  mendaciat  eaque  ostendenda  el  inge- 
renda  multis  publice  privatimque  circumferebant,  aste- 
rentes  talia  in  Prosperi  sensu  ette,  qualia  diabolico 


ipsum  diceret  praedestinatos  :  Prosperum  quoque  etC  (»t  loquitur)  indicuto  continebantur.  Ouor  sanctus  no- 


Hilarium  criminabantur  praedicare  adversanlia  veri- 
tati  (Fulg.  ad  Mon.  /.  i,  c.  30).  Horum  quae  in  beati 
Augustini  lihris  damnabilia  se  reperisse  jactabant  in- 
diculum  confecerunt ,  el  ea  distribuerunt  in  quin- 
decim  capitula,  quae  damnationis,  seu,  ut  in  aliis 
codd.  rationis  titulo  praenotarunt  :  in  quibus  louge 
alium  sancto  doctori  sensum  affingebant  ab  eo  qui 
in  ejus  scriptis  inerat  (Infra,  pag.  260,  205).  Ac 
illud  quidem  anno  431  fieri  potuit.  Tunc  enim  e  vita 
vir  sanctus  migraverat,  quem  Prosper  in  pra  fatione 
responsionis  ad  Gapitula  Gallorum  sanctas  memorm 
episcopum  nuncupat  (Infra,  pag.  203).  Illi  tamen  in 
defendenda  graliac  doctrina  successor  surrexerat 
sanctus  Prosper  (Fulg.  p.  25) :  unde  fit  ut  una  cum 


Sler  falto  in  se  ad  excitandam  mvidiam  jactitari,  facile 
et  sufficientersubscriptione  unius  anathematis  probasset. 
Sed  ne  matignitas  eorum  qui  se  gravari  putabant  si  de 
iUo  bene  sentiretur9  ipsam  subscriptionis  brevitatem 
suspectam  esset  habitura9  necessarium  conveniensque 
crediditf  ut  sive  ad  calumniantium  animos  mitigandos9 
sive  ad  eos  quorum  auribus  iate  aliquid  intonuistet  in  - 
struendot,  quantum  adjuvante  Domino  fieri  potuit, 
plene  tucideque  panderet  quid  de  perversis  definitioni- 
bus  judicaret.  Propositis  igitur  sigillatim  sedecim  ca- 
pitulis,  sub  unoquoque  eorum  sensus  sui,  et  fidex,  quam 
conlra  Pelagianos  ex  Apottolicce  sedis  auctoritate  de- 
fendebatt  verba  ponere  maluit :  ut  qui  paululum  se  ad 
legenda  hac  dignarentur  occupare,  evidenter  agnosce- 


eo  et  beato  Hieronymo  iis  annumeretur  qnos  Deus  D  rent  impiarum  profanarumque  opinionum  nullum  cordi 


constituerat  a  quibus  quid  de  hoc  argumento  esset 
credendura  alii  omnes  edocerenlur  (Cassiod.  in  Ps. 
l,  pag.  47i,  2).  Et  sane  lubens  noster  et  copiosum 
sermonem  et  fidem  integerrimam  cxseruit  in  defen- 
dendis  magislri  sui  vocibus  et  sententiis.  Scriptum 
ergo  in  lucem  edidit,  in  quo  singulis  Gailorum  ralio- 
nibos  aut  Capitulis  respondit  (Infra,  pag.  204),  et 
ex  Augustino  ipso,  quinam  verus  ac  sincerus  illius 
esset  sensus  ostendiU  Ne,  inquiebat  ibi,  hanc  persua- 
sionem  temere  quis  recipiat,  ei  talem  putet  sensum 
scriptis  cathotici  inetse  doctoris,  qualem  eum  qui  (rustra 
calumniantur  ostentant ;  singulis  capitulit  qum  damna- 
Uonis  (alias  rationis)  iitulo  pramotarunt  brevi  tt  ab- 


suo  inhcctitte  vesligiumt  et  blasphemias  quas  sua  per- 
spexissent  professione  damnarit  in  earumdem  reperto- 
ribus  censerent  debere  puniri.  Haec  ex  ipso  ad  longum 
hic  descripsisse  proderit,  ut  quo  zelo  noster  prava 
dogmata  respueret  et  recta  tuerelur  lectoribus  fiat 
roanifestum.  Quo  tempore  id  Operis  confectum  fuerit 
non  liquet  omnino. 

Hujus  libri  titulus  est,  Pro  Augustini  doctrina  Re- 
tpontiones  ad  Capitula  Objectionum  Vincentianarum 
(In(rat  p.  229).  Quo  ex  titulo  apparet  a  Vincentio 
quodam  contextum  fuisse  perversum  bunc  et  diabo- 
licum,  ut  ipse  Prosper  eum  vocare  non  dubitat,  in- 
dicuium.  Erat  tunc  temporis  in  Urincnsi  monasterio 


19  MTA  S.  PROSPERI  AQUITANl.  50 

Yincentius  ille,  edilo  adversus  haereses  omnes  Coui-  A  mandatis  ipsorum  obsequium  suum  non  subtraxit : 


roonitorio  perquam  celebris.  Yossius  qui  eum  Augu- 
stinianae  doctrinae  infensum  contendit  (De  Hist.  Pe- 
iag.  i.  i,  c.  9),  ea  fretua  ratioiie  qua  probari  quoque 
posset  eum  Coelestini  epistola  scieniem  et  volentem 
abusum  fuisse,  censet  illas  calumnias  adversus  Pro- 
sperum  ab  eodem  esse  conflctas.  Qua  in  re  Vossio 
astipulantur  eminentissimus  Henricus  Norisius  S.  R. 
E.  cardinalis  (L.u  Bist.  Pel.  c.  41),  atiiquequi  hnne 
Yinceutium  Semipelagianorum  dogmata  sectatum 
esse  existimanl  (Ant.  Ditt.  Op.  Leon.  p.  419). 

Qui  vero  de  ejus  doctrina  melius  sentiunt,  sive  ii 
Augustinum  in  iis  quae  de  gratia  sunt  sequantur  du- 
cem9  aive  ab  ejus  mente  aliqua  ex  parte  recedant ; 
omnes  in  eo  consenliunt,  ut  alium  perquirant  Y^n- 


non  quasi  plus  in  se  quam  in  illis  ad  haec  introspi* 
cienda  esset  ingenii,  ac  non  magis  in  hoc  exainine 
facultalis  suae  debuissenl  ipsi  exercere  mensuraro,  et 
si  aliqua  eos  morabatur  obscuritas,  decurrere  ad 
Patrem  luminum,  a  quo  desrendit  omne  datum 
oplimum  et  omne  donum  perfectum,  el  a  quo  datur 
Spiritus  sapienliae  et  intellectus ;  sed  adjuvame  Do- 
mino  qui  sapientiam  praestat  parvulis,  de  Capitulis 
istis  quid  cum  sanctis  et  erudilis  fratribus  senliret, 
breviter  indicare  aggreditur  :  petens  tamen  ne  ubi 
srmpiicijUs  ^sset  obedientjae,  presumptionem  puta- 
rent*es&Q  do<ftr!na:  flaecqbe  fKfel  Augustini  mortem 
contigere.  °    *  # 

ARTICULUS  Vlf. 


centium,  cui  has  objectiones  tribuendas  velint.  Cen-  B  SknsNs  *  i*rhspcr  Rqtham  chni  TJilario  "proficiscitur, 

sei  Raronius  (An.  431),  quem  et  atii  sequunlur  (Jfl- 

rasus,  deScript.  pag.  66;  Maug.  Vind.  t.  II,  p.  448; 

Labb.  de  Script.  I.  II,  p.  252),  eas  esse  posse  cujus- 

dam  Vincentii,  quem  et  sacerdolem  et  Gallum,  ut 

illum  Lirinensem,  a  se  visura  fuisse  testatur  Genna- 

dius  (De  Script.  Ecct.  c.  80).  Nec  quidquaro  vetare 

eredimus  eum  esse  Yiucentium  presbyterum ,  qui 

nomine  Coustantii  seu  Constantiani  Deensis,  ut  pro- 

babile  est,  episcopi,  anno  439,  Regiensi  synodo  in- 

lerfuit.  Etsi  enim  Gelasio  papae,  qui  anno  496  obiit, 

superstes  fuit  Gennadius,  non  idcirco  tamen  euro, 

qui  anno  430  scribebat,  videre  non  potuit.  Ut  est  non 

parcus  eorum  laudator  qui,  quemadmodum  ipse,  in 

Augustinum  minus  bene  erant  animati ;  hunc  Vin- 


Ccelestinus  pomifei  utfuthqUe  lcrtptis*  defendit.  De 
Venerio  Massiliensi  episcopo. 

Non  destitere  Semipelagiani  Prosperum  et  Hila- 
rium,  ipsumque  adeo  Anguslinum  erroris  insimulare. 
Ad  haec  ea  unlummodo  sequi  et  probare  se  professi 
sunt,  quos  sacratissima  beati  apostoli  Petri  sedes  contra 
inimicos  gratice  Dei  per  ministerium  prcesulum  suorum 
sanxerat  et  docuerat.  Recurrerunt  igitur  ad  aposioli- 
cam  sedem  Prosper  et  Hilarius,  et  Romam  profecti 
querelas  suas  ad  pnntiflcem  Coelestinum  delulere. 
H»c  eorum  circa  Deum  sotliciludinem  laudavit ;  et 
quamvis  ipsi  sibi  lelices  viderentur  quos  persecutio- 
nem  propter  juslitiam  sustinentes  beatitudo  promissa 
manebat;   harum  tamen  religiosarum  animarum , 


centiom  ait  in  divinis  Scripturis  exercitatum,  lin-  G  quas  haec  pati  nelas  erat,  afflictione,  quia  membra 


guam  babentem  usu  loquendi  et  majorum  lectione 
politam  :  commentatum  addit  in  Psalmos;  cujus 
operis  legeril  aliqua  sancto  homini  DeiCannati,  ipso 
audiente,  promittens  simul,  si  Dominus  vitam  et 
vires  daret,  se  in  toto  psalterio  eodem  studio  tobo- 
raturum;  llassili»  quidemet  in  aliis  provinci»  Eccle- 
siis  die  Octobris  15  colitur  sanctus  Cannatus  :  at  is 
episcopus  Massiliensis  dicitur,  et  a  Guesna?o  ponitur 
anno  621;  adoctissimis  Sammarlhanis  anno  480  assi- 
gnatur.  Nihil  in  eum  Guesnaeus  citat,  prxter  vitam 
rudi  stylo  conscriptam  tempore  comitum  provincia?, 
in  qua  narratur  fuisse  filius  regis  Aquisextiensis,  qui 
Sereno  successit,  et  Iconoclastarum  aequalis  fuit. 
Porro  conslat  Serenum  fuisse  S.  Gregorio  Magno 


sua  erant,  pius  ponlifei  macerabatur.  Hae  menle 
animatus  celebrem  ad  Galliarum  episcopos  dedil  epi- 
stolam,  qua  et  prseclarum  judicii  sui  de  Prospero  ae 
Hilario  testimonium  iropertiit,  et  Augustini  famam 
tuilus  est  his  verbis  :  Augustinum  tancice  recordaiionis 
virum  pro  vita  sua  atque  meritis  in  nostra  communione 
semper  habuimus :  nec  umquam  hunc  sinistrce  suspicio- 
nis  saltem  rumor  aspersit ;  quem  tanlce  uieniice  olim 
fuisse  meminimus%  ut  inter  magistros  optimos  etiam  a 
meis  semper  decessoribus  haberetur.  Bene  ergo  de 
eo  omnes  in  commune  senserunt ;  utpote  qui  ubique 
cunctis  et  amori  fuerit  et  honori.  Itaque  jubet  episco- 
pos  imponere  silentium  improbis  obtrectatoribus. 
Ergot  ait,  corripiantur  hujusmodi :  non  sit  his  liberum 


supparem,  ut  probant  variae  ejusdem  S.  papae  epi-  D  habere  pro  voluntate  sermonem.  Desinat,  si  ita  res  suntf 


stoke  ad  Serenum  datae,  videlicet  lib.  v  epist.  52, 
lib.  vii  epist.  110,  lib.  ix  epist.  9,  et  ejusd.  libri 
epist.  52. 

Quae  Gallos  presbyteros  conturbabant ,  iisdem 
etiam  Genuenses  movebantur  (Infra,  p.  241).  At  hi 
prudentiores  moderatioresque  se  prsestitertint.  Ex 
his  enim  duo  Camillus  et  Theodorus,  cum  eos  in  li- 
bris  beati  Augustini  de  Praedestinaiione  Sanctorum 
et  de  Dono  Perseverantiae  quxdam  insolita  aut  mi- 
nua  elara  movissent,  ea  ad  beatum  Prosperum  de 
eontextu  disputationis  excerpta  miserunt,  ut  quo  in- 
lellectu,  quove  judicio  illa  acccpisset  noscerent.  Pre- 
cibus  iilorum,  vel,  ut  ipse  prae  modestia  loquitur, 


incessere  novitas  vetuslatem,  desinat  Ecclesiarum 
quietem  inquietudo  turbare.  Arguit  insuper  iisque  im- 
putat  quod  ipsis  tacentibus  presbyteri  illi  supra  epi- 
scopos  haberent  copiam  disputandi.  Licet  episcopos, 
non  presbyieros  notum  sit  a  Deo  positos  ad  docen- 
dum,  nec  in  talibus  suspicione  careat  taciturnitas  : 
quia  occurreret  veritas ,  st  falsitas  displiceret.  Subdit- 
que  super  his  multa  a  se  jaro  dicia  eo  tempore  quo 
ad  fratris,  id  esr,  episcopi  Tuentii,  dederat  scripta 
respousum  :  quibus  verbis  et  sequentibus  suadetur 
in  ea  ad  Tuentium  epistola  potius  actum  fuisse  de 
quaestiombiis  quac  graliam  Chrisli  spectarent,  quam 
contra  illos  qui  viros  laicos  in  episcopos  cito  citius 


M 


VITA  S.  PROSPERI  AQUITANI. 


32 


sublimarent,  qua  de  re  etiam  hic  conqueritor  Ccele-  A  dici  tuo  inier  ejutdem  pontiflcii  decreta.  Paque  ea 


stinus.  Verum  de  illa  Cceleslini  ad  Tueniium  epistola 
nitiil  aliunde  iiobis  innotcscit. 

Haec  ?ero  qua  episcopos  horlalur  Ccelestinus,  ut 
Augustini  doctriuae  ac  famae  detrahentibus  obsiste- 
rent,  mortuo  demum  sancto  Doctore  scripta  patet  ex 
his  Terbis  supra  relatis,  Augustinum  sanctce  recorda- 
tionit  virum  :  et  paulo  supra,  Nec  tamen  mirari  pos- 
$umu$  $i  hmc  erga  siventes  hi  nunc  audent  tentare,  qui 
mtuntur  etiam  quiescenlium  fratrum  memoriam  di$si- 
porefPap.  262).  Ergo  anno  431,  vel  432  ineunie, 
quo  etiam  Coelestinus  e  vjta  ipigcavjt.  Euit  toc.apu* 
antiquos  notissitta^  Jatnqjie  fb»pnno  A33  ajit  Uft  V 
non  a  Prospero  sdlam  libfo*  cbnVra  Votlaiorem  capite 


ipsa  sunt  Capitula  ad  quae  Hormisdas  suromus  pon- 
tifex  Possessorem  episcopum  reraittit,  ut  ex  Hs  quid 
de  gratia  et  libero  arbitrio  credendum  sit  ediscat : 
cujus  verba  legere  est  in  epistola  apud  Fulgentiom 
45  episcoporum  Africanorum  in  Sardinia  exsulum  ad 
Joannem  et  Venerium,  num.  48,  pag.  275  :  De  arbi- 
trio  tamen  et  gratia  Dei  quid  Romana,  hoc  e$tt  calho- 
iica  sectelur  et  servet  Ecclesia,  ticet  in  variis  libri$  beati 
Augustini,  et  maxime  ad  Prosperum  et  Hilarium  abunde 
cognosci  potsit,  tamen  et  in  scriniis  eccle$ia$tici$  ex- 
pressa  capitula  conlinentur.  Postremi  horum  capitult 
verba  multam  disputationis  materiam  eruditis  prae- 
buerunt,  in  quo  agitur  de  profundioribus  difficiliori- 


alias  42,  nunca  21  %  cijaja..  Perm  huuc  4>irun+  (jfy  jiic :  ^D^ue  parlibus  incurrentium  quaestionum,  quas  la- 

!_-..__  n____-_-__*-_.\»_'' __•_..____  _»_•_-#«-  %_!•  __•__•!_.•    *9  _•_•_•_•_•_••  _.*.;_-.  n_»iM/.i*M.-i  _•..:  i.«.___» _:__:__  __-*_..:..___ 


loci  Prosper:);wJrtJ  $aM\as  M%ip$it:qui  $avfit[u\ 
morice  Augntttttt  icriplaWprehendunt  maleloquentim 
est  adempta  tibertas  :  quando  consutentium  actione  su$- 
cepta ,  et  tibrorum  qui  erranlibut  displicebant  pietate 
laudataf  quid  oporteret  de  eorum  auctoritate  sentiri 
$ancto  manifestavit  eioquio9  evidenter  pronuntians  quanr 
tum  sibi  prcesumptionis  istius  novitas  displiceret,  qua 
auderent  quidamadversut  antiquos  magittros  intolenter 
insurgeref  et  mditciplinata  calumnia  prcedicationi  ve- 
rkatis  obttrepere :  Auguttinum  inquiens  sanctce  recor- 
dationis  virum  etc.,  quae  supra  jam  cilata  leguntur; 
nee  a  Prospero  tantum,  sed  etiam  a  Vincentio  Liri- 
nensi  laudaia  est.  Hanc  suo  Canonuro  Codici  Diony- 
•ius  cognomento  Exiguus  inseruit.  Commemorat 
etiam  Photius  Coefestinum  pro  Auguslino  scripsisse 


fc-tfps  pertraclarunt  qui  hacrelicis  restiterunt,  quasque 
Collectionis  auctor,  quisquis  ille  sit,  nec  audet  con- 
temnere,  nec  necesse  habet  astruere.  Nec  forte  valde 
necessarium  duci  debet  magna  contentione  iuquirere 
quid  significare  Toluerit  is  qoi  mentem  snam  clare 
aperiendam  non  censuit,  neque  ex  loco  obscuro  ali- 
quid  adjumenti  ad  rem  difficilem  explanandam  duci 
licet.  Unde  notatu  dignum,  exortis  nono  saeculo  cora- 
pluribus  de  gralia  controversiis,  nullam  tunc  opinio- 
nem  ab  aliquo  auctoritate  hujus  capitis  fuisse  reje- 
ctam.  Neque  ipsi  Semipelagiani  quidquam  inde  erro- 
ribus  suis  quod  faveret  eruere  ausi  esse  dicuntur. 
Illud  vero  vel  ex  hoc  ipso  capite  certum  est ,  nihil 
hoc  ad  ea  atlinere  quae  necessaria  sunt  ut  gratiae 
divinae  operi  ac  dignationi  nihil  penitus  subtrahalur. 


ad  episcopos,  el  adversus  eos  qui  Pelagianorum  hae-  C  Neque  ea  intelliguntur  verbis  istis  quae  sive  ipaa  col- 


resim  instaurabant. 
'  Ccelestini  epistolam  excipiunt  coliectae  aliquot  Ro- 
manoram  pontificum,  Africanorumque  conciiiorum 
a  Romanis  praesulibus  approbatorum  sententiae,  sub 
hoc  titulo  :  Prceteritorum  $edis  apostolicce  episcoporum 
auctorilate$f  de  gratia  Dei  et  libero  voiuntatis  arbilrio. 
Quae  collectio  ideo  contexta  fuit,  ut  Semipelagianis 
negantibus  se  alia  secuiuros  quam  quae  ab  apostolica 
sede  juclicata  essent  contradictionis  ansa  toileretur. 
Ea  autem  ab  epistola  Ccelestini  tum  stylo  ipso,  tum 
praeeuntis  epistolae  clausula  disjuncU  esse  convinci- 
tur.  Quo  fit  ut  eam  Ccelestino  abjudicet  Sirmondus, 
et  vel  Prospero,  quod  una  cum  eo  alii  quoque  sen- 
tiunt,  aut  Leoni,  ut  P.  Quesnellius,ascribere  malint. 


leclione,  sive  ipsius  epistolae  corpore  coraprehendan- 
tur,  aut  quae  cum  his  necessario  connectantur  :  nec 
etiam  suspicari  licet  has  voces  aut  ad  initium  fidei, 
aut  ad  praedestinationero  sanclorum  reCerendas,  qua 
de  re  Semipelagianos  inter  el  Prosperum  certamen 
erat  inslitutuin  :  cum  pontificem  Ccelestinum  constet 
huic  favere,  illos  reprobare.  De  quo  si  quid  dubiia- 
tionis  superessel,  id  omne  prorsus  tolleretiu  a  pon- 
tifice  Hormisda  declarante  loco  ante  pauca  citato 
(Conc.  tom.  IV,  p.  4532),  Ecclesiam  Romauam 
ab  iis  polissimum  libris  quos  de  praedestinatione 
sanctorum  ad  Prosperuro  et  Uilarium  scripsit  Augu- 
stinus  suamde  gratia  doctrinam  petere.  Quae  omnia 
tum  fusius,  tum  accuratius  a  P.  Quesnellio  disputata 


Id  autem  sciri  ut  non  facile  potest,  ita  non  multum  D  legi  possunt  in  una  ejus  de  S.  Leone  diatriba;  neque 


inlerest,  cujus  potissimum  manu  exarau  fuerit,  cum 
eam  jussu  Ccelestini  confectam  et  in  Gallias  missam 
facillime  judicari  queat.  Siquidem  laudatur  tamquam 
pars  ipstusmet  epistolae  a  Petro  Diacono  et  aliis  ad 
beatum  Fulgentium  et  aliquot  alios  episcopos  Cbristi 
confessione  decoratos  tunc  in  Sardinia  exsulantes, 
Hiscongrue,  inquiunt  illi,  bealitsimusCcclettinus  in 
epistota  ad  Gattos  data :  Cum  enim,  inquit,  sanctarum 
ptebium  prm$utes9  etc,  quae  totidem  verbis  habenlur 
cap.  8  Colleciionis  de  qua  est  sermo,  alias  cap.  41 
epistoto  collectioni  junctae  :  a  Cresconio  quoque  et 
variis  noni  saeculi  scriptoribus,  ac  demum  ab  uni- 
vcrsis  veteribus.  A  Dionysio  Exiguo  inseru  est  Co- 


iudiligenter  eadem  tractata  sunt  a  Lud.  EUies  Dupin, 
doctore  Sorbonico  meritis  et  scriptis  notissimo  (Du- 
pin.  tom.  IV,  p.  90,  91). 

Ccelestini  epistola  (Inter  epp.  Coel.  notlro  tom.  L) 
universe  quidem  ad  Galliae  episcopos  data  cst,  no- 
minatim  tamen  ad  Venerium,  Marinum,  Leontium, 
Auxonium,  Arcadium,  et  Philtanium,  seu  Sillucium : 
de  quibus  pauca  hic  notari  non  ingralum  forte  le- 
clori  videbitur  (Infra,  p.  271). 

Erat  vero  Venerius  ille  non  quidem,  ut  quibusdam 
piacuit  ( Dupin.  t.  IV,  pag.  78),  Blediolanensis  epU 
scopus:  cum  tunc  temporis  episcopus  Mediolanensis 
Gailiarum  episcopis  non  accenseretur,  et  in  cathedra 


55  VITA  S.  PROSPERl  AQUITANI.  M 

Mediolanensi  sederet  anno451  Martinianos,  qoi  Ma-  A  dilor,  Filtanius  vero  Apteosts  :  quippe  qui  saitctum 
rolio  Venerii  alterius  decessori  successor  (ueratsub-     Castorem  exceperit  anie  annum  446. 


rogatus;  sed9  ut  verisimUius  apparet,  Massiliensi 
Ecclesi*  prseerat  Vwierius,  de  quo  Gennadius  in  Ca- 
talogo  virorum  illuslrium  capiie  79.  Etenitn  Massi- 
liae  potissimum  Semipelagiani,  duce  Cassiano,  vige- 
bant.  Ex  inscripiione  quadam  habemus  illum  in  mo- 
nasterio  versatum  esse  una  cum  Rustico,  qui  anno 
430  ad  Narboiiensem  episcopatum  assumplus  fuii, 
ambosque  simul  presbyteros  Massili»  ministrasse. 
Proculio  illi  celebratissimo  successisse  credilur,  qui 
anno  adhuc418  vivebat.  De  Paulo  enim  eo  qui  me- 
dius  inter  otrumque  k  Guesnaeo  mira  de  eo  praedi- 
cante  recensetur,  ne  verbum  quidem  exstat  apud 
Pseudo-Deitrum.  Quapropter  &  Sammarthanis  prx- 


ARTICULUS  \II1. 

Saiiclus  Prosper  scribit  advertus  Cassianum.  x 

Redux  in  Gallias  S.  Prosper,  epistola  CoeleMini 
pontificis,  ut  credere  promptum  esi,muuitusf  magna 
spe  animabatur  fore  ut  turbas  omnes  pondus  aucto- 
ritatis  tanue  compriineret.  Verum  bac  in  occasione 
expertus  est  quam  id  verum  esset  quod  ipse  tanta 
mentis  constantia  tuebatur,  uisi  gratia  ipsa  intus  in 
animis  opereiur,  vanum  et  irritum  esse  quidquid 
prsesidii  ac  luminis  aliunde  advenerh.  Cum  ergo  Au- 
gustini  doctrinam  ac  fidem  verbis  generalibos  tantum 
laudasset  probassetque  Coelestinus,  et  librorum  pro 
quibus  in  epittola  papce  acium  est  non  expressus  esset 


termittitur.  Ccelestinus  certe  in  epistola  sua,  vm  B  ^i^  ncc  gpeciatim  iibris  ab  eo  novissime  scriplis 

kal.  Augusti  anno  428  daU,  Viennensis  ao  Narbo- 

nensis  provinciae  prsesulibus  permittit  causam  Mas- 

siliensis  episcopi,  qui  fratris  sui  nece  usque  eo  Iseta- 

tus  fuisse  arguebatur,  ut  interfectori  ab  ejus  caede 

redeunli  obviam  prodiisset.  Quid  id  rei  sit  nobis  non 

liquet.  Necatus  quidem  fuit  Patroclus  Arelatensis,  at 

anno  426. 

Venerius  inter  Galliarum  episcopos  qui  ad  beitum 
Leonem  anno45t  scripserunt  ordine  tertius  appella- 
tor:  quibus  kalend.  Februarii  anno  452,  Leorescri- 
psiu  Narrat  Gennadius  in  Calalago  eap.  70,  de  Mu- 
s*o,  Massiliensis  Ecclesiae  presbytero,  viro  in  divinis 
Scripturis  docto,  et  in  earum  sensibus  subtilissima 
exercitaiione  limato,   iingua  quoque   scholastico, 


speciale  discrelumve  perhibuisset  leslimonium  ;  au- 
debanl  quidatn  inferre  quod  hinc  eos  appareat  non  pro~ 
batosy  et  istam  in  sanetum  Augustinum  laudationem 
pro  anleriorum  scriptorum  meritis  fuisse  collalam.  Sed 
prvterquam  quod  tatis  cavillatio  superflua  erat  nullo- 
que  nixa  fundaroenio;  satis  babuisseni  Augustini 
discipuli  si  Semipelagiani,  qui  proxime  editos  libros 
Augustini  refutabant,  anlerioribus  ejusdem  adversus 
Pelagianos  scriptis  acquievissent,  el  iis  qux  prius 
pro  gralia  Christiana  fuerant  scripta  consensisseul. 
In  his  enim  eorum  errores  damnari  facile  agnitum 
fuisseu  Sed  non  faciebant :  Sciebant  enim%  ut  recte 
observat  S.  Prosper,  omnia  Pelagianis  esse  conlraria, 
seu,  ot  babet  alia  leclio,  omnia  Pelagiana,  id  est, 


,  ^  — ,  —  _ .  __      _    —   ,  _       .  . 

quod  horiaiu  sancti  Venerii  episcopi  exscnpstt  ex  ^  contra  Pelagianos  directa,  sibi  esse  contraria;  et 


sanclis  Scripturis  lecliones  totius  anni  festivis  aptas 
diebos,  responsoiia,  etiam  psalmorom  capitula  tem- 
pori  et  lectionibus  congroentia.  Quod  opus  ( subdit 
ille)  tam  neeessarium  4  lectoribus  in  Ecclesia  pro- 
balur,  ot  expetitum  et  soliicitudinem  tollat  et  mo- 
ram,  plebique  ingerat  scientiam,  celebritatem,  et 
decorem.  Quo  opere  videlur  originem  dedisse  Eccle- 
siastico  precum  cursui,  cui  posiea  Breviarii  nomen 
est  inditum.  Vcnerium  excepit  Eusuchius. 

Marinua  qui  proxime  post  Venerium  4  Coelestino 
appellatur,  is  forusse  est  ad  quem  anno  4i9scripse- 
rat  Bonifacius.  Qtianam  vero  fuerit  ejus  sedes  non 
indicaiur.  Inde  jodicare  licet  Venerium,  qui  huic 
pneponitor,  annosaltem  419  episcopatu  fuisse  insi- 
gnitum. 

Leonlius  ille  profecto  est  celebris  Forojuliensium 
episcopus,  qui  anno  demum  452  obiit. 

Commemorant  Sammarihani  (Gal.  Chr.  tom.  III, 
p.  786)  Auxentium  Niciensem.  At  illum  sancto  Va- 
leriaoo  qui  anno  455  superstes  adhuc  erat  posterio- 
rem. 

Narrant  iidero  Auxonium  Vivariensem,  qui  sedem 
episcopolem  ex  orbe  Alba  a  Croco  Vandalo,  ut  aiont, 
devastau  Vivariam  transtulii.  Crocus  quidem  per 
Gallias  grsssabatur  imperante  Gallieno,  ut  habet 
Gregorios  Turonensis.  At  de  Vandalis  in  Gallia  ante 
anoum  407  nonduin  fieri  mentio  coeperaL 

Arcadius  quidem  Venciensis  Episcopus  fuisse  cre- 


nihit  sibi  posse  competere  ad  consequentium  rcsolutio- 
nem,  si  confUerentur  in  prcecedentibus  consistere  veru 
talem.  Iuque  suhlato  e  vivis  Coelesiino,  anno  Domini 
432  Augustinum  calumniis  proscindere,  graiiam  ab 
eo  male  defensam  clamitare,  pacemque  victricis  Ec- 
ctesiat  inquietare  non  desierunt,  resumptis  hostium 
ejus  armis,  insutiratisque  damnatorum  querelis  ac 
maxime  procacissimis  Juliani  conviciis. 

Cum  ii  qui  iromoderatis  calumniislibros  Augustini 

contra  errorem  Pelagianum  conditos  impetere  noii 

quiescebant,  essent  hujusmodi,  ut  nec  ordo  eorum  in 

Ecclesia,  nee  ingenia  despicienda  viderentur,  siquidem 

habentes  speciem  pietatis  in  studiot  cujus  virtutem 

n  difitebantur  in  sensu,  trahebant  ad  se  muilos  inerudi- 

tos  et  non  habentia  spirituum  discretionem  corda  con- 

turbabant ;  matum  hoc  ab  occultis  parvisque  seminibus 

augebatur  quotidie,  et  ab  ortu  suo  tatius  longiusquo 

distendebatur.  His  rebus  adductus  foil  sanctos  Pro- 

sper  ut  eoruro  conatibus  iterum  obsisteret,  quo  illa- 

tum  tum  Augustino,  tum  reliquis  omnibus,  ac  prse- 

cipue  npostolicae   sedis  pontificibus,  qui  Augustini 

dogmata  sua  fecerant,  injuriam  propulsaret.  Qoo 

effcctom  est  ul  cautius  dil;gentiusque  attenderet 

quid  sentiendum  de  illis  docirinae  emendatioris  pa- 

tronis,  qoi  censores  agebant  ejus  viri,  quo  duce  Ti- 

ginli  amplius  annis  contra  inimicos  gratiae  Dei  ca- 

tholica  acies  pugnare  et  vincere  consueverat. 

Unius  potissimom  definitiones,  quem  non  dubiom 


35  VITA  S.  PROSPLRI  AQUITANI.  a> 

erat  illis  omnibus  in  sanciarura  Scriplurarum  studio  A  tentio  quam  desperanda  correctio ,  ut  donec  Dominus 


praestare,  impugnandas  suscepit.  Quas  etiam  ob  hoc 
tolum  in  disceptationem  assumi  oportere  credidit, 
qjtia  utrum  ita  se  haberent  non  poterat  dubitari. 
Scriptae  enim  erant,  et  auctoris  sui  editione  pubii- 
cat33 :  nec  jam,  an  essent  quaerendum  erat,  scd  quid 
docerent  ipsi  incumbebat  demonstrandtim.  Illius 
quidem  nomeu  non  exprimit ;  at  dubilat  nemo,  quin 
Cassianum  fama  notissimum,  tunc  temporis  adhuc 
supersiitem  signiflcet.  Librura  ergo  edidit,  in  quo 
ipsamet  Collationis  tertiae  deciroae  viri  hujus,  cujus 
praenotatio  est  de  Protectione  Dei,  verba  referens, 
errores  omnes  quibus  illa  scalet  refellit,  ostenditque 
quantum  ab  Ecclesiae  dogmatis  discreparet,  et  quam 
ipsum  sibi  non  constaret  hujusmodi  Opusculum. 


per  Ecelesice  principes,  et  legitimos  judiciorum  suorum 
ministros,  heec  quce  per  paucorum  superbiam  et  quo- 
rumdam  imperitiam  sunt  turbata  componat ,  nobis  Deo 
adjuvante  sit  studium  quieta  modestaque  patientia  odiis 
dileclionem  reddere,  et  ineptorum  vitare  conftictus  t 
veritatem  non  deterere,  nec  cum  falsilate  certare ;  sem- 
perque  a  Deo  petere  ut  in  omnibus  cogiialionibus ,  in 
cmnibus  votunlatibus ,  in  omnibus  sermonibus  atque 
aclionibus  nostris  ipse  teneat  principalum,  qui  dixit  se 
esse  principium. 

ARTICULUS  IX. 
DealiisS.ProsperiOperibus ,  deque  ejusdemChronico. 
Quid  rerum  egerit  Protper  ab  anno  432,  quo  in 
Cassianum  scripsit,  ad  pontificatum  usqueS.  Leonis, 


De  hoc  Prosperi  nostri  Opere  pro  ingenio  suo  sic  B  qui  anno  440  inchoatus  est,  nusquam  occurriL  Hoc 


loquitur  Gennadius  in  Catalogo,  cap.  84,  qui  est  de 
Prospero:  c  Legi  et  librum  adversus  opuscula,  sup- 
presso  nomine  Cassiani :  quae  Ecclesia  Dei  salutaria 
probal,  ille  infamat  nociva.  Re  vera  enim  Cassiani 
et  Prosperi  de  gratia  Dei  et  libero  arbitrio  senteniiae 
in  aliquibus  sibi  inveniuntur  contrariae.  i  Sed  fru- 
stra  est  quae  priori  allati  loci  parte  de  Ecclesiae 
sensu  profert  Gennadius,  quem  hac  in  parle  Ecclesia 
ipsa  non  obscure  improbavit.  Etenim  Concilium 
Roraanum,  Gelasio  pontiflce,ut  quidem  creditur, 
anno  494  habitum,  Prosperi  scripta  probat,  Cassiani 
vero  reprobat  (Conc.  t.  IV  p.  1263,  1265).  Cassio- 
dorus  quoque  ( Inst.  c.  29,  p.  245 ),  minime  parcua 
licet  Cassiani  laudator,  dum  ad  ejus  iectionem  mo- 


fortasse  temporis  intervallo  nonnulla  quae  etiamnum 
exstantscripta  composuit.  Utraque  haeresis  Nestorii 
et  Pelagii  ab  Ephesina  synodo  anno  431  proscripta 
fuerat,  cum  epigramma  quoddam  scripsit  Prosper, 
quod  utriusque  haereseos  epitaphium  appellavit. 
Nempe  iu  hoc  utraque  consentiebai ,  quod  altera  af 
firmaret  Christum  labore  acoperibussuisdivinitatem 
consecutam  fuisse,  ahera  de  justitia  fidelium  idem 
prardicaret.  Quare  aiebat  Prosper  Nestorianam  hae- 
resim,  quae  gratiaro  in  capite  destruebat,  Pelagianae 
genitricem,  quae  eamdem  gratiam  in  membris  ejus 
evertebat :  etsi  alio  sensu  filia  dici  deberet,  utpoto 
quae  damnatis  demum  Pelagianis  prodiisset.  IIoc 
idem  epitaphium  a  Prospero  nostro  utriusque  haere- 


nachos  alumnos  suos  coliorlatur,  eosdem  tamen  ad-  C  sis  tumulo  appensum  negarat  Jo.  Garnerius  in  cap.  7 


monitos  vull  illura  caute  admodum  legendum  in  his 
quae  habet  de  libero  arbitrio,  de  quo  fuerat  a  beato 
Prospero  merito  redargutus.  Idem  laudibus  ornat 
episcopum  quemdam  qui  Cassiani  libros  emendave- 
rat,  ipsequoque  novis  curis  simili  labore  perfunctus 
fuisse  narratur  (Ado  in  Chr.  l.  VII,  p.  356).  De  hoc 
vero  quod  ait  Gennadius,  suggillans  plane  Prospc- 
rum  quod  adversusCassianum  scripscrtt,  cnjus  Opera 
falso  jactat  ab  Ecclesia  calholica  esse  probata :  Quae- 
namista  est,  inquit  Baronius  (An.  466)  locumGen- 
nadii  confutans,  Ecclesia  Dei,  quae  ut  catholica  pro- 
bat  Cassiani  Opuscula  ?  Certe  non  dicenda  calholica, 
sed  Pelagianorum  Ecclesia.  Non  aequo  animo  fert 
Labbens  si  quis  societatis  suae  scholam  Cassiano  ad- 


dissert.  7  ad  Marii  Mercatoris  Opera ;  simile  quiddam 
aenigmali  proferri  contendens,  cum  dicitur  alteram 
haeresim  alterius  fuisse  matrem  simul  et  filiam  :  quae 
ingeniose  quidem  dicta  fatetur,  sed  vere  fuisse  ne- 
gat ;  hincque  probare  nititur  quod  a  tertio  saeculo 
per  deliria  Samosateni  Nestoriano  errori  praeiudi 
cceperit :  subjicitque  dandam  eo  faciliorem  veniam 
Poetae  nostro,  quod  ipse  quoque  Cassianus  in  eodem 
peccaverit,  et  suam  in  sententiam  traxerit  Leonem 
Magnum  aliosque  postmodum  plures  eorum  auctori- 
tatem  secutos.  Quibus  non  obslantibus  tale  Opuscu- 
lum  Prospero  asscrit  Antelmius  dissert.  9  in  Opera 
SS.  Leouis  et  Prosperi ;  tum  propter  auctoritatem 
Cassiani  et  Leonis  Magni,  quibus  si  hoc  licuit  serio 


▼ersus  Prosperum  favere  dixerit  (Scr.Ecd.  (.II,pafif.  D  disserenlibus,  multo  indulgentius  Poelae  condouan 


254).  in  congregationibus  de  auxiiiis  hoc  inter 
ntrimque  contendentes  sine  ulla  coniroversia  conve- 
nit,ab  Ecclesia  rejici  ac  reprobari  Cassiani  opiniones. 
Ad  damnandum  eum  couditi  stinl  non  pauci  Arausi- 
eanae  synodi  canones. 

Concludit  Prosper  his  verbis  memoratu  quam 
maxime  dignis  ( In[rat  pag.  369  et  seq.)  :  Sufficien- 
ter$  ut  arb\troTt  demonstratum  est,  reprehensores  san- 
tti  Augustini  et  vana  objicere ,  et  recta  impugnare,  et 
prava  defendere;  peremptorumque  armis  intestinum 
Mlum  moventes ,  dictis  divinis  atque  humanis  consti- 
tuHonibus  rebellare.  Quorum  tamen  ,  dum  adhue  non 
suntafratema  societate  divisi,  toUranda  magis  est  in- 


dum,  non  tam  ad  historiae  normam  loquenti,  quam 
consepultis  erroribus  laxatis  habenis  inflatisque,  ul 
aiont,  tibiis  illudenli.  Maxime  cum  Iiaec  utrius.jue 
haereseos  comparatio  non  semel  ab  eo  usurpata  de- 
prehendatur  :  sed  et  in  Cbronico  ipso  narret  quod 
apud  Ephesum  Neslorius  cum  haeresi  nominis  sui,  et 
curo  mullis  Pelagianis,  qui  cognaturo  errori  suo  ju- 
vabantdogma,  lueritdamnatus:  ethanc  ipsam  utrius- 
que  erroris  contesseraiionem  Cassiano  exprobret 
Hbri  adversus  eum  scripti  cap.  21.  Per  hunc  virum 
(Ccelestinum)  etiam  Orientales  Ecclesies  gemina  peste 
purgatm  suntt  quando  Cyrillo  Alexandrina*  urbis  An- 
tittiti  ad  exsecrandam  JSestohanam  impielatem ,  apo* 


37  VITA  S.  PROSPERI  AQUITANL  ft 

ttolico  auxiliatus  ett  gladio,  quo  etiam  Pelagiani,  dum  A  pora  jucunda  qoadam  brevitate  deduxit.  Eosebii 

quidem  ad  annum  usque  5*6,  Hieronymi  vero  ad 
578,  Chronica  secuius.  In  eo  consules  enumerat  ab 


cognatis  confosderantur  erroribus,  iterum  prosterne- 
rentur. 

Scripsit  preter  haec  sex  supra  centum  epigramma- 
ta,  qoae  effata  et  senteniias  totidem  ex  Augustino,  ut 
praefert  titulus,  depromptas  exhibent  ( lufra,  pag. 
615  et  seq.).  Has  primum  prosa  oratione,  deindever- 
sibus  exprirait.  Cum  in  toto  opusculi  hujus  decursu 
Prosperi  ingenium  facile  agnoscitur,  tum  in  eo  po- 
tissimum  quod  ex  Augustini  diclis  colleclum  sit  (An- 
tel.  Dist.  in  Op.  Leon.  p.  417,  418 ).  Ad  illud  elabo- 
randum  ideo  accessit,  ut  menlcm  sacris  loquelis  exer- 
ceret,  coelestique  anituum  pane  pasceret  ( Infra,  pag. 
615,  in  Prcef.) : 

Nec  nostrae  hoc  opis  esi{inquit)sed  ab  illo  sumitur  hic  ros, 
<)ui  siccam  rupem  fundere  jussit  aquas. 

Ut  quod  in  affectum  cordis  pietate  magisira 
Venerit,  hoc  promat  Carmine  laeta  fides. 

Quibus  verbis  praeludii  insUr  toti  Operi  appositis, 
qua  mente  susceptum  a  se  fuerit  Opus  indicat,  et 
quidquid  recti  ki  eo  fuerit,  quidquid  allqua  iaude 
dignum  reperialur,  tolum  illud  ad  supernum  fontem 
onde  efQuxerat  refluere  velle  se  protestalur. 

Videtur  quodam  in  loco  ( lnfra%  pag.  651  et  $eq.)t 
id  est,epigrammatis  65  et66,  Eutychianos  impugnare, 
negantes  Christi  carnem  ejusdem  cum  noslra  esse 
snbstantiae.Unde  hocOperis  sub  Chalcedonensis  con- 
cilii,  anno  451  habiti,  tempora  compositum  fuisse 
non  immerito  quis  colligat,  cum  Prosperi  vitam 
etiam  ulterius  produci  oporteat,  ut  postea  vide- 
bimus. 

Aiiam  insuper  edidit  Collectionem  sententiarum 
392,  alias  388,  ei  Augustini  Operibus,  tum  iis  quae 
etiamnum  exstant,  lum  iis  quae  interciderunt.  Illius 
nonnumquam  mentem  exprimit  potius  quain  voces 
refert.  Liber  ille  existimatur  esse  instar  compendii 
cujusdam  theologici,  quod  in  proprium  usuin  Prosper 
contexuerat,  ut  praecipua  Augustinianae  doctrinae  ca- 
piu  sibi  notiora  et  magis  famiiiaria  redderet.  Aliquot 
ex  hoc  libro  sententiae  inter  Arausicani  secundi  con- 
cilii  canones  relatae  sunt,  et  permultae  sub  Prosperi 
nomine  citantur  a  Floro. 

Ejus  expositio  in  postremos  unum  et  quinquaginta 
psaimos  pariter  ex  Augustino  tota  ferme  excerpta 
esl.  Yidetur  Psalterium  integrum  simili  ratione  ex- 
planasse,  siquidem  praetermisso  psalmo  cvu,  remit- 
tit  ad  ea  qox  de  lvi  el  lix  dixerat.  Ad  psalmum 
ulit  diserlis  verbis  negat  duplicem  esse  in  Christo 
personam  :  qua  de  re  cum  nihil  hoc  loco  dicat  Au- 
gustinus,  manifestum  esl  Nestorii  baeresim  hic  a 
Prospero  refelli :  quo  fundamento  id  Operis  anno  ci- 
lios  434  assignandum  putamus.  In  hoc  libro  depre- 
hendilur  nervosum  illud  concisumque  dicendi  genus, 
quse  propria  est  Prosperi  nota.  Ibidem  quoque  fa- 
cile  animadvertas  sanctum  virum  non  iti  sola  circa 
Christi  gratiam  doctrina,  sed  etiam  in  aliis  omnibus 
capitibos  magni  Augoslini  discipulum. 

Aliquantum  etiara  nomen  soum  corameudavit  ex 
Chronico,  qood  ab  orbe  condito  ad  sua  usque  tem* 


ulroque  Gemino  annoque  Tiberii  15,  qui  est  aspe 
communis  29.  Exstabnt  solum  postrema  pars  hujos 
Chronici,  ea  scilicet  quam  ab  anno  378  deductam 
Hieronymiano  Prosper  addideral;  anno  vero  1657, 
integrum  et  absolutum  editum  est  a  Philippo  Labbeo 
in  primo  novae  suae  Bibiiothecae  mss.  tomo. 

Ad  conflciendum  Chronicon  suum  Prosper  vide- 
tur  ter  accessisse,  illiusque  tres,  ut  iia  dicamus, 
editiones  adoroasse,  annis  videlicet  453,  445  et 
455.  Quod  ex  eo  conjicitur,  quia  in  pluribus  libris 
ibidein  legitur  chronologiae  totius  compendiuro. 
Alterum  quidem  iegiturChronicon,  quod  Prospero 

B  nonnulli  ascribunt.  His  autem  id  unum  concedi  po- 
test,  Chrouicon  illud  esse  quidem  Prosperi  noslri,  sed 
ab  altero  corruptum  et  depravatum,  qui  et  in  bi»tp- 
ria  rudis  fuerit  et  peregrinus,  et  taro  invidus  Augu- 
stini  iauduro  oblrectator,  quam  Prosper  studiosos 
illius  cultor  fuit.  Is  sub  uomine  Tironis  Prosperi, 
quo  primum  appellatus  esl,  licet  immerito,  a  non- 
nullis  interdum  citalur. 

Refert  Gennadius  in  Catalogo  cap.  87  conditom 
a  Prospero  fuissc  Cyclum  Pascbalera,  post  Theophi- 
lum  quidem,  Eusebium,  et  Hippolylum,  sed  ante 
\ictorium,  hoc  est  imer  annos  380  et  457.  Si  ille 
84  annorum  cyclus  sit  anno  382  conditus,  ut  Bucbe- 
rio  videtur,  nullatenus  ab  Aquilano  Prospero,  qui 
anno  453  adhuc  scribebat,  editus  fuit.  Sin  rainus, 

C  saiis  probabile  fuerit  Prosperum,  quem  alia  nuila 
ratione  designat  Gennadius,  illuin  ipsum  esse  quem 
quarto  ante  capite  appellarat :  praesertim  cum  eum 
hujusmodi  compulationibus  operam  dedisse  indicio 
sit  ejus  Chronicon,  in  quo  non  semel  cyclum  illum 
84  annorum  commemorat.  Neque  vero  aliunde  mul- 
tum  nolus  est  ille  cyclus  :  quo  tamen  Ecclesia  Ro- 
mana  Leonis  Magni  aetate  usa  videtur.  Bucherius, 
Jicet  incerlus,  ita  lamen  argumenta  deducit,  quasi 
cyclum  illum  Prosperi  esse  abunde  perspectum  ha- 
beret. 

ARTICULUS  X 

Sanctus   Prosper  scribit    adversus   Eutychianos    pro 

S.  Leone.  Ejus  mors.  Non  fuit  episcopus. 

Sanctus  Leo  dum  in  Galliis  versaretur  anno  440, 
D  in  summuro  ponliflcem  assnmplus ,  inde  fortasse 
Prosperum  nostrum  una  secum  abduxit,  cujus  con- 
siliis  uteretur  et  calamo,  interrogantibqs  consulen- 
libusque  Ecclesiis  responsa  daturus :  quemadmodum 
Damasus  Hieronymum  ad  idem  munus  adbibuerat. 
Ait  enim  Gennadius,  Prospero  alioqui  non  satis 
aequus,  i  epislolae  quoque  papae  Leonis  adversum 
Eutychen  de  vera  Christi  Incarnatione  ad  diversos 
datae  ab  ipso  dictaiae  creduntur.  >  Quod  etiam  a 
Marcellino  ad  annum  469  exscribitur.  Id  auiem 
potissimuro  de  celebri  illa  ad  Fiavianum  episiola 
solet  intelligi  :  eslque  extra  dubium  omne  positum, 
refragantibus  licet  Beilarmino  et  aliis  quibusdam. 
Poluit  autem  Prosper  illarom  litterarum  argumenta 


69  YITA  S.  PROSPERl  AQUITANI.  40 

* 

et  quasl  materiam  suppeditasse,  quam  recognium  A  sacruroque  ejus  corpus  asservat  in  percelebri  abba- 


Leo  slyio  suo  et  oratione  vestierit,  venustiore  qui- 
dem  ilia  et  ornatiore  quam  Prosperi :  quamquam 
hic  in  id  quoque  fortasse  incubuerit,  ut  ad  pontificis 
cui  operam  suam  praesUbat  stylum  ac  scribendi  ge- 
nus  conformaretsuura.  Hac  de  causa  ab  Adone  (An. 
458)  aliisque  sequioris  xvi  scriptoribos  dicilur  fuisse 
Leonis  Magni  notarias,  seu  amanuensis.  Fieri  enim 
potest  ut  illi  in  scribendis  tura  epistolis,  lum  eiiam 
concionibus  famuiatiis  sit.  Gerte  in  iibro  ante  900 
annos  manu  esarato  Prosperi  nomen  prae  se 
fert  sermo  quartus  in  die  anniversario  assumptionis 
Leonis  ad  pontiflcatum,  et  fortasse  aiii.  inde  existi- 
mare  iicel  euro  magnam  partem  sustinuisse  eorum 
qu»  gessit  in  Peiagianos  Magnus  Leo  :  videlurque 


tia  a  comitissa  Matbiide  institota  :  quo  tamen  ex  alia 
ejusdem  urbis  basilica  ab  ipsomet  in  honorem 
S.  Apollinaris  exstructa  allatum  jam  inde  a  regis 
Luitprandi  temporibus  narratur.  IIujus  epitapbium 
a  Vossio  (Hist.  Pelag.  L  i,  c.  18)  referlur,  quod  ideo 
compositum  fuerat,  nt  novo  inscriberetur  tumuio 
qui  propterea  consiitutus  fuerat,  quod  veterem  tur- 
ris  cujusdam  ruina  comminuisset.  At  illud  epita- 
piiium  in  aede  Carmelitarum  conspici  idem  afflrtnat. 
Uabetur  apud  Surium  (25  Jun.)  Vita  S.  Prosperi 
Regiensis  a  Flaminio  proprii  ingenii  libidine  meris- 
que  conjecturis  ducto  conscripta,  ait  Labbeus  (Scr. 
Eccl.  totn.  II,  p.  449).  Deeaseverius  etiam  est  NorUii 
judiciuin  (tiisl.  Pel.  L  n,  c.  15).  Is  censet  Prospcrum 


Ado  pariter  illi  tribuere  quse  a  Leone  fuerant  lum  B  hunc  forsitan  esse  aactorem  libri  de  Promissionibus 


in  Eutycbianos,  lum  in  Pelagianos  scripu;  neque 
huic  contradicit  cardinaiis  Norisius  (Hist.  Pelog.  L 
n,  c.  45).  liiud  vero  in  historia  non  omissum,  quod 
cum  Roin»  nonnuiii  Pelagianam  hseresim  denuo  su- 
scitare  conarentur,  suamque  ea  de  re  mentem  ausi 
essent  patefacere:  Prosper  statim  libellos  obtulerit 
tum  Leoni  adhuc  superstiti,  tum  imperatoris  minis- 
tris,  perfeceritque  ut  illorum  hominum  conatus  ina- 
nes  irritique  ceciderint. 

Ex  iis  quae  de  Prosperi  Glironico  diximus,  liquet 
eum  adhuc  vixisse  anno  455.  Labbeus  insequente 
anno  mortoum  propterea  putat ;  quod  scribens  anno 
457,  Yictorius  virum  sancium  ac  venetabilem  eum 
appellet,  qua  ex  re  profecto  iilud  elici  nequit.  Ae- 


et  Prsedictionibus  :  cujus  rei  nullum  peculiare  sup- 
petit  argumentum.  Flaminius  et  Ugbellus  sutuunt 
*um  a  S.  Leone  episcopum  fuisse  creaturo,  annoque 
106  mortuum  esse.  Cujus  anni  nola  e  magno  forsi- 
UD  Prospero  desumpta  fuit :  quemadmoduni  bujus 
episcopatum  ab  altero  illo  mutuati  sunt.  Tritbemius 
Umen  Prosperum  successorem  assignat  Faventio, 
qui  anno  451  in  concilio  Medioianensi  sedit,  tam- 
quam  antistes  Regiensis.  Medium  inter  eos  locat 
Ughellus  Elpidium.  Porro  dies  festa  S.  Prosperi 
agitur  25  Junii,  qua  die  magni  Prosperi  festum  ce- 
lebrari  putatur. 

Oe  Prospero  pariter  festus  dies  recolitur  quoun- 
nis  die  24  Novembris  apud  Ganonicos  regulares  Gal- 


cedil  quod  Marceiiintis  anno  465  de  Prospero  tam-  G  licanae  polissimum  congregationis,  et  in  regali  cce- 
quam  adhuc  superstite  mentionem  faciat.  lllum  in 
id  usque  tempus  vixisse  non  inficias  eunt  Norisius 
(tftsl.  Pelag.  L  u,  c  14)  et  Bucherius  (CycL  pag. 
444),  qui  multa  scripsit  in  \ictorium. 

Hucusque  nihil  est  a  nobis  observatum,  neque  ab 
ullo  veterum  quidquam  accepimus,  unde  appareat 
Presperum  fuisse  gradu  ac  ordine  laicis  aut  mona- 
chis  superiorem.  Yolunt  tamen  recentiores  prope- 
modum  omnes  eum  fuisse  episcopum  sive  Rciensem 
in  Provincia,  sive  Regiensero  in  Longobardia.  Qoi- 
bus  si  opponas  a  vetentm  nuiio  ei  datam  episcopi 
appellationemf  reponunt  id  inde  accidisse  quod  vete- 
ribus  ille  nonnisi  ex  libris  suis  ante  episcopatum 
scriptis,  adeoque  episcopi  titulum  non  pracfereniibus, 


nobio  S.  Yictoris  Parisien3is,  qui  dies  translationis 
essehujus  aut  alterius  Prosperia  nonnullis  reputatur. 
Qui  vero  eum  Reiensepi  episcopum  fuisse  volue- 
runt,  iis  ita  sentiendi  locum  prabuit  Prosperi  epi- 
scopi  nomen  ,  qui  conciliis  Carpentoractensi  et 
Vasionetnsi  subscripsit :  quae  quidem  concilia  circa 
annum  442  babita  illi  finxerunt.  Cum  vero  hodie  in- 
ter  eruditos  con veniat,  illa  anno  527  aul  529  celebra- 
U,  Prosper  ilie  qui  iis  subscripsit,  altero  longe  sit 
posterior  necesse  est.  Accedit  quod  Maximus  Reiensi 
Ecclesiae  praeerat  vivente  adhuc  Hilario  Arelatensi, 
boc  est  ante  annum  450,  immo  ante  annum  452aut 
455,  ut  demonstratum  a  nobis  est.  Itaque  permul- 
tum  abest  quin  Prosper,  qui  anno  certe  455  adhuc 


fuerit  cognitus.  At  profecto  luec  ratio  nullius  est  D  vivebat,  fueritejusdecessor,  utvult  Baronius  (Ann. 


roboris,  sive  Gelasium  spectes,  sive  Gennadium, 
aut  Fulgentlum,  aut  etiam  Cassiodorum.  Hi  omnes 
viri  doctrina  insignes,  Prosperoque  alate  proximi 
ignorare  non  potuerunt  an  vir  tanti  nominis  fuisset 
necue  episcopus.  Quod  ad  Victorium  attinet,  is  qui- 
dem  ea  de  re  silere  forusse  diceretur,  quod  Prosper 
nonuisi  post  annum  457  ad  episcopalem  dignitatem 
evectus  fuerit. 

lilud  profecto  falsae  isli  de  Prosperi  episcopalu 
opinioni  ortum  dedit,  quod  alter  fueril  ejusdem  no- 
minis  episcopus  Regiensis  in  Longobardia  :  quod 
quidem  videtur  in  dubium  revocari  vix  posse.  Siqui- 
dem  eum  Regiensis  Ecclesia  patronum  veneratur, 


466).  Ex  S.  Sidonio  (Lib.  vm,  ep.  25)  ostenditur 
Faustum,  qui  sancto  Prospero  superstes  fuit,  Maxi- 
mo  successisse.  Quare  fieri  nequit  ut  Prosper  fuerit 
episcopus  Reiensis. 

ARTICULUS  XI. 

De  quibusdam  operibus  sancto  Prospero  ascriptis. 

Nihii  ampiius  dicendum  videtur,  sive  4e  veris  in- 
dubitatisque  Prosperi  operibus,  sive  de  aliis  quac  illi 
tribui  posse  probabilis  aliquaratie  suadeat.  Superest 
ut  ea  comimemorentur,  quaa  quamvis  constet  ab  eo 
scripu  non  esse ,  sub  ejus  tamen  nomine  vulgata 
sunt.  Neque  ea  sunt  ignobilia ,  immo  non  parvara 
in  Ecclesia  auctoriutem  consecuu  sunt. 


41  YITA  S.  PROSPERI  AQUITANI.  41 

HorUtur  Gassiodorus  (Intt.  c.  1)  ut  sanctum  Pro-  A  Non  serael  eas  deplorat  calaniiutes  quas  aciate  sua 


sperum  sedula  cura  legamus,  qui  tret  libros  totius 
luctoritatis  divime  in  cenlum  quiuquaginU  tribus 
tilulis  comprehendit,  ad  instar  piscium  quos  Evan- 
gelica  retiade  hujus  saeculi  lempestuosa  profundiuie 
iraxerunt.  Dubitari  nequit  quin  respezerit  ad  librum 
de  Promi$$ionibu$  tt  Prcedictionibus  Dei ,  hodie  in 
partes  quinque  distributum  :  quae  quidero  divisio  ab 
ipsomet  auctore  instituu  fuerat,  qui  dum  alludit  ad 
centum  quiuquaginta  tres  pisces  in  Evangelio  nar- 
ratos,titulis  totidem  voluit  universa  Cbristi  promissa 
aacris  libris  consignau  conchjdere,  eorumque  fidem 
exbibium  demonstrare.  Quoniam  vero  hsec  pro- 
ntssa  et  ante  iegem  ,  et  sub  lege  dau,  sub  gratia 
deroum  impleU  sunt ,  ideo  nonnullis  visum  est  boc 


in  populos  peccata  devocarant,  ita  ut  sacrificia  ab 
exteris  conculcau  essenl,  sacraque  vasa  in  Barba- 
rorum  principum  potesutem  devenissent.  Is  quidem 
scribcbat  Yalentiniani  111  temporibus ;  sed  inortua 
jam,  ut  videtur,  Placidia,  adeoque  post  annum  450, 
ante  455.  In  multis  rebus  Augustinum  scquitur, 
ejusque  testimonia  proferl  nonnumquam.  Fateniur 
Lovanienses,  quorum  opera  Prosper  typis  exrusus 
prodiit  anno  4565  librum  istuin  ab  illius  phrasi  et 
stylo  ac  eruditione  longe  abesse,  ejusque  textum  nou 
paucis  in  lociscorruptum  sibi  mansisse  ac  mutilum. 
Cui  vilio  nos,  quatenus  licuii,  ope  ms.  Remigiauo-Re- 
mensis  et  editionura  veterum  mederi  conati  sumus. 
Libri  de  Vita  Contemptativa  sub  nomine  sancti 


opus  appellare  Librumante  tegem,  tub  tegeet  $ub  B  Prosperi  passim  laudabantur  nono  saeculo,  immo 


fratia.  Hujus  ex  secunda  parte  locum  unum  sub 
beati  Prosperi  nomine  refert  Cassiodorus  (In  Pt. 
xiy,  eujus  auctoriute  nescimus  an  adduci  nos  opor- 
teat  ad  opus  iilud  alicui  Pruspero,  quisquis  Undem 
iilesit,ascribendum.  Abhac  certe  opinione  propius 
abest  Ludovicus  Dupin  (to.  IV  p.  449),  quam  Jose- 
phus  Antelmius  (Antel.  DUt.  in  Op.  Leo.  p.  365). 
Res  ininime  dubia  videtur  eminentissimo  Norisio 
(ffisJ.  Pet.  /.  ii,  c.  44),  qui  Prosperum  illura  Re- 
giensem  episcopum  opinatur.  Ulud  certum,  opus  de 
quo  agitur  non  esse  Magni  Prosperi,  cujus  eiegan- 
tiam  nec  stylo  nec  ingenio  ille  scriptor  assequitur. 
Rujus  oratio  bumilis,  jejuna  et  simplex ;  Prosperi 
loquendi  genus  abnndans ,  dives  viribus,  et  nervis 


jam  a  medio  octavo  saeculo,  a  Cbrodogango  scilicet 
Bletensi  episcopo.  Verum  quod  a  nervosa  illa  pressa- 
que  Prosperi  eloquentia  valdo  discrepat  laxus  qol- 
dam  et  copiose  fluens  stylus  quo  libri  illi  conscripti 
sunt ,  bos  Juliano  Pomerio,  qui  exeunte  quiuto  ssb- 
culo  vivebat,  esse  tribuendos,  Um  validis  argumentis 
demonsiravit  Jacobus  Sirmondus  (Sot.  ad  Aquit* 
gran.  concit.),  ut  nulla  cuiquam  hodie  ea  de  re  du- 
biutio  supersit, 

Contendunt  viri  sngacilate  ingenii  et  eraditionis 
laude  prassuntes,  qui  libros  de  Vocatione  omnium 
Gentium  diligenter  evolverunl  ac  scrutati  sunt,  in  iis 
reperiri  nihil  quod  non  optime  cohaereat  cum  do- 
ctrinasancti  Prosperi,  cui,  et  Hincmari  judicio,  et 


valeos,  locuples  senientiis.  Satis  apparet  eum  fuisse  C  tri"m  vetastissimorum  codicum  manu  exaratorum 


Africanum :  unde  mirum  videri  non  debet  quod 
ister  complures  haereticorura  sectas,  Donatisus  po- 
tissimuro,  immo  Blaxiroianistas  appellet,  quod  Ty- 
ebonii  famosi  Donatistae  meminerit,  quod  res  quas- 
dam  non  vulgares  in  Africa  gestas  refcrat.  Ipse  ad- 
hoc  adolescens  tunc  aderat  Carthagine,  cum  Aure- 
lios  episeopus  celeberrimum  Cosleslis  Deae  templum 
io  ea  urbe  Christo  dedicavit,  anno  forUsse  399;  ct 
dam  una  cum  sociis  et  amicis  (ut  se  adolescentium 
atas  impatiens  circumquaque  verlebat),  dum  cu- 
riosi  singula  qua^que  pro  magnitudine  inspicerent, 
iniruin  quoddamet  incredibile  suo  tesutur  aspectui 
jugestum,  hunc  nempe  titulum  aeneis  grandioribus- 
que  litteris  in   frontispicio    templi  conscriptum : 


auctoriute,  tribuuntur.  Mulu  etiam  in  iis  habentur 
illis  plane  consenunea,  quae  a  Prospero  tum  in  cav- 
teris  operibus,  tum  in  carmiue  de  Ingratis  scripu 
sunt.  Nec  repugnat  temporis  ratio.  Cum  enim  nee 
confecti  sint  inilio  lurbarum  quas  Semipelagiani 
edidere,  et  tamen  a  Gelasio  laudentur,  velut  opus 
cujusdam  Ecclesia)  Magistri  9  superest  ut  ciica  an- 
num  440  editi  fuerint.  Yerum  artiflciosios  composiu 
oraiio,  et  placidius  ieniusque  disserendi  genus  mi- 
nus  congruit  cum  iis  quae  apud  Prosperum  Invenies. 
liaque,  ut  eos  omitiamus  qui  hoc  opus  S.  Ambrosio, 
inulto  anle  illas  lites  exortas  defuncto,  gratis  perpe- 
ramqueascripsere,  abaliis  tribuilurHilario  Prosperi 
nostri  socio,  abaliis  S.  Prospero  Aurelianeiibiuin 


Aurelius  Pontifex  dedicavit     Idem    Carthagioe  ^  episcopo,  circa  annuiu  470.  Sunt  qui  existimentoput 


eiiam  versabatur  eodem  quo  Aspar  V.  I.consul(  Vide 
append.  p.  193),  boc  est,  anno  451  aut  432,  et  rei 
cojusdain  stupendae,  quam  diligenter  enarrat,  testis 
fuit.  Neque  silentio  prxterit  quemdam  specie  mona- 
cburo,  qui  cum  Carthaginem  advenisset,  qusedam 
signa  curationum  operari  se  jaciabat,  adhibito  oleo 
.  nescio  cujus  mortui  osse  infuso.  At  ubi  se  proditum 
fallacesque  suas  artes  sensit  detecUs,  aufugit. 

Erat  prsefatus  scriplor  in  Campania  cum  sanctus 
pontifex  Leo  Manicbseos  subverteret,  et  contereret 
Pelagianos;  nempe  anno  circiter  443  Africa  videtur 
expulsus  fuisse  a  Vandalis,  expugnata  forUsse  Car- 
tbagineanno  439,  cujus  rei  quodam  loco  meminit. 
Patbol.  Ll. 


esse  alicujus  Africani,  ex  eorum  forUsse  numero 
qui  a  Genserico  pulsi  anno440in  Italiam  appuleranu 
Quesnellus  ostendere  nititur  h<  s  libros  esse  sancti 
Leonis,  el  id  quidem  styli  siiniiitudineductusasserit, 
(Leo.  to.  II,  p.  558  ei  teq.)  Ab  eo  quidem  aute  pon- 
Uflcitum  editos,  at  iion  inscripto  suo  nomine.  Quo 
factum  est  ut  eum  illorum  auctorem  esse  Geiasius 
ipse  nescierit.  Hanc  sentemiam  prolixa  disputatione 
a  Quesnello  prolatam,  prolixiori  lucubratione  im- 
pugnavit  Anlelraius ,  librosque  de  quibus  agimus 
Prospero  reslitutos  voluit  (Antet.  Dit$.  in  Op.  Leo. 
p.  113  et  teq.).  Momenla  utrimque  co'lata  paucis 
collegit  Ludovicus  Dupin,  sutuitque  nihil  esse  quod 

3 


43  SCHCENEMANNl  NOTITIA  IIISTORICO-LITTCRARIA  1N  S.  PROSPERUM.  44 

Prospero  cribuantor  illi  libri  (Dupin  to.  IV,  pag.  452  A  analyai  comprehendit  (Dupin  to.  IV,  p.  451  et  teqq.). 


et  teq.).  Eorom  si  spectetur  stylus  ac  rernm  tractan- 
darum  ratio,  videri  qoidem  inter  Leouis  opera  re- 
ferendos  :  nihii  aflerri  posse,  quam  ob  rem  ei  abjudi- 
centur.  Sed  nullo  quoque  argumento  certo  eidem 
asseri :  quippe  quos  absqoe  nomiue  auctoris  in 
lucem  prodiisse  constet,  fierique  perfacile  potuerit 
ot  multi  tunc  lemporis  el  Romae  et  aliis  in  locis 
fuerint,  quorum  scribendi  ratio  Leonis  stylum  refer- 
ret  ac  redoleret.  Atque  hoc  qoidem  in  statu  et  sita 
estetiamnumet  diu  rcmansura  videtur  percelebris 
illa  et  vulgatissima  quaestio.  Existimavit  eminentii- 
simus  Norisius  (HUt.  Pel.  I.  n,c.  14)  librorum  ho- 
rum  scriptorem  iu  esplanandis  iis  quae  ad  gratiam 


Ita  concinit  stylus  epistolae  ad  Demetriadem,  gtylo 
librorum  de  Vocatione  Geniium,  ut  eidem  bactenus 
aoctori  utrumque  opus  merito  sit  ascriptum,  sive 
eum  Ambrosio  datum,  sive  cum  Prospero.  Norisius 
(Bist.  Pel.  t.  u)  quidem  epistolam  ad  Demetriadem 
sancto  Prospero  adjudicat;  verumalios  hujusauctori- 
tas  a  pristina  sententia  minime  depulit,  iisque  item 
ut  antea  visa  est  haec  epistola  oratione  eadem  ac 
stylo  exarata  ac  libri  de  Vocatione  Gentium,  proin- 
deque  eidem  scriptori  tribuenda. 

Scribit  Trithenrius  (Script.  Ecct.  p.  57)  Prospe- 
rom  alia  insuper  nounulla  scripsisse :  librum  nnum 
Epistolarum  ad  diversos;  libruin  unuro  de  Viris 


..      .  ..  .  „.      .  Illustribus,  ac  deCapiivitate  Romac  librum  onum. 

pertinent,  non  aliam  solum  viam  mire  ab  ea  quam  0  „  •  *....,  . 

.         .  _  .....  B  Hos  vero  hbros  a  Tnlhemio  nusquam  inspectoseo 

verisimile  est,  quod  eorum  initia  non  subjiciat,  ut 


Augustinus  et  Prosper  tenuere,  sed  et  de  ipsa  re  ab 
utroque  nonnullis  in  capitibus  dissidere.  Reposuit 
Quesnellus  (Leo.  to.  II,  p.  581  et  $eq.)  scriptorem 
illum  nullatenus  ab  Augustini  placitis,  ab  Ecclesia 
eomprobatis  et  adoptatis ,  recessisse.  Qua  in  re  ab 
hoc  prorsus  stare  videlur  Ludovicus  Dupin,  qui 
quaecomque  hoc  opere  continentur  satis  uberiore 


cxlerorum.  Aiioquin  recentior  est  ille  qoam  ot  ejus 
testimonio  qoisquam  nitatur.  Addit  qnoque  idem : 
c  Alia  insuper  nonnulla  scripsisse  dicitur;  sed  ad 
manus  nostras  non  venerunt.  >  De  quibus  proinde 
cum  illinihil  suspicari  Ilcuerit,  nec  nobis  pariter 
quidquam  augurari  est  bactenus  concessum. 


NOTTTIA    HISTORICO-LITTERARIA    IN    S.  PROSPERUM. 

(SchoDnemanni  Biblioth.  Hist  LiU.  Pat.  Lat.  tom  II.) 


S  I.  Vita.  G 

Aquitani  noroine  distinguitur  ab  aliis  haud  incele- 

bribus  ejusdem  artalis  scriptoribus,  inter  quos  notis- 

simus  Prosper  Ttro  poeta,  cujus  Beda  meminit, 

eujusque  cognomen  ipsi  Aquitano  affingere  quondam. 

ausos  est  Sirmondus.    Nalus  est  eiennte  saeculo 

quarto  aol  quinti  initio ,  in  Aquitania.  Sed  qua  in 

orbeaut  loco  tam  amplae  hnjus  provinciaB,  non  liquet ; 

sienti  de  parentibus ,  educatione  atque  prima  tetate 

ejus  aeque  omnia  ignorantur.  Attamen  ex  iis  quae 

retiquit  ingenti  sui  monumentis  satis  patet  eum  haud 

letiter  liberalibus  studiis  et  artibus  ingenuis,  praeci- 

pue  poeticse,  iucobuisse.  Aquitania,  incertum  qui- 

bos  de  causis  relicta ,  in  Provincia  domiciliom  po- 

suit,  obi  certe  jam  anno  428  commorabatur  t  ibique 

concertationes  suas  pro  doctrina  Aiigostini  contra 

loannem  Cassianom  aiiosque  qui  eam  respuebant,  D 

Gtlliae  seu  Provincto  magis  presbyteros  ezorsus  est. 

Fovh  hoc  ejus  in  Augtistinum  hac  ex  parte  studium 

llilarins  qoidam ,  cui ,  quoniam  de  rebus  domeslicis 

e]os  nihil  amplius  constat,  ab  bac  ipsa  cum  Prospero 

,  censuetudine  Protperiani  nomen  inditom  fuit.  Dede- 

rat  qoidem  Prosper  jnm  antea  ad  Augustinum  litte- 

rts  per  Leontium  diaconum,  ab  eoque  responsorias 

aeeeperat.  Hic  antem  ,  qni  ipse  qoondam  cum  do- 

ctore  Hipponensi  versatos  erat,  ut  eumdem  propius 

amico  admoveret  et  conciliaret,  Prospemro  impulit 

ot  denuo  secum  litteras  ad  eum  scriberet ,  id  quod 

anno  428  seu  429  contigit.  In  iis  igitur  Augustino 

exponunt  quce  in  tcriptU  eju$  contra  Petagianos  con- 

ditfi  plurimi  apud  Mauiliam  comtituti  monachi  et 


eaeerdotu  Patrum  opinioni  et  Eccteeia  umtti  adversa 
putent,  pericula  quae  ipsis  ex  iilorom  csecitate  aot 
pravitate  imminere  videantor ,  et  qoemadmodum 
iis  reniti  coeperint,  declarant;  denique  tcl  tuarum 
diiputationum  prattidio  iptorum  ienuitatem  roborare 
velit,  rogant.  Ac  Augustinus  sane  votis  eorum  obse- 
culurus  ad  eos  direxit  Iibros  de  Praedestinatione 
sanctorum  et  Dono  perseverantix.  Sed  com  uterque 
tanto  ardore  flagraret ,  nec  tamen  adversarii  crebris 
disputationibos  ac  scriptis  flecti  nossent,  ambo  Ro~ 
mam  perrexerunt,  eosque  apud  Coslestinum  papam 
calumniae  in  Angostinam  et  haereseos  accosarunt,  ab 
eoque  a.  451  obtinuerunt  celebrem  illam  ad  episco- 
pos  Galliarum  epistolam,  in  qua  eos  graviter  repre- 
hendit,  qnod,  auctoritatis  suae  tam  parum  memores, 
presbyieros  novas  et  indisciplinatas  quaestiones  quo- 
quomodo  proferre  sinant ,  aique  monet  ut  iis  silen- 
lium  imponant ,  nec  memoriam  Augustini ,  quem 
impense  laudat,  affligi  patiantur.  Dac  igiiur  epistola 
freti  iu  Galliam  revertuntur ,  tantoque  alacrius  sus- 
ceptaro  contra  Semipebgianos  cnusam  defendere 
studuerunt,  imprimisque  Prosper  scriptis  contendere 
ccepit ,  quorum  varia  intra  hoc  tempus  emissa  ad 
nostram  merooriam  pervenernnt.  Percrebrescfnie 
autem  de  doctrina  etpietate  ejus  fama,  eveni&se  vo- 
lunt,  ut  a  Leone  arcbidiacnno  Roniano  inter  Aetiura 
et  Albinum  in  Galliis  amicilias  redintcgrante  in  fami- 
Iiaritat*m  reciperetur,  et  cum  is  ab  eodem  negolio 
ad  occupandam  sedem  apostolicam  evocatus  esset, 
Romam  una  addureretur  et  ornarelur  inunere  no- 
tarii  pontiflcis.  Enimvero  qui  sic  statuunt.  conjectura 


45  SCUGENEM  ANNl  NOTITIA  HISTORICO-LITTERARIA  1N  S.  PROSPERBM.  4« 

delectanlur,  cujus  ne  fundamentum  quidem  satis  A  partitio  continetur.  Vero  auiem  simile  est,  eum  non 
exploratum  ett.  Nam  quod  Leonis  uotarius  fuerit 


Prosper ,  nonnisi  seriorum  scriptorum  (a)  et  uuius 
ms.  codicls  Corbeiensis  Gennadii  valde  dubio  tesii- 
monio  nitilur,  quod  recentiores  quidam  styli  ac  sen- 
tentiarum,  quam  inter  utriusque  scripta  deprehende- 
runt,  similitudiue  roborare  eonaii  snnt.  Reliqua  viiao 
Prosperi  incerta  sont.  Ecclesiastico  aliquo  munere 
iiium  non  functum  esse,  verp  simillimuro  (b).  Igno- 
rtrons  etiam  quando  diem  obierit ;  tametsi  ex  Chro- 
nico  ejua  constat  enm  anno  453  adhuc  in  vivis 
fuisse ,  aliique  multo  diutius  eum  vixisse  et  Leoni 
snperstitem  fuisse,  ex  Marccllino,  ad  a.  465,  cogno- 
scere  sibi  videantur. 

S  II.  Scripta. 

Scriptu  Prosperi  genuina  juxta  seriem  (emporis, 
quam  novissima  etiam  tenet  Parisiensis  editio,  sunt : 

I.  Epistola  ad  AugusUnum  de  reliouiis  Pelagiana 
Harrcseos  in  Gallia,  etc,  scr.  a.  428  aut  429. 

U.  Epislola  ad  Rufinum  de  Gratia  et  Libero  Arbi- 
trhy  scr.  anno  429,  vivo  adhuc  Augusiino. 

III.  Carmen  de  Ingratis  scr.  circa  annum  429  aut 
450. 

IV.  Epigrammata  duo  in  obtrectatorem  S.  Augu- 
stini,  scr.  forte  circa  a.  430. 

V.  Epitaphium  Nestorianm  et  Pelagiaum  Hwre$eos9 
scr.  post  damnatam  hseresim  Neslorii  in  concilio 
Kpbesino  a.  431,  Augustino  jam  mortuo. 

VI.  Pro  Augustino  Re$pon$ione$  ad  Capitula  Obje- 
ctionum  Gallorum  ealumniantium,  scr.  a.  circiter  431 


uuo  dHCiu  toium  ahsolvisse,  sed  variis  identidem  i 
diumentis  perfecisse  et  quasi  iterato  edidisse ,  et 
sunl  sane  qui  tre$  diversas  ab  ipso  auctore  edUioncs 
paratas  esse  existiment :  quarum  primam  conclusisae 
putaut  Tbeodosio  xiv  et  Maximo  coss.  anno  Christi 
435,  quandoquidero  eo  anno  omnium  priorum  anno- 
rum  epochas  summasque  collegerit,  quod  nonnisi  in 
Operum  fine  fieri  solet ,  nisi  forte  aliqua  peculisris 
causa  accidat,  quae  hic  nulla  esse  videlnr;  $ecundam 
censent  12  annis  auciam  et  ad  Vaientiniani  vi  ae 
Nonii  consulatum,  seu  annum  Chr.  445  produetam 
fuisse ,  quo  vulgare  ejus  Chronicon  Eusebiano  et 
Hieronymiano  subnecti  solet;  tcrtiam  denique  editio- 
nem  fuisse  volunt  quae  ad  captam  a  Genserieo  Ur- 
B  bero,  seu  ad  Valentiniani  Aug.  vm  et  Anthemii  eon* 
sulaturo  seu  annum  Chr.  455,  exiensa  fuerit.  Ulrius* 
que  posterioris  ciiamnunc  exemplaria  stipersunt* 
Dubia  aucloritatii  sunt  : 

I.  Confe$$iot  qua»  ipsius  dicitur. 

II.  Pocma  Conjugis  ad  Uxorem. 

III.  Carmcn  de  Providentia  divina,  quod  alias  BUm 
rio  tribuilur. 

IV.  Dc  Vocatione  omnium  Gentium  libri  duot  in  i 
quibusdam  Ambrosio  ascripli.  At  viri  docti  in  ( 
sas  de  auctore  abierunt  invicem  sententias.  Alii 
eniro,  veluti  Erasmus,  Euchenio;  alii,  inter  quos 
Vossius,  Hiiario  Prosperi  familiari  tribuerunt;  Qties» 
nellus  autem  Leoni  M.  illos  adjudicavit :  cui  se  et 
proposito  opposuit  Josephus  Antelmius,  1'rospero 


VII.   Pro~  Auguttini  doctrina  Responeioncs  ad  C«-  C  vindicans.  Scripti  exislimanlur  circa  annum  440. 


pitula  Objectionum  Vincentianarum,  scr.  forte  paulo 
post  superiores  Responsiones. 

VIII.  Pro  Auguttino  Re$pon$ionc$  ad  Exccipta  quat 
dc  Gcnmensi  civitatc  $unt  mi$sat  scr.  eodem  forle  tem- 
pore  cum  superioribus. 

IX.  De  Gratia  Dei  et  Libero  Arbitrio  liber  contra 
CoUatorem ,  i.  e.  conira  Cassiani  presby leri  librum 
qui  tiiulo  dc  Protectionc  Dd  praenotatur,  scr.  cir- 
ciier  a.  432. 

X.  P$atmorum  a  c  u$quc  ad  cl  cxpo$itiot  scr.,  ut 
videlur,  ante  annum  424. 

XI.  Sentcntiarum  cx  Operibut  S.  Augustini  deUba- 
tarum  liber  unu$t  scr.  forte  circa  a.  450  aut  451. 

XII.  Epigrammatum    liber  unu$  ex  eentcntiis  S 


Sed  muito  serius  (ante  annum  tamen  496)  conditos 
esse  censent  Ballerinii  in  Observationibus  ad  2  Ques> 
nelli  dissert.  de  horum  librorum  auciore,  ubi,  colla- 
tis  utriusque  arguinentis,  nentrius  sententiam  veram 
pronunliant,  et  singula  quae  in  disputationem  venire 
poterant  momenta  accurate  et  sagaciter  examinant. 
Qims  adeat,  cui  luber.  in  tomo  II  Opp.  Leonis,psg. 
662  seqq. 

V.  Ad  $acram  virginem  Demetriadcm  cpi$toUt9  seu 
de  Humiiitale  Christiana  tractatus,  scr.  circiter  annnm 
440.  Olim  inter  Ambrosii  Opera  vulgata  fuit,  in  epi- 
stolarum  numero  84,  a  Soiello  primum  una  cum 
libris  de  Vocatione  omnium  Gentium  Prosperi  Operi- 
bus  adjecta,  non  aliani  ob  causam  quam  pb  styli 


Augustini,  scr.  non  longe  ante  tempus  concilii  Chal*  "  quamdain  similittidinem.  Enlmvero  nusquam  in 


cedonensis,quod  anno  451  congregatumesse  constat. 
XIII.  Chronicum  integrum  in  duas  partce  distribu- 
tum ,  iu  annum  455  desinens.  Novimus  ex  Viciorii, 
seu  Victorini,  Gennadii,  Cassiodori  el  Isidori  llispa- 
lensis  teslimonii*  ,  Prosperum  lioc  opus  ab  origine 
mundi  ad  Valentiniani  ni  obitum  et  Romain  a  Van- 
dalis  captam  perduiisse,  ita  ut  Eusebium  et  Hlero- 
nymum,  quatenus  ilii  porrigerentur,  abbreviaret, 
rcliqtia  atitein,  i.  e.  ab  anno  379  ad  a.  455,  de  uovo 
contexeret;  in  qua  studii  ejus  diversitaie  ipsa  operis 

(a)  Vocatur  Leoni$  nolarius  ab  Adone  saec.  noni 
scripioreinChronico  aliisque  sequioris  aetatis  aucto- 
ribos. 


codicibus  utrumque  opu«culum  siroul  inveniri,  tum 
Ambrosii  editorum  exemplo,  tum  ex  iis  quos  ipsi 
inspeserunt,  testanmr  Ballerinii.  Prirous  hanc  sen- 
tentiam  impugn  .re  coepit  et  evertere  studuit  Ques- 
nelIus,Leonique  vindicaium  ivit  in  Dissertatione4d6 
auctore  bujus  Irbelli.  Quem  contra  insorrexit  Antel* 
mius  in  laudaio  libro  pro  Prospero  pugnans.  Balle* 
riuii  inter  utrumque  lancein  tenentes,  ueutro  incli- 
nare  intellexemnt,  adeoque  incerlo  auctori  relin* 
quendam  censuerunt.  Cf.  eoruro  Obss.  ad  4  Quesn. 

(b)  Errore  satis  communi  codicum  mss.  et  editio- 
numaniiquiorum,cujusori20  nondum  pziei,  epi&copus 
Regien$i$  (oppidi  Riet  in  Provincia)  audire  sofet. 


47  SCHCENEMANNI  NOTITIA  IIISTORICO 

Diss.  l.  II  p.  745  seqq.  Antelmio  tamen  astipulantur  A 
editores  novissimi  Operuin  Prosperi. 

VI.  Prateritorum  sedit  apottolicos  epitcoporum 
Auctoritatet  de£ratia  Dei  et  Libero  voluntatit  Arbitrio, 
qu»  vulgo  subjici  solent  epistolae  Coelestini  ponti- 
ficis  ad  episcopos  Gallos.  Collectae  putantur  circa 
annum  431.  Primus  eas  Dionysius  Exiguus  vulgavit 
et  epistolae  Coelestini  subjecit.  Illam  aulem  ei  scri- 
niis  Romauia  eas  sumpsisse  fiormisdae  papae  impri- 
mis  testimonio  demonstrant  Ballerinii.  Nec  tamen 
Cudestini  ipsius  sunt,  quemadmodura  nec  Leonis, 
ut  iidem  evicerunt  in  Observaiionibus  ad  laudatam 
Quesnelli  dissertatiouem  t.  II  p.  719seqq.  Antelmii, 
qui  Prospero  asserit ,  scntenliam  secutus  et  magis 
etiam  confirmare  siuduit  Pagius  ad  a.  431,  num.  49. 
Mem  Coustantius  fecit(in  admonitione  ad  laudatam  B 
Coslestini  episto1am),lnsuperque  occasionem  hujus 
lucubrationis  investigare  conaius  esl.  Atque  Balle- 
rinii  etiam  huic  sententiae  calculum  adjicere  non 
dubitarunt,  ita  lamen  ut  in  nonnullis  a  Couslnntio 
dissiderent.  Cf.  Obss.  in  Diss.  3  Quesn.  l.  II  Opp. 
Leonis,pag.  719  seqq. 

Omnino  non  ad  eum  perlinent :  Libri  tret  de  Vita 
Contemplativa,  qui  verius  Juliani  Pomerii  nomine 
insigniuutur ;  de  Promistionibut  et  Prcedictionibut 
Deiy  incerti  auctoris,  et  Chronieon  atterum,  quod 
volgo  Pteudochronicon  vel  etiam  Tironit  Protperi 
Chronicon  dicKur.  Orditur  a  morce  Valentis  impera- 
toris,  et  ad  captamaGenserico  Urbem  procedit.  Cum 
snperius  imlicato  non  pauca  quidem  communia  ha- 
bet,  sed  longe  plura  ab  eodem  diversa,  et  praecipue  G 
hoc,  quod  non  pcr  consules,  sed  juxla  imperatorum 
seriem  digestum  sit.  Pithoeus,  qui  primum  illud  evul- 
flavit,  ipsum  verum  Prosperi  Chronicon  esse,  ejus- 
que  adeo  ingenium  referre  contendit,  ut  nou  imme- 
rito  sibi  videatur  membrum  csse  amplioris  ejus, 
quod  ipsius  nomine  ab  orbe  condito  ad  caplam  a 
Vandalis  Urbero  Gennadius  legisse  testatur;  et  mire- 
tur  adeo,  unde  factum  sit  ut  aliud  Chronicon  per 
consules  digestum  in  omnibus  Hieronymiani  Chro- 
nici  editionibus  Prosperi  nomine  subjungatur.  Pithoeo 
assentiri  visus  est  Labbeus.  Sed  Bucherius  et  saga- 
eiores  cum  eo  viri  docuerunt,  confusum  et  pertur- 
balum  hujus  Chronici  ordiuem,  innumera  menda  in 
rectam  chronologiae  rationem,  levissimam  et  Unlum 
nonuullam  de  Pelagianis  meuiionem,  denique  qnod  D 
Id  unum  de  Augustiuo  in  eo  observetur,  quod  plu- 
rima  libris  innumeris  disseruerit,  et  Praedestinalo- 
rum  haeresis,  Prospero  certo  certius  iguota,  ex 
Augustino  (Auguttini  librit  inlrudere  ausus  fuil 
Piihoeus)  orta  dicatur  :  haec  singula  lotidem  esse 
argumenta  quae  Prospero  indignum  et  ab  ingenio 
ejus  alienum  evincant;  quemadmodom  luculenta 
nanatio,  et  ordo,  praecipue  autem  diligens  rerum 
S.  Augnsttni  et  haereseos  Pelagianae  iractatio,  et  lam 
AugusiHii  quam  Leonis  nonnisi  cum  summa  vene- 
ratione  commemoratio  in  altaro  (pro  genuino  habito) 
discipulnm  Augustini  et  dodrinae  ejus  de  gratia 
defensorem  omnibus  agnoscendum  praebeat.  Fuerunt 


LITTERARIA  IN  S.   PROSPERUM.  48 

» 
itaque  qui  suppositum  hoccc  Chronicon  Prosperiano 

nomini  putarent ,  ut  inde  tum  ipse,  tum  Augostinus 

in  contempium  et  invidiam  adducerentur.  Sed  pro- 

b  ibilior  est  sententia,  quam  Antelmius  quoque  tue- 

tur,  absque  fraude  a  Prospero  quodam  vel  etiam 

alius  nominis  auctore  composituro,  et  quia  in  exem- 

plaribus  nomine  careret,  Prosperi,  quem  ejusdem 

aetatis  Chronicon  scripsisse  palam  constabat,  nomen 

ei  indilum  fuisse;  vel  denique  genuinum  Prosperi 

Chronicon  a  Semipelagiano  quodam  in  privatum 

usum  sic  interpolatum  et  diminutum  esse,  quemad- 

modum  nunc  comparet. 

Sed  qnoniam  Antelmii  toties  in  his  mentio  facta 
est,  alia  insuper  ejus  opinio  non  praelenmtti  debet, 
quae  omnes  omnino  Leonis  papae  lucubrationes  Pro- 
spero  tamquam  notario  Leonis  adjudicavit,  magnas- 
que  ei  cum  Quesnello  lites  excitavit.  Proposuit  eam 
in  eodem  qnem  antea  commemoravimus  libro,cujus, 
cum  rarissime  jam  occurrit  in  bibliothecis,  notitiam 
hoc  loco  appendamus : 

De  verit  Operibut  SS.  Patrum  Leonit  Magni  et 
Protperi  Aquitani  Distertalionet  Criticee,  quibut  Capi- 
tula  de  gratia  Dei,  Epittolam  ad  Demetriademt  tiec 
non  duot  de  Vocaiione  omnium  Gentium  librot  Leoni 
nuper  atcriptot  abjudicat  et  Protpero  pottliminio  retti- 
tuit  Jotephut  Antelmiut.  Accettere  cum  iptiut  judiclo 
de  celebri  Leonit  ad  Flavianum,  et  aliit  ad  diversotf 
Protpero  dictatit  in  cauta  Eutychit  cceteritque  Epitto- 
tff,  etc.  Paritiit  apud  Dexatlier.  1689,  4°. 

Auclor  ortu  Forojuliensis,  natus  a.  1648,  post 
confecta  studia  in  urbe  patria  canonicus,  ab  anno 
autem  1684  episcopi  Pamiensis  J.  B.  de  Verthaunoti 
magnus  vicarius  et  oflicialis  (f  1697),  Quesnelli  ns- 
sertionibus  obviaoi  iturus,  per  tres  priures  Disscrla- 
tiones,  tria  modo  laodata  Opuscula  Prospero  vindi- 
care  conatus,  qtiarta  Leonis  Magni  duas  coutra  Pela- 
gianos  epistolas  aggreditur,  quarum  akeram  ad 
Januarium  Quesnellus  authemicam  declaraverat, 
alteram  ad  Septimum  supposititiam ;  Autelmius  vero 
posteriorem  veram,  priorem  ad  Januarium  ficlam 
esse  conlendit.  Dissertatione  quinta  Gennadium  et 
alios  antiquos,  qui  epistolam  Leonis  ad  Flavianuui 
in  causa  Eutychis  ( apud  Ballerin.  28)  a  Prospero 
tamquam  ejus  notario  dictatam  scribunt,  adversus 
Bellarniinum  Labbeumque  vindicat,  et  non  solum  in 
hac,  sed  et  in  aliis  Leonis  epislolis  haud  obscura 
siyli  Prosperiani  vestigia  depreheudit.  Nec  pauciora 
in  Sermonibus  hujus  simililudinis  indicia  agnoscere 
sibi  visus,  hi  Dissertatione  sextt  varia  promit  exem- 
pla,  impritnis  ex  sermone  4  (ed.  Quesn.)  in  Natali 
Leonis  et  ex  sermonibus  de  Collectis  et  Jejuuio.  In 
causas  autem  hujus  rei  inquirens,  potiorem  judicat 
morem  n-tatis  istius,  quo  sermones  ab  aliis  episco- 
pisreciundos  frequenter  expeti  consueverint,  si  qui- 
dem  Gennadius  testetur  Salvienum  presbyterum 
multas  pro  ejmcopis  homilias  composuisse,  indeque 
magittri  ephcoporum  laudew,  non,  ut  vulgo  volunt, 
quta  Salonium  et  Veranum  episcopos  in  adolescentia 
docuerat,  reporusse.  llinc  colligil,   tanlo  magU 


49  SCJIGBNEMAlNNI  notitia  qistorico-litteraria  IN  S.  PROSPERUN.  50 

Leonis  summi  pontificis,  sermones  expetitos  fuisse,  A  1531,  a  quibus  baud  longo  spatiodiremplae  emerse- 


cui  interdum  aliquot  orationit  ornatui  contuierit  Pro- 
tper,  vir  tui  arvi  doetittimut  et  facundi$simutt  qui 
occupatittimo  pontifici  a  consiliit  ac  epittolit  aut  pro> 
cipuus  fuerit,  aut  unicut.  In  sequenlibus  reliqua 
Opera  Prospero  ascripta  percenset,  nempe  in  septi- 
ma  dissertaiione  Opus  de  Promissionibus  et  Praedi- 
ctiooibus,  quod  a  Cassiodoro  falso  Prospero  tribui, 
et  auctorem  ex  Africa  oriundum  habere  statuit; 
iibros  de  Vita  Contemplativa,  quos  Juliano  Pomerio 
assignat,  atque  de  eo  accurate  agit;  Confessionem 
Tirouis  Prosperi,  a  Sirmondo  editam,  quam  vix  ali- 
quid  exbihere  censet  Prosperi  stylo  et  famae  satis 
consentaneum.  Octayam  dissertationem  Prosperi 
Chronico  impendit,  idque,  prout  vulgo  exsiat,  Pro- 


runt  epistola  ad  Rufinum  et  Responsiones  ad  Excer- 
pta  Genuensium,  Venetiis  apud  Bernard.  Slagninum 
453«,  in-8°.Mox  etiam  inGryphiana  Lugdunil539: 
Respnusiones  ad  Capitula  Gallorum  et  Objeetiones 
Vincentianas  una  cum  Carminibus  de  Providentia  et 
de  lngratis  (c).  Scilicet  ab  hac  Sebastiani  Gryphis 
opera  altera  incipit  editionum  Prosperi  aetas.  Is 
enim  primus  inscripsit  Opera,  et  collalionc  vetutto- 
rum  codicum  recognovitte  professus  est.  Repettta  est 
Coloniae  a.  1540,  et  addita  epistola  ad  Auguslinum 
nonniillisque  ad  Prosperum  non  pei  linentibus  Opus- 
culis  ibideml5G5,  per  Joannem  Solellum.  Eamdem, 
sed  in  nonnullis  perpurgatam,  dedit  Joannes  Oliva.- 
rius  Duaci  1577,  cujus  ab  hoc  lempore  recensio, 


spero  adversus  Garnerium  prolixe  vindicat,  prout  B  uisi  forte  Theoph.  Raynaudus  in  ed.  Paris.a.  1671 


vero  a  Pithoeo  editum  est,  interpolatum  infartumque 
probat.  Nona  dissenatio  Prosperi  Carmina  exaroinaf , 
ita  ut  illud  de  Providentia  supposititium  judicet ; 
Anacreonticum  ad  Uxorem  dubium  relinquat ;  Epi- 
laphium  haereseos  Pelagianae  et  Nestorian»  Prospero 
Aquitano  conlra  Garnerium  asserat;  Carmen  de  In- 
gratis  cum  Epigrammatibus  97  et  aliis  duobus  in 
Augustini  obtrectatorem  genuina  maxime  arbilretur, 
illumque  obtrectatorem  non  alium  quam  Vincenlium 
Lirinensem  existimet ,  qui  in  Commonitorio  suo 
Aogustini  etiam  doctrinam  perstringere  affeclaverit. 
Inter  bsec  autem  novum  bujus  Vincentii  Opus  Sccre- 
torum  Lirinensium  producit  Antelmius,  In  quo  ordi- 
nando  ct  illustrando  totum  se  esse  significabat,  ejus- 


nliquid  mutaverit,  ad  annum  usque  1711  semper 
viguit.  Doc  autem  anno  prodiit  Parisiis  in-folio 
editio,  si  non  omnibus  numeris  absoluta,  certe  co- 
dicuin  mss.  apparatu  ediiorisque  (Joanuis  le  Brtui 
de  Marette  e  congreg.  S.  Mauri)  siudio  atque  etiam 
eruditione,  longe  super  auteriores  excellens.  Pro- 
curavit  eam  D.  Mangeaut,  ejusdem  congregationis 
socius;  unde  fortassis  colligas ,  Lebrunum  nondum 
omuia  perfecisse,  dum  Opus  e  manihus  illi  excute- 
retur.  Facile  autem  quae  desunt  diligens  et  sagax. 
historiae  temporum  illorum  lector,  vel  a  Ballerinii* 
per  ista  locacircuinductus,  animadverlei.  Neque  vero 
post  htiiusce  editionis  commemoratiouem  silentio 
pretenmni  debcnt  quae  a.  1732  Joannes  Salinasius 


que  etomnium  Prosperi  editionis  promissione  totum  C  et  a.  1758  P.  J.  Fogginius,  Romae  uterque  ad  or- 
volumen  claudit  (a).  Caeterum  Antelmio  w%  respon-      nanda  Prosperi  Opera  contulerunt. 


Bura  est  a  Quesnelld  epistola  Gallice  scripta  in  Ephe- 
meridibus  Parisiensibus  die  8  et  15  Augusti  1G89. 
Cui  non  cuncianter  quidem  Antelmius  duas  alias 
epistolas  ad  abbatem...duabus  epistolaeP.Quesnelli 
partibus  responsorias  Parisiis  a.  1690,  in-4°,  repo- 
suit ;  sed  Quesnellus  iis  non  magis  quam  Disserta- 
tionibus  ejus  se  convinci  passus,  nec  transversum 
unguem  a  pristina  sententia  in  editione  Lugdunensi 
a.  1700,  recessit. 

(  III.  Editionet. 
Primum  Opus  quod  inter  caetera  Prosperi  typis 
mandari  ccepit',  fuere  Epigrammata  (b),  quorum 
primaeditioapparuitMogunliaea.l494,in-4°,etsine 


De  Chronico  separatim  mouere  necessum  est, 
tres  diversas  genuini  exstare  cdiiiones ,  quarum  pri- 
ma,  vulgaris  dicta ,  Eusebiauo  et  Ilieronymiano 
Chronico  jungi  solet  el  ab  anuo  579,  quo  Hierony- 
mus  desiit,  ad  annum  445  protendiiur,  a  CanUio 
etiam  non  parum  a  vulgato  texlu  divcrsa  prodita  cst 
ex  ms.  Augtistano;  altcra  priori  decem  annisan- 
ciior  a  Duchesnio  primum  inter  Historicos  Francia? 
cox»taneos  vulgata  est;  terliam,  Chronicoo  integrum 
ab  origine  muudi  ad  annum  455  complexatn,  Lab- 
bcus  in  Bibliotheca  nova  mss.  a.  1657  exhibuit.  In 
onmibus  autem  pars  posterior  ab  anno  579  ad  an- 
nuin  445  aut  455  mirum  in  modum  variat,  in  aliis 


anni  nota,  Taurini,  eadem  forma,  nec  non  Venetiis  D  auctior  quam  in  aliis,  et  modo  dilutior  ac  jejuna , 
apud  Aldum  a.  1501.  Huic  proxima  fuerunt  liber  modo  accurata,  cujusinodi  depravationes  aut  negli- 
conlra  Collalorem ,  Moguntiae  a.  1524,  emissus  ac  genliae  librariorum ,  aul  certo  st.idiosorum  consilio 
repetitus  in  Antidoto  Sichardi  Bas.  1528,  el  editio  tribuendas  esse  patei.  Praler  h;ec  Pseudochronicon 
Sententiarum  ex  Augustino  excerpiarum,  Colonix  a.     a  Petro  Pithceo  e  mss.  codd.  editum  est  a  1588,  ite- 


(a)  Repetfta  est  hsee  notitia  ex  M.  Bibliotheca 
Ecci.  Coion.  1. 1  p.  487,  ctijus  auctores  eam  se  de- 
bere  significant  Actis  Eruditor.  Lip>.  Supplem.  t.  I 
p.  431;  neque  tamen  per  omnia  iis  adhspsimtis.  Nam 
quae  de  Antelmii  sententia  supcr  epistolis  ad  Sepli- 
niuin  el  Januarium  referunt,  non  concordant  cum 
Balleriniorum  cjusdem  senlentise  expositione,  qui 
tamen,  cum  ulrumque  et  Quesneiluin  et  Antelmium 
refellerunl  et  utramque  epistolam  genuinam  esse 
demonstramnt,  potiores  hac  in  re  auctores  habendi 
-  sunt.  Cf.  Balleriniorum  Admonittonem  in  duas  prio- 


res  Leonis  cptsiolas  t.  I  Opp.  Lconis  pagg.  567- 
590,  tibi  prolixu  de  ambabus  ei  18  disputalio  sub- 
junciliir. 

(b)  Editores  Parisienses  ordiuntur  seriom  impres- 
soriitn  Prosperi  a  libro  conlra  Collalorem  Moguntiae 
a.  1524  excuso. 

(c)  Ipse  tamen  Giyphius  non  significat  Respon- 
siuues  ad  Capitula  G.ill<>rum  et  Objectiones  Vincen- 
tianas  a  seprimmn  proferri ,  lametsi  hoc  ditertede 
alirs  duobus  Opu  colis  affirmet.  Vide  igitur  anneall- 
qua  editio  praccesserit  paucusimis  fortassts  visa. 


51  SCHCBNEMANNl  NOTITIA  IIISTORICO  LITTEIUIUA  INS.  PROSPERUM. 

rumque  I6U0,  itidemque  a  Labbeo  in  Bibl.  nova  A  Saculo  xvi. 


52 


inss.  a.  1657  recusum.  Utrumquc  denique ,  Um  ge- 
nuinum,  quam  Pseudochronicon  cum  nolis  et  variis 
lectionibus  rcddidit  ediiio  novissima  Operum  Pro- 
•peri  Parisiensis  et  cum  notis  Basnagii  eruditissimis 
in  nova  ed.  Lectionum  anliquar.  Ilenr,  Canisii  a. 
1725.  Plura  qui  cupit,  evolvat  Annales  editionum, 
quos  jam  subnectimus. 

SACCJLO     xv. 

1494.  Moguntice,  per  Pet.  Friedbergensem;  tn-4*. 
Epigruiuinata  sancti  Prosperi  episcopi  Regiensis  de 
viliis  et  virtutibus  ex  dictis  Augusiini. 

Incipit  volumcn  in  ipso  statim  tituli  folio  pagina 
aversa  provio  elogio  Prosperi  ex  Tritbemio.  In  fine 
(  folio  22  p:»gina  aversa  )  ;  Expliciunt  Epigrammata 


1501.  Venetiit,  apud  Aldum;  tn-4*.  Prosperi  Aqui- 
tanici  Epigrammata  super  D.  Aurelii  Augustini  sen- 
lemias  quasdam;  cum  Aratonis  Carmine  Historia 
Apostolicae,  Probae  Falconiae  Centonis  excepto  9 
Joan.  Damasceni  bymnis  et  Cosmae  HierosolymiUai 
(opusculis)  aliquot.  In  exemplari  hujus  libri,  quod 
servat  Biblioibeca  Bernensis  (Cat.  t.  I,p.n),  Prosperi 
Epigrammatibus  varias  leciiones  e  mss.  codd.ascri- 
psit  Bongarsius. 

1524.  Moguntice,  apud  Joan.  Schceffer ;  tn-4°.  S. 
Proiperi,  presbyleri  Aquilanici,  libellus  adversus 
inimicos  gratiae  Dei  contra  Collatorem ;  et  Aurelii, 
Carlbaginieusis  episcopi,  epislolacontraPetagianos; 
Coelestini  papae,  et  aliorum  Romanorum  pontificuna 


sanctiProsperiepUcopiRegiensisdevUiisetvirtutibus*™*^^       «ralia   D"  pro  Prospero  et  Hilario, 


ex  didit  Attgustini.  Impressa  MogunUcc  per  Petrutn 
Friedbergen.  Anno  virginei  partus  1494.  llaec  excipit 
folio  23  :  Carmen  Conjugis  ad  Vxorem  inscriptum  : 
Prosperde  Fide  et  Moribus  chr\stianorumet  mariyrum, 
*c  de  Contemplu  et  Brevitate  prossentis  vtfar,  qui  titu- 
lus  tamen  inseritur  dcroum  post  sedecim  priores 
versus  meiro  Anacreontico  exaratos.  Denique  in 
fine  hujus,folio24,  pagina  aversa  legitur :  Commen- 
datio  (anonymi)  cujutdam  in  auctorem  septcmdccini 
hexametris  consians.  Corrigendus  ex  his  Cl.  Braun 
in  Not.  Hisi.  Lit.  p.  ut  pag.  260,  n.20. 

Sineanno,  Taurini;  tn-4*.  B.  Prosper  de  VitaCon- 
templativa  et  deSepicinVirtuiibus,adjecti|^escioin 
cadem  au  in  aversa  pagina,  tequentibus  veMculis : 

H«c  Augustini  ex  aacris  Epigrammata  dictis 
Duicisono  rhetor  componens  carmine  Prosper, 
Versibus  bexametris  depinxit  peniametrisque, 
Floribus  cx  variisceu  vulget  nexa  corona. 
•    Unde  ego  te,  ledor,  religis  qui  sub  ba?c  sedulus,  oro 
IntenUs  adhibere  soois  ccelestibus  aures,- 
Isttc  nam  invenies,  aoimum  si  cura  subintrat, 
Maxime  quid  doceant  sanct»  moderamina  legis 
Observare  homines,  vel  quid  vitare  sub  astra, 
Sidereum  coeli  cupiunt  qui  scandere  regnum. 

Nimirum  ne  Juliant  Pomerii  libros  de  Vita  Contem- 
plativa,  Prospero  falso  ascriptos,  bic  exhiberi  pu- 
tes,  nihil  aliud  complectitur  hocce  volumen  qu»m 
Epigrammata  ProspeH,  quibus  eosdem  versiculos 
in  antiquo  ms.  ad  calcem  adjectos  vidit  et  cx  eodem 
recodi  curavit  Muratorius  in  Anecd.  t.  II  p.  210, 
(a)  testibus  auctoribus  Ilisloriae  Litterarix  Galliae,  a 


adversus  Pelagianos  (industria  Nicolai  Carbacchii). 
Cat.  Bibl.  Paris.  (c). 

Carbacchius  libelli  bujus  exemplum  repererat  In 
Bibliotheca  religiosorum  fratrum  Benediclinorum 
montis  sajicti  Jacobi  (Moguntiae). 

1524.  Basilece;  t'n-8\  Prosperi,  Augustini  et  Am- 
brosii  Opuscula  de  Libero  Arbitrio,  ex  editione  Joan- 
nis  (Dcolaropadii.  Cat.  Bibl.  D-.lui.  t.  II,  p.  4001. 

Nuro  praeter  librum  adversus  Collatorem  aliud  quid- 
piam  Prosperi  insit,  dicere  non  ausim.  Sub  Ambro- 
sii  nomine  procul  dubio  nihii  aliud  hic  evulgatur 
quam  libri  de  Vocatione  omnium  Gentiumt  Ambrosio 
a  multis  tributi. 

1528.  Basilea;  apnd  Henr.  Petri;  in-fol.  Prosperi 
C  Aquitanici  libcllus  de  Libero  Arbitrio  contra  Colla- 
torem;  in  Jo.  Sichardi  Antidoto  contra  omn.  h*r. 
p.  215  s«iq. 

153!.  Colonia  imprimebat  Joannes  Prcel.;  tn-8°. 
Sentenliae  aliquot  velut  aphorismi,  cx  S.  Augustinj 
et  aliorum  libris  selecla»,  studio  et  labore  Prosperi, 
episcopi  Regien  is.  Cat.  Bibl.  Reg.  Paris.  Cf.  praef. 
ed.  Paris. 

1553.  Parisiis;  in-16°.  D.  Prosperi  Aquitani  libel- 
lus  Adversus  inimicos  gratiae  Dei :  accedunt  epistola 
Aureiii  cpiscopi  Carthaginensis  ad  episcopos  per 
Byzacenarn  et  Arziguitanam  provinciam  constitutos; 
excerpta  ex  gestis  synodalibus  conlra  PelHgium  hae- 
reticum;  et  Coelestini  papae  epistola  ad  episcopos 
Galliae  de  erroribus  Pelagii.  Cat.  Bibl.  Baluz.  I.  I. 


quibus  insuper  discimus  accessisse  commenlarium  D  Itecusa  est,  ut  equidem  arbitror,  edilio  Moguntina. 


Latinum  anonymi  cujusdam,  de  quo  cum  exploratius 
aliqnid  expetrret  Hambergerus,  deprehendil  in  Ca- 
talogo  codd.  mss.  Biblioth.  Taurinen.  inter  codicei 
Latiuos  n.  781,  e,  II,  10,  pag.  256,  codicem  Epigram- 
matum  Prosperi  cum  commentario  ,  qui  forte  ab  hoc 
non  diversus  est ;  sed  cujus  sit,  non  magis  ex  sub- 
scriptione  ejus  quam  aliunde  elucet(ft). 

la)  Hist.  Lit.  de  la  France,  t.  II,  p.  384,  85. 

(b)  Hamberger  Zuverl.  Nachr.,  t.  III.  p.  215.  sub- 
scriptum  erat :  Hoc  opus  scripsit  Frater  Tibaldut  de 
Guerris  de  Castro  novo  Terdonensi  ord.  fratr.  min. 
tuncBachalarius  convenlutChtrii,  1466,  die  12  Auausti. 

(c)Paulo  aliter,  sed  rcclios,  puto  (uam  RegiiCata- 
logi  auctores  titulos  interdum  coiitrahere,  iuterdum 
61  conteatis  libris  aliquid  addere  araant),  hic  titulus 


1534.  Parisiis  apud  Anl.  Augerellum;  tn-16*.  S. 
Prosperi  de  Cratia  et  Libero  Arbitrio  ad  Rufinum  et 
Responsiones  ad  excerpta  Genuensium.  Cat.  Bibl. 
Baluz.,  ibidemet  Bibl.  Tellerianae  p.  198  b.  Aucto- 
res  llistoriae  Litt.  G;illiae  ejiisdem  libri  exemplar  vi- 
disse  teslanlur,  cui  inscriptus  fuerit  anuus  1533. 

1538.  Venetiis,  per  Bernardinum  Stagninum;  in-&9* 

profertur  in  praefatione  novissimse  editionis  Pari* 
siensis,  videlicet  :  Libcr  suncti  Prosperi  de  Cratia  Dei 
et  Libero  Arbitrio,  pro  defensione  dici  Aurelii  Augu. 
sti$ii  episcopi ;  contra  Cassiani  presbyieri  librum  qui 
titulo  de  Protcctione  Dci  pratnotatur.  Item  capitula 
tredecim  decretorum  Ccelettini  papv  pro  Prospero  ti 
Hilario,  de  Cratia  Dei9  adversus  quosdam  Calliarum 
presbtfteros  Pelagii  sectatores,  etc. 


65  SCHOENEMANM  NOTITIA  HISTORICO  LITTfiRARlA  W  S.  PROSPERUM.  54 

Opuscula  de  Gralia  et  Libero  Arbitrio  S.  Prosperi  A  gustinum,  de  reliquiis  Pelagianae  baereseos,  ad  fidcra 

vetusli  exemplaris  restitutse,  cum  Honorii  Augusto- 


Aquiiani  episcopi  Regiensis,  viri  religiosissinii,  divi 
Augustinidiscipuliet  indivinis  Scripturts  eruditissimi. 

Continentur  in  boc  volumine,  4*  Epistola  S.  Pro- 
speri  ad  Rufinum ;  V  Ad  excerpta  Januensium  (Ge- 
nuensium);  3°  Liber  S.  Prosperi  contra  Cassianum; 
4*  Epislola  Aurelii  Carlhaginiensis  episcopi ;  5°  Cce- 
lestini  epistola  ad  episcopos  Galliae  et  auctoritates 
sedis  apostolicas,  etc. ;  6°  Epigrammata  S.  Pro«peri 
et  Carmen  ad  Uxorem.  Ex  quibus  num.  4  et  1  nunc 
primum  eduntur.  Praef.  ed.  noviss.  Paris. 

1539.  Lugduni,  apud  Seba$tianum  Gryphium;  tn- 
foL  D.  Prosperi,  Aquitanici,  episcopi  Regieneis, 
opera,  ad  vcmstorum  exemplarium  coilationem 
emendata  et  recognita,  Cat.  Bibl.  Reg.  Paris. 


donensis  dial.  de  Praedestinatione  el  Libero  Arbitrio» 
Cat.  Bibl.  Bunav.  t.III,  p.  208. 

4556.  Bavlecey  ex  oficina  Henr.Petri;  in-fol.  Pio- 
speri  Aquhanici  adversus  Collucuiorem  ($ic)  de  U- 
bero  Arbitrio  in  Joan.  Heroldi  llaeresiologia,p.  664- 
675.  Edidit  ex  antiqoo  codice  Laurissensi,  in  quo 
lamen  aliquot  in  fine  libri  v«rsus  deerant. 

1565.  Colonim^  apud  hmredet  Arnoldi  Birckmanni, 
in  pingui  GaJlina;  in-4°  maj.  D.  Prosperi  Aquilanici, 
episcopi  Regiensis,  Opera  accurata  velustoruiii 
exemplarium  collatione  per  viros  eruditos  a  mendis 
pene  innumeris  repurgata.  In  flrie :  Lovanii9  tupi$ 
Joannit  Bogardi.  Qua  loci  et  typogrnphi  nota,  sed 


Sebastunus  Gryphius  epistolam  dedicatoriara  ad  B  pracfixo  anno  1566,  hanc  ipsam  baud  dubie  edilio- 


Senatum  populuraque  Reg>ensem  auspicatur  ab 
excusatione,  quod,  quem  ante  annos  plus  minus 
quatuor  ipsorum  rogatu  suscepisset  laborem  omnes 
Prosperi  episcopi  quondam  ipsnrum  lucubrationes 
typis  excribendi,  haud  prius  emittere  potuerit :  id 
quod  exemplaribus,  partim  non  accurate  satis  de- 
scriptis,  partim  desideratis  oonnullis  Opusculis  ifti- 
perfectis.tribuit.  c  Quapropter,  inquit,  ut  vobis 
gratificarer  atqne  siudiosorum  commodis  inservi- 
rem,  editiouem  minime  pracipiiandam  putavi :  sed 
primum  vehementcr  conandum,  ut  opus,  si  quo 
pacto  fieri  possei,  prius  pristino  nitori  Germanaeque 
integritati  restituerctnr.  Proinde  hnc  illuc  missis 
litteris,  negotium  dedi  amicis  el  Gallis  et  Germanis, 


nem  indical.  Cat.  Bibl.  Reg.  Paris. 

Superioris  editionis  conienia  juxta  elenchum  in 
aversa  pagina  tituli  hujus  editionis  subjectum  sic  se 
habebant  :  Opus  de  Prcedictionibu*  ei  Promissionibut 
Dei,  quo  nescio  quando  et  per  quem  numerus  Ope- 
rum  Prosperi  auctus  fuerit;  de  Vita  Comtemplativa 
libri  iii  ;  ad  Rufinum  epistola,  Responsiones  ad  Ca- 
pitula  Gallortiui,  ad  Objecliones  Vinoentianas,  et  ad 
excerpta  Genuensinm ,  conlra  Cassianum  de  Prote- 
ctione  Dei  liber  i ;  Sententiarum  ex  Operibus  Auguslini 
excerptarum  liben;ex  iisdem  sententiis  Epigram- 
matun  liber  i ;  de  Provideutia  divina  Opusculum ; 
de  lugratis  lib.  i;  Gommeniarius  in  psalmos  c-gl, 
Inlcraccessioneshujuseditioni*  numeranttir,  1°  de 


pr.Tsertiro  humaniorum  litterarum  stadiosioribus,  ut  C  Vocatione  omnium  Gentium  libri  n ;  2°  epistola  ad 


quidquid  hujus  auctoris  apud  eos  in  antiquis  Bi- 
bliotheds  laterel,  tam  lacerum,  qnam  integrum  ad 
me  transmitterent.  A  quibus  inter  alia  vetu&tissiroa 
exemplaria  atlata  sunt  simul  quae  destderabantur 
Opuscula  :  nempe  duo  versu  heroico,  de  Providentia 
Dei  uniiro,  alterum  Utpl  *Ax«/»t0T&v :  praeterea  Expo- 
silio  in  postremos  unum  et  quinquaginta  psalmos; 
omnia,  ut  opinor,  a  nostrae  tempesiatis  hominibus 
non  visa.  His  igilur  omnibus  simul  inter  se  diligen- 
tissime  collatis  efifeci  tandem  ut  hic  vester  Prosper, 
vir  tam  sanctus  quam  eruditus,  tot  retro  saeculis  in 
tenebris  delitesoens,  situm  cariemque  passus,  totus 
nitidus,  purus,  integerque  in  lucem  exiret.  »  Hacte- 
nus  verba  Gryphii»  quae  ex  laudaia  epistola  produ 


sacram  virginem  Demetriadem ;  3°  epwtola  ad  D.  Au- 
gustinum;4*  Cceleslini  pro  Prospero  et  Hilario  epi- 
stola  (quatenus  illa  scilicet  in  Grypbiana  omissa 
fuerat);  5*  Canones  alterius  concilii  Arausicaui.  Ei 
his,  num.  3  plane  nova  fuil  acquisitio.  Num.  4  et  2 
Ambrosio  bactenus  tributi  et  cum  ejus  Operiuus 
vulgati  fuerant.  Nunc  priores  non  tantum  ob  stylt 
et  pbrasis  similitudinem,  sed  etiam  ex  codicum  mss. 
fide,  posterior  eiiani ,  partim  ob  stylum,  partim  ob 
argumeotum,  Prospero  vindicantur.  Affirmat  eoiio 
hujus  editionis  curator  Joannes  Soteaux  (Sotellus) 
Montinieosis  in  praefatione  ad  lector?m  (quae  a  V.ta 
Prosperi  incipit),  deprehendisse  se  libros  de  Voca- 
tione  omnium  Gentium  in  antiquissimis  mss.  Biblio- 


euntur  in  praefatione  novissimae  editionis  Parisiensis.  &  thecae  regularium  S.  Martiui  Lovanii ,  Bibliothecaa 


Addunt  tamen  ejusdem  auctores,  qui  parum  perspi- 
cua  in  his  utuntur  oraiione,  accessisse  de  novo,  pra> 
ter  enumerata,  Responsiones  adCapitnla  Gallorum, 
et  ad  Capilula  Objectionum  Vincentianarum.  Omi- 
sit  autem  Chronicom  imegrum,  quod  inter  Euse- 
bianaaliorumqueChronica  excusum  esset,  et  quod  ob 
niroiam  corruptionem  lectori  fastidio  fore  videretur. 

4540.  Colonia  ezcudebat  Bero  Alopeciut ;  tn-89.  D. 
Prosperi,  Aquitanici ,  episcopi  Regiensis ,  Opera, 
collatione  vetustorum  exemplarium  recognita.  Cat. 
Bibl.  Reg.  Paris.  Gryphianae  repetitio. 

4552.  Colomw,  apud  Lamb.  Sylvium;  tn-6#.  Pro- 
ppcri  et  Hilarii  Arelatensis  epistolae  duae  ad  B.  Au« 


abbatiae  Cambronensis  et  Boneffiensis  abbatiae  apud 
Namurcum,  Prosperi  nomine  inscriptos.  De  caeteria 
sic  monet  editor :  c  Libros  dePraediciionibus  et  Pro- 
roissionibus  Dei  non  ignoramus  plurimis  in  locia 
roendosos,  et  (ut  apparet)  mutilos  esse,  tametsl 
haud  ita  at>|ue  cum  eos  in  manus  legendos  accipe- 
remus.  Sed  cum  nobis  exemplaria  correctiora  non 
suppetereiit,noluimus  quidquam  ex  conjectura  im- 
muiare.  Si  cui  ob  minorem  erudilionem  videantur 
a  divo  Prospero  adhuc  jtiniore,  jamque  primum  in 
sacris  litteris  sese  exercente  scripti,  obstabit  quod 
trigesimo  oclavo  capite  secundae  partis  auctor  ipse 
its  ioquitur  velut  jam  annos  juventutis  escetscni. 


85  SCOOENEM ANNI  NOTITIA  HISTORICO  LITTERARIA  IN  S.  PROSPERUM. 

Ut  certe  t>rosperi  non  videantur,  non  eo  tantom  flt  A  s*cclo  xvii. 


probtbile,  quod  Gennadins  et  Trithemius  recensen- 
les  quae  ab  illo  scripta  sint,  hujus  Operis  non  me- 
rninere,  sed  etiam  ex  phrasisac  atyli  maxima  dissi- 
militudtne ,  quod<|ue  saepissime  toto  Opere  auctor 
bisce  sententiis  ut  sibi  familiarissimis  utatur :  Non 
Umlum  $ibi,  quantum  etiam  *uii,  etc,  etc,  nen  tan- 
ium  prmteriU,  quantum  etiam  pra$enti$,  elc,  quas  in 
ipsis  D.  Prosperi  libris  non  rcperies  usquam.  Faten- 
dom  tamen  est  ab  homine  scriptorum  ac  librorum 
divi  Augustini  atudiosissimo  scriptos  esse.  Nam  et 
Ipsa  Augustini  verba  non  semci  citat :  quae  quo  loco 
apud  iilum  habeantur,  in  margine  annotavimus.  Li- 
bri  contra  Gollatorem  (<iui  et  mendis  scatebat  et  or- 
dinis  plane  erat  perturbati,  quoniam  in  eo  passim 
vcrba  Prospcri  impressa  erant  lamquam  Cassiani  es- 
aent)  casligationea  subministravii  eruditus  et  exi- 
mius  vir,  sacrae  theologiae  Regius  Lovanii  professor, 
X.  Joannes  Hessels  a  Lovanio,  sicut  et  magnam 
partem  eorum  quae  tecum  hnc  usque  locuti  surous, 
lecior  Christiane.  i  In  eadem  prafatione  remotum  a 
ae  dicit  Carmen  de  Providentia,  quia  Pelagiaoae  do- 
ctrina3  sit;  attamen  in  ipso  volumine  eodem  ordine 
Impressum  exstat  quo  a  praecedenti  editione  exlii- 
bitum  (a)  fuerat.  Accesserunt  denique  buic  ediiioni 
indices  locupletissiini  rerum  et  Scriptiirariim ,  in  ti- 
tulo  etiam  notati.  Inscripsit  eanTSotellus  Carolo  van 
der  Linden  monasterii  Parcensis  ord.  Praemonstrat. 
apud  Lovanium  abbati,  epistola  data  Lovanii  ex  mi- 
nori  collegio  Theologormn  13  kalendas  Maias  1575, 


1601.  lngol$tadiit  ex  ofiuina  Ederiana;  tn-4°.  Pro- 
aperi  Aqu.  Chronicon  integrum ,  in  dtias  partes  tri* 
butum,  item  pars  posterior  (a  vulgatis  admodum 
recedens)  ex  ms.  Augusiano;  in  Henr.  Ganisii  Le- 
ciionibusantiquis,  t.  I.Videed.  Baanagianam,a.  1725. 

1604.  Burdigalce ,  apud  Simonem  Millangium ,  tn- 
folio.  Prosperi  Aqu.  Ghronicon  a  morte  Valentis, 
etc,  in  Arnaldi  Pontaci  Chronicia  trium  illustrium 
auctorum  Eusebii,  llieronymi  el  Prospcri,  pagg. 
198-210.  Notae  exstanl  pagg.  760-790. 

1606.  Lugd.  Bat.  exc.  Thom.  Bauon.  eumptib. 
Commelin.;  in-folio.  Eadem  pars  Chronici ,  in  Jos. 
Scaligeri  Thesauro  Temp.,pp.  188-197,  et  ibiJ.  in 
edit.  Amstelodamensi  apud  Joan.  Jansson.  1658. 
R  1609.  Colonice  Agrippinas  excudebat  Arnoldu$  Kem- 
pen$i$  $umptibu$  JoannU  Crithii ;  tn-8°.  D.  Prosperi 
Aquitanici....  Opera  accurata  exemplarium  vetusto- 
rum  collatione  a  mendis  pene  innumeris  repurgata. 
Repetitio  edilionis  Joan.  OHvarii. 

1609.  Pari$ii$,  ex  off.  Nivelliana  apud  Sebast.  Cra- 
moity ;  tn-4*.  Cbronicon  Prosperi  Tironis  Aqniiani  a 
morte  Valentis  imp.  ad  captam  a  Genserico  Urbem. 
Nu.ic  primum  in  lucem  edilum,  longe  aliud  ab  eo 
quod  bactenus  B.  Hieronymi  Chronico  subjunctom 
est  Jtem  Fragmentum  ex  Chronico  Victoris  episcopi 
Tunnensis  Africae,  quod  subjecit  Chronico  Prospcri ; 
m  Petri  Pitlicei  Operibus  pagg.  329-42.  De  edilione 
prima  a.  1588,  nondum  miiii  certi  aliquid  constat. 
1611.  Romce9ex  lypogr.  camerce  apo$tolicm....  D. 


1577.   Duaciy   ex  off.  Joanni$  Bogardi ,   typogr.  C  Prosperi....  Opera  (ex  edit.  Joan.  Olivarii).  Beucdd. 

ex  Cat.Bibl.  Cordesianac(Parii.l643ftin-40),p.  73. 

1619.  Pari$ii$ i«-8°.  Tironis  Prosperi  Aqui- 

Uni  Confessio  nunc  primum  edita  ex  codice  Vatf- 
cano  per  Jac  Sirmondum  ;  cum  Eugenii  ep.  Tolet. 
Opuscnlis,  quihus  Dracontii  aliorumque  vet.  Eccles. 
SS.  quaedam  (poemata)  adjecta  sutit.  Recusa  sunt 
haec  omnia  in  Operibus  Jac.  Sirmondi,  Paris,  1696, 
!•  U,  P»gg*  913,  914. 

1632.  Helmmtadii,  typi$  hceredum  Jacobi  Lucii; 
in-8°.  S.  Prosperi  Sententiae  ex  B.  Augustini  mo- 
numentis  collectae,  unde  et  a  quihusdam  Sententiae 
Augustini  appellantur ;  in  gratiam  pictatis  et  veri- 
tatis  amantium  seorsim  editae;  cum  indice  alpha- 
bctico  copiosissirao,  in  quem  pene  omnes  sententiar 


jurati,  $ub  Bibliis  aurei$;  in-8°.  Divi  Prosperi  Aqui- 
tanici,  episcopi  Regiensis,  Opera,  accurata  vetu- 
storum  exemplarium  collatione  a  mendis  pene  innu- 
meris  repurgata. 

Superioris  editionis  substantia  non  aucta  est.  Sed 
qme  in  eadem  non  satis  expurgata  fuisscnt  Prosperi 
scripla,  nunc  nilidiora,  et  nou  modica  accessione 
eum  variarum  lectionum ,  tum  plurium  lacunarum , 
maximeque  unius  perquaiu  insignis  supplemeuto  lo- 
evpletiora  &e  dare  professus  est  Joannes  nescio  quis 
Olivarius  (b)  in  epistola  ad  Joannem  Sacracenum 
priorem  Vedastinum  Atrebati  (dat.  Duaci  idib.  iVo- 
uemb.  1&76).  c  Emendationes  (enim)  plurimas,  in- 
quit,  item  varias  lectiones  partim  suppeditavit  nobis 


libcr  tua  singulari  industria  collalus  cum  antiquis  D  relatae  sunt. 


oodicibus,  panim  vetusiissimuin  volumen  biblio- 
taecae  Cambronensis ,  quod  habebat  manu  descri- 
ptos,  de  Vita  Contemplativa  libros  tres,  de  Vora- 
tione  Gentiiun  duos  et  unum  Epigrammatum.  (taque 
ex  eo  its  in  libris  mulia  sunl  facta  meliora,  quae 
deerant ,  suppleta ,  annotata  plurima ;  ne  acerrimo 
quidem  j.idicio  tuo,  cui  libenter  illa  siibmiltimus, 
improbanda.  i  Caeterum  totus  superioris  editionis 
ordo,  indices  item  atque  ad«o  Joannis  Sotelli  praefa- 
lio  ad  lectorem  hic  servala  sunt. 

(a)  Ftigit  hoc  editores  Parisienses,  qnod  ipsum  1i- 
brnm  inspicere  supersederunl. 
ib)  In  liUtrn  tantum  humanioribu$  vcnatum  atque 


1656.  Lutetice  Pari$iorum9  $umpt.  Seb.  Cramoi$y ; 
in-[ol°.  Prosperi  Aqu.  Chronicon......  ex  ed.  viri 

cl.  Petri  Pithaei;  in  Duchesne  Scriptorib.  Franciae 
GoaeUneis,  tomo  I,  pagg.  196-201.  Item  Chrouicon 
ab  orbe  condiio,  pars  posterior,  Eusebii  et  Hiero- 
nymi  Chronicis  adjungi  solita,  multo  quam  in  vul- 
gatis  exemplaribus  emendatior  et  auctior  ex  mss. 
codd.  Jac  Sirmondi  et  Petri  Franc.  ChifQetii, 
pagg.  201-409. 

1657.  Parisiis,  apud  Seb.  et  Cabr.  Cramohy;  in-fot°. 

a  sacro  theotogico  $tudio  plane  alienum  ae  dicit  pcr 
occasionem  excnsationis ,  quod  scriptori  ecclesia- 
stico  manus  admoverit. 


87  8CH0ENEMANNI  NOTITIA  H1ST0RICO-LITTERARIA  IN  S.  PROSPEMJM.  81 

Viri  clarissimi  Tironis  Prosperi  AquiUni  Gbronicon  A  Neqae  enim  Benediclini  solnm  in  Historia  Lilterario 


integrnm  ab  Adamo  ad  Romam  captam  a  Genserico 
Wand.  rege,  m  duas  partes  distributum.  Prhna 
pors,  ab  ortu  rerum  ad  mortem  Valeniis  cum  anno- 
tatkme  consulum,  nunc  primum  ediia  ex  variis  eodi- 
cibus  catamo  exaraiit.  Pars  attera,  ab  a.  379  ad  455, 
auetior  atqua  emendatier  in  piuribut  quam  qum  aniea 
vulgata  est.  Ejusdem  alteriusve  Prosperi  Chronicon, 
edilio  PithcBana  emendata  muliis  in  locis,  ei  colla- 
tione  codicum  mss.  Omnia  in  Bibl.  nova  mss.  libro- 
nun  PbUippi  Labbei  lomo  I,  pagg.  16-60. 

4671.  Parisiis,  sumptibus  Petri  Variquet;  fn-faf . 
D.  Prosperi  episcopi  Rhegiensis  Opera,  quae  quidem 
editio  innumeris  prope  quibus  praecedentes  scatebant 
mendis  fuit  perpurgaia ;  accesserunt  Heptadi  Prae- 


Galliae  ejus  meminerunt,  sed  ipsi  editores  Parlsioi 
in  piaemonitione  ad  bocce  Carmen  disertis  verbis  Lo* 
vanli  eam  prodiisse  indicant;  quin  ipse  Clerieus  in 
praef.  ad  appendicem  Augusiinianam  testatur  Lovanii 
editas  fuisse  basce  Steyartii  notas. 

1703.  Antuerpim,  apud  Petrum  Mortier;  in-fol°. 
Sancti  Prosperi  Aquitanici  Carmen  Utpl  %kx*pi**m9 
hoc  est,  de  Ingratis,  accurantc  et  illustranle  tbeologo 
Lovaniensi,  in  appendice  Augusiiniana  seu  tomo  XII 
Operum  Augustini  curante  Joan.  Clerico,  pp.  1-50« 

Ante  omnia,  inquit  Clericus  in  prsefatione  ad  boe 
volumen,ante  omnia  oculis  se  subjicit  legendum 
Poema  S.  Prosperi  de  Ingratis,  in  quo  doctrinam  S. 
Augustini,  Pelagii  et  prscsertim  Seniipelagianorti 


aulum  a  Theophilo  Raynaudo  editce  et  posthac  sas-  R  versibus  quidem  non  opiimis,  sed  intelleclu  minrme 


pius,  h.  I.  et  a.  vero  ultima  vice  recusse. 

1677.  Lugduni,  apud  Anissonios;  fn-/b/°.  Prospe- 
ri....  Opuscula  diversa  soluta  oratione  et  carmine 
scripta,  ex  recoguitione  Joannis  Olivarii ;  ejusdem 
tlve  Prosperi  Tironis  Chronicon,  ex  ediiione  Henr. 
CanisH  nee  non  Chronieon  Pitliosanum;  in  Bibl. 
Max.  PP.  tomo  VII I,  pagg.  1-203. 

1690.  Parisii$f  apud  Franc.  Muguet;  in  fot°.  Pro- 
speri  Aquitani  pro  Augustino,  contra  iniquos  doclrinae 
illius  de  gratia  et  praedestinatione  reprebensores  , 
Apotogetica  opuscula;  nec  non  ejusdem  Prosperi 
liber  Senientiarum  ex  Anguslino;  in  in  parte  ap- 
pendicis  ad  t.  X  Operum  S.  Auguslini  curanlibus 
monacbis  e  congreg.  S.  Mauri  ad  S.  Germanum  in 
Pratis;  in  ed.  Anluerp.  p.  110-170. 

Comprehenduntur  una  :  1*  epistola  ad  Rufinum 
recognita  ad  antiqnissimum  exemplar  Remensis  ab- 
batiae  S.  Remigii ;  2°  liber  contra  Collatorem  castign- 
ms  ex  vetustissimo  codice  Corbeiensi  et  secundum 
optimas  editiones ,  velut  Moguntinam,  Lovaniensem 
et  Antuerpiensem. 

1699.  Traj.  ad  Rhcn.  et  Lugd.  Bat.  apud  Franc. 
flalmam  et  Petrumvan  der  Aa;  in-[or.  Prosperi 
Aqu.  Cbronicon  integrum  juxU  Labbeanam  editio- 
nem  expressum  :  in  Joan.  Geo.  Grsevii  Tbesauro 
Antiqq.  Rom.  t.  XI,  p.  369  seqq. 
SiSCDLo  xrin. 

1703.  Lovanii,  apud  JEgidium  Denique ;  tV8° .  D. 
Prosperi  Aquitanici  Peri  Achariston ;  hoc  est,  dc  In- 


difficilibus  exponit.  Cos  tamen  eruditus  Lovanienats 
theologus  sat  diligenler  illustraverat  notis  quas  bie 
vides.  Ecnots,  viridocti  manu  emendataeetaucua. 
a  nobis  ediiae  sunt  quales  transmissae  fuerant,  srne 
ulla  additione  aut  detractione.  Erant  prius  editss 
Lovanii,  nomenque  praeferebant  Marlini  Sleyartii, 
qui  tbeologus  fuit  ejus  Academiae,  non  ita  pridem 
mortuus,  et  qui  dicitur  primum  fuisse  in  eorum  par- 
tibus  qui  Augustinianam  doctrinam  tuentnr,  deiode 
in  partes  contrarias  transiisse,  quod  satis  liqoet  ox 
variis  libellis  Gallicis,  qnibuj  eum  oppugnavit  vir 
disertissimus  Antonius  Arnaldus  doctor  Sorbonicns, 
Augustinfanarum  partium  in  Gallia  facile  princens. 
Nomen  lamenSteyartii  deleri  voluertiutqu^opusculum 
C  boc  ad  bibliopolam  (appendicis  hujus  redemptorem) 
transiniserunt;  quod  nos  dissimulare  non  potuimus. 
1711.  Parisiis,  sumpt.  Guil.  Despre%  et  Joan.  De$- 
ouartz;  in~fol°.  Sancti  Prosperi  Aquiiani,  S.  Ao- 
guslini  discipuli,S.  Leonis  papae  primi  notarii,  Opera 
omnia,  ad  manuscriptos  codices,  nec  non  ad  editio- 
nes  antiquiores  el  castigatiores  emendala,  nunc  pri- 
mum  secondum  ordinem  temporum  disposita,  ot 
Chronico  integro  ejusdem ,  ab  ortu  rerum  usque  ad 
obitum  Valentiuiaiii  ni  et  Romam  a  Vandalia  ca- 
ptam  pertinente,  locupleuta.Quibus  praefigilur  ejus- 
dem  S.  Prosperi  Aquiiani  Vita,  ex  Operibus  ipsius, 
et  Scriptoruin  ecclesiasticorum  libris  concinuata. 

Edilores  Joannes  Le  Rrun  de  Marelte  et  D.  Man- 
gelius  (Mangeaut)  hunc  finem  sibi  in  adornanda  bao 


gratisCarmen,  accuratum  et  notis  miscellaneis  il-  ^  editione  fuisse  profitentur,  ut  quantum  fieri  poluif- 


lustratum  a  Martino  Steyartio  (Steyaert)  in  tomo  III 
Opusculorum  seu  Lucubralionum  Steyartif. 

De  auctore,  doctore  quond;>m  theologiae  Lova- 
niessi,  qui  magnain  nominis  celebritaiem  apud  suos 
obtinuit,  adeundus  Joan.  Franciscus  Foppons  in  Bibl. 
Belgica  p.  861,  ubi  et  effigies  ejus  cernitur :  est  au- 
tem  bic  in  Prosperi  libellum  commentarius  Opus 
posthumum.  Neque  enim  seorsim,  sed  in  hacce  Ope- 
rum  ejus  edilione  (quae  VI  tomis  consiat)  primum 
prodiit.  Notae  vero  omnes  iraducUe  sunt  in  editionem 
Parisionsem.  Errat  igitur  Joan.  Alb.  Fybricius,  si 
editionem  Lovaniensem  Steyartianx  lucubrationis  re 
vera  Amslelodami  non  Loyanii  prodiisse  affirmat. 


set,  amplissima,  castigatissima  ei  optimo  ordine  dia- 
posita  prodirel :  et  ut  etiam  exilla  aliquid  adjumenti 
lectoribus  subministraretur  ad  erroris  Semipelagiani 
liistoriam  plenius  cognoscendam.  Quapropler  primo 
in  eam  comulerunt  quidquid  genuiuorum  S.  Prosperi 
Operum  hactenus  in  lucem  prodierat,  non  omissis 
Confessione  quam  prinium  evulgavit,el  Chronico  in- 
tegro,  quod  omnes  superiores  editores  spreverant. 
Casiigarunt  deinde  singulos  hujus  edilionis  libros  ad 
fidem  editionum  probatiorum  et  tot  mss.  quof  per 
concessi  temporis  angustiasreperireeiconferrelicoJL 
Erat  enim  in  littcris  regiis  datis  d.  14  Decembris 
1709,  qu»  bujus  aliorumque  librorum  imprimondo- 


SCBOENEMANNI  NOTITIA  HISTORICO-LITTERARIA  IN  S.  PROSPERUM.  60 

rum  et  recudendoruro  privilegium  bibliopol  s  indul-  A  "^"^ 


seranl.  mandatum  ut«Prosperi  Opera  intra  duorum 
annorum  spatium  absolvereiitur.  Et  ne  inter  varia$ 
q*ce  tn  Hbrii  oecurrerent  loei  ejusdem  lectiones  temere 
seUgisse  ei  doetiorum  palato  prajudicare  voluisse  nr- 
guerentur,  in  marginem  infeiiorem  cujusque  pagiu» 
ilke  quas  neglexerunt  rejectae  suni.  Nec  vero  intra 
boa  limites  crisin  suaro  coniineri  voluerunt,  sed  se- 
dulo  etiam  laborarunt  ut  apuria  et  dubia  a  veris  et 
genuina  tam  sede  accbaractere  quam  admonitionibus 
praeambulis  distinguerent,  simulque  eruditorum  vi- 
rorum  de  uooquoque  sententias  afferrenl.  Ordo  libro- 
rum  idcm  est  quo  supra  scripta  singula  enumeravi- 
mus,  iia  tamen  utvaria  aliorumquseeademaltinent, 
inserta  sinl,  itemque  dnbia  cum  certis  ac  genuinis 
una  serie  exhibeanlur,  ad  easque  simul  index  uber- 
rimus  rerum  et  nominom  et  sententiarum  memora- 
biliuni  speclel,  pone  hunc  demum  appendix  sil  an- 
nexa.  Videlicet  inserla  suut  post  Prosperi  epistolam 
ad  Augustinum  :  Hilarii  epistola  ad  eumdem,  item 
Augustini  de  Prsdestinatione  SS.  et  de  Dono  per- 
severantiae  libri  n ;   |  ost  Responsiones  ad  Excerpta 
Genuensium  :  Coelestini   pontificis  pro  Prospero  et 
Hilario  epistola  una  cum  sedis  apostolicas  episcopo- 
ram  aucioritalibus  de  Gratia  et  Joannis  Cassiani 
eollatto  13;  post  Chronicum  integrum  :  Concilium  u 
Araosieanum,  quae  rtliqua  dubiae  fidei  scripia  eodem 
ordine  quo  supra  proposita  sunt  excipiunt.  In  ap- 
pendice  continentur ,  priiua  parte,  Juliani  Pomerii 


Horum    opusculorum  editio  ad  idem  consilium 
spectat  cum  editis  ab  ipso  soperiori  anno  Vincemii 
Lirinensis  et  Hilarii  Arelatensis  lucubrationibus  , 
nempe  triumviros  hosce  a  Semipelagianisroi  obje- 
ctione  liberandi.  Quapropter  additurus  erat  tertium 
volumen  et  in  peculiari  disserlatione  ostensurus  , 
Vincentiiim ,  Hlarium  et  Honoratum  re  vera  ab  or- 
tbodoxis  doctoribus  non  ditsentire ,  una  cum  obser- 
vationibus  quas  sludiose    collegerat    de  Lirinensi 
coenobio.  Sed  mors  doctas  ejns  meditationes  inter- 
cepisse  videtur.  In  boc  volumine  scripta  aliquot  pra- 
cipuse  dignationis,  ex  quibus  de  orlhodoxorum  sen- 
tentia  de  gratia  Dei  judicium  ferri  potsit,  pioposuil, 
videlicet  Prosperi  et  liilarii  epistolas  ad  Augustinum, 
g  exParisiensi  editione,  addiiis  quibusdam  variantibus 
leclionibus  e  codicibus  nonnullis  Vaticanis  deproro- 
ptis ;  porro  cannen  de  Ingratis  ex  eadem  editione 
cum  deleetu  notarum  Stcyartii,  quae  ibidem  adjeci* 
couspiciuntur,  et  ullimo  loco  Ilonorati  Vitam  Hila- 
rii ,  de  qua  alio  loco  dicetur.  Ex  eadem  Parisiensi 
editioue  bic  repelita  sunt  Testimonia  velerum  de  8. 
Prospero,  item  Vita  ejos  ex  Operibus  ipsius  et  aliis 
scriptoribus  erclesiaslicis  concinnata  cum  observa- 
tiouibus  Saliuasii  et  synopsi  cbronologica  Operum 
et  gestorum    ejus    Suppedilaruut  hanc  editionem 
Suppl.  ad  N.  Acta  Erud.  Lips.  t.  II,  p.  17  (a.  1731). 
1740.  Verona;  in-foP.  Prosperi  Aqu....  Chronici 
pars  posterior,  cum  Eusebii  et  Hieronymi  Cbronn 
cis;  in  ed.  Operuin  Hieronymi  Dominici  Valiarsii 


de  Viu  Coniemplaiiva  libri  m,  de  Promissionibus  c  lomo  vm  pagg,  8*3.56,  editionis  Veoetse  t.  Vlfl, 
et  Pnediclionibus  Dei  liber,  Chronicou  Prosperi  Ti-     p>  j  p»gg.  824-56. 


ronis ;  in  secunda  parle,  varia  scripta  et  monumenta 
qoorum  lectio  Operibus  sancti  Prosperi  ac  historia3 
Semipelagiaoae  lucem  afferunt,  ac  inter  iila  primo 
loco  S.  Auguslini  de  Correptione  et  Gratia  ad  Va- 
lentinum  librum  1.  Cxterum  libris  qui  in  prima  ap- 
pendicis  parte  exhibentur  non  roinor  cura  est  adhi- 
bita  ab  editoribus  quam  reliquis  Prosperi  Scriptis, 
sicuti  in  tolam  appendicem  peculiaris  index  hatid 
vulgari  cura  exaraius  accessii.  Singulare  denique 
hiijus  editionis  ornamentnm  esl  Vila  Prosperi  ex 
Operibus  ipsius  et  Scriptorum  ecclt* siasticorum  libris 
concinnata,  quse  11  articulis  constat  et  proxime  post 
pnefationem  est  subjecta. 


illi.Verutiis; in-folio.  S.  Prosperi....  Opera.  Nou 
recordor  amplius  ubi  hanc  editionem  notatam  inve- 
nerim.  Haud  dubie  est  recusa  Parisiensis. 

4 7 58.  Romce,  apud  fratres  Palearinios  ;  in-8\  S. 
Prosperi  Aquitani  S.  Leonis  M.  notarii  de  Gratia 
Dei  et  Libero  Arbitrio  bominis  et  Prsedestiuatione 
sanctorum  Opera  omnia.  Editionem  emendatissimam 
et  variis  lectionibus  undique  colleciis,praecipue  vero 
ex  codd.  mss.  Vaticanis  adornatam  curavit  P.  F.  F. 

Niiidissima  haec  Prosperi  opusculorum  editio  par- 
tem  lertiam  facit  Operum  Seleclorum  SS.  Patrum 
de  Gratia  Dei  et  Predestinatione  sanctorum.  Editor 
fuit  Petrus  Franciscus  Fogginius.  Complexus  est  ia 


4725.  Antuerpiat,  apud  Rudolphum  et  Gerhardum      hoc  volumine  episiolas  ad  S.  Augustinum  et  r\uii- 


Westenioe;  in-fot0.  Tironis  Prosperi  Aquitani  Chro- 
nicon  integrum  in  duas  partes  tributum.  Pars  prima, 
edita  ex  vsriis  codicibus  calamo  exaratis;  pars  altera 
ex  Canisio.  Eadem  ex  ms.  Augu»tano  (monasterii 
SS.  Afrae  et  Udalrici) ;  item  Chronicou  Pithoeanum : 
omnia  ex  recensioue  et  cum  notis  Jacobi  Basnagii ; 
in  Thesauro  Atonumenlorura  ecclesiasticorum  et  his- 
toricorum  seu  Henrici  Canisii  Lectionibus  Anliquis 
ad  sseculorum  ordinem  digeslis.  T.  1,  pp.  252-318. 
4732.  Romce,  ex  typographia  Antonii  de  Rubeis  ; 
•n-8*  Sanctorum  Prosperi  Aquitani  et  Honorati  Mas- 
siliensis  Opera  (aliquot),  notis  observaiionibusque 
illusirala  a  D.  Joanne  Saliims,  Neapolilano,  cano- 
nico  regutari  Lateranensi ,  ac  S.  thcol.  lectore  ad 


num.  Responsiones  ad  Capitula  Gallorum,  Objectio- 
nes  Vincentianas  et  Excerpta  Genuensium,  Librum 
contra  Collatorem,  carmen  de  Ingralis,  Epigrauima- 
tum  triadem  adversus  Hassilienses  et  Epigramma- 
tum  ex  sententiis  Augustini  spicilegium,  omnia  dili- 
genterex  editione;  Parisiensi  expressa,  addilisque 
non  solum  variis  Jectionibus  in  eadem,  sed  novis 
etiaro  sua  ipsius  opera  ex  Vaticanis  codicibus  colle- 
ctis;  praeterea  carroen  de  Ingratis,  cujus  mss.  exem- 
plaria  nulla  reperire  ei  coatigit,  nec  non  tria  epi- 
grummata  quaeilli  adjungisolenl,perpetuis  scboliis 
tx  prolixioribus  Martini  Steyartii  el  Parisiensiujn 
editoruro  instruxit.  Inscripsil  Cleroenti  XIU. 
4759.  Romce* tn-12.  S.  Prosperi  carmen  de 


«1  SCHOENEMANNl  NOTITIA  HISTORICO-LITTEKARIA  LN  PROSPERUM.  62 

Ingratis  ei  Epigrammata  selccta.  Sic  legitur  in  Cat.  A  nium,  necnon  Semipelagianos  Massilienses  spectan-» 

tibus  qiuesiionibus  nomine  apparalua  ad  disquiai- 


Bibl.  comitia  Caroli  a  Firtnian  t.  I,  p.  53,  n.  3027. 
Yersiones. 

Pneter  poema  de  Ingratis,  pauca  Prosperi  in  re- 
centiorcs  linguas  conversa  exstmt. 

Gaitica.  —  1647.  Paris  chez  la  veuve  Martin  Du- 
rand;  iit-4*.  Poeme  de  S.  Prosper  contre  les  Ingrats, 
oik  la  doctrine  catbolique  de  la  grace  est  expliquee 
etsootenue  contre  lea  Pllagiens;  traduit  en  fran- 
$ais,  en  vers  et  en  prose,  avec  les  vers  mis  a  c6td, 
par  Louis-lsaac  le  Mattre  de  Saci.  Eadem  versio 
recoaa  est  Parisiis  apud  Guil,  Deaprcz  et  Joan.  Des- 
essarts  a.  1717,  in-12;  addita  epistola  ad  Rufinum 
ct  EpUome  totius  doctrinae  Prosperianae  de  gratia  el 
libero  arbitrio  ex  Operibus  ipsius. 


tionem  insignita  sint.  Scite  auctor  Viator  a  Cocea- 
leo  (Yiatore  da  Coccaglio)  Capucinus  sermonem  ad 
amatores  doctrinae  Prosperi  direxit,  alioquin  nemo 
faciie  dixerit  cui  baec  scripu  sint.  Nuncupavil  au- 
tem  voliimen  souin  cardinali  Dominico  Passioneo. 

1760.  In  Brescia,  dalle  stampe  di  Giamb.  Bosiim; 
ift-4°.  Lo  Spiriio  filosofico....  tbeologico....  ascetko 
di  san  Prospero  d*Aqttitania  ne'suoi  Epigrammi. 

Idem  auctor  est  Yiaior  de  Coccaleo,  idemque  api* 
ritus  in  Commentariis,  aed  volumen  apisaiua.  Sin- 
gulis  Epigrammatibus  Latinis  subjungitur  versto 
Italica,  quain  prolixisshna  excipere  solet,  non  de 
arte  pocmaiis  seuteniiaeve  tractatione,  aed  ex  pro- 


4649.  Paris,  chezJean  Henault;  in-8°.  S.  Prosper,  R  prio  auctoris  iugenio  super  idem  quod  poeta  attigit 


de  la  Yocatiou  des  Gentils,  ou  la  doctrine  catbolique 
de  la  libertl  et  de  la  grace  est  declarle  conire  lea 
erpeors  des  hcVeiiques;  traduit  en  fran$ais  avec  des 
rlflexions,  par  le  P.  Antoine  Girard. 

Italicm.  —  1586.  /n  Boma;  in-8°.  Sentenze  di  S. 
1'rospero  sopra  le  Promissioni  e  Predizioni  di  Dio, 
iradotte  da  Giulio  Folco;  in  Eff&tti  inirabili  de  la 
Limosina  e  Sentenze  degne  di  memoria  apparte- 
nenti  ad  esaa ,  raecolte  per  opera  di  Giulio  Folco. 
Argelati,  1.  mox  laudando. 

1751.  ln  Venezia,  per  Carlo  Pecora;  i»-fc\  II  poema 
ili  S.  Proapero  Aquitano  degl*  Ingrati,  o  sia  sopra  la 
Grazia.  Traduxione  in  ottava  rima  deiP  abate  Gian- 
francesco  Giorgetti ,  dedicato  a  monsignor  illustriss. 


argumentum,  quasi  in  datum  lextum  commentatio. 
Dedicavit  opus  Carolo  Yictorio  Amadeo  cardinali 
deile  Lanze,  archicpiscopo  Nicosio  et  regi  Sardinie 
a  confesbionibus. 

1764.  In  Verona,  per  Agostino  Caraltoni;  in-4\  Di 
san  Prospero  Aquitauo  notaio  di  *-an  Leone  magno 
il  poema  degr  Ingrati  ovvero  Semipelagiani  recato 
in  versi  Italiani  sciolii  dal  rtverendiss.  Padre  don 
Francesco  Maria  Ricci  Romano  abate  Renedel- 
lino....  Casinese. 

E  regione  versionis  ltalicae  appositus  est  textus 
Latinus,  additaeque  sunt  annotationes  et  lectionea 
variantes.  Sed  haec  omnia  ex  Parisina  ediiione  de- 
cerpta  sunt.  Nuncupavit  ediior  versionem  suam  Ni- 


e  reverendiss.  Aluise  Foscari,  pitriarca  di  Yenezia  C  colao  Antonio  Justinianoepiscopo  Yeronae. 


e  primate  della  Dalmazia,  etc,  con  una   Disseria 
x  one  sopra  la  Yita,  eFOpere  di  S.  Prospero  Aqui- 
tane,  econannotazione  filologxlie,  istoriche,critiche. 

Accedit  textus  Latiuus.  Noveile  Lett.  di  Firenze 
a.  1751, 24  Sptembr.,  p.610;  et  Nov.  Leu.  di  Vene- 
xia  num.  44,  p.  345;  et  qui  ex  iis  hausit  Argelati  in 
Bibl.  degli  Yolgarixz.  1. 111,  p.  503. 

1753.  In  Venezia,  presso  Simone  Occhi;  in-S\  I 
mille  Yersi  Lalini  di  S.  Prospero  di  Aquitania  con- 
iro  i  Semipelagiani,  tradotii  in  versi  Italiani  dal  P. 
CarF  Agosiino  Ansaldi  de'  predicatori,  fra  gli  Arcadi 
della  Colouia  di  Trebbia,  Clomoneo. 

Et  hic  interpres  textum  Latinum  el  notulas  in  in- 
feriori  niargine  apposuit.  Argelati,  1. 1. 

1756.  In  Brescia,  presso  Giammaria  Bizzardi;  in-4*  D 
maj.  Ricerca  Sistematica  sul  testo,  e  suila  roente  di 
S.  Prospero  d'Aquitania  nel  suo  poema  contra  gli 
Ingrati. 

Praeier  carmen  de  Ingratis  insunt  etiam  Epigram- 
mata  doo  Prosperi  in  obtrectatorem  Aognsiint  et 
Epitaphium  Nestorians  et  Pelagianaj  hsereseon, 
omnia  Laline  juxta  textum  editionis  Parisinae  cum 
Lattnis  raarginalibus  et  in  adversa  pagina  versione 
Italica,  cum  iisdem  marginalibus  conversis  et  notia 
eodem  idiomate  scriptis  criticis,  bistoricis  ei  theo- 
logicis.  Qis  subjecta  est  promissa  in  tilalo  disqui- 
sitio,  qus  prscter  introduciionem  et  conclusionem, 
70  annotationibus  seu  capitibus  constat,  adeo  ut 
ipsa  carmina  cum  variis  ad  noetam  cjusoue  inge- 


1764.  Codices  ex  quibus  Prosperi  scripta  aul  pri- 
mum  edita  aut  deinceps  emaculata  sunt. 

I.  Codex.  ms.  lienedictinorum  montis  S.  Jacobi 
Moguntiae,  undeeditio  Mogunlinensis  a.  l5£4prodiit. 

II.  Quae  Sotellus  ex  mss.  exemplaribus  petiit  suh- 
sidia,  pauca  fuertrot  et  supra  sunt  a  nobis  indicata. 

III.  Joannes  Olivarius  unum  tantommodo  codicem 
Cambronensem  commemorat,  ex  quo  plurima  ab 
ipso  in  textu  Prosperi  castigata  fuerint.  Sed  is  ex 
genuinis  Prosperi  scriptis  non  nisi  Epigrammata, 
de  cseteris  libros  de  Yita  Contemplativa  et  de  Yoca- 
tione  omnium  Gentium  continebat. 

1Y.  Benedictinoruro,  editorum  Operum  S.  Augu- 
stini. 

1.  Codex  Corbeiensis,  ex  qoo  eroendarunt  librom 
conira  Collatorem.  Ante  annos  fere  nongentos  ex- 
aratus.  Pro  tilulo  erat  :  Liber  sancti  Prospcri  pro 
Pradicatoribus  gratia  Dei ,  contra  librum  Cassiani 
presbyteri  qui  pramotatur  de  Protectione  Dei. 

2.  Remigianus,  de  quo  sub  num.  4. 

3.  Colbertinus  lil)ri  Senlentiarum  ex  Augostino 
delibalarum,  notatus  num.  303,  nec  admodum  vetus 
complectebator  non  plures  qoam  septuaginta  sex 
sententias,  nempe  octodecim  primas,  et  omissa  de- 
cima  nona,  vi^esimam,  vigesimam  primam  et  aliag 
ex  subseqnentiuw  serie  selectas.  ln  edilis  trecentas 
el  nonaginta  exstant. 

Y.  Parisiensibus  autem  editoribus  prxslo  fue- 
runt  : 


65                                                        S.  PROSrCRI  AQUITANI  61 

1.  Codices  Bibliothecae  Regise  Parisiensis,  qoomm  A  nes  ad  Objectiones  Gallorum,  Vincentianas  et  Ex- 
ex  uno  castigata  sunt  epistola  ad  Augusiinum  et  cerpta  Genuensiura ,  librum  contra  Collatorem,  Ii- 
Responsiones  ad  Capitula  Objectionum  Gallorum ,  brum  Senientiarum  ev  Augu>lino  delibaiarum  9  li- 
item  Sententiae  ex  Operibus  Augustini  delibatse,  et  brumEpigrammatum,Confessioiiem,poemaCoiijugi8 
in  Appendice  libri  de  Vita  Contemplaliva  9  ad  duos.  ad  Uxorem  et  ex  Appendice  ad  libros  de  Vita  Con- 

2.  Codex  Remigiano-Remensis,  i.  e.,  abbaliae  S.  templativa  et  Pseudocbronicon. 

Retsigii  ordinis  S.  Benedicti  apud  Remos,  unde  va-  4.  Codices  Bibliothecae  Colbertinae,  quorum  unns 

riantes  lectiones  ipsis  transmiss»  fuerant.  Ex  hoc  profuit  epistolae  ad  Ruftntim,  tres  libro  Epigramina- 

plurlmi  libri  castigati  snnt,  videlicet  epistola  ad  tum,  quinque  Chronico  inlrgro  et  adulterino.  Nempc 

Rufinum,  Responsiones  ad  Objeciiones  Gallorum,  in  duobus  Clironicis  Eusebii  et  Hieronymi  subjun- 

Viocentianas  et  Excerpta  Genuensium,  Kber  contra  gebatur  Cbronicum  vernm  Prosperi,  in  tribus  aliis 

Collatorero  et  liber  Sententiarum  ex  Augustini  Ope-  autem  Pseudochronicon.  Quatuor  denique  ejusdem 

rtbus  delibatarum.  Nec  alius  ab  hoc  fuirse  videtur  Bibliotliecae  codices  collaii  fuerunt  cum  libris  de 

codex  ex  quo  variantes  in  librum  de  Promissionibus  Vita  Contemplaliva  in  appendice. 

et  Pnedictionibos  accepit ,  quamquaiu  miruiu  videri  5.  Codex  ms.  Theodoricensis,  i.  e.,  monasterii 
possil  quod  huic  soll,  non  item  ad  antecedenies  li-  B  S.Tbeodoriciprope  Reinos,cujus  variantes  in  Chro- 

bros9aetatis  nota  addita  fueiit.  Traditur  eoiro  800  nicntn  integrum  ex  monasterio  isto  ad  eos  missx 

annos  excedere  et  saeculo  nono  opera  Leutberti  ei  erant.  Prauer  hos  etiam  : 

Adeloldi  monachorum  scriptus  esse.  Sed  siniilia  de  6.  Codex  Viciorinus  Pseudocbronici ,   unde  Pi- 

Remigiano  codice,  quocum  omnes  modo  laudatas  ttaoeus  hauseral,  iterum  ad  eumdem  librum  excussus 

Prosperi  lucubrationes  contulerunt,  Benedictini  edi-  est. 

tores  Augustini  doceni ,  ante  annos  fere  nongentos  VI.  Codices  Vaticani,  ex  quibus  variantes  in  epi- 

euro  scriptum  esse  afiirmantes.  Nisi  forte  hic  com-  stolam  ad  Augusiinuni  excerpsit  Salinasius.  De  iis 

putus  strictissime  accipi  deueat  et  ab  eo  diversus  propter  ipsius  editionis  defectum  miiii  non  constat. 

sit  codex  Remigianus,  quem  ad  Responsiones  ad  VU.  Codices  Fogginii.   Plures  babuit  Vaticanos 

Capiiula  Objeciionum  Vincentianarum  laudant  anie  opiimae  nolae,  e  quibus  diserte  laudat  unmn  ociin- 

annos  plus  minus  octiogentos  scriptum.  gentorum  circiter  annorum,  notatum  num.  558,  qni 

5.  Codex  Joliensis,  qui  olim  fuerat  Claudii  Joly  olim  fuerat  Majoris  Domus  Carthusiae  et  praeter 

praecentoris  el  canonici  ecclesiae  metropolitanae  et  alw  coniinebal  S.  Prosperi  Responsa  ad  Capitnla 

ex  legato  ejus  ad  capitulum  illius  ecclesiae  pervene-  Gallorum,  Objectiones  Viuccniianas,  Excerpta  Ge- 
rat.  Hunc  totum  a  capite  ad  calcem  ipsi  excusserunt  ^  nuensium,  Epigrammata,  nec  non  librum  contra 

editores  et  quidem  ad  epistolam  Ruflui,  Responsio-  Collalorem. 

SANCTI 

PROSPERI    AQUITANI 

OPERUM  OMNIUM 

PARS    PRIOR , 

"'•«..:•.:?  COItTINEKS 

S.   PATRIS  OPERA  GENUINA. 


ADMONITIO  IN  EPISIOLAM  S.  PROSPERI  AD  S.  AUGUSTINUM. 


Cum  tanctut  Auguttinut  majorem  vitm  partem  m  revincendit  diverti  generit  hwreticit  intumpsittet :  poti 
partam  Ecctetice  ab  eo  perfectam  de  Arianit ,  ManichaHt  Donatittitque  victoriam ,  novittime  turrexit  Pelagiana 
hmretit  gratice  Dei  inimica ,  quam  ipse  ab  anno  41$  tcriptit  librit  de  Peccatorum  Remitiione  et  de  Baptitmo 
Parvulorum ,  et  aliit ,  annit  tubtequenHbut ,  ut  tete  obtuiit  occatio ,  ttrenue  debellare  non  cettavit ,  quoutque 
pluribut  epUcoporum  conciliit  twnmorumque  pontifUum  decretit  damnata,  viret  amittere ,  defentorumque 
numero  ccepit  aecretcere.  At  vero  uliima  tanctittimi  Doclorit  eelate ,  viri  quidam ,  aliat  catholici ,  ted  aut 
ndnut  eruditi ,  el  in  Scripturit ,  unie  doctrinam  tuam  hauterat  Auauttinut ,  non  tatit  vertati ,  aut  forte  minut 
demitu  quam  oporluerat  de  teiptit  tentientet ,  lectit  Auguttini  libnt  aut  turbati ,  aut  etiam  tcandalixati  tunu 


C5  EPISTOLA  AD  AUGUSTIMJM.  M 

Turbas  inter  Adrumelinot  tit  Afrtca  monachos ,  qui  abbati  Valentino  parebant ,  exeitatat  non  mgre  tedaruni 
tum  tiber  de  Gratia  et  Libero  Arbitriof  tum  otiut  dt  Correptione  et  Cratia9  qui  mentibut  eorum  obductat  du- 
kntattonum  nubet  luce  tua  dttsiparunt. 

At  perniciem  multo  majorem  Ecctetim,  apud  Galliat  prmtertim,  creavit  tureulut  aliut  havretit  Pelag;anm  f 
aui  tanto  tatius  diffudit  tete ,  atque  altioret  radicet  egit ,  quanto  it  prima  fronle  apparuit  minut  injuriotut  in 
Chritti  Salvatorit  gratiam ,  quam  haud  parum  quoque  amplificare  videbatur.  Hujut  initia  qumdam  prodierani 
cmm  no9o  doamate  Vilatit ,  viri  atiunde  calhotici ,  qui  cum  etset  in  Carthaginensi  eruditut  Eccletia ,  prmei- 
fuam  quamaam  docirinm  tancti  Cypriani  ejus  urbit  epitcopi  venerationcm  debebat :  a  qua  illum  tamen  temere 
diteedere  eonquerebalur  Auguttinut  (Epiu.  £17).  Et  Vitalem  quidem  hmrelicum  Petagianum  et\e  sanetut 
doctor  non  eredebat ;  ted  minime  tam  orthodoxum  ette  audierat ,  ut  nihii  tlliut  ad  eum  transiitset  vei  in  eo 
reUnqueretur  errorit.  Pelagiani  quippe  omnia ,  ut  eidem  scribit  ( lbid. ) ,  ad  fidetem  piamque  vtam  hminum 
pertineniia  ila  tribuunt  tibero  voluntatit  arbitrio ,  ut  habenda  ex  nobis ,  non  a  Domino  putent  e*se  poscenda  : 
iile  autem  iiiiliiim  fidei,  ubi  ett  etiam  initium  bonm9  hoc  ett ,  pim  voluntatitf  nolebat  donum  esse  Dei,  sed 
ex  nobts  nog  babere  eontendebat ,  iii  credere  incipiamus :  cmtera  autem  religiotm  vitm  bona  Deum  per  gratiam 

'  mare  consentiebat.  Bunc  Vitalis  errorem ,  quem  iptum 


ijam  ex  fide  petentibut ,  aumrenUbus ,  pulsaniibus  donare  consentiebat.  aune  Vitalis  errorem ,  quem  iptum 

amptexi  tunt  qui  vocati  tunt  Semipelaaiani ,  epistota  ad  eumdem  scripta  inde  potissimum  refetltt  Augustinus , 

Sod  Ecelcsia  precet  apud  Deum  fundat  pro  infidetibut ,  ut  convertantur9  et  gratiarum  actionet  pro  tisdem  ad 
em  eonvertit  rependat ;  nee  non  pro  fidetibus  adhibeat  orationet ,  ut  in  eo  quod  este  emperunt  ejas  munere 
perseverent :  quce  epistola  ad  Vitalem  videri  pjtest  Adrumetinorum  ditsei.tione  ac  libris  ad  eam  componendam 
editispotterior,  et  ad  annum  426  aui  427  revocanda. 

Diffusis  autem  tonge  lateque  posterioribus  istis  Augustini  lucnbrationibut  tfuerunt  Matsilim  aliitque  in  tocit 
GaUiarum ,  non  pauci  qui  sibt  ex  imperitia  pertuaderent  quidquid  tuit  in  Peiagianos  libris  de  Vocatione  ete- 
etorum  secundum  Dei  beneplacitum  scripserat  Auguttinut%  id  totum  a  Patrum  opinione  atque  Ecctesim  sen- 
tentia  abhorrere  (Vide  infra  in  epitt.  S.  Prosperi  ad  Aug.  n.  2).  Itiud  \dem  sanctis  juxta  ac  peccatunbus  negli- 
gentiam  teporemque  injicere  :  quia  quoquo  modo  te  egetint,  non  posset  aiiud  erga  eos ,  quam  Deut  definivit , 
accidere.  Ac  proinde  ut  maxime  vera  etset  illa  doctrina ,  non  tamen  evutgandam  este :  qnippe  qum ,  cum  nequa- 
quam  ettet  necettaria ,  effectut  trahcret  admodum  periculosos ,  necnon  cohortantium  incitamenta  vana  castaque 
redderet.  Qum  sua  eral  a  cathotico  illo  dogmate ,  unde  eontecutionet  tam  odiosas  celligebant ,  abalienaiio ,  eos 
in  celebres  Semipeiauianorum  (  quippe  hoc  nomen  merito  suo  consecuti  sunt )  errores  impuht.  Num  itli  prius 
metiora  et  magis  orthodoxa  sentiebant :  sed  certis  regulis  ac  fundamentis  destituti ,  modo  huc ,  modo  illuc  men- 
tem  atque  opinionem  trantferebant  (lbid.%  n.  6).  Vitum  Ulis  initium  fidei ,  et  in  finem  perteveranliam  tie  este 
in  nostra  potettate ,  ut  non  tint  dona  Dei ;  aut  a  Deo  nonnisi  taiem  dari  perseverantiam ,  a  qua  vossit  homo 
tua  votuntate  deficere  ( Aug.  n  lib.  de  Prmd.  sanct.  c.  17, n.  48 ).  Nec  deerant  etiam  qui  a  Pelaqtanis  semitit 
adeo  non  deciinabant ,  ut  nuttam  aliam  gratiam  quam  ralionem ,  tiberumque  arbitrium  homini  nihil  priut  me- 
renti  a  Creatore  datum%  agnoteere  viderentur  ( Infra  epitt.  S.  Proip.  ad  Aug.  n.  4). 

Nihilominut  tamen  qui  ampleetebantur  hotce  erroret  viri  erant  inter  cmteros  clari ,  qui  virtutum  omnium 
tludio  ac  probitatis  aua  futgebant  opAnione  magnam  tibi  auctoritatem  apud  simpliciores  quosque  paravrrant.  Sed 
nulli  recipiendis  Pelagianorum  impiis  placiiis  magis  ubnoati  sunt%  nisi  a  se  ipsis  sibi  caveant,  quam  isti ;  nee 
fere  repertuntur  qui  Dei  beneficiis  abutantur  faciliut  illit  intumetcendo ,  et  sibi  iptit  accepta  referendo,  quam 
qui  pluribut  ab  eo  fuere  cumulali.  Massiltensium  Christi  tervorum,  hoc  etif  monachorum%  magnam  partem 
pettit  illa  corripuerat :  neque  ullut  ett  qui  ignoret  Joannem  Cassianum ,  a  quo  isthic  monasterium  constitulum 
fuerat ,  hune  eumdem  errorem  propagasse  uriptit  suit ,  ac  potissimum  coltatione  ttrtia  decima ,  quam  sub  an- 
num  426  in  lucem  emisit  (Infra append.  part.  n,  p.272)9  uno  videlicet  anno  postquam  V atentinianut  111  Gal- 
lieanot  epitcopot  qui  Pelagti  dogmata  sectabantur,  abdicari  expellique  jusserat.  Ad  hmc  ,  auctorilaiit  non  itit- 
nimum  eidem  errori  hinc  aecedebat ,  quod  eorum  a  quibut  defendebatur  nonnulli  summo  saeerdotii  honore ,  id 
ett ,  epitcopatu ,  nuper  obtento  prmeminebant.  Hiiariut  quoque  ipse  episcoyut  Arelatentit ,  qui  Honorato  circa 
finem  anni  428  tuccesserat ,  in  cmteris  doctrinm  Angustini  sectator  et  admtratorf  in  iis  tamen  qum  ad  prmdesti- 
nationem  spectant ,  angebatur,  ac  nonnihii  in  querelam  trahebat ,  superque  hoe  cogitata  sua  cum  tancto  doctore 
conferre  cupiebat. 

Virorum  tam  Ututtriumsiamque  in  Eectesia  et  pietate  et  dignitate  prmstanium  auctoritas  eorum  errorem  eum 
tibimetiptit ,  ium  aliit  magis  pericutosum  reddebat ;  debita  enim  eisdem  veneratio  et  rudet  in  imitalhnem  per- 
trahebat,  et  simut  peritiorum  linguat  inutili  tilentio  eohibebal ;  ita  ut  vix  reperhretur  ullus  qui  vei  iptot  aamo- 
neret ,  vet  errori  quem  docebant  occurreret ,  prmter  paucot  perfectm  aratim  intrepidos  amdtores  ( Infra  ettist.  S. 
Prosp.  ad  Aug.  n.  7).  Horum  e  numero  fuere  S.  Protper9  et  Hitartut  quidam ,  aiius  ab  episcopo  Aretatensi  ; 
cum  itle  ordinis  estet  laicorum ,  ut  infra  futiut  demonttraturi  tumut ,  tn  admonitione  epittotm  ejutdem  ad  S. 
Auguttinum  mox  ucuturm  pott  ittam  de  qua  hic  aaimut. 

Sanclut  Prosper  autem ,  qui  pottea  Auguttino  tn  defendendm  gratim  munus  ac  taborem  tuccettil ,  Aquitanut 
erat ,  termone  tcholatticut ,  hoe  ett ,  egregie  litteralut ,  et  omnino  vir  tum  moribus  ,  tum  etoauio  et  studio  cta- 
rut ,  nee  tancti  Auguttini  notitia  indignut :  quamvit  te  ipte  tantum  ex  ordine  taicorum  futste  quodam  modo 
indicet ,  ubi  profitetur  minime  te  parem  auctoritali  memoratorum  Semipelagianorum ,  a  quibut  multum  et  vitm 
meritit  et  summo  tacerdotii  honore  tuperabaiur  (Gennad.  Catal.  c.  84).  Auguttinum  numquam  viderat ,  ted  tan- 
tummodo  efficiosh  tatutaverat  tiuerit ,  quas  per  Leontium  diaconum  direxerat ,  per  quem  et  taneti  antistitit 
acceperat  respontionem ;  hat  utriutque  ad  invicem  litterat  non  tuperette  amptiut  merito  deptoramut.  Verumta- 
men  ille,  et  Augustini  eiucuhrationum  assidua  lectione,  et  superna  Dei  revetatione,  edoctut  pervertittimum 
etse ,  negata  prmdestinatione  ac  prmvenienle  gratia ,  dicere  quod  initium  salutis  ex  eo  qui  tatvaturt  non  ex  eo  stet 
qui  tatvat ,  quodque  voluntat  hominit  divinm  gratim  pariat  opem  ,  non  gratia  humanam  tibi  tubjiciat  volunta- 
tem  ;  tprelit  atiorum  adversis  conatibut ,  non  tnodo  nae  in  fide  perstitit ,  sed  et  eamdem  contra  impugnantet 
propvgnavii,  tum  sancti  doctoris  Operibut  atque  iilic  allatit  Scripturarum  testimoniit  utut,  tum  argumentit 
qum  per  te  ipse  a  potitis  per  Augustinum  fundamentis  ducebat ;  pugnans  videticet  validis  raliociniit ,  el  nervotit 
iilit  attertionibut ,  quibut  idem  ipte ,  juxta  Gennadii  quoque  atlestationem ,  pollebat. 

Inter  prima  hujut  disputatioms  exordia  Massitienset  atiquantisper  mnluerunt  vitium  intputare  tum  tardilati , 
quam  dogma  a  te  non  intellectum  damnare  :  immo  fuere  inter  eos  nonnulli  qui  Augustinum  consultum  vettent% 
rogatumque  ut  lueidiorem  atque  apertiorem  super  hoc  expotitionem  duret.  At  vero  contigit ,  Dei  miscrentit  nutu% 
ut  Mastiliam  per  id  temporis  deferretur  liber  de  Correptione  et  Gratia ,  quo  tibro  monachis  Adrumetinis  ad  ea- 
dem  ipsa  qum  Mattilientibut  facettebant  negetium  tam  plene  respondebatur,  tamque  absolute ,  ut  idem  liber  ad 
tomponendat  qum  in  Gatiiit  excitatm  erant  cententionum  turbas  conscriptns  videretur.  Verum  conspecto  tibro , 
qui  apostoticam  Augustini  doctrinam  tequebantur,  ipsi  quidem  novum  inde  lumen  et  majora  ad  eam  defenden* 


6?  S.  PROSPERI  AQUITANI  68 

dam  ptaesidia  traxerunt :  atii  autem ,  quorum  mentes  error  ante  occupaverat ,  taligine  yropria  impediti ,  nihil 
aliudillic  niti  offentionis  adhuc  ei  ardentioris  in  veritatem  odii  materiam  invenerunt.  Opinionem  suam  vetustatit 
nomine  defendentet ,  prmdettinalionU  dogma  nota  novitatit  inurebant.  Locot  Pauli  huc  pertinenlet  dicebant  a 
nemine  umquam  tie  intellectot :  eumque  rogarentur  quonam  ipti  modo  exponi  eot  veltent ,  nullum  re  vera  qut 
placeret ,  tentum  tibi  occurrere  fatebantur ;  ted  de  hit  taeeri  jubebant  quorum  altitudinem  nuliut  attigUtet.  Sen- 
tentiat  Auguttini  ex  Operibut  ante  Pelaqianam  hmresim  ab  eo  compositis  producebant ,  tamquam  tum  ipsorum 
Opinioni  ptane  congruentet.  Quin  etiam  qum  idem  ex  adversa  parte  aibi  opposuit  in  libro  de  Correptione  et  Gra* 
tia ,  hmc  omnia  pro  se  isti  magna  contentione  repUcabant.  At  plurimum  iptit  displicebat  itutitutum  ibidem  dis- 
crimen  inter  gratiam  qum  Adamo  daia  fuerat ,  et  qum  nobis  nunc  datur.  Denique  prmdestinationit  exempium 
nolebant  tumi  ex  parvutit ,  de  quibut  nempe  alia  priut  fuisset  opinio  iptiue  quoque  Augustini  in  Ubrit  de  Libero 
Arbitrio. 

Cum  autem  illorum  quibus  spirilut  Pelagianm  itnpietatit  tic  itludebai  auetoritale  premerentur  veritatU  defen- 
$oret%  compulti  sunl  a  sancto  antistite  poscere  ut  suam  ipte  auctoritatem  iliit  obiiceret.  Hac  de  re  duat  ad  iptum 
episiolat  tcripsit  Hilarius ,  quarum  priore ,  qum  excidit ,  fortasse  referebalur  odiota  iUa  prmdicandm  prmdestina- 
tionis  formuta,  quam  ex  adversarns  objectavit  tibi  Auguttinut  (Lib.  u  de  Prmd.  SS.  c.  22,  n.  57  ).  Potteriore 
vero  Hilarius  postquam  de  adversariorum  querelit  egit ,  Quidquid  ,  ait ,  pro  ea  gratia  ,  quam  in  te  pusilli  cum 
magnis  miramur,  volueris  aut  valueris,  gracissime  accipiemus,  umquam  a  nobis  ciiarissima  et  reverendis- 
sima  auctoriiate  decretum.  Ac  tignificai  te  Prosperum  quoque  impulisse  ad  scribendum  proprias  in  eamdem  rem 
Utteras ,  quat  ei  cum  tuit  conjunctim  dirigit.  Et  ilim  tunt  quat  hic  exhibemut  Protperi  Utterm ,  quarum  itle 
exordio  tettatur  te  tancto  doctori ,  non  tolo  salutandi  eum ,  ut  in  priore  (  non  exstat )  quadam  epistola  fecerat , 
ttudio ,  ted  etiam  fidei  qua  EccUtia  vivit  affeclu  tcribere.  Excubaute  enim  ,  inquit ,  pro  universis  membris 
corporis  Cbrisli  vigilantissima  industria  tua ,  et  adversus  li&reiicarum  doctritiarum  insidias  veritatis  virtute 
pugnanle  ,  nullo  modo  milii  verendum  puiavi ,  ne  onerosus  tibi  aut  imporiunus  essem  in  eo  quod  ad  roul- 
torum  salulem ,  ac  perinde  ad  pieiatem  tuam ,  pertinet ;  cum  potius  reum  futurum  esse  me  crederem  ,  si 
ea  quse  valde  perniciosa  esse  intelligo ,  ad  spbculem  patronum  fidei  non  referrem.  Et  pott  expotitam  qum 
in  UUt  Petagianm  pravitatit  reliquiit  inerat  non  mediocrem  virutentiam,  tubjicit  :  Speramus  non  solum  tenui- 
Utem  nostram  disputaiionum  tuarum  praesidio  roborandam  v  »ed  etiam  ipsos  quos  meriiis  atque  honoribos 
claros  caligo  isiius  opinionis  obscurat ,  defrcatissimuin  lumen  gratiac  accepturos. 

Bmc  porro  tancti  Protperi  epittola  tcripta  (uit  anno  428  aut  429 ,  per  id  temput  quo  Areiatenti  Eccletim 
prmerat  Hilariut,  ex  num.  9.  Hic  vero  ex  Lerinensi  monacho  creatus  fuit  Aretalensis  episcopus  pott  ttonora- 
tum ,  anno  428  aut  429  ineunte  denatum.  Quippe  Honoratut  tuffeciut  Patreclo ,  qui  anno  426 ,  juxta  Protperi 
Chronicum ,  interfectut  ett  9  Cathedram  Arelatensem ,  leste  Honorato  Matsiiiensi  in  Vita  Uilarii  Arelalensi$t 
per  biennium  occupavit. 


S.  PROSPERI 

AQUITANI 

'  EPISTOLA  AD  AUGUSTINUM, 

De  reliquiis  Pelagianm  hcercseos  in  Gallia  subolescentibus,  deque  huiusmodi  hominum  querelit 
adversus  prosdestinalionis  et  gratim  doctrinam.  Augustini  opuscutis,  prmsertim  libro  de  Cor- 
reptione  et  Gratia,  explicatam. 

Domino  beatissimo  papse,  ineffabiliter  mirabili,  in-  A  Hensi  urbe  consistunt,  in  sanctilatis  tuae  scriptis 
comparabiliterhonorando,  prastantissimo  patrono,      fl,ia5  adversus  Pelagianos  hareticos  condidisti,  con- 

AUGUSTINO  PrOSPER.  ^  ...  ... 

trarium  piilanl  Patruin  •pnuoni  et  ecclesiastico- 

ll.Ignotus  qnidemtibi  facie,sed  jamaliquatenus,  sensui  quidquid  in  eis  de  vocalione  electorum  se- 

si  reminiscaris,  animo  ac  sermone  compertus;  nam  cundum  Dei  proposiluni  disputasti.  Et  cum  aliquam- 

per   sanctum  fratrem   meum  Leontium  diaconum  diu  tarditatem  suam  g  culpare  maluerint  quam  non 

misi  b  epistolas  et  recepi ;  nunc  quoque  beatitudini  imellecla  repretiendere,  quidamque  eorum  lucidio- 

tuae  scribere  audeo,  non  solum  salutatiouis,  ut  tunc,  rem  super  hoc  alque  apertiorem  beatitudinis  lu* 

sttidio;  sed  etiam  fidei  qua  Ecclesia  vivit  afTeclu.  expositionem  voluerinl  poslulare  :  evenit,  ex  dispo- 

Excubante  enim  pro  universis  membris  corporis  sitione  misericordfo  Dei,  ut  cum  A  quosdam  intra 

Cbristi  vigilantissima  industria  tua  ,  et  adversus  Africam  similia  movissent,  e  librum  de  Correptione 

hxreticarum  doctrinarum  insidias  veritaiis  virtute  et  Gratia,  plenum  divinae   auctoritatis,  emitteres. 

pugnante,  nullo  inodo  mihi  verendumputavi  neone-  Quo  in  notitiam  nostram  insperata  opportunitate 

rosus  tibi  aut  importunus  essero  in  eo  quod  ad  mul-  delato,  putavimus  omnes  querelas  resistentium  so* 
torum  salutem,  ac  perinde  ad  pietatem  tuam,  per-  piendas  ,  quia  universis  quaestionibus  de  qnibus 
tiuel :  cum  potius  reum  futurum  esse  me  crederem,  B  consulenda  erat  sanctitas  tua  tam  plene  iilic  abso- 

si  ea  quae  valde  perniciosa  esse  intelligo  ad  specia-  luteque  responsum  est ,  quasi  hoc  specialiter  stu* 

Um  patronum  fidei  non  referrem.  dueris  ut  quac  apud  nos  erant  lurbata  componeres. 

2.  Multi  ergo  servorum  c  Christi  qui  in  Massi-  Recensito  autem  hoc  beatitudinis  tua  libro,  sicul 

•  Scripta  est  anno  428  aut  429.  tor,  ipsius  Prosperi  conlra  Collatorem  libro  postea 
b  Quattior  mss.,  epistolam.  llaec  non  exstat.                confutaius. 

•  Servvrum  ChrUti,  id  est,  monachorum,  quorum  d  ld  est,  Adrumetinns  monaclios. 
noiuinatissimus  Joanues  Cassianus  Collationum  edi-         «  Habetur  infra  Append.  part.  n,  pag.  221. 


69  EPISTOLA  AD  AUGISTINUM.  10 

qui  sanctam  atque  apostolicam  doctrinae  tuae  au-  A  testimoniis  divinarum  Scripturarum  instructa  pro- 


ctoritatem  antea  sequebantur,  intelligentiores  multo 
fnstructioresque  sunt  facti;  ita  qui  persuasionis  suae 
impediebantur  obscuro,  aversiores  quam  fuerant 
recesseruni.  Quorum  tam  abrupta  dissensio  primum 
propler  ipsos  metuenda  est,  tie  tam  claris  tamque 
cgregiis  in  omnium  virtutum  studio  viris  spiritus 
Pelagianae  impietatis  illudat :  •  deinde  ne  simplicio- 
res  qoique,  apud  quos  horum  reagua  est  de  probi- 
tatis  eontempUlionc  3  reverentia,  hoc  tuiissimum 
sibi  aestiment,  quod  audiunt  eos  quorum  auctorita- 
tein  sioe  judicio  sequuntur  a«serere. 

3.  Haec  enim  ipsoruin  deflnitio  ac  professio  est : 
Omnem  quidem  bominem  Adam  peccante  peccasse ; 
et  Bemtnem  per  opera  sua,  sed  per  Dei  gratiam  re- 


ferimus,  ac9  secundum  formam  dfcputationum  t«a- 
rum,  d  aliquid  etiam  ipsi  quo  conclodantur  ailrni- 
mus;  obstinationem  suam  vetustate  defendunt,  et 
ea  quae  de  Epistola  apostoli  Pauli  Romanis  scriben- 
tis  ad  manifestatioiiem  divinae  gratiae  praevenientis 
electorum  merita  profernntur,  a  nullo  umquani 
ecclesias'icorum  ita  esse  intellccla  ut  nunc  sentiun- 
tur  4  affirmaut.  Cuniqueui  ipsi  ea  ciponant  secun- 
dum  qnorum  velint  sensa  deposcimus,  nibil  se  pro- 
fitentur  invenis>e  quod  placeat,  et  de  bis  taceri 
exigunt  quorum  altitudinem  nullua  atitfcerit.  Eo 
postreroo  pervicacia  toia  descendit,  al  fidem  no- 
stram  acdificationi  audientium  contrariam  esse  defl- 
niant;  ac  sic  etiara  si  vera  sit,  non  promendam  : 


generationesalvari;universistamen  liominibuspro- Bqttis  et  perniciose  non   rccipienda   tradanlor,  et 


pitiationeni  quae  esi  in  saeramento  sanguinis  Chrisii 
sine  exceplioue  esse  propositam ;  ut  quicumque  ad 
fldem  et  ad  baptismnm  accedere  voluerlnt,  salvi 
ease  possini.  Qui  aotem  eredituri  suni,  quive  in  ea 
fide,  qaae  deineeps  per  Dei  gratiam  sit  juvanda, 
mansuri  sont,  prarscisse  anie  roundi  consiitutionem 
Deum,  et  eos  prasdestinasse  in  regnum  suum,  quos 
gratis  vocatos,  dignos  futorot  electione,  et  de  bac 
viu  booo  fine  exeessuros  esse  praeviderit.  Ideoque 
omaem  bominem  ad  credendum  et  ad  sperandum 
divinis  institutionibus  admoneri,  ut  de  apprehen- 
denda  vita  aeterna  nemo  desperet,  cum  volontarias 
devotioni  rerouneratio  sit  parata.  Hoc  autem  propo- 
situm  vocationis  Dei,quo  vel  ante  mundi  inilium, 


nullo  periculo  quae  intelligi  nequeant  conliceantur. 
4.  Qnidam  vero  borum  in  tantum  a,Pelagianis 
semitis  non  declinant,  ut  cum  ad  confitendam  eam 
Christi  gratiam  quae  omnia  praeveniatmerita  human* 
cogantur,  ne  si  meritis  redditnr,  frustra  graiia  nomi« 
netur;  ad  conditionem  bnnc  veliut  uniuscujusque  ho- 
minis  pertinere,  in  qua  eum  riihil  prius  merentem, 
quta  nec  existentem,  Hberi  arbitrii  et  rationalem 
gratia  Creatoris  instituat,  ut  per  discretionem  boni 
ac  raali,  et  ad  cogoitionem  Dei,  et  ad  obedientiam 
mandatorum  ejus  possil  suam  dirigere  voluntalem, 
aiqueadhanc  gratiam  qua  in  Christo  renascimor 
pervenire,  per  naturalem  scilicet  facultatem,  pe- 
te ndo,  quaerendo,  pulsando :  ut  ideo  aceipiat,  ideo 


vel  in  ipsa  oondilione  generis  homani,  eligendorum  G  inreniat ,   ideo  introeat,   qoia  bono  naturae  bena 


et  rejieiendorum  dicitur  facta  discretio,  ui,  secun- 
dura  quod  piacuit  Creatori,  alit  vasa  honoris,  alii 
vasa  contumeliae  sint  ereati,  et  lapsis  curam  resur- 
gendi  adimere,  et  sanctis  occasionem  teporis  af- 
ferre  :  eo  quod  in  utraque  parte  superfluus  labor 
sit,  si  neque  rejectus  ulla  industria  possit  intrare, 
neque  eleetus  ulla  negligentia  possit  excidere.  Quo- 
q«o  enim  modo  se  egerint,  nbn  posse  aliud  erga  eos 
quam  Deus  definivit,  accidere  :  et  sub  incerta  spe 
cursum  non  posse  esse  eonstantem ;  cum  si  aliud 
babeai  praedestinantis  electio,  cassa  sit  annitentis 
intemio.  Removeri  itaque  omnem  industriam,  tol- 
lique  virtutes,  si  Dei  constitutio  bumanas  prave- 
aiat  ▼oionUtes :  et  sub  hoc  praedesiinationis  no 


usus,  ad  istam  salvantem  gratiam  initialis  gratiae 
ope  meruerit  pervenire.  Propositum  autem  vocan- 
trs  gratia?  in  hoc  omnino  definiunt,  quod  Dcus  con- 
stituerit  nullum  in  regnum  suum  nisi  per  sacramen- 
tum  regeneraiionis  assumere,  et  ad  hoc  saHitie 
donnm  omnes  homines  universaliter,  sive  per  natu- 
ralem,  sive  per  scriptam  legem,  sive  per  evangcli- 
cam  praedicationem  vocari  :  ut  el  qul  voluerint 
fiant  filii  Dei,  et  inexcusabiles  sint  qui  fideles  esse 
noluerint :  quia  justitia  Dei  in  eo  sit,  ut  qui  non 
crediderint  pereant;  bonitas  in  eoappareat,  si  ne- 
minem  repellat  a  vita,  sed  indiflerenter  universos 
velil  salvos  fieri,  et  in  agnitionem  veritatis  venire. 
Jam    hic  proferunt   lestimonia    quibus  divinarum 


mine,  fatalem  quamdara  induci  necessitatem;  aut  D  Scriptunrum  cohortatio  ad  obediendum  incitat  ho- 


diversarum  naturarum  dici  Dominum  conditorem, 
si  nemo  aliud  posait  esse  quam  b  factus  est. c  Utque 
brevius  ac  plenius  quod  opinantur  exponam,  quid- 
quidin  libro  hoc  ex  contradicentium  sensu  sancti- 
tas  tua  sibi  opposuit,  quidquid  etiam  in  libris  contra 
Jolianum  ab  ipso  s\ib  bac  quaestione  objectum  po- 
lentissime  debellasti ,  hoc  lotum  ab  istis  sanctis 
intentiosissime  conclamalur.  Et  cum  contra  eos 
scripta  beaiitudints  tuae  validissimis  et  innumeris 

*  Abest  vox  haec  deinde  a  mss.  Reg.  ducbus  et 
Colb.,  sed  sane  ex  lapsu  amanuensium,  ul  patebtt 
legeuti  locum. 

b  Ms.  Reg.  unus,  faciu$  $it. 


minum  voluntates,  qui  ex  libero  arbitrio,  aut  fa- 
ciaut  qui  jubentur,  aut  negligant  :  et  consequens 
putant  ut  qnia  pracvaricalor  ideo  dicilur  ion  obe- 
disse,  quia  noluit,  fidelis  quoque  non  dubitetur  ob 
hoc  devolus  fuisse  ,  quia  voluit;  et  quantum  quis- 
qnc  ad  malum,  tantum  habeat  facultatis  ad  bonum  * 
parique  momento  animuin  se  vel  ad  vitia  vel  ad  vir- 
tules  movere,  quem  bona  appetentem  gratia  Dei 
fovcat,  mala  sectantem  damnatio  justa  suscipiat. 

c  Sic  mss.  duo  Reg.  et  Colb.  iinus,  iiem  edit. 
bujus  epi&toix  tomo  X  Operum  S.  Aug.  nov.  edil.; 
ali:isv  Alque  ut. 

4  Ms.  Reg.  unus,  aliud  etiam. 


71  S.  PROSPERl 

5.  Comque  inier  haec  innumerabilium  illis  multi-  A 
tudo  objicitur  parvulorum  qui  utique,  excepto  ori- 
ginali  peccato,  sub  quo  omnes  bomines  similiier  in 
priroi  bominis  damnaiione  nascuntur,  nullas  adhuc 
habenies  vulunUtes,  nullas  proprias  actiones,  non 
eine  Dei  judicio  secernuntur,  ut  ante  discretionem 
boni  ac  5  mali  de  usu  vitae  istius  anferendi,  alii 
per  regenerationem  inter  coelestis  regni  assumantur 
haeredes,  alii  sine  baplismo  inter  morlis  perpetuae 
transeant  debitores :  Ules  aiunt  perdi,  ulesque  sal- 
vari,  quales  fuiuros  illos  in  annis  majoribus,  si 
ad  activam  servarentur  aetalem,  scientia  divina  prae- 
viderit.  Nec  considerant  se  gratiam  Dei,  quam  co- 
mitem,  non  praeviam  bumanorum  volunt  esse  me- 
ritorum,  etiam  illis  voluntalibus  subdere,  quas  ab 
aa  tecundum  suam  phantasiam,  non  negant  esse  B 
prseventas.  Sed  in  tantum  quibuscumque  commenti- 
tiis  meritia  electionem  Dei  subjiciunt,  ut  quia  prae- 
teriu  quae  non  exstant,  fuiura  quae  non  sint  futura 
coufingant;  novoque  apud  illos  absurdiutis  genere, 
et  non  agenda  praescita  sint,  et  praescita  non  acta 
aint.  Hanc  sane  de  humanis  meritis  praescientiam 
Dei,  secundum  quam  gratia  vocantis  operetur, 
multo  sibi  rationabilius  videniur  astruere,  cum  ad 
earum  nationum  contemplationem  venitur,  quae  vel 
In  praeteritis  saeculis  dimissae  sunt  ingredi  vias  suas 
(Act.  xiv,  15),  vel  nunc  quoque  adhuc  in  vefcris 
Ignorantiae  impieUte  depereunt,  nec  ulla  eis  aut  Le- 
gU  aut  Evangelii  illuminalio  coruscavit,  cum  la- 
men,  in  quantum  praedicatoribus  ostium  apertum 
•st,  et  via  facu  est,  gentium  populus  qui  sedebat  G 
in  tenebris  et  in  umbra  mortis,  lucem  videril  ma- 
gnam(/ia.  tx,  2;  Malth.  iv,  16);  et  qui  quondam 
non  populus,nunc  aulempopulus  Dei  sit;  etquorum 
aliquando  non  misertus  est,  nunc  aulem  misereatur 
(Otm  ii,  24,  et  Rom.  ix,  25) :  praevisos  inquiunt  a 
Domino  credituros,  et  ad  nnamquamque  gentem 
ita  dispensau  tempora  ac  ministeria  magistrorum, 
ut  exortura  erat  bonarum  credulilas  voluntaluro. 
Nec  vacillare  illud,  quod  Deus  omnet  hominet  velit 
stUvos  fieri,  et  in  agnilionem  veritalis  venire  (I  Tim* 
n,  *)  :  quandoquidem  inexcusabiles  sint,  qui  et  ad 
nnius  veri  Dei  cullum  potuerint  instrui  intclligentia 
naturali,  et  Evangelium  ideo  non  audierint,  quia 
nec  fuerint  recepturi. 

6.  Pro  universo  autem  humano  genere  mortuum  D 
esse  Dominum  noslrum  Jesum  Christum,  et  nemi- 
nem  prorsus  a  redemptione  sanguinis  ejus  exceptum, 
etiamsi  omnem  hanc  vium  alienissima  ab  eo  mente 
pertranseat,  quia  ad  omnes  homines  perlineat  divi- 
nae  miaericordiae  sacramentum  :  quo  ideo  piurimi 
non  renovenlur,  quia  quod  nec  renovari  vclle  ha- 
beant  praenoscantur.  Itaque  quantum  ad  Deum  per- 
tinet,  omnibus  paratam  vium  .Tternam;  quantum 
autem  ad  arbitrii  liberutem,  ab  his  eam  apprebendi, 
qui  Deo  sponte  crediderint,  et  auxilium  gratiae  me- 

*  In  mss.,  summi. 

*  Mss.  Reg.  duo  et  Golb.,  si  in  istit. 

*  Ms«  Reg.  unus,  eorreptionem  boni. 


AQUITANt  7* 

rito  creduliutis  acceperint.  In  istam  vero  Ulis  gra- 
tiae  praedicalionem  hi  quorum  contradictione  offeu- 
dimur,  cum  prius  meliora  sentirent,  ideo  se  vel 
maxime  contulerunt;  quia  si  proGterentur  ab  e* 
omnia  bona  merita  praeveniri,  et  ab  ipsa  ut  possint 
tsse  donari ;  0  necessiute  concederent,  Deum,  se- 
cundum  propositum  et  consilium  volunUtis  suae, 
occulto  judicio,  et  opere  manifesto,  aliud  vas  con- 
dere  in  honorem,  aliud  in  conlumeliam  (Rom.  ix, 
21) ;  quia  nemo  nisi  per  gratiam  justificetur,  et  nemn 
nisi  in  praevaricatione  nascatur.  Sed  refugiunt  istud 
fateri,  dtvinoque  ascribere  operi  sanctorum  meriu 
formidanl :  nec  acquiescunt  praedestinatum  electo- 
rum  numerum  nec  augcri  posse,  nec  minui,  ne  lo- 
cum  apud  infideles  ac  negligentes  cobortantium  in- 
citamenta  non  babeant,  ac  superflua  sit  industriae  ac 
laboris  indictio,  cujus  sludium  cessante  electione 
frustrandum  sit.  Iu  demum  enim  posse  unumquem- 
que  ad  correctionem  aut  ad  profectum  vocari,  si  ae 
aciat  sua  diligentia  bonum  esse  posse,  et  iiberutem 
suam  ob  boc  Dei  auxilio  jnvandam,  si  quod  Deua 
mandat  elegerit.  Ac  sic  cum  in  his  qui  tempus  acce- 
perunt  iiberae  voluntatis,  duo  sint  quae  humanam 
operentur  salutem,  Dei  scilicet  gratia  et  hominis 
obedientia,  priorem  volunt  obedientiam  esse  quara 
gratiam,  ut  initium  salutis  ex  eo  qui  salvatur,  non 
ex  eo  credendum  sit  sUre  qui  salvat;  et  voluntas 
hominis  divinae  gratiae  sibi  pariat  opem,  non  gratia 
sibi  bumanam  subjiciat  volunlatem. 

7.  Quod  cum  perversissiroum  esse  revelante  Dei 
misericordia,  et  instruente  nos  tua  beatiludine,  no- 
verimus,  possumus  quidem  ad  non  credendum  esse 
consuntes,  sed  ad  auctoritatem  talia  sentientium 
non  aumus  pares :  quia  multum  nos  et  vitae  meritia 
antecellunt,  et  aliqui  eorum  adepto  nuper  •  summo 
aacerdotii  honore  supereminent;  nec  facile  quis- 
quam,  praeter  paucos  perfeclae  gratiae  intrepidos 
amalores,  Unto  superiorum  dispuutionibus  ausus 
est  contraire.  Ex  quo  non  solum  his  qui  eos  audiunt, 
verum  etiam  ipsis  qui  audiuntur,  cum  digniutibus 
crevit  periculum,  dum  et  roultos  reverentia  eorum 
aut  inutili  cohibet  silentio,  aut  incurioso  ducit  as- 
sensu;  et  saluberrimum  ipsis  videtur,  quod  pene 
nullius  contradictione  reprehenditur.  Unde  b  quia  in 
istis  Pelagianae  praviutia  reliquiis  non  mediocris 
virulentiae  fibra  nutritur,  si  principium  saiutia  maie 
in  homine  collatur ;  si  divinae  voluntati  Impie  volun- 
tas  humana  praefertur,  ut  ideo  quis  adjuvetur  quia 
voluit,  non  ideo  quia  adjuvatur  velit ;  si  originaliter 
malus  '  receptionem  boni  non  a  summo  bono,  sed 
a  semetipso  inchoare  male  creditur;  si  aliunde  Deo 
placetur,  nisi  ex  eo  quod  ipse  donaverit :  tribue  no- 
bis  in  hac  causa,  papa  beatissime,  pater  optime, 
quanlum  juvante  Domino  potes,  diligentiam  pietatis 
tuae,  ut  quae  in  istis  quaestiooibusobscuriora  *,  et  ad 

4  Editiones  S.  Prosperi.  hic  addunt,  obtecro.  Abest 
a  mss. 


71  ENSTOLA  AD  RUFINUM.  74 
percfpiendnm  difflciliora  sunt,  quam  lucidissimis  A  nem  uniuecujusque  praviderit,  et  sab  ipto  graliae 

expositionibus  digneris  aperire.  8  *djutorio  in  qua  futurus  esset  voluntate  et  actione 

7  8.  Acprimom,  quia  pleriqoe  non  putant  Chri-  prae&cierit. 

stianam  fidem  hac  dissensione  vinlari,  quantum  pe-  9.  Quibus  omnibus  enodntis,  et  multis  insuper, 

riculi  sit  in  eorum  persuasione  patefacias ;  deinde  quse  altiore  intuita  ad  causam  banc  pertinentia  magii 

qaomodo  per  istam  praeoperantem  et  cooperantem  potes  videre,  decussis,  credimus  et  speramus  non 

graiiam  liberuro  non  impediatur   arbitrium;  tum  solum  tenuitatem  nostram  disputationum  tuarum 

utrum  praescitjftiia  Dei  ita  secundum  propositom  praesidio  roborandam,  sed  etiam  ipsos,  quos  meritis 

maneat,  ut  ea  "ipsa  quae  sunt  proposita,  sint  acci-  aique  honoribus  claros  caligo  istins  opinionis  ob- 

pienda  praescita  :  an  per  genera  causarum  etspecies  scurat,  defaecatissimum  lumen  gratiac  recpturos : 

personarum  ista  varientur;  ut  quia  diversae  sunt  nam  unum  eorum  praecipuae  auctoritatia  ct  spirita* 

vocationes,  in  his  qui  nihil  operaluri  salvantur,  lium  studiorum  virum,  sanctum  b  Hilarium  Arela- 

quasi  solum  Dei  propositnm  videatur  existere;  in  tensem  episcopum,  sciat  beatiludo  tua  admiratorem 

hi*  autem  qui  aliquid  boni  acturi  sunt,  per  prae-  seclatoremque  in  aliis  omnibus  tuae  esse  doctrinae, 

scientiam  possit  stare  propositum  :  an  vero  unifor-  etde  boc  quod  in  querelam  trahit,  jam  pridem  apud 
miier,  licet  dividi  praescientia  a  proposito  leroporali  B  sanctitatem  luam  sensum  suum  per  litteras  wlle 

distinctione  non  possit,  praescientia  tamen  quodam  conferre.  Sed  quia  utrum  hoc  facturus,  aut  quo  fine 

ordine  sit  •  siibnixa  proposito:  et  sicut  nihil  sit  quo-  sit  facturus,  incertum  est,  et  omnium  nostrum  fati- 

romcumque  negoiiorum  quod  non  scientia  divina  gatio,  providente  hoc  praesenti  saecuio  Dei  gratia, 

praevenerit,  ita  nihil  sit  boni,  quod  in  nostram  par-  in  luae  chariiatis  et  scientiae  vigore  c  respirat :  adde 

ticipationem  non  Deo  auctore  defiuxerit.  Postremo  eruditionem  humilibus,  adde  increpationem  super- 

qoemadmodum  per  banc  praedicationem  propositi  bis.  Necessarium  et  ulile  est  etiam  quae  scripta  sant 

Dei,  quo  fideles  fiunt  qui  praeordinati  sunt  ad  vitam  scribere,  ne  leve  existimetur,  quod  non  frequenter 

atternam,  nemo  eorum  qui  cobortandi  sunt  impedia-  arguitur.  Sanum  enim  puUnl  esse  quod  non  d  dolet; 

tur,  nec  occasionem  nrgligentiae  habeant,  si  se  prae-  nec  vulnua  superducta  cute  sentiunt ;  sed  intelligant 

destinatos  esse  desperent.  lllud  etiam  qualiter  di-  perventurum  ad  aectionem,  qood  habuerit  perseve- 

loatur,   quaesumus  patientcr  insipientUm  nostram  rantem  tumorem.  Graiia  Dei  et  pax  Domini  nostri 

ferendo  demonstres,  quod  rctraetatis  priorum  de  hac  Jesu  Chrisii  coronet  te  in  omni  tempore,  et  ambu- 

re  opinionibus,  pene  omnium  par  invenitur  et  una  lantem  de  virtute  in  virtulem  gloriOcet  in  arternum, 

aementia,  qua  propositum  et  praedesiinationem  Dei  domine  papa  beatissime,  ineffabiliter  mirabilis,  in- 
•ecundum  praescientiam  receperunt;  ut  ob  hocDeus  G  comparabiliter  bonorande,  praestanlissime  patrone. 
alios  vasa  honoris,  alios  conlumeliae  feceril,  quia  fi- 

•  Ifs.  Regius  uniis,  obnixa.  nicum  interrectus  est,  cathedram  Arelatensem,  teste 

^  Pro  Hilario  putabant  erudili  legendum  esse  Ho-  Uonorato  Massiliensi  in  Vita  Hilarii  Arelatensis,  per 

noraium  :  sed  inspecti  mss.  Hilarium  oranes  ferunt.  bienniom  occupavit. 

Hibriua  porro  iste  ex  Lirineosi  monacho  creatua  «  In  editis,  $perat;  in  uno  ms.,  spirat. 

fuit  Arebtensis  episcopus  post  Honoratum,  anno  d  In  mss.,  quod  non  dolent,  nee  vulnut  ivperdn- 

428  aut  429  ineunte  denatum  :  quippe  llonoratus  ctum  eute  tentiunt. 

suffectus  Patroclo,  qoi  anno  426  juxta  Prosperi  Chro- 

Sequunturinantiqua  Parwenn  editione  duo  opu$cula9  nutlojure9  ni$i  forU  propter  simUitudinem  et  quati  ne- 
eeuUudinem  thematis,  Protperi  lueubrationibut  inlerponenda9  tcilicet :  epistola  Hilarii  Arelalentit  ad  Augutli- 
nwn,  hujusque  Patris  liber  de  Dono  Perseverantiae.  Quce,  quoniam  jam  antea  edidimut  inter  opera  Auguttini, 
lomit  II  etl  (XXXI II  et  XLIV  nottrce  PatroL),  huc  adhre  velUUctor  benevolut.  Edit. 

ADMONITIO 

IN  EPISTOLAM  S.  PROSPERI  AQUITANI  AD  RUFINUM 


De  epittola  ad  Rufinum  tria  investigari  pottunt :  V  Quit  itte  Rufinus,  ad  quem  data  itta  epittola  ;  2°  quo 
tempore  tcripta  fuerit ;  qua  occatione  et  necessitate  ad  id  S.  Prosperum  compellente. 

De  Rufino  quidem  quis  ille  (uerit9  inler  multos  hujutce  nominit  circa  heec  iempora  notot,  non  faeile  ett 
decerneret  nec  ab  ullo  hactenus  pro  certo  definitum  reperimus.  Erat  certe  hic  S.  Prospero  nostro  amicut,  eC  ex 
his  quos  amicitia  charilati  spxritali  innixa,  pro  amicorum  satule  sotticiios  reddit.  Unae  cum  ille  de  motis  contra 
doctrinam  S.  Augustini  conientionibus  confusos  rumoret  audiisset ,  Pretperumque  tibi  amicitsimum  male  apud 
pterosque  andire  cognovisset ,  veritut  ne  animm  tibi  charissimce  salus  periclitaretur  ,  nec  etiam  inaudilum 
preecipiti  judicio  damnare  ausus,  tatiut  duxit  ipsum  tkterit  convenire,  cum  forte  ab  eo  tongo  locorum  intervatlo 
dissitut,  \d  verbit  prasstare  non  posset,  quas  quidem  communi  amico  deferendas  commendavit.  Nisi  forle  matueris 
vroficiscenti  amico  in  mandatis  datum  ut  piam  quam  gerebat  pro  amico  sotlicitudinem  coram  ipse  sine  scripto 
exponeret.  Neutrum  enim  pro  cerlo  elici  videtur,  sed  atlerutrum  certe  contigisse  judicatur  ex  primit  epistolee 
sancti  Prosperi  verbis :  Accepi,  inquit  ille,  per  communem  amicum  fraternae  erga  me  sollkitudinis  tuae  signa, 
et  curam  sincerissimae  charitalis  gratulanier  agnovi.  Ac  ne  quid  maligni  rumores,  io  quantum  se  auribus 
tois  subirahere  nequeunt  forroidmis  tibi  aut  anxietatis  inferrent,  absolvere  te  abomni  scrupulo,  quantum 
Patwol.  LI.  3 


75  S.  PROSPERI  AQMTANl  75 

epistolari  licttlt  germone,  curavi ;  in  tantum  studens  omnia  pleuissima  veritate  tibi  pandere,  ut  qnia  non 
potuisti  ih  totum  qo*  abadversaniibua  disseminanUtr  audirc,  per  me  ipsum  queas,  quidquid  dc  nobis  ad 
inanem  invidiam  fertur  referturque  cogno«cere. 

De  lempore  vero  tcriptionit  hujus,  hoc  pro  indubitato  atteri  fat  ett  eam,  vivente  adhuc  Augutlino,  ud  ullimis 
tanii  magittri  annit  exaratam.  Quod  certe  indubitatum  reddunt  hmc  epistotm  ktius  verba,  Beatissimus  quoque 
Augustinus,  praecipua  utique  in  h<*c  tempore  portio  Dominisacerdoium;  et  in  fine  epktotm:  Ut  praxhcatia 
sumrai  hoc  tempore  in  Ecclesia  viri,  etc.  Ultimos  tero  sancli  doctoris  vitm  annot  ctare  demonstrant  inshnulaii 
Gaili  operum  S.  Augustini  obtrectaloret  infamatoretque,  quot  maxime  offendit  lectio  libri  de  Correptione  et 
(iratia  pro  monachorum  Adrumetinorum  inttitutione  et  emendatione,  circa  annum  Chritti  426  aut  427  scripti. 
Hot  autem  ipsos  depingit  S.  Protper,  cumtubdit:  Huic,  id  est%  beatisshno  Augustino%  inter  tot  cerlawiiniun 
palmas,  inter  tot  triumphorum  coronas,  ad  ilJumin:uionem  Ecclesiae  et  ad  gloriam  Christi,  qua  ipse  ill»- 
stratus  est  praefulgenti,  quidam  nostrorum  (quod  de  ipsis  muliuui  dolendum  est)  occuliis,  sed  non  iucogniii* 
ausurralionibus  ooloquuntur.  Et  proul  sibi  obnoxias  aliquorum  aures  opportunasque  repererint,  scripta 
ejus,  quibus  error  Pclagianorum  impugnaturinfamant:  dicentes  eum  fiberum  arbitrium  nenitus  submovere, 
et  sub  graliae  nomine  necessitatem  fatalem  praedicare;  adjicientes  eiiam  duas  illum  biimani  geoeris  massa*, 
et  duas  eredt  velle  naluras;  ul  scilicet  lantae  pietatis  viro  paganorum  et  Matiichsorum  ascribatur  impietas. 
Deinde  vero  Cattiani  cotlationem  decimam  terliam,  qum  ett  de  protectione  Dei,  indigitare  videtur  cum  ait : 
Volentes  enim  in  sua  justilia  magis  quam  in  Dei  gratia  gloriari,  moleste  ferunt  quod  his  qu«  adversum 
excelleutisMmae  auctoritatis  virum  imer  multas  collationes  asseruere,  resistimus.  Hmc  autem  collatio  eum 
Honorato  Mastitiensi  cum  aliit  tex  dicata  legatur.  ante  annum  426,  quo  in  epitcopum  Massitiensem  aesumpius 
ett  tcripta  esse  convincitur. 

Hmc  autem  occatio  (ut  jam  intinuatum  est)  nata  ett  S.  Protpero  scribendm  hujut  epistolm,  eum  Rufinus 
rumoribut  ab  inimicis  doctrinm  tancti  Angustini  contra  iptius  Protperi  Augutlini  disciputi  non  occutti  famam 
disseminaiis,  molum  se  tignificastet,  seque  ab  hoc  tcrupulo  absolvi  optaret.  Sanctus  Prosper  justit  amici  postu- 
iatit  obtemperare  tatagensf  plenius  exponit,  qui  rumores  ab  inimicis  doctrinm  sancti  Augustint  spargerentur,  et 
tub  quo  prmtextu  tanto  doctoriobloqui  non  vererentur.  Inter  prmcipuot  autem  Pelagianorum  errores  esse.  Gratiam 
Dei  secundum  merila  hominum  dari;  quo  incolumi  tibi  principio,  ccetera  dogmata  sua  fncHe  resuscitabant. 
Primum  quidem  ipsot  docuisse  tantam  humanw  naturm  eese  sanital$m9  ut  per  tolum  liberum  arbitrium  posset 
bonum  implere.  Quod  cum  tanm  doctrinm  adversum  omnino  paieret ,  ab  omnibusque  explotum  etset  cathoticit 
dogma,  gratiam  quidem  ad  incipiendum,  proficiendum  et  perseverandum  in  bono  necessariam  profetsos  este;  ted 
intellectum,  hoc  taniummodo  eos  de  gratia  Dei  confiteri,  quod  hmc  vetut  qumdam  tibero  arbilrio  sil  magitlra9 
teque  per  cohortationet,  per  legem,  per  doctrinam,  per  creaiurarum  contemplationem,  per  miracutaf  perque 
terrores  extrinsecus  judicto  ejus  ostendal,  quo  umtsquitque  secundum  voluntalis  sum  molum,  si  qumsierit 
inveniat%  si  peiierit  recipiat,  ti  pulsaverit  introeat.  Unde  sequatur  graiiam  secundum  merita  hominum  dari,  ci 
proinde  gratiam  jam  non  este  gratiam.  Hanc  vero  filiorum  tenebrarum  versutiam  et  Orientaiium  episcoporum 
judicio,  et  tedit  apottoticw  auctoritate,  et  Africanorum  prcesulum  vigilantia  fuisse  manifettatam.  S.  Augustinumt 
qusm  dick  S.  Prosper  tunc  fuuse  prmdpuom  portionem  Domini  saceriotmn,  hanc  scriptis  libris  polemicis  dt- 
ttruxissey  talemaue  hmresim  omni  ex  parte  debeltastc;  quotdam  tamen  inter  caiholicot  in  Galtiit  inveniri ,  qui 
doctrinam  ejus  librotque  malignit  rumoribut  infamarent,  dicentet  eum  liberum  arbitrium  penitut  tubmovere%  et 
tub  nomine  gratim  necetsitalem  prmdicare  fatatem,  duas  etiam  ab  ipto  credi  vette  uno  in  homine  naturas.  Qua 
si  ita  se  haberent,  palam  obtitterent,  et  noxiot  erroret  tcriptis  librit  refellerent,  non  vero  occultit  susurrt*  nocere 
tentarent  viro  itlif  cujut  doctrina  Romanm  Ecciesim  et  Africanorum,  immo  et  omnium  toto  orbe  caiholicorum 
doctrinm  congrueret.  Ad  hosausut  impeiti  hujutmodi  homines,  quod  mgre  ferrent  iit  resisli  qum  in  suit  Colla- 
tionibus  Auguslinianm  doctrinm  adversa  altuUranty  nec  ignatum  iptit,  quod  si  tatia  in  quaiibet  frequentia  tacer- 
dotum  moverent,  centenis  tibi  beatistimi  Augusiini  voiuminibas  obvimetur ;  quihus  abunde  probatum  esset,  iu 
nulto  alio  gloriandum,  cum  boni  aliquid  operaliswnus,  quam  in  gratia  Cltrisii  Domini,  non  vero  in  viribus  iiberi 
arbitrii.  Sperare  tamen  se  de  misericordim  Dei  divitiis  (lbid.%  n.  5),  quod  quos  tunc  tibero  faili  arbitrio  et  ab 
humititatis  via  evagari  patiebatur,  non  usquequaque,  neque  in  finem>  esset  intettigentia  fraudaturut. 

In  hoc  autem  errabant  illi  (Ibid.  et  num.  seqq.),  quod  virtutum  bonorumque  operum  principia  in  naturaU 
pottibilitate  statuerent ;  aut  ti  hmc  a  gratia  fluere  dicerent,  hanc  a  bono  at;quo  opere  aut  ab  atiqua  bona  volun- 
iale  fuiste  prmveniem,  et  tatium  merita  concestam.  Hujusmodi  errorem  S.  Prosper  stdnlo  evertit,  ex  Scriptu- 
rarum  testimoniis  probans,  liomini  post  lapsum  nullas  ad  bonum  tuperetse  vires^  nec  ad  merendum  quidem ,  siue 
prmvenientis  gratim  auxilio  :  el  a  perdilione  quam  Adm  peccato  incurrerunt  hominet  solius  Dei  miserantis  gratia 
gratuita  erui  potse.  Quod  efficit  adducto  infantium  sme  baptismo  decedentium  exempto,  et  earum  gentium  ad 
quas  hactenus  taiutit  Evanaetium  nondum  noscitur  pervenisse.  Grana  vero  mn  negari  iiberum  arbitrium,  sed 
slatui  et  reformari.  Quod  sibi  relictum  ad  matum  et  ad  lapsum  dumtaxai.  hamini  sufficiL,  gratia  vero  sanandum 
est%  qua  aliter  cogitare  ei  agere  ipsi  inspiratury  tanitatemque  tuamt  non  tibit  sed  medico  suo  acceptam  rvferre 
docetur  (Num.  19).  Tandem  tanctus  Protper  obductam  Augustini  doctrinm  calumniarum  nubem  dissipat,  qua 
fatum  aui  dupiicem  naturam  inducere  fingebatur.  Nihil  tatibus  erroribus  proximum  ab  eo  umquam  tcriptum 
contendit.  Auguttino  aut  discipulis  ejus  nihit  quidquam  fato  cQtUingen,  sed  omuia  divinm  providentim  ordinu  - 
tione  dirigi,  docel.  Nec  duat  ab  illts  slatui  nalurot,  unam  bonam,  maiam  alleram,  ted  unam  tmnino ;  qum 
cum  creata  esset  recia,  a  recliludine  primi  hominit  peccato  decidit,  mortique  mternm  facta  ett  obnoxia  :  ted  nova 
in  Chritto  creatione  repajrandamt  qui  liberialem  hominis  reparando  et  conlinuis  auxitiis  prmveniendo  salvaJ. 
f)peri  finem  imponit  (Num.  20),  Rufinum  amicum  exhortando  ut  Augustini  disputalionibus  cognotcendis 
curam  tmpendat,  si  vere  de  sana  circa  Dei  graliam  doctrma  inslrui  desideret  ticut  cum  desiderare  cvnee- 
niebat. 


n 


EPISTOLA  AD  RUFINIM. 


7« 


S.  PROSPERI 

AQUITANI 

EPISTOLA  AD'RUFINUM. 

BE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO. 


Domino  *  fratri  dileclissimo  in  Christo,  et  merito  A  rectitadine  ac  possibililate  subsistere,  atque  hanc 


▼enerabili  Rufibo,  Prosper  acternain  c  salutem 

dicit. 

87  Prolog.—  i.  Accepi  per  communem  aroicum 
fraternae  erga  me  solliciiudinis  tuae  signa,  et  curaro 
sincerissimx  cbaritalis  gratttlanter  agnovi.  Ac  ne 
qutd  naligni  runiores,  in  quanlum  se  auribus  tuis 
sublrabere  nequcuut,  formidinis  tibi  aut  anxietati* 
inferrenl;  absolvere  te  ab  omni  scrupulo,  quantum 
epistolari  licuit  sermone,  curavi  :  in  tanlutn  stu- 
dens  otnnia  plenissima  veritate  tibi  panderc,  ut 
quia  non  potuisti  in  totum  qtue  ab  adversantibus 
disseminantur  audire,per  meipsum  queas  quidquid 
de  nobis  ad  inancm  invidiam  fertur  referturque  co- 
giKHcere.  Sed  insinuanda  prius  sanctilati  tu*  est 
qualilas  quxstionis,  de  qua  ista  nascuntur  :  quo  tibi 


•  definitioncm  doctritia  sana  respue rel ;  damnatum 
a  catholicis  scnsum, h  et  multis  postea  haerelicflo 
faradis  varietatibus  coloralum,  hoc  apud  se  infenio 
servavenmt,  ut  ad  incipiendum,  et  ad  proficiendom, 
et  ad  perseverandum  in  bono  necessariam  homitit 
Dei  graiiam  profiterentur. 

Caf  H.  —  3.  Sed  ln  hac  profdssione,  *  quo  dolo 
vasa  iras  molireniur  irrepere,  ipsa  Dei  graiia  vasis 
misericordi»  revelavit.  InteHeetlum  est  enim,  salu- 
berrimeqjue  persseetum,  hoc  tantum  eos  de  grati;i 
confiteri,  qood  qucdam  iibero  arbitrio  sit  magistro, 
sequeper  cohortationes,  per  legem,  per  doctrinam, 
i  per  creaturarum  contemplationem ,  per  miracuia, 
perque  lerrores  extrinserus  judkio  ejns  ostentet, 
qoo  unusquisque  secundom  vdutnatis  sutt  mottmt, 


magis  pateat  filsitas  obloquenlium  et  videas  quam  B  si  quaesierit,  inveniat;  si  petieril,  k  accipiat;  si  pnr- 


locein  quibus  tenebris  conentur  obducere. 
*  Cap.  I. — 2.  Pelagiana  igiiur  hseresis,  quo  dogmate 
catholicam  fidem  destruere  adorta  sit,  et  quibus 
impietatum  venenis  viscera  Ecclesiae  alque  ipsa  vita- 
lia  corporis  ChrUti  voluerit  occupare,  notiora  suut 
quam  ul  opere  narrationis  indigeant.  Ei  his  tamcn 
ona  est  blasphemia,  nequissiir.um  el  aubfilissimum 
gemien  aliarum ,  qua  dicunl  Graiiam  Dei  secundum 
merita  kominum  dari.  Cum  enim  d  primum  taniam 
nature  homanae  vellent  astruere  sanitatem  'Alias 
sanctitatem],  ut  per  solum  liberum  arbitrium  •  pos- 
set  asseqdi  Dei  regnum  :  eo  quod  f  lam  plene  ipso 
condilionis  suae  praesidio  juvarelur,  ul  habens  natu- 
raliter  rationalem  intellectum,  facile  bonum  eligeret, 


saverit,  introeai.  Quia  scilicef  gratiae  ipsiue  vocatio, 
hoc  primum  circa  nos  agat,  ut  nosira»  facultatis  ar- 
bitrium  admoneat;  nec  aliud  sit  graiia,  quam  ler, 
quam  propheia,  quam  docior,  cui  circa  omnes  ho  • 
roines  per  universum  mundum  commune  et  gene- 
rale  sit  sludium,  ut  qui  volueriut  credant,  et  qui 
crediderinl,  justificalionem  merito  fidei  et  bona» 
▼olunlatis  accipiani :  l  ac  sic  grartia  Dei  secundum 
hominum  meritum  iribuatur :  atque  hoc  modo  gra- 
tia  non  sil  gratia  :  quia  si  meritis  redditur,  et  non 
ipsa  est  bonorum  crealrix,  frustra  gratia  nomiiiatur. 
Cap.  III.  —  4.  Has  autem  versiitias,  quibus  sa 
filii  89  tenebrariim  in  simililudinem  filiorum  lucis 
transfigurare  voluerunt,  cum  et  Orientalium  episco- 


malumque  vitaret  et  ubi  in  ulraque  parle  libera  es-  C  porum  judicia,  etapostolicasedisauctoriias,  ei  Afri- 


sent  opcra  voluntatis,  non  facultalem  his  qui  mali 
aant  ad  bonum  ££  deesse,  sed  sludium.  Cum  crgo, 
at  dixi,  totam  justiliam  hominis  ex  nalurali  vellent 

*  Scripta,  vivente  Auguslino,  circiter  aunum  Chri- 
stiA29. 

•  Editiones  Lovan.  Duac.  el  Colon.  aimi  4650  le- 

Kint  hic  ad  Ruffinum,  et  paulo  infra  Ruffino.  Mss. 
emigiano-Remensis  et  Joliensis,  capiluli  Kccle>iae 
melropolilatife  Parisiensis,  cum  edil.  Lugdun.  1539, 
Venetiana  1538,  et  nova  edilio  Operum  S.  Auru* 
sliui  terlia  parte  appendicis,  ad  Rufinum,  et,  Ru- 
fino. 

b  Antiquissimum  exemplar  Remcnsis  abbatiae 
sancti  Kemigii,  de  quo  supra  (ad  quod  Irac  e  pistola 
per  viros  doclissimos  monachos  ordinis  saucli  Bcne- 
dicti  Saugermanensis  caenobii  fuerat  jnm  recognita),  D 
boc  loco  praeteril  fratri,  sed  ^ub  fineiu  t;unen  cuui 
cduis  conseniiens  habet,  venerati$$ime  mthi  frater. 

c  M».  Jol.,  celernam  salutem,  absque  voce  hac  di- 
eit. 

d  Ms.  Jol.  omittit  banc  vocem,  primum.  Alii  codi- 
ccs  nou  omittunt. 


canorum  conciiiorum  vigiiantia  dcprebenderil :  bea- 
tissimus  quoque  Augustiuus,  praecipua  utique  in  hoc 
tempore  porlio  Domini  sacerdotum,  m  copiose  el 

•  Ms.  Jol.,  possit  assequi. 

1  Edilio  Yeneta.,  tam  plane. 

s  Ms.  Jol.  et  edit.  Yenet.,  diffinitionem. 

h  Ms.  Jol  omiilil  particulam  et. 

1  Sic  ms.  Joliensis.  Codex  Remig.,  quod  dolo. 
Editi  aulem,  quomodOy  et  paulo  post  idem.  Jol.  ms., 
in  vatis  misericordias. 

i  lia  mss.  Rt  mig.  cl  Jol.  Editi  vero,  per  creaturamt 
pcr  contemptationem.  El  post  pauca  uterque  m  . 
ottentetf  ubi  editi  h.ibent,  omendat. 

k  Sic  ms.  Jol.  cii-m  edil.  Yeneta.  Alii  codices,  re- 
cipiat. 

1  Editi  Lugd.,  F^ovan.,  Dnac.  et  Colon.,  ac  si. 
Editio  Ven.  confonniter  mss.  Remig.  el  Jol.,  ae 
sic. 

m  Ila  ediii  omnes.  At  vero  ms.  Remig.  copiosaet 

Sulchra  in  mullis  voluminum  disputatione  destruxeriL 
Is.  auicm  Jol.,  copiosa  et  pulchra  in  muUorum  ro/a- 
minum  disputatione  dtstruxil. 


n 


S.  PROSrEall  AQUITANI 


83 


pulchre,  in  multis  voluminum  disputationibus  de-  A  in  D*i  grntia  gloriari,  moleste  ferunt  quod  r  lns  quae 


struxit :  utpoto  inter  mtilla  Dei  dona,  quibus  illtim 
abundantissime  Spiritus  vcriutis  implevit,  babens 
etiam  hanc  scientiae  et  sapieniiae  ex  Dei  charitate 
virtulem,  ut  non  solum  istam  adhuc  in  suis  detrun- 
cationis  palpiunlem,  sed  etiam  multas  prius  haere*es 
invicto  verbi  gladio  debellaret.  Cui  inter  tot  eertt- 
minum  palmas,  inter  tot  triumphoram  coronas  ad 
illuminationem  Ecclesioe,  et  ad  gloriam  Ghristi,  qua 
ipee  illustratus  est,  perfulgenti,  quidam  nostrorum 
(quod  de  ipsis  multum  dolendutn  est)  occultis  sed 
noii  incognilis  susu»  rationibus  obloquunlur;  et  prout 
8i bi  •  ohnoxias  aliquorum  aures  opportunasque  re- 
pererint,  b  scripU  ejus,  quibus  error  Pelagianorum 
iinpugnaiur,  infamant;  dicentes  eum  liberum  arbi- 


adversum  excellentissimse  aucioriiatis  virum,  inter 
multas  *  collationes  asseruere,  resistimus.  Nec  du- 
bitant,  si  quam  binc  moverint  quaestionem,  in  qua- 
libet  frequentia  sacerdoiutn,  in  qualibet  congrega- 
tione  populorum,  centenis  sibi  beatissimi  Augustini 
voluminibus  obviandum.  Qnac  cum  h  cordibus  au- 
dientium  mauifestare  coeperinl  potentissimam  Chri- 
stianae  fidei  veritatem,  et  de  fomihus  divini  eloquii 
praesentinm  nnimos  itmiidare,  quis  fidelium,  quis 
piorum,  recognilis  et  commendatis  sibi  salutis  suae 
causis,  ainaritudinem  Liam  volet  fumosae  recipere 
vaniutis?  Ego  quidein  eliain  hoc  de  divitiis  miseri- 
cordiae  Dei  spero,  quod  quog  nunc  libero  falli  arbi- 
trio  siio,  el  ab  *  bumiiitatis  via  patitur  evagari,  non 


Iriucn  penitus  submovere,  et  sub  graliae  nomine  B  usquequaque  neque  in  finem  sit  intelligentia  frauda- 


necessiiaiem  praedicare  fatalem.  Adjicientes  etiam, 
duas  illura  humani  generis  massas,  et  duas  credi 
velle  naturas :  ut  scilicel  Untae  pietatis  viro  pagano* 
rum  et  Mauichaeorum  ascribatur  impietas.  Quae  si 
vera  sunt,  cur  ipsi  tam  negiigentes,  ne  dicam  lam 
iropii,  sunt,  ut  laro  abruptam  perniciem  ab  Ecclesia 
non  repellant,  tam  insanis  praedicationibus  non  re- 
sisUnt,  nec  saltem  aliquibus  scriptis  eum,  a  quo 
ulis  emanat  doctrina,  conveniant?  Magna  enim  gloria 
s ua  bumano  generi  consuluerint,  si  Augustinum  ab 
errore  revocaverint.  Nisi  forte  modesti  homines, 
novique  censores,  magnorum  prius  meritorum  seni 
honorabiliter  ac  misericorditer  parcunt,  et  securi 
quia  libros  ejus  nemo  usquam  recipiat,  conquies- 


turus;  sed  bunc  ipsum  in  longinquiora  progressum, 
ideo  ab  eo  tardius  revocari,  ut  opus  gratias  ejus  ma- 
jore  gloria  celebretur,  cum  sibi  etiam  adversantium 
corda  subdiderit,  quibus  de  virtutum  studio  exortum 
est  periculum,  et  de  morum  probiute  discrimen. 
Non  quia  quisquam  carere  hL  debeat,  sed  quia  roi- 
serrimus  eorum  usus  esi,  cum  ex  naturali  putantur 
faculute  i  prodisse;  aut  ex  largiutequidem  gratiae, 
sed  aliquo  vel  boni  operis,  vel  bonae  volunutis  me- 
rito  praecedente  venisse. 

Cap.  V.  —  6.  Asserunt  quidem  baet  quibusd^m 
sancurum  Scripturarum  testimoniis,  sed  non  ratio- 
nabiliter  assumplis.  Ad  defensionem  enim  alicujus 
definilionis  ea  promenda  sunt,  quae  alteri  intellectui, 


eont;  '  atque  ignoverint,  immo  noverinl,  non  solum  C  a  quo  videturdefinitio  dissonare,  non  cedant,  et  eam 


Romanam  Africanamque  Ecciesiam ,  et  per  omnes 
mundi  partes  universos  promissionis  filios  cum  doc- 
trina  hujus  viri,  d  sicut  in  tota  fide,  ita  iu  gratiae 
confessione  congruere :  sed  etiam  in  hi>  ipsis  locis, 
in  quibus  adversus  eum  querimonia  conciutur,  esse, 
propilioDeo,  plurimos,  qui  ad  perceptionem  evan- 
gelicae  apostolicaeque  doctrinae  saltiberrirois  ejus 
dispuUtionibus  imbuuntur,  et  quotidie  in  membris 
corporis  90  Chrisii,  in  quantum  ea  ipse  multiplicai, 
dilatamur.  Si  recte  repreliendimur,  cur  non  consun- 
ter  arguiinur?  Si  arguendi  non  sumus,  cur  occulu 
obtrecutione  mordemur? 

Cap.  IV.  —  5.  Sed  •  quis  nescit  curista  privatim 
de  stomacho  garriant,  et  publice  de  consilio  conti- 


rcgulam,  cui  suntaplata,  non  deseraut.  Dictnm  ergo 
aiunt  libero  arbitrio  utenlibus  :  Venite  ad  me,  omnet 
qui  laboratit  et  onerati  es/ti,  et  ego  vosreficiam:  tollite 
juaum  meum  tuper  vos,  et  dhcite  a  me  quoniam  mitit 
$um  et  humilii  corde;  ei  invenietit  requiem  animabut 
vestrh :  jugum  enim  meum  suave  estt  et  onus  meum 
leve  (Matth.  xi,  28).  Quod  ad  omnes  homines  volunt 
pertinere,  laboranies  in  incerlo  istius  viiae  onera- 
tosque  91  peccatis,  ut  qui  voluerint  mansuetudinem 
et  humilitalem  Salvatoris  imitari,  el  jugum  manda- 
torum  ejus  subire,  inveniant  requtem  k  animabus 
suis  l  in  spe  vitae  aeternae;  qui  autem  haec  facere 
nolnerint,  sua  culpa  careant  saluie;  quam  si  vo- 
luissent ,  m  potuerant  obiinere.   Sed   audiaut    ei 


cescant?  Volentes  euim  in  sua  justitia  roagis  quam  Ddictum  a  Domino  libero  arbitrio  utentibus  :  Sine 


a  Edit.  Lov.,  Duac.  et  Golon.,  sibi  noxias;  minus 
bene. 

h  Ms.  Jol.  solus,  scripturas  ejus. 

c  Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  atque  igno- 
terint.  Immo  noverunt.  Mf  Jol.  post  hanc  vocem, 
eonquiescunt.  Atqui  non  noverini,  immo  noveruntf  etc. 

d  Ms.Jol.,  sicuttota  fide. 

•  Ms.  Jol.,  quisnesciat.  Ms.  Remig.,  qui  nesciat. 
f  Ms.  Jol.,  in  his  qum%  etc. 

•  Coilationes  Fatrum  inielligit,  a  Joanne  Cassiano 
presbytero  editas  anno  426.  Earum  scilicet  ille  clas- 
•em  secundam,  quae  ab  undecima  collatione  incipit, 
Honorato  et  Eucherio  inscripsit,  nondum  episcopis : 
quandoquidem  eos  in  praefatione  fratres  appellat; 
ipee   autem   Honoratus  Arelatensem  episcopatum 


diclo  anno  426  obtinuit.  Definitionibus  porro  tertiae 
decimae  colUionis  Augnstino  contrariis  sanctus  Pro- 
sper  voce  ac  sermone  primum,  deinde  vero  posi  Au- 
gusiini  obitum,  scripto  volumine,  quod  contraeolla- 
torem  vocant,  resistendum  existimavit. 

h  Ms.  Jol.,  cordibus  obvianlium. 

1  Edit.  Lugd.  et  Ven.,  humanitatis;  alii  rectius, 
hundtitatis. 

i  Edit.  Ven.  sola,  prodesse. 

k  Ms.  Jol.,  animis  suis. 

1  Edilio  Augusliniana  &o\z,intpem. 

m  Sic  mss.  RemiK.  et  Jol.  et  edit.  Operum  S.  Aug. 
At  editiones  Ven.r  Lugd.  et  Lovan.,  potuerint.  Duac 
et  Coion.,  potuerunt. 


81 


EPISTOLA  AD  RUFINUM. 


8* 


m  tukil  potesiU  facere  (Joan.  xv,  5) ;  ei,  Netno  A  in  primo  homine  uuiversarum  generatiomrm  dan- 


•duf  ad  me,  nisi  Pater  qui  mitit  me,  atlraxerit  eum 
(Joan.  vi,  44);  et,  Nemo  potett  venire  ad  me  nU 
dalum  ei  (uerit  aPaire  meo  (Ibid.  66);  el,  Sicut  Pater 
vimficat  mortuot,  ita  et  Filiu$  quo$  vult  vivificat 
(Joan.  v,  21);  et,  Nemo  novit  Filium,  nUi  Pater%  ne- 
qua  Palrem  quit  novit  ni$i  Filiut,  et  cui  voluerit  Filiut 
revetare  (Luc.  x,  22).  Quae  oinnia  cum  sinl  incom- 
uutabilia,  et  ne  jueantulla  interpretatione  in  sensum 
alium  detorqueri,  quis  ambigal  lunc  liberum  arbi- 
trium  cohortationi  vocantis  obedire,  cum  iu  illo 
gratia  Dei  affectum  credendi  obediendique  •  genera- 
verit?  Alioquin  sufficeret  moneri  bominem,  non 
etiam  in  ipso  novam  fieri  voluntaiem,  sicut  scriptum 
est :  Prmparatur  voluntas  a  Domino  (Prov.  viu,  35, 


nata  successio;  et  cum  mortui  viviflcantur,  cum  c*cl 
illuminantur,  cum  impii  justificantur,  confiteaniur 
vitam,  ei  lumen,  ei  justitiaro  suam  Jesum  Cbristum; 
et  qui  gloriatur,  in  Domino  gtorielur  (I  Cor.  i,  31), 
non  in  se :  qui  cum  esset  impius,  et  caecus,  et  mor- 
tuus,  a  liberatore  suo  graiis  accepil  et  justitiam,  et 
lumen,  et  vitam.  Non  enim  f  justc  agebat,  et  aucta 
est  juitiiia  ejus;  nec  ad  Deum  gradiebatur,  et  con- 
finnatas  est  cursus  ejus;  nec  diligebat  Deum,  et 
inflammata  eslchariiasejus;  sed  cum  esset  sine  fide, 
ac  proinde  impius,  accepit  Spiritum  fidei,  el  factus 
est  justus :  Jutlut  autem  ex  fide  vivit  (Rom.  i,  17); 
et,  Sine  fide  nemo  potest  ptacere  Deo  (Hebr.  xi,  6); 
et,  Omne  quod  non  ett  ex  fidet  peccalum  e$t  (Rom.  xiv, 


justa  LXI)\  et  sicui  ait  Apostolus  :  Deu$  e$t  enim  B  23)  :  ut  scilicet  s  intelligat  jnstitiam  iafidelium  non 


qui  operatur  in  vobi$  et  vette  et  perficere9  pro  bona  vo- 
tuntate  (Philip.  n,  13).  Pro  qua  bona  voluntate,  nisi 
qoam  in  ipsis  operatus  est  Deus,  ut  quod  donaverat 
velle,  donaret  et  facere. 

Cap.  VI.  —  7.  Dicunt  etiam  ad  demonstrandam 
liberi  arbitrii  facultatem,  magnum  in  centurione 
Cornelio  exstare  documentum :  eo  quod  anie  graliae 
perceptionem  timent  atque  orant  Deum,  eleemosynis, 
etjejuniit,  etorationi  spontaneo  studio  fuerit  intentut 
(Act.  x,  2);  atque  ob  hoc  divino  teslimonio  laudatus, 
domiui  regenerationis  acceperit.  Neque  intelligunl 
omnem  illam  praeparationetn  Cornelii  per  Dei  gra- 
tiam  fuis»e  collalam  (Vide  ttjnodum  Arauticanam 
infra).  Siquidem  cum  sanclus  Petrus  per  visionem 


esse  justitiamquia  sordet  natura  sine  gratia. 

Cap.  VIII.  —  9.  Amissa  quippe  nalurali  innocentia, 
homo  eisul  ac  perditus,  ambulans  sine  via,  profun* 
diores  intrabat  errores;  sed  quaesitus,  et  iiivemus, 
et  reportatus  est,  et  in  via  qu;e  verilas  et  vita  est 
introductus;  h  ac  dilectione  in  Deum,  qui  illum  uon 
diligeutem  prior  dilexit,  *■  ignitus  est  :  sicut  dicit 
beatus  apostolus  Joannes,  Aon  quati  not  ditexerimut 
Deum,  tedquoniam  J  ipte  dilexit  no$  (Uoan.  iv,  10); 
et  iterum,  Not  ergo  diligamut  Deum,  quoniam  Deut 
prior  dilexit  no$  (1  Joan.  iv,  19);  et  idem  dicit,  Chn- 
rUtimi,  diligamut  invicem,  quoniam  charitat  ex  Deo 
e$t ;  et  omni$  qui  diligit  ex  Deo  natut  est,  et  cognotcit 
Deum.  Qui  non  ditigit,  non  novit  Deum;  quia  Deut 


b  omne  genus  animalium,  de  baptizandoCornelio,  ac  C  charitat  eti  (I  Joan.  iv,  7  et  8).  Cui  beatus  Paulus 


perinde  de  otnnibus  gentibus  doceretur,  atque  ille 
immundum  et  indiscretum  cibum  Judaica  obser- 
vantia  recusaret,  trioaad  eum  vox  '  factaest  dicens, 
Qum  Deus  mundavit,  tu  ne  commune  dixerit  (Act.  x,  1 5). 
Quo  satis  aperte  ostenditur  omnia  bona  opera  quse 
in  Comelio  prxcesserunt,  d  Dei  gratia  ad  emunda- 
tionem  ipsius  inchoasse  :  nt  cui  Dominus  jam  iinper- 
tierat  hoc  donum,  non  dubitaret  Apostolus  conferre 
sacramentum,  ne  novs  el  necdum  revelatae  voca- 
tionis  vacillaret  exordium,  nisi  per  ipsa  indicia  prac- 
cedentium  studiorum,  Deum  in  assuroendis  constaret 
operalum.  Nonenimomniume$t  fide$  (11  The$$.m,  t); 
nec  92  omnet  credunt  Evangetio  (Rom.  x,  16).  Scd 
qui  credunt,  Dei  aguntur  Spiritu;  qui  non  credunt, 


congruit,  dicens,  In  Chruto  Jttu,  neque  ctrcumcUio, 
neque  prctpulium  valet  aliquid,  ted  fidet  quce  per  dilec- 
tionem  operatur  (Galat.v,  6).  Undehubetur  hgcfides 
connexa  charilati,  nisi  unde  eam  ipse  monstrat  ac- 
ceptam,  dicens,  Quia  vobi$  donatum  ett  pro  Cliristo, 
non  tolum  ut  in  eum  credatU,  $ed  etiam  ut  pro  ipto 
patiamini  (Phitip.  i,  29).  Quod  uli<jue  fierisine  tmgna 
cbaritate  non  puterat.  Et  iterum,  Charilat  Dci  diffuta 
ett  in  cordibut  nosirit,  per  Spiritum  sanctum  qui  datut 
ett  nobit  {Rom.  v,  5).  Sine  qua  cbaritate  Apnslohis 
quantam  fidem  quantamque  scientiam,  quas  vir- 
tutes,  quse  studia,  quos  labores,  93  nihil  prodesse 
testalur(ICor.xin,3)?Q»iia  scilicet  multa  laudabilia 
atque  miranda  possuni  in  liomine  reperiri,  quae  sine 


libero  avertuntur  arbitrio.  Conversio  ergo  nostra  D  charitatis  medullis  habenl  quidem  pietatis  similitu- 
ad  Deum  non  ex  nobis,  sed  ex  Deo  est  :  sicui  Apo-     dinera,  sed  non  babent  veritatem. 


stolos  dicit,  Cratia  talvi  facti  e$ti$  per  fidem,  et  hoc 
non  ex  vobie,  ud  Dei  donumett;  •  et  non  ex  operibut, 
nequit  gtorietur  (Ephet.  11,  8). 
Ca*p.  VII.  —  8.  Agnoscat  se  humana  debilitas,  ct 

•  Duac.  et  Colon.,  generavit.  Tum  Duac.  et  Colon., 
wficere.  Ven.,  moveri  hominem.  Aliac  cum  mss., 
wfcerel  moneri. 

«>  Ifs.  Jol.,  omnigenum  animatium. 

<  Ila  Edit.  Ven.  Reliqui  codices,  facta  sit. 

4  Editio  S.  Augustini,  Dei  gratiam. 

•  Editio  S.  Aug.  omiltit  particulam  et. 
f  In  ms.  Remigiano  deesi  iu$te. 

s  Ms.  Jol.f  ut$ciiuet  intetliqnt. 


Cap.  IX.— 10.  Hoc  ergo  tanto  et  Um  ineffabili 
bono,  nemo  inventus  est  dignus,  k  sed  quicumque 
electus  est  a  Deo,  factus  est  dignus :  sicut  dicit 
Apostolus  (Colo$$.  i,  3),   Gratia$  agentet  Patrit  qui 

h  Ediii,  introductut  ad  ditectionem  in  Deum.  Mss. 
Remig.  et  Jol„  introductus ;  ac  dilectione  in  Deum,  eic. 

1  Sic.  mss.  Hemig.  el  Jol.  com  uova  edit.  Augukt. 
Edili  nostri  oinnes,  agnitus  est. 

1  Ms.  Jol.,  ipte  prior  ditexit  not;  et  post  |>auca, 
prior  dilcxit  not  Deut. 

k  lla3C  verba,  ted  quicumque  elcaut  e$t  a  Dco,  (ac* 
tut  ett  dignvt,  non  ieguntur  in  ms.  JuL 


83  S.  PROSPERl  AQLITANJ  84 

djgno$  noi  fecit  iu  partem  sortis  sanctorum  in  lumwe,  A  Dei,  ideo  qujdam  resiliunt,  ne  cum  eam  lalem  con- 


mu*  eripuil  nos  de  poUstaie  tenebrarum,  ei  trsmstulit 
w  regnutn  FHH  diUctioms  sum.  £t  idem  ad  Tnuo- 
tbeuui  (,11  Tw-  1,  8)  ;  Contabora9  inquit,  Evangeiio 
secundum  virtulem  Dei9  qui  no$  liberavit  et  vocavit 
vocaiione  sancla  :  non  secundujn  opera  notlra,  sed  se- 
cundum  suum  proposilum,  et  groliaw,  qum  data  esi 
nobis  in  Christo  Jesu  ante  tempora  scecularia.  Et  ad 
TilAun  (TU.  111,  5) :  Eramus9  inquli,  e/  nosaiiquando 
insipienles  el  increduli,  errantes  et  servietites  desideriis 
et  voiuptaiibus  variis ,  in  malitia  et  iuvidia  agentes , 
odibiet,  odientes  micem  :  cum  auiem  bemgmtas  et 
iiumanitas  apparuU  Saivaloris  noslri,  non  ex  operi- 
bus  jusiitice  *  quce  fttimus,  sed  seiuudum  suam  mite- 
ricordiam  sakos  nos  fecit.  Gratia  igitur  Oei  quos- 


fessi  fuerinl,  qualis  divine  eloquio  pr&dieatur ,  et 
qualis  opere  «uae  potestatis  agnosckur,  etiam  noc 
necesse  faabeani  confiteri,  qood  ex  omni  nuoiere  bo- 
minum  per  saecula  cuncta  natorum ,  certus  apud 
Deum,  defimtusque  sit  nomerus  prsedestinati  in  vi- 
tam  eiernam  populi,  et  secundum  propositum  Dei 
vocanits  eJecti.Quod  quidwn  tam  impium  e«t  negare, 
quam  ipsi  gratias  contraire.  Neque  enim  remotum 
esl  ab  in«4>ectione  communi  quot  saeculis  quam  in- 
Munera  bominum  millia  erroribus  suis  impietaiibtis- 
que  dimissa,  sine  ulla  veri  Dei  *  cognitiene  defece- 
rint.  Sjcut  eliam  in  Actibus  Aposiolorum,  Pauli  et 
Barnabae  verba  deciarant,  dicentium  €  Licaoniis 
(Act.  xiv,  U) :  Viri  fratres,  quid  haic  facitis  t  Et  nos 


cumque  justiGcat,  nou  ,ex  bonis  roeliores,  sed  ex  B  mortales  sumus,  shniles  vobis  homines,  ennuntiantes 

inalis  bonos  facil;  postea  per  profectuio,  >  ex  bouis 

factura  meliores ;  11011  ademplo  Ubero  arbiirio,  «ed 

liberato :  quod  donecsiac  Deo  solum  fuit,  mottuuin 

fuit  juslilise,  vixitque  peccato  :  ubi  aiitem  ipsum  rl- 

UKnmavil  misericordia  Cltristi,  erutumet  a  regno 

diaboli,  e|  factum  es*  reguum  Dei  ;  in  quo  ut  per- 

manerc  possif,  ne  ea  quidem  facultaie  sntficil  sibi, 

nisi  inde  arcipiat  perseveraniiam,  uode  accepit  in- 

dustriam  [Forfie  justhiam]. 

Cijp.  X.— U.Quoniamdl  ipsius  saocli  Petri  ar- 
dentissima  fides  in  tentalionibus  defecissel,  ni«i  « 
pro  eo  Duminos  supplicasset :  sicut  £vangelista  ms- 
nifesiat,  4icens  (Luc.  xxu,  51,  32) :  Dixit  autem 
Jesus  petro,  Simon,  Simon,  ecce  Satanas  postulavit 
ut  vos  cribaret  velut  triticum :  ego  autem  rogavi  pro 
te,  ne  deficiat  fides  tua :  et  tu  tandem  eonversus9  con~ 
firma  fratres  tuos  ;  et  roga,  ne  uttretis  in  tentatio- 
nem  (lbid.y  40).  Et  ut  magis  pmbaretur  liberum  ar- 
hitrium  nibil  posse  sine  gratia  ;  cui  dictum  fuerat, 
Confirma  fratres  tuos,  et  roga,  ne  intretis  in  tcntu- 


tionem ;  quique  d  responderat,  utique  ex  libero 
arbitrio,  Domine,  tecum  paratus  sum  et  in  carcerem, 
et  in  moftem  ire  (lbid.%  53) ;  eidem  praedicilur  quod 
priusquam  gallus  cantei ,  ter  Dominum  negaturus 
sii.  Quod  quid  cst  aliud  94  quam  quod  in  fide  de- 
f.:ciurus  sit  ?  Certe  rogaveral  pro  eo  Doroinus  ne  de- 
licerel  fides  ipsius :  nec  utique  frustra  rogaverat, 
cujns  una  erat  cum  eo  quem  rogaverat,  operatio. 
Sed  ne  libcro  arbitrio  videretur  stare  qui  de  se 


vobis  ut  ab  hi$  vanis  convertamini  ad  Deum  vivum , 
471x1  fecit  coslum  et  terramt  mare  et  omnia  qurn  in  eis 
sunt ;  qui  in  pr&teritjs  generationibus,  dimisit  omnes 
gentes  ingredi  vias  suas.  Et  quidem  *  non  sine  testi- 
monio  semetipsum  relinquens,  benefaciens  ei$%  de  cmlo 
dans  pluviam  et  tempora  fructifera ,  imptens  cibo  et 
leetitia  h  corda  vestra.  Cum  uiique  si  eis  vel  naiura- 
lis  inteiligentia,  vel  usus  beneficiorum  Dei  ad  ca- 
pessendam  vilant  aMernam  suificere  poiuisset,  nos- 
tro  etiam  teropore  rationalis  nos  contemplatio,  et 
temperies  aeris,  el  fructum  eopia,  ciborumquesal- 
varet :  quia  scilicel  melius  natura  utentes,  Crea- 
torem  nostrum  propter  quotidiana  ipsius  dona  cole- 
reraus. 

Cap.  XII. — 15.  Sed  absil  ab  animis  pioruro  ei 
Christi  sanguine  redemptorum  suilia  nimium  et 
perniciosa  persuasio.  Naiurara  humanam  non  l  li- 
beral  exlra  unum  mediaiorem  Dei  et  hominum,  ho- 
minem  Chrhtum  Jesum  (I  Tim.  11,  5)  ;  sine  iilo  ne- 
mini  salus  est  (Act.  iv,  12).  Sicut  ipse  fecit  noi,  et 
non  ipsi  nos  (Psal.  xcix,3) ;  ita  ipse  i  reficit  nos, 
et  non  ipsi  nos.  Ac  ne  sibi  facultas  hominis  pretium 
reparalionis  hujus,  vel  post  restilulionem  sui,  per 
opera  videretur  justitiac  repensare  ;  effuderunt  95 
8e  diviliaB  bonitalis  Dei  ln  ipsa  quorumdam  primor- 
dia  parvulorum  ;  in  quibus  nec  prxcedens  etigilur, 
nec  secutura  devotio;  non  obedienlia,  non  discrciio, 
non  volunlas.  De  his  enim  loquor  qui  mox  ut  nati 
sunl  renascunlur,  et  rapti  ab  hac  vita  aelernre  bca- 


magna  promiserat,  permittitur  periclitari ;  ut  con-  litudini  depul^ntur  ;  cum  tamen  iiinumerabilis  mtil- 

lurbatutn  ac  deficicntwn  ille  respiciat  et  reficiat,  titudo,  eju»dem  natur»,  ejusdem  conditionis  infan- 

sine  quo  nemo  consistjl,  nemo  persistit.  tiutn,  sine  regeneratione  decedat,  de  qua  dubitari 

Ca*.  XI.  — 12.  Ab  hac  autem  coofessione  gratia»  non  potest  quod  partem  in  Dei  civitate  non  habeat. 


•  Ms.  Joi.,  qumfecimx.s  nos. 

b  Ms.  Jol.,  ex  bonis  faclt  meliores. 

•  Edit.  Ven.,  pro  ea. 

*'Editi,  respondit;  mss.  Remig.  et  Jol.,  respon- 
dnat. 

•  Ms.  Remigiano-Remcnsis,  cogitatione. 

f  Editi,  Iconiis.  Mss.  duo  liemig.  et  Jol.,  Licao- 
iifts,  conlormiter  sacro  texlui. 

s  Ueroig.  codex,  Et  quidem  sine  ttstimen.o :  omis- 
ge  non. 

k  Editi,  corda  eorum.  Mss.  Remig.  et  Jol.,  corda 


vestra.  . 

t  In  ms.  Jol.  sic  locus  Iste  legilur  :  Sed  absU  ab 
animis  piorum.  Stutta  nimium  et  perniciosa  persuasio 
naturam  humanam  non  liberat.  Extra  unum  mediato- 
rem . .  .  nemini  est  salus.  Desuntque  ibi  h»  du» 
vnces,  sine  t//e :  ut  el  iti  ms.  Remig.  qui  sic  locuin 
hunc  exhibet,  yaturam  humanam  natura  humananon 
tiberat :  extra  unum  mediatorem  Vei  et  hommum  ho- 
minem  Christum  Jesum,  nemini  salus  est. 

i  Ms.  Remig.  et  edit.  Ven.,  refecit  nos.  In  ms. 
Jol.  desunt  bsc :  Ita  ipse  reficU  no$9  et  non  ipsi  nos 


83  EPISTOLA 

Cip.  XIII.— 11.  Ei  uhi  esl  ilkid  quod  nobis  qitasi 
eonlrariura  a  non  intelligenlibus  semper  opponilur  •, 
quod  Deus  omnes  homines  velit  salvo$  fieri,  et  ad  ag- 
niiionem  veritalis  venire(\  Tint.  u,  4)?  NumquRI  non 
sunl  de  oninibus  horainibus  qui  a  praeteriiis  genera- 
tionibus  usque  in  hoc  teuipus  sine  Dei  cognitione 
perierunl  ?  Et  si  majoribus  natu  (quod  non  recie 
dicitur)  mala  opera  quae  libero  arbilrio  comrniseranl 
obfuerunt,  qoasi  boni,  non  mali  gralia  libereniur, 
imer  salvatos  parvulos  et  non  salvato?  parvulos, 
quae  meritorum  potuit  esse  discretio  ?  quid  istos  in- 
iroduxit  iu  regnum  Dei  ?  quid  islos  exclusit  a  Dei 
regno?  Equidem  b  si  merilum  consideres,  non  una 
pars  salvarl  meruit,  sed  ulraque  damnari :  quia 
omnihu*  in  Adae  praevaricaiione  prostraiis ,  nisi 
quosdam  assumeret  misericors  gratia,  manerel  su- 
per  uuiversos  incalpata  justitia.  Qu*  aulem  sit  dis- 
cretionis  isuus  iu  secreto  consilio  Dei  causa  vel  ra- 
tio,  et  supra  frcultatem  humanae  cognitionis  inquiri- 
tor,  et  aine  Gdei  diminutione  nescitur  :  modn  confi- 
teamor  neminem  immerito  perdi,  neminem  mcrito 
liberari,  et  omnipotentlssimam  Domini  bonitatem 
omnes  salvare,  et  omnes  ad  agnitionem  veritatis 
imbuere,  quos  vult  omnes  fieri  salvos,  el  ad  agnitio- 
nem  veritatis  venire.  Nisi  enim  ipso  vocante,  docente, 
salvaote,  nemo  venit,  nemo  eroditur,  nemo  salva- 
lur.  Quia  etsi  indifferenter  omnibus  hominibus  ju- 
beutur  praedicare  doctores,  et  semen  verbi  ubique 
di>serere ;  tamen  neque  qui  plantat,  neque  qui  ri- 
gat  est  aliquid ,  $ed  qui  incrementum  dat  Deus 
(4  Cor.  in,  7). 

Cap.  XIV.—  15.  Unde  cum  apostoli  gentibus 
Evangelium  pracdicare  coepissent,  de  parte  quadam 
eorum  qui  audierant,  Scriptura  commemorat,  di  - 
cens,  Audientes  autem  genies  gavisce  sunt,  et  glorifi- 
cabant  •  verbum  Domini,  et  crediderunt  quotquol 
erant  prceordinati  ad  vitam  alernam  (Act.  xm,  48). 
Et  alibi,  cum  multae  mulieres  audirenl  Paulum  do- 
ceniem :  Qucedam,  inquit,  mulier  nomine  Lydia,  pur- 
puraria  civitatis  *  Tyatirorum,  colens  Deum,  audivit, 
cujus  Dominus  aperuit  cor  ut  intenderet  his  quce  dice- 
bantura  Paulo  (Act.  xvi,  14).  Et  rursum  eo  ipso 
tempore,  quo  96  ad  omnes  gentes  praedicatio  Evan- 
gelii  mittebatur,  quaedam  loca  •  Aposloli  adire  pro- 
uibenfur  ab  eo  qui  vult  omnes  homines  salvos  fieri  et 
ad  agnitionem  veritatis  venire :  multis  utique  in  ilia 
relardatis  atque  aversis  [Forte  retardali  alque  aver- 
si|  Evangelii  mora,  sine  agnitione  veriiatis  et  sine 
n  generationis  consecratione  morituris.  Dicat  ergo 
Scriptura  quod  gestum  est :  Transeuntes  autem,  in- 
quit,  Phrygiam  et  Galatice  regionem,  vetiti  sunt  a 
sancto  Spiritu  loqui  verbum  in  Asia.  Cum  venissent 
autem  in  Mysiam,  tentabanl  ire  in  Uilhyniam,  et  non 
permisii  iUos  Spiritus  Jesu  (Ibid.).  Quid  autem  mi- 

*  Ms.  JoL,  opponiiur  de  eo  quod  scriptum  est,  qui 
vult  omnes  homines,  etc. 

b  Ms.  Jol.,  si  meritorum  donnm  consideres. 

e  Ediii,  verbum  Dei.  M.s.  Reing.  cl  JoI.f  verbum 
Domwi. 


AD  RUPIMJM.  f9 

A  rum,  si  tnter  ipsa  cvangelicae  prxdicationisexordia, 
non  poterant  ire  apostoli  nisi  quo  eos  Spirilus  Dci 
ire  voluisset ;  cum  vieVamus  plerasqtie  gentes  modo 
primum  Christianae  graliae  r  fieri  coepisse  partici- 

%pes,  alias  auteui  nullum  adhuc  odorem  boni  iatio* 
attigUse  ? 

Cap.  XV.— 16.  An  dtcendnm  cst,  votoniali  Dei 
humanas  obsistere  volnntatis,  et  taiii  feros  tamqtto 
intnctahiles  horum  hominum  esse  mores,  ut  Evao- 
gelimn  tdeo  nen  audiant,  quia  predicationi  impia 
corda  n'»n  pnteant  ?  s  Et  quis  istis  corda  mttlavit, 
nisi  qui  finxit  singillatim  corda  eorum  (Psal.  xxxn, 
15)  ?  Quis  hujus  rigoris  durilieoi  ad  obediendi  m<>U 
livit  affectum,  ni  i  qtii  potens  est  de  iapidibus  Abrahat 
filios  excitare  (Matth.  m,  9)  ?   El  quis  dabit  prardi- 

B  cantibus  intrepidam  ilhtsamque  constanliam,  nisi 
iile  qui  ait  Paulo,  Noii  timere,  sed  loquere,  et  ne  ta» 
ceas  ;  propter  quod  ego  sum  tecum,  et  nemo  appone- 
tur  tibi  ut  noceat  ie,  quoniam  populns  est  mihi  multus 
in  hac  civitate  (Act.  xvm,  9)  ?  Puto  autem  qtiuri  iiemo 
audeat  dicere  ullam  mundi  gentem,  ullain  tcrrai 
praetermiltendam  esse  regionem ,  ki  qua  non  sinl 
Ecclesiae  labernacula  dilaianda,  dicente  Dco  ad  Fi- 
lium,  Postula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  hcereditatem 
tuam,  et  possessionem  tuam  terminos  terrce  (Psat.  u, 
8) ;  et  iterum,  Reminiscentur  et  convertentur  ad  Do> 
minum  universi  fines  terrce,  et  adorabunt  in  compectn 
ejus  omnes  patrice  gentium  (Psal.  xxi,  28) :  dicenta 
quoque  kpso  Domino,  Pradieabitur  hoc  Evangelium 
in  universo  mundo,  in  festhnonium  omnibus  gentibus, 

G  et  tunc  veniet  fini$(Matth.\uv,  14).  Qua?cumque  ergo 
gentes  nondum  audierunc,  audient  Evangelium ,  el 
credent  quotquol  ex  eis  prceordinati  sunt  in  vitam  mter- 
nam  (Acl.  xni,  48).  Non  eniin  alii  venienl  in  consor- 
tium  haereditatis  Christi,  quam  qui  anie  conslilulio- 
nem  mundi  electi  sunt,  et  praedestinati  atque  pra> 
sciti,  secundum  propositum  ejus  qui  emnia  operatur 
secundum  consilium  voluntatis  suee  {Ephes.  i,  11). 

Cap.  XVI.— 17.  Conflteamur  igitur  opera  Domiui, 
et  glorificemus  misertcordias  ejus,  nec  impatienter 
feramus  quod  quae  aut  quanta  sint  eleciionis  vasa 
non  novimus.  Quia  et  in  anterioribus  saeculis,  quando 
de  97  umU9  genlis  populo  dicebatur,  Notus  m  Ju* 
deea  Deus,  in  Israel  magnum  nomen  ejus  (PsaL  lxxv, 
2) ;  (utura  gentium  latebat  electio ;  et  postmodum 

D  innotuit  quod  revelatum  ante  non  fuerat :  sicut  di- 
cit  Apostolus,  Quod  aliis  generationibus  non  est  agui- 
lum  filiis  hominum,  sicut  nunc  revelatum  est  sanclis 
apostolis  ejus  et  prophetis  in  Spiritu,  esse  gentes  co- 
hmredes,  et  concorporale$,et  comparticipes  promissio- 
nis  in  Christo  Je*u  (Ephes.  i,  11).  Et  ia  Actibus 
apostolorum,  Obstupuerunt,  inquit,  ex  circumcisione 
fideles  qui  venerant  cum  Petro,  quia  et  in  nationes 
gratia  Spiritus  $ancti  effusa  est  (Act.  x,  45).  Si  enira 

d  Ms.  Jol.,  Tyalireiomm. 

e  Editi,  Aposiolis  adire  prohibebalur.  Mss.  duo,  u| 
in  textu. 

f  Ms.  Jol.,  fideicoepisse. 
s  Ms.  Kemigianus,  Et  quid. 


87  S.  PROSPERl  AQUITANI 

lioc  consilium  vocationis  suae  Dominus,  quamdiu  A  eursum  est  tapientia  ,  primum  quidem  pudiea  es f,  <fa'n- 


Toluil,  abscondit  ac  distulit,  et  quando  voluit,  *  re- 
velavit,  sanclisque  ejus  ignorantia  ista  non  nocuit, 
cur  spei  nostrae  obesse  credimus,  si  in  quo  numoro 
quibusve  hominibus  vasa  misericordiae  in  gloriam 
praeparautur,  occulitur  ?  cum  tamen  constet  regnum 
coelorum  omnes  ingressuros  bonos,  boc  eis  donante 
Dei  gratia,  et  nullos  ingressuros  malos,  hoc  ipsorum 
mereme  nequitia. 

Cap.  XVII.  —  18.  Nimium  vero  inepte,  nimium- 
que  inconsiderate  ab  adversantibus  dicitur  quod  per 
hanc  Dei  gratiam  libero  nihii  relinquatur  arbitrio. 
Quamvis  enim  in  parvulis  baptismum  transeuntibus, 
manifestissime  nullum  opus  nuliusque  appetitus  eo- 
rum  voluntatis  existat,  et  plerosque  utenies  quidem 


de  pacifiea ,  modesta ,  tuadibilis ,  d  plena  misericor- 
dia  et  fruclibus  bonis,  •  non  dijudicans$  sine  simuta- 
tione  (Jacob.  111 ,  44,  etc).  Quicumque  ergo  his  vir- 
tutibus  studenl  atque  inhaerent,  non  sua,  sed  superna 
sapienlia  illustrati  sunt :  Qnoniam  Dominus  dat  sa- 
pientiam,  et  a  facie  ejus  f  scientia  et  intellecius  (Prov. 
l,  6).  Et  haec  eortim  k  verissima  gloria  est,  si  non  iu 
se,  sed  in  Domiuo  gloriantur. 

Gap.  XVIII.  — 19.  Ea  autem  quae  de  fato  et  de 
duabus  massis  duabusque  naluris,  stultissimo  men- 
dacio,  *  in  tanti  viri  injuriam  jactitanlur,  neque 
ipsum  quidem  onerant ,  in  cujus  libris  copiosissime 
hujusmodi  destruuntur  l  errores;  nec  nos  pertur- 
bant,  qui  tales  opiniones  cum  suis  auctoribus  exse- 


libero  arbitrio,  sed  aversos  a  vero  Deo,  vitamque  in  B  cramur  (Vide  Aug.  lib.  n   contra  duas  epist.  Pelag. 


flagitiis  exigenles  iiberatrix  regeneratio  in  ipso  ex- 
halandi  spiritus  Gne  sanctificet ,  tamen  si  eam  filio- 
rum  Dei  partem  quae  ad  pietatis  opera  reservatur, 
pio  considererous  intuitu,  nonne  in  eis  non  perem- 
ptum  inveniemus  liberum  arbitrium  ,  sed  renatum? 
Quod  ulique  cum  solum  esset,  sibique  permissum, 
non  nisi  in  suam  perniciem  movebatur.  Ipsum  enim 
se  excaecaverat,  et  ipsum  se  illuminare  non  poterat. 
Nunc  autem  idem  arbitrium  conversum  est,  non 
eversum ,  el  donatum  est  ei  b  aliter  velle,  aliter  sa- 
pere,  aliter  agere,  et  incolumitatem  suam  non  in  se, 
sed  c  in  medico  collocare  :  quia  necdum  tam  perfe- 
cta  utitur  sanitate  ui  ea,  quae  ei  nocuerant,  nequeant 
jam  nocere,  aut  ab  insalubribus  possit  jam  viribus 


e.  6  et  7,  ac  lib.  iv  contra  Julian,  e.  8,  infra  append. 
parte  n).  Sed  videant  quomodo  se  a  dedecore  istius 
exuanl  falsitatis,  qui  possunt  tam  inepta  confingere, 
si  hi  quorum  1.  abutuntur  auribus,  aliquantulum  di- 
ligentiae  ad  cognoscenda  ea  quae  praestantissimus  k 
minister  gratiae  disputavit,  intenderint :  licet  omnem 
istius  inquisitionis  moram  ipsi,  qui  baec  loquuntur, 
praevenire  debereut,  proferendo  atque  explicando 
libros,  ullamve  eorum  particulam  demonstrando, 
quam  per  dubium  saltem  intellectum  tali  interpreta- 
tioni  obnoxium  vir  sanctus  ediderit.  Sed  prorsus  ni- 
hil  tale  apud  nos  audierunt,  nihil  tale  legerunt: 
quia  non  fato  quidquam  geri,  sed  omnia  Dei  judicio 
novimus  ordinari ,  nec  ex  duahus  massis  duabusve 


auis  temperare.  Proinde  homo  qui  in  libero  arbi-  G  naturis,  sed  ex  una  massa ,  quae  est  caro  primi  bo- 


trio  fuit  maius,  in  ipso  libero  arbitrio  factus  est 
bouus ;  sed  per  se  malus,  per  Deum  bouus ;  qui  eum 
ita  in  illum  initialem  honorem  alio  iuitio  reforma- 
vii ,  ut  ei  non  solum  culpam  malae  voluntatis  et  ac- 
tionis  98  reniitteret,  sed  etiam  bene  vclle,  bene 
agere,  atque  in  bis  permanere  donaret.  Omne  enim9 
inquit  aposlolus  Jacobus ,  datum  optimum ,  et  omne 
donum  perfectum  desursum  est ,  descendens  a  Patre  lu- 
minum  (Jacob.  i,  17).  Qui  quale  sit  liberum  arbitrium 
quod  humano  spiritu  agitur,  et  quale  sit  quod  a  Deo 
regitur,  evidenter  ostendit,  dicens,  Quod  si  xetum 
amarum  habetis ,  et  contentiones  in  cordibus  vestrisf 
nolite  gtoriari  adversum  veritalem ,  et  mendaces  esse; 
non  est  ista  sapientia  desursum  descendens,  sed  terre- 


minis,  unam  scimusomnlum  hominum  creatam  crea- 
rique  naturam,  et  earodem  per  ipsius  primi  hon.i- 
nis  liberum  arbitrium,  in  quo  omnes  peecaverunt 
(Rom.  v,  22),  esse  prosiratam;  nec  ullo  modo  ab 
aeternae  mortis  debito  liberam ,  nisi  eam  ad  imagi- 
nem  Dei  l  secundae  creationis  Cbristi  gratia  refor- 
maverit,  libcrumque  ejus  arbitrium  agendo,  m  aspi- 
rando,  99  auxiiiando,  et  usque  in  finem  praeeuudo 
servaverit. 

Epilogds.  —  17.  Unde  quia  perspicit  sanctitas  tua 
fsi  tamen  sermonis  mei  non  obsislit  obscuritas)  fru- 
stra  quosdam  de  nobis  conqueri,  et  omnes  illas  iue- 
ptas  ■  criminationes,  ad  exasperandos  averlendosque 
animos  eorum  quibus  aliud  volunt  persuadere,  con- 


rw,  animati$%  diabolica.  Vbi  enim  zelus  et  contentiot  0  texi :  o  confide  ergo  in  virtute  misericoftiiae  Dei, 
ibi  inconslantia  et  omne  opus  pravum.  Qwb  autem  de-     quoniam  haec  contradictio,  sicut  in  aliis  mundi  par- 


*  Ms.  Jol.,  revelavit  sanetis :  qum  eis  ignorantia  ista 
non  noeuit. 

)>  Ms.  Jol.  addit  baec  verba,  atiter  velle,  cum  Lugd. 
et  Ven.  editis,  et  ros.  Reroig.  veteri. 
«  Editio  Veneta,  m  Mediatore. 
d  Editi,  plena  misericordice. 

*  Ms.  Jol.,  non  dijudicans  secundum  simulationem. 
{  Ms.  Jol.,  scientice. 

*  Ms.  Jol.,  veritsime  gloria  est. 

h  Editi,  inlenti  viri  injuria  jactitant.  Mss.  duo  ut  in 
tex:u:  nisi  quod  unusex  bis,  jacilantur  habet,  pro, 
jaclitaniur.  Editio  Veueta,  in  lanti  viri  injuriai,  forte 
pro,  injuriam. 

*  Ms.  Jol.,  doctores  et  errores. 


i  Ms.  Jol.,  imbuuntur  aures. 

k  In  ms.  Jol.  a  prima  manu,  magister  gratim ;  a  po- 
steriori  correctum,  minister  gratim. 

1  Ms.  Jol.,  secunda  creationis  Chrisli  gratia  refor- 
maret. 

m  Editi  habebant,  sperando.  Melius  correctum  ex 
fide  ms.  veteris  in  Augu>tino,  spirando ;  nec  minus 
bene  forte  quod  substituimus  ex  ms.  Joliensi,  a$pt> 
rando.  Anlerioribus  editionibus  in  margine  appos*- 
tum  ex  conjectur»,  Forte  intpirando. 

n  Ms.  Jol.,  qumstiones  vel  criminationes. 

9  Apud  Augusiinunx,  confulo  ego  m  vtrtute.  Ms.  Jol  g 
eonfide  ergo  in  virtute.  Editi,  in  virtuUm. 


89  CARMEN  OE  INGRATIS.  96 

tibus  f  iu  et  in  his  reglonibus  conquiescet :  ut  pne-  a  dispuuiionibus  cognoseendis  iropende  cunm,  ut  in 
dicatio  summi  hoc  tempore  in  Ecclesia  viri,  etiam  conGtenda  Dei  gratia  defecatissimam  ac  saluberri- 
ab  his  a  quibus  ad  prxsens  •  repeQitur,  adjuyetur.  roam  evangelic«e  apottolicaoque  doctrinae  imeliigen- 
Tu  autem,  dileciissime  et  venerandissime  mihi  fra*  tiam  consequaris.  Gratia  Dei  et  pai  Domini  nostri 
ter,  si  Yere  de  his  quasstionibus  instrui  desideras,  Jesu  Christi  custodiat  te  in  omni  teropore,  et  per 
sicut  desiderare  te  convenit ,  ipsis  beati  Auguslini     viam  veritatis  dirigat  in  vium  «ternara. 

•  Editi  reveltitur.  Ms.  Reroig.  et  Jol.,  reptiiitur. 

ADMONITIO 

IN  CARMEN  S.  PROSPEIU  DE  INGRATIS. 


Carmen  de  Ingratis  mille  versibus  constans ,  ab  omnibus  S.  Prosptro  Aquitano ,  nemine  refragantt ,  hacienus 
fuit  assiqnatum.  hobiie  quidem  opus9  ex  magnis  sentenliis%  magnisque  sensibus,  magnificis  deniqut  verbis  et 
locutiontbus  coaiescens,  ei  in  quo  unice  collineat  poetaf  ut  deleclo  Pelagianorum  trrore,  Massitiensibus  ostendat 
ipsos  ejusmodi  hcercticorum  vesligia  eo  usque  premere%  ut  vix  alii  quam  occulti  Pelagiani  censeri  debeant.  Hatc 
sunt  ipsissima  verba  doctissimi  Operum  Leonis  et  Prosperi  censorist  in  dissertatione  nona,  de  veris  Operibus  SS. 
PP.  Leonis  et  Prosperi,  pag.  417.  Qui  subdit  etista :  c  Hoc  porro  poema,  omnium  splendidius  protixiusque 
qum  Prosper  edidit,  semper  pro  ejus  genuino  partu  cognitum  cetebratumque  merito  fuit.  Non  enim  ibi  atia  aiiisque 
verbis  et  eiocutionibus  canit,  quam  quoe  in  reliquis  ejus  dogmaticis  tractatibus  exaggerantur.  >  Uoc  autem  Carmen 
piuribus  ejus  tucubrationibus  anteriorem  ex  hoc  prcejudicio  cemuisu  se  deciarat ,  quod  cum  lusus  illi  poetici 
juvenilibus  animis  ionge  magis  cOngruant,  quam  aetate  maturis ;  Aquitani  docloris  nostri  facultatem  tum  proliiius 
excitare  atque  exercere  potuerint ,  antequam  a  nostratibus{Massitienses  aiiosque  protinciales  hoc  nomine  designare 
soiet)  lacessitus,  cum  eisdem  nervose  et  aperio  marte  confiixisset.  Unde  aliqua  poeseos  ejus  parte  reiecta .  vel  in 
memoriam  reducta ,  hos  potissimum  cap.  3  de  Ingratis  versus  certo  rem  inducert  posu  pene  persuasum  habuit9 
dum  videUcet  canit  S.  Prosper  : 

An  alium  io  flnem  posset  procedere  sanclum 
Concilium,  cui  dux  Aurelius,  ingeniumqne 
Augustinus  erat,  quem  Chrisli  graiia  cornu 
Uberiore  rigaos,  nostro  lumeo  dedit  a?vo. 
Accemtum  vero  de  lumioe  :  nam  cibus  illi, 
Et  viia,  et  requies  Deus  est,  omoisque  voluptas 
Unus  amor  Curflu  est,  unus  Chrisli  est  honor  illi. 
Et  dum  nulla  sibi  tribuit  bona,  flt  Deus  illi 
Omnia,  et  in  sanctoregnat  sapienlia  templo. 

Ita  Prosper,  in  quibut  magistrum  optimum ,  tamauam  superstitem  continenti  ceiebrat  etogio  :  quomodo  sane  de 
alHs  episcopis  aut  viris  in  hac  causa  pracipuis  et  fato  jam  functis  ibidem  non  loquiturf 

Qmm  qutdem  doctissimi  viri  Censura  facile  ad  epocham  aliquam  verisimiiem  reducit  hoc  opus  :  ad  id  nempe 
temporis  quo  in  vivis  adhuc  agente  Augustino ,  sed  damnalis  jam  Peiagianis ,  coeperant  oriri  Semipelagianprum 
ttauiiiensium  contra  doctrince  ipsius  partes  quasdam  murmura  non  obscura  :  circa  annum  nempe  429  aut  430. 
Quo  autem  prcejudicio  se  in  hanc  sententiam  asterit  inclinatum9  quasi  opus  tanii  ponderis  annos  maturiores  dede- 
cerely  juveniiibus  dumtaxat  ignoscendum ;  in  hoc  plane  iili  ne  assentiamur  plura  impediunt.  JSec  enim  artem 
poeticam  pro  merilo  habent  suot  qui  hanc  soli  ingeniorum  nondum  maturorum  exercitationi  accommodatamt  scri- 
bendisque  fabulis  ei  aliis  iudicrts  aptam  Judicant.  Qui  enim  sic  affecli  sunt  erga  hanc  artem  tam  eximiam,  non 
folum  sanclum  hunc  Ecclesio?  doctorem  damnent  necesu  est ;  ud  ante  eum  et  cum  itio  Gregorium  Natianzenum, 
Ambrosium,  Paulinum,  Alcimum  et  innumeros  alios  magni  nominis  viros  :  qui  iicet  Spintu  divino  plenit  et  tait 
scribendi  genus  despicientibus  gravitate  et  subiimilate  potioresf  castissima  tamen  carmina  rebus  sublimioribus 
sanctioribusque  a  se  utiliier  accommodari  posse  merito  non  dubitarunt.  Hoc  pacto  ctiam  ipse  (absit  verbo  injuria) 
Spiritus  sanctus  verititis  omnis  fons  argwtur ,  qui  maxima  quaque  sacramenta  oraculaque  sanctissima  in  Scri- 
pturis  sacris  per  prophetas  suos  versibus  proferri  voluit.  Damnabitur  denique  sancta  Christi  Ecciesia ,  eodem 
Spiritu  sancto  animata  tt  directa ;  quce  prater  Psaimorum  versus  sacros,  quibus  divini  cultus  a  se  Deo  exhibiti 
substantiam,  til  cum  sancto  Dionysio  toquamur,  constare  voluit ,  nuliam  earum  quas  septies  in  die  Deo  consecrat 
precum  horas,  absque  Hymnorum  versibus  cetebrari  patitur. 

Quin  immo  ntc  difficilt  est  judicare  quod,  cum  tam  sublime  sit  poesis  scribendi  gtnus ,  ut  pottm  veieres  nihii 
in  rerum  natura  stytt  sui  majestati  nobtlitatique  par  invementes,  ccclum  ipsum  animo  petierint ,  mundum  novum 
novosque  deos  fingentes  ,  insolita  qucedam  et  prodigiosa  adinvenienles  ,  qum  verborum  suorum  magnificewia, 
locutionumqne  audacium  et  figuratarum  sublimitaii  aliquatenus  rtsponderent :  hoc  ipsum  sola  vere  prastet  C/irt- 
stiana  religio  poesi,  quod  frustra  apud  ethnicos  quBsierat.  ln  hac  enim  quasi  turmatim  occurrunt  eventus  innu- 
meri  f  imaginationis  erraticce  fictionibus  longe  mirabiliores.  Ibi  in  ipso  veritatis  fonte  occurrit  mundus  novus  , 
komines  novi,  ccelum  terrce  conjunctum,  humana  divinis  permixta,  Deus  homo  factus,  homines  in  deos  ossumpti, 
denique  miracula  innumera,  tam  insolita$  tamque  supra  communem  fidem  posita,  ut  a  solo  Deo  gratia?  sinqularis 
omntpotentissima  virtute  potuerint  persuaderi  :  ita  ut  non  minimum  iocum  inter  Semipelagianorum  errores 
teneaty  qui  maxime  hoc  in  poematt  impugnantur  :  Posse  homines  ad  talia  credenda  ex  se  ip%is  prwparari, 
licet  eorum  voiuntas  antea  a  praveniente  Satvatoris  misericordia ,  et  speciali  sancli  Spiritus  motiont  non 
pratveniatur. 

Sed  forte  in  hoc  nos  feiici  successn  faliimur ,  nec  erunt  nisi  paucissimi,  quos  tam  tximii  Patris  versus  tegert 
non  delectet%  pratsertim  cum  materiam  exhibeant  tam  utitem  tantique  momenii ;  aut  quos  non  libeat  in  hoc  carmine 
fidei  noslra  doymata  sancthsima,  ea  elsgintia  eaque  magnificentia,  grata  illa  et  ingeniosa,  quce  poesim  naturaliter 
comitantur,  non  minima  animi  cum  admiralione,  castUque  deiiciis  contemplari. 

Nec  tnim  est%  nisi  futUmurt  quod  susvictmur.  fors  cathoims  intert  qm  cgrtgii  poemaiis  fidem  eitvare  audeatf 


tl  S.  PROSPERI  AQUITANI  92 

ea  amnd  prsmmptione  et  temerUate,  qua  huju$  temporis  hmretici ;  qui  qumcumque  ifsis  objkiuutur  e  Patrum 
versibus  testimonia,  hoe  solo  viribus  omnibus  carere  contendunt,  quod  projocis  poeticis  haberi  velint :  neceadem 
responsione  eos  refelli  nece$se  sit,  quam  doctissimus  cardinalis  Perronius  %n  Ecclesim  hostes  usurpavit  (In  Repl. 
ad  Reg.  Angl.  lib.  v,  cap.  20),  vanam  omnino  exceptionem  obiis  afferri  ostendens  quia  mttUum  interest  profanos 
paganosque  poelas  inter,  quibus  soia  deUciatio,  qum  fictionis  eorum  finis  ereU ,  et  qum  in  kocce  scribendi  genere 
prmcipue  detectat,  et  poetas  sacros  Christianosqve,  quibus  sola  in  votis  erat  veritas  et  adificatio,  quorum  scripia 
tanto  apud  Ecclesiam  in  pretio  fuere,  ut  hmc  in  cfficii  sui  precumque  parlem  assumere  non  dubitaverit. 

Quibus  adde  quod ,  ut  recte  observat  iUustrxssimus  emmentissimusque  prmul  mox  citatus,  cum  poetarum 
Christianorum  defensionem  exsequitur ,  eadem  illi  scepe  alibi  oratione  soluta  tradiderunt ,  quod  alibi  strictm 
commiserant  :  quod  ipsum  sancti  Paulini,  de  quo  ibi  apud  ipsum  sermo  erat ,  exempto  manifestum  efficit.  Qum 
ratio  maxime  Prosperiano  huic  poemaii  congruit :  eum  in  eo  nihil  ilie  scripserit ,  quod  in  aliis  suis  operibus 
prosa  exaratis,  et  prmsertim  in  epistola  sua  ad  Rufinum  non  docuerit. 

Prwter  hcec  nos  id  addendum  credimus,  quod  cum  ex  hoc  carmine  catholicis  suppetat  validissimum  certissi- 
mumque  anliquitatis  conlra  Helerodoxos  testtmoninm,  asierendm  supremm  sancti  Peiri  successorum  supra  omnes 
orbis  Ecclesias  auctoritati  convenientissimum :  non  alias  sanctm  sedis  adversariis  faveri  magis  posset%  quam  ss 
vanm  huic  opinationi  locus  daretur ,  tam  eximio  operi  minorem  fidem  deberi  eo  quod  versibus  exaratum  tegaiur. 
Undefit  ut  eodem  in  opere  discamus  qua  reverenlia  quoque  honore  suscipienda  sit  sana  doctrina  circa  aratiam 
Jesu  Christi,  quce  Ecctesim  cor  merito  dici  potest;  in  quo  docetur  qua  suspicienda  est  Romana  Ecclesia,  qum 
itii  esse  caput  agnoscitur  ;  et  wriusque  doelrinm  ita  inseparabilis  hoc  in  negotio  fortuna  tst%  ut  nihil  contra 
alteram  statui  queat,  qum  alteri  statim  non  noceat. 

Sed  quo  majori  in  pretio  habendum  hocce  opus  ,  et  ommumpiorum  amore  veneraiioneque  dignius,  eo  mquius 
fuit  illud  tam  clarum  et  omnium  intelteciui  eccommodatum  effici,  ut  nullus  esset  cujus  fidei  et  mdificationi  non 
inserviret.  Hine  in  quatuor  partes  divisum  exhibetur  non  sotum  ut  leetoris  commodo  consutatur,  sed  etiam  quia 
hmeee  divisio  uaturaliter  nasci  visa  est  ex  diverso  qumsHonum  genere  de  quibus  in  eo  agitur.  Singutis  pertibus 
angumentum  prmire  voiuinms,  in  quo  sub  uno  quasi  conspectu,  qum  fusius  in  ea  parte  tractantur  oculis  Ugen- 
lium  subjUianiur ;  et  his  omnibus  prmfigitur  index  generaiis  capilum  totius  operis.  Nec  etiam  inutileaut  ingra- 
tum  fare  lectoribus  putavimus,  si  ad  pleniarem  tam  eximii  operis  intettigentiam  procurandam%  et  omnimodam 
cum  cmteris  ejusdem  sanctissimi  aucioris  nostri  librisconcordiam  comprobandam ,  noias  (a)  etiam  viri  doctissimi 
Martini  Stfyaert,  in  Lovaniensi  academia  quondam  doetoris  et  regii  professorist  singulis  versibus  qai  his  juvo- 
r*ntur  subjiceremus.  Idemque  observare  non  piguit  etimvi  circa  tria  qum  hoc  earmen  sequentur  epigrammata9 
quorum  unum  epitaphii  uomen  obtinuit. 

(a)  Prodierunt  Lovanii  anno  4703  cum  caeteris  ejusdem  Gpusculis. 

S.  PROSPERI 

AQIHTANI 

IIEPI  AXAPISTHN, 

Hoc  est , 

»  DE  IKGRATlSh  CARMEN. 

IS  QUATUOR  PARTES  DISTRIBUTUM. 


113  Unde  voluutatis  aanetae  suhsislat  origo,  A         Quos  si  tranquilla  sludeas  cognoscere  cura, 

Uude  animis  pietas  in^it,  et  unde  fides  :  Tutusab  adverso  lurbine,  lector,  eris, 

Adversom  «  ingratos  falsa  et  virtule  superbos,  Nec  libertate  arbitrii  rapiere  rebellis, 

Centenis  decies  versibus  excolui.  Ulla  nec  audebis  dona  ncgare  Dei. 

»  Quiilam  exislimant  nomine  Ingratorum  rntelligi  Uli  infra  eos  solos  alloquitur  v.  684  et  seq. 

inimicos  gratiae  gencratiin,  id  est,  tam  Pelagianos  ..    ...       ..  MtunM  M.i;/1„Jfc«tM.M. 

qiiam  Seinipela?ianos,  adeoque  bos  et  illos  uifa  hoc  ^s  Si  ij£«        '      *               ' 

opusculo  impeli  :  observantque  nomen  illud  cum  ' 

Grace  tum  Latine  pro  inimicis  gratiae  hic  poni,  qua-  Neque  pe|apianorum  aliter  toto  operc  meminit, 

»i,  sine  graiia.  Attameu  vir  doctissimus,  qui  hoc  quam  ul  ex  iu0rum  damnatione,  a  SemipeUgianis 

Canuen  a  paucis  annis,  anno  scilicet  i'05,  notis  lllu-  perinde  ac  ab  onhodoxis  admissa,  concludat,  quid 

Btratuin  edi  curavit  Lovanii,  ea  in  academia  doctor  <je  restante  illa  inler  hos  quaestione  seutieodum  fo- 

ct  professor  regius,   observat  ex  ip«o  praRfationis  ret,  juxtaiilud  v.  223  etseq. 

inilio  patere  auctorem  usum  esse  vocabulo  gene- 

rali,  non  in  tola   latitudine  sua,   sed   pro  specie  Ha3cUntuminmedium,qa»jamsuntgesuvocemus 

iguobiliori,  ct  qu* ,  «dl.  >dhuc  «peciaUori  nomine  JJJttSiSStt  Zl&SSimt. 

insigmta  esset,  s>  llicet  probemipelagianis,  quos  in-  "»      vuuuuawpww, UUUUUI  ,u  u"Wi»  »w»*««ur. 

ter  et  orthodoxos  proprie  verlebatur  illa  quaestio,  b  Scriptum,  ut  videtur,  ante  measem  Augustum 

De  initio  bonm  votuntalis  et  fidei%   paraphrastice  hic  anni  430 ,  et  cum  adbuc  in  vivis  supemtes  esset  S. 

proposita  disticlio  primo.  Cimtra  bosergo  solos  siy-  Augustinus. 

(uni  slriugil,  cum  disiicho  altero  ait :  e  Ingrato*  hic  nominat  quos  posteritas  communius 

Advcrsus  iugralos,  falw  et  virtuu  superbos;  Mastiiienus  et  Semipelagianos  appellavit. 


§3  CARMEN  DC  INGRATIS. 

Sed  bona  quse  dbf  swvl,  •  operante  fatebere  a  Nor  6**«  e*  t»«rtto  • 

Chrislo,  ritutu. 

a  Operanie  Chritto.  Vel  id  refer  ad  sequeniia,  ut 
sit  ronstruciio  :  Fatebere  bona  quce  tibi  sutH,  operan- 
:e  Christo,  sumpta  esse  adtnervum,  sed  nonex  merito ; 
vel  potiu*,  magisque  e  geuie  Prosperi,  ad  ipsum 
(atebire  ;  ut  ila  magnificetilius  graiia  commeurietur, 
quando  et  illud  foteri  ipsamet  operaiur.  Ejusriem 
.-icuminis  est  quod  Sapiens  aitSap.  vui,  21  :  ili  scivi 
quoniatn  aliter  non  possom  esse  coutiwtnt,  nisi  Deus 


M 
,  sed  ad  me- 


det ;  et  hoe  ipsum  erai  sapieniice,  scire  cttjus  esstX  hoc 
donum. 

b  Sumpta.  Pro  accepta,  ut  irc  passim,  duriuscule 
sane  iionoumquain ;  sed  tamcn,  ut  a}»paret,  phrasi 
isiiusatlaiis  cum  et  Uilariuni  illum  Prosperi  socium 
e  »dem  usum  legamus  in  sua  ad  Augustmum  episto- 
l:i  :  Voluntate,  inquit,  quce  tumitur,  \4  est,  ijuae  a 
Deo  accipiuir. 


PARS  PRIMA. 


ARGUMENTUM. 

Principio  declarat  sanctus  Prosper  sibi  in  animo  esse  impendens  Ecclesiae  periculum  ab  occullis  gratiae  boslibus, 
qoorurti  opera  Pelagianorum  iiaeresis  exslincta  revivisceret,  hoc  carmine  propulsare.  Mox  ape.rit  qualc  fucrit  dogma 
Pelagii.  el  qnanto  cum  stndio  ab  Ecclesiae  prssulibus  improbalum,  conciliorum  et  sedis  apostolicse  auclorit.ite  daiuna- 
tmn.  a  SS.  docloribus  confutalum,  potissimumque  a  ft.  Auguslioo,  cujus  pra^suniissiiBi  viri,  el  uberioribtis  grati» 
dotibus  a  Dee  ciimulati  in  boc  cerlamine  industria  et  lumen  prae  omoibus  eniluerU.  Verum  cum  pcr  Seuiipelagiaao* 
oooultiasimure  hujusinereseos  venenum  rursiun  emergat,  posse  Peiagianos  ab  eis  jure  suo  postulare,  ut  cum  ipsorum 
seotentiam  probent,  in  gratiam  recipiantiir  :  aut  ab  Erdesia  flagitare,ut  vel  quod  llli  in  Ecclesia  impune  docent,  docere 
Hidem  permKtaniur,  veletiam  illi  uua  secum  foras  pellantur. 


115  *  *  ConcEWTJK  in  Christo  gentis  mrhi  B 

castusaballo 
Insinuatns  amor,  proprias  excedere  vtres 
lle  jubet,  atque  pias  accendere  carmine  menles. 
Ne  post  confectuw  celebria  h  victorb  belluro, 
Securos  animos  incauta  pace  resolvat: 
Ceu  metus  eliso  jam  nullus  ab  boste  supersit, 
Nec  caput  auriti  virosum  palojtet  aoguis. 

Unde  igitur  coromenta  mali  sopiia  resurgant, 
Quemve  ipso  de  fine  «  dolnm  nova  promat  origo, 
Da  fari,  Paier  omoipoiens,  artemque  maliguam 


Pandere,  prostratus  qua  rursum  nilitur  error. 
1    *  Dogma  quod  aniiqui  saliatum  felle  draconis, 
Pestifero  vomuit  celuber  sermone  Britannus, 
H7 ',ac  Primos  bomines  cretos  ditioneferebat; 
Ut  seu  praescriptum  mandatum  trans  grederentur, 
5  Sive  inculpati,  servata  lege,  manerent, 
Mortem  istam  prorsus,  qua  earnem  vita  relinquit, 
Oppeterent;  quae  non  peccato  parta,  sed  ipso 
In$  tituente  Deo,  comes  essei  fiia  creatis. 
Progenitos  igitur  nullum  Iraxiste  reatum 
40  De  patribus,  neque  dissimiles  nunc  nascierilia 


*  Pbooeuiom.  Causa  scriptionis  indicatur,  ei  dwinum 
imploratur  auxtlium. 

«  Congenitce  in  Christo  gentis  Id  est  Ecclesise,  seu 
populi  Christiani,  ob  eommunem  regenerationem 
per  baptismum.  Notandum  auiem  prooemium  pro- 
fecio  Cbristiamim,  perinde  ut  ipsum  omis,  ubi  sacra 
otnnia,  nibil  autem  earum  nugarum,  sine  quibus  in 
carmine  omnia  frigere  aulumant  aliqui :  falso  qui* 
dera,  quando  aliud  hic  noster  pocta  tam  magnifice 
eiempio  ostendit  su». 

*  VUtoria.  Non  do  Ingratis,  quibuscum  etiamnum 
certahaiiir;  sed  de  Pelagianis,  jamtoloorbe  damnatis. 

*  Ipso  de  fine,  seu  exiiu  causae  Pelagianae  :  equo 
initiam  Semipebgianismus  ccepit.  Originem  autem 
pro  iniiio  posiiam  etiam  sopra  vidimus  in  Prafal.  v,  i. 

*  Caput  I.  Proponutitur  dogmala  Pelagii.  Moritu- 
rum  hotninem,  eiiamti  non  peccasset.  Nullum  esse  pec- 
catum  originale.  Peecatum  Adami  imitatione  non  pro* 
pagatione  posteris  nocuisu.  Posse  hominem,  si  ve/ti, 
ad  tiriutum  culmen  ascendere.  Quod  voluntas  salis  ad 
hoc  virium  habeat ;  nee  ei  cognilio  necessaria  desit% 
tiee  per  rat*onem  ac  legem  naturalem%  sive  ptr  legem 
scripum.  Omnibus  promiscue  offerri  graliam,  modo 
baptitari  velint,  ut  dimissis  quce  sponte  peccaverant,  re- 
cuperatam  vrimam  innocentiam  sponte  servent.  Bapti- 
zaH  parvulosy  ut  quos  Deus  fecit  creando  bonos,  fa- 
dal  adoptando  meliores.  Neminem  donorum  Dei 
exsorlem,  quia  unusquisque  capiat  prout  quisque  sua 
voluntate  mereatur. 

1.  Satiatum.  Saturom,  quasi  eo  maceratum,  ut 
Galliee  translatum  est, 

Dgtrempe*  dans  le  fiel  du  dragon  redoutable. 

Quod  quidem  de  omni  dogmate  haereiico  dici  po- 
tuit;  at  spcciali  rationc  hic  dictum  est  de  superbu 


illo  Pelaginno,  oh  roagnam  ipsius  cum  antiqui  draco^ 
nis  seu  daemouis  peccato  afOniiatem. 

2.  Coluber...  Britannus.  Pelagius  hacresis  princepg 
vulgo  dicehatur  Briio :  ut  in  Prosperi  nostri  Chro- 
nico,  Pelagius  Brito:  exea  nhuiruiu  Briiannia%  quam 
nos  hodie  magnam,  ipse  auteui  contra  Collat.  c.  21, 

C  secretum  Oceani,  et  Romanam  insulam  v<xal.  Qui- 
dam  illa  insulae  pai  te,  quae  uunc  Scotia  dicitur,  oriun- 
dum  faciunt,  alii  Anglum  malunt.  Sic  autem  diceba- 
lur  ut  distingueretur  ab  illo  ejus  aequali,  quem  Pela- 
gium  Tarenti  appellabanl :  ex  Augustino  epist.  186» 
cap.  I.  Eodem  modo  designatur  etiain  ab  Orosio  el 
Mercatoie  niultis  in  locis:  el  ab  riieronymo  quoque 
designari  videtur,  dum  dicitur,  Scotorum  pullibus 
prcvgmvalus ;  el  alio  in  loco,  Habet  progeniem  Sco- 
ticce  gentit  de  Britannorum  vicinia.  Quibus  verhis  s\- 
gniticare  videtur  illutn  gente  Scotum  seu  llibernum 
fideri;  quando  el  innata  ipsi  essent  ScoiicT,  id  est, 
Hibernicx  reginnis  vitia,  et  orlnm  e  finiiima  Britan- 
niaduxisset.  Vocaturqiie  a  sancto  Prospero,  coluber% 
quia  mirus  erat  dissimulandi  artifex ;  et  errores  suos 
catbolicis  verbis  involvere  gnarus.  Discipulos  stios, 
qui  aperlius  loquerentur  submitlebat,  ut  quemad- 
modum  eorum  dicta  exciperentur  explorans,  illa 
deinde  vel  approbaret,  vel  improbaret,  prout  sibi 

D  magis  conducere  videretur. 

3.  Cretos  ditione,  id  est,  creatos  necessitate,  seu 
conditione. 

6.  Qua  camem  vita  relinquit.  Periphrasie  mortif 
corporalis,  ad  distinctionem  a  spiriiali  quae  fit  pef 
peccalum,  de  qua  cum  Pelagio  circa  primos  parentei 
quaRhtio  imlla  fuii,  tesie  Augustino,  lib.  i  de  IVccat. 
Merit.  c  2,  etsi  aliud  pulasse  videatur  Gregor.  lib.  v 
Regist.  epist.  14,  ad  Narsen  cotnitem,  et  alibi. 

10.  De  Patribus,  scu  prirois  parentibus :  nisi  quia 


M  S.  PROSPERI 

Ortu  primorum,  qui  liberUte  male  usi  a 

Peccarunt,  forma  nocui,  non  seruine  proli. 
Po&se  aotem  inaontes  omnes  virtutis  in  arce 
Viiani  agere,etmenti  inge  nitum  servaredecorem: 

15  Arbilrio  quoniam  sobsisUt  recta  voleniis. 
Naturalis  honos,  Lexque  insiia  cordibus  inius 
Hoc  nioneal,  quod  scripta  foris :  cui  graiia  Christi 
Addiia  perfugium  lapsis  generaliier  in  se 
Condiderit,  sacro  si  vellenl  fonle  novari  : 

30  Ut  sponte  aitracium  venia  solvente  reaium, 
Sponte  sua  in  vires  proprias  natura  rediret ; 
Quoque  per  errores  esset  spoliata  vigore, 
Hunc  servare  semel  posset  purgaia  receptum. 
Tam  dives  vero  boc  donum  baptismatis  enef 

25  Et  tam  multa  homini  conferri  fosdere  in  isto, 


AQUITANI  9* 

Ut  parvis  eliam,  vitioque  carenlibus  omni 
Congruat,  ut  qui  sunt  geniti  bene,  sint  meliores, 
Natnraeque  bonum  adjecto  illuslretur  honore. 
119  Nullumautemexcunctisexsortem  muneris 
bujus, 

50  Judicio  genitum  esse  Dei ;  sed  quemque  mereri 
Libertate  sua,  ut  capiat  promissa  vocantis, 
Quae  sint  aversis  indebita,  debita  rectis. 

*  Talia  cum  demens  late  diffunderet  error, 
Commentisque  rudes  traheret  lethalibus  aures, 

55  Affuit;  exhortanle  Deo,  provisa  per  orbem 
Sanctorum  pia  cura  Pairuin,  non  dispare  motu 
ConOciens  diros  jaculis  ccelestibus  hostes. 
lisdem  namque  simul  decretis  Spiritus  unus 
lutonuit.  Pestem  subeunlem  prima  recidit 


malit  Prosperum,  ut  solet,  suo  Augustino  adhxren- 
lem  dubitasse,  an  non  a  caeteris  etiam  parentibns 
mediisculpam  posleritraherenl.  Hujus  imeriiu  dubi- 
tationis  in  Ecclesia  bodie  nullum  vestigium. 

12.  Forma  nocni,  non  semine,  id  est,  Non  propa- 
gine,  ud  exemplo,  ut  iidem  docentapud  August.  lib. 
ue  Nat.  et  Grat.  «ap.  9,  id  «l,  non  quvd  ex  illo 
(Adaino)  traxerint  aliquod  viiium  qui  ex  illo  propagati 
$nnt;  ud  quod  eum  primnm  peccanlem  itnitati  sinl 
omnet  qui  postea  peceaverunt. 

15.  insontes  tirtutis  in  arce,  id  est,  sine  ullo  pec- 
e»lo  atque  in  summa  adeo  perfectione.  Quod  argu- 
meiitnm  craciat  Augusiinus  toto  libro  de  Perlect. 
Justil.  hom.,  item  toto  lib.  n  de  Peccat.  Merit.  et 
alibi.  Ilieronymus  etiam  ab  eodeni  incipit  Dialogos 
suos  contra  Pelagianos. 

16.  Naiuralis  honos,  l\  est,  ingenitus,  ut  infra  di- 
citur  v.  880  et  aequenti , 


In  quo  insons  natnra  faiL 


Yigorille, 


Sensos  est,  eum  qui  modo  velii,  eumdem  nunc 
babere  arbitrii  vigorem  ad  bonum,  ac  olim  habue- 
mnt  |irimi  parentes  ante  lapsum.  Ex  quo  tensu  pa- 
tet,  istud  recta  rolcntis  qaod  pnecedit,  regi  non  a 
uaturalit  honos,  sed  ab  arbitriot  qnod  ante  pracessil. 
Porro  infra  v.  250  ef  tequ.  idem  error  sic  exprimitur : 

Etqnoniam  lales  naseantar  nunc  qaoque,  quatis 
111«  Ibit  nostri  generis  Pater  aute  realum ; 
Poase  hominem  sine  peccato  ducere  viUm, 
Si  reliL 

19.  Fonte  norari,  id  est,  baptismo  renovari.  Nam 
de  lapsis  ante  baptismum  agitur. 

20.  Sponte  aHractum,  id  est,  actualem  et  perso- 
nalem ;  cum  originatem  negarent  Pelagiani. 

24.  Esse.  Sic  legendum,  et  non  esset  (ut  editiones 
Lugd.,  Lov.,  Duac.  etColon.),  notarunt  viri  eruditi, 
paietque  ex  verbis  quas  sequuntur,  conftrri,  genitum 
atse.  mereri. 

28.  Saturerque  bonnm%  elc,  id  est,  ut  oono  eorum 
uaturaltbonum  sanctificationisaccedat,  ut  sint  infanus 
tmtcti  Dei  /Siit.  Ita  apud  Augustinum  Juliauus  Pela- 
gianus. 

51.  Promitta  tocantit.  Non  praemia  aeterna,  de 
qutbus  hic  nullus  serm»,  scd  donum  baptismatit,  cum 
renia  solrente  reatum;  id  est*  reiui»$ione  peccaio- 
nim,  uti  stipra  expriinumur.  Eodem  modo  mtellige 
lafra  v.  168,  donumque  tocantis.  Hunc  auiem  errorem 
iu  expresaum  legcs,  v.  210,  et  sequeni., 

Quod  meritfcs  bomimim  trihuaUir  gralia  Cbmii, 
QaanUim  qoisque  Dei  donis  ae  fecerit  apium. 

*  Camtt.  II.  Quam  fortittr  Ecclesia  Pelagii  doetri- 
sia  rejoterii.  SedetapoUoHca,  conciUum  Paimtuum 


B  anno  415  conqregatum,  in  quo  Pelagius  ficto  pectora 
erroret  abnegavit.  Sub  idem  temput  Hieronymus  in 
Pelagianos  Diatogot  scripsit.  Pelagiani  ab  Attico  ar- 
chiep.  Constantinop.  repulsam  pussi.  Ejecti  Epheto. 
Pulsi  e  Sicilia. 

59.  Prima  recidit  Roma,  scilicet  per  Innocenlium 
I,  anno  417,  quando  (ut  ait  S.  Prosper  lib.  conira 
Collalorem,  cap.  21)  beauz  memorias  Innocentius  ite- 
fandi  erroris  capxta,  Pelagium  et  Coelestiuui,  aposto* 
lico  mucrone  percuuit.  Prastilit  boc  Innocentins 
duabus  dalis  epistoiis  ad  synodos  Africanas,  Cartha- 
ginensem  et  Mileviunam/quae  epislolae  sunt  inier 
Augustinianas.  nunc  181  et  182.  et  postmodiim  Zo- 
ximusanno418,  in  epistola  ad  Africani  concilii  pra> 
sules  data  xu  kil.  Aprilis,  ab  eisque  ui  kal.  Maii 
aecepta.  Haec  vero  vox  prima  etsi  quibusdarn  locum 
dedit  asserendi  Peiagianam  hapresim  a  sede  aposto- 
lica,  ante  ullam  aliurum  episcoporum  sententiam9 
fuisse  proscripum,  quia  tamen  ba?c  opinio  ab  eru- 
p  ditis  non  agnosciiur  satis  convenire  cum  historia 
^  hasreseos  Pelagianae,  hunc  nodum  aliis  placuit  diver* 
simode  solvere ;  quidam  enim  pervocem  banc  prmta, 
prioritalem  dignitaiis,  studii,  sollicitiidinis  etauclo- 
ritatis  imelligi  debere  contendunt;  alii  autem,  ultro 
faiemes  Africanornm  et  Orientalium  judicia  prarlu- 
sisse  sentemi«  Innoeentii  in  Pelagianos,  cum  ab 
anno412,  Coelestius  datnnatus  legatur  in  synodo  Car* 
ihagineusi,  cui  praesidebat  Aurelius,  et  iieruni  anno 
416  ibidem ;  immo  et  anno  415,  Diospoli  Pelagio 
absoluto,  hxresis  quam  abjurare  finienl  con>ossa 
legatnr;  cum  lamen  non  an:e  annum  417  Innoceo- 
tius  I  pluribus  Africanorum  litteris  solliciiatiif,  re- 
scripserit,  Pelagium  cum  Coelestio  anaihematizaits, 
quod  primum  omnino  foit  Roruae  prolatom  in  ejus- 
modi  errorem  jndicium  :  illi  igiiur,  bisconsideraiis, 
dicimt  Pelagiauuin  quidem  errorem  in  Pelagio  et 
Coelestio  ab  Africanis  primo  daronainm,  at  eumdem 
in  Joviniano,  cujus  disripuli  erant  Pelagiani,  a  Siri- 
cio  papa  dndmn  pmscripttim,  et  hoc  pacto  diversa 
I)  um  carminis  istius  quam  aliorum  librorum  loca,  qui 
primo  intuttn  pu^nare  videliamur,  ad  sensum  unani- 
mum  reducer<*  conanlur.  Alii  ii«*rum  prioritatem  tem- 
poris  sic  iutelliguni,  nt  uon  dividant  decrcla  conci- 
liorum  Africanorum,  Cartbaginensis  et  Mileviiani, 
ab  Innoceiitii  epuiolis,  sedex  iis  unam  Pelagii  dam- 
nationem  conflent.  Deni  juc  nnn  defuerunt  qui  rein 
breviter  expediri  atiiumeiit,  dicenies  voculis  isiit 
prJata,  el  qnas  post  pauca  sei|iiiiur  indet  non  alium 
ordinem  quam  narrationis  denouri;  uti  fere  solent 
qui  plura  qu^piatu  Harrant.  coniusionis  viianda*  gra. 
tia  has  ordinis  noinUs  inierjicere,  nulla  interini  ha- 
biU  prioriutis  aut  posterioriutis  ratione.  Quin  bo- 
rum  nullam  hic  a  se  ratiooem  habiUm,  salis  ipse  Au« 
ctor  declarai,  dum  potius  omnia  videri  vult  atnu/  ac 
di? ersis  quidem  locis,  sed  mio  vclut  tempore  gesta 
•aae.  iitdm  smu.  dacrnkt  etc» 


97  CARMKN  DE 

40  Sedes  Roma  Petri ;  quae  pastoralis  honoris         \ 
Faclacaput  mondo,quidquidnon  possidetarmis, 
Relligione  tenet.  Non  segnior  inde  Orjentis 
Rectorum  eura  emicuit :  captumque  nefandi 
Dogmatts  auctorem  constrinxit  lege  benigna 
45  Cominenlum  damnare  suum ;  nisi  corpore  Cbristi 
Abjungi  et  sanclo  mallel  grege  dUsociari. 
Lene  quidcm  hoc,  nimiumque  malot  tolerasse 

Tidetur 
Judicium  :  sed  sancta  fides  examine  in  illo 
Yicit  oborturam  diro  de  seinine  prolem. 
50  Prospectum    namque  est   divino  et    munere 
cautum, 
121  Ul  licet  insUntem  declinans  bestia  poe- 

[nam, 
Perfidia  secum  sensus  tenuisset  eosdem ; 


INGRATIS.  n 

Ipsa  tamen  proprmm  germen  damnandonecaret, 
Ore  malaui  exstiuguens  sobolem,  quam  protu- 
More. 
55      Tunc   eiiam  Bethlei   praeclari   nemini»  ho- 
spes, 
flebraeo  simul  et  Graio,  Lalioqqe  venusins 
Eloquio,  morum  exemplum,  mundiqne  magister 
Hiironthus,  libris  valde  excellentibus  hostem 
Dissecuit,  noscique  dedit  quo  turbine  veram 
60  Vellent  exortae  lucem  obscurare  tcnebrae. 

Quid  loquar,  et  curam  magna  quam  geasil  in 
urbe 
Conslantinopoli,  docto  boims  ore  sacerdos 
Atticus,  antiqua  legatos  hxreticorum 
Confutandofide?  De  qua  tunc  impia  corda, 
65  Quamvis  se  obducta  tegerent  velamine  forma 


41.  Quidquid  non  possidet,  etc.  lta  Hb.  n  de  Vo-  B  erat  episcopis  nomen,  qnod  nunc  e  contra  usu  Ec- 


cat.  Geut.  c.  16:  Per  apottolici  sacerdotii  principa* 
tum  amplior  facta  est  arce  retigionis,  quam  solio  po- 
testatis,  scilicet  iinperatoriae.  Similia  vide  apud  Leo- 
nem  PP.9  si  non  et  haec  ipsa  illius  sunt,  ut  docti 
quidam  suspicantur. 

42.  Orientis  rectorum.  De  PMaestina  synodo  Dio- 
spoli  habita  loquiiur  Auctor  uoster.  Huc  perdoctus 
fuerat  Pelagius,  intentata  in  ijtsum  accusatione  ab 
Herote  et  Lazaro  epi»copis  Gallis,  hoc  Aquensi,  illo 
vero  Arelatensi,  licet  utroquesede  sua  pulso,  quod 
coniigisse  videtur  anno  415.  In  bac  Pelagius,  absen- 
tibus  ob  necessarias  causas  accusatoribus,  auditus, 
singulis  oblati  ab  ipsis  libelli  articulis  artificiose 
respondens,  inulta  simulatione  judices  ita  delusil, 
m  tamen  abjuratis  et  damnatis  erroribus,  ipse  inuo- 
cens  et  rectae  fidei  pronumiareiur. 

43.  Caplumque,  etc.  Pelagium  ad  proferendam  in 
u  suosque  untentiam  Pakettinorum  episcoporum  *y- 
nodus  coarctavity  lib.  contra  Collat.  c.  24. 

51.  BesHa.  Pelagius  scilicet.  Patrihus  non  infre- 

3aens  in  haereticos  contumaces  appcllationibus  uli 
urioribus. 

52.  Sensus  tenuisut  eosdem.  Quia,  inquit  Augusli- 
nus,  iib.  i  cont.  Julian.  c.  5,  id  quod  negavit  ore9 
corde  Hervavit. 

55.  Bsthlei.  Vocem  Hebraicam  Bethleem  ad  Lati- 
nam  lerminationem  inflexit,  fecitque  Bethleam,  unde 
geifit.  Bethlci. 

Ibid.  Prcedari  nominis.  Ob  celebritatem  famae, 
forte  etiam  ob  etymon  nominis  Hieronymi,  quasi 
Sacri  nominis. 

57.  Mundique  magister.  Sic  de  illo  Breviar.  Rom. 
ultima  Septemb.  :  Tamquam  ad  oraeulum  ex  omni- 
bus  orbis  terrm  partibus  ad  ipsum  divince  Scriptura 
qumstiones  expiicandce  refcrebantur.  Illum  Damasus 
pontifex,  illum  S.  Augutttnus  de  locis  Scriplurce  dif- 
ficillimis  sawe  consuluit,  propter  ejus  singularsm  do- 
clrinam%  et  linguce  non  solum  Lalince  et  Grcecce,  sed 
Hebraicce  etiam  et  Chaldaccc  inteUigentiam. 

5&  LibrUy  praesertiin  Dialogorum,  et  Epistola  ad 
Ctcsipbontcm. 

59.  Dissecuit :  Non  adeo  ob  acrimoniam  styli,  de 
qaa  ibidem  Brev.  :  Hcereticos  acerrimis  scriptis  exa- 
gitavit;  quaro  quia  libris  istis  subtilem  quamdam 
callidissims  hxreseos  anatomen  fecit,  noscique  dedit 
(otin  versusequilur)  ipsavelutiniima  illius  viscera  : 
utpote  cum  essctex  iisqui  ejus  sensus  diliaentius  jii- 
daaare  potuerunt ;  lesle  synodo  Milevit.  ad  Innocent. 
PP.  epistola  inter  Augustinianas.  176,  al.  92. 

62.  Docto  bonus  oref  »d  est,  erudite  facundus.  Vir- 
giliane  scilicet,  uti  J&neid.  ix  : 

Hic  Jaculo  boouB,  hic  longe  fallente  sagilU. 

Ihid.  Saeerdos  dicitur  Atticus,  quiaproprium  tum 


clesiaslico  relictum  presbyterii. 

64.  De  qua,  seu  a  qua ;  nempe  urbe,  non  autem 
fide9  qt  putari  posset.  Coropletur  vero  constructio 
per  sequentia.  racitas  tulerant  tormenta  repulsa.  Id 
est,  inauditi  repulsi  seu  expulsi  sunt.  Cum  enim 
Pelagiani,  post  Zosimi  sententiam,  imperialibus  quo- 
que  decretis  sede  sua  exturbati  esaent,  quosdam 
suorum  Constanlinopolim  miserunt,  ubi  erroris  sul 
impietatem  dissimulauies,  se  causamque  suam  falsa 
specie  obduxerunt.  Verum  in  ea  civitate  beato  Joan- 
ni  Chrysostomo  Atticus  successerat,  illius  fidei  di- 
gnus  a*mulator,  qni  hoc  in  casu  scientia  sua  simul 
et  episcopali  viriute  adhibita,  eorum  legationem  re- 
jccit,  antiquam  illis  Ecclesiae  fidem  opponens,  eos- 
demque  lam  acriter  insectalus  est,  ut  ne  consistendi 
quidem  in  urbe  liccntiam  daret.  Quiuam  airtem  fne- 
rint  haereticorum  legaii  non  liquet ;  nisi  quod  Marins 
Mercator  ducem  illorum  ponat  Coelestium,  de  quo 

p  paulo  post  initium  Commonitorii  ita  scribit  :  Post 
^  aliquantos,  inquit,  annos  (nimirum  a  conderonatione 
sua  Carthaginensi,  Paulinn  diacono  accusanie)  sub 
s.  mem.  Attico  episcopo%  urbem  CP.  petiit ;  ubi  tn  si- 
milibus  detectus9  magno  studio  saneti  iUius  viri  a  prat* 
dicta  alma  urbe  detrusus  ett. 

65.  Lugdun.  editio  sola  : 

Quamvis  se  obducto  tegerent  velamine  forma, 
Judicil  et  tacitas  tuleriot  tormdota  repuUae. 

Editiones  Lovan.,Duac.  et  Colon.  et  alias  poste- 

riores : 

Qnamvis  sa  obducla  tegerent  velamlne  forma, 
Judicii  el  tacitae  tulerant  lormenta  repulsae. 

Pro  quibits  novissimns  bujus  carminis  editor  Lo- 
vaniensis  doctor  et  professor  regius  legi  vult : 

Quamvis  se  obducUe  tegerent  velamine  forma) 
Judicii,  tacitae  tulerunt  tormenu  repulsae. 

Ita  jam  ex  conjectura  emendans  locum  hactenus 
corruptissimum,  cum  opportune  incidisse  se  namt 
in  scriptorem  modcrnum  sic  quoque  legentem;  qui 
quasi  non  satis  fisus  hac  lectione,  supradictam  alibi 
insinnabat  cum  voce  tulerunt.  Subjungit  quoque  dis- 
plicere  prorsus  sibi  istud  et9  quod  irrepsisse  putat 
supplendae  sententiao  alioqui  mutilae,  cum  pro  Vir- 
giliano,  tulerunt,  imperita  emendatione  legt  coeptum 
est,  tulerint,  aut  tulerant. 

Ibid.  Forma  judicii.  Speciem  judicii  diceretTaci- 
tus  :  sed  noster  metro  servire  debuil.  Hanc  autem 
judicii  speciem  forle  idem  Mercator  insinuat,  cjim 
significat  Coelestium  in  synodo  Carlhaginensi  ad 
sedem  anostolicam  provocasse,  sed  mutata  deinde 
sententia,Constantinopolim  specie  appellationis  coa- 
fugisse.  Ilaec  supra  ciutus  doctor  Lovao. 


n  S.  PROSPERt 

Jodteii,  tt  tatita  toieranl  tormenu  rrpulsse.     A 

Praetereo  quanto  fuerit  bene  mota  uimuitu 
Clara  Ephesos,  non  passa  suis  consfetere  tectis 
123Vasa  ir«,  et  morbiflatus,  et  semina  tuortia : 
70  Quaque  hde  tellus  ctiam  Tmnacria  fervens, 
Agmeii  vipereum  propriis  exegeril  oris* 


AQUJTANl  40O 

*  Tu  causam  ftdet  flagranlkiB,  AntiCA,  nostrae 
Exseqoeris;  tecomqne1  suom  jongente  vigorein 
Joris  apostolici  solio,  fera  viscera  betli 
75  Conficis,  et  lato  prosternis  ltmito  vfeto». 
Convenere  tui  de  cunctis  urbibus  almr 
Pontifices,  geminoque  senura  celeberrima  cirIu 


68.  Tumultu  Clara  Ephesot.  Turaullum  verisimili- 
ter  popularem  intelligil,  ut  erat  populus  ille  pro 
avila  fide  ferventissimus,  teste  eorum  gaudio  in  pro- 
trita  Nestorii  haeresi;  de  quo  historiae  concilii  oecu- 
menici  Ephestni :  nec  tatiten  locus  prssens  intelli- 
gendus  de  damnatione  Pelagianorum  in  isto  concilio, 
ut  quod  nondum  cum  scriberctur  hoc  carmen,  sed 
mortuo  demum  Augustino  co  »ctum  nosciuir.  Veruin 
hoc  contigis<e  placet  eruditis-  circa  annr  421  finem, 
quo  damnati  Pelagiani  bauc  Ecclesiam,  in  qua  Cce- 
lestius  ad  sacerdotium  fuernt  imprudenler  evecius, 
et  ubi  ob  diulinam  ea  in  urbe  commorationeni  va- 
riis  necessilatibus  forte  gaudebat,  in  suas  partes 
aitrabere  perteniaruol,  t%d-  iueassum ;  quippe  Epbe- 
sii  legationem  ha?reticoruu»  respoeront,  ei  iasorum 
legates  o*be  soo  cito  exire  compuleruni. 

70.  Trin+crk*  (ervens^  ogmen  vipereum,  etc.  Notum 
Trioftcriani  voeari  Siciliam  ob  tria  promonioria. 
Oriente  pulsi  haretici  in  Ooridenlem  redeunles, 
etiam  ad  SieUiam  af)puleru4if,ubi  virussuae  praviu- 
tis  affiare  Siculis  bominibus  tentaiites,  episeAporum 
liujus  insulae  diligenlia  et  virtote  rejeeic,  et  terris 
iilis  espoJsi*  oltra  mare  irajicere  coacli  sunt,  hoe 
ferme  lempore.  ldipsum  etiatn  referri  polest  ad  an- 
iKsm  4W, quo  episcopl  plores  Sicoli  damnationi  Po- 
lagianorum  subscribere  recusaates  ,  sedibus  suis 
pulsi  foere. 

*  Caput  111.  Pelagionmn  havresim  Africanorum  prw- 
tuktm  ope  pwwimum  fuisse  debellatam*  Augusdni 
laus.  Qui  omnium  Augttstino  vicioriam  de  Pelagumh 
twmeipue  deberi.  Prastanlia  kbrerum  Augustini  pro 
Bei  graiin.  .46  humilibus  soiis  saiubriter  Uguntur. 

Ti.  In  ediiis  Lugd.,  Lw.  et  Duac,  nostrm.  A»iis 
vlacoit  dici  Africa  nostra%  etiam  ab  homine  Gallo, 
ult  roox  Africai  episcopi  nvttri,  id  est,  partiom  nos- 
trarom,  imroo  pattium  deeus.  Africani  aulem  epi- 
seopi  priores  enoretn  isium  damnamnt.  ut  jam  di- 
ximus,  ab  anno  412,  el  pluribus  hancin  rena  babitis 
conventibus  cousequeniibus  annis,  prius  latum  judi- 
ciuiu  luili  siiiii.  1 1 i  quotpie  plures  epistdas  ad  I.»no- 
centium  Zozimumque  scripsernnt,  quibus  sedis 
Apostolic*  seuieniiam  in  perduelles  san»  fidei  pro- 
eorarant. 

77.  Geminoque  senum  celeberrima  ceetu.  De  hoc 
gemino  conciko  diverse  sentiout  eroditi.  Visum  erat 
quibusdam  per  hanc  duplicem  synodom,  Carthagi- 
netisem  el  Milevitanam,  sub  Innocentio  habitas  anno 
416,  intelligi,  per  quas  primum  jugulati  sunt  Pela- 
giani,  et  qiiarum  decreta  in  primario  lolius  Africae 
concilio  sub  Zosimo  renovata  sunt,  anno  418.  Alii 
inter  cxtera  qoae  in  causa  Pelagianorum  collecta 
legnnlur  Afrorum  praesulum  concilia  duo  nolant  ce- 
lebriora  :  unum  quttlem,  quod  videtur  assignandnm 
ineimti  Novembri  anui  417,  post  acceptas  quas  Zo- 
ximns  miscrat  in  favorein  Coeleslii  epistolas;  in  quo 
Zoximom  obtestantur  eo  usque  res  quo  in  statu  erant 
fetmqueret,  dnm  plenius  de  Coeleslii  causa,  qui 
primom  apud  ip>os  accusatus  fuerat,  ednceretur : 
qaod  conctliiiin  successive  ad  214  episcoporum  nu- 
nterom  pervenit;  et  boc  amequam  Coelestius  a 
Zoiimo  damnarelur  habitum  fui^se  tradit  Prosper  in 
Chronico  ad  annum  418.  Alterum  concUitim  tnui 
h.ibitom  videtur,  cum  concilii  Airicani  litteris,  xti 
kal.  Aprilis  anni  seqnentis,  post  acceptas  alteras 
eorom  posteriores  liiteras,  unica  satis  brevi  rescri- 
psit :  qox  epistola  ni  kal.  Haii  pervetiit  in  Afrtcnn, 
iroo  tctnpore  prasules  Cartbaginem  novnm  contra 
Pclwunos   concilium    celobraturi   convenkbaut  : 


quod  qoidem  in  basilica  Fausti  anno  418,  die  1  llaii 
babilum  ad  220  episcopos,  praeter  I>»na4ianum  et 
Aurelium  prinntes,  pervenisse  vult  Pholius.  Quin 
hoc  ipsnm  plenarium  lotius  Africae  fuerit,  in  quo 
Augusiiniis>se  atque  alios  amisiites  qoidpiam  adver- 
sus  Pelagianam  haeresim  coiisiiliiissetestator,  nullus 
esl  ambigendi  locus.  ltt  hoc  canones  conditi  octo, 
aut  novetn,  qui  alias  Milevit.no  tribui  solebant, 
qoosqne  Baronius  in  ea  urbe  anno  4lftsancitos  exi- 
siiinavit.  Ad  hanc  opinionem  ac«  edere  videtur  car- 
minis  bujus  editor  et  illustrator  Lovanietisls,  dum 
R  sic  loquitur.  Primum  quidem  colligimus  ex  hisquae 
u  nobis  praesens  carmen  ac  fere  hoc  ipsum  caput  sup- 
pedinm,  synodos  illas  Africanas  (de  quibus  kiquifur 
S.  Prosper)  fuisse  plenarias,  iu  teSUntibos  verbis1 
v.  76,  de  cunctis  urbibns;  deinde  mimerosat,  ut  in 
quibus  •enteutiinn  dixerint  tot  anlistites,  m  congrtns 
potuerint  ab  Auctore,  v.  86,  dici  tercenteni;  preierea 
ambas  quodammodo  unamet  eamdem  fuisse,  puia  in 
eadem  civiiate,  Ksdem  e  Patribus,  una  in  caosa, 
minimoque  temporis  iutervatlo  coactas  ;  ut  idctrco, 
v.  91,  item  i«4,  singulari  numero  conctGnni,  et  non 
cencilia  nominentur.  Denique  utrhrue  pr;etui8te 
Garthaginensem  Aurelium,  et  inferfaisse  Aognsti- 
num,  ut  v.  91  et  92  indicatur.  Ex  qntbns  coneludi- 
roos  minime  hic  agi  de  synodis  Gartbaginensi  ef 
Blileviiatia  sub  Innocentio  PP.,  ot  quas,  neqoepfe- 
narMS  fuisse,  neque  eom  habuisse  anti>titum  nurae- 
rum,  neotrr  etiam  simtil  Aurelium  illom  et  Aogtisir- 
nom  afluisse  probanf  (qoidquid  alinui  senscrint) 
sub>criptiones  litterarom  urriosqoe  ad  htnooenthrm. 
C  Hls  aotem  exclnsis,  quid  nisi  supersunt  duaeCntlia- 
gincnses,  sub  Zozimo  pontiflce,  quas  omnes  admit- 
tunt?  lis  nainque  vix  dici  potest  quam  apteconve- 
niant  omnia  sunra  recensita.  Plenarias  fuisse  ipse 
Augustinus  indicat  epist.  215,  ad  Valentinom ;  nn- 
merus  eliam  antistitum  consUt :  nais  214  seu217, 
noo  uno  in  loco  Prosper  numerat,  qoos  h<c  in  verso 
lercentenos  dtxil  iibertate  poetica.  Sed  qoid  pluribus 
immoror,  dom  uno  rem  conflcio?  Poto  sane,  gemi- 
nutn  illud  conciltum  qood  btc  Auctor  meraorat,  lum 
v.  77  :  geminoque  senum  celeberrima  catm%  tum  v. 
90  et  91  : 

An  aliam  in  flnem  possel  procedere  sanctom 
Coocilium,  cui  dux  Aurelius,  etc. ; 

poto,  inquam,  illod  idem  esse  com  eo  quainfra  v. 
184  et  seq.  remittil  Pelagianos,  jnbetque 

Petri  solium  Romam  et  Carthaginis  attas. 
Concilium  repetant  : 

ry  nempe  ubi  prius  ipsos  dfxerat  condemnatos.  Qni«l 
ergo  adhuc  qussito  optis  ubi  gentium  habrtuni  stf 
illttd  concilium,  dnm  illud  Virgilinnttm  Carthaginis 
alios  plus  quam  digtto  rem  indicat.  Uiin  »m  modo  de 
illius  decretis  seu  canonibus  eadem  lux  et  certitudo 
affilgerei!  Atconditos  quidem  in  eo  aliq  ios  suadet 
illud  v.  84  :  Condita  sunt  et  scripta  manent.  Persoa- 
dent  eliam  verha  infra  ex  libro  conira  Gollat.  ciiato 
ad  v.  78,  ot  laceara  insnper  de  Augost.  epist.  217 
jam  laudaU,  sed  vel  intemdertint,  uti  et  epistola 
itla  Zotitni  qua  conlirm.iliatttiir»  vel,  quod  inapis 
reor,  snntilli  ipsi  octo  canones  de  gratia,  qttos  oliin 
concilium  Turoneitse  u  antiquos  Mileviiauos  appel- 
lavit,  et  ideoa  nonnullis  in  syttodo  quapiatn  Milevi- 
tana  primnm  conditi,  et  denium  C«rthagioe  renovati 
existimanUir;sed  Aug.  cpistola  illa  att  V;«lem.  re- 
novationis  non  memitiit,  ac  potius  ila  loqr.itur,  ul 
illic  conditos  signiflcct. 


101  CARMEN  DE 

123  tecernls  quod  Roma  probet,  quod  regna  A 
sequanlur. 
Necsota  est  itlic  synodornm  exerta  potestas; 
80  Ceu  quos  non  possent  ratione  evinccre  nostri , 
Vi  premerent:  discussae  artes,  virusque  rete* 

ctum  est 
Haeretici  sensus;  nullumque  omnino  relictum  , 
Docta  Odes  quod  non  dissolveret  argumentum. 
Gondila  sunt,  et  scripta  manent,  qux  de  cata- 
ractis 
85  jEterni  fontis  fluiere  undante  meatu , 
Et  tercentenis  procerum  sunt  edila  iinguis  : 
Sic  moderante  suam  legem  bonitate  severa. 
Ut  qui  damnato  vellent  de  errore  reverti , 


INCRATIS.  f« 

Acciperenl  pacem,  puUis  qui  prava  tenereirt. 
90      An  alinm  in  finem  posset  procedere  sanctum 
ConciKum,  cui  doi  Auremus,  ingeniumque 
Augustinus  eral  ?  quem  Cbristi  gratia  cornu 
127  Uberiore  rigans  ,  nostro  lumendedil  avo 
Accensum  vero  de  lumine :  narn  cibus  illl , 
95  Et  vita ,  et  requies  Deus  est ;  oronisque  volu* 
ptat 
Unus  amor  Christi  est,  unusChristi  est  honor 

illi. 
Et  dum  nulla  sibi  tribuit  bona,  fit  Deus  illi 
tfmnia,  et  m  sancto  regnat  Sapientia  tempfo. 
fstius  ergo  inter  cunctos,  qui  de    grege 
saneta 


* corporc  Chrrsti 

Abjuagi,  et  tancto  vfcllent  grege  disaoeiari: 


lit 


an  vero  phrasi  Virgiliana  pro  vouia,  ut  iflneid 
(  cui  simiiia  sunt  alia  locar  eomplora  ) : 

Sed  votis  precibusque  jubenl  exposcere  rtcuuu 
Verum  pro  communione  Ecclesiae  posUum  este  *ui- 
det  quod  per  antilhesin  additur : 

....Pulsis  (de  Ecclesia)  qui  prava  tenerent. 
90.  Analium.  Suspicaiur  hic  erratum  amanuensis 
Lov.  ediior  et  illustrator  ;  nec  potuisse  i(a  srribiab 
eo  qui  infra  v.  484  nen  in-cius  legis  metricfe  diiit : 

Anne  ab  aquisdtvina  bmrus,  etc 
Vel  ergo  (subdil  idem)  siimliter  lege  Anne  alium  , 
etc,  vel,  certe  mco  periculo,  En  alinm.  Auclor  i\\\ 
erit  qui  passim  nosiroauclori  Virgilius;  cujus  modo 
observa  inlerrogationes  sequentes  Eclog.  i : 

En  umquam  palrios  longo  post  tempore  fines. 


78.  Quod  Roma  probet.  Nam  Africanorum  conci-  B 
liorum  decretis  beatce recordationtt  papa  Zoximis  stn- 
tentias  suce  robur  adnexuit,  et  ad  mpiorum  detrunea- 
lionem,  gladio  Petri  dexteras  ommum  armavitantisti- 
fvm.  S.  Prosper  lib.  contra    Collat.  c.  alias  41 1 

nunc21.  .  _ 

Ibid.  Regna  sequantur.  Imperator  stquniem  Uono- 
riui  (  ail  anctor  Gallieae  translalionis  earminis  hu- 
jus  ),  conrt/iomm  istorum  auctorilalem  tecutus,  legem 
tutiiin  Pdagianos  anno  418.  Verum  sc  ipse  eiponit 
Auctor,  libro  contra  Collat.  eap.  41,  ali.is  41,  dum 
ait:  Sancta  memorice  papa  Bonifacius  piissimorum 
imperatorvm  calholka  devotione  gaudebal ,  et  contra 
inimicos  araiice  Dei  non  solum  apostolicis,  ud  etiam 
regiis  uielatur  edictis. 

81.  Diseussce  ar:es.  Quod  auctor  versioms,  de  qua 
mox,  intelligit  de  litteris  ad  Innocentium  et  Zozi- 
mum,  et  de  octo  canonibus  qui  videntur  a  Milevita- 
na  synodo  primum  conditi,  et  a  Carthaginensi  sub  . 

Zoximo  renovati.  Unde  concilium  Turoncnse  n,  an-  c  ....  .  pnarmaceu.  . 
no  579,  anliquo*  canones  Milevitanos  appeilai,  qoi  u  ^1™* In  ™armuceut. . 
ki  codice  cannritim  Ecclesix  Africanac,  coucilio  Car- 
thagiueusi  sub  Zozimo  aitribuuniur,  inter  quos  * III 
ocio  canones  de  gralia  primas  tenent.  Lovaniensis 
vero  illustrator :  Decanonibusquidem,  ait,  necnon 
de  epistola  ad  Zozimum  eliam  ipse  consenlio,  si  hic 
paragraphus  a  v.  79  usque  ad  84  intelligendus  ve- 
mat  de  rebus  synodicis,  de  quibus  priora  et  sequen* 
tia  :  verum  quia  is  potius  iiilerjectus  videtur ,  pa- 
renthesis  in  modum,  in  eoque  Aiictor,  ut  apparet, 
digreditur  ad  alia  in  eadem  Ecclesia,  ul  ka  loquar, 
extrasynodaliier  gesU  ,  puia  per  Auguslinum  et  si- 
miles  dispuulores,  crediderim  ad  privatam  ejnsmo- 
di  Afroruin  operam  baec  referenda  esse.  Saliem  de 
lilteris  ad  Innocentium  adduci  non  po>suin  ut  cre- 
dam  Auctorcm  agere :  quippe  qui  syuodoruiii  a 
quibus  haescripta»  sunt,  nullam  usquam  habuit  ra- 
tionem  ,  seu  quod  illae  non  dediu  opera  pro  causa 

Pelagiaua  coactse  essent,  «ed  ex  occasione  lantum  Ejus  ubertatcm  pra3  lenticulac  istius  inopia ,  quu 
ac  obiter  de  illa  cognoveriul ;  seu  quod  polius  eam-  D  Saul  et  similes  mali  oininis  priucipes  innncii  |<> 
dem  integram  delulerint  ad  primam  sedem ,  cui  guntur,  expendentem  vide  Gregorium  in  I  Reg.  x. 
proinde  ascribendum  veniat  quidquid  bac  in  parle  97.  Nulla  sibi  tribuit  bona.  Doct.  Lo\au. :  Dicliini 
'  peractum  fuit.  _  .,.„-.    .*.,.       pu«averaiu  ad  Iiigralorum  iuvidiam,  qui  conlra  inul- 


llle  dies,  elc. 


.En  erit  uiiKjuain 


Fincm  vero  accipi  pro  exitu  aut  successu,  ncn  pro 
causa  finali  subjungit  idem  doctor. 

91  et  t?2.  Dux  Aurelius  ingeniumque  Augustinus 
erat.  Aurelium  Carlhaginensem  et  Augustimnii 
Ilipponensem  episcopos  intelligi,  nemo  est  qui  du- 
bilet.  Non  vero  ut  olim  aliqnh  ulroque  nomine  unum 
episcopum  liipponcnsem  iutellexit ,  cui  prasuomen 
Aurelio,  et  cognomen  Auguslino ;  quique  istius  con- 
cilii  simul  et  dux  et  ingenium  fueril. 

9i.  Cornu  uberiore.  Fabulosi  illius  cornu  copia 
seu  Amaitheae  forlassisin  mentem  venerit,  preserliro 
cum  nec  ipsum  divinae  litlerae  spreverint  (  ait  idem 
doct.  Lovan. ),  scd  tamen  fruslra.  Respexit  potius 
Auctor  ad  comu  quo  sacras  olim  regum  el  facerdo- 
lum  inunctiones  lieri  solitas  Scriplur»  memorant. 


86.  Et  tercentenis.  Poelice,  ut  infra  v.  187  :  Mille 
tenum,  etc. ;  nam  in  prosa  constanter  vocat  ducentos 
qvatuordecim  (  alias  217)  sacerdotes.  Sed  quidni 
bis  cenienos  polius  dixit  in  versu ,  aeque  iiimirum 
poetice,  et  numero  qui  a  vero  propius  abesset  ?  Pu- 
tem  numeruin  rotuiiduni  500  vel  ideo  imprimis  pla- 
cuisse,  quod  jam  pridein  in  Patribus  primae  synodi 
Nicsnae  consecratusesset.  lu  Doct.Lov.  Aiiis  placet, 
lieet  unieuique  horum  concilioruin  non  inlerfuerint 
episcopi  220 ,  facile  tamen  fieri  potuisse,  utrique 
epUcopos  affuisse  trecentos  diversos. 

89.  Pacem.  Dubitari  possit  an  positum  phrasi  Pa- 
trum.  Cypriani  prssertim  ,  pro  commonioue  eccle- 
sUtttca,  cui  supra  v.  45  et  seq.  oppouiiur. 


U  lx>4ia  sibi  suoque  arbitrio  tribuebant.  Sed  penitius 
contextum  iuspicieuli ,  occurrit  hunc  poiius  scnsuni 
esse  :  Dum  nulluin  qu.erii  honum  suiim  (  Non  auw> 
rii  quce  sua  sunt,  ail  Scripiura  ),  non  suum  cibum$ 
non  viiam,  requiem,  voluptatem,  honorem%  uti  ver&i- 
bus  superioribus  bona  iila  enunieranlur ;  fit  Devs 
itli  omnia  rsU,  cibut,vitay  elc,  atque  in  ipso,  lani- 
quam  templo  sibi  unire  dedicato,  regnat  Sapientia 
increaia  illa ,  quse  in  malevotam  animam  non  in- 
troibil  ,  nec  habitabit  in  corpore  subdito  peccatis. 
Sap.  i,  4. 

98.  Regnat.  Ex  quo  aliisqne  toto  paragrapho  ver- 
bis  prxscntis  temporis,  colligitur  scripta  c&seli.ie 
S.  doctore  superslite. 


105  S.  PROSPERI  AQIITANI  1!U 

400  loaanas  pepulcre  feras,  industria  major,  A         Fronte  placent,  quae  fine  laieni;   sic  faud.s 

Majus  opus,  loium  praesiantius  imbuit  orbem. 


Nam    quocumque  gradum   convertit   cailidus 

hostis  , 
Quaque  per  ambages  anceps  iter  egit  opertas  y 
Hujus  ab  occursu  est  pravenlus,  mille  viarum 
105  Insidiis  aditum  non  repperientibusfullum. 
Cumque  foris  rabies  avidorum  exclusa  lupo- 

rum 
Frenderet,  inque  omnes  mendacia  verteret  ar- 

tes: 
Ne  mentes  ullarum  ovium  corrumpere  posset , 
Neu  dubia  obliquis  turbaret  corda  querelis ; 
110  Istius  ore  viri  fecit  Deus;  istius  ore 

Flumina  librorum  mundum  effluxere  per  om- 

nera,  B 

Quae  mites  htimilesque  bibunt,  campisque  ani- 

morum 
Certant  vitalis  doctrinae  immittere  rivos. 
*  Jamqob  procellosae  disjeclo  turbine  noctis, 
115  Heu!  nova  bella,  novi  parlus  oriuntur  in  ipso 
Securae  matrts  gremio  :  quae  crescere  nalis 
Vi>a  sibi,  discors  horret  consurgere  germen  , 
Degeneres  paviuns  inimico  ex  semine  fostus , 
In  quibus  ante  diu,  specie  fallente,  benignus 
120  Errarat  genitricis  amor,  cum  obducta  decoris 
Moribus,  externse  stirpis  tegeretur  origo. 
Sic  veris  subeunt  falsa,  et  discrimine  caeco , 

112.  Qucemites  humiUsque  bibunt.  Doct.  Lov.  :  C 
Oblique  taxat  adversarios  suos,  econtra  feroces  et 
snperbot,  quibus  eadem  flumina  Augustiuiana  non 
sapiant.  Nam,  ait  aher,  mitem  atquc  humilem  esse 
oportet  qui  Augustini  doctriua  de  gratia  deleclari  ac 
salubriter  pasci  voluerit ;  adeoque  mens  elatior,  nec 
suae  sibi  imbecillitalis  satis  conscia,  ab  ea  resiliat 
atque  offendalur  necesse  est. 

*  Caput  IV.  Exstinclam  in  Pelagianis  ab  Eccletia 
hmresim,  in  Semipelagianis  reviviscere  eoepisse.  Error 
Semipelagiancrum.  A/feclum  bene  votendi  homini  na- 
turalem  esse%  ut  male  volendi. 

116.  Matris.  Eccleshe,  quse  inducitur  ut  mulier, 
cui  stirpis  alienae,  nempe  Pelagianae ,  foetus  ita  sint 
suppositi ,  ui  cos  diu  ob  morum  specicm  pro  suis 
habuerit.  Doct.  Lovan. 

120.  Decoris  moribus.  Describil  Auctor  Scmipela- 
gianos  initio  tibri  contra  Collat.  ut  habenies  speciem 
virtutis  in  studio,  et  iu  Epist.  ad  Ang.  dicit  horiun 


amore 
Virtulum  studium  corrumpitur ,  atque  ab  ho- 

nesto 
125  Principio  in  vitium  exilur  plerumque  tumoris  : 
Quo  quidam  influntur  nunc  turpiter,  atqtie  pe- 

rempti 
129  Dogmatis  exstinctas  tentant  animare  fa 

villas ; 
Dom  libertatem  arbitrii,  affecturoque  volendi 
In  nnturalis  motus  virtute  locantes, 
130  Tam  bona  quemque  doceni  sectari  posse  suopte 
lngenio,   quam  posse  subest  cuique  iu  mala 

ferri. 
*  Quod  qui  conflrmas,  quinain  distabis  abillis, 
Qui  dicunt,  nullo  peccati  vulnere  laesum 
Naturale  bonum,  cumque  illo  lumine  nasci 
135  Nunc  omnes  homines,quod  primis  ingeueratum 

est? 
An  vero  excerpis  quardam,  quse  parte  recisa 
Suscipias,  cordisque  sinu  purgata  recondas? 
Dic  igitur  quidnam  inde  probes,  quid  vero  re- 

futes, 
Et  de  damnatis  quid  sit  qnod  crimine  sdvas. 
140  An  dextram  pacis  palam  dare  te  pudet  hosti? 
Nec  tiilum  est  ulla  pulsos  ex  parte  tueri 
Simpliciter  ?  Quos  non  dubitas  excludere  templo, 
Pelle  animo.  Nova  te  discordia  dividit  abs  te : 

qua  notioneProsper  plerumque  hic  titatur  hoc  voca- 
bulo  -.raroquidem  vulgari  illa,  proviintelligendi ;  sed 
nec  ea  qua  idem  passim  exslat  apud  bonos  auctores, 
nimirum  pro  rei  cujusque  indole.  Suspicams  snm 
pro  facultate  volendt  positum,  neque  male  ita  acce- 
peris  saltemhoc  loco:  sed  sunt  alialocaquibus  nehoe 
quidem  quadret.  Pntem  igjtur  tam  late  sumi,  ut  totam 
meutem,  qua  intelligit  el  qua  appetit,  sua  significatio- 
ne  compleclatur.  Atqne  ha»c  semel  monuisse  snfficiat. 
*  Caput  V.  lllos  a  Pelagianis  non  diserepare9  adeo» 
que  publice  eum  illis  pacem  inire  debere. 

132.  Lugd.  editio,  qui  non  distabis  ;  et  in  marg., 
tu  non  dislabis. 

133.  Nullo  peccati.  Id  dicunt  Pelagiani  supra  v.  10 
et  seq. 

Neqoe  dissimiles  nunc  nascier  illo,  etc. 
136.  Parte  recisa  suscipias.  Docl.  Lovan. :  Ilinc 
Semipelagianorum  nomen;  a  dimidiato  nimirum  Pe- 
iagianismo.  Sic  anle  iptos  quidam  Semi-Ariani  dicti 


apud  simpliciores  quosque  magnam  esse  de  probitatis  n  snnt,  quod  Arii  insaniam  nonnisi  pro  parte  suscipe- 

rnntfinmtiitimtA    rp«pr*ntinm      mim      9.     t*i  cnli    finom   "  rpnt    rnli  crilinpf  tam  lit  nnom  illi     nntm  nmiH*ntio~ 


contemplatione  reverentiam,  nuro.  2,  et  sub  finem 
ejusdero  epistol»  ait  hos  meritis  ntque  honoribus  cla- 
ros  caligiue  opinionis  suae  obscurari,  eodemque  allu- 
dit,  infra  v.  774  et  seqq. 

126.  Perempti  dogmatis,  etc.  Sic  contra  Collat.  c. 
6 :  Quid  cineres  exstincti  dogmatis  (  Pelagiani )  re- 
fovendo,  deficientis  fumi  nidorem  in  redivivam  fLam- 
mam  conaris  accendere? 

149.  Naturalis  motus  virtute.  Doct.  Lovan. :  lnfra 
T.  925  disertius,  naturalemmobilitatem  vocat : 

Ut  naturali  mens  vivida  mobilitate. 

Vide  igitur,  num  et  hic  legendum  sit  Xaturali,  meo 
eerte  suflragio. 

130.  Tam  bona  quemque,  eic.  Simiiiter  epist.  ad 
Angust.  num.  6  :  Quantum  quisque  ad  malum%  tantum 
babeat  facuttatis  ad  bonum ;  parique  momento  animum 
se  vel  ad  vitia  vel  ad  virtutes  convertere. 

131.  Ingenio.  Doct.  Lovaii.  :  Non  facile  dixeris 


rent,  rati  scilicet  tam  hi  quam  illi,  quam  pmdentis- 
sime  fecisse,  si  inter  partes  altercaules  mediam 
quamdatn  iniissent  viam  :  forsitan  adducti  decanta- 
tis  islis :  In  medio  virtus;  Medio  tutisshnus  ibis;  Inter 
utrumque  vola;  Medium  tenuere  Beati,  etc.  :  quasi 
media  inter  veriiatem  et  errorem  via  non  sit  ipsa 
quoque  erronea. 

140.  Pacis  palam.  Doct.  Lovan. :  Si  ita  scripsit 
S.  uo>ter,  boni  consule  diastolen  in  palam,  eo  prae- 
sertim  aevo  quo  primarum  syllabarum  quantitas  jam 
Romanas,  netlnm  Gallicas  aures  fugere  coeperat. 
Alioqui  iege  pacemque  palam. 

141.  Ulla  pulsos  ex  parte.  Doct.  L^van. :  Complano 
tibi  rurstis  hanc  salebram,  lector.  Refer  istud,  ulla 
ex  parte,  non  ad  pulsos9  sed  ad  tueri,  sicque  senten- 
tiam  accipe  :  Nec  tutum  est  pulsos  islos  vel  in  ullo 
saltem  dogmaiis  sui  capite  simpliciter  tueri? 

142.  Excludere  templo  :  uti  tunc  solebant  non 
suae  communionis  huinines,  pr&sertim  si  ob  haemim 
ab  ea  pracisi  essent.  Doct«  Lovan. 


105  CARMEN  DE  1NGIUT1S.  PARS  PIUMA.  !0G 

Corde  foves,  qaod  in  ore  premis  :  conjungere  A        Siique  salus  dignis  salvari  ex  fonie  volendi. 


amicis 

145  llentibus,  et  tecum  copidis  componere  fcedos 
Lege  toa ;  jam  paroe  minis ,  el  congrue  pactis. 

*  Eccs  pererratis  terrarum  finibus  adsunt, 
Iropleutesque  tuas  lacrymosis  questubus  aures 
Incipiunt :  Pubi  mundo,  nullaque  recepti 

150  Sedovagi,  tandem  famaexhortanteredimus, 
Quaeque  placent  Tobis  amplectimur :  edita  nobis 
Doctrinae  vestra  est  pietas ;  nibil  inficiando 
Discotlmus :  liceat  vobiscum  jungere  sensum. 
linmortalem  hominem  factum  si  creditis,  et  nos 

155  Credimus,  inciderit  mortem  peccando,  suamque 
Progeniem  culpa  et  letho  devinxerit  omnem  : 
Nullus  non  egeat  sacro  baplismate  Christi, 
131  Infantesqueetiampurgenturfontelavacri:  Jj 
Dum  nostri  decus  arbitrii,  lumenque  creatum 

160  Principio ,  quod  sponte  potest  insistere  rectis, 
Manseril  illaesum,  nec  viribus  absit  ab  illis, 
Qnas,  condente  Deo,  generaliter  omnis  in  Adam 
Suscepit  nalura  hominis,  nec  suppetat  ulli 
De  non  accepta  arbitrii  virtute  querela  : 

165  Cum  sine  delectu  seu  Lei,  seu  Gratia  Christi 
Omnem  hominem  salvare  velit :  donumque  vo» 

cantis 
Sic  sit  propositum,  ut  nullus  non  possit  ad  illud 
Libertate  soa,  proprioque  vigore  venire  : 


170  Haec  si  vestra  fides,  vestra  est  doctrina,  remo'is 
Quae  vestro  exeroplo  rejecimus,  addite  sancti* 
Nos  gregibus,  tandemque  boni  deflendite  vestros. 

*  Talia  submissus  si  defleat  hostis  apud  ic , 
Quid  refercs?quo  te  affcctu  comperta  movebunt? 

175  Consultas,  trepidas,  nutas,  cunctaris  et  haeres, 
Quove  anceps  se  praecipitet  sententia  volvis. 
Injustum  est  animis  cognatis  non  dare  pacem : 
Et  quos  una  fides,  eadem  sapientia  nectit, 
His  communem  aditum  sanciorum  ad  sancta 
negare. 

180  Jungere  sed  foedus  cum  talibus,  et  violare 

Sanctorum  decreta  Patrum,  regumque  piorum 
Scriptas  lege  Dei  leges  contemnere,  multum 
Hostile  est,  nimiumque  audax  et  perniciosum. 

*  Ergo  Petri  solium  Romam,  et  Canbagini* 
aliae 

185  Concilium  repetant  humiles,  eademque  perorent, 
Quae  frustra  hic  trepido  sunl  deplorata  favori. 
Sed  cum  mille  seaum  prudentia  pervigil  (olira 
Perspectum  notumque  tenens ,  quod  toia  ne- 

fandae 
133  Haereseos  summa  exigua  sub  parte  tegatur, 

190  Dequa  plena  mali  labcs  renovetur  el  omne 
Commenti  corpus  per  singula  membra  resurgat) ; 
Antiquas  adhibentem  artes  rejecerit  hostem. 


144.  Conjungere.  Imperativos,  sed  ironicos.  Com- 
ptnere  Umen  v.  seq.  esl  infinitivus  regilurque  a  «*- 
mdit.  Doct.  Lovan. 

146.  Legetua.  Docl.  Lovan.:  Hoc  est.iis  conditio- 
nibus  qoas  ipse  praescripseris ;  ut  ipsimet  Pelagiani 
cap.  seq.  exponunt.  Vulgati  conjungebant  has  vocu- 
Us  cum  sequen tibu-i  jam  parce,  etc,  sed  sine  sensu.  C 

#Cafut  V\.  Inducit  Pelagianot  verbit  querulosit  Se- 
mipelagianos  interpellantes,  ut  in  gratiam  recipianiur . 
ab  «&,  cum  iptorum  probent  tententiam. 

158.  Purgentur  fonte  tavacri.  Non  idem  valet  ac 
simpliciter,  Baptitentur;  quod  Pelagiani  numqoam 
rejecerunt :  sed  fit  vis  in  purgari  seu  a  peccatit 
mundari.  Doct.  Lovan. 

159.  Dum  nostri.  Doct.  Lovan.  :  Egregius  poeu 
noster  totusin  eo  est,  ot  frusira  videatur  condemna- 
tus  Pelagius,  si  vel  nnum  ejus  dogma ,  quod  etiam 
Vassiliensium  erat,  integmm  maneret. 

179.  Boits ;  non  bonit ,  aut  bonot9 ut  alii,  et  Lugd., 
Lov.  Duac.  et  Colon.  E»t  enim  locuiio  bonis  aucto- 
ribus  familiaris,  ut  Horatio,  lib.  Serm.  sat.  4  :  Da 
veniam,  Bonus%  oro.  Doct.  Lov. 

*  Cafct  VII.  Non  poue  qui  hmc  tentiant  Pelagiano- 
tum  tocUtatem  recu$are9  nisi  sententiam  mutent;  neque 
amplecti,  nisi  palam  ab  Ecclesia  dittentiant. 

179.  Sanctorum  ad  tancta.  Doct.  Lovan.  :  Id  est,  rj 
ad  lempla,  sacramenU,eic.;allusio  ad  tancta sancto- 
rum  templi  veteris. 

181.  Decreta  Patrum.  Docl.  Lovan. ;  Id  est,  Pontifi- 
cum  et  Synodorum  contra  Pelagianos. 

ibid.  Regumaue  piorum.  Doci.Lovan.  :  Imperato- 
rum  llonorii,  Theodosii,  ConsUiitii,  etc.  qui  contra 
eosdem  edicia  ptiblicarunt.  Hinc  de  Bonifacio  PP. 
Auctor  contra  Collat.  c.  6  :  Piittimorum  imperatorum 
catholica  devotione  gaudebat,  et  contra  inimtcos  gratim 
Dei,  non  totum  apottoticit,  ted  etiam  regnt  utebatur 
edicttt. 

*  Camjt  VIII.  Eadem  posse  queri  Pelagianot  apud 
Eecietite  prmtulet.  Pelaqianorum  oratio,  qua  postulant 
sic  de  te  judtcari,  ut  t<  /  in  Ecciesiam  recipiantnr, 

Patrol.  Ll. 


quodque  docent  Semipelagiani  docere  permittantur,  vel 
tiiam  illi  una  tecum  forat  pellantur. 

185.  Concilium.  Videtur  S.  Prosper  ex  duobus 
conciliis,  aitero  Novemb.  417,  aitero  Maii  418,  unum 
facere. 

486.  Trepido  favori,  nerope  Massiliensium  erga 
Pelagianos,  quibus  favebant,  sed  trepide  ob  leges. 

187.  Alille  senum.  Positum  pro  nuniero  magno  epi- 
scop<>ruin,  aquibus  Pelagiani  in  hacsua  propositione 
repulsam  passuri  erant,  uti  antea  tulerant  damnatio- 
nis  senteniiam. 

188.  Tota  nefandm  hmreuos  tummay  etc.  Id  pro- 
priuiu  haeresis  Pelagiansr,  ac  magnopereanimadver- 
tendum  :  quod  varii  illius  errores  naiurali  quadam 
colligaiione  ita  invicem  inter  se  contexti,  aiqne  alii 
ex  aliis  neii  sunt,  utsi  unicum  admiseris,  in  caeteros 
omnes  vel  invitus  devolvare.  Id  observatum  jam  alias 
a  S.  Prospero  libro  coutra  Collai.  cap.  ult.  :  Quia 
notum  ett,  ita  te  faltitatit  istiut  hubere  rersutias,  ut  ti 
ei  iiceat  prmteritm  correctionit  magine ,  aliquod  (tibi 
faventium)  radicit  tum  germen  excipere,  totam  te  pot- 
tit  in  exigua  tui  parte  reparare.  Ubi  noiat  Doct.  Lo- 
van.  vulgatum  istius  loci  mendum,  reduudantibos  vo- 
cibus,  tibi  favenlrum,  aut  certe  aliis  quibusdam  de- 
sideratis.  Ad  rem  ipsam  quod  atlinei,  notat  quoque 
idem  bujus  haeresis  ingenium  Leo.  PP.  enist.  86,  ad 
Micel.  Aquileien.,  breviteraue  etiam  alioi  notatum  a 
saucto  nostro,  gratiam  Dei,  si  non  tota  juxU  fiOem 
catholicam  reciueretur,  totam  rejici,  nullo  proiude 
relicto  dimidiandi  loco. 

192.  Antiquat  artet.  Quibus  Pelacius  et  Ccelestius 
quasi  certatun,  ille  episcopis  Orientis ,  '»iic  etiam  Ro- 
manis  obrepere  tentaverant.  Doct.  Lovan. 

lbld.  Rejecerlt.et  v.  seq.,  Steterit.,  fut.  temp.  ver- 
ba;  neque  enim  antistites  jam  propositiooem  reje- 
cerant,  sed  prsedicuntur  rejecturi.  Verum  satis  id 
monet  sententia  ipsa ,  saltem  ex  quo  versus  illos 
praccedeotes  cum  ipso  adv.  o/im,  quod  hucusque  tur- 
baverat,  parenthesi  demum  inclusiniu3.  Doct.  Lova». 


107  S.  PUOSPERl 

Limilibusque  suis  sleteril  censura  salubris:     A 
Numquid  non  justus  poierit  dolor  abdita  cordis 

195  Rumpere,  et  in  tales  miseros  excire  querelas , 
(Jl  dicant :  Quxnam  isia,  Patres,  in  cordibus 

almis 
Jusiiiia  e^t  ?  quo  fiue  graves,  quo  fioe  severi  v 
Claudere  lerrarum  nobis  persistilis  orbem  ? 
Nosne  sumus  loto  miindo,  q>iorum  undique  vohis 

200  Sit  suspecta  fides,  quos  non  tolerare  queatis , 
Si  noslra  a  vesiro  vel  syllaba  dissonet  ore? 
Non  verbis  jam  nos  argumentisve  tiiemnr; 
Judicium  exemplo  petiraus.Quod  pace  maneute, 
Libera  muhorum  vox  astruii,  hoc  sine  bello 

205  Gcdatur  nobis.  Nou  nostra  inventa  fovemus  , 
Nec  primis  studiis  insistimus:  ecce  recisum  est 
Unde  olim  cerUmen  erat ,  vestrisque  reversi  B 
Cedimus,  etquxcuinque  iliis  placuere,  proba- 

mus* 
Quid  superest  culpre?  Quo  nos  decet  usque  re- 
pelli  ?  / 


AQUITANI  *08 

210  Si  vero  hacc  etiam.qu»  nospia  ducimus,  absuni 
A  veris,  et  vestra  illis  bene  cura  repugnat ; 
Cur  eitra  invidiam  poenamque  erroris  habentui 
Qui  damnala  docent,  et  per  clara  oppida  tuli, 
135  His  magnos  implent  popuios  ,  quaj  nos 
perhibentes 

215  Plectimur,  et  nuila  sinimur  consisiere  terra  ? 
Haec  in  pontificum  sancto  deproropta  senatn, 
Quam  curam  exigerent,  et  quac  decreta  roove- 

rent, 
Perspicis.  An  quoniam  culpa  securus  operta 
Non  premeris  synodo,  nec  te  poense  metus  urget, 

220  Spernis  propositi  speciem  terroris ,  et  isthrcc , 
Plena  velut  vanis  siinulacris  somuia  rides? 
Ergo  gerendorum  eveniu,  el  fine  remoto, 
llitc  lantum  in  medium  quae  jam  sunt  gestavo- 

cemus: 
Ut  facile  ei  illis  quale  hoc  sil  discutiatur, 

225  Quod  disceptantes  dudum  in  diversa  movemur. 


195.  Limitibusque  suis  steterit  censura,  idest,  fixa 
manserit  liomana  et  Africana  sententia.  Doct.  Lov. 

497.  Quo  /!«*,  pro,  quoutque?  Non  autem  pro  eo 
quod  dici  solet,  qua  intentione.  Doct.  Lov. 

199.  Toto  mundo,  q.  d.,  soli  ex  cunctis  bomint- 
bus.  Do«*.t.  Lov. 

20!.  Si  nostra  a  vestro,  etc.  Extenuare  conantur 
suum  ab  orthodoxis  dissidium  (ex  baereticoruin  om- 
nium  in«enio ) ,  quasi  in  verbis  solum  et  vocibus 
situm.  Porro  hunc  versum  vulgati  codices  cum 
proximis  hunc  in  modum  conjungunt , 

....Quos  non  tolerare  queatis? 
Sl  nostra  a  vestro  vel  sytlaba  dlssonel  ore, 
Non  verbis]amnos... 

Nos  Gallum  (id  est  virum  doctissimum  qui  versi- 
bus  el  prosa  linguae  Gallicana*  reddidit  hoc  poema) 
secmi  surnus.  Doct.  Lovan. 

203.  Judieium  exemplo  petimut :  conlra  qaam  dici 
solet, nonexemplis,  sed  teqxbus  judicari.  Petunt  itaque 
rie  se  statui  Semipelagianorum  exetnplo,  ut  si  illi 
absolvantur,  ipsi  quoquehabeanturabsoluli.  Editio- 
nes  Lugd.  Lovan.  et  Duac.  babebant,  extemplo,  sed 
iucongrue.  Doct.  Lov. 

Ibid.  Pace  mancnte.  Id  est,  saiva  communione 
Ecclesiastica,  nt  supra  non  semel.  Conformiter  hv 
tellige  v.  seq.,  sine  betlo.  Doct.  Lot. 

204.  Multorum.  Magno  enim  numero  jam  inde  ab 
iniiio  fuiase  Semipelagianos  Auctor  quoque  testatur 
opist.  ad  Aug.,  adeo  4il  sub  finem  ejusdem  paucos 
dicat  (eorum  comparatione)  perfectm  gratim  intrepi- 
dos  defensores;  maxime  cum  factio  ingenti  poientia 
et  gratia  niteretur,  ut  idem  ostendit.  Docl.  Lov. 

205.  Inventa  sua,  et  v.  seq.  Prima  studia,  vocant 
prima  dogmata  supra,  eap.  !,  expressa;  quasi  di- 


cant :  Non  eadem  jam  est  nostra  doctrlna  qtiae  pri- 
mutn  cum  nos  damnastis  ;  ecce  inde  recidimus  ea 
de  quibus  quafstio,  ista  nimirum  supra  meinorata, 
cap.  -8,  toto  paragrapho  2.  Doct.  Lov. 

208.  Qucecumque  iUis:  nempe  Semipelagianis , 
qnos  adhuc  pro  vestris ,  seu  veslrae  communionis 
habetis.  Jam  enim  cap.  8  paratos  se  geruuj  toti  ho- 
rum  doctrinae  subscribere :  Qu&que  plaeent  vobis , 
aiunt,  amplectimur. 

209.  Quid  superestf  etc.  Vulgati  (Lugd.,  Lovan. 
Duac.  et  Colon  )  ferebant :  Quid  superest  culpce,  quo 

r  nos  decell  etc. , 

<-  Sic,  ut  qno  esset  sexti  casus  relativum,  afflceret- 
que  quid  cutpce.  N»s  autem  ita  restituimus,  uti  puta- 
mus  ab  Auctore  scriptum  ex  j£neid.  v : 

Qai  fiuis  staodi?  quo  me  decet  usque  teneri? 

ubi  perspicua  est  tmesis  in  quousque.  Doei.  Lot. 
Hunc  sensum  secutus  estquoque  translator  Gallicus. 

210.  Quce  nos,  uimirum  una  cum  vestris%  seu  8*- 
mipelagianis ;  agitur  namque  de  dogmatis  utrique 
sectae  communibus.  Doct.  Lov. 

213.  Per  eiara  oppida,  et  v.  seq.  Magnospopulos. 
Videlicet  Massiliojy  vel  aliis  etiam  locis  in  Galtiay  nt 
ail  Itilarius  epistola  ad  Angtistinum.  Hinc  etiam  toia 
factio  Massiliensium  nomen  accepit,  et  Auctor  quod- 
dam  opnsculum  contra  Capitula  Gallorum  scriptit. 
Kespondit  quidem  hic  etiam  ad  excerpta  Genuen* 
sium;  sed  hi  Semipelagiani  non  erant,  ut  escerpu 
illa  indicant :  quapropter  luliam  ab  hac  labe  imiuu- 
D  nem  fuisse  credidero.  Doct.  Lovan. 

225.  Movemur.  Galltis  (iranslator)  voeamur  ;  nec 
fortassis  incongrue,  nisi  tertius  retro  versua  codem 
iierum  verbo  clauderetur.  Doct.  Lovau. 


PrfRS  SECUNDd. 


ABGUMENTUM. 

rneeipuaPelagii  dogmaU,  vel  ipsis  fatentibus  Semipelagianis,  ab  Ecclesla  damnata,  percurrit.  Tum  proponit  illorum 
doctrinam.  euHis  duaBpartessunt.  Una  est,  universis  prorsus  botnioibas  offerri  graiiam  a  Deo,  qui  vult  orones  homiues 
salvos  fieri.  Altera  linerum  arbitrium  in  cauu  esse  cur  unus  gratiam  amplecUtnr,  alter  respuat;  tinns  persevoret,  alter 
non  perseveret,  eo  quod  gratue  opem  slbi  comparare  negleserit,  quod  omaes  possum,  cum  ex  primigeni®  iDtegrttatit 
reliquiis  salis  virium  in  naiura  residuum  fuerit  ad  opem  Dei  desideraodam  et  postuhniriam.  Primam  parleni  de  gr;itia 
omntbusoblaU  per  quain  salvi  esse  possiat,  refellit  tum  eiemplo  eorum  infldeliiim  qui  de  Odei  mysteriis  nihil  uoMiuam 
audleranu  qaosque  adeo  eertum  est  oon  potuisse  nec  gratise  necsalutis  esse  participes;  tum  hac  ratione,  quod  si  ueus 
omoes  penitns  bomines,  nemine  excepto,  salvos  fieri  vellet,  omnes  salvarentur,  cuin  haud  dubie  impleatur  quidqukl 
vult  Oiuoipoteos.  Ut  autem  akeram  partem  coufutet,  duo  facit.  Primum  quidem,  qua  ratioue  in  animis  nostns  graiia 


M 


GARMEN  t)fc  INCrttTlfe.  I>ABS  SECUNDA. 


110 


operewr  eqsfeiiat,  nempe  non  consiKo  tantnm  benignoque  fcortalu  docens,  suadensqoe,  sed  mutans  inlas  mentem9 
bciensqae  insuperabiliter  ut  velit.  Deinde  vero  demonstrat  anie  gratiam  illam  qu»  velle  et  operari  in  nobis  operatur, 
nemiuem  posse  seipsum  praparare  ad  gratiam ;  quoniam  fldes,  qu»  prima  datur  per  quam  caelera  impetrenlur,  gratui- 
ttm  Dei  tftsmmi  est,  neque  onte  iliam  ouidquam  agere  bomo  potest,  qno  ipsam  ettfcreitor,  eum  cftnnii  etiam  probitatia 
opsra  nisi  ex  semioe  ver»  fidei  oriantur9  peocata  siat. 

•  brria  sfliiUa  auisqo»  trtdklit  fceresiarches  a  *50  Oitenftum  es*,  quam  stnt  fidea  sit  vestra  pate- 


(Quod  cognoscis),  ait,  naturam  qus  bona  factt 

e«l, 
Nullis  cum  viliis  in  quoquaro  orhhoo  cretri , 
137  N**  ^uiqutfli  primi  culpam  noeuiase  pi- 
rentis, 
230  El  quonitm  tties  naseantur  nunequoque»  qutlis 
Ille  fuit  nostri  generis  ptter  tnte  reatum  : 
Poast  bominem  siiie  peccato  deeurrere  vitam, 
Si  Telit9  it  petuit  ntUo  delinquere  pi  intus 
Liberiateeua.  Nempe  b*c  dtmnttt  fateris 
235  Genciiiia,  muodique  manu.  Gennectit  et  illud 
Idem  tuctor,  quod  tot  iia  aanctos  miaeritolim 
Coslorum  in  regnofn»  sicot  nunc  gratia  roittit. 
Hoc  quoque  judtcio  stocto  scia  esae  peremptum. 
Objectum  est  aliud  ipsum  dixisse  magistrum : 
240  Quod  meriiis  hemkiooi  iributtur  grttit  Christi, 
Quantum  quisque  Dei  donis  se  fecerit  aptum. 
Sed  nimis  adTeraum  hoo  fidei,  nimitimque  re- 

pugnana 
Esse  vfdens,  dixit  te  flon  itt  credere,  et  illoa 
Damnari  dignos  quorum  mena  Uta  teneret. 
i45  Qno  cernie,  cum  judicibus  daronantibus  islt 
Coosensisse  reum ,  nec  queroquam  hoc  posse 

tueri, 
Qoae  tamen  ipte  auis  ruraum  eiroluiese  libellia 
Deiegitnr.reprobomiosensnm  folleftdoreversus. 
•  Nonc  igiwr,  quooiam  quid  nostris  diRpli- 
cuisset 

*  Ctptrr  IX.  Hareseos  Pttaqienm  cdpita  trfcfe,  ipsis 
fatentibuM  Semipelagianit,  ab  Ecxtesia  demnata  sunt. 
Hominem  ob  omni  peccati  labe  purum  natci.  Posse 
unumquemque,  ti  veiit,  sihe  peccato  dnctte  vitum. 
Per  ie&tm  Moyti  saluttm  obtineri  potuisse.  Gratiam 
secundum  metitm  dori. 

«27.  Qmod  cegnostis.  Turbabtnt  et  h&  voces; 
ideoque  ptrr-ntbe«i  inclusimns. 
v  «55.  V.  soprs.  v.  42  et  77. 
"  Ibid.  Mundique  manm.  De  saBculsri  impertionim 
pnieetate  fnterpreiatur  Gailns  (de  l^ge  scilicet  Ho* 
norit  imferatoris).  NounetnO  alios  ititelligit  de  ge- 
aerali  sobscripifnoe,  qu»  cirjosvia  ordinis  homines 
promiscue  Pelagiaooe  damnare  cogeretitnr.  Simpli* 
ciu«  erat  arcipere  de  con*ensu,quo  conciliorum 
AfrictB  constitutionem  contra  mimicos  gruticc  Dei  totus 
mundus  amplexus  est,  ut  supra  dicentem  aodivimus 
Auctorem  ipsum  td  ▼.  7$.  Si  limen  de  subscriptiotie 
mtelligenduaaittocus,  tom  audire  malim  Peiagianos, 
qui  apud  Augtiftt.  1.  iv  ad  Bonif.  c.  8  :  Episcopis  sini 
congregatione  synodi  in  locis  suis  tedenlibus  subscri- 
ptionem  querunttir  eixtortam,  de  cssteris  vero  ordini- 
\m*  altum  tocenl.  Doct.  Lov. 

i.%*.  In  concilio  Diospolitano. 

1S9.  Iptum  dhcitse  maghtrum.  Tn  eadem  synodo 
quidem  tam  soquens  quam  pnecedens  articulus , 
itmqiiam  a  Gctiestio  asscrtus  objiciiur  :  sed  quod 
discipulus  aa^eruerat,  merito  Pelagio  ut  magistro  at- 
inbmtlin  eai.  Cjeternm  ad  hnnc  posteriorem  respon- 
dit  Pehgiur:  Mcec  utrum  Cottestii  sint,  ipsi  tidcrint 
qui  dicunt  ea  Ceeitttii  ttse ;  ego  tero  numquam  tic  le~ 
itM,  sed  anoAkemaiixo  qui  sic  lenent.  Vide  Aug.  lib. 
de  Gest.  Pelag.  cap.  14.  Qno  libro  reliqua  etiam,  qux 


acat. 
Cratia  qua  Christi  populus  sumus,  hoc  cohi- 
betur 
Limiio  vobiscum,  et  formam  banc  ascribkia  illi, 
Ut  cunctos  vocet  illa  quidem,  inritetque ;  nec 

ullum 
Prseieriens,  siudeat  communem  aflerre  stlntem 
V.H5  Omnibus,  et  totum  pecctto  tbsolvere  mundtim. 
Sed  proprio  quemqoe  trbitrio  parere  voctnti, 
iudicioqtte  suo,  mott  ie  exteudere  mente 
Ad  lucem  oblatam,  quas  se  non  SHbtrahat  ulli, 
Sed  cupidoa  recti  juvet,  illustittque  voientes. 
260  Hi««c  adjulorie  Domini  boniiate  nmgistra, 

Crescere  virtutum  studia,  ut  quod  quisque  pe« 
B  tendum 

139  Maadatis  didicit,  jugi  sectetnr  amore. 
Esse  autem  edoctis  istam  communiter  xqtiam 
Libertatem  animis,  ut  eufeum  explere  bcaium 
165  Persisteodo  queant ;  finem  effectumque  peiitmn 
D.mte  Deo ,  ingeniis  qui  numquam  desit  hone- 

Btis. 
Sed  quia  non  idem  est  cunctia  vigor,  et  variarum 
lllecebris  rerum  trohitor  dispersa  voluntas; 
Sponte  iliquos  vitiis  succuinbere,  qui  potuissent 
270  A  lapsu  revocare  pedem,  stabilesque  manere. 
4  Ja>  quia  sumroatim,  ut  potuit,  senteoiia 
vesira 
Decursa  en :  Dtc  unde  probes  quod  gratia  Cbristi 

£  hic  de  synodo  ista  dicunlur,  videri  possunt.  Doct. 
Lov. 

947.  Excotuiue  tibeWs.  Hoc  illi  Aiigusiinus  mul- 
tis  locis  improperat,  ac  in  primis  lib.  de  Grat. 
Christi.  Item  de  Peccat.  «riein.  Porro,  excoluiste  li- 
beltis,  dictum  est  ut  supra,  Vereibus  excolui.  Doct. 
Lov. 

*  Ciruf  X.  Semipelagianorum  doctrina.  Gratia 
omnts  invitat,  nec  ullus  est  cui  salutem  afferre  non  stu- 
deat;  sed  proprio  quisque  arbitrh  paret  voctmti;  eos- 
que  jumt  gratia  qui  juvari  tolunt%  et  in  quibut,  adju- 
vante  Domhio,  crescunt  pattmodum  virtutct.  iia  nt 
nullis  non  adsH  perseeerandi  facuttas ;  verum  ex  libero 
arbitrio  evenit,  ut  aHer  perssvertL  elter  non  perseveret. 

254.  Grtirra.  Sapientiae  in  SCripturis ,  iiinx:itui 
Prov.,  Sap. ,  Eccl. ,  etc.,  prrsona  attnbuitur;  qux- 
que  de  illa  dicuntur  promiscue  de  increata  et  crenta, 

Jiro  locorum  diversitale  accipiuntnr  ab  ittterpretibns. 
dem  hic  tantum  de  gratia  mooitum  velim ;  caetera 
relinquens  vario  lectorum  palato. 
D     25z.  Vobiscum.  Rdit.  Lugd.,  nobitcum;  et  v.  scq. 
nec  illum,  uhi  ca?leri,  vobiscum  et  nec  uttum. 

257.  Judicioque  suo.  Puto  judicium  voluntatis  in- 
tefligi,  nt  vocal  JUlianuu  lib.  iv  conlra  Julian.  c.  4  . 
seu  libernm  eleciion^m.  Doct.  Lov. 

itO.  Bonitate  magistra,  id  est,  docente ;  unde  mox, 
Mandatis  didicit . . . .  et,  Este  autem  edoctis,  e>c.  A<l 
dictionerh  quod  atiinet,  prxiverat  illi  ifineid.  xu  : 
....  Non  nrte  magittra.  Dort.  Lov. 

•Caput  XI.  Confutat  iltam  [Pelagianem)  doctrinam, 
Dici  non  potse  quod  nemo  &i (  ctit  non  detnr  Ch\  h  \ 
gratia,  et  quem  tattare  non  vetit.  Quod  eorum  exewptj 
probat  qui  de  fidti  mytteriis  nihit  acceperunt. 


«75 


1M  S.  PROSPERl  AQUITANl  11 1 

Nullum  omnino  hominem  de  cunctis  qui  gene-  A        Demonstrare  Deus;  sua  quemque  adversa  vo- 

lonias , 
Arguat,  et  culpa  obstringat,  quia  lumine  primo 
295  Per  vitia  oppresso,  sit  facta  indigna  secundof 
141  Qu°d  sl  Armalur ,  nequidquam  plectimus 

illos, 
Qui  nullum  innatum  vitium  nascentibus  aiunt, 
Incolumique  omnes  cum  liberUte  creari  : 
Gratia  quos  Christi  meritorom  examine  jnsto 
500  Eligat,  el  dignos  viU  vocet,  accipiaique. 

Namque  utromque  simul  sapitis,  qui    dicitis, 

Omues 
Omnibus  oblatum  potuisse  apprendere  munus, 
Naturae  quoniam  non  sit  detracta  facultas, 
Nec  sine  justitia  pereant  qui  mentis  bonorem 
*  An  bonitas  divina  quidem  non  destitil  omnes  B  505  Sordibus  obruerirvt  vitiorum,  ut  lumen  ab  allo 
Vellevocarehomines,  sednon  simulaptafueruni  Emissum  indigna  nollet  requiescere  sede. 

Corda,  quibus  possent  conferri  dona  salutis;  Sic,  quod  nascendo  est  unura,  distare  volendo; 

290  Dummorumobsistitferitastruculentamagistris  Ut  meritum  ad  paucos ,   naturaque  spectet  ad 

DifGcilesque  aditu  transcurrit  gratia  gentes  :  omnes. 

Ut  quoniam  lucem  offerri  voluisset,  et  ipsis  *  Su>  tamen  ha?c  aliqua  si  vis  ratione  tueri  f 


rantur 
Prsetereat,  cui  non  regnum  vitamque  beatam 
Impertire  velitt  Nec  enim  vcl  tempore  nosiro 
Omnibus  in  terris  jam  certum  esl  insinuatum 
Gbristi  evangelium :  ne  dicam  exordia  doni 
Non  potuisse  simul  toto  decurrere  mundo. 
llla  quidem  ad  cunctos  ferri  sunt  jussa :  sed  tino 

2S0  Tempore  non  agitur,  quod  tempore  dicitur  uuo. 
Dumque  suis  aditus  Domino  pandente  ministris, 
Crescunt  primitiae,  fueriut  omnino  necesse  est 
Quaedam  terrarum  partes,  ubi  gratia  nondum 
Gorda  hominum  lenebris  absoiverat  impietatis, 

285  Et  dira  innumeri  demersi  nocte  peribant, 
Com  muliaeaccepto  fulgerenl  lumiue  mentes. 


275.  Nec  enim9  etc.  Videsis  idem  argumentum , 
re<pons.  adcapit.  Gall.  c.  4.  Doct  Lov. 

2;7.  Doni>  Evangelii :  sicut  infra  v.  289,  Dona 
mlutis.  Doct.  Lnv. 

2Si.  Absolverat.  Fateor,  in  edilis  antiquioribus 
esse  Absorpserat :  sed  repugnat  sententia;  et  creden- 
diim  est  hic  scriptum  fuisse  tenebris  absolverat,  sicut 
iufra  v.  881,  Pcenaque  absotvere.  Doct.  Lovan.  Idem 
jam  ante  ex  conjectura  certa  indicatum  a  traductore. 
ttriusqoe  judicio  fulti,  et  iusuper  doctoris  exemplo, 
hanc  voceiu  textui  restiluere  non  dubitavimus. 

Ibid.  lmpietatis  :  pro  iufidelitate ,  ut  non  solum 
libri  sacri,  sed  ctiam  prophana  judicia  olim  loque 
b  nnur.  Hinc  Ghrisliam  impietatis  seu  atheotetos  dam- 
nati  ( a  paganis  errantibus ).  Doct.  Lov. 

*  Cahut  XU.  Hespond.  Semipelag.  Quibu*  fides  non 
ett  annuniiata,  eo$,  lumine  naturae  per  vitia  oppretto9 
aptos  non  fuisse  quibus  dona  salutis  conferrentur.  — 
Confutat.  Qui  hoc  dicunt  in  duas  Pelagii  hmeses  in- 
cidere  :  1°  naturam  humanam  non  esse  lcctam9  utpote 
quw  gratiam  appetere,  seque  ad  eam  prmparare  possit ; 
2*  Gratiam  secundum  merita  dari. 

288.  Sed  non  simul.  Sic  episl.  ad  Rufin.  cap.  15. 
An  dicendum  ett%  inquil,  voluntati  Dei  humanas  obti- 
s>eie  volunlateSy  et  lam  (cros  tamque  intractabiles  ho- 
rum  hominum  more* ,  ut  Evangelium  ideo  non  audiant 
( hoc  est,  ipsis  non  pr;i  dicetur),  quia  prcedicationi 
impia  corda  non  pateant  ?  Quod  enugium  ibidem  egre- 
gie  quoque  praecludiiur.  Doct.  Lovan. 

290.  Magistris.  id  est,  predicaloribus.  Doct.  Lov. 

291 .  Transcurrit :  non  pro  percurrit,  ut  infra,  584 ; 
sed  pro  prcetercurrit9  seu  praUerit ;  agitur  enim  de 
geutibus,  quas,  ut  dicitur  infra  650  : 

Gratia  neglezil  degentes  mortis  io  umbra. 
(Doct.  Lov.) 

293.  Dcmonstrare,  etc.  Phrasis  dura ,  nec  sapiens 
Prosperi  faciliutem.  Putem  omnino  legendum,  Se 
monstrare ;  ut  periodi  sensus  sit,  Deum  omnibus  lu- 
cem  oblatam  voluisse,  ac  re  ipsa  obtulisse,  qua  unum 
saltem  Deum  verum  agnoscerent*;  atque  illis  suffi- 
cienter  se  ipsum  monstrasse :  at  etiam  oblaturum 
fuisse  lucem  Evangelii,  qua  castera  ad  ejuS  cultum 
I  ertinenlia  noscerent,  nisi  prima  ista  luce  per  viiia 
opprcssa,  se  altera  illa  indignos  reddidissent.  Esi- 
quc  plane  conformis  locus  auctoris  epist.  ad  Aug. 
post  inedium  :  Quandoquidem9  aiunt  t  inexcusabiles 
sint,  qui  et  ad  unius  veri  Dei  cultum  potuerint  instrui 


intelligentia  naturali,  et  Evangetium  ideo  non  audierint, 
quia  necfuerinl  recepturi.  Doct.  Lov. 

294.  Lumine  primo :  nerope  intelligcntia  naiuraii , 
isia  de  qua  loco  citato;  v.  seq.  vero  tecundo,  id  est, 
Evanqelio9  ut  ibidem.  Doct.  Lovan. 

297.  lnnatum9  potios  quam  iUatum,  ut  alii ;  tum 
quod  infra,  v.  820,  similiter  legatur,  nune  taUm  ir- 
nasci  ,  etc. ;  tum  quod  illa  hic  innatum  nascentibut 
sibi  concinnitate  quadam  congruani.  Doct.  Lovan. 
Hoc  in  margine  notarant  edit.  anieriores  el  emen- 
daverat  jam  translator  eruditissimus. 

301.  Otrumque  simul  sapitis ,  cum  Pelagianis  :  vi- 
<-  delicet  et  quod  bominescum  incolumi,  etprimigenia 
ista  libertate  nascantur ,  et  quod  gratia  vocet  eos 
quos  meritorum  ezamine  justo  invenit  vocatione  di- 
gnos.  Primum  nempe  sapiunt  asseruntque  duobus 
versibus  proximis,  alterum  vero  c«terissequenlibus. 
Quod  utclarius  videatur,jjUvabiteosdem  versus  per 
sesatisobscuros,  brevi  parapbrasielucidare.  IUque.  ' 

Ibid.  Omnes  omnibus  oblatum.  Id  est,  omnes  na- 
liones  et  bominessuiarbitrii  meriio  potuisse  efficere 
ut  sibi  Evangelium  amiuntiaretur  :  nimirum  non  ad- 
mittendo  obstantem  cordis  duritiem,  morumque  fe- 
riialem  (quando  quidem  integram  ad  id  liberutem 
non  amisissent).  Adeo  ut  qui  auditione  Evangelii 
frusiraii  »unt,  eam  praecise  ob  causam  illa  sint  tru- 
strati,  quia  dignum  Evangelio  locum  in  se  suis  pro- 
priis  meritis  non  pnepararunt.  Atque  ita  fieri  ut  qui 
nativa  arbitrii  liberute  sunt  aequales,  dispari  ejus- 
dem  usu  insequales  efficiantur :  siique  meritum  pau- 
corum,  licet  naturaiis  merendi  facultas  sit  omnium* 
Doct.  Lovan. 
D  302.  Apprendere*  pro  asteaui  (ut  etiam  v.  845) , 
est  inclinantisLatiniutisvocabuIum,  taudem  eiiam 
vernacule  usurpan  coeptum  pro  addisctre.  Obiler 
aotem  notai  i  potest  quomodo  hunc  infiniiivum  Au- 
ctor  phrasi  sibi  familiari  conlinuo  mutet  in  subjecti- 
vum ,  cum  post  versum  interpositum  pergit :  Nec 
sine  justitia  pereant.  elc  ,  pro,  perire.  Doct.  Lov. 

*  Capdt  Xlll.  Ostendit  non  taiem  esse  in  Deo 
salvandi  omncs  voluntatem  quatem  illi  volebant.  Eo 
quod  non  omnes  reipsa  salventur,  autad  fidem veniani9 
et  si  quidquid  vult  Deus  haud  dubie  imnlealur.  —  Lle- 
spona.  Semipelag.  Deus  omnes  vult  salvare$  neque  to* 
men  omnes  salvantur,  quia  hoc  libero  arbUrio  aiii  vo- 
lunty  alii  nolunt.  —  Confulat.  Indignistimum  est  vo- 
luntatem  hominis  impedire  ne  fiat  quod  vult  Omnipo- 
tens. 


115  CARMEN  DE  INGRATIS 

510  El  credi  tam  stulta  cupis,  jam  pande  quid  hoc  sit,  A 
Qood  bonus  omnipotensque  Deus9  non  omnia 

snbdit 
Corda  sibi,  pariterque  omnes  jubet  esse  fideles  ? 
Nam  si  nemo  nsquam  est  quem  non  velit  esse 

redemptnm : 
Hand  dubie  impletur  quidquid  vult  summa  po- 


515  Non  omnes  autem  salvantur,  magnaque  pars  est 
Qua  sedet  in  tenebris  mortis,  nec  vivificator. 
An  varii  motus  animornm  talia  gignunt, 
Libertasque  facit  causam  non  omnihns  unam  ? 
Ergo  hominis  valida  arbitrio  divina  voluntas, 

320  Aut  etiam  invalida  est,  operis  cui  finis  in  illo  est. 
Quem  frustra  juvisse  velit,  nisi  praeferat  ille 
Affectum  cujus  comitetur  gratia  cunsnm. 
•  At  si,  dimota  certandi  nube,  serenis 
Qua  sunt  vera  oculis  mecum  intueare  modeste, 

325  Et  vetera  exemplis  manifestis  plena  videbis 
Sa&cula,  et  in  nostro  cognosces  tempore  multa 
Qua  doceant  virtnte  Dei  conversa  malorura 
Corda,  quibus  recti  nihil  umquam  insederat,  et 

quae 
Nullum  justitiae  signum  sensumve  gerebant. 

530  143  Namque  ut  nunc  saevas  gentes  et  barbara 
regna, 
Ignoti  prius  aut  spreti  nova  gratia  Ghristi 


B 


PARS  SECUNDA.  1M 

Attrahit,  et  terra  templum  sibi  'condit  in  omni : 
Sic  prius  immites  populos  urbesque  rebelles, 
Vincente  obstantes  anhnos  pietate,  subegit. 

555  Non  hoc  consiHo  tsmtum  hortatuque  benigno 
Suadens  atque  docens,  quasi  normam  Legis  ha> 

beret 
Gratia  ;  sed  mutans  intus  mentem,  atque  re- 

formans, 
Vasque  novum  ex  fractoflngens,  virtutecreandL 
Non  istud  monitus  Legis,  non  verba  propheta?» 

540  Non  praestata  sibi  praestat  natura  ;  sed  unus 
Quod  feck,  reficH.  Percurrat  Apostolus  orbem; 
Praedicet,  hortetur,  plantei,  riget,  increpct,  in- 

stet, 
Qoaqne  viam  verbo  reseratam  invenerit,  intret: 
Ut  tamen  his  studifs  audilor  promoveatur, 

545  Non  doctor,  neque  discipulus ,  sed  gratia  sola 
Efflcit,  inque  graves  adolet  plantaria  fructus. 

Ilxcsemen  fldei  radicem  afflgere  menti, 
Eque  sinu  cordis  vatidum  jubet  edere  germen. 
H aec  roaturandam  segetem  servatque  fovetquc ; 

550  Ne  lolium  ettribufi,  et  vanae  dominentur  avenac : 
Neventusfrangat,  torrens  trahat,  aestus  adurat : 
Neu  cum  se  nimium  laeta  et  praefortis  in  altum 
Exlulerit,  turpi  procumbat  strata  ruina. 
*  Et  nosista,  inquis,  sentimus  de  bonitale 

555  Ac  vnrtute  Dei :  quae  ni  foveatque  regatque 


5i0.  Operis  finis.  Id  est,  snccessus.  Doct.  Lovan. 

Ibid.  In  illo  estf  nempe  arbitrio,  ut  prima  fronte 
apparet.  Sed  quae  sequuntur  v.  sequenti,  quem  et 
ilti,  indicant  omnia  simul  esse  reiativa  homiuis  v. 
praeced.  Doct.  Lovan. 

521  et  seq.  Prmferat  affectum  cujus,  eic;  eo  sen- 
so  qno  quis  facem  aut  signum  prmferre  dicitur.  Quod 
notatum  oportuit  ob  vocis  et  phrasis  ambiguitatem. 
DocU  Lovan. 

*  Cifut  XIV.  Ostendit  gratia  et  virtute  Dei  omm 
tempore  conversa  e$$e  peuima  corda,  quibus  nihil  rectm 
totuntatU  umquam  insederat.  Gratiam  non  operari  do- 
eendo  sotum,  hortando,  tuadendp ;  ted  efficaciter  men- 
tem  immutando,  et  volentes  es  notentibut  faciendo  vir- 
tute  omnipotenti.  Quod  prmstare  non  potest  nec  far, 
nec  verbi  divini  prmconcs,  nec  natura  tibi  ipti  dimitsa. 
Gratiam  eficere  %t  fides  radicem  agat  in  cordibus  ho- 
mnunt9  acl  germinet,  ut  crescat,  ut  maturescat,  utcon- 
servetwt  ae  perseveret  usque  in  finem. 

558.  Virtute  creandi.  Id  est,  eadem  virtute  et  po- 
tentia  nunc  reformans,  qoa  olim  formavit :  hinc  enim 
mox  illud  :  Quodfecit,  reficit.  Doct.  Lov. 

540.  Prmstata.  Doct.  Lov.  legi  mavult,  Prostrata9 
etsi  ediliones  omnes  legant  Prmstata  sibi ;  id  est, 
sibidimissa,  inquiunt;  nec  eiiam  careret  elegantia 
a  conjugatis,  ut  vocant,  Non  prmstata  tibi  prmttat 
natura.  Tamen  legendum  prottratn  putat,  turo  nuod 
prbstrau  nattura  etiam  infra  repetatur  v.  889 : 

Sed  prostrata  semel  quanto  nstnra  profundo,  etc. ; 

lom  quod  v.  598  et  seq.  in  eamdem  senteutiam  le- 
g*tur : 

Nemo  afii  dat,  nemo  sibi;  non  littera  legis 
Nec  natnratts  sapienila, 

(en  quod  dicit  natura;  sicautem  prosequilur : ) 

qua  semel  acta. 
In  prmceps,  etc., 

quod  idem  est  sane  ac  prostrata. 
416.  Adolet.  Sic  etiam  ad  Capil.  Gall.  scnt.  6 : 


Arbitrium  hominis  (libertatem)  gratia  Dci  non  abolct, 
sed  adotet. 

P.  ttamus  in   illud    Pharnuceut.  :   Verbenasque 

adote  pinguet.  Adotet  inquit,  proprie  est  Auge ,  elhic 

caC  euphemiasmon,  pro  Incende  dicitur.  Noster  igi- 

tur  inueitatius  quidem  foriassis ,  sed  tamen  proprie 

C  hanc  vocem  posuit.  Doct.  Lov. 

547.  Radicem  affigere  menti.  Dixerat  Virgilius 
Georg.  2  :  Radicem  aMgere  terrm.  Quin  lotus  hic 
pene  paragraphus  e  ueorgicia  expressus  est.  Doct. 
Lovan. 

550.  Ne  lolium,  etc.  Ramus  ln  similem  Virglii 
versum  Eclog.  5, 

Infelii  lolium,  et  steriles  dominantor  aven». 

Lotium ,  ait,  Grmcis  est  tizanion ,  Fraucis  yvrma  : 
Versus  idem  repetitur  Georg.  1  : 

Lappteque,  tribulique,  interque  nitentia  culia, 
Iofelix  lotium,  etc. 

O/ficit  oculis,  quod  Ovidius9  \  Fast.  testatur  : 
Et  careant  toliis  ceulos  vitiantibus  agri. 

Tum  ita  pergil  de  avenis  eodem  versu  :  Avena  primim 
frumenti  vitium  ett,  ait  Ptiniut  t.  xvm,  c.  17.  Steriht 
porro  dicitur  ad  differentiam  tativm  :  vana  pro  eodein 
D  dicitur,  Georg.  i  : 

Exspectata  seges  vanis  illusit  avems.  Doct.  Lovan. 

*  Caput  XV.  Semipetagianorum  ficta  Ecctesux  do- 
gmatum  approbatio.  Fatentur  hominem  per  se  ncc  ;»- 
stitiam  nec  salutem  consequi  posse  aut  perseverare ;  sed 
contendunt  vocami  et  hortanti  Deo  atsentiri  propria 
arbitrii  libertatet  cujus  ille  conatum  sequatur  et  pet- 
ficiat. 

55 \.  Inquis,  potius  quam  inquil,  ut  vulgati,  cum 
aliquot  his  capiiibus  perpetua  sit  hominis  Semipela- 
giani  ailoculio.  Doct.  Lovan. 

555.  Qum  ni,  etc.  Idem  faietur  Collator  iib.  con- 
tra  Collatorcin  cap.  5  et  4,  quod  qoidem  tuit  inier* 
dum  molibut  homo  ad  virtutum  apvctitu*  uou&i  tstov» 


415  S.  PROSPMl 

Quos  voca^  *  tulo*  peccato  prae#tet  ab  omni ;  ^ 
Non  su*  semhil  queiuquain  prudeutia ,  nec  s« 
Ferlgitft  solu  natuff*  viribus  uilus. 
Sc4  quia  jam,  ift  nflbi*  01  veile  ei  noUe  creaHHB 

360  Arbitriique  sui  quo  vull  intendere  motus 

|45  UtacUs  accita  potesi .  patuiiqu*  per 

aurem 
luiiicit  cor^U.  quo  mundunv  proposuisset 
Coesili*s,eryate  Deus  :  men*  exeita  longum 
Ejcutiat  aomoum ;  scque  uTi  snbdaj  et  aptei, 
3G5  (Jiu  eupidaw  ei  fidain  promjw  in  g audia  ducat. 
*  Iluc  est  nobiscuin  quod  te  sentire  forebas  ? 
Haec  sincera  fides 7  NsecChristi  gratia  tecum  est? 
Cujus  opus,  fixo  distincmm  limiie,  loiuin 
E*tra/  ^oxuinem   statui»  clausa  penitua   fore  9 
lneajtis  : 
570  Yi\que  Deum  sensui  carni*  perntittis  adtre, 
Per  quo&aumpia  forisaniumdijudicet  intus, 
Seque  terat  quoquo  librata  examjioa  pondus 
Preaserit  ar.biL.rii :.  veiuti  cum.  yojce  loqueniis, 
Autrerum  actaruua  specie,  qqas.  vidimus,  aut 
quas 

di9  umper  vero  a  Domino  indigeat  adjuvari :  et  bo- 
narum  voluntatum  prtncipia,  nist  a  Deo  dirigantur9 
ad  contummationem  viftHtum  vervenirc  nin  poisint  : 
quod  postceinum  quidem  bic  uaeffertur. 

....Necse 
Pecficiet  sotys  natux»  viribua  ulhis.  DocL  Losaa.  ~ 

361.  AccUa.  Id  est,  provocata,  improprie  procut 
duhio.  Gallus  satis  apposite  in  prosa  :  Lorsquon  lui 
a  proposi  queique  chote.  Docr.  Lovan. 

363.  Contitio.  Gallus  de  magno  consilio  miraque 
rcconoinfo  redemptimiis  nostr»  iutelHgere  videtur, 
llinc  sa.l.is  qnidem  inaguifce : 

Lorsqu'Qn  lui  a  fait  ouir  ces  moy.eus  tneffajries, 
Dont  un  Dieu  daigue  user  pour  sauver  les.coupables. 

Dubitom  tamen,  an  non  senstis  germanus  sit :  Quo 
mundum  propotuisset,  eic;  id  est,  quldad  saUileiu 
Deus  a  nobis  velit.  Porro  propotuittet  phrasi  Aucto- 
ris  positum  e*l  pro  propQsu^rU^  uj,  SMpra*  v. 349, 
dispticuisset ;  el  v.  292,  votuittet.  Doct.  Lov. 

365.  Cupidam  et  fidam.  Respicr  videHtr  ad  duo 
illa  quae  Massilienses  prtevie  ad  gratiam  requirebant; 
nempe  desiderituii  sajictUatia  et  tulem. :  yei  a^  dosi- 
derium  tantum,  sed  cunstans  illud  et  cQatinwAum , 
cui  iideni  et  gratiam  et  perseverantiam  acceptam  n 
referebant.  Doct.  Lovau.  ** 

lbid.  InGaudia.  Gallua,  prmmia:  sed  vul^alam 
nosiramque  lectionem  probat,  primo  quod  si  pramia 
legendum  foret,  tum  aptius  ad  prwmta  dictuin  fuis- 
set ;  deinde,  et  pnvcipue,  qnod  respici  videatur  ad 
locum  Evangelii ,  Intra  in  gaudium  Domhn  tui :  unde 
etiamqund  in  texlu  praecedit,  ubi  servus  fidelis  ap- 
pcllalur,  puto  bic  expressuni  per  iliud  Fidam.  Doct. 
Lav. 

*  Caput  XVI.  Confutantur.  Dogmate  itto  everti 
veram  Chrlsti  gratiam%  quiaforis  extra  animum.  Ao- 
tittnif  contliiualur,  quati  cqrdit  januam  puttet  tantum9 
non  aperiat.  liaque  hoc  pacto  gratiam  proprie  non 
agere9  ted  liberum  arbitrium  :  vetuti  cum  quit  auditit 
vel  tutitquas  ptacent  aut  ditplicent^  varie  commovetur 
animi  affectut,  non  hit  qua  audit  vet  tegit  atcribi  de- 
bet,  ted  libere  ejut  arbitrio  quod  teiptum  pro  tuo  nutu 
huc  ittuc  torquet  et  (tectit.  Contra  vero  gratia  fUctit 
votuntatem  quo  vutt  omnipotentutima  virtute;  nec 
ullum  eam  remoratur  obstoxulum.  Non  minittrum  qui 


AQUITANI  ili 

37$  Lagimua,  exorUur  secreta  cordts  in  aula , 
Nunc  amor,  auj  odium ,  nunc  spes,  metug,  Ira9 

dolorque : 
Nec  tapvcu  ho*  wqMu)   scripto?,  narratqr,  et 

auctpr 
Insevere  animo   ( quamvja  fort$  bqc  quoque 

velieiM); 
,Sed  de  perceptis  mens  judex  spontA  movetur, 
380  Et  W  mx$swt  qu.antum  ae.ew<?uit  inti*9 
Tfansit  in  affectum  quem  con.Qimver.it  «ix  se, 
Illa  volendo  s.e^uens^  istU  apUsnda  resistens. 
At  vero  OmftiDQi.ens  bomjuem  cum  fratia 
salvat, 
Ipsa  suum  consummat  opua;  cui  t^mpua  agendi 
385  Semper  acjest  qua?  ^esta  vejit :  uon  moribus  illi 
Fit  mpra,  uon  causii  ancens  su^peudUur  ullis. 
Nec  quod  s.oU  poAest^  cura  offtcioquQ.  mioistri 
E^sequitqrv>  Caiuq)isye  xicem  commUUt  agendi. 
147  Q^t  quftmyi*  uu^l^  admove^at  mMdaU 
vocautis; 
390  PuJU»nt,  noawUanta.riimas,  DeuA^rgosepuItos 
SuscU^I»  eisolvit  DQCca^i.  cora^de  viqc vos. 
Ule  obscuralis  dat  cordibus  intellecUim ; 

pradicando  extrintecut  ptantat  avl  rigatt  qliquid  este% 
ied  Deum  qui  dat  intot  mcrementum.  Admtabitet 
gratice  effcclus  in  mentibut  humanit.  Bamt  votendi  a/'- 
fectun\  quo  ad  Deusn  cor,  Qficedit,  nec  howinem,  homini9 
nec  ultum  tibi ,  neqne  per  naturatem  tapientiam  dare 
potte*  Optimt  moratorum  inter  eos  qui  natural\  demum 
tapientia  pottent  virtutet  falsce. 

368.  Ftxo  distmctum  limite.  Sie  sopratv.25l  et 
seq.  .  .  .  hoc  cohibeUir.  Limite  vobiscum.. 

369.  Clauta  fore,  seu  janua ;  non  qlausa%  ul  alii. 
Doct.  Lov. 

370.  Sentut  carnit.  Propter  illud  v.  ZQl....Patuit- 
que  per  aurem. 

374.  Specie,  alias  tpeciet ;  nt  ille  sit  rectus  verbi 
exoritur :,  sed  cum  sequaiur  mox  ajjus,  gempe,  amojr, 
odium,  etc.,  necesse  est  ut  hic  sit  obliquus,  perinde 
ut  voce  loquentit.  Doct  Lovan. 

377.  Auctor.  Jam  e*  cotijectura ,  Gnllo  meo  con- 
sentiente,  substitueram  actor9  ut  sic  tria  hsc,  scri* 
ptor9  narratory  et  actor9  cnnvenirent  ctim  tribus  iltig 
supertoribus,  voce  loquentit9  rcrum  actarum  tpecie 
quap  vidimut9  et  quat  tegimut;  cum  luccm  atlulit 
SaNustii-  rocus ,  ostendens  auclorem  eliam  pro  actore 
poni  posse,  adeoque  nihit  bic  in  vulgaiis  immutan- 
dum  esse;  sic  eniin  ilfe  paulo  post  iniiixim  Caiilin. 
distinguit  rerum  tcriotorem  et  auctorem ,  ul  auctorem 
dicat  qut  eas  agit.  Duci.  Lovan. 

379.  PercepSt  Boct  Lovan.  restituisse  »e  dtni  ex 
edftis  antiquioribus,  Pmcepiit,  cum  recentiores  ba- 
|>«rent,  percepHt,  sio  autem  intelligi  voluit,  ut 
jKneid.  vt : 

Omaia  praeceplatque  aoimo  m^ouaiante  pecegt. 

Nos  autem  eonsuHt»  aniiiftMOfibus  editis*,  Ltigd. 
Lovan.  et  Duac.t  Legimus  uniforuiiter  perceptiA.Sol* 
editione  Coloniensi  et  posteriori  Lugduuensi  habente 
pracepti».  Itteo  non  muuwrimus. 

380.  Pro  more  tuo.  Id  est,  pro  quihus  est  moribiw 
ac  ingenio.  Ua  Sallnskiu^  in  iugurtb^  :  $ibit  quitqne 

Cro  moribut  contulunt9  atii  [uger*9  afa  arma  capere. 
)oc\.  Lov. 

385.  Non  moribut  contra  rtlud  v.  £96 :  bum  Hoaim 
obtittit  [eritoA.  Doct.  Lot. 

589.  Admoveant ,  quasi  ad  pulsandum  ac  ttirran* 
dum9  ut  sequitur.  Noaigitux  admoneanl9  ut  aliqui. 
Doct.  Lov. 


t!7 


CARMEN  DE  INGRATIS.  PARS  SECUNDA. 


418 


B 


llle  ei  injustis  justos  facit,  indit  amorem  A 

Quo  redametur  amans,  et  amor  queni  conserit 
ipse  est. 

595  Hunc    itaque  affectum ,  qoo  somont  mortua 
vitam , 
Quo  tenebrae  fiunt  lumen ,  quo  immunda  nite- 

sennt, 
Qno  stulti  sapere  incipiont,  aegrique  Talescunt , 
Nemo  alii  dat,  nemosibi,  non  littera  Legis, 
Nec  naturalis  sapientia,  qus  sereel  acta 

400  In  praeceps,  iabi  novit,  consurgere  nesoit. 
El  licel  eximias  studeal  poltere  per  srtes. 
lngeniomque  bonum  generosis  moribus  ornet ; 
Caeca  Umen  fiuem  ad  mortis  per  dev  ia  currit , 
Nec  Titae  aeternse  Teros  acquirere  fructus 

405  De  falsa  Tirtute  potest,  Tanamque  decoris 
Occidui  speciem,  mortali  perdit  in  aevo. 
Omne  etenim  probitatis  opus,  nisi  semine  Terae 
fixoritur  fidei ,  peccatum  est,  inque  realum 
Tertitur,  el  sterilis  cumulal  sibi  gloria  poenam. 

410  *  Usqotk  adeo  donum  est  quod  credimus ,  et 
dala  gratis 
Gratia,  non  merita  dilai  mercede  Tocatns  : 
Nec  justorum  operum  discernit  facta ;  sed  omnes 
Sola  ex  immundis  mundos  facit,  utque  legentem 
Lectus  amet,  non  hoc  studio,  sed  munere 
sumit. 

415  Nam  si  spectatrix  meritorum  est  gratia,  et  illis 
Se  tribuit,  quorum  est  animus  ptirgaiior,  el  quos 
Per  libertatem  arbitrii  sibi  repperil  aptos, 
lusontes  tajitum ,  justosque  assomere  solos 
Debuit,  et  Teri  cupidos,  ae  recu  Tolenles. 

420  Perrersos  autem,  et  scelerum  assuetudioe  turpes 


Deturbare  procul ,  luceroque  negare  tenebris. 
Atqui  Salvator  mundi  non  praeraia  justii 
Solvere,  nec  sanis  venit  conferre  medelam : 
Sed  quod  dispersuro  eiciderat,  fractum  atquo 
jacebat, 
425  148  Quxrere,  et  invenium  reparare,  ac  red- 
dere  curae. 
*  Cehique  ue  quisquam  ex  morum  spieudore 
putetur 
Censeri,  aut  fidei  merito  ad  bona  summa  vo- 

cari, 
Ceu  non  divino  sit  munere  mentibus  ipsa 
Inspirata  fide» ;  recole  innumerabile  vulgus 
430  Relro  senum  et  juvenum,  qui  caeca  turpiter 


Libertate  aniroi,  per  coltus  daemoniorom, 
Per  magicas  artes,  per  amorem  rapta  tenendi, 
Per  slupra,  per  cxdes  vitam  duxere  oefaadam : 
Et  lamen  incumbente  obiiu ,  jam  limite  in  ipso 

455  Exlremi  flatos,  miserantem  nocte  remou 
Cognovere  Denm ;  purgatorisque  lavacri 
Munere,  nulla  mali  linquentfe  signa  prioris, 
Exeinpti  mundo  niutarunt  tartara  coelo. 
Quae  merita  hic  nuraeras?  Si  praecedenlia  cer- 
i»as, 

44u  linpia ;  si  quaeris  post  addita,  nulla  fuerunt. 
*  Si  vero  merilo  ascribis,  voluisse  renasci  : 
Nempe  utero  fidei  parta  est  tam  recta  Tolunta*. 
Porro  fldem  quis  dat,  nisi  gratia?  sic  bene  velle 
Cratia  dat  tribuendo  fidem  quae  credita  poscat, 
C  445  Qnaeque  voluniatis  meritum  creet,  ipsaque  solo 
Nascatur  spirante  Deo,  mentemque  reformans, 
De  cinere  algenti  sopitum  suscitet  ignem. 


401.  El  Ucet  eaimia$,  etc.  Sic  contra  Collat.  c.  10: 
Etiamsi  exceUentitsimit  artibut ,  et  cunctit  mortaUum 
polleal  diuiptinit ,  juttificari  ex  te  non  poteet :  quia 
bouis  tuit  mate  utitur,  in  quibut  tine  cultu  veri  Dd 
imputatxs  immunditiceqve  convincitur,  et  unde  te  de- 
fendi  existimet,  accuuttur.  Doet.  Lov. 

405.  Decorit  occidui :  eadem  pbratti  qua  epist.  ad 
Demelriadem  c.  4,  dicitur  honoret  occiduot;  id  est, 
aui  eito  transeunt  occiduntque.  In  plnribus  edili* 
(Lngd.,  Lot..,  Duac.  et  Colou.)  pro  vanamque  decorit, 
legitur  unamque,  sed  vitio  fortasse  typographi  (quod 
anle  emendaverat  Gallicus  transiator).  Saltem  leclio 
nostra  dobia  esse  non  potest ,  ita  prorsus  posceute 
sententia.  Doct.  LoTan. 

40S.  Peceatum  e$t.  Locutio  est  apostolica ,  Rom. 
xit,  25  :  Omnt  autem  quod  non  eti  ex  /ide,  peecatum 
e$t.  De  qua  consule  interpretes.  Eam  interim  emol- 
lire  Tidetur  bic  noster,  cum  addit : 

Ibid.  Inque  reatum  vertkur,  ei  sterilU,  etc.  Per 
quod  forlassis  insinuat,  non  ipsum  per  se  opus  qood 
non  ex  fkle  fil,  peccatum  esse  oportere,  ut  quod 
saepe  sil  moraliter  (sic  scboias  Joquunlur)  seu  ex 
officio  bonom ;  sed  reatom  demum  accedere,  ubi  de 
illo  liomo  aliter  quam  in  Domino  gloriatur:  uti  faciie 
Infideles  de  booia  gloriantur  siis.  Saltem  non  sen- 
sit  Prosper,  neque  sentire  potuit,  omnia  opera  in- 
fideiium ,  in  rigore  quo  bodie  theologta  loquitur, 
ene  peccau.  Doct,  Lov.  Legi  potest  S.  Aug.  lib.  iv, 
contraiolian.cap.3,append.  part.  n,pag.257,etalibi. 

*  Caput  IVII.  Ftdet  donum  est  prortut  gratuitum. 
Neque  est  ex  merito,  cum  ex  ilta  sit  omne  meritum. 

415.  Legentem  tectut :  pro,  cligeatem  eiectus ;  id 
est,  Deum  bomo.  Docl.  Lov. 


414.  Non  hoc  studio.  ld  est,  non  labore  et  merito, 
sed  dono  gratuito  aecipit.  Doct.  Lot. 

418.  Soht.  Gallus,  sotum  (Editi  omnes,  totot); 
Terum  m  medio  versus,  tantum,  et  in  fiue  tolum 
displicet.  Doct.  Lov. 

4i4.  Fractum  atque  jacebat.  Qoldni,  inquies, 
scripstt  Fractumque?  Sed  liboil  fonassis  iwiiari 
Horatium  iib.  i  episl.  ad  QuincL  :  Renuitf  negat 
atque  SabeUut.  Doct.  Lovan. 

*  Capot  XVIII.  Idem  e%  eo  confirmat  quod  muitot 
antea  flagitiosissimes*  eUam  intiante  obitu  tuteeptut 
bapHtmut  ad  ccelum  miterU. 

454.  LimUe  in  ipso.  Conjiciunt  aliqui  legendum 
Limine  m  ipto;  seu  quod  sie  legatur  lnfr»,  v.  8ti, 
seu  quod  tom  Virgilios,  in  Pbarmae.  et  iEneid.  x , 
Uim  Lucretius,  lib.  vi,  sic  babeant.  Censeo  tamon» 
retinendam  hanc  lectionem,  cui  correspondet  illml 
in  epist.  ad  Rufin.  cap.  17.  In  ip$o  exhalandi  tpbrUut 

|v  fine.  Doct.  Lot. 

u     455  el  seq.  Miterantem  eognoure;  q.  d.  :  Ideo 
cognnvere,  quia  miserantem.  DocL  Lot. 

439.  Cernat.  Ita  edili  omnes.  Al  Docl.  Lot.  sub* 
stitiiit  cernti,  dicens  roagis  rbytbmiee  iegi  cematt 
sed  ideo  male. 

*  Caput  XII.  Vnum  hoe  in  ejusmodi  hommibut 
merito  ateribi  posse9  quod  baptismum  desiderarini ; 
ted  hoc  detiekrium  ex  flde,  fidem  vero  nonniti  ex  gra- 
tia  ortum  ducere.  Fidem,  qum  radix  ett  omnium  meri* 
lorum%  ex  merito  e$se  non  poste  :  quod  ab  Ula  non  fU 
non  bene  fit.  Gratiem  funditus  evertk  qui  exUUmat , 
vel  meritum  ullum  ante  fidem  e$*e  poste  in  faltis  vir- 
tutibut  infidelium;  vet  fidem  ex  liberiate  uokndi  tr* 
tum  ducere,  non  ex  mero  Dei  douo* 


119 


Ergo  volunlaiis  gcnilrix ,  operumque  creitrii  A 
Non  est  ez  merito ;  qtiowam  quod  non  flt  ab  illa, 

480  Won  bene  flt :  quem  non  recto  via  liraiie  ducit ; 
Quanto  plus  graditur,  tanto  longinquius  errat. 
Sire  igitur  meritura,  credens  exsistere  posse 
Ante  fldem,  donas  virtutibus  impietatis; 
Sive  illam  vis  esse  luam,  non  munere  dantis 

455  Sumptam,  sed  genitam  de  libertate  volendi ; 
Nullam  habet  in  vobis  salvatrix  gratia  sedem, 
lnflato  exclusa  arbitrio,  quod  fronte  superba 
Erigitis,  spalio  ut  gravius  majore  ruatis. 
*  Diviworuw  operuin  quod  ponitis  in  redi- 
mendis 

460  Principium?  Mandata  Dei  facere  ante  lavacrura, 
Nosse  et  amare  Deum,  promissis  credere  Christi, 
151  Quaerere,  pulsare,  et  petere,  proprium  B 

omnibus  esse 
Asseritis,  qui  se  studeant  aptare  vocanti. 
Anne  ab  aquis  divina  manus  renovare  receptos 

465  lncipit,  et  vitte  causa  est  sua  cuique  voluutas ; 
Ul  merces  operum  sit  graiia  judiciumque 
De  pretio,  quo  quod  donum  perbibetur  ematur? 
An  vero  auxilium  verbo  Deus  inchoat,  et  se 
Voce  ministrorum  mundo  declarat  in  omni  : 

470  Ut  pulsante  aures  sermone  iilecta  voluntas, 
Judicio  praecurrat  opem,  nec  gralia  jam  sit 
Gratia ;  quae  legis  fungens  vice,  jure  monentis 

448.  Voluntatit  genilrix,  operumque  creairix.  Tam- 
etsi  epistola  ad  Ruliuum  c.  2  bonorum  creatrix  voce- 
tur  gratia,  tamen  quod  bic  dicitur  ad  fidem  est  re- 
ferenduro,  de  qua  mox  anle  :  Qumque  voluniatit  tne- 
ritum  crett.  Item  lib.  i  de  Vocat.  Gent.  c.  23  :  Fidet, 
qum  bonm  voluntatit  etjuttm  actionit  ett  genitrix,  quo 
ip$a  fonte  natcatur,  etc.  Doct.  Lov.  G 

450.  Recto  via  limite.  Legerat  Georg.  u  :  Sceto  via 
limite.  Adagii  formaro  habet  sentenlia;  quam  ideo 
suo  charactere  distinximus.  Doct.  Lov. 

453.  Virtuiibus  impietatit.  Id  est,  infidelitatis  (ut 
anpra  v.  484),  seu  paratis  ante  ipsam  fidem.  Doct. 
Lov. 

*  Gaput  XX.  Errorum  ittorum  patronot  nullum  aliud 
Deo  auignare  principium  reparationit  humanm,  quam 
quod  per  Legem  et  prmdicatoret  humanm  intinuet  vo- 
luntatt,  qum  facere  eam  oporteat.  Verum  ex  hac  ten- 
tentia,  votuntat  gratiam  prmcurrii%  ettque  gratia  inttar 
famula,  nec  gratim  ted  Ugit  vice  fungitur%  jubendo 
tuntum,  non  donando  quod  jubet.  Quantum  hmc  doctri- 
na  telaaianam  hmretim  corroboret.  Docendo  initium 
taluiit  teu  voluntaiem  credendi  etu  ex  naturali  arbitrii 
iibertate.  Gratiam  vero  nihil  aliud  ette%  quam  iegem  ei 
doctrinam.  Ex  illa  uqui  Lberum  arbitrium  peccato 
tmtum  non  fuitte. 

459.  Divinorum,  etc.  Ex  abmpto  aliud  arripit  me-  jj 
dium,  quod  illi  non  insoiens.  D»ct.  Lov. 

461.  Promittit  credere  Chritti :  pro  tperare;  sicut 
notte  Deum  pro  credere;  nam  hoc  versu  tres  virtutes 
tbeoiogicai  exprimuntur.  Doct.  Lovan. 

462.  Proprium  omnibut  ette%  ita  ut  iila  per  se  pos- 
siiit.  Volebani  namque  Massilienses,  Ad  conditionem 
uniuscujutque  hominit  periinere,  ut  per  ditcreiionem 
boni  ei  mali  ad  cognitionem  Deit  et  ad  obedientiam 
mandatorum  ejut%  potsit  tuam  dirigere  voluntatem,  at- 
que  ad  hanc  graiiam  qua  in  Chritto  renatcimur.  perve- 
nire,  per  naturalem  tcilicet  facuUatem  pelendo,  qum- 
rendo,  puUando.  Epist.  Auctoris  ad  Aug.  paulo  post 
inedium.  Doct.  Lov. 

464.  Aqui*%  Baptismi.  Tunc  autem  demum  inci- 
pere  gratiaoi  indicaot  Massilienaes  verbis  jam  cita- 


S.  PROSPERI  AQUITANI  120 

Solum  agat,  atque  agro  cum  plantatore  iuiui- 

stret, 
Terraque  semiuibus  det,  uon  Deus,  incremen- 
tum; 
475  Ubere  ceu  gieba  subsistat,  et  arte  colentis 
Exoritora  seges ;  neque  quidquam  cordis  in  arvo 
Presulcet  divina  manus,  quo  temperet  aequor 
Edoniilum,  faciatque  satis  gaudere  novales?. 
Talibus  assumptis  inimico  ex  dogmate,  nomie 
480  Perspicuum  est  quantum  damnatos  confovcatis? 
Dum  cuique,  ad  verae  capienda  exordia  vitae, 
Naturam  affectum  fidei  conferre  docetis ; 
Dumque  aliud  non  est  vobiscum  gratia  quam 

Lex, 
Quamque  propheta  monens,  et  quam  doctrina 
ministri. 
485  Scilicet  ut  lale  arbitrium  generaliter  insit 
Semine  damuato  genitis  in  corpore  morlis, 
Quaie  habuit  nondum  peccati  lege  subactus 
Primus  houio;  et  nulium  in  prolem  de  vulnere 

vulnus 
Transierit,  nisi  corpoream  per  conditionem  :. 
49  J  Quae  sic  exterius  respondeat,  ut  nihii  intus 
linmintiat,  teneatque  suum  substautia  inentis 
Splendorem ;  et  nulla  poenali  nocte  prematur. 
*  Additb  quod  superest,  turaidi,  ruituraqua 
vaui 

tis  :  Gratiam  qua  in  Chritto  renatcimur.  Doet.  Lov. 

467.  Donum  perhibetur  :  nenipe  in  Scripturis, 
praeseriim  in  Epistoiis  apostolicis  Rom.  v  et  Ephes. 
iii,  etc.  Doct.  Lov. 

471.  Judicio.  Eu  manifesto  Judicium  voluntalit. 
Doct.  Lov. 

Ibid.  Nec  gratia  jam  tit  gratia.  Non  ea  ratione, 
quia  iion  sil  gratuita,  ut  Rom.  xi,  itein  epist.  Auci. 
ad  Rufin.  c.  2;  sed  quia  (ut  sequitur) :  Jure  monentit 
tolum  agat;  quod  non  est  gratix,  sed  Legis. 

475.  Vbere  glebm.  Est  Virgilii,  versu  illo  itcrum 
repetito  jfiiieid.  i  et  ni : 

Terra  antiqua,  potens  armis,  atque  ubere  pflebao. 

Ul  mirer  etiam  Gallum  ctim  vttlgatfs  legisse  gleba. 
Coltimella  tamen  etiam  ubert  gleba  dixit.  Doct.  Luv. 
—  Edit.  Lugd.  habet  ubere  teu  glebm.  Colou.,  ubere 
teu  gleba.  Lovan.  et  Duac,  ubere  ceu  gleba. 

477.  Prmtulcei.  Notum  est  tulcare  pro  arare  a 
poetis  poni  :  tunc  collige  quid  prmulcare.  Doct. 
Lov. 

Ibid.  Temperet  mquor.  Sumptum  ex  Mned.  iv 
tratislatuinque  a  re  marina  ad  rusticam,  ipso  prw- 
eunte  Virgilio,  cui  et  cainpi  planities  iiqikIiiiii  aratro 
aubacti  aquor  dicitur,  recens  autem  subacti,  novalit% 
aut  novale.  Doct.  Lov. 

478.  Satit.  Ut  Virg.  eclog.  3 :  Dulce  tatit  humor. 
Doct.  Lov. 

4*6.  Corpore  mortit.  Phrasisapostolica,Rom.  vn, 
24,  pro  corpore  morti  obnoxio,  nec  taui  morti  cor- 
porali  quaro  morti  concupisceniiae  et  iegis  inembro- 
ram.  Doct.  Lov. 

490.  Retpondeai.  Id  est,  appareat  seu  conspirua 
sit,  ut  infra,  v.  622  :  Nulla  tibi  arbitrii  retpondeni 
tigna.  Virgilius  etiam  retpondert  pro  provenire  posuit 
Georg.  2 : 

Sed  truncls  ole»  melius  propagine  vites 
Respondent. 

Quod  an  huic  loco  luccm  affcrre  possit  lector  dispi- 
ciat.  Doct  Lov. 


12!  GARMEN  DE  INGRATIS 

153  Congerke  ,  et   causia  causas   aptate    se-  A 
quenlet. 

495  Et  quia  nil  primae  periit  virtutis  apud  vot, 
Dicite  ib  illaesis  animis  procedere  Teram 
Justitiam,  regno  dignam,  coeloque  locandam  : 
Ut  frustra  Christus  sit  mortuus.  Edite  multos 
Arte  et  sponte  sua  sanctos  ab  origiue  mundi, 

500  Absque  Deo  placuisse  Deo  :  decretaque   Legis 
Tunc  data,  cum  pejor  roos  et  corruptior  atas 
Terrore  instanti  et  formidine  mortis  egeret. 
Dicite  plecientes  apices,  roortisque  mini*tros 
Hoc  explesse  operis  quod  gratia  vivificatrii. 

505     Nunc  agite,  et  quoniam    fuerit  sine   iege 
Toluntas 
Libera,  quam  scripti  munibat  pagina  cordis; 
Sic  Titam  xternam  acquiri  potuisse,  Tacante   B 
Hac  ope  qu»  legem  superemineivut  sine  lego 
Ei  naturali  potuit  virtute  capessi : 

510  Nunc  autem  studiis  Tergentibus  in  mala  multa, 
CreTisse  auiilium ;  non  quo  cessante,  saiiitem 
Non  caperet  per  difflciles  natura  labores; 
Sed  quo  conatus  operum  affectuaque  juvante, 
Propoaitam  citius  ferret  mens  libera  palmam. 

515  Dicite.cuminfantesrenovantur ,  non  renovari 
Insonles  animas,  et  sola  carne  renasci 


PARS  SECfJNBA.  122 

Eiterius  lotos,  non  exsistentibus  illis 
Interius  maeulis :  quoniam  licet  edere  rect» 
Signa  Toluntatis  nequeant,  umen  boc   magis 
omni 
520  Sorde  vacent  9  super  aucloris  quod   conditio* 
nem 
De  proprio  nihil  addiderint  qnod  fons  aboleret. 

•  Hac  si  non  Testris  spirant  de  cordibua,  et 

TOS 

Non  cnm  damnatis  eadem  ratis  estulit  alto 
Mergeodos  pelago,  submittite  vela  tumoris  , 
525  Nobiscumque  humiles  placido  consistite  portu. 
Edite  coustanier  naturae  Tulnera  victae, 
Eiutam  Tirtute  animam,  cscataque  cordis 
155  Lumina,  et  in  pmnaro   propriam    jaculis 
superatis 
Armatum   arbilrium,    numquam    consurgere 
posse, 
530  Inque  novos  lapsus  semper  nitendo  revolvi : 
Gui  sua  sit  laqueus  sapientia ,  morsque  aub- 

actum 
Detineat,  nisi  vera  salus  ex  munere  Christi 
Adsit,  et  oppressam  dignetur  gratia  mentem. 

*  An  Testrum  sublimem  animuro  pudct  isU 
fateri, 


4  Cawjt  XII.  FA  quidquid  praterea  docebat  Pela- 
gtus,  eujutmodi  ett.  Hominem  propria  juttitia  salutem 
contequielccelummtreriposte.  Muhotpropriavirtute  ab 
origine  mundi  DeoplacuistetineDeigralia.  Datamfuitte 
legem  cum  corruptiore§  ettent  hominum  moret%  ut  eot 
eoto  terrore  propotito  converteret.  Et  per  eam  prcetli- 
fnm,  quod  prccttatur  p  r  aratiam.  Invalescenlibus  vi- 
liii  Legi  gretiam9  tuperaddilam%  non  auati  tine  ea  sa- 
lutem  natura  eontequi  non  potut ;  ted  ut  (aciliut  pot- 
set.  Infantet  insontet  ette,  el  corpore,  non  animo,  per 
baptitmum  ablui. 

494.  Cautit  eautat  aptate,  e?c.  Si  ita  scripsit  No- 
sier,  et  non  potiur,  ac  antit  antat  (<|tiod  obiter  in- 
dicasse  tufflciat),  tum  satis  appo&ile  reddidttGallus  : 

Joigoes  a  eet  erreurt  Terreur  qui  let  produit, 

La  ctuse  a  ses  effeto,  et  le  tronc  a  soa  fruii .  Doct.  Lo? . 


498.  Ut  frutira.  Concinnior  lectio  quam  quae  habet 
et  frutira;  de  qua  Docu  Lovan.  Sic  malo  cum  vulga* 
Us  quam  cum  Gallo,  ut  fruttra.  Nec  eum  eiiam  se- 
quor  in  vertione  soluta  haec  conjungentem  cum  se- 
quentibus,  quasi  iegisset  :  ut  frutlra  Chrittut  tit 
mortuut%  edile%  etc.  Doct.  Lot. 

Attamen  ei  interpunctione  patet  ipsum  nd  ante- 
riora  retulissein  versibus  tam  Latinis  quam  Gallicis ; 
escepto  quod  pro  particula  et  posuerit  ut  in  Latinis. 

503.  Plectentet  apicet  mortitque%  etc.  Sic  Tocat 
litteram  Legi*  ei  II  Gor.  iii,  6,  obi  eadem  occidere 
dictnr,  et  minittratio  mortit  appellatur.  Doct.  Lov. 

5o7.  Kepetendum  hic  fuerat  dicite,  aut  edite ,  sed 
ellipsit  conveniebat  impelui  quo  haec  eipostuiatio 
ferebatur.  Doct.  Lov. 

Ibid.  VacanUhaeope  qum%  etc.  Id  ett,  tioe  auiiiio 
gratiae.  Ett  doctrtna  Pelagianorum  apud  Aug.  iib. 
ti  cont.  iuiian.  c.  24,  et  aliit  locis. 

517.  Illit.  Doct.  Lov.  scribit  ullit.  Gallut  (ait) 
iltit;  ted  Titiot  puto,  operariorum,  cum  in  versione 
nobiset  vulgatis  contonet.  Doct.  Lot.  De  versione 
ulraque  concedimus.  Vulgati  vero  codicet  quot  aute 
ocoiot  babuimot,  Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.  ha- 
bent  ittit ;  nec  antiquiores  bis  legi  credirout. 

520.  Auclorit  conditionem.  Id  cst,  Dei  creationem 
Doct.Lov. 


*  Caput  XXII.  Si  hafc  dogmata  Petagiana  tueri  non 
audeant  Semipelag.%tuos  etiam  errores  abjicere  debere% 
et  fateri,  naturam  ita  vulneratam,  ut  numquam  per 
liberum  arbitrium  conturgere  pottit  ad  faciendam 
juttitiam9  ted  nitendo  etiam  bene  agere,  in  novos  ta- 
ptut  temper  revolvatur. 
C     524.  Pelago.  Simul  alluditur  ad   Pelagii   noroen 

Jquo  lusu  nec  Augnstinum  qutdem  indclectatutn  vi- 
lemns)  ac  insisiiiur  eleganti  inetapbor»  anaviganli- 
bus  sumpta?. 

526.  Conttanter;  q.  d.  :  In  fatendis  naturx  vul- 
neribus  vobis  ipsis  conttate ;  nec  cum  peccatum  ori- 
ginale  admitlitis,  inficiari  veliiis  vulnera  difficuttatU 
et  ignorantia,  ut  A«ig.  vocat,  quaj  istud  necessario 
consequuntiir.  Doct.  Lovan. 

528.  Jaculit  tuperatit.  Qui  Tersibus  et  prosa»car~ 
roen  hoc  reddidit  scripserat  jaculit  tuperantitt  ex 
conjectora  ad  marginem  edit.  Ludg.,  Lov.,  Duac.  et 
Golon.  apposita.  Doct.  Lov.  probe  lcgi  defendit  tupe- 
ratit :  neque  opus  fuisse  quxrere  superantit,  nimt- 
rum  diaboli,  utquidam  e  vulgatis,  ipseque  adeo  Gal- 
lus.  Mali  ominis  olim  habehatur  armis  jam  semel 
devictis  pugnare  :  hincapudTacitum  llistor.  lib.  iu  : 
Caecina  ille  temeritatem  victa  arma  tractantium  in- 
eutant.  Quid  ergo  si  Noster  ei  hoc  loco  jacuta  tupe- 
n  rata  petierit?  Ccrte  ei  eodem  historicorum  principe 
Jl  plura  alia  petiit,  atque  illud  imprimis ,  quod  supra 
ad  initium  operis  citavimus,  ubi  Britanmam  stcre- 
tum  Oceani  appellavit.  Quod  autem  in  pasnam  pro- 
priam  arbitrium  jaculis  istis  superatis  annaiiiin  di- 
catur,  fortastit  lumen  accipiet  e  Raroi  apophtegmate 
ad  illud  Virg.  Ecloga  9  :  Nunc  vkti  trittet...  Sic, 
ait,  Bremiut  Sulphio  aurum  appendenti%  ei  roganti 
eur  entem  una  cum  baltheo  exutum  tancibut  appone- 
ret;  Quidenim  aliud  (inquit)  niti  dolor  victit?  ln  pot- 
nam  igitur :  id  ett,  dolorero  proprium%  duin  arma 
tua  victit  nonniti  doiori  tunt,  ubi  contpectui  offeruu- 
tur.  Doct.  Lov. 

'Caput  XXIII.  Eott  tihcec  cenfiteri  recutent,  Pe- 
(agianit  pacem  negare  non  potte%  quibutcum  re  vera 
contentiant.  Verbit  enim  tolit  ditcrepare,  dum  cogun- 
turdicere%  peccato  Adm  corput  nottrum  morti  ob- 
noxium  (aeium  ctu%  non  autem  animam  utctoto  ife\*- 


123  8.  PROSPEM 

535  Ne  sub  lam  roultis  morbis  sit  vilior  aeger?  A 

Cum  nihil  ex  omoi  majorum  dole  supersit 
Quo  raedici  mereaiur  opem ,  et  mercede  vale- 

scat. 
Ergo  in  castra  gradum  revocte  hoslilia ,  el  illis 
Addite  vos,  quorum  ingenio  el  fallacibus  armis 

fUO  Ludilis,  ejusdein  vibranles  spictita  linguae. 
Exsuliate  bonis  natura,  el  meiilis  bonorem 
Omnibus  a  saeculis  ilkcsum  stare  docete. 
Neu  vos  in  toturo  retegatU  dogmate  nudo, 
Corporeo  tantum  dccurrere  tramite  poenam 

545  Peccali  perhibete,  animi  nihil  imminuentem. 

Vulnere  transQxos  absolvite  crimine,  el  ipsam 

Juslitiam  accusale  Dei,  transire  sinenlis 

Supplicium,  quo  non  vultis  trausire  reatnm. 

*  Sed  non  injustus  Deus  est :  manifestaque  B 

Pauli 

550   Vox  docet,   uno  omnes    bomines   cecidisse 
ruente; 

iam.  Quod  est  injustitiam  Deo  ascribere,  et  homines 
prorsus  absolvere. 

537.  Mercede  valeseat.  Id  e«t,  pretio  curetur ;  non 
gratis,  ut  solent  qui  quod  solvant  non  babent.  Doct. 
Lov. 

542.  IlUtsum.  Ita  saepius  lego  boc  ipso  in  opere : 
at  illapsum,  ot  alii  (Ludg.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.), 
quasi  non  lapsumt  nescio  ubi  iegatur  uspiam  Doct. 
Lov.  Illcesum  jam  notarunt  in  margiue  veteres  edi- 
tiones,  textui  inseruit  translator  Gallicus  et  Docl. 
Lov. 

544.  Poenam  peecati :  puta  corporalem,  ut  sunt 
morbi,  ipsaque  adeo  mors.  Agitur  de  poenaa/aa?  ani- 
mis  nihil  imminuat;  adeoque  de  vulneribus  animae, 
quae  juxta  auctorem  necessario  consequuntur  pec- 
catum  originale,  non  est  sermo.  Hanc  sententiain  a 
nemine  revera  traditam  fuisse,  sed  Massiliensibus 
solum  proponi  ut  insulsum  quoddam  paradoxuin,  ad 
quod  iis  deveniendum  sil,  uisi  aut  inlegre  eum  ortho-  r 
doxis,  aut  aperte  cuin  Pelagianis  consentiant,  oslen-  ^ 
dil  Auetor  cont.  Collat.  c.  9  :  Nisi  forte  dicatur,  in- 
quit,  in  Adce  poiteros  pcenam  transisset  non  eulpam : 
quod  omni  modo  falso  diciturf  et  ob  hocforte  Non  di- 
citdr.  Nimis  enim  impium  est  hoc  de  Dei  sentire  /u- 
ttitia.  quod  a  prmaricatione  liberos  cum  reis  voluerit 
esse  damnatos  :  quibus  verbis  Qnh  bujus  capitis 
abunde  illustratur.  Doct.  Lov. 

#Caput  XXIV.  Injustum  vero  non  esse  Deumt  quo- 


AQUITANI  *** 

In  quo  lou  simul  series  prostrau  nepotttm 
Deperiil,  nec  babcl  quisquam  quo  surgere  possit 
Ad  viuro,  sacro  iriai  rursum  nascitur  ortu. 
Quotquot  enim  suuimo  jusios  numeratis  ab 

aevo, 
555  Hac  ope  noo  dubium  est  salvatos,  quam  moJo 

toto 
Latius Orooiiotena eiercet  gratia  roundo. 
157  *  M*c»  8*cut  dictum  e*t,  nou  judex  cst 

nieriiorum, 
Quac  nisi  plena  malfo  non  inveiut :  et  tisi  donet 
Qua  boiva  soot,  tiUtt  tificiei  bene  cacca  volun- 

tas. 
560  Haec  ut  cujusquam  studio  affectuque  petatur, 
Kpsa  agit,  et  cunctis  dux  eei  vewenUbus  atf  se  : 
Perque  ipatuj  nisi  currtUir,  aon  itur  ad  ipsam. 
Lrgo  ad  iter  per  iier  foruuur :  sine  Itimiae  lu- 

men 
Nemo  videt :  viiana  sine  vita  inquireremofs  esh 

niam  ex  Apottoio  onmet  tn  uno  cectderunL  Nee  pottea 
ullus  ad  vitam  resurgere  ptiutJ,  nisi  ChriUi  gralia  ; 
nequidem  justi  qui  (uerunt  ante  Christum. 

554.  Numeratis9  al.  numeravit,  nempe  Psnlus. 
Utrutnque  bono  sensu.  Nam  et  Apostokia,  llob.  il 
veierum  justnrura  luculenum  seriem  toxii;  et  mns- 
silienses  in  iisdein  enumerandis  loti  erant ,  ut  quos 
praneiiderem  sine  gratta  juste  vlxisse.  Sic  auctor 
carminis  de  Pruvid.  Doi  inter  Opera  Prosperi,  sic 
Fatisttis  Regiensis  el  afir;  quoetiam  alludtre  vide- 
tur  Noster  supra,  v.  49d  et  seq. ; 

....Edttemultos 
Arte  et  spotte  sua  sanclos  ab  origine  mnndf.  Doct.  Lov. 

•  Caput  XXV.  Ne  quidem  jusii  qui  fuemnt  tmU 
Chrwuin.  Gralia  omuino  gratuUa  esl ,  eum  mmo  beue 
agat9  nisi  cui  donal  bene  agere.  Et  ne  quidam  stetitU- 
rari  potsti,  nisi  cum  se  ipsa  deMiderari  fucit. 

557.  Sicuidictum  est.  Yidelicet  supra  eap.  21,  H, 
et  alibi.  Doct.  Lov. 

563»  Ergo  ad  iter  per  iter,  attas  editi  ptmt*t%  scd 
inepte  (quod  jam  ab  eruditissuno  traoslatore  fuem 
observatum).  Tria  autem  haec  ad  qn*  nist  per  ipsa- 
met  baud  perveniri  bic  dicitur,  eadem  illa  esse  vi- 
dentur,  quae  de  se  Salvator  praedicat ,  com  se  ait 
esse,  viam ,  veritatem  et  vitam.  Caeterum  Ergo%  novo 
nescio  au  aniique,  oerle  atiter  aic  ei  deinceps  pJe* 
rumque  ponitur,  quam  ex  usu  eommuni.  Doci.  Lov. 


PdRS  TERTIA. 


ARGUMENTUM. 
Argumenu  Semiueligianorum  et  querelsa  propulsantur.  Duo  pr»sertim  opponebant.  Prtmum  qufdem.  tolti  NberiHn 
arbitrium,  nec  vitiis  pcenam  deberi  aut  pnemia  virtuti.  si  vel  natura  peccato  corrapu  Beoaiti  ■mIimh  velit,  vei  graliat 
opus  sit  in  homine  quidquid  bene  sgatf  et  quidem  ejus  grati»  quas  veile  det  et  currere,  Respondtt  saaetts  Prttptr, 
objectione  illa  peccati  originalis  fidem  everti,  per  quodliberlas  nobisin  Adam  concessa  deleu  est,  nosque  ctocuf- 
piacentia)  dominantis  jugosubditi,  s  qua  semper  in  malnm  rapimur,  licet  idem  voieotes  faciaraus.  Voluotatem  nostram 
ab  illa  servilute  liberarfnon  posse,  nisi  qusntum  Christi  salvatrice  gratia  liberatur,  ner  quara  libertas  pristioa  noo  totli- 
tur,  sed  reparatur.  Christum  bsnc  gratiam  nemini  debere,  ted  grath  quibus  vult  largiri :  ut  apparet  in  parvutls  a  ba- 
ptismo  mox  binc  migrantibus,  cum  tot  alii  non  percepto  baptismaie  pereant,  neque  hujus  discriminis  ulla  ratio  afferri 
possit,  prt3ter  inscrutabile  Dei  judicium.  Objiciebant  pneterea  Pelagianorum  reliquiae  :  Nisi  gratia  omnibus  detur,  pec- 
cali  reos  non  fore  quos  gratia  neclexerit,  utpote  quibus  recu  gereodi  nou  dau  fuerit  virtus.  Respoodet,  Eorum  ette 
sic  srgumenUri,  qui  peccatum  orfgiuale  non  agnoscunt.  Cum  enim,  suctore  Aposlolo,  per  unius  uelictum  In  coodemw. 
nstionem  jostissimam  universa  houiioum  massa  deflnxerlt,  neminem  queri  posse  se  Dei  gratia  noo  llberari ;  quando 
quidem  omnet  s  Peo  deseri  meruerint,  neque  ipsius  justilia  reprehendi  posset,  si  nemiuem  ab  illa  perdiuooe  liberat- 
set.  Non  este  perseruUmium,  curde  toto  hominum  ffenere  part  una  eligatur,  altera  rejecta,  cum  eadem  causa  omnet 
impltcet :  eo  quod  Deusarcanum  iHud  nottra  cogniuoni  subduxerit,  ut  tot  alia  multo  leviora;  satisque  sit  eum  concto- 
rum  botorum  auctorem  cognoscere,  judicioromqut  ipsius  alUtudinem  snbmisse  venerari,  quss  ita  ignoU  sunt  boniinibus 
et  inscraubilia,  ut  iniqua  esse  non  possinU 

5(3  *  Hic  vanam  insano  profertis  corde  querelam  :  D        Omne  opos  arbitrii  stiblatum  vociferaotcs , 

*  Caiut  HVi.  Objectio  I  Semip.  Uae  prttdkedione     gratiaj      liberum  auferri  arburium ,  nequt  ptenat 


m  CARMEN  DE  1NGRAT1S.  PARS  TERTIA.  fil 

Cerrere  eurrentnm  si  non,  et  velle  voleninm  esi :  A         Peceatt  ebrietas,  eorrupti  et  cordis  in  alva 


159  Nec  viliis  joenam  aeberi,  aut  pr&mia 

landi, 
St  vcl  uatnrem  obstricUro  mal*  velle  necesse 
e*tt 
570  Vel  nestro  aeeribi  nequeunt  bene  gtst*  labori. 
*  NoitQpin  non  eadem  sapient ,  eademque 
.  perorent 
Veaftri  illi»  qnorom  voeutia  oerba,  magistri  ? 
Sed  quia  consimili  cognata  superbi*  questu 
ProaiUt^  et  vobis  nunc  respondetur  et  Htts. 
575     ImiolaU  Dei  quondam  et  sublkuis  imnge 
In  priaao  caneti  fniiees  patre,  dum  neieoreamio 
Degit,  ©4  edieto  parens  cavet  arbore  ab  una. 
At  posttnisni  ruptn  mandaii  lege,  snperbom 
ConaiBum  mix.tum  ittvidia  de  *mte  receptt, 
580  Coc  reiV»  ei  cuncti  simel  in  genitore  cadeoie 
Corruimoa :  tranacnrrit  enim  virosa  per  omnes 

eutpremia  ulU  diheri\  si^matura  sibi  dtmisae,  nou  nisi 
malaveUt;  bona  aulem  operanon  nobis%s$d  gralxa 
ascribi  debeant. 

567.  Currewecurrentum,  etc.  Ergone  ausi  sunt  illi 
obstrepere  sacerrime  Pauii  dkto,  Non  est  volentis, 
ueque  currentis  ?  Au.l  forte  et  in  boc  magistros  suos 
secuii  sunt,  ut  divinissimam  aflirmationem  cum  im- 
pia  iaftevrogatiene  eommnUrentT  De  Pefrgfanis  qui- 
dem  testatnr  id  Augestinu* :  vertam  de  Massiliensi- 
Inib  nondum  legisse  memini.  Erit  igitur  aoeise  nosiri 
art.ficium ,  suam  orthodoxam<iue  sententiam  his  ver- 
bia  enoseelfcis  mvkHose  exprimeniis,  qtte  ea  lanto 
magis  oebrie  sn&Uart  ab  advetsoriw  videatur.  Doct. 
Lov. 

568.  k\ausH9  pro  virtute ;  ex  iEneid-  i : 

....Sunt  bic  etiam  sua  praemia  laudi. 
570.  Nostro  labori.  Id  est,  nobis  proprio,  et  quo 
fratfem  prmvetiiamus.  Boct.  Lov, 


Persistit,  cruda  fervet  carbuncalus  esea. 
Hinc  animi  vigor  obiustw,  catigine  tetra 
585  Induitur,  nec  fert  dlvina;  felgiira  lucia 

Lumen  iners :  binc  arbitrium  per  devia  lapsum 
ClauoVat,  et  c*cis  conatibua  inque  ligatis 
Moius  iuest,  non  error  abest.  Manet  ergo  vo- 

Hmias 
Srmperamansaliqutd  qoo  se  ferat,  etlabyrtniho 
590  Fallitnr,  ambages  dubiarum  ingressa  viarum  : 
Vana  eeptt,  vanis  loinet  et  timet ;  ommmodaque 
161  Mobilitate  rueea  in  vulnera  vulneresurgit. 
*  Hoc  ilaqee  arbitriumcum  sanat  gratia,  tolti 
Dicitis,  et  perimi  viie  aspirante  poutis, 
595  Quid  roirum  rabide  si  cerde  phreneticus  *ger 
g         Morbum  amat,  et  pellit  medicunt?  Cognoscite 
tandem 
Antlqui  commenta  doli,  et  desueacite  captas 

qtioai  edendo  carnem  Fiim  smrnnis,  ei  bibemde*  sangui- 
nem  ejus,  lethalem  digerat  crudkatem ;  Labilur  memo- 
ria9  errat  judicio.  nutat  ineessu,  elc:  nerope  utsolent 
teeMilentt.  Doct.  L«»v. 

583.  Carbunculus.  Aliudi  ad  carbonculum  pestifr- 
rorum  bene  noial  Gallus  in  utraque  versione :  sed 
qnid  sibi  velit  ibidem  cruda  esca%  non  vidit ;  quia  ad 
supra  citata  verba  e  lib.  cont.  Collal.  non  reflexit. 
Doct.  Lov. 

587.  Inque  Ugatis.  Tmesis,  pro  el  in  ligaiis,  seu 
iUigatis ;  id  est,  impeditis.  Est  enim  imitatio  istius 
Virgiliani  iEueid.  x,  de  Mezentio  vulnerato,  el  pu- 
gns  se  subduetHiie  : 

Ule  padem  referena,  et  inntili»,  inqae  bgatue 
Cedebat. 

5ftf.  Omumodaque  mobilitate  ruens.  Ita  poiius  cgo 
cum  Callo  (addimus  Lugd.,  Lovan.,Duac.  et  Colon.), 
quam  cum  plerisque  aliis  vigens.  Nisi  enim  ruince 


*  Capot  XX VII.  Responsio.  Eos  sie  ratiodnari  eum  C  seo  casua  menliafcat  in  boc  bemisticbio^,  quis  locus 

-# :-      —    -w :«—     — .^.  ://«    .^t;..-    ^-....- .  .-         n u^  i_  ^i •■?*_.•      it_.-. •__•. 


Pelagio,  eo  quod  pariter  cum  illo  tolius  naturce  in 
primo  homine  easum  revera  non  agnoscont.  Egregia 
sMsuu  esmus  ekseripth.  Peccali  originatis  trajeciio. 
Menna  cmcitas.  Libeeum  arbitrium  non  ex  toto  dele- 
tum,  sed  lapsmm  $t  atHgahm  ad  malum.  Manet  ergo 
ttoluntas  liberat  sed  non  bona.  Quocumque  fertur,  ruii 
et  Ubitm. 

576.  Hemors.  Ramnf  \*  Rfud  Virg.  Eclog.  6  : 
Te  nemua  omne  canet; 
noUt  t  nemus  propxie  dici  silvaro  voluptaiis  cau  a 
comparaiam-  Quapcopkr  apte  boc  nomine  S.  noaier 
paradi^umvolupiaib  appeHavU*  AkimusAviiuaeiiaiu 
Imcum  djxit,  credo  ob.  ikuorum.  aiuc^nUaiem,  quam 
in  illo  sacrae  littene  celebrant.  Doct.  Lov. 

Ibid.  Hcmote  alm.  Galius  ediderat  aitv  :  quod 
nt  vidi,  aane  pb«cuit,  nimiruin  cogitanti ,  quam  ao*- 
leat  Noater  aflectare  phcasjm.  Virgitii^  apud  quein 
oUa  non  aemel  legaa.  Sed.  mox  offendi  idem 


surgendi  verbo  in  aliero?  Et  quia  distinctionis  notam 
cum  quibusdam  pooendo  post  ruens^  vix  sensuin  ul- 
lum  sanum  patitur  iltud  sequens,, in  vulaera  vuinere; 
binc  eos  potitis  sequor  qui  iu  ut  nos  distinxerunt. 
Porro  quid  signiGcelur  illa  omninwda  mobiUtaie%  jam 
intelli(i  potest  ex  dictis  supra  ad  v.  129.  Quod  enim 
ibi  dicitur,  naturali  motus  virtule,  id  alibi  naturali 
mob\l\tate%  et  hic  omnimoda  mobilitate  eignilicari 
putandum  est :  ipsum,  iuquam,  quod  rursua  v.  459 
et  seq.  disertius  Ingrati  exponunt : 

In  nobls  [hupmnt)  et  vetle  et  nolle  crestum  estf 
Acbilriique  sui,  quo  vult,  intendere  aootas 
Libertas  acciu  poVest. 

Deniqoe  Polyptoto  illo,  in  vulnera  vulnere,  etiam 
alibi  delectaium  videmus  Prosperuro,  nerope  supra 
v.  488 ,  de  rulntre  vulnus.  Obsctire  autem  memini, 
idem  aut  simile  legere  apud  Virgiliuro,  aut  certe 


awr<  iwa  non  ssme   legas.aea  nwt  onunui  laen     alium  ^^^    ejusdem  classis    poeUm.   Duci 
«(tormter  encores  abipao  eduore  relatum,  reposi-DLoT     n       Y  *  ' 

tnmqne.  olmo,  quod  aatis,  nroburo  est,  Doc  Lov. 

581..  TircsA,  ut.supra  in  procem.,  virosum  caput. 
Tirgiliane  ex  Georg.  t :  Vbrosaque  PonJus  Castorea; 


nbi  miBime  audio  mterpreies  vocem  ^iam  in  benam 
Mrtem  aecipientea,.  quasi  de  Caeioreis,  et  non  de 
ronto  ipaa  dicU  sit,  recUmante  Pbarmaceuuia. 
....Ibea  Pento  nibi  lecta  veoena, 
Ipoe  dadHMceda  :  naacuntur  plujrima  Pouto. 
Pocro  qom  bin  ponontnr  de  viroat  ebrietate  et  ent- 
diute,  diaertiua  repetuntnc  consro  CoHat.  c.  9 :  Bt- 
nti  (nimirom  arbitrium  in  prinia  traoagreasloiie)  om- 
fttirm  ailfomm  venenum,  et  totam  naturam  homink 
i+lemmma*tim  maf  ebriemte  madefecit :  inde  prius 


*  Camjt  XXVI H.  Absurde  facere  qui  opinantur  /i- 
berum  arbitrium  toUi ,  cum  per  gmtiam.  sanat.ur  et  fa 
beratur.  Ba+c  coqitatio  ex  eadem  superbia  nascitur  quce 
Adamum  perdidit.  Non  liberi  arbilrii  facultate  posse 
sanari  Uberum  arbitrium.  Sed  gratia  Cnristi ,  qua  esi 
arbor  vi/ar,  languidam  mentem  sola  reficere  ac  renovare 
idonea ,  et  propriis  viribus  bene  utendi  facultatem  ei 
largiri. 

£97.  Antiqui  commenta  doli :  nempe  quem  serpens 
in  paradiso  struxil  :  binc  illud  mox,  vipereo  susurro. 
Estque  continua  hic  allusio  ad  gesta,  in  deceptione 
primorum  parentum,  cui  comparatur  deceptio  Pela* 
giana;  comparatione  quidcm  saiis  apposiu  ^  c\jw,  *\ 


1*7  S.  PROSPERI 

Aures  vipereo  rursom  praebere  susurro.  A 

Pardle  de  fraciis  prsecerpere  noxia  pomi 

C00  Arbitrii  ramis  :  non  haee  vos  esca  reformat, 
Nec  speciem  angelici  nutrit  cibus  ille  decoris. 
Sed  vetitoram  avidos,  et  tetra  bile  tumentes  , 
De  fastiditae  proeul  abripit  arbore  vilae. 
H  ujus  ope  et  fr  uctu  vescendum  est,  ut  revalesceiis 

605  Languida  mens,  etiam  propriis  bene  viribus  uti 
Possit,  et  in  Gbristo  inveniat  quod  perdidil  in  se. 

*  Nok  igitur,  quisquis  terreni  veste  parentis 
Eiueris ,  priscum  naturae  perdis  bonorem , 
Sed  recipis  :  sic  acquirens  quibus  ante  carebas9 

610  Ut  tua  sint,  si  collaiis  uure  modeste, 

Et  quod  babes,  hoc  te  acceptum  fatearis  habere. 
Fons  igitur  meriti  esi  lucis  Pater  ;  inde  quod 

in  nos  B 

Fluxerit,  hoc  nobis  majorum  est  causa  bo- 

norum, 
Dum  largitori  sua  reddimus,  aeque  relatis 
615  Augemur,  nosirumque  bonum  fit  gloria  dantis. 

*  Sed  qui  judicium  arbitrii,  meritumque  tueris, 
Quique  hominum  studiis  ascribis  dona  vocantis : 
lnfantum  discerne  animos,  et  dissere  qoales 
Affectns,  qualesque  habeant  baec  pectora  motus. 

620     Da  teneris  mores,  et  libertate  volendi 
Instrue,  vix  aurae  tcnnis  lactisque  capaces. 
Nulla  tibi  arbitrii  respondent  signa ,  nec  ullis 
Dissociare  pares  meritis  potes  :  omnibus  una  est 
Natura,  et  pariter  nequeunt  bona  vel  mala  velle. 

625  Et  tamen  ex  istis  miseratrix  gratia  quosdam 
Eligit ,  et  rursuni  genitos  baptismate  transfert  C 
In  regnum  aeternum,  multis  in  morte  reliciis, 
Quornm  causa  ftiit  similis  de  vulnere  eodem. 

*  Nic  meritis  istud  poteris  aptare  parentum : 


AQLITANI  <*S 

G30  163  Geu  pia  profuerit  redimendis  cura  bo- 
norum , 
Abstuleritque  aliis  aliena  ignavia  vUam; 
Cum  videas  multos  sanctis  genitoribus  oitot , 
Nullo  salvari  studio  potuisse  suorum  : 
Expositisque  aliis  ob  turpia  crimina  matrom, 
G55  Missam  externorun»  coram,  qus  stercore  raptos 
Per  fontem  vitae  coelesti  traderet  aulae. 
Quid,  si  diversum  bune  finem ,  quo  gratit 
Christi 
Unuoi  alio  pereuntq  legit,  donatirae  salute, 
In  geminis  etiam  videasf  quod  dividis  nno 
640  Tempore  conceptos  atque  uno  tempore  natos, 
Non  ullos  potes  arbitrii  pnetendere  moins. 
Cessat  opus,  cessat  meritum,  nibileditur  impar. 
Sed  Deus  et  talesdiscernit,  qoo  roage  Chrisii 
Excellat  bonitas,  quae  sola  est  causa  vocaiis 
645  Et  fldei  et  meriii :  quoniam  Sapientia  dives 
lloc  etiam  tribuit  multis,  ut  sancu  operatis, 
In  finem  vitae,  fieret  de  munere  merces» 

*  Non  autem  recte,  nec  vere  diciiur,  illoS* 
Qui  sunt  exsortes  divini  muneris,  et  quos 
C50  Gratia  neglexit  degentes  mortis  in  umbra  , 
Peccati  non  esse  reos,  quia  recta  gerendi 
Non  data  sit  virtus.  Naturae  compede  vinetos 
Procubuisse  negant,  nec  ab  uno  germine  cre- 

dunt 
Omnigenam  prolem  cum  poena  et  crimine  nasci. 
655  Quod  qui  non  renuii,  videt  hitjus  pondera  culpa» 
Tam  valida  pariter  miserls  incumbere  mole, 
Ut  si  nulla  etiam  cumulent  mala,  sit  Umen 

unuin  hoc 
Sufficiens  scelus,  ad  mortem  naseendo  luen- 
dam. 


laesnm  arbitrium  arbori  vetitae,  et  graiia  arbori  vits 
conlertur;  ac  proinde  opera  gratiae  et  arbitrii , 
uiriusque  istius  arboris  fructibus;  denique  reforma- 
tio  interior,  quam  Pebgianus  ex  vinbus  arbitrii 
promitiebat,  transformationi  in  deos  seu  aogelos, 
quam  ex  arbore  vetita  promittebat  serpens.  Doct.  Lov. 

Ibid.  Deiuescite  captat,  etc.  NoUsis  sibilum  litterje 
s*rpentinae  ,  cum  tuturrut  vipereut  exprimendus  ve- 
nii.  Doct.  Lov. 

599.  Pracerpere.  Non  temere  iudixit,  potius  quam 
decerpere.  Sic  enim  melius  indicatur  Pelagianorum 
ac  Semipelagianorum  error,  primo  requirentium 
fructum  arbitrii ,  quem  deiude  fructus  gratiae  exci- 
peret.  Doct.  Lov. 

605.  De  fattidUcs....  vites.  Forte  et  hic  praepostera 
rbythmi  affecutioiie  turbatum  est,  scripseritqoe  |Au- 
ctor,  de  fattidita.  Saitem  illius  aevo  versus.ut  vocant, 
Leoninus  adhuc  in  vitio  erat,  m<Hliaeque  demum  aeuti 
debebatur  baec  barbara  et  Gotbica  eieganlia.  Doct. 
Lov. 

'  *  Capct  XXIX.  Gratia  Chritti  non  perdimut,  ud  rt- 
cipimutprittinumnatura?  konorem,  eagratia  nmitorum 
in  nabit  ett  principium,  qum  eo  magit  creteuntquo  iUam 
kumitiut  aceipimut  el  accipiendo  augemut. 

614.  JEque  relatit  augemur.  Deo  banc  relaiionem 
novis  donis  munerame,  ut  recte  Callus  eiponit.  Hinc 
collige  quid  sit. 

615.  rfottrumque  bonum  fit  gloria  dantit  :  seu  po- 
lius  e  contra  (sic  enim  invertenda  est  sententia) 
aloria  dantit,  Dei  sciiicet,  /U  bonum  nottrum,  Doct. 


*  Cafut  XXX.  Ex  parvulit  ttatim  pott  baptitmum 
morientibut  clarittime  ptrtpki  gratiam  non  dari  te- 
cundum  humana  volunlatit  ttudia ,  ted  teeundum  Dei 
beneplacitum. 

616.  Judicium  arbitrii.  temsnprz  Judicium  volun» 
taiitt  vocavimus  et  exposuimus.  Docl.  Lov. 

4  CaputXXXI.  Eorumdemtalutemnonetteparentum 
meritit*  nec  damnationem  demeritit  atcribendam.  Quod 
maxime  patei  in  geminit,  quorum  alter  baptitaiur  in- 
terdum,  alter  tine  baptitmo  moritur.  tola  Qhrisli  mite* 
ricordia  eot  ditcernente.  Eadem  mitericordia  aliit  tri- 
«T  bui  fidem ,  qua  bene  operentur,  ae  meritit  augeantur 
u utque  in  finem. 

638.  Legit ,  ut  alibi  saepissime ,  pro  eligit.  DocL 
Lov. 

645.  Sapientia  divet,  etc.  Editi  plerique  in  margine 
indicant  respici  ad  locum  Sap.  iv,  de  Justo ,  qui 
raptut  ett  ne  matitia  muiaret  inteilectum  ejut.  Ut  ul 
sit,  Sapientia  bic  iuieliighur  increata,  ipsa  videlicet 
Providenti-j  Dei ,  vel  (ut  Gallo  placoisse  videtor) 
Christus.  Doct.  Lov. 

*  Caput  XXXII.  Objeetio  U  Semipelag.  Si  gratim 
ad  bene  agendum  omnino  necettaria  eii%  eaque  non  om- 
nibut  detur,  peccali  reot  non  foref  quibut  bene  gerendi 
non  data  fuerit.  Retpontio.  Boc  argumenio  rurtut 
negari  peeeatum  originale.  Nam  eo  tolo  peccato  reot 
natci  omnet  hominet  ac  dignot  morte  etiamti  nutta 
propria  tcelera  ei  adiecerint. 

655.  Negant :  qui  nempe  iu  ratiocinentur.  Doct. 
Lov. 
658.  Nateendo  tuendam.  Doct.  Lov.  :  TurbaU 


<99 


CARMEN  DE  INGRATIS.  PARS  TERTIA. 


150 


•  Hwc  teitur  legemqnam  per  «enemo  retolvii,  A        T»li«  cur»,  qnibu»  necdam  est  stn  nara  dolori. 


660  Si  merito  et  juste  posium,  impositan^ue  late- 
mur: 
Cur  querimur  quod  non  omnessalvantur  ab  illa, 
Com  si  progeniem  superomnem  irrupta  maneret, 
Oe  cuoctis  juste  damnatis  non  quereremur? 
An  quod  de  toto  ferrelur,  non  toleratur 
665  De  parie,  et  melius  foret  omnia  debiu  eogi, 
Quam  summa  ex  solida  clementer  mulu  remitti? 
Qnis  vero  exemptus  squallenti  carcere ,  pulset 
Invidia  miserantis  opem,  quia  non  simul  omues 
1n  lucem  veram  tenebris  eduxerit  iisdem? 
$70  205  Cum  poenam  qua  mersus  erat,  non  expo- 
riitnr, 
Quam  roisere  ferat  addictus ,  nisi  liber  ab  illa? 

Deniqoe  tunc  illum  socialem  mente  benigna  B 
Concipit  affectum,  quo  submissa  prece  Christum 
Conciliet  miseris,  sueU  qui  ndcte  gravati 
675  Nulla  gerunt  vou  effugii.  Tamtuii  nocet  error , 
Ut  juTet  errare;  et  Teteris  conUgia  morbi 
Tam  blande  obrepunt,  ut  quo  languetur  ametur. 
Unde  ergo  haec  oritur  querimonia?  Non  mo- 
Tet  illos 

senlentia,  quam  sic  ordin*  :  Sii  tom#»  «mrni  hoc  $ce- 
i»t  nascendo  contractum  tufficient  ad  morlenu,  nemne 
sternam,  iuendam.  Gallus  breTiter  seque  ac  pulcbre : 

II  suffit  d^lreoe  pour  meriter  la  murt. 

•  Capijt  XXXM.  Injutta  ergo  adversus  Deum  que- 
rhnonia ,  quod  non  omnes  per  gratiam  tiberet  a  perdt- 


€80  Et  qui  se  nulla  credunt  a  luce  refictos. 
Qtii  vero  tenebris  exempli  in  lumine  vivunt, 
Gaudent,  et  quantum  sibi  sit  boniute  vocantis 
Dimissum,  ex  illis  discunt  qui  debiu  solvunt. 
*  Vo8  igitur  soli  querali,  solique  superbi : 

685  Vos  soli  moBATi,  quos  urit  gratia,  cujus 
Omne  opus  arbilrio  vuhis  subsistere  vestro  : 
Et  qood  non  cuncti  mortales  atria  Titae 
Ingrediuntur,  ita  ex  ipsis  pendere  putatis, 
Ut  Uro  ex  judicio  constet  cujusque  quod  intrat, 

690  Quaro  quod  non  intrat ,  ceu  par  in  utrumque 
facultas 


SnppeUt ;  et  um  sit  proprium  bona  quam  mala 

velle. 
1  procul,  insana  impietas,  artesque  malignas 
Aufer,  et  auctorem  eomiure  exclusa  BriUnnum : 
Nos  humiles  tenuesque  sumus  grex  parrus ,  et 

altis 
695  Inniti  metuens,  quia  sufttcientia  nostra 

Ex  Christo  est;  si  quid  recti  sapimus,  toIu- 

musque, 
llli  debcmus  qui  vincula  nostra  resolvit, 

satis  Virgiliana.  Alii  tamen  legunt  cum  summa  ;  sed 
huic  nibil  simile  alibi  apud  Auctorem  legiiur ;  nescio 
an  vel  apud  alium  quempiam.  Unde  ne  vel  dignmn 
quidem  credidi  quod  in  margiuem  rejicerctur. 

675.  Tantum  nocet,  eic.  Dalur  ratio  cur  hi  nulla 
gerant  vota  effugii :  ideroque  repetiiur  ad  6  capit. 

,  ,.. .  Gall.:  Amat  ergo  arbitrium  languore$  $uo$;  et  pro  $ani, 

tkme  iia  omnibus  debita  ,  «I  jure  Pf1*****^  nemtnem  Q  tate  naoet  ^^  agrotare  $e  ne$cit9  donec  prima  hme 

—'—'-     ~   ~* """ *""*      medela  conferatur  mgroto,  etc.  Doct.  Lov. 

678.  Vnde  ergo,  etc.  Ilic  adeo  nihil  sani  distinctio 
Vn'gaia  habebat,  ut  etiaro  haec  inlerrog4tio  abesset : 
quaui  prirnum  quulein  duce  sensu  restitui,  sed  deindo 
etiam  Gallo  probaUm  inveni.  Doct.  Lnv. 

*  Caput  XXXIV.  Sed  ab  ii$  $oli$  qui  gratiam  quan- 
tum  licet  tubruunt,  primam  di$crimini$  causam  inier 
bono$  et  maiot  Ubero  arbitrio  atcribeniet»  Vni  Chritto 
not  debere,  ti  quid  recti  tapimut  et  volumut. 

6a5.  Ingraii.  Nomen  hoc  iuxu  ac  ejus  ratio  ex 
Aug.  desumpta  videntur  lib.  de  Dono  Persev.  c.  8  : 
Et  gra:it%  inquit,  a  Deo  datur  graiia,  et  jutio  ejut  in 
aliit  judicio  demonttratur  quid  Ht  quibut  datur  confe- 
rat  gralia.  Non  itaque  timut  mcbati,  quod,  tecundum 
beneplacitum  voluntatit  tum%  in  taudem  gloriee  gratim 
itur,  tam  multot  (iberat  mi$ericor$  Deut  de  tam  debita 
perditione,  ut  ti  inde  neminem  liberaret ,  non  e$$et  tn- 
juttut.  Doct.  Lov. 

686.  Snbtittere.  Doct.  Lov.  margini  apposuitcontfile- 


Hberare.  Abhorret  a  ratione  ut  qui  $ola  Dei  benignttate 
tiberati  «inl,  eum  accu$ent  quod  non  omnibu$  partter 
mi  eamdem  benigniiatem  prctetiterit.  Conttderattone 
\u$tm  intUelium  et  peccatorum  derelicdenis ,  pio$  ac 
jutetes  Dei  servos  excitori  ad  impetrandam  eis  humtlt 
vrece  liberationem  et  mi$ericordiam9  eum  eamipsi  pee- 
cetores  non  quceran',  et  mi$eria  $ua  etiam  delectentur. 
Dei  mitericordiam  necab  H$  quibut  negata  ett,  nec  ab 
iit  qtubus  concesta*  reprehendu 

660.  Positam  impotitamque  :  puujuste  poit/om,  el 
merito  impositam  :  quippe  imposUam  magis  poenam 
sonat,  et  meritum  sen  culpam  respicit.  Doct.  Lov. 

661.  Sahanlur  ab  iiia.  Vix  dubito  quin  legendum 
sit,  solvantur  :  tum  oh  majorem  sermonis  proprieta- 
i*m,  lum  quia  prascedit ,  quam  per  ee  nemo  resolvit. 
Tutn  denique  quia  soquitur  :  progeniem  super  omnem 
imtpia  maneret  :  nimirum ,  ut  ceu  vinculum  quod- 
dMn«  nintpi  censeatur  in  iis ,  qui  e  coutra  tolvantur 
tb  Ula.  Doct.  Lov.  tj 

669.  Eduserit  nsdern.  Vulgatis  (non  Umen  Lugd.,  " 
Lovan.,  Doac.  et  Colon  )  est  eduxit,  ut  ita  iisdem  sit 
trisyllabum.  Verum  nuniquam  bac  voce  ut  trisyllaba 
nsus  estNoster,  aot  Virgilius  ejus.  Doct.  Lov. 

670.  Cum  pmnam%  etc.  Hos  duos  versus  cum  supe- 
rioribos  conjonxerunt  hactenus  omnes  quos  viderim; 
etiam  Galras,  qui  idcirco  miro  hic  sudat  ut  idoneum 
aliiiuem  sensum  exsculpat.  An  nobis  contigerit  rem 
scn  totigisse  lector  judicet.  lu  Doct.  Lovan.  qui  lo- 
emn  sensui  meliori  a  se  restitutum  puut  muuu  in- 
terpunctione,  hunc  in  morem  : 

Com  pomam  qua  mersos  erat,  non  experittur, 
Qoan  mtoere  ferat  addictus,  nisi  liber  ab  llla? 
673.  Submitta.  Edit.  Lug.,  Lov.,  Duac.  etColon., 
eum  receotioribus  lecebant ,  quo  cum  tumma  preee. 
At  vero  mnUverat  qui  versibus  et  soluu  oratione 
hoc  poema  est  interpreutus ,  eo  modo  quo  legitur 
hie  in  texto.  Cui  asiipulatur  Doct.  Lot.  hoc  modo. 
Sic  supra  v.  173 :  Talia  $ubmi$$u$t  etc,  estque  dictio 


re,qnod  iu  vulgatis  (foriereceiitioribus,nam  nonha- 
betur  in  antiquioribus  quosprae  luanibus  babemus) 
iegerat. 

689.  Judicio ,  pro  electione ,  ut  supra.  Dort.  Lov. 

690.  Ceu  par,  etc.  Vide  ad  linem  cap.  6,  id  est,  v. 
130  et  131. 

693.  Briiannum.  Id  est,  Pelagium  (ut  supra  v.  2), 
qui  tunc  cum  haec  Auctor  scriberet,  exclusus;  id  est, 
ab  Ecclesia  ejectus  (ut  rursus  v.  i06), nescioubi  vagus 
et  extorriserrabat.  Hinc  iilud  etiam  v.  149 :  Puisi  mun- 
do,  nuilaquerecepUtede  vagi;el  alibi  siinilia.  Doct.  Lov. 

694.  Grex  varvut.  Lnc.  2:  Pusitlus  grex:  parvus, 
inqnam,  ac  ideo  limidus,  sibiquedifQdens.  Doci.  Lov. 

696.  Recti.  Gallus  recte%  quod  non  probo ;  non  enim 
solct  Noster  sic  loqni,  recte  veiie;  sed  polius,  recta, 
ut  supra  aliq»oties,  recta  volendi,  recta  loquendi,  etc. 
Recta  sapere  autem  etiam  Ecclesia  dicil  in  coilecta 
de  Spiritu  Sancto.  Maneat  igitur  ut  est :  Si  quid  recti 
$apimu$9  volumu$que,  Doct.  Lovan.  Consentiunt  ob- 


131  S.  PROSPERI  AOUYTANI  131 

167  Proqoc  malis  bona  restituit ,  non  inve-  A        Notitiae  noslrae  aen  est  daU ;  nee  tamen  hujus 


BMadO 

Qiiod  merito  legeret,  sed  dona««  quo  legeretur, 
700  Ut  de  perceptis  prodiret  causa  raerendi ; 

Deuue  daiis  in  dauda,  gradus  indusiria  crescens 
Scauderet,  atuue  bonum  Qeret  Deus  einnibus 
unura. 
*  Cua  vero  humani  generis  de  germine  toto 
Pars  quasdam  in  Christo  rursum  generanda  le- 
gatur, 
705  Pars  pereat,  cura  causa  eadem  siraul  implicet 
omnes, 
Nec  discernantur  meriio,  qui  monere  distant; 
Non  satis  audemus  scrutari,  nec  per  opertas 
Irc  vias,  callesque  gradu  pulsare  remotos. 
Mulueteiiimbenetecuiatent,  nesciUqu*  prosunt,B 
710  Dum  mansueta  Gdes  quaedam  dilaU  randesie 
Susiinct,  et  nullo  ignorat  non  ediu  damno. 
Sic  quando  electum  ex  cunctis  populum  Deus 
unum 
Leges,  sacris,  Umplo,  angoento,  signisqae  fo- 

vebat ; 

Quod  fuit  occultum  f  mundique  in  fine  reie- 

ctura  est, 

715  Non  oberal  nescire  emnes  qoando  joe  tocandas 

ln  regnum  aUernum  gentes,  totutnque  per  orbem 

Donandum  quod  spes  parva  lunc  plebis  habebiL 

Sic  postrema  dies  qua  mundt  claudiiur  setas 


720  Secreli  iropaliens  sanctorum  turba  laborat. 
Ipsa  quoque  humani  generis  carnalis  origo, 
Qoam  mulus  vario  circumtegit  ordine  ceusas ! 
Cumqu*  omnes  de  fermento  producat  eodem 
Una  manus,  nec  diversis  elemenu  parentom 
725  Principiis  coeant :  Jimo  procedit  ab  uno 

IKspar  opus,  muut  nnmeres  per  vascula  fictor9 
Ifateriamque  un***  Jisoernit  jure  creantis. 
Ergo  eadem  nalura  aniaaa,  naiuraque  caruis 
Diversk  «miikUmi  sub  coadittonifeas  iairat» 
750  His  regnare  daturo  est,  Ulos  servire  neoesse  esi : 
llos  decor,  et  vires  valida ,  viridisque  Bencctus 
169  Suscipit,  bos  species  inheAora»  et  debile 

.  corpos: 
His  vigei  ihgenium  predaris  artibus  aptum, 
Horumtarda  premU  gelidus  pmcordia  eangus: 
735  Quosdam  nec  iicitus  calor  iaciut  ad  geoeran- 
dum. 
Ast  alii  insanum  neqneunt  frenare  fnrorem : 
Huac  mitem  et  placidum  tranqailla  modesiu 

comit, 
**  [Supple  hic  Asperilas  istum  genii  intracubilis 
urget.] 
Hts  el  mille  modis  semen  variantibns  oiram, 
Impariles  subeunt  distincU  exordia  formas. 
740  Nec  tamen  haec  inter  Um  compugnantia  quie- 
quam 


tervattoni  Logdun.,  Lov.,  Dtiac.  et  Colon. 

699.  Quo  tegeretur :  Nempe  Deos  a  nobis,  ut  Gallus 
intellexit.  Sed  contra  e»t  Ulud  evangelicum,  Non  vot 
me  eteghtit,  ted  ego  elegi  vot:  propter  quod  etiam 
Auctor,  cum  frequenur  electionis  meminerit ,  num- 
i|uam  tamen  nisi  ejus  qna  a  Deo  ipsi  eligimur.  luque 
quo  Ugeretur ,  id  est ,  quo  merito  a  se  eligi  posset. 
Nam  re  vera  Deus  in  nobis  meritum  eligit ,  ac  nng 
ad  roeritum ,  sed  quod  fpsemet  donat.  Uno  verbo 
(qno  totum  versiculum  expono),  Deus  ra<ritum  qu« 
nos  eligat  non  inveuit  in  nobis,  sed  ipsemet  facit,  et 
faciendo  eligit.  De  electione  ago  quae  fit  in  tempore, 
non  autem  qua  electi  sumns  ante  constitutionem 
mnndi.  Doct.  l*nv. 

"  Cawjt  XXXV.  Scrutandum  non  es$e  cur  ex  toto 
fjenete  humano  pift  una  etigaiur,  attera  rejecta ,  ticet 
tadem  causa  omnes  implicet.  Cur  id  ignorare  non  obsit. 
Sieut  nec  oberai  olim  neseire  omnes  aentet  fore  ad 
fidem  voeandas.  Nee  nunc  quando  munaus  finietur.  Vei 
quas  sit  tanlce  in  genere  humano  varietatis  eausa ,  ut 
tieet  eadem  sit  omninm  natura  ,  unus  tamen  regnet% 
atter  terviat ,  etc.  Cum  tot  varietatum  manifestarum 
cantce  tatemt ,  nemo  tamen  argnit  earum  auctorem 
Deum.  Merito  Deum  voluisse  ut  nos  lateret  divinas  prce- 
destinaiionu  arcannm  quamdiu  in  hat  vita  tumut. 

704.  Legatwr :  rursus  ut  passim ,  pro  eligaiur. 
Doct.  Lov. 

706  Nee  discernantur  merilo.  Videlicet  ante  fidem 
et  gratiitfn.  Doct.  Lov. 

Ibil.  Munere :  perpetno  hic  pro  dono,  non  officio, 
sed  nusquam  ferme  tam  ambigue  quam  hoc  loco. 

71 1 .  Nvn  edita.  Sic  rorsus  v.  746,  edita  non  siL  E 
eontra  supra,  v.  86,  edita  linguis;  et  v.  151,  edita 
ftobis  ,  etc. ,  nempe  edita  pro  declaraU  seu  manife- 
stma ;  non  edita  vero  pro  ecculta.  D«<ct.  Lnv. 

712.  Sic  quando,  etc.  Epist.  ad  Rur.  c.  16  :  Quia 
el  in  anterioribus  saicutis,  qnando  de  unius  geulis  po- 
puto  dkfbalur :  Notus  in  Judaa  Deus,  in  IsraeX  magnum 
nomen  ejus:  futnra  gentium  latebai  electio  ;  et  postmo- 


dum  innotnU  qued  revetaium  ante  non  fuer*tt>  ekm 
ostl  Apostolus :  Quod  aliit  genemiombut  nan  m 
ognitum,  etc.  Quod  tamen  iu  dumuxat  accipiendam 
videtur,  ut  nen  passim  otim  homines  scirent  vocan* 
r  das  aliquando  gentes :  nam  alioqni  prophetas  id 
scivisse  et  praedicasse ,  ex  professo  probaiur  libro 
de  Vocat.  Crent.  cap.  18.  Doct.  Lovan. 

714.  Munditpi*  in  fme, non  pro  potirema  die,  de 
quamoiv.  718;  aed  pro  tempore  novai  Legis, 
qa-e  ultima  est  inundi  aus.  Doct.  Lovan. 

725.  Procedit,  non  procedat,  ut  alii,  iu  poscente 
sententia  cum  verbis  quae  sequumnr.  Doci.  Lov. 
Procedit  miUmnt  in  margine  Lov.,  Duac.  et  Coloir. 
inseruerai  teiiui  intcrpres. 

730.  Datum  etty  itlee.  Doct.  Lov>  legi  mavnlitfafrfnf ; 
att  Mos*  Aiii  cuni  Gallo,  Datum  ett  (inqnit)  iUot,  etc. 
Sed  milii  placere  non  pousi  importuna  illa  repeti- 
tio  verbi  subsUntivi  in  medio  et  fine  versos  t  mi  ad- 
de  qttod  conjunctioae  azt  eodem  modo  uutor  Auclor 
fiiox  infra,  v.  736. 

7o4.Gi<tftti  pratcordia  sanguiSyQit.  Vinpliana  phra- 
sis,  qua  heues  ingenium  denoutur.  Sic  Seoi^g.  H : 

Frigidus  obsUterit  circum  pnecordia  saagais. 

(Jbi  ailusum  putani  ad  sententiam  Empedoclis,  ani« 
mum  cordi  suffusum  sanguinem  existimaalis,  utCic. 
Tuscul.  i.  Doct.  Lov. 

756.  Furorem%  nempe  libidinis;  M  enim  de  qttibut 
pra?senti  ver>u,  opponuntnr  illisdeqnibae  praccd.: 
Quosdam  nec  licitus  calor,  clc.  Dootor  Lovan. 

**  iiic  desiderabatur  quinUb  awtitnesMi cotnptempn» 
tnm,  uti  etiam  docti&sima  manus  ad  meum  Galli 
exemplar  annotaver^t.  Callns  ipse  inutraqoe  versione 
Suppleverai,nosin  Lainisquoquesupplendum  dax> 
mus :  an  recte,  tu  lector,  videris.  Asperiiatem  iitt^raa 
caninae  atfectavimus,utiAuclor  lenium  liquidarumque 
molliticm  in  v.  pracedenii,  ac  rursus  ante  in  frenm 
furorem  eamdem  aspcriutem  affecut.  Doct.  Lov. 


D 


iS5  CARMEN  DE  INGRATIS 

Arguit  auctorera,  qai  secum  continet  hujus        A 
Legem  operis,  dum  judicio   placiu  explicat 

aequo, 
Et  rernm  cauaas  obscurat  justa  potesus. 
Si  terrenum  igitur   figmentuin,  addictaquo 
morti 
745  Progenies,  iU  dissimili  prodncitnr  ortti, 

Ui  cum  operis  species  pateat,  tamen  edita  non  sit 
Norma  Yoluntatis  de  qua  venit  hic  modus  impar ; 
Quid  mirum  si  consilii  super  omnia  magni 
Arcanum  latet,  et  placito  subducitur  alto  ? 
750  Quod  dum  vana  fluunt  mundi,  dum  in  corpore 
roortis 
Viviiur,  et  positi  expletur  certamen  agonis, 
Non  cognoscendum  texit  Deus,  utiliusque 
Duxit  ad  examen  quaedam  velare  piorum.  g 

*  Now  ergo  insumus  clausis,  nec  operta  pro- 
caci 
755  Urgemue  cura,  aaiis  est  opera  Omnipoientis 
Cernere,  el  aeetorem  cunctorum  nosse  bono- 
ruro; 
Quo  sine  nil  reetum  mens  inchoal.  Audeat 
amena 


PARS  TERT1A.  154 

Impietas  tnmido  arbitrfo  snbnectere  causas 

Divinorum  operum :  nos  cum  manifesta  videmus 

760  Dona  Dei,  quorum  est  fons  unus,  suroma  vo- 

luntae, 

Cum  Paulo  tremuisse  juvat,  sfupidumque  mo- 

deste 
171  Invictom  ad  solium  Christl  suspendere 

nutum: 
Cujus  judicium  sie  inscrufabile  et  altum 
Dicimus,  ut  verax  prorsu(  fateamnr  et  xquum. 
7C5  Nam  meritum  ad  mortem  subeundam  suffirit 
unum; 
Ad  vitam,  nisl  quftd  donarit  gratia,  nullum. 
♦  To  vero,  o  nova  gcns,  vet  ris  quae  stirpe 
oleastri 
Velleris,  et  sacne  ramis  inolescis  oliv«t 
Quaorere  formalae  sentis  te  fi  ondis  lionorem 
770  Non  studio  coepisse  tuo,  sed  jure  potentis 
Agrfcola  inaerttm  fecundo  vivere  ligno : 
Vince  snperborum  flatas,  et  vana  furentum 
Tnrbinibns  stabili  fortis  pietate  resiste  : 
Nec  tibi  failacis  subrepat  imago  decoris, 
775  Nulluni  ex  bis  errare  putes.  Licet  in  crucevitam 


741.  Secum  continet.  Intellige  hanc  pbrasim  ex 
v.  52,  supra,  ubi  simililer,  ucumtenuitsel,  etc.  Doct. 
Luv. 

74).  Judicio  piacita  explicat,  elc.  Sie  paulo  post 
dicit : 

Ut  comoperisspecies  pateat,  Umen  edlunun  sit 

Nonna  volunUlis,  de  qna,  eic. 

Item  lib.  i  de  Voc.  Gent.  c.  16  :  Opus  exsertt  (sic  { 
rrsiituo  p>*  erexit)  pietas,  causam  obscurat  potestas. 
Hnruinenim  trium  iocorum  una  est  sententia :  Deutn 
«vpere  aiqne  exsecuiione  ipsa,  qu»  quidem  semper 
)usii«eima  sit,  osiendere  qaid  sibi  sit  placitum ;  sed 
pro  jure  potestatis  supreiuae  uoa  celare  piaciti  sui  ra- 
iHMiea.  Doeu  Lov. 

750.  Corport  morlis.  Videsis  supra  ad  v.  486. 

755.  Ad  examen... piorum :  non  ut  illi  ea  exaininent, 
aed  per  itla  potlns  a  Deo  exarainentur  et  probeotur 
quam  nimirum  sint  huniiles  et  fideles.  D»cl.  Lov. 

•Capot  XXXVI.  Relicta  Deo  arcanorum  tuorum 
conscientia^agnoscaturunuscunctorum  auctor  bonorum. 
Usqme  ad  minimum  bonm  voluntatis  initium.  Desiphni 
sjmi  Paulo  ipsi  inscrulabilcm,  cur  hi  potius  quam  illi 
per  gratiam  liberenlur,  queestionem ,  per  liberi  arbitrii 
vette  et  notte  u  sofoere  poste  opinantur.  Non  po$se  Dei 
jmdidum  nonesu  ceauum,  quamvie  occultum  tit%  cum 
emnikus  meritmm  admorlem  suppetat  tei  ex  uno  ori- 
snmis  pescate.  Nmilmm  ad  trikun  uisi  quod  gratin  do- 


757.  Quo  tine,  etc.  Magnifice  abutitnr  putido  illo 
Virgilii  bemistichio  ad  M*cenntera  Georg.  5: 

Te  sine  nil  akum  meas  incboat. 
Bx  quo  etiam  patet  legendum  rectum,  uti  Virgilius 
dixit  aitum;  non  antem  recti,  ut  babebant  plures  edi- 
tiones.  Doct.  Lov. 

758.  Arbitrio  subnectere  c*utasf  etc.  Dictio  e*i  Ju- 
▼enalis  in  fine  Sau  5,  ubi  legis,  subneciere  eausat, 
tameui  longe  alio  sensu  (ut  solet  Noster  a  veteribus 
Bon  perinde  senaus  ac  pbrases  mutuari ).  Ad  sensum 
•utem  quod  atlinet,  peii  is  potesi  ex  siinili  loco  ad 
capit.  8  Gallor :  Causas  vero  operum  et  judiciorum  Dni 

f  m  ez  toto  ad  hunumas  voluntates  et  aetiones  refert 

et  dispensationes  Dei  ex  Uberi  arbitrii  vult  mutabilitaie 
variari,  etc.  Doct.  Lov. 

*  Cahjt  XXXVII.  Quantmm  viri  fideles  ab  hostibus 
oratice  sibi  cavere  debeant.  Quicumque  virlutes  suas  vel 


sibi%  vel  qratim  qmam  meritus  sit  ascribit,  proficiendo 
deficit  cnrrendo  recedit. 

767.  Noma  gena.  Non  alloquttur  Ingratos  (nt  qui- 
dani  existiiuarunl,  forie  decepti  \0C9  nova9  qu»  in 
malam  partem  frequenier  accipiiur) ;  sed  ortbodo* 
xum  Cccksias  popuium ;  novum  uiique  comparalione 
J«id  >ici,  cui  noc  loco  opponilur.  Doct.  Lov. 
r  768.  Velleris.  Verb.  pro  avelleris.  Virgiliane.  Al- 
luditur  ad  Horo.  xi,  17,  ubi  de  geme  Judaeornm,  ut 
oliva,  et  de  gentili  ut  oteastro  di>seriiur.  Vide  f  jua 
loci  expositionem  lucuieiiUm  apud  Aug.  iu  p^almuiii 
lxxii.  Dnci.  Lov. 

7b9.  Formatce  frondis,  nemne  0'eaglnnR;  utdiatin- 
guitur  contra  frondem  oJeastri,  velul  informeni  ei 
iuiperfecum.  l)«>ct.  Lov. 

772.  Superborum.  Mas*iliensium  epitbeton,  et  qui- 
dem  e  duobus  primariis  unum.  Alterum  nempe  csi 
Ingratorum;  amboalitem  conjunctim  habes  supra,  iu 
Praefat.,  el  v.  684.  Doct.  Lov. 

774  et  seq.  DecorUf  nullum,  etc.  Ilactenus  lectura 
fuit: 

....Subrepat  imago  decoris. 
Nullum  ez  bis  crrare  putes  ? 

Nec  interrogationi  um  abrupta)  dissimilis  e©t  ilta 
aupra,  v.  459 : 

Divinorum  operum  quod  pooitis,  etc.  ? 
D  Tamen  iocum  corruptum  esse  cum  Gallo  sentio,  qiu 
hocbemlaicbium  cnin  supertori  versu  forte  debrre 
conjungi  aulumat.  Optaremqtie  (pergit  Doct.  Lov.) 
cum  eodem  mss.  opein :  sed  quae  mihi  ne  Romae  qul- 
dem  omnes  bibliotbecaa  eelcbriores,  ipsamque  e.iam 
Vaiicauam,  perlustranti  obtingere  potuit.  Igitur  meo 
Marte,  non  invito  Gallo,  iu  r«slitui,  ui  duo  bi  ver- 
aus  sibi  cobaereani,  aubaudiu  lamen  ioier  uirumque 
conjunctione  ut.  Dubiuvi  etiam,  num  forte  integer 
vcrsus  desideraretur,  t.  g. : 

Ut  quia  conspicuis  sunt  raoribus,  atqne  probatis; 
sine  quo  proferto,  aut  simili,  non  satis  indicatur, 
qnae  sit  illa  fallacit  imago  decoris. 

775.  Licet  in  ctuce,  eic.  Igitur  ubi  iliitd,  inquiea, 
evangelicum,  Ex  fructibus  eormm  cognotcetit  eos  ?  Sma 
dubio  etiim  nonnulta  doctrinse  probatio  mores  sunt : 
sed  uec  id  negat  hic  Noster,  immo  potius  probat, 
cum  detracturus  Semipelagianis  h.tnc  larvnm,  non 
eam  init  viam,  ut  dicat  morcs  nibil  coufcrre  ad  do- 


435  S.  PROSPEIU  AQUITANI 

Ducant,  et  jugi  afflciant  sua  corpora  morte,        A  790  Assurgunt,  foda  lapsurl  mole  tumorls 


136 


Abstineant  opibus,  sint  casti,  sintque  benigni , 
Terrenisque  ferant  animum  super  astra  reiictis: 
Si  tamen  kuec  propria  virtute  capescere  quem- 

quam 
780  Posse  putant,  sitve  ut  dignus  labor  iste  juvari , 
Ingenium  meruisse  aiunt  bona  vera  petentis : 
Crescere  quo  cupiunt,  minuuntur ;  proflciendo 
Deficiunt;  surgendocadunt;  currendo  recedunU 
Unde  etenim  vane  frustra  splendescere  quaerunt» 
785  lnde  obscurantur :  quoniam  sua,  laudis  amore, 
Non  quae  sunt  Ghristi  quaerunt,  nec  fit  Deusiliis 
Principium,  et  capiti  non  dant  in  corpore  re- 

gnum. 
Non  horum  templo  est  Gbristus  petra  funda- 

menium ; 
173  Sed  suPcr  instabilem  arbitrii  nutantis 

arenam 


Isti  quem  quidam  reprobarunt  aedificantet, 
Nunc  etiam  reprobant  lapidem,  pariesque  sine 

ipso 
Tertius  esse  volunt,  quem  nulio  foedere  nectac 
Anguius,  et  quem  nuila  babeat  compago  liga- 

tum : 
795  Hi  tbalamum  ad  sponsi  non  perducuntur,  et 

intrant 
Libertate  sua  :  quae  Christi  gratia  eonfert, 
Non  acceperunt,  et  habent :  non  attrahit  tllot 
Vis  Patris  ad  Verbum,  sed  sponte  et  prseptte 

cursu 
Praeveniunt  cessantis  opem  :  nec  ad  omne  ge- 

rendum 
B  800  Ejus  egent,  sine  quo  sibi  plurima  posse  vi- 


ctrinae  judicium,  sed  aliam  potius;  nempe  ut  ostendat 
virtuies  eorum  solidas  non  esse ,  vitiante  illas  su- 
perbia,  et  proprhe  iaudis  amore,  quem  quidem  ipso 
suo  dogmate  proflteantur.  DocL  Lov. 

784.  Vani.  Aliud  lngralorum  epitheton,  quo  eos 
itenun  ornat  supra,  v.  493.  Alii  interim  pro  illo  le- 
gunt  varii  (  Lug. ,  Lov./Duac.  et  Colon.),  ut  sit  a 
particulari  de  Massiliensibus  sermone  transitus  ad 
seiitemiam  generalem.  Verum  quia  et  illa  quae  mox 
sequuntur,  solos  interim  Massilienses  tangunl,  pu- 
tem  in  varU  mendum  esse.  Doct.  Lov.  Quod  cum 
animadvertisset  interpres  Galiicus  correxil. 

788.  Non  horum.  Juvat  integra  adducere  ea  Scri- 
pturae  loca,  quibus  Auctor  hoc  paragrapho  tam  gra- 
viter  sancteque  ludit;  praesertim  quod  illorum  an- 
notatio  marginalis  densior  et  confusior  foret  quam 
qnae  facile  caperetur.  Itaque  hoc  ipso  v.  788  respi- 
citur  tum  ad  i  Cor.  m,  11 :  Fundamentum  $mm  altud 
nemo  potest  ponere,  prceter  id  quod  positum  eif,  quod 
etl  Christus  Jesus;  lum  ad  Ephes.  n,  21 :  In  quo  C 
ornnis  cedificatio  construeta  eresctt  in  templum  sanetum 
in  Domino;  ttim  denique  adlGor.  x,  4:  Petra  autem 
arat  Christus.  Docl.  Lov. 


dentur. 


789  et  seq.  Alluditur  ad  virum  stuttum,  sic  loqui- 
tur  Saltator,  Mallh.  vu,  2b\  qui  mdificavit  domum 
tuam  super  arenam,  elc.  Docl.  Lov. 

791.  Respicitur  ad  illud  psalm.  cxvn,  22,  quod 
etiam  in  Evangelio  saepius  repetitur  :  Lapidem  quem 
reprobaverunt  oedificantes,  hic  factus  est  in  caput  on- 
guli.  Doct.  Lov. 

792  et  seqq.  Primo  respicitur  ad  loca  in  quibos 
Christus  dicitur  lavis  angularis  :  ut  Isai.  xxvm,i6, 
Ephes.  u,20tet  IPet.  ii,6;deindeiterum  ad  Epnes. 
ii,  14 :  Ipse  enim  est  pax  nostra,  qui  fecit  utraque  unum9 
et  medium  parietem  solvensf  etc.  Doct.  Lov. 

795.  Misceri  videntur  verba  psal.  xvin,6,  Tamquam 
sponsus  procedens  de  thalamo  suo,  et  sensus  Cantic. 
I,  5,  Introduxit  me  rex  in  cellaria  sua,  vel,  ut  vulgo 
Eoclesia,  /n  cubiculumsuum.  Doct.  Lov. 

796  et  init.  teq.  Respicilur  ad  1  Cor.  iv,  7  :  Quid 
habet  quod  non  accepitti  ?  Doct.  Lov. 

797  et  seqq.  Alluditur  ad  Joan.  vi,  44  :  Nemo  po- 
test  venire  ad  me9  nisi  Pater,  qui  msstf  me.  traxerit 
eum.  Doct.  Lov. 

800.  Denique  ad  Joan.  xv,  5 :  Sine  me  nihil  pote* 
tis  facere.  Doct.  Lov. 


PARS  QUARTA. 


ARGUMENTUM. 

Semipelagianorum  doctrinam  cum  tueresi  Pelagiana  comparat,  ostendens  Pelagianum  dojnna  periculosius  ab  iis  statui, 
quia  occultius  et  speciosius  quam  ab  ipso  Pelagio,  quem  damnare  videbantur.  Potissimum  ujoram  fundamentum  destrult 
de  prim»  intefiriutis  reliquiis,  quas  iu  hominis  natura  superesse  opinabantur ;  docetque,  quod  ad  veri  bont  appetitio- 
nem  spectat,  nihil  in  nstura  sanum  remansisse  :  primi  enun  parentis  vulnere  iu  mentem  esse  perculsam,  ut  ne  qutdem 
oculos  in  altum  posslt  extoliere,  nee  soam  agnoscere  calamfutem :  si  quid  vero  dooorum  naturalium  illi  snperest,  ad 
temporalem  demum  vium  (quae  toU  est  damnalionis  et  pommb)  excolendam  pertioere,  non  ad  aeternam  acquirendun, 
nec  ad  virlutis  adjumentum,  sed  ad  majorem  superbism.  Alioquin  si  vigor  pnslinus  et  aniiqo»  HberUtis  vis  in  nobts 
remaneat,  ChrisLum  gratis  morluum  esse,  cum  unumquemque  sua  toIooUs  reconcilure  Deo  possit.  Caterum  ex  inefa- 
bili  Dei  bumiliute,  qua  tam  indigna  pati  dignatus  est,agnoscere  debere  hominero  caplivuni,  quo  carcere  clausus,  quove 
morbo  obsessus  sit,  cui  eripiendo  nonnisi  mors  medici  soccurri  potuerit,  dum  sciticet  se  imis  miscuit  ut  nos  summis 
insereret,  et  sic  per  illum  possemus  quidquid  possumos.  Postremo  iilorum  iusaaiam  detesutus  qui  ssnctis  obthiendae 
coronae  eausam  auferri  catuabantur,  nisi  tn  eis  reperiantur  bona  quae  proprio  i|isorum  arbitrio  accepU  referri  posbiut, 
pia  ad  Deum  invocatione,  utad  unicum  bonorum  nostrorum  omnium  fontem,  Carmen  concludit. 

*  175  Quid  prodest  verbis  commentum  Pela-  D        Respuere,  et  sola  damnatos  plectere  vocet 


gianum 

•  Caput  XXJLVUL  A  Senupelagianis  voce  tenus 
aamnari  Pelagiumf  cum  subtiUssimum  illiut  hcereteos 
venenum  retineant.  Et  quod  Pelagius  innumeros  se- 
duxuset,  si  doctrina  sum  poculum  aliquo  melle  pror/t- 
visset.  Nam  dum  errores  tuot  initio  minut  obtexit%  ple- 
totque  ab  iit  deterruit,  iota  eorum  deformitate. 


Cum  paucis  squalida  sublaiis  de  cute  nervis, 

805.  Cum  paucis,  etc.  Doct.  Lov. :  Totus  hic  mihi 
versus  prima  fronte  displicuit.  Quid  enim,  aiebaiu, 
iili  sublati  de  cute  nervifAn  forsiUnlegendum,fi«tiJ 
Deinde  qui  petuit  Auctor  labi  in  squalida  uiprimam 
corriperet,  qui  jam  supra  tam  diserte  eamdem  in 
squalenti  produxerat?  Cum  intcriin  subiit,tauto  pro- 


«7  CARMEN  DE  INGRATIS. 

bniM  viperel  foveantor  viscera  sensus  ?  A 

805  0  bene  quod  diri  erroris  malus  ille  roagisler 
Nullo  praelevit  lethalia  pocula  melle  : 
Sed  non  ambigua  infectum  feriiaie  venenum 
Protulit,  et  gustu  virus  detexit  amaro  I 
Nam  si  argumenti  primordia  non  onerasset  825 

MO  HUqoaediscipuIideropserunt  callidiores, 
lonurocras  dubio  cepisset  plasmate  mentes  ; 
Quse  dum  multa  vident  informia  limine  in  ipso, 
Horrids  terriflcas  declinant  atria  mortis. 
Nec  jam  illis  possunt  attriti  iiludere  fures9 
815  Quorum  quo  tendant  artes9  atque  unde  orisn-     850 
tur, 
Non  dubiis  promptum  est  cuivis  cognoscere 
signis. 
*  Non  igitur  cum  damnatis  senlire  videntur,  B 
Cum  dicunt  mortem  in  cunctos  transisse  per 
*■       unum  855 

Primum  hominem ,   cujus  crimen  resperserit 
omnes 
810  Nec  quemquam  in  vitam  ssternam  nisi  fonte  re- 
natom 
Venturum  :  infantesque  reo*  hoc  rounere  sohi, 


PAR8  QUARTA.  458 

Quos  prima  ad  mortem  generaliter  edat  origo. 
Sed  cum  damnatis  sapiunt,  damnataque  pro- 

munt, 
Cum    dicunt,    nihil   esse  animis  per  volnus 

avitum 
177  Detractum  decoris,  splendoremque  omni- 

bus  illum 
Nunc  talem  innasci,  qualis  fuit  ante  ruinam. 
Hinc  libertatem  arbitrii  discernere  sano 
Posse  oculo  cordU,  quidquid  sit  rite  gerendum, 
Nec  solum  ad  vitae  praesentis  commoda  solen 
Sufficere  ingenium,  quo  se  tueaturet  ornet; 
Sed  summis  etiam  mentem  aptam  percipiendia 
ifiternisque  bonis,  sponte  ad  ccelestia  ferri : 
Perque  viam  ad  Christum,  quara  fecerit  ipsa9 

venire. 
Hinc  hominem  multa  recti  assuetudineftrmuin 
Posse  repugnare  adversis,  neccedere  poenis, 
Quas  superanda  animas  per  carnem  admoverit 

hoslii, 
Auxilio  abscedente  Dei,  qui  deserat  apte 
Utiliterque  suos,  ut  de  cerUmine  agonis 
Quaesitas  referant  palmas :  ne  nulla  piorum 


divtorem  fuisse  S.  nostro  hanc  systolen,  quod  forte 
putarit  primam  in  tqualeo  natura  sua  brevem,  de- 
mum  apud  auctores  produci,  ubi  littera  /,  in  medio 
doplicatur.  Ad  nervot  autem  quod  attinet,  jam  cepi 
qut  iili  deeute  tolli  dicantur ;  nimirum  si  cutem  ac- 
cep*  ris  pro  omni  illo  tegumento  exteriori  quo  vis* 
cera  oceultantur,  quodque  et  nervos,  et  musculos, 
venas,  etc. ;  denique  ipsam  cutem  proprie  dictam 
complectitur.  Nam  fatendum  quidem  est9  improprie 
locutum  Nostrum  :  sed  tanti  erat  imitari  Ovidii  lo- 
eom  Metam.  xi  in  fab.  de  Marsya  excoriato,  ubi 
perinde  ut  hic,  et  cutit,  et  nervorum,  et  vitcerum  est 
mentio : 

....  Cuiis  est  {inquit)  summos  direpta  ptr  artus, 
Detectique  palent  nervi. 

Saltanua  viscera  posses, 
Et  peliucentesnumerare  in  pectore  flbru. 

806.  Nullo  pralevit,  etc.  En  iterum  mellis  molli- 
tiem  expressam  mulUplicatis  // :  ut  e  contra  v.  prav 
ced.  diri  errorU  magisler  asperius  exprimi   haud 

KMiiit,  quam  concurrenUbus  tot  iitteris  caninis  rr. 
oct.  Lov. 

808.  Guttu  amaro.  Legitur  Georg.  u : 
Al  sapor  indicium  faciet  manifestus,  etora 
Tristu  tentantum  sensu  torquebit  amaro. 

Sic  ipsius  aevo  legebant  plures :  unde  veniam  me- 
retur  sermonis  tam  improprii,  quo  liic  utilur  :  nam 
procul  dubio  satis  vernacule  guttu  posuit  pro  tapore. 
Catterum  hodie  post  Agellium  lib.  i  cap.  12,  passiin 
grammatici  ita  legunt  hunc  Virgilii  locum  : 
Sensu  torquebit  amaro. 

810.  Ditcipuli,  Massilien$es,  quibtis  passim  Pela- 
gium,  ac  Pelaaianos  magittrot  atiribuit. 

814.  Jam.  Videlicet  post  tot  condemnationes  et 
proscriptioiies  soieranes,  vtl  certe  jam,  cuin  tot 
conspiciuntur 

Informia  limine  in  ipso. 
Saltem  signa  illa,  de  quibus  tertio  post  versu,  non 
alia  polarim  quam  ista  informia,  qux  baeresis  Pela- 
giana  quasi  ipsa  fronte  pnrferebat.  Inlcrim  pro  jam, 
vulgati  hic  legunt  tam9  ut  conjungatur  (puto)  cum 
Attriti.  Doci.  Lov. 

816.  Cognotcere.  Ila  legendum,  et  non  agnotcere9 
ut  alii  (quamquam  reveia  in  tcnui  labor  csl),  de- 

Patbol.    LI. 


monstrat  versus  Maronis  Georg.  r?9  unde  hie  ex- 
pressus  est : 

Quod  Jam  non  dubiis  poteris  cognoscere  signis. 

Ex  quo  eliam  fortasse  desumptum  est  illud  jam9  de 
quo  notn  praecedenti.  Doct.  Lov. 

*  Caput  XXXIX.  At  Semipelaaiani  periculoriut  fal» 
lunt,  quia  Pelagium  damnare  videntur,  dum  faientur, 
ex  Adamo  mortem  et  peccatum  in  omnet  trantfundi ; 
neminem  vitam  aHernam  contequi  potte,  niti  per  bap- 
titmum ;  et  partulot  illo  indigere  ul  a  peccato  tol- 
C  vanlur.  Sed  cum  Petagio  tapiunt9  cum  aiunt.  naturam 
tuit  viribut  ad  bonum  ferri  potte9  quemadmodum  ante 
peccatum,  quati  originali  peceato  lceea  non  fuerit ;  im- 
mo  poue  tanctot  acerrimat  dcemonit  oppuqnationet 
propriit  viribut  frangere ;  Deo  tuot  uiiliter  aeterente, 
tibique  iptit  dimittente,  ne  nulla  tint  eorum  merita,  ef 
nihil  boni  (aciunt  niti  auot  gratia  in  tllit  operatur. 

822.  Prima  origo.  Id  est,  prima  nativitas  secundum 
carnem,  ut  distinguitur  contra  tuundam  per  baptis- 
muui,  de  qua  mox  ante  :  niti  fonte  renatum.  Nisi  ta- 
men  simplirius,  prima  origo  sit  quam  trabuut  in- 
fantes  a  primo  p;trente ;  ut  propterea  etiam  moz  se- 
quatnr :  per  vulnut  avitvm.  Doct.  Lov. 

824.  Nihil  eue%  etc.  Vide  idem  dogma  supra  cap. 
f,et  alibi.  Doct.  Lovan. 

835.  Nec  cedere  pcenit,  etc.  Quippe  cum  tanta  tit 

virium  naturae  integritas,  ut  contra  iptum  diabolnm% 

tamtiamque  ejut,  utque  ad  extrema  tupplicia  tine  atc- 

xiiio  Dei  valeat  dimicare.  Ita  ex  ipsorum  seutentia 

D  lib.  cont.  Collat.  rap.  20.  Doct.  Lovan. 

839.  Ne  nulla ,  ctc.  Doct.  Lov.  scribit  neu 
nulla,  etc.  Ilanc  re  ipsa  (addit)  fuisse  Semipelagia- 
norum  senteniiam,  patet  lum  ex  pluribus  aliis,  lum 
ex  verbis  Collaioris  eod.  lib.  «.  19  sub  tinem,  ubi 
de  fide  Ceniurionis  a  Christo  laudala  ait :  Nulliut 
enim  laudit  ettet  ac  meriti,  ti  id  in  eo  (Centurioue) 
Dominut  quod  ipte  donaverat,  preetulittet,  id  e*t,  prae 
aliis  laudasset.  Quod  autem  bic  cum  vulpatis  legi- 
mtis  neu  nulla  (non  tamen  legerat  in  aniiquioribus 
Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.),  et  Gallus  legit  ne : 
male,  ac  c.ontra  Prosperi  et  Virgilii  phrasim,  qui  ubi 
ut  aut  ne  pracessit,  non  jam  anipJiun  ns,  sed  neu 
subjunguiit,  quasi  ueve;  sicut  iru,  pro  tive9  quasJ 
teve, 

5 


189  S.  PROSPERl  AQUITANl  fiO 

840  Sint  merita,  et  verae  priventur  laudis  honore;     A        Sie  animus,  cui  lumen  erat  de  lamine  aammo. 


Si  quod  naturae  sensa  noluntqae,  voluatque, 
Praeceptisque  tenent  legalibus  insinaaturo, 
Divini  auxiiii  roanus  hoe  operetar  in  illis  : 
Geu  solis  Christi  famulis  virtuie  carere 
845  Sit  dignum,  et  nou  posse  probos  apprendere 
raores, 
Quos  plerumque  habeant  etiam  simolacra  c<>- 
lentes. 
*  Talia  lingua  procax  com  verbis  fundit  ineptis, 
Effuge,  tu  nova  gens,  hostiles  effuge  sensus, 
Kt  procul  a  laqueia  sapiens  abjungere  mortis. 
150  Christus  enim  tua  justitia  est,  quo  te  duce 
oportct 
Currere,  ne  cursus,  Christo  sine,  sit  vagus 

error. 
Nemo  etenim,  nemo  est,  qui  non  cum  vulnere  B 

primi 
Sit  patric  genitus :  quo  vulnere  niens  prius  intas 
Percussa  est,  quam  membra  foris,  cum  mente 
receptnm  est 
855  Quod  regione  poli  disjecta  superbia  saasit. 

841.  Si  quod  naturce  tentu9  etc.  Hanc  lectionem 
vulgati  ferebant  pro  conjectura  marginali :  Gailus 
recte  texiui  invexit,  pro  eo  quod  alias  legebatur  : 
ticut  naturm  sensum,  etc.  Sensum  auiem  naturae  re- 
ete  itidem  intellexit  de  lumine  ac  dicumine  natu- 
rali,  quod  passim  Pelagiatii  cum  suis  illis  discipulis 
suflicere  diciiubant,  saltem  cum  Lege  scrinia  (de 
qoa  hic  v.  seq.),  ut  quis  vellet  nolletque  quod  opor- 
tet.  Sic  supra  docent  cap.  1  j  5,  sic  iterum  cap.  29 
J  i  et  3,  sic  etiam  alibi.  Doct.  Lov. 

844.  Ceu  toUt  Chritti,  etc.  Ita  contra  Collai.  c.  6  ~ 


Arbitrium  involvit  tenebris;  et  luee  relicu, 
179Consiiio  legit  tetrae  nigrescere  noeiis. 
Nec  jam  captivos  ocnlos  exlollere  in  altom 
800  Sponte  potest :  quoniam  boc  etiam  spoliante 
tyranno 
Perdidit,  ut  quanto  jaceat  sub  vulnere  norit. 

*Si  quid  enim  de  principiis  felicibos  i!li9 
Et  vita  exsilii  superest  prudenter  agenda, 
Hoc  sanum,  et  quo  nil  fuerit  soblimios  in  se 
805  Credit»  amatqtie  soum  mundi  saplemia  sensum, 
Innumeras  sese  claram  mirata  per  artes  : 
Quod  conjecturis  sublimibus  abdita  quaerit, 
Quod  meminit  recte,  sapit  acriter,  «stimat 

apte  : 
Qaod  studium  fandi  excoluit,   quod   legibus 
arbes 
870  Instituit,  moresque  feros  ratione  recidit, 
Ut  poenae  metus  ofAcio  certarit  amoris. 

Jam  cnm  exercetur  numeris,  ad  sidera  coeii 
Per  cursus  noscenda  suos,  et  scire  videtur 
Defectus  solis  varios,  lunacque  labores, 

commodis  caret :  <jui  eniro  istud  quod  seqoitar,  hoe 
eanum,  etc.;  qui,  fnquam,  istud  ad  plora  illa  quas 
praecedunt,  ae  inter  ea  ad  vitam  prudenier  agendam» 
referetur?  Certe  nitidius  fuisset : 

Ad  vitam  exsilii  superest  prudenter  agendam  : 

ut  supra  v.  829 : 

Ad  vitas  prassentis  commoda,  etc 

Pro  lectione  interim  nostra  et  Vulgata  tuenda  faeere 
potest  qnod  soleat  etiam  alibi  auctor  nosier  ponere 


Siideo  votuntat  non  puianda  tti  nostra,  quia  forma-  r  conjunctim  plora,  atquead  unum  dmntaiat  ex  iis, 
tur,regitur,  ordinatur,  imbuitur ;  tpoiiantur  Ubertate  **  idque  ut  plui ' 


filii  Dei%  qui  aauntur  Spiritu  Dei ;  perdunl  vigorem 
raUonaiit  animt ,  et  omnit  voluntarim  devotionit  laude 
privantur,  quibut  dalur  Spirttut  tapientim  et  intelle- 
etus,  etc.  Hactenus  Auctor.  Chritti  famulot  ergo  in~ 
telligii,  qui  juxta  Scripturam  aguntur  Spiritu  Dei,  et 
quibus  datur  Spiritos  sapientiae  et  intellectus,  etc, 
quasi  dicat :  Si  vera  est  vestra  doctrina,  nempe  vir- 
tutis  laude  carere  ouidquid  Deus  iu  nobis  operatur ; 
Igitur  vinutis  laude  carebit  quidquid  egerint  ilii 

2oi  aguntur  Spiritu  Dei,  qui  tamen  proprie  sunt 
hrUtl  famuli :  hique  hoc  pacto  inferiores  erunt  pa- 
canis  ipsis,  qui  juita  vos  saepius  digna  laude  agunt. 
Doct.  Lovan. 

*  Capot  XL.  Fugiendot  iUot  erroret  omnibut  vere 
piit.  Quorum  Chrittut  ett  tota  jutliUa.  Quique  agno- 
tcere  debent  primi  parentit  vulnere  ita  taucialam  natu- 
ram  humanam:  ut  ne  quidem  ocutot  menlit  tponte 
potsit  inaltum  attoilere,  miteriamtuam  agnotcere. 

848.  Nova  gent.  Vtde  supnr  ad  v.  707. 

855.  Regiont  poli  dujecta.  In  diabolo.  Doct.  Lov. 

850.  ExtoUere  in  altum  :  ad  petendum  auxilium 
aut  medicinam ;  qnod  netnpe  vulnus  ignoret  suum, 
•€,  ut  alibi  dicitur,  pro  tanitate  habeat  quod  mgro- 
tare  te  nescit,  donec  prima  hmc  medela  conferatur 
mgrotOt  etc.  Doct.  Lov. 

*  Camjt  XLl.  Si  quid  homini  tupertit  ex  pristini 
ttatut  reUquiis,  falto  id  putat  sanum,  atque  hinc  tolum 
tuperbiendi  materium  arripit. 

865.  Et  vita  agenda.  Gallus  legit  vita  agenda  in 
aexto  castt ;  ut  sit  sensus  :  si  quid  bomini  hodie  su- 
perest  de  principiis  folicibus  primi  status,  et  de  viia 
bujus  exsilii  pruuenter  agenda.  Quod  adeo  mihi  non 
probatur,  ut  retinere  maluerini  lectionem  Vulgatam 
iu  recto  casu.  Quamquam  nec  iiia  quidem  suis  in- 


rimum  quod  est  primum,  referre  sc- 
queutia.  Doct.  Lov. 

805.  Suum  tentum  auiare  dicitur  mundi  sapien- 
tia,  non  uti  vuigariter  quisque  dicitur  amare  sen- 
sum  suum,  id  est,  sententiam :  sed  amat  miratorque 
sensora  suuro,  hoc  est  suura  scire;  ot  lum  ex  se- 
quentibus,  tum  ex  diclis  mox  supra  ad  v.  841  col- 
ligi  potest.  Porro  mundi  tapientia  dictio  est  aposto- 
liea  non  uno  in  loco.  Doct.  Lov. 

872.  Exercetur  numeris,  etc.  In  mathematicis,  in 

Suibus  prae  caeteris  sibi  bumanum  placet  ingenium. 
><tci.  Lovan. 

874.  Defectut  solit,  etc.  Doct.  Lov.  Versos  inte 
ger  e  Georg.  n,  ac  fere  e  Lucret.  lib.  v,  quem  non 
adeo  Noster  huic  loco  inscruit,  ut  istrumque  hunc 
poetam  philosophum  imiuretur,  quaro  ut  eos  plo 
deriderei  uli  nimis  sibi  placentes  in  hae  scientia. 
Quippe  Lucrctium  videas  ubique  pene  pueriliter  ea 
exsultantem;  Virgilium  quoque  paulo  post  dietum 
f>  versum,  mirum  quanto  auectu  exclaroantem  audias: 
Felix  qui  potuit  reruin  cognoscere  causas. 

Ibid.  Yariot.  Quia  quldam  putarunt  facilius  asst- 
gnari  variot  totit  efectut  quam  varios  defectut  (quis 
enim  alius,  dixerunt,  solis  defectus,  quam  ia  qui  per 
luuae  interpnsitionem  causatus,  eclipsis  diciturf), 
nec  insuper  familiarero  habuere  Virgilium ;  quod,  uii 
tlieologo  vitio  verti  nondebet,  iu  nec  e  contra  ira- 
probari  ea  familiariias  quam  nec  SS.  quidem  Patres 
passim  dedignati  sont;  conjecerunt  illi  lezendom 
effectut  sotit  variot.  Sed,  praeterquam  quod  defecnis 
ipse  ordinarius  sua  varieute  non  carcai  (alius  enim 
totalis,  alius  partialis,  alius  universalis,  alius  parii- 
cularis,  etc.),  notandum  practerea,  soli  non  prorsus 
insolitos  esse  quosdam  defectus  extraordiaarios » 


itf 


CARMEN  DE  INGRATI&  PARS  QUARTA. 


«41 


875  Quam  sneciosa  slbi  est,  et  quam  vanescit  in  A 
ipsss  l 
*Qvm  licet  ex  primo  naturae  habeantur  ho- 
nore; 
Non  umen  id  veram  possunt  perducere  vitim. 
(Deniqueab  bis  praeceps  in  muhasrelligiones 
181  Decidit,  el  ^ctis  haesit  faclore  relicto.) 
8S0  Nam  si  nunc  eiiaro  illaesis  vigor  ille  manerei9 
lu  quo  insons  natura  fuit ;  sua  queinque  vo- 

luntas 
Gonciliare  Deo,  poenaque  absolvere  posset : 
Nequidquam  Cbrislus  mortem  moriendo  piaret, 
Peccatum  et  mundi  sanguis  non  tolleret  Agni, 
885  Nec  genus  humanum  generari  rursus  egeret 
Conditione  nova  :  quoniam  sapieutia  sana9 
Sana  fides9sanum  arbitrium,  mens  libera  morbo,  «g 
Vitam  igerent  dignam  sumroorum  participatu. 
*  Skd  prostrata  semel,quanto  natura  profuudo 
890  lmmersa ,  et  quantae  sit  mole  oppressa  ruiuae ; 

quos  eclipsis  nomine  non  vocamus.  Sic  famosus 
pbilosopbus  ex  hodiernis  narrat,  solem  aliquamlo 
pei  plures  dies,  atque  adeo  menses,  et  annum  inte- 
grum,  ohtuso  lumine  luxisse  ad  iustar  lunae :  quod 
ipse  copiae  et  magnitudini  atiribuit  earum  macula- 
rum  qu;is  ope  lelescopii  in  solis  corpore,  non  eo- 
dem  perpetuo  nuuiero,  magnitudineet  forma,  obser 


vainus  :  quibus  etiam  fieri  pulai,  ut  stellae  aliqnae 
fiia»,  quas  totidem  soles  ceusel,  omninodispareant: 
uti  in  septimaPleiadum  facium  esseOvidius  in  fabulis 
non  fabulose  memorat,  etsi  rationem  ipse  pro  in- 
stituto  suo  reddat  fabulosam.  Et  quia  de  Ovidio  fa- 
cta  mentio  est,  quo  nemo  ingeniosius  phaenomena 
uaturalia  fabulis  suis  immiscuit :  is  idem  est  qui,  ad  C 
defettut  nostrus  tolit  varios  alludens,  alicubi  in  Me- 
Uniorpbosi  (loci  in  pratseiitiarum  non  meniini)  in- 
ducii  Phcebum  nescio  quo  pallore  marcescentetn ; 
diserteque  addit,  non  talem  hunc  tamen  fuisse,  qui 
sororis  interjectu  catisaretur ;  insinuans  scilicet  aliasv 
defectionis  ejus  etspeties  ei  causas.  Ooct.  Lov. 

*  Capot  XLll.  Neque  ex  illis  reliquiis  ad  veram  vi- 
tam  perduci  umquam  potest.  Si  eadem  etut  in  natura 
vis  quce  fuil  in  Adamo,  seipsum  quisaue  reconciliare 
Deo  posset,  ac  peccato  exsolvere.  Ideoque  Christus 
gratis  mortuus  fuisset. 

878.  Denique  ab  nii,  etc.  Periodum  nirois  abni- 
ptam  parenthesi  includendam  diiximus.  Specialiter 
auiem  illa  refertur  ad  dicu  in  fine  cap.  prapc.  de 
astroruiu  scientia  :  quae  adeo  nou  valet  possessores 
suos  ad  veram  viiam  perducere,  ut  etiam  quosdam 
ad  idololatriam,  puia  ad  ipsum  illoruin  astrorum 
cnltum  pertraxerit  (de  quibus  magna  querela.  Sap. 

xiii).  Ubi  admirari  licet  humani  iiigenii  praviuiem,  n  oppressa  ,  etc. ,  pro  sit  mole ,  nisi  quod  tunc  fedhne 
optimis  quibusque  rebus  tam  perverse  abutentis,  ut  u  potius  per  exclamationem  legerem.  Nunc  autem  aio 


Yerbum  homo  fit ,  rerumque  aator  suo  condi- 

tione 
Servilis  formae  dignatur  virgine  nasci. 
Inque  infirmorum  cunctos  descendere  aenaot. 
Vexatur  virtus,  sapientia  ludiflcatur : 

895  Justitia  injusios  tolerat,  clementia  saevos  : 
Gloria  contemptum  subit,  ettormentapotestas: 
Inque  crucis  poenam  nulli  violabilis  usquam 
Viu  agitur:  cujus  perimatur  morie  peremptor: 
Justo  ut  pro  injustis  effuso  sanguine,  sit  mors 

900  Unius  insontis  multorum  viu  reorum. 

floc  igitur  pretio  captivi  cum  redimunlur9 
Agnoscant  quali  conclusi  carcere,  quove 
Obsessi  fuerint  morbo;  quibus  eripiendia 
Succurri  haud  aliter  potuit  quam  morte  me- 
dentis. 

905  Et  quia  de  magnis  opibus  nonnulla  supersunt, 
Quae  decorent  nudos,  et  quae  solentur  egenos : 
Non  ita  pro  summis  oblectent  uitima  lapsos, 

ipse  aliquando  hanc  Galateam  amavit,  immo  depe- 
riit.  Doct  Lov. 

880.  lllccsis.  Docl.  Loy.  leglt  illamtt.  Sic  supra 
v.  541  legimus,  mentis  honorem  illcesum  ;  Gallus  U- 
nien  ( nisi  vitium  typorum  est )  illcesis.  Nos  tamen 
non  muUvimus  antiquam  lectionein  quia  ediiionum 
aniiquiorum  Lugd.  ,  Lov. ,  Duac.  et  Golon.  aucto* 
riute  fulcitur,  et  seusum  rectum  exhibere  nobia 
▼isa  est. 

885.  Mortem  monendo  piaret.  Non  opus  erat  eoa« 
jectura  ligaret  (quam  lainen  praeferunt  Lugd.,  Lo?.9 
Duac.  et  Colon. ) :  est  enim  imilaiio  istius  MeUaa. 
vin,  in  afeleagri  fabula  : 

Mors  morte  pianda  est; 

aut  si  nnn  nisi  Virgiliana  dictio  in  pretio  eat;  reept* 
xit  ad  illud  jEncid.  n  : 

Culpam  hanc  miseroram  morte  piabunt. 

*  Capdt  XLIII.  Ex  ineffabili  Dei  humilitate  quaho* 
mo  et  miser  fieri  dianatus  est9  ut  hominem  redimere$f 
agnoscat  homo  cantwus  quo  carcere  clausus,  quo  morbo 
obsettut  fuerit.  Lui  eripiendo  non  nisi  morte  medici 
tuccufri  potuit.  Quam  parvi  facienda  qum  homini  poti 
casum  tupertunl.  Cum  homo  ad  Deum  convertitur,  Dei 
gratice  ut  principio,  potiut  quam  libero  arbitrio  hane 
ascribendam  mutationem.  Quod  homo  iibero  arbitno 
nimium  tribuat ,  ex  illa  superbia  proficitcitur  ,  quam 
diabolut  primit  parentibus  inspiravit. 

890.  Ruinee.  iluc  usque  inierrogative  legit  Gallos 
(cum  ediiiombus  Lov.,  Dus»c.  et  Colon. )  Consenli- 
rem  (ait  Doct.  Lovan.),  si  foret  hoc  versu.  Mote  eti 


pulcherrimam  scientiam,  physicen  dico,  qua,  ex  iis 
quae  facu  sunt,  Factorem  Opt.  Max.  analogicws  in- 
venire  um  facile  est ;  sibi  contra  ipsuminct  Deum 
faciat  inservire,  cx  eaque  decidat  non  in  mulus 
Untum  religiones,  ut  hic  Noster  notat;  sed  vel  in 
"•psuin  irreligiosiutis  atque  atbeismi  barathrum.  Sic 
quippe  impius  ille  cuin  suo  Epicuro  Lucretins,  sic 
Plinius,  sic  alii  naturae  myslae  auxerunt  infelicein 
atheorum  nunieruin :  sic  bodieque  nostri  aevi  sati- 
ricus  ejusdem  impietatis  infamiain  aspergere  audet 
physicorum,  seu,  ut  ipse  vocat,  medicorum,  profes- 
sioni  :  et  quidem  illud  fortassis  injuria,  aed  umen 
pndet,  piget,  taedet  generis  huniani,  quod  saltem 
suspicio  illa  non  in  alios  potius  omnes  cadat  quam 
in  eosqui  ab  boc  malo  iongissime  abesse  deberent. 
Ab|ue  haec  ad  prudentissimre  vcrissimaeque  hiijus 
Prosperian»  parenttiesis  confirmationem  dicta  siut; 
et  quidem  ab  eo  (ne  phf  sices  odiuin  putetur)  qui  et 


ellipsin  es^e  ,  nec  eam  quidem  adeo  incommodam. 
Qui  volet,  interim  suppleat  ex  ejusdem  argumenti 
loco  contra  Collat.  c.  9  :  Nonne  ex  ipsiut  remedii 
singuluritate  apertissime  patet,  in  quam  profundum 
malum  toiius  humani  generis  natura  demerta  tit  illiut 
prcevaricatione  9  in  quo  omnes  peccaverunt  f  Doct. 
Lov. 

897.  Nulli  violabilit  usquam.  Doct.  Lovan.  legit 
umquam.  Gallus  usquam  (  iu  eliam  Lugd.  ,  Lov. , 
Dtitc.  et  Colon.).  PutatauteiH  hoc  dicium,  quia  Sal- 
vator  inviolabilis  erat,  nisi  ipse  volnisseu 

898.  Peremptor  :  non  latn  ip>iHS  Christi  quam 
geueris  humani;  nein|>e  diabolus,  qui  Joan.  vm,  44, 
homicida  dicitur  ab  initio.  Periuiendus  autein  dicitur 
melapborice,  quia  (tit  item  in  Kvangelio )  ejiciendus 
foras,  ac  destruendum  regnum  ej»s,  adimendumque 
iili  mortis  imperium.  la  Gallus  in  prosa  :  ineliui 
quam  in  versu,  ubi  de  uiorte  iuteiiigit.  Duct.  Lovan. 


143 


S.  PROSPERI  AQUITANI 


144 


Ut  dc  supplicio  tumeant,  atque  ordine  verso, 
188  Quo  SQnl  effeeti  miseri ,  sint  inde  su- 
perbi. 
910  Aut  cum  bebctes  visus,  longa  ex  caligine  Un- 

demf 
[Deest  hie  aliquid ,  in  hune  sensum :  In  coelum  attol- 
lunt,  et  vera  luce  frtiuntur ;  ] 
Natorae  boc  potius,  liberUtique  voleudi, 
Quam  Ghristo  tribuant :  ne  scilicet  evacueiur 
Arbitrii  virtus,  si  desit  recu  legendi. 
915     Hoc  patribus  primis  mortis  sator  insinoatus 
Consilio  est :  hac  arte  omnes  prostravit  in  uno, 
Dum  suadet  multo  prasstantius  esse ,  quod  ipsis 
(Noo  tribuente  licet  Domino)  sponderet  haben- 

dum 
Prudens  libertas,  vetitoque  instructa  cupido : 
990  Quae  nunc  per  veieris  serpens  vestigia  fraudis 
Deceptos  simili  studet  inflammare  furore  : 
Ui  quoniam  pulchrum  est  veris  impendere  cu- 

ram, 
Justitiaeque  avidos  bona  nosse  et  velle  salubre 

est : 
Suadeat  ingenio  cujusque  hoc  lucis  Inesse 
995  Ut,naturali  mens  vivida  mobilitate, 


A        Non  spirante  Deo,  Cbristi  exardescat  amore, 
Utque  ita  salvatrix  nil  gratia  conferat  islis, 
Sed  referat;   pretioque   bonos,  non  monere 

dilet. 
*  His  de  seminibus  multo  jam  plura  oriuntur, 
930  Et  frumenla  inter  primo  turgemia  lacte, 
Spinis  fulu  subit  seges  horrida  zixaniorom. 

Sed  iios  qui  Domini  semensuraus.agricolaeque 
Stamus  ope,  etsupera  perflaii  vivimus  anrav 
Viperei  calicis  gustum  procul  excotiamus  : 
935  Divinique  operis  consunter  conGteamur 

Figmentum  nos  esse  novura,quodprorsusabilla 
Stirpe  vetustalis  discretum  est ,  atque  recisum, 
Et  jam  sit  penitus  carnalis  originis  exsors , 
185  Qui  membrum  est  Christi,  capitisque  in 
B  corpore  vivit : 

940  A  quo  subjectos  vigor  omnis  manat  in  artus ; 
Et  sic  qnaeque  suo  vegeUniur  in  ordine  partes, 
Ut  quod  agunt,  et  dispositis  quod  motibus  ei- 

plent, 
Ex  illo  possint,  qui  summa  alqueuhima  pacans, 
Ut  nos  insereret  summis,  se  miscuit  imis. 
915     *  Cohticeaht  igitur  qui  dicunt  esse  caveo- 
dum 


908.  Supplicio,  et  quidem  v.  seq.  quo  ittnl  effeeti 
miseri.  Dereliquiis  primsiiitefriutisdicitur:  nempe 
com  respectu  ad  bona  ipsa  primae  integriutis,  quo- 
rom  dumtaxat  exigua  sunt  particula,  caeteris  misere 
deperditis.  Hoc  sensu  pars  exigui  magnarum  opum 
quibus  quis  ob  crimeu  a  principe  mulcutus  est, 
tuppticium  ejus  dici  posset,  cum  ipse  eam  aspiciens  C 
considerat  quantillum  sibi  de  Untis  bonis  supersit : 
maxime  si  pars  ista  exiguo  sit  ipsi  usui ,  et  ferrae 
nonnisi  ad  damnum  conducat;  uti  reliquiae  illae  ho- 
minem  sine  Dei  auxilio  finem  ad  mortis  (ut  supra  di- 
citur  v.  403),  non  autem  ut  v.  877  additur  : 
....  Ad  veram  possunt  perducere  vitam. 

911.  Manifestum  hiatum  a  Gallo  hic  noutum  mo- 
net.  Doct.  Lov.  quem  illeobstruxerathocversu, 

In  eodum  attollunt,  et  vera  luce  fruunlur. 
Saiis  concinne  enimvero ,  sed  hic  alium  a  se  quoque 
confictum  ex  ipsis  verbis  Prosperi  colligit,  eo  nimi- 
rum  loco  ubi  eamdem  fere  sententiam  tracut  ( si 
Umen  ipseest),  epist.  ad  Demetriadem  c.  14 :  Sieutt 
inquit,  arte  medica  fit  in  oculit  caugantibus,  ut  pos- 
sint  videre  quod  non  vident .  .  . .  ita  in  cordibus  tardii 
«I  HEBiTiMJS  per  Spiritum  sancium  aciet  obducta  ter- 

Stur,  et  db  vero  ldminb  tenebrotcB  jam  et  deficientis 
cernm  lumeh  accipiuht.  Unde  iocum  istum  idem 
Doct.  Lov.  sic  eibibet :  " 

Aut  cum  hebetes  visus,  longa  ex  caligine  Undem 
Krepti,  accipiunt  verode  lumine  lumen. 

914.  Detit  reeta  legendi.  Doct.  Lov.  Id  est,  virlus 
recu  cligendi.  Sic  supra  v.  651  et  seq. : 

....Qula  recU  gerendi. 
Non  data  sit  virtus. 

915.  Patribus  primis.  DubiUnter  supra  ad  v.  10 
Sstud ,  de  patribut ,  exposuimus  de  prirao  patre  et 
matre  :  nimis  enim  nove ,  ac  sine  ullo  idoneo  vete- 
mm  exemplo  id  diclum  videbatur.  Dubiiationem 
vero  omnem  exemit  hic  locus  ;  de  phrasi  interim 
grammatici  viderint.  Doct.  Lov. 

920.  Qua>  iiunc,  eic.  Versum  hunc  ambiguum  et 
©bscurum  reddunt  qua  ,  et  terpent ,  nam  hoc  quis- 
piam  facile  substantive  acciperet;  illud  vero  quo 
referendum  sit,  non  sutim  apparet.  Ac  mihi  quidem 


prima  fronte  referendum  videbatur  ad  eupido.  Atqni, 
ut  nuncvideo,  referendum  zdvettigia  :  terpent  autem 
participaliier  accipe,  et  sic  ordina  constructionem  : 
Per  quce  vettigia  veterit  fraudit  nune  iterum  terpent 
illo  mortit  tator  diabolut,  decepiottimili  ttudei  inflam- 
mare  furore.  Doct.  Lov. 

925.  Mobilitate.  Ut  supra,  v.  592.  Non  igitur  no- 
bllitate,  ut  quibusdam  visum  fuii.  Doci.  Lov. 

928.  Pretio,  non  munere.  Id  est,  mercede  debiia, 
non  dono  gratuito.  DocL  Lov. 

*  Gaput  KLIV.  Plurimot  inde  erroret  oriri.  Quot 
pii  omnet  avertari  debent.  Qui  cum  membra  Chritti 
stnl,  a  eapite  suo  vim  omnem  hauriunt. 

934.  Viverei  calicit.  Idest,  a  serpente  propina- 
ti.  Respicitur  enim  ad  dicta  cap.  superiore.  Doct. 
Lov. 

938.  Et  jam  tit,  elc.  Gallus  imperativum  credidit,' 
conjtingendo  scilicet  cum  iMo  supra.  v.  934.  etseq., 
excutiamut  et  confiteamur.  Mihi  vero  subjunctivus 
videtur,  cobaerens  cum  infinitivo  immediate  praece- 
denti  ea  raiione  qua  passim  bic  Nosler  hos  duOs 
modos  connectil :  adeo  ut  jam  sit  stet  pro  jam  eue ; 
nisi  Uinen  legendum,  utjam  sit.  Doct.  Lov. 

944.  Summis,  se  mitcuit  imit.  Elegans  abnsus 
istius  triti  apud  auctores  bonos,  summa  imis  miscere: 
pro  sursum  deorsum  omnia  verlere.  Doct.  Lov. 

*  Gaput  XLV.  Procul  abjiciendi  qui  exittimant  san- 
ctis  auferri  causam  oblinendce  coronce ,  nisi  humana 
in  eis  merita  reperiantur.  Virtus  piorum  non  ideo  mi- 
noris  facienda  ,  quod  eam  totam  a  Clmsto  accipiant. 
Sicut  nec  axlestis  gloria  sanctorum,  quam  totam  a 
Deo  habent,  qui  omnia  in  illis  omnibus  est.  Multo 
minus  gravari  oportet  aanoscere  nos  in  hac  fletus  valle 
nihil  boni  nisi  per  grattam  posse.  Nec  ea  re  tollitur 
tibertas,  sed  restituitur  ae  redimitur.  Ut  quidquid  reete 
aqit,  non  ipsi  acceptum  referatur,  sed  gralice  Christi. 
Non  enim  tantum  boni  operis  fructus  largilur  Deus 
per  gratiam,  sed  etiam  operandi  voluntatem  et  cogita- 
tionem  totamque  pioe  vitce  seriem.  —  Objectio.  Semi- 
pelag.  Per  hauc  gmtise  pracdicationem  virtuiis  stu- 
dium  resolvi.  —  Respondet  contra  sine  gratia  nullum 
esse  vhrtutis  opus ,  quod  voluntas  humana  per  se  nihil 
aliud  possit  quam  exerrare.  Sola  gratice  vi  nos  idoneos 
fieri  et  accendi  animos  hominum  ad  recte  vivendum. 


145 


CARMEN  DE  INGRATIS.  PARS  QUARTA. 


H« 


Ne  de&it  sanctii  sumenda»  causa  coron», 
Si  non  ipsorom  boua  repperianlur  in  illis. 
Hoc  elenim  lomida  nimis  impieiate  docentes, 
Quid  nisi  justitia  nos  et  virlute,  Deoque, 

950  Dispoliare  volunt :  ne  lux  in  nocte  coruscet , 
Langoida  ne  in  vires  redeant,  ne  mortoa  vivant? 
Sed  nobis  summo  verorum  a  fonte  bonorum 
Haurire  haec,  superoetsemper  splendore  nitere, 
Gloria  sit ;  non  spes  in  feni  flore  cadoco. 

955  Sicut  enim  palmes  nollos  valet  edere  frucius 
Non  in  vite  manens,  quae  de  radice  minisira 
Succom  agat  in  frondes,  el  musto  compleat  uvai: 
Sic  infecundi  virtutum,  et  fruge  carentei 
Perpetoi  cibus  ignii  eront :  qoi  vile  reiicta 

960  Aodent  effusa  de  libertate  comarum 
Fidere,  ne  Cbristi  lint  ubertate  feracei : 
Et  mage  ae  credunt  propriii  excellere  posse, 
Quam  si  virtutum  placitarom  sit  Deui  auctor. 
Yilei  ergo  putent  se  deformesque  futuros , 

965  Gum  transformatis  fiet  Deus  unica  sanctis 
Gloria  :  corporei  nec  jam  pressura  laboris 
Conleret  incertos,  led  in  omnibus  omnia  semper 
Cbristuserii.Quod  si  pulcbrum  et  soper  omnja 

maguom  eit, 
Cor  pudet  bac  etiam  fletui  in  valle  potentei 

970  Esse  Deo,  minimomqoe  operis  mortalis  habere, 


B 


Qood  non  est  nisi  peccatom  qoo  discrocielur 
Libertas:  ad  qoam  solam  male  gesU  recurront? 
187  El  taroen  in  sanctoi  animom  com  rfiteo- 

dimusaclus, 
Cum  desideriis  carnis  mens  casta  repognat, 
975  Cum  tentatori  non  cedimus,  el  per  acerbai 
Vexati  poeuas,  illaeso  corde  manemus ; 
Libertate  agimos;  sed  libertate  redempla , 
Cui  Deus  est  rector,  summoqueex  lumine  lutuen, 
Vita,  salus,  virtuit  laptentia :  gratia  Christi  est, 
980  Qua  currit,  gaudet,  lolerat,  cavet,  eligit,  instat, 
-     Credit,  sperat,  amat,  mundatur,  joilificatnr. 
Si  qoid  enim  recti  gerimus,  Domine,  auxi- 
iiante 
Tegerimus;  tu  corda  moves;  tu  vola  petenlii 
Quae  dare  vii,  tribuis,  servans  largiu,  creansqoe 
985  De  meritis merita, et  comolans  toa  dona  coronis. 
Non  autem  hoccuram  minui,  itudiumque  resoivi 
Yiriutum,  aul  opus  ingenii  torpere  putandom  est, 
Quod  bona  lanctorom  toa  aont,  et  qoidquid  in 

illii 
Aut  lanum,  aut  validnm  est,  deteviget:  ot 
videatur 
990  Nil  actora  bominis,  teconcta  gerenle,  volonus: 
Quae  sinelequidagit,nisi  quoproculexsoletate? 
Precipites  semper  calles,  et  devia  moto 


946.  Sumendce  causa  coronm.  Id  est,  ralio  meriti 
et  mercedis.  Vide  sopra  ad  v.  839  et  seq.  Doct.  Lov. 

947.  lpsorum  bona.  ld  est,  ipsis  propria,  ac  line 
graiiaeauxilio  facta:  sicut  supra  v.  570  : 

Vel  nostro  ascribi  nequeunt  beoe  ge&ta  labori. 
Eodem  modo  inieliige  mox  infra,  962,  islud  proprust 
nempe  virtutibus.  Doct.  Lov. 

963.  Placitarum.  At  quae  virtutes  illae  placitce,  ut 
prnpriig  opponunlur?  Si  Virgilii  dictio  cousulatur, 
longe  is  recedit  a  scopo  nostro ,  ubi  banc  vocem 
usurpat  init.  iv  jEneid., 

....  Placitone  etiam  pugnabis  aniori? 

Praeterquam  quod  etiam  credendum  non  sit,  Pro- 
spemm  in  re  Uui  sancU  ad  J£neidos  potiui  quam 
Scripiorae  locum  aliquem  respexisse.  Puiem  i^itur 
has  virtutes  placius  easdem  esse  cum  operibus  bonis 
(Ephes.  u,  10)  quoB  pratparavil  Deusut  in  illisambu- 
iemus :  quae  proiade  placitce  dicantur,  quia  divino 
beneplacito  ordinatae  et  praeparatae,  ut  in  illis  ambo- 
lemos.  Doct.  Lov. 

966.  Corporei  laboris.  Id  est,  qoalis  in  corpore  hoc 
aertiiuiioso  geriior,  cum  Unta  cadendi  ac  delinquen- 
<li  iiiceriitudine  ac  metu.  Videbanlur  enim  Massi- 
lienses  praecipoam  operum  excellemiain  petcre  ex 
hac  arbitrii  sibi  relicti  vacillanti  incertiludine,  quam 

r  operalionem  gratiae  toilendam  metucbant.  Doct. 

IV. 

970.  Minimumque  operis  mortalis.  Id  est,  peccati, 
inquiet  aliquis,  prxsertim  mortifcri.  Belle  sane,  si 
tamen  f  ine  nugntionc  evidenii  lunc  sequatur  : 

....  Quod  oon  est  nisi  peccatum. 
Qnid  ergo?  Diflicilis  locus;  quein  cum  sui  similibus 
s>ervare  malo  in  appendiculain  llieologicam  ,  quam 
cum  Deo  medilor  in  hoc  Prosperi  carmcii :  dum  hic 
inierim  pergo  in  lusibus  pliilologicis.   Docl.  Lovan. 
—  Sola  editio  Lugdun.  aliter  habel  hunc  locuin  : 
Cur  \Au\e\  liac  eliamfletus  in  valle  potonios 
Ehso  Dco?  nimiunit{uc  opcrib  morUlii  UabiTC? 
ytiod  non  cj4,  olc. 
972.  Sotam  :  tuni  sola  csl.  Doct,  Lov. 


C 


Ibid.  Recurrunt.  Sic  lamquam  ad  nativam  scaturi- 
ginem  suam,  trt  apud  Horat. 

Naturam  expellas  furca,  tamen  usque  recurret 

977.  Libertate  redempta.  An  ergo  libertas  redimi, 
autumquam  non  libera  fuisse  potest?  Sic  nimirum 

Q  diserte  docet  infra  v.  995 :  Tunc  fiet  (cum  gralia) 
cursus  velox....  libera  ubertas,  etc  Unde  duo  no- 
Unda :  et  quod  in  sensu  Prosperi  sine  gratia  sit 
libertas,  et  quod  per  gratiam  ipsa  libertas  iusuper 
liberetur,  nempe  ad  volendum  et  perficieudum  bo- 
nuro,  Deo  id  operante,  Phil.  u,  13,  de  qua  libertatii 

Iut  iia  dicam)  libertate  intelligcndi  sunt  eliam  SS. 
^aires  Prospero  coaelanci,  ubi  durius  nonnumquam 
ita  loqui  videniur,  ut  liberlas  per  primum  pec- 
catuni  amissa,  per  Cbristi  gratiam  recupereiur. 
Revera  enim  h«c  est  libertas,  qtia  libertate  Cbri- 
stui  nos  liberavit.  Gaf.  iv,  34.  Doct.  Lovan. 

978.  Cui  Deus,  etc.  Ilaec  interpunctio  Galli  inter- 
pretis,consenlientibusLugd.,  Lov.,  Duac.et  Colon., 
Docl.  Lov.  non  probatur  onuiino.  Pro  qua  sic  pro- 
nunliari  optat : 

Sed  libcrtate  rodemnta : 
Cui  Deus  est  rector;  summoque  ex  lumine  lumen, 
Vita,salu3,  virtus,  sapientia,  gratia  Chrisli  esl; 
Qua  currit,  gaudet,  etc. 

0  Priori  interpungendi  modo  variari  dicit  sententiam  : 
ubi  illa  omnia,  rector,  lumen,  vita9  salus,  sapientiaf 
de  Deo  dicun>ur  :  quod  niihi  (ail)  minus  displiceret, 
nisi  quod  dicitur ,  summoque  ex  lumine,  de  lumine 
creato  accipiendum  videtur,  ideoqueet  illud,  et  qu« 
sequuntur,  ad  gratiam  potius  referenck  essent. 

983.  Tu  vota  petentis,  etc.  Sic  orat  Ecclesia  domi- 
nica  ix  post  Pent.,  ul  petentibus  desiderata  conceda$t 
fac  eos  quas  tibi  sunt  placita  postutare.  Doct.  Lov. 

991.  Quidagit, eic.  Doci.  Lov.  scribit,  Quidagat? 
Gallus  (inquii  ille  in  nota)  ilerum  alitcr.  Nam  phmo 
legil,  aglt,  deinde  iuterrogationis  noiam  in  finem 
versusdiffert:  neutrum  (faieor)  adeo  perperam,  atit 
ullo  nolabili  sententiai  damno.  Edit.  Lugd.,  Lov., 
Duac.  ct  Colon.,  Quid  agil? 


147                                                      S.  PROSPEM  AQUITANl                                                      «*« 

Ingrestora  sno :  nisi  fessam,  tu  bone,  et  atgrain  A  Prodeat  arbilriam  nostrum,  nihil  hte  nne  sensus 
Suscipias,  referas,  foveas,  tnearis,  honestes.         lOOOCorporei  possint,  opns  ut  serfile  quiescat. 

995     Tune  fiet  cursus  velox,  oeulique  videntes,  188  El  lua  dum  in  nobis  *&inT>  non  no*trsi 

Libera  libertas,  sapiens  sapientia,  justum  voluntas, 

Judicium,  et  fortis  virtus,  et  sana  facoltas.  Legitima  in  sanctis  ducamus  sabbaU  festis. 
Hujus  opb  semper,  Pater,  indigeamus :  ab  ipsa 

994.  Referas.  Plus  dicit  noc  verbum  quam  Gallns  ipsius  libertatis  vocavimus.  Doct.  Lovan. 
fntellexit,  qoi  illud  reddidit  per  suum,  ramener.  Sic  4000.  Possint.  Quod  plane  amplector  ex  Gallo , 
enim  eadem  sententia  repetitur  lib.  i  de  Vocat.  pro  eo  quod  csteri  uabebant,  possunt.  Libens  etiam 
Gent.  c.  8 :  Nec  dedignetur  cegram,  diu  in  invio  fati-  ascribo  ejusdem  expositionem  in  proea,  ubi  illud , 
gatam,  humeris  suisfcrre,  et  non  retoeando  tantum,  Nihil  hae  tine  sensus  eorporei  pottint,  ita  reddit: 
sed  etiam  portando  saivare.  ltoct.  Lov.  Qu'etle  conduite  tous  les  mouvementt  de  notre  corpt; 

lbid.  Honestet.  Sictit  in  verbo  illo  superiore,  refc-  q.  d. :  Nnllam  sensus  nostri  corporei  operatiouem 
rat9  manifesto  alludit  ad  parabolam  Evangelicam  de  edant,  quam  illa  non  producat.  0  yotum  t  Sed  vo- 
pastore  ovem  perditam  humeris  suis  referente  (Luc.  tum  tantum  ,  nisi  cum  mortale  hoc  induerit  immor- 
xv)f  ita  hic  respicere  existimo  ad  illam  ibid.  de  pa-      Ulitatem.  Doct.  Lovan. 

tre,  filium  prodigum  ad  se  reversum  ttola  prima  ho-  Ibid.  Oput  servile.  ita  vocat,  dum  nostra  in  nobis 
nestante.  Gallus  saliem,  in  voce  bac  quam  in  alia  D  agitur,  non  Dei  voluntas;  dum,  inquam,  vel  malum 
isu  reddeuda  felicior,  iu  recte  in  prosa :  Si  vout  ne  B  agimus,  vel  de  bonis  actibus  nostris,  qnasi  de  pro- 
Corne*  de  vot  dont  et  de  vot  grdcet:  ubi  etiam  phra-  priis  gloriamur.  Sic  colligo  ex  anlithesi  Prosperi  v. 
sim  Scripturae  secutus  esl,  qua  honettare  idem  est  seq.  et  Augustini  verbisjam  citandis.  Doct.  Lovan. 
acditare.  Doct.  Lovan.  1002.  Sabbata.  Curo  levi  allusione  ad  sabbatiamum 

99:».  Prodeat  arbitrium.  Id  est,  libertas  :  nam  ar-  sternum,  agitur  de  sabbato  in  hac  ipsa  vita  agendo : 
bitrium  pro  ipsa  liberute  positum  etiam  supra  vi-  quod  ita  Noster  Augustini  sui  verbis  eihibet  sent. 
deas,  v.  622 :  278 :  lt  enim  obtervatione  tabbatique  vacalione  uniut 

diei  figurabatur,  perpetuum  tabbatum  observat,  qui  spe 
Nolla  tibi  arbitrii  respondent  sigaa.  futurm  quietis  sanctxs  ett  operibut  intentus,  nec  ipsis 

oonit  actibut  tuit,  quati  de  propriis  et  de  hit  qum  non 
OpUt  scilicet  libertatem  illam  quam  dat  gratia,  et  acceperit  gloriatur;  illum  tn  te  operari  eognouen$9 
quam  jam  supra  ex  Prosperi  senteutia  libertatem     qui  simul  operatur  et  quietut  ett. 

ADMONITIO  1N  DDO  OPDSCDLA  QD.E  SKQDDNTDR. 

Subjecta  duo  epigrammata  in  obtrectatorem  tancti  Auguttini,  sive  idem  sif ,  tive  diverti  agnotcantur  mque 
prava  tentientes,  et  codieum  tam  mss.  quam  editorum  anctoritate,  et  omnium  mtatum  tu/fragio  S.  Prospero 
ussignantur.  Quem  vero  inter  multot  doctrinm  Auauttinianm  advertariot  impelat  auctor,  non  pari  facililale 
deeernitur9  cum  hactenut  tacitum  iptiut  nomen  dubitationi  locum  prmbuerit.  Hunc  autem  este  Vincentium  Lm- 
nensem  monachum  CommonitorU  auctorem  pluribus  probatum  legere  licebit  apud  smpe  taudatam  distertationem 
9  Anthelmii.  Hic  enim  in  opere  illo  aliat  vere  aureu,  id  prmcipue  intenditte  putatur%  ut  Auguttini  doetrinam  in 
novitatit  sutpicionem  traheret.  Rem  antea  animadoerterunt  probaruntque  vost  Vottium  viri  doctistimi  Hen. 
Norisius  Histor.  Pelag.  cap.  li,  lib.  n,  nec  non  Nat.  Alexander  Hist.  tccles.  tom.  X,  cap.  5,  art.  7,  (  7. 
Quorum  momentis  et  istud  spicilegii  inttar  tubjicit,  scilicet :  Cum  ex  Augustino  in  lib.  de  Prmaett.  SS.  c.  3  ef  4 
notum  tit  S.  anlittitem  initto  convertionit  Matsiliensium  sentenliam  circa  fidei  et  bonm  votuntatis  initia  diterte 
tradidisse;  Semipetagiani  Mattitientet  hit  anterioribus  librit  veluti  ctypeo  utebantur,  et  qualibet  oecatione  Augu- 
ttini  ditciputit  reponebant,  te  in  ittit  tuis  sensibus  Augnstini  verba  tectari :  cnm  vero  Augustinianm  doctrtnee 
defensorum  vatida  esset  exceptiot  S.  doctoris  scientiam  incrementorum  profectibut  eo  pervenitte  ut  agnotceret 
castigaretque  senes  qum  juvenit  ignoraverat  ac  minus  perite  scripteratf  illi  reclamobant,  anteriora  Augustini 
scripta  ideo  magis  aixis  quibusque  probanda,  quod  itlis  suffragaretur  antiquitas,  posteriora  vero  nonnisi  novitata 
niti  possent.  At  vehenuntius  inttabat,  omnium  sanctorum  et  eruditorum  fratrum  rromine,  Prosper  in  responsis  ad 
Genuensium  dubiasuper  his  maxime  propotita,  aient:  Quia  nec  jnsia  uec  rationabilis  intelligitur  eorum  esst 
persuasio,  qui  hujns  viri  scientiam,  tot  incrementorum  profectibus  aedificalam,  ad  adolescenti*  rudimenU 
revocahant,  ut  magis  suffragaretur  haereticis  quod  inter  iuitia  couversionis  suac  imperite  senserat,  qtiam 
prndessei  catholicis  qnod  pontificali  diligentiae  veritas  revelarai;  merito  illos  hoc  prwjudicio  uientes,  et  in 
jiis  qiia?  dudum  abdicala  fuerant  immorantes,  pii  doctoris  gravitas  notat,  quod  qui  curaverunt  omnessensus 
ipsius  indagare,  noluerunt  cum  ejus  eruditione  proficere.  Quibut  ille  quati  reponere  tatagent  in  Commonitoriof 
cum  auream  illam  sententiam  tub  finem  potuisseU  Eadem  Umen  qusc  didicisti  dnce,  ut  cum  dicas  nove,  non 
dicas  nova  :  sic  tandem  Auqustini  ditciputorum  objectionem  ingeniose  proponit  ac  resolvit :  c  Sed  forsitan  dicet 
aliquisf  Nuliusne  ergo  in  Ecelesia  Christi  profectus  habetur  rcligionis?  Hobeatur  piane  et  maximut  (nam  quis 
ille  ett  tam  invidut  hommibus}  tam  exosus  Deo,  qui  id  prohibere  conetnr?) :  ted  tamen  ut  vere  profectut  sit  itle 
fideit  non  permutatio.  Si  quidem  ad  profectum  pertinet  ut  in  temetipsam  unaqumque  ret  amplificetur,  ad  permu- 
tationem  vero%  ut  aliquid  ex  atio  in  aliud  transvertatur.  Crescat  igiiur  oportet,  et  multum  vehementerque  pro/iciat, 
tam  tingulorum  quam  omnium,  tam  unius  hominis  quam  totius  Ecctetim  mtatum  ac  smculorum  gradibus,  intelli- 
gentia9  scienlia,  tapientia;  ted  in  suo  dumtaxat  genere,  in  eodem  tcilicet  dogmate,  eodem  sensu,  eademque  sen- 
tentia.  »  Hmc  Vincentiut%  cujut  et  alia  priora  et  posteriora  ti  in  postremos  Augustini  libros  torta  tunt,  ista 
simititer  in  iltos  et  Ulorum  defentoret  retorta  nemo  negare  poterit,  aumque  deinceps  ille  auetor  eo  artificio  profert, 
ut  tanto  magis  videaniur  in  tancti  Hipponentit  prmtutit  placita  tatenter  invehi,  quanto  in  alias  omnes  hmrese* 
ztudiosiut  insurgere  prima  fronte  perspicitur.  Jlta  tamen  cum  immerito  Augustinum  ferirent,  hmreses  omnest  tam 
prmteritas  quam  secuturat%  uno  ictu  confoderunt.  Reliqua  in  doctitsimo  Centore  leget  cui  vacat :  not  amptioribus 
hupersedemus,  hmc  tatis  fore  arbitrantes 


U9 


EPIGRAMMATA. 


1» 


8.  PROSPERI 

AQUITANI 

•EPIGRAMMAbIN  OBTRECTATOREM  AUGUSTINI. 


191  'Quidam  dictiloqui  librot  senia  Aogustini  A 

Carpere,  ei  adversom  condere  fertor  opos. 
Csque  adeone  booum  ingenium,  el  facundia 
dives, 
Osientare  ariem  non  aiiter  potuit; 
*  In  nova  prostraias  aeies  nisi  bella  cieret, 
Impiaque  exstincii*  bostibus  arma  daret? 
ilaee  pognav  incentor,  mors  est  tua,  te  *  siylua 
iste 


Conficit,  et  verbis  perderis  ipse  tuis. 
Dumque  doces  quantum  valeai  mens  libera, 
monstras 
Velle  tuum  tibimet  sufflcere  nt  pereas. 
Verte  gradura,  fuge  perniciem ;  stratosque  ro- 
belles 
Oris  apostolid  fulmine  ubique  vide. 
Nec  te  '  mutalo  defendi  nomine  credas. 
Si  pastorem  ovium  laedere  vis,  s  luput  es. 


*  Ex  variib  S.  Prosperi  epigrammatis  iampridem 
b  ^  Iria  selecta  sunt,  et  joncta  carmini  de  Ingratis. 
Haod  dubie  ob  argomenii  afHnitatem :  quippe  doo- 
bos  prioribus  Joannes  Cassianus  lugraiorum  primi- 
pilos  exagitari  videtur;  tertium  vero  eodem  pertinet, 
ea  ratinne  quam  in  argumento  marginali  tatis,  ac 
(ot  poto)  primus  ostcndi.  Inverti  autem  consuetum 
eorura  ordinem.  lu  quippe  poslulare  videbatur  ordo 
letnporis,  quo  priora  illa  vel  scripia  sunt,  vel  decori 
gratia  scripta  nnguntur :  nemue  primum,  cum  scri- 
ptor  ille  nonnisi  adhuc  ferretur  carpere  Augostini 
libros,  et  adversus  eosdem  opus  aliquod  eondere;  al- 
terum  vero,  cum  jam  opus  istud  terpere  ccepisset, 
Doct.  Lov. 

b  Scriptum  forte,  superstite  adhuc  S.  Augiistino, 
circa  annum  450. 

Arguhcntdm.  Novum  Scriptorem  aliquid  operis 
motietttem  adversus  S.  Augusttnum  proposita  rei  im- 
piitate  pessimoque  successu,  incepto  absterrere  nititur. 

«  Quidam.  At  quis  ille  ?  Cassianus,  inquies,  qui 
sob  Coilatoris  nomine  etiam  alio  tractalu  a  Prospero 
vapuUt.  Atque  baec  multorum  hactenus  fuit  opinio, 
quam  nori  parum  confirmant  plura  loca  hnic  epi- 
grammati  cum  libro  contra  Collatorem  communia. 
Nec  equidem  iili  ausim  contradicere :  est  tameu  quod 
lectori  bac  in  re  eipendendum  proponaro.  Verone 
siinile  videtur  Prosperum,  solitum  alioqui  quam  mi- 
lissime  de  hoc  presbytero  et  tota  Massiliensium 
factione  loqui,  bic  eum  vocare  Lupnm,  viperam,  mi- 
strum  denique  anguiculum?  Siccine  etism  sua  scri- 
psit  et  edidtt  celebris  ille  Collator,  ut  dici  potuerit 
Serpere,  ac  mutato  uu  dissimulato  nomine  legi  velle? 
Sed  de  bis  satis.  Doci.  Lov. 

*  in  nova  prostratas.  lia  lib.  cont.  Collator.  mox 
post  initium  :  ln  eum  statum  deducere  causam  Eecle- 
lite  mcliuntur,  ut  dum  nostros  (puta  Auguslinum,  elc.) 
(tprmant  non  veraciier  pro  gratia  locutos,  inimicot 
qtatise  persuadeant  injuste  damnaios  esse.  Doct.  Lov. 

*  Sttflus  iste  conficit.  Acute  ludil  in  acquivoco,  quod 
tiulus  ct  scribendi  et  feriendi  insirumentum  sit. 
Itocl.  Lov. 


<  Mutato  nondne.  Qui  itaconlra  Augustinom  scri- 
pserit  pro  Ingralis ,  nemo  occorrit  praeier  Vincen- 
tiom  Lirinensem  (viroro  alioqui  sanctissimom  el 
doclissimum),  quem  hodie  plures  censent  aureum 
illod  Commonitoriom  snum  ita  direxisse  adversoi 
haeresum  novitates,  ol  sub  hoc  nomine  Augustini 

6  doctrinam  notatam  voluerit.  Caeterum  consiat  m*- 
tato  nomine  illud  edidisse,  seque  vocasse  Peregri- 
num.  Sed  cum  ipse  scripserit  post  Aogostini  exces- 
surn,  imnio  post  Rescriptnm  Coelestini  PP.  ad  Gallia* 
episcopos;  hoc  autem  epigramma  conditum  sii  Au- 
gustino  jam  sene  quidem  ,  at  tamen  vivo,  evanescit 
omnis  de  Vincentii  Peregrino  suspicio  :  quaerendos- 
que  alius,  cui  ista  conveniant.  Doct.  Lov.  Nisi  forte 
dicas,  qo«»m  sanctus  Prosper  impugnat  hoc  epigram- 
mate,  aliquot  annis,  juxta  auctoris  nostri  consilium, 
siloisse :  aot  si  opus  illud  quo  Augustinum  ferire 
minabantur  Semipelagiani ,  13  Csssiani  collationem 
esse  volueris ,  tunc  anno  426  ascribenda  erunt  epi- 
gramroata  ista,  ei  jam  tunc  Prosperom  contra  ipsos 
decertare  coepisse  erit  agnoscendum.  Doct.  Lov. 

s  Lupus  es.  In  hac  cauda  latet  proculdubio  totius 
epigrammalis ,  aiiunde  acutissimi ,  aculeus  praeci- 
puus  :  qui  otique  lanto  erit  acutior,  si  Auctor  per 
suspicionero  notatum  voluerit  atiqoem  cui  Lupo  no- 

r  men ;  quales  istis  temporihus  habemos  Gallos  com 
plores,  ut  sanctos  illos  Trecensero,  Suessionensem, 
Lugdunensem  episcopos;  iiem  postea  Ferrariensem, 
etc.  Ni  hoc  sit ,  sallem  dicere  voluit :  Ut  tuum  uo- 
men  celare  studeas,  nos  qui  le  vocare  oporteat  satis 
scimus,  nempe  Lupum  %  cum  opere  ipso  le  talem 
praebeas ,  qui  pastorem  oppugnes.  Verum  quis  ille 
pastor  qoem  hic  laesum  cupiat?  Ponlifex  .  iuquies, 
illius  sedis  de  qua  disiicho  stiperiore.  Nerape  id 
eliam  putavi ,  donec  incidi  in  hunc  locuin  contra 
Coilat.  c.  21 :  Prmcipuum  nostro  tempore  in  doctrina 
ecclesiastica  vhrum  (  Augustinum  )  rabido  ore  discer- 
punt;  creduntque  se  omnia  auctoritatum  munimina 
posse  conveilere ,  li  hanc  pastoralis  speculat  validis- 
simam  turrim  crebra  Pelagiani  arietis  iUisione  putsa- 
verint.  Doct.  Lov. 


8.  PROSPERI 

AQUITANI 

'EPIGRAMMA  IN  EUMDEM 

AUT  ALIUM  QUKMPIAM  AUGUSTINI  OBTRKCTATORKM. 


193  Contra  Augustinum  narratur  serpere  quidam 


Scripior,  quem  dudum  livor  adussit  edax: 


•  Scriptum  fone  circa  idem  teropus. 
AiwaiiiTim.  Hunc  cum  jam  scriptum  ejus  ser- 


pere  dicereturf  suspicionibus  onerat ,  ipsique  egregiam 
a  sancto  Dottore  refuWionem  promittu. 


tbi                                                       S.  PROSPERI  AQUITANl  iM 

•Quicaputobscurisc^nteclumutcumquecavernis  A  Seu  vetere  armatmr  dogmale,  tite  novo 

Tollere  humo  miserum  perpalit  anguiculum.  In  quoscumque  sinus  spirarum  torqueat  orbes9 

Aut  bunc  froge  sua  sequorei  pavere  b  Britanni,  Et  fallai  multa  contegat  arte  capul ; 

Aut  buic  c  Campano  gramine  corda  tument.  Gurrentem  attritoa  auper  aspidas  et  basiliscoa 

195  Qliae  concepta  fovet  promat ,  quae  parturit  Declinare  d  senem  vipera  non  poterit. 
edat; 

Qui  caput.  Sicergo  primointuitu  acceperam  boc  Utop.  lib.  i.  Doct.  Lovan. 

dislichou :  Quidam  scriptor  auo  illoscripio  miserum  «  Campano  gramine.  Ob  Julianum   Eclanemem 

anguicutum  Pelagium  iterom  suscitavit ,  et  caput  epiacopum  Campanumv  ut  notant  caeteri  in  margine 

suum  attollere  perpulit;  snb  ape  fore  ut  suum  do-  hujus  foci.  Verum  sunt  qui  malint  dictum  potius  ob 

gma   rureus  reflorescat.   Movebat  prsecipue  quod  Coelestium  ,  qui  aequo,  immo  meliori  ac  certiori  r.i- 

etiam  aupra  aliquoties  ille  baeresiarcba  anquis%  co-  tione  Campanus  fuit ;  et  tamquam  Pelagii  cobaere- 

luber%  similibusque  nominibus  appelletur.  Sed  de-  siarcha  (a  quoetiam  hseresis  ista  per  Orientem  com- 

cepit  me  relativum  qui,  quod  tunc  non  vidi  ad  livo-  muniter  Cmtestiana ,  uti  per  Occidentero  Pelaaiana 

rem  referendum  esse  :  adeo  ut  anguicutus  sit  ipse  audivit)  aptius  multo  cum  ipso  ponitur  in  parallelo, 

scriptor  in  quem  aifitur,  nempe  anguis  illius  majoris  quam  Jtilianus ,  utriusque  aolum  discipulus  v  ttinc 

pulfus.  Dissimulare  interim  nequeo  suspicionem  temporis  fortassis  nondum  admodum  notua.  Iramo 
ineam  ,  videlicet  Prosperum  sic  ambigue  verba  li-  n  quid  si  Julianus  ia  ipse  sit  scriptor  in  quem  cuaum 
brassesua,  ut  iutelligi  possetseu  quispiam  Pelagii  B  eat  utrumque  epigramma?  Tempus  convenit,  ca>- 

discipulus,  seu  ipse  Pelagius.  Yidetur  namque  dubi-  tera  non  aoludunt.  Sed  tamen  nonnisi  suspicio  esu 

tasse,  ac  alios  dubitare  voluisse,  an  non  forte  ipse  Graminis  autem  Campani   fit  mentio,  vel  quod  ea 

Pehgius,  aot  saltem  Pelagii  germanus  compar  Coe-  regio ,  ut  caeteris  e  terra  nascentibus,  ita  imprimia 

lestius,  hujus  novi  acripti  auctor  foret.  Sed  de  boc  fehciasimo  gramine  abundaret ;  vel  quod  Campam 

plura  nota  seq.  Doct.  Lovan.  superbia  ex  Agellio  videatur  in  proverbium  abiitse; 

b  Britanni.  Pelagii  populares :  qui  rursus  jEquo-  vel  denique  ut  alludatur  ad  gramen  Anthedonis,  quo 

rei  vocanlur,  ut  pateat  qua  Britannia  hseresiarcha  gustato  Glaucus,  Metamorph.  ziu,  aubito  •  .  .  Tre- 

oriundns  fuerit;  nimirum  insula,non  autem  ea  qu»  pidare  intut  prmeordiasensit%  seque  xuPelagum  prae- 

in  coniinente  est ,  et  Minor  hodie  dicitur  :  de  quo  cipitem  dedit.  Doct.  Lovan. 

pltira  supra  ad  cap.  1  carm  de  Ingrat.  Sed  quid  Bri-  *  Senem.    En  rurstis  senex  vocatur  Augoaiinua 

Unnis  iatis  cum  fruge?  An  forte  ea  tunc  celebrea  (nomine ,  ut  puto  ,  aetatis ,  non  dignitatis) ,  qualia 

fuemnt,  ut  nuuc  ipsorum  lana  in  pretio  est?  Certe  fuit  cum  contra  ipsuin  Julianum  audacem  calamum 

aliquid,  ni  fallor,  ejusmodi  observat  lllorum  Morus  atrinzit.  Doct.  Lovan. 


ADMONITIO  IN  EPITAPHIUM  NESTORIANiE  ET  PELAGIAMS  HJBRESEON. 

Vt  hoe  epitaphium  plane  inteUigatur%  duo  veluii  eapita  in  hmresi  Nestoriana  attendenda  sunt.  Unum  circm 
unionem  naturce  humanm  cum  divina  inChritlotquam  Nestorius  per  solam  inhabilationem,  non  vero  in  unitaiem 

?ersonm  factam  fuisse  prcedicabat ,  iia  ut  dum  essent  in  Christo  personm  ceque  ac  duce  naturm%  nee  idem  esset 
llius  Dei ,  <m  filius  Marice.  Alterum  caput  rationem  spectal  qua  Jesus  ad  eam ,  qualiscumque  sit%  unionem 
pervcneril.  Non  enim  eam  statim  in  ipso  eonceptu  obtinuisse ,  sed  suis  postmodum  meritis  consecutum  fuiue 
pffirmabat.  Quare  vetus  Chronologus.apud  Liberatum,  hcec  habet  de  hojresi  Nestoriana :  Felice  et  Tauro  coss., 
Nestorius  Constanlinopolitanus  episcopus  novum  Ecclesiis  molitur  errorem  inducere,  praedicans  Christum 
bominein  tantum,  non  etiam  Deum  natum,  eique  divinitatein  collatam  esse  pro  meritodicit.  ttune  poste- 
riorem  errorem  potissimum  spectat  sanctus  Prospert  et  in  eo  Nestorianam  hmresim  cum  Pelagiana  comparai. 
Jllam  tero  ait  Pelagianm  geuitricem  simul  et  natam  esse :  genitricem,  quia  erroriitius  qui  in  capite  gratiam 
destruit,  et  gui  Jesum  dignitatem  Christi  propriis  meritis  assecutum  fuisse  contendii  (qum  est  hceresis  NesiorU)t 
fons  et  principium  est  errorU  .Ulius  qui  gratiam  in  membris  evertit,  quique  homines  Christianorum  dignitatem 
propriis  merilts  sibi  eomparare  posse  affirmat  (qum  est  hceresis  Pelaqii) :  natarn  vero%  quia  Nestorius  suam  non 
vulgavit  hmresim  nisi  post  damnatos  Pelagianos.  Atque  adeo  cum  in  istius  epitaphii  Umine  Nestorianam  h&re- 
sim  Petagiance  suecessisse  dixisset,  quasi  postmodum  orlam%  auod  verum  est9  si  iUius  per  Nestorium  divutga- 
tionem  consideres ,  postea  tamen  utramque  simul  ortam  esse  att ,  tum  ob  affiniiatem  et  cognationem ,  aum  inter 
utriusque  errores  intercedil,  tum  etiam  quia  ante  Nestorium  Nestoriana  hceretis  in  Pelagiana  contineiatur :  ut 
patet  ex  Leporio  Gallicano  monacho9  qui  cum  esset  Pelagiani  dogmatis  acerrimus  defensor,  iltam  etiam  ob  quam 
postea  Nestorius  damnalus  est  heeresim  doeuit;  sed  Augustini  operaad  sanam  mentem  rediit.  Nestorius  suam 
dicutgavit  hceresim  paulo  post  damtiatos  Pelagianos,  cirea  annum  429.- 

Hoc  idem  epitaphium  a  Prospero  nostro  utriusque  hceresis  tumulo  appensvm  negarat  Joan.  Garnerius  soc. 
Jesuin  eap.  7  dissert.  7  ad  Marii  Mercatoris  Opera;  eimile  quiddam  amigmati  proferri  contendens%  cum  dici- 
tnr  alteram  hceresim  alterius  fuisse  matrem  simul  et  filiam  :  qum  ingeniose  quidem  dieta  faletur,  sed  vere  fuissa 
negat :  hincque  probare  nititur  quod  a  tertio  smculo  per  detiria  Samosateni  Nestoriano  trrori  prmludi  cceperit% 
subjicitque  dandam  eo  facitiorem  veniam  poetm  nostrof  quod  ipse  quoque  Cassianus  in  eodem  peceaverit,  et 
suam  in  sentenliam  traxerit  amicum  Leonem  Magnum%  aliosque  postmodum  plures  eorum  auctoritatem  secutos. 
Quibus  non  obslantibus%  tate  opuscutum  Prospero  abjudicandum  negat  Anthelmius  dissert.  9  in  Opera  SS. 
Leonis  ei  Prosperi%  lum  propter  auctoritatem  Cassiani  et  Leonis  Magni%  quibus  si  hoc  Ucuil  serio  disserentibus% 
mutto  indulgentius  poetm  condonandum,  non  tam  ad  historim  normam  loauenti,  quom  conseputtis  erroribus 
laxatis  habenis  inflatisque%  ut  aiunt%  tibiis  volenti  itludere.  Maxime  cum  hccc  utriusque  luvreseos  comparatio 
non  semel  ab  eo  usurpata  deprehendatur,  sed  et  in  Chronico  ipso  narret  quod  apud  Ephesum  Nestorius  cum 
haeresi  nomiuis  sui,  et  cum  multis  Pelagianis,  qtii  coguatum  errori  suo  juvabant  dogma,  fuerit  damnatus, 
et  hanc  ipsamutriusque  erroris  contesserationemCassiano  exprobret  tibri  adversus  euin  scripti  cop.21.  Per  hune 
viru!n(Cifc*(irmm)  etiamOrientaies  Ecclesiae  gmiina  pcste  pnrgatae  sunt,  quando  Cyrillo  Alexandriuae  urbis 
antistiti  ad  exsecnndam  Nestorianam  impietalem,  apostolico  auxiliatiis  est  gladio,  quo  etiam  Pelagiani 
dum  cnguatis  confoederantur  erroribus,  iterum  prosierncreniur.  Qno  autrm  sensu  hmc  inter  utrumque  affmitas 
intelliqenda  veniat,  jam  supra  fuse  satis  expUcatum  kakes- 


153 


EPIGRAMMATA. 


154 


8.  PROSPERI 

AQUITANI 

,  EPITAPHIUM  NESTORIANiE  ET  PELAGIANyE  H/ERESEON. 

(Nestoriana  hceresis  loquitur.) 


197  b  Neatoriana  lues  «  successi  Pelagianae,     A 

Quae  tamen  est  d  otero  praegenerata  meo. 
lnfelix  miserae  •  genitrix  et  filia  nate, 

Prodivi  ex  ipso  germine  quod  peperi. 
Nam  fundare  arcem   meritis  prior  orsa  su- 
pcrbis, 

f  De  capite  ad  corpns  ducere  opus  volui. 
Sed  mea  dum  s  prolesin  summa  armatur  ab  imi«, 

Gongrua  bellandi  tempora  non  babui. 
|9Q  Et  consanguineae  post  iristia  *  vulnera 
fraodis, 

Aspera  conserui  pnelia  fine  pari. 
Me  tamen  4  una  dedit  victam  sententia  letlio  : 

Illa  volens  i  iterum  surgere  k  bis  cecidiL 


Blecum  oritur ,  *  mecum  moritur,  mecumquo 
sepulcrum 

Intrat,  et  inferni  carceris  ima  subit. 
Quo  nos  prsecipites  insana  superbia  mersit, 

Eiutas  donis,  et  tumidas  meritis? 
Nam    Christum   pietate  operum   et  mercede 
m  volentes 

Esse  Deum,  in  capitis  foedere  non  stetimus ; 
Sperantesque  animi  de  libertate  coronam, 

Perdidimus  quam  dat  graiia  justitiam. 
Quiqoe  igitur  geminae  miseraris  busta  ruiu», 

Ne  nostro  exitio  consociare  cave. 
Nam  si  quae  Domini  data  monera  sero  falemur, 

Haec  honiini  credis  debita, B  noster  eris. 


•  Scripturo  post  damnatam  haeresim  Nestorii  in 
concilio  Epbesino  anno  451,  Augustino  jam  mor- 
too. 

AMUMEirruif.  Ad  Masriliensium  rursus  invidwm 
induciiur  hceresis  Nestoriana,  deplorans  suum  et  Pela- 
sianismi  exterminium :  eamque  illius  assignans  cau- 
ktm  qua  non  salis  immunes  essent  Semipelagiani. 

*  Nestorinna  lues.  Nestorius  episcopus  Constanti- 
nopolitanus  suaindivnlgavithaeresim  pauto  post  dam- 
natos  Pelagianos,  circa  annum  429.  De  sensu  totins 
distichii  vide  Admonitionem  pncviam  :  cui  in  omni- 
btts  asaentitor  Doct.  Lovan.  et  ex  interprele  Gallo 
transcribit :  quem  tamen  ipsius  Epitaphii  scopum 
non  vitlisse  suspicatur. 

«  Successi  nempe  temporis  ordine.  Doct.  Lov. 
d  Uleroprcegenerata.  Sic  editiomnes  Ltigd.,  Lov., 
Duac.et  Colon.  Doct.  Lov.  legit  progenerata,  necleclio- 
nem  nosiram  rejicit ;  nolatqueagi  de  ordine  rerum  et 
naiiir*.  Galius  legit  (ait  ille)  prcegenerata,  qtiod 
quidem  baud  abludit  ab  auctoris  phrasi,  cni  familia- 
ris  esi  baec  in  vernorum  compositione  praepositio  : 
ted  vulgalum  est  Latinius,  minusque  insolens. 

•  Genitrix  et  filia  :  ea  ratione  quae  huc  usque  in- 
dicata  est.  Doct.  Lov. 

{  De  capite  ad  corpus.  Id  est,  cum  justiliam  quae 
non  graluilum  Dei  donum  esset,  sed  humanis  meri- 
tiscompararetur  stabilire  vcllem,  a  Christo,  qui  Ec- 
tlesise  capot  est,  initium  ducere  volui,  et  ab  eo  ad 
Meles,  qui  Christi  corpus  sunt,  gradum  facere  : 
priroum  ucmpe  astruendo  de  Cbristo ;  quod  ejus 
eleciio  ex  praevin  arbitrii  meritis  essel ;  ac  tum  idem 
inferendo  de  Chrislianis.  Revera  namque  Christi 
dectio  eieinplar  est  illius,  qua  elegit  nos  in  ipso  ante 
tonuuutionem  mundi  (Epbes.  i,  4).  Unde  et  eo  ar- 
ftumentandi  ordine  Augustinus  a  Cnristo  ad  caeteros 
«lectos  in  extremis  suis  opusculis  Pelagianismum, 
^unitimo  clavae  iclu  confecit,  ac  simul  in  antecc*- 
*«  Nestoriantstnum  damnavit.  Doct.  Lovan. 

*Proles.  Ilseresis  Pelagiana.  In  summa  ab  imis. 

M  esi,  ab  eleetis  incipit,  ut  stabilita  illorum  elee- 

[[0ne  ex  arbitrii  meritis,  idem  de  Ghristo  concludat. 

wt.  Lov. 

k  Vutnera  fraudis.  Id  est,  post  Pclagiauismuui  jam 


B  proscriptum  a  sede  aposioiica,  synodis  Africanis  ac 
Palaestina,  denique  universe  ab  episcopis  qui  liortnu 
senientiae  in  sua  quisque  Ecclesia  subscripserant, 
eiiam  ante  synodum  Ephesiuam,  pota  sub  Zozimo 
PP.  Doct.  Lov. 

*  Una  sententia.  In  concilio  generali  Ephesino  in 
quo  damnattis  Nesiorius,  simulque  Pelagiani,  qui  ab 
Ecclesia  jam  damnuii  se  cum  eo  conjunxerant.  Ex 

3tio  patet  (ait  Docl.  Lov.)  hoc  epigramma  post  alia 
uo  conditum  esse,  utpote  jam  e  vivis  ereplo  Au- 
git*  tino,  qui  hauc  synodum  nou  vidit. 

J  Iterum  surgere.  Suscitanle  pottssimtim  Juliano 
illo  Eclanensi,  ac  manum  porrigeiila  Neslorio  Con- 
siantinopolitano.  Doct.  Lov. 

k  Bis  cecidit  :  semel  per  sententiam  sedis  aposto- 
licae  cum  synodis  et  episcopis  supra  dictis,  ac  iterum 
per  Ephesinam,qua  cuiii  Nesloriana  denuoproscripta 
est.  Doct.  Lov. 

1  Mecum  moritur.  Hactenus  Pelagiana  quamdam 
q  adhuc  vitam  servaveral,  damnaia  jam  qtiidem,  at 
nondum  damnationi  acquiescens,  sempcrque  aliud 
adhuc  jtidicium  Ecclesiasticum,  puta  in  synodooecu- 
menica  exposttilans.  Verum  hac  Ephe>ina  illi  os 
occlusom  est,  fraciaque  audacia ;  ac  tandem  serio 
Ecclesia  excessit.  Unde  hactenus  Augustinus  di\c- 
rat,  causa  finita  est%  sed  error  utinam  aliquando  finia* 
tur.  Serm.  2  de  Verb.  Evang.  pag.  640,  iu  fine  >er- 
monis.  Doct.  Lov. 

m  Volentes :  ambse  scilicel.  Nam  in  illo  de  Chrisio 
dogmate  itiam  Pelagiani  Nestorio  conseusisse  scri- 
buntur.  Doct.  Lov. 

n  Noster  eris.  Sive  Jesum  existimans  suis  n»eritis 
Filium  Dei  facium  fuisse,  ut  Nestorius;  sive,  ut  Pe- 
lngius,  graliam  nobis  sectindtim  merila  nostra  dari. 
Ilerum  in  cauila  aculcus  (observat  Doct.  Lov.)  quo 
M  issilicnses  uon  solum  Pelagianis,  sed  el  Ncstoria- 
nis  junguntur,  ob  coinmiinioncm  dogmatis  de  gratia 
et  electione  ex  meritis.  Sumplum  autem  videtur  is- 
tud .  noster  erist  ex  iEneid.  u,  ubi  his  vcrbis  Sinonem 
D  Priamus  in  civiialem  recipit.  Snmpsii  vero  ipsa 
poeta,  ut  nolanl  interpreie*,  ex  forinula  impcrato* 
ris  Romani,  traosfugam  in  saain  fidcni  rccipientis. 


IS5  S.  PROSPERI  AQUITANI  156 

ADMONITIO 

IN  PROSPERI  PRO  AU6USTIN0  RESPONSIONES  AD  CAPITULA  GALLORUM. 


Doctrinam  quam  S.  Auguttinut  contra  Petagianot,  inimico$  gratim  Chritti,  per  annot  viginti  et  ampiiut,  uia 
vere  apostolico  accensu$y  nec  ab  apottolicos  Pauli  doctrince  principiit  vet  tran$oer$um  unguem  (ut  aiunt)  decli- 
nattdo,  defenderat,  quam  sedis  apostolicce  pontificet,  tamquam  apostolicam  et  catholicam,  tua  auctoritata 
roboraverant,  Gatti  quidam  presbyleri,  nec  tam  eximut  S.  Ptosperi  versibus  convicti,  sed  propriis  prcejudicHe 
ptut  cequo  $erviente$%  partim  ex  ignorantia ,  partim  ex  ingenii  sut  con/identia  majore ,  reprobare  non  $unt  verUi. 
Unde  ut  tam  sublimis  doctrince  prceconem  cum  doctrina  in  odium  plvrium  adducerent ,  tti  mentem  ip$i$  venii 
loca  qucedum,  e  scriptis  maxime  pauio  ante  mortem  ab  co  in  lucem  emissis,  mala  arte  ex  operum  contexiu 
eveltere,  et  sub  verbit  ad  invidiam  ei  comparandam  compositis  in  indicutum  redacta,  pattim  opud  indactam 
plebem  di$$eminare.  Quorum  iniquis  conatibus  obluctari  $atagen$  $trenuut  sancti  doctons  diiciputus  et  a$$er- 
tor,  quce  illi  ex  perver$o  inteliectu  damnabant9  rectam  explicationem  et  Augustini  tibri$  omntno  conformem9 
sufficiendo  defendere  non  distulit  :  hoc  intendens ,  ut  timpticium  fide$  talva  maneret  contra  tubrepHonet  iniqua 
toquentium,  et  tota  eximU  in  Eccietia  magittri  auctoritat  debita  veneraiione  non  fraudarelur;  sicque  (Deo  ape- 
rante)et  infetti  ilti  Auautlinianorum  operutn  cen$ore$  ad  taniorem  mentem  revcrti,  in  nutio  ampiiut  a  tramiU 
rectce  et  salubris  doctrxnce  deviarent. 

Qui  fuerint  itli  designare  aut  non  potuit  aut  noluit :  cum  Uii  forte  nomina  tua  prodere  erubetcerent ,  magit 
quam  perversos  tensut  evulgare.  Erant  cerie  ex  Ma$titien$ibut,  Cattiani  discipulis  forte  aul  tectatoribut ,  qui 
tabt  viri  gloriam  uitra  modum  amuiabantur,  qui  cegre  ferebant  non  probari  Protpero  tui  magistri  ingenio  con* 
fictum  systema.  Cui  qutdem  ut  obuquium  aliquod  pro  viribus  prcestarent,  Augustinum  ipsum  rati  sunt  impeti  a 
$e  debere,  et  ab  adepta  auctorilate  fideque  ette  submovendum.  Quod  non  multo  pott  tancti  Auguttini  obitumf  id 
e$t%  anno  circiter  431,  contigitte  facile  crediderimut. 

Qbjectionibut  ergo  quindecim  doctrinam  Auauttini  traducere  molientee ,  uplem  prioret  contra  prmdettinm- 
tionem  gratuitam  hominum  quorumdam  prm  aiixs  dirigunt;  octavam  de  votuntate  Dei  erga  salutem  hominum; 
nonam  circa  extentionem  redemptionis  Chritti ;  decimam  de  ditpentatione  EvangelK ;  undecimam  et  duodeci- 
mam,  quod  Deut  auctor  e$te  peccatorum  diceretur;  decimam  tertiam  de  fine  creationit  hominum;  dedmam 
qttartam,  auod  incredulitas  Dco  a$cribatur;  decimam  quintam,  de  proftcientias  cum  prmdettinatione  confutione. 
Singulit  S.  Prosper  quantum  satis  e$t  retpondent,  totidem  sententiis  postea  subjectis,  sensus  suo$  inanta 
dicli$  futiut  expressos  sub  timplici  expositione  ocutit  legentium  subjicit  :  ut  inde  manifestum  fiat  omnibust  em 
qum  de  eupra  tcriptit  capitulis  intelligebat,  nulta  eum  circumioquenai  arte  prcetexere,  ted  abtotuU  ac  libere  et 
prava  respuere,  et  consensum  probabitibut  non  negare,  ut  ait  in  fine  operit. 

S.  PROSPERI 

AQUITANI 

PRO  MJGUSTINO  RESPONSIONES 

AD  CAPITDLA  OBJEGTIONDM  GALLORUM  CALUMNIANTIUM  \ 


protfatio. 

203  Doclrinam,  qnam  sanct»  memori*  Augn-  A  indiculis  d  publicarenl :  talique  commenlo  •  et  de- 
stinus  episcopos  contra  Pelagianos  inimicos  graiia     testationem  ejus  quem  impeterent,  obtinerent;  et 

Christi,  et  liberi  arbilrii  b  decomptores,  per  multos  ab  his  quae  infamassent,  curain  eiterriti  lectoris 

annos  apostolice  asseruit,  litterisque  mandavit,  qui-  204  •▼erterenl.  Ne  ergo  hanc  persuasionem  tc- 

busdam  visum  est,  •  aut  non  inteiligendo,  aut  intel-  mere  quis  recipiat ,  et  talem  putet   sensum  scri- 

ligi  eam  nolendo,  reprebendere  :  et  boc  quasi  com-  ptis  catholici  inesse   doctoris  ,   qualein   eum  qui 

pendium  cognitionis  bis  qui  judicio  eorum  duce-  frustra  calumniantur  f  osieutant ;  singulis  capitolis 

bmtur,  afferre;  ut  qu»  in  libris  praedicti  viri  dam-  quss  b  damnationis  titulo  pr&notarnnt,  breviet  abso- 

nabika  se  reperisse  jactabant,  brevium  capitulorum  luta  professione  respondeo:  in  nullo  recedens  a  tra- 

•  Titulus  istius  libri  in  ms.  Joliensi  talis  est  :  <  Sola  edit.  Colon.,  aut  intelligendo;  et  statim 

incipit  tiber  Retponsionum  Prosperi  contra  capituia  mss.  Reg.  et  Jol.,  aut  eam  inteliigere  nolendo.  Jol, 

Callorum ,  qum  contra  librot  beati  Auguttini  opposue*  alias,  aut  etiam. 

tunt  de  Proedestinalione.  d  Colon.  cum  bac  recent.,  prcedicarent. 

b  lu  ediliones  omnes.  Quae  vox  decomptoret  si-  •  Ms.  Reg.,  et  detettalione  eju$  quam  impeterent, 

gnificare  videtur  eos  quibus  est  responsurus  lotos  detinerent.  Ms.  Jol.  habet  etiain  detinerent.  Reiiqua 

esse  ut  liberum  arbitrium  ornent  et  pripdicenl  ultra  ui  in  textu. 
quim  debeant.  Yetns  codex  Remigianus  a  prima  B     f  M»s.  Reg.  et  Jol.,  ostendunt. 

manu  babuit  deceptoret,  a  secunda  vero  defentoret*  *  Ita  codex  Remigianus.  Mss.  Reg.  et  Jol.,  qum 

Quod  ultimum  legimus  in  mss.  Regio  et  Joliensi,  et  damnalionh  capitulo.  Editi,  qua  rationit  tUuto. 
iai  capite  libronuu  de  Yocatioue  geutiuni  iufra. 


187  PRO  AUGUSTLNO  RESPONSIONES  AD  CAPITULA  GALLORUM.  I5S 

mile  earum  definitionum  quae  in  sancli  viri  dispuU-  \  peccaturo  cadant  qui ,  aliena  imtigatione  f  ominoti  , 
tiooibus  continentur  :  ut  facile  vel  lenuis  diligentiao      scriptorem  celeberrimi  nominis  *  promptius  babeant 
advertat  inspector,  quam  injustis  opprobriis  ca-      culpare  quam  nosse. 
tholiei  pradicatoris  memoria  cirpatur;  et  in  quod 

*  Ms.  Reg.,  potiut  habenl  culpare.  JoL,  promliui  habent. 


PARS  PRIMA. 

SINGULIS  OBJECTIONIBDS  SINGULfi  RESPONSIONES. 


CAPITULUM  I. 

OBJECTIO. 

IWW  Quod  ex  pradettinatione  Deit  velut  fatali  ne- 
cissflafe,  hominet  ad  peccata  computti  cogantur  in 

BBSPOIISIO. 

Pnedesiinationem  Dei  nullus  catholicus  •  Chri- 

stianus  negat  :  fatalem  autem  necessitatem  multi 

etiam  non  Christiani  refutant.  Peccatum  ergo  ad 

mortem  trahit;  sed  sd  peccandum  neminem  Deos 

eogit,  Nemini  enim  mandavit  impie  agere  (Eccli.  iv, 

11);  ht*:Odittif  Domine,  omnet  qui  operantur  iniqui- 

tmiem;  perdet  eo$  qui  toquuntur  mendacium  (Psalm. 

▼,  7).  Proinde  qui  pradestinationis  nomine  fatum 

prcdicat  v  Um  non  est  probandus  quam  qui  fati  no- 

mine  veriutem  praedestinationis  infamat.  Fati  enim 

opinio  vana  est,  et  de  falsitaie  concepu  :  praedesti- 

nationis   aotem  fides  mulu  sancUrum  auctoriute 

Scripiurarum  •  munita  esl,  cui  nulio  modo  fas  est  ea 

quae  ab  hominibus  male  aguntur  ascribi ;  qui  J  in 

prociiviutem  cadendi  non  ex  conditione  Dei,  sed  ex 

primi  patris  praevaricatione  venerunt.  •  De  cujus 

poena  nemo  liberatur,  nisi  per  gratiam  Domini  nostri 

iesu  Cbristi,  praparaum  et  pradestinaum  206 in 

tterno  corsilio  Dei  ante  constitutionem  mondi. 

CAPITULUM  II. 

OBJBCTIO. 

fisod  ab  eis  qui  non  nmt  prcedettinati  ad  vitam ,  non 
tuferat  pereepta  baptitmi  gratia  originate  pecca- 
ittin. 

HESP0H8I0. 

Omnis  homo  qui  credens  in  Palrem,  ct  Filium,  et 
Spiriium  sanctum,  regeueratur  in  bapiismo, f  Um  a 
propriis  peccatis  quae  mala  voluntate  et  actiutie  con- 
taxit,  quam  ab  originali  quod  a  pareniibus  traxit, 

•  Yox  haec  Chrittianut  addilur  ex  msi.  Reg.  et 
Jol  ;  aberai  ab  editis.  Sed  corresponoVt  o\  ,  multi 
"iflrn  nofi  Chrisliani.  Ms.  Rpg.  legit,  etiam  Chrittiani, 
*ed  minus  apposile ,  ut  vi^elur. 

b  M*.  Reg.  :  Et  odit  Dommut  omnet  qiti  opjrantur 
iniqnita<emt  etperdet,  eic.  Ms.  Jol  ,  et  odit  Dominut 
*met...  et  eot  qui,  absque  voce  perdet.  Editi  oinnes 
^mRemig.,  ut  in  textu. 

1  Ms.  JoL,  fulta,  absque  ett. 

4  Ms.  Reg.  in  improbitatem  cadendi.  Ms.  Reg.,  im- 
Fobitalc  cadendi. 

•  Ms.  JoL,  Dehvjutpama. 

1  Mss.  Reg.  ei  Jol.  ordine  inverso  legunl  sic  :  Tam 
J*  wiginalibut  quam  a  propriit  peccatit  quce  mala  vo- 
hniate  ei  actione  contraxit  ubtohitur. 

1  Ms.  R<*g.  :  Sed  retaDturit...  orlginale  peccatum 
wi**  purgalurr ,  etc 


absol? itur.  Sed  s  relapsum  post  baptismum  ad  iofi- 
deliutem  et  impios  mores  ,  qui  negat  originali  pec- 
cato  fuisse  purgatum  ,  um  falsa  opinatur  quam  qui 
eomdem  asserit  non  aeterna  morte  esse  damnandum. 
R  Qui  enim  recedit  a  Christo,  et  k  alienus  a  gratia  finit 
bancvium,  quid  nisi  in  perditionem  cadit?  Sed  non 
in  id  quod  remissum  est  recidil ,  &  nec  in  originali 
peccalo  damnabitur ,  qui  umen  ,  propter  postrema 
crimina,  ea  morte  afOcieiur  quae  ei  propter  illa  quas 
remissa  sunt  debebalur.  Quod  quia  Dei  prascientiam 
nec  latuit ,  nec  fefellit ,  sine  dubio  talem  numquam 
elegit,  numquam  praedestinavit,  et  periturum  num- 
quam  i  ab  aeterna  perditione  discre? it. 
CAPITULUM  111. 

OBJBCTIO. 

207  QU0(i  k  non  prcedettinati  ad  vitam  ,  etiamti  fue~ 
rint  in  Chritlo  per  baplitmum  regenerati,  et  piejuite- 
que  vixerint,  nihit  eit  protit ;  ted  tamdiu  reurventur% 
aonee  ruant  el  pereant;  nee  ante  eot  ex  hacvito, 
quam  hoc  eit  contingaty  auferri. 

Q  RBSPONSIO. 

A  sanctitate  ad  immunditiam,  a  justitia  ad  iniqui- 
tatem,  a  fide  ad  impieutem  plerosque  l  transire  non 
dubium  est :  et  ad  tales  praedeslinationem  filiorum 
Dei  m  et  cohsredum  Chrisii  non  pertinere  cerlissi- 
mum  est.  *  Quod  ergo  biijusmodi  in  hapc  prolapsi 
mala  sine  correclioue  pmnitentiae  defecerunt,  non  e* 
eo  necessiutem  pereundi  habtierunt,  °  quia  praede- 
stinati  non  sunt :  r  sed  ideo  praedestinali  non  sunt, 
quia  tales  futuri  ez  voluntaria  praevaricalione  prae- 
sciti  sunt.  Quod  autem  illos  non  eo  tempore  quo  in 
fide  recU  et  bonis  moribus  erant ,  ab  liac  vita  Deus 
abstulit ,  ad  occulU  ejus  judicia ,  quae  tamen  num- 
quam  stint  injusU,  refercndum  est.  Quis  enim  nesciat 
intra  unam  conditionem  mortaliutis  human» ,  ab 

D  b  In  codice  Remig.  antiqua  manu  correclum,  alic- 
natut  :  quod  etiam  a  priina  manu  scriptum  babet 
ms.  Jol. 

1  Ms.  Reg.  :  Ncc  jam  originali  peccato.  Paulo  antc 
habet,  in  id  quod  repromittum  c*t  recedit.  Sed  viliosc, 
tit  videtur. 

i  Mss.  Reg.  et  Jol. ,  ab  oeterna  damnatione  ditcre* 
vit.  Reg.,  ditcemit. 

k  Mss.  Reg.  el  Jol.,  quod  non  prctdettinatit...  nihil 
protit*  sed  et  nis.  Jol.t  retervanlur. 

1  M*.  Reg.f  trantferre,  fone,  trantferri. 

m  Uierque  mss.  r\eg.  ct  Jol.  addit  pariiculain  et. 

s  Ms.  Jol. ,  Qui  ergo. 

0  Mss.  Reg.  et  JoL,  quod  pratdettinati. 

p  llacverba, ted ideo preedettinati non tunt  absual 
a  ins,  Kfg. 


1S9  6.  PRObPERI  AQUITANI  160 

uuius  horsb  infantia  ,  usqne  *  ad  annosissimam  se-  A  irev  et  non  permisil  eos  *  Spiritus  Jesu.  Videat  eiiam 

quoroodo  tueatur  denuntiationem  ipsius  Veritatis, 


neciutem ,  exitus  morientiuin ,  impari  «tatis  fine 
variari ;  neque  cujusquara  animam ,  vel  ciiius  vel 
tardius  quam  Deus  voluerit,  a  corpore  b  quod  vivi- 
ficat  abscedere?  Si  ergo  aliquis  in  vitae  suae  longitu- 
dine  deseruit  Deum ;  bono,  quod  erat  ei  Deo ,  male 
usus  est.  Nam  «  longxvitas  non  est  nisi  ex  Deo.  Et 
quod  ex  Deo  est,  nonnisi  bonum  est :  et  quod  bonum 
est,  mali  causa  non  esi.  Non  itaque  recte  opinatur 
qui  putat  d  prorogatorem  vitae,  iapsuris  auctorem 
cssc  peccati :  cum  utique  non  peccatum  sit  diu  vi- 
vere ,  sed  male  vivere  :  quod  etiam  in  paucorum 
annorum  antate  Geri  polest.  Igitur  sicut  bona  opera 
ad  iuspiraiorem  eorum  Deum  ,  ita  mala  ad  eos  sunt 
rcferenda  qui  peccant.  Non  enim  relicti  sunt  a  Deo, 
ut  relinquereni  Deum  :  sed  reliquerunt,  et  relicti  j} 
sunt,  et  ex  bono  in  malum  propria  voluutate  mutati 
sunt :  206  aUme  aD  uoc  licel  f»erini  reuati,  fuerint 
justificati ,  ab  eo  umen  qui  illos  taies  praescivit  non 
sunt  praedestinati. 

GAPITULUM  IV. 

OBJKCTIO. 

Quod  mn  omnet  •  hominet  vocentur  ad  gratiam. 

BESPORSIO. 

Non  omnes  vocari  ad  gratiam  eos  quibus  f  omni- 
bus  Evangelium  praedicatur,  non  recle  dicitur; 
eiiamstsiutqui  Evangelio  non  sobediunt  :  nisiadeos 
respiciatur  quibus  nondum  sacramentum  crucisCbri- 
sti  etredemptiosanguiuisejus  innotuit.*Quiaetiamsi 


dicentis  :  Pradicabitur  hoc  Evangetium  •  rtgni  in 
univerto  orbef  in  tettimonium  omnibut  gentibut,  et  Utne 
veniet  finit  (Matth.  xxiv,  14).  Nutat  namque  (quod 
p  dici  nefas  est)  fides  verbi ,  si  ante  quadringeniot 
annos  Evangelio  impletus  est  mondus,  et  adbuc  Do- 
mini  diflertur  adventus.  Postremo  q  respiciantur 
etiam  inter  Gbristianos  populos  tot  millia  parvulo- 
rum,  qui  ab  bac  vita  siue  baptismo  transierunt; 
r  et  aliquo  modo  probentur  vocati ,  •  quibus  nec 
plantator  praedicare,  nec  rigator  potuit  subvenire. 

CAPlf ULUM  V. 

OBJBCTIO 

209  QHod  fi  vocati  sunt*  non  cequaliter  nnt  vocnfi, 
ted  aiii  ul  crederent,  alii  ut  non  crederent. 

HBSPOKSIO. 

Si  vocatioinEvangelii  Uniumpraedicationeinteili- 
gatur,non  veraciier  dicitur  quod  aliis  atque  aliisali- 
ter  atque  aliter  praedicetur,  cum  unus  sit  Deus,  ona 
fides,  una  regeneratio,  una  prpmissio.  Si  autem  *  ad  ef- 
fectum  plantationi*  et  rigationUn  picilur,aiiudactom 
est  cum  eisquorum  exteriores  aures  corporali  voce 
pulsataesunt;*  aliud  ineisquorum  interioremsensum 
Deus  apernit,  et  in  quorum  corde  posuit  fidei  fun- 
damentumTdilectionisque  fervorem.  Quosdam  au- 
tem  ideo  vocatos  dicere  ut  non  crederent,  nimisab- 
surdum  est :  quasi  vocatio  eis  causa  infideliutis  ex- 
stilerit,  et  praedicatio  fidei  fecerit  infideles.  QuamvLs 


ronsiaret  quod  jan»  in  univers»  nationibua  et  omni-     enim  di  lom  wbi  Dei  quibugd,m  8int,  ilcK 

busfiiiibusterrefotusmuudusEvangeliumrecepisset  t.  .......  ... 

(quod  utique  futurum  verissime  praeuuntiatum  est), 


non  esset  tamen  dubium  ,  a  tempore  resurrectionis 
Domini  usque  ad  praesentem  aetatem  fuisse  bomines 
qui  ab  bac  vita  sine  Evaugelii  cognilione  *  transie- 
riint  t  1  de  quibus  dici  possit  qued  vocali  non  sint, 
qiiia  nec  spem  vocationis  audierinl.  Quod  si  quis- 
quam  hauc  vocaiionis  plenariam  generalitatem  ita 
sciuper  asserit  cclcbratam ,  ut  ab  ascensione  Domini 
k  in  coclum  ne  unus  quidem  annus  effiuxerit  inlra 
quem  non  ad  omnes  praedicatio  missa  pervenerit; 
1  videat  quomodo  tunc  Asianos  vocatos  probet, 
quaudo  apostoli ,  sicut  scriptum  est ,  vetiti  sunt  a 
Spirilu  sancto  loqui  verbum  m  Dei  in  Asia  (Act.  xvi, 
7  ) ;  aut  Ditbynios ,  ad  quos  iidem  apostoli  tentabant 

11  Mss.  Reg.  et  Jol.,  ad  annotittimam. 
b  Mss.  Reg.  et  Jol.,  quod  vivificabat. 
e  Ms.  Rcg.,  longojvi  avat. 
d  ln  m<.  Reiiiigiaiio.  praroqatdrem. 

*  in  iuss.  Reg.  et  Jol.  dceat  vox  haec,  hominet. 
f   Mss.  Reg.  et  Jol.  carenl  voce  omnibnt. 

s  Sic  mss.  Rpg.  et  Jol.C^teri,  obaudiant. 
u   Ms.  Rcg.,  Quibut  etiamsi  conitarei. 

*  lia  iuss.  Rcg.  cl  Jol.  Alii,  truntierint. 

J   Mss.  Reg.  et  Jol.,  Ex  quibut  dici  pottet. 

k  Mss.  Itrg.  et  Jo|.,  ln  cozlot. 

1  Mss.  Reg.  et  Joi. ,  videat  etiam  quomodo. 

m  Ms.  Reg.  non  habet  vocein  hanc,  Dei. 

n  Mss.  R«g.  ct  JoL,  Spiritut  tanctut. 

0  ll:cc  vox  regni  aherat  ab  cditis,  ncc  habetur  in 
niss.  Reg.  et  Jol.  Addiia  tairien  est  ab  editor.  Oper. 
b.  Aug.  ex  ins.  Rciuigiauo,  ei  juxla  tcxtuin  uiruui- 


scriptum  est,  odor  vitae  ad  vilam,  quibusdam  autem, 
z  odor  morlis  ad  mortein  ( II  Cor.  n,  16) :  Deo  la- 
men  bonus  Ghristi  sunt  odor ,  qiri  pnrdicant  Cbri- 
stum  crucifixum,  Judxis  quidcm  scandalum  ,  genti- 
lius  autem  stultitiam,  ipsis  autem  vocatis  Judaeis  et 
Graecis,  Christum  Dei  virtutero  et  Dei  sapientiam. 
7  Quod  ergo  pradicatus  Ghristus  crucifixus  Judaeis 
erat  scandalum,  et  gentibus  stuiiitia ,  humanae  vo- 
luntatis  faciebat  aversio  :  *  quod  vero  ipsis  vocatis 
Judxis  et  Graecis  Gbristus  erat  Dei  virtus  el  Dei  sa- 
pientia,  divinae  gratiae  praestabat  operatio. 

CAPITULUM  VI. 

OBJBCTIO. 

Quod  liberum  arbitrium  iu  homine  nihil  sif  ;  ted  tive 

])  que  Graecum  et  Latinum. 
P  Ms.  Jol.,  dictu  ncfat  ett. 
<i  Mss.  Reg.  el  Jol.,  retpiciat  etiam. 
t  Ms«.  Reg.  et  Jol.,  Talet  quomodo  probentur%  etc 

*  Mss.  uteniue  Reg.  et  Jol.,  quibut  nec  plaitator 
potuit  tubvemre.  Nec  plura  addunt ,  forte  ex  lapsn 
amanuensis. 

*  Mss.  Rcg.  el  Jol.,  Si  antem  effectut. 
u  Mss.  Reg.  ei  Jol.,  aliui  cum  eit. 
T  Ms.  Jol.,  dilectionis  fervorem. 

*  Mss.  Reg.  et  Jol.  addunt  U  rc,  odor  vitce  ad  vi- 
tam,  quibutdam  autem.  Le^unlur  etiam  ab  autiqua 
manu  adjecta  iu  ins.  Reinigiano.  Absunt  vero  ab  edi- 
lis  oinnibus. 

7  Mss.  Res.  et  Jol.,  Quodautem. 
1  llaec  veiba.,  Quod  rcro,  cic,  exciderant  a  iuss. 
Rcg.  ct  Jul. 


M  PKO  AUGUSTINO  responsioni 

ad  bonum,tivc  ad  malum,  °  prcedettinalio  Dei  in  A 
kominibus  operetur. 

BBSPONSIO. 

Liberam  arbitrium  nibil  esse ,  vel  non  esse,  per- 
peram  dicitur  :  sed  ante  illuminaiionem  Hdei  in  te- 
nebris  illud  et  in  umbra  morlis  agere,  non  recte  ne« 
gatur.  Quoniao)  priasquam  a  doininatione  diaboli 
perDei  gratiam  liberetur,  in  illo  profundo  jacet  210 
ia  quod  se  sua  libertate  demersit.  Amat  ergo  languo- 
ret  suos,  et  pro  sanijaie  babet  quod  agrotare  se 
nescit,  donec  prima  haec  medeia  conferatur  aegroio, 
■t  incipiat  nosse  quod  langueat,  et  possit  k  opem 
ssedici  desiderare ,  qua  surgat.  Justificaius  ilaque 
bomo,  id  esl,  ex  impio  pius  factus,  nullo  pnecedente 
booo  merito,  accipil  donum,  •  quo  dono  acquirat  et 
neritum  :  ut  quod  in  illo  incboatum  est  per  gratiam  B 
Ghristi,  etiam  per  industriam  iibcri  augeatur  arbi- 
trii ;  numquam  remoto  adjutorio  Dei ,  sine  quo  nec 
sfoAcere,  nec  permanere  in  bono  quisquam  polest. 
Praedesiinationem  autem  Dei  sive  ad  bouun),  sive  ad 
■alum,  in  bominibus  operari d  ineptjssime  dicitur, 
at  ad  utrumque  horoines  quaedam  necessitas  videa- 
lor  impellere,  cum  in  bonis  voluntas  sit  intelligenda 
fcgratia,  •  in  malis  aulem  voluntas  inielligenda  sine 
iralia. 

CAPITULUM  VII. 

OBJECTIO. 

Quod  Deus  quibusdam  filiis  suit ,  quo$  regeneravit  in 
Christo,  quibus  fidem,  tpem,  dilectionem  dedit,  ob 
hoc  non  det  perteverantiam,  quia  non  tunt  a  masta 
perditionit f  prcescienlia  Dei  et  pwdesiinalione  di-  - 
scrcii.  ^» 

RESPOKSIO. 

Ex  regeneratis  in  Cliristo  Jesu,  quosdam  relicia 
fide  et  piis  inoribus,  apostalare  a  Deo  v  et  impiam 
ritam  in  sua  aversione  finirc,  muliis  (quod  dolenduin 
cst)  probatur  exemplis.  Sed  s  horum  lapsum  Deo 
tscribere,  immodicas  pravitaiis  est:  k  quasi  ideo 
ninae  ipsorum  impulsor  aique  auctor  sit,  quia  illos 
nrituros  propria  ipsorum  voluniate  prascivit,  et  ob 
boc  a  filiis  perditionis  nulla  pratdestiuatione  discre- 
Tiu  Nam  quoroodo  eos  haberet  *  pracordinata  in 
Christo  electio,  quos  discedenies  a  Clirislo  habitura 
trat  justa  damnalio.  Cum  autem  dubium  non  sit 


S  AD  CANTULA  GAI.LORUM.  *62 

1  donum  Dei  esse  perseveraniiain  in  bono  usque  ad  fl- 
n em,  k  quam  istos,  ex  eo  ipso  quod  non  persevera- 
verunt,  non  babuisse  manifesium  est ;  non  est  ca- 
lnmnianduro  Deo,  quare  istis  non  dederit  quod  aliig 
dedit;  sed  confitendum  est  et  misericorditer  euin 
dedisse  quod  dedit,  et  juste  nou  dedissc  211  qu°d 
non  dedit :  ne  quemadmodum  ex  libero  arbitrio  ori- 
tur  eausa  labendi,  ita  ex  ipso l  oriri  videaiur  et  stan- 
di ;  cnm  illud  humano  fiat  opere,  hoc  diviuo  implea- 
tur  ex  munere. 

CAPITULUM  VIII. 

OBJECTIO. 

Quod  non  omnet  hominet  velit  Deus  salvos  fierit  sed 
certum  numerum  yrccdetiinatorum. 

RESPuHSIO. 

Si  circa  universitatem  generis  humani  ?alvandam 
el  in  agnitionem  veritatis  vocandam ,  ita  indifferens 
m  per  omnia  saecula  asserenda  est  voluntas  Dei,  ut  us« 
quequaque  D  neminem  bominuro  praetermibisse  niou- 
stretur ;  impenelrabilis  judiciorum  Dei  allitudo  pul- 
satur.  Quare  enim  in  prxteritis  saeculis  dimiserit 
Deus  orones  genles  ingredi  vias  suas  ( Act.  xiv,  2 ), 
quando  Jacob  elegit  sibi  Dominus  (Ptal.  cixxiv,  4); 
et  non  fecit  laliler  omni  nationi,  et  judicia  sua  non 
manifesiavit  eis  (  Ptal.  cxlvii,20)  ?etcur  qui  ali- 
quando  non  populus,  nunc  autem  populus  Dei  sit; 
et  qaorum  aliquando  non  roisertus  est,  nunc  autein 
misereatur  (Osee  n,  23;  \Petr.  n,  10);  °  et  ubi 
dictum  est,  Non  plebs  mea  vos,  ibi  vocentur  filii  Dei 
vivi  (Rom.  u,  26*,  et  quare  quod  quaerebat  Israel 
non  sit  consecutus,  electio  autem  consecuta  cst;  cae- 
teri  vero  exc&cati  sunt  (Rom.  xi,  7);  impossibile  est 
comprehendere,  et  periculosae  curiositatis  estquac- 
rere:cuin  tamen,quodnulla  sit  apud  Deum  iniquitas 
(II  Por.xix,  7),neminiHceat  ignorare  :  necaliagratia 
aut  alia  fidequemquam  hominum.sive  ante  legem,  si 
velegistemporejustificatum  essecredendumsit,  quam 
hac  eadem  per  quam  Dominus  noster  Jesus  Chrisius, 
secundum  consilium  voluniatis  sune,  in  fine  saeculo- 
rum  venit  quaerere  et  saivare  quod  perierat.  Causas 
vero  operum  et  judicioruin  Dei,  qui  ex  toto  ad  bu- 
manas  voluntates  et  actiones  refert,  quas  tamen  p  in 
parvulorum  adoptione  aut  abdicatione  non  invenit. 


A  Ms.  Jol.v  preedestinatio  in  hominibus.  Ms.  Reg.v 
fmtettinaiio  in  omnibut;  ulerque  absque  hac  voce 
l)a. 

b  Ifs.  Regitis  solus,  opem  medicince. 

c  &c  mss.  Remig.,  Reg.  et  Jol.  At  edili.,  quo 
nedio. 

*  Ms.  Joliensis,  impiittime  dieitur. 

•ln  ms.  Reg.  solo  haec  desiderantur,  in  malit 
ofmi,  eic,  ex  mera,  ut  videtur,  omissioue  ama- 
Boensis. 

1  Ms.  Jol.9  per  tcientiam  Dei  et  per  prcedesiinalionem 
imeti. 

*Mss.  Reg.  et  Jol.,  horum  laptut. 

a  Mss.  Reg.  et  Jol.,  quati  Deut. 

1  Editi,  prmdettinata  in  Chritto  electio;  cum  dubium 
■ftiitf,  omissis  verbis,  quot  ditcedentet.  Locus  red- 
JMegralur  ex  fide  ms.  Remigiani,  ubi  tamen  codex 
•Hecaruit  primum  voce  jutta,  qnae  postea  recognito- 
rt»  antiqui  stylo  adjecta,  restituta  est  opera  virorum 


D  doctissimorum  ordinis  S.  Benedicti  e  congregatiot  e 
S.  Mauri  in  ap|>end.  S.  August.  Asserilur  etiam  <>x 
Ms.  Jolien-i,  cni  uon  deerut  illa  vox  jutta.  Editio  Co- 
loniensis  prater  omissionein  aliis  edit.  conununem, 
babet  cui  dubium  non  sit. 

)  Ms.  Rcg.,  dono  Dei  este  perteverantiam  in  bono 
utque  in  finem.  Ms.  Jol.,  dono  Dei  perteverantiam 
esse  in  bono  utque  in  finem. 

k  Mss.  Reg.  et  Jol.,  quam  ipsot. 

1  Haecvox,  oriri,  quae  exciderat  ab  editis,  resti- 
tuiturex  mss.  Remig.  elJol.,  in  qu-»rum  ultiinonon 
legilur  particula  el  ante  vocem  ttandi. 

m  Mss.  Reg.  et  Jol.,  per  omnia  ista  scecula  ditpo- 
nenda  ett. 

D  Ms.  Reg.  et  edit.  G>Ion.,  neminem  homincm. 

°  Ms.  Romig  ,  et  hic  ubi.  Ms.  Jol.,ef  id  ubi.        ^ 

p  Ms.  Reg.,  tn  parvulorum  adoptioiem  aut  abdtcts* 
tionem. 


m  5.  PROSPERl  AQQITANI 

ei  dispensationes  Dei  ei  liberi  arbitrii  toII  mntabili-  A  ipso  angolari  lapide  Gbriato  Jesu,  in  qoo 


Ute  variari,  profitelor  sibi  acrotabilia  jodicia  Dei  et 
veatigabiles  viasejus  (Rom.  xi,  33)  :  et  qood  docior 
gentium  PauIus«nonaudebatattingere,  hicseeiisti- 
mat  reseratom  212  P0*86  *»spre  :  qoodqoe  oon 
minoris  impietatis  est9  ipsam  gratiam,  qua  salvamur, 
aut  bonis  meritis  docet  rependi ,  aut  roalis  afBrmat 
arceri.  Remoto  ergo  obscurarom  turbine  qoaestio- 
num,  b  ad  revelatas  nos  gratiae  latiludinem  confera- 
mtis ;  dicamusque  *  cum  Apostolo, d  Quoniam  Deus 
vutt  omnet  hominet  salvosfieritetinagnUionemverUatis 
venire  ( 1  Tim.  n,  4 ).  Et  iterom  dicamus  com  Aposto- 
lo,  Qui  e$t  talvator  omnium9  maxime  fidelium  ( 1  Tim. 
iv,  40).  Etaudiamos  Dominom  dicentem  apostolis 
auis,  Eunies  ergo,  docete  omnet  gentes,  baptixantes  eos 


ficatio  constructa  (Ephet.  uv  20,  21  )v  cresclt  i 
plum  sanctum  in  Domino.  De  his  lapidibus  nil 
citor,  nibil  niitiuitur,  nihil  rapiior.  Yeritas  en 
cit,  Omnequod  dat  mihi  Pater%  i  veniet  adme, 
qui  venit  ad  met  non  ejiciam  foras  (  Joan.  ti,  | 
iterum  (Joan.  x,  26),  Non  creditit,  quia  nen 
de  ovibut  tneit.  Oves  mece  vocem  meam  audixnt, 
novi  illas,  et  ttquuntur  m«v  et  ego  vitam  eften 
ittis%  1  et  non  peribunt  213  ««  a>ternumt  necqm 
rapiet  eat  de  manu  mea.  Omnium  ergo  hominm 
est  Deo:  et  nemo  est  quem  non  aut  Evangelk 
dicatio,  autLegislestificatio,  "aut  ipsaetiasi 
conveniat.  Sed  infldelitatem  hominom  ipsis  m 
mos  hominibus  :  fidem  autem  hominum  doni 


m  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritut  sancti,  docentet  B  esse  fateamur,  sine  cujus  gratia  nemo  currit 


eos  •  tervare  omnia  qucecumque  mandavi  vobit  (Mattk. 
ixvni,  19).  Audiiimus  quoque  ad  Abrabam  promis- 
sionem  Dei  dicenlis,  In  temine  tuo  benedicentur  om- 
net  tribut  terrce  ( Genes.  xn,  3  ) :  et  si  Filii  promis- 
sionis  sumus,  non  baesitemus  diffidentia  ( Rom.  iv, 
20 ),  sed  cum  patre  nostro  Abrabam  derous  gloriam 
Deo,  et  plenissime  credamos,  quoniam  f  qucd  promi- 
li/,  potent  ett  et  facere  (Ibid.,  21).  Airdiamus  David 
prophclantem,  Commemorabuntur  et  convertentur  ad 
Dominum  univerti  fmet  terrm,  et  adorabunt  in  contpc- 
ctu  ejut  omnet  patrice  gentium  (Psat.  xxi,  28 ).  Et 
alibi,  Et  benedicentur  in  ipso  omnet  tribut  terrm.  om- 
net  gentet  magnificabunt  eum  (Ptal.  lxii,  17).  Et 
alibi,  Omnet  gentet  quatcumque  fecitti%  venient  et 
adorabunt  coram  te9  Dominet  et  glorificaount  nomen  C  mus  in  Christo  :  in  quo  sumus  nova  creatui 


tiam.  »  Et  cum  ducentis  quatuordecim  sacerat 
quorum  constitutionem  contra  inimicos  grati 
totusmondosaropleiosest,  veraci  professione, 
adroodom  ipsonim  habet  sermo,  dicamos, ' 
Dei  per  Jesum  Christum  Dominuro ,  nou  sol 
cognosceudam,  verum  etiam  ad  faciendam  jo 
nos  per  actus  singulos  adjuvari  :  ita  ut  sine  0 
▼erae  sanctarqoe  pietatis  p  cogitare,  dicere 
valeamus.  Neque  haec  dona  ita  ei  Deo  esse  f 
mur,  ut  quia  ipse  naturae  nostrae  auctor  est9  p< 
ditionemjaro  haec  contulisse  videatur.  Qeli 
quidero  ab  initio  hanc  homini  facultatem ;  sed 
eam  in  illo  amisimus,  in  quo  omnes 
Unde  alia  creaiione,  alioque  principio  i 


tuum(Ptai.  nxxv,  9).  Quae  promissiones  quia  veris- 
siin£  sunt,  nec  possunt  ei  oila  parte  s  noiare,  in 
bis  impleutur  qui  salvi  fiunt  per  universos  fines  ter- 
ras  :  quoniam  h  quod  promitit  Deus,  polens  ett  et  fa- 
cere  (Rom.  iv,  21 ).  Ilaec  ergo  est  illa  totius  humaui 
generis  assumptio,  haec  filiorum  Dei  adoptio,  haec 
gentium  ptenitudo,  praescita  et  praedestinata  in  thri- 
stoantemuodi  constitutionem. l  Haec  estJerusalem, 
quae  ab  initio  usqtie  in  finem  lapidibos  vivis  et  elec- 
tis  abdtlicator  (1  Petr.  u,  5),  ot  civitas  fundata  in 

•  Mss.  Reg.  et  Jol.,  non  audet.  Ms.  Remig.,  non 
audeat. 

b  M*.  Reg.,  ad  revelationem  not  gratice  tatitudine. 
Ms.  Jol.  habet  etiam  ad  revetationem. 

«  Mss.  Reg.  etJol.,  cum  Pauto.  ldem  exbibet  etiam 
pnolo  infra  ms.  Reg.  com  editt  utrobique  habeant 
cum  Apottolo. 

d  Editi,  Quomodo  Deut  vult.  Ms.  Jol.,  Cum  vutt 
omnes.  Emendatum  in  apnend.  Oper.  S.  Aug.  ei  ms. 
Remigiano. 

•  Addimus  hic,  urvare  omnia%  quae  in  Remigiano 
ms.  addita  a  secunda  manu  notarunt  S.  Aug.  edito- 
res :  nosque  in  ms*.  Regio  et  Joliensi  a  prima  manu 
scripta  iegimus.  Aberant  ab  ediiis  omnibus ;  nec 
absunt  a  textu  utroque  Evangelii,  Graeco  et  Latino. 

f  Ms.  Reg.,  quod  promisit  Deut. 

«  Mss.  Reg.  et  Jol.  ct  edit.  Colon.,  mutari.  Reliqui 
codices,  nutare. 

k  Edit.  Op.  S.  Aug.  omiilit  vocem  Deut.  Aliae  ne- 
quaqoam.  N«*c  ms.  Reg.  aut  ms.  Jol.  babent,  quce 
promisit  Deut. 

4  Ms.  Reg.,  Hccc  Jerusalem ut  ejut  funda- 

metUa:  pro  eo  quod  in  aliia  hahetur,  ut  civitat  fundata. 


vumque  figmentuin ;  et  per  quem  nobis,  nolli 
et  moltis  malis  meriiis  praecedentibus,  doa 
simus  ex  vasis  irae  vasa  misericordiae. 

CAPITULUM  IX. 

OBJECTIO. 

Quod  non  pro  totiut  mundi  redemptione  Sah 
crucifixut. 

RBSPOMSIO. 

Nullus  oronino  est  ex  omnibus  horoinitmt 
natura  T  in  Cbristo  Doroino  nostro  suscef 

i  Ms.  Jol.,  venit  ad  me;  el  paulo  post,  pro  4 
a!ii  lial»ent%  et  eum  qui  venit  ad  me,  cdit.  & 
Colon.,  qui  venerit  ad  me. 

k  Ms.  Reg.  et  Jol.,  ex  oribut  meit ;  et  pei 
Reg.,  vocemmeam  audient,  et  ego  agnotco  Hti 
tam  oiternam  do  eis.  Ms.  Jol.  et  ipse  habet  do 
D  liqua  ut  in  textu  et  editis. 

1  Ms.  Reg.  caret  his,  et  non  peribunt  in  m 
et  babet  rapit  ea$. 

m  Mss.  Reg.  et  Jol.,  aut  ipsa  etiam  ratio  na 

n  Vide  Aug.  epist.  215,  ei  qua  apparet  trei 
qualuor  synodos  in  Africa  foisse  celebraias. 

0  Antehac  editi  sic  habent,  Gratiam  Dei , 
ver  tingutos  actut  adjuvare.  Lectionem  nottn 
bant  tum  editio  Op  S.  Aug.  ad  Reinig.  cod. 
tum  ms.  Jol.,  tuiii  denique  locus  ipse  utpi 
lib.  conlra  Coiiat.  cap.  5,  et  alibi. 

p  Sic  in  edit.Oper.S.Aug.,  et  iocus  ipse  al 
tur.  In  editis  vero  nostris  additur  hic  kebet 
postea  mss.  Reg.  et  Jol.  habere  forte  pro  ager 
vel  cogilare  valeamus. 

<i  Mss.  Reg.  et  Jol.,  opinamur. 

'  M*.  JoL,  /ft  Domino  nottro  Jetu  CktisU* 


PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  AD  CAPITULA  GALLORUM.  m 

quamvis  il!e  natus  sit  iu  similitudine  carnis  A  Ipae  vero  Dominns  Jesus,  qui  diiit  se  venisse  qua 


165 

fuerit 

peecati  ( Rom.  vm,  3),  oronis  autem  homo  nascatur 
io  carne  peccati.  Deus  ergo  Dei  Filius,  morialiiatis 
bumanas  particeps  factus  absque  peccato ,  hoc  pec- 
esloribfis  et  mortalibus  contulit ,  ut  qui  naiivitatis 
ejus  consortes  fuissent,  vinculum  peccati  et  mortis 
evaderent.  Sicut  iuque  non  sufflcit  bominum  reno- 
vationi,  natum  esse  hominem  214  *  J«*um  Chri- 
stum,  nisi  in  ipso  eodem,  de  quo  ipse  ortus  est, 
Ssiritu  *  renascantur  :  sic  non  sufficit  hominum 
redempUoni,  crucifixum  esse  Dominum  Cbristum, 
visi  commoriantur  ei  et  consepeliantur  in  baptismo. 
Alioqnin  nato  Salvstore  in  carne  substantiae  nostrse, 
et  erncifixo  pro  omnibus  nobis,  non  fuerat  necessa- 
riam  m  renasceremur,  et  «  similitudini  mortis  ejus 


rere  et  salvare  quod  perierat :  Non  veni9  inquit,  nisi 
ad  oves  qttce  perierani  domus  Itrael  (Maitk.  xv,  24). 
k  Sed  quae  sint  isue  oves  domus  I*rael,  apostolus 
Paulus  exponit  dicens :  Non  enim  omnes  qui  ex  ltrael, 
hi  sunt  IsraelitCB,  neque  qui  semen  suni  Abraha,  omnes 
filii,  sed  in  Isaac  vocabUur  tibi  semen :  td  est ,  non  qui 
filii  carnis%  ki  /E/tt  sunt  Dei;  sed  qui  /ilii  sunt  promit- 
sionis  215  cestimantur  in  semine  (Ram.  ix  ,  6  e%  7). 
1  ln  istis  ergo  suni  ftli ,  de  quibus  dictum  supra  inemora- 
viinus :  Quia  Jesus  morUurus  erat  pro  gente,  et  non  tan- 
tum  pro  genie9  sed  etiam  ut  filios  Dei  dispersos  congre- 
garet  in  unum  (Joan.  xi,  51).  Quia  nen  solum  ex 
Judxis,  sed  m  etiam  ex  gentibus,  per  eum  qui  vocat 
qum  non  sunt9  tamquam  qum  sunt  (Rom.  iv,  17),  et 
eomplanUremur  (Rom.  vi,  5).  Sed  cum  sine  boc  B  qui  dispersos  hrael  congregat  (Psal.  cxlvi,  2 ),  filit 


sscramento  nemo  bominum  consequatur  vitam  aeter- 
aun,  non  est  salvatus  4  cruce  Chrisii,  qui  •  non  est 
emcifixus  in  Christo.  Non  '  est  autem  crucifixns  in 
Qiristo,  qui  non  est  membrum  corporis  Christi,  nec 
est  membruro  corporis  Christi ,  qui  non  per  aquam 
et  Spiritum  sanctum  induit  Christum.  Qui  ideo  iu 
iofirmitaie  nostra  communionem  subiit  mortis,  ut 
nos  in  viriute  ejus  haberemus  consortium  resur- 
rectionis.  Cum  itaque  rectissime  dicatur  Salvator 
pro  totius  mundi  redemptione  crucifixus,  propter 
vernm  bomanae  naturs  susceptionem,  et  propter 
comrounem  in  primo  homine  omnium  perditionem  : 
psleat  taroen  dici  pro  his  tantum  crucifixus  quibus 
ipeius  profuit.  Dicit  enim  Evaugelista,  Quia 


Dci,  filii  promissionis  in  unam  Ecclesiam  eongre- 
gantur :  ut  impleatur  quod  promissum  est  Abraba», 
cui  dictum  est,  quod  in  semine  ejtis  B  benedicendx 
essent  omnes  tribus  terrae  (Gen.  xn,  3). 

CAPITULUM  X. 

OBJECTIO. 

Quod  quibusdam  Evangelii  pr&dicatio  a  Domino  sub- 
trahatur9  ne9  percepia  Evangelii  prasdicatione9  tul- 
ventur. 

axsroiisio 

Si  probari  potest,quod  ex  quo  Evangelium  prcdica- 

tur,  nemo  prorsus  fuerit  cui  Christiana  gratia  annun- 

tiata  non  fuerii;  uon  recte  dicilur  taciium,  quod  osten- 

dilur  predicatum.  Si  autem  •  aliquo  modo  inveniantur 


Jesus  morUurus  erat  pro  gente,  et  non  tantum  pro  C  homines  quibus  Evangelium  non  fuerit  praedicatum, 

qmte,  std  etiam  ut  /Uios  Dei  dispersos  congregaret  in 

vmm  (Joan.  xi,  51).  In  sua  enim  venit,  et  sui  eum 

»n  receperunt.  Quotquot  autem  receperunt  eum,  dedit 

eti  potestatem  fUios  Dei  fieri :  qui  non  ex  sanguinibus 

waue  s  ex  voluntate  carnisfnequeexvoluntate  viri ,  sed 

nDeonaiisunt (Joan.i,  11).  Diversa ergoab istis  sors 

corum  est  qui  inter  illos  censentur  dequibus  dicitur; 

^Mundus  eumnon  cognovit(Joan.i9  10).  &  Ul  possit 

lecuodum  hocdici :  Redemptor  roundi  dedit  pro  mun- 

do  sangninem  suuro,  et  muudus  redimi  noluit;  quia 

locem  tenebrae  J  non  receperunt(/6id.,5):  et  tenebrae 

rweperunt ,  quibus  dicit  Apostolus,  Fuistis  aliquando 

Unebret,  nunc  autem  lux  in  Domino  (Ephes.  v,  8). 


Mss.  Reg.  et  Jol.  addunt  hic,  Dominum. 
k  Ms.  Reg.  solus,  niti  ut  renasceremur. 

*  lu  edit.  August.  Casieri  codices,  similUudine. 
d  Mss.  Reg.  et  JoL,  per  crucem  Chritti. 

•  Particnlam,  autem9  addit  ms.  Jolien<is. 

f  Remigiaui  codicis  auctoritate  additum,  nec  ett 
uembrum  corporis  Christi. 

i  Ms.  Reg.  solus,  ex  voluplate  carnis. 

fc  In  m?s.  Remig.  Reg.  et  Jol.  loco,  Mundus  eum 
»0«  cognotit ;  verba  h *c  leguntur,  Lux  lucet  in  tene- 
brit9  et  tenebra  eam  non  comprehenderunt. 

4  Suspicamur  non  incommode  legi  in  edit.  Colon., 
Ut  possU  secundum  hoc  dici  redemplor  mundi  dedil 
pro  mundo  sanauinem,  eic. :  cui  iutellectui  non  no- 
cebit,  si  post  hoc  dici9  notentur  puncta  duo. 

J  Iflss.  Reg.  et  Jol.,  tenebrce  JudaH  non  receperunt. 

t  Locus  bicaliasmutilusrestitutusfucraiinappend. 
S.  Augustini  ex  ms.  Remigiano.  tam  necessariae 
resututtoni  consentiunt  mss.  Regius  et  Joliensis, 


non  potest  dici  sine  judicio  Dei  factum  :  qnod  nefas 
est  ideo  reprehendi ,  quia  uon  potest  compreheudi. 

CAPITULUM  XI. 

OBJECTIO. 

Quod  per  potentiam  Deus  homines  f  ad  peccata 
compellat. 

responsio. 

Nullus  catbolicorum  dixit  aut  dicil,  quod  Deus 

bomioes  pie  recteque  viventes,  per  potentiam  in 

peccala  compellat ,  et  innocentiae  humanas  polestas 

divina  vim  faciat,  ut  eam  a  proposito  bonae  conver- 

sationis  excutiat.  Non  sunt  Dei  opera  ista,  sed  dia- 

boii,  cujus  gaudium  est  ruina  sanctorum  :  sed  ailevai 

D  posiea  a  nobis  consiilii,  et  ambo  eodem  modo  locum 
eihibentes  quoin  textu  posuiinus.  In  Edition.  anle- 

rioribus  aberant  baec,  Sed  quce  sint  istm  oves 

hi  sunt  Itraetitw.  ln  ms.  Remig.  naulo  aliter  locus 
legebatur  :  sciiicet,  Pautus  apostolus  exponat  dicens* 
Non  omnes  qui  ex  Israel9  hi  sunt  Israel;  ne&ue  qui 
sunt  semen  Abrahce  ....  Sed  qui  filii  promissionis. 

1  M*.  Kfg.,  In  istis  ergo  illud  ett9  de  quibus  dictum 
supra  commemoravimus.  Ms.  Jol.,  supra  dictum  ette 
memoravimus. 

m  Mss.  Reg.  et  Jol..  Sed  etiam  ex  gentibus  vocantur, 
per  eum  .  .  .  .  tn  una  Ecclesia  cougregantur.  Edit. 
Lov.,  Duac.  et  Colun.,  congregentur. 

*  M>s.  Reg.  et  Jol.,  benediceniur. 

0  Remigianus  ms.  ab  antiqua  manu  correctns, 
prxfcrebat,  aiiquando  :  idem  habet  ms.  Reg.  a  prima 
manu. 

p  Ms.  Jol.,  hominem  ad  peccata.  Sic  et  in  Resp« 
paulo  post.  iuiiiuin,  ubi  concinit  ms.  Reg. 


167  S.  PROSPEftl 

Dominui  omnes  qut  corruunl,  et  erigit  omnes  eli$ot  A 
(P$al.  cxliv,  14) :  quibus  dat  pmnitentiam,  ut  re$ipi- 
scant  a  diaboli  laqueis,  a  quo  captivi  •  tenebantur  ad 
ipsius  volunlatem  (II  Tim.  n,  25  et  26).  Cam  vero 
itliqiios  a  Deo  aut  traditos  desideriis  suis  (Rom.  i,  24), 
aui  obduralos  216  legimus*  aul  relictos;  magnis 
.  peccatis  suis  boc  ipsos  mernisse  profitemur  :  quia 
talia  eorum  crimina  praecesserunt,  b  ut  ipsi  sibi 
pcena  fieri  debuerint,  quae  eis  etiam  sopplicium 
verteret  in  reatum.  Atque  iu  nee  de  judicio  Dei 
querimur,  •  quo  deserit  meritos  deseri;  el  miseri- 
cordise  ejus  gratias  agimus,  qoa  liberat  non  meriios 
liberari.    * 

CAPITULUM  XIL 

OBJBCTIO. 

Quod  quibusdam  vocatis ,  et  pie  justeque  viventibus,  B 
obedientia  subtrahalurt  ut  obedire  desistant. 

BBSPONSIO. 

Si  Deushominem  sibi  obedientem  a  pietate  detur- 
bai,  et d  bene  currentem  cadere  facit :  ergo  pro  bonis 
uiala  retribuit,  et  injuste  punit,  quod  ut  fiatimpellit. 
Quid  taro  perversum,  quid  tam  insanum  dici  aut 
cogitari  potest?  Sed  in  talem  sensum  «  trahuntur 
qui  putant  in  omnibus  lioc  esse  praesdentiam  Dei 
quod  et  voluntatem  :  cum  voiuntas  ejus  numquam 
velit  nisi  bona,  praescientia  autem  et  bona  '  noverit 
et  mala  :  sed  bona  quae  aut  ipse  faciat,  aut  etiam  ut 
iios  faciamus,  s  impertit :  mala  autem  quae  *  omnino 
ipse  non  fecit,  neque  fieri  suasit,  aut  impulit.  Vires 
itaque  obedientiae  non  ideo  cuiquam  subtraxit,  quia 
eum  non  praedesiinavit ;  sed  ideo  eum  non  praede-  G 
stinavit,  t  quia  recessurum  ab  ipsa  obedienlia  esse 
praevidiu 

CAPITULUM  XIII. 

OBJBCTIO. 

Quod  quidam  homines  non  ad  hoe  I  a  Deo  creati  suntt 
ut  vitam  adipiuerentur  mternam  :  sed  ui  kabitum 


AQUITANI 

tantummodo  smculi  prmsentis  ornarentt  et  ad 
tem  nascerentur  aliorum. 

BESPOIUIO. 

Universos  bomines  non  ignoramus  a  Deo  s 
lim  *  creari,  et  de  hac  universitate  alios  dan 
cum  diaboio,  alios  regnaturos  esse  cum  ( 
Quod  ergo  etiam  hi  creantur  qui  aeternae  vi 
ticipes  non  erunt,  nulla  esl  culpa  Creatoria,] 
naturae  auctor  est,  non  vitii  quod  natura  eoi 
Ornari  autem  etiam  talium  conditione  mvxi 
varietatem  quis  non  intelligat,  l  qui  videat 
et  operibus  quorumdam  impiorum  tot  commo 
praesentis  instructa  in  inventione  artium,  in  < 
ctione  urbium,  in  conslitutione  legum,  m  in 
deralione  populorum?  Quod  si  quaeriiur  aui 
quos  a  vera  religione  iropius  error  avertil 
boni  profectibus  sanctoruro  et  incrementis  B 
Providentia  divina  contulerit;  n  inspiciatur  | 
ipsa  crux  Christi,  iu  qua  °  magno  scelere  Jud 
misericors  voluntas  Dei,  ut  pro  redemptiona 
unicus  Filius  ejus  occideretur,  impleta  est.  Ic 
tur  apostolorum  gloriosa  tolerantia,  inter  peh 
tium  fremitus  p  unanimi  voce  ad  Deum  dam 
(Act.  iv9  27)  :  *i  Convenerunt  enim  vere  tas 
ti/fl,  adversus  sanclum  puerum  tuum  Jesum 
tinsts/t,  Herodes  et  Pontius  Pilatus,  eum  gen 
populis  Israel,  ut  faeerent  qua  manus  tuaetcs 
pr&destinavit  fieri.  Inspiciantur  denique  innui 
lium  martyrum  palma?,  quibus  de  crudelissts 
delium  saevitia  felix  est  collata  vicloria.  A 
eliam  Apostolus  Ecclesiam  Dei  ad  persevei 
pietatis  T  instituens  :  In  nullo%  inquit  (Philtp. 
terreamini  abadversariist  qum  est  illis  causa  pen 
vobis  autem  salutist  et  hoe  a  Deo.  Vobis  enim  d 
esi  pro  ChrUtOt  non  solum  ut  in  eum  eredm 
etiam  ut  pro  itlo  patiamini.  •  De  illis  quoquo 


*  Mss.  Reg.  et  Jol.,  eaplivi  tenentur. 

*  Sic  praeferebat  codex  Remig.  correctus  :  ila 
rtiam  Regius  et  Joiiensis  a  prima  manu.  Ediii  omnes, 
ut  ip$i  sibi  pmnas  debuerint,  qum  eis  etiam  supplicium 
verterent  in  reatum.  Reg.  ms.  in  rectum,  errore  ma- 
nifesio  scribae,  pro,  in  reatum. 

c  M*.  Reg.,9tii  ita  deserit9  elc.  Ms.  Jol.,  quia  ita 
deserit. 
d  Ms.  Jol.,  bene  viventem. 

*  Ms.  Jol.,  trahunt. 

f  Editi,  et  bona  noscit.  Ms.  Jol.,  noverit,  conforrai- 
ter  correctioni  append.  Aug.  ex  ms.  Remig. 

s  Editi,  itnperat.  Casligantur  ad  ins.  Remig. 

h  Ms.  JoL,  Mala  autem  omnino  ipse  non  faciat ;  et 
paulo  post,  suadet  aut  impellit. 

4  EditioLugd.  non  habet,  sed  ideoeum  non  prmde- 
stinavit:  quod  textui  addi  debere  ex  conjectura  pro- 
liUiitiarant  Lovanienses,  et  qni  posteriores  editiones 
curaverant,  cum  bac  adjectione :  Quod  non  improba- 
bist  si  eonferas  cum  2,  3  et  7  respons.  supra.  S.  Au- 
gtist.  Oper.  editores  ex  ms.  Remigiano  addiderant 
tcxtui,  absque  noia  dubitationis.  iloruin  correciio 
firmalur  auctoritate  ms.  Joliensis,  in  quo  legimus, 
etsi  cum  aliquantula  differentia  :  Sed  ideo  non  prm~ 
destinavit,  quia  recessurum  a  se  ipsa  inobedientia  esse 
prmscivh. 

I  iu  ins.  Reg.  decst.  a  Deo. 


*  Ms.  Jol.,  creatos. 

l  Ms.  Regius,  cum  videat. 

ra  Ms.  Jol.,  in  ordinatione  pomdorum.  Ms.  1 
considerationet  forte  pro  confmaeratione. 

n  Mss.  Rig.  et  Jol.f  aspiciatur  primum. 

0  Ms.  Regitis,  o  magno  scelere. 

f  Editi,  hac  animi.  Melius  ut  in  JoL,  m 
aut  ut  in  Remig.,  unianimi. 

<l  Editi,  Convenerunt  ergo.  Mjs.  Remig. 
cum  edit.  Augusl. ,  Convenerunt  enim,  ju&ta 
sacruin  Grsecutn  et  Latinum. 
.       r  Mss.  Reg.  et  Jol.,  invitans;  tum   ms.  J 

"  nullo  autem donatum  est  a  Christo.  in  mi 

liaec  desunt,  In  nulio  usque  ad,  vobis  autem^ 
esta  Lhristo  non  so!umt  etc. 

•  Ms.  Joliensis  sic  liabet  hunc  locura  : 
quoque  erroribus  consulens  nobis  Dei  pietas  sm 
quos  Deus  in  Ecelesia  pugnaturos  contra  Ee 
permhit  eisnrgere.  Non  utique  creans  eo$tsedt 
ditigentiam  filiorum  suorum  inquisitione  et  i 
verUatxs  excrcenst  dicente  Apostolo,  Oportei 
esse  et  schismzta,  etc.  Ms.  Regius  vero  :  qtu 
in  Ecctesia  imnugnaloree  contra   Ecclesiam  j 

exsurgere %nqui$iiione  el  cuslodia  vcritou 

cens,  dicente  Apo$tolot  Oportet  hmreses  esu  • 
smata,  ctc. 


m  PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  AD  CAPITOLA  CALLORUM.  17t> 

bos  eoasalens  nobis  Del  bonius  sentiatur,  quosAip**,  et  quse  eis  relribaenda  snnt,  prxdestinsta  iU 


Deus  in  Eeclesia  conira  Ecclesiam  permisit  eisor- 
fere:  noa  utiqoe  eos  creans  aut  fovens;  sed  per 
ipsos  diligentiam  filiorum  luoriun  ad  inquisitionem 
et  custodiam  veriutis  exercent :  dicenie  Apostolo, 
Oportot  horreut  e$$e,  ut  probali  monifeo*  fiant  in  vobis. 
Quisautem  reapicieni  ad  tenebraa  impiorum,  et  •  ad 
illuminationem  fideliom,  non  ad  gratias  agendas 
Deo  ei  ipta  fiat  collatione  ferventior,  et b  el  ruina 
penetmtiua  discat  in  quae  mala  per  liberum  arbitrium 
rueret,  nisi  ei  per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghri- 
slum  Dei  gratia  subveniret. 

218  CAPITULUM  XIV. 

OfiJECTlO. 

Quodqui  Evangelicm  prmdicationi  non  credunt,  ex  0 
Dei  pradettinatione  non  credant :  et  quod  Deu$  ita  " 
definkrit,  ut  quicumquo  non  credunt,  ex   iptiut 

.  cmuiitutione  non  credont. 

.     BESPONSIO. 

Infidelitas  non  credentium  Evangelio,  nequa* 
quam  ei  Dei  praedestinatioue  •  generatur.  Bonorum 
enim  Deus  auctor  est,  non  malorum.  Praedestinatio 
igltur  Dei  setoper  in  bono  est,  tot  ad  retriboiio. 
nem  justitiae,  aut  ad  donationem  pertinens  grattae. 
Unmtrtm  enim  vim  Domini  mitericordia  et  verilat 
(P#s/.xnv,  10).  Proinde  infidelitas  non  eredentiuro, 
non  td  constitutionem  Dei,  sed  ad  praescientiam 
referenda  est.  Quae  non  ideo  neceisitatem  non 
eredeodi  intulit,  qoia  falli  de  ea  quae  futura  erat 
iaideiitate  non  potuit.  Fides  autem  et  charitatis 
i,  atque  in  eis  usque  in  fin»  m  perseverantia, 


cuniur,  ex  aoctoriute  Apostoli,  qui  ait  (Ephet. 
ii,  8) :  Gratia  Dti  talvi  Dei  facti  e$H$  ptr  fdenx :  et 
hoc  non  e%  vobi$ ,  ted  Dei  donum  e$t :  non  ex  operU 
bu$f  ne  forte  qui$  extollatur.  Ip$iu$  enim  $umu$  /fy- 
mentum,  creati  in  operibus  bouit,  •  in  Chritto  Jesu, 
qum  prmparavit  Deu$%  ut  in  illit  ambulemut.  Tam  er- 
go  in  errore  est  qui  infidelitatem  impiortim  ad  Del 
constitutionem  referl,  quam  qui  fidei  justitiaoque 
sanctorum,  non  Deum  profitetur  auctorem.  Qui 
enim  quod  acceperat  perdidit,  non  inde  id  recipit 
unde  perdidit ;  sed  f  ab  illo  recipit  quod  habeat,  t 
quo  quod  amisit  acceperat. 

CAPITULUM  XV. 

OBJBCTIO. 

Quod  idem  $it  prmtcientia  quod  prade  tinatio. 

BBSPONSIO. 

Qoi  praescientiam  Dei  in  nullo  ab  ipsios  praede- 
stinatiune  discernit,  quod  triboendom  est  Deo  de 
bonis,  hoc  ei  etiam  de  malis  conator  ascribere.  Sed 
cum  bona  ad  largitorem  219  *  cooperatoremqoe 
eorum  Deom,  mala  aotem  ad  voluntariam  ralionalis 
creaturae  neqoitiam  referenda  sint ;  dubium  non  esi, 
sine  ulla  temporali  differentia  Deum  et  praescisse 
simul,  et  prardestinasse,  k  quae  ipso  erant  auctore 
facienda,  vel  qoae  malis  meritis  josto  erant  judicio 
retribuenda;  praescisse  autem  tanlummodo,  non 
etiam  praedestinasse,  quae  non  ex  ipso  erant  causam 
operationis  habitura.  Potest  itaque  sine  praedesti* 
natione  eua  praescientia  ;  praedeslinatio  autem  sine 


^r—— t  «>«|«v  ...   %»■«    w«|uv  sbj    uin  m    iicrioTcriuui)         ■•—  ».w— ^  — -~  r._ - — - ,  r. 

ouit  homini  per  Dei  gratiam  couferuntur,  recte  d  et  C  praescientit  esse  non  potest. 


•  Ilt  mss.  Reg.et  Jol.  At  vero  editi,  ad  iUumina- 
Honem  jUiorum. 

*  Editi,  m  ruma.  Mss.  Reg.  et  Jol.,  ex  ruina;  tum 
uberum  arbitrium  veniret. 

«  Ms.  Joi.,  geritur. 

*  Editi,  et  itta.  M*s.  Remig.  et  Jol.,  et  ipta. 

•  Haec  verba,  in  Chritto  Jetu,  aberant  ab  editis  : 


restituuntor  toctoriute  ms.  Jollensis  et  textus 
sacri. 

t  Ms.  ab  ilio  iltud  recipit  qui  habet. 

s  Mss.  Reg.  et  Jol.9  cooperatoremque  omnium,  m«« 
laautem. 

*  Ms.  Reg.,  qum  in  ipto  erant  auctore  finienda. 


PARS  SECUNDA. 

DE  SINGULIS  CAPITULIS  SINGULJE  SENTENTLB. 


Quamvis  ergo  ad  omnes  objectiones  seu  qoenilne 
imperitiae,  seu  fallacis  invidiae,  planissime  ac  ple- 
nissime,  quantum  Dominns  dedit,  existimem  esse 
lespbnsura,  professionem  umen  sensos  nostri  etiam 
in  brevia  coarctemus ;  ut  sob  paocorom  verborum 
slmpliciute  magis  magisque  appareat  nos  qood  •  de 
•upra  seriptis  capitulis  intelliglmus,  nulla  circum- 
ipqoendi  arie  praetexere, b  sed  absolote  ac  libere  et 
prtvs  respuere,  et  consensum  probabilibus  non 
oepre. 

SBNTBNTI4    SUPEB  CANTUL.  I. 

Qoisquis  igitor  ex  praedestinatione   Def,  velut 

•  Mf.  Jol.,  de  tupra  dictis. 

*  M*s.  Keg.  et  Jol.,  tcd  abtolute  adhibere. 

Patbol.  LI. 


f.iUli  necessiute   homines  in  pcccait   compolsos 
cogi  dieit  in  mortem,  non  esi  cttholicus.  Nullo  euim 
rj  modo  praedestinatio  Dei  iniquos  fjcit,  neque  cujui- 
qoam  omnino  est  caosa  peccati. 

8B1ITEMTI4  SUrEB  II. 

•  Item  qoi  dicit  qood  ab  hisqtii  non  snnt  praede- 
stinati  ad  vium  non  auferat  percepU  baptismi  gra- 
tia  originale  peccatom,  non  est  catbolicus.  Sacra- 
mentom  enim  baptismatis,  quo  omnia  prorsos  pec- 
cata  delentur,  etiam  in  eis  verum  est  qui  non  sunt 
in  veriuie  mansuri,  el  ob  boc  ad  viUm  veram  non 
sunt  praedestinali. 

e  In  hac  sententia  et  sequentibus  oirnlbus  vox  haec 
item  abest  a  ms.  Regio. 

6 


Mll 


sumnTiA  i  uper  m. 


S.  PR03PER1  AQUITANl 
A 


i» 


SENTBNTU    SUPER  VIII. 


Item  qui  dicit  quod  non  pnedestinati  td  vtum, 
etiam  si  fuerint  in  Cbritlo  •  per  baptismum  regene- 
rati,  et  pie  jatteque  vixerint,  nibi!  eis  prosit,  sed 
tam  diu  reserventur,  donee  ruant;  nec  ante  eos  ex 
btc  viu  qnam  boc  eis  contingat  auferri ,  tamquam 
ad  conslitutionem  Dei  talium  hominum  rnina  refe- 
renda  sit;non  est  catbolicus.  Quia  non  ideo  Deus 
tempns  «Utis  cuiquam  prolongavif,  ul  290  diu 
vivendo  corrueret,  et  a  fide  recta  in  sua  longaeviute 
deficeret ;  cum  inter  beneficia  Dei  nnmeranda  sit 
ipsa  longaevius,  qua  bomo  melior  debuit  esse,  non 
pejor. 

SENTENTU  SUPER  IV. 

Item   qui    dicit  quod  non  omnes  vocenlur  ad 


Item  qni  dicit  quod  non  omnes  homine;  velit  Deut 
salvos  fieri,  sed  certum  numerum  221  pradeatf- 
natorum,  durius  loquitur  qnam  loquendum  est  de 
altitudine  inscralabilis  gratiae  Dei :  qui  et  omnes 
vultsalvos  fieri,  atque  in  agnitionem  veriutis  venire 
(ITtm.  ii,  4);  4  et  volunUti*  sn»  propositum  in  eis 
implet  qnos  praescitos  prsedestiuavit,  praedestinatos 
vocavit,  vocatos justificavit,  justificatos  gtorificavit : 
nihil  amitteus  de  pleniiudine  gentium,ei  de  omni  te- 
mine  hracl,  cui  prseparatum  est  in  Chrisio  regnnm 
aeiernum  aute  conttitutionem  mundi.  Ex  loto  cnim 
mundo  totus  mundus  eligitur,  et  ezomnibus  homini- 
bus  omues  homines  adopiantur.  Nec  potcst  uilo  modo 
per  infidclitatem  aique  inobedicntiain  multorumDei 


gratiam,  si  de  bis  loquitur  quibus  Christns  annun  B  promissio  vacillare,  dicentis  ad  Abraham(Gen.  xxn, 


18):/n  umine  tuo  benedicentur  omnes  gentes.  Quod  au- 
tem  promi&it  •  Detis,  poten*est,et  [acere  (Rom.  iv,2i); 
utet  qni  salvantur,  f  ideo  salvi  sinl,  quia  illos  voluit 
Deus  sabos  fieri ;  ct  qui  pereunt,  idco  pereant,  quia 
perire  meruerunt. 

8ENTBNTU  SUPER  IX. 

Iiem  qui  dicit  quod  non  pro  totios  mundi  rcdem- 
ptione  Salvator  sit  crucifixus;  non  ad  tacraroenti 
virlutem,  sed  ad  infidelium  respicit  partem ;  cum 
sanguis  Domini  nostri  Jesu  Christi  pretium  totius 
mundi  sit,  a  quo  pretio  extranei  sunt  qni  aut  dele- 
cuti  captiviiate  redimi  noluerunt,  aut  post  redem* 
ptionem  ad  eamdem  sunt  servitutem  reversi.  N«*n 
enim  cecidit  verbum  Domini,  neque  evacuau  e»t 
Item  qui  dicit  quod  liberum  arbitrium  in  homine  C  mundi  redemptio.  Quia  ctsl  non  cognovit  mondnt 


tiatus  non  est,  *  non  potest  reprehendi.  Quia  scimus 
quidem  in  omnes  fines  terrae  Evangelium  deslina- 
tum,  sed  non  putamus  jam  in  omnibus  terrae  fiuibus 
praedieatum ;  nec  pottumus  dicere  qnod  ibi  sit  gra- 
tiae  vocatio,  ubi  matris  Ecclesiae  adhuc  nnlla  est 
regeneratio. 

SENTBNTU  8UPER  V. 

Item  qui  dicit  quod  qui  vocati  sunt,  non  aeqnaliter 
vocati  sint,  sed  alii  ut  crederent,  alii  ut  non  crede- 
rent,  qoasi  cuiquam  vocatio  causa  fueril  non  cre- 
dendi;  non  recte  dicit.  Quamvis  enim  fides  non  sit 
nisi  ex  Dei  dono  et  hominis  voluntate;  infidelitat 
tamen  non  est  nisi  ex  sola  hominia  voluntate. 

8ENTENTU  SUPER  VI. 


nibil  sit,  sed  sive  ad  bonum  sive  ad  malum  praede- 
aiinatio  Dei  in  hominibos  operetur ;  non  est  catholi- 
cus.  Arbilrium  enim  hominis  gratia  Dci  non  abolet, 
sed  adolet,  et  ab  errore  in  viam  revocat  ac  reducit : 
ut  qnod  sua  Iibertale  erat  pravum,  Spiritn  Dei  agente 
sit  rectum.  •  Praedestinatio  quoque  Dei  semper  in 
bono  est,  quae  peccalum,  sola  liominis  voluntate 
commissum,  aut  remittendum  novil  cum  laude  mi- 
sericordiae,  aut  plectendum  cum  laude  justitiae. 

SENTENTIA  8UPER  VII. 

Item  qui  dicit  quod  Deus  quibusdam  filiis  suis 
quos  regeneravit  in  Christo,  quibus  fidem,  spem,  et 
dflcctionem  dedit,  ob  hoc  non  dederit  perseveran- 
tiam,  quia  non  sunt  a  massa  perditionis  praescientia 


Deum  in  vasis  irae ,  cognovit  tameu  mundus  Deum 
in  vasis  misericordiae  :  quae  Deus,  nullis  eorum  bo- 
nit  meritis  praecedentibns ,  eruit  de  potesute  tene- 
brarum,  et  transtulit  in  regnum  Filii  dilectionit 
suae. 

SBNTENTU  SUPBR  X. 

Item  qui  dicit  quod  quibusdam  Evangelii  praedi 
catio  a  Domino  subtrabatur ,  ne  percepta  Evangelii 
pradicatione  salventur ;  potest  objectionis  invidiam 
declinare  patrocinio  ipsius  Salvatoris ,  qui  apud 
quosdam,  quos  ait  fuisse  credituros,  si  mirabilium 
ejussigna  vidissenl(JfauA.  xi,2i)f  noluit  operari,  et 
quibusdam  populis  vetuit  aposlotas  evangeliiare,  et 
nunc  aliquas  adhuc  gentes  patitur  extra  grathim 


,, ^_  r — „  — ^ —  D r 0 

Dei  et  praedestinatione  discreti :  si  hoc  vult  firmare,      suam  degere ;  cum  Umen  constantissima  fide  per- 


quod  Deus  hujusmodi  bomines  in  bonis  quae  dona- 
vcrat  noluerit  permanere,  et  ipse  eit  causa  aversio- 
nis  exstiterit;  contra  justitiam  Dei  sentit.  Quamvis 
eoim  oinnipotentia  Dei  potuerit  yires  standi  prae- 
bere  lapsnris,  gralia  Umen  ejus  non  prius  eos  de- 
seruit  quam  ab  eis  desereretur.  Et  quia  boc  ipsos 
volunUria  facturos  defectione  praevidit,  ideo  in 
pradesiinalionis  electione  ilios  non  babuit. 

•  Editi,  baptitmale.  Mss.  et  Remig.  cum  edit. 
S.  Angust.,  per  baptismum. 

b  Sic  mss.  Remig.  et  Jol.  cum  edil.  August.Editi, 
taprekendi  uon  debet. 

e  Ms.  Reg. ,  Prsedestinalio  quoque  Dei . . . .  qui 
petcatum. 


ceptura  habeamus  in  omnes  mundi  partes  Ecclesiam 
dilatandam ;  nec  ante  esse  hoc  sxculum  finiendum, 
quam  in  universos  fines  lerrae  Evangelium  dirigatur, 
et  omnis  lingua  eonpleatur  quoniam  s  Dominus  Jesus 
Christus  in  Gloria  Dei  Patris  est  (Philip.  n,  11). 

SENTENTU  SUPER  XI. 

Item  qui  dicit  quod  per  potentiam  Deus  homines 
in  peccatt  compellat,  merito  repreheuditur.  Nee 

d  Ms.  Reg.,  sed  ftoluntatis  sum  propositum. 

•  ln  ros.  Jol.  abest  bic  vox,  Deus. 

f  Ms.  Reg.,  in  Deo  salvi  sint,  quia  Ulos  voluit  Dettl 
salvos  (aeere. 

s  Edili,  quoniam  Jesus  Christus  Ms.  Jol.,  Dcmi» 
nus  Jesus  Christust  ut  in  Ajiostoli  textu  legitur. 


175  PAO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  AD  CAPITULA  OBJECT.  VINCENTIANAMJM.  174 

,v  enim  Deui ,  qui  justitiae  et  bonitatis  auctor  est,  et  A  nascantur  alioram.  Neque  enim  quamlibet  innome» 

rabilis  multitudo  impiorum  indecora  esi  mundo,  aut 


cujos  omnia  siatuta  et  mandata  conlra  peccaium 
sunl,  quemquam  ad  peccanduin  cogere,  et  ab  inno- 
cenlia  in  facinora  prxcipitare  credendus  est.  Si  qui 
auiem  taro  profundon  impietatis  sunl,  ut  extra  re- 
medinm  correctionis  habeanlur ,  non  a  Deo  incre- 
menta  iniqnitatis  accipiunt,  sed  per  semetipsos  dete- 
riores  ftunt  :  quia  relinqui  a  Deo,  ac  sibi  ac  dece- 
ptoribus  sui*  tradi ,  propter  prarcedentia  peccata, 
merueruut,  ul  eis  peccatum  sit  ipsa  ctiam  pcrua 
peecati. 

SENTEffTIA  SUPER  XII. 

222 ,lem  qui  dicit  quod  quibusdam  vocatis,et  pie 
josteque  viventibu*,  obedientia  tubtraliatur,  ut  obe- 
dire  desistaut,  male  opiuatur  •  de  boniiate  Dei  atque 
justitia ,  ut  Tideatur  ad  impietatcm  pios  cogere,  et 
iunocentiam  bonis  adimere,  cum 
aique  innocentix  b  et  largitor  et  custos 
Deo  adhaeret,  Spiritu  Dei  agitur  :  qui  autem  a 
Deo  recedit,  propria  voluutate  obcdire  disistit. 

SENTENTU  SUPER  XIII. 

Item  qui  dicit  quod  quidam  horoines  non  ad  hoc 
a  Deo  creati  sunt,  ut  viiam  adipiscerentur  anernam, 
sed  ut  habitum  tantummodo  prxsentis  sxculi  orna- 
rent,  et  ad  utilitatem  nascereuiur  aliorum ;  roelius 
loqueretur  dicens  quod  Deus,  qui  creator  est  om- 
nium,  non  frustra  etiam  eos  coudat  •  quos  praevidit 
vitae  seternae  participes  non  futuros  :  quia  etiaro  in 
nialis  hominibus  bonum  Dci  opus  est  ipsa  natura, 
d  et  laudabilis  est  in  iinpiorum  damnatione  justitia. 
Non  potest  autem  merito  reprehendi  qui  dicit  quod  C  nav*1  ^uae  ]^e  faci1»  el  ul  ^cereraus  dcdit;  ita 


inutilis  Dei  regno,  cum  etiam  per  ipsorum  veniat 
propaginem  regeneranda  generatio,  et  in  eis  tole 
randis  ac  diligendis  populus  Dei  fiat  illnstrior; 
•discens  bonitatem  et  patieutiam  ab  illo  qui  pluit  **- 
pcrjustos  et  injustos,  et  solem  suum  oriri  facit  super 
bonos  et  malos  (Matth.  v,  45). 

SENTENTIA  SUPER   XIV. 

Item  qui  dicit  quod  qui  evangelicac  prxdicalioni 

non  credunt,  ex  Dei  praedestinalione  223  ,l0«»  crc- 

danl,  etquod  Dcus  iu  definierit,  ut  quicuinque  non 

credunt,  ex  ipsius  constituiione  non  credaut;  non 

est  calholicus.  Sicut  cnim  fidcs,  quae  per  dilectio- 

.  F.w  wB„c,  c,  R  nem  opcratur,  Dei  donum  est;  ita  inuMelilas  consli- 

ipse  sit  pietatis      lulio  Dei  non  e8L  Quia  Deus  P«na8  criminum  novit 

:ustos.  Qui  ergo     ordinare »  non  erimina  ;  f  nec  consequens  est  ut 

quod  non  remiserit,  ip*e  commiserit.  Pr&destinatus 

itaque  vivit  ex  fide  sibi  donata,  non  praedestinatus 

perit  iu  infidelitate  volunuria,  non  coacta. 

SENTEIITIA  bLPER  XV. 

224  ,lem  Qu>  dicil  m,°d  idem  sit  praescientia 
quod  praedestiuatio,  in  bonis  sine  dubio  operibus 
nostris  duo  ista  permiscet.  Quae  enim  ex  Dei  mu- 
nere  habemus,  s  et  qtiae  praescita  dicuntur,  non 
possunt  non  esse  praedestinata ;  et  quae  praedesti- 
nata  appellantur,  non  possuntnon  esse  prescita.  In 
malis  autem  operibus  nostris,  sola  pracscientia  Dei 
iutelligenda  est.  Quia  sicut  praescivit  et  pracdcsti* 


et;am  talium  conditione  roundus  oruetur ;  et  quod 
bi  qui  sibi  sua  iniquitate  nocituri  sunt,  ad  ulilitatem 

•  Hs.  Reg.,  De  bonitate  atque  justitia  Dei. 

•  In  ms.  Reg.  nou  babetur  particula  ett  nec  in  ms. 
Jol.,  quae  iu  editis  legitur. 

«  Ms.  Reg.,  quos  prcevidet. 

d  Ms.  Reg.  h;ic  verba  praecedemibus  jungit,  et 
laudabitis ;  et  impiorum  damnatio  jusia. 

«  Sic  inss.  Ueinig.  et  Jol.  cum  edit.  Duac.  et  Co- 
Joii.  et  rcceulioribus.  fidit.  Lugduu.  autiquior  et 
Lovan.,  ducens. 


prascivit  tanlunt,  non  etiam  prx>destinavit,  quoe 
nec  ipse  focit,  nec  ut  facererous  exegit. 

1  Ms.  Reg.,  non  consequens  estt  quibus  addit,  ut 
quod  non  ipse  commiserit  prasdestinaius  puniatur,  qui 
vivit  ex  fide  sibi  donata ;  et  non  prcedestinatus  justum 
est  ut  pereal  in  infidelitate  votuntariaf  non  coacia.  Ms. 
Jol.,  ut  editi,  nec  consequent  e*t.  Citlera  ut  in  nts. 
Reg.  Ms.  Kemig.,  ut  editi,  nec  consequens,  etc. 
Edili,  in/idelitate,  nbsque  i/i,  quod  mss.  tres  ad- 
duut. 

s  Ms.  Reg.,  ex  prccscicnt'ta  dicuntur. 


ADMONITIO 

1«  PROSPEKI  Pfco  AUGISTINI  DOCTRINA  RESPONSIONES  AD  CAPITULA  OBJECTIONUM  VINCENTIANARUM. 


Sa>pe  serpius  impletur  in  servis  Christi  quod  ipse  in  Evangelio  pronuntiavit :  Non  est  discipulus  super  ma  - 
gittrum  (Malth.  x,  ii).  Cum  igitur  Callireprehensores  doctriuce  sancti  Augustini,  magni  illius  et  incomparabitis 
Ecciesiarum  Dei  magistri,  in  ipsum  magna  contentione  inwrrexissent,  quo  sanos  ejui  stnsut  ad  insanos  inteUc- 
etus  apud  imperitam  pltbecutam  detorquerent ;  calumniosisque  eorum  objcctionibus  retpons  ones  rationaliies 
objecisset  sanctus  Augus'ini  ditcipulus  et  vindex  Aqnitanus  no.ter;  jwn  vero  iptum  nominatim  impetere,  et  in 
impietatis,  immo  eliam  in  insanias  (amam  deducere  statuentes,  nooas  confinxere  vbjectiones  tam  Augustini  /;n- 
nuntiatis  quam  sancti  Protperi  ad  priores  eorum  caiumnias  resvon$istsi  iptit  fides  haberetur ,  contectariat  : 
quai  quidem  magnam  partem  cum  prioribus  comaaunt,  ei  quorum  atiquas  bis  terque,  sub  verbis  vix  dissimilibus% 
exagaerare  non  sunt  veritif  iiumenun  criminaiionutii  augere  voleuies,  quia  sensum  variare  non  potueraut 
[S.  Prosp.  Retp.  ad  9  object.).  Quarum  consccutionum  tanta  per  teprimo  atpectu  patet  ubsurditas9  ut,  eodetn 
Prespero  teste,  fraierua»  cliaritatis  obliii,  existiutattonem  ejus  quoquo  lnodo  Ixdere  studeutes ,  suam  se 
evertere  nocendi  cupiditate  non  viderent  (Idem,  in  prafat.). 

Tam  insanas  eriminationes ,  et  tam  prodigiota  btasphemiamm  mendacia ,  qum  fidem  omnem  apud  prudentes 
quotque  judices  satis  abrognrcnt,  facile  et  snfficientcr,  setaunius  subscriptione  anothematis,  falso,  el  ad  excitan- 
iam  dumluxat  in  se  invidiam  jactala  probattet,  niti  veritut  esset  v  ne  professionis  sincerittimm  brevilatem  mah~ 
anitas  eorum  suspectam  ettet  habitura,  et  simpliciores  plerosque ,  diabolici  (ut  ait)  indicuti  confictione  turbatos, 
**str*i9  malignantiumque  adversariorum  animos  diffusiori  rcsjpousione  salius  fuitsei  miligari.  Quod  quidem  mm» 


#78  S.  PROSPERI  AQUITANl  1 76 

ctu$  Doetor  noster,  non  ex  proprio  ingenio  privataque  auctoritate  stucipere  u  prote$latur  (Re$p.  ad  object.  5); 
sed  ea  confidentia  scribit,  ut  sensum  suum  fidemque,  qnam  contra  Pelagianos  defenderat  hactenus,  drtendebat- 
que  quotiescumque  se  darel  occasio ,  ex  apostoiicm  sedis  auctoritate  se  prmmoneat  esse  defensurum.  Ex  quibus 
verbis,  nonnullis  visum  est%  responsiones  istas  Ccelestmi  papm  epistola  pro  Prospero  et  Hilario,  et  maxime  pro 
asserenda  S.  Augustini  doctrina,  ad  Galliarum  episcopos  directa,  esse  posteriores.  Qum  tamen  conseculio  ab  aliis 
i  iris  erudius  infirma  omnino  judicatur.  Quando  quidem  dum  adhuc  in  vivis  superttes  esset  Auau$linu$%  ct  antequam 
scripsisset  ad  Gallos  Cmlc$tinu$%  udis  apottolicm  Romanmque  Ecclesice  sententiam  in  medtum  adduxit  Prosper, 
tum  in  epistola  sua  ad  Rufinum  (Cap.  3),  tum  in  carmine  de  Jngratis  (Cap.  2).  Unde  verisimile  est  quod  si  tanti 
ponderis  tettimonium,  adeoque  cau$m  $um  favens,  quod  ex  ilta  epistola  CceUtlmi  duci  potett,  afferre  voiuisut%  id 
certe  apertius  et  vatidius  prmslitis$et.  Hinc%  quodquidam  opimmtur  (Maug.  t.  II,  p.  488,  Nor.  Hist.  Pelag.  t.  n, 
c.  ii)  ex  his  quas  Prosper  dicit  hoc  in  opere  de  auctoritate  sedis  apo$tolicm  erui,  Prospero  a  summo  pontifice  in 
mandatis  datum  ut  gralice  Chtisti  doctrinam  adversus  Pelagianos  defendcndam  susciperet;  hoc  certetam  invictis 
rationibus  quam  eruditorum  virorum  quibus  hmc  placuit  opinio  auctoritati  inniti  optaremus.  Cum  ergo  quo 
tempore  objectiones  islas  posteriores  Auaustini  simul  et  Prosperi  adversarii  in  vulgus  sparurint,  non  omnino 
conslet  apud  eruditos,  nec  proinde  quando  hi$  a  Prospero  nostro  iterum  fuerit  responsum;  probabitc  tantum  ju- 
dicamus ,  illos  homine*  paulo  post  lectam  superiorum  objectionum  confutationem  tumultuario  ttyto  tcriptas 
objectiones  in  vulgus  quanto  citius  potuerunt  tparsiste,  quibut  ttatim  S.  Prosper  respontionibus  qum  $ub- 
jiciuntur  talitfacere  non  distulit.  Etsi  non  ignoremus  ha$  objectiones  quibusdam  eruditis  vidcri  prius  a  nobis 
editas  tempore  prmce$$i$$e%  de  quo  judicet  lector.  Nec  mirum  xero  quod  in  subjecto  opere  paulo  durius 
respondere  agnotcitur  adversariis  tanctut  notter  quam  in  priori  retponderat.  Cum  enim  illi  presbyteri,  ut 
postea  Cotlestinus  agnovit  in  epistola  (Ad  episc.  Galliar.  cap%  1),  conmventibut  etiam  episcopis  $ui$,  dt$ten$ioni 
Eccletiarum  $tudente$,  inditciptinatas  qumstione$  in  medium  vocarent.  pertinaciterque  dicerent  Augnstini  disei- 
pulos  prmdicare  adversantia  veritoti,  prioribus  tancti  Pro$peri  responsis  surdi,  longe  pejora  et  rationi  charitatique 
maais  contraria  (uerant  commentu 

Qui$  vero  $it  ilte  Vincentiu$  qui  peuimm  causm  patronum  $e  prcettVit  prm  cmteri$%  apud  eruditot  non  omnino 
conttal.  Erat  tunc  temporis  in  monatterio  Lirinensi  Vincentius ,  qui  quodam  libro  contra  omnes  hcereses ,  cni 
Commonitorio  titulum  fecit,  circa  annum  434  scripto.  deincept  celeber  in  Ecclesia  effectus  est.  Hunc  qvidam 
scriptor  (Vossius  Hist.  Petag.  lib.  i,  c.  9)  $par$arum  in  Prosperum  catumniarum  auctorem  voluit.  quia  eumdem 
sancti  Augustini  doctrinm  adversum  fuitte  contendii :  in  hanc  opinionem  ea  ratione  motus  dcscendent.  qua  Viw- 
centiut  epittota  Catesiini  papm  manifetle  et  voluntarie  abu$u$  judicaretur.  Huic  opinioni  accedunt  etiam  aliit 
qui  Vincenaum  istum  Semtpetagiani  dogmalis  uctatoribut  accensent  (Nor.  Hist.  Peiag.  i.  n,  c.  11 ;  Antel.  Op. 
l*eon.  p.  419).  De hoc Gennodius  in  suo  Iilustrium  virorum  Catalogo  tic  loquitur  (Cap.  64)  :  Vincentiut  natone 
Galluty  apud  momuterium  in  Lirinensi  insula  pre$byler%  vir  in  Scripturit  sanclis  doctus,  el  notitia  ecclesiastico- 
rum  doamatum  suficienter  intlructus ,  compotuil  ad  evertenda  hmreticorum  coltegia ,  nitido%  et  aperto  tcrmone 
vatidit$tmam  di$putationem(Commonitoriumadver$u$  hmreses  nuncupatur),  quam  abtconso  nomine  $uo  aititutavit9 
Peregrini  adversum  hcereiicos :  cujus  operis  quia  secundi  tibri  maxtmam  in  schedulis  pariem%  a  quibusdam  fura- 
tam ,  perdidil ,  recapitutato  ejus  paucis  sermonibus  sentu  primo,  compegit ,  et  in  unum  librum  edidit.  Moritur 
Theodosio  et  Valentiniauo  regnanlibus,  id  e$t  anno  4i8,  aut  sequenti.  Hunc  mutti  sancti  Prosperi  retpontionibut 
ecquievi$se%  et  Augustini  doctrinam,  qum  erat  Ecctesim  doctrina,  amplexum  fuisse  hinc  eolligunt,  quia  $anct,tati$ 
fama  ex  tunc  non  exciderit. 

Obtervat  quoque  auctor  DUserlationis  Criticm  de  veris  operibus  SS.  PP.  Leonis  Maqni  et  Prosperi  Aquitani9 
opus  istud  (Commonitorium  scilicel),  aureum  ticet%  et  numquam  tatit  pro  dignitate  commendandum ,  eo  tamen 
fine  susceptumt  ut  Augustini  doctrinam  in  tutpicionem  traheret,  jam  maxime  penes  erudiios  invaluisse  sibi  per» 
suasum  ( Vottiut Hitt.  Pelag.y  Hen.  Nori$.  Hi$t.  Peiag.  t.nc.U.  Nat.  Alexand.  Hi$t.  Eccl.  t.  X  c.  3  art.  7  §  7). 
Quam  sententiam  ipse  futius  nova  inductione  firmat  pag.  411  el  412.  Quibus  subjungit,  quod  ticet  ille  Vincenlius 
Commonitorii  sui  tenienliat  ingeniotius  quandoque  in  ipsam  Augustini  docirinam,  quam  in  hmreiicorum  artes 
atque  versulias  vibrasse  videatur ;  quanto  minus  tamen  in  iptam  prmvaluerunt,  tanto  efficaciora  in  aliat  tive  exor- 
tnt,  tive  exoriluras  in  futurum  hmretes  aut  tectas  quaslibet,  Atlissimi  prmdicanda  convertione%  arma  ficta  tunt ; 
ut  inter  prmcipua  qum  advertus  errores  ac  schismala  penes  Ecctesiam  deposuerunt  antiqut  Patres  documenta, 
nuitum  itta  prm  Commonitorio  frequentius  adhibuerit ,  quod  semper  experta  sil  eo  vatidius  impugnari  rebeile$9 
ac  feliciut  vinci. 

Qui  vero  de  Vincentii  Lirinensis  monachi,  viri  sanctiiatis  et  eruditionis  fama  notitsimi ,  doctrina  meliora  sen- 
tiunt,  in  hoc  conveniunt,  ut  alium  ejusdem  nominis  qumrant  cui  ejusmodi  objecliones  at$ignenl.  Baronius  cum 
aliis  ejus  uquacibus  Vincentii  alteriu$  opus  dici  potte  opinatur,  de  quo  Gennadius  in  Catalogo,  cap.  89  :  t  Vin- 
centiut  pretbyter,  et  ipte  nalione  Gatlut,  in  divinit  Scripturit  exercitatut,  linguam  habent  u*u  loquendi  et  majo- 
rum  tectione  politam,  commentatut  est  in  psatmos;  cujut  operit  legit  atiqua  tancio  homini  Dei  Cannati  me  au- 
dienle;  promiltent  $imul%  ti  Dominus  vitam  etvires  daret,  $e  in  toto  Psalterio,  eodem  studio  laboraturum.  • 
Nec  atiquid  obstat  quin  idem  agnoscatur  e$u  Vincentius  qui  anno  439  inlcrfuit  concitio  Rhegienti,  Contlantini 
uu  Constantiani  episcopi  forte  Diensis  nomine  (Conc.  tom.  111 ,  p.  1289 ;  Gat.  Christ.  tom.  II ,  p.  554).  Etti  enim 
Gelatio  (anno  490  demorluo)  tuperttet  fuerit  Gennadius  :  nihilominus  tamen  comtaneus  esse  poluit  homini  anno 
430  tibro$  in  tucem  emittenti.  Qum  opinio  inde  etiam  vires  accipit ,  quod  ittos  maxlme  iaudare  assueverit  Genna- 
dhss  ( Cap,  94  et  c.  80),  quos  Augustino  minime  [avtnles  noverat ;  Vincenlium  vero  hunc  impense  iaudaverit  w 
supra  citatis. 


m  Pno  AUGUSTINO  RESPONSIUNES  AD  GAPITULA  OOJECT.  VIRCOnUMMn.  ITt 

mmmummmmmmmmm  ~~—-m^^—~—————^—^~~—~~m*^m^——————mm~~i^m^m—^mmmm~m^^mm^m^mm~^m——*Mm—^^Mmmmmmi^^m^mm*mmmmmmmmMmmmmmm—*mmMWBmm*.%  m.  mmmm 

S.  PROSPERI 

AQUITANI 

PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES 

AD  CAPITULA  OBJECTIONUM  VINCENTIANARUM. 


^Jmfatio. 


227  Quidam  Christianae  ac  •  fraternae  charitalis  A 
obltti,  in  tantum  existimationem  nostram  quoquo 
modo  ttudent  laedere ,  ut  suam  se  evertere  nocendi 
cupiditate  non  videant.  Contexnnt  enim  et,  qualibus 
possunt  sententiis,  comprehendum  ineptissimarum 
quarumdam  blasphemiarum  prodigiosa  mendacia; 
eaque  ostendenda  et  ingerenda  multis  publice  priva- 
timque  circumferunt;  asserenies  talia  in  nostro  sensu 
esse  qualia  diabolico  conlinentur  ind  culo.  Quae  falso 
in  nos,  ad  exciiandam  invidiam,  jaclilari ,  facile  et 
sufficienier  subscriptione  unius  probaremus  anathe- 
matis;  nisi  maligniias  eoruro,  qui  segravari  puiant 
side  nobis  beue  sentiutur,  ipsam  subscriptionis  no- 
strae  brevitalem  suspeciam  esset  habiiura.  Unde  ne 
hojus  querclae  inveniretur  occasio,  228  nccessa- 

•  Ms.  Joliensis.,  fraterna  veritatis. 
b  Ms.  Remig.,  credimus. 


rium  conveniensque  b  credidimus,  ut  sive  ad  calu- 
mniantium  animos  mitigandJS,  sive  ad  eos  quorum 
auribus  tale  aliquid  insonuit  inslruendos,  quantum 
adjuvante  Domino  fieri  potuerit,  plene  lucideque 
pandamus  quid  de  perversis  defini  tionibus  judicemus. 
Propositis  igitur  singillatim  sedecim  capitulis,  sub 
unoquoque  eorura,  sensus  nosiri,  et  fidei  quam  con- 
tra  Pelagianos  ex  aposlolica  sedis  auctorilate  defen- 
dimus,  verba  c  poneinus  :  ut  qui  paululum  se  ad  le- 
genda  haec  diguati  fuerint  occupare,  evidenter  agno- 
scanl  impiarum  profanarumque  opinionum  nullum 
cordibus  noslris  inhaesisse  vestigium ;  et  blasphemias 
quas  perspexerint  nostra  professione  damnari,  in  ea- 
rumdem  repertoribus  censeant  debere  puniri. 

•  Ms.  Remig.,  ponimui. 


*  LIBER  RESPONSIOJYUM. 


229  CAPITCLUM  PRIMUM. 

OBJKCTIO. 

b  Quod  Dominus  noster  Jesus  Christus  non  pro  osi- 
nium  hominum  saiute  et  redemptione  tit  passus. 

RESP02ISI0. 

Contra  vulnus  originalis  peccaii ,  quo  in  Adam 
emnium  hominum  corrupta  et  mortificata  natura 
est,  et  unde  omnium  concupiscentiarum  morbus 
inolevit,  verum  et  potens  ac  singulare  remediiim  est 
mors  Filii  Dei  «  Domini  nostri  Jesu  Clirisii;  qui  li- 
ber  a  mortis  debito  et  solus  absque  peccato ,  pro 
peccatoribus  et  debitoribus  d  monis  est  mortuus. 
230  Qu°d  cr8°  ad"  magnitudinem  et  poleniiam 
pretii,  et  quod  ad  unam  pertinet  causam  generis 


B  humani,  sanguis  Christi  redemptio  est  totius  mun- 
di.  Sed  qui  hoc  saeculum  sine  fide  Chrisii  et  sino 
regeneraiionis  sacramento  pertranseunt,  rcdemptio* 
nis  alieni  sunt.  Cum  itaque  propter  unam  oninium 
naturam,  et  unam  omnium  causam  a  Domino  nostro 
in  veritaie  suscepiam,  recteomnes  dicanturredem- 
pti,  et  tamen  non  omnes  a  captivitate  sint  eroti; 
redemptionis  proprietas  haud  dubie  penes  iilos  est, 
dequibus  princeps  mundi  mi-sus  est  foras,  et  jnm 
non  vasa  diaboli,  sed  membra  sunt  Chrisli.  Cujus 
mors  uon  ita  impensa  est  homano  generi ,  ut  ad  re- 
dem|itionem  ejus  etiam  qui  regenerandi  non  erant 
pcrtinerent;  •  sed  ila,  wt  quod  per  231  unicum 
excmplum  gestum  cst  pro  universis,  per  singulare 


•  Scriptum  forte  paulo  post  superiores  respon-  C 
liones. 

Remigianus  codex ,  ante  annos  plus  mintis 
octingsutos  scriptus,  habuit  a  prima  manu  Vincen- 
tiarum;  a  secitnda  vero  jam  oiim  correclus  prscfert 
(iit  in  fine  libri  absque  correctione  legiuir)  Vinccn- 
lianarum :  Lovanienses  observnnt  esse  qui  arbiiren- 
tur  objectionum  scriplorem  Vincenlium  Lirinensem 
itlum  fuisse  cujus  exstat  advcrsus  profanas  haere- 
novitales  Commonitorium  t  scriptum  circiter 


annnm  Christi  454,  seu ,  ut  ipse  anctor  in  cap.  41 
testatur,  post  triennium  ferme  a  celebrato  contra 
Nestnrium  concilio  Ephesino. 

b  Mss.  Remig.  et  Joliensis  hic  et  in  eapite  reliqua- 
mm  o;>jectiontim,  Quia,  nhi  editi  Quod  habent. 

c  Editi,  Domini  Jesu  Christi,  ontissa  voce  nostri, 
quam  habent  mss.  Keinig.  et  Jol.  etedit.  August. 

*  Hic  mortis  addimus  ex  mss.  Rcmigiaito  et  Jo- 
liensi,  nec  non  ex  edit.  August.  Oper. 

*  Ms.  Jol.,  itd  «t,  omisso  ita. 


I»  S.  PROSPERI 

aaeraraentum  celcbrareUr  io    singulls.   Pocolum  A 
qoippe  immorlalitatis,  quod  confeeium  est  de  infir- 
roitaie  nostra  et  virlute  divina,  habet  quidem  in  ae 
ut  omnibus  prosit;  sed  si  non  bibitur,  nop  rae- 
deiur. 

CApITULUM  II. 

OBJBCTIO. 

Quod  Deus  nolit  omnes  satvare,  etiamsi  omnes  salvari 
velint. 

RE  POIf  10. 
Cum  VeriUs  dicat  (  Matth.  vn,  ii  ) :  St  vot  cum 
sitis  mo/t,  nostis  bona  daia  dare  fiiiis  vestris,  guanto 
magis  Pater  vester  catlestis  dabit  bona  petcntibus  se  ! 
qui  fieri  poiest  ut  Deus,  qui  eliam  illos  salvat,  de 
quibus  dici  non  potest  quod  salvari  velint,  nolit  ali- 
quos  salvare  etiam  si  salvari  velint ,  nisi  aliquae  B 
cauwe  exsislant  de  quibus  ,  quamvis  siut  nobis  iu- 
gnoscibiles,  •  ille  tamen  bene  judicat ,  de  quo  dicl 
non  potest,  aliter  eum  quidquam  facere  debuisse 
quam  fecerit  ?  Remoia  ergo  bac  discreiione ,  quam 
divina  scientia  inira  secretum  justitiae  succ  conil- 
net,  sincerissime  credendum  atque  profitendum  est 
Deum  velle  ut  omnes  homines  salvi  fiant.  Siquidem 
Apostolus,  cujus  ista  sentcntia  est  ( I  Tim.  n,  l) , 
sollicitissime  precipit,  quod  in  omnibus  Ecclesiis 
piissime  custoditur,  ut  Dco  pro  omnibus  homiuibus 
supplicetur  :  ex  quibus  quod  mulii  pereunt,  pereun- 
tium  est  meritum  ;  quod  multi  salvanlur,  salvantis 
estdonum.  Ut  enim  rcus  damnetur,  inculpabilis 
Dei  justitia  est ;  ut  autem  rcus  justificetur ,  ineffa- 
bilis  Dei  gratia  est.  C 

CAPITULUM  III. 

OFJECTIO. 

Quod  Deus  majorem  partem  generis  Jtumani  ad  hoe 
creet%  ut  illam  perdat  in  ccternum. 

respo.nsio. 

Omnitim  quidem  hoininum  creator  est  Deus,sed 
Dcroo  ab  eo  idco  creatus  est ,  ut  periret :  quia  alia 
est  causa  iiasccudi,  et  b  alia  est  causa  pereundi.  Ut 
enim  nascantur  homincs,  condiloris  est  bcneficium ; 
ut  atttem  pereant,  pravaricaloris  est  meritum.  I:i 
Adain  quippe,  in  quo  omniuin  hominum  praTormaia 
natura  est,  omncs  pcccaverunt  (Rom.  v,  12) ,  ea- 
demque  sententia  quam  ille  excepit  obstricti  sunt. 
Neque  ab  hoc  vinculo  %  etiam  si  propriis  peccatis 
careant,  resolvuntttr,  nisi  232  in  •acramento  mor-  D 
tis  et  resurrectionis  Christi  per  Spiritum  sanctum 
renascantur.  Nimis  crgo  impius  et  indoctus  est  qui 
Titium  natura  non  discernit  ab  auctore  naturac  a 
quo  prorsus  alienum  est  quidquid  in  itnoquoque 
•  damnandum  est.  Creat  enim  homincs,  ul  sint  ho- 
mines :  nec  mtillipticandis  gencrationum  successio- 
nibus  opificium  suum  subtrahit ,  secunduro  consi- 

•  Edili,  ita  tamen.  Ms.  Joliensis,  i tle  tamen;  melius, 
ut  vidctur. 

h  M«s.  Remig.  ei  Jol.  addunl  liic,  causa  :  quse  vox 
desideratur  in  ediiis. 

c  Ms.  Joliensis,  damnatum  est. 

d  Additur  enim  in  ms.  Remig.  ct  edit.  Oper. 
Aug.;  aberat  a  cxteris. 


AQUITAM  m 

lium  bonae  voluntatis  suas  reparaturus  in  mulni 
quod  ipse  fecit,  puniturus  in  muIUs  quod  ipsa 
non  fecit.  Sicut  d  enim  per  inobedientiam  unius  ho- 
minis  peccatores  constituti  sunt  multi,  ita  et  per  unius 
hominis  obedientiam  justiconstituuntur  multi  (Ronu 
▼,19). 

CAPITULUM  IV. 

OBJECTIO. 

Quod  major  pars  generis  humani  ad  hoc  creatur « 
Deot  ut  non  Dei,  sed  diaboii  faciat  toluntaUm. 

RE  P0HSI0. 

Insanuoi  omnino  et  contra  rationem  est  dicere, 
voluntatem  Dei  ex  Dei  voluntale  non  fieri,  et  damna- 
torem  diaboli  ejusque  famulorum  ,  velle  ut  diabolo 
serviatur.  Sed  hoc  catholicis  Petaglani  consequen- 
tcr  se  objicere  existimant,  qui  Adae  peccatum  trans- 
is*se  in  omnes  diffilentur :  quoniam  si  primam  nati- 
vitatem  originalis  culpa  uon  obliget,  non  sint  obno- 
xii  diabolo  parvuli,  *nec  indigeanlerui  depotestate 
tenebrarum,  qui  numquaro  a  suo  auctore  discesse- 
rint.  Nos  autem  qui  omnes  in  Adam  periisse  profi- 
tcmur  ( Yenit  enim  Filius  hominis  qumrere  et  sahare 
quod  perierat  [Lnc.  xix  ,10]),  nec  dicimus  ideo 
creari  quemquam  hominem,  ul  diaboli  fjcht  volun- 
tatem ;  et  agnoscimus  omnem  honiincm  non  redenv 
ptum  diabolo  esse  captivum.  Pravaricatio  enira 
hominum  disposite  a  saeculis  croationis  ordineui 
turbare  non  potuif,  et '  merito  crcatnra  peccatrix 
poenalcm  dominalionem  illius  patiiur  cui ,  relicto 
veioDomino,  spontese  vcndidit.  H.ec  quippe  ser- 
vitus  non  institulio  est  Dei,  sed  judicium;  quo  fraus 
deceptoris  diaboli  facta  est  decepto  ct  male  credolo 
homini  poeiia  peccati.  Dequa  nemo  eruitur,  nisi  per 
mediatorem  Dei  et  bominum  hominem  Clirismm 
Jesum :  ctijus  gratuila  gratia  ,  el  mullnrmn  malis 
meriiisnon  tribuilur,  etnullorum  bouis  mcritis  prse« 
vcnitur. 

233  CAPITULUM  Y. 

OBJECTIO. 

Quod  peccatorum  noitrorum  auctor  sit  Deus  :  eo  qnod 
mclam  faciut  vohmtatem  hominum,  plasmet  tubilan- 
tiam  quce  naturali  motu  s  nihil  poisit  nisi  peccare. 

RCSPOMSIO. 

Hujus  quoque  objectionis  vanitas  de  illa  procedit 
schoia  in  qua  natura  liumana  immiinis  a  peccalo 
Adse  ct  illaesa  defenditur;  ut  quia  omnes  homioes 
prxvaricationis  reos  et  h  damnatioui  obnoxios  nasci, 
pcriturosque  i>isi  in  Christo  renascantur,  asserimus, 
eumdem  videamur  dicere  auctorem  culpa»,  quem 
profitemur  conditorem  esse  naiurjp.  Quod  nos  a 
s<  n  ii  nostro  penitos  abJicamus,  qui  Deum  justum 
et  bonuin,  sic  humanae  subsiauiise,  *  et  interiorum 
exl<  riorumque scnsuum  novimus  creatorem, ut  pror- 

•  Ms.  Joliensis,  ne  indigeant. 

'  Ms.  Remig.  non  habet  hanc  vorem,  merito 

s  Ediii,  non  possit  nisi.  Mss.  Reraig.  et  Jol.,  nihil 
possit  nisi. 

h  Ms.  Joliensis,  damnationis  obnoxiot. 

j  ln  ins.  Jol.  alM»st  particuU  et%  lcgiinrqtie  siet 
humontc  substantice  intcriorum  extcriorumque9  etc. 


Ml  PRO  AUGUSTttK)  RESPONSrONES  AD  CAPITULA  OBJECT.  VINCENTIANARUlf.  181 

lus  ab  illo  §ii  quidquid  pcrtinet  ad  naturam,  et  A  tut  indamnabiles  mores  irrevocabiliter  transieront, 


prorsus  •  ab  illo  non  sit  quidquid  coulra  naturam 
esl.  Peccatum  aulem  contra  naturam  est,  de  quo 
mors  et  omnia  quae  sunt  mortis  oriuntur.  Quibus 
malis  Uinc  se  lioino  induit,  quando  illum  fide  obe- 
d-enliaque  privatam,  in  suas  promissiones  diabolus 
a  Dei  lege  traduxit,omniaquepoaeritatisejus  germi- 
na  sibi  per  conditionem  depravatae  stirpis  obstrinxit. 
UndesiquainChristo  nova  creatura  esl  (II  Cor.v,  17), 
tlibera  fit  diabolo,  et  subjicitur  Deo,  reformata  a 
deformitate  sua,  ad  imaginem  ejus  qui  creavii  eam 
(Colos.  111,  10).  Quod  cisi  (iat,  remanet  in  illo  in  quo 
omnes  moriuntur,  non  habens  sortem  in  eo  in  quo 
omnes  vivificantur.  Non  igitur  cujusquam  pcccati 
«auctor  Deus,  sed  naturae  creator  cst.  Quae  cum 
potestatem  habuerit  non  delinquendi ,  sponte  deli-  B 
qoit,  et  deceptori  suo  propria  voluntate  se  subdidit. 
Nec  naturali,  sed  captivo  motu  versatur  in  vitio  , 
donec  raoriatur  peccato  et  vivat  Deo  :  quod  sine 
gratia  Dei  facere  non  potest ;  quia  libertatcm  quam 
iifcenate  pcrdidit,  nisi  Christo  liberante  uon  recipil. 
N<m  est  enim  aliud  nomen  sub  calo  datum  hominibus9 
M  qno  oporteat  salvos  fieri  (Act.  tv,12). 

CAPITULUM  VI. 

0WECT10. 

Quod  Deus  tale  in  hominibus  plasmet  arbitrtum,  quale 
esi  dmmonum,  quod  proprio  motu  nihtl  aliud 
*  possit  vtlle,  nisi  malum. 

RESPONSIO. 

Totus  quidem  mundus,  *icttt  ait  Joannes  apostolus. 


non  dubium  est  quod  talem  voluntatem  babentet 
snlvi  esse  nolunt;  et  quamdiu  salvi  esse  nolont , 
salvi  es>e  non  possunt.  Sed  nullo  modo  credendum 
cst  bujusmodi  bomines  in  banc  desperationem  ex 
Dei  voluntate  cecidisse  :  cum  potius  allevet  Demi- 
nus  oinnes  qui  corruuut,  et  erigat  omnes  elisos 
(Psal.  ciliv,  4).  Nemo  enim  nisi  illius  gratia  erigi- 
tur,  itcmo  uisi  illius  gratia  stabilitur.  Dei  ergo  vo- 
luntas  est,  ut  in  bona  voluntate  roaneatur  :  qui  et 
prius  quam  deseratur,  neminem  deserit;  et  mutto* 
desertores  sxpe  convertit. 

CAPITULIM  VIII. 

OBJECTIO. 

•  Quod  nolit  Deus,  ut  omnes  catholici  in  fide  catho- 
lica  perseverent\  sed  velit  ut  magna  exinde  pars 
apostatet. 

RE  PONSIO 

Non  est  dissimilis  blasphemiae  bujus  impietas ,  a 
prsecedenle  sementia ;  quod  ergo  ad  illaio,  hocetiam 
ad  istam,  quae  in  nullo  est  diversa,  responsum  sit. 

CAPITULUM  IX. 

OBJECTIO. 

Quod  velit  Deus  ul  magna  pars  sanctorum  a  sancti- 

tatis  proposito  ruat. 

respomsio. 

Nec  hujus  deflnitionis  insania  aliud  sonat  quam 

gemina  objectio  pralocuta  esl  J35-  Unde  rairan- 

dum  est  objicientrm .  tcrtio  repetisse  quod  semel 

d<xisse  suffecerat :  sed,  ut  rcs  est,  nuroerum  crimi- 


inmaligno  positus  est  (I  Joan.  v,  19);  el  inullorum  C  nalionig  augere  voluilf  qilia  sengmn  fariaro  n01% 

bominum  talis  est  malitia,  qualis  et  234  daemo-      potuit. 

num.Qualibusdicebat  Dominus: Progenies  viperarum, 

quomodo  potestis  bona  loqui,  cum  sitis  mali  (ilatth. 

xii,  34)?  et,  Vos  de  diabolo  patre  nati  estist  et  conr 

cupiscentias  patris  vestri  facere  vultis  (Joan.  vm,4i)« 

Sed  boe  int«T  malos  homincs  distal  et  dxiuones  ,. 

qood  hominibus  etiam  valde  malis  superest,  si  Deus 

misereatur,  reconciliatio ;  dxmonibus  autcin  nulla 

est  in  aetcrnum  servata  conversio.  Sicut  ergo  pracva- 

riratoribus  angelis  non  Deus  iudidit  iilam,  quas  in 

veritate  non  stetil  (/farf.),  voluntatem,  ita  nec  lio- 

minibus  huuc  aflectum  ,  quo  diabolum  imilarentur  , 

inseruit.  Meudax  enim  de  proprio  loquitur  (lbid.) ; 

ct  liber  a  mendacio  non  erit,  nbi  eum  veritas  libe- 

mcrit. 

CAPITULUM  \II. 

OBJECTiO. 

Quodhmc  sit  voluntas  Dei9ut  magna  part  Christianorum 
satva  esse  nec  re/tc,  nec  possit. 

BESPONSH). 

Si  de  his  hoc  dicitur  qui  pieUtem  ChrUtianae  con- 
versationis  et  fidei  deserentes,  in  profenos  errores 


•  Editi,  non  ab  Uto  sit.  Corrigimus  ex  edit.  Oper. 
Aog.  ad  ms.  Remig.  exacta. 

b  Ita  ms.  Joliensis  com  ms.  Ren  ip.  ct  edit.  Oper. 
8.  Anp.  ubi  additur  prappositio  a  diaboto.  Editi,  libera 
n/  dhboio  et  subjiciatur.  JJbera  diabolo ;  ut  Roiu.  vi, 
20  :  liberi  jusltia,  dativo  casu. 

c  Vox  ista  Deus  aberal  ab  edilis.  Rcslituitur  cx 


CAPITULUM  X. 

OBJECTIO. 

Quod  aduheria  et  corruptelm  virginum  saerarum  ideo 
contingant ,  quia  illas  Deus  ad  hoc  prmdestinavit  ut 
caderent. 

1U5  POKSIO. 

Dctestanda  ct  abominanda  opinio,  quae  Deum  cu« 
jusquam  mahe  voluntatis  aut  malae  actionis  credit 
auctorem  :  cujus  prxdcslinatio  numquain  extra  bo- 
nitatem,  numquam  exlra  justiti.nn  e*l.  Universa 
enim  virn  Domini  misericordia  et  veritas  (Psal.  xxiv , 
10).  Adulteria  eniin  f  maritataruip,  et  corruptelas 
virginum  non  instituere  novit  sancta  Divinitas  ,  sed 
*  dainnnre;  nec  disponere,  sed  punire.  Quse  mala  ho- 
mines  cum  admittunt,  suis  concupisceutiis  et  cupi- 
ditatibus  serviunt,  quas  ab  illa  prima  volunuri» 
praevarieationis  labe  traxerunt  :  cun>  autem  decli- 
nant  a  malo  et  faciunt  bonum,  a  Domino  gressus  Ao- 
minis  diriguntur,  et  viam  ejus  volet  (Psal.  xxxvi, 
S3).  Propter  quod  dicit  ApostoUis,  Oramus  autem 
s  ad  Deum,  ut  nihil  mali  faciatis;  non  utnos  probat 

mss.  Remig.  et  Jolieuti  ac  edit.  Oper.  S.  Augusu 

d  Sic  ms.  Remig.  ct  Jol.  cum  edit.  Aug.  At  editi 
antea,  possit  vel  vetit. 

9  Ms.  Jolicnsis,  Quia  noluit. 

f  Reniigianus  ms.,  maritorum. 

s  Editi,  ad  Dominum.  M«  Reiuig.  el  edit.  August.9 
ad  Djtum,  ut  apud  AposloJum. 


1« 


S.  PROSPERI  AQUITAKI 


m 


gfyrrmnm.  ud  ut  vo$  quod  bonum  t$t  \adaiit  (II  Cor.  A  «t  ex  filiis  diaboli  fitnt  llii  Dcl,  el  ex  templo  dse- 


xn,  7).  Non  ergo  caaw  ruentium,  oee  maligniutem 
Iniqnorum,  neqoe  cupidiuiei  peecantium  praedesti- 
aatio  Dei,aut  excitavit,  aut  euasit,  aut  impulit: 
sed  piane  praedeetinavit  judicium  suum  ,  quo  uni- 
cnique  retributuroa  est  prout  gessit,  sive  bonum  , 
sive  mtlum.  Quod  judicium  futurum  oinnino  non 
eaaet9  si  bominea  Dei  volunUle  pcccarent.  Erit  autem 
manifeatiaaime  :  ei  omnis  nomo  quem  diacretio  di- 
vinie  scientiae  in  ainiatra  constituerit  parte,  damna- 
bitmr ;  quia  non  Dei ,  aed  auam  exsecutua  eat  vo- 
luntatero- 

CAPITULUH  XI. 

OBJECTIO. 

Quod  quando  incettant  patres  filias,  ef  matret  fitio$9 

Mf  quando  $ervi  domxnot  ocddunt9  ideo  fiai9  quia  £ 
.  ita  Deut  prmd$$titmU  ut  fi$ret. 

RESPOKSIO. 

8i  diabolo  objiceretur  quod  talium  facinorum  ipse 
nuctor,  ipse  esset  Incentor ;  puto  quod  aliqua  rationo 
etonerare  se  bac  posset  invidia,  et  talium  acele- 
rom  *  patratorea  236  de  ip»orum  volunUte  con- 
vlnceret;  quia  etsi  delectatns  est  furore  peccantum, 
probaret  tainen  se  non  intulisse  vim  criminum.  Qun 
ergo  insipientia,  quave  dementia  definitur  ad  Dei 
referendum  esse  consilium,  quod  nec  diaholo  in  to- 
tum  ascribi  potest,  qui  in  peccantum  flagitiis  illece- 
brarum  adjutor,  non  volunlatum  credendus  est  esse 
generator?  Nihil  ergo  Uliuin  negotiorum  Deus  prae- 
deatinavit  ut  fieret ;  b  nec  ullam  animam  nequiter 


monum  •  templum  aint  Spiritos  sancti,  et  ex  mem- 
bria  meretricis  membra  sint  Ghristi.  Quia  ipse  alli- 
gat  fortem,  et  vasa  ejus  rapit  (Marc.  m,  27),  eruena 
ea  de  potestate  tenebrarum,  et  transferens  de  con- 
tameliain  gloriam  (Cotos.  1,  13).  Hi  autem  de  qui- 
bua  dicitur  :  Ex  nobit  exierunt,  $ed  non  fuerunt  ex 
uobi$;  $i  enim  fuissent  ex  nobis ,  mantittent  utiqaa 
wobUeum  (1  Joan.  n, 19);  volunUte  exierunt,  vo- 
luntate  ceciderunt.  Et  quia  praesciti  sunt  casuri,  non 
sunt  prsedestinati.  Essent  autem  praedesiinati,  ai  es- 
aent  reversuri,  et  in  sanctitate  ac  veritate  mansuri. 
Ae  per  boc  praedestinalio  Dei,  multia  est  causa 
etandi,  nemini  est  causa  labendi. 

9137  CAPITULUM  XIII. 

OJUECTIO. 

Quod  omnet  itli  fidetet  et  taneti,  qui  ad  mternam  mor» 
tem  prcedettinati  tunt ,  quando  ad  vomitum  tuum 
relabuntur,  vitio  quidem  tuo  hoc  (acere  videntur9 
ted  ipsiut  vitii  cauta  ett  divina  prcedestihatio,  qum 
iltis  tatenter  tubtrahil  bonat  voluntatet. 

EKSPOItSIO. 

Idem  blasphemiarum  spiritus  perseverat,eta  prae- 
cedeniibus  mendaciis  subsequens  impietaa  non  rece- 
dit :  quam  prorsus  vera  ratio  reprobat,  etincuncun- 
ter  sana  doctrina  condeinnat.  Quia  omnibua  quidem 
a  fidead  infldeliutem,  a  sanctitaie  ad  tnrpitudiiiem 
relapsis,  et  ante  finem  vitae  nulla  emcndatiohe  pur- 
gatia,  nihil  aliud  quam  mora  aeterna  debetur :  sed 
nefas  esl  Deo  ascribere  causas  taliura  ruinarum ;  qui 
etsi  ex  seterna  scientia  prsecognitum  babet ,  quid 


tnrpiterque  viclurara,   ad  hoc  ut  taliter  viveret  9  C  oniuscujusque  meritisretributurus  sit;nemini  lainen 

praeparavit ;  sed  talem  futuram  non  ignoravit ,  et  de 

Uli  juste  se  judicaturum  ease  praescivit.  Atque  ita  ad 

prsedestinaiionem  ejus  nihil  aliud  referri  potest ,  nisi 

quod  aut  ad  debitam  justitiae  retributionem,  aot  ad 

tadebitam  pertinet  gratiae  largiutem. 

GAPITULUM  XII. 

OBJICTIO. 

Quod  Dei  pradettinatioae  efficiantur  de  filiis  Dei  filii 
diaboti,  et  de  templo  tancli  Spiritus  templa  dm- 
monum  9  et  d$  membrit  Chritti  membra  meretricie. 

EISPOHSIO. 

Prsedeslinatio  Dei  eui  apudnos,  dum  in  praesen- 
tievitse  periculis  versamur,  incerta  est;  apud  illum 


per  hoc  quod  falli  nou  potest ,  aut  necessiiatem,  srut 
volunUtem  intulit  delinquendi.  Si  ergo  a  justitia  et 
pieutequisdeficit,  suo  in  praeceps  fertur  arbitrio, 
sua  concupiscentia  trahitur,  sua  persuasione  decipi- 
tur.  Nihil  ibi  Pater,  nihil  Filius,  nihil  agit  Spiritus 
aanctus  :  nec  Uli  negotio  quidquam  divinae  volunta- 
tis  intervenit,  cujus  opere  multos  scimus  ne  labo- 
rentur  retentos ,  nullos  autem  ut  laberentur  impul- 
sos. 

CAPITULUMXIV. 

OBJECTIO. 

Quod  magna  pars  illa  Chrittianorum  catholicorum  fide- 
iium  atque  tanctorum  quce  ad  ruinam  et  perditionem 


.  m    ,  „  A  .  .....  prmdestinata  est%  etiam  si  petat  a  Deo  sanctitatis  per- 

tamen  qoi  fecit  quae  futura  sunt  incommutabilis  per-  D     $everantiam,  non  impetrabit :  eo  quod  mutari  non 
manet.  Ncc  quse  illumina vit  obcacat,  nec  quoc  sedifica-         potest  divina  prcedestinatio,  quce  illot  prceordina»U9 

vit  destruit,  necquaeplanUvitevellit.  Sine  pomitentia  

'  «rim  sunf  dona  et  vocatio  Dei  (Rom.  xi,  29) ;  et,  firmum 
fundamentum  Dei  $tat,  habent  signaculum  hoc;  cogno* 
tif  Dominutquitunt  ejut(\\  Tim.  11, 19).  Nullo  igitur 
modo  •  Dei  praedestinatio  facit  ul  aliqui  ex  flliis  Dei 
filii  aiut  diaboli,  am  ex  templo  sancti  Spiritos  d  tem- 
pla  sint  daemonnm ,  ant  ex  membris  Christi  fiant 
membra  meretricis :  sed  potius  praedestinatio  facit 


•  Correctns  loeus  ex  manuscrrpto  Rcmigiano  et 
loKenii  et  edif.  ssncti  Augustini.  Alias  edili,  tatium 
criminam  patratorem,  de  ipsorum  voluntate  vinceret. 

*  bo  ms.  Remig.  Alias  editi,  neciltam  animam. 
«  U  ms.  Remig.  omittitur  Uic  iqj tDei. 


prceparavit9  prceaptavit  utcaderent. 

RESPONSIO. 

Ad  pracvaricationem  legis,  ad  neglectum  religio- 
nis,  ad  corruptelam  disciplinae,  addesertionemfidei, 
ad  perpetrationem  qualiscumque  peccati  ,  nulla 
omnino  est  praedestinatio  Dei :  nec  fieri  potest  ut 
per  quem  a  talibus  malis  surgitur,  per  eum  in  Ulia 
decidatur.  Si  ergo  in  sanctiute  vivilur,  *  si  in  vir- 

d  Ms.  Joliensis,  templum  sinf. 
•  Ante  hac  editi,  temptum  sit. 
f  Prius  editi,  si  in  virtutem.  Mss.  Remig.  et  M* 
cum  edit.  Oper.  S.  Aug.9  in  virtute. 


PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  AD  EX(  ERPTA  CENUENSIUM 
tote  proftcitur,  si  In  bonis  studiis  permanetur;  mani-*A 


48» 


festum  munus  est  Dei,  sine  quo  nullus  boni  operis 
Imctu*  aequiritur  :  si  autem  ab  bis  recediiur,  et  ad 
**tia  ae  peccata  transitur,  238  mni1  *bi  Deus  mil* 
lcntationis  immittit,  et  recessurum  non  deserit  ante 
qtiam  deseraiur ;  et  facit  plerumque  i»e  deserat,  aul 
etiam,  si  discessit,  ut  redeat.  Cur  autem  illum  rtti- 
aeat,  ilfum  non  retineat ;  nec  possibile  est  compre- 
bendere,  nec  licitum  a  vestigare;  cum  scire  sufflciat, 
et  ab  ilk)  esse  quod  sutur,  et  non  ab  illo  esse  quod 
ruitur. 

CAPITULUM  XV. 

OBJBCTIO. 

Quod  omne$  Uli  fideles  et  sancH,  qui  ad  cetemam 
mortem  prmdestinati  auifi,  postea  quam  ceciderint, 
sica  Dto  dispensentur9  b  ut  nec  possint  nec  vtlint 
perpomtenttam  liberari. 

BESPONSIO. 

Non  veraciter,  nec  sapientcr  boc  dicitor.  Qui  enim 
a  fide  et  sanclitate  excideruut,  sicut  volunute  pro- 
lapsi  sunt,  ita  volunttlenon  surgunt,  et  dominatum 
concupiscentiarum,  quibus  succubuenuii,  sponte  pa- 
tiuiitur.  Si  qui  autem  captivitatem  suam  geinunl,  et 
judicantes  semetipsos,  ad  misericordiam  Dei  niuuto 
corde  coafugiunt,  non  sine  spiritu  divinse  visitationis 
haec  faciunt.  Easc  «  euim  mutatio  dxtermExcelsi  (Psal. 
L\xvi,  11);  qui  innumeris  bpsis  dat  poeniletitiam,  ut 
resipiseant a  diaboli  laqueittaquo  captivitenebantur  ad 
ipsius  voluniatem  (1  Timot.  n,  26).  Nemini  autem  Dcus 
corrcctionis  adimit  viam,  nec  queinquam  boni  possi- 
biliute  dispoliat.  Quia  qui  se  a  Deo  avertii,  ipse  et 


mtemam  mortem  nrmdestinata  est,  quando  dlcit  Daw 
in  oratione  Domintca,  Fiat  volunUs  tua,  nikil  utiud 
quam  contra  se  petat,  id  est,  ut  cadant  et  ruant : 
quia  volunlas  Dei  hmc  est  ut  mterna  tuorte  peresmt. 

RSSPOIfSIO. 

Non  boc  Yeritas  dicit ,  qu<vi  uaec  sit  volunUs  Dei 
ut  fideles  et  sancti  a  fide  atque  innocentia  ruant,  et 
pereaut  in  xternum  :  scd  Veritas  dicii  (Joan.vi,  39): 
Hmc  est  voluntas  239  ^jus  qui  me  misit  Patris,  ut 
omne  quod  dedil  mihi,  non  perdam  ex  eo  quidquam9 
sed  resuscitem  illud  in  novissimo  die.  Quod  ergo  Pater 
Filiodedit,  Filius  oinuino  d  non  perdit.  Idem  euim 
dlcit  (Joan.  vi9  57)  :  Omnequoddat  mihi  Pater9  •  ad 
me  veniet,  et  eum  qui  venit  ad  me,  non  ejiciam  foras. 
Quod  si  per  generalitatem  vocatiouis  ,  et  per  abun- 
dantiam  boniuiis  Dei,  etiam  non  perseveraturi  per* 
*>  severaturis  admiiti  suui;  bi  cum  a  pieute  deficiuat, 
non  ex  Dei  opere,  scd  ex  sua  voluntate  deficiunt; 
nec  impelluiitur  ut  cadant,  nec  ejiciuntur  ut  dese- 
raul ;  casuri  tamen  et  rcressuri  ab  eo  qui  fall  non 
potest  prasciuntur.  Quamdiu  itaque  in  oralione 
Dooiinica  dicunt :  Fiat  voluntas  tua ;  non  boc  coutra 
se  petuut,  quod  Deus  nullo  modo  ulla  ralione  factu- 
rus  est,  id  est,  ut  cadant  ei  ruam;  *  ipsorum  eiilnf 
boc  ncquiiia,  ipsorum  est  consuiiiuiatura  liberus». 
Sed 240 plaoe  iiiud  coulra  se  jetunt,  quod  divinm 
voluntatis  esse  uon  dubium  est;  ut  scilicet,  cum  ve« 
aerii  Filius  hominis  in  majesute  sua,  et  sederit 
super  tbronum  gloriae  suae,  congregentur  ante  eum 
omnesgentes,  *  et  separet  eos  ab  invicem,  alios  ad 
dextram,  alios  sutueus  ad  sinislram,   et  audiaut, 


velle  quod  bonum  esl,  et  posse  sibi  sustulit.  Non  esi  C  eum  dexui  dicentem:  Venite ,  benedicti  Patris  mei, 


ergo  eonsequens,  sicut  puunt  qui  talia  objiciunt,  ul 
Deus  quibus  poenitentiam  non  dederit,  resipiscen- 
liam  abstulerit  et  quos  non  levaril,  alliserit :  cnm 
aliud  sitinsonlem  in  crinien  egisse,  quod  alienum 
est  a  Deo;  aliud  criminoso  veniam  non  dedisse ,  quod 
de  peccaioris  est  merito. 

CAPITULUM  XVI. 

OBJECTIO. 

Qmod  magna  pars  Ula  fidelium  aique  sanctorum  quw  ad 

•  lfss.  Joliensis,  investigare. 

b  lu  ms.  Johensis.  Alii  omnes,  ne  possint  vel 
ttlint. 

•  VerbumsiifoUniivum  est9  hic  addit  ms.  Joiiensis. 

•  Ms.  Joliensis,  non  petdet. 

•  Haec  verba,  ad  me  veniet,  et  eum  quit  qu.o  abe- 
rant  ab  edilis  oinnibus,  resiittiimu*  aiictoruate  mss. 
Remig.  et  Joliensis.  Autea  editi.  Omne  quod  dat  mihi 


possidete  prauparatum  vobis  h  regnum  a  constitu- 
tione  mundi  (Matth.  xxv,  34) :  audiant  et  siuistri, 
Discedite  a  iue,  maledicti,  in  ignem  aeternum,  quera 
paravit  Pater  metis  diabolo  et  angelis  cjus  ( lbid.9 
41).  Igitur  qui  facturi  non  sunt  voluntatrm  Dei,  et 
petum  ut  fiat  volunus  Dci,  iu  eo  quod  Dei  voluuUte 
facicndum  est  *  audiuntur,  ut  imiutores  diaboli  cum 
diaboio  judicentur.  Qui  enim  volitntutem  Dei  spr** 
veruut  invitaniem  ,  voluntatem  Dei  sentieut  vindi» 
cantem. 

D  Pater,  venit  ad  me,  et  non  ejiciam  foras. 

f  Sic  legitur  iu  mss.  Reinig.  et  Jolicnsi.  In  prhia. 
ediiis  vero,  hoc  enim  ipsorum  nequilia,  etc. 

s  Ms.  Johensis,  ut  separet. 

h  Sic  ms.  Jot.  Ms.  Kenug.  et  e«lif.  S.  Aug.,  para» 
tum  vobis  regnum  :  edili  unlcriurcs,  regnum  puratum 
tobis. 

1  Ms.  Joliensis ,  audiunt. 


ADMONITIO 

IN  PROSPERI  PRO  AUGUSTINO  RKSPONSIONES  AD  EXCERPTA  CENUENSIUM. 


Non  cx  eadem  intentione,  Augustmi  doctrinam  scilicet  elevandi  aut  infamandi,  ex  qua  anteriora  prodierant9 
nata  eliam  credimus  inferius  posita  Genuensium  presbyterorum  Excerpta,  ad  Prosperum  nostrum  eo  tantum  fina 
directa,  uf  quas  iltiex  librorum  sancti  Augustini  de  Preedestinationesanciorumet  de  DenoPerseverantice  lecttone 
dubiiationes  patiebantur,  in  quibus  se  insolita  nonnuUa  et  minus  ciara  deprehendisse  significabant,  sanctus  Au- 
gustinidiscipulusy  tamquam  doclrince  illius  sublimioris  et  a  communis  intelligentiw  finibus  remoiioris  particeps, 
pro  sm  crga  omncs  humanUatef  dissoloeret ;  cum  hoc  solum  rogarent9  ut  quo  intcUcctu  vel  quo  judicio  ista  acca- 


1*7  8.  PROSPERI  AQUITAM  Itt 

ptsut  eit  aperire  dignaretur.  Qua  quidsm  agendi  ratione  vhorum  illorum  nuidettia  in  eo  elucetf  auod  cum  etteni 
taeerdotet  tn  urbe  non  ignobiti  forU  ex  primariit,  virum  (  ut  rerisimitius  videlur )  taicum  de  tanits  rebut  contu- 
Ure  non  reformident  (In  prcefat.  hujus  operU).  Quo  fit  ut  tanctus  Prosper  humilitati  adeo  laudandm  vieem 
repeudens,  hoc  respondeat :  id  quod  a  se  postutabant  debuisu  illos  sibi  pcttlare,  seduta  locorum  Augnstini  medi- 
tatione,  et  confidenti  futa  oralione  ad  Patrem  luminum,  a  quo  descendit  omne  datum  optimum  et  omne  donum 
perfeetum  (Jae.  i9  17),  et  aquo  datur  Spiritus  sapieutiae  *t  intellectus.  Eiuc  non  quasi  muaister  discipulot 
inslituenty  sed  «I  verxtatis  ditcipnlus,  humilitatisque  et  cbedientiat  tectator,  superioris  sibi  ordims  vtris  obtempe- 
rare  sutcipil,  ejut  auxilio  confitusqui  sapientiam  prautat  parvulis  (Psat.  xviii,  8);  et  Excerpta  ab  ipsis  ex  duo- 
but  tupradietit  taneti  Auguttini  librit  loca  futiori  oratione  exponere,  atque  ad  rectos  sensus,  ex  collaiiom,  quam 
urget  ubique%  cum  antecedentibus  et  subsequentibus  loeorum  unde  ducebantur  reducere  f  et  a  pravo  in  omuibut 
intellectu  tarta  et  tecta  ostendere  aggreditur  :  humiliter  petens,  ne  ubi  erat  in  ipto  simpUcitat  obedientice.  tbi 
prmsumptionem  putarent  etse  doctunce.  Quod  quidem  egregie  conficit  tum  Scripturce  sacrce  auctoritate  tit  medium 
adducta,  tum  maxinu  aliorum  tancti  Augustini  Operum  loeis,  cum  his  qui  scrupulum  fecerant  comparatis; 
eodem  semper,  ut  aliat,  tenore  doctrince  prceiicans,  et  gratuitam  omnimodis  g?a:iam  Dei,  et  fidem  ipsqm  ab 
eadem  Dei  gratia  et  misericordia  sumere  principium  :  nec  tantum  boni  omnibus  promiscae  confeirit  nec  ullum 
omnino  opus  bonum,  si  divinum  non  affuerit  auxiUum,  posse  a  quoquam  prmtari. 

Civitatem  antem  ex  qua  iili  libellum  huuc  suum  ad  Prosperum  direxerant  Vir  erudttus  vvlt  esse  non  Genuam, 
urbem  ltatias  primariam%  quce  ab  elegantioribus  eedificiis  Superbce  eognonem  accepit ;  sed  Genevam,  qurn  et  Ge- 
benna  et  Aurelia  Allobrogum  nominatur.  Cui  eo  difficiiius  esl  ae  in  re  assentiri,  quod  ubique  presbyteri  ilti  non 
Genevenset  sed  Genuenses  legantur  appellati. 

De  tempore  denique  quo  hme  contigerunt  si  quwralur,  eoniicimus  seriptum  horum  hujusque  reteriptum  paulo 
post  superiora,  certe  autem  post  obitum  sancti  Auguttini,  in  lucem  prodiitse. 

r  -   

S.  PROSPERI 

AQUITANI 

PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES ' 

AD  EXCERPTA  GENUENSIUM. 


Cahllo  k  et  Tiieodoiio  venerabilibus  presliyieris,  A  si  aliqua  vos  morabatnr  obsearitas,  decurrere  ad 

Pkospeb.  Pairem  luminum,  a  quo  descendit  omne  dalum  opti- 

241  In  libris  beafce  memoria  Augustini  epi-  mum'  et  on,ne  donu,n  perfectum  (Jae.  i,  17),  ei  • 

•eopi,  quorum  tituhis  est,  de  Prxdetiinauone  San-  °-00  datur  SPirUus  **V™**  «'  intellecius.  Veruui- 

«orum,  quxdam  sanctitatem  ves.ram  vel  insolita  aut  *™en  P'*eeP«»  '««"•  obsequium  242  meum  non 

»im».  chra  moverunt,  qua  ad  hnmili.a.em  meam,  •*»***>  «  '  •{■»■*  »™M'  <■>  .«P *?« 

.    .                     ...              •  prestat  parvuhs  (Psol.  xviii.  8),  de  capitulis  istis, 

de  contextu  d,spulation,s  excerpta,  mis.st.s :  ut  q„o  qi|i(J  cum  ganclis  cl  crudUig  fra,ribus  ^^  ^ 

intellecto,  •  quove  judicio  ea  acciperera,  nosceretis:  Yilcr  imJicJlbo;  ^„8  ne  ubi  est  siroplicitas  obe- 

qoasi  plus  in  me  quara  in  vobis  ad  liacc  introspi-  dientiae,  pracsumptionem  putetis  esse  doctrinac.  De 

cienda  esset  ingenii;  ac  non  magis  in  hoc  examine  excerptis  itaque  haec  prima  proposoistis,  in  quibus 

▼estrae  faculutis  d  dcbueritis  exercere  mensuram,  et  verba  sunt  sancti  Augustini  episcopi. 

•  Scriptum  eu  hoc  opus  eodem  forte  tempore  cum  Theodoto. 

•operioribus,  post  AiiRuslini  mortem.  •  lia  mss.  Rcmig.  et  Joliensis  cum  edit.  Oper.  S. 

»  Remensis  codex  Reroigianus,  Ttieudulo.  Ms.  Ec-  Aiigu^t.  Editi,  aut  quojudicio  ea  acceperim. 

clesiae  Pansiensis  Joliensis,  Camylto  et  Theodulo.  *  Ms  Jol.  solus,  debueratis. 

Editio  opusculorum  S.  Prosperi  de  Graiia  et  Lil»cro  •  Ms.  Jol.,  adjuvante  Deo. 
Arbitrio  Venetiis  procurata  anno  1558,  Camillo  et 


LIBER  RESPOJTSWNUM. 

EXCERPTUM  PRIMUM.  J}scientia;  ut  quem  tibi  erediturum   ette    procsciret, 

(Aug.  lib.  i  de  Pracdest.  Sanct.  c.  3.)  Jacob  ditexif     *  ipsum  elegeritt  cui  tanctum  Spiritum  daret;  «l  bona 

Esau  •  autem  odio  habui.  Ad  hoe  perduxi  ratiocina-     operando  etiam  vitam  ceternam  contequeretur.  Nondum 

tionem,  ut  dieerem :  Non  ergo  etegit  Deut  opera  eu-     ditigentiut  quatieram,  ncc  adhue  inveneram  qustik 

iusquam  qum  ipte  daturut  titt  ted  fidem  elegit  in  prce-     esset  electio  grqtice. 

•  Ms.  Joliensis  addil  autem,  ut  in  loco  librt  de  Pr*-      ticulam. 
dest.  Sj&cl  habttur.  Editi  noo  habebant  hanc  par-        f  Mi.  Joliensis,  iptum  cligereL 


lf»  PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  AD  EXCERPTA  GENUENSIUM.  190 

S4S  EXCpRPTUM  II.  A  praecedant,  et  quod   fide»,   unde  incipiunt  omnui 


•  Item  vefba  ejutdem. 

(Ibid.)  Ae  deinde  tubjunxi :  Quod  ergo  credimu$%  no- 

ttrum  e$t ;  quod  autem  bona  operamur,  illiut  ett  qui  cre- 

dtiitikut  dat  Spiritum  sancium. b  Quod  profecio  non  diu- 

rem.  $ijam  tcirem  etiam  iptam  fidem  inter  Dei  munera  re- 

periri,*qu<EdanturineodemSpiritu{\Cor. xii, fy.Utrum- 

qt.e  ergo  no$trume$tt  propter  arbitrium  voiuntatit;  utrum* 

qut  tamen  datum  ett,  propter  tpiritum  fidei  et  charitatU. 

EXCERPTUM  III. 

Iiem  verba  eju$dem. 

(Ibid.)  Ac  per  hoc,  quod  etiam  pottea  dixi  :  Quia 

nequc  veile  possumus,  niti  vocemur ;  et  cum  post  voca» 

tionem  volucrimus,  non  tufficit  voluntat  notlra  et  curtu$ 

noster,  nisi  Deus  et  viret  credentibus  prabeat,  et  per- 


nieriia,  donum  sit  Dei;  ne  graiia  nou  sit  gralia 
(Rom.  xi,6),si  aliquid  eam  propier  quod  tribuatur 
antevenit.  ltaque  in  eo  quid  diclum  est,  Jacob  dilexi9 
ostensum  esse  quid  honiini  douaretur  :  et  in  eo  quod 
dictum  est :  E$au  autem  odio  habui  (Rom.  ix,  13), 
osteusum  esse  quid  bomini  deberetur.  Hoc  autem  se 
in  libro  Rtlractaiionum  secundo  suo  opere  studiose 
recoluisse  (Cap.  1) :  cl  cum  omnes  opiniones  suas 
censoria  gravitate  discuieret,  isiam,quam  obirecta- 
tores  ejus  eliguni,  improbasse,  quam  ante  Pclagianae 
haeresis  ortuin  futuro  errori  amicam  esse  pracvidii, 
et  revelata  sibi  gratiae  veriiate  rcjecit.  Qua?  igitur 
ratio  est,  ut  banc  viri  hujus  professioncm  non  ap- 
probemus,  qua  nosad  castigandasopiniones  nosiras9 


ducat  quo  vocat ;  ac  deinde  subjunxi:  Uanifettum  ett  B  si  quas  forte  iinprudenter  incidimus,  exemplo  suas 


ergo  non  volentU,  neque  currentU,  ted  mUerentU  Dei 
et$e  quod  bene  operamur ;  omnino  veristimum  ett :  $ed 
parum  de  ipta  vocatione  ditterui,  quw  fit  tecundum 
propo$itum  Dei;  non  enim  omnium  qui  vocantur  talU 
esl,  $ed  tantum  electorum. 

RESPON5IO  AD  H£C  TRIA. 
In  his  tribus  capitulis,  licet  divisa  sintda  disputa- 
lionis  corpore,  et  eo  ipso  obscuriora  sim  facta,  quod 
et  praecedentibus,  el  mediis,  et  subsequentibus  noo 
eobaerent;  intelligendo  tamen  quod  unam  *  atque 
eamdetn  causara  scripior  ex*equitur,  de  eis  loquens 
qui  dicebant  euro  primo  conversionis  suae  tenipore 
meliora  sensisse,  quando  aestimabat,  quod  fides  qua 
Clirisiiani  sumus,  non  easet  ex  gratia,  nec  ex  dono 


correctionis  instiluil;  h  et  qua  docet  a  Deo  nos  acci- 
pere,  quod  ul  uccipiamus  jubemur  orare? 

Si  emm  consideremus  Pelagianae  argumenta  per- 
fidiae,  quid  magis  nititur  obtiucre  quam  ut  videatur 
gratia  Dei  secunduin  merita  nostra  dari,  ut  in  eo 
ipso  in  quo  gratiam  necessariam  confitetur,  meritis 
e;.m  humauae  voluntatis  enervet?Quam  perversit.item 
omniuo  incurrit  qui  fideui  ad  Dei  munera  non  pulat 
perlinere  :  aut  idco  eam  se  jaciitat  ad  Deum  referre, 
quia  ab  ipso  sil  creata  natura,  cui  rationabilem  in- 
seruit  libertatem,  per  quam  unusquisque  et  credere 
et  non  credere  in  sua  babeat  poteslate;  et  de  boc 
naturali  bono  l  quod  nullis  pratcedeniibus  meritis, 
cum  crearelur,  accepit,  caetera  dona  mereatur.  Hoc 


baberetur  Dei,  sed  esset  ex  ipso  bomine,  et  ex  ar-  C  autem  qui  asserii,  fateiur,  crcdo,  nobiscum  quod  in 


bitrii  libertate;  modo  autem  errare  eum,  '  quia 
assereret  ipsam  etiam  fidem  Dei  esse  donum,  et  ad 
hanc  quoque  pertinere  qtiod  dictum  est  (I  Cor.  iv,  7) : 
Quid  autem  hube$  quod  non  accepisti?  neque  recte 
eum  nuuc  electiouem  Jacob  ad  propositum  Dei  re- 
ferre,  quam  prius  ad  prxscientiam  relulLset.  Ad 
banc  crgo  objixtionem  244  »espondet,  se  ante- 
quam  eognoscerel  gratiae  vcntatem,  et  antequam 
regenda?  praponeretur  Ecdesiae,  in  hac  opinione 
ignoraner  errasse  :  sed  in  ipso  episcopatus  sui 
exordio,  *  a  sanctae  memoriae  Simpliciano  Mediola- 
ne -si  anlistite,  de  Jacob  eleclione  et  de  Esau  rcje- 
ctioneconsultum,  totam  quxstionem  ad  bos  geminos 
pcrtiiientem,  sagaciore  diligentia  veutilasse ;  et  om- 


primo  Adam  omniuin  hominttm  natuni  vitiata  sit ; 
nec  negat  eam  in  illo  lapsu  suas  amisisse  virlulcs, 
quas  nisi  per  graliam  rccipiat,  habere  non  po*sit. 
Quid  ett  autem  quod  eidem  naturac  solam  fidem  non 
vuli  csse  praereplam,  qnam  nisi  primam  amisisset, 
cxteris  bonis  omnibus  non  careret?  Creticndo  eniin 
Adam  245  diaboio,  iioii  creJidit  Deo  :  et  cum  spi- 
ritu  superbiac  inebriatus  esseJ,  discessit  a  Domino 
cor  ejus;  et  factus  est  scrvus  apostatae,  dum  tiber 
vult  esse  justitiae.  Cum  itaque  non  haberemus  con- 
tinentiam,  nisi  Deus  daret  (Sap.  viii,2I);  nec  ha- 
beremus  dileciionem  sanctam,  nisi  charitas  Dei  dif- 
funderetur  in  cordibus  nostris  per  Spirilum  sanclum, 
qui  datus  est  nobis  (Rom.  v,  5);  cum  poslrenio  nenio 


nibus  ratiocinandi  viribus  hoc  indubiianter  agno-  D  haberet  sapieutiam  et  inlelleclum,  consilium  et  for- 
visse,  quod  eleclionem  graliae  nulla  merita  humana      tiiudinem,  scientiam  et  pieatem,  ac  timorcm  Do- 


•  In  ms.  Joliensi  in  titulis  Excerplortim,  seu,  ut 
aliasediti  preferebant ,  Dubiorum,  hic  et  dcinceps, 
Item  verba  ejutdem.  Editi,  In  verbU  ejusdem.  Editio 
apn«"d.  Oper.  S.  Aug.  baec  praetermisit. 

b  Ms.  Joliensis  cum  Lugud.,  Lovan.  et  Venet., 
oratsto  quod9  profecto  non  dicerem. 

c  Ms.  }o\  ,quce  dantur%  ut  in  libro  Angustini :  editi 
omnes  cum  Remig.,  quce  datur,  et  paulo  po&t  idem. 
ms.  Jol.  addit  ergo. 

4  Editi  omnes  a  disputatione  corpora.  Emenda- 
mos  ex  m«.  Joliensi,  cui  suffragatur.  ms.  Remens. 
et  edit.  append.  August. 

•  Ms.  Jol.,  unam  eamdemque. 

<  Editio  appeud.  August.  ex  ms.  Remig.,  qui  attc- 


reret. 

s  Anlebac  ediii  legcbant,  omissa  pr.rposilione  : 
eanctas  memoriee  Simpliciano  Mediolanenti  antittite.... 
consulio,  Correctum  ex  ms.  Remig.  in  edit.  append. 
Aug.  et  a  nobisex  tns.  Joliensi.  Quia  cerluni  est  non 
Simpliciantim  ab  Auguslino,  sed  Aupustiium  a  Sin>- 
plici^no  ronMilliim,  duas  quxstiones  ex  Epismla 
Pauli  ad  Romanos  tracUndas  suscepisse  :  qtiarum 
posterior  est  de  Jacob  electione  et  Esau  rejeetioue. 
Peiet  ex  epistola  57,  tom.  II  nov.  edit.  Oper.  Aug. 

*  Ms.  Jolicusis,  et  quam  docet.  Sed  niinus  recte, 
ut  videtur. 

»  Editi,  qui  nullie  :  melius  ms.  Jol.  et  ex  ms.  Rt* 
mig.  appeud.  Aug.,  quod  nullit. 


191  8.  PROSPERl 

mini  (Isat.  xi,  2),  nisl  tias  virlutes  Bpiritus  sanctus  A 
daret;  quomodo  fides  in  Adam  perdila  in  quoquam 
flliorum  ejus  inveniretur,  nisi  eam  idem  Spiritus,  qui 
omuia  in  omnibus  operalur  (I  Cor.  xn,  6),  infm.de- 
ret?  Unde  si  quod  Adam  perdidit  postcritas  non 
amisit,  ipsum  solum  laesit  peccatum  ejus,  et  noo 
gentis  humanum,  Sed  omnes  in  uno  peccaverunt 
(Rom.  v,  12),  et  praevaricaiionis  mcrito  lota  ejus 
propagodamnata  est.  Omnes  igitur  quod  Adam  per- 
didit  perdiderunt.  Pcrdidit  aulcm  primitus  (idem; 
quam  omnes,  quia  primum  poiuimus  amitiere,  pri- 
mam  •  egemus  accipere.  Placeat  ergo  nobis  haec  gra- 
tis  predicatio,  qua  fldes  donumDei  essedefenditur; 
el  in  nullo  nobis  b  poterit  Pelagianus  error  illudere, 
qtii,  ut  gfatiam  persuadeat  debitam,  fidem  non  vult 
esse  donatara.  Quia  ergo  «  nec  justa,  nec  rationabilis  B 
Intelligitur  eorum  fuisse  persuasio,  qui  hujus  viri 
scientiam  tot  incrementorum  profectibus  aediticaiam, 
tot  annorum  studiis  expolitam,  ad  adolescentiae  ru- 
dimenta  revocatant,  ut  magis  suffragaretur  hacreti- 
cis  quod  inter  irillia  conversionis  suae  imperiie  sen- 
serat,  quam  prodesset  catholicis  quod  ponlificali 
diligentise  veritas  revelarat;  merito  illos  boc  praeju- 
dicio  utentes,  et  in  his  quae  dudum  abdicata  fuerant 
immorantes,  pii  doctoris  gravitas  notat;  quod  qui 
curaveruut  omnes  scnsus  ipsius  indagare,  noluerint 
cum  ejus  eruditione  proficere. 

Sed  jam  consideremus  quule  sit,  quod  de  subse- 
quentibus  annotastis. 

EXCERPTUM  QUARTUM. 

n 

(Ib.d.  c.  5,  n.  10.)  Non  quia  credere  vet  non  cre- 
dcre  ,  non  est  in  arbitrio  voluntati$  humance9  sed  in 
eicclis  prceparatur  voluntas  a  Domino. 

RESPONSIO. 

Jungamus  quod  sequitur,  utquod  propositum  est 

de  conneio  sermone  sit  clarius.  Ideo  ad  ipsam  quo- 

que  fidem  d  quce  in  voluntate  est  perlinet,  246  Qui* 

enim  te  discernil  ?  Quid  autem  habes  quod  non  acce- 

pisti  (1  Cor.  iv,  7)  ?  Multi  audiunt  verbum  veriiatis  : 

sed  aliicredunly  aliicontradicunt.  Volunl  ergoitticre- 

dere,  notunt  autem  illi.  Quis  hoc  ignoret  ?  quis  hoc  ne- 

get  ?  Sed  cum  atiis  prmparetur ,  aliis  non  prceparelur 

voluntas  a  Domino,  •  diseutiendum  est  utique  quid  ve- 

niat  de  misericordia,  quid  de  judicio.   Quod  qucerebat 

Israet9  hoe  non  est  consecutus,  etectio  autem  consecuta 

est9  cceteri  vero  excceeati  sunt9  sicut  scriptum  est  (Isaice  D 

vr,  9) ,  Dedlt  itlis  spiritum  compunctionis ,  ocutos  ut 

non  vidtani,  et  aures  ut  non  audiant  usque  in  hodier- 

num  diem.    Et  David  dicit  (Psal.  lxviii,  23),  Fiat 

*  Edili,  primam  habemus  accipere.  Ms.  Jol.,  eyemus 
accipere,  cum  edit.  append.  Aug.  ex  ms.  Rcmig. 

b  Edilionesomnes,  potueril.  Ms.  Joi.,  poterii,  et  ez 
Rem  g.  edit.  August.  append. 

c  EdiL  Dnac.  el  Colon.  omiscrunt  haec,  necjusta. 
Reiiqui  cndices  non  omiserunt. 

d  Ms.  Jol.  non  hahet,  qwc  in  volumate  est. 

6  Sic  editi  omnes  el  ms*.  Remig.  et  Jol.  Apud  Au- 
gustinum  vero  legitur,  discernendum :  quod  pro  c«m- 
iectura  in  margine  notarant  omnes  cditiones,  el  in- 
ferius  etiam  legitur  in  eumdem  sensuin. 

f  Editi,  Ecce  misericordtam  et  judicium :  miseri- 


AQUITANl  |M 

mensa  eorum  in  laqveum ,  et  in  venathnem,  et  tn  scan* 
daiumt  9t  in  retributionem  itlis  :  obseurentur  ocuti  e#- 
rum9  nevideant,  et  dorsumeorum  semperincurva  (Rom. 
xi,  7).  f  Ecce  misericordia  et  judicium  :  miserieordia 
in  electionem,  qum  consecuta  est  justitiam  Dei ;  judi- 
cium  vero  in  cceteros ,  qui  exccecati  sunt :  et  tamen  itii 
quia  voluerunt  crediderunt ;  illi  quia  noluerunt ,  non 
erediderunt.  Miserieordia  igitur  et  judicium  in  ipsis 
voluntatibus  facta  sunt.  s  Etectio  quippe  ista  gratice 
estt  non  utique  meritorum.  Superius  enim  dixerat% 
Sic  enim  in  hoe  tempore  reliquice  per  electionem  gratice 
satvce  facice  sunt.  Si  autem  gratia9  jam  non  ex  operibus9 
atioquin  gra(ia  jam  non  est  gratia  ( Rom.  xi ,  5 ). 
h  Cratis  ergo  consecuta  est  quod  eonsecuta  est  electio. 
Non  prmcessit  eorum  aliquid  quod  priores  darent,  et 
retribueretur  iltis  :  pro  nihiio  '  salvos  fecit  eos  (Psal. 
lv,  8).  Casteris  autem  qui  exccecati  sunt9  sicut  ibi  non 
lacitum  est9  in  retributione  facium  est.  Vniversce  vice 
Domini  miserieordia  et  veritas  (Psat.  xxiv,  10).  ln~ 
vestigabiles  sunt  autem  viceipsius  (Rom.  xi,  33).  i  In- 
vesligabilis  igitur  misericordia  qua  gratis  liberat ,  el 
veritas  qua  juste  judicat. 

Ifoc  oinnia  apud  pium  catholicumque  lectorem, 
quid  offensionis  pariunt  ?  quid  conlradictionis  in- 
currunt  T  Numquid  falsum  est,  k  quod  praeparatur 
volontas  a  Domino  (Prov.  vm,  sec.  LXX)  ?  Numquid 
non  quolquol  Spiritu  Dei  aguntur ,  hi  filii  sunt  Dei 
(Rom.  viii,  U)  ?  Numquid  homiuem  ab  homine  na« 
tura  discernit,  ac  non  potius  gratia  ab  infideii  fide- 
lem  ?  Numquid  potesl  ullus  dicere  babere  se  quod 
non  accepii ,  aut  quasi  de  non  accepto  sed  proprio 
gloriari ;  qtiod  si  non  accepisset,  -utique  non  habe- 
ret?  Numquid  dabium  est,  cum  verbum  veritatis 
praedicatur,  alios  voluntate  credere,  alios  voluntate 
non  credere?  Sed  cum  illorum  cor  Deus  aperuerit, 
illorum  autem  non  aperuerit,discernendumest  quid 
veniatde  misericordia ,  quid  de  judicio.  Post  com> 
roemoratipnem  autem  apostolicae  scntentiae  (Rom. 
xi,  7),  quam  propheticis  testimoniis  astruii  quod 
justiliam  Dei,  quam  247  israel  quaerens  conseculus 
non  est,  electio  sit  consecuta  per  gratiam,  caeteris  ex 
retributione  c?ccatis,  numquid  non  verissime  dictnra 
est :  Ecce  misericordia  et  judicium  :  misericordia  in 
eieclionem  quce  consecuta  est  justitiam  Dei  ;  judicium 
vero  in  cateros  ,  qui  exececati  sunt  ?  Et  paulo  posl : 
Cratis  ergo  consecuta  est ,  quod  consecuta  esi  electio. 
Non  preecessit  aliquid  eorum  quod  priores  darent,  et 
relribueretur  iltis  :  pro  nihilo  salvos  (ecit  eos.  Cvleris 
auiem  qui  exccccati  sunt9  sicut  ibi  non  tacitum  etty  in 

cerdia  in  etectione.  Emendamus  ex  libro  Augustini :  > 
per  vocem  enim  electionis,  electos  intelligit,  non 
actum  quo  elegit  Deus. 

s  ItQ  mss.  Joliensis  et  Remig.  cum  edit.  August., 
ubi  caeieri  cndices,  Etcctio  quippe  isiis. 

h  Sola  edit.  append.  Aug.  Gratia  ergo.  . 

1  HicadtJLujr  cnim  i.i  edit.  Lovau.,  Duac.  et  Golon. 

i  In  libro  ipso  Aug.,  lmestigabiles  igitur  sunt  et 
misericordia ,  etc.  Favct  m<t.  ileinig.  ubi  babetur 
vox  haec,  lnvestigabile$,ei  iocus  ipse ,  ut  repetitur 
infra. 

*  Ms.  Rcmig.  Quod  prmparatum  cst  ita  a  Domino. 


%n  PRO  AUGUSTINO  REBPONSIONES  AD  EXCERPTA  GENUENSIUM. 

retributione  factum  est.  Quift  bic  locus  querimoni»,  A  eredath ,  sed  etiatn  ut  patiamini  pro  eo 


m 


nisi  apud  inimieos  gratia? ;  qui  nisi  ad  retribuiionem 
rcferatur  quod  gratls  d  itur ,  ad  iniquitatem  volunt 
pertinere  quod  redditur  ?  Deinde  quod  de  propbeti- 
cis  intulit  verbis,  universee  tice  Domini  misericordia 
et  veritas  (PsaL  xxiv,  10),  quis  negavit?  Aut  qiiod 
de  apostolico  annexuit  sensu  (Rom.  xi,  33) ,  Inve- 
siigabiles  sunt  autem  vice  ipsius  ?  Investigabites  igitur 
ssmt9  et  miserieordia  qua  gratis  tiberat ,  et  vcritas  qna 
juste  judicat.  Non  esl  ergo  sanarum  mentium  isia 
reprehendere ;  et  investigabiles  vias  Doraini,  boc 
e»l,  dona  misericordiae  et  judicia  veritatis  Pelagia- 
Dorum  elationi  penetrabilia  deputare.  Quia  secun- 
tfum  ipsos  non  latet  consilium  Dei ,  nec  in  occuito 
est  divinae  ratio  voluntatis,  si  erga  omnem  hominem 
tam  gratia  Dei  *  quam  et  ira  de  merito  est.  I 

Post  hasc  posuistis  quod  infra  dictum  est. 

EXCERPTUM  QUINTUM. 
(Ibid.  c.  8,  n.  4.)  Fides  igitur  et  inchoata,  et  per- 
(ecta,  donum  Dei  est  :  et  hoc  donum  quibusdam  dari9 
suibusdam  non  dari  non  dubitet  qui  non  vult  manife- 
stissimis  sacris  litteris  repugnare. 


RESPONSIO. 
Hoe  qui  non  recipit,  cujus  videtur  esse  sententiae, 
stsi  dicenlis :  Fides  per  quam  justiflcor ,  ex  me  est ; 
et  hoe  bonum,  ex  quo  justus  vivit  (Habac.  n,i),  non 
tecepi  per  gratiam,sed  habeo  per  naturam  ?  Si  ergo 
Ides  donum  Dei  non  est,  frustra  Ecclesia  pro  non 
credentibus  orat,  ut  credant ,  et  sufflcii  impiis  ma- 

itsteriam  legis  adhiberi,  de  qua  dictum  est  (Gal.  n,  C  qui  tam^aiiauid  injustum  vclle  non  poiull. 
21),  Si  ex  lege  est  justitia,  ergo  Christus  gratis  mor 


et  iterum 
(Hebr.  xn,  i) :  Per  patientiam  eurramus  ad  propost- 
tum  nobis  certamen ,  aspicientes  in  aucterem  fidei ,  et 
consummatorem  Jesum.  Quibus  et  plurimis  aliis 
teslimoniis  divinarnm  Scripturarum  indubitanter 
agnoscitur  quoniam,  sicut  ab  hoc  viro  deflnitura  est, 
Fides  et  inchoaia ,  et  perfecta ,  donum  esi  Dei ;  el  hoc 
donum,  inquit,  quibusdam  dari,  quibusdam  non  dari, 
omnino  h  non  dubiiat ,  qui  non  vult  manifeslissimis  sa- 
cris  litteris  repngnare ;  non  putemus  hoc  veraciter 
dictum ,  si  omnes  hoinines  fideles  suni  :  sed  cum 
alii  credant,  alii  vero  non  credant,  dicaique  Aposto- 
\ns(UThess.  iii  2), /Von  enim  omnium  est  fides;  quis 
non  videat  fidem,  qnam  acceperunt  qui  h^bent,  non 
accepisse  qui  non  habent  ? 

EXCERPTUM  SEITUM. 

(Ibid.)  Deinde  ait :  Cur  autem  non  omTibus  dc- 
tur9  fidelem  movere  non  debety  qui  credit  ex  uno  omnes 
isse  in  condemnationem  (Rom.  vt  12)  sine  dubitatione 
justissimam  ;  ita  ut  nulla  esset  Dei  justa  rtprehentio, 
etiam  si  nullus  inde  liberaretur.  Unde  constat  magnam 
esu  gratiam  quod  plurimi  tiberantur ,  et  quid  sibi  de- 
beretur  in  eis  qui  non  liberantur$  agnoscunt ;  ut e  ojis 
gloriatur,  non  in  suis  meritis,  qua  paria  videt  esse  da- 
mnatis,  sed  in  Domino  glorietur.  Cur  autem  istum 
potius  quam  itlum  tiberetf  inscrutabilia  sunt  judicia 
ejus,  et  investigabiles  vicc  ipsius  (Rom.  xi,  7>l).Melius 
enim  et  hic  d  audimus  aut  dicimus  :  0  homo ,  tu  quis 
es  qui  respondeas  Deo  (Rom.  ix,  20)  ?  quam  dicere 
audeamus,  quasi  noverimus  quod  occuitum  esse  voiuit9 


tuusest :  quod  similiter  dici  potest  eiiam  de  natura. 
Frustra  etiam  Apostolus  (UThess.  n,  12)  gratias 
agit  Deo  pro  bis  qoi  Evangelium  receperunt ,  cum 
boe  secundum  Pelagianos  non  Dei  sit  pnestituin 
munere ,  sed  ex  sola  babeatur  hominum  voluntate ; 
et frustra  quibusdam  precatur  idem  Apostolus  (Ephes. 
n,  23),utsit  eis  pax  et  charitas#um  fide,  a  Deo 
Patre  et  Domino  Jesu  Cbristo,  ut  jam  non  solum  de 
ide,  sed  etiam  pace  et  charitaie,  superbia  haeretico- 
rwn  convincatur  dicere,  248  ^6  proprio  se  has 
habere  virtutes.  Quod  si  hsec  ex  hominc  sunt,  quid 
obest  ut  non  ex  semetipso  habeat  et  caciera  bona 
qrce  inferiora  sunt ;  cum  audeat  sibi  deputare  qune 


RESPONSIO 
Haec  omnia  si  nonrectedicta  suntscrutabilia  sunlju- 
dicia  Dei ,  et  vestigabiles  viae  ejus ;  nec  occultum  est 
quare  ille  potius  quam  istesalvetur ;  et  in  se  non  in  Do- 
mino  gloriabitur,  qui,  aliis  vitiosuo  pereuntibus,  ele- 
ctione  dignus  inventus  est.  Acsicjustitia  quidem  erit 
qnod  plurimi  damnanlur  :  sed  non  249  eril  gratia 
quod  plurimi  liberantur.  •Abdinlboecacatholicis  cor- 
dibus,  absit  talis  iropietas,ut  quemquamputemusme- 
ritis  suis  erui  de  potcstate  tenebrarum,  et  in  regnum 
Filii  Dei  debita,  non  gratuita,  adoptione  transfeni. 
Magno  pcccaio  periit  Adam,  et  in  illo  omnes  perierunt. 
1  Quia  omni  homini  damnata  nativitate  geniio,  hocin 


wmmasuut,  el  sine  quibus  alia ,  quamvis  multa  et  ^  Ad:>m  dcbetur  ut  pereat.  Et  sicut  non  possumus 


dara,  non  prosunt  ?  Non  potest  itaqoe  merito  rc- 
futari  quod  dictum  est :  Fides  igitur  et  inchoata ,  et 
ptrfecta,  donum  Deiest :  quia  eadem  et  Apostoli  vox 
est  dicenlis  (Ephes.  n,  8) :  Gratia  satvi  facti  estis  per 
fidem ;  et  hoc  non  ex  vobis,  Dei  enim  donum  est;  non  ex 
operibust  ne  forte  quis  extoiiatur;  et  (Phitip.  i,  19) : 
Vobis  donatum  est  pro  Christo9  non  solum  ut  in  eum 

•  Editi,  quam  et  ira  meriio  est.  Mss.  Jol.  et  Remig. 
ex  quo  correctum  in  Aug.  ut  in  textu  posuimus. 

b  Edit.  Venet.,  non  dubitet. 

«  Ediii  Lovan. ,  Duac.  et  Colon.  Iia?c  habent  in 
plurali,  qui  aloriantur  non  in  suis  meritis  ,  quce  paria 
tident  esse  datnnatisf  sed  in  Domino  gtorientur.  Mss. 
Jol.  et  Remig.  cum  edit.  August.,  Lugd.  et  Yenei., 


conqueri  de  eo  quod  in  praeteritis  ssbcuUs  dimisit 
omnes  gentes  ingredi  vias  suas  :  ita  justam  non  ba- 
beremus  querelam,  si  cum  eis,  cum  quibus  nobis 
fuit  causa  communis,  cessame  adhuc  graiia,  perire- 
mus.  Quae  tamen  sicut  tunc  de  omni  muudo  eruit 
paucos  ;  ita  nunc  de  universo  genere  hominum  sal- 
vat  innumeros,  non  secondum  opera  nosira,  sed  se- 

in  singulari  exhibent. 

<»  in  mss.  Remig.  et  Joliensi  ,  audiemus ,  nec  ad- 
dunt,  aul  dicimus. 

•  Sic  ms.  Joliensis.  Alii,  Absit  hac,  ctc. 

(  Ms.  Joliensis»  Quia  omni  homini  damnata  nati- 
vitate  in  genitore,  hoc  est9  in  Adam9  debetur. 


|§&  S.  PROSPCRI  AQUITANI  196 

cuiuium  suum  propositum,  ei  gratiam  quae  data  est  A  toris  Judae  et  Judaeorum  voluntate  complelnra  :  «t 
aobis  iu  Chriato  Jcsu,  ante  lenipora  aeterna  (II  Ttm.      qui  in  evangelicis  paginis  legit. 


1,9). 
Subnexuislis  etiam  quod  post  multa  disserens  ait. 

CXCCRPTUM  SEPTIMUM. 

(Ibid.  c.  16,  n.  2.)  Est  ergo  in  matorum  potestate 

peccare :  ul  aulem  peccando  hoc  vel  hoc  Ula  matitia 

faciant,  non  est  in  eorum  potetiatc,  sed  Dei  dividentis 

tenebras%  et  ordinantis  eas  :  ut  hinc  etiam  quod  faciunt 

contra  voluntatcm  Dei9  non  impleatur  nisi  voluntas 

Dei. 

RCSPONSIO. 

Quod  cum  sit  aperiissimae  veritatis ,  miror  inter 
obscura  decerptum  :  quasi  non  ex  cnhxreniihus  po- 
tuerit  omnis  baesiiaiio  lectoris  absolvi.  Inspicite  ergo 
quod  sequitur  (Ibid.)  :  Legimus,  inquil,  in  Actibus  B 
Apostolorum  (Acl.  iv,  13  el  seq.),  quod  cum  dimissia 
Judceisapostolivenissent  ad tuot%*  etindicassenlquanta 
eis  sacerdotes  et  seniores  fecerunt ,  levaverunt  illi  vo- 
cem  unanimes  onvtes  ad  Dominumt  et  dixcrunl,  Do- 
mine,  tu  es  qui  fecisti  ccelum  et  terram%  et  omnia  quce 
in  cis  suntf  qui  per  os  patris  nostri  David  sancti  pueri 
tui  dixisti :  Quare  fremuernnt  gzntes,  et  populi  medi- 
tai  sunt  inania ;  astiterunt  reges  terrce%  et  principes 
comenerunt  in  unum,  adversus  Dominum  et  adversus 
Chrislum  ejus  (Psal.  n,  2)?  Convenerunt  enim  in  ve- 
ritate%  in  civitate  ista  adversus  sanctum  puerum  tuum 
Jesum  quem  unxisti,  Herodes  et  Pilatus%  et  populus 
Israel,  facerequanta  manus  tua  et  contilium  prcedesti- 
navit  fieri.  Si  ergo  quae  per  os  pairis  noslri  David 


dicente  Pilato  ad 
Jesum  (Joan.  xix,  10)  :  Mihi  non  loqueris?  Nescis 
quia  potettatem  habeo  crucipgere  ie  %  et  potestatem 
habeo  dimvtendi  te?  respondisse  Dominum,  Non  ha- 
beres  in  me  potestatem  ullam,  nisi  esset  iibi  d  dalade- 
super.  Dividit  itaque  Deus  inter  luccm  et  tenebras  : 
ncc  ideo  inculpabiles  sunt  tenebrse,  quia  eis  bene 
utitur  Dem,  qui  etiam  de  opere  *  ipsarum,  quod 
filiis  Incts  in  bonum  procederet,  ordinavii :  tantuin 
progredi  sinens  malitia  n  nocere  cupientium,  quan- 
tum  eam  sanclis  suis  vel  castigandis  novit  utilem, 
vel  probandis ;  ut  hinc  eiiam  quod  faciunt  con- 
tra  voluntaiem  Dei,  non  impleatur  nisi  voluntas 
Dei. 

Se  juitur  deinceps  quod  iu  libro  invcnilur  se- 
cundo. 

CXCCRPTUM  OCTAVUM. 

(Ibid.  c.  14,  n.  35  )  An  quisquam  diccre  auiebit 
Deum  non  prcescisse  quibus  estet  daturus  ut  credcrent% 
aut  quos  daturus  estet  Filio  suo,  ut  cx  eis  non  perde- 
ret  quemquam  (Jonn.  xvm,  9)?  Quceutique  si  prxtci* 
vit%  profecto  beneficia  sua  quibus  nos  dignatur  liberare 
prcescivit.  f  Hcec  est  prcedestinaiio  sanctorum,  nihil 
aliud :  preescientia  scilieet,  et  prmparatio  beneficiorum 
Deiy  quibus  certinime  liberantur  quicumque  liberantur. 
Cceteri  autem ,  ubi ,  niti  in  massa  perditionis  justo  di- 
vino  judicio  relinquuntur ,  ubi  Tyrii  relicti  sunt  et 
Sidonii,  qni  etiam  credere  potuerunt ,  251  *'  m,r* 
illa  Christi  signa  vidissent  (Matth.  xi ,  21 )  :  *  sed 


Spirilus  sanctus  prnphetavit,  aliler   intelligi  ullo  C  quoniam  ut  crederent  non  eis  erat  datum ,  etiam  unde 
uiodo  quam  ab  apostols  sunt  ihtellecta  250  non      crederent  est  negalum. 


potsunt,  ct  Herodes  ac  Pilatus  et  populus  lsrael 
fecerunt  quanta  manus  Dei  et  consilium  prxdesli- 
navit  fieri ;  quid  inconvenicns  ait  admirabilis  dispu- 
tator?  Est,  inquiens,  in  malorum  potestate  peccare  : 
ut  autem  peccando  hoc  vel  hoc  illa  malitia  facianl, 
non  est  in  eorum  potestate,  sed  Dei  dividentis  tenebrat 
et  ordinantis  eas  :  ut  hinc  etiam  quod  faciunt  contra 
voluntatem  Dei  9  non  impleatur  nisi  voluntas  Dei. 
k  Male  enim  velie  faciliimum  est  malis  :  et  eorum 
damnabilem  voluulatem  non  dubium  est  a  Dei  po- 
testate  conciudi,  ut  eflectum  .cupidilalis  suae,  ni  i 
ille  permiserit,  habere  non  possint.  Uti  auiem  sa- 
pientiam  et  justitiam  Dei  etiam  malorum  opcribus, 


RCSPONSIO. 
Qui  istis  resistunt,  hoc  sentire  apertissime  pro- 
bantur,  quod  fides  non  sit  donum  Dei ;  et  quod  gra- 
tia  non  praeveniat  liberura  arbilrium,  sed  sequatur; 
et  quod  gratia  Dei  secundum  merita  nostra  detur. 
Nam  si  aliquid  ronferri  homini  per  gratiam  con- 
fiientur,  et  id  non  accipit  nisi  fides,  quas  accepta 
non  cst ;  in  ipsa  est  meritum,  cui  nou  donuro  dalur, 
sed  debilum  redditur.  Iu  hac  sententia  positi,  con- 
sequenter  sapiunt  eos  esse  pr.-vdcstinatos  in  vitam 
aetcrnam ,  quos  per  1'berae  voluntuis  arbitrium 
fideles  futuros  pra scierii  Deus ;  ut  ipsa  electontra 
predestinatio  non  sit  nisi  retributio  :  alque  ita  in 


quae  ex  ipsorum  prodeunt  appetilu,  ad  implenda  D  his  qui  pracdestinati  sunt  tecundura  propositum  ejns 
consilia  et  judicia  sua ,  nullus  vcl  tenuiter  secun-  qiii  universa  operatur,  non  opereiur  Deus  fidem  ; 
dum  pietatem  doctus  ignorat ;  qui  videt  Dei  Palris  nec  urlla  sint  hominis  merita,  si  Dcus  operatur  uni- 
oplimam  voluntatem  non  parcentis  Filio  stio,  sed  versa.  h  Yere  qui  ista  seutiunt,  fidein  non  accepe- 
pro  nobis  omoibus  tradentis  cum,  pessima  c  tradi-     ruut,  aul  qnam  acceperant  perdiderunt,  sequendo 


•  Ms.  Joliensis,  indicassent  eos  quanta  illis.  \n  eo- 
dem  desuni  baec,  in  veritate,  legilurque  infra ,  Pon- 
tius  Pilatus. 

b  Mss.  Remig.  cl  Jol.,  Mala  enim  velle. 

•  Kdili,  traditorum.  Melius  Remigianus  codex, 
traditoris. 

d  In  edit.  August.  ex  ms.  Remeusi,  dalumde- 
•vper. 

•  Gditi,  ipsorum.  Melius  inss.  Jol.  et  Remig.,  et 
ex  hoc  Aug.  editio,  ipsarum,  scilicet  tcnebraruin  * 


qua  voce  quidem  malos  inteiligit ;  sed  cnm  allusu>ne 
ad  tenebras  ipsas  quariun  filii  dici  p<»ssunt. 

f  ln  edit.  Ven.  el  Lugd.  ,  Haic  est  prcedestinatio 
sanctorum%  nihil  aliud ,  pratscieniia  scilicet.  Idein 
pr.rfert  ms.  Joliensis.  Alise  editiones,  Hcec  prmde- 
stinatio  sanctorum  nihil  aliud  est  quam  prceukraia 
scilicet. 

s  Cdit.  Ven.  el  LHgd.,  sed  quomodo. 

*  Ms.  Joliensis  omittit  hanc  voeew,  twt. 


ft7  PRO  AUGISTINO  RESPONSIONES  AD  EXCERPTA  GEMJENSIUM.  IM 

vroissimam  Pelag ianornm  superbiam,  et  in  se,  •  noo  A  juslitia  auferat  misericordiam  apud  eum  a  quo  nemo 


fai  Domino ,  gloriando,  qoi  operatur  omnia  in  om- 
■ibsa  (I  C*t.  xii,  6).  bona  profecto,  non  mala  :  et 
ti  omnia  bona,  utique  et  fidem,  aine  qna  nemo 
poteat  plaeere  (Hebr.  xi,6),  etquaeeet  virtutum 
omnium  fandamentum.  Quale  est  autemj  ut  cum  Dei 
tit  sediflcatio,  et  nisi  Dominus  aedificaverit  domum, 
i»  vanum  laborent  qui  «dificant  eam  (P$al.  cxxvi, 
I) ;  aut  nolint  isli  fondamentum  ad  aedificium  perti- 
■ere,  aut  se  Yelint  inchoare  quod  Dominos  possit 
esatruere?  Non  erit  ergo  illis  principium  Fiiius  Dei, 
noo  fondabuniur  in  ipso  angulari  lapide  Gbristo 
Jeita,  nee  de  eis  dictum  est :  Firmum  auiem  funda- 
mtntum  Dei  ttat  (II  Tim.  n,  19) :  quia  b  totam  ele- 
etiouem  suatn  solubili  arcnae  et  succiduo  cineri 
soperponunt. 

Agnoscamus  itaque  sapienter,  pieque  fateamur, 
prsNcisse  incommutabiliier  Deum  quibus  essel  datu- 
rus  ut  crederent,  aut  quos  daiurus  essct  Filio 
loo,  ut  ex  eis  non  perderet  quemquam  :  et  si  haec 
pratscivit,  beneficia  sua  illum  quibus  nos  dignatur 
lilieiare  praescisse;  et  banc  esse  praedesiinationem 
sauetornm,  •  praescientlam  scilicet  et  praepara- 
tkmem  gratiae  Dei,  qna  certissimo  liberantur. 
'  Caeteros  autem  quicumque  non  liberantur,  quos  a 
geaerali  perditioue  bumani  generis  252  8r*lii 
Bon  exemii,  justo  noverimus  judicio  non  exemptos  : 
el  quid  nobis  remissum  sit,  in  eis  discamus  de  quo- 
rnm  queri  damnatione  non  possumus.  Non  est  enim 
kiiqnitas  apud  Deum  (U  Par.  xix,  7),  neque  quis- 


nisi  juste  damnatur,  nemo  nisi  misericorditer  li- 
beraiur. 

De  Tyriis  vero  et  Sidoniis  quid  aliud  possnmus 
dicere,  quam  non  esse  eis  datum  ut  crederent,  quos 
etiam  credituros  fuisse  ipsa  Veritas  dicit,  si  talia 
qualia  apud  non  credentes  facta  sunt  virtutum 
signa  vidissent  (Matth.  xi,2i;L«c.x,  13)?  Quaro 
autem  hoc  eis  ncgatum  fuerit,  dicant,  si  possunt, 
qui  calumniantiir  :  et  oslcndant  cur  apud  eos  Do- 
roinus  mirabilia,  quibus  prufuiura  uon  erant,  fe- 
cerit,  *  et  apud  eos  quibus  crant  profutura  non 
fecerit.  Nos  etiam  si  raliouein  facti,  et  prorundi- 
tatem  judicii  ejus  penetrare  non  possumus,  mani- 
festissime  lamen  scimus ,  et  veruro  esse  quod  dixit, 
B  et  justum  esse  quod  fecit ;  et  non  solum  Tyrios  ct 
Sidonins,  sed  etiam  Corozain  et  Betbsaida  potuisse 
converti,  et  fideles  ex  infidelibus  fieri,  si  boc  in  eis 
Dominus  voluissct  operari.  Neque  enim  ulli  falsum 
videri  potest  quod  VeriUs  ait :  Nemo  potest  venire 
ad  me,  nisi  fuerit  ei  datum  a  Patre  meo  (Joann.  vl, 
66);  et  (Matth.  xm,  11)  :  Yobis  datum  ett  nosu 
mytterium  i  regni  coelorum,  illit  autem  non  e$t  datum; 
et  (Ibid.  xi,  27),  Nemo  novit  Fitium,  atst  Pater, 
neque  Pairem  quit  novit,  niti  Filius,  et  cui  voluerit 
Filiusrevelare;  el  (Joan.  Y,  21) ,  Sicut  Pater  viriftcat 
mortuos,  ita  el  Fitius  quos  vult  vmficat :  et  (I  Cor. 
xn,  3),  Nemo  potest  dicere  253  k  DominumJesum,  nisi 
in  Spiritu  sancto.  llis  divinarum  vocum  auctoriia- 
tibus  erudili  gratisis  agamus  Deo ,  qui  dedit  nobis 


qoam  aub  judicio  ejus  innocens  perit.  Sicut  enim  C  spiritum  fidei  et  virtutis,  continentiae  et  charitatis, 


hie  ipse  insignis  grali:e  praedicator  alibi  ait  (Aug 
hb.  de  Grat.  et  Lib.  Arb.  cap.  23) ;  •  Reddit  omnino 
Djus  et  mala  pro  malis,  quoniam  juttus  est ;  el  bona 
pro  malis,  '  quoniam  bonus  est;  et  bona  pro  bonis, 
fBOniaai  justus  et  bonus  est :  tantummodo  mala  pro 
bjuis  non  reddit,  quoniam  injustus  non  est.  Heddit 
ergo  maia  pro  malis,  pomam  pro  injustitia ;  et  reddit 
bomspro  maiu,  gratiam  pro  injustitia;  ei  reddit  bona 
pro  ftonij,  gratiam  pro  gratia.  Cum  aliqui  percunt, 
tum  dubitemus  ipsoruin  meritis  deputari  quod  pe- 
reunt;  quosutique  po?sct  Deus  misericorditer  li- 
berare,  si  vellet.  s  Et  cum  aliqui  liberantur,  non 
audeamus  definire,  quod  digni  fuerint  liberari ;  quos 
alique  poasct  Deus  juste  damnare ,  si  vellet.  Quare 
autem  non  nmnes ,  aut  quare  illos  potius  h  quani  illos  ^ 
Kberet,  nec  necessarium  est  quaerere ,  nec  possibile 
reperire;  cum,  omissis  discretionis  istius  causis, 
srirc  sufficiat  qood  nec  misericordia  justitiam,  nee 

•  Editi  hactenus,  et  in  se  et  in  Domino,  manifesto 
errore,  quem  corrigunt  mss.  Joliensis  et  Remig.,  ex 
qoo  edit.  AngusL 

•  Msa.  Joliensis  et  Remigianns,  totam  elationem 
tuam.  Edit.  Col.,  ejectioncm  suam;  sed  male. 
.    e  Mss.  Remig.  etJol.,  pradestinationem  scilicet. 
'   d  Forte  hic  addendum,  quicumque  (iberantur :  quae 
verba  nec  in  mss.  nec  in  editis  hacteuus  reperiun- 
tar,  nisi  in  Lugd.  receutiori. 

•  Edit.  Lot.,  Dtiac.  et  Colon.,  Heddet  omnino. 
f  Editi  hic  et  ter  in  sequentUras,  quomodo;  ubi 

vs  mss.  Joliensi  et  apud  August.,  quoniamjusiusest, 


sapientiae  et  intellectus ,  con>ilii  et  fortitudiiiis  , 
scientiae  et  pii»iatis  ac  timoris  sui.  Quae  bona  si 
non  dcdtaet  nobis,  qui  omnia  opcratur  in  omnibus 
(Ibid.),  prorsus  non  haberemus  in  nobis  :  ct  eum 
bis,  qui  non  cognoverunt  Dominum,  aut  cum  co- 
gnovissent,  non  sicui  Deum  gloi  ificaverunt ,  aut 
gratias  egcrunt,  sed  boc  ipsum  suae  eapientke, 
depuianies  slulti  facii,  l  et  obscurato  corde  eva- 
nueruni  in  cogilationibus  suis  (Rom.  i,  21) ;  cum  his, 
inquam,  sedcremus  in  lenebris  et  in  umbra  mortis, 
nec  querelam  habentes  de  pcena ,  nec  excusationem 
de  ignorantia,  nec  praesidium  de  natura. 

m  Nunc  jam  quod  sequitur  quale  sit  videamus. 
EXCERPTUM  IX. 

(Aug.  lib.  iii  de  Dono  Persevcr.  eap.  16.)  Sed 
aiunt,  ut  scribitis,  neminem  posse  correptionis  ttimu- 
lis  excitari,  si  dicatur  in  conventu  Ecclesiee  audien- 
tibus  multis  :  Ita  se  habet  de  prasdestinatione  defmita 

et  sic  de  caeteris  partibus  huju*  srntentiae. 

s  M<.  Joliensis  cum  edil.  Lugd.,  et  cum  atii. 

h  Ms.  Joliensis ,  quam  ittos.  fleli  jui ,  quam  illos. 

1  Hacc  verba ,  et  apud  eos  quibus  erant  profutura 
non  fecerit,  qu.x»  onnttebanlur  in  editis  omniltns, 
reslituta  habcs  ex  ms.  Joliensi,  et  antea  ex  ms.  Re- 
migiauo  in  append.  Auj»u>t. 

I  Ms.  Joliensjs,  regni  Dei. 

k  Ms.  Joliens-s,  Dominus  Jesus. 

1  Ms.  Joiiensis,  et  obtcurati  corde. 

m  Ms.  Joliensis,  Nunc  etiam. 


IM  S.  PROSPEW  AQUITANI 

•  senteniia  voluntatit  Dci,  ut  alii  ex  vobit  b  de  infideH-  A  pulum  non  exitiimo  debere  tvfficere,  nUi  koe  vel  aUquid 


fate,  acccpta  obediendi  voluntate,  veneritit  ad  fidem, 
vel  aceepta  perseverantia,  permaneatit  in  /ide;  cmteri 
vcro  qui  in  peccatorum  delectalione  remoramini,  ideo 
nondum  turrexittit%  quia  necdum  vo$  adjutorium  gra- 
tim  miterantit  erexit.  Verumtamen  si  qui  estis  nondum 
vocati%  quot  gratia  tua  pradettinaverit  eligendos,  ac- 
cipietit  eamdem  gratiam  qua  velitit  et  titit  etecti;  et  ti 
qui  obeditis,  ti  pmdestinati  estit  rejiciendi9  tubtrahen- 
tur  •  obediendi  viret,  ut  obedire  cettetie. 
RESPONSK). 
Stapeo  sanctitatem  vestram,  objeclionem  caltim- 
niantium  a  persona  defensoris  gratias  non  potuisse 
discernere,  et  verba  obtrectantium  ei  ipsi  qui  obtre- 
ctatoribus  suis  respondet  aptasse.  Uaec  enim  de  do- 


hujutmodi  addat,  utdicat :  Votitaque  etiam  iptam  obe- 
diendi  perteverantiam  a  Patre  luminum,  a  quo  detcen- 
dit  omne  dalum  optimum  et  omne  donum  perfectum 
(Jac.  I,  17 ),  tperare  debttis,  et  quotidianit  oratiombut 
potcere  :  atque  hoc  faciendo  confidere  non  vot  ettt  a 
prmdettinatione  poputi  ejut  atiemt ;  i  quia  etiem  koc% 
ut  faciatis,  ipte  largitur.  Abtit  autem  a  vobit  ideo  de- 
tperare  de  vobit9  quoniam  tpem  vettram  in  ipto  habere 
jubemini,  non  in  vobit.  Maledictut  enim  omnis  qui  spem 
habet  in  homine  (Jerem.  xvii,  5) ;  et%  Bonum  ett  con- 
fidere  in  Domino  k  quam  confidere  in  homine  (Ptat. 
civii,  S);i  quoniam  beati  omnet  qui  confidunt  in 
eum.  m  Hanc  tpem  tenentes,  tervite  Domino  in  timore, 
et  extultate  ei  cum  tremore  (  Ptat.  n,  II ).  Quoniam 


Cirina  caibolici  viri  quidam  nequiter  ei  nugatorie  B  <**  vita  mterna ,  quam  filiit  promissionis  prommt  non 


jactiiabant,  quod  qui  talem  Dei  gratiam  praedicaret, 
ut  fides  el  obedientia,  caeteraeque  virtutes,  et  in  eis 
usque  in  fiuem  perseverantia,  non  nisi  ex  dono  Dei 
haberi  posse  credantur;  consequens  esse  ut  talibus 
verbis  uteretur  ad  populum,  et  hujusmodi  dcnuntia- 
tkmibus  omnem  liberi  arbilrii  evitaret  industriam. 
Quod  quia  piissimus  doctor  litteris  eorum  ad  quos 
scribit  agnoverat,  d  ideo  254  dicit,  $**  aiunt>  ** 
tcribitit;  et  postea,  Itta  cum  dicunL  Ei  hoc  potuistis 
advertere,  non  ipsum  hax  dicere,  sed  eos  de  quibus 
dixit :  Sed  alunt9  ut  tcribitit;  et  ,  Itta  cum  dicuni. 
Quod  similiter  et  Aposlolus  ait  (Rom.  v,  8) :  Sicut 
aiunt  noe  quidam  dicere,  Faciamut  mala,  ut  veniant 
bona.  Inferius  autem,  ubi  plenius  ad  ista  respondet, 


mendax  Deut  ante  tempora  mterna ,  nemo  potettette 
securus,  niti  contummata  fuerit  itta  vka,  qum  tentatio 
ett  tuper  terram ;  ted  ■  faciet  not  perteverare  in  te  tis- 
que  ad  hujut  vitm  finem,  cui  quolidie  dicimut :  Ne  not 
inferat  in  tentationem  (Matth.  vi,  15). 

Videtisne,  obsecro,  quantum  dtstet  bic  sermo  ab 
eo  quem  composuit  malignitas  obloqueiitinm ;  qui 
suiduerunt  etiam  ea  qnae  255  recte  dicit  exqoisita 
verborum  fraude  corrumpere?  De  quo  °  idem  doetor 
rectissime  ait  ( Aug.  tib.  de  Dono  Persever.  e.  *2) : 
Dolou'  autem  vel  imperiti  medici  eet%  etiam  utUe  medi- 
camentum  tic  alligare,  ut  aut  non  prosit,  aut  obtit.  Et 
iterumde  siniiii  ineptia  (lbidem):  Nempe,  inquit, 
hoc  veritsimum  ett :  Ua  sane,  ted  improbissimum,  im- 


multo  manifestius  patet  •  quam  haec  ab  Xpso  nuir-  C  portunittimum,  incongruentittimum;  p  non  faite  eto- 


quam  taliter  dicta  sint ,  et  quantum  ei  hujusmodi 
praedicationis  forma  displiceat ;  quam  corrigens  et 
mundans  atque  emendans,  lolerabiliorem  audienti- 
bus  facit ;  quae  vera  suut  temperans,  quse  falsa  sunt 
resecans,  et  post  muha  adjiciens  ( Idem  lib.  de  Dono 
Pertcvcr.  cap.  22) :  Jam  vero  quod  iilit  verbit f  con- 
nectitur%  miror  ti  ullo  modo  potett  in  populo  Chritliano 
quitquam  infirmut  patienter  audire%  cum  dicilur  eit , 
Ei  ti  qui  obeditit%  ttiprmdettinali  estit  rejicienditksulh> 
trahentur  obedientim  viret ,  ut  obedire  cettetit.  Hoc 
enim  dicere,  quid  videtur  aliud  ette  quam  maledicere, 
aut  mala  quodam  modo  prophelaref  Et  post  baec  cum 
diceret  qualiter  de  liis  loquendum  esset  in  populo , 
proprii   sensus  verba  connexuit  dicens  ( Ibid.  ) : 


«71110,  sed  non  taiubriter  valetudini  humanm  mfirmiiatit 
appotito.  Non  igitur  necesse  estde  his  rationem  red- 
dere,  quae  et  ab  aliis  dicta,  et  ab  ipso  ostendlmus 
improbata;  ita  tamen,  ut  nihil  sibi  per  falsormn  ad- 
mixtionero  praeripi  pateretur  ex  veris.  Quamvis  enhn 
numquam  tam  insipienter  locutus  sit  ad  populum 
Christianuin,  ei  id  quod  mendax  obtrectatio  ineptis- 
skne  (inxit  4  borruerit ;  pia  tamen  constantique  do» 
ctrina  abundanter  probavit,  praedicandain  esse  Ec- 
clesiae  et  praedesiinaiionem,  in  qua  est  gratiae  256 
praeparatio;  et  gratiatn  in  qua  est  praedestinationis 
effectus;  et  praescientiam  Dei,  qua  anto  sascula 
seterna  qtiibus  esset  collaturns  sua  dona  praeseivit. 
Gujus  praedicationis  quisquis  est  impugnator,  aper- 


Illum  etiam  modum%  quo  l  utendum  ette  in  prmde-  D  tissimus  est  Pelagianae  elationis  adjutor. 
ttinationit  prasdicatione  not  diximut ,  ioquenti  ad  po-        Hoc  autem  quod  in  r  fine  posuistis,  superiori  ca- 


*  Editi,  tcientia.  Itss.  Jol.  et  Reutig.  cum  Ang. 
Hbro,  tententia. 

b  llaec  verba,  de  infidelitale,  absunt  a  mss.  Jol.  et 
Remig. ;  lejruntur  in  editis  omnibus,  et  io  libro  S. 
August  de  Dnno  Persever. 

«  Edit.  Yenet.  et  Lugdun..  obedientie?  viret. 

*  Sic  ms.  Jol.  Alins  editi,  ideo  ait. 

*  Ms.  Jolien^is,  quod  hcec  ab  ipto. 
f  Mt.  Jol.,  annectitur. 

*  Edit.  Lov.,  Duac.  et  Colon.  habebant ,  ti  pra- 
tciti  estit.  Mss.  Jol.  el  Remig.  cum  Lugd.,  Venet.  et 
edit.  Aug..  prcedetiinati  ettit. 

h  Ms3.  Jol.  ei  Hemig.  cum  Lugd.,  tubtrahvntur, 
•t  antea,  codex  Joliensis  obedistis. 
1  Ms.  Jol. ,  utendum  ettet  loquendo  ad  populum 


Aug.  lib.  de  Dono  Persev.,  apud  populum. 

J  Ms.  Jol. ,  qui  eliam  hoc. 

k  In  ms.  Jol.  desunt  hxc,  quam  confidere  m  ho- 
mine. 

1  Editi,  quia  beati.  Mss.  Jol.  et  Remig.  eum  Ye- 
net. ,  quoniam  beati.  Lugd.,  quam  beati. 

m  Edit.  Lov.,  Duac.  ei  Colon.,  Et  hanc  tpem. 

*  Mss.  Jol.  et  Remiff. ,  fociet  not  perteverare.  Abest 
vox  haec,  not,  ab  editis. 

0  Ms.  Joliensis,  idem  auctor. 

p  Ita  mss  Jol.  et  Remig.  cum  edit.  Oper.  August. 
Editi  vero  nostri  omnes,  non  fatsum  etoquio,  teinon 
talubriter  vaietudini  humance  infirmitatit  appoeittvou 

4  Ms.  Joliensis,  tnhorruerit. 

9  Editores  Lovanieuses,  et  qui  hos  annt  fetutt 


«01  UBER  IN  QCJO  PRCTPERUNTUR  AUCTORITAkLS  EPISCOPORUM,  LTC.  908 

piiulu,  nbi  Tyriorum  et  Sidoniorum  memio  facta  est,  a  cere,  in  quibus  nullt  est  obscuritas,  si  de  hde  prs« 
dtboit  copulari;  quia  etiam  in  libri  corpore  eidem      destinationis  et  gratiae  Dei,  ex  qua  est  omnium  bo- 
eaosae,  sine  cujusquam  diversse  disputalionis  inler-      norum  origo,  perseverantiaque  meritorum,  hoe  fe* 
j*etione,  connexum  est.  Uode  et  responsio,  quam      neatur  quod  habet  veritas. 
prxeedentibus  subdidi ,  potest  etiam  •  ad  ista  suffl- 

hic  in  marginc  observant  quod  quibus  respondet  boc  quotdam  in  ipso  ingenio,  etc. 

iihrd  S.  Prosper  atiquid  posuerant  quod  hic  non  po-  •  Ediii  liabebant  ad  istast  errore  manifesto,  qni 

nitur,  tx  cap.  44  libri  de  Dono  Perseverantim  Augu-  emendaiur  ex  mss.  J«>liensi,  et  ex  Remig.;einenda- 

Kim,  et  hoe  $ic  incipiebatt  Es  quo  apparet  habere  tusfueratin  edit.  Aug. 

ADMONITIO 

1N  LIBRGM  CUl  TITOLUI, 

PRiETERITORUM  SEDIS  APOSTOLICJE  EPISCOPORUM  AUCTORITATES 
De  Gratia  et  Libero  voluntatis  Arbitrio. 


EpittoUe  Ccctestini  papce  ad  episcopos  Galliarum  per  Prosperum  et  Hilarium  transmissm  subjici  solet  col- 
kctio  queedam  anteriorum  *edis  apottoiicm  pontificum  auetoritales  de  gratia  e.t  libero  arbitrio  complexa:  cui  inter 
seruntur  etiam  nonnulta  ex  Africanis  eonciliis  hac  de  re  statulat  a  Romanis  pontificibus  approbata.  Qum  quidem 
in  kunc  Uhum  dettinata  non  dubilatur,  ut  Semipelagianis ,  qui  tolis  sedis  apostolicm  decretis  se  manus  daturos 
erant  profeui ,  esset  retpontum.  Uuic  vero  cotlectioni  hunc  titulum  imposuerunt :  Praieritorum  sedis  aposto- 
licae  episcoporum  auctoriiaies  (seu  sentenlia?),  dc  gralia  Dei  et  iibero  voluntati*  arbitrio.  Ab  aiiis  quoque 
vocatur  koe  opusculum :  Regulae  apostolicx  sedis ,  quomodo  designatur  in  ultimo  capituio ;  denique  Compen- 
diOius  indiculus  dicitur  in  prmfatiuncula ,  citaturque  ab  aliis  sub  nomine  Decretormn ,  vel  Epistolae  Coelestini 
papat  ad  Gallos ;  ab  atiis  Capituia  generaliori  vocabulo  appetlatur.  Quod  quidem  opusculum  sub  Cmlettini  no- 
rndne  citatum  tegitur  ineunte  sexto  smeulo.  Nam  pontificts  islius  decretis  annexum  est  a  Diouysio  Exiguo,  tt 
eirca  idem  tempus  a  Petro  diacono  aliisque  qui  in  causa  fidei  ex  Oriente  Romam  missi  sunt ,  Ixbro  de  lncarna- 
tione  ei  Gratia  D.  N.  Jesu  Christit  ad  Fulgentiumt  capite  octuvo,  et  nono,  tamquam  Cmlestianm  epistotce  ad 
Galtos  pars  qnadam  citatum  repcritur.  Exin  a  Cresconio  episcopo  Africano  in  fine  sum  cotlectionis  eanonum 
cxrca  annum  Christi  690  emistm ,  eidem  pontifici  ascriptum  legitur.  Tum  denique  posterioribus  tmcutit  a  Floro 
magistro,  Eeclesim  Lugdunensis  nomine  scribente  adversus  Scotum  Erigenam ;  ab  Hincmaro  Remensi,  lib.  de 
Prmdestin.  eap.  22 ;  Lupo  Ferrariensi  abbale  in  Collectaneis  qumst.  2 ;  Remigio  Lugdunensi9  in  libro  de  Tribus 
Epistolis  cap.  23 ;  Yvone  Carnot.  et  aliis  plurimis  hmc  Capitula  Cmlestino  papm  inveniuntur  fuisse  adjudicata. 

His  emnibus  testimoniis  abunde  probatum  videbatur  hocce  opusculum  Conestini  esse  agnoscendum.  Qvm  tamen 
opmio  tot  conjecturis  obviantibus  impugnalur,  ut  ab  omnibus  fere  eriticis  jam  ab  ea  discessum  esse  agnoscamus. 
Et  i*  quidem  ex  slyli  eorum  disparitate ,  ab  eo  qui  in  epistola  Ccetestini  etucet ,  ejusdem  esse  neaatur.  2°  Ju~ 
dkes  advocantur  Joannes  Vuendelstinus,  qui  codicem  Canonum  et  Decrelorum  Pontificiorum  ediiiit  Moguniim  an- 
no  1525;  Crabius  qui  anno  1538  prioris  censuram  atiquo  modu  temperatam  in  Conciliorum  Collectionibns  tran- 
tcripsit;  item  alii  qui  idem  prmstaruntt  Surius  anno  1551 ,  et  Nicolinus  anno  1581.  Ceetestino  pariter  abjudicant 
emineiitissimi  doctissimique  cardinales  Antonius  Carafa,  et  Ccesar  Baronius ,  quibus  adde  Franciscum  Suarezium 
m  Prolegom.  6  de  Uratia,  cap.  1,  num.  11 ;  Jacobum  Sirmondum  in  notis  ad  tom.  1  Concil.  Gallimt  et  Gerardum 
fossium  lib.  i  Hist.  Pelaa.  cap.  5,  qui  tamen  ultimus  uartim  Cmlestini ,  partim  Gallorum  S.  Auguslini  disci- 
pulorum  esse  putat  Capitula ; '  qnia  videlicet  ab  his  collecta  oblataque  Ccelcstino,  hujus  nomine  et  auctoriiate 
postta  fublicala  sint.  3*  Si  Ccelestini  essent ,  et  ab  eodem  epitiolce  suce  ad  Gallos  fuissent  subjecta,  quomodo 
dreumfercbanlur  hactenus ,  aliquam  procul  dubio  eorum  meutionem  ipse  habuisset ,  cum  tamen  illorum  nutlute- 
wus  ibi  meminerit.  Non  etiam  hanc  epistotce  apposuisset  clausutam :  Deus  vos  iticolumes  custodial,  fratres  cha- 
rissimi ,  quce  finem  epistolee  Ccelestianm  demonslrat.  ' 

4*  Cum  S.  Prosper  Collalorem  exagitans  omnia  adveriuseum,  tum  Conciliorum,  tum  pontificum  Romanorum 
tnffrayia  aggerat,  eumdemque  urgeat  auctoritate  non  sotum  Innocentii,  Zosimi ,  Bonifacii ,  sed  et  ipsius  Cosle- 
stini ;  nefas  est  suspicari  quidquam  ab  eo  auctore  omittendum  fuisse  e  decretis  a  sede  apostolica  contra  adversa- 
rios  gratice  vromutgatis.  Coslestini  porro  unicam  commemorat ,  quee  est  ad  Gatlos ,  epistolam  :  quce  ut  auctori- 
tatem  doctnnanufue  Augustini  de  graiia  Christi  mirum  quantum  efferat ,  de  doctrince  lamen  iptius  articutis 
probatsonibusque  prorsus  silet. 

5*  Vincentiut  Lirinensis  presbyter  et  monachus  ptwnmum  laudans  eamdem  Qxlestini  epistolam,  Commonitorii 
sui  adversus  hcereses  cap.  ult.t$ed  etPhotius  patriarcha  Cvnstantinop.  tonge  posterior  eam  in  Bibliotheca  recen- 
Sfas,  pari  uterqua  sitentio  prceterit  dicta  Capitula.  Quod  argumento  est  neutri  fuisse  comperta9  sallem  ut  Cce- 
Ustini  Papce  opus.  Num  eredibite  auoaue  eadem  epistola  utum  fere  Vincentium,  ad  tuendas  Semipelagianorum 
partes%  «t  tam  evidenter  damnatos  in  Capitulit  annexis  agnovisset. 

(T  Non  eum  loquendi  modum  hujus  c ompilationis  auctort  nec  eam  auctoritatem  usurpat,  quee  summum  ponti- 
ficem  prm  $e  ferant.  Piuries  enim  altegans  Romance  Eeclesice  prassules,  lnnocentium  puta  et  Zosimum,  nusquam 
eos  prmdecessores  suos  appellat.  Dcinde  ita  passim  toauitur,  ut  pontificum  Romanorum,  et  scriptorum  etium 
aliorum  se  prodat  discipulum,  nedum  pontificem  Romanum.  Exempli  gratia  :  Nos  piissimi  Patres  do- 
cuerunt ;  Aposlolics  sedis  nos  scripta  docuerunt ;  Magistris  nostris  obloquunlur.  Et  atibi :  SacratUsiuia 
besti  Apostoli  sedes,  per  ministerium  praesuium  suorum,  eic.  Reclores Ecclesiae  Rowana  ;  Apostolict 
aatistites. 

7*  Erroris  occasionem  dedit  Dionysius  Eaiguust  cum  epistolce  Catlestini  annexuit  capitula.  Ex  ipso  enim  Cr&> 
sconiust  Petrus  Diaconust  omnesaue  noni  scecuU  scriptores  qui  pro  Christi  gratia  deceriarunt.  At  si  inspiciatut 
curiosius  Codex  Dionysiiy  nihil  aeprehendetur  ex  quo  statuere  ticeat,  Capituta  ista  partem  esse  epistolte  S.  Coi* 
lestiui  :  e  contra  vero  hoc  fuisse  IHomjsii  cousiliumt  ut  unum  ab  altero  discerneret ,  clamant  ipnus  codicis  se~ 
rieSf  ei  afectatm  distriminis  notcet  qum  in  eo  conspiciuntur.  Quoties  enim  unius  pontificis  scripta  ab  alterius 
tcriptis  secernere  vultt  hunc  semper  titulum  initio  primi  decreti  seu  epktolm  prapon\t>  Incipiuut  Decreta  N. 

PatroIm  LL  7 


f»3  S.  PROSPERI  AQUITANI    ^  2C4 

papae,  quem  non  repetit  initio  tubseqnentium  ejutdem  pontificis  decretorum,  seu  epistotarum.  i*  Hanc  porre 
dittincttonit  notam  legere  eti  in  (ronte  Auctoritatum  de  gratia  :  Incipiunt  Praeterilorum  sedis  apostolic*  epi- 
tcoporum  Auctoritates  de  gratia  Dei.  2°  Initio  cujusque  ejutdem  pontificit  epittolce  auctoris  nomen  numqumm 
omittitur :  Cmlettini  autem  nomen  in  capite  Sententiarum  de  gratia  non  apparet :  ex  quo  coniicitur  auctoris  nomm 
vet  ignoratte  Dionysium,  vel  ex  consilio  omisisse.  5°  Majorem  etiam  discrimmit  notam  huic  scripto  appoeuit9 
quam  aliis  diversorum  Pontificum  epistolis.  Legimut  enim  in  fine  capitutorum  hanc  clausulam  :  Expliciunt 
auctoritates, etc.f  omisto  ubique  Cmtettini  nomine.Qum  clausula  timititve,  nec in  fine totiusCodicis  reperitur  :  ut 
videatur  omnem  erroris  viam  circa  sententias  illat  pmcludere  votuisse :  nec  atiam  ob  causam  commonitorium 
istud  epittoim  Coelestini  annexuitte,  quam  quia  noverat  occatione  hujut  epittotm  fuitse  exaratum ,  timulque 
Prospero  traditum. 

8*  Codex  Romanns  antiquus,  cum  omnes  seu  dogmaticas  seu  decretales  Pentificum  Romanorum  Epitiotat,  et 
inter  alias  qum  Cmiettini  papm  tunt,  cotlegerit,  epistotam  ad  Gatlos  omisit,  non  alia  certe  ratione ,  niti  quia 
nihil  dogmatis  continebat :  continuisset  autem  plurimum ,  si  pars  episiolm  essent  Capituta.  Non  igitur  pro 
Ccelettini  decreto  agnita  est  hmc  collectio  Leonis  tempore,  a  quo  prmdecessorum  suorum  decreta  codici  inserta 
probabile. 

Hcec  autem  momenta  antea  altatorum  pro  Cmtestini  partibut  etficaciam  in  dubium  adducunt.  Unde  factum  ett, 
ut  atium  ab  illo  Pontifice  auctorem  invettigare  nisi  fuerint  quidam  critici  ;  cumque  nemini  probabitius  tribui 
potu  hoc  opus  judicarent,  quam  S.  Prosperof  eiattignare  non  dubitaverint,  deficientibus  licet  cum  antiquorum 
tuffragiit,  tum  manutcriptorum  tettimoniit.  In  hanc  vero  opinionem  adducti  videntur,  V  Ex  qumttionum  qum 
a  Prospero,  et  ab  auctore  Capitulorum  ventitantur  affinitate,  atque  ex  ipto  etiam  tractandi  modo.  2°  Adducitur 
in  testem  Hincmarut%  qui  in  tibro  quem  tcriptit,  de  non  Trina  Deitate,  allegat  Decreia  Goelestini  papae,  ex 
cujus  delegatione  beaius  Prosper  hinc  exortam  haeresira  per  auctoritalera  Scripturarum  et  doctrinam  beati 
Augustini  revicit  et  compressit  in  Galliis.  Undehujus  suspicionis  aucter  ditcrimen  excogitavit,  inter  operaqum 
privato  %eto  ipsemet  Prosper  aggressus  est,  et  qum  ex  deiegatione  summi  pontificis  exaravit.  Inittis  videticet  abt- 
trutiores  qumttionet  futiut  expenditte,  in  his  perptiuca%  eaque  omnibus  obvia  vix  attigitte,  ne  ab  ea  brevitate, 
qum  fidei  profettionem  decet  maxime  ,  longiut  ditcederet. 

Verum  etti  in  confetto  estet  (ut  opinantur  nonnutti)  Prosperum  a  sede  apostotica  delegatum  esse  ad  propu- 
gnandam  Ecctesim  catholicm  de  gratia  Christi  doctrinam  ;  nimis  lamen  constringetur  ista  delegatio,  ti  ad  pauca 
hmc  brevissimaque  capituia  fuerit  coarctata ;  ita  ut  in  ea  opinione  pene  certum  sit,  quidquid  tcriptorum  de  gratia 
evutgavit  sanctus  Prosper,  saltem  post  Romanam  profectionem,  id  omne  ex  Romanorum  pontificum  prcescripto  ak 
ipso  editum  esse,  et  quasi  fidei  portionem  atsertas  ab  eo  esse  propositionet  itlat,  quat  Ubrit  snis  advertut  Semi- 
pelagianot  defendit :  ad  quod  probandum  adducitur  locut  Prosperi  in  responsionibus  ad  objectiones  Vincentia- 
nas,  ubi  sic  ait :  Propositis  si^illatim  sedecim  capi  ulis,  sub  uno  luoque  eorum  sensus  nostri,  et  fidei  quah 
contra  Pelagianos  ex  apostolicjs  sedis  auctoritate  defendimus  (Pnefat.  Resp.  ad  Objed.  Vincentianas). 
Ex  quibus  evanescit  discrimen  supra  invectum.  Qua  de  re  contuti  potest  admonitio  prmvia  tupradictit  objectio- 
num  Vincentianarum  retpontionibut. 

Deinde  ad  Hincmarum  quod  attinet ,  nec  in  eo  quidem  loco,  qui  profertur,  detegationem  Prosperi  ad  Capi- 
tula  ista  vel  tcribenda  vel  promulganda  refert,  sed  ad  ea  potiut  omnia  qum  reversus  in  Galliam  vel  tcriptit  vel 
disseruit.  De  his  enim  loquitur  Hincmarus,  in  quibus  Prosper  haeresim  per  auctoritatem  Scripturarum  et  do- 
ctrinam  beati  Augustini  revicit  et  compressit  in  Galliis.  At  nulto  e  Scripturis,  nulto  ex  Augnstini  doctrina 
sumpto  argumento  pugnat  auctor  capitutorum  degratia,  ted  ex  tota  Ecclesice  Romance  auctoritate,  partimjn  pon- 
tificum  decrelis,  partim  in  Africanis  decretis,  quw  tua  approbando  feceratt  partim  denique  in  solemnibut  ejut- 
dem  precibus  ccerimoniisque  contenta.  E  contra  vero  pluribus  aliis  tocis  de  Prosperi  detegatione  ita  termonem 
facitf  ut  numquam  eum  non  tegati  pertona  indutumt  numquam  non  tegationit  jure  et  auctoritate  tcribentem  indu- 
cat.  Denique  nec  isto  loco,  nec  utio  alio  Hmcmarut  atcribit  protpero  Capttula  :  quce  texcentit  tocit  inter  decreta 
Ccetestini  ab  eo  numerantur,  eoque  nomine  taudantur. 

Quod  vero  priori  toco  de  styli,  conceptuum,  doctrinee,  vocumque  \psarum  cum  Prosperianis  operibus  conformi» 
tate  objicitur,  lonaiusque  deductit  Tabutit  ab  Anteimioob  ocutos  statui  intenditur:  cum  abatiit9  ut  a  Qucsnellio, 
eadem  de  Leoninx  styli  cum  Capitutorum  genio  affinitate,  etiam  altatis  iocorum  pturium  comparationibut,  tta- 
tuantur  ;  idque  ab  utroque  prcrttilum  tit,  pott  malure  perpensa  utriusque  opera  :  veriut  forte  centebit%  qui  in 
opere  tam  brevi,  cujns  partes  omnet  tam  parum  atice  atiit  annexce  videntur,  mhit  certi  ex  tola  styli  comparatione 
ttatui  potse  pronuntiabit. 

Hanc  eamdem  coltectionem  denique  Quetnelliut,  quam  nec  Cceteslino  nec  Prospero  convenire  contenderat,  tue 
tandem  Leoni  assiynavit,  quem  jam  duorum  de  Vocatione  Gentium  librorum  parentem  asseruerat :  ab  iilo  autem 
compactum  esse  compendiosum  hunc  indioulum  existimat,  non  ex  quo  itle  pontificatum  gettit,  trd  dum  diaconi 
fungent  munere%  Ccetettino  papce  minittraret :  in  utroque  enim  opere  idem  ingenium  consiliumque,  ttytum  eum- 
dem  deprehenditse  se  profitetur.  1°  Quia  utriusque  scripti  idem  scoput ;  ut  quid  prcecise  ab  homine  catholice 
credi  oporteat  ,  circa  pradettinationit  graticeque  divince  mysterium ,  sepositis  abstrusioribus  qucestionibus% 
fixum  habeatur.  V  In  utroque  opere  Semipelagiani  magis  quam  Pelagiani  impugnantur,  std  eadem  sobrietate 
eademque  modettia.  3°  Uterque  tancti  Auguttini  nomen  auctoritatemque  reticet ;  idaue  ex  contilio,  eo  quod  Se- 
mipelagiani  Augustinum  suggiltarent9  tamquam  qui  necettarium  modum  de  gralia  aitputant  excetsisset.  4"  Idem 
argumentum  ab  ecclesiasticis  precibus,  si  non  iisdem  terminis,  eodem  tamen  ingenio  et  contextura  sermonit  assu- 
milur.  Castera  tegi  possunt  in  codem  S.  Leonit  Operum  editoreet  iltustratore,  a  paaina  399  ad  405. 

Jam  vero  quo  lempore  etqua  occasione  conscripta  fuerinthcec  Capitula,  unde  Ccetestino  tribuia,  ejutque  an- 
nexa  epittolce,  tic  conjectare  fat  ett.  Cum  pott  S.  Auguttini  mortem,  quas  anno  Chritti  430  mentc  Augutto  con- 
tigit,  Galticanorum  presbyterorum  nonnulli,  epitcopit  tuis  conniventibus,  adversut  tanctitsimi  gratice  doctorit 
tcripta  vehementiut  insurrexissent ;  Prosper  et  Hilariut  Romam  te  contuteruntf  tedit  apottolicce  opem  auctorita- 
temque  imptoraturi.  Romas  tedebat  Ccelestinus,  cui  Leo  archidiaconut  tgregiam  in  administrandis  rebut  eccle- 
tiatticit  navabat  operam.  Exposita  Prosper  profr.ctionit  suw  causa,  tittcras  accepit  a  Ccelestino  ad  epitcopot  Gat- 
ticanos  dcferendat,  quibus  mirum  in  modum  commendantur  S.  Augustini  memoria  et  doctrina,  atque  ab  adver- 
sariorum  calumniis  vindicantur.  Porro  Gallicaniilli  presbylert  ex  eo  maxime  S.Augutlini  doctrinam  impetebant, 
quod  Romanm  tedit  doctrince  adversarctur.  Hcec  causa  Prospero  fuerat  Romam  petendi,  ut  satis  ipsm  pontificis 
littercc  innuunt.  Itle  autem  hoc  unum  agit  in  epistota,  ut  Gallos  doceat  nihit  ette  in  Auguttini  scriptit,  quod  ak 
apostoticm  sedit  doctrina  discrepet ;  immo  eum  a  Romana  sedit  episcopit  semper  inter  optimot  Ecclesim  dottores 
kabitum.  Quin  et  tcrinia  sedis  apottolicm  ditigenter  invettigari  juttit  Cmlestinut,  ut  inde  quidquid  ad  repdten- 
dam  GaUorum  proterviam  poterat  inservire  depromeretur,  tradereturque  Prospero  Romam  ea  de  causa  prcfecto. 
Leoni  fortt  tum  Diacono,  hanc  protinciam  cessisn  tx  muttit  probatur.  Ex  hit  memoriatem  indiculum  con-t 


w 


LIBER  IN  QUO  PROFERUNTUR  AUCTORITATES  EPISCOPORBM,  ETC. 


toe 


texuit  Leo,  qumel  Protpero,  eum  aliis  ejusmodi  scriptis  tradidit,  ut  illi  ad  refetlendat  Mauilientium  obje- 
ciienes  usui  esset. 

Ex  kis  omnibus  verosimilius  nobit  videtur  hoc  commonitorium  ex  Ceelestini  imperio  a  Leone  forte  concinnatum9 
et  Proeperi  utibut  eontraditum  :  eodem  ergo  tempore  eum  epittola  superiori9  id  ett  anno  Chritti  451. 


S.  PROSPERI 

AQUITANI 
LIBEB  CDI  TITCLUa 

PROTERITORUM   SEDIS   APOSTOLIC^E 

EPISCOPORUM  AUCTORITATES, 

DE  GRATIA  DEI  ET  LIBERO  VOLUNTATIS  ARBITRIO  •. 


Altat  CAPUT    III. 
271  Quia  nonnulli  qui  catholico  nomine  glorian-  A  liberi  arbilrii  defensores,  quid  de  gratia  Dei  senticn- 


lar,  in  damnatis  auiem  baereticorum  sensibus,  seu 
pnVtUte,  sWe  imperiiia  demorantes,  piissimis  dis- 
potatoribus  obviare  praesumunt;  et  cuni  Pelagium 
atque  Ccelestium  anatbematiiare  non  dubitent,  ma- 
gistris  tamen  nostris,  tamquam  necessarium  modum 
exce&serint,  obloquuntur,  eaque  tanlummodo  sequi 
et  probare  protitentur,  quae  sacratissima  beati  apo- 
stoli  Petri  sedes  contra  inimicos  gratiae  Dei,  per  roi- 
nisterium  praesulum  suorum  sanxit,  et  docuit  :  ne- 
cessarium  fuit  diligenter  inquirere,  quid  rectores 
Romauae  Ecdesiae,  de  hatresi,  quae  corum  tempori- 
bus  exorta  fuerat,  judicarint,  et  contra  hocenlissimos 

•  Colleciae  circa  annum  Cbristi  431. 

*  Editi  Mogunl.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  dum 


dum  esse  ceusuerint  :  iu  ut  etiam  Africanoruin 
conciliorum  quasdam  seutentias  jungeremus,  quas 
utique  suas  fecerunt  apostolici  antistites, b  cum  pro- 
barunt.  Ut  ergo  pienius,  qui  in  aliquo  dubiUnt,  in- 
struantur,  constituliones  sanctorum  Palrum  com- 
pendioso  manifestamus  indiculo,  quo  si  quis  non 
nimium  est  contentiosus,  aguoscat  omnium  dispuU- 
tionum  connexiunem  ex  hac  subditarum  auctoriu- 
tum  brevitate  pendere,  nullamque  sibi  contradictio- 
nis  superesse  rationem,  si  cum  catbolicis  credat  et 
dicat  : 


illas  comprobarent.  Edit.  append.  Aug.  ex  mss.  Corb. 
et  Leonis  operum,  editio  Quesnelli,  ut  in  textu. 


1NCIPIT  LIBER. 


CAPITCLUM  I.  Aliat  CAPUT  IV.  B 

Quod  Adam  omnes  hominet  lceserit,  nec  quemquam, 
tiist  Christi  gratia  posse  saburi. 

In  pnevaricatione  Adae  omnes  homines  naturalem 
possibiliutem  et  innocentiam  perdidisse,  et  nemi- 
Dero  de  profundo  illius  272  ruinae  per  liberum  ar- 
bitrium  posse  consurgere,  nisi  eum  gratia  Dei  mise- 
rantis  erexerit :  pronuntiante  beatae  memoriae  papa 
lnnocentio,  atque  dicente  in  epistola  ad  Curtbagi- 
neose  eoncilium  (Vide  inter  epist.  Innoc.  tomo  no- 
Hro  XX)  :  *  Liberum  enim  arbitrium  ille  perpessust 
ium  suis  inconsultius  utitur  bonis*  cadens  in  pratvari- 
aaiome  profunda  deriiersus  est ;  ei  nihilt  quemadmo- 
ium  exinde  surgere  posset  invenit :  suaque  in  tetemum 

•  Editio  Leonis  norissima,  Libero  enim  arbitrio 
ille  perversus.  Nostram  lectionem  margini  inscripsit, 
quaeest  etiam  editionum  Prosperi  et  Auguslini. 

b  Sic  mss.  et  editio  anni  1524  Mogunt.,  et  apud 
AugusL  tomo  II,  et  appeud.  tomi  X.  In  Leone  uovo, 
hufus  rtfffia  subjacuissel  oppreuus .  Aliae  Prosperi  edi- 


libertate  deceptust  b  hvjus  ruinm  latuisset  oppressu  nisi 
eum  post  Christi  pro  sua  gratia  reievauet  adventus, 
qui  per  novas  regenerationis  purificationem,  «  omne 
pmteritum  vitium  sui  baptismatis  tavacro  purgavit. 

CAPITULUM  II.  Alias  CAP.  V. 

Quod  nemo  sit  bonus  suis  viribus,  nisi  participatione 
ejus  qui  solus  est  bonus. 

Neminem  esse  per  semetipsum  bouum,  nisi  parti- 
cipationem  sui  ille  donet,  qui  solus  e&t  bonus  :  quod 
in  eisdem  scriplis  ejusdem  pontificis  sententia  pro- 
tesUtur  dicens  (Vide  ubi  supra),  d  Nam  quid  nos  de 
eorum  posthac  rectum  mentibus  cestimemtts,  qui  sibi  se 
putant  •  debere  quod  boni  sunt,  nec  tllum  considerant 

tiunes,  ruina  iacuisset  oppressus. 

«  In  mss.  Corb.,  preeteriti  vitmm. 

d  Editio  Mogunt. ,  Numquid  nos.  Apud  Aug.  toiri.  II, 
de  his  posthec  rectum  mentibus. 

•  Editi  Prosperiani  omnes,  deberi. 


10?  S.  PROSPERI  AQUITANI  209 

rigtti  quotidie  gratiam  contequuntur,  •  qui  tiue  Ule  Xjutorium  extotlunt  humani  arbUrii  libertatem,  dUtriett) 

gladio  veritatU,  f  velut  curnm  trantient  emputartu 
Quid  enim  tam  libero  fecUti  urbitrio,  quam  quod  uni- 
versa  in  nostrm  humililatis  consdentiam  retuiitti;  ot 


tantum  te  assequi  posse  confidunt  f 

CAPITULUlf  111.  Alias  CAP.  VI. 
Quod  nisi  gratia  Dei  conlinua  juvemur,  insidias 


tamen  instinclu  Dei  factum  esse  fideliter  sapienterque 
vidUti,  reraciter  fidenterque  dixUti?  Ideo  wiquequia 
prceparatur  voluntas  a  Domino,  et  ut  boni  aliquid 
agant,  paternis  inspirationibus  suorum  ipse  s  tangit 
cordafiliorum.  Quotquot  enim  Spiritu  Dei  aguntur,  hi 
filii  Dei  sunt  (Konu  vm,  14):  ut  nec  nostrum  deesu 
tentiamut  arbitrium,  et  in  bonis  quibutque%J&  volun- 
tatis  humanm  tingutit  molibus,  magU  illiut  valere  nou 
dubitemus  auxilium. 

CAPITULUM  VI.  Alias  CAP.  IX. 

Quod  omnis  tancta  cogitatio  et  motus  pim  voluntatU 

ex  D$o  sit. 

Quod  iia  Deus  in  cordibus  hominum,  atquein  ipso 
libero  opereiur  arbilrio,  ut  sincta  cogitatio,  pium 
consilitim,  omnisque  motus  bonae  voluntatis  ei  Deo 
sit,  quia  per  iilum  aliquid  boni  possumus,  sino  qvo 
nibil  possumus.  Ad  hanc  enim  nos  professionom 
klem  doclor  insiiiuit,  qui  cum  ad  totius  orbis  epi- 
scopos  de  divinac  gratiac  opitulatione  loqueretur : 
Quod  ergo,  ait  (Ubi  tupra),  tempus  intervenit,  quo 
ejus  non  egeamus  auxitiof  In  omnibut  igitur  aciibus, 
1  causisque,  cogilationibus,  moiibut,  adjutor  tt  pro- 
tector  orandut  ett.  Superbum  ett  enim,  ut  quidquam 
tibi  humana  natura  prmsumat;  ctamante  Apottoto  : 
Non  ettnobU  cotluctatio  adversus  carnem  et  tanguinem, 
ted  contra  principet  et  potettatet  aerit  hujua,  contra 
C  tpiritalia  nequitim  in  cmlcttibut  (Ephet.  vi,  12).  Et 
ticutipse  iterwn  dicit:  Infelix  ego  homo,  quU  me  Ube- 
rabit  de  corpore  mortis  hujus?  Gratia  Dei  per  Jetum 
ChrUtum  Dominum  nottrum  (Rom.  vn,  24);  et  Uemm: 
Cratid  Dei  tum  id  quod  tum%  et  gralia  ejut  in  me  vacua 
non  fuit%  sed  ptus  iUU  omnibus  laboravi;  non  ego  <w- 
tem,  sed  gratia  Dei  mecum  (I  Cor.  xv,  10). 

CAPITULUM  VII.  Alias  CAP.  X. 

Quod  gratia  Dei  non  solum  peccata  dimittat,  ted  etiam 
adjuvet  ne  committantur,  et  prmttet  ut  tex  implea- 
tur;  non  sicutait  Pelagiut,  facile,  quati  tine  gratim 
Dei  difficiliut  potsit  impleri. 

Illud  etiam  quod  intra  Carlhaginensis  synodi  de- 
creta  constitutum  est,  quasi  proprium  apostolicss 
sedis  amplcctimur,  quod  scilicel  tertio  capitulo  de- 


diaboU  tuperare  non  postumut. 

Neniioem  eiiam  baptismatis  gratia  renovatum, 
idoneum  esse  ad  superandas  diaboli  insidias,  et b  ad 
vincendas  carnis  concupiscentias,  nisi  per  quotidia- 
num  adjutorium  Dei  perseveranliam  bonae  conversa- 
tionis  acceperit  :  quod  ejusdem  antistitts  in  iisdem 
pagiuis  doclrina  conflnnat  dicens  (Vide  ubi  tupra) : 
Nam  quamvU  hominem  •  redemerit  a  prmteritU  ille 
273  Peccati*  l  tamen  tdent  iUum  iterum  potse  peccare, 
ad  reparationem  sibi,  quemadmodum  posset  Utum  et 
post  ista  corrigere,  multa  servavit:  d  quotidiana  ynm- 
stat  ille  remedia,  quibus  niti  freti9  confitique  nitamur,  B 
nuUatenut  humanot  vincere  poterimut  erroret.  Necesse 
est  enim  ut  quo  auxUiante  vindmut,  eo  iterum  non  ad- 
juvanle  vincamur. 

CAPITULUM  IV.  Atiat  CAP.  VII. 
Quod  per  Chrittum  libero  bene  utamur  arbitrio. 

Quod  nemo,  nisi  perChristum,  Ubero  beneutatur 
arbitrio,  idem  magister  in  epistola  ad  Milevitanom 
concilium  data  prxdicat,  dicens  (Vide  ubi  tupra) : 
Adverte  tandem,  o  pravittimarum  mentium  perversa 
doctrina,  quod  primum  hominem  ita  libertas  ipsa  de- 
ccpit,  ut  dum  indulgentius  frenis  ejus  utitur,  in  prm- 
varicationem  prmsumptione  •  condderet,  nec  ex  hac 
potuit  erui,  nisi  ei  providentia  regeneraiionis  statum 
pritiinm  libertatis  ChrUti  Domini  reformasset  advenius. 

CAPITULUM  V.  Aliat  CAP.  VIII. 
Quod  omnia  sanctorum  merita  dona  sint  Dei. 

Quod  omnia  sludia  et  omnia  opera  ac  merita 
sanctorum  ad  Dei  gloriam  laudemque  referenda 
sint,  quia  nemo  aliunde  ei  placeai,  nisi  ex  eo  quod 
ipse  donaverit.  In  quam  nos  sententiam  dirigit  beatae 
recordationis  papae  Zosimi  regularis  auctoritas,  cum 
scribens  ad  totius  orbis  episcopos  ait  (Non  exstai 
hmc  epittola),  Nos  autem  inslinctu  Dei  (omnia  enim 
bona  ad  auctorem  suum  referenda  tunt,  unde  natcun- 
tur)  ad  fratrum  et  coepiscoporum  nostrorum  contcien- 
uam  univtrta  retutimut.  Hunc  autem  sermonem  sin- 
cerissimaeveritatisluce  radiantem  tanto  Afri  episcopi 
bonore  venerati  sunt,  utita  ad  eumdem  virum  scri- 

berent  (Neque  hmc  epUtola  exslat):  lllud  vero  quod  D  finitum  est  (Vide  append.  p.  272)  :  Vi  quicumqua 
in  litteris,  quat  in  universas  provincias  curasli  esse  dixerit  gratiam  Dei,  qua  juttificamur  per  JesumChri- 
mitlendat,  potuitti  dicent :  c  iVoi  tamen  inttinctu  Dei,  >  ttwn  Dominum  nottrum,  ad  solam  remissionem  pecca- 
etc,  sic  accepimutdictum,  ut  illot,qui  contra  Dd  ad-      torum  valere,  qum  jam  commUta  tunt,  non  etiam  ad 


•  Locus  hic  plenius  legitur  in  epistola  inter  Angu- 
stinianas  181  sic  :  Sed  jam  itti,  qui  talet  fiinf,  nuttam 
Dei  gratiam  consequunturtqui  sine  iUo  tantum  te  atte» 
qui  posse  confidunt,  quantum  vix  illi,  qui  ab  iUo  po- 
stutant,  accipere  promerentur. 

t>  lia  inss.  Corb.  et  editio  bujus  epist.  iu  appcnd. 
tomi  X  August.  At  editi  omnes  Prosperiani  et  Leo 
novus,  ad  evincendas. 

c  Apud  August.  tom.  II  el  Leonem,  redenjitset. 

d  Ita  legitur  in  edit.  Moxuiil.  in  epistola  Iunoc. 
totn.  11  Oper.  Augusl.  et  in  append.  tom.  X  ejus- 
dem.  Caeieri  codices  Prosperiani  addunt  pariiculam 


atque.  Leo  novus,  omissa  hac  particula,  quotidiana 
prmttant  ilte  remedia. 

•  In  epistola  Innocentii  tom.  D  Angust.  locus  in- 
cipitab  his  verbis :  0  pravissimarum  menttumpervetsa 
doctrinal  Adverlat  id  tandem,  quod  primum  hominem, 
etc.,  tum  conciderit,  ubi  alii  concideret.  Idem  edtt. 
Leonis,  quae  postea  habet  potuerit,  pro  voce  potuti, 
et  in  flne,  adventu. 

f  Cdit.  Mogunt.,  velutcursum  tranvent. 

s  Editi,  iangat  corda  fidetium.  Aptius  cx  niss. 
Edit.  append.  tomi  X  August.,  tangit  corda  filiorum. 

h  In  Leone,  cautit,  cogtuttionibut;  nec  male. 


109  LIBER  IN  QUO  PROFERUNTUR  AUCTORITATES  EPISCOPORUM,  ETC.  tl* 

adjutorium,  m  non  committantur,  anatkema  $it.  Et  A  a  Doroino  peti,  rerum  ipsaram  monstrat  effeclus  : 


Uertim  quarto  capitulo  :  Ut  qui$qui$  dixerit,  gratiam 
M  perJetum  Chrittum  propter  hoc  tanium  no$  adju- 
ure  ad  non  peccandum,  quia*  per  ip$um  nobis  reve- 
iatur  ei  aperitur  inteWgeniia  mandalorum,  ut  tciamue 
euid  appetere  et  quid  viiare  debeamut ;  non  autem  per 
iUam  nobis  prmtari,  ui  quod  faciendum  cognovimus, 
etiam  facere  diligamu$  atque  valeamu$  ,  anathema  «/. 
Cum  enim  dicat  Apo$lolu$%  Scientia  in/lat,  charitae 
vero  eedificat  (I  Cor.  vm,  !),  275  valdempium  e$t 
ui  eredamu$t  ad  eam  qum  inflat  no$  habere  gratiam 
Chritti,  et  ad  eam  qua  mdificat  non  habere ;  cum  $ii 
utrumque  donum  D«,  ei  $cire  quid  facere  debeamue, 
ei  dUigere  ut  faciamu$f  ut  ccdificante  charitate,  ecientia 
nen  po$$it  in/lare.  Sicut  autem  de  Deo  $criptum  e$t% 
Qui  docet  hominem  $cientiam  (P$al.  xcut ,  10) ,  B 
itaeiiam$criplum  e$i:  CharitaeexDeo  e$t  (I  Joan.iv,!). 

*  ltem  quinto  capitulo;  Ut  qui$qui$  dixerit,  idee  nobi$ 
gratiam  ju$ti/icationi$  darif  ut  quod  facere  per  iiberum 

•  jubemur  arbitrium,  faciliue  po$$imu$  imptere  per  qra- 
tiam;  tamquam  $i  gratia  non  daretur,  non  quidem 
(atile,  ud  tamen  po$$imu$  etiam  $ine  illa  implere  di- 
9'ma  mandata,  anathema  $it.  De  fructibu$  enim  moit- 
iatorum  Dominu$  loquebatur$  ubi  non  ail%  Sine  me 
difftciliu*  pote$ti$  facere  :  $ed  aitf  Sine  me  nihil  pote- 
$ti$  facere  (Joan.  xv,  5). 

CAPITULUM  VIII.  Alias  CAP.  XI. 
Quod  preeter  statuta  $edi$  apo$tolicasf  omne$  orationee 
EccleetcB  Chri$ti  gratiam  reioncmJ,  qua  yenu$  huma- 
num  akmterna  damnatione  reparatur. 


qumdoquidem  ex  omni  errorum  genere  plurimot 
Deus  dignatur  atlrahere,  quos  erutos  de  potestate 
276  tenebrarum  transfcrat  in  regnum  Filii  chari- 
utis  suae  (Colo$$.  i,  13),  et  ez  fasis  ira  faciat  ?asa 
misericordise  (Rom.  u,  ti).  Quod  adeo  totum  difini 
operis  esse  sentitur,  ut  haec  efficienlt  Deo  gratiarum 
semper  actio,  laudisque  confessio,  pro  illuminatione 
taliom  vel  correclione  referantur. 

CAPITULUM  IX.  Alia$  CAP.  XII. 

Quod  gratiam  Dei  etiam  baptizandorum  te$tetur  in$ti- 
tuta  purgatiOi  cum  exorci$mi$  et  ex$ufftationibu$  ipt- 
ritu$  ab  ei$  abigunlur  immundi. 

Ulud  eliam  quod  circa  baptixandos  in  universo 
mundo  sancta  Ecclesia  uniformiter  agit,  non  otioso 
contemplemur  intuitu.  Cum  sive  parvuli,  sive  Ju- 
venes  ad  regenerationis  ventunt  sacramentnm,  non 
prius  fontem  vitae  adeunt,  quam  exorcismis  et  exsuf- 
flationibus  clericorum  spiritus  ab  eis  imroundus  abi- 
gatur;  ut  tunc  vere  appareat,  quomodo  princeps 
mundi  hujus  miitatur  foras  (Joan.  xu,  31),  et  quo- 
modo  prius  alligetur  fortis,  et  deinceps  vasa  ejus 
diripiantur  (Matth.  xn,  £9;  Marc.  m,  t7),  in  pos- 
sessionem  translata  victoris,  qui  captivam  ducii  cap- 
tivttatem  (P$ai.  lxvii,  49),  et  dat  dona  hominibus 
(Ephe$.  iv,  8). 

Bis  ergo  ecclesiasticis  regulis,  et  ex  divina  sum- 


ptis  auctoritate  documentis,  ita  adjuvante  Domino* 
Prseter  bealissimae  et  apostolicae  sedis  inviolabiles  G  conformati  [Forte  confirmati]  snmus,  ut  omnium 


saoetiones,  quibus  nos  piissimi  patres,  d  pestiferaa 
Boviutis  elatione  dejecta,  et  bonse  volunutis  exordia, 
et  incrementa  probabilium  siudiorum,  et  in  eis  us- 
•ue  in  finem  perseverantiam  ad  Chrisii  gratiam 
referre  docuerunt,  obsecrationum  quoque  sacerdo- 
taiiuro  sacramenta  respiciamus,  qusc  ab  apostolis 
tradiu  ,  in  toto  mundo  aique  in  omni  catholica  Ec- 
elesia  uniformiler  celebrantur,  ut  legem  credendi 
lex  statuat  supplicandi.  Cum  enim  sanctarum  ple- 
bium  praesules  mandata  sibimet  legatione  fungantur 
apud  divinam  clementiam,  humani  generis  aguut 
caosam,  et  tou  secum  Ecclesia  congemiscente,  po- 
itulant  et  precantur  ut  infldelibus  donetur  fides,  ut 
klololairae  ab  tmpieUtis  snae  liberentur  erroribus, 


bonorum  affectuum,  atque  openim,  et  omnium  itu- 
diorum,  omniumque  virlutum,  quibus  ab  initio  fldei 
f  ad  Deura  tenditur,  Deum  profiteamur  auctorem,  el 
non  dubitemusab  ipsiusgratia  omnia  bominis  merita 
praeveniri,  per  quem  fit  ut  aliquid  boni  el  velle  inci- 
piamus  et  facere.  Quo  uiique  auxilio  et  munere  Dei 
non  aufertur  liberum  arbitrium,  sed  liberatur,  ut  de 
tenebroso  lucidum,  de  pravo  rectum,  de  languido 
sanum,  deimprudenle  sit  providum.TanUenim  est 
erga  omnes  homines  bonitas  Dei,  ut  nostra  velit  esse 
tnerita,  quae  sunl  ipsius  dona,  et  pro  his  quae  largitus 
est,  aeterna  praemia  sit  donaturus.  Agit  quippe  in 
nobis,  ut  quod  vull  et  velimus  et  agamus ;  nec  otiosa 
esse  in  nobis  patitur,  quae  exercenda,  non  negligenda 


ut  Jodaeis,  ablato  cordis  velamine,  lux  veritatis  appa-  D  donavit;  ut  et  nos  cooperaiores  simus  grallae  Dei; 


real,  ut  hjereiici  catholicae  fidei e  perceptione  resi- 
piscant,  ut  schismaiici  spiriium  redivivae  chariUtis 
accipiant,  ut  lapsis  poenitentiae  remedia  conferantur, 
st  denique,  catechumenis  ad  regenerationis  sacra- 
menU  perductis,  ccelesiis  misericordiae  aula  rese- 
letur.  Raee  autem  non  perfunclorie  neque  inaniter 

•  Concilium  Carlhagin.  et  editio  Leonis  Operum, 
feriptam. 

•  Sic.  edit.  apnend.  t.  X  Op.  Aueust.  ex  mss.  Corb. 
et  Leonfs  edit.  Cacteri,  omisso,  liem,  In  quinto  ca- 
vituto. 

•  lti  ex  mss.  Corb.  edit.  Augusl.  Operuro.  Caeteri 
vero,  fubeamur;  et  post  aliquot  lineas,  $ine  me  nihit 
difeUtme.  Sed  minus  recte,  excepto  quod  priorisioco 


ac  si  quid  nobis  ex  nosira  viderimus  remissione  lan- 
guescere,  ad  illum  sollicite  recurramus,  qui  $anat 
omnet  Umguoree  no$tro$t  et  redimit  de  interitu  viiam 
no$tram  (P$ai.  cn,  3),  el  cui  quotidie  dicimus :  iV+ 
inducae  no$  in  tentationem9  $ed  libera  no$  a  maio 
(Matth.  fi,  13).' 

eiiam  tn  Leone  babetur,  jubemur,  non  jubeamur. 

d  Edil  Duac.  et  Colon.  cumLeonisOper.,  putifera 
n:vitati$  elatione. 

e  him&&.9  perfectione. 

f  Sic  edii.  appeud.  t.XOper.  Aug.  ex  mss.  Corb. 
et  edii.  Op.  Leonis.  Editi  Prosperiani  minus  bene, 
aitendilur9  sitie  his,  ad  Deum. 


tll                                                      S.  PROSPERI  AQUITANI  tlt 

277  CAPITULUM  X.  iiiai  CAPi,  XIII.  a  leronere,  iia  non  neceue  habemus  ulrnere.  Quia 

Quod  profundiora  aumtione,  nec  conUmnend*  «„,,  ad  «° n.JendnD  «"*■  ?ei  •  «*•*  0Deri. M  J^" 

nrc  penitut  atterendce.  t,oni  nlhl1  P«u»lus  subtrahendum  est,  satis  sufficere 

credimus,  quidquid  seoundum  pradicUs  regiriag 

•  Profundiores  vero  difflcilioresque  partes  incur-  apostolicae  sedis  nos  scripU  docuerunt ,  ut  prorsut 

rentium  quaeslionum ,  quas  latius  periractarunt  qui  non  opinemur  catboiicum ,  quod  apparuerit  praefixis 

haereiicis  restiterunt,  278  8'cul  non  auderaus  con-  senientiis  esse  contrarium. 

a  •  Haec  postremi  capituli  verba  multam  disputa-  habere  probetur.  Non  etiam  est  quod  suspicari  pos- 

tionis  materiem  erudiiis  praebuerunl ,  ut  statuatur  sit  aliquis,  hoc  loco  agi  de  initio  fidei ,  aut  sancto* 

quki  intelligi  debeat  per  profundioret  illas  difficilio-  rum  praedestinatione.  Si  quidem  de  lioc  ipso  Pro- 

retquepartetincurrentium  qumtionum,  qu*&  nec  audet  sperum  imer  et  Semipelagianos  tota  erat  disputa- 

contemnere  ,  nec  necette  pulat  atterete  ,  colleetiouis  tio ,  et  manifestisstme  apparet  a  Coelestino  iu  pro- 

hujus  auctor.  Nec  forte  valde  necessariuin  duci  de-  bari  docirinam  Prosperi,  sicut  reprobantur  placiu 

bet  magna  eonientione  investigare,  quid  signiflcare  Seinipelagianorum.  Et  si  vero  circa  praesentem  arti- 

fntenderil  qui  aperie  loquendum  sibi  non  credidit,  cuMim  aliquis  superessetscrupulus,  hoc  solo  discu- 

nec  ex  loco  obscuro  ullara  difficulutem  elucidari  titur  quod  declarat  Hormisdas  pontifex  in  epistolt 

ftpsse  est  censendum.  Undenout  vir  erudituski  om-  ad  Possessorem  ,  quam  citant  episcopi  Africani  in 
nibus  disptitationibus,  quae  nono  saeculo  exstiterunt,  g  Sardinia  exsules.  EpisJ.  inter  Fulgemianas  15  :  De 

de  gratia  Christi,  neminem  boe  loco  ad  ullam  opi-  arbitrio  elgratia  Dei%quid  Romana,  hoc  ut  cathoUea 

nionem  refutandam  esse  usum ;  cum  nec  ipsi  Semi-  tequatur  et  tervet  Eccletia,  in  variit  iibrit  Auguttini%  et 

pelagiani  illum  in  suas  parles  trahere  umquam  ten-  maxime  ad   Prosperum  et  Hitarium  ,  abunde  posse 

tas«e  legantur.  Hoc  solum  pr.o  certo  ipse  articulus  eognetci;  qiiisuni  ipsissimi  ejus  libri  de  Praedesti- 

operis  hujus  oonv-incit,  nihtl  inde  erui  posse,  ut  «ra-  natione  sanctorum.  Sed  de  hac  re  fusius  disserentea 

tiae  operi  qtidquam  subtrahatur.  Nec  etiam  hoe  Toco  consulere  licet  tura  edilorem  et  illuhtratorem  Ope- 

Irnuugiiari  valet  eorum  aliquid  quod  toU  colleetionis  rum  S.  Leonis  t.  II,  pag.  407  et  seq.,  tum  auctorem 

bujus  serie,  aut  in  ipsa  Coelestini  episiola  stabilitur ,  Bibliolh.  novae  Ccclesiasticorum  auctorum  t.  IV,  p. 

nec  etiam  quod  cum  his  connexionem  necessariam  90  et  91. 


ADMONITIO 

IN  LIBRUM  S.  PHOSPERI  CONTRA  COLLATOREM. 


Jnter  reprehentoret  doctrince  a  saneto  Augutlino  iu  librii  contra  Pelagianot%  ct  pradpue  in  pottremit  propu* 
gnatce,  celeberrimut  doctittimutque  erat  Joannet  Cattianut ,  pretbyter  et  abbat  Matsilice  in  Galliarum  cimtate 
non  ignobiti.  It%  ut  veritimiliut  apparet ,  e  minori  Scythia,  quce  una  erat  cx  Thracice  provinciit ,  oriundus,  drca 
annum  forte  350  aut  360,  et  in  uno  ex  monatteriit  quce  prcetepi  bethleemitanas  crant  proxima  educatut%  et  in 
humanioribut  litterit  non  mediocriter  cruditut,  quem  Protper  notter  ditputandi  utu  intcr  cot  quibutcum  degebat 
Mtattilice,  excelluitte  agnotcit ;  pott  peragratam  jEgyptum  ,  auditotque  prcettantet  jEgypti  totitudinum  incotat% 
cum  ipte  quoque  aliquamdiu  anachoreticam  vitam  duxittet,  Conttantinopolkn  profeclut,  a  S.Joannc  Chrytotiomo 
in  diaconum  attumptut,  tum  ab  ipto  ad  pretbyterii  honorcm  tublimatut ,  adita  Ruma,  anno  Chritti  405,  dtindc 
circa  annum  taltem  415  Mattiliam  te  recepit.  Qua  in  urbe  duo  monatteria  ,  virorum  unum ,  muiierum  ailerum 
cedificant ,  in  priori  tancti  Victorit  nominc  ex  tunc  ad  hcec  tempora  intignito,  monachit  prcefuit.  Quo  in  loco 
degent,  roganie  Cattore  epitcopo  Aptentit  Eccletim  in  tecunda  Narbonenti,  inttitutionet  contcriptit  regendit  cot- 
nobilit  a  Catlorc  inttitutit  accommodatat.  Hat  auiem  tum  temporit  tcriplat  patet%  cum  fcrvcreni  adhuc  circagra- 
tiam  ditputationet%  quandoquidem  jam  tum  Auguttini  doclrince  minut  omnino  quam  par  cttet  favere  animaaver- 
tatur,  erroneo  hoc  principio  praventut,  tatuth  notlrce  oput  a  nobit  tumerc  initium,  per  bonce  voluntatit  meritum  ; 
quod  tubindc  aDeoad  contummationem  pcrducatur :  hoc  ett  ditccrni  not  a  nobit  iptitt  hdberc  aliquid  quod  non 
acceperimuty  ct  proinde  potte  non  in  Domino  ,  ted  in  nobit  iptit  gloriari.  Sed  hcec  ab  eo  antc  Innocentii  aut 
Zotimi  in  Pelagtanot  tatat  tententiat  prolata  merilo  conjiciat,  pott  quorum  damnationem9  non  autut  fuittet  cum 
hujutmodi  hcereticit  aflirmare,  nihil  aliud  quam  legem  gratice  divinas  auxilium  dici  potte. 

Eodcm  auctorc  el  oratore,  etiam  collationum  tpiriiualium%  quat  cum  Orientatibut  monachit  habuerat%  teriem 
ttylo  committere  tutcepit.  Harum  decem  primat%  defunclo  citiut  Cattore  amico  tuo  ,  Leontie  epitcopo  Foroju- 
lienti ,  ct  Helladio  nondum  epitcopo*  nuncupavit.  Septem  tequenlet  precibut  tanclorum  Honorati  Aretatentit  et 
Eucherii  Lugdunensit  pottea  cpitcoporum  victut  compotuit,  anno  teriut  426.  Quibut  in  Collationibus,  inter  mul- 
ta  asdificationi  Lirinentium  monachorumf  quorum  utibut  dettinabantur%  ulitittima%  ei  iit  laudibnt%  quibut  a  mul- 
tit  virit  doctit  et  tanctit  decoratut  ett  Cattianut,  dignittima,  plura  etiam  tpartim%  et  maxime  tota  fcre  coltatione 
decima  tertia  tancti  Auguttini  circa  gratiam  doctrince  adverta  leguntur. 

Qua  in  re  Cattianut  periculotiut  errubat  quam  in  cceterit,  tum  propter  materice  dignitatem,  tum  propter  tem- 
porum  circumttantiat.  Pelagianorum  enim  errataRomce primum  anno  418  damnata  fuerant%  tumttatim  a  multit 
Orientatium  partium  conciiiit%  cum  itle  anno  teriut  426  collationem  hanc  decimam  tertiam  luci  commitit  :  in 
qua  quidem  idem  error  tpedaliut  continetur%cujut  jamin  tertia  collatione  tatit  cvidentvctiigium  deprehendebatur. 
Viro  ergo  tantce  auctoritatit  quantce  Cattianut  habebatur%  in  ipto  ditputationum  (crvore  novum  dogma  inferentet 
quod  auidem%  obtervante  Protpero,  nec  damnatce  ab  Eccletia  hcereti  utquequaque  conforme,  nec  doctrince  S.  Au- 
guttint,  qui  Pelagianorum  damnationit  part  maxima  (uerat,  omni  ex  parte  contentient  foret ,  fieri  omnino  non 
peierat%  quin  inde  turbatio  non  modica  enatceretur.  ISec  enim  erut  quod  erroret  in  cottatione  intertot  in  Chmre- 
monem  abbalem,  quem  toquentem  induxerat%  rejiceret,  quot  ipte  totit  ulnit  amplecti  te  ac  probare  tcttabatur.  Id 
autem  ei  in  votit  erat  cum  Collationet  evulgaret,  ut  propriot  tentut  tuit  depromerct%  cum  eorum  quibut  docendi 
munut  commitittc  timulabat  doctrinam  magnit  prceconiit  cxtolteret.  Aliit  quoque  ex  locit  tatit  manifctte  depre- 
hendebalur%  probata  ab  eo  omnia  Chceremonit  abbalit  pronuntiata ;  quod  quidem  tatit  prasttatte  te  ottenditt  cum 
hanc  doctrinam  nec  improbarit%  nec  objectione  vet  minima  in  dubium  revocari  pottc  demonttrarit. 

Hinc  contigit  ut  multi  in  Galliit  nottrit,  maxime  inter  tervot  Dei9  aue  nomine  tolent  detignari  monachi,  qul 
Uattiim  deuebant,  in  Auguttini  docirinam  inturgerent ;  ncc  dubium  ittot  Cattiani  auctoritate  in  erroret  9  cum 


113  *  LIBER  CONTRA  COLUTORElf.  2»  i 

mliit  s*j  sequacibus  inductot.  Erant  aulem  itti  Mattitientet  monachi  viri  clari ,  cl  in  omninm  virtutum  studio 
egregii9quorum  apud  pterosque  tanta  erat  de  probilatit  contemptatione  reverentia,  ut  hoc  tutittimum  tibi  mstima» 
rent9  quod  audirent  eot9  quorum  auctoritatem  tine  judicio  sequebantur%  atterere.  tiot  inter  eruditittimut  habeba- 
iur  Catsianus,  qui  etiam  tolut  cogitata  tua  tcriptit  publicare  non  timuerat. 

Bi  auiem  in  principio  cauthu  agentet,  tarditatem  tuam  culpare  maluerunt ,  quam  non  intellecta  in  Auguttini 
ducubrationibut  reprehendere ;  quidamque  eorum  lucidiorem  tuper  hoc  atque  apertiorem  ejut  expotitionem  vo- 
tmerunt  pottulare.  Patuit  tamen  postea  non  mtnut  exsuperbia9  cui%  omnium  maxime  pateni  quorum  virtutet  apud 
hominet  in  pretio  habenlur  quam  ex  naturali  ignorantia  aut  infirmitate  natat  horum  tenebrat.  Cum  enimjertuito 
altatus  ettet  in  Gailiat  liber  de  Correptione  et  Gralia,  quem  inttruendit  Adrumetinit  monachit  anno  427  Augu- 
tttnut  dettinaverat,  quo  in  tibro  omnibut  Mattitientium  objectionibut ,  quati  ex  indutlria  retpondebatur  ,  cum 
crgo  illi  tucem  hoc  in  libro  affulgentem  ad  profectum  tuum  cenvertere  debuittent,  et  omnium  dubitationum  tua- 
rum  nebulat  ditjicerc ;  majori  in  veritatem  quam  antea  exarterunt  odio  ,  hoc  inter  ccrtera  objicicntes,  a  nemine 
ecctesiasticorum  tractatorum  ante  Auguttinum  Pauii  toca  ad  tentum  prcedettinationit  applicata  :  quod  nulli 
maait  competit  quam  Cattiano  Gratcorum  librit  innutrito9  ex  quibut  potior  objectionit  huiut  natci  jpoterat  occatio. 

Qua  de  re  Prosper  et  Hilariut  cum  ad  S.  Augustinum  litterat  dediuent  eirca  annum  428  aut  429«  Ule  respon- 
dit  Ubrit  de  Prceaestinatione  Sanctorum  et  de  uono  Perseverantiee.  Quo  animo  libri  illi  a  Gallit  tutcepti  fucrint 
non  patet ;  patet  vero  hit  non  ttatim  topitat  tatium  dittidiorum  turbat. 

Superttite  adhuc  Auguttino,  Rufino  epittolam  tcriptil  S.  Protper,  in  qua  tettatur  te  hoc  dt  divitiit  misericor- 
dim  Dei  sperare,  quod  quos  tunc  libero  falti  arbitrio  tuoet  ab  humililalis  via  patiebatur  evagari9  non  usquequaque, 
neque  in  finem  ettet  intelligentia  fraudaturut ,  ted  hunc  iptum  wi  tonginquiora  progretsum  ideo  ab  eo  lardius 
revocari,  ut  oput  gralicB  ejut  majore  gloria  cetebraretur ,  cum  tibi  etiam  adversantium  corda  tubdidisset,  quibue 
sSevirtutum  ttudio  exortum  erat  periculum  ,  et  de  morum  probitale  discrimen.  Quod  quidem  postremum,  an  de 
Catsiano  intetligi  non  debuerit  merito  dubitatur,  quem  cmterit  longius  a  vero  aberrare9  ti  non  dogmatibnt,  taltem , 
tuendorum  dogmatum  tuorum  modo9  conttabat. 

Auguttino  autem  inter  beatot  attumpto9  Protper  et  Hilariut  Cattettinum  pontificem  adierunt9  detatvri  qve- 
retat  tnat  contra  quotdam  presbyteros  qui  dissensionet  moverant  in  Gatliit  adversut  doctrinam  S.  Augutlini,. 
nec  ejus  etiam  famat  parcentes.  Unde  in  celebri  illa  retpontione  tua9quee  tupra  edita  tegi  potett ,  arguit 
Cettestinut ,  quod  qui  tolo  presbyteratus  aradu  eminebant ,  doctrinam  Ecclesice  pro  libito  dijudicare  non  ve- 
rerenlur9  et  id  sibi  auctoritntis  quod  sotis  epitcopk  competeret  arrogarent.  Quibut  forte  verbit  notabatur 
tpeciatim  Cattianut  :  quod  eo  magit  pronum  ett  conjicere,  quod  primut  inter  epiteopot  ad  quot  dirigebatur 
hmc  epittola  legatur  Veneriut  Mattilientium  epitcoput  ex  Gennadio. 

Nec  tamen  Ccelettini  litterit  tedatas  turbce,  paxque  reddita  Eccletiit  Provincialium.  Cum  ergo  Ccelestino 
tuccettor  datut  fuistet  Xittut  teu  Sixtut  ///,  quod  contigit  26  Aprilit  432,  ex  Baronio,  aut  paucit  pott  men* 
tibut,  necesse  fuit  S.  Protperum  ilerum  ttyto  defensionem  Augustini  doctrincet  quce  in  odium  adduci  ca- 
iumniotit  tcriptis  non  desinebat ,  tuscipere.  Et  ut  omnibus  pateret  auos  in  erroret  taberentur  qui  tanto  doclori 
adversabantur9  decimam-tertiam  Cassiani  coltaiionem  evertert  sutcepit ;  qui  quidem  omnes  Augustini  adversariot 
doctrina  tuperabatf  nec  scripta  a  se  publicata  diffiteri-  poterat.  Hunc  tamen  ex  nomine  proprio  indigitart 
noluit,  ted  libre  titulum  fecit  Coutra  Collatorem,  id  ett9  contra  auctorem  Cotiationum.  In  vivit  tunc  tuptr- 
ttiUm  faisu  Cassianum  conttat. 

Hcec  vero  maxime  docuerat  Cassianus,  initium  bonce  voluntatis  fideique  aliquando  ex  Deo9  atiquando  vero 
ex  homine  ortum  habere;  agnoscenda  in  nobis  virtutum  semina:  iiberum  arbitrium  naturaliter  posse  ad  bonum 
incUnari;  hoc  quidem  aliquando  a  gralia  prceveniri9  ab  ejus  autem  tcepe  motibus  gralice  dona  antecedi.  Qum 
omnia  sanctus  Presper  Petagianorum  dogmatum  consequia  esse  probat.  Inde  enim  tequi  gratiam  stcundum 
merita  kondnum  dari ;  nec  tcesam  peccato  Adce  hominum  naturam ;  tales  errores  dudum  cum  Pelagianis  dogma- 
tibus  in  variis  episcoporum  synodis,  et  summorum  pontificum  epistolis  decretisque  in  eos  latis  esse  protcriptot; 
•  sancto  denique  Auguslino  in  scriptit  plurimit  a  (undamentit  evultos  et  dittipatot.  Unde  Catsiani  scripta 
apocrgphit  accentuit  Gelasius  papa  circa  annum  494,  in  concilio  episcoporum  Romw  habito. 

Ut  ergo  tanta  tux  concilietur  tam  egregio  Prosperi  nostri  operi,  quanta  omnino  potest;  utile  fore  lectoribut 
visum  est$  ti  iptam  Cassiani  collationem  decimam  tertism  (a)  Prosperi  responsioni  totam  prceire  curaremus. 
$me  perieuio  enim ,  immo  etiam  non  sine  aliquo  emotumento  tegetur  oput  se  solo  aliat  periculosum ,  si  cum 
um  htvicta  eximii  doctoris  retponsione  conferatur. 

(a)  tfanc  Collationem  Cassiani  cum  jam  inter  ipsius  aucloris  opera  ediderimus,  minime  de  novo  re~ 
rensendam  eam  pulamus.  Yidesis  igiiur,  leclor,  tomo  nostro  pauio  superiuri  XLIX ,  ubi  liabetur  cum  aliis 
Collationibus.  E»it. 

S.  PRQSPERI 

AQUITANI 

DE  GRATIA  DEI  ET  LIBERO  ARBITRIO  • 

LIBER  GONTRA  COLIATOREM, 

1D  EIT, 

PRO  DEFKNSIONE  S.  AURELII  AUGUSTINI,  HIPPONENSIS  EPISCOPI, 
CONTRA  CASSIAM  PRESBYTERI  LIBRUM,  QUI  TITULO  DE  PROTECTIONE  DKI  PRiBNOTATUR. 


Excutit  duodecim  defioitiones  Joannis  Cassiani,  de  gratla  et  libero  arbitrio,  contentas  colblioue  fpsius  tcrila  decima, 
tnquf ,  ona  eicepta  prima,  omnino  a  catbolica  veritate  dissidere  docel :  demonstrans  Augustini  recrebensores,  et  vaua 

*  In  antiquissimo  Corbeiensi  codicc  ante  annos  A  Liber  sancti  Prosperi  pro  prcedicatoribus  gratia:  Dei 
fcre  uongeutos  scripto ,  litulus  opusculi  bujus  csl,      contra  librum  Catsiani  prssbyteri,  qui  pranotatur  dt 


J«5 


S.  PROSPERI  AQUITANl 


S!6 


eMicere,etrectaimpugBare,etpravadefenderef  ipsisque  Pelagianorum  jam  peremptonim  armis  Intestiaam  bellum 
uoveotes,  Scripturii  divinis  siroul,  et  ecciesiasUcis  imperatoriisque  constitulionibus  rebellare. 


307  CAPUT  1. 

Calumniatorn  doctrinm  tancti  Auguttini  eo  ducunt,  nt 
mimici  gratim  credantur  ab  Eccletia  injutte  da- 
mnati.  tjnde  oriatur  major  neceuitat  eo$  refelUndi. 

Gratiam  Dei,  qua  Christiani  sumus,  quidam  di- 
eero  audent  a  sanctae  memoriae  Augustino  episcopo 
non  recte  esse  defensam ,  librosque  ejus  conira  er- 
rorem  Pelagianum  conditos  immoderatis  calumniis 
impetere  non  quiescunt.  Quorum  intus  inlerslrepeiis 
domestica  malignitas  non  minus  spernenda  esset, 
quam  foris  latrans  hxretica  loquacitas;  nisi  ejectis 
eitra  ovile  Dominicuin  lupis,  30g  •  qui  sub  no- 
mine  ovium  sunt  {Matth.  vn,  15)  suffragarentur,  es- 
sentque  ejusmodi  b  ut  nec  ordo  eorum  in  Ecclesia, 
nec  ingenia  despicienda  videantur.  Siquidem  haben- 
tes  speciem  pietatis  (II  Tim.  m,  5)  in  studio ,  cujus 
virtutem  diffilentur  in  sensu,  trahunt  ad  se  multos 
ineruditos,  et  non  habemia  c  spirituum  discretio- 
nem  corda  conturbant ;  atque  d  in  eum  stattim  de- 
ilucere  causam  Eeclesiae  moliunlur,  ut  dum  nostros 
aflirmant  non  veraciter  pro  gratia  e  fuisse  loculos, 
inimicos  gratiae  persuadeant  injuste  esse  damnatos. 
Non  ergo  negligendum  est  hoc  malum ,  quod  ab  oc- 
cultis  f  parvisque  seminibus  augetur  quoiidie,  et  ab 
orlu  suo  latius  longiusque  distenditur  ;  sed  studen- 
dom  est,  in  quantum  Dominus  adjuvat,  ul  fallacium 
calumniatortim  hypocrisis  detegalur,  qui  ex  ipsa 
injuriae  magnitudine ,  qtiam  in  uno  *  cunclis,  ac 

Protectione  Dei.  In  ms.  Joliensi  annornm  ferme  500 : 
Incipit  liber  Protperi  conlra  Ubrum  Cattiani  pre>by- 
teri,  qui  prmnotatur  de  Protectione  Dei;  id  est,  contra 
coilaiionem  tertiam  decimam,  habiiam  cum  abbate 
Chaeremone.  EdilioLugd.  an.  1559  :  DeGratia  Deit 
dhi  Protperi  contra  Castianum  Collalorem  liber.  Mo- 
giint.  anni1524,  et  aliae  subsequentes  :  Liber  tancti 
Protperi  [Ven.  Aquitani]  deGratia  Dei  et  Libero  Ar- 
bilrioy  pro  defentione  f  etc.  Ven.,  cui  ett  de  Prote- 
ctione  Deititulut.  — Scriptus  est  liber  contra  Gollato- 
rem  circiter  annum  Christi  432. 

•  Sic.  mss.  Corb.  Remig.  et  Jol.  cum  edit.  Mo- 
cunt.  Veneta,  et  app.  Op.  S.  Aug.;  editiones  amem 
Lugd.,  Lov.,  Duac.  etColon.,  post  vocem  lupit,  tub 
nomine  ovium  tuffragarentur. 

k  Mss.  Remig.  et  Jol.  cum  edit.  aniiquioribug 
Mogunt.  et  Ven.,  ut  nec  ordo  eorum  ,  nec  ingenia  in 
Eccletia  detpidenda  videantur.  Sola  Lugdun. ,  nec 
corda  eorum  in  Eccletia. 

«  Sic  ms.  Joiiensis.  At  Lovaniensis  editio,  An- 
tuerpiensis,  Lugd.,  Dtiac.  et  Colon.,  tpiritum  ditcre- 
tionit.  Moguntinensis  veroomniumprima,  quae  anno 
1521  ex  ms.  exemplari  Benedictinorum  montis  S. 
Jacobi  prodiit,  babet  tpirituum  ditcretionet ;  necali- 
ter  ms.  Corb.  et  edit.  Ven.  Alludit  S.  Prosper  ad  I 
Cor.  xn,  10.  Locum  aliter  legere  est  in  Lugd-  edit. 
el  ms.  Kemig. :  detpicienda  mdeanlur ;  ti  quidem  ha~ 
bentet  tpeciem  pieiatit  in  ttudio .  • .  trahant  ad  te 
multos . . .  conturbent :  atque  in  eum  ttatum  . .  .  mo- 
tiantur. 

d  Ms.  Remig.,  Mogunt.  et  Ven.,  in  eo  ttatu. 

•  Ms.  Jol.  cutn  Mog.  et  Ven.  adolt  vocem  fuitte. 
f  Sic  mss.  Jol.  et  Corb.  cum  Mogunt.,  et  Ven., 

et  Aug.  edit.  nova.  Alii,  pravitque.  Lov.,  Duac.  et 
Coion.,  iu  margine,  aliat  parvit. 


A  praecipue  apostoiica  sedis  h  pontificibus  inlulerunt, 
ab  300  tndoctis  et  parum  caulis  eicellentiorrs 
scientiae  judicantur,  et  misero  perversoqtie  successu 
4  facilemmendacio  consensumeliciunt.quia  reveren- 
tiam  sibi  pnesumptione  pepererunt.  Nec  enim ,  cum 
sint  bonac  opinionis  viri ,  creduntur  ullo  modo  tar- 
ditate  intelligenliae,  aut  leraeritate  judicii ,  J  in  su- 
perflu»  querelse  conclamationem  potuisse  prorum- 
pere;  ac  non  potius  magno  ingenio  et  vehementi 
kstudio  laborasse,  ut  subtilissimi  tractatoris  disputa- 
lionibus  comprebensis,  censura  l  nunc  dislrictior  et 
inspectio  sagacior  inveniret,  quod  antea  securus 
favor  et  benignitas  incuriosa  non  viderat- 

2.  Unde  ergo  m  hasc  difigentia  tam  severi  emersit 
examinis?  Undein  hanc  austeritatero  B  superciiium 

B  se  tetricae  frontis  armavit,  ut  mensuras  sensuum , 
pondera  locutionum,  numeros  syllabarum  insidiosus 
scrutator  eventilet,  maguumque  se  aliquid  °  eonfi- 
cere  praesumat,  si  catholico  praedicatori  notam  er- 
roris  afligat?  Quasi  incognitum  aliquod  opus,  et 
p  quod  hactenus  laluerit,  impetatur :  ac  non  illa  his 
morsibus  doctrina  lanielur,  quae  uovorum  haereti- 
corum  commenta  disjecit,  et  diabolicum  tumorem 
Pelagianae  elationis  elisit.  <t  Viginti  et  eo  amplius 
armi  surrt,  quod  contra  inimicos  gratiae  Dei  catho- 
lica  acies  ,  bujtts  viri  duclu  pugnat  et  vincit.  r  Et 
vincil,  dico,  quia  non  patitur  respirare  quos  vicit , 
et  in  quorum  excidium,  unam  cunctorum  sacerdo- 
tum  manu  sententiam  scripsit.  Pulsi  pontificio  et 

G  *  In  ms.  Joliensi  his  verbis,  in  «ne,  subjicitur,  id 
ettt  beato  Auguttino,  quem  tummi  pontificet  laudave- 
runt.  Sed  suspicamur  merum  esse  glossema  scribae 
amanuensis. 

h  Lugd.  edilio,  pontificatui. 

1  Ms.  Remig.  ac  edit.  Mog.  et  Ven.,  faeili  menda- 
cio.  Ms.  Jol.,  facile  pro  facilem,  aut  faciti. 

i  Edit.  Mog.  et  Ven.,  intuper  tum  quereim  concla- 
mationem.  Nec  bene,  ut  videlur.  Lugd.  omisso  m , 
tuperfluce  querelas  conclusione. 

k  Lugd.  omitlit  vocem  hanc,  ttudio. 

1  Edit.  Mojgunt.  et  Ven.,  centura  tunc  dittrictior 
et.  Hacc  omnia  non  leguntur  in  Lugd.  edit. 

m  Lugdun.  editio,  hctc  tententia. 

°  Sic  August.  append.  cum  ms.  Corb.  ac  Mogunt. 
et  Ven.  Lugd.,  tupercilium  tam  tetricce  frontit  arma- 
fdt  f  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  tupercilium  tam  tetrica 
frontit  te  armavit.  Ms.  JoL,  tupercitio  $e  tetricm  fron- 
tit  armavit. 

°  Ms.  Joliensis,  facere  prmtumat. 
v     p  Edit.  Ven.,  quo  hactenut. 

4  Ita  ms.  Jol.  Item  ms.  Corb.  Mogunt.  edit.  et  Ven. 
exceptis  his,  et  eo.  At  posteriores  editiones  habent, 
Viginti  annit  ampliut ;  el  omittunt,  tunt  quod.  Augu- 
stiuus  porro  conlra  Pelagianam  baeresim  pugnare 
anno  Cbristi  412  coepit,  scriptis  ad  Marcellinum 
libris  de  peccatoruin  Meritis  ac  de  Baptismo  parvu- 
Inrum.  Iste  ergo  S.  Prosperi  liber  viginti  et  amplius 
ab  hinc  annis  editus,  merito  refertur  in  annum  cir- 
citer  432. 

r  Sic  Mogunt.  Ven.  et  append.  Aug.,  ex  ms.Corb. 
Lugd.,  omisso  Et%  ut  postehores  quoque  omittunt. 
Vmcit  dico,  quia  non  patitur  retpirare  quod  vincit :  ei 
in  quorum  excidium  unum,  cunctorum  $aurdotum 
manu  tententiam  tcriptit. 


117  LIBER  CONTRA  COLLATOREM.  *f§ 

eommonione  priv aii,  •  qaerantur  de  feliciiate  nottrae  A  re,  referemas.  i  Qaas  etiam  ob  boc  tolam  interim 


victorise,  et  arment  in  noa  iinguat  suas,  qui  exsu- 
bre  a  veritata,  qoam  cives  esse  Ecclesiae  maltie- 
n»t:  oosiri  autem  concorporales  b  et  comparticipes 
gratiae  SIO  Chrisli,  cur  de  bia  arrois  qtiibas  com- 
mmiit  fidet  est  defensa,  caatantur  (V.  Contiitutio- 
wm  Vatentiniani;  infraappend.  pa^.  27i)?Cor  bellum 
eoafectum  retractant,  et  munitionet  aecurae  dudum 
pacis  infirmant  f  An  victorea  displicent,  et  victi  pla- 
eent;  untaque  inaoleniia  damnati  foventur  erroret, 
«t  pravilali*  invidia,  et  «  aoctoret  nostri  pnltentur 
et  judices?  An  vero  ita  se*  novornm  censorum  nor- 
maexactior  temperavit,  •  nt  et  nulla  eorum  quae 
excisa  sunt,  f  asserat ,  et  quaedam  ex  bis  qiiae  de- 
fensa  sunl,  respuatf  Ecce  salva  catbolicae  pace  vi- 


in  disceptationem  oportet  k  assumere,  qnia  ntrum 
ha  se  babeant,  non  potest  dubitari.  l  Scriptae  enim 
snnt,  et  aiictoris  sui  editione  publicatae:  nec  jam, 
an  sini,  qtiaerendum  est;  sed  quid  doceant,  demon- 
strandum.  Igiiur  311  «n  librocnjus  pratnntatio  est, 
de  Protectione  Dei%  vir  quidam  sacerdoialia  n  (Cat- 
tianus)%  qui  disputandi  usu  inier  eos,  n  quibuscum 
degit,  excellil,  abhalem  quemdam  (Charemonem) 
iniroducit  de  gralia  Dei  et  libefo  arbitrio  disseren- 
tem,  cujus  se  per  omnia  probasse  ac  suscepisse 
ostendit  sententiam :  ut  jam  non  cum  illo  nobis  sit 
negotium  ,  qui  forte  tales  opiniones  suas  aut  ne- 
gando  refuiaret,  aut  corrigendo  dilueret;  sed  cum 
isto,  qui  ad  instrumenlum  inimicorum  gratise  Dei, 


ctoriaevsalvaindisso!ubiIiumreverentiadecretorum9  B  ta,em  8luduh  Profcrre  doclrinam- 

2.  °  Quae  tamen  inter  iniiia  dispntationis  n  verita- 


parati  sumus  patronos  doctrinae  emendatioria  au- 
dire,  et  circumcisas  ab  omni  errore  lineas  f  subli- 
lissimae  discretionis  agnoscere.  Constituatur  k  in 
medium,  quod  l  de  novis  emersit  ingeniis. 

CAPUT  II. 

Gir  aggrediatur  uniut  Cattiani  potissimum  definitia- 
nes.  Cassiani  prima  definilio  catholica.  A  aue  poslea 
insipit  introduci  definitio%  qua  docetur  multos  ad 
gratiam  venire  sine  gratia. 

f .  Et  ne  ad  obscurandam  scientiam  doctiorum ,  ea 
eiagitare  videamur,  quae  vulgus  ignobile  et  procax 
iaeptorum  loquacitas  intemperanter  effundit;  unius 


tis  pietate  non  dissonat,  et  juslo  bonorari  praeconio 
roereretur,  nisi  praecipiti  v  iaevoque  progressn,  ab 
incboata  rectitodine  deviarel.  Nam  post  comparatio- 
nem  agricolae,  <i  cui  formam  tub  gratia  ac  fide  vi- 
ventit  aptavit,  et  cujus  infruetuosum  esse  dixit  la- 
borem,  nisi  per  oronia  Dei  auxitio  juvareiur,  intulit 
deflnitionem  r  calholicissimam,  dicens  :  Quibus  ma- 
nifeste  colligitur,  non  sotum  actuumt  verum  etiam 
cogttationum  bonarum  ex  Deo  esse  •  principium :  qui 
nobis  et  initia  sanctas  voluntatit  impirat,  et  virtutem 
atque  oppartunitatem  eorum  quce  reete  cupimut,  tribuit 
peragendi.  Omne  enim  datum  bonum,  et  omne  donum 
perfectum  desursum  ett%  descendens  a  Patre  luminum 
potissimam  definitiones,  qaem  non  dubiam  est  iliis  Q  (Jacob.  i,  17)  :  qui  et  incipit  quce  bona  sunt%  et  ex- 
omnibas  in  sanctarum  Scripturarum  studio  praesta-     sequitur,  et  consummat  m  nobit,  x  dicente  Apottolo 


•  Lngd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  quati  de  fetici- 
ttte  nostree  victorlee.  M*.  Joliensis  omittit,  quasi.  Edi- 
lio  vero  Mogunt.  sequentem  senlentiam  cum  praece- 
deote,  ceu  Uuo  unius  sententia  membra,  conneclil, 
*l  loco  querantur.  arment;  babet,  queruntur%  armant. 
Idem  exhibet  et  Veneta  editio :  at  sensum  hujus  loci 
s  praecedeniibus  distinguit  comate  et  majori  liltera 
iaitio  apposita. 

b  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  etCoion.,  ac  participet.... 
iefensata.  Ms.  Jol.  et  Corb.,Aug.edit.,edit.  Mogunt. 
et  Veri.  ut  in  texiu. 

«Sola  Lugd.  edii io,  auctores  displicent%  caeteris 
praetennissia,  tanta  insolentia. 

•  Lugd.  edit.,  novorum  sensuum. 

•  Moguni.  et  Ven.  edit.,  quod  et  nuila. 
f  Ms.  Joliensis,  asserant respuant. 

f  Mogunt.  et  Ven.,  subtilissimas.  * 

k  Ms.  Jol.,  in  medium.  Mogmit.  et  Ven.,  Contti- 


quia  utrum%  etc.  IIoc  ipsum.est  eiiam  in  ms.  Corb., 
sed  insertum  post,  oportet  assumi:  in  eoque  codire 
ame,  Quas  etiam  ob  hoc  solas,  praefixa  esi  particula, 
alibi:  qua  iudicaiur  alterum  ex  illis  duobus  dictis 
aiiunde  adscitum  esse.  In  ms.  Remigiano,  Quarum 
alibi,  quas  etiam  ob  hoc  solas  interim  in  disceptauonem 
oportet  assumi%  decreta  ob  hoc  solum  interim  oportet 
in  medium  adduci.  Ms.  Joliensis,  Quarum  teereta  ob 
hoc  solum  interim  oportet  in  medium  adducL 

k  Apud.  Aug.  ex  uis.  Corb.,  assumi. 

1  Mss.  Corb.,  Remig.  ei  Jol.,  purgatee.  Ed  ti«nes 
Mog.  el  Ven.,  tcripta  enim  sunt%  et  actorit  suiedi- 
tione  purgata ;  referentes  ad  decreta. 

■  Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.  addunt,  ordinis. 
Aberat  a  Corb.,  Mogunt.  et  Ven. 

B  Ms.  Jol.,  Mog.  et  Ven.,  cum  quibus.  Lugd.  edit., 
quibuscum  egit;  aliae  omnes,  quibuscum  degit. 

Edilio.   append.   Aug.  tom.  X,  ex  ros.  Corb., 


tuant  tti  medium ;  luin  pergunt  unius  lenore  senten-  j%  Qui  tamen9  id  est,  Cassianus.  Aliae  omnes  editiones, 

Uae,  usque  ad  baec,  loquacitas  intemperanler  effudit.      f~'   —  D™:«    n«-  '-- —  •  -«»»>»^i    -/«*•-•— 

tfithw,  etc.  Eodem  modo  distinctum  legitur  in  Lov. 
edit. 

1  Mannscriptos  Remigianos,  quod  de  novis  semper 
emertit.  Jam  tum  emerserant  aliaeconira  Augustiuum 
quaesiiones,  qnibus  responderal  in  opusculis  supra 
editis  contra  Gallos  ac  Vincentium  ,  et  ad  excerpta 
Genuensium.  Cum  vero  Cassiani,  Aogustiui  aemulo- 
rum  antesignani,  liber  fone  nondum  ipsi  innotuisset, 
aul  meliora  de  ingenio  alias  oplimo  sperasset;  nuuc 
landem  refellendas  suscipit  Cassiani  poiissimum  de- 
finitiones  quae  stylo  editoe  in  vulgus  circumferri  jam 
cccperant.et  in  quibus  nova  arte  oppugnari  videbatur 
doctrina  S.  Augustini. 

i  ln  edit.  Mogunt.  et  Veneta,  post  referemut  :Cujus 
iecrem ob  hecsoluminteiim  oporteiin  medium  adduci% 


cum  Jol.  etRemig  ,  Quce  tamen ;subaudi,  doctrina. 

P  Edit.  Lugd.,  lenique  progressu,  minus  bene  ut 
videtur. 

4  Ms.  Jn\.9cujusformam. ...tu>?n<j's,forte,  viventi. 

r  Ms.  Joi. ,  aefinitionem  calholicam. 

•  Ms.  Jol.,  principia. 

%  Ms.  Jol.,  dicente  etiam  apostole  Paulo%  quia  qni 
dat.  II.vc  verbn,  dicente  apostolo  arbsunt  ab  edil.  Mo- 
gunt.  el  Ven..  in  quibus  continua  oratione  hnbeltir 
post,  et  comummnt  in  nobit%  et  panem  ad  manducan- 
dum  proisiat,  ei  crescere  facit  fruclus  justitice  nostree. 
In  edit.  Lugd.,  Lovan.,  Du.ic.  et  Colon.,pauloaliier 
disiinguiiur  haec  senientio,  scilicet :  Qui  dat  temen 
teminanii,  et  panem  ad  manducandum ;  prafstabit  e$ 
crctcere  (aciet  (rucius  juttuiavesira. 


219  S.  PROSPERI 

(II  Cor.  ix,  10),  Qui  dat  semen  seminantit  et  panem  A 
ad  manducandum  prcestabit9  el  crescere  (aciet  fructus 
juttitia  vettrce.  Hie  ne  quis  potaret  nihil  superesse 
quod  per  liberum  agerctur  arbitrium,  non  irralio- 
nabiliter  adjecit  quo  probaret ,  non  auferri  illud  his 
donis,  sed  potius  roborari,  nisi  *  revolutum  ad  ini- 
quitates  suas,  ab  auxilio  Dei  se  b  mallet  avertere. 
Nostrum  vero  est,  inquit,  quotidie  attrahentem  nos 
gratiam  Dei  ut  humiliter  subsequamurt  c  vel  certe  du- 
ra  cervice  et  incircumcitis,  ut  scriptum  est  (Aet.  vn, 
51),  auribus  eidem  resistentest  per  Jeremiam  mereamur 
audire,  312  Numquid  qui  cadit  non  resurget?  aut 
qui  aversus  ettt  non  reverletur  (Jerem.  viu,  4)?  Quare 
ergo  avertus  est  populus  iste  in  Jerusalem,  aversione 
contentiosa :  induraverunt  cervices  suas9  et  noluerunt 
reverti  ?  d  Item  infra,  cum  omnia  virtutum  studia  B 
Dei  gratia  indigere  docuisset,  probabiliter  addidit, 
dicens  (Collai.  15,  c.  6):  Qux  omnia,  sicut  deside- 
rari  a  nobis  jugiter  absque  divina  inspiratione  non  pos- 
suntt  •  ila  nec  per/ici  quidem  sine  ejus  auxilio  ullatenus 
queunt. 

3.  In  septimo  autem  capitulo  (Nunc  est  cap.  8), 
generalem  volens  ostendere  gratiam  Chrisii,  quae 
nullum  usquequaque  f  hominum  praetermittat,  et  re- 
belles  quoque  *  adversosque  non  deserat :  Adest 
igiturt  inquit,  inseparabiliter  nobis  h  divina  protectio, 
tantaque  est  erga  creaturam  suam  pieias  Creatoris ,  ut 
non  solum  comitetur  eamt  sed  etiam  prcecedat  *  jugi- 
ter  providentia.  In  quo  potest  videri,  ob  hoc  coroitem 
dixisse  providentiam,  quia  i  etiam  deserentes  se  ple- 
lumque  non  deserat;  vel  quia  omnes  quos  pracvenit,  q 
eosdem  subsequatur.  k  Sequiiur  autem  dicens  :  Qui 
cum  in  nobis  ortum  quemdam  bonce  votuntatis  inspexe- 
ritt  itluminat  eam  *,  atque  confortatt  atque  dirigit  ad 


AQUITANI  t:o 

salutemt  incrementum  tribuens  eit  quam  vel  ipu  plan- 
tavitt  m  vel  nostro  eonatu  viderit  emersisse.  Et  hic  po- 
test  adbuc  dicere,  illius  «e  ortum  bonae  voluntstis 
significasse,  ciijus  a  Deo  B  sint  plantata  vel  inspiraU 
principia :  quia  ab  illuminalis  jam  cordibus  °  pos- 
sint  salubres  prodire  conalus,  qni  ideo  ipsius  homiois 
proprii  esse  dicantur,  quia  jam  bonorum  conatuaro 
acceperit  facultatem,  eorumque  semina  ad  suum 
referantur  auctorem. 

[Al>at  Cap.  III.]  4.  Sed  el  in  capitulo  nono  sobdi- 
dit,  P  et  dixil :  Unde  non  facile  humana  ralione  dis- 
cernitur%  quemadmodum  Dominus  petentibus  tribuatt 
a  quasrentibus  inveniaturt  aperiatque  pultantibus  :  ei 
rursus  inveniatur  a  non  qucerentibus  set  q  palam  ap- 
pareat  inter  Htos  qui  illum  non  interrogabant ;  313 
tota  die  expandat  manus  suas  ad  populum  non  r  cre- 
dentem  sibi  et  contradicentem,  resistentes  ac  longe  po- 
sitos  vocet  (Isai.  lxv,  1),  invitos  attrahat  ad  satutem, 
peccare  cupientibus,  explendce  copiam  subtrahat  ■  vo- 
luntatis,  ad  nequitiam  properantibus  benignus  obsutat. 
Jam  hic  quasi  per  inscrutabilem  diversitatem  intro- 
ducitur  definitio,  *  qua  docetur  muhos  ad  gratiam 
venire  sine  gratia,  et  hunc  affectum  *  petendi ,  quae- 
rendi,  u  pulsandi,  babere  quosdam  de  vigilantia  libe- 
r«  voluutatis;  qu&  tamen  rn  aliis  lanta  aversione 
obcaecata  perhibeiur,  ut  nullis  cohortationibus  sit 
revocabilis,  uisi  per  vim  irahentis  invita  ducatur. 
Quasi  ▼  non  toio  multiformis  gratiae  opere  hoc  in 
omnium  agatur  animis,  ut  ex  nolentibus  fiant  volen- 
tes;  aut  quisquam  ex  his  qui  jam  judicio  rationis 
utunlur,  possit  fidem  nisi  voluntate  suscipere.  z  Unde 
tam  ineptum  est  dicere,  quod  quisqoam  ad  partici- 
pationem  graliae  tendat  invitus,  quam  asserere  quod 
ullus  ad  eam  non  Spirilu  Dei  veniat  incitatus. 


•  Sic  ms.  Joliensis,  cum  edit.  Lovan.,  Duac.  et 
Colon.  et  Aug.  ediiio.  At  vero  ms.  Remig.  cum  Mo- 
gunt.,  Ven.  et  Lugd.,  revolutus.  Quod  in  marginem 
rejectum  in  posterius  editis,  cum  hac  anuotatione, 
vel  si  tegas  in  masculino  genere,  adde,  homo. 

b  Sic  ms.  Jol.  cuin  Mog.,  Ven.  et  August.  edit.  ex 
ms.  Corb.  Alii  c<idices,se  malit. 

«  Sic  legitur  in  ms.  Joiiensi,  et  in  edit.  Mogunt.  et 
Ven.  nec  non  in  append.  tom.  X  Aug.  ex  ms.  Corb., 
excepto  quod  in  Mog.  et  Ven.  legitur  cervicet  absque 
voce  hac  tuas.  In  alii>  vero  edit.  omisso,  vet  certe: 
ne  dura  cervice  et  incircumcisis  auribus  eidem  resisten- 
test  elc. 

4  Sic  ms.  Jol.  cum  M'»g.,  Ven.  et  edit.  app.  Aug. 
ex  ms.  Corb.  Reliqui,  Etinfra. 

9  Ita  ms.  Jol.  et  edit.  M<>g.  ac  Ven.  Cxteri,  ita  ne 
perfici.  In  eodem  ms.  J  »1.  supra  oinittitur,  dicens. 

f  Quidain  codices,  hominem. 

«  Ms.  Corb.,  aversosque.  Edit.  Mog.  ct  Ven.,  per- 
versosque. 

h  Hic  Lovan.,  Dtiac.  etColon.  addunt  semper:  quae 
vox  abest  a  mss.  Jol.  Corb.  et  Remig.  ac  edit.  Mog., 
Ven.  et  Lugd. 

1  Ms.  Jol.  caret  hac  yocet  jugiter. 

i  Edit.  Lugd.,  Lov.,  Duac.et  Colon.  addunt,  etiam. 
M»s.  Jo«.  Remig.  et  Corb.  non  addunt,  nec  edit. 
Mog.  et  Ven. 

k  Kdiliones  Mogunt.  el  Ven.,  Sequitur  enim.  Alii 
codices,  autem. 

1  Sic  iegitur  in  ross.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  ac  in 


edit.  Mog.,  Ven.  et  Lngd.  At  edit.  Lugd.,  Duac.  et 
Colon.  addunt  hic,  confestim;  deinde  habent,  atque 
confortatt  et  incitai  ad  salutem.  Idem  babetur  etiain 
in  appeud.  August.  non  omisso,  confestim. 

m  Editiones  Mogunt.  et  Ven.,  vel  quce  nostro  eonatu 
videluremertisse. 

n  Ms.  Joliensis,  sunt  plantata. 

0  Sic  mss.  Corb.,  Reinig  et  Joliens.,  com  edit. 
Lugdun.  et  append.  August.  Atvero  Mog.v  Ven., 
Lov.,  Duac.  et  Colon.,  possunt....  esse  dicuntur.  Edit. 
Aug.,  dicantur. 

p  Sic  mss.  Jol.,  Corb.  et  Remig.  atque  edit.  Mo- 
D  gunt.  el  Ven.,  excepto  quod  Mogunt.  habet  et  dicit. 
Edit.  Lugdun.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  Sed  capi- 
tulo  nono  subditt  et  dicit. 

*  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  ut  palam  appareat  inter 
illos,  qui  illum  non  rogabant. 

r  Edil.  Lugdun.,  non  credentemtsedcontradicentemt 
absqne  voce,  sibi ;  resistentes  a  longe  positot  vocet. 

•  Mss.  Corb.  et  Remig.  ac  edit.  Mogunt.  et  Ven., 
votupiatis. 

1  Ms.  Remigianus,  qua  doceatur. 

11  Ita  mss.Corb.  et  Joi.cum  Mog.  Ven.  et  app.  tom. 
X  Aug.  Alii  adduut,  alque. 

▼  Edit.  Lugd.  sola,  in  toto.  Sed  male,  ut  patet  ex 
aliis  codicibus  et  sensu  loci  tolius. 

z  Editiones  Mogunt.  et  Ven.,  Sed  quid  tsm  ineptum 
estt  quam  dicere,  quod  quisquam  ad  participationem 
gratice  tendat  invitus.  Cxteris  prxtermia^is,  usque  ad, 
Cito  ergo. 


12! 


LIBER  CONTRA  COLLATOREM. 


2f* 


5.  Cito  ergo  hie  disputator  praemissae  definitionis  A  nec  iniroicorum  consensum  acquireres,  nec  in  no- 


oWitus  est,  eito  a  sententia  sua  •  inslabiii  levilate 
dissensit.  Dixerat  enim  regulariter,  Non  $otum 
uctuwm,  verum  etiam  cogitationum  bonarum  ex  Deo 
em  principium  {Vide  supra,  cap.  2,  n.  2).  Et  ne  hoc 
dedoctrina  extrinsecus  adhibiu  deberet  inielligi, 
rigilanter  addiderat :  [  Alias  Cap.  IV.]  Qui  nobis  et 
inMa  sancice  voluntatit  in$pirat9  et  vhtutem  atque  op- 
portunitatem  eorum  quee  recte  cupimus,  tribuil  per- 
emendi.  ■  Omne  enim  datum  bonum,  et  omne  donum 
perfectum  de$ur$um  e$t,  de$cenden$  a  Patre  lummum, 
qm  et  incipit  quas  bona  $unt9  et  exsequitur  et  consum- 
wuU  tit  nobis.  Doctor  caiholice,  cur  professionem 
toam  deseris?  Cnr  ad  c  fumosam  fakiutis  caliginem, 
relicU  eerenissimae  veriutis  luce,  devolveris?  Quod 


strorum  inlelligentia  perroaneres  [Alia$  Cap.  VI  ]. 
Quomodo  autem  non  advertis,  i  te  in  illud  damna- 
tom  incidere,  quod,  velts  nolis,  convinceris  dicere, 
Cratiam  Dei  tecttndum  merita  no$tra  dari;  cum  ali- 
quid  pracedere  boni  operis  ex  ipsis  hominibus , 
propter  quod  gratiam  consequanlur,  afflrmas  ?  Non 
enim  nullius  meriti  baberi  potest  petemis  fides, 
quaerentis  pieUs,  puhantis  instantia  :  praeciptie  cum 
omnes  ejusmodi,  et  arcipere  et  kinvenire,  et  intraro 
dicantur.  In  quo  superfluum,  immo  impium  esl,  sic 
telle  meritis  ante  gratiam  eiistentibus  locum  h- 
cere,  ui  non  ex  toto  verum  sit  quod  ait  Dominus, 
Nemo  venit  ad  me,  nisi  Pater,  qui  mi$it  me,  attraxerit 
eum  (Joan.  vi,  44) :  i  quod  nullatenus  diceretur,  si 


in  petentibus,  quaerentibus,  pulsanlibusque  miraris,  B  cujusquam  sine  Dei  illuminatione  esset  credenda 

eor  non  eidem  gratise,  quae  desideratur,   ascribis? 

Vides  bonot  conatus,  pia  studia,  et  dubitas  esse 

'Dei  dona?  «Latuerit  opus  gratiae,  donec  fides  in- 

siu  cogiUlionis  claudebatur  arcano  :  at  ubi  supplex 

oratio,  ubi  diligens  inquisitio,  ubi  f  apparet  crebra 

pulsatio,  quare  non  ex  qualitate  operis  subministra- 

tionem  inteiligis  incUantis? 

314  CAPUT  m. 


i  nee  eum  Pelagiani$$  nee  eum  Catholicit  plene 
eoneordai :  dum  errando  a$$erit  alio$  per  gratiam, 
atio$  per  Ugem  et  naturam  justificaru  Definitio  ter- 
tia  Catsiani :  Appetitum  vtriutum  habere  hominem 
a  $e  ipso.  Refellitur  ex  antea  confettit  in  prima  de- 
fnjtione. 


conversio;  aut  ullo  modo  se  volunUs  hominis  ad 
Deum  sine  Deo  posset  extendere :  qui  eum  vocatum 
ad  Fiiium  ■  trahit ;  non  resistentem  invilumque  com- 
pellit,  sed  ex  invita  volentem  facit,  et  quibuslibet 
modis  infldelitatem  resislentis  inclinat ;  ut  cor  au- 
dientis,  obediendi  in  se  delectatione  D  generau,  ibi 
surgat,  ubi  premebatur;  ibi  discal,  °  ubi  ignorabat; 
inde  fidat,  unde  difQdebal;  inde  velit,  315  unda 
nolebat.  Etenim  Dominus  dabit  p  suavitatem,  et  terra 
nostra  dabit  fructum  tuum  (Psal.  lxxxiy,  12).  [Atia$ 
Ca».  VI.]  Sed  videamus  qualia  subsequantur  (Col- 
lat.  15,  c.  9)  :  Cui  autem  <  facite  pateat,  quomodo  $a- 
tutis  summa  nostro  tribuatur  arbitrio  ?  de  quo  dic\iurt 


$i  volueriti$  et  audieritis  me,  qum  bona  sunt  lerrce  man- 
[Alias  Cap.V.]!.  sEtsatis  lecontraPelagianorum  C  ducabitis  (hai.  i,  19).  Et  quomodo  non  volentis  neque 


ealnmnias  praecavere  existimas,  si  quod  in  univer- 
siute  Tocatorum  sentiendum  est,  id  nobis  h  in  por- 
tione  concedas.  Sed  nec  cum  haereticis  tibi,  nec  cum 
eatholicis  ft  plena  concordia  est.  IUi  in  omnibus  justis 
bominom  operibus,  liberae  voluntatis  luenlur  exor- 
dia  *  nos  bonarum  cogiutionum  ex  Deo  semper  cre- 
dinus  prodire  principia  :  tu  informe  nescio  quid  ter- 
tioro,  et  utrique  parti  inconveniens  reperisli,  quo 

•Iu  ms.  Jol.  et  ex  ros.  Corb.  Aug.  edit.  cum  Mo- 

Knt.  et  Ven.  Posteriores  editiones,  instabititaie  et 
itate  diseestit. 

bEdit.  Lugd.,  Omne  enim  datum  optimum.  Lov., 
Dstc  etCoIon.  omisso,  enim :  Omne  datum  optimum 
etdonum.  Mss.  Joi.  et  Corb.  et  edtt  Mogunt.  et  Ven. 
n  in  textu. 

•  Sic  mas.  Corb.  et  Jol.  At  editiones  omnes,  famo- 
<■*,  quarum  plures  in  margine  ex  conjectura  noUnt, 
fsnunam. 

4  Logd.  editio  sola,  Dei  bona. 

•  Editiones  Moguni.  et  Ven.,  Latuerat. 

•  Ms.  Joliensis  omittii  verbum  opparet ;  deinde 
P^at  pauca,  quare  non  ex  ajquatitate  operis.  Melius 
*'ii  ut  in  lextu. 

.  •  Sic  ms.  Remigiano-Remensis,  cum  edit.  Ltigd., 
*-o>an.,  Duac.  et  Coion.  At  ms.  Corb.  et  ex  eo  edit. 
^Ugust.  append.  item  m*.  Joliensb  cum  edit.  Mo- 
^tit.  et  Ven.,  Et  tatis  te  armas  contra  Pelagianorum 
^^tmmnia*. 

*  Ms.  JoliensiK ,  importune. 

*  Editio  Lugdun.,  plena  ditcordia  est. 

*  Ms.  Joliensis,  damnatitium  te  in  illud  incidere, 
t*o,  vetit  notis. 

*  Edit.  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  et  venire.  Melius 


currenlis,  sed  miserentis  ett  Dei  (Rom.  ix,  16)?  Quid 
etiam  tit  illud,  quod  Deut  reddet  unicuique  tecundum 
opera  eju$  (Matth.  xvi,  17) ;  et%  Deut  est  qui  operatur 
in  vobis  et  velle,  et  perficere,  pro  bona  voiuntate  (Phi* 
lip.  n,  15)  :  el  hoc  non  ex  vobit,  sed  Dei  donum  est : 
non  ex  operibu$%  ut  ne  qui$  glorietur  ?  r  Et  caetera 
quae  collecU  de  Scripturis,  quasi  alterno  sibi  sensu 
adversa  collegit,  ut  donis  gratiae  studium  liumanae 

mss.  Corb.,  Reraig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  et  Ven., 
et  imenire. 

1  Haec  verba,  quod  nullatenus  diceretur,  quae  ab- 
erant  ab  editis  omnibus,  restiiuenda  creddimus,  so- 
lius  etiam  aucloriute  ms.  Joliensis,  loci  sen&u  id 
exigente. 
D  Editiones  Mogunt.  elVen.,  post  vocem  trahit9 
omibso,  non%  resistentem  invitumque  compellit,  et  ex 
imrito  volentem  facit.  Ms.  Joliensis,  vocatum  ad  Filium 
non  retistenlem  trahit9  intiiumque  eompellit,  ti  ex  in- 
vito. 

B  Ms.  Joliensis,  genita. 

°Edit.  Mog.  et  Ven.,  ubi  ignorat,  omittuntque 
haec,  inde  fidat,  unde  difidebat ;  inde  velit,unde  nole- 
bat. 

p  Ms.  Remigianus,  benignitatem. 

<i  Ms.  Joliensis,  non  facile  pateat :  melius  absque 
negatione.  Editiones  Mogunt.  et  Ven.,  Cum  autem 

facile  pateat%  etc Deut  est  qui  operatur  in  nobis  et 

vetle  et  perficere  pro  bona  vohntate  nostra%  et  hoc  non 
ex  nobis.  In  edit.  append.  Augusi.  ex  ms.  Corb.  le- 
ffitur,  pro  bona  votuntate  vestra ;  et  supra  edit.  Lugd., 
Lovan.,  Duac.  etColon.,  reddit  unicuique.  ' 

r  Edilio  Lovan.,  Ecce  tamquam  collecta  de  Scriptu* 
rist  quasi  aiterno  sibi  sensu  adversa  eoMidit, 


23S  S.  PROSPERI 

committat  indusirlae ;  et  omnium  bominum  divislone  A 
facta ,  alii  sint  quos  gratia  Dei  salvet,  alii  quos  lex 
et  natura  jusiificet.  Sed  lex  potest,  ne  quid  mali 
flat,  jubere;  a  malo  autem  non  potest  liberare.  No- 
tuni  facit  mandatum,  sed  obediendi  non  prestat  af- 
fectum  :  *  nisi  quod  est  occidens  per  imperiom  iit- 
terse,  ftat  vivificans  per  spiritum  gratiae. 

[Alia$  Gap.  Vlll.]  2.  Post  haec  concludit,  dicens 
(Ibia.)  :  Nisi  quod  in  his  omnibus  et  gratia  Dei,  et 
libertas  nostri  declaralur  arbitrii,  h  et  quia  edam  suis 
interdum  motibus  homo  ad  virtutum  appetitus  possit 
extendi,  semper  vero  a  Domino  indigeat  adjuvari.  Et 
ubi  est,  quod  regulari  deflnitione  prsemissum  est : 
Non  solum  actuum,  verum  etiam  eogitationum  bona* 
rum  ex  Deo  esse  principium,  qui  et  ineipit  quee  bona 
sunt,  et  exsequitur,  et  consummat  tn  nobis  (Yide  su-  B 
pra,  cap.  \,  n.  4)?  Ecce  hic  etiam  si  bonis  coeptis 
necessarium  Dei  fateris  auxilium  :  ipsos  tamen  lau- 
dabiles  motus  appetiiusque  virtutum,  remota  gratia 
Dei,  nudar  libertati  ascribis  arbitrii :  ut  boni  salu- 
bresque  conatus  nequeant  quidem  proflcere,  nisi 
Deus  adjuvet ; e  possint  tamen,  etiamsi  non  a  Deo  in- 
spirentur,  incipere. 

316  CAPUT  IV. 

Contra  Cassianum  probatur,  nec  desiderium  sanitatis 
haberi  sine  gratia.  Quarta  Cassiani  definitio :  Per 
naturce  bonum  atiquando  bonarum  voluntatum  pro- 
dire  principia,  Refellitur,  tam  ex  prima  sua  defini- 
tione,  quam  ex  Apostoio,  cujus  tocus  iste,  Velle 
enim  adjacet  mibi,  a  prava  interpretaiione  vindi- 
catur.  q 

1.  Deinde,  ut  evidenlius  definias,  quid  bomo  ex  li- 
bero  arbiirio  babeat  quid  sumal  d  ex  gratia,  addis, 
et  dicis  (Coiiat.  13,  c.  9):  Nec  enim  cumvoiuerit 
quis,  sanitate  perfruitur,  aut  de  cegritudinis  morbo, 
pro  arbitrii  sui  desiderio  iiberatur.  Doces  ergo,  non 
possequidem  bominem  per  semetipsum  apprebendere 
saniiaiem,  sed  babere  eum  a  semetipso  desiderium 
sanitatis ;  et  sua  lantum  sponte  venire  ad  medicum, 
non  etiam  hoc  ipsum  medici  esse,  quod  veniat. 
Quasi  vero  anima  ipsa  non  langueat,  et  corpori  suo 


AQUITANI  ©24 

remediuro  sana  prospidal.  Atqui  totus  homo  ex  ipsa 
et  cum  ipsa  m  profundum  uiserise  •  suas  decidit, 
'  ubi  eam,  priusquam  a  roedieo  notitiam  suae  cala- 
miiatis  accipiat,  jacere  delectat,  amantem  f  semper 
enrores  suos,  et  amplectentem  falsa  pro  veris  (Ibid.). 
Cujus  prima  salus  est,  ut  sibi  incipiat  displicere,  et 
vetusiatem  suae  debiliutis  odisse  :  sequens  vero  est, 
ut  et  sanari  desideret,  et  a  quo  sananda  sit,  noverit 
(Vide  respons.  ad  6  object.  Galiorum).  *  Quae  cura- 
tionem  ipsius  sic  praecedunt,  ut  ei  ab  illo,qui  segram 
sanaturus  est,  inserantur :  ne,  cum  &  ei  nullo  modo 
baec  frustra  inesse  possiBt,  merito  videatur  salvata, 
non  gratia. 

2.  Deinde  adjicis  (Ibid.) :  Ut  autem  evidentius  cla- 
reat,  etiam  per  naturce  bonum,  quod  beneficio  Creatoris 
indultum  est,  nonnumquam  bonarum  voluntatum  pro- 
dire  principia,  quas  tamen,  nisi  a  Deo  dirigantur,  ad 
consummationem  i  virtutum  pervenire  non  possuni% 
Apostolus  *  testis  est,  dicens:  Veiie  enim  adjacet  mihi, 
perficere  autem  bonum  non  invenio  (Rom.  vn,  18). 
Falso  ergo  secundum  banc  deflnitionem  ante  dixi- 
sti,  Non  solum  actnum,  verum  eiiam  cogitationum  bo- 
narum  ex  Deo  esse  principium ;  qui  et  incipit  quce  bonm 
sunt,  et  exuquitur,  et  consummat  in  nobis.  Sed  hoc 
nullo  modo  cx  aliqua  parte  potest  esse  faisum  :  eui 
nequaquam  inferri  317  contraria  debuerunt;  ut 
quod  recte  professus  es  ex  gratia  incipere,  id  poslea 
1  confirmares  per  naturae  bonum  et  por  liberum  ar- 
bitrium  nos  babere.  m  Dixit  quidem  beatus  Aposto- 
lus  :  Velleenim  adjacet  mihi,  perficere  autem  bonum 
non  invenio  (Rom.  vn,  18).  B  Sed  idem  dixit :  •  Nou 
quia  idonei  simus  cogitare  atiquid  *  a  nobis  quasi  es 
nobis  ipsis,  sed  sufficientia  noslra  ex  Deo  est  (H  Cor. 
in,  5).  *Et  idem  dixit :  Deus  est  enim  qui  operatur 
in  vobis  et  velie,  *  et  operari  pro  bona  voluntaie  (Phiiip. 
n,  15).  Non  ergo  apostoius  sibi  coatranus  est.  Sed 
cum  donatum  nobis  fuerit  bonum  veHe,  non  siatim 
iovenimus  et  facere,  nisi  petenlibus,  quaerenlibus, 
atque  pulsantibus,  qui  dedit  desiderium,  praestet 
effectum.  Yox  •  namque  ista  dicentis  :  Velle  enim  ad- 
jacel  mihi,  perficere  autem  bonum  non  invenio  (Rom. 


•Mss.  Remig.  et  Joliensis,  cum  edil.  Mogunl.  et 
Ven.,  qui  est  occidens. 

bAbest  et  a  mss.  Corb.  et  Jol.  et  edit.  Lugd.,  Mng. 
ei  Ven.;  quae  duae  posteriores  sic  habent,  quia  etiam 

suis poiesl  extendi,  semper  vero  a  Domino  indiget 

adjuvari.  Suflrag.itur  ms.  Joliensis.  • 

c  Editi  plerique,  possunt  tamen.  Ven.,  possint  ta- 
men  esse,  etiamsi  non  a  Deo  incipiente  inspirentur. 

d  lia  mss.  Corb.,  Jul.  et  Remig.  cum  edit.  Mogunt. 
et  Ven.,  Lugd.,Lov.,  Duac.  et  Colon.,  ex  gratia 
Dei. 

•  Ms.  Joi.  omittit  hnnc  vocem,  suce. 

f  Mogunt  et  Ven.,  ubi  eum;  cxteri,t<6s  eam%  refe- 
rentes  ad  animam,  non  ad  bominem,  de  quo  proxime 
sermo  erat. 

s  Edit.  Lugd.  sola  oroitlit  vocem  hanc,  semper. 

k  Ms.  Jol..  curationem  eins.  Ms.  Remig.,  curationem 
itlius,  et  paulo  post  edit.  Mog.,  quia  cegram  sanaturus 
e*t;  ubi  ms.  Jol.,  qui  eum  gratia. 

1  Ita  mss.  Gorb.,  Reinig.  et  Joliensis,  cum  edit. 
Mogunt.  et  Ven.  At  posteriores  editiones,  cum  ei 
ullo  modo  hacinesse  possint  :  et  statim  ms.    Joi. 


merito  videatur  salvalus*  scilicet,  bomo. 

J  Ms.  Joliensis  omiltit  hanc  vocem,  virtutum,  ba- 
beique,  non  possinl. 

k  Sic  mss.  Gorb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  edit.  ap- 
pend.  Aug.,  Mogunt.  et  Ven.  At  Lugd.,  Lovan., 
Duac.  et  Colon.,  testatur. 
D      l  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  firmares. 

B  Ms.  J*oI.  Mog.  et  Ven.,  Dicit  quidem  Apostoius. 

*  Ms.  Jo!.,  std  itidem  dtxit.  Edit.  Mog.  et  Ven., 
sedidemdicit. 

0  Editi  Mogunt.  et  Ven.,  Quianon  idonei  sumus. 
Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  non  quod. 

P  Ms.  Jol.,  ex  nobis  quasi  ex  nobis.  Ms.  Remig.  , 
ex  nobis,  quasi  a  nobis  ipsis.  In  Lugd.,  Lov.,  Duac. 
ct  Colon.,  aliquid  ex  nobis  ipsis. 

q  Ms.  Joliensis,  Et  iterum. 

*  Pusteriores  editiones  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et 
Colon.,  et  perficere  habent,  loco,  ct  operari .  quod 
legitur  in  ms.  Gorb.  edii.  append.  Aug.  Mogunt. 
et  Vea.  Quae  dHae  scribunt  nobis,  pro  vobis. 

*  Haec  vox  namque  abest  a  mss.  Corb.,  Remig.  et 
^  Jol.,  aecnon  a  Moguot.  et  Yeu. 


t25  LIBER  CONTRA  COLLATOREM.  tftt 

tn,  IS)9  *ocati  est,  •  et  jam  sub  gratia  constitoti :  A  gratiam  Dei  secundum  meriu  nostra  dari  :  in  alio 


qoi  condelecutur  qutdera  legi  Dei  secundum  inte- 
norem  homiuem,  sed  videt  aliam  legem  in  membris 
suis,  repugnantem  legi  meutis  iuae,  et  captivantem  se 
ia  lege  peccaii  (Rom.  vu,  22  et  23):  etquamvis  acce- 
perit  scienliam  recte  volendi,  virtutem  umen  in  so 
noa  infenit  b  ea  quae  optat  operandi;  donec  pro 
bona  volunuie  qnam  sumpsit,  mereatur  •  virtutum 
faeuluiem  invenire  quam  quaerit. 

CAPUT  V. 

Definith  quinta  Cassiuni  :  Simul  suscipiendat  esu 
untentias  contrarias ;  et  illatn  quce  bonam  volunta- 
tem  nasci  ex  qratia.et  illam  quas  ex  bona  votuntaie 
gratiam  penaere  dicit.  Opinio  Castiani  catholicis 
perinde  atque  Pelagianis  errorem  affingit.  Hefellitur 


autem  illos  ponis,  qui  dicunl, )  ex  mutericordia  Dei 
bonarum  volunutum  prodire  principia;  cos  intelligi 
volens,  qui  inimicos  gratiae  debeliarunt.  Si  ergo 
errorest,  initia  bonae  voluniatis  non  adjuto  divi- 
nitus  bomini  ascribere,et  error  est  confiteri  qno- 
niam  praeparalur  voluntas  a  Domino,  k  quo  dirigendi 
sumus,  ut  nirumque  vilemus  T 

2.  Si  utrumque,  inquis,  tequamur,  nos  nuiU  errori 
1  acquiescimus.  Tu  nos  subdis  duobus,  et  geminas, 
sicut  inlelligis,  praviutes  :  dividendo  damnas,  mi- 
scendo  justificas.  Hac  lege,  m  hac  regula  poteris 
prsedicare,  quod  Um  errent  n  qui  dicunt,  seroper 
esse  fallendum ,  quam  qui  defiuiunt  numquam  esse 
fallendum  (Sotatur  17  Coilat.  Cauiani9  in  qua  docet 
ex^efinUionibut  iummorum  poniificum  etconci-  Bquandoque  eue  licitum  mentiri);  sed  ut  in  neutro 

pecceiur,  utrumque  seclandum  :  °  quia  nec  semper 


[Alias  Cip.  IX.] !.  Post  haec  ponis  plurima  testi- 
■onia,  quibus  nunc  validum ,  nunc  infinnum  libe- 
ram  arbitriom  demonstretur  :  quasi  quidam  sint, 
qui  propriis  viribus  impleant ,  quod  alii  facere, 
*  nisi  Deo  adjuvante  non  possunt ;  318  Iul  0D 
aliud  homo  accipiat  praeceptum,  nisi  ut  difinum 
quaerat  auxilium.  Concludis  ergo,  et  dicis  (Collat. 
13,  emp.  11) :  Et  ita  sunt  hcec  quodammodo  •  indi- 
screle  permisia  atque  confusa,  ut  quid  ex  quo  pendeat, 
mimr  muUos  magna  quceslione  vohatur  :  id  esf,  tUrum, 
quia  initium  bonce  voluntatit  prcebuerimut ,  misereatur 
uostfi  Deus;  an  quia  Deus  mitereatur9  consequamur 
bonm  votuntatit  initium.  Multi  enim  singula  hmc  cre- 


decliuaoda  (alsitas,  nec  semper  negligenda  sit  ve- 
ritas.  Fallit  te  prorsus  opinio  tua.  De  duobus  malis 
unum  fieri  bonum  non  potest  :  unam  viriutem  duo 
vitia  non  gignunt  :  unum  verum  duo  falsa  non 
faciunt.  p  Quae  enim  merilo  paria  sunt ,  319  non 
rotnuuntur  coeundo,  sed  crescunt.  Non  iuque  opor- 
tuit  eos,  qui  bonarum  voluntatum  initia  ex  Dei  asse- 
runt  inspiratione  generari,  ea  sententia  reprehendi , 
qua  arguuntur  qui  ad  haec  liberum  arbitriuin  putant 
sibi  sine  ope  gratiae  posse  sufficere.  Harum  enim  de- 
finitionum  una  ab  Ecclesia  expugnata  est,  t  alia 
defensa  :  nec  eis  ull«>  modo  hujus  novi  foederis  con- 
gruit  pactum,  qua  calholica  sil  corruptior, r  quam 


ttatet,   ae  justo  amplius  auerentes ,  variit  tibique  C  Pelagiana  correctior. 


contrariit  sunt  errortbut  involuti.  Ecce,  ut  tibi  vi- 
detur,  *  quae  erant  permista,  discreta  sunt ;  et  quae 
explicari  non  poterant,  absoluta.  s  Duos  enim  esse 
sibi  contrarios  definis  errores,  quibus  qui  inter  ttbe- 
rum  arbitrium  et  gratiam  quid  tenendum  sit  ne- 
sciunt,  implicentur.  Et  in  uno  h  constituis  eos  qui 
dicont,  ideo  nostri  misereri  Deum,  quia  ex  nobis 
praebiu  sint  bonae  initia  volunutis;  significans  sine 
dubio  Pelagiani  dogmads  sectatores,  *  qui  dicunt, 

•  Haec  verba,  et  jam  desiderantur  in  Lugd.,  Lov., 
Duac.  et  Colon.  Leguntur  in  mss.  Corb.,  Remig.  et 
JoL,  uec  non  in  edit.  Mogunt.  et  Yen. 

*  lia  emendamus  ex  ms.  Joliensi.  Reliqui  omnes, 
eorum  quas  optat  operandi  :  minus  congrue ,  ut  vi- 
deiur. 

«  Sic  legimus  in  mss.  Corb.,  Remig.  et  Joliensi, 
nec  non  in  edit.  Mogunt.  et  Ven.  Posteriores  autem 
editiones  post,  quamsumpsit9  ferebant,  mereatur  inve- 
mre  qui  faciat. 

*  Sic  mss.  Corb.,  Remrg.  et  Jol.  cum  edit.  Mog. 
et  Ven.  Editiones  Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  Deo 
mn  adjuvante  non  possunt. 

•  Editiones  Mog.  et  Ven.,  indiscreta,  permista,  at- 

Se  eanfusa;  et  post  aliquot  lineas  iidem  codices, 
uUi  enim  hmc  credentes  singula. 

f  Sola  Lugd.  editio,  quce  confusa  erant. 

s  Ms.  Joi.  et  edit.  Liigd.,  Duos  enim  sibi  contra- 
rios  definis  erroret;  tum  sola  Lugd.  editio,  quikut 
inter  Uberum  arbilrium  et  gratiam  contentiou  dispu- 
kmUt%  quid  tenendum  sif ,  impticentur. 

k  Ms.  Joliensis,  conttituitii  eot9  etc.  Ms.  Remig. 
post  nauca,  procul  dubio. 

1  Editio  Lugd.,  qui  dicunt  gratiam  dari  secundum 


[Aliat  Cap.  X.]  3.  Multi,  inquis,  tingula  hcec  cre- 
dentet  ac  jutto  ampliut  atserentu9  •  variis  tibique 
contrariis  sunt  erroribus  invotuti.  Piacet  igittir  tibi, 
cum  haereiicis  catholicos,  cum  victis  damnare  viclo- 
res  :  et  eos  erroris  nou  adurere ,  qui  errorem  ab 
Ecclesia  depulerunt.  Secundnm  quippe  tuam  ceu- 
suram,  qua  sanciarum  et  fideltum  voluntatum  *  non 
in  omnibui  hominibus  ex  Deo  vis  esse  principiuiu 
(quasi  multum  gratiae  tribuas,  si  hoc  eam  in  quo- 

uuri(a  nostra  :  omissis  caeteris  omnibus  qux  iuter- 
jacent  in  aliis  cidicibus. 

J   Edil.  Lugd.  sola,  ex  misericordia  a  Deo. 

k  Ms.  Jolieusis,  quo  dirigendi  sumus?  Utrumque 
vitemus. 

1  F.dit.  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  acquiescemus. 
D     m  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  ac  editi  Mog.  et 
Ven.  Alii,  ac  reaula. 

n  Ms.  Joiiensis ,  qui  dicunt  numquam  esse  fatlen- 
dum9  quam  qui  definiunt  semper  esse  fatlendum. 

°.  Editio  Lugd.  sola,  quia  tiec  semper  declinanda  sit 
teveritas.  caeteris  omissis. 

r  Editio  Lugd.,  Quce  enim  paria  sunt9  merito  non 
minuuntur.  elc.  Aliae  editioue- ,  paria  tunt  merito. 
Mog.  et  Ven.,  merito  paria  sunt. 

4  Ms.  Jol.,  attera  defensa. 

*  Ms.  Joliensis  omittit  particulam,  quam. 

*  Edilio  Lugdun.,  variis  tibi  contrariis9  oinisso 
que. 

1  lu  mss.  Corb.,  Remig.  ei  Jol.  cum  edil.  Mo- 
gtmt.  et  Yen.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  aueris  non  in 
omnibus  hominibus  ex  Deo  esu  principium.  Lugdun*; 
vero,  ex  Deo  habuiste  principium. 


Sft7 


S.  PROSPERI  AQUITANI 


S» 


romdaro  operat;   ineniibus  acquiescas ) ,  erravit  A  sacrosancu  bcati  Petri  sedes,  quae  ad  univereuuft 


papa  Inngcentius  •  et  Petri  sede  dignissimus,  qui 
cum  de  istis  loqueretur  qui  in  libero  arbitrio  glo- 
rianlur  :  c  Nam  quid,  inquit  (Epist.  29  nostro  tomo 
XX),  nos  de  eorum  postbac  recium  mentibus  aesti- 
memus , b  qui  sibi  se  puiant  debere ,  quod  boni 
suni?  i  Et  iterum  cum  de  primi  hominis  scriberet 
lapsu  :  c  Liberum  enim,  inquit,  arbitrium  olim  iiie 
perpessus,  dum  suis  inconsuliius  utitur  bonis,  ca- 
dens  in  praevaricationis  profunda  demersus  •  est,  et 
nihil  quemadmodum  exinde  surgere  posset,  inve- 
iiii;  suaque  in  aeternum  libertate  deceptus,  d  bujus 
ruinae  Jacutsset  oppressu,  nisi  eum  post  Ghrisii 
pro  sua  gratia  *  relevasset  adventus.  i  Erraverunt 
Orisntales  episcopi,  in  quorum  judicio  Pelagius, 


orbem  papae  Zosim  ore  sic  loquitur :  c  Noaumen  in- 
stinctu  Dei  (omnia  enim  bona  ad  auctorem  suum 
referenda  sunl,  unde  nascuniur),  ad  fratrum  ct 
coepiscoporum  nostrorum  conscientiam  universa  re» 
tulimus.  i  Erraverunt  k  Afri  episCOpi  ad  eumdem 
papam  Zosimum  rescribentes,  eumque  in  sententtaa 
1  suae  hujus  salubritate  laudanles,  cum  aiunt :  c  U- 
lud  vero  quod  in  litteris  tuis,  quas  m  aduniveraas 
provincias  curasti  esse  miltendas,  posuisti,  dicena, 
Nos  tamen  instinctu  Dei  (omnia  enim  bona  ad  aucto- 
rem  suum  refcrenda  sunt,  unde  nascuntur) ,  ad  fra- 
trum  et  coepiscoporum  nostrorum  conscieutiam  uni- 
versa  relulimus  :  sic  accepimus  dictum ,  ul  illos  qui 
contra  Dei  adjutorium  extollunl  humani  arbitrii 


eos  qui  dicunt  gratiaiu  Dei  secundum  merita  no-  B  liberutem,  districto  gladio  veriutis,  velut  cursim 


stra  dari,  ut  catbolicus  posset  videri,  anathema- 
tizare  compulsus  est  {Vide  lib.  de  Gestis  Pelagii  e. 
xiv,  35-35).  Erraverunl  f  Apricana  episcoporum 
concilia,  quae  decretis  suis  constituerunt,  ulrum- 
que  Dei  donum  esse,  et  scire  quid  facere  debeamus, 
et  diligere  ut  faciamus  :  ut  aediflcanle  chariute, 
scientia  non  possit  inflare,  quia  sicut  de  Deo  scri- 
ptum  est,  s  Qui  docet  hcminem  scientiam  (Ps.  xcvm, 
10) ;  320  iu  scriptum  est  (I  Joan.  iv ,  7) :  Charitas 
ex  Dee  est  (Carlhag.  concil.  can.  4  el  5 ;  infra  app.  p. 
272).  Erraverunt  ducenti  quatuordecim  sacerdotes, 
qui  iu  epistola  quam  suis  constitutionibus  L  praelu- 
lerunt,  *  iia  ad  apostolicae  sedis  antistitcm  beatum 
Zosimum  sunt  locuti  :  c  Constituimus,  in  Pelagium 


transiens ,  amputares.  Quid  enim  um  libero  fecisti 
arbitrio,  quam  quod  universa  in  nostrae  humiliutis 
conscientiam  retulisti?  Et  tamen  instinctu  Dei  fa- 
ctum  esse,  fideliter  sapienterque  vidisti,  veraciter 
fidenterque  dixisti.  Ideo  utique,  quoniam  praepara- 
tur  voluntas  a  Dotnino  (Prov.  vm,  tec.  LXX),  et  ut 
boni  aliquid  agant,  paternis  inspirationibus  suorum 
jpse  Ungil  n  corda  Aliorum.  Quotquot  enim  Spirilu 
Dei  aguntur,  hi  filii  sunt  Dei  (Rom.  viii,  14).  Ut  nee 
nostrum  sentiamus  deesse  arbitrium,  et  in  bonis 
quibusque  °  voluntatis  humanae  singulis  motibus, 
m^gis  illius  valere  non  dubitemus  321  atiulium.  i 
Videsne  regulas  luas  invicurum  constitutionum  soli- 
diute  confracus,  f  et  in  fidei  structura  pravas  <i  ri- 


atque  Coelestium  per  venerabilem  episcopum  Inno-  C  mosasque  juncturas,  velut  Jerichuntinos  muros,  ad 


centium  de  beatissimi  apostoli  Petri  sede  prolaura 
manere  sententiam ,  donec  apertissima  confessione 
fateantur,  gratia  Dei  per  Jesum  Chrislum  Dominum 
nostrum,  non  solum  ad  cognoscendam,  terum  etiam 
ad  faciendam  justitiam,  nos  per  actus  singulos  adju- 
vari ;  iu  ut  sine  illa  )  nihil  verae  sanctaeque  pieutis 
habere,  cogiUre,  dicere,  agere  valeamus.  Erravit 

•  Edit.  Mogunl.  et  Ven.,  beatissimi  Petri. 

b  Edit.  Mog.  et  Ven.,  Numquid.  .  .  ,  qui  sibi 
putant  debere.  Ven.,  qui  sibi  putant  deberi.  Lugd.  et 
posteriores,  Nam  qutd,  inquit,  nos  de  eorum  post 
hote  rectum  mentibus  existimemus9  qui  sibi  reputant 
deberi. 

c  Has  voculas ,  ett  et  ex  Innoc.  Epistola  tom.  II 
operum  August.  addimus.  Aberant  a  codicibus  Pro- 
sperianis,  excepta  editione  Veueta  :  quae  banet,  sur- 
gere  possit. 

d  Mss.  Corb.  et  Jol.,  hujus  ruince  latuisset  oppressu. 
Sic  etiam  Lugd.  ed.t.  Mogunt.,  hujus  injurim  latuisset 
oppretsu.  Lugd.,  Duac.  eiCo\on. 9  hujus  ruinajacuisset 
oppretsus. 

•  Edili.  Mogunt.,  Ven.  etColon.,  revelasstt :  mi- 
nus  oommode.  Lugd.  eciitio,  Nisi  eum  post  sua  gratiu 
revelasset  divinus  advenlus. 

f  Ms.  Joliensis,  Africanorum  episcoporum  eon- 
eilia. 

s  Ita.  ms.  Remig.  conformiter  textni  concilii.  In 
ms.  Joliensi  omittuntur  haec,  ille  est  qui  dout  homi- 
nem  scientiamt  ita  dt  eo  scriptum  est.  Ilem  in  edilio- 
nibus  Mngunt.  et  Ven.  In  Lugdun.  vero  habetur, 
Quia  sicut  de  Deo  scriptum  est:  Ille  est  qui  docet  ho- 
minem  scientiam  :  caeleris  praetermissis.  In  Lovan., 
Duac.  et  Colon.  eadein  ieg untur  :  caetera  ut  in  textu. 


aacerdouiium  tubarum  ruisse  coucentum  (Josue 
vi,  20)? 

CAPUT  VI. 

Cum  ea  qucestio,  qum  est  de  sanctarum  origine  volun- 
tatum,  eontra  Pelagianos  clare  drfinita  sit ;  maU 
Cassianust  errantium    arma   colligens,   contenHt 

*  Ms.  Corb.  et  Lugd.  editio ,  protulerunU 

*  Ita  mss.  Jol.,  Corb.  et  Remig.  Caeleri  codieea» 
ita  apostolicm  sedis,  .  .  .  sunt  allocuti.  Mog.,  suni 
locuti. 

J  Mss.  Jol.  et  Remig.,  nihil  verm  justwque  pietu- 
tis.  Edit;  Mog.  et  Ven.,  nihil  verm,  justm ,  sanctmque 
D  pietatis. 

k  Edit.  Mog.  et  Ven.,  Afriem  episcopi.  Lugd.,  Lo- 
van.,  Duac.  et  Colon.,  Africani.  Ms.  Corb.,  Remig. 
el  Joliensis,  Afri  episcopi. 

1  Ita  ex  ms.  Corb.  append.  tom.  X  Aug.  et  edit. 
Mog.  et  Ven.  Ms.  Jol.,  tn  sententim  sum.  Posteriorea 
editiones,  in  sententim  hujus.  Edit.  Ven.,  intenientim 
sum  hujus,  salubritate  laudantes  dicunt. 

m  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  JoL.cum  edit.  Mog. 
et  Ven.,  excepto  quod  illac  editiones  habent,  prm- 
mittendas.  Caeteri  codices,  ad  universos. 

n  Ms.  Joliensis,  corda  jidelium. 

0  Editiones  plures,  ac  voluntatis.  Particulam  ac 
non  babent  mss.  Corbeieuses,  Remig.  et  Joliensis, 
ncc  editiones  Lugd. 

p  Editio  Lugdunen*is,  et  in  fido  instructore. 

i  lu  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,|cuin  edil. Mogum. 
et  Ven.  At  editiones  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Corb^ 
ruinosasque  juncturas. 


tf» 


tiberum  arbitrium  auferri  per  gratiam 
potius  formetur,  regatur  el  ordinetur. 

[Alias  Cap.XI.J  l.Cum  enim  de  sanctarumorigine 
Yoluntatura,  et  fidei  charitatisque  principiis,  inter 
nostros  ei  Pelagianos  quacsiio  versaretur,  non  anci- 
piti  victoria,  nec  dubio  •  dirempium  est  fine  certa- 
men ;  ut  adbuc  nobis  de  iniquissiraa  b  bujus  fosderis 
tul  pace  iractanduin  sil.  Prostrau  esi  iuimica  acies, 
bellum  « confectuin  est,  victores  sumus  per  illum 
qui  fecit  potentiam  in  brachio  suo,  qui  dissipavit 
superbos  roente  cordis  ipsorum ,  deposuit  potenles 
de  sede,  et  exaltavit  bumiles,  esurienies  implevit 
bonis,  el  divites  diroisil  inanes  (Luc.  1,  52  et  53 ) : 
per  illum,  qui  faciens  misericordiam  cum  palribus 
nostris,  memor  fuit  testamenti  sancti  sui,  detjuris 


LIBER  CONTRA  COLLATOREM. 
cum  per  eam  A 


*30 


colorare  nilitur  quod  intendit,  hoc  potse  quotdam 
per  liberum  arbitrium,  sine  adjulorio  Dei,  quod 
quidam,  niti  Deo  cooperante  non  postinl.  Refellitur 
ex  Scripturis,  et  probatur,  ut  MatthaH  et  Pauli,  sic 
Zacchaei,  et  latronis  in  cruce  convertionem  essa 
pariter  ex  gratia. 

[Alias  Cap.  XIII.]  i.  Sed  jam  videamus  quid  inferat 
sobrieias  disputantis  ;  qui  ut  vitium  vitio  pelleret, 
bei  errorem  errore  curarct,  contrarias  sibi  definiiio- 
nes  nova  arte  confudit;  utque  hoc  compositionis 
suae  poculum  securis  auditoribus  propinaret,  exem- 
plis  voluil  colorarequod  miscuit.  Ait  eni m  (Collat. 
13,  cap.  11)  :  Si  enim  dixerimus,  nottrum  etse  bonm 
principium  voluntatit,  quid  fuit  in  pertecutore  Paulot 
quid  in  publicano  Matthaeo  ?  quorum  unut  eruori  ae 


....        ..     ,  . .     .  .  .  n  suppliciis  innocentium,  l  aliut  violentiis   ac  rapinis 

lorandi  quod  juravii  ad  Abraham  patrem  noslrum,  B     ,,...,  ..        .     ,         n.         y 


tbturum  se  nobis,  ui  sine  timore  de  manu  inimico- 
rmn  noslrorum  libcrati,  serviamus  ipsi  in  sanctitate 
eljuslitia  in  conspectu  ejus  omnibus  diebus  nostris 
{lbid.9  71):  per  Ulum,  qui  dedil  nobis  victoriam  per 
Jesum  Christum  Dominum  npslrum  ( I  Cor.xy,  57): 
per  illum,  a  quo  non  spiritum  htijus  mundi  accepi- 
BBus,  sed  Spiritum  qni  ex  Deo  est,  ui  sciamus  quae 
aDeo  donata  sunt  nobis  (I  Cor.  n,  it).  Quid  de  eli- 
sarufD  argumentationum  raliuiiculis  fracta  sludes 
anna  colligere?  Quid  cineres  exstincti  drgmalis  re- 
fbvendo,  deficienlis  fumi  nidorem  in  redivivam  flam- 
mam  conaris  accendcre  ?  [  Alias  Cap.  XII.]  Non  est 
periculum  •  liberi  arbilrii  ex  gralia  Dei,  nec  volun- 
tas  aufertur,  cum  in  ipsa  bene  velle  generatur.  Nam 
si  ideo  non  putanda  est  nosira,  quia  formaiur,  regi-  C 
tur,  ordinatur,  imbuilur :  spolianlur  libertate  filii  Dei 
f  qui  aguntur  Spirilu  Dei  (ftom.  vw,  14);perduutvigo~ 
rem  rationalis  animi,  el  omni  voluntariae  devotionis 
322  I*ude  privantur,  quibus  datur  Spirilus  sapienti»  • 
eiintellectus,  consiliiet  foniiudinis,  scieniiaeacpieta- 
lis,  et  limoris  Domini  (/tat.  xi,2).Prorsusquihisre- 
flormationibus  se  non  pulanlindigere,de  veteris  morbi 
eonsueludine  in  phrenesim  s  iransierunl :  respuunt 
remedium,  clamant,  insaniunt,  reluctantur ;  sed  si 
promissionis  sunt  filii,  quiescent,  et  sanabuutur. 

CAPUT  VII. 
CotsUtnus  contrarias  definitiones  confundens,  exemplit 


pubticit  incubans,  altrahitur  ad  talutem.  Sin  vero  gru- 
tia  Dei  temper  intpirari  bonce  voluntatis  principia  di- 
xerimut:  quid  de  Zacchm  fide?  quid  de  illius  in  cruce 
latronis  pietate  i  dicimus;  qui  desiderio  suo  vim 
quamdam  regnis  cceletiibut  inferentet,  specialia  voea- 
tionis  monita  preevenerunt  ? 

2.  Pcr  istain  ergo  k  bonorum  principiorum  dis- 
similitudiuem  probare  nititur,  boc  posse  quosdan 
per  liberum  arbilrium,  sine  adjutorio  Dei  ,  quod 
quidam  nisi  Deo  cooperante,  non  possint  :  et  hoc 
vult  de  quorumdam  lardiore  obedienlia  et  quorum- 
dam  sequaciore  consensu  intelligi.  Quasi  ubi  dura 
infldelitas  Deo  subditur,  et  Evangelio,  quod  diu 
impugnavit,  repenle  succumbit,  ibi  mulationem  bo- 
minis  dexlcra  operetur  Excelsi  (Ptal.  lxxvi,  11): 
ubi  autem  l  tranquillam  cohortationem  solumve 
rumorem,sineha?sitatione  diffideiitisvdocilisauditor 
amplectitur,  bonum  talis  conversionis  323  human» 
sit  tantummodo  voiuntaiis.Quasi  vero  polentia  «  Dei 
eos  tantum  ad  Filium  attrahat,  quos  aui  voce  incre- 
pavent,  aut  posna  obtriverit,  aul  terrore  Iremefece- 
rit;  illorum  autem  memibus  nihil  suae  virlulis  ad- 
moveat,  qui  ad  promissiones  Redemptoris  sui  spe 
alacri  et  avido  desiderio  cucurrerunt.  Sed  Yerilas 
dicit :  Nemo  venit  ad  me,  niti  Pater  qui  misit  me, 
traxerit  eum  (Joan.  vi,  44).  Si  ergo  nemo  venit,  nisi 
attractus,  omnes  n  qui  quocumque  modo  veniunl, 


*  Mss.  Remig.  et  Joliensis,  direptum.  J) 

*  Edilio  Lugd.  sola,  hujusfebrts  tum. 

«  Editiones  Lugdun.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon., 
aonfractum  est. 

d  M*.  liemig.  cumedil.  Mogunt.  et  Ven.,  etjutju- 
rendum.  x 

«  Edit.  Duac.  et  Colon.  in  margine  notabant  pro 
lectione  diversa,  ex  tibero  arbitrio.  Mss.  Remig.  et 
Joiiensis  cum  edit.  Lugd.  legunl,  gratia  Dei,  abi- 
qoe  ex. 

1  Edit.  Lugdun.,  quia  qui  aguntur. 

s  Edit.  Lugd.,  tranteunt sed  si  repromistionis 

$unl  fitii,  quiescunt,  et  tanantur.  Lovau.,  Duac.  et 
Colon. ,  transeunt ,  sed  si  repromitsionis  sunt  filii, 
sjmieuent  et  sanabuntur. 

*  Haec  verba,  et  errorem  errore  curaret,  non  le- 
guntor  in  mss.  Remig.  et  Jol.  nec  in  edit.  Mogunl. 
#t¥en. 

*  Edit.  Mogunt.  et  Ven.  alter. 


i  Lugd.  et  bac  posteriores,  dicemus,  cum  ross. 
Remig.  et  Jolieusi. 

k  Loro  bonorum,  quod  legitur  in  mss.  Corb.,  Re- 
mig.  el  Jol.,  nec  non  in  edit.  Mogunt.  el  Ven.  Lo- 
van.  el  posteriores  habent,  quorumdam.  Lugd.  vero 
ediiio,  horum  principiorum  ;omitiitque  hasc,  quorum- 
dam  lardiore  obedientia,  etc. 

1  Sic  inss.  Corb.,  Remig.  et  Joliensis,  cumedit. 
Mogunt.  et  Ven.  At  posleriores  Lugd.,  Lovan.,  Duac. 
et  Colon.  et  aliae,  post  tranquillam  cohortationem 
solum,  veros  mores,  sine  ulta  hcesitatione.  Lugd.  la- 
meu  supra,  pro  Quasi. . .  opereturt  habet  Quod  . .  • 
operatur. 

m  Sic  rass.  Corb.,  Reroig.  et  Jol.  cum  Mogunt.  et 
Ven.  At  liis  posteriores  ediliones,  potenlia  gratia 
Dei  eos  tantum  ad  Filium  attrahat.  Ms.  Jol.,  tamen 
potentia  Dei  Patris .  . .  tremere  fecerit. 

n  Lugd.,  Lovan..  Duac.  el  Coloo.,  omnes  quocum- 
que  modo  veniant$  altrahuntur. 


13!  S.  PROSPERI  AQLITANl  939 

atlrahunlnr.  {  AfHat  Cap.  XIV.]  Trahit  *  iuque  ad  A  chaeum,  qui  quaerebat  *  videre  Jesum  quis  e»ftet. 


Deum  eontemplatio  elementoruro,  omniumque  quae 
in  eis  sunt  ordinatissima  pulchritudo.  lnvitibilia 
enim  ejut9  a  ereatura  mundi,  per  ea  qum  facla  $unt 
inteltecta  contpiciuntur  (Rom.  i,  20). b  Trahuni  rerura 
gesurum  relatores ;  animum  audientis  infiammant 
narrantet  laudet  Domini  et  virtutet  ejut9  et  mirabilia 
ejut  qua  facit  (Ptal.  lxxvii,  4).Trahil  timor  :  Prin* 
cipium  enim  tapientice  limor  Domini  (Prov.  i,  7 ; 
Ptal.  cx,  40).  Trabit  laetitia,  quoniam,  Latatuttum 
in  hit  quce  dicta  tunt  mihi,  in  domum  Domini  ibimut 
(  PtaL  cxxi ,  f ).  Trabil  desiderium  :  quoniam  , 
Concupiscit  et  deficit  anima  c  mea  tu  atria  Domini 
(Ptal.  Lxxxni,  3).  dTrahunt  delecutionos  :  Quam 
dulcia  enim  faucibus  meit  eloquia  tua9  tuper  mel  et 


compellare  dignatus  est  dicens  :  Zacchme9  i  festina9 
detcende  ;  quoniam  kodie  in  domo  tua  oportet  me  ma- 
nere  (Luc.  xix,  5 );  et  non  k  sibi  prarparavit  ejua 
animuni,  cujus  elegit  bospitium.  Denique  cum  mur- 
nmrarent  onuies,  l  cur  ad  viruro  peccatorem  inlro- 
isset  hospiiari,  ei  m  Zacchaeus  jam  pcenitentiara 
agensvdimidio  bonorum  suorum  in  pauperea  erogato, 
redditurum  se  in  quadruplum  fraudaU  proraitteret, 
Dominus  ait:  Hodiesalus  huic  domui  facta  esttnquia 
hU  ett  filiut  Abrahas.  Et  ne  lateret  causa  hnjua  sa- 
lutis,  adjecit :  Venit  autem  /Uiut  hominit  •  qumrere  et 
taivum  facere  quod  perierat  :  ut  quem  agnoscebamu* 
salvum  factum,  p  sciremus  a  quaerenle  prseventum. 
In  latronis  quoque  justificatione ,  etiamsi  nulla  < 


favumorimeo  (Ptal.  cxvm,  105).  Et  quis  perspicere  B  rantis  gratiae  *  intelligerentur  indicia,  nonne 


aut  enarrare  possit,  •  per  quos  affeetus  visiutio 
Dei  animum  ducat  humanum,  ut  quae  fugiebal,  se- 
quatur;  quae  oderat,  diligat;quse  fastidiebat,  esu- 
riat ;  ac  subito  commuutione  mirabili,  quae  clausa 
ei  fuerant,  f  fiant  aperu ;  quae  ouerosa,  sint  levia ; 
quae  amara,  sint  dulcia  ;  quae  ohscura,  sint  lucida? 
Hac  autem  omnia  operatur  unut  atque  idem  Spiritut9 
divident  tingulit  prout  vult  (I  Cor.  xn,  14).  Quoniain 
Deut  qui  dixit  de  tenebrit  s  lumen  tplendetcere,  ipse 
illuxil  in  cordibut  nottrit ,  ad  illuminationem  tcien- 
tiat  claritatit  Dei  in  facie  Chritti  Jetu  (II  Cor.  iv,  6), 
id  est,  in  inanifesUtione  Filii  sui,  qui  est  m  in  gloria 
Patris. 
S.Qui  ergoilluxit  incordeMatihaeipublicani  324 


omnibus  credentibus  etiam  ipsum  acciperemu»  at- 
traclum?  dicente  Domino :  Omnia  mihi  tradita  sunt  a 
Patre  meo  (Luc.  x,  22);  el,  cum  exaltatut  fuero  a  ter- 
ra9  omnia  truham  ad  me  (Joan.  xu,  52)?  r  Inter  om- 
nia  autem,  bunc  vel  traditum  esse,  vel  Iractum, 
etiam  ipsius  confessio  docet ;  qui  cum  aliquamdiu 
blasphemasset  in  •  Jesum  Christum,  repente  esi 
mutalus,  *  et  dixit:  Domine9  memor  etto  mei9  eum 
venerit  in  rfgnum  tuum  (Luc.  xxm,  42).  Sed  unde  in 
uno  homine  Uuta  compugnantiuin  vocutn  sitona 
diversilas,  instruat  nos*  beatus  Apostolus,  etdicat : 
Nemo  in  Spiritu  Dei  loquent,dicit  anathema  Jesu;  et  ne- 
mo  potettdicere  Dominum  Jeturn,  niti  in  Spiritu  tancto 
(I  Cor.  xn,  5).  Ut  uon  dubitemus  in  ejusdem  bominis 


et  Pauli  tunc  Ecclesiam  persequentis,  ipse  et  in  corde  C  volunute,  et  de  proprio  T  fuisae  quod  blaspberaavit, 
Zacchaei,  et  in  corde  crucifixi  cum  Doroino  latronis  et  de  Spiritu  sanclo  fuisse  quod  credidit.  Frustra 
iiluxil :  nisi  forte  otiosa  Dumini  vox  fuit,  cuin  Zac-     igitur  dispuutor  iste,  x  ad  inscruubilem  unius  gra- 


•Edit.  Ltigd.,  Lovan.,  Duae.  et  Colon.,  igitur. 
Edit.  Mog.  et  Ven.,  itaque  ad  Dominum.  Ms.  Jol., 
Trahit  namque. 

b  Sic  ms.  Corb.  et  edit.  Mog.  et  Ven.,  nisi  quod 
relationet  habent,  non  relatoret.  Ms.  Jol  sic  distin- 
guit,  Tfuhunt  rerum  gettarum  relatoret  animum  «u- 
dientis.  Inflammant  narrantet.  Ms.  Remigiano-Re- 
mensis,  Trahunt  rerum  gettarum  cognitio,  el  divinorum 
operum  relatoret.  At  edili  Lugd.  et  eo  receniiores, 
Trahit  rerum  gettarum  cognitio,  et  divinorum  operum 
relaturce  animum  audientit  inflammant. 

0  Vocem  isum,  meat  hahent  mss.  Remig.  et  Jol» 
eum  Mog.  et  Ven. 

d  Sic  ms.  Corb.  ex  qno  edit.  append.  tom.  X  Aug. 
ac  Mogunt.  cum  Yen.  et  ms.  Remigiano.  At  ms.  Jo-  D 
liensis.  Trnhunt  divince  lectiones.  EdittLugd.,  Lovan., 
Duac.  eiColon.,  Trahit  delectatio  lectionit. 

•  Mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  per  quot  affeclut. 
Mngiint.  et  Ven.,  quo  affectu  visitatio  Dei  ducat  ha- 
minem  ;  CiPteri  codices  excusi,  per  quot  affectut,  etc, 
ut  in  t*xtu. 

1  Edit.  Lugd.et  recentiores,  tint  aperta.  Mss.  tres, 
eum  Mog.  el  Ven.,  fiant  aperta. 

s  Edit.  Mog.  et  Ven.,  lueem  splendetcere,  ipse  t7- 

luxit in  faciem.  Mss.  Corb.  et  Remig.  habent 

etiam  hoc,  in  faciem. 

*  Sic  mss.  Corb.  cl  Remig.  cum  edit.  Mogunt.  et 
Veu.  At  ms.  Jol.  et  edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et 
Colon.,  in  tinu  Patrit. 

1  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  cum  edit.  Mog. 
et  Ven.  Alii  codices,  videre  eum. 
i  Ms.  Joliensis  ,  fettinant9  descende. 
k  Ms.  Jolicusis,  tibi  prteparaverit :  ut  supra  dixe- 


rat,  otiosa  vox  Domini  fuerit. 

i  Itainss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  nec  non  Mos;  ei 
Ven,  Aliae  edftiones,  quod  ad  virum.  In  ms.  Jouensi 
abest  vox  haec,  hospitari. 

n  Kditiones   Lugd. ,  Lovan.,   Duac.   et  Colon., 

omisso  et  ante  Zacchceus cum  fraudata  promii* 

teret. 

n  Editio  Lngd.,  quia  ecce  hic  filiut  Abrahm. 

°  Ms.  Jol.  couforiiiiier  textni  sacro,  Venit  enim 
qucerere,  et  salvum  facere.  Alii  omnes,  Venit  autem 
tatvum  facere  el  qumere%  ordine  inverso. 

p  Editio  Lugd.  omiitit  hjec,  tciremut  «  quxtrente 
praventum. 

4  Edit.  Mog.  et  Ven.  cum  ms  Reutig.,  intJli- 
guntur. 

*  tdil.  Mog.  et  Ven.,  Inter  omnet  autem.  Edit. 
Lugd.  in  fine,  doceat. 

•  Ms.  Joi.  omiitit  hic  vocem,  Christum.  Lugd.t 
pottea  est  imitatut. 

<  Edit.  Mog.  et  Ven. ,  et  dicit.  Ms.  Jol.,  dum 
venerie. 

u  11»  voces,  beatut  apottolus9  leguntur  in  mss. 
Corb.,  Remig.  et  Jol. ,  nec  non  ii;  edit.  Mogunl. 
et  Ven. 

T  Iu  mss.  Corb.  et  Remig.  cum  Mog.  et  Ven.  la 
Lugd.  utrobique  omittitur  vox  hacc  fuitte9  in  receu- 
tioribus  posteriori  loco. 

x  Sic  mss.  Corb.  et  Remig.  ac  edit.  Moguni.  et 
Ven.,qui  tamen  duo  pro  varictaum  babenlrtfnlaleisi* 
Lugd.  editio  cum  recentioribus,  omisso  ad9  inecrm- 
tabilem  unius  gratice  varietatem  ad  argumentum  defi 
nitionit  tum  voluit  aptare.  Editio  quaedam  ex  reeen* 
tioribus,  tt  augmentum  de/inilionie  ttuz9  quod  simi- 


►  aplare ;  ut  portio  justificatorum  solius  voluu- 
uiii  tua  moiibos  id  Cbristum  veoire  credatur,  por- 
lio  autem  relucuns  ■  trabi,  et  inviu  compelli  :  cum 
Deus  iit  qui  operaturomnia  in  oinnibus  (1  Cor.  xii, 
6),  srve  alios  sic,  alios  autem  sic  attrabere  velit,  ad 

i  nemo,  nisi  aliquo  modo  attrabatur,  venit. 


fttt  LIBER  CONTRA  COLLATOREM.  151 

tiae  variefalem,  argnmentum  deftnitioois  suae  voluit  A  326  Si  auiem  accepUti,  quid  ghriarut  quad  non  ac- 

ceperuT  Ecclesiastica  regula  esl :  Gratia  Dci  stiin  id 
quod  $um9  et  gratia  ejus  in  me  vacua  non  fuit9  $ed 
plu$  omnibus  illu  laboravi;  non  autem  egot  $ed  graiia 
Dd  mecum  (1  Cor.  xv,  10) :  et,  Mi$ericordiam  eonse- 
cutus  lum,  ut  fidelU  euem  ( I  Cor.  vn ,  25).  Ecclesia- 
stica  regula  est :  Habemus  l  autem  thesaurum  i$lum 
in  vasi$  futiUbus,  ut  sublimitas  virtutis  $U  Dei9  et  non 
ex  nobU  ( II  Cor.  iv,  7).  m  Ecclesiastica  regula  est : 
Cratia  salvati  estis  per  fidem,  et  koc  non  ex  vobUt  Dei 
enim  donum  e$t;  non  ex  operibus,  ne  forte  quis  extol- 
latur  (Ephes.  n,  8).  Ecclesiastica  regula  est :  In  nulio 
terreamini  ab  adversariis,  qum  e$t  illis  causa  perditio- 
nis,  u  vobU  auiem  salutis,  et  hoc  a  Deo  :  °  quia  vobis 
donatum  est  pro  Christo,  non  solum  ut  in  eum  creda- 

d*lorum  Dei,  coosummationemque  virtutum  divuiae  B  ti$9  $ed  etiam  ut  patiamini  pro  eo  (Philip.  i,  28).  Ec- 


CAPUT  VIII. 
Defmtio  setrta  Cassiani  :  Liberum  arbitrium  et  gra- 
tiam  pariter  suscipi  debere;  id  e$tt  ita  ut  pari  modo 
conferre  ad  salutem  credantur.  Divinm  auctoritates 
de  gratia  afferuntur  :  daturque  ratio  quare  voluntas 
non  amferatur  per  gratiam. 

[Atias  Cap.  XV.]  1.  Post  haec  b  subjicit  testimonia 
Historiae,  quibus  ostendit  observantiam  man- 


gralia*  depuUndam  (CoUat.  15,  c.  II)  :  quod  et  nos 
prooptissime  confitemur.  Et  commemoratis  exem- 
plis  de  Balaam,  quem  volentem  •  Israeli  mafedicere 
Dens  in  benedictioois  verba  transtulerii  (iVuro.xxui) ; 
et  de  Abimelecb ,  qui  peccare  non  permissus  sit 
*in  Rebeccam  (Gen.  xivi);  et  de  Joseph  a  fratribus 
vtndito,  quorum  malam  voiunUtem  in  bonum  Deus 
•  verterit  (Genes.  xxxvn) :  recurrit  ad  conflrmaiionem 
deflnitioois  sux,  ut  liberum  arbitrium,  quod  gratiae 
se  dieit  jungere,  a  parte  quadam  bumani  generis, 
quantnm  in  ipso  est,auferai,  et  in  quadam  parte  con 
stkuat,  dicens  :  Bmc  enim  duot  id  estt  f  vel  gratia, 
asi  liberum  arbitrium9  sibi  quidem  invicem  videntur 
sdversa;  sed  s  utraque  concordantt  et  utraque  nos  pa- 


clesiastica  regula  est :  p  Cum  timore  et  tremore  ve- 
stram  ipsorum  $alutem  operamini.  Deus  enim  esl  qui 
operatur  4  in  nobi*  ex  velle  et  operari  pro  bona  volun- 
tate  (Philip.  »,  12).  Ecclesiastica  regula  est :  Non 
quia  idonei  sumus  cogitare  aliquid  r  a  nobis9  quasi  ex 
nob'ut  sed  sufficientia  nostra  ex  Deo  eai  (II  Cor.  m,  5). 
Hanc  regulam  flrmat  •  Dominus  dicens,  Nemo  potest 
venrre  ad  me ,  nisi  datum  fuerit  ei  a  Paire  meo  (Joan. 
vi,  66) :  ei ,  Omne  quod  dai  mihi  Paier  *  venit  ad  me 
(Ibid. ,  57) :  et ,  Sine  me  nihil  potestU  facere  (Joan. 
xv,  5)  :et,  Non  vos  me  elegistis,  sed  ego  etegi  vos  (Ibid.t 
16) :  et,  Nemo  novit  Filium,  nisi  Pater;  nequePatrem 
quis  novitt  nisi  Ftliust  et  cui  voluerit  Ftlius  revelare 
(Matth.  xi,  27 ;  Luc.  x,  22) :  et,  Sicut  Paler  ■  vivificat 


rUer  debere  h  susdpere  pietatis  rutione  colligimus  :  ne  C  mortuo$9  ita  et  Filius  quos  vultt  vivlficat  (Joan.  v,  21) : 


unum  horum  homini  subtrahentes  t  ecclesiasticm  fidei 
regulam  cxceuUse  videamur. 

2. a  Ecclesiasticae  fidei  regula  esi,  praedicaiiteApo- 
stolo  :  Nemo  potest  dicere  Dominum  Jesum  I ,  nist  tn 
Spiritu  sancto  ( I  Cor.  xu,  3).  k  Ecclesiasiica  regula 
est :  Quid  autem  habes  quod  non  accepUti  ( 1  Cor.  iv,  7)  ? 


et,  Beatus  e$t  Simon  Barjonat  quoniam  caro  el  $angui$ 
non  revelavit  tibi9  $ed  Pater  meust  qui  in  cozlis  esi 
(Matth.  xvi,  47). 

5.  Hac  regula  nulli  bominum  aufertur  volunus; 
quia  virtus  gratis  non  boc  in  volunutibus  operaiur 
nt  non  sint,  sed  nt  ex  malis  bonse,  ei  ex  infidelibus 


liter  legere  est  in  Coloniensi.  Ms.  Jol.,  augmentum 
$um  voluerit  de/initionU  aptare. 

*  Sic.  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cnm  Mog.  et 
Ven.  Reliqui,  trahaturt  et  invita  compeUatur. 

*  Edit.  Lugdvv  L<>van.,  Duac.  et  Colon.,  subjicit. 

«  Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  Israelitu. 

*  Iia  mss.  Corb.,  Remig.  et  Joliensis,  cum  edit. 
Mogutit.  et  Ven.  Lugd.  et  bac  posteriores,  in  Saram. 
ldem  contigisse  uarratur  Abimelecho  erga  Saram 
Geiieseos  cap.  xx,  et  erga  Rebeccam  cap.  xxvi. 

*  Ms.  Joliensis  cum  edit.  Mogunt.  el  Ven.,  vertit. 
'  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  id  est  gratia  et  liberum 

arbitrium.  Logd.  caret  voce  id  estt  habetque  cuui  cae- 
teris,  vel  gratta,  vet  liberum  arbitrium. 

s  M*.  Joliemis,  utrumque  concordat ,  et  utrumque. 

*  Edil.  Duac.  et  Colon.,  suspicere. . . .  collegimus: 
boc  ultimum  cum  Lugd.  et  Lov.  cominune  habentfs. 

1  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  et 
Veu.  At  Lugd.v  Lovan.,  Duac.  et  Golon.  hic  etiam, 
ol  in  WQrietEccle$uutica  regula  e$t. 

i  Mss.  Corb.  et  Remig.  cum  Mogunt.  et  Ven.  ad- 
dttiit  hic  vocem  Christum,  quae  abest  a  c.tleria  et 
lextu  Apostoli  Graeco  el  Laiino. 

k  ToU  baec  seutenlia  :  Ecclesiaitica  regula  est; 
Quid  autem,  etc,  usque  ad ,  quasi  non  acceperis%  ex- 
culerat  ab  edilione  Lngd.;  logitur  in  aliis  omnibus. 

i  Mss»  Remig.  et  Jol.  cuiu  Moguni.  et  Yen.  ad- 

Patrol.  LI. 


dunt  autem,  (\uod  a  caeteris  aberat.  lidem  codices  et 
ms.  Corb.,  ut  sublimitas  virtutis  sit  Deit  quod  legitur 
in  lextu  :  proquo  Lugdun.  et  eo  irecentiores,  ut  su- 
blimitatis  sit  virtutis  Dei.  Prioribus  coucinit  lextus 
Grsecus  Aposioli. 

B  Haec  iterum  sententia  otnnis  abest  a  Lugd.  In 
Lovan. ,  Duac.  et  Colon. ,  abest  vox  forte.  Mss.  Re- 
mig.  et  Jol.  pro  salvati  estU.  habenl,  salvi  facti  estis. 

D  Edit.  Lugd.,  nobis  autem. 

°  lu  ross.  Corb.  cum  edit.  MoRunl.  el  Ven.  Ms. 

Joliensis,  Vobis  enim  donatum  e$t  pro  Christo.  M.h. 

n  Remig.,  YobUenimdonatum  est  a  Christo.  Lugd.v  Vo- 

V  bis  datum  est  per  ChrUtum.  Lovan.,  Duac.  et  Colon., 

Quia  vobis  datum  est  per  Chrutum. 

p  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  Cnm  metu  et  tremore. 
Plures  codices,  cum  tremore  et  timore.  Mss.  Corb  , 
Rcinig.  et  Jol.  ul  in  textu. 

q  Edi;i  Mogunt.  et  Ven.,  invobU,  ut  apud  Aposto* 
lum.  Alii  codices,  in  nobts. 

r  Mss.  Jol.  el  Remig.,  a  nobis,  quasi  ex  nobismet- 
ipsU.  Lujrd.,  Lovan.,  Duac.  etColon.,  ex  nobis,  quasi 
ex  nobU  tpsis. 

*  Edii.  Mogunt.  et  Ven.,  confirmat  Dominus  :  ct 
infra,  datum  fuerit ;  absque  voce  ei. 

*  Ms.  Jol.  cum  edit.  Mogunt.  et  Ven.,  admevenict. 
a  Ms.  Joliensis  addit  hic,  smciit  t  murtuos  et.  C«i> 

tci  i  codices  nou  addunt. 

8 


f55  S.  PROSPERI  AQUITANI  «56 

sint  ffdeles;  •  et  quae  ei  semetipsis  erant  tenebra,  A  deat  quod  hac  doctrina  meritam  Jibero  assignat  tr- 


lux  efficiantur  in  Domino;  quod  mortuum  erat  Vivi- 
ficatar,  quod  jacebat  erigitur,  quod  peiierat  invenitar. 
b  Hoc  in  omnibus  prorsus  hominibus  qui  eruuntur 
de  potestate  327  tenebrarum ,  et  transferuntur  in 
reguum  Fiiii  dilectionis  Dei ,  sine  cujusqaam  exce- 
ptione  persons,  agere  credimus  gratiam  Salvatoris. 
Quia,  sicnt  hic  idem  probabiiiter ,  aed  non  stabililer 
definivit,  dicimus  atque  defendimus,  Non  soium 
actuum$  verum  etiam  cogitationum  bonarum  ex  Deo  eue 
principium,  qui  nobis  et  initia  sanctm  voiuntatis  in- 
$pirat9  et  virtutem  atque  opportunitatem  eorum  qum 
recte  cupimut,  tribuit  peragendi.  Omne  enim  •  datum 
bonum,  et  omne  donum  perfectum  deturtum  ett9  de- 
scendens  a  Patre  tuminum  (Jac.  i,  47) :  qui  e%  indpit 


bitrio,  h  quo  praevenialur  gratia,  quae  ei  famatanr 
reddens  debitum,  non  conferens  328  donam?  Qaaa 
definitio  in  episcoporuro  Patostinas  synodo,  etitm 
*  Peiagio  anatbematizante  damnata  est.  i  ln  eo  enim 
qui  bonum  incipit  velle,  et  cupit  ab  iniquitate  atqne 
errore  discedere,  gratiam  Dei  hoc  ipaum  profitemor 
operari.  Quoniam  a  Domino  gressus  hominis  dirigun- 
tur%  et  viam  ejut  volet  (Ps.  xxxvi,  25);  et,k  Omnis 
vir  videtur  sibijustus,  dirtgit  autem  corda  Dominus 
(Prov.  xxi,  2) ;  ei,  A  Domino  diriguntur  greuus  viri; 
mortatis  autem  quomodo  inteltigit  vias  suas  (Prov.  xxf 
24)?  l  Etquod  ait  Apostolus  :  Non  enim  aecepistis 
spiritum  servitutis  iterum  in  iimorem;  m  sed  accepistis 
Spiritum  adoptionis  »  /Uiorum ,  in  quo 


qute  bona  sunt%  et  exsequitur;  et  eonsummat  in  nobis.  B  Abba  Pater  (Rom.  vm,  15). 


tn  qua  sententia  si  auetor  ipsius  permaneret,  eccle- 
siasticam  reguiam  non  excederet;  neque  simul  et 
Hbero  arbitrto  *  infensus,  et  gratiae  Dei  esset  in- 
gratus  :  quorum  •  duorum  dum  unum  in  Paulo  et 
Malthaeo,  aliud  in  Zacchaeo  et  latrone  indicat  opera- 
tum,  iron  intelligit  in  illis  se  liberum  arbitrium,  in 
istis  gratiam  sustulisse. 

CAPUT  IX. 
Contra  Cassianum  probatur  ex  Scripturis  et  Ecclesim 
definitionibus%  initium  bonm  voluntatis  esse  ex  gra- 
t:a.  Primus  homo%  cteaius  absque  vitio%  et  potens  in 
bono  perseverare,  si  vellet%  tibero  arbitrio  discessit  a 
bono  :  in  quo  post  peccatum  nihil  remamit,  nisi  quod 
ad  temporalem  pertinet  vitam.  In  quam  profundum 
malum  tota  humana  nalura  demersa  sit  tliius  prm- 
varicatione.   Definitio  septima  Cassiani  :  Adamum 


[Alias  Cap.  XVII.]  2.  Post  hsec  °  seqoitar,  et  dieit 
(Collat.  15  c.  12) :  Nec  enim  tatem  Deus  homimem 
fecisse  credendus  est%  qui  nec  velit  umquam,  nec  passit 
bonum.  Atioquin  nec  liberum  ei  permisit  arbitrhtm,  si 
v  et  tantummodo  malum  ut  velit  et  postit9  bonum  vero 
nec  velle  nec  posse  concessit.  Et  quomodo  stabit  Uia 
Domini  post  prmvaricationem  primi  hommit  iata  sen- 
tentia%  Ecce  Adam  factus  est  sicut  unus  ex  nobis9  sckns 
bonum  et  mahtm  (Gen.  m,  22)?  Non  enim  taiis  ante 
fuisse  putandus  estf  qui  boni  esset  prorsus  ignarns. 
Alioquin  velut  quoddam  irrationabiU  s  atque  insensa- 
tum  animal  eum  (atendum  est  fuisse  formatum  :  quod 
satis  absurdum%  atque  a  catholica  fide  *  omnimodis 
alienum  est.  Quin  immo  secundum  sententiam  sapitn- 


post  prmvaricationem  accepisse  scientiam  malif  non  **  ftw,mi  ^lomoms,  fectt  Deus  hommem  reetum  (Eecti 


amistsse  scientiam  bont.  Refellitur, 

[Atias.  Cap.  XVI.]  1.  Deinde  adjecit  :  Nam  cum 
viderit  nos  f  Deus  ad  bonum  velie  deftectere%  occurrit$ 
dir\gity  atque  confortat.  Ad  vocem  enim  clamoris  tui9 
statim  ut  audierit,  respondebit  tibi(Isaim  xxx,  19) :  ct, 
Invoca  me%  inquit%  in  die  tributationis  tum%  et  eripiam 
te%  et  s  glorificabis  me  (Psal.  xlix,  15).  Quis  nOH  vi- 


vii,  50) :  id  est%  ut  tantum  boni  sdentia  jugiter  frue- 
retur  :  sed  ipsi  qumtierunt  cogitationes  muttas.  Faeti 
enim  sunt%  ut  dictum  est,  scientes  bonum  et  malum. 
Coneepit  ejgo  Adam  post  proTvaricationem,  quam  non 
habuerat9  scientiam  mali;  bonivcro%  quam  acceperai% 
scientiam  non  amisit. 
[Alias  Cap.  XVIII. I  5.  Rectum  •  atqne  omui  vitio 


•Sicmss.!Cnrb.,Remig.  et  Jol.,cumedit.  Mogunt. 
et  Ven.  Al  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  et  qui  ex 
s^metipsit  erant  tenebrm ,  lux  efpciantur  in  Domino  : 
quod  mortuum  erat  vivificetur,  quod  jacebat  erigaturt 
qaodperierat  inveniatur.  • 

b  Ediliones  Mogunt.  et  Ven.,  Hoc  in  omnibus  inve- 
nitur  nrorsus  hominibus,  qui  eruuntur  ....  dilectionis 
Dei.  lioc  sine  cujusquam  exceplione  personm,  etc. 

c  Mss.  Corb.,  Reinig.  et  Jol. ,  datum  bonum.  lta  et 
snpra,  cap.  2 ;  c^ieri ,  datum  optimum. 

d  Editiones  Lugdun.  et  ea  posteri<»res  •  offensus. 
Mclius  mss.  Curb.,  Reinig.  et  Jol.,  cuin  Mogunt.  ei 
Ven. ,  infensus  :  qui  videlicet  liberum  arbitrium , 
quantum  iu  ipso  esl.  auferre  videatur. 

•  Iu  edit.  Lugd.  non  legitur  vox  duorum.  In  eo  et 
Lov. ,  Duac.  el  Colou. ,  pro  dicit  operatum ,  legitur 
iudicat  operatum  In  eod<>m  Lu^d.,  in  illo  se  tiberum 
arbitrium.  in  isto  gratiam  sustulisse. 

<  Mss.  Corb.,  Remig.  el  Jol.,  omittunt  Deus;  pos- 
tea  habent  velle  flectere.  Ita  etiani  edii.  Mog.  et  Ven. 

s  Mss.  CorbM  Remig.  et  Jol.,  magnificabis  me.  Edit. 
Mogunt.  et  Ven.,  honoriftcabis  me. 

h  Editlones  Moxnnt.  ei  Yen.,  quod  prmveniat  gra- 
tiam,  unicuique  famulelur.  pro,  cuique  famulelur,  u\ 
inss.  Remig.  et  Jol.,  et  eJit.  Ven.  Lugd.  vcro,  quod 
prmveniatur  gratia ,  eique  [amulelur. 


4  lu  mss.  Corb. ,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  e t 
Ven.  Lugd.  vero  et  recentiores  illa9  a  Pelagio  ana- 
themate  damnata  est. 

j  Ms. Jol.,  eo  entm  quod  bonvm  quis  incipit  vellef  eir. 

k  Edit.  Mogunt.  et  Veu.,  Omnis  via  viri  recta  sibi 
videtur. 
D     l  Lngd.,  Et  quomodo  ait  Apostoius. 

m  Editiones  omnes  cum  ms.  Jol.,  in  timore.  At  m». 
Corb.  et  Remig.,  in  timorem,  juxta  Grapc.  tic  fo^ov. 

n  Haec  vox  filiorum  abest  a  mss.  Reniig.  et  Jol., 
nec  nou  ab  editis  Mogunt.  et  Ven. 

0  Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  perse- 
quitur. 

p  Ita  mss.  Corb.,  Remig.  et  Joliensis,  cum  edit. 
Mogunt.  et  Ven. ;  at  Lugdun.  et  posteriores ,  st  ei 
tantummodo  maium  et  velle  et  posse. 

q  In  mss.  Remig.  et  Jol. ,  iiem  in  edit.  Mogutiu, 
Ven.  et  Lugd..  hxc  verba  non  habentur,  atqut  ttutn- 
satum.  Ms-  Jol.,  velut  irrationale  quoa&am  animat  eum 
fcisse  credendus  est. 

r  Edit.  Mogunt  et  Ven.,  omnibus  modis.  Lugd.,  Lo- 
van.  et  Duac,  omnimode.  Colon.,  commode9  sed  er- 
rore  typographi. 

•  Lugd.  edit.,  Rectum  namque  et  omni.  Quasi  h%- 
ries  essct  verboruin  Collaioris,  sed  male. 


*57  LIBER  CONTRA  COLLATOREM. 

earentem  creatum  esse  primum  hominem,  in  quo  A  dientia*  pietate  dejectus  est : 


nec  ipto  saltem  timore 


omnium  bominum  concreau  natura  est,  dubitare  fas 
non  ett;  eumque  tale  aceepisse  liberum  arbitrium, 
ut  si  auiiliantem  sibi  Deum  •  non  desereret, b  pot- 
set  in  bonis  quse  naturaliter  acceperat,  perteverare 
quia  Tellet;  et  merito  volonUriae  perseverantise  in 
eam  beatitudinem  •  pervenire,  ut  nec  vellet  decidere 
in  deteriora,  nee  potset.  [Aliat  Cap.  XIX.]  Sed  ipto 
libero  arbitrio,  quo  quamdiu  voluit  bonus  mansit, 
329  d  *  proposita  sibi  lege  discessit ;  nec  denuntia- 
tx  sibi  mortis  toppticium  formidavh,  deserent  Deum, 
et  sequens  diabolum ,  rebellis  Domino  •  servatori, 
et  inimico  obediens  peremptori.  t  Fuit  ergo  Adam,  et 
ia  iiio  fuimus  omnes ;  periit  Adam ,  et  in  illo  perie- 
runt  omnes  (Ambr.  lib.  vn  in  Lucm  c.  iv).  i  Quod 


sibi  I  reliquo,  ut  ab  interdictia  vel  roetu  caveret  pos- 
nae ,  qui  k  non  abstineret  amore  justitiae.  Libentm 
ergo  arbitrium,  id  est,  rei  sibi  placitst  sponuneus 
appetilus,  ubi  usum  bonorum  qoae  acceperat  fastidi- 
vit,  et  vilescentibus  sibi  feliciutis  suse  prsesidiis,  in- 
sanam  cupiditatem  ad  eiperientiam  praevaricationis 
intendit,  bibit  omnium  vitiorum  venenum,  et  totam 
naturam  bominis  l  intemperantiae  suap  ebrietate  ma- 
defecit.  Inde  priusquam  edendo  carnem  330  Filit  no- 
niinis,  et  bibendo  sanguinem  e jut,  lelhalem  digerat 
crudiutem,m  labat  memoria,  errat  judicio,  nutat  in- 
cestu;  neque  ullo  modo  idoneus  est  ad  iilud  bouum 
eligendum  et  concupiscendum ,  quo  te  tponle  priva- 
vit :  quia  non  ticut  potuit  Deo  non  impeilente  cor- 


iu  non  falso  diiit  beatus  Arobrosius,  sicut  non  falto  g  ruere,  iu  potesi  Deo  uon  erigente  consurgere. 


ipta  Terius  ait, f  Venit  Filiut  hominit  quctrere  ei  tal- 
vare  quod  perierat  (Lue.  iii,  10).  Nrturae  enim  huma- 
aae ,  in  illa  universalis  praevaricaiionis  ruinn ,  nec 
substantia  s  erepta  est  nec  volunus;  sed  lumen  de- 
eusque  virtutum,  quibus  fraude  invidentis  eiuta  e»t. 
Perditis  autem  per  quae  ad  aeternam  atque  iuamissi- 
bilem  corporis  h  animique  incorroptionem  poterat 
pervenire,  quid  ei  remansit,  nisi  quod  td  tempora- 
lem  pertinet  vitam,  quae  tota  est  damnationis  et  pce- 
me  f  Propter  quod  natos  in  Adam  renasci  oportet  in 
Chfisto,  ne  in  illa  quis  inveniatur  generatione  quae 
periit.  Nam  si  posteri  Adae  in  illis  virtutibus  natora- 
liter  agerent  in  quibus  Adam  fuit  ante  peccatum , 
non  essent  natura  fllii  irae  (Ephe$.  n,  3),  *  non  es- 


[AlUu  CkP.  XX]  4.  Njn  igimr  recte  dictum  est : 
Nec  emm  talem  Deut  hominem  fecUte  credendut  e$t9 
qui  nec  vetit  umquam  nec  posrit  bonum.  Quasi  nos 
isum  bominis  debilitaiem  a  Creatore  dicamus 
conditam  ,  et  noo  peccati  merito  ab  homine  con- 
tracUm.  Qui  ergo  puut  eonsequens  esse  ut  si  libe- 
rum  arbitrium  *  obcaecatum  esse  dicatur,  obcecatio 
ipsa  ad  naturae  referatur  auctorem ,  vult  persuadere 
quod  Um  sanum  sit  in  Adae  posteris  liberum  arbi- 
triuro,  quam  in  Adam  fuit  ante  peccatum  :  °  quod 
satis  alienum  a  catbolica  fide  ducimus.  Quid  enim 
peccato  lacsum  est,  si  id  laesum  non  est  unde  pecca- 
tum  est  ?  Nisi  forte  dicatur  in  Ada»  posteros  poenam 
transisse ,  noo  culpam  :  quod  »  omnimodo  falso 


sent  tenebrae  (Ephet.  v,  8),  nec  snb  potestate  tene-  C  dicitur,  et  ob  hoe  forte  non  dicitur.  Niniis  enim  im- 


brarum  (Colett.  i,13),  Salvatorit  denique  gratia  non 
egerent;  quia  non  frostra  boni  essent,  nec  juttitiae 
praemio  fraudarentur;  habentes  ea  bona  quorum 
amitsione  primi  patres  de  paradiso  eisulare  merue- 
rant.  Nunc  autem ,  cum  sine  sacramento  regenera- 
tionb  aeternam  mortem  nemo  possit  evadere,  nonne 
ei  ipsins  remedii  singulariute  apertissime  patet  in 
quam  profundum  malum  totius  humani  generis  na- 
tora  demersa  sit,  illius  praevaricatione  in  quo  omnes 
peccaverunt  (Rom.  v,  12),  et  quidquid  ille  perdidit 
perdiderunt?  Perdidit  autem  primitus  fidem ,  perdi- 
dit  continentiam ,  perdidit  chariutem ,  spoliatus  est 
lapientia  et  intellectu,  caruit  coiisilioetfortiludine; 
tt  impie  aitiora  secUndo,  a  veritatis  scientia,  et  obe- 

•  Edit  Mogunt.et  Ven.,  Dominum  non  deteruittet. 
aiii,  Dominum  non  detereret. 

b  Edit.  Lugdun.,  potunt  in  nobit. 

•  Ms.  Jol.  cuni  edit.  Yen.  et  Lugd.,  pervenire*;  qui 
tro  eam  beatitudinem  habel  eamdem  beatitudinem. 

•  M*.  Jolicnsis,  ab  apposila. 

•  Ms.  Jolicnsis,  tatvatori. 

1  Ms.  Joliens.,  Venil  enim. 
t  Edit.  Logd.,  prmepta  ett. 
k  Plures  codices,  animwque  ;  et  post  pauca  ros. 
Remig.  et  edit.  Mogunl.,  et  pcena. 

•  Ms.  Joliensis,  nec  ettent  tenebm. 

i  Mss.  Remig.  et  Joliensis,  tibi  reticto. 

k  Edit.  Lugd.,  Lovan  ,  Duac.  et  Colon.,  qui  abt- 
tinebat  omore  juttitim,  absque  negaute  pnriicula. 
Mss.  Gorl».,K«*mig.  et  Jol.,  cumMogunt.  et  Ven.,  qui 
teit  ab$tincici9  etc. 


pium  est  hoc  de  Dei  seniire  juititia,  quod  a  praeva- 
ricatione  liberos  cum  reis  voluerit  essc  *  damnatos. 
Patet  ergo  culpa  ubi  non  latet  poena,  et  tocietas  pec- 
cati  convincitur  de  communione  supplicii ;  ut  quod  est 
humanae  miseriae,  non  de  institutione  Creatoris,  sed 
de  retributione  sit  judicis. 

[Aliat  Cap.  XXI.]  5.  lllud  eniin  inepte  positum  esj, 
et r  contra  sensum  omnium  tracutorum,  quod  ad 
probandam  liberi  arbitrii  incolumitatem  conneiuit, 
dicens  :  Et  quomodo  ttabit  iUa  Domini  pott  pranari- 
cationem  primi  hominit  lata  tententia,  Ecce  Adam  fac- 
tut  ett  tieut  unut  ex  nobit%  tcient  bonum  et  matum 
(Genet.  m,  22)?  Quasi  diabolus  Adae  vera  promise- 
rit,  etAdam  transgrediendo  mandalum  Dei,  profe- 

D  l  Ediliones  Mogunt.  et  \en.tintemperantia  tua  ma~ 
defecit. 

m  Lngd.  et  hoc  recentiores,  labitur.  Mss.  Corb.  et 
Remig.,  Mogunt.  et  Ven.,  labat  memoria. 

*  Ms*.  Iteniig.  et  Joi.,  Mogunt  et  Ven.,  ut  Hbe- 
rum  arbitrium  tic  cacatum  ette  dicalur9  ut  vbeaca- 
tio  ipsa. 

°  Ms.  Jol.,  quod  a  catholica  fide  dicimnt  olienum. 
Edit.  Mogunl.  et  Ven.,  quod  omnimodo  tatit  alienum 
a  rathotica  fide  dicimut. 

P  Ms.  Corb.,  quod  emnino  (aUum.  Mogtmt  ^t  Vcn., 
quod  omnimode  fattum  diciiur.  Ms.  vero  Jolientis, 
quod  omnino  [altum  ett. 

<\  Ms.  Joliensis,  damnnndot. 

r  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  contra  omnium  tentum 
tractaiur  ;  tiiiu,  ad  prcbandum  ;  iu  hoc  ulliiuo  Coeci- 
nuut  m-s.  Joliensid  et  Romig. 


«S9  S.  PROSPERI  AQUITANI  140 

cciil  in  similltodinem  Dei,  el  •  boc  ei  fuisse  colla-  A     ditm  reliqunt:  nuliut  vero  bonm  voluntatU  motus^ 
lum  pronuniiaverit  Deus  :  cum  in  his  verbis  b  signi- 


ficatum  sit  potius  quid  non  fuerit  assectitus,  qui  su- 
perbiae  ingressus  viaro,  quod  habebat  amisit,  dum 
quod  non  acceperat  concupivit.  Non  roinus  autem 
in  ipsa  hujus  sensus  conclusione  peccatum  est,  dum 
dicitur  :  Concepit  ergo  Adam  po$t  prmvarication$m9 
quam  non  habuerat,  tcientiam  maU;  boni  vero9  •  quam 
acceperat9  tcientiam  non  amitit.  Scientiam  boni 
Adam  tunc  habebat,  quando  bonum  sanciumque 
mandatum  Dei  fideli  corde  331  «ervabat,  et  erat 
justus  manens  in  imagine  Creaioris  sui,  legisque 
ejus  non  obliviscens.  Postquam  autem  se,  hoc  est, 
imaginem  et  templum  Dei  deceptori  suo  d  vendidit, 
perdidit  boni  seientiam,  quia  perdidit  bonam  con- 


niti  ex  Spiritu  tancto. 

[Aiiat  Cap.  XXII.]  1.  Sed  ne  hsc  primi  hominis 
calamius  in  progeniem  ejus  transisse  videatur, 
k  quam  integro  sit  omnium  hominum  natura  judicio, 
exemplo  gentium  probaiurus  hic  doctor  l  addlt  et 
dicit  (CoUat.  45  cap.  42)  :  Denique  non  amisute  ge- 
nut  humanum  pott  prmvaricationem  Adm  tcienliam 
boni9  etiam  Apottoli  tententia  evidentittime  declaratur, 
qui  dicit  (Rom.  n,  44), m  Cum  enim  332  ocntet  qum 
legem  non  habent,  naturaUter  qum  Ugit  tunt  (aciuni; 
hi  legem  non  habentet9  ipti  tibi  tunt  lex,  qui  otten- 
dunt  oput  legit  tcriptum  in  cordibut  tuit,  tettimonium 
reddente  eit  contcientia  n  iptorumt  ei  inter  te  invieem 
cogitationibut  accutantibut,  aut  etiam  de(endentibut9 


scientiam.  Ju&tiliam  enim  iniquitas  depulit,  humili-  B  in  die  quojudicabit  Deut  occulta  hominum» 


tatem  superbia  desiruxit,  continentiam  concupis- 
centia  elisit,  infidelitas  rapuit  fidem,  captivitas  abs- 
tulit  libertatem  :  nec  potuit  ulla  illic  portio  residere 
virtmum,quo  tanta  irruperat  turma  vitiorum.  Nemo 
enim  potett  duobut  dominit  tervire  (Luc.  xvi,  45) ;  et : 
Qui  facit  peccatum9  tervut  ett  peccati  (Joaw.vnit34): 
et,  A  quo  quit  tuperatut  ett9  •  ei  et  tervut  addictut  ett 
(UPetr.  n,  49).  Nemoautem  servit,  niai  cumaliqua 
libertate ;  et  nemo  r  liber  est,  nisi  cum  aliqua  ser- 
vitute,  dicente  Apostolo  (Rom.  vi,  20),  Cum  enim 
terviettetit  peccatit  s  liberi  fuittit  juttitim.  Quem  ergo 
fructum  habuUtit  tunc ,  h  in  illit  in  quibut  nunc  eru- 
betcitit?  Nam  finit  iltorum  mort  ett.  Nuncvero  libe- 
rati  a  peccatot  tervi  autem  facti  Deit  habetit  fructum 


2.  Si  de  bis  °  Apostolus  loquitur  qui  ex  praepulio 
sunt  ? ocati,  et  cum  essent  ionge,  p  factt  sunt  prope 
(Ephet.  u,  45),  credentes  in  eum  qui,  qoorum  ali- 
quando  non  roisertus  est,  nunc  autem  miseretur 
(I  Petr.  ii,  40),  et  justificans  circumcisionem  ex  fide, 
et  praeputium  per  fidem  (Rom.  m,  50),  dooa  coadi- 
dit  in  semetipso,  destructoque  pariete  inimidtia) 
(Ephes.  n,  44)  Judaeorum  et  gentium,  in  uno  novo 
homine  fecit  pacem  ;  concludens  omnia  in  incredo» 
litate,  ut  promissio  ex  fide  Jesu  Gbristi  daretor  cre- 
dentibua  (Galat.  m,  2i) :  si,  inquam,  de  hia  Aposto- 
lua  loquitor  in  quorum  cordibus  Deus  digito  aoo,  id 
est,  Spiriui  sancto  acribit  novum  testamentum,  ut 
legis  plenitudinem  et  opera  charitatis  naturaliter  ex- 


in  sanctificatione,  finem  vero  vitam  mternam.  Qui  ita-  G  sequantur,  reformata  sctlicet  renovataque  natura ; 


que  servit  diabolo,  liber  est  a  Deo;  qui  autem  *  li- 
beratus  servit  Deo,  liber  est  a  diabolo  :  ut  appareat 
*  malam  iibertatem  potuisse  haberi  ex  humanae  volun- 
tatis  defectu ;  i  bonam  autem  liberUtem  non  po- 
tuisse  recipi  sine  liberatoris  auxiHo. 

CAPUT  X. 

Exponitur  et  Hndicatur  locut  Apottoli  Rom.  n,  44,  de 
gentibut  tine  lege  facientibut  qum  legit  tunt.  Sa- 
pienUaqumdam  in  infideUbut  ex  naturm  a  Deo  con- 

•  Ms.  Joliensis,  Mogunt.  et  Yen.,  hoc  ei  fuittet  co/- 
latum  quod  pronuntiavit  (editi  duo,  pronuntiaverit) 
Deut. 

»>  Edit.  Mogtint.  et  Ven.,  tignificaoerit,  sc.  Deus. 

c  Mss.  Jol.  et  Remig.,  Mogunt.  ei  Ven.,  quam  ha- 
buerat. 

d  Iia  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.;  posteriores  editi, 
tubdidit. 

« Ms.  Joliensis,  ejut  et  tervut  ett. 

t  Mss.  Corb.  et  Jol.,  Moffiint.  et  Ven.  edit.,  nemo 
Ubertate  liber  ett9  niti9  etc.  Ms.  Remig.  omittit  hasc, 
el  nemo  Uber  eti  niti  cum  aliqua  tervitute. 

9  M*s.  Remig.  et  Joliensis,  liberi  eratit. 

k  Editiones  Lugd. ,  Lovan. ,  Dnac.  et  Colon. , 
omittunt  in  illit.  Mog.  et  Ven.  exhibent.  Postea  vero 
qualuor  praediciae  editipnes,  Nunc  autem  liberi  a  pec- 
cato,  tervi  autem  facti  Deo9  habetit  fructum  in  tan- 
ctificationem. 

1  Lugd.,  Ubertut.  Duac.  et  Colon.,/i beratur. 

t  Mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  et  Ven., 
bonam  autem  voluntatem. 

*  Mi.  Joliensis  solus,  quam  tuo  inlra  te  tentit  om- 


4  quid  binc  superbissimi  aensus  novitas  adjuvatur, 
cum  reconciliatio  inimicorum  non  possit  niai  gratia 
Mediatoris  ascribi?  Omnet  enim  peccaverunt,  et  egent 
gloria  Dei$  juttificati  gratit  per  gratiam  iptiut  (Rom. 
iii,  25).  Crgo  gratia  gloria  est  Dei,  non  meritum  li- 
berati.  Quis  enim  prior  dedit  ei,  r  ut  retribueretor 
illi  ?  Nihil  boni  operis  ex  roortuis,  nihil  justitiae  pro- 
cedit  ex  impiis :  •  omnis  ipsnrum  salua  gratuita  est; 
et  ideo  gloria  Dei  est,  ut  qui  gloriatur ,  in  Uio  cujus 
gloria  eguit  glorietur  (Rom.  xi,  55). 

nium  hominum  natura  judicio. 

1  Edit.  Lugdun.  et  illa  posteriores,  addidit  et 
dixit. 

"Mogunt.,  Ven.etLugdun.edit.,  Quoniamgentet... 
ea  qua  tegit  tunt. 

n  Hoc  pronotnen,  iptorum,  non  legitur  in  ms.  Re- 
D  mig.  nec  in  edil.  Mogunt.  et  Ven. 

0  Ms.  Jolieusis  bic  addit,  tecundum  Evemgelium 
meum9  per  Jetum  Chrittum  Dominum  nottrum.  Cas- 
teri  codices  liaec  nou  addunt. 

p  Lugdun.  edit.,  (actitunt  prope  credeniet  in  eunu 
Quorum  aliquando  non  mUertut,  et  juttifUant  cir- 
cumcitionem  ex  fidef  et  prmputium  per  /idem9  duot 
condidit  in  temetipto.  Et  utrumque  parietem  inimieitim 
Judmorum  et  gentium9  in  uno  novo  homine  tolvent, 
fecitpacem,  etc. 

q  Edit.  Lugdun.,  quid  hujut  tuperbittimi  tentut 
novitat  adjuvatur? 

r  Ms.  Joliensis,  et  retribuetur  t/fi  ? 

•  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt  et 
Ven.  edit.  At  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  Ceie 
iptorum  talut  gratia  ett. 


f 4f  LIBER  CONTRA  COLLATOREM.  24i 

3.  Sin  antem  (qood  magts  vull  hic  disputalor  io-  A  neque  circumcisio  aliquid  valet,  neqve  praputium ;  $U 

lelligi)de  illisista  dlcuntur  qui,  alieni  a  gratia  Chri-      fide$  quce  per  ditectionem  operatur  {Galat.  v,  6). 

stiana,  qoaedam  ad  similitudinem  iegaiium  manda- 


toram  proprio  Judicio  ■  sanciebant,  intelligentes 
civitatum  concordiaroque  populorum  non 
>  aliter  contineri,  b  nisi  et  recte  factis  praemia, 
et  peceatia  pcsnae  decernerentur,  e  sicut  dictum  est 
ab  ipsa  Sapientia  Deiy  Ego  ex  ore  Altissimi  prodivi,  et 
momnigenU  primatum  tenui ;  requiem  qum$ivi  in 
lecob  et  inveni  (Eccli.mv,  5).  Ergo  quis  ambigat, 
hanc  sapientiam  humano  333  generi  ad  temporalis 
vtae  utiliuiem  *,  ex  naturae  a  Deo  conditae  super- 
ene  reliquiis?  Si  euim  nec  ad  isla  lerrena  ordinanda 
rationalis  animi  vigeret  ingenium,  non  vitiata  esset, 
sed  eistincta  natura.  Quae  tamen  etramsi  excellentis- 


CAPUT  XL 

Liberum  arbitrium  nec  voluntatem  boni%  nee  powbitt- 
tatem  habere9  ni$i  per  gratiam.  Cur  homini  imperen- 
tur  ea  quorum  facultatem  non  invenit  m  $ua  natura. 
Definitto  octava  Cassiani :  Naturee  humanm  nonid 
eolum  ascribendum  quod  malum  e$t.  Merita  homi- 
num  nulia  ni$i  ex  gratia. 

[Alias  Cap.  XXHI.]  1.  Post  baecf  in  conclusione 
testimoniorum  quibus  probare  voluit,  quod  hi  qui 
per  increpaiionem  propheticam  surdi  appellantur 
334  et  caeci,  possint  ex  facultate  naturae  et  aures 
suas  aperire  ad  audiendum,  et  oculos  m  suos  ad  vi- 
dendum  (quasi  non  de  iisdem  dicat  Dominus,Ef  rfafo 
ei$  cor  atiud%  et  epiritum  novum  dabo  ei$ ;  et  evellam 


artibus  c,  et  cunclis  morlalium  eruditionum  3  cor  tapideum  de  carne  eorum%  et  dabo  ei$  cor  carneum; 


pofleat  disciplinis,  justiflcari  ex  se  non  potest :  quia 
bonis  suis  male  utitur,  in  quibus  sine  cultu  veri  Dei 
isapfetatis  f  immuuditiaeque  convincitur,  et  unde  se 
dsfewli  aestimat,  accusatur.  Cum  ergo  Paulus  defi- 
aiat,  qood  non  ex  operibus  legis  s  justificatur  omnis 
caro  {Rom.  111,  20) ;  et  quoniam  in  Christo  neque 
rireamcisio,  neque  praeputium  valeat  aliquid,  sed 
nsva  ercatora  (Galat.  v,  6);  b  quid  iste  impiam  inii- 
detium  libertatem  naturalibus  instruit  bonis,  el  pro- 
priis  ▼ult  justificare  principiis?  Quid  ad  renovatio- 
■en  *  laeessitaB  vetustatis,  idoneam  definit  praevari- 
catrida  scientiae  nnditatem  ?  Quasi  ista  scientia  vei 
ex  natorae  opibus  residua  i  consecuta,  vel  ex  legalis 
deetrinae  eruditione  quaesita,  possit  sui  perceptioue 


ut  in  prmceptis  mei$  ambulent,  et  ju$tificatione$  mea$ 
observent,  et  faciant  ea$  (Etech.  xi,  49,  et  xxivi,  26) ; 
*  addit  et  dicit  {Collat.  13,  cap.  42):  Denique  ut 
po$$ibilitatem  boni  ei$  ines*e  °  $ignificaret%  increpane 
eo$%  Quid  autem,  inquit,  etiam  ex  vvbismetiptis  non 
judicalit  quod  justum  e$t  (Luc.  xn,  57)  ?  Quod  utique 
non  ei$  dixistett  ni$i  eo$  judicio  naturati  quod  mquum 
e$t  $ci$$et  po$$e  di$cernere.  Jam  non  soluin  volunia- 
tem  boni,  sed  etiam  possibilitatem  libero  ascribit 
arbitrio  :  tamquam  ideo  p  ab  eis  exigalur  intelligen- 
tia,  ideo  justitia  reposcatur,  qnia  possint  haec  siae 
Dei  donis  de  nalurs  proferre  bonis.  Imperantur  au- 
tem  ista  homini,  ut  ex  ipso  prxcepto,  *  quo  ei  hoc 
quod  accepit  indicilur, r  aguoscat  id  se  suo  vitio  ner- 


praestare  ut  quod  faciendum  noverimus,  etiam  fa-  C  didisse;  etnon  ideo  iniquam  esse  eiactionem,  quia 

adreddendum  quod  debet  idoneus  non  esl;  •  sed  a 
littera  occidente  confugiat  ad  spiritum  viviticanlem, 
et  facultatem  quam  *  non  invenit  in  naiura,  quxrat 
ex  gralia.  Quod  si  facit,  magna  est  misericordia 
n  Dei :  si  non  facil,  justa  est  pceua  peccati. 

Deo%  a  mss.Corb.,  Remig.  et  JoL,  et  edit.  Mogunt.  et 
Ven. ;  soletque  inteidum  ab  Augustiuoprxteriri,  nec 
est  Craecae  dirtionis  Apostoii. 

m  lloc  pronomen,  ttioi,  non  habetur  in  mss.  Remig. 
et  JoL,  nec  in  edit.  Mogunl.  ct  Ven. 

B  Edit.  Lugd.,  Lov.,  Duac.  etColon.,  addidit  el  dicit. 

0  Edit.  Loyduu.  et  ea  recenliores,  de$ignaret%  in- 
crepans  Phari$a?o$  dixit :  Quid  autem  ex  wbi$  ipsU^ 
inquit%  non  judicatis  auod  bonum  e$t  ?  Lectionem  110- 
siram  oraclert  ms.  Joliensis  cum  Mogunt.  et  Ven. 
N«c  ab  eu  dissenliunl  mss.  Corbeiensis  et  Remig., 
excepio  quod  pro  voce  eo$,  habent  Pharisceos :  cutn 
tamen  lurbas  alloquerelur  Chrislits  baec  dicens,  11011 
speciaiim  Pharisxos.  Ilabent  insuper  pro,  quod  ju- 
htum  e$t%  quod  bonum  e$t :  prius  tamen  textui  Apo- 
sioli  est  couformius. 

p  Mss.  Remig.  et  Jol.  cum  edit.  Mog.  et  Yen.,  abeo 
exigatur...  de  naturas  proferri  bonit. 

<\  Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  addunt,  Dei. 
Lugd.  tamen  postea  a  caeteris  dissimiiis,  hoc  quod 
accepit  judicetur%  forte  pro  indicelur. 

r  Mss.  Corb.  et  Remitf.  cuin  Mogunt.  et  Ven., 
$eip$um  idtuo  vitio.  Lugd.,  lgnoral  id  $e  $uo  vitio  per- 
didis$e. 

•  Ms.  Joliensis,  ni$i  a  littera. 
%  lloc  loco  Lugdun.  et  posteriores  ediliones  addun* 

ante:  sed  hac  particula  carent  mss.  Curb.,  Retnig.  ei 
Jol.,  nec  11011  Mogiint.  ct  Ven.  edilu 

*  Lugd.  et  recentiores,  Domini. 


\  diligamos  :  aut  ullus  sit  bonae  voluntatis  mo- 
tas,  nisi  qoem  creaverit  diffusae  per  Spiritum  san- 
ctam  charitatis  k  afflatus.  Sine  fide  enim  impouibile 
e$t l  piacere  (Eebr.  xi,  6) :  et,  Omne  quod  non  e$t  ex 
fide%peccatum est  (Rom.  xiv,  23) : et,  tn  Christo  Jesu 

•  Kdit.  Mogunt.  et  VenM  $entiebanU 

*  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  nisi  ut;  melius, 
nist  el,  ex  mss.  tribus  ac  Mogunt.  et  Vm. 

«  Hanc  aucioritatem  ex  Ecclesiastici  libro  allatam 
praetereont  Lugdun.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon. ;  ha- 
bent  m«a.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  et 
Yeu.  ln  Moguut.  tamen  et  Yen.  legitur,  ab  ipsa  $a- 
pientia  Deo.  in  ms.  vero  Remig.,  in  omnem  gen- 
xem  primatum  tenui  :  et  in  ms.  Joliensi  desunt  po- 
strana  l.aje  verba,  requiem  quasivi  in  Jacob,  et  m- 
veni.  Ergo. 

4  Edil.  Lugdun.,  ex  natura  a  Deo  eondita  superesse 
reiiquum. 

9  M.«.  Joliensis,  moralibus  eruditionum.  Lugd.  et  D 
ins.  Remig.,  moraUbue  eruditionum. 

r  Lfigdun.  edit.,  immutatm  ceque  convincitur:  tuin 
pro  sBcftmol,  babet,  existimaL  Conformiterque  ipsa 
reeentiores  et  Yen .  ed  itio. 

s  Mi.  Joliensis,  non  ju$tifieabitur. 

h  Logd.  edit.,  quid  e$t  quod  impiam  infidelium  Uber- 
imtem  naturalibus  insiructam  boni$t  proprits  vult  justi- 
ficare  principiis  ? 

1  Ita  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  Mogunt.  et 
Ven.  At  posteriores  editiones,  mi$erm  vetu*t*ti$ :  et 
postpauea  ms.  Joliensis,  $cientiee  libertatem. 

i  Verbum,  consecuta  hic  adjtcitur  ex  mss.  Corb., 
Remig.  et  Jol.  et  edit.  Mogunt.  et  Yen. 

k  Lugd.  editio,  affecius. 

iLogd.etposierioreseditiones,  placcreDco.  Abcst, 


943  &  PROSPERI  AQUITANI  144 

[  Aliat  Cap.  XXIY.  ]  2.  Deiode  ad  plenkudinem  A  Non  tolum  actuum,  verum  etiam  cogitationum  bona- 


pncmissae  dispuutionis,  •  regulari  sententia  pronun- 
tiat,  dicens  (Collat.  43,  cap.  42):  Vnde  cavendum 
nobit  ett9  ne  ita  b  ad  Deum  omnia  tanctorum  meriia 
referamut ,  ut  nihil  niti  id  quod  maium  atque  perver- 
tum  ett  humanm  atcribumut  naiurm.  Quid  eviden- 
tius,  quid  expressius  secundum  Pelagii  Coelestiique 
commentum  ab  tillo  •  eorum  discipulo  pofuit  defi- 
niri  ?  llli  dicunt,  Gratiam  Dei  tecundum  merita  nottra 
dari; d  el  iidem  dicunt,  Gratiam  Dei  non  ad  tingulot 
actut  dari :  hic  intra  unam  sentenliam  blasphemiam 
utramque  conclusit  dicens,  Cavendum  nobit  etu9 
ne  ita  ad  Deum  omnia  tanctorum  merita  referamutf 
ut  nihil  niti  quod  malum  atque  pervertum  etl  huma- 
nm  atcribamut  naturm.  Vult  ergo  esse  multa  propria 


rum  ex  Deo  eue  prineipium;  qui  nobit  ei  inilia  tanctm 
voluntaiit  intpirat9  et  virtutem  atque  opportunitatem 
eorum  qum  reete  cupimut9  ttibuit  perogemti: 
volens  probare,  quod  religiosa»  cogitatiooes  et 
cta  consilia,  nulla  Dei  inspiratione  concepu,  de  na- 
turali  possint  prodire  sapientia,  pooit  ?erba  Salomo* 
nis,  dicentis :  Voluitque  David  patar  meut  mdificare 
domum  uomini  Domini  Dei  Itrael :  et  ait  Dominut  ad 
David  patrem  meum :  Quod  cogitatti  in  corde  tuo  ma% 
ficare  domum  nomini  meo9  bene  fecitti9  hoc  iptum 
mente  pertractant;  verumtamen  236  non  iu  adi/Ua- 
bit  domum  nomini  meo  (II!  Reg.  vm,  47).  beinde,  «t 
ostendat  quomodo  hoc  iotelligendum  sit,  iniert  *  ipat 
tractator  (Collat.  43,  cap.  12) :  Hmc  ergo  cogitatm. 


aomimim  merita,  quae  non  sint  335  gralix  largiute  B  otque  itte  tractatut  regit  David,  utrumne  bonut  et  < 


coilata,  quibus  ad  augendas  oaturaJes  divitias  qua> 
daro  desursum  rounera  debeantur.  Yult  nos  gratiatu 
Dei  non  ad  siogulos  actus  accipere,  ac  •  proinde 
non  pro  omni  opere  bono  semper  orare. *  Atque 
iU  cousequens  erit  ut  io  Dei  muneribus  nullum 
meritum  esse  credendum  sit,  quando  quidem  sine 
merito  sit  quem  Deus  semper  in  omnibus  adjuverii : 
aut  si  etiam  in  bis  qua»  Deus  tribuit,  aliqua  meriu 
collocantur,  constet  etiam  ipsa  propria  acquiri  s  fa- 
eulute  potuisse ;  et  ideo  in  aliquibus  k  oporteat  nos 
adjuvari,  ut  possibilius  fiat  per  gratiam,  quod  noo 
erat  impossibile  per  naturam.  Ecce  jam  in  isu  pau- 
corum  brevitate  verborum,  non  duarum  Untum,  sed 
mulurum  impieutum  uumerosa  connexio  est :  qu» 


Deo,  an  malut  et  ab  homine  fuitte  dicendut  ettTSi 
enim  bona  et  ex  Deo  fuit  illa  cogitatio,  cwabeoa  qua 
intpiraia  ett9  eidem  negatur  effectut  f  Si  autem  maia9 
et  ex  homine  fuit,  cur  iaudatur  ab  Dominot  Rettat 
ergo  ut  ei  bona,  et  ex  homine  fuitu  credatur.  1«  quem 
modum  etiam  nottrat  quotidie  cogitationat  pottunmt 
judicare.  Neque  enim  aut  toli  David  bonum  ex  umet- 
ipto  cogitare  concettum  ut9  aut  nobit,  i  ne  quid  bant 
umquam  tapere  aut  cogitare  pouimut  naturaUier,  de- 
negatur. 

2.  Nullo  modo  hoc  testimonio  atque  argumeole 
fcprobari  potest,  quod  piae  cogiutionesex  solo  libero 
arbitrio,  et  non  ex  Dei  iospiratiooe  nascantur.  Noa 
enim  ideo  voluntas  David,  qua>  utique  bona  erat, 


si  scrupulosioris  diligentiae  diseretione  tractetur,  in  C  non  ex  Deo  fuisse  credenda  est,  quia  templiim  sibi 

Dominus  non  ab  eo  sedificari,  sed  a  filio  ipsius  roluiL 
Quaerendum  ergo  est,  de  quo  spiritu  processerit  af- 
fectus  l  istius  voluntatU,  nempe  de  illo»  Dei,  in  que 
dicebat,  Si  introiero  in  tabemaculum  aamut  mam9  r 
atcendero  in  lectum  n  ttratut  mei9  «  dedero  tamnum 
oculit  meit9  aut  palpebrit  meit  dormitationem,  aut 
requiem  temporibut  meit9  donec  inveniam  iocum  Do- 
mmo9  tabernaeulum  Deo  Jacob  (Ptal.  cxxxi,  3).  Quod 
cum  Propheta  concupisceret,  non  ignorabat  verum 
illud  perfectumque  templum  ab  illo  esse  coodendum, 
qui  cum  esset  Filius  Dei,  factus  est  etiam  filius  Da- 
vid ;  •  quique  curo  videret  templum  a  Salomooe 
constructimi,  dicebat,  Solvile  templum  hoc9etintn- 
duo  tutcitabo  illud.  Dicebat  autem  de  tempto  corporit 


nullo  a  damnati  erroris  catena  absoluu  moustra- 
bitur. 

CAPUT  XII. 

Demonttratur  uberiut  tenteniiam  Cattiani  etse,  cogtta- 
tionet  piat  et  tancta  contUia  abtque  intpiratione 
Dei  concepta9  de  naturali  potte  prodbre  tapienlia. 
Advertut  quem9  loci  quo  abutebatur  expotitione  ei 
aliorum  adjeciione  otundilur9  cogitationet  piat  ex 
Hbero  arbitrio,  tine  Dei  intpiratione  non  orin.  Rona 
voluntat  hominit  tic  ejut  propria  ett9  ut  non  niti  Deo 
intpirante  concipiatur.  Convertio  quoque  hominit, 
licet  non  tine  ipto9  non  lamen  ab  ipto  incipit. 
[AliatCh*.  XXV.]  4.  Sed  ne  suspicionibus  agere 
vuteamur,  et  latebras  seusuum  ultra  verba  rimari, 
quid  adcrescat  cognitis,   doceant  quaa  sequuntur. 


Qui  ergo  inter  priocipia  disputatioois  suae  dixerat,  D  tui  (Joan.  11,  19  et  21).  Ut  ergo  hoc  templum  prafi- 


•  Editiones  Mogunt,  et  Ven.,  rcgulam  tenientia 
pronnntiat. 

*>  Edit.  Lugduo.  et  ea  receniiores,  ad  Dominum. 
« In  Lngd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  desideratur 
prnnomen,  eorunt. 
d  Editiones  Lugdun.  et  posteriores,  el  ideo  dicunt. 

•  Mss.  Corbeiensis  et  Remig.  ac  Mugunt.  editio, 
ac  perinde. 

f  Edit.  Lugdun.,  Atque  ita  tentit,  ut  in  Dei  mune- 
ribut  nullum  meritum  ette  credendum  tit9  quem  Deut 
temper  adjuverit. 

•  Ms.  Joiiensis,  pctettale.  Editin  Lugdun.  totum 
iocuin  aliter  liabci :  ant  ti  etiam  in  hit  qum  Dent  tri- 
*«!i.  aiiqna  merita  etae  toqnanlur,  constet  etiam,  ctc. 

x  £dit.  Lugd.,  oportet  not  juvari...  quod  non  erat 


pottibite.  Sed  contra  sensum  auctoris  nostri,  et  caete- 
rorum  codicum  auctoriiaiem. 

1  M?g  Jolienais  non  habet,  ipte  traciator. 

i  Editiones  Mogunt.  et  Vcn.,  ne  bonum  umquam. 

k  Edii.  Lugd.  eteo  posleriores,  probare  potett. 
•  1  Sic  inss.  Corb.,  Keroig.  ei  Jol.,  cum  Mogunt.  et 
Ven.   Lugdun.,  Uv^n.,  Duac.  et  Golon.,  iptiut  vo- 
luntatit. 

m  Yox  b*c,  Dei%  habetur  in  mss.  Corb.  et  Remig. 
et  ex  Mogirnt.  et  Ven.  edilionibiis. 

0  Sola  Ven.  editio,  ttrati  mei. 

0  ln  ms.  Joliensi  solo  posl  hnec,  fUiut  David,  omis- 
sis  que  interjacent,  statim  additur,  Unde  ait  Evan- 
gelista,  Dicebat  autem  de  templo  corporit  tui. 


*I5  LIBER  CONTRA  COLLATOREM.  246 

ItursreUr,  qnod  in  Carlslo  et  In  Eccleaia  disponeba-  A  est  hominis  esse  propriam,  ct  confiundum  est  Oeo 

inspiranie  concepiam.  Nam  cum  nemo  aii  bouus. 


tnr,  meriio  ad  *  inatructionem  ejua  non  David  eli- 
gitur,  aed  filiua  David :  ut  per  filtum  hominisb  signi- 
ficaretur  Filtua  Dei  et  hominis,  et  per  templum  dia- 
solubUe  indkaretur  Ubernaculum  inoorruptibilc ;  ad 
cnjus  condeadara  imagiuem  et  voluuus  David  pro- 
bata  est,  et  opos  in  eum  translatum  eat  cujus  per- 
aooa  magis  eidcm  imagini  congruebat.  e  Alque  ita  et 
ti  Deo  erat  boc  velle  David,  et  ex  Deo  erat  boc 
facere  Salomonem. 

5.  Quod  ut  exemplia  magia  elocescai,  requira- 
w*  337  obi  fieri  Deua  d  noluerit,  quod  bominea 
facere  Deo  votente  voluerunt.  Dominus  •  praecepil 
apoaiulie ,  dicena,  f  Euntet  uey  et  doceie  omne$  gen- 
frs,  hmptiaantn  eot  in  nomine  Pairu,  et  Fi/it,  et  Spiri- 


uisi  solus  Dcus  (Luc.  xmi,  i$)t  q„ale  crit  bonum 
quod  auclorem  non  habei  bonum  ?  Natune  quippe 
hnmanae,  cujus  creaior  est  Beus,  etiam  post  prava- 
ricatiunem  manet  subsuntia,  manet  formav  manet 
viu,  et  sensus,  ct  ratio,  caeicraqoe  corporia  atque 
animi  bona,  qua?  etiam  malis  yitiosisque  non  desunt : 
n  sed  non  in  his  babet  veri  boni  perceptionem,  qua 
morulem  vitam  honestare  possunt,  aHernam  autem 
conferre  non  possunt.  Neque  enim  ignotum  est, 
0  qtianium  Graecae  scholac,  Romana  eloquentia,  et 
totius  mundi  inquisitio,  circ.i  iaveniendum  summum 
bonum,  acerrimis  studiis,  et  excellemissimis  inge- 
niis  laborando  nibil  egerint,  niai  ut  evanescerent  i 


iss  Mifcft,  ei  docentet  eo$  tervare  omnia  qumcumque  B  cogitationibus  suia,  et  obscuraretur  cor  insipiena  eo- 


memdavi  vobit  (Matlh.  xxviu,  19).  Quod  cum  apostoli 
f  aodireni,  sinedubio  non  verba  nuda  per  corporalee 
soooe  exieriof  ibua  tantum  auribus  acceperunt,  sed 
virtute  h  tiventis  verbi  accensa  eat  in  cordibua 
eorui  inexatinguibilia  flamma  cbariutis,  qua  arden- 
lisaime  Tellent  Evaagelium  Ghriaii  omnibua  genti- 
bus  prxdicare. *  Sed  cum  vetiii  sunt  loqui  verbura 
io  Asia,  et  cum  tenurent  ire  in  Bitbyniam,  prohibiti 
smi  ab  Spiritu  Jeau  {Act.  xvi,  6  et  7) :  numquid  non 
ex  Deo  baoc  voluuutem  habebant,  quod  eiiam  isio- 
rnm  optabant  ad  fidem  corda  convertere,  quos  oe- 
enlto  judicio  Deua  Evangelium  tunc  nolebat  andire? 
Aut  quod  Eccleaia  qootidie  pro  inimicia  auis  orat, 
id  ost,  pro  bia  qui  J  necdum  Deo  credideruni,  num- 


rum  (Rom.  i,  21),  qui  P  ad  cognoscendam  veriutem 
338  semetipeie  ducibus  utebantur.  Si  ergo  quia  de 
serumnosis  vanitatibus  et  insaniis  fallacibus  erubc- 
scens,  tenebras  ease  et  monem  quidquid  pro  lumine 
et  viu  amplectebatur  intelligit,  et  ab  bia  se  conatur 
abatrabere ;  non  esl  ab  ipso,  quamvis  non  aine  ipso 
sit,  isU  conversio ;  nec  propria  virtote  ad  principta- 
salutie  enititur:  sed  agit  haec  occulta  et  poteosgra- 
tia  Dei,  quae,  *  remotis  terrenarum  opinionum  ot 
operum  mortuorum  favillis,  lorrem  obmti  cordis 
exagttat,  et  desiderio  veriutia  iuflammat :  non  ot  in- 
vitum  bomioem  subigat,  sed  ut  subjectionis  cupi- 
dum  faciat;  nec  ut  ignorantem  traliat,  sedul  intel- 
ligentem    sequenUmque  pnecedat.  Manens    enim 


non  ei  Spiiitn  Dei  facit?  Quis  hoc  dixerit,  niti  C  liberum  arbitiium, r  quod  uti<|ue  cum  ipso  bomine 


qui  hoc  non  facit,  aut  qui  ptiut  fidem  non  esse  Dei 

tionum?  *  Et  Umenquod  pro  omnibus  petiuir,  non  pro 

i  obtinelur.  Nec  est  iniquius  apud  Deum,  qut 

postulata  non  tribuit,  quae  *  postulare  donavit. 

[Atiat  Gap.  XXVI.]  4.  Bonam  igitur  volunutem, 

eam  acilicet ■  qua  adbacretur  Deo9  nec  negandum 

•Editiones  Lugd.,  Lovan ,  Duac.  et  Colon.,  ad 
ex$truciionem.  Corbeiensis  et  Remigianus  mss.  cuin 
cdil.  Mogunt.et  Ven.,  ad  insiructionem.  Jolianus  vero 
eodex  mano  exaratus,  ad  constructionem. 

>  IIa?c  verba,  tignificaretur  Filiut  Dei  et  hominit, 
absunt  a  Lugdunensi  codice. 

•  Edilio  Lugd.,  Atque  ita  hoc  ex  Deo  erat  velle 
Dtmd,  et  ex  Deo  erat  hoc  ferri  a  Solomone.  Quae 
editio,  ut  veteres  pasaim,  Solomonem  legit,  pro  Sa- 
tmone. 

•  Editi  Mogunt.  et  Ven.,  volucrit,  aed  male.  Iiem 
ms.  Jol.,  beo  notente:  nee  forte  melius.  Lugd.  editio, 
ubi  facere  Deut  votuerit,  quod  omnet  facere  Deo  vo- 
lente  totuerunt :  ubi  voluerit  pro  notuerit  potuit  ir- 
rcpsisse. 

•  Edit.  Lugd.  et  posterfores,  apottolit  tuit  prm- 
tepit. 

<  Ms.  Joliensis,  Mogunt.  et  Ven.  edit.,  Euntet  do- 
cete.  Idem  ms.,  baptixantet  eat. 

a  M«.  Joliensi^,  audittetit....  nerceperunt. 

k  S  c  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  uec  non  Mogunt. 
et  Ven.  At  Lugdun.  et  quae  secutse  sunt  editiunes, 
juhentit  verbi. 

ft  Sic  ma.  Corb.  et  ex  eo  edit.  hnjus  libri  in  ap- 
pend.  tomi  X*  Augustini  operum.,  cum  Lovan.  et 
recentioribus.  Ms.  rVmtig.,  Sed  cum  vetiti  tunt  vcr- 
fcmi  in  Atia  toqui,  et  ire  in  Bithyniam  prohibiti  tunt. 
Ms.  Jol.,  ud  cum  vvluittenl  loqui  verbum  in  A$iat  ei 


Deus  condidit,  a  vaniialibus  et  cupidiuiibus  suis,  in 
quas  neglecta  Dei  lege  ■  defluxit,  non  a  seipso,  sed 
a  Creatore  muiatur  ;  ut  quidquid  in  co  x  in  meliua 
rcficitur,  nec  sine  illo  sit  qui  sanatur,  nec  uisi  ab 
illo  sit  qui  medetur ;  cujus  sumus  nova  creatura  no- 
vumque  figmentum,  creati  in  Cbristo  Jeau  in  operi- 

ire  in  Bithyniam,  prohibiti  tmi  a  Spiritu  Jetu.  Edif. 
Mogunt.  et  Ven.  accedutU  ferme  ad  nts.  Corb.  et 
lextum  nostrum,  oniisso  cum  ante  tentarent.  Lugd. 
vero,  Sed  cur  vetiti  tunt  loqui  verbum  in  Atia,  e%  ire 
in  Bilhyniam?  Prohibili  tunta  SpirituJetu. 

i  Lugdmi.  et  posieriores,  qui  nondum  crediderunK 

k  8ola  Lugdun.  editio,  et  tunc  cum  pro  omnibut 
petitur. 

1  Ms.  Joliensis,  pottuUifi  donavit. 

m  Edit.  Lugd.,  quaadhasret  Deo. 
D     » lu  ms.  Corb.  Remig.  et  Jol.  Edii.  Mognnt.  et 
Ven.,  ted  in  hi$  non  habet  veri  perfeclionetn.  Liigd., 
ted  non  in  aliit.  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  ted  non  tii 
iilit  veri  boni  percepih  ett. 

°  Mogunt.  et  Vcn.  eriiti,  quod  Greeccc  tcholte.  Mss. 
Corb.  et  Remig.,  Lugd.,  Lovan.,  Dunc.  et  Colon., 
quantnmGreeciai  tchotcc,  quantum  Homanaelojuentia, 
etc  Ms.  Jol.,  Romanaque  eloquentia. 

p  Lugd.,  ob  notcendam;  Lovan.  et  recentiores  illa, 
ad  notcendam. 

q  Edit.  Lugd.  et  recentiores  dimotit.  Idem  Lugd. 
codex,  terrorem,  ubi  alii,  torrem.  praeterms.  Remig., 
qui  habet  tcinliltam;  ms.  Jol.,  torrcm  mortui  cordu. 

r  MiS.  Corb.,  Remig.  ei  Jol.;  Moguni.  et  Ven. 
edit.,  quod  unicnique. 

>  Lugriitu.  editio,  fluxerat. 

x  Ms.  Joliensis  oinittitbxc,  in  metiut. 


247  S.  PROSPERI  AQUITANt  «4S 

bat  bonis,  quae  prsparavit  Deos  ut  in  illis  ambole-  A  sipientia,  quid  resideat  nisi  insipientiaf  wm  re- 


(Ephct.  n,  40). 

CAPUT  XIII 

Definilio  nona  Cauiani:  Omni  animm  ineue  naturaii- 
ter  virtutum  temina%  a  Creatore  inurta.  Refeltitur, 
quia  peecatum  ariginale  evertit.  Virtutet  in  impiit 
uerat  non  etu%  ud  onmia  opera  eorum  immunda. 
Virtutum  $ive  meritornm  principia  nulla  in  nobit 
ante  gratiam.  In  ingcnm  impiorum%  Ueet  mutta  lau- 
dabilia,  non  tamen  verm  virtutet.  Confutat  id  quod 
ex  Pa$tori$  libro  apocrypho  probare  voluerat  Colla- 
for,  Hominem,  etiam  ante  gratiam,  ad  bonum  et 
malum  mquatiter  $e  haberc. 

[Alia$  Cap.  XXVII.]  1 .  Nunc  jam  videamos  quo  dis- 
pntantis  progrediatur  intenlio.  Dubitari  ergo%  inquit 
(Coliai.  43,  e.  42),  non  pote$t%  ineue  quidem  otmit 


gnante  justitia,  quid  dominetur  nisi  iniquitasf 

2.  Virtutum  itaque  semina9  quae  benefldo  Creato- 
ris  inserta  suni,  pnevaricatione  primi  parentis  eversa 
sunt;  nee  baberi  qneunt,  nisi  eo  restitoente  qui  de- 
derat.  Reformabilis  enim  est  natura  bmnana  •  for- 
matori  soo,  et  eorum  bonorom  quae  babuit,  capax 
est :  ut  per  mediaiorem  Dei  et  hominnm  bomioem 
Christiim  Jesum,  in  eo  ipso  quod  ei  remansit,  pos- 
sit  recuperare  quod  perdidit.  Remansit  auiem  ei  m- 
tionalis  animus,  qui  non  virtos,  sed  Tirtutis  habita 
culum  est.  '  Ex  participatione  enim  sapienltae,  el 
justitiae,  et  misericordise,  non  sapientia,  neque  jo- 
stitia,  neqoe  roisericordia ;  sed  sapienten,  et  justi,  et 
misericordes  sumus.  Qus  bona,  quaravis  raiionale 


animm  naturaliter  virtutum  temina%  beneficio  Creatorit  B  nostrom   vitiia  occupatum  sit  v  et  pnevaricaDtibos 


in$erta.  Sed  ni$i  hacopitulatione  Dei  fuerint  excitata, 
ad  inerementum  perfectionis  non  poterunt  pervenire: 
qnia  seeundum  beatum  Apottotum,  nequequiplantat  e$t 
339  diquid,  neque  qui  rigat%  *  $ed  qui  incrementum 
dat  Deu$.  Adjacere  autem  homini  in  quamlibet  partem 
arbitrii  libertatem,  etiam  tiberille  qui  dieitur  Pa$tori$% 
apertitsime  docet :  in  quo  duo  angeiiunicuique  no$trum 
adhmrere  dicuntur,  idett%  bonu$  ac  malu$;  in  hominii 
vero  optione  con$i$tere%  ut  eligat  quem  uquatur.  Et  id- 
chrco  manet  in  homine  iiberum  semper  arbitrium, b  quod 
§ratiam  Dei  pottit  vel  negligere  vel  amare.  Si  dubltari 
non  potest,  ine$$e  omni  animm  naturatiter  virtutum  $emv- 
na  beneftdo  Creatori$  inserta:  solusAdam  pnevarica* 
tusest,et  inpeccaioejus  nemo jpeccavit ;  in  nullis  ini- 


nobis  Dei  templum  spiritusimmundus  invaserit,  pos- 
•unt  tamen  rursus  in  ipsum  rationale340  conflucre, 
per  eum  qui  mundi  principem  foraa  mittit  (Joanu. 
xii,  54),  el  ligans  fortem,  wsa  cjus  rapit  ( Mare.  iu, 
27),  fugaioque  mundi  hujus  spiritu ,  s  dat  Spiritom 
qui  ex  Deo  est,  ut  sciamus  quae  a  Deo  donata  aont 
nobis  (I  Cor.  u ,  42).  Qui  autem  Sphritum  Chri$t$  non 
habet,  hic  non  e$t  ejus  (Ronu  ▼ni,  9). 

[Ma$  CkP.  XXVUL]  3.  Puio  autem  istnm  veri 
similitodine  decipi,  et  in  specie  falsaruro  errare  vir- 
tutum,  dum  ea  bona  quae  non  possunt  nisi  ex  Dei 
munere  haberi ,  etiam  in  impiorum  animis  k  «stimat 
reperiri ;  ideo  scilicet,  quia  multi  eornm  sint  Josti- 
tiae,  temperantke,  continentiae,  et  benevolenti»  se- 


quitatibns  concepti  sumus ,  et  in  nullis  nos  matres  C  ctatores :  qu»  omnia  non  frusira  quidem,  neqoe 


nostre  peperere  delictis  (  P$al.  l,  7) ;  non  fuimus 
natura  fllti  irae,  nec  fuimus  sub  potesiate  lenebrarum 
(Ephce.  ii,  5;  Colo$$.\%  43);  qui,  inanenlibus  in  nobis 
naturaliter  virtulibus,  filii  potius  nati  sumus  pacis 
et  lucis.  Absit  ab  animis  piorum  fallacis  doctrinse 
iusidiosa  deceptio.  Virtutes  cum  vitiis  habiiare  non 
possunt.  Qum  enim  participatio,  inquit  Apostolus , 
\uttitim  cum  iniquitate?  aul  qum  $ocieta$  iuci  ad  ttne- 
brae  (11  Cor.  vi,  44)7  Virtus  namque  prinripaliter 
Deus  est :  cui  non  aliud  est  babere  virlutem,  quam 
esse  virtutem.Hujus  cum  participes  suinus, e  habitat 
Christus  in  nobis,  qui  est  Dei  virtus  et  Dei  sapientia 
(1  Cor.  i,  24);  habitat  fides,spes,charitas,  continen- 
tia,  intellectus,  consiliuro,  fortitudo  caeteraeque  virto- 


inutiiiter  habent,  multumque  ex  eis  in  hac  vila  ho- 
noris  et  gloriae  consequuntur :  sed  quia  in  iis  stodiis 
non  Deo,  sed  diabolo  serviunt,  licet  habeant  tempo- 
ralem  de  vana  laude  mercedem,  ad  illam  l  tamen 
beaurum  virtutum  non  pertinent  veritatem.  i  Et  iu 
manifestissime  patet,  in  iropiorum  animis  noliam 
habitare  virtutem,  sed  omnia  opcraeorum  immunda 
esse  atque  polluu,  habentium  sapientiam  non  spiri- 
talem,  sed  animalem ;  non  coelestem,  sed  terrenam ; 
non  Christianam,  sed  diabolicam;  non  a  Patre  lumi- 
num,  sed  a  principe  leoebraruin ;  k  dum  et  ipsa  quae 
non  baberent  nisi  dante  Deo,  subdunt  ei  qui  priraoav 
recessit  a  Deo. 
4.  Qui  ergo  dicit,  sine  nllo  opere  gratiae,  natura- 


tes.  Cum  verod  ab  hoc  bono  recedimus,  omnia  nobis  u  iiter  omni  animm  umma  ineue  virtutum%  quid  labo- 
e  contrariooriuntur  ex  nobis.  Discedente  enim  pul-  ratostendere.nisi  de  istis  seminibus  l  quadam  ger- 
chritudine,  quid  succedat  nisi  deformiUs?  abeunte     minaprscedeiitiumDeigratiampullularemeritorumT 


*  Hrec  verba,  Quia  tecundum $ed  qui  incremen- 

tum  dat  Deut,  omissa  fuerant  in  ms.  Remigiano  et 
Joliensi :  in  editionibus  quoque  Nogunt.,  Ven.  et 
Lugd.  Supra  vero  vox  Dei%  post  opitutatione.  non  le- 
gitur  in  Reroig.  et  Jol.  mss.,  nec  in  Mogunt.  et  Ven. 
edit. 

b  Ms.  Joliensis,  quo  gratiam  Dei  po$$it  negligere. 

*  Edit.  Mogunt.  et  ven.,  habitat  in  nobi$  qui  e$t% 
absqne  voce,  Chri$tu$. 

*  Kdit.  Mogunl.  et  Ven.,  ab  hoc  honore  ced\mu$. 

*  Editi  Moguut.  et  Ven.,  a  formatore  $uo. 
f  Ms.  Joliensis  oniitiit  praepositioncm  ex. 

siia  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cutn  Mo^unt.  et 


et  illo  recenliores,  targitur  nobie 
Duac.  et  Colon. 


«st- 


Ven.  At  Lugd. 
Spiritum. 

h  Cditi  Lugdon.,  Lovan.L 
ttimat. 

1  Editiones  MoguuL  et  Venet.  carent  hac  parti- 
cula,  tamen. 

J  Editiones  Mogant.  et  Ven.,  etiam. 

k  Sicmss.Corb.,  Bemig  etJol.,  cum  editis  MogaoL 
el  Ven.  At  Lugdun.  et  posleriores  edit.,  dum  per  ea 
ipsa  qum  non  haberent  n\$i  dante  Deo,  tubduntur 
ei%  elc. 

1  Mss.  Corb.,  Jol.  et  edit.  Mogunt.  et  Ven.,  aum» 
dam  $emina. 


2»  LIBER  CONTRA 

Deniqua  nt  videretur  aliquid  graiiae  tribuisse:  Ad  A 
per(ectioni$f  ail,  incrementum  semina  hmc  pervenire 
ntm  poteruntf  nisi  opitutatione  Dei  fuerint  excitata: 
«I  scilicet  opitulatio  Dei  sit  cohorUtio  stque  doctrina, 
mens  autemv  quae  virtutum  est  opulenta  seminibus, 
nutur  faculuu  quam  possidet ;  ad  boc  untum  ju- 
vanda,  ut  earum  viriutum  apprehendat  culmina, 
quanim  sibiscit  ioesse  principia.  [AMiiCaf.  XXIX.] 
Igilur  •  secundum  istum  humana  anima  sic  aedifi- 
cabitur  in  Dei  templum,  ut  non  accipiat  fundamen- 
tum  praeter  quod  allud  nemo  potest  ponere,  quod 
est  Chrisuis  Jesus(l  Cor.  w,  44).  Quando  autem  hoc 
fondamentom  b  incipitur,  nisi  quando  fides  in  audien- 
tis  corde  generatur  T  Quae  si  naiuraliter  inerat,  non 
eoBptum  ibi  est  aliquid,  sed  c  superstructum.  Super- 
lueergo  infidelis  fidebatur,  qui  fidem  habebat  ante-  B 
quam  crederet.  Hoc  autem  et  de  aliarum  virtutum 
principiis  potest  dici,  quas  gratia  augere  debeat  quia 
mnt,  non  donare  341  quia  desunt.  Sed  aliud  nos 
omnia  sancurum  Scripturarum  eloquia  docent.  Le- 
|hnos  principium  esse  sapientiae  timorem  Domini 
(Prot .  i,  7),  et  legimus  donum  Dei  hanc  eise  virtu- 
lem  (lbid.  u,  40).  Timor,  d  inquit,  Dei  $uper  omnia 
u  superposuit :  •  beatut  homo  cui  donatum  est  habere 
mncrem  Dei  (Eccti.  xxv,  44  el  45  ).  Gum  ergo  timor 
Dei  principium  sit  sapientiae,  quae  virtus  haberi  po- 
test  siue  sapientia,  *  cui  ex  timore  principium  est  ? 
Beatus  apostolus  Petrus,  Gratia  vobi$f  inquit,  et  pax 
adimpleatur  s  in  reeognitione  Domini  nostri  Jesu  CAri- 
stt,  qui  nunc  omnia  nobit  dimna  vbrtute  tua,  qum  ad 
ntam  et  ptetatem  pertinentf  donavit  (II  Petr.  i,  2).  C 
Nomquid  ait ,  Qui  virtutum  semina,  quae  naturaliUr 
babebamus  inserta,  opitulatione  sua  cxcitavil  in  no- 
bis? k  Sed  ait,  Qui  nunc  omnUt  nobis  qum  ad  vitam 
et  pietatem  pertinent,  donavit.  *  Quod  dicendo,  cujus 
▼irtutis  initium  in  natura  posuit,  quod  non  ab  eo 
coUatom  sit  qui  cuncia  dooavit?  Propter  quod  et 


COLLATOREM.  S50 

beatos  Paulus  :  Quid  enim  habe$f  inquit,  quod  non 
accepisti  f  Sl  autem  accepisti,  quid  gloriaris  quasi  nan 
acceperis  (I  Cor.  iv,  7)  ? 

5.  Ergo  omnia  quae  ad  viiam  et  pieuumpertinent, 
non  per  naturam,quae  fiiiata  est9habemus;  i  sedper 
graiiam,  qua  naiura  reparatur,  accepimus.  Nec  ideo 
k  aesUmare  debemus  in  naturalibus  thfsauris  princi- 
pia  esse  virtutuni,  quia  mulia  *  laudabilia  reperiun* 
tur  etiam  in  ingeniis  impiorum.  Quae  ex  natura  qui- 
dem  prodeunt ;  ted  quoniam  ab  eo  qui  naturam  con- 
didit  recesseruni,  virtules  esse  non  possunt.  Quod 
enimvero  illuminatum  est  lumine ,  lumen  est;  et 
quod  eodem  lumine  caret,  not  est. «  Quia  sapientia 
hujus  mundi  stuititia  est  apud  Deum  (I  Cor.  m,  49 ). 
Ac  sic  viiium  est  quod  putalur  esse  virtus,  quando- 
quidem  siultitia  est  quod  putatur  esse  sapientia. 
■  Quando  autem  fieri  potesi ,  ut  qui  in  naturalium 
virtutum  seminibus,  quae  iste  inagnificat,  gloriantw, 
ipsas  virtutes  suas  ei  doctiinae  subjiciant  provehcn- 
das,  quae  dicit,  Si  qui$  videtur  inter  vos  sapitns  e$u9 
slultus  fiat,  342  ut  sit  sapiens  (lCor.  m,  48);  et, 
Quia  in  sapientia  Dei  non  cognovit  hic  mundus  per  *fl- 
pientiam  Deum%  placuit  Deo  per  stuUitiam  prcedicatio- 
fits  satvos  facere  credentet  (I  Cor.  i,  24)?Quid  illa 
•  scientiae  sapientiseqtie  praesumptio  magis  ineptum 
esse  censeai  magisque  rideiidum ,  nisi  Spiritus  Dei 
aspernationem  subegerit  superborum,  rationesque 
illasquae  ignotae  veriUli  canina  facundia  repugnabant, 
gratiae  suae  virtute  destruxerit :  ut  semen  verbi  pras- 
sulcata  cordis  terra  concipiat,  et  dignos  aeternis  hor- 
reis  fructus  Dei  agricultura  producat? 

[  Alims  CkP.  XXX.]  6.  p  Post  illud  autem  hulliue 
anctoritatis  testimonium  quod  dispuUtioni  suae  de 
libello  Pastoris  inseruit,  ex  quo  osiendere  voiuit,  in- 
terboni  etmaliangeli  conirarias  suasiones,  iu  omnera 
hominem  naturali  judicio  ei  propriae  discretioni  esse 
commissum,  utei  non  plus  a  Deopraesidii,  quam  adia- 


•  Edit.  Lugd.  et  posteriores,  tuundum  istud. 
b  Ediiiones  Mogunt.  et  Ven.,  accipitur. 

•  Lngdun.  et  eo  recentiores,  tuperinttructum. 

4  Ms.  Joliensis ,  Timorem ,  inquit,  Dei  tvper  hmc 
emnia  posuit.  Lngd.  editio,  Timorem  Domini,  inquit, 
smper  omniaposui.  Lov.,  Duac.  etCol.,  Timor  Dominif 
iaquil,  tuper  omnia  se  superposuit. 

•  Mss.  Corb.  et  Remig.,  beatus  homo.  Hanc  vocem 
homo  parentbesi  incluserant  Lovan.v  Duac.  et  Colon., 
nt  dubiae  auctoriuiis  :  omittunt  Mogunt. ,  Yen.  et 
Lugd.  Ms.  Jol.,  beatus  vir.  Pro  timorem  Deif  mss. 
Jol.,  Lugd.  et  eo  posteriores  habent,  timorem  Do- 


1  Lugd.  et  posteriores,  cujus. 

s  Editi  Mogunt.  et  Ven.,  in  eognitione omnia 

innobu. 

*  Lugdon.  edilio,  an  qnm  ad  vitam  et  pietatem  pcr- 
tinent  donavil,  caeteris  omissis. 

1  Hate  phrasis  tou  oroittitur  in  Mogunt,  et  Ven.  In 
qua  edit.  Colon.,  pro  collatum  sit9  habet,  collocatum 
eit. 

i  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  ud  per  naturam,  qum 
fjratia  reparatur,  accepimus  :  quam  partem  praeterit 
omnino  editio  Lugdun. 

*  Lugd.  et  nosteriores,  existimare. 
1  Lugd.  et  recenlfores,  taudanda. 

■  Ms.  Joiiensis,  Quid  samentia  hujus  mundi?  Stul- 


tiiia  est.  Editiones  Mogunt.  et  Ten.,  Ac  sie  ritium 
est  quod  putatur  ette  sapientia ,  quando  stullitia  e$t 
quod  putatur  esu  vhrtue. 

»  Ita  legunt  uniformiter.  Mss.  Corb. ,  Reniig.  et 
Jol.,  cum  Mogunt.  et  Ven.  edit.  At  Lngdun.,  Lovan., 
Duac.  et  Colon. ,  Quomodo  antem  fieri  potett,  ut  ii 
qui  in  naturalium  virtutum  uminibut  exuberare  u  pu- 
tat%  quat  ipu  magnificat  etse  gloriatur  ( Lov.,  Duac. 
et  Colon.  in  margine,  qum  istemagnifica  gloriatur)..., 
subjiciat  f 

0  Ita  hunc  locum  exhibenl  mss.  Corb.  et  Remig., 

n  nec  non  edit.  Mogunt.  et  Ven. ;  quae  editiones  pro 

0  prmtulcata,  habent  vrmsulcati  cordis.  At  Lugd.  et  ea 

recentiores,  Quid  Utauientiafuientimqueprm$umptio9 

magis  ineptum  cernat qum  ignolm  virtulit  Ms.  Jo- 

liensis,  Quid  illa  inscienlius  sapientia ,  quid  Ula  prm- 
sumptione  magis  ineptum$  magisaue  ridendumf  ntsi,etc.9 
ignilmveritaH...  prmsuicati  cordis? 

p  It»  legimus  in  mss.  Corb.  et  Remig.  nee  non  in 
edit.  Mogunt.  et  Ven.  Ms.  Jolieusis  sic  babet  locum 
istum,  lUud  autein  nullius  est  auctoritatis  testimonium 
quod ex  quo  ostendere  voluit  inUr  boni  et  mati  on- 

geti Postea  vero  addidit  de/initionit  tum  regutam. 
dil.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  etCoIon.,«J  quoottendera 
voluit,  inter  boni  et  mati  conlrariat  tuationet,  etc.»  a$U 
didit9  etc.  Vide  supra  ioitio  capilis  hujus. 


m  S.  MIOSPERI  AQUITANI 

bolo  sil  periculi,  addidit  •  definitionis  suae  regulam,  A  stolus,  qui  profitetur,  sine  chantatc  non  tfM 


dicens  :  Et  idcirco  manet  tit  homine  liberum  semper 
arbitrinm, b  quod  gratiam  Dei  possit  vel  negligere%  vel 
amare.  ln  qua  sententia  etiam  boc  quod  ait, '  in  bo- 
mine  remanere  semper  liberum  arbitrium,  ex  aiiqua 
parte  non  consiai :  si  quidem  roolta  miilia  infantiuui 
in  rrgnum  Dei  assumptorum,  aut  a  regnoDei  exira- 
neoruui,  sine  ulliua  siue  volontatit  arbitrio  gratiam 
Dei  aut  accipiant,  aut  imiitant;  multique  excordes 
ad  omnia  prorsus  et  fatui,  per  gacraineiitum  cegene- 
rationis  ab  stern»  inortis  vincuiis  eruanlur.  Acci- 
piamus  tamen  ita  hoc  dictum,  ut  ad  eos  proprie  per- 
lineat  b*c  definitio,  qui  uii  possunt  libera  volunute. 
Itane  libera  est  ista  libertas,  d  ut  quautum  ex  se  ha- 
beat  fastidii  ut  negligat  gratiam  Dei,  tantum  ex  se 


miraculorum,  non  scientiam,  non  fidetn, 
phetiam,  non  erogationes  divitiarum,  nooif 
vissimorum  suppliciorum  prodesse  tolerai 
Cor.  xhi,  2  et  3) ,  unde  habeatur  ipsa  cbarita 
cet :  Quoniam  charitas,  inquit,D«  difusaaU 
bu§  nostris  per  Spiritum  sanctum,  qui  datut 
(Rom.  v,  5)  :  ei,  l  Pax,  inquit,  fratribus  cm 
tate  et  fidef  a  Deo  Patre  et  Domino  Jesu  Christo 
vi,  23).  Sauctuseliam  Joannes  apostolus  inau 
unde  bujus  boui  coeperimus  esseparticipea.  Ck 
inquit,  diiigamus  nos  invicemf  quia  dilecth  e 
(IJoon.iv,7).Etne  npossemusopinari  ideodilc 
dicum  ex  Deo,  quia  in  natura  horainis.  bic 
esset  affectus,  paulo  post  ait ,  Non  quod  na 


babeai  delectationis  uldiligat?  Itane  illum  •  veiustae  g  rimus  Deum9  scd  quoniam  ipse  dilexit  nos  (IM 

et  iternm,  No*  diligamus  Deumt  •  qnia  prio 
nos  (Ibid.,  19).  Agttoscat  ergo  humana  egci 
quod  de  quibuslibei  bonis  recte  dicilur,  mnlu 
sibi  dici  de  eo  sine  qno  bona  cuucta  non  { 
f  Quid  enim  habu  quod  non  accepislif  Si  m 
cepisti ,  quid  gloriaris  quasi  non  aceeperii 
".  7)? 

344  caput  xiv. 

Cassianus  liberi  arbitrii  vigorem  demonstrar$a§ 
Definiiio  dtcima  Cassiani :  Job  suis  virihm 
diabolum ,  non  auxitio  gratist  :  nisi  quattn 
non  majorem  teniatori  dedit  potestatem ,  4 
noverat  tnesse  virtntem.  Cassiani  fraus  :  cM 
sententiam  de  gratia  in  disputationis  pnndj 
dicat,  et  eamdem  postea  tmpugnat.  Ad  JM 
Petagiana  gradatim  decurrit. 

[AliasChP.  XXXI.14.Posth3cciautem9cmi 
bomini  iribuissei  ante  gratiam,  quanluin  ei 
sissiinum  est  babere  per  graliam ,  addidii  < 
perplexa  atque  confusa,  ad  vigorcm  liberi 
demonstrandum;  et~de  bis  quae  jam  dona 
r  viribus  facit ,  vult  iiia  nmuire  quae  ei  nai 

piamus  per  interrogationem  ex  judicio  erudii 
ruiii  virorum  qui  operum  S.  Augustini  ed 
ultimam  procurarunt. 

k  Editiones  Mogunt.  ei  Ven.  addunt,  in  na 
codices  nostri  miniine. 

1  Ms.  Corb.,  Lugd.  et  posteriores  editioi 
Lydia.  Idem  ms.  cum  Remig.  et  Joliensi,  car 
Deus.  Alii,  cor  aperuit  Dominus. 

i  Edili  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  el  Colon.,  ? 
lumitas  velfacultas,  ttl.....  habeat.  Lugd.  A 
cuin  mss.  Corb.,  Remig,  et  Jol.,  ei  Mogunu 

k  Lttgdun.  et  illo  recentionts,  parabitur» 

1  Editiones  Mogunt,  et  Ven.  conforniitei 
Apostolico,  Pax,  inquil,  fratribuSj  et  chariiat  a 

m  Ms.  Remig.  cum  Lugdun.  et  posterioribtti 
possimus. 

n  Ms.  Rcmig.,  hic  salulis  esset  affectus.  Ms.  J 
esset  affectus.  Bls.  Corb.,  hic  saitus.  Ldit.  Lu< 
salvus  esset  effectus. 

0  Ms.  Joliensis,  quoniam  ille  prior.  Poatei 
Scripturae  locui  aberat  ab  editione  Lugduneat 

p  llic  locus  desideratur  iu  ms.  JoMensi. 

*  ln  ras.  Joliensi  ac  Mogunt.  et  Ven.  deesi 
Post  pauca  Lugd.,  Lovan.,  Duac.et  Colon.,  q 
ei  fuerat  fructuosis$imum9  addidit  quadam  f 
atque  confuse.  Mog.  et  Ven.,  addit:  caXOJ 
textu. 

r  Edii.  Mogunt.  ei  Ven.,  virtutibus.  Idem  i 


infidelilatisglacialem  rigorem  uullus  meridiaui  calo- 
ris  spiritus  relaxavit,  et  torpor  mentis  obstrictse  de 
suo  algore  concaluit;  f  ei  dicente  Domino,  lgnem 
veni  miltere  in  terram  (Luc.  xu,  49),  343  nu^a 
ad  cor  frigiduin  scintiila  perveuit,  ei  cinis  mortuus 
a  semetipso  in  flammam  charitatis  exarsit?  Nihil  iale 
*  in  istis  gratiae  amatoribus  facium  est,  quale  ilii 
experti  sunt,  qui  dlcebanl,  Nonne  cor  nostrum  erat 
ardens  ^,  cumessmus  eum  iUo  in  viat  et  aperiret  nobis 
Scripturas  (Luc.  xxiv.  32)?  Sed  nec  illud  in  eisdero 
acium  est  quod  l  inLydia,  civilatis  Tbyalirorum 
purpuraria,  quas  inler  mulieres,  quibus  illicAposio- 
lus  pnrdicabat,  sola  tunc  ostenditur  credidisse,  Cu- 
iusf  inquit,  cor  aperuii  Deus,  ut  inlenderet  his  quce  a 
Paulo  dicebantur  (Act.  xvi,  14).  El  tanU  esi  sectin-  C 
dum  Istum  liberi  arbitrii  I  incolumitaa  ei  faculus, 
ut  cbaritatem,  qusin  omnium  arce  virtutum  est,  non 
ex  Dei  munere,  sed  ex  sola  habeant  voluntaie.  Quid 
ergo  in  anima  a  suo  aedificatore  k  reparalur?aui  qua 
largitate  gratiae  fiet  ornatior,  si  illa  sunt  ei  propria, 
stne  quibus  non  possunt  prodesse  donaia?  Sed  Apo« 

■  Mss.  Corb.,  Lugd.  et  posteriores  editiones,  de/i- 
nitioni  sua.  Mss.  Remig.  et  Jol.,  ut  edit.  Mogunl.  et 
Venet.,  dehnitionis  suee. 

b  Edit.  Lugdun.  et  posteriores,  quo  gratiam  Dei 
possu. 

c  Sic  mss.  Corb.  et  Remig.  et  Joliensis.  Edit.  Mo- 
gont.  et  Ven.,  remanere  in  homine  tiberum  semper. 
Lugd.  et  recentiores,  manere  m  homine  libmun  tem- 
per  arbitriunu 

4  Mss.  Corb.,  Remig.et  Jol.,  cum  Mognnt.  et  Ven., 
ut  tantum  ex  se  habeat,  etc.  Editiones  Lugd.,  Lovan. 
Zu™-*1  Colon.,  ui  in  texto.  Lugd.  pro  ddectationis  ~ 
babet  dtleetiows  ;  idemque  in  marginem  conjecerunt  D 
Duac.  ei  Colon. 

•  In  ms.  Joliensi  abest,  vetustce.  In  Remigiano  le- 
gitur,  Hane  veiustm  ullum. 

f  Sic  inss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  cum  Moguni.  et 
Ven.  Ai  vero  Lugd.  et  posteriores,  ut  dicente  Domi- 

*e *t*lw*  penenerit....  m  /tammam  charitatis 

exarsent. 

m  «  Editiones  Lovan.,  Duac.  ei  Colon.,  m  istius  gra- 
iw  damnatorihus  :  in  margiue,  m  istis.  Mss.  Corb., 
Uemig.  el  Jol.,  com  Moguni.  et  Ven.  et  antiqua  Lug- 
4un.,m  tstis  aratim  amatoribus;  quae  ad  oram  libri 
noutum  praeferl.,  Forte  leqendumest,  in  istis  gratim 
aamnatortbus.  Mss.  ei  antiquiorum  ex  editis  leotio 
prxrerenda  visa  est :  in  qua  Itanc  sententiam  ct  pro- 
xime  sequentes,  non  simpliciter,  sed  figurate  acct- 


153 


LIBER  CONTRA  COLLATOREM. 


VU 


inesee  deflnit;  ut  qood  es*  per  adjutorium  Dci  per-  A 
fceisee»  boe  sit  ex  liberi  arbitrii  libertate  ccepisse. 
Venun  bsec  ul  tolerabilia  transeamus :  quia  et  noa 
liberum  arbilrium  ideo  dicimus,  bonae  voluoutis 
affiectom  fldeique  priocipium ,  operante  gratia  con- 
cepiste,  ut  per  naec  quae  illi  nulio  merito  praeeunte 
dooau  aunt,  ea  quse  ■  operaturo  tuut  promissa  me- 
reatnr;  ab  illo  semper  peiens  posse  aliquid  boni  fa- 
cere,  qui  ait,  Sine  me  nihU  poiesiit  facert  (Joan,  xv, 
5).  [  JUiae  Cap.  XXXU.  ]  His  iuque  prsetermissis,  id 
qiod  de  saocti  Job  passionibus  potuit ,  retracterous. 
Att  enim  (Coliat.  i,  c.  44)  :  Quod  etiam  in  Job  pro- 
hetismmo  athieta  $uo9  cum  eum  diaboiu$  expeti$$et  ad 
tmgulare  eertamenf  dimnam  legtmue  providiste  justi* 
titm.  St  enim  eemira  inimscuM^non  eua  virtute9$ed 
bei  eoUusfuitset  gratia  protegentecongres$n$9et  absque  B 
%Ua  virtuie*  patientim  $um\  dieina  tanium  opitulatione 
t$fuitu$9  multiplices  illas  ae  toia  inimici  crudttitate 
nmtitas  tentationum  mole$  et  tsitia  pertuli$$et9  quo- 
modo  non  iilem  calumniosam  diabolus  ,  quam  prius 
tmi$erat  vocem,  advertut  eum  ju$tiu$  iterasset,  Num- 
quid  Job  gratis  •  eoiU  Deum  t  Nonne  tu  vallasti  eum9 
*  ac  domum  eju$9  ei  universam  subttantiam  ejut  per 
drcmUum  t  Sed  aufer  manum  Ituun,  hoc  e$t9  sine  eum 
tui$  meeum  uiribue  decertare,  845  **••  •  ,n  fttciem 
mem  benedixerit  tibi  (Job.  i,  9).  Sed  cum  nuUam 
kujuscemodi  querimoniam  calumnioeus  hosiit  po$t 
oonftictum  audeat  iterare ,  non  Def ,  sed  Ulius  $e  victum 
vmbut  eonfitetur.  Licei  etiam  gratia  Dei  non  in  totum 
iltt  defuisu  credenda  stf,  ov.ce  tantam  tentatori  tribuit 
vote$tatem9  quantam  et  Ulum  resistendi  noverat  habere  C 
uhrtutem :  non  eum  abilnus  impugnatione  $ic  protegtnt, 
■I  nuilum  trirtuH  humanm  reiinqueret  locum  ;  $ed  hoe 
tantmn  procurant,  ne  viotentitsimu$  inimicus  animam 
tjus  amentem  faciens  f  et  impotem  $en$u9  impari  eum 
atsjue  iniquo  eertaminis  pondere  prmgravareU 

[Aiias  Cir.  XXXIII. |  2.  Quis  haec  praedicari  s  a  ca- 
Ibolicia  intercatbolicos  crederet,  nisiquae  in  collocu- 
tionibas  domesticis  ssepe  defeusa  sunt,  etiam  scripu 
legerentur?IUne  in  omnibus  bominibus  intelligenliae 
catigat  obiutua ,  et  a  cuuctis  Ecclesiae  flliis  spiritus 
•cientiae  el  pieutis  abscessit ,  ut  non  h  erubescant 
ingerere  se  judiciis  legentium  um  inboneau  menda- 


cia?  Virgravis,doctor  sapiens,ver*xmagUter,  reddo 
nobis  catholicam  deflnitionem,  qua  inter  initia  dispu- 
Ulioois  tuae  aures  nottrat  mentesque  cepitti.  Pronun- 
tiaveras  l  fidem  Cbristiana  voce  ecclesiasiicam ,  tfon 
tolum  actuum,  verum  etiam  cegitationum  bonarum  t% 
Deo  e$$e  prineipium  (Supra,  c.  2,  ».  2)  :  qul  nobt$  et 
initia  sanctct  voluntatis  intpirat,  etvirtutem  alquc  oppor- 
tunitatem  eorum  qum  recte  cupimus9  tribuit  peragendi. 
Omnt  enim  datum  optimum,  et  omne  donum  perfectum 
deturtum  e$t9  descendent  a  Patre  luminum  (Jacob  i, 
17) ;  qui  et  intpirat  qum  bona  $unt9  et  ex$equitur%  et 
consummat  in  nobit  i  :  ct  hujus  sentenliae  solidiUle 
omnia  bostiiium  reliquiarum  maehinameuu  coafre- 
geras.  Cur  professione  muUU,  quod  destruxisti 
sedificas,  quodtuebaris  impugnas?Cur  iuviclissimae 
▼eriutis  k  arce  deseru ,  gradatiro  ad  praecipitia 
Pelagiana  decurris?  Qui  enim  definieras,  tiequo 
sancurum  cogttationum,  neque  piarum  volunutum, 
neque  bonorum  actuum  ex  nobis  esse  principia ;  ted 
inspiraiione  Dei  graiiaeque  ejus  auxilio  bona  in  uobit 
cuncu  generari,  et  ad  profectum  perfectionemque 
perduci :  paulo  post  cospitti  donis  gratiae  iiberi  ar- 
bitrii  aequare  conatus;  ut  principia  quae  Deo  assigna- 
veras,  posse  bominem  asemetipso  liabere  mou- 
strares,  dicendo  (Supra9  e.  3,  num.  3),  Quia  etiam 
tuit  interdum  motibut  homo  346  Qd  wtulum  appeti- 
tut  1  po$$it  extendi ,  $emptr  vero  a  Domino  indigeat 
adjuvari :  et  iierum  dicendo  (Supra$  c.  4 ,  num.  2), 
Etiam  per  naturm  bonum%  quod  beneficio  Crtatorit  in- 
dultum  e$i9  Honnumquam  bonarum  voiunlatum  prodire 
principia  :  qum  tamen  niti  a  Domino  dirigantur9  m  ad 
eontummaiionem  virtutum  pervenire  non  pottint.  Et 
postbaec,  ul  quosdam  pracveniri  ■  a  gratia  osten- 
deres ,  in  quorumdain  autem  praeeuntibus  mcritia 
cauaam  percipiendA  gratiat  collocares ,  dixuti 
(Supra9  e.  5,  num.i),  Quid  ex  quo  pendeat  dubitari: 
id  e$t9  utrum,  quia  initium  bonas  voluntatit  prabueri- 
mut ,  mi$ereatur  nottri  Deut ;  an  quia  Deu$  mitereu- 
tur9  conuquamur  bome  loluntatit  tnt*tiim?Quas  duas 
regulas  ne  in  ambiguo  relinqueres,  °  utramquo 
eiemplis,  ut  tibi  visum  cst  idoneis,  munire  curasti; 
uuam  de  Pauli  et  Matthaei  coaciitia  conversione 
confirmans,  r  aliamde  Zaccbaei  et  latronia  volun- 


apponuere  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  Postea  Mogunt., 
uutt  iUa  unire.  Ven. ,  venire.  Deinde  iidem  codices, 
arbitrii  Hbertate :  ubi  Lugd.  et  posteriores,  per  arbi- 
irtt  iibertatem.  Msa.  tres,  ex  arbitrii  Ubertate. 

•  Editio  Lugdun.  et  potleriores,  operaturie. 

•  Edii.  Mogunt.  et  Venet.,  $apientim  $um ei  exi- 

tium  pertulistet. 

•  Logdun.  et  recentiores,  cotet  Deum. 

4  Haee  verba,  ac  domum  cju$,  non  legimua  in  mss. 
Remigiano  et  Joliensi,  nec  in  Lugd. 

•  Mb.  Jol.,  tft  faciem ,  absque  pronomine  ,  tuam. 
Ven.  editio,  maledixerit  tibi. 

1  Ms.  Joliensis ,  et  impotem  tensut. 

s  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  catholicit.  sine  praeposi- 
tione  a  :  et  infra  pro  collocutionibus,  Lngd.  et  recen- 
liorea  niobabent,  eoiluctationibus ;  necdissentit  ms. 
JoWetists. 

L  Lugdun.  et  Lovan.,  ut  non  erubescant  ingerere 
judiciis  tegentium  tam  inhonesto  mtndacio.  Edi«.  Mo- 
gucft  et  Venel.,  ut  non  erubescat  ingerere  judieio  /e- 


gentium  tam  inanes  fabulat,  tam  inbonesta  mendacia 

vir  gravis,  elc.  Ms.  Jol.,  ut  non  erubescant tam 

inanet  (abuim%  taminhonetta  mendacia? Vir  grarit, etc. 
ln  ora  Duac.  et  Colon.,  qui  legunt  ut  Mog.  et  Ven., 
post  tam  inhonetta  mendacia9  apposito  coinaie ,  Vir 
gravit,  etc. 
D  t  Ita  mss.  Corb.  et  Remig.  cum  edit.  Mogunt.  et 
Ven.  At  Lugdun.  el  illo  recentiores  editiones,  fidem 
Chrislianam  ,  xoct  eccletietlica.  Ms.  Joiieosis,  fide 
Chrittiana,  voce  ecciesiastica. 

J  Ms.  Jolien?.,  hujut  enim. 

k  Ms.  Joiiensis,  arce  dettructa. 

1  Lutdun.  et  posteriores  v  posset  extendi,  temper 
vero  a  uomino  indiget  adjuvari. 

m  Ms.  Jolien«is ,  ad  cen$ummatiouem  pervenirc , 
omissa  bac  voce,  virlutum. 
.    n  Ma.  Rem.  et  edit.  Lugdun.,  ad  gratiam. 

0  Editionea  Mogunt.  et  Ven.,  utrumque. 

p  Ms.  Jol.,Lugd.edit.  et  oosienorct, alteram* 


955  S.  PROSPERI  AQUITANl  *M 

t:iria  fide  roborans;  qnorttra  desiderium  •  tam  vio-  A  nequeat,  sancii  Job  constitnis  exemplom ,  qui  ad- 


lentumdicis  fuisse  (Supra,  c.  7,  num.  1),  ut  ad  tn- 
vadendum  regnum  cozlorum  tpeciatia  vocatioms  b  mo- 
nita  prctvenirent.  Deinde  progressudisputationis,  ut 
iucolumitatein  interioris  hominis  patefacias  (Supra, 
c.  9,  num.  2);  ipsum  Adam  concepisse  quidem,  quam 
non  kabebat ,  <  scientiam  mali ;  sed  quam  acceperat 
boni  scientiam,  non  amisiue  conflrmaa.  Cumque  hoc 
etiam  ex  eomparatione  impiorum  probare  voluisse  s , 
in  id  usque  prolapsus  es,  ut  proclamares  (Supra9  c. 
II,  num.  4),  Cavendum  nobis  essef  ne  ita  ad  Deum 
omnia  sanctorum  merita  referamus,  ut  nihil  niii  quod 
malum  ett  humanm  ascribamus  naturm.  Et  ne  banc 
d  naturam  ullas  in  prsevaricatioue  Adae  crederemus 
amfaisse  virtutes ,  definisli  tam  incoluraes  esse  om- 


versus  illam  insignem  diabolics  sxvitittcrudeiitatem 
sine  Dei  pnesidio  decertarit :  et  argumenio  probtre 
niteris ,  quod  ipse  cruentissimus  inimicus  confeesus 
sit,  non  Domini ,  sed  Job  se  virtute  superatum ,  in 
eo  quod  sibi  in  graviore  conflictu  gratiam  Dei  obslt- 
lisse  non  dixit :  quasi  vir  ille  in  damnis  atque  oriw- 
tatibus  debuerit  superna  protectione  circnmtegi,  in 
carnia  autem  suas  animaeque  tormentis  non  eguerit 
adjuvari.  Si  ergo  bac  magniludine  animi ,  *  quam 
illata  per  singulos  omnesque  artus  tot  mortium  | 
non  superat,  i  nibil  inter  sanctorum  palmas  i 
rabilius,  nihil  invenitur  illusirius,  k  eamque  asseris 
ex  humana  tantum  virtute  aubsistere  :  quid  erit  lau- 
dis  ac  raeriti,  quod  inter  studia  quietis  et  pacis  ne- 


nium  hominum  animas  naluralher,  quam  fuit  primi  B  qucat  arbitrii  oblinere  libertas ,  quam  in  tanti  flne 


hominis  ante  peccalum,  dicendo  (Supra9  e.  i  3,  fncm.  1 ), 
Dubitari  ergo  non  potest,  inesse  omni  animm  naturali- 
ter  virtutum  semina,  benefido  Creatoris  inserta.  Consi- 
deraiis  ergo  his  definitionibus  tuis ,  non  est  occul- 
tum,  quanlum  ab  illiusseiitentiac  sanitate  desciveris, 
in  qua  quod  tribuendum  erat  gralias  fallaciler  pra- 
dicando,  catholicarum  tibi  aurium  judicia  conciliare 
voluisti,  quibus  de  •  pnemissa  professionis  fronte 
securis,  facile  sequentia  irreperent,  si  prima  pla- 
cuissent. 

347  CAPUT  XV. 
Libero  arbitrio  quanias  vires  tribuat  Cassianus.  Job  in 

confiictu  cum  diaboto  sua  ipsius  virtuU  vidsse  putat. 

Contra  probatur  Job  vicisss  auxilio  Dei.  Tolerantice 


certaminis  de  suis  viribus  coronasti? 

2.  Quaero  igitur  abs  te ,  videaturne  tibi  vir  itte  , 
cum  illts  quae  legimus  suppliciis  probaretur,  ha- 
buisse  l  in  seSpiritum  aanctum?  Si  habuisse  dicis, 
certum  est  quia  Deus  quem  non  deseruit,  adjuvit. 
bi  autem  recessisse  ab  eo  Spiritum  348  "octaai 
dixeris;  propheticus  te  ejusdem  sermo  conviecit, 
dicentis,  Scio  enim  quod  R  edemptor  meus  ■  vivat9  et 
in  novisdmo  4i*  de  terra  surrecturus  sim ,  et  rursus 
circumdabor  pelle  mea,  et  in  carne  m$a  videbo  ■  Deum9 
quem  visurus  sum  ego  ipse9  et  oculi  mei  conspecturi 
sunt ,  et  non  alius  :  reposita  est  hcec  spes  mea  in  atm 
mea  (Job.  xix,  25).  Quod  si  de  incarnatione  Domini 
nostri  Jesu  Christi ,  ac  resurrectione  ejua  qui  est 


fortitudo  ncn   nisi  ex  aratia  Dei.  Cassiani  error9  n  »™? /~«      .     " '       .  ,     ™w      •     • 
virtutem  resistendi  habuisse  Job  ex  libero  arbitrio ,  C  pnmit.ae  dormientium,  et  de  spe  redempiioms,  quss 

iu  ipso  reposita  est  omnibua  sanctis,  recte  intelliginr 
prophetaium;  manifeste  apparet  non  discessisse  a 


non  ex  gratta. 

[Alias  Cir.  XXXIV.]  1.  Sed  hactenus  ne  in  totum 
videreria  a  praefixa  regula  diecrepare,  ita  virtulura 
meritorumque  principia*  alibero  arbitrio  ad  gratiam 
tranatulisti,  «  ut  ipsos  bonorum  desideriorum  volun- 
larioa  motus  sine  auxilio  Dei  nec  provebi  fatereris 
posse,  nec  perfici  :  nunc  vero  remoto  iongius  Deo, 
et  a  sustenlatione  hominia  separato,  laniam  libero 
arbitrio  h  poientiam  tribuis ,  ut  non  solum  amissio- 
nem  multiplicium  facultaiuro,  et  totiussimui  familia 
ac  necessitudinum  acerbissimum  finem  consianter 
sequanimiierque  suscipiat ;  sed  ipsius  quoque  corpo- 
ris  proprii  ineffabiles  cruciatus  proposito  nudae  vo- 
luntatis  evincat.  Et  ut  dubitari  binc  disputante  te 

*  Editiones  Nogunt.  et  Ven.,  tam  volens.  ] 
k  Ms.  Joliensis,  mcrita. 

«  Edilio  Lugd.,  conscientiam  mali;  sed  quod  acce- 
peratt  etiam  boni  srientiam  non  amisisse. 

*  Editio  Lugd.,  naluras  ullas.  Edit.  Mogunt*  et 
Ven.,  pro  enimus,  habent  animot. 

*  Mss.  Corb.  et  Remig.,edit.  Mog.  et  Ven.,  prat- 
missct  promissionis. 

t  Ita  mss.  Corb.,Remig.etJol.,cumedit.Mogunt. 
et  Ven.  Lugdun.  vero  et  posieriores,  ad  liberum  cr- 
bitrium  a  gratia  transtulisti,  ul  ipsos9  etc. 

s  Ms.  Joliens.,  «t  ipsorum  bonorum  voluntarios  mo- 
fu*,omfcsa  voce,  desideriorum.  Posteriores  editiones, 
Lugd.  et  aliae,  paulo  post,  vatereris  habent,  ubi  rass. 
et  anliquiores  Mugunt.  et  Yen.,  (atereris. 

*  Ms.  Jolienshi,  votentiam  tribuisti. 

*  Ms.  Jol.,  qua  tUata9  etc.,  ut  in  textu.  Edii.  Mo- 


teroplo  suo  gratiam  Dei ,  et  fecisse  jam  luoc  Domi- 
num  °  in  hoc  sancto  suo,  quod  posiea  in  apoatolis 
etmartyribus  suis  spondebat  esse  faciendum,  dicent, 
Cum  autem  tradent  vos,  nolite  cogitare  quomodo  emt 
quid  loquamini  :  dabitur  enim  vobis  in  illa  hora  quid 
loquamini  :  non  enim  vos  estis  qui  ioquimim\  sed 
Spiritus  Patris  vestri,  qui  loquitur  m  vobis  (Matth.  x, 
49).  Quid  cum  idem  sanctus  ineptis  consolatoribus 
responderet,  f  nonne  in  Dei  fidebat  auxilio ,  dicens» 
Qui  deridetur  ab  amico  suoy  sicut  ego9  invocabit  Do- 
minwm,  et  exaudiet  eum(Job.  xn,  4)  ?  Aut  nesciebat  t 
ex  illo  se  babere  quod  babebat,  de  quo  ait,  Apud 

)  gunt.,  qua  Ulata.  Ven.,  qua  Ulatam.....  mortium  poz- 
nam  superat. 

i  Mss.  Corb.  et  Remig.,  nihil  pius  intra  (Remig. 
inter)  sanctorum  palmas,  etc. 

k  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  cumqne.  Lugd.,  eaque. 

1  Ms.  Jolieusis  caret  his  9inse  ;  lum  vero  dicens, 
Scio  quod. 

m  Edil.  Mogunt.  et  Ven.,  vivit,  et  in  novissimo  de 
terra  surrecturus  sum. 

n  Ms.  Joliensis,  Deum  satvatorem  meum....  reposita 
est  spes  meaf  omisso  pronomine  hmc. 

0  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  tu  sancto  suo. 

p  Edit.  Colon. ,  non  in  Dei ,  et  post  pauca  ediU 
Mogunt.  et  Ven.,  invocabit  Deum.  Ms.  Kemig.,  ef 
ipte  exaudiet. 

^  Ms.  Joliensis,  ab  ilto  :  caeteri,  ex  illo. 


157 


LIBER  CONTtlA  COLLATOREM. 


*M 


ipsum  •  smpienHa  et  fortitudo,  ipse  habet  consilium  et  A  postulavit l  ut  cemeret  vos  veiut  tritleum ;  ego  autem 


snteiiigentiam  (M xii, 13) : b  ei  de  quodicit,  ln  cujue 
mtemu  amma  omnis  vnentis  et  spiritus  universm  carnie 
Jkominis(lbid.y  lO):etiterumv£**pe<;f0,inquii,  donec 
veniat  immutatio  mea  :  voeabis  et  ego  respondebo  tibi : 
eperi  msmuum  iuarum  porriges  dexteram  :  tu  quidem 
ajretsus  meos  dinumerasti,  •  sed  parcis  peceatis  meis  : 
signasti  quasi  tn  saeculo  delicta  mea,  sed  curasti  ini- 
ajuitatem  mtam.  Non  ergo  d  deseruerat  Dominui 
qnem  eurabat :  neque  opem  suara  abstulerat  ab  eo 
coi  pnrittcatoria  remedia,  quibus  clarius  nitesceret, 
adroovebat. 

[Alias  Cap.  XXXV.]  5.  Ad  banc  •  passionuni  to- 
lerantiam  ,  in  qua  bic  sanctusemicuit,  etiam  ille 
erat  prssparatus  a  Domino,  qui  dicebat,  Nam  etsi 


rogavi  pro  te%  Pelre%  ne  defidat  fides  tua.  Quisqm 
igitur  ■  in  tribulationibus  non  deficit,  ab  illo  se  hou 
dubitet  adjuvari  ad  qnem  quotldie  corda  universo- 
rum  fldelium  clamaiu, n  Neinferas  nos  in  tentationemt 
$ed  libera  nos  a  malo  (Mattk.  vi,  13):  quoniam  °  Cu- 
stodit  Domfnus  animas  sanctorum  suorum ,  de  manu 
peccatorum  liberabit  eos  (Psal.  xcvi,  10). 

4.  Quod  antem  dicis  :  Gratiam  Dei  ab  Job  ex  eo 
P  inteUigendum  non  penitus  recessuse%  quod  tentatori 
ejus  tantam  Deus  ?  tentandi  dederit  potestatem,  quan- 
tam  et  illum  resistendi  noverat  habere  virtutcm:  nonne 
rectius  ? eraciusque  loquereris,  si  ubi  dixisli,  Quantam 
et  illum  resistendi  noverat  habere  virtutem ;  r  diceres 
potius,  qnantam  et  illi  resistendi  noverat  se  dedisse 


embulem  ln  medio  umbrm  mortis ,  non  timebo  mala ,  B  virtutem  ?  •  In  ejus  enim  verbi  correctione,  totam 

iatam  gloriam  quam  humanis  viribus  assignare  vo- 
luisti,  sobrietate  aliqua  temperasses :  ut  illa  mtrabi- 
lis  in  tanta  afflictione  patientia,  *  et  Dei  adjutorio 
et  libi»ro  hominis  ascriberetur  arbinio.  Sed  veritos 
es  nattira  bumanae  minuere  laudem,  si  ei  profltere- 
ris  a  Deodatamesse  virtulem.Mdeo  conflictus  illios 
atque  victoriae  non  vis  credi  cooperatorem  Deum 
fuisse,  sed  tantummodo  specutorem  :  ut  cui  T  per- 
suadere  poteris  per  naturalem  liberi  arbitrii  facul- 
tatem  tamarduum  certamen  evictum  ,  350  dubitare 
non  audeat  in  levioribos  causis  multo  liberiores  esse 
bonae  voluntaiis  effectos ,  atque  ita  x  in  illius  Jam- 
natae  sententia3  foveam  cadat,  qua  dicitur  ideo  nobis 
gratiam  justificatinnis  dari,  ut  quod  facere  per  libe- 
,  qui  datuts/st  nobis  (Rom.  v,l).  Et  iterum  (Rom.  Q  rom  jubemur  arbitrium,  facilius  possimu*  implere 

per  gratiam ;  tamquam  etsi  gratia  non  daretur,  non 
quidem  facile,  sed  tamen  possemus,  etiam  sine  illa, 
implere  divina  mandata.  Quod  quia  caiholici  pontifi- 
ces  dignum  anathemate  censuerunt;  utendum  nobis 
esi  eo  quo  usi  sunt  testimonio,  dicentes  (Carthag. 
eonc.  can.  5seu  6;  vid.  append.  p.  272) :  t  De  fru- 
ctibus  enim  mandatorum  Dominus  loquebatur,  ubi 
non  ait,  7  Sine  me  difficiliue  potestis  facere;  sed  ait, 
Sine  me  nihil  potestis  faeere  (Joan.  xv,  5).  » 


i  tu  meeum  es  (Psat.  xxn,  i)  :  et  illud, f  Sa- 
tusjustorum  a  Domino,  et  protector  eorum  est  in  tem- 
pore  tribulationis  (Psqi.  xxxvi,  39).  Ad  hanc  toleran- 
tiam  etiam  ille  «  erat  pneparatus  a  Domino,  qui  et 
credere  in  Christum,  et  pro  Cbristopati  referebatad 
Christum,  dicens :  Justificati  igitur  ex  fide,  pacem  ha- 
beamus  ad  Deum  per  Dominum  348  nostrum  Jesum 
Chrisium;  ptrquem  et  aceessum  habemus  k  per  fidem 
in  gratiam  istam,  in  qua  stamus ,  et  gloriamur  in  spe 
giarim  fiiiorum  Dei :  non  solum  autem,  sed  et  gloria- 
wutr  ln  tribulationibus,  scientes  quod  tribulath  patien- 
tiam  operatur,  patientia  autem  probationem ,  probatio 
vero  spem ,  spes  autem  non  confundit :  quia-  charitas 
DH  difusa  est  in  cordibus  nostiis  per  Spiritum  tan 


vin,  35),  Quis  nos  separabit  a  charitate  Christi  ?  tribu- 
laiio?  sm  angustia?  an  persecutio?  an  fames?  an  nudi- 
tas?  an  periculum?  an  gtadius?  Sicut  scriptum  est$ 
Quia  propter  te  mortificamur  lota  die,  *  mtimati  su- 
mus  «I  oves  occisionis  (Psal.  xliii,  22) :  i  sed  in  his 
omnibus  superamus  per  eum  qui  diiexit  nos.  Hujus 
toleraniia  fortitudo  k  unde  descenderit ,  beatus 
Petnis,  et  in  illo  omnis  Ecclesia,  Verilatis  ipsins 
voee  diaeebat,  dicentis  (Luc.  xxn,  31) :  Ecce  Satanas 


*  Ms.  Remig.,  fortiludo  et  sapientia. 

*  Logd.  et  posteriores  cdili,  et  quod  dicit. 

*  Mss.  Corb.  et  Remig.  cum  Mogunt.  et  Ven.,  par- 
eens.  Ms.  Joliensis,  parces. 

*  Ms.  Jotiensis,  deteruerat  Deus. 

*  Editiones  Mogiint.  et  Ven.  non  habent  vocem 
hanc  passionum.  Lugdun.  editio  paolo  post,  in  qua  0 
hic  spwitus  emicuit. 

'  ms  Joliensis,  Satus  autem  justorum. 

i  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  erat  paratus. 

h  Hic  editinnes  Mogunt.  et  Ven.  addunt  haec,  per 
fidem  :  quae  halienlur  et  in  textu  Apostoli.  Lugdun. 
cl  pofteriores,  in  gratia  ista.  Colon.,  in  gloria  ista. 

>  Lugd.  et  recentiores,  existimati  sumus. 

i  Ms.  Joliensis,  et  in  omnibus.  Ms  Remig.,  et  in 
bis  omnibus. 

*  Lugd.  et  posteriores,  unde  descenderet. 
1  Mss.  Reroig.  et  Jol.,  ut  cribraret  vos. 

B  Lugd.  et  recenliores,  in  tribulatione. 

*  Mss.  Remig.  et  Jol.,  cum  edit.  Mogunt.  et  Ven., 
Ne  not  inducas. 

0  Edit.  Lugd.  cum  posterioribus,  custodit  Deus. 
p  Lugd.  et  posteriores.  cum  mss.  Corb.  et  Remig., 


intelligendam. 

4  Edit.  Lngd.  et  recentiores,  tantam  Deut  tribuU 
potestatem.  Lugd.omiliit  vocem  lianc,/>ens;  ms.  Jol., 
particulam  et  aute  illum. 

r  Ms.  Jol.  %potius  affirmares. 

•  Ita  ims.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  editis  Mo- 
gnnt.  et  Ven.  Lugd.  et  reli<|ui  codiccs,  unius  enim 
verbi  correctio....  temperasset. 

*  Ms.  Rcmig.  omittit  particulam  et  ante  vocem 
Dei. 

11  Ms.  Jol.  cum  Lugd.  et  posterioribus,  itaqueidem. 
Ms  Jol.,  credere. 

T  Edil.  Lugd.  et  posteriores,  persuadere  potcrit.... 
evietum.  Mogunt.et  Ven.,tem  arduo  certaminevietum. 
E:*dem  Lugd.  et  receutiores  omittunt  vocem  liben 
anie  arbitrii. 

1  Mogunt.  et  Ven.,  in  illius  damnalam  sententism 
codat.  Ms.  Jol.,  mi  jus  damnatte  sententim  cadai. 

flic  editiones  Moguni.  et  Ven.  sol»  primo  inse- 
runt  hunc  Evangelii  locum  :  Sine  menihil  poiestisfa- 
cere%  quem  post  pauca  cum  caeteris  codicibos  iierura 
repetunt. 


259 

CAPUT  XVI. 

Quod  $upra  doeuerat  Cassianus  centurioni$  evangelici 
ejempto  eonfirmare  nititur;  eujus  definitio  undecima 
esl :  Nullius  iaudit  ae  meriti  ette%  si  id  in  eo  Ckri- 
stus  quod  ipse  donaverat  preetuiisset.  Contra  probat 
S.  Protper%  auod  laus  et  meritum  per  gratiam  non 
auferatur;  fiaei  quoque  et  bonis  operibus  laudem  ac 
meriium  tribui  sine  prajudieio  gratim. 

[Alias  Cap.  XXXVI.]  4.  His  aulera  definitionibus 
tuis,  quas  credidisii  idonea  auctoritate  munitas, 
tamquam  de  conscnsu  legenlium  securus,  adjungis, 
Solere  interdum  Deum  ad  fidem  nostram  probandam 
plus  offerre  quam  sufficit,  ut  a  quam  firma  sit  cre- 
dentium  fides  possit  agnosci.  Et  hoc  exemplo  illius 
ccnturionis  ostendis,  qui  cum  pueri  sui  b  posceret 
curationem,  Doininusque  se  ad  domum  ejus  tturum 
esse  promitteret,  c  responderit,  Non  sum  dignus  ut  B 
intres  sub  tectum  metim,  sed  dic  tantum  verbo,  et  tana- 
bitur  puer  meut  (Matth.  viu,  8).lu  quo  eum  Dominus 
lali  admiratione  laudaverit,  ut  pronuntiaret  non  se 
inveuisse  lantam  fidem  in  Israel.  d  Et  exigua  con- 
clusione  pene  totum  Pelagianum  dogma  confirmas, 
dicendo  (Collat.  45  e.  44),  Nullius  enim  laudis  esset 
ac  meritif  si  id  in  eo  •  Christus  quod  ipte  donaverat 
preetulisset.  Falso  ergo  scriptum  est  (Sap.  vm,  21), 
Quia  nemo  pctest  esse  continens,  nisi  Deus  det.  Falso 
predicavit  Apostolus,  cttm  de  eadem  virtute  loque- 
retur,  351  dicena  (I  Cor.  vn,  7),  Volo  autem  omnes 
homines  esse  sicut  me  ipsum ;  sed  unusquisque  pro- 
prium  habet  donum  a  Deo,  alius  sict  f  alius  vero  sie. 
Falso  docuit  et  illc  qut  dixit  (Jac.  i,  5),  Si  quis  indi- 
gttcsapientia,  postulet  aDeo%  et  dabitur  ei.  Nec  secun-  C 
dum  veritatcm  dictum  est  (Ibid.$  17),  Omne  datum 
optimumt  et  omne  donum  perfeclum  desursum  est, 
detcendens  a  Patre  luminum;  et  (Joan.  iu,  27),  Ne- 
tno  potest  aceipere  quidquam9  nisi  ei  datum  fuerit  de 
eoclo.  An  dicendum  est  omnes  quidem  virtutes  inter 
Dei  dona  numerandas;  sed  in  illis  bominem  qnas  de 
proprio  habuerit  esse  laudabilem,  et  ibi  esse  merita 
ubi  Dei  dona  non  fuerint?  Igitur  secunditm  regulam 
tuam,  quibus  donatum  est  ut  non  solum  crederent  in 
Christura,  sed  etiam  ut  paterentur  pro  ipso,  et  lau- 
dem  et  meritum  perdiderunt ;  nec  habent  veram  glo- 
riam  qui  non  in  se,  sed  in  Domino,  gloriantur.  Sed 
rectius  h  audimus  prophetam  dicenlem  (Jerem.  ivii, 
5),  Maledictus  homo  qui  spem  habet  in  komine,  et  fir- 
mat  carnem  l  brachii  jtii,  et  a  Domino  discedii  cor  D 

*  Lttgd.  et  ea  posteriores,  quam  infirma  tit.  Gasti- 
gantur  ex  mss.  Corb.,  Reinig.  et  Jol.,  nec  uon  edit. 
Mogunt.  et  Yeu. 

b  Ms.  Jolieusis,  qucereret  curationem. 

«  Ita  mss.  Corb.  ct  Remig.,  Mogunt.  et  Ven.  editi. 
At  ms.  Jol.,  Lugd.  editio  et  receutiores,  retpondit. 

d  Edit.  Lugd.  et  posleriores,  At  exigua  conclusione 
pene  totum  tu. 

e  Ms.  Joliensis,  Dominus. 

1  Editio  Lugd.  et  quac  posteam,  alius  aulem  $ic. 

s  Edit.  Mogunt.  ettVen.,  sapientiam  pottuitt  a  /Ko. 

*  Ms.  Reiuig»,  audivimus. 
1  Ms.  Jolieusis,  brachium  tuum. 
i  iljec  quae  sequuntnr  hoh  legimns  in  ms.  Joliensi. 
k  Ms.  Joliensis,  ut  manifeste  noverimus. 
1  Edit.  Moguut.  ct  Ven.,  in  quibus  ea  inveniuntur. 


S.  PROSPERt  AQUITANI  160 

A  ejus;  et  illum  qui  ait  (Ptal.xvn,  1),  Diligam  u,  Do- 
mine,  vhtus  mea ;  et  (Psal.  xxxui,  3),  In  Domino  lau- 
dabitur  anima  mea;  J  et  (Psat.  cxvii,  44),  Fortitudo 
mea  et  laudatio  mea  Dominus.  k  Ut  manifestissime 
noverimus,  nec  laudem  eos  ullam  habere,  nec  meri- 
tum,  l  in  quibus  uon  inveniuntnr  qua,  nisi  Domiaus 
dederit,  non  habentur. 

2.  Sic  autem  putasti  de  testimonio  laudatae  fldei 
praejudicium  donis  graliae  posse  generari ;  quasi  fi- 
des,  ubi  ostenderetur  laudata,  non  doceretur  esse 
donata.  Laudat  Apostnlus  Romanorum  fidem,  et  pro 
hoc  bono  m  eorum  agit  gratias  Deo,  dicens  (Rom.  i, 
8),  Primum  quidem  graiias  ago  Deo  meo  per  Jesum 
Chrittum  pro  omnibus  vobis,  quia  fides  vettra  antum- 
tiatur  in  universo  mundo.  Ad  Corinthios  quoque  simili 
scribit  affectu,  dicens  (1  Cor.  i,  4),  Gratias  ago  Deo 
meo  semper  pro  vobist  in  gratia  Dei,  qum  data  est  vo~ 
bis  in  Chrisio  Jetu ;  quia  in  omnibus  divites  facti  asUs 
in  iilOy  in  omui  verbo  ei  in  omni  scientia.  Numquid 
agendo  gralias  Deo,  credentibus  n  sustulit  laudem? 
aut  laudando  credentes,  mertti  negavit  auctoremf 
De  Epheaiorum  etiem  fide  quid  sentiat  audiamus. 
Propterea,  inquit  (Ephes.  i,  45),  et  ego  audiens  fidem 
vettram,  qum  ett  in  °  Domino  Jesu,  et  dileclionem  m 
omnes  sanctos,  nen  oesso  graiias  agens  pro  vobis,  mt- 
moriam  vesiri  faciens  in  oralionibus  mei$tut  Deus  De- 
mini  nottri  Jesu  Christi  Paler  gloriee,  det  vobis  Spiri- 
tum  sapientlee  et  revelationit,  in  agnitione  ejus  352 
illuminatos  oculos  cordis  vestri.  Ilabebant  ergo  isti 
fidem,  habebant  et  opera  charitatis,  qua  nec  laude 
poterant  carere,  nec  merito;  sed  pro  his  virtutibus 
Apostolus  gratias  Deo  agere  non  cessat,  sciens  a 
Patre  luminum  baec  dona  venisse ;  a  quo  se  etiam 
petere  protcstatur,  ut  quibus  dedit  fidem,  quae  per 
dilectionem  operatur,  det  Spiritum  sapieutis  et  in- 
teilectus  :  p  et  inde  se  Ephe<ii  noveriot  accepitse 
quod  habeant,  a  quo  discunt  sperare  quod  non  lia- 
bent.  Pro  Philippensibus  quoque  similes  Deo  gratias 
agit,  et  meritum  eorum  laudereque  ?  non  suppriinit, 
dicens  (Philip.  i,  5)»  Gratias  ago  Deo  meo  in  omni 
memoriave$trit  semper  in  cunclis  orationibus  meitpre 
omnibus  vobis  cum  gaudio  deprecationem  faciens , 
r  super  eommunicatione  vestra  in  Evangeito,  a  prima 
die  usque  nunc  :  confidens  hoc  iptum,  quia  qui  ceepit 
in  vobis  opus  bonjum$  perficiet  utque  in  diem  Jesu  Chri- 
stu  *  Cujus  bic  bumans  Iaudis  ac  meriti  uunc  in 

Sed  minus  recte,  ut  videtur. 

m  ln  edit.  Lugd.  et  posterioribus  deest  eorum.  In 
ms.  Joliensi,  ac  Mogunt.  et  Ven.,  non  legtiur  vox 
b«£C,  Deo. 

11  Ms.  Joliensis.  abstulit  laudem. 

0  Ms.  Joiiensis,  in  Christo  Jesu.  Et  infra,  inogni- 
tione  ejus  haTbet  cuin  niss.  Corb.  et  Remtg.,  ubi  edili 
oinnes,  in  agnitionem  ejut. 

P  Lugd.  ediiiocem  ea  receniioribus,  ut  inda 

quod  habebant  a  quo  ditcunt  et  tperare. 

<i  Ms.  Jo1ien*is,  non  omittil. 

T  Lugd.  et  posteriores,  super  communitationem  9+- 
stram.  M»gHnt.  et  Ven.  po^i  puica,  t^ui  e&pit  in  nobis 
opus,  perficiet  u$que  in  diem  Domini  nostri  Jesu  Chrisii. 

•  Ita  inss.  Corb.,  Remig.  et  JoJ.,  cum  Mogunt.  et 
Veu.  cdii.  At  Lugduu.,  Lwv.,  Duac.  et  Colon.,  eujus 


tOI  LlBER  CONTRA 

Deo  CMti  sotpensa  est  ?  Qoid  virtutis  •  tat  pietatis  A 
exceptum  est,  quod  non  ex  gratiae  fonte  profluxerii, 
ubi  ab  inilio  b  usque  ad  finem,  et  incboatio  ei  per» 
feetio  boni  operis  Doniino  deputatur?  Cuj  canitur  de 
tanctis  suis  (P$al.  lxxiviii,  16»  17),  Domine,  m  /n- 
enine  vultus  tui  ambutabunt,  et  m  nomine  tuo  exeulta- 
Sunt  tota  d\e9  et  injustitia  tua  cxattabuntur,  quonktm 
§loria  9irtuti$  eotum  tu  e$  r. 

CAPUT  XVII. 
Quantum  Cassianus  in  supra  refutatit  adjuvet  Pelagia- 
nos,  dieente$%  Gratiam  Dei  $ecundum  merita  nostra 
dari;  quo$  tamen  profanm  opinionit  arguit,  in  quo 
sibimeUpsi  centrariue  e$$e  convincitur.  Salu$  omui 
modo9  nm  ex  fide  e$$e  non  potest. 

[Atiae  Cap.  XXXVII.]  1 .  Considerandum  sane  est  iu 
bac  sententia  tua,  quantum  adjuves  eos  qui  dicunt  Q 
Gratimm  Dei  seeundum  merita  nostra  dari ;  quos  d  ta- 
men,  ut  catholice  fidei  defendaris  umbrarulo,  profa- 
n«  opinionis  esse  profiteris,  dicens  :  Nemo  autem 
•  mtimet  hme  a  nobis  ob  hoe  fuisse  prolata,  ut  nitamur 
astruere  tummam  $aluti$  in  nostrm  fidei  ditione  con$i- 
stere9  secundum  quorumdam  profanam  opinionem9qui, 
•  totum  liberoarbitrio  deputantes,  gratiam  Dei  dispensari 
secundum  meritum  uniuscujusque  definiunt.  Sed  miror 
▼aldeqoomod(>353  non  vides,  aul  ab  aliis  aestimas 
non  videri,  quod  te  ipsum  tuo  ore  condemnas.  Di- 
cendo  enim  quod  centurio,  cujus  fidet  Domini  voce 
Umdata  eet%  nullius  Umdis  euet  ae  meriti9  r  si  id  in  eo 
eued  ipse  donaverat  prmtulisset,  definisti  centurio- 
neni  itlum  non  donatam  fidein  habuisse,  sed  pro- 
priam;  ac  perinde  nibil  ejos  principiis  collatura  C 
fuisse  per  gratiam ;  in  eadem  autem  fide  causam 
fuisse  et  laodis  et  tneriti,  quorum  neutrum  haberet, 
si  id  coi  et  laus  debetur  et  meritum  Dominus  contu- 
lisset.  Frustra  ergo,  ut  invidiam  damnati  erroris 
evadae,  sammam  salutis  negas  in  fidei  nosirae  di- 
tione  consistere,  cum  omni  modo  sahis  s  nisi  ex  Ade 
esse  non  possit.  Justus  enim  ex  fide  vhrit  (Rom.  l, 
17;  Habac.  n,  4).  Quoniam  Veritas  dicit,  Ament 
cmen,  dko  vobis,  quoniam  qui  audit  verbum  meum,  et 
eredit  m  eum  qui  me  misil,  h  habet  vitam  ceternam,  et 
in  judieium  non  veniet,  ud  transibit  de  morte  ad  vi- 
tam(Joan.yi9  24).  Et  iterum,  lHme  est  votuntasPa- 


COLLATOREM  «M 

tris  mei,  ut  omnis  qui  videi  Filium  et  eredit  in  mm, 
habeat  vitam  mternam ;  et  ego  resusdtabo  eum  im  no» 
viuitno  diem  (Joan.  vi,  40).  i  Et  iterum,  Hcec  eet  «h 
tem  vita  eeterna,  ut  cognoscant  te  solum  vertm  Deum, 
et  quem  mitisti  Jesum  Christum  (Jomn.  ivn,  3).  Cm 
itaqoe  buic  fidei,  quam  ideo  meritis  et  laodibus  ko» 
norasti,  quia  mavis  eam  inter  liberi  arbitrii  bona 
quam  inter  Dei  dona  numerari,  aeternam  beatamque 
vitam  constet k  esse  praparatam ,  quomodo  boc  vut- 
nus  declinabis,  l  quo  te  ipsom  configis,  prontm- 
tiando  eos  profonos  qui  gratiam  dispensari  secun- 
dum  merita  homana  definiant ,  et  asserendo  quod 
nec  laudem  constet  habere,  nec  meritum  eos  qui  ex 
dono  gratiae  aint  fideles?  Quoquoversum  ergo  te 
conferas,  a  temetipso  ra  et  vinceris,  et  vinciris.  Si 
enim  gratiam  merita  non  prstcedunl,  et  fides  non 
potest  esse  sine  meritis,  fides  gratiam  ■  non  praee- 
dit,  et  omni  modo  °  ex  gratia  babelur  quidqnid  il- 
lud  est  ex  quo  meritum  nascitur,  quod  ante  gratiam 
non  habetur. 

354CAPUT  XVIII. 

Ca$$ianus  inconveitientia  mitcere  conatur ,  et  fidetee  in 
duo  genera  dividit,  qnibus  coniraria  accommodet. 
Definilio  duodecima  Cassiani  :  Deum  in  salutis  ne- 
gotio  atiis  esu  saivatorem.  aiiis  susceptorem  tantum. 
Contra  probat  S.  Prosper ,  Chrittum  omwum  qui 
salvanlur  esse  satvatorem.  Ptacita  Cassiani  de  gra- 
tia  et  tibero  arbitrio  horrescunt  evangeticm  apostots- 
cmque  docirinm  discipuli. 

[Atias  Cap.  XXXVIII.  ]  1.  Ut  igitur  definitionnm 
tuaruin  absurditas  non  sibi  repugnare  videatur, 
p  inconvenientia  miscere  conaris ,  et  unitalem  mem- 
brorum  corporisChristi  iu  duobus  generibus  fidelinm 
nova  praesumptione  conslituis  :  in  uno  scilicet,  ad 
quod  pertineat  illud  quod  <i  in  principio  dixisti 
( Cotlat.  13  cap.  5 ),  Non  solum  actuum ,  r  ted  etiam 
cogilationum  bonarum  ex  Deo  ette  principium ,  qui  et 
incipit  qum  bona  $unt9  et  exsequitur ,  et  consummat  in 
nobis ;  in  alio  auiem,  cui  congruat  regula  ista,  qna 
dicis  centurionem  nee  taudem  utlam  '  habiturum  fuiese 
nec  meritum,  ti  id  in  eo  Dominus  quod  ipse  donaverae 
prmtulisut.  Et  licet  totum  disputalionis  luae  texlum 
ad  has  duas  forniulas ,  quas  nullo  modo  conforme» 
possunt  esse,  produxeris,  nunc  tamen  distinctios 


humanm  laudis  ac  meriti  non  hic  causa  suspensa  est  f 

*  Ms.  Jol.  cum  Ltigd.  et  posterioribus,  ac  pietalis. 

*  Edit.  Mogunt.  et  Ven.,  usque  infinem. 

« lu  Ms.  Jol.  adduntur  hic  sequentia,  et  in  benepla- 
cito  tuo  exaltabitur  cornu  notlrum. 
d  Edit.  Lugd.  et  posteriores  oroittunt,  tamen. 

*  Ms.  Jol.,  Ven.,  Lugd.  et  recentiores  editi,  exisli- 
met.  Infra  vero  idem  ms.  cum  mss.  Corb.  et  Remix. 
ac  Mogunt.  edit.,  m$timasf  ubi  c&teri  codices  existi- 
mas  habent. 

t  Ms.  Joliensis,  si  id  lu  eo  Dominus ;  caeieri,  Deus: 
et  paulo  post  idem  ms.,  cenlurionem  ipsum. 

s  Logdun.  et  posteriores,  eum  omnino  :  idem  habet 
et  ms.  Joliensis,  qui  subdit,  $atu$  nonnisi  ex  fide  esu 
poseii. 

b  Editiones  Mogunt.  et  Ven.,  habet  vitam,  et  inju- 
dicium  non  venil,  sed  transit  de  morte  in  vitam.  Ms. 
Jol.  ut  supra;  at  sed  transiet,  elc,  habet  pro  trans- 
thit,  et  in  vitam.  Ms.  Rcmig.,  sed  transit. 

*  Ms.  Jolicniis,  Hmc  est  enim.  Ms.  Corb.,  Hmc  e$t 


autem;  et  post  pauca  mss.  Corb.  et  Remig.,  et  ego 
resuscitem  eum.  Caeteri  codices  ut  in  lextu. 

j  Ms.  Joliensis,  Ac  rursus. 

k  Editiones  Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  eue 
partam. 

1  Lugd.  edit.,  quod  ipse  cogis. 
D     »  Ms.  Remig.,  et  vincaris.  Editiones  Mogunt.  el 
Ven.  omittunt  haec,  el  vinciris.  Lugdun.  et  recenr 
tiores,  et  vinciris  ei  vinceris. 

n  Editi  Mogunt.  et  Ven.,  non  prmcedet. 

°  Ms.  Remig.,  per  gratiam  habetur.  M*.  Joliensis 
cum  Mogunt.  cl  Yen.  edit,  pro  aratia  habetur.  Idem> 
ms.  Jol.  deinde  ,  ex  quorum  mertio  nascitur9  et  po- 
stea  Mog.  et  Ven.,  quod  ante  gratiam  non  habet. 

P  Ms.  Remig.,  inconveuientiam. 

^  Editi,  Lugd.  et  illo  receniiores ,  quod  inter  prbh 
cipia. 

r  Ms.  Joiiensis,  verum  etiom. 

•  Edit.  Lov.,  Duac  et  Colou.,  habilurum  esee. 


m  8.  PROSPERI 

atque  eipressius  quid  volueris  firmire  pronuntias,  A 
dteens  :  Per  hetc  igitur  esempla  quce  de  Evangelicis 
protulhnus  •  monumenth ,  evidentissime  poterimus  ad- 
vertere,  dfoersis  atque  innumeris  modis,  et  inscruta* 
bilibus  vHs  ,  Deum  salutem  humani  generu  pro* 
eurare;  et  quorumdam  quidem  volentium  ac  siticn- 
tium  cursum  md  majorem  b  indtare  /faaranttam,  quosr 
dam  vero  etiam  nolentes  invitosque  compellere  :  et  nunc 
quidemt  c  ut  impUantur  ea  qum  utiliter  a  nobU  detide- 
rala  conspexerit%  adjuvare;  nunc  vero  etiam  ipsius 
sancti  desiderii  inspirare  principia ;  et  vel  initium  boni 
operist  vei  perseverantiam  d  condonare.  Inde  est  quod 
orantestnonsolumprotectorem  •acsalvatorem, sed  etiam 
adjutorem  ac  susceptorem  Dominum  proclamamus.  In 
eo  enhn,  quod  prior  advocat,  et  ignorantes  nos ,  atque 
invitos  attrahit  ad  salutem ,  protector  atque  saivator  '  B 
est :  in  eo  autem  quod  annitentibus  355  nobis  opem 
ferre,  *  refugientesque  suscipere  ac  munire ,  contuevit, 
susceptor  ac  refugium  nominatur. 

2.  Hac  ergo  h  discretione  praescripta  erit,  ut  defi- 
nis,  in  uua  Ecclesia  itU  diversiUa ,  ui  Dominus  no- 
ster  Jesus  Christus,  de  quodictum  est  (Jfatm.  i,2i), 
Et  vocabis  nomen  ejus  Jesum;  ipse  enim  salvum  faciei 
populum  suum  a  peecatis  eorum ;  et  de  quo  dictum 
est  (Lue.  i,  52;  Act.  iv,  12),  Nec  enim  est  aliud  no- 
men  s»b  coslo  datum  hominibus,  in  quo  oporteat  nos 
salvos  fUri ;  non  omnium  Christianorum ,  sed  quo- 
rumdam  salvator ,  quorumdam  vero  susceptor  sit : 
ut  hi  untum  salvaii,  quos  ad  *  suscipiendam  gratiam 
Deus  aversos  relucuntesque  compulerit ;  hi  autem 
Busceptisintyqui  vocationem  sponunei  cursus  ferfore  C 
J  praveuerint ;  et  iilis  quidem  conferatur  k  gratui- 
tiimdooum,istis  verodebitum  prsemium  rependatur; 
illi  nullius  sint  laudis  ac  merili,  qui  nihil  boni  ha- 
beant,  nisiquodacceperint;  isti  autem  etgloria  abun- 
dent,  et  remuneratione  ditescant ,  qui  propria  facul- 
ute  devoti,  quod  non  acceperant  obtulerunt :  atque 
i<a  Jesus  Christus  alios  l  liberatot  invenerit ,  alios 
liberarit;  et  non  ad  omnes  pertineat  ■  quod  ait 
(Joa*.xv,46),  Non  vos  me  eUgistU,  sed  ego  elegi  vost 
si  sunt  a  quibus,  cum  eos  non  elegisset,  electus  est ; 
non  ad  omnes  pertineat, n  Nemo  potest  venire  ad  me9 
uisi  dmtum  fuerit  ei  a  Patre  meo  (/*to*.,vi,  66),  si  sunt 


AQIHTANI  *6l 

qui  non  dante  Patre  ad  Filium  venire  potuerunt ; 
non  ad  omnes  pertineat  quod  ait  Evangelisu  ( lbid.9 
i,  9),  Erat  lumen  verum,  quod  iUuminat  omnem  komU 
nem  venientem  m  hunc  mundum  ,  si  sunt  qui  aut  iU 
in  hunc  mundum  venerunt ,  ut  non  essent  tenebrss ; 
aut  iu  lux  e&se  coeperunt,  ut  illuminatione  veri  lu- 
minis  °  non  egerent :  nec  de  omnibus  adoptatis  ac- 
cipiendum  sit  qood  ait  Apostolus  ( Coloss.  i,  13 )  f 
Qui  eruit  nos  de  potestate  tenebrarum  ,  el  transtulit  in 
regnum  FUH  dilectionis  sum;  si  quidem  ipsi  p  rum- 
pant  vincula  sua,  et,  jugo  veteris  captiviutis  excus- 
so,  a  dominalione  diaboli  in  reguum  Dei  libera  ala- 
criute  transcurrant.  Haec  si  possunt  intra  unam  Ee- 
clesiam  praedicari,  ut  neutra  opinio  alteri  cedat,  sed 
invicem  sibi  utraque  succumbat ,  potest  fieri  ul  re- 
cipiamus  quod  Pelagiani  tenent ,  et  Pelagiani  reci- 
piant  quod  lenemus.  Sed  hoc  modo  non  Um  illi  ca- 
tbolici  quam  nos  erirous  (quod  absit)  Pelagiani.  Con- 
trariorum  enim  permixtio  meliorum  35$  defectio 
est ;  quia  cuui  virtus  vitium  recipit,  non  a  vitio,  sed 
a  virtute  disceditur. 

3.  Nullo  igitur  modo  christiana  corda  suscipiunt 
quod  persuadere  conatus  es,  eos  qui  gratia  Dei  sunt 
quod  sunt»  nec  laudem  ullam  babere,  nec  meritum ; 
et  ab  eo  qui  venit  salvare  quod  perierat  partein 
Christiauorum  salvatam,  partem  vero  esse  susce- 
ptam ;  quoniam  discipuli  evangelicss  apostolicseque 
doctrinae,  non  alu  sapientes,  sed  humilibus  consen- 
tientes,  q  insaniam  istam  superbae  elaiionis  horre- 
scunt.  In  toto  quippe  Ecclesiss  corpore,  atque  ia 
singulis  membris,  quod  mortuum  erat  vivificatum 
est,  quod  captivum  erat  redemptum  est,  quod  caeca* 
tum  erat  illuminatum  est,  quod  perierat  quaesitusn 
est,  r  quod  errabat  inventum  est.  Nec  secundum 
novam  » isum  partitionem,  aliorum  salvator,  aho- 
rum  susceptor;  sed  omnium  usquequaque  fidelium 
et  salvator  et  susceptor  est  Christus.  Nec  merito  l  ac 
laude  privantur  qui  unde  aeierna  bona  mereantur 
accipiunt;  Untoque  beatiores  fiunt,  quanto  paucio- 
ra  habuerint  quse  ipsorum  sunt,  et  quanto  plura 
qu.n  Dei  sunt.  Non  enim  conturbat  nos  superbien- 
tium  inepu  querimonia ,  *  qua  liberum  arbitrium 
causantur  auferri,  ai  et  principia,  et  profectus,  et 


*  Ms.  Joliensis,  monimentis. 

*  Ms.  Joliensts,  excitare. 

*  Editiones  Mogunt.  et  Ven.  omittunt  haec,  ut  tm- 
pleantur. 

*  Mss.  Corbeiensis  et  Remig.,  donart ;  cseteri  co- 
dices,  eondonare. 

*  In  ms».  Hemigiano  ac  Joliensi,  item  in  editioni- 
bos  Mog .,  Ven.  et  Lugd.,  non  leguntur  bcc  verba, 
ac  satvatorem,  neque  ista,  adjutorem  ac. 

t  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  addunt  hic  pronomen 
noster. 

s  Ms.  Joliensis,  cnm  Mogunt.  et  Ven.,  fugienUs- 
que. 

k  Msa.  Remig.  et  Jol.,  edit.  Mogunt.  et  Yen.,  prm- 
seriutiona. 

1  Lngdon.  et  posteriores  ,  ad  percipkndam ;  et 
paulo  post,  pro  armoi,  mss.  Corb.,  Reinig.  et  Jol., 
cum  Mogimt.  et  Ven.,  h^bent  adversos. 

i  Ms.  JoUensis  cum  Mogunt.  ci  Ven. ,  prervene- 


Drunt. 

k  Edit.  Colon.,  grattarum  donum. 

I  lu  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.  At  Lugd.  habent 
liberos. 

m  Editiones  Mogont.  et  Ven.,  qui  otl. 

n  Sic  mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol. ,  ncc  non  Mog. 
et  Ven.  At  Lugd.  cum  posterioribns,  Nemo  venU 
adme. 

°  Editiones  Moguut.  et  Ven.,  Non  egtant. 
Ln|d.  et  posieriores,  rumpunt .  .  .  transcurruni. 
Ms.  Joliensis,  ruperant Uanscurrerant. 

4  Edit.  Lugil.  et  posieriores ,  insaniam  superbm 
elationUi  absque  hac  voce,  istam. 

r  Lugd.  et  receiiiiore<,  quod  erraverat. 

•  Edit.  Lugd.  et  postcrioies  uon  babent,  tsloni. 

*  Ms.  Remigiano-Remensis  nec  laude. 

II  Ms.  Joliens.  ,  qux  libtrum*..  causatur  auferri. 
Lugd.  et  poetcriores,  quia  libtrum...  causantur  au~ 
leiri. 


tti  LIBER  CONTHA  COLLATOREM. 

penererantia  in  bonis  usque  in  llueni  Dei  dona  esse  A  sermonis  nosiri  immoderata   proliiitas 


drautor.  Quoniam  *  opitulationbs  divinjs  GBATiiE 

ITAilLlfEllTA    fttJllT    VOLUNTATIS    BUMANJS.     VoleiUeS 

onoas;  et  tamen  misit  Deus  b  Spiriium  in  corda 
aojtnclaniantem:  Abba,  Pater  (Gal.  iv,  6).  Volen- 
lei  loquimur ;  el  tamen,  si  pium  esl  quod  loquimur, 
ooasBmua  nos  loquentes,  sed  Spiritus  Patris  no- 
slriqoi  loquitur  in  nobis  (Matth.  x,  20;  Marc.  xm, 
11).  Volentes  operamur  salutem  nostram ;  et  lamen 
<  id  ipsom  telle  atque  operari  Deus  est  qui  opera- 
lar  iu  nobia  (Pkilip.  n,  13).  Volentes  diligimus 
Dean  et  proximum;  d  et  tamen  charitas  ei  Deo  est 
(I  Jmr.  iv,  7),  diffusa  in  cordibus  nostris  per  Spiri- 
hmsanciumt  qui  datus  est  nobis  (Rom.  v,  5).  tlocde 
fcte,  hoc  de  tolerautia  passiouutn,  lioc  de  pudicitia 
cosjufali,  hoe  de  continentia  virginali,  omnibusque  B  ^itatem  eorum  qum  recte  cupimus,  tribuit  peragendi. 


cumex 
hism  qux  de  ipsorum  stylo  innotuerunt,  faciiepius 
Icctor  intelligat,  ad  quoe  praecipitia  perveniatur  his 
callibus,  n  et  in  istam  lutulentorum  rivorum  cceno- 
sam  uliginem,  cujus  voraginis  bumor  exsudet.  Ne- 
cessarium  sane  °  sestimo,  ante  conciusionem  voliu 
niinis,  ea  quae  ostendimus  non  congruere  »  catho- 
licae  veritati,  brevitcr  conjunctimque  digerere  :  ut 
quae  interjectis  responsionibus  nostris,  «  possent  re- 
cordationem  legentis  effugere,  facilius  simul  decuru 
recoiantur. 

PBIBA  ERGO  DEPINITIONB   DICTUX  B8T  : 

Non  tolum  actuumtverum  etiamcogitaiionum  bona- 
rum  ex  Deo  esse  r  prineipium  :  qui  nobis  ei  initia 
sanclce  voluntatis  inspirat,  et  virtutem  atque  opportu- 


tffiatibus  sine  exeeptione  profitemur ;  •  quod  nisi 
doaatae  essent  nobis,  nou  invenirentur  in  nobis : 
'etquod  liberum  arbitrium  naturaliier  homini  iudi- 
ujn  manealin  natura;  sed  qualitate  et  conditione 
nolaia  per  Mediatorem  Dei  et  357  homiiiuin,  ho- 
BHnem  Christum  Jesum  :  qui  ipsam  voluntatem  ab 
eo  quod  perverse  volebat,  averiit,  et  in  id  quod  ei 
botfuin  esset  veile,  convertit;  ut  delectatioue  affe- 
eta,  fide  mundata,  s  spe  erecta,  charitate  accensa, 
Gberalem  susciperet  servitutem,  et  servilein  h  abji- 
eeret  libertatein. 

CAPUT  XIX. 

Rerapitulai  S.  Prosper  duodecim  Cassiani  definitiones : 
ateai  facilius  quid  de  gratia  sentirent  qui  gratim 


Omne  enim  datum  opiimum,  et  omne  •  donum  perfe- 
etum  desursum  est9  descendens  a  Palre  luminum  : 
qui  et  incipit  qum  bona  suntt  et  exsequitur9  et  con- 
summal  in  nobis 

Qiiod  et  nos  *  valde  amplcctimur,  catholicumque 
t8B6  profitemur. 

358  Secunda  dennitione  dictux  est  : 

Adest  igitur  inseparabiUter  nobis  divina  prote- 
ctio;tantaque  est  erga  creaturamtuam  pietasCreatoris9 
ut  non  sotum  eomiletur  eam,  sed  etiam  prarcedat  ju- 
giter  providentia  :quam  experlus  Propheta  confitetur, 
dicens  :  Deus  meust  misericordia  ejus  prmveniet  me 
(Psal.  lviii,  41).  Qui  cum  innobis  ortum  qvemdam 
bonm  voluntatis  inspexerit ,  illuminat  eamatquecon* 


utyateat  facxtxus  qmd  de  gratia  senUrent  qut  gratim      bonce  voluntatis  inspexeritt  illuminal  eam  atque  con* 
de(ensoribusobloquebantur9etvacem  Ecclesiw,  re- c  f  H  ;wd/fl|  flfl.    ^        incrementum   tribuens 

smmptts  de  Pelagtanorum  schola  quwsttombust  tn-      ' 


[ABas  Cap.  XXXIX.]  4. l  Ex  his  igitur  deflnitionibus 
;  hactenus,  quaedam  J  praiermittendo,  discus- 
s,  non  obscuruni k  atque  ambiguum  est  l  quid 
de  gratia  Dei  sentiant  qui  sincerissimis  ejus  defenso- 
«ibus  obloquuntur,  et  pacem  victricis  Ecclesix,  re- 
SBumptis  de  damnatorum  schola  quaestiunculis,  in- 
«|«:eiant :  quas  si,  ut   audivimus,  retexamus,  fiet 

•  Edit.  Coloniensis,  opilulationis  divince  graliw. 
h  Ms*  Joliensis,  Spiritum  suum. 

«  Lugd.  et  nosteriores,  ipsum  velie,  etc.  Mogunt. 
«t  Ven.,  idiptum  velle  atque  operari  Dei  estt  qui  ope- 
'Watur  innobis. 

*Mss.  Itemig.  et  Jol.,  ted  tamen.  Idem  ms.  Jof., 
«  Dee  est  diffusa,  etc.  1 

•  Mss.  Joliensis  et  Remigianus,  quos  nisi  donata 
issent  nobis. 

f  Ms.  Itemig.,  eo  quod.  Ms.  Joliensis,  non  quodli- 
berum  arbitrium....  non  maneat. 
i  Ms.  Reniig.  cum  Mog.  et  Ven.,  spe  recta. 

•  Lugdun.  editio  cum  posterioribus,  amitteret :  me- 
lius  aiii,  abjicerel  (ibertatem. 

1  Sic  legitur  in  mss.  Corb.  et  Remig.,  nec  non  in 
Hftgunt.  et  Venet.  Ms.  Joliensis,  Rcstat  igitur  ex  de- 
Mtionibus.  Lugd.  edilio  cum  illa  reccntioribus, 
Rtseratis  iqitur  definilionibus. 

J  Ms.  Joliensi*,  pramitlendo,  omisso  quaedam.  Edit. 
Colon.,  permittendo. 

kIta  mss.  Corb.,  Remig.  etJoL.cum  Mogunt.  et 
Ven.  Lugd.  vero  et  nosteriores,  neque  ambiguum  est. 

1  Mss.  Corb.  et  Kemig.  cum  edit.  MogunL  et  Ven., 
quod  de  gratia  dhscntiant. 

PlTROL.    LI. 


eiy  quam  vel  ipse  plantavit,  vel  nostro  conatu  viderit 
emersisse. 

Jam  hic  a  praemissa  definitione  disceditur.  et 
qood  totum  gratiae  datum  fuerat ,  ex  parte  nunc 
libero  arbitrio  deputatur. 

TeRTIA  DEFINITIONE  DICTUU  EST  : 

Nisi  quod  in  his  omnibus,  et  gralia  Deit  et  tibertas 
*  deelaratur  arbitriif  qua  etiam  suis  interdum  motibus 
homo  ad  virtutum  appetHus  possit  extendit  semper 

m  Mss.  Corb.,Remig.  et  Joi.,  qua  de  ipsorum  stylo 
(id  est  scriptae)  innotuerunt.  Jol.  solus  haliet,  ex  his% 
pro  de  his.  Ita  quoque  edii.  Mogunt.  et  Ven.  Lug- 
dun.  autem  cum  aliis  posterioribus,  qum  ipsorum 
schola  innotuerunt. 

u  Ms.  Joliensis,  et  in  ista  lutulentorum  rivorum  ccc- 
nosa  molagine  (forte  pro  uligine),  cujus  voraginis  hu- 
mor  exsudat.  Concinit  edilio  Lugd.,  pro  molagine, 
moligineUzbens;  etantea  pro,  hte  callibus,  vcl,  utalii, 
hisce  callibust  praefert,  hisce  collibus. 

°  Lndg.  ex  recenliores,  existimo. 

P  Ms.  Jolieiisis  omittit  lianc  vocem,  catholica. 

<tlta  ms.  Joliensts.  At  mss.  Corb.  et  lieuiig.,  Mo« 
gunt.  el  Ven  ,  possint...  fidelius  decursa.  Liigdun. 
cuin  recentionbus,  possunt  recordationem  lcgentium 
effugere,  jidelibus  simul  recursa. 

*  Ms.  Joliensis,  principia. 

■  Editio  Colon.,  datum  perfeclum. 

I  Deest  valde  in  Lugd.  et  posterioribus  :  quae  ha« 
bcnt  deinde  confitemur,  loco  profitemur.  Ms.  Jol. 
omittit  esset  ante  confitemur. 

II  Lugd.,  Lov.,  Duac.  et  Colon.  hic  addidennt 
nostri. 


t07 


S.  PROSPER! 


varo  a  Domlno  •  indigeat  adjuvari.  Nec  enim  cum  vo-  A 
luerit  quls  sanitateperfruiturt  aut  de  mgriludinis  morbo 
pro  arbitrii  $ui  desiderio  tiberatur. 

Qtusi  medicus  noster  b  non  etUm  boc  donci  mor- 
bidis,  ut  et  veram  desiderenisanitatem, 

QlJARTA  DEFINITIONB  DICTUH  EST  : 

Vt  ii«/«ti  evidentius  clareat,  etiam  per  naturm  bo- 
n,  quod  beneficio  Creatoris  indultum  estt  nonnum- 
\  bonarum  voluntatum  prodire  principiaf  qnoe  ta- 
t  nisi  a  Domino  dirigantur  ,  c  ad  consummationem 
virtutum  pervenire  non  possunt ,  Apostolus  testis  est9 
dkens  :  Vetle  enim  adjacet  mihit  perficere  autem  bo- 
num  non  invenio  (Rom.  vii,  48). 

Quasi  Aposiolos  ex  naturali  affectu,   et  non  ex 
gratia»  dono  bonam  babeat  voluntatem,  qui  proGte- 
tnr  ex  Deo  sibi  esse  sufficientiam  etiam  cogitandi  Jj 
(llCor.  111,  5). 

QdNTA  DEFINITIONE  DlCTUM  BST  '. 

Et  ita  sunt  hmc  quodam  modo  indiscrete  permista 
atque  confusa,  ut  quid  ex  quo  pendeat,  inter  muttos 
magna  qumstione  volvatur  :  id  estt  utrum  quia  initium 
bonm  voluntatis  prmbuerimust  misereatur  nostri  * 
Deus,  an  quia  Deus  miseretur,  consequamur  bonm  vo- 
luntatis  initium.  Multi  enim  singula  hmc  credentes, 
ac  justo  amplius  asserentcs,  variis  sibiquecontrariis 
sunl  erroribus  involuti.  Si  enim  dixerimust  nostrum 
esse  3g9  bonm  principium  voluntatist  quid  fuit  in 
pcrsecutore  Paulofquidin  publicano  liatthmo?  quo* 
rum  unus  cruori  ac  suppliciis  innocentum,  alius  vio* 
tentiis  ac  rapinis  pubticis  incubans  •  attrahitur  ad  ia- 
tutem.  Sin  vero  gratia1  Dei  semper  inspirari  bonm  C 
voluntatis  principia  dixerimus,  quid  de  Zacchmi  fide? 
quid  de  iilius  in  sruce  Latronis  pietate  dicemus  ?  qui 
desiderio  suo  trim  quamdam  regnis  cmlestibus  inferen- 
tes,  speciaiia  vocationis  monita  prmvenerunt. 

1n  crrore  esse  dicitur  et  is  qui  ex  gratia  nasci 
bonam  asserit  voluntatem,  et  is  qui  dicit  gratiam 
ex  bona  voluntate  pendere  :  et  tamen  utraque  scn- 
lentia  suscipienda  s  decernitur,  dum  unius  in  Paulo 
et  Matihseo,  alterius  in  Zacchaeo  et  Latrone  forma 
prafigitur. 

Sbita  definitione  dictum  est  : 

Ueec  argo  duot  id  est ,  gratia  vel  tiberum  arbitriumt    . 
sibi  quidem  invicem  videntur  adversa;  sed  utraque 
concordant,  et  h  utraque  nos  pariter  debere  suscipere 
pielatis  ratione  colligimus  :  ne  ununv  horum  homini  D 


AQUITANI  9*» 

subtrahentes,   ccctesiasticm    fidei  regulam   exceuisu 
videamur. 

Qnasi  ita  utrumque  recipiendum  sit,  ut  in  aliis 
*  bominibus  voluntas  gratiam,  in  aliis  gratia  praeve- 
niat  volunlatem :  et  non  ila  ut  in  omnihus  volun- 
tas  gratiam  subsequatur.  Quoniam  secundum  ipsos, 
si  aufcrlur  liberum  arbitrium  cum  gratia  prxveiu- 
tur ,  aufcrtur  gratia  cum  libcro  arbitrio  i  pra- 
venilur. 

•  SEPTIMA  DEFINITIONE  DICTUM  EST  t 

Concepit  ergo  Adam  post  prmvaricationemt  quam 
non  habuerat,  scientiam  mali :  boni  vero  quam  accepi* 
rat%  scxenliOm  non  amisit. 

Cum  utrumque  sit  falsum  :  quia  ct  a  quanto  malo 
kAdam  cavere  dcberet,  Deo  monente  prxdidicit; 
et  in  quanto  bono  csset  roostilutue,  dum  diabot*» 
credidit,  oblitus  cst.  Sicut  autem  pessima  sciemia 
roali  est,  l  malum  esse ;  ila  pessima  ignorantia  boni 
est,  bonum  non  esse. 

Octava  definitioxe  dictum  e.t  : 

Unde  cavendum  nobis  est ,  ne  ita  ad  Deum  omnia 
sanctorum  merita  referamust  ut  nihil  nisi  id  quod  ma~ 
ium  est  humanm  ascribamus  naturce. 

Qussi  natura  antegratiam  non  sit  in  damnaiione, 
non  sit  in  cxcitate,  non  sit  in  vulitere  :  aut  non  gra- 
tis  justificati  sint,  quorum  m  iude  sunt  merita,  unde 
justilia. 

No*A  DEFINITlONE  DICTOH    EST  : 

Dubitari  ergo  non  potest,  inesse  omn  i  animm  naturalitcr 
360  ^irtutum  semina9  beneficio  Creatoris  interta  : 
sed  nisi  hmc  opitulaiione  Dei  fuerint  excitatat  ad  in- 
cremenlum  perfecthnis  non  polerunt  pervenire. 

Quasi  de  spiritalibus  n  bonis  uihil  Adam  praeva- 
ricando  perdiderit ;  et  virtus  non  ut  habeatur  dauda, 
scd  °  ut  facilius  perfectionem  apprehendat,  Lortinda 
sit. 

DECIX A  DEFINITIONE  DICTUM  EST  : 

Quod  etiam  tn  Job  probatissimo  athleta  suo%  cum 
eum  diabolus  expetiisset  ad  singulare  certamen%  dhri* 
nam  tegimus  providisse  justitiam.  Si  enim  coutra  ini- 
micumt  non  sua  virlutet  sed  Dei  solius  fuissei  graiss 
protegente  congrestus,  et  absque  ulta  virtute  patientim 
sumt  divina  tantum  opitutatione  suffullus,  multiplices 
illast  ac  tota  inimici  crudelitale  qnmsitast  tentatiomum 
moles  et  exitia  perlulisset ;  quomodo  non  iilam  calum- 
niosam  diabolus,  quam  pnus  emiserat  vocem,  advertus 


•  M.1.  Joliensis,  cum  Mogunl.  et  Vcnet.,  qu:a 
etiam...  indiget  adjuvari.  Mog.  et  Ven.tindigeatadju- 
vari, 

b  Lngd.  et  posleriores,  non  jam  etiam.  ..  ut  ve- 
rum.  M5S.  Corb.,  Rcmig.  et  Jol.,  Mog.  ei  Vcn.  edit. 
omitiunt  jamt  ct  addum  et. 

•  Ms.  Joliensis,  ad  perfectionem  virtutum;  idem- 
que  post  aliquoi  verba,  Velle  adjacet  mihi%  perficere 
autem  bonum  non.  Uhi  m<s.  Corb.  cl  Romig.,  Mo- 
gunt.  et  Venet.  editi  non  possum  hahent ,  pro 
itoN  invenio.  lidem  ediii  omillunt  paritcr  enim  post 
velle. 

4Lugdun.  etreceotiores,DojnmtM,  aut  quia  Deus 
miseteatur. 

•  Lugd.  et  postcriores,  trahitur 


{  Vox  hsec  Dei  ahest  a  Ludg.  editione  ct  illa  postc- 
riorihus.  Iu  ms.  Remig  ,  per  graliam. 

sMs.  Joliensis  pro  decernitur,  babe'  bic,  dicitur. 

h  Ediiio  Lugd.  et  posteriorcs,  utrumque.  Ms.  Jol. 
snpra,  vel  yraiia,  vel  liberum  arbitrium. 

1  M«.  Joliensis  carct  hac  voce,  hominibus. 

i  Lugd.  et  recentiores,  a  gratia ;  et  infra,  a  libero 
arbitrio. 

-  Ms.  Joliensisnonhahet  hanc  vocem  Adam.  Mo- 
gunt.  el  Wn.,  dumdiabolo  crcditt  pro  credidiu 

1  Ms.  Joliensis,  malum  atqus  perversum  est. 

m  Editio  Ludg.  et  posteriores,  inde  sint  merita. 

D  Hic  bonis  rcstittiimus  ex  mss.  Corb.,  Remig.et 
Joliensi,  nec  non  ex  Mogunt.  et  Ven.  editis. 

0  Ms.  Joliens.  carct  hoc  adverbio,  facitius. 


159 

eum  justiu$  tterasset 


LIBEU  CONTIU  COLLATOREM.  170 

Numquid  Job  gratis  *  celit  A  feciioncm   perveniut,  promereri  :  quia  nullius  sift 


Deumf  Nonne  tu  vgUastieum  b  ac  domum  ejus,  et  uni- 
tersam  mbstantiam  ejus  per  circvitum.  Sed  e  aufer 
manum  tuam,  id  estt  sine  eum  suis  mecum  viribus  de- 
certarey  nisi  *  in  (aciem  tuam  benedixerit  tibi.  Sed  cum 
nullam  hujuscemodi  querimoniam  calumniosus  hostis 
post  conflictum  •  audeat  iterare,  non  Deit  sed  illius  u 
tictum  riribus  confitetur.  Licet  etiam  graiia  Dei  non  in 
tolum  illi  defuisse  credenda  sintt  qucetantam  tentatori f 
tentandi  tribuit  potestatemt  quantam  et  illum  resistendi 
noverat  kabere  virtutem. 

•  Si  Deus  scivil  tanlumroodo  quid  Job  posset, 
son  eiiam  donavil  ut  posset;  testis  patientiae  ejus, 
noo  auxiliator  fuit.  El  in  quo  eril  necessarium  gra- 
tiai  adjutorium,  si  humanis  solis  viribus  tanta  illa 
est  parta  victoria  ? 

UllDEClMA   DEttttlTIONE   DICTUM    EST    Dl    CEMTUBIONIS 
FIDE  : 

k  Miratur  eum  Dominus  aique  collaudat,  cunctisque 
iUis  qui  ex  Israelis  poputo  crediderant,  prwfert,  dicenst 
Amen  dico  vobis,  non  inveni  tantam  fidem  in  Urael. 
Nullius  enim  taudis  esset  ac  meriti,  si  id  in  eo  Domi- 
nus  quod  ipse  donaverat  prcetulisset. 

lmpius  sensus,  qui  putat  beatiorem  esse  hominem 
cui  Deus  nihil  dederit,  quam  cui  universa  coniulerit. 

DUODECIMA  DEFINITIONE  DICTUM  EST  : 

Jnde  estt  quod  orantes,  non  solum  protectorem,  sed 
etiam  susceptorem  Dominum  proclamamus.  In  361 
eo  enim  quod  prior  advocat,  et  ignorantes  nos  atque 
invitos  attrahit  ad  salutem,  protector  atque  salvator 
est :  in  eo  autem  quod  annitentibus  nobis  opem  ferret  C 
refugientesque  suscipere  ac  munire  consuevit,  suscep- 
tor  ac  refugium  nominatur. 

Huic  sententix  is  pote>t  prsebcre  conscnsum,  qui 
se  a  Cbristo  non  vult  esse  salvaium. 

CAPUT  XX. 

Errofes  in  Cassiani  definitionibus  contenti  summatim 
colliyunlur. 

[Atias  Cap.  XL.  J  1.  His  itaquo  definiiionibus  boc 

docelur,  hoc  scribitur,  hoc  cdilisdispulationibusprx- 

dicatur  :  Quod  Adam  peccanle ,  anima  ejus  laesa  non 

fuerit,  sanumque  in  eo  manserit,  unde  peccavit :  si 

quidem  scientiain  boni  quam  acceperat,  non  amiserit; 

1  nec  poiuerint  posteri  ejus  id  perdere4cujus  damutim 

nec  ille  perlulerit.  Iucsse  antem  omni  animae  natu- 


laudis  ac  mcrili,  qui  donatis  bonis,  non  propriif 
adornatur.  Cavendum  quoque  esse,  ne  fla  ad  Deum 
omnia  sanctorum  roeriia  referanlur ,  quasi  per  se 
niiiil  boni  possit  agere  ipsa  humana  natura  :  entn 
t  >nta  sit  virium  ejus  integrilas,  ut  contra  ipsum  dirw 
bolum,  ssevilhmjue  ejus  usque  ad  extrema  suppli- 
cia,  sine  auxilio  Dei  valcat  dimicare.  Hanc  autem 
possibilitaiem  i  in  omnibus  esse  bominibus  natura 
lem,  sed  uon  omnes  k  ingeneraiis  sibi  uti  velle  vir- 
tutibus.  Tanlam  autem  circa  univcrsos  homines  bo- 
nitaiem  esse  Crealoris,  ut  alii  ab  eo  quia  sponte  ?e- 
niant,  suscipiantur  laudati;  alii  l  quia  resistunt,*at- 
traliantur  inviti :  m  atque  ideo  volentium  susceptor, 
nolciitium  vero  salvator  sit.  Et  cum  pars  Ecclesi® 
B  ex  gratia,  pars  autem  ex  libero  justificetur  arbitrio , 
gloriosiores  sint  quos  natura  provexerit,  quam  quos 
gratia  liberaril  :  quia  ad  omne  o,ius  bonum  tain  li- 
bera  sit  voluntas  in  Adae  posleris,  quam  n  in  Adam 
fuerit  ahte  peccatum. 

362  caput  xxi. 

Redit  ad  sutceptam  initio  defensionem  Augustini,  quem 
preecipue  Semipelagiani  impetebant,  eadem  in  illum 
jactitantes  quce  alias  Pelagiani,  et  Julianus  maxime, 
lllos  ergo  iitdem  armis  impugnandos  quibus  Pela- 
giani  vicli  sunt,  auctoritate  scilicet  Ecciesim  :  cum 
Augustini  adversarios  damnatione  Pelagianorum  pro* 
straverit  Innocenlius,  eosdemaue  damnarint  Patm* 
stina  tynodus,  Africana  concilia,  Zosimus,  Bonifa- 
cius,  et  Coslestinus.  Quorumdam  adversus  Castestini 
testimonium  cavillatio  refettitur.  Augustini  doctrinm 
ejusdem  tenoris  ubique  demonstratur.  Votum  S; 
Prosperif  ut  Xistus  pontifex  occultos  gratia  inimicos 
rcpellaL 

[Alias  Cap.  XLl.]  1.  En  cujus  dogmatis  sunt  nuh 
gisiri,  qui,  ut  catbolicarum  mentium  castiiaiera, 
0  gratioe  defensoribus  calumniando  corruinpant,  prav» 
cipuum  nostro  lempore  in  doctrina  ccclesiastica  vi* 
rum  rabido  ore  p  discerpunt,  creduntque  se  omnia 
auctoritaium  muiiimina  posse  convellere,  si  hane 
pa?toralis  speculae  validissimam  turrim  crebra  Pela-i 
giani  arielis  illisione  pulsaverint.  Firmum  quiden 
fundamentum  Dei  stat  (II  Tim  u,  19) :  sed  congruen« 
ter  isti  nondesunt  pariibus  suis.  Dignum  quippeest, 
ut  quorum  sequuntur  sentenliam,  imitentur  insa- 
niam.  Nec  enim  possunt  alia  dicere  quam  quae  dam- 
natorum  querelis,  el  <i  procacissimi  Julianl  sunl  vul- 


raliter  virtutum  semina  bcueficio  Creaioris  inscria,  D  gata  conviciis.  Paria  sunt  unius  seminis  germina,  et 
ut  possit  qui  voluerit,  judicio  naturali  Dei  gratiam  quod  latebat  in  radicibus,  manifestatur  in  fructibus. 
pr.Tvenire,  et  adjutorium  ejus,  quo  facilius  ad  per-      Non  ergo  cum  istis  nova  acie  dimicandum  est ,  nee 


•  Editio  Lnj(d.  cuin  recentioribus ,  colet  Dmm. 

b  llacc  verba  ac  domum  ejus%  qux   hic  lcguntur  . 
in  edil.  Colon.  et  supra  capite  14,  omilluniur  hic 
loci  in  mss.  Corb.  Remig.  et  Jol.  et  cjeteris  edilio- 
nibus. 

*  Ms.  Jolieusis,  aufer  ab  eo  manum  luam. 

4  Ms.  Joiiensis ,  in  (aciern,  absque  pro  nomine, 
tuam. 

9  Lugd.  et  posteriores  ausit  iterare. 

f  Vecem  banc  tentandi,  non  babent  Lugdun.  et 
posieriores. 

«  Kdili  recentiores,  si  ipse  Deus  seivit  tintummedo 
quodJob  postet....  si  numanis,  solumvinibus.  hU.  Jo- 
liensis,  scivit  tantum.  Caetera  cura  mss.  aliis  duobus 


et  Mogunt.  et  Ven.  editio  Colon.  legerat,  non  ut 
auxiliator. 

h  Editio  Colon.,  Miratnr  eitim. 

&  Aiiqui  codices,  ne  potverunt. 

j  Ms.  Joiiensis,  omnibus  inesse  hominibns. 

k  Mss.  Rcmig.  et  Jolicnsis,  ingenitis  sibi. 

1  Ms.  Heinig.^  quia  rcsistnnt. 

m  Ms.  Remig.,  atque  adeo%  etc.  Idem  post  pauca, 
Ut  cum  pars  Ecclesice. 

u  Lngdun.  et  posleriore*,  qunm  in  Adam  fuit. 

°  Mogunt.  ct  Ven.,  gratias  defensores  calumniando. 

p  Mss.  Corhcien-is  et  Kcmig.,  Mogunt.  et  Ycu. 
cdit.,  concerpunt. 

i  Edit.  lAigd.  ctpos'c:iore5,  ptocccissiniis* 


ft7i  8.  PROSFERl  AQIITANI  *7t 

quasi  contra  ignotos  hostes  specialia  sunt  ineunda  A  eorum  auc(orit.itc  senliri,  sancto  manifestavit  eio- 


eertamina.  Tunc  istorum  machinae  fractae  sunt,  tunc 
in  supcrbiae  •  suae  sociis  ac  principibus  corruerunt, 
quando  bealae  memoriae  Innocentius  nefandi  erroris 
eapila  apostolico  mucrone  percussit  :  quando  Pela- 
gium  ad  proferendam  in  se  suos<|ue  sententiam,  Pa- 
laestinorum  episcoporuin  synodus  b  coarcuvit  : 
quando  Africanorum  conciliorum  decretis  beatae  re- 
cordationis  papa  Zosimus  scntentiae  suae  robur  an- 
nasuit,  ct  ad  impiorum  detruncationem  gladio  Peiri 
dexteras  omnium  armavit  amistitum  rlquando  san- 
ctai  memoriae  papa  Bonifacius  piissimorum  impcra- 
tor\im  catholica  devotione  gaudebat,  et  contra  ini- 
micos  gratiae  Dei  non  solum  apostolicis,  sed  etiam 
regiis  utebaiur  edictisjjet  quando  idem,  cum  esset 
doclhfeimus,  adversus  libros  tnmen  363  Pelagki-  B 
normn  beati  Auguslini  episcopi  respottsa  poscefeat.. 

2.  Unde  et  venerabilis  memoriae  pomifex  Ccelesti- 
ntis,  cui  ad  catholicae  Ecclesiae  praeshttum  multa  Do- 
minus  gratiae  suae  dona  largitus  est,  sciens  damnatis 
non  examen  judicii,  sed  solum  •  poenitentiae  reme- 
dium  esse  praestandum  :  Coelestium,  quasi  non  di- 
scusso  negotio  audientiam  postulantem,  totius  Iialioc 
fluibus  jussit  extrudi  :  d  adeo  et  praecessorum  suo* 
rum  statuta  et  decreta  synodalia  inviolabiliter  ser- 
vanda  censebat,  ut  quod  semel  meruerat  abscindi, 
nequaquam  admitleret  retraclari.  Nec  vero  segniore 
cura  ab  hoc  eodem  morbo  Britannias  libcravit, 
quando  quosdam  inimicos  gratiae  solum  suae  originis 
occupantes,  etiam  ab  illo  secreto  eiclusit  Oceani,  et 


quio,  evidemer  pronuntians,  quaotum  sibi  presum- 
ptionis  istius  novitas  displiceret,  qua  auderent  qu> 
dam  adversum  antiquos  magistros  in»olenter  insur* 
gere,  et  indisciplinata  calumnia  praedicationi  ver  ta- 
tia  obstrepere  :  c  h  Augustwuu  ,  inquiens  (Epitf. 
Coelestini  ad  GaL  ep.)9  sanctae  recordationis  virum, 
pro  vita  sua  atqne  pro  meriiis,  in  nostra  semper  t 
communtone  babuimus;  nec  umquam  buncsnistra* 
suspicionis  sallem  rumor  aspersit,  quem  tanta 
scienti«  olim  fuisse  meminimus,  ut  intcr  magistros 
opthnos  etiam  a  meis  seinper  i  decessoribus  haberc- 
tur.  Bene  ergo  de  eo  omnes  in  commune  senserunt; 
ut  poie  qui  ubiaue  cunctis  ct  amori  fuerit  et  ho- 
nori.  > 

364  [A/ias  Cap.  XLIIl.]  3.  Conlra  istam  clarissi- 
mae  laudationis  tubaio,  contra  istam  sacratissimi  les- 
timonii  drgnitatein,  audet  quisquam  malignae  intor- 
pretatronis  murmur  emittere,  et  perspicuae  sinceris- 
simaeque  sententiao  nubem  obliquae  ambiguitatis  ob- 
lendere?  ut  scilicet  qtiia  in  cpistola  papaa,  librorum 
pro  qulbus  actum  est,  non  expressus  est  tilulus, 
binc  eo  appareat  non  probatos,  el  istam  *  in  sanctum 
Angustinuin  laudat;onem  l  pro  anierionnn  scripio- 
rum  merilis  fuisse  c»IIatain.  Maneat  plane,  maneat 
ista  conditio ,  ui  horum  librorum  (Lib.  de  Prctd. 
Sanct.  et  de  Dono  Persever.)  novitas  repudiata  vide-w 
lur,  si  in  eadem  causa  m  ejusdem  viri  dissentit  anti- 
qnitas;  et  »  aut  inutile  aut  incongruum  judicetur, 
quod  ab  his  quae  contra  Pelagianos  condidit  disso- 


ardinato  Scotis  episcopo  [scilicet  Palladio],  dura  Ro-  C  naos  invenitur.  Ut  itaque  omitUraus  ea  volumina  in 

manam  insulam  studet  servare  catholicam,  fecit 

etiam  barbaram  Christianam.  Per  bunc  virum  etiam 

OrienUles  Ecclesiae  gemina   peste  purgatae  sunt, 

quaodo  Cyrillo  Alexandrinae  urbis  antistiti,  gloriosis- 

siano  fldei  catboiicae  defensori  •  ad  exsecandam  Ne- 

storianam  impietatem,  apostolico  auxiliatus  est  gla- 

dio;  quo  etiam  Pelagiani,  dum  cognatis  confoederan- 

Ur  erroribus,  iterum  prosternerentur.  [AUa$  Cap. 

XLII.)  Per  hunc  virum  inira  Gallias  istis  ipsis  qui 

sanctae  memoria  Augustini  scripu  reprebendunt, 

*  maleloquentiae  est  adempu  liberUs;  quando  s  con- 

sulentium  actione  suscepta,  et  librorum  qui  erranti- 

bus  displicebani  pietate  laudata,  quid  oporteret  de 


quibus  ab  exordio  episcopatus  sui,  multo  prius  qaam 
impugnatores  gratiae  exsurgerent,  pro  gratia  dispu- 
tavit ,  lcgantur  tres  ad  Marcellinum  ipsius  libri  (De 
Pecc.  Meritis).  Ad  sanctum  Paulinum  Nolanutn 
°  episcopum  epi&lola  (Epist.  186)  retractetur.  P  Ad 
beatissimum  quoque  apostolica?  sedis  tunc  presbyte- 
rum  Xystum,  nuuc  vero  ponlificem  emissae  paginaa 
(Epist.  194)  recurranlur.  Ad  sanctuin  Pinianum 
(De  Gratia  Chritti  et  de  Peecato  Origin.),  ad  Valerium 
comitem  (De  Nuptiis  et  Concupiscentia)%  ad  serros 
Christi  Timasium  et  Jacobum  (Oe  Natura  et  Gratia), 
dUlinctim  edita  voltimiua  revolvantur.  Sex  libri  prio- 
res  contra  Julianum»  uuus  ad  sanctum  Aurelium 


•  Participium  hoc  sum  ex  mss.  Corb.,  Bemig.  et 
Jol.,  nec  nen  ex  Mogunt.  etVen.edit.  huic  ioco  resti- 
tuimus. 

*  Mogunt.  et  Ven.  editiones,  cohortatus  est. 

«  Mss.  Gorb.  et  Jol.t  editiones  Mogunt.  et  Ven., 
sententice  remedium;  el  in  sequente  versu,  non  discussi 
negotii.  Ms.  Remig.,  non  discussi  ingenii.  Lugd.  edi- 
lio,  non  examen  judicii  soluin,  scd  peeniientia  reme- 
dium  etse  prautandum. 

4  Lugd.  cdilio,  ab  eo  et  pmcessorum  suorum,  elc. 

•  Ms.  Bemig.  et  Mogunt.  edil.,  ad  excusandum. 
Male  omnino.  Melius  vero  mss.  Gorb.  et  Jol.,  cum 
Lugd.  et  Lovau.,  ad  excidendam,  aut  l)uac.  et  Colon., 
ad  exsecrandam,  aui  denique  edilio  VeueU,  ad  ex- 
stkpandam. 

f  Ms.  Remigianus,  matce  eioquentim. 

«  Lugd.  et  illo  posteriores,  consuUantium. 

*  Mi.  Joliensis,  Ait  enim9  Augustinum. 


D      l  Sola  edilio  VeneU,  commendatione. 

i  Lugd.  et  eo  posteriores,  prwdecessorikus ;  et  in- 
fra,  tenserant. 
.  k  Ms.  Joliensis,  sancto  Augustino 

1  Sola  Lugd.  ediiio,  pro  autoramentis ;  sed  quid 
haec  sibi  velint  hic  loci,  uon  faciie  dixeriin. 

m  EiJit.  Mogiint  el  Ven.  obscure  etconfuse,  ejue- 
dem  viridis  sentit,  aui  sentiat  antiquiias. 

*  Ms.  Joiiensis  cura  Lugdun.  et  posterioribus,  et 
ul  inutite. 

°  Ms.  Joliensis  non  babet,  episcop\im. 

V  Ms.  Joliens.,  Ad  heatum  quoqueiedi*  apottolicm... 
Sixtun.  Sixtum  scribunl  nvss.  Corb.,  Bemig.  et  Jol., 
Xistum  vero  edili  omnes.  Sic  scribi  magis  placet  viro 
docttssimo  :  tum  qoia  sic  scrtbi  soleat  a  veteribua, 
tum  quia  Sixti  noinen  quod  usu  invaluit,  nec  Gracct 
uec  Latiue  quidquam  siguificet. 


179  LIBER  CONTRA 

•Cartbaginis  episcopumde  gestisPalasstinis  :  alius  ad  A 
Paolttoi  et  Euiropium  tacerdotes,  conlra  Pelagii  et 
Uoeleslii  quacstiones  (De  Perf.  justitio?)  :  et  ad  beatae 
memoriae  papam  Bonifacium  b  quatuor  volumina 
(Conira  duas  ejri*tola$  Pelagianorum)  recenseantur. 
«  Et  si  in  his  omnibus  operibus,  muhisque  aliis,  qus 
enuroerare  longum  estv  idem  doctrinae  spiritus,  ea- 
dem  praedicationis  forma  prsccessit;  agnoscant  ca« 
lumniatores,  superfluo  se  objiccre,  quod  bis  libris 
non  speciale,  neque  discretum  tesf  imonium  sit  perhi- 
bitum,  quorum  in  cunctis  vnluminibus  norma  lauda- 
tur.  Apostolica  enim  d  scdes  quod  a  pnecognitis  sibi 
non  discrepat,  cum  prapcogniiis  probat,  et  quod  ju- 
dicio  jungit,  laude  non  dividii.  Qui  ergo  hos  proxime 
•  editos  libros  refuiaiil,  anterioribus  acquiescant,  et 
iis  qnae  pro  gratia  Christiana  prius  sunt  scripu  con-  B 
sentiant.  Sed  f  non  faciunt  :  sciunt  enim  omnia 
«  Pelagianis  esse  contraria,  et  nihil  sibi  posse  com- 
petere  365  ld  coosequenlium  rcsolutionem  9  si 
confiteaniur  in  praecedentibus  consistere  veriutem. 
\AUas  Cap.  XLIV.]  4.  Igitur  hujusmodi  hominum 
praviuti,  non  tam  dispoutionum  studio  quam  au- 
ctoriutum  privilegio  resisiendum  est :  k  ut  de  pro- 
strati  dudum  dogmalis  corpore  nullum  membrum 
ainaior  assurgere.  Quia  notum  est  iia  falsiutis  is- 
lios  l  haberi  versutias,  ut  si  senserit,  praetenU  cor- 
rectionis  imagine  aliqood  sibi  faventium  radicis 
suae  germen  excipere,  toiam  se  velit  ex  sui  parte 
minima  reparare.  Ubi  enim  non  aliud  babet  summa 
quam  porlio,  non  est  devotionis  dedisse  prope 
totum,  sed  fraudis  i  retinuisse  vel  minimum.  Quod  C 
ne  hypocrifarom  obtineatur  insidiis,  confidimus 
Domiui  protcctiune  praesundum,  ut  quod  operatus 
est  in  Innocentio,  Zosimo,  Bonifacio,  Coelestino, 
operetur  in  k  Xyslo  :  et  in  custodia  Dominici  gregis 
haec  sit  pars  glori.e  buic  l  reservata  pastori,  ut  sicut 
il'i  lupos  m  abegere  roanifestos ,  iia  bic  depellat 
occultos  :  illo  auribus  suis  doctissimi  senis  inso- 


COLLATOREM.  17* 

nante  sermone,  quo  collaborantem  secum  horutus 
est,  dicens :  c  ■  Sunt  enim  quidam  qui  justisaima 
damnatas  impieutes  adbuc  liberius  defendendas  pu- 
Unt  :  et  sunt  qui  occultius  penetrant  domos;  el 
quod  in  aperto  clamare  jam  metuont,  in  secreto 
seminare  non  quiescunt.  Sunt  autem  qui  omnino 
siluerunt ,  magno  timore  compressi ,  sed  adbuc 
corde  reiinentes  quod  ort  jam  proferre  non  au- 
dent :  qui  Umen  esse  fratribus  possunt  ex  priort 
ipsius  dogmatis  °  defensione  notissimi.  Proinde  alH 
severius  p  coercendi ,  alii  vigilantius  i  vesligandi ; 
alii  tracundi  quidero  lenius,  366  8ed  non  *«gnio« 
sunt  docendi  :  ut  si  non  tinieutur,  ne  perdant ,  non 
Umen  negligantur,  ne  pereant  (Ang.  ep.  49  ad 
Xyst.). 

CAPUT  XXII. 

Condutio  operis.  Etsi  Augustini  reprehensoree  sati$ 
sint  convicti ,  tamen  tolerandi  suntt  nec  de  corre* 
ciione  eorum  desperandum  e$t.  Interim  amandi  ont- 
dem  $empert  sed  vitandi :  Deusque  orandus,  ut  m 
omnibui  no$tri$  primas  teneat. 

Sufflcienter,  ut  arbitror,  demonstralum  est9  ra- 
prehensores  sancti  Augustini  et  vana  objioere,  et 
recu  impognare,  et  prava  defendere;  perempto- 
rumque  armis  intestinum  bellum  raoventes, r  dictis 
divinis,  atque  humanis  cousiitutionibus  rebellare. 
Quorum  Umen,  dum  adhuc  non  sunt  a  fraterna 
socieute  divisi,  toleranda  magis  est  intentin,  quam 
desperanda  correctio  :  ut  donec  Domintis  per  Eccle- 
siae  principes,  et  legilimos  judiciorum  suorum  ini- 
nistros,  haec  quae  per  paucorum  superbiam  et  quo- 
rumdam  imperitiam  sunt  lurbaU,  componat ;  nobis 
Deo  adjuvanie  sit  studium,  •  qnieU  modesiaque  pa- 
tientia  odiis  dilectionem  reddere,  et  ineptorum 
viiare  conflictus,  veritatem  non  deserere,  nec  cum 
falsiiaie  certare;  semperque  a  Deo  petere  ut  in 
omnibus  cogiiationibus,  in  omnibus  volunUtibus, 
in  ouinibus  sermonibus  atqtie  actionibus  nostris, 


•  Lugd.  et  posteriores,  Carthaginienssm,  seu  Car- 
thaginensem. 

*  Lugd.  cditio  et  recentiores,  libri  quatuor  expU- 
centur. 

•  Editio  Lugdun.  cum  illa  posterioribus ,  Ac  sic ; 
Lovan.,  Duac.  elColou.,  in  omnibus  operibus.  Colon. 
deiude  omiltit,  aliis  ;  phrasimque  comate  finiunt  ante 
$\gno$cant. 

d  Editio  Colon.  babet,  fide$. 

•  Yos  haec,  editoe,  deerai  in  Lugd.  et  illo  recen- 
tioribus. 

'  Ms.  ioliensis,  non  facient. 

s  Luad.  et  pofteriores ,  Petaqiana  sibi  esse  con- 
traria.  Emendautur  ex  Corb.  Remig.  ci  Joliensi, 
Mss.  et  edit.  Moguni.  et  Ven. 

*  Lugd.  editio,  ut  vrostrati  dudum  corporis  do- 
gmata,  in  corpore  nullum  membrum  sinant  assur- 
gere. 

*  Locum  alias  obscurum,  coi  lux  ex  aliis  codici- 
bus  nostris  non  accedebat,  sic  emendavimus  aucto- 
ritaie  ms..  Joliensis.  M«s.  Corb.  ei  Remig.  cumedit. 
Mogunt.  et  Ven.,  ita  (atsitatis  isiius  haberi  versutias, 
tu  $i  ei  liceat  prattenta  correctionU  imagine ,  aliquod 
$ibi  faventium  radids  suce  germen  excipere ,  totam  u 
posstt  m  exigua  sui  parte  reparare.  At  Lugd.  et  eo 
posteriores,  ita  ufahitatis  istius  kabere  versutias,  «i 


si  eis  ticeat  pratentce  correctionis  imagine,  aliquod  sibi 
faventium  radicis  suas  germen  excipere,  totam  $e  possii 
in  exigua  tui  parte  reparare. 

i  Ms.  JoL  cum  Mogiinl.  el  Ven.,  restiluisse.  Me- 
lius,  retinuisse%  ut  alii  codices. 

k  Mss.  ires  ut  supra ,  in  Sixto.  Xystus  vero  sive 
rj  Syxtus  Coelestino  successit  anno  Cbnsii  431,  die  26 
Aprilis. 

*  Mss.  Corb.  et  Remig.,  servata.  Alii  omues,  re- 
eencia. 

m  Ms.  Joliensis,  ejecere.  .  .  •  expellat.  Edit.  Mo* 
gunt.  et  Yen.,  abjicere. 

»  Editiones  Lugd.  et  ea  recenliores,  Sunt  enim 
quidam  justissime  damnatit  qui  imvictaies  adhuc  libt- 
rius  defendendas  putant. 

0  Ms.  Joliensis.  impietate. 

P  Lugdun.  et  posteriores,  sunt  coercendi. 

4  Ita  Mss.  Corb.,  Remig.  et  Jol.,  cum  edit.  Mo- 
gunt.  et  Ven.  et  epistola  194  August.  At  Lngdun.  ct 
rccentiores ,  investigandi  .  .  .  .  ut  st  non  timent  ne 
perdant. 

r  Ms.  Joiiensis,  divinis  atque  humanis  constitutith 
nibus. 

9  Hacc  verba ,  quieta  modestaqve  patientia  ahsunt 
a  ms.  Joliensi. 


**5  8.  PROSPERI  AQUITANI  576 

ipse  teneat  primatum,  qui  dixit  se  esse  prlncipium.  A  ipai  gloria  in  $acu>at  D  Amen  °.  (Joan.  viii,  23;  Jlom. 
fittontam  «x  tjwo,  el  per  ipsum,  et  in  ip$o  sunt  omnia  :      xi,  36) 

•  Mss.  Corb.  et  Remig.  omitlunt  hic  soscuhrum,  Dei  et  Domini  nottri  Jetu  Chritti,  et  defentionem  san- 

juxta  lectionem  loci  apostolici  ad   quem  respiceie  ctorum  Romanorum  episcoporuai    et  sancti    episcopi 

videtur  S.  Prosper.  Cieteri  codices  babent :  in  soecula  Augustini,  asserens  veritatem  de  librit  ejut  contra  su- 

eceeuiorum.  Amen.  vra  dictot  haireticos.  Deo  gratiat.  Ms.  vero  Jolteitsis 

.    Mn  vetere  Corbeiensi  exemplari  suhjicitur  :  Ex-  habet,  Explicit  liber  Prosperi  contra  Hbrum  Catsiani 

plicit    liber  tancti   Protperi  contra   librum  abbatit  Presbyteri,  qui  prainoiatur  De  Protectione  Uei.  Edi- 

quondam  Cattiani9  qui  pramotatur,  de  Protectione  tiones  denique  Mogunt.  et  Ven.,  Finis  libri  tancti 

De\;  sive  adversus  dogma  Petagii  et  Catlestii,  nefandi  Prosperi  adversus  tibrum  Joannis  Cassiani   monachit 

dogmatit  repertores  ac  defcnsores,  e%  inimicot  gratia?  quem  de  Protectione  Dei  Casianut  ipse  inscripsit. 


ADMONITIO 

IN  S.  PROSPERI  PSALMORUH  A  C  USQUE  AD  CL  EXPOSITIONEM. 


De  Psalmorum  Davidicorum  excellentia  non  est  nostrum  hic  aliquid  prafari.  Hunc  enim  Scripturce  sacrce 
Ubrum  pro3  omnibus  aliis  SS.  Patres,  et  taudibus  extulerunl,  et  enarraiionibus  sermonibusve  ad  populum  habi- 
tij,  ruaiorum  intellectui  accommodatum  esse  curaverunt.  Svf/iciat  hic  locum  sancti  Ambrosii  in  prcefatione 
Psalmorum  loquentis  legentium  oculis  subiicere.  Licel  omnis  Scriptura  divina  Dei  graiiam  spiret,  inquit  san- 
cfus  antistes  Mediolanensit  (Praifat.  in  Psal.  i) ,  prapcipue  tamen  dulcis  Psalmorum  liber  :  quandoqiiideiu 
ipse  kfoyses,  qui  plano  gesta  majorum  sermone  descripsit,  ubi  lamen  pcr  mare  Rubrum  populum  pUrnm 
memorabili  admiratione  trausduxit,  demersum  aspiciens  regem  Pharaonem  cum  suis  copiis,  in  majora  in- 

Seniumattollens  suum  (quia  majora  viribus  suis  fuerat  assecutus),  canticuin  Domino  eecinit  triumphale 
•electatur  igitur  cantico  Deus  non  solum  laudari ,  sed  etiam  reconciliari Ai  vero  David  principaltter 

»  Domino  ad  boc  munus  electus  est,  ut  quod  in  aliis  rarum  praemiuere  reliquo  opere  videtur ,  iu  h«»c  jugo 
et  coutinuum  refuigeret....  Historia  instruit,  lex  docet,  prophetia  annuntiat,  correptio  Ciistigat,  inoralitas 
suadet :  in  libro  Psalinorum  profecius  est  omnium,  et  medicina  quxdam  s:iluli3  humans....  lu  Psaltnis 
ftaque  nobis  non  solum  nascitur  Jesus;  sed  eiiam  salutarem  illam  suscipit  corporis  pasbionem,  quiescii, 
resurgit,  ascendit  ad-ccelum,  sedet  ad  dexteram  Patris.  Id  quod  nemo  praesumpserat  bominum  dicere 
hoc  solus  hic  propheta  annuntiavit,  postea  Dominus  in  Evangelio  predicavit....  Psalmus  beuedictio  populi 
est,  Dei  laus,  plebis  faudatio,  plausus  omnium,  sermo  universorum,  vox  EccJesia?,  Gdei  canora  confessio, 
auctoritatis  plena  devoiio,  iibertatis  laetitia,  clamor  jucunditatis,  laeliiiac  resultatio.  Ab  iracuudia  mitigai,  a 
soliicitudine  abdicat ,  a  mcerore  allevat.  Nocturna  arma,  divina  masisteria,  Bcutuin  in  tiinore,  festum  in 
aanctitate  ,  imago  tranquillitatis,  pignus  pacis  atque  concordiae ,  citharae  modo  ex  diversis  et  disparibus 
vocibus  unam  exprimens  cantilenam.  Diei  ortus  psalmum  resultat,  psalmum  resonat  occasus.  Mulieres 
Apostolus  in  Ecclesia  tacere  jubet,  psalmum  etiam  bene  clamant  :  hic  omni  dulcis  aetati,  hic  utrique  aptus 
est  sexni....  Magnum  plane  unitatis  vinculum,  in  Unum  chorum  toiius  numerum  plebis  coire!  Dispares 
cMlharae  nervi  sunt,  sed  una  symphonia.  In  paucissimis  chordis  saepe  errant  digili  artificis  :  sed  in  populo 
Spiritus  irtifex  nescit  errare.  Psalmus  nocturni  operis  cominercium ,  divinae  requiei  stipendium,  institutio 
incipienlium,  perfeclorum  confirmatio.  Angelorum  ministerium,  militia  ccelestis,  hostia  spiritalis.  Psalmum 
et  saxa  respondent  :  psalmus  canitur,  cl  ipsa  etiam  saxosa  peclora  molliuntur.  Videmus  flere  praeduros, 
flecti  immisericordes.  Certat  in  psalmo  doctrina  cum  gratia  simul.  Cantatur  ad  delectaiiouem,  discitur  ad 
erudilionem....  Quid  est  quod  non  libi  occurrat  psalmos  legenti....  Quid  igiiur  psalmus,  nisi  virtutum  est 
organum,  quod  sancti  Spiritus  plectro  pangens  Propbeta  venerabilis,  ccelestis  sontius  fecit  in  terris  dulce-  . 
dinem  resultare?  etc.  Auguttinus  vero  in  libro  xvu  de  Civitate  Dei  cap.  14,  de  Psalmorum  scriptore  sacro 
disserens,  ait :  Erat  autem  David  vir  in  canticis  eruditus,  qui  barmoniam  musicam  non  vulgari  voluptate, 
sed  fideli  voluntate  dilexerit,  eaque  Deo  suo,  qui  verus  est  Dcus,  mystica  rei  magnae  figuratione  servieiit. 
Diversorum  enim  sonorum  rationabilis  moderatusque  concentus  concordi  varietate  compactam  bene  ordi- 
natae  civitatis  insinuat  unitatem.  Denique  omnis  fere  propheiia  ejus  in  Psalmis  est.  Quorum  etiam  salutarem 
spiritalemque  efficaeiamf  proprio  experimento  edoctus9  teslalur  in  libro  ix  Confessionum  capite  4.  Quas  tibi, 
Dens  meus,  att,  voces  dedi  cum  legercm  Psalmos  David,  cautica  fidelia ,  et  sonos  pieiaiis  excludentes  tur- 
gidum  spiritum,  rudis  in  germano  amore  tuo....  Quas  tibi  voces  dabam  in  Psalmis  iilis,  et  quomodo  in  te 
inflammubar  ex  eis,  et  accendebar  eos  recitare  si  possem  toto  orbe  terrarum  ,  adversus  typhum  generis 
humani  ?  Et  tamen  toto  orbe  cantantur,  el  non  est  qui  se  abscondat  a  calore  luo,  etc.  Et  enarratione  4  m 
psaimum  xxx,  rem  conficit  paucisf  cum  dicit  circumstanti  el  auscultanti  se  populo  :  Si  oral  psalmus,  orate;  ei 
si  gemit,  gemite;  el  si  gratulatur,  gaudete;  et  si  sperat,  spcraie:  et  si  limet,  timete.  Omnia  enim  quae  hic 
conscripta  sunl,  specuium  nostrum  sunt.  Hoec  pauca  ex  multis.  Quce  certe  aitendens  sanctus  Prosperf  et  huttc 
inter  omnes  Augustini  in  Psatmos  librum  in  compendiosum  quemdam  indiculum  redigens,  sum  ei  fratrum  qui  sua 
iegissent  profectui  promovendo  inserviit. 

Cur  autem  quod  in  unum  et  quinquaginta  postremos  psatmos ,  hoc  idem  et  in  cesteros  omnes  non  prcestiteritf 
non  facite  est  conjicere.  Aut  enim  id  iotum  forte  prcestiteralf  nec  operis  ejus  ad  nos  nisi  tertia  pars  ex  lemporum 
injuria  potuit  pervenire ;  vel  certe  eodem  modo  erga  scribendos  libros  affectus  quo  cmeri  sanctiVatres  et  Eccle- 
sice  magistri9  nuUum  ad  opus  umquamf  nisi  charilate  imperante,  aut  necessita<e  urgente%  se  accinaens%  non  vero 
utla  concilianda?  sibi  famce  intentione  ductusf  hos  solum  quos  certa  aliqua ,  Deo  procurante  provtdenteque,  nata 
vccasio  suggetserat,  slylo  proseculus  facile  creditur. 

Priori  conjccturat  favct  re  vera  qnod  de  Psalmo  centesimo  septimo  nihii  se  scripturum  monens  :  Psalmus 
centesimus  sepiimus,  ait  t'6t,  praelermissus  est  quta  in  postremis  quinquagesimi  sexii,  et  in  quiiiquagesimi 
noni  videiur  exposilus.  Unde  consequens  esse  nemo  dubitet,  in  cilatos  psalmos  scriptam  ab  ipso  nonnuiiam  ex- 
posilionem. 

Cum  autem  in  psalmum  centesimum  quadragesimum  quartum  disserendo  expresse  impugnet  errorem  illum 
qui  duplicem  in  Christo  Jesu  pcrsonam  fingebat ,  de  quo  nihit  omnino  in  eadem  Augustini  enarratione  legitur, 
patet  id  ub  eo  diclum,  proptcr  natamjam,  immo  el  damnatam  hozresim  Nestorii.  Quo  fundamento  nixi  id  ov*~ 


177 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  C. 


m 


ri*  Prosperiani  anno  citius  434  assignavimus.  Uoe  in  libro  facile  animadvertas  eloquentiam  illam  validam  et 
concisam  ,  qua  ut  characlere  proprio  Prosper  dignoscitur  ;  observesque  sanctum  nostrum  non  in  sota  circa  gra- 
tiam  Christi  dbctrina  tradenda,  sed  etiam  in  aliis  omnibus  magni  Augustini  se  exhibuisse  discipulum. 

Quo  in  opere  lcgendo  ,  ne  idem  quod  de  Seutentiarum  Brevtorum  libro  dicturi  sumus  conlingatt  ut  scilicet  em 
brevitate  iocorum  quorumdam  nonnullis  supersit  obscuritatis  querela,  el  qnia  plerisque  in  locisquidem  ipsaverba 
Auqustini  uihil  mutando  deseripsit ,  in  aliis  autem  voces  dmrsas  substituens,  sensus  dumlaxat  sauctusimi  $ui 
magistri  secutus  videtur;  ideo  no$  leclorum  commodo  consulentes  ,  ea  quibus  opus  esse  videbulur  loca  (usius  ex 
Augustini  ipsius  Enarrationibus  legendat  in  appendicis  nostrce  secunda  parte  exhibebimus  ,  apposita  in  margine 
sequentis  operis  nofa,  Vide,  qum  locum  ibi  exhibitum  indicabit. 

S.  PROSPERI 

AQUITANI 

EXPOSITIO  *  PS  ALMORUM 

A  CENTESIMO  USQUE  AD  CL. 


371  PSALMUS  C  A 

(Vers.  1.)  Misericordiam  et  judicium  cantabo  tibi9 
Doswmt*  Psalmus  isie  b  de  primo  versu  toto  intelliV 
gendus  est  corpore ,  ei  confitendum  Deo  quoniam 
universae  viae  ejus  misericordia  et  veritas  (P$al. 
xxiv,  10) :  ut  quaelibet  se  nostris  cogiiationibus  c 
de  rerum  veriiale  ingerant  causae ,  non  in  aliquam 
moveamur  querelam ;  scd  misericordiam  et  judicium 
Domino  pia  confessione  cautemus.  Ad  resolvendas 
enim  universas  quaestiones  quas  conira  providen- 
tiam  Itei  eiercere  audet  mundi  hujus  siulia  sapien- 
tia,  invictissima  est  raiio,  per  quam  intelligitur,  in- 
ter  pnesentis  vitae  inaequalitates  ,  nec  a  justitia  Dei 
misericordiaro,  nec  a  misericordia  abesse  justitiam ; 
donec  peractis  temporalibus,  justo  judicio  fiant  utra- 
oue  perpeiua  ,  cum  pro  qualitatc  gestorum  dextros  B 
gl»ria,  siuistros  posna  susceperit  (Matih.  xxv,  54 
ttseqq). 

(Vers.  2.)  Psallam,  et  intelligam  in  via  immacutata, 
quando  wenies  ad  me.  Iu  hac,  inquit,  coufessione 
boni  intellectus  ero;  et  per  immaculatam  conversa- 
tionis  mex  viam  ad  roe  venire  te  scntiam.  Cum 
enim  siue  te  bonus  esse  non  possim,  si  recla  suut 
quae  s>go,  te  mihi  inesse  non  dubito.  Deambulabam  in 
inmocentia  cordis  meit  in  medio  domut  mece.  lnnoccn- 
lia  vera  est,  quae  nec  sibi ,  nec  alleri  nocet  (Sent.  i 
in  iik.  Sent.  )•  Quoniam  qui  diligit  iniquitatem  ,  odii 
$uam  (Ps.  x,  6).  Deambulare  in  laiiludiite 
\  sux,  id  esi,  in  habilaculo  cordis  sui,  non  po- 
tesi  quem  angustat  reatus ,  et  viia  lllicitae  aclionis 
aceosaL  Pia  auiem  et  impoiluta  conscientia  iibem  C 
intra  se  utiiur  spatiis ,  et  quse  integros  habet  suae 
aedificationis  recessus,  in  appeiitus  non  evagatur 
nlieuos. 
(Vers.  5.)  Non  proponebam  ante  oculos  meos  rem 

•  Scripta,  nt  videtur,  non  ante  annum  434. 

•  ld  est,  ut  ait  Augustiuus  in  capiie  enairalionis 
snae  in  hunc  eumdem  psalmum ,  Psatmus  iste  cente- 
simus  quod  habet  in  primo  versu  ,  hoc  in  toio  corpore 
qsutrere  debemus. 

•  Jta  quidem  editi  omnes  nostri  :  scilicel  Lugd., 
Lovan.,  Duac.  et  Colou.  Tamcn  lcgcndum  suspica- 


malam.  Anto  oculos  babemus  quae  diligunlur,  et 
372  m  <Iuibus  deleclatur  animus ,  in  his  moraiur 
aspectus.  A  re  ergo  mala  oculos  avertere,  est  quid- 
quid  Deo  displicet  non  amare.  Facientes  prcevarica- 
tiones  odio  habui.  Diligendi  sunt  d  homines,  ut  odio 
habeantur  prxvaricationes  (Sent.  2) :  quia  aliud  cst 
amare  quod  facti  sunt,  aliud  odisse  quod  Taciunt. 

(Vers.  4.)  Non  adheesit  mihi  eor  pravum :  decli- 
nantem  a  me  malignum  non  agnoscebam.  Pravo,  in- 
quit,  cordi  consensuin  non  pracbui :  et  ab  immacu- 
lata  via  declinantem  malignum  non  coguoscebam, 
boc  est,  propter  dissimilitudinem  non  probabam. 

(Vers.  5.)  Detrahentem  proximo  suo  occulte ,  hune 
persequebar.  Bona  persecutio  quae  non  hominem 
sed  peccatum  bomtnis  insectatur.  Superbo  oeuio  e\ 
insatiabili  corde,  cum  hoc  simul  non  edebam.  Supor- 
bia  fomes  invidiae  est ,  quae  numquam  nisi  maligna 
est,  et  roalis  non  satiatur  alienis.  Cum  his  igitur  (^ai 
tali  delectabantur  veneno,  non  convescebar:  quiaci- 
bum  iniquitalis  ipsorura,  quo  incessabiliter  reple- 
bantur,  horrebam.  Beati  enim  qui  esuriunt  justitiam : 
quoniam  satuiabuntur  (Matth.  v,  6). 

(Vers.  6.)  Oculi  mei  svper  fidcles  terrcet  ut  simui 
considerent  hi  mecum.  Vox  Domini  dicentis  imitalo- 
ribus  surs :  Sedebilis  super  duedeeim  thronos,  judi- 
cantes  duodecim  tribus  lsraet  (Matth.  xix,  28). 

(Ibid.)  Ambulans  in  via  immaculata,  hic  mihimi- 
nistrabat.  Mihi  ait,  non  sibi;  multi  enim  non  siu- 
ceri  pracdicatores  Evangelii  sibi  niinistrant ,  sua 
quxrentes,  non  quae  Jesu  Christi  (Phitip.  n,  21)." 

(Vers.  7.)  Non  habilavit  in  medio  domus  mece  fa« 
ciens  superbiam.  Non  habitavit  in  corde  jusli,  quas 
est  domus  ejus,  injusms  :  quia  semper  a  se  dissimi* 
litudo  longinqua  esl.  Loquens  iniqua  non  direxU  tn 
con$pectu  ocutorum  meorum.  Iniquorum  iter  non  esl 

mur,  de  rerum  varietate.  Deficientibus  autem  mss. 
codicibus,  nibil  iinmulavimos ;  licct  conjeciurani  no- 
stram  firmet  quod  post  pauca  dicitur,  inter  prmentts 
vitce  inmqualitate$. 

d  Editio  Colon.,  ditijevdi  sunl  omne$.  Aliac, /io- 
mine$. 


179 


directum :  el  diversum  longe  esl  ab 

oculi  Domini  373  praesident,  et  per  quam  ad  suos 

venit. 

(  Yers.  8. )  In  matutinis  interficiebam  omnei  pecca- 
tores  terras :  ut  disperderem  de  civUate  Domini  omnes 
operantes  iniquitatem.  Diem  judicii  sui  deuuntial  Do- 
niinns,  qui  loquitur  in  Propheia :  quoniam  secundum 
veritatem  in  principio  psalmi  dictum  est ,  Misericor- 
diam  et  judicium  cantabo  iibi9  Domine.  Nam  quia  tem- 
pus  bujus  saeculi  temptis  est  noctis,  et  ignorantiae,  et 
tribulatiouis ,  nec  cuiquam  patet  in  quem  finem  sit 
quisque  venturus  :  dat  locum  pcenitentiae  miscricor- 
dia  Dei,  et  diversis  modis  agit,  ut  profieiant  justi, 
ut  erigantur  lapsi ,  ut  convertantur  averai.  Sed  baec 
patientia ,  manente  adhuc  nocte ,  praeslatur.  Ubi  au- 
tem  illuxerit  dies,  et  omnia  occulta  fuerint  revelata  B 
(1  Cor.  iv,  5),  discretis  impiis  a  societate  justorum ; 
non  ultra  parcetur  malis ,  sed  interficientur  orones 
peccatores  terrae :  in  illo  mane ,  quo  declarabitur 
quid  quisque  mereatur. 

PSALMUS  Cl. 

( Vers.  4. )  Psalmi  bujus  titulus  est ,  Oratio  inopis 
cum  angeretur,  et  in  concpectu  Domini  ■  effundit  pre- 
cem  suam.  Iste  ergo  pauper  Ghristns  est ,  qui  for- 
mam  servi  accipiens,  nostra  indutus  est  paupertate : 
et  cum  sit  mediator  Dei  et  hominum ,  bomo  Chris- 
tus  Jesus  (I  Tim.  u,  5),  idem  est  in  humilitate  cor- 
poris,  qui  esl  in  gloria  Patris,  ut  quorum  suscepit 
naturam  ,  exsequatur  et  causam. 

(Vers.  2.)  Exaudi,  Domine,  orationem meamt  et  cla- 


S.  PROSPERI  AtJUlTANl  fao 

illa  via  cui  A  rum  munitur  ;  dicente  osse  fortissimo  Paulo ,  Qui§ 


scandalitatur,  et  eqo  non  uror  ( II  Cor.  xi,  29  ) ? 

(Vers.  5.)  Percussum  est  sicut  fenum ,  et  aruit «  cor 
meum.  Oinne  bumanum  genus  in  Adam ,  a  qno  est 
nniversalis  propago,  percossum  est :  et  de  illios  vol- 
nere  gcmunt  qui  spe  salvantur  in  Christo  (Rom.  vm, 
24),  non  sine  miseriis  mortalitalis  inde  contracUe. 
Quoniam  oblitus  sum  manducare  panem  meum.  Acce* 
perat  primus  homo  panem  verbi  in  lege  mandati : 
sed  vetitum  cibum  sumens ,  panis  illius  de  quo  vi- 
vebat ,  oblitus  est :  et  ob  boc ,  sicut  percussum  fe- 
num ,  cor  ejus  exaruit.  Modo  ergo  reviviscat ,  et  edat 
ptnem  quem  fuerat  oblitus ;  qui  jam  in  corpore  est 
dicentis ,  Kgo  sum  panis  tivus ,  qui  de  cotlo  descendi 
(Joan.  6,  51). 

(Vers.  6.)  A  voce  gemitus  mei  adhmserunt  ossa  mea 
carni  mem.  A  toce ,  inquit ,  gem.tus  mei ,  non  a  voce 
gemitus  illorum  de  quibus  gemo  quod  non  recte 
gemunt,  quod  carnalia  cupiunt,  quod  corportlia 
eoncupiscunt.  Sed  quia  non  desunt  validiora  mem- 
bra  quae  curam  habeant  infirmorum ,  nec  ab  affectu 
capitis  discrepent ;  voce  gemitus  roei  erudiontor 
ossa ,  id  est ,  fortiora  corporis  ;  ut  adhaereant  carni 
meae ,  id  est ,  infirmioribus  meis ,  secundom  quod 
sctiptum  est ,  Debemus  enim  nos  firmi  infirmitatem  m- 
/irmorum  portare  (Rom.  xv,  f ). 

(Vers.  7, 8.)  Simitis  factus  sum  peUcano  solitudinis, 
factus  sum  sicut  ngclicorax  in  parietinis.  VigUatl ,  et 
factus  sum  sicut  passer  singutaris  in  tecto.  Omnis  strc- 
nuus  et  devotus  Evangelii  predicator,  his  tribus , 


mor  meus  ad  te  perveniat.  Ne  atertas  faciem  tuam  a  C  quae  commemoratae  sunt ,  avibus  comparabilis  inve- 

me ;  in  quacumque  die  tribulor,  inclina  ad  me  aurem 

fuam.Quod  est,  Exaudi  orationem  meamf  boc  idem  est, 

el  ctamor  meus  ad  le  perteniat.  Sed  geminala  petitio 

ostendit  pctentis  aflecium.  Ne  avertas  autem  faciem 

tuama  mv,  dicit  pro  humilitate  membrorum.  Nam 

qoando  Paler  a  Filio,  quando  Deus  b  averteretur  a 

Christo  ?  Et  ideo  petit  se  in  quacumque  die  tribula- 

retur,  exaudiri :  quia  pietas  capitis  cum  omni  cor- 

poris  ponione  compatitur ;  et  labor  omnium ,  qui  et 

locis  et  lemporibus  variatur,  numquam  sine  illo  est, 

qui  omnium  miserciur. 

(Vers.  3.)  In  quacumque  die  invocavero  /<?,  velociler 
exaudi  me.  Cito  obtinentur  quae  bono  desiderio  po- 
stulanlur :  nec  differentur  preces ,  quse  hoc  petunt , 


nitur,  secundum  eorum  formam  quibus  verbom  ve- 
rilatis  annuntiat.  Si  enim  infidelibus  loquitur,  in  so- 
litudine  est,  tamqnam  pelicanus,  nec  fastidit  deierta 
et  inculta  :  quia  etiam  in  talibus  facit  sibi  Spiritus 
sanctus  babitaculum.  Si  autem  bis  praedicat  qui  ac- 
ceptam  graliam  perdiderunt ,  flt  quodammodo  nycti- 
eorax  in  parietinis ,  non  deserens  eos  qui  corruunt , 
ut  «dificri  bene  fundati  et  slabilitatem  recipiant 
et  decorem.  Si  vero  eos  cohortatur  qui,  cum  vi- 
deantur  (ideles  ,  tepidi  tamen  sunt  atque  caruales  , 
fll  snb  tecio  positis,  id  est,  sub  carnis  infirmiute 
viventibus ,  quidam  passer ,  increpans  eos  atque  in- 
citans,  ut  in  tecto  sint  poiius  quam  sub  fccto,  boc 
est ,  ut  subjectam  sibi  caruem  habcant ,  non  ut  ipsi 


quod  vult  ille  qui  petitur.  Velox  itaque  exauditio      ei  subjiciantur.  Qui  enim  in  tecto  est,  non  descendat 


est ,  cum  ipsa  primitus  exauditur  oratie ;  nec  tardat 
auxilium ,  qui  dedit  votum. 

( Vers. 4.)  Quia  defecerunt  sicut  fumus  dies  mei.  Dies 
primi  bominis ,  quem  suscepit  sccundus,  fumo  in  sua 
elatione  deficienti  aptissime  comparantur.  Et  quia 
nemo  in  novitatem  374  Cbristi ,  nisi  ex  Adae  vetu- 
staie  transfertur,  gemit  in  hir  quos  reparat  ipse  re- 
parator.  Et  ossa  mea  sicut  in  frictoriolo  confrixa  sunt. 
Ossa  dicunlur  bi  qui  sunt  in  Christi  corpore  fortio- 
res,  quorum  firmitale  omnium  compago  membro- 

•  Apud  Augusiinum  legitur,  tffudit. 
b  EditiD  Colon. ,  avertetur.  Lugd.,  Lovan.  et  Duac, 
uverteretur. 


totlere  aliquid  de  domo  (Matth.  xxiv,  17) ;  et  quod  t« 
aureauditis ,  375  pradicate  super  tecta  ( Ibid. ,  x,  27). 
Sed  barum  affectionum  sedulitatem  nemo  magis 
quam  Dominus  Jesus  Christus ,  voluntarius  paoper, 
exsequitur :  qui  veniens  peccatores  salvos  facere , 
orouium  labores  infirmitatesque  suscepit.  Quia  Deus 
erat  in  Chrislo  mundum  reconcitians  sibi  ( II  Cor.  v, 
19) :  ut  et  solitudo  Genlilis  acciperet  notitiatn  veri- 
tatis  :  et  ebcsecatis  Judxis ,  ac  sua  praevaricatione 
ruinosis ,  et  lux ,  et  stabilitas  prscstaretur :  dum  ille 

c  Haec  verba,  cor  meum,  exciderant  ab  edit.  Duac. 
et  Colon.,  legcbantur  iu  Lugd.  ct  Lov.  et  in  Au~ 
gustinq. 


Ml  PSALMOIHJM  A  C  A*>  CL  EXP^SITIO.  PSAL.  Cl.  m 

qui  tenebrarum  illuminator  esl,  per  Apostolum  di-  A  dicifor,  Cum  autem  venii  plenitndo  tcmporit,  misrt 


cil,  Fuistit  aliquando  tenebra,  nunc  autetn  lux  in 
Domino  (  Ephes.  v,  8).  Idem  vcro  a  lenebris,  qu>s 
dilexit,  occisus  vigilavit,  id  est,  surreiit ;  et  facius 
est  sictit  passer  singularis  in  tecto,  id  est ,  in  corio, 
quo  adliuc  neino  asceudit ,  nisi  qui  de  ccek>  descen- 
dil  (Joan.  111,  13),  qui  est  primilice  dormientium 
( I  Cor.  iv,  20 ) ,  et  primogenitus  ex  mortuit  (Colott. 
i,  18;  Apoc.  i,5). 

(Vers.  9.)  Tota  die  exprobrabant  mihi  inimici  meit 
et  qui  laudabant  we%  advertum  tne  jurabant.  Ea  sigui- 
ficantur  quae  in  lempore  passionis  gesta  sunt.  Ex- 
probratur  Domino,  quod  qui  alios  salvat,  seipsom 
snpplicio  eruere  non  possit  (Matth.  xxvn,42);et  qui 
fuerant  falsi  laudatores ,  in  occUione  ipsius  conspi- 
rubnnf. 

(  Yers.  40. )  Quoniam  cinerem  ticut  panem  mandu- 
eabam ,  et  potum  meum  cum  lacrymis  mitcebam.  Os* 
imditur  sacramenlum  misericordix  Salvatoris ,  qni 
etiam  eoa  membra  *oa  faeit ,  quibus  talis  congruit 
medicina  ;  et  personse  soae  eorum  copulat  causam9 
in  quibus  se  cinerem  dicit  sicot  panem  manducas$e, 
et  potum  cum  lactymis  miscuisse :  quod  quidem  in- 
ideles  opprobrio  depotant,  diceutes  spem  remis- 
sionis  fomitem  ess*  peccandi. 

(Vers.  II.)  A  facie  ira  tuce  et  indignationit  tuce, 
quoniam  eletans  allisisti  me.  Ipsa  esl  ira  qnam  Adam 
memil,et  in  qua  omnes  naii  stimus:  secundum  quam 
dicit  Aposlo\u <yEramut  natura  filii  iraf,  sicut  et  cceteri 
(Ephes.  n,  3J,  non  ex  conditione  Dei ,  sed  ex  judicio. 


Deus  tilium  suum  factum  cx  muliere,  faclum  tub  lege, 
ut  eot  qui  sub  lege  erant  redimeret  (Galat.  iv,  Aeth). 

(Vers.  15.)  Quoniam  beneplacitum  habuerunt  urvi 
tui  lapides  ejus,  et  pulveris  ejus  miserebuntur.  In  Sion 
multi  sunt  lapides,  et  plerique  sunt  pulvis.  In  lapi- 
dibus  gaudium  sanctorum  est ,  in  pulvere  miseratio. 
De  Sion  sancti  patriarcnx,  sancti  apostoli,  et  prse- 
dicatores  Evangelii:  hi  omnes  lapides  electi ,  et  pro- 
bati ;  caeteri  aulem ,  qni  islis  non  sunt  connexi,  pul- 
vis  sunt,  quos  auferet  ventus  a  facie  terrae  (Psat. 
i,  4);  nisi  agnoscatit  se,  et  dicaut,  Mtmento,  Dominef 
quod  pulvis  sumut  (Ptal.  ciii,  14). 

(Vers.  16.)  Et  timebunt  gentes  nomen  tuum,  Do- 
fnms,  el  omnes  reges  terrce  gloriam  tuam.  Hoc  funda- 
B  mcnlo  posito  in  Sion ,  et  bac  misericordia  pulveri 
ejus  impensa,  veniet  etiam  de  gentibus  alius  paries, 
qui  angulari  lapidi  coaptetur,  et  duo  in  uno  condan- 
tur,  qui  facit  ntraque  unum  (Ephes.  n,  20). 

(Yers.  17.)  Quoniam  adificavit  Dominus  5ion,  et 
vldebitur  in  gloria  sua.  Crescit  quotidie  Ecclesia  in 
templum  Dei ,  et  ab  ipso  capite  totom  corpos  ei- 
struitur.  Et  apparebit  Jesus  Christus  in  gloria  soa, 
cum  vcnerit  judicare  mondum ,  a  deiti  ls  et  sinistris 
alios  assumpturus  in  regnum,  alios  in  supplicium 
detrusurus  (Mattk.  isv,  33). 

(Vers.  18.)  Hespexit  in  orationem  humilium  Domi- 
nus ,  et  non  despexit  precem  eorum.  Ikec  est  xdiQ- 
catio  Sion ,  et  slructura  ejus.  Sic  vivi  lapides  iia— 
struuntur  :  qtiia  ad  compagem  decoris  ejus,  non  nisi 


Et  ideo  natura  filii  irsedicimur,  quia  iia  ipsis  riostris  C  per  humilitalem  el  orationein ,  per  gcinitus  et  lacry 


principiis  insedit,  ut  ab  llla  ,  praetcr  Dominuin  no« 
strom  Jcsum  Cbristum,  nullius  bominis  natura  sit  li- 
bera.  Elevatus  est  aulcm  boino,  quia  rationalis  et  ad 
imagiuem  Dei  factus  est :  elisus  vero  est ,  quia  su.is 
tlignitalis  oblilus  est ;  sicut  scripium  est,  Homo  cum 
in  honore  csset.  non  intellexit,  comparatus  ett  jumentis 
intipientibus  (Psal.  liviii,  13  et  21). 

(Yers.  12.)  Dies  mei  sicut  umbra  declinaverunt ,  et 
^gosicul  fenum  arui.  Recessi  ab  aetcrno  die  per  prc- 
«inm ,  et  in  dies  transitorios  decidi  per  judicium  : 
dquia  sicut  ftntim  arui,  per  enm  qui  inter  mor* 
*»os  liber  e>t ,  spe  salvus  lio.  Sicut  enim  in  Adam 
4*n\net  moriuntur,  ita  et  in  Christo  omnes  vivificabun- 
***(\Cor.xs*yi\ 


mas  pervenitur :  ne  perfecta  et  dedicaia  domo,  fru- 
stra  pulsel  r  qui  secus  advenerit. 

(Vers.  19.)  Scribantur  hcec  in  generatione  altera  : 
et  populus  qui  creabitur  laudabil  Dominum.  Scribun- 
tur  baec  in  velcri  Teslamento  per  proplietiain  perti- 
nentem  ad  novi  Testameuli  generationem ,  boc  est » 
ad  populum  qui  creandus  erat  in  Cbristo ,  de  qtio 
Aposlolui  dicit ,  Si  qua  igitur  in  Christo  nova  crea* 
tura ,  vetern  trantierunt ,  ecce  facia  tunt  d  nova.  Om- 
nia  autem  ex  Deo  (\\  Cor.  v,  17  et  18).  Iloc  est,  ve- 
tera  et  nova  :  qtioniam  per  unam  fidem  uterque  po- 
pulus  a<  cptt  jtistilicationcin. 

(Vcrs.  20, 21.)  Quoniam  protpexil  ex  alto  tancto 
tuo.  Dominus  377  <**  ccel°  *n  ierram  protpexit.  Ut 


(Vers.  iZ.) Tuautem,  Domine^inmtemumpermanes,      videret  gemitus  compeditorum  ,  til  solveret  filios  mor 


**  376  numoriale  tuum  •  in  generatione  et  genera- 
f*»*eiti.  Temporalem ,  inquit ,  servet  aelernus  :  non 
^m  quia  cecidi ,  b  tu  senuisti :  qui  eras  ad  me  hu- 
^liandum ,  ipse  es  ad  me  liberandum ,  et  promis- 
^•Swm  tttarum  non  oblivi-ceri*. 
CVers.  14.)  lu  essurgens  misereberis  Sion  :  quia 
i  ut  miserearis  ejus.  Quod  tempus ,  nisi  de  quo 


lificatorum.  Prospiciente  in  terram  Deo,  boc  est, 
misericordiam  suam  lioniinibus  tribuente ,  tam  for- 
lia  facla  sunt  vincula  charitatis,  ut  ea  non  pottterit 
vincere  violemia  persecutionis.  Per  timorem  enim 
Dei  siiperavcrunt  martyres  timorem  mundi ;  et  com- 
pedes  fidei  coiniiineruiit  eos  ab  eicessu  transgres- 
sionis  :  qui  labor  perseverantiae  transiil  iu  liberla- 


^  Apnd  August.,  in  generationemet  qenerationem. 
.  Coloniensis  editio,  tu  tenuisti.  Melius  Lugd., 
^vain.  et  Duac.  et  in  Augtistino,  tu  senuisti. 

^  Hectius  liaberetur,  ni  fallimur,  qui  teriut  adve- 
^•t^eisi  tecus  scribalur  in  Lugd.,*  Lovan.,  Duac. 
Cl  ^U)lon.  ISaio  locum  Aujguslini  respiccre  vidctur 


ntim.  18,  dicenlis,  Dei  facto  a?dificio%  etdedicata  do» 
mo%  quid  curris ,  sero  quatsiturus ,  inaniter  petiturus , 
fruttra  pnltnturus,  forit  remanturut  cum  quinque  rir- 
ginibut  fatuit  ? 

d  Apud  Aiigtisiiiifim  legitur,  omnia  nova :  ut  in 
tcxtu  Apostolico  tain  Grxco  quain  Latino. 


.115  S.  PROSPERl  AQUITANI  i*j 

lem  glorias ;  ut  gemitus  vcrterentur  in  gaudia  9  ct  A  mentum,  neque  pcr  dcfectom  ullam  rccipit  mutahi~ 


compedes  in  coronas.  Solvuntur  autcm  etiam  fllii 
inortiflcatorum ,  id  est ,  martyrum,  qui  eadein  iu- 
flammali  fide ,  saecularium  cupiditatuin  vinculis  li- 
berati  possunt  dicere  ,  Disrupisti  vincula  mea ,  tibi 
saerificabo  hostiam  laudis  (Psal.  cxv,  16  et  47). 

( Yers.  22. )  Ui  annunlietur  in  Sion  nomen  Domiiti, 
et  laut  eju$  in  Jerusalem.  Ut  solutis  vinculis  pecra 
torum,  libera  cbarilas  serviat  Dco ,  et  laus  Domini 
multiplicctur  in  Sion ,  id  est ,  in  specula ,  quae  est 
Eccloia,  quae  non  praesentia  diligens ,  sed  fulura 
pruspiciens ,  iu  spe  proinissionum  hetatur. 

( Vers.  23. )  In  conveniendo  populo$  in  unum9  ei  re- 
gna9  ut  serviant  Domino.  Factum  est  sanguine  mariy- 
rum  et  gemilibus  compedilorum  ,  ut  exauditis  iilis 


litatem.  Creaturae  aulcm,  eliam  iilne  quibus  seleriii- 
latcm  Crcatordedit,  vel  daturus  esl,  non  peuiiiis 
carebunt  flne,  dum  illis  finis  csi  ipsa  in  augmrnluin 
facta  niutatio  (Sentent.  3).  El  terra  ergo ,  quam  lu, 
Domine,  fundasti,  et  coeli,  qui  opera  sunt  manuum 
tu*rum,  sicut  vesiimentum  et  opertorium  veleras- 
cent  et  peribuut :  non  ui  non  s^iit,  sed  ut  alilersint; 
novationescilicet  subsiariiiu»,  non  dcfcctione  natunr. 
Tu  aulem  idem  ip$e  e$f  nec  ab  alio  in  aliud  transis ; 
quia  tu  es  qui  vere  es,  et  qui  in  gloria  lua  nec  ininor 
potes  es*e ,  nec  major ;  dans  filiis  scrvorum  tuo- 
rum ,  ut  ad  non  deficientes  annos  tuos  valeant  pet- 
venirc. 

(Vers.  29.)  Filii  tervorum  tuorum  hhabitabunl  t 
qui  eraut  iu   gemitibus  et  pressura  ,  banc  nostris  B  et  $emen  eorum  in  sivculum  dirigetur.  Filii  tcrvorum 


temporibus  liaberet  Ecclesia  libertatem ,  qua  oin- 
iiiuiu  gentium  populi  in  fidei  coeant  unitatent,  et  re- 
gua  quae  persequebantur  Cbrisliauos,  jugo  Christi 
subjecu  sint. 

(Vers.  2i.)  Respondit  ei  in  via  (ortitudinis  sua.  Sive 
Sion,  sive  Jerusalem,  quae  est  Ecclesia,  in  qua  laus 
Domini  celcbralur ,  respondit  ei ,  quem  per  lidem 
laudat,  per  spein ,  pcr  cbaritateiu.  Nam  vocationi 
ejus  respondere,  est  credere  atque  obedire,  et  in 
proLceptis  ipsius  ambulare.  In  tia  fortiiudinis :  quia 
ib  ipso  est  ut  perseveretur  iuter  omnes  illecebras 
et  labores.  Exiguitatem  dierum  meorum  annunlia 
tnihi.  Exiguum  est  omne  quod  finitur  et  transil; 
vita  enim  temporalis  in  comparatione  seteruitatis 


Dei,  sunt  (ilii  justorum,  filii  patriarcbarum,  prophe- 
larutn,  apostolorum,  et  martyrum ;  filii  poftremo 
loijus  Ecclesia? ,  quas  corpus  est  Chrisli ,  et  quas 
mater  cst  omnium  patruro ,  omniumque  filiorun 
(Ephe$.  v,23;Ga/.  iv,  2G).  Ili  ergo  in  «terniuie 
aniioruiii  Dei  habitabunl,  et  semen  eorum  in  aver- 
ii um  dirigetur.  Semen  autem  eorum  recte  intelligi- 
tur  opus  justitiue  ipsorum ,  quod  debet  unumquem- 
que  prxcedere  :  quoniam  sterilem  et  iiifructuosum 
illa  xtcrnitatis  beatitudo  uon  rccipit. 
PSALMUS  CII. 
(Vers.  1.)  Benedicf  anima  rueat  Dominum:  et 
omnia  interiora  mea  nomen  sanctum  eju$.  Tota  Ec- 
clesia  cum  suo  capjte,  quod  est  Christus  (Epket.  v. 


exigua  est:  cujusdies  ideo  sui*  annuntiariE«clesia  C  23),  unus  est  homo  :  cujus  proprium  offlcium  e;4 


postulat,  ut  noverit  se  usque  in  fluem  saculi  csse 
mansuram,  donec  veniant  iili  dies  qui  nec  numerum 
poterunt  habere, b  ncc  tcrminum. 

(  Vers.  25.  )  Ne  revoces  me  in  dimidium  dierum 
meorum.  Non  imminuantur,  inquii,  dies  mei,  quous- 
que  in  consummatioiiem  saeculi  spopoudisti :  donec 
plenitudo  gentium  imrocat  (liom.  xi,  25) ,  etomnis 
hrael  salvus  fiat.  In  generathne  et  generationem  anni 
tui.  Ab  initio  usque  ad  consummationem  sanctos 
Dei  diversa  saecula,  alios  et  alios  protulerant :  quo- 
rum  justificaiio  non  esPnisi  inChristo,  378  P*r 
quem  omniuro  generationum  una  generatio  est,  quam 
Deus  seternitatis  facil  csse  participem  :  ut  absque 
commutatione  sit  omnia  in  oiunibus  (I  Cor.  xv,  2<S). 


in  omni  tempore  benediccre  Dominum,  seque  in  lau- 
dem  ejus,  quem  ex  toia  virtute  sua  diligir,  cohor- 
tari.  Inleriora  autem  ejus  sunt  ratio  inlelligeiitia*, 
spes  fidei,  humilitas  timoris,  fortitudo  charitatis;  et 
si  quae  sunt  alioe  affectiones  quibus  reens  in  admi- 
rationem  sui  auctoris  erigitur. 

(  Vers.  2.)  Benedic,  anima  meaf  Dominum :  ei  noti 
oblivisci  omnes  retribudones  eju$.  Iterata  cohoiiatio» 
docet,  numquam  a  Dei  beuedictione  ce*sandum. 
Erit  autem  perseveran*  379  benedictio,  si  retribo- 
tionum  ejus  nulla  uinqiiain  subrepat  oblivio.  Quas 
relribuiioues  non  sccundum  mcrita  biuiiana  suut 
factx.  Nam  damnatio  pcccatoribus  debebatur  ;  sed 
gratia  pr&stita  est  malis,  ct  salu*  pcrdilis.  Quouiani 


( Vers.  26,  27,  2».)  Principio9  Domine  f  terram  D  Eilius  hominis  venit  qucerere  el  salvare  quod  perierat 


fundasti,  et  opera  manuum  tuarum  sunt  cceli.  Ipsi  pe- 
ribunt9  tu  autem  permane$f  et  omnes  sicut  vestimen- 
tum  vetera$cent9  et  sicut  opertorium  muiabis  eo$f  et 
mutabuntur :  tu  idem  ipse  esf  et  anni  tui  non  dcfi- 
eient.  Vera  acternitas,  et  vera  iinmortalitas  non  est, 
nisi  in  Deitate  Trinilatis,  cui  quod  cst  essc,  per- 
p&uum  est :  et  neque  per  initium,  neque  per  incro- 

•  Sic  excusum  lepimus  in  receniioribus  codicibtis,- 
cum  editiones  vetercs  quaiuor  illu!  jam  s:rpe  ciiaiae 
habtka»t  anmmtiare;  minus  congrue,  ut  videiur.  Au- 
gustmus  enim  enarrai.  2,in  hnnc  eumdein  psaiiiium, 
imm.  9,  dicii,  Quxrit  a  Dco  (Ecclesia)  ut  exiguilatem 
dierum  suerum  annuntiit  sibi. 

*  Editi  ornnes  iu  margiue  indicant  aliter  legi  in 


(Luc.  xix,  10) ;  et  non  venit  vocare  justo$9  sed  pecca* 
tores  (Luc.  v,  32),  Benedicendus  ergo  est  qui  noa 
soitim  noii  plectit  malos,  sed  etiam  bona  pro  malii 
rcddit,  et  bonos  facit. 

(Vers.  5,  4,  5.)  Qui  propiiius  c  fitomn.bus  imqut' 
talibut  tuisf  qui  sanal  omnes  languores  tuo$.  Qui  rtr 
dimet  de  corruptione  vitam  tuamf  qui  coronat  U  i* 

alii^  libris,  scilicel,  nec  imminui. 

c  Omnes  edrliones,  propitius  fuit.  At  iu  cxplicatio- 
ne  paulo  poi>t,  propitius  $it%  forte  uiroqne  loco  pm. 
prupiiiut  fit;  ut  apud  Augustinum  U-giiur.  Ubi  ii»f  a 
Qui  redimit,  pro  eo  quod  codices  nostri  babeul  redi- 
met9  rccenlioribus  exceptis. 


«S5  PSALMOKUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CII.  m 

miseratione  et  misericordia.  Qui  mtiat  in  bonis  deti-  A  nimis  et  mulias  misericordice.  Quid  tam  longanimam, 


derium  tuum  :  renotabitur  sicut  aquilce  juventus  tua. 
Rnumeratio  reiribulionuin  Dei  ostenditper  quos  gra- 
dttt  graiiac  anima  humana  salvetur.  Qui  propitius  fit, 
iuquit,  omnibus  iniquitatibus  tui$.  Non  ait ,  Omnibus 
virlutibus  tuis :  quae  utique  nullac  ei  inessent ,  nisi 
ioret  remissio  peccatorum.  Qu«  ne  rursus  exsur- 
gant,  Sanat,  inquit,  omnes  languores  tuo$.  Qui  au- 
tetn  sunt  isti  lanyuoret ,  nisi  concupiscentiae  malae, 
desideria  carnalia,  et  morbi  omnium  vanitatum  ?  De 
qua«wmplio»erediiniiurvita  infirtnorum  :  quia  cor- 
pot  mortis  nostrae  corous  factum  esi  ipsius  vitae , 
nt  cor onaret  nos  in  miseratione  et  misericordia :  sicut 
•eriptum  est,  Miserebor  cui  misertus  ero ;  et  miseri- 
cordiam  preestabo,  cui  misericordiam  prcestitero  (Rom. 
is,  15) :  ut  intelligamus,  p<T  eaindem  misericordiam*B 
dari  eoronas  meritorum,  per  quam  djta  sunt  merita 
euronarum.  Deinde  additur.  Qui  satiat  in  bonis  desi- 
eUrhuniuum.  liis  enim  curalionibus  perducla  est 
stairoa  ad  deside-ia  bona,  ut  spretis  et  abjectis  car- 
aalibus  atque  lerrenis,  spiritalia  et  ccelestia  con- 
capiseat :  quoniam  Beati  qui  esuriunt  justitiamt  quia 
tpsi  satiabuntur  (Matth.  v,  6).  Renovabitur  ergo  sicut 
aquilee  juventus  tua9  hoc  est,  a  vetustate  in  no- 
viiatem  ,  et  in  juveniam  a  senectute  nuitaberis  :  ad 
similhudinem  aqnilae,  quac  deposilis  alis  rostroque 
nntato,  in  novas  vires  redivivo  vigore  juveuescit. 

(Yers.  6.)  Facient  misericordias  Dominus,  et  judi» 
dam  his  qui  injuriam  accipiunt.  Novit  Dominus,  quod 
inhac  vita  serviipsias  laboribus  injuriisque  subjectt 


quid  tam  sbundans  «  quain  Deus,  qui  in  niisericor- 
dia  pluit  super  justos  et  injuttos,  et  solem  suum  oriri 
facit  super  bonos  et  malos  (  Maith.  v.  45  )  ?  Parcit 
contcmptus,  parcit  negatus,  et  mavult  vitam  pecca- 
toris  quam  mortem.  Quoniam  omnis  longimdo  pa- 
tientiae  ejus,  erudiiio  est  pcenitudinis ,  ei  oblatio 
correctionis  ;  nec  ulla  opera  ipsius  misericordia  va- 
cant,  quando  homini  et  mansuetudine  consulit,  et 
fl.»gello  (Sentent.  4). 

(Vers.  9.)  Non  in  finem  irascetur,  neque  tn  ceter- 
num  indignabitur.  Divina  bonitas  ideo  irascitur  ,  ne 
irascaior  (Senient.5);  et  misericorditer  adhibet 
lemporalein  severitatem,  ne  aeieruatn  d  referat  ul- 
tionem. 

(Vers.  10,  11,  il.)  Non  secundum  peccata  nostra 
fecit  nobist  neque  secundum  iniquitates  nohtrat  retri- 
buit  nobis.  Quoniam  secundum  aliitudinem  cotli  a  ter- 
ra,  confirmavit  Dominus  misericordiam  suam  super 
timentes  se.  Sicut  crclttin ,  inqiiit,  protcgit  tcrram. 
sic  limentfs  se  prolegit  Deus,  Quantum  dittat  Oriens 
ab  Occidente,  longe  fecit  a  nobis  peccata  nostra.  Re* 
generationis  haec  virtus  est,  quac  bomine*  exuit  pec- 
catis  et  gratiae  induit  donis ;  ui  vetustas  occidat  et 
veriias  nriatur.  Facta  enim  rautaiione  status,  iuno- 
centia  constituitur  iu  .oriente ,  peccata  remanent  in 
occasum. 

(  Vers.  13,  14. )  Sicut  miseretur  pater  filiorum,  ita 
misertus  est  Dominus  timentium  se.  Quia  ipse  cognovh 
figmentum  nostrum  :.  memento  quod   pulvis  tumut. 


wat;  sed  vuit  eos  esse  mites,  esse  patiente* ;  quia  q  Qui  personam  suscipere  dignalus  cst  patris,  nlhil 


iteui  misericors  est  ad  liberandum,  ita  etiam  justus 
*d  jadicandtun.  Dicensenim  omnibus  injuriam  acci- 
pieatibus,  JfsAi  vindictam,  et  ego  retribuam  (Rom. 
Ut  19 ),  non  denegat  opem  qui  denuntial  ultionem. 
ftcil  ergo  Dominus  misericordiam ,  380  facit  el 
jodkiam.  Sed  perfectorum  est ,  etiam  his  qui  inju- 
namfccerint,  misericordiam  magis  quam  optare 
tindiclam. 

(  Vers.  7. )  Notas  fecit  vias  saas  Moysi ,  filiis 
Imel  tntuntates  suas.  Magnuro  mirandumque  my- 
uerium  est,  ideo  daiam  legem,  ut  crescente  peccito 
(Ams.  v,  20 ;  GaUU.  m,  22)  huniHiarenlur  superbi , 
sumilJati  confitercntur,  coufessi  sanarenlur.  Istoe 
l  *i»  occultae  quas  notas  fecit  Moysi ,  per  quem 


vgftm  dcdit ,  quia  peccatum  *  non  haberet,  ut  su-  ry  esset  aeternus. 
r^abandaret  gratia  :  quam    ulique  veri  lsraelil« 
^lexcrant,  et k  a  Deo  revelante  viderunt ,  quae 
nuo  disposiiionom,  quod  consilium  divinafum  fue- 
rit  volonufom. 
(Vcrs.  S.)  Miserator  et  misericors  Dominus :  lonja- 


circa  filios  non  misericorditer  facil.  Flogellet  adopta- 
tos,  potius  quam  deserat  abdicandos.  Novil  autem 
ipse  quod  nos  fecerit,  381  el  <^e  <\uo  lapsu  in  quem 
statum  reformaverit,  qiianlumque  nos  puhis  terre- 
ne  fragilitatis  infirmet.  Petitur  ergo  Deus,  ut  memi- 
nerit  condilionis  humanae^  id  est,  ut  misereri  Ipsius 
perseveret.  Quoniam  non  ipse  ohliviscilur,  sed  ut 
nos  gratiae  ejus  non  obliviscamur  facit. 

(Vers.  15.)  Homo  tamquam  fenum  dies  rjut,  et  sicut 
agri  flos  ia  florebit.  Non  superbiat  homo,  cujus  dies 
sunt  sicut  fenum  paululum  florens,  et  mox  arescit : 
sed  non  de^perct  bomo ,  cujns  inflrmilas  a  Dei  vir- 
tute  suscipiiur.  Verbum  enim  caro  factum  est  (Joan. 
i,  14),  tit  flos  qui  in  Adam  erat  caducus,  in  Christo 


(Vers.  17,  18.)  Misericordia  autem  Domini  a  seecuto 
et  in  tccculum  super  timentes  eum  :  et  justiiia  ejus  in 
filios  filiorum.  Timentibtis  Domiuum  aetcrna  gaudia 
poniittunttir.  Kl  qtiia  limor  obedientiam  parii,  obc- 
dientia  autem  mandatorum  gignit  eflectus;  idco  ju- 


*  Ita  editi  noslriomnes.  Forte  tamen  melius  lege- 
*">r>  ut  peccalum  abundaret;  tum  quia  ^equitur:  ut 
Wtotbundaret  gratia  ;.  mm  quia  apud  Angiistiitiim 
y  'ndicatur ,  cuin  diciiur,  Quia  nolebant  sc  confiteri 
*J*,,«ef  peceatores  ,  addita  lege  facti  sunt  et  pravari- 
t!0**.  .  .  Abundavit  ergo  peccalum,  ut  superabun- 
jT*1  gratia.  Ergo%  ut  dicere  cmperam,  quia  hoc  esl  in 
W  *agnum  mytterium,  ideo  eam  datam%  ut  c.etcen- 
u  Ptccato  humiliarentur  supzrbi ,  humi  iati  coufiteren- 


tur%  confessi  sanarentur :  istce  sunt  vice  occultm  qnns 
notas  (ecit  Moyti. 

b  Non  male  forti*  on>itieretur  prirposilio  a,  qua? 
lcgitur  in  omnib«is  lihris  nostris. 

c  Inlellige  in  misericordia  :  quod  exprimiltir  in 
Augiisiino. 

d  In  libro  Scntentiarnm  babetur  juste  inferat  , 
pro  quo  hic  editi  omncs  Prospcrianx ,  omisso  juitt, 
scribunl  referat. 


«87 


8.  PROSPERI  AQUITAM 


t$* 


stitia  Dei ,  boc  est,  retributio  tuper  filios  Oliorum  :  A  illius  gloria,  sei  admiratio  nostra  proficiat.  Confettio- 


qui  melius  intelliguntur  in  germine  bonorum  operum, 
quam  in  prole  natornm;  quos  multi  juti  non  ba- 
buisse  noscuntur ;  et  qui  habuerunt,  non  omnes  sunt, 
aut  in  omnibus  gloriali.  Custodieniibus  lestamenium , 
et  memoria  retinenlibus  mandata  ejus,  ut  faciant  ea. 
Ille  mandata  Dei  memoriter  tenet,  qui  quod  manda- 
tis  Dei  continetur,  operatur :  nec  faili  potesi  in  lati- 
tudine  praeceptorum,  cum  in  duobus  mandatis  tota 
Lex  pendeat  et  Prophelae  ( Matth.  xxii,  40). 

( Vers.  19.)  Dominus  in  coslo  paravit  thronum  suum : 
et  regnum  ejus  omnium  dominabitur.  Quid  aliud  signi- 
ficatur,  nisi  Domini  descensio,  et  ascensio,  et  assum- 
pti  hominis  in  paterna  sede  consessio?  cui  genu  omne 
Aectitur  coelesiium,  terresirium  ,  el  infernorum ,  et 


nem  et  decorem  induisti.  Induit  se  Dominus  Deus  noster 
confesionem  et  decorem,  id  est,  induit  se  Ecclesiam, 
qune  per  confessionem  deposuit  foeditatem,  el  acoepit 
decorem ;  ipsa  enim  confessio  peccatorum  decus  e*t 
rccte  bclorum. 

(Vers.  2.)  b  Circuwamidus  lumine,  sieut  vestimen- 
to.  Ipsa  est  vestis  ejus,  non  habens  maculam,  ne- 
que  rugam,  et  splendida  facta  per  gratiam  ,  quae  et 
lui  tocatur,  dicente  Apnstolo,  Fuistis  aUquanda 
tenebra,  nune  autem  lux  in  Domino  (Epkes.  v,  8). 

(Ibid.)  Extendens  calum  sicut  pellem.  Si  faeturam 
cceli  secundum  liileram  cogitemus  «  in  similittidinera 
pellis  extensae,  celeritas  quaedaro  demonstraia  est, 
qua  sine  ulla  difliculialis  mora  opus  suum  Oeator 


omnis  lingua  conftletur,  quoniam  Dotninus  Jesus  B  explicuit.  Dixit  enim,  Fiat  firmamentum  inter 


Cbristus  in  gloria  Patris  est  (Philip.  u,  10  et  tl). 

(Vers.  20.)  Benedicite  Dominum,  omnes  angeli  ejus, 
potentes  virtutet,  facientes  verbum  ejus  ad  audiendam 
vocem  sermonum  ejus.  Potentes  sunt  verbo,  qui  verbi 
famulantur  imperio  :  quia  ipsius  implentur  virtute, 
cui  serviunt. 

(Vers.  ti.)  Benedicite  Dominum,  omnes  virtutes 
ejus ;  ministri  ejus  facientes  voluntatem  ejus.  Vera  est 
confessio  benedicentis,  cum  idein  sonus  est  oris  et 
cordis.  Bene  autem  loqui  et  male  vivere,  nil  aliud 
est  quam  sua  se  voce  damnare  (Senten.  6).  Benedi- 
cendus  ergo  est  Dominus  ipsis  maxime  operibus , 
quibus  sic  debet  uti  conscientia,  ut  de  ipsis  in  Domi- 
no  glorietur  (1  Cor.  i,  31). 


aquam 

et  aquam ,  et  factum  est  sic  (Genes.  i,  6).  Quoniam 
verbo  Domini  cosli  firmati  sunt,  et  spiritu  oris  ejus  om- 
nis  virtus  eorum  (PsaL  xxxi,  6).  Si  autem  figuratam 
significaiionem  annitamur  inspicere,  invenimns  ei- 
tendisse  Deum  coelumsicut  peliem,  cum  ititelligimus 
sauciam  Scripturam  coelum  appellatam,  d  cujua  au- 
ctoritatem  primo  quasi  firmamcntura  in  Ccclesia  sua 
posuit ,  et  quam  super  omnem  orbem  terrarum  per 
ministeria  praedicantium,  quasi  pellem  extendit.  Pel- 
lis  autem  nomine  significala  est  mortalitas  ministro- 
rum,  manente  ipsorum  opere,  per  quod  ubique  veritas 
innotescit  et  invisibilius  3g3  Dei  per  visibilia  litte- 
rarum  elementa  intellecta  conspicitur  (Ram.  i.  20). 
(Vers.  3.)  Qui  protegis  in  aquis  superiora  ejus.  Et 


( Vers.  22.)  Benedicite  Dom'mumt  omnia  opera  e/iii,  C  hoc  secundum  litieram  bene  intelligitur;  quia  jossil 


iji  omni  loco  dominationis  ejut.  Sicut  imlliis  est  locus 
qui  non  dominalioni  ejns382  subjiciatur,  ita  nul- 
lus  est  locus  in  quo  ejus  debeat  cessare  benediclio. 
Benedic,  anima  mea%  Dominum.  Ipso  versu  psalinns 
conclusus  esi  quo  incboatus  :  ut  intelligainus  per- 
severari  in  Dei  I  enedictiqge  debere,  qu*  vcre  con- 
tinuatur,  si  sine  cessatione  bene  vivilur. 
PSALMUS  CIII. 
(Vers.  1.)  Benedic,  anima  mea9  Dominum.  Sicut  in 
praecedeme  psalmo,  ita  etiam  in  isto,  qni  sequitur , 
vox  cst  mcmbrorum  corporisChrisli.  Unus  est  bomo, 
elciijnsinunafideunumror,  etanima  una  est,  cohor* 
tans  et  excitans  se  in  laudem  Dei :  ul  in  contempla- 
tione  creaturarum  magnificelur  Creator.  •  Domine 


Deus  ut  fierel  firmainentum  inter  aquas  et  aquas, 
facttimque  csl  sic  (Gen.  i,  6) ;  et pars aquarum  rcscdit 
in  terram,  pars  autem  est  coelo  supcrposita,  remota 
abaspeclu  nostro,  ct  fidci  commeiidata.  Secundum 
vero  figuram,  •  qua  Scripturam  sanctam  duriua  au- 
ctoritate  firmamentum  coeluin  accepimus,  quod  super 
orbem  terrx,  sicut  pcllis  pcr  famam  predicationis 
extenditur;  superiora  cceli  protegi  aquis  in  eo  intet- 
ligamus,  quod  in  hoc  coelo,  id  est ,  in  eloquiis  prae- 
ceptisque  divinis,  nihil  est  sublimius  charitale ,  quae 
inler  Dei  omnia  dona  supereminef.  Diffusa  est  enim 
in  cordibus  nostris  per  Spiritum  tanctum,  qui  datus  esl 
nobis  (Rom.  v,  5).  Qnaediflusio  f  aqtiassonat  de  qui- 
bus  dicitur,  Et  in  plateis  tuis  discurrent  aquce ;  nema 


Deus  meus%  magnificatus  es  vehementer.  Magnitudini  D  alienus  communicet  tibi  (Prov.  v,  16).  Hxc  quippe 
Dei  nec  accedcre  aliquid,  ncc  decedere  potest :  qui  aqua  ,  id  est,  charitas  Dei  et  proximi ,  propria  et 
quod  est ,  incommulabiliter  semper  est.  Magnificatur  specialis  virtus  est  piorum  atque  sanctorum  :  cum 
ergo  non  sibi,  sed  nobis,  tanto  vebemeniius,  quanto  caeterae  virtules  et  bonis  et  malis  possint  esse  cont- 
uiagis  se  intclleciui  nostro  innotescere  facit :  ut  non      munes  (Senten.  7).  Superiora  itaque  coeli  his  aquis 


*  Edil.  Dnac.  et  Colon.,  Dominus  Deus  meus. 

b  Ediiiones  Duac.  el  Colon.  hahent,  circumamictis. 
Apud  Auguslinnm ,  circumamictus  lucem  velut  vesti- 
menium.  Unde  forie  legendum  essct  hic,  lumen  |»ro 
lumine,  quod  pracferuni  c>dices  nostri. 

*  Forte  in  simiUtudine  lcgeretur,  pravia  virgula 
quae  in  Ltigd.  notatur. 

*  Ita  Lugd.  ct  Lovan.  editi.  At  Duac.  et  Colon., 
cujut  auctorem.  Attg. ,  nutn.  8 :  Hanc  auctoritatem 
Scriltturse)  primo  posuit  Deus  in  EccUtia  sua.  Quod 


favet  prioribus  codicibus. 

•  Colon.  editio  cutn  recentioribus  illa,  quia.  Aliae, 
qua. 

f  Ita  L«*gd.  ei  Lovan.,  conformiter  lcxtui  Augtisti* 
niann  :  Jam  nomine  diffusionis  intettige  aquas  in  chm* 
ritale  Spiritus  Sancti.  Ha$  sunt  aquee  de  quibus  dieitmr 
iii  quadam  Scriptura:Eiinplaleis  tuis  discurrent  aqum 
tuce.  Posteriores  editiones  Duac.  et  Colon*,  aqumt 
sanat. 


2M 


PSALMORUM  A  C  AD  Ci  EXPOSITIO.  PSAL.  CIII. 


*JO 


protfguntur,  qnia  prffceptum  cliarilatis  supcr  omnes  A  ru^o  apparuissc;  et  missum  ignem  de*uper,  el  im- 


ccelos,  id  esl,  super  omnes  •  libros  est ,  cui  militat 
omnis  lingua  ci  omnis  doctrina  sanctorum.  Protectio 
autem  hujus  aquae  subjectum  coelum  Scripturarum 
b  non  erat,  sed  suspendit :  qoia  in  gemino  charitatis 
praecepto  tota  Lex  pendetet  Prophetae  (Matth. 
xxrv,40). 

(Ihid.)  Qui  ponis  nubes  ascensum  cju$.  Implctum 
est  hoc  visibiliter ,  cum  in  conspectu  discipuloruin 
Dominus  nube  susceplus,  ascendii  in  ccelum  (Act.  i, 
l»):elde  resurreciione  Apostolus  loquens,  dicil , 
Deinde  nos  qui  vivimus ,  simul  cum  illis  rapiemur  in 
nubibus  obvium  Christo,  et  ita  semper  cum  Domino  eri- 
mms  (I  Thess.  ur,  15,  efc).  Sed  vidcndum  est  quae 
stnl  ilhe  nnbes,  quibus  in  coeluni  divinaruin  Scripiti- 


plesse  quod  praeceptum  est  ministerio  exsecutiouis 
angelicae  (Exod.  111,  2;  Gen.  xix,  24;  Levii  x,  2, 
ei  alibi).  Figurate  vero  spiritales  quique  in  Ecclesia 
spiritus  appellantur  :  qui  fiunt  angelicum  fiunt  praedi- 
c^torcs  et  nuntii  veritatis.  Idemque  sunt  ignis ,  cuni 
fervent  spiritu ,  et  eos  quos  exhoriantur  accendunt : 
duplicein  habentes  efficientiam,  ut  et  illustreut  ani- 
nias,  et  adurant;  cum  eadem  vi  etardorcm  virtulis 
injiciuut,  et  peccatorum  spinas  tribulosquc  consti* 
mani. 

(Vers.  5.)  Fundavit  terram  super  firmitatem  ejus  : 
non  inclinabitur  in  saculum  sceculi.  D?  terra  ista  labo- 
riose  asscritur,  quod  uon  inclinanda  sit  in  sseculiira 
saeculi,  cum  dicium  sit,  Ccelum  et  terra  transibunt 


rarum  ascenditur.  Prxdicalores  ulique  veritatis,  qui  B  (Matt.  xxiv,  35).  Nam  fundatam  enm  super  finnita- 


corda  audicntiuin  a  lerrenis  sensibus  erigunt,  et  ad 
sabiimitateni  coelestis  intelligenliae  subvehunt.  Ab 
Islis  nnbibus  vcrbum  Dei  diffundenlibiis  vinea  Domini 
sabaoth,  quae  est  Ecclesia ,  fecundamr  :  ut  accepta 
pluvii ,  cdat  fructum  ,  et  edat  uvas,  nou  spinas ;  et 
non  sit  talis  vinea  de  qua  dicit  Dominus  per  Pioplie- 
tam,  Mandabo  nubibus  meis  ne  pluant  super  eam  (Isai. 
▼,  6);  ct  qualis  illa,  cui  dixerunt  apostoli,  Ad  vos 
missi  eramus ;  sed  quia  repulistis  verbum  Dei,  imus  ad 
gentes  (Act.  xiu,  46). 

( Ibid.)  Qui  ambulal  super  pennas  ventorum.  384 
Potest  ad  litteram  ita  accipi ,  ut  velocitatem  verbi 
omnia  perogantis  in  hoc  intelligamus ,  quod  super 
▼enlorum  pennu  dicitur  ambularo:  quia  velocius 


tem  suam  possuinus  iia  intelligere ,  ut  illa  vis  qua 
sustenlatur  et  continelur  finnitns  ip>ius  dicta  sit : 
qire  licel  abscondila  a  nohis  sit,  tnmen  recie  crediiur 
in  sapienlia  et  virluie  Creatoris,  qui  omnia  iu  se  fir- 
uiavit,  in  quo  ei  omnia  condidit  (ffi6r.xi,iu;  Coloss. 
i,  16).  Mystico  vero  intcllectu  accepimus  terram  Ec- 
clesiim,  cujus  firmilas  et  Tundamentuin  ejus,  super 
quod  fundata  cst  tcrra ,  Christus  est.  Fundamenlum 
335  a,,le,n  nemo  potest  ponere  proeter  quam  quod 
positum  «I,  quod  est  Christus  Jesus  (1  Cor.  m,  II). 
A  quo  fundaineiilo  nou  recedens,  non  iuclinabitur  iu 
sacyulum  sneculi. 

(Vers.  6.)  Abyssus  sicut  vestimentum  anuctus  ejus : 
super  montes  stabunt  aqum.  Terrae  nomine  Ecclesiam 


nibil  novimus  ventis,  quorum  ccleritas  sign  ficata  est  G  inielleximusprophetatam,quae  Christum  habens  fun- 


nuncupatione  pennarum  :  sed  his  pernicior  est  veri- 
Utis  annnuliatio ,  quae  attingit  a  fine  usque  ad  finem 
fortslar,  el  disponit  omnia  suaviter  (Sap.  viii,  !).  Per 
figuralam  autem  significationem ,  ventoruin  nomine 
noo  absurde  animae  inteiliguntur :  non  quia  ejusdem 
naturae  sint,  sed  quia  similiter  invisibiles.  Quarum 
penns  snnt  duo  praecepta  charitatis ,  quibus  ad  Do- 
minum  tendunt.  Sed  quia  major  et  sublimior  est  Dei 
charilas  qua  dilexit  nos,  quam  in  euindem  nostra 
dilectio ;  ideo  super  pennas  ventorum,  hoc  est,  super 
eharilatem  aniinarum  dicitur  ambulare  :  quia  chari- 
latem  iiostrain  supergreditur  charitas  Dci :  qui  ipsam 
charitatein  qua  diligimus,  diffudii  in  cordibus  per  Spi- 
rUmm  sanctum,  qui  datus  est  nobis  (Hom.  v,  5). 


damenlum ,  non  inclinabilur  m  saeculum  saeculi. 
Verumtamen  diluvio  persecutionum  (  quae  abyssi  el 
aquarum  nomine  praesiguautur ) ,  ita  circumtegenda 
indicatur,  ut  quasi  vestimento  ab  impugnanUbus 
operienda  sit  populis  :  in  tantum  persecuiiont  cre- 
scente,  ut  etiam  super  monter,  id  est,  emineiitis»i- 
mos  quosqne  sanctorum ,  attollenda  sit  oppres»io 
perseqiietitium. 

(Vers.  7.)  Ab  increpatione  tua  fugient,  a  voce  toni- 
trus  tui  formidabunt.  Facttim  est  hoc,  cum  Deus  con- 
terruit  gentos  increpatioiiis  suae  lonilrti.  Cessaverunl 
enim  impii  Ecclesiam  premere ,  et  montes  Dei,  qno- 
rum  sublimifcis  aquis  superslanlibus  oblegebatnr, 
iisdein  aquis  recedeutibus,  receperunt  emineiiliam. 


(Vers.  4.)  Qui  facit  angelos  suos  spiritus  ,  et  mini-  D  Tonante  euim  Domiuo,  forinidaverunl  aquae,  et  mon- 
sfros  sttoi  ignem  «  urentem.  Secunduin  litteram  non      tes  a  diluvio  cxuti  sunt. 


dunitamus  esse  spiritus  nobis  invisibiles  mitiislros 
Dei ,  qui  ab  offlcio  quod  agunt,  angeli  nnncupr.ntur. 
Spiriius  eaim  naturae  nomeu  est,  angelus  aclionis. 
Hos  itaque  ministros  suos  Deus  facit  etiam  ignem 
orentem ,  sive  flagrantem  :  sicut  legimus ,  igncm  in 

•  Codices  Duac.  ct  Colon.,  fhSeros.  Mclius  leges , 
itsVof,  autoritate  Lugdun.  ei  Lovan.,  cui  hvet  locus 
Auguslini.  Erao  praceptum  charitatis  :  suptr  cccfos  , 
smper  omnes  hbros;  et  enim  subduntur  Irbri ,  ei  miliiat 
smsnis  Hnaua  sanctorum...  Supereminens  esi  erao  via, 
e$  tnerito  proiegjt  ia  aquis  superiora  cosli,  quxa  nihil 
inuenis  eminentius  charitate  in  divinis  libris. 

t>  Ha  aoideu  in  omnibus  oostris  codicibos.  At  me- 


(Vers.  8.)  Ascendunt  montes,  et  descendunt  campi9 
in  locum  quem  fundasti  eis.  Monles  elationes  aquarun 
sunt,  id  est,  fluctus  persequemium  popuiorum  :  qui 
cum  sacvirent,  montes  erant;  sed  increpati  quicve- 
runt ,  et  campi  facti  sunt ,  fundato  ipsis  loco  in  qno 

rito  stispicamur  legi  debuisse,  non  onerat,  ex  sensu 
loci  ipsius,  et  aucloritate  operis  Augustini.  Arca  enim 
sic  Beus  protegit,  ut  quasi  sustentetur  ab  eo  quem  pro 
tegit :  snblevat  quem  protegit,  non  onerat,  etc. 

«  Edi.iones  omnes  in  ora  libri  uoiant  alias  legi,  fia- 
grantem;  sicque  hubetur  ^ud  Augustinuin ;  et  utraiih 
que  lectiouem  insiuuat  paulo  post  ipse  S.  Pr  spcr. 


m  S.  PROSPERI  AQIITAM  itt 

cohibercntur.  Qul  locas  intelligUur  qua^dam  mensura  A  majores  fortioresqoe  bestiae  nominantur,  qux  de 
formidiuis  ,  intra  quam  snevieniium  corda  conclusa 
suut;  ut  eliamsi  adbuc  retinent  infidelilatis  sux  ama- 
rittfclinem,  super  dulcei  tamen  aquas ,  id  est,  fidtles 


populos  nequeant  elevsri ,  neque  reverteniur  tegere 
terram  fluctus  illi  magni  et  amari.  Acceperunt  mo- 
dum ,  quem  non  trausgredientur ,  neque  poterunt 
Ecclesia  inferre  diluvium. 

(Vers.  10.)  Qui  emittit  fonles  in  convallibus.  Snner 
humilem  et  quietum  requiescit  Spirilus  Dei  (I$aL 
Lxvi,  2) :  el,Qui  creJit  in  m«(inquit),  flumina  de  ven- 
tre  ejus  fiuent  aquos  vivce  (Joan.  vu,  57).  Convalles 
ergo  butnilitatem  siguificanl ,  quae  numquam  sine 
fonie  gratiae  est.  Non  est  autem  insolens ,  ut  qui 
montes  sunt  propter  sancti  Spiritus  magnitudincm, 
convalles  sint  propter  sui  spiritus  humilitatem  : 
sicut  apostolus  Paulus  mons  erat ,  dicendo  :  Non 
autem  ego;  et  babebat  fontein ,  dicendo  :  Sed  gratia 
Dei  mei  meeum  (I  Cor.  xv,  10). 

(Ibid.)  lnter  medium  montium  pertramibunt  aqvat. 
Montes  sunt  praedicatores  inngni ,  qui  de  386  nu" 
niilitatis  convallibus  aquas  veritatis  emittunt.  De  qua 
abundantia  nibil  sibi  ascribont,  nibil  quasi  proprium 
vindicant;  sed  communis  et  media  est  emanatio 
spiritalium  fluentorum.  •  Aut  de  aquis  ,  id  est  ,  de 
praedicatione ,  nulla  c»it  discordia  montium  ,  sed  pax 
consensionis  et  socieus  cbaritatis  faciat  uuum  ,  et 
commune  quod  profluit. 

(Yers.  11.)  Potabunt  omnes  bestice  silva.  Vidimus 
quidem  hoc  etiam  in  ista  creatura  ,  bestias  silvac  bi 


aquis  pratereuntibus  tantum  suscipiunt  quantum  si- 
tiutit.  Sunt  enim  aquao  istse  ita  sufflcietites ,  ut  et 
parva  et  magna  anioialia ,  quantum  ex  eis  desidera- 
verint ,  bauriant.  Doctrina  quippe  apostolica ,  tam 
salubris ,  taraque  vitalis ,  ut  pro  capaeitate  uleutium 
ncminem  sui  dimiltat  exsortcm  :  quia  sive  parvuli, 
sive  magni ,  sive  inflrmi ,  sive  fortes,  babent  in  ea 
unde  alantur,  unde  aatientur  (Sent.  8). 

(Yers.  12.)  Super  illo$  votatiUa  caHi  imhabUabsmi  : 
de  medio  petrarum  dabunt  vocem  suanu  Sunt  quaedaua 
volatilia  quae  non  babitant  ni>i  super  montes :  et  bo- 
rum  nomine  spiritales  animae  significaniar  9  lere 
libero ,  et  coeli  sereniutc  gaudentes  :  quibus  Umen 
babiutio  et  pastus  in  montibus  est.  Montes  enim  $mnl 
B  propbet»,  montes  apostoli,  roontes  omnes  pranTica- 
tores  veritatis,  et  sublimes  quique  doctores,  a  quibus 
qui  spiritalis  est  non  aberrat ;  sed  in  eis  et  cibum 
sumit  el  rcquiem.  387  Tales  er?o  aves  in  montibis, 
in  quibus  babiiaut ,  iiiveniunt  petras ,  firmamenta 
quscdam  praeceptorum.  Sicut  cnim  una  illa  petra 
Cbrislus  Verbum  Dei  (I  Cor.  x,  4),  sic  mulu  vcrba 
Dei ,  multae  pctrae  :  de  quarum  medio  dant  vocera 
suam,  et  illis  sonaniibus  respondent  et  resultant  pe- 
tro,  cum  dispuUtionibus  consonant  tesiimonia  Scrl* 
pturarum. 

(Yers.  13, 14.)  Rigans  montes  de  superioribus  suis. 
Montes  isti ,  quidquid  de  convallibus  suis  aquarom 
fundunt ,  quidquid  vocum  dc  medio  dant  petrarum, 
desuper  acceperunl,  et  divina  gratia  sunt  rigati,  ot 


bcre  de  fontibus  ,  et  de  rivis  inter  montes  currenti-  C  et  aquis  et  vocibus  abundarent :  quibus  et  sitientes 

bus.  Sed  quia  per  baec  quac  omnibus  nou  sunt,  quae- 

dam  significantur  abseondiu,  quibus  inventis  studia 

spiriulium  gaudeant;  beslias  silvae  genles  intelligi- 

mus;  quoniam  saepe  inveniuntur  in  Scripturis  sanctis 

gentes  indicatae  nomine  besliarum.  Sicut  congregatai 

in  arca  Noe  totius  generis  besfise  (Gen.  vu,  2,  U), 

et  discus  qtiatuor  lineis  in  visione  Petri  apostoli  de- 

missus  de  coelo,  omnium  plenus  animalium  (Act.  x, 

13),  non  aliud  declaratur  quam  universi  generis  bo- 

inines  in  unilate  Ecclesiae  congregandos.  b  De  bis 

crgo  aquis  in  medium  montium  pertranseuntibus,  id 

est,  de  doctrina  apostolica  in  medio  flucnte  propter 

concordiam  communionis  omnis  besiiae  silvgc.  Oinnes 

enim  erant  in  arca,  omnes  in  disco.  Pertranseuntes 


implerent ,  et  audientes  delecurent,  ea  proferentes 
quae  unicuique  secundum  mensuram  capaciutis  sua 
congruercnt.  De  fructu  operum  tuorum  satiabiiur 
terra.  Produeens  fenum  jumentis ,  et  herbam  servituU 
hominum.  Nemo  glorietur  in  operibus  tuis,  qnasi  de 
proprio  habeal  quod  babet,  sed  qui  gloriatur%  in  0o- 
mino  glorietur  (I  Cor.  i,  31);  quia  non  meritorum 
suorum ,  scd  gmtia?  fructus  est  unde  satiatur.  Terra 
igitur  justificata ,  et  supernis  rigationibus  fecundaia. 
producit  [enumjumentis%  el  herbam  servituti  homimam ; 
ut  agri  Dominict  cultoribus  semen  verbi  seminantibus 
nccessaria  prabeantur,  et  qui  Evangelium  annun- 
tiant,  de  Evangelio  vivont.  Perceptores  enim  spirf- 
talium,  debitores  sunt  carnalium,  quae  feni  et  b**rbai 


aulein  *unt  aquae  istae,   quia  omnis  doctrina  qtiae  in  D  nomine  significal.i  sunt.  Nam  quis  umqnam  mililai 


boc  tempore  dispensatur,  transit;  dScente  Apostolo  ; 
Et  scientia  dettruetur ,  et  propheiia  evacuabitur.  Ex 
parte  enim  scimus,  et  ex  parte  prophetamus.  Cum  au- 
tem  venerit  quod  perfectum  est%  quod  ex  parte  est  eva- 
euabitur  (1  Cor.  xm,  8  el  seq.). 
(Ibid.)  Suscipient  onagri  «  siiim  suam.   In  onagris 

*  Conjicimus  fegi  dcbere,  ut  de  aquis.  Non  muta- 
vimns  tamen,  deficientibus  lihris  antiquis. 

^  Hic  locus ,  cujus  obscuritas  editioniim  aucttri- 
uie  di«cuti  non  potuit,  plenae  luci  redditnr,  si  addas 
bic  verbum,  ^i>uii/.  Quod  patet  inspecto  Augusiini 
ipsius  loco,  qui  uUs  est,  serm.  2,  num.  i\  .  l)e  illis 
aquis  inter  meaium  montium  pertranseuntibns',  m  illa 
doctrina  apostolica  fluente  in  medio  proptcr  contor- 


suis  stipendiis?  aut  quis  plantat  vineam  ,  et  de  frueta 
ejus  non  edet  f  vel  quis  pascit  gregem ,  ct  de  lacle  gre- 
gis  non  percipit  (I  Cor.  ix,  7 )  ?  Praebenda  ergo  sunt 
pabula  pracsidentium  scrvituti.  Quoniam  pnedicjlo* 
rcs  verbi ,  et  jumenta  ,  et  servi  sunl  :  ct  qui  suscipit 
justum  in  nomine  jusli ,  mercedem  justi  accipiet.  Qui 

diam  communionis ,  omws  bntia  siivm  bibunt.  Omsm 
enim  erant  in  arcat  omnes  in  disco.  Ex  quibus  facila 
inielligas,  quid  corrigendum  aut  quid  intelligendum 
foret  in  textu  Prospcri  nostri. 

•  In  Augustino  legimus,  et  hic  legendum  vix  doW- 
umus  cum  praepositione,  in  sitim  suam  :  eUi  in  edi- 
tis  nostris  omnibus  desit  praepositio. 


t03  PSALMORUH  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CI!I.  m 

sutcipit  prophetam  in  nomine  prophetoe ,  mercedem  A  celsa  tenere  non  possunt,  liabent  huroilitatis  suse 


propketa  accipit ;  et  qui  dederit  calicem  aquce  frigidce 
uni  ex  his  minimis,  tantum  in  nomine  ditcipuli  ,  amen 
dico  vobit ,  non  perdel  mercedem  tuam  (  hhatth.  x, 
4l,etc). 

(Vers.  45.)  Vt  educat  panem  de  terra,  et  vinum  lce- 

Hfuet  cor  hominis.  Terra  fenum  producil,  ut  pancm 

de  lerra  producat :  plebes  scilicel  suictae  pie  servien- 

tibus  sibi  serviunl;  et  pra?bentes  carnalia,  accipiunt 

spiritaliaa  pradicatoribus  verbi  Dei  (I  Cor.  11,  H), 

«|ni  esl  panis  qui  de  coelo  desccndit  ( Joan.  vi,  41;  : 

per  quos  adhuc  in  lerru  ambulanles ,  el  lerrenum 

corpus  poriautes,  propter  quod  et  ipsi  terra  dicuntiir, 

ealix  prxclarus  et  inebrians   ministratur  (  Ptalm. 

xxu,  5) :  ut  bibenles  sancii  Spiritus  laeiiiia  replean- 


refttgium;  ac  liccl  sint  minutis  quibusdam  peccatk 
bispidi  et  spinosi  (quod  signiflcatum  est  hericiorum 
noniine),  tamen  et  ipsi  suscipiunmr  a  pelra,  quae  sive 
in  montibus ,  sive  in  mari,  sive  in  convallibus,  om- 
nium  est  ubique  prsesidium. 

(Vers.  49.)  Fecit  lunam  in  tempore.  Fundavit  Do- 
ininus  Ecclcsiam  ,  quae  per  temporalia  transit  ad 
aeterna ;  et  quamvis  ad  claritatem  destinala  sit  per- 
petem,  mntationibus  lamen  ,  dum  hic  degit,  obnoxia 
esl.  Sol  cognovit  occatum  tuum.  Cliristus  agnovitpas- 
siouero  suam.  Occasus  Cliristi ,  passio  Chrieli  est. 
Sed  numquid  sol  sic  occidit,  ut  non  oriatur?  Num* 
quid  qui  dormit,  non  adjiciet  ut  resurgat  (Ptal.  xl,  9)? 
Qtiid  est  autem  :  Agnovit  occatum  suum  (hai.  liii,  7) , 


tnr.  Vt  exhilaretur  facies  in  oleo.  Gralia  qu;i  dam,  B  nisi,  placuit  ci  ut  moreretur?  Volunlate  enim  susce- 


qtue  est  hominum  ad  bomincs ,  pracripua  ad  conci- 
liandom  sancium  amorem  ,  oleum  dicilur;  in  niiore 
diiino,  quo  totum  ungitur  corpus  Christi,  qui  prin- 
tipililer  unctus  ,  et  funs  biijus  est  olei.  Et  panis  cor 
kmim  confirmat.  Manifestavit  dc  quo  pane  lo- 
queretur.  Panis  cnim  388  visibiiis  venfrem  satiat, 
stomacbumqoe  confirmat.  Iste  antcm  cibus,  cordis 
estetaniroae  fortitudo,  de  quo  ipse  Dominus  di- 
cii :  Ego  sum  panis  vivus,  qui  de  ccelo  detcendi  (Joan. 
'*Ut). 

(Vers.  46.)  Saturabuntur  ligna  campi.  De  isla  gra- 
lia  saiurabunlur  ligna  campi,  id  est,  plebes  Judaeo- 
ron.  Et  cedri  Libani,  quas  ptantatti.  Satiabuntur  hac 
gntit  oon  solum  humiles  liujus  mundi ,  scd  ctiam 


pit  crncem  et  mortem ;  et  sicut  aliena  sunl  ab  ejus 
nolitia  quae  ipsi  non  placent ,  ita  ea  quae  volunlati 
ipsius  congruunl  novit  atque  cognoscit. 

(Vcrs.  20,  21.)  Posuitti  tenebras,  et  facta  est  nox. 
Ctnn  passus  esset  Dominus,  conturbata  stint  tcnebris 
formidinis  corda  aposlulorum  :  cl  quaedam  illic  nox 
facla  est,  ciAn  occisus  est  389  Qul  Redemptor  om- 
nium  videbalur.  Ibi  pertransibunt  omnes  bestia  sHva*. 
Catuli  leonnm  rugientes  ut  rapiant,  qucerentcs  a  Do- 
mino  escam  sibi.  In  hac  nocte  desperationis,  et  in  iiis 
tenebris  ignoranthc  insidiabantur  bestiae  silva»,  id  esi. 
maligni  spiriius;  et  catuli  lconum,  boc  est,  saeviores 
quique  darmonum  ,  furentes  ad  rapiendos  in  escam 
suam  ,  quos  in  tenebris  infldclitatis  invenerint.  Qui- 


nobiles  atque  sublimes ;  qui  propter  excellentiam  C  bus  tamen  nihil  •  noxie  iuferrc  possunt,  nisi  Dein 


soam  dicuntur  cedri  :  scd  quas  ptantavit  Dominus, 
qn  etiam  de  divitibus  et  illustribus,  mtiltos  justi- 
fimit. 

(Vers.  17.)  Illic  passeres  nidificabunt :  fulicai  domus 
iutst  eorum.  In  istis  cedris  Libani,  quas  gratia  Dci 
Ptatat  el  satiat ,  nidiflcabunt  passeres  :  bi  scilicet 
<pri  elegeront  bumiliiaiem,  ct  reliciis  quoc  hubebant, 
«trenditis  ,  nihil  sibi  in  hoc  sxculo  rcservarunt ; 
MddivitomChristianorum  domibus  agrisque  suscepti, 
*eeessariis  solatiis  adjuvnntur.  Qui  tamen,  licct  in 
cedromm  aliitndine  requiescanl ,  non  ipsis  cedris 
dunbus  utnntur ;  sed  (ulicce  domus  dux  ett  eorum. 
Domus  auiem  fulicae,  quae  marina  est  avis,  non  est 
in  lerrae  foraminibus ,  neque  in  ramis  arbori^m  ;  sed 


permiseril :  et  ideo  ab  ipso  petnnt  rapiendi  potestn- 
tem,cujus  judicio  homo  inimicis  suis  aut  castiganJus 
traditur,  aut  probandus. 

(Vcrs.  22.)  Ortut  est  sol,  et  congregati  sunt :  et  in 
cubilibus  suis  b  cotlocabuntur.  Ortus  est  sol,  qnia  oc- 
cidit  sol :  id  est,  ChrUtus  mortuus  snrrexit,  et  uni- 
versum  mundnm  claritalis  snae  manifeslutione  im- 
plevit :  et  quamvis  in  cordibus  infldelium  tenebrac 
perseverent,  Eeclesia  tamen  toio  orbe  terrarum,  cui 
sol  esl  ortus,  in  luminc  est.  Lnde  illi  spiritus,  qui  ad 
persequendos  Cbrislianos  impiorum  animos  incitant, 
in  tania  luce  tibique  receptae  veritatis  saevire  non 
audcnt,  in  sua  cubilia  congrcgaii,  intra  infidelium 
cord;i  cobibenlur. 


in  petra,  quas  aquis  sit  circumdata.  Petra  vcro  inleU  ^      (Vcrs.  23.)  Exivit  homo  ad  opus  suumy  et  ad  ope- 

ligiiur  Chrisius  (I  Cor.  x,  4),  qui  cxempium  patien- 

tispraehuil  humilibtis  et  pnsseribus  :  quorum  ipse 

est  forliludo ,  ut  circumfremcntibus  fluctibus  uon 

moveantur;  et  si  quid  in  cedris  Libani  oflenderii, 

Ailicx  dotnum  sequantur. 

(Vers.  48.)  Montes  altissimi  cervis,  petra  refugium 
kericiis.  Cervi  sunt  magni  et  praecipui  spiritales,  qui 
mandatornm  Dei  sublimissima  quacque  seclantur,  ct 
io  oiontibus  habitant  Scripturarum.  Sed  et  qui  ex- 


•  Logd.,  nihil  noxa.  Duac.  et  Colon.9  nihil  noxia. 
Lovan..fiiAi/  noxie. 

»>  Ediliones  omnes  pro  varia  lectione  assignant  in 
margine,  cubabunt :  quae  vox  habctur  in  Augustini 


rationem  suam  vsque  ad  vesperam.  Quia  modo  in  pace 
Ecclesiae  bomo  Dci,  justiiiae  Dei  serviens,  libere 
agit,  el  ad  profiitura  sibi  opera  securus  egreditur 
us(|iie  ad  vcspernm.  In  flne  enim  mundi  erit  quse- 
dam  contcncbratio  persecuiionis  c  externae. 

(Vcrs.  2i.)  Quam  magnificata  sunt  opera  tua,  Do> 
minel  Omnia  in  sapientia  fecitti.  Admiralio  ba?c,  qua 
magniflcentia  stupetur  operum  divinorum,ad  utram- 
que  conditionem  pertinet,  id  csi,  et  mundi  hujus,  et 

enarratione  hoc  loco  serm.  3,  nttm.  23  et  21. 

0  Sic  Lugd.  editio.  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  ex- 
terna;  forte  pro  extremw  aut  extrema. 


193  S.  PROSPEIU 

Ecclesise.  Quia  temporalium  pnlchriludo  gloriam  A 
significat  acternorum,  ei  per  visibilia,  ea  quae  non 
apparent  intellecta  conspiciunlur  (Rom.  i,  20;  Heb. 
I, 10;  et  n,  10;  Coloss.  i).  Omnia  autem  in  sopientia 
fecisliy  id  eat,  in  Christo  facia  sunt,  qui  est  Dei  vir- 
tus  et  Dei  aapieulia.  Repleta  est  terra  creatura  tia. 
Late  oculia  apparet,  et  muliipliciter  spectabilis  est 
pulchritudo  mundana,  quae  sapientiam  et  viriutem 
sui  teslatur  auctoris.  Sed  iliam  magis  creaturam  de- 
bemus  attendere,  de  qua  dicit  Apostolus,  Si  qua 
igitur  in  Chritlo  nova  creatura,  vetera  transieruntf  ecce 
facta  sunt  "  nova  (11  Cor.  v,  17).  Venit  enim  qui  re- 
novaret  opus  suum,  qui  conflarel  argenium  suum, 
qui  formaret  monetam  suam.  Et  videmus  plenam 
terram  Christianis  in  eum  credeutibus,  et  ad  spem 
novi  saeculi,  relicta  praeterita  vanitate,  curreniibus.  B 

390  (Vers.  25,  26.)  Hoc  mare  magnum,  et  spa- 
tiosum ;  illic  repentiaf  quorum  non  e$t  numerus.  Licet 
ad  novum  sacculum  nova  creatura  pertineat,  in  hac 
tameu  vita  peregrinatur,  et  non  poiest  ad  patriam 
suam,  nisi  per  lioc  magnum  et  inquietum  marc  inler 
pericula  navigare  :  insidiante  innumerabilium  re- 
pentiumdolo,noc  est  multarum  tentatioiihm  incursu : 
a  quibus  cavendum  est,  ne  dum  repunt,  subrepant; 
et  non  recedendum  a  liguo  crucis,  in  quo  boc  sae- 
vum  rnare  sub  Glirisii  gubernaculis  transeatur.  Aro- 
matia  pusitla  et  magna ;  iltic  naves  commeabunt.  In 
hoc  mari  sunt  infldeles;  et  inter  aquas  amaras  ste- 
rilesque  versantur  pusilli  et  magui,  id  est,  et  infirmi, 
et  primates  isiius  saeculi :  qui  licet  Christianae  reli- 
gioni  adversentur,  tamen  inter  ipsos  tutos  est  nos-  C 
trarum  navium  commeatus ;  hoc  est,  inter  procellas 
et  flucius  maris,  gubernante  Gbristo,  Ecdesiarum 
tutus  est  cursus.  Draco  iste  quem  fomatti  ad  illudeu- 
dum  ei. 

ki  mari  isto  magno,  ubi  sunt  repeniia,  quorum 
non  est  numerus,  ubi  animalia  pusilla  et  magna,  ubi 
eiiam  nostrarum  navium  commeatus;  ibi  est  et 
draco,  qui  de  summis  in  ima  dejectus  judicio  Dei, 
ad  hoc  ex  angelo  diabolus  factus  esi,  ut  malitiae  et 
nequitiae  ipsius  a  sanctis  illuderetur.  Qui  etsi  inde- 
sinenter  habet  nocendi  cupiditaiem,  uemini  tamen 
plus  tentationum  fotest  inferre  quam  sinitur. 

(Vers.  27,  28,  29.)  Omnia  a  te  cxspectant,  Domine, 
ut  des  illis  cibum  in  tempore  opportuno.  Dante  /e,  illi 
coiligent.  Universis  repentibus,  cunctis  animalibus,  D 
atque  ipsi  dracoui  non  suppetit  cibus,  nisi  quem  Do- 
miuus  dederit.  Quamvis  enim  draco  semper  sit  cupi- 
dus  ad  vorandum ,  vorare  tainen  uon  potest,  nisi 
quod  Deus  justus  ciborum  oYnnium  dislributor  esui 
cjus  addixerit.  Est  autem  esca  ipsius  terra  (Gencs. 
iii,  U).  Non  igiiur  edendus  dabitur,  qui  lerra  non 
fuerit,  hoc  est,  qui  non  se  terrcnis  cupidilatibus 
actibusque  dediderit.  Aperiente  te  manum  tuamf  uni- 

*  Hic  recentiores  editiones  addiderunt  vocem 
omnia  quae  abest  a  quatuor  veteribus ,  et  quam  aliesse 
solere  a  mss.  notatum  legimus  in  Augusiinohic  loci, 
et  supra  jam  non  semel  omitti  observavimus. 

b  Forte,  in  ipsa;  scilicet  lcrra,  ut  bona  sit.  Quod 


AQUITANI  296 

versa  replebuntur  bonilate.  Avertenie  autem  te  factem 
tuamf  turbabuntur.  Aperlio  manus  Dei  revelatio  est 
Christi.  Manus  enim  Domini  Chrislus  esl.  Et  bra- 
chium  bomini  cui  revelatum  est  (Isai.  liii,  !)?  Quod 
cui  revelaliir,  illi  aperitur;  et  cui  aperitur,  bonitste 
impletur.  Utquc  hanc  bonitatem  desuper  accepisse 
se  noverit,  nonnumquam  Dominus  avertit  faciem 
suam  :  et  qui  videbaiur  plenus  bonilate,  turbatur; 
ut  per  subiiam  391  iuopiam  intelligai,  iliam  boui 
abundantiam  non  sibi  fuisse  de  proprio.  Auferea  spi- 
ritus  eorumf  et  deficient;  et  in  putverem  suum  rever- 
tenlur. 

Qui  in  se  gloriabantur,  docentur  detumeacere: 
aufertur  ab  eis  spiritus  superbiae,  ut  convertantur 
in  pulverem  suum,  agnoscentes  quod  terrae  sini,  et 
pceniientes  quod  superbierint,  ut  rursus  bonitate  re* 
pleaniur. 

(Vers.  30.)  Emilte  Spiritum  tuumf  et  creabunturf 
et  renovabis  faciem  terrce.  Ipsius  enim  tumus  figmeu» 
tumf  dicil  Apostolus,  creati  in  operibus  bonisf  qucc 
presparavit  Deusf  ut  in  Utis  ambulemus  (Ephes.  n,  10). 
A  Spiritu  Dei  accepfmus  gratiam,  ut  justitiae  viva- 
mus.  Deus  enim  justificat  impium,  et  rcnovat  facieni 
lerrae,  condens  in  tolo  mimdo  novam  creaturam  per 
spiritum  gratiae,  ut  deposito  vclere  bomine,  in  uovi- 
laie  vitae  ainbulemus. 

(Vers.  31.)  Sil  gloria  Domini  in  ceternum  :  latabi- 
tur  Dominus  in  operibus  suis.  Deo  ergo  sit  gloria, 
Deus  Itetetur  in  operibus  suis.  Quia  si  quid  laudan- 
dum,  si  quid  laetandum  ab  bomine  agitur,  opus  Det 
esi,  et  munus  gratiae  ejus,  qui  aufert  spiritum  su- 
perbum,  el  dat  Spiritum  sanctum. 

(Vers.  32.)  Qui  aspicit  terramf  et  fadt  eam  tremerez 
qui  tangit  montesf  et  fumigabunt.  Haec  opera  Dei  coo~ 
vertenlis  aversos,  ut  aspiciat  ad  lerram  praefidentenm 
sHri,  ae  de  suis  viribus  praesumentem,  el  faciat  eaim 
tremere,  et  hanc  sibi  esse  causam  tremoris  agnoscat^ 
quia  Deus  b  in  ipso  operatur  ut  bona  sil,  quo  10 
avertente  defecerai.  Eodem  autem  opere  tanguntur 
et  montes,  id  est,  sublimiores  quidam,  et  potenlio— 
res  bujus  saeculi  :  et  (umigabunt,  id  est,  dabunt  De9 
eonfessionem,  et  preces  ipsorum  ad  Deuin,  qui  illutfli 
letigit,  quasi  fumus  ascendit. 

(Vers.  33.)  Cantabo  Domino  in  vita  mea;  psallawm 
Deo  meof  quamdiu  sum.  Omnia,  inquit,  ad  laudeflOH 
Dei  referam,  et  Dominum  in  omnibus  operlbus  mstm. 
sine  fine  laudabo. 

(Vers.  34.)  Suavis  sit  ei  disputatio  mea;  ego  emtewm 
jncundubor  in  Domino.  Suavis  esl  Domiuo  dispttta mi 
illius  qui  per  humilem  confessionem  se  indi^sai 
scienti  Deo,  et  cui  se  indicat  nescienti  Deus.  De  1»  -* 
autero  tatt  disputatione  oritur  delectatio  :  quia  e^cmm 
fessio  non  in  se  gloriantis,  in  agnitionem  Dei  fMP0 
ficit. 

si  de  nomine  itfa  terra  notato  primo  sensu  eiposmi 
deberel,  diiisSet  cene,  in  ipso  operatur  ul  bonus  sf*- 
Editiones  nostrae  ad  hoc  dubium  solvendum  vihiM 
couferunt. 


tyj  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXrOSITIO.  PS\L.  CIV.  m 

(Vers.  35.)  Deficient  peccalorei  a  terraf  et  inju$tif  A      ( Yers.  7.)  lp$e  Domnut  Deut  noster,  m  omni  terra 
ita  ui  non  $int.  Iracundiae  et  odii  videtur  esse  vox 
ista :  sed  est  prsecipuae  charitatis.  Hoc  enim  ait  quod 


et  supra,  ut  auferatur  spiritus  superborum,  ct  defi- 
ciant :  et  mittalur  in  ilios  Spiritus  392  Dei,  ut  fiat 
nova  crealura,  deficienle  maliiia,  non  pereunte  sub- 
itantia.  Qui  enim,  cum  esset  impiusjustificatusest, 
aon  erit  impius,  sed  eril  justus.  Benedic,  anima  mea9 
Dominum.  Bencdicat  anima  fldclis  in  omnibus  Deo, 
et  qm  gloriatur,  in  Domino  glorietur  (I  Cor.  i,  31). 
PSALMUS  CIV. 

Priiwiw  hic  pealmus  prmnotatur  Hillelcia,  quod  e$tf 
*  Laudale  Dominum  :  ideo  a  laude  cocpit. 
(Vers.  1.)  Cou/ilemini  Dominof  et  invocate  nomcn 
tju.  Laudate,  inquil,  Dominum^  et  invocate;  seiu- 


judnia  eju$.  Manifestavit  quod  hi  cssent  fllii  Abra- 
ham,  qui  essent  filii  promissionis  (Rom.  ix,  8),  di- 
cendo,  In  omni  terra  judicia  ejut  :  quia  in  tolu 
mundo  fuerant  lilii  Abrahop,  quos  nunc  sermo  pro- 
pheticus  cohortatur  ut  memiuerint  mirnbilium  Dei. 
( Vers.  811.)  Memor  fuit  in  usculum  tetlamenti  $u'tf 
verbi  quod  mandavU  in  mille  generaliones  ;  quod  ditpo- 
tuit  Abraham,  et  juramenti  tui  ad  haac.  Et  statuit 
illud  Jacob  in  praceptum,  et  hracl  in  tetiamentum 
m:ernumfdicen$%  Tlbi  dabo  terram  Chanaan,  (unicutum 
h<rreditati$  vestrm.  Per  ea  quae  transierunt,  signifi- 
cantur  ea  quoc  manebunt;  et  per  imagincm  veteris 
tcstainenti ,  confirmaia  c>t  promissio  hseredilaiis 
scternae,  per  verbum  quod  mandavit  Deu$  in  mille 


per  enim  invocalionem  debet  pracire  laudatio,  quas  B  gcneratione$f  hoc  cst,  in  omnes.  Nam  ut  nihil  vacui 


bic  dicta  confessio  est.  Annuntiate  in  gentlbut  opera 
eju.  Evangelislis  hoc  diciiur  in  propheia,  ut  uni- 
verso  muudo  Christus  annunticlur. 

(Vers.  2,  3,  4.)  Cantate  ei$  et  psallite  ei.  Hoc  est, 

rerbo  et  opere  praedicale  :  quoniam  ore  canitur, 

manibus  autem  psallitur.  Narrate  omnia  mirabilia 

ej$u.  Laudamini  in  nomine  $ancto  eju$.  Opera,  inquit, 

Dei  confltendo  narrate  :  et  in  operibus  vcstris  sic 

estoie  laudabiles,  ut  Deus  laudciur  in  vobis.  Lmtetur 

cor  qumrentium  Dominunu  Quazrite  Dominumf  et  con- 

firwnamini. 

Dominum  quxrens,  gaudium  quxrit  :  sic  ergo 
«joseratur,  ut  non  de  se,  sed  de  Deo  gaudeat  et  con~ 
forteiur.  Accedendo  enim  ad  Dominuin,  et  illumi- 


prelermilteret,  eum  numcrum  posuitgcncrationum, 
quem  constat  nec  ab  ipso  Adam  usque  ad  flnem 
niundi  posse  compleri,  doncc  omnes  generationes 
flniantur,  «juae  ex  abundanti  miilenario  numero  com- 
•^reuensae  sunl.  Verbum  mand;ti  permanet :  id  est, 
verbum  fidei ,  cui  promissa  est  haereditas  aeterna. 
Quodenim  ait,  Tibi  daboterram  Chanaan,  non  man- 
datum  est,  sed  promissum  :  mnndatum  autem  est, 
ut  justus  ez  fide  vivat  (Habac.  h,  4),  cui  pairia 
a*terna  promittiiur  noroiue  cujusdam  terrae,  cujus 
dum  non  est  perpetua  possessio,  certum  est  quia  aliu 
significatur. 

(Vers.  12-15.)  Cume$$enl  numero  brevi,  paucissimi, 
et  incolm  in  eaf  id  est,  in  terra  Chanaan,  transierunt 


nabitur  ignorantia,    et  corroborabilur  iufirmilas ;  C  de  gente  in  gentem,  de  regno  in  populum  alterum.  Non 


data  sibi  et  intelligentia  qna  videat,  et  cbaritate 

v  qoa  ferveat  (Sent.  9).  Qumrite  (aeiem  ejus  $emper. 

Facies  pro  praeseuiia  ponitur,  sicut  facies  veuti 

(PseU.  xvu,  43),  et  facies  ignis  (P$at.  lxvii,  3).  Prae- 

sentta  ergo  Dei  seuiper  quaerenda  est  :  et  pcrseve- 

T*nti  studio  agendum  ut  qui  praesenlem  se  iribuit , 

non  recedat.  Uoc  autem  in  ista  vita  fides  quaerit, 

spes  invenit,  charitas  vero  obtinet  in  vita  aeternn, 

ubi  amor  verae  praesentiae  nec  minuilur,  ncc  finilur. 

(Vers.  5,  6.)  Mementoie  mirabilium  eju$  qum  fecitf 

ftodigia  eju$  el  judicia  orit  ejus.  Semen  Abraham 

«nri  ejut,  /i/ti  Jacob  elecli  ejus.  Quia  muliuin  cst 

paucisque  possibile  est,  secundum  id  semper  Deum 

qnxrere,  quod   ipse  de  se  ait,  Ego  sum  qui  sum 


retiquit  hominem  noeere  ittis%  et  corripuit  pro  eis  reges. 
Nolite  tangere  chrislos  meosf  et  in  prophelis  meis  no- 
lile  *  malignare.  Quando,  inquil,  in  terra  Chanaan 
habitaverunt  paires  Ahraham,  et  Isaac,  el  Jacob, 
peregiiui  eranl  iliic,  prius  quam  illam  ncciperent  in 
hsrrediiaiem  :  el  cum  esseni  pauci$$imi,  transierunt  de 
gente  in  gentem  sine  noxa.  Non  enim  permisii  Deus 
ut  quisquam  illis  noceret :  ita  ut  ipsa  proiectio  Dei 
dicere  d  viderctur,  Notite  tangere  chri$to$  meot ,  et 
csctera.  394  Qliae  ▼crba  etsi  non  sunt  in  historia, 
fuerunl  tamen  in  ipso  rerum  eflTeciu  :  ciim  diviuiius 
hoc  ageretur  in  cordibus  alienigcnarum ,  ut  electi 
Dei  essent  illaesi.  Qui  ideo  jam  tunc  clirisii  dicti 
sunt,  cum  adhuc  in  usu  chrisma  non  esset :  quia  et 


(Exod.  iii,  14);  secundum  id  saltem  a  parvulis  est  D  ipsi  in  ea  vivebant  flde  qu.np  erat  novissimis  lempo- 


qosreudus,  quod  ipse  ait,  Ego  sum  Deus  Abraham, 
et  Deut  l$aaef  ei  Deu$  Jacnb,  hoc  mihi  nomen  est  in 
ttermtm  (lbid.f  15).  Mementote  ergo  mirabitium  ejut 
qum  \ec\tf  qui  393  *emen  estis  Abrahae ;  et  fllii  ejus 
Jacob  quem  elegit  Deus.  Ut  si  altius  Deum  non  po- 
testis  desiderare,  vel  secundum  ea  quse  cum  patri- 
bos  vestris  operaius  est,  praesentiam  ipsius  expe- 
fctis. 

•  Seo  potius,  ut  apud  Augustinum  hic  loci,  Lau- 
daU  Deum. 

•  Editio  Lugdun.,  qua  serviat. 

•  Edili  nostri  ad  unum  omnes  habent,  malignare  : 
pro  quo  in  Augustini  enarralione,  ut  in  Vulgata  nostra, 

Patrol.  LI. 


rihus  revelanda.  Ab  iuitio  enim  omnibus  sanciis  non 
nisi  in  Christo,  juslificatio  fuil. 

(Vers.  16,  17.)  Et  vocavit  (amem  tuper  terram,  et 
omne  /irmamentum  panis  contrivit.  Misit  ante  eos  vt- 
rumf  in  tervum  venumdaiut  est  Jouph.  Per  hanc 
disposiiioncm  factum  est  ut  transirent  de  gente  in 
gentem,  e  de  regno  in  populum  alterum.  Quod  autem 
vocavit  ramem ,  non  sic  accipiendum  qnasi  famcs 

legilur,  matignari. 

d  Ediii  veu»res,  dicere  videtur.  Posleriorcs,  videre 
tur;  ncc  male  emendatum. 

e  ha  Lugdun.  et  Lovan.  edili,  ut  supra  legiiur. 
Duac.  et  Colon.,  et  regno.  Posteriores,  el  de  regno* 

10 


K»  S.  PROSPERI 

•Hqua  persona  sit,  vel  res  substantialis  et  vivens,  A 
quac  impcrio  vocantis  acta  sit,  cum  fames  nibil  aliud 
s;t  quam  ex  inedia  contracta  pernicies :  sed  vocata 
tlictum  est,  pro  facta.  Voeal  enim  Deus  qum  non  suntf 
tamquam  qum  tint  (Rom.  iv,  17);  quae  non  ideo  vo- 
cata  sunt  quia  erant,  sed  ideo  *  erunt  quia  vocaia 
sunt :  id  est,  eiistere  jusna  sunt  per  eum  qui  fecit 
quee  fulura  tunt  (/««.  xlv,  ii,  tec.  LXX).  In  eo  vero 
quod  mitit  ante  eot  virum,  in  servum  venumdatus  est 
Joseph,  diligem  inspectio  necessaria  est,  qua  videa- 
roos  quomodo  matis  operibus  hominom  bene  utator : 
cum  bomines  bona  opera  Dei  ad  instromentum  ma- 
lrtiae  sux  tratisferant. 

(Yers.  18, 19.)  Humiliaverunt  In  comptdibut  pedes 
ejus  :  [errum  pertransivit  animam  efus;  Donee  veniret 
verbum  eju$teioquium  Domini  infammavit  eum.  Cora-  B 
pedts  quidem  Joseph  accepisse  non  legimus,  sed 
dubitandum  non  est  de  eo,  quod  licet  bisloria  prae- 
termiserit,  tamen  proptreta  non  tacuit.  In  ferro  au- 
tein,  quod  pertran>iisse  animam  ejus  dixit,  tribula- 
tionem  durae  necessitatis  debemus  accipere.  Quae  tri- 
bulatto  tsm  diu  mansit,  donec  implerentur  somnia, 
qua?  verbo  ipsius  fuerant  interpretata,  et  per  quae 
commcndatus  est  regi,  ut  etiam  ipsi  futura  praedica- 
ret  (Gen.  xli,  25,  etc.).  Ne  quis  autem  baec  homini 
tribueret,  uon  gratias  Dei,  congruenter  adjectum 
est,  eloyulum  Domhti  inftammatit  eum;  ut  etiam  ipse 
intclligatur  sancto  Spiritu  b  feruisse. 

(Yers.  20.)  Mitit  rex  et  tolvii  eumf  princept  popu- 
torumf  et  dimisit  eum.  lpse  e*t  rex,  qui  princeps  popu- 
iorum  :  sotoit  eoro  compedilom,  dimisit  inclusum.      C 

(Yers.  21,  22.)  Constituit  eum  dominum  domus  $umf 
et  principcm  omnis  posteuionit  $um ;  ut  erudirel  prin- 
cipes  ejut  ticut  semetipsum,  et  teniores  ejut  prudentiam 
doceret.  395  N°  D0C  quidcm  in  illa  sublituitatc 
Josepli  historia  refert,  quod  /Egyptios  senes  sapientia 
imbuerit  spiritali.  Sed  qui  fleri  posset  ul  vir  Inntus, 
unius  veri  Dei  cultor,  alendis  tantummodo  JJgyptio- 
rum  corporibus,  et  solis  lerrenis  rebus  prospiciendis 
essct  intentus ,  non  autem  curaret  ut  eorum  qttos 
liibebat  subditos  etiam  animos  erudirel? 

( Vers.  23.)  Et  iniravit  hrael  in  ASgyptum,  et  Jacob 
arcola  fuit  in  terra  Cham.  Quod  est  Israel ,  lioc  est 
Jacobjelquod  est  ittgyptus,  hoc  terra  Cham.  De 
semine  enim  Cham  filii  Noe  exorta  est  gens  jfigyptio- 
rum,  apud  quos  peregrinati  sont  Israelitae.  Si  autem  D 
quaeritur  quomodo  de  regno  in  populum  alterum 
transiisse  dicantur,  cum  terram  Cbanaan  necdum  in 
rrgntim  accepissent;  potest  per  anticipationem,  id 
est,  proiepsim,  sic  dictum  accipi,  ut  quod  futurum 
erat,  quasi  factum  dictum  sit. 

(Yers.  24.)  Et  auxit  poputum  suum  vehcmenter,  et 

•  Duac.  et  Colon.  editiones,  crant.  Lngdun.  et  Lo- 
van.,*rimf. 

b  Ltigduu.  et  Lovan.  legunt  feruisu.  Duac.  et  Co- 
lon,  [erbuitte.  Prius  a  feruo,  feruis  derivatum  notant 
gramrnatici.  Unde  apud  Terent.  in  Adelpb.  Sperabam 
jam  deferuitte  adoletcentiam. 

«  Lugdun.,  Lovan.  et  Duac,  in  quem.  Colon.  cum 
postcriotibus,  et  quem.  Apud  Augostinurn.  wrm  eie- 


AQUITANl  300 

(irmavit  eum  sttper  inimicos  ejut.  Qood  breviter  prae- 
missum  est,  Firmavit  populum  suum  soper  iiimieos 
ejus,  tamquam  quaereremos  quomodo  factum  sit, 
incipit  dicere,  donec  id  etiam  narrando  determinet. 

(Yers.  25.)  Et  contertit  cor  eorumf  ut  oditsent  po- 
pulum  $uumf  ut  dolum  facerent  in  servot  ejus.  Cor 
jEgyptiorum  non  Deus  depravavit  a  recto ;  sed  cum 
sponte  mali  essent,  et  tales  ut  possenl  invidere  feli- 
cibtis,  in  odium  illos  Hebraeorum  convertit  benefl- 
centia  sua,  qua  populum  suum  multiplicabat.  Bene- 
facieudo  autem  suis,  jfigypiios  ad  eorum  iuimiciiias 
incitavit ;  uon  ipsos  malos  faciendo,  sed  istis  bona 
quae  malos  orerent  largiendo. 

( Yers.  26,  27.)  Misit  Moyten  tnvum  $uumf  et  JLa- 
ronf  •  et  quem  elegitiptum.  Potuit  in  eis  terba  tigno- 
rum  $uorumf  et  prodigiorum  in  terra  Ckam.  Multa 
sine  ullis  verbis  facta  sunt,  vel  virga,  vel  mano  ei« 
tenta,  vel  favilla  in  coelum  missa.  Sed  quia  illa  ipsa 
d  sine  verbo  facta  suot,  non  erant  abuiiqoibus  signifi- 
cationibus  vacua,  sicut  verba  quas  loquitur  :  ideo 
etiam  ipsa  dicta  sunt  verba,  non  vocum  et  sonoruni, 
sed  signorum  et  prodigiorom. 

(Yers.  2S.)  Mitit  tenebrat,  et  obscuravit;  et  non 
exacerbavcrunt  sermones  ejut.  Id  est,  Moysen  et  Aaron 
iEgyplii,  qoamvis  essent  dorissimi,  patienter  lule- 
riint,  donec  omnia  quae  Deus  facere  disposuerat 
complcrentur. 

(Yers.  29, 30.)  Conwlif  aquat  eorumin  tanguinem, 
et  occidil  pitcet  eorum.  396  Dttlit  l*r*a  eorum  ranas 
in  penetralibut  regum  iptorum.  Hyperbolicos  dictom 
csl,  tamqoam  ipsam  terram  eorom  convertisset  in 
ranas. 

( Yers.  Zi.)Dixitf  et  venit  cmnomyiaf  et  cyniphes  im 
omnibus  finibus  eorum.  Si  quaeritur  quando  diierit, 
in  verbo  ejus  erat  anieiuam  fleret;  et  sine  tempore 
ibi  erat,  quo  tcmpore  fieret. 

(Yers.  32,  33.)  Potuit  pluvias  eorum  grandinem, 
ignem  comburentem  in  terra  iptorum.  Et  percustit  ti- 
neat  eorumf  et  ficulneas  eorumf  et  contrivit  lignum 
finium  eorum.  Hoc  vi  grandinis  et  fuiminibus  factum 
est.  Unde  et  ignem  dixerunt  comburentem. 

(Yers.  34.)  Dixitf  et  venit  locusta  et  bruchusf  cujus 
non  erat  numerut.  Una  plaga  est  locusiae  et  brucbi; 
quoniam  altera  est  parens,  altera  felus. 

(Yers.  35.)  Et  comedit  omne  fenum  terrm  eormm. 
Etiam  fenum  frucius  est,  sicot  loqui  Scriptura  con- 
suevit,  quae  eti.im  segetes  frogum  fenum  appellat. 

(Yers.  36.)  Et  percustit  omnem  primogenitmm  in 
terra  eorum,  primitias  omnis  laboris  eorum.  Haec  plaga 
novissima  est,  excepia  morte  in  mari  Robro.  Que 
plaga?  cum  siut  decem,  nec  omnes  commemorat» 
sont,  ncc  eodem  ordine  qttoin  Moyse  legontur.  Libera 

git,  sine  m,  vel  et. 

d  Locus  bic  paucarum  vocum  additione  fleret  cla- 
rior.  Cui  rei  prxstandae  cum  non  juvarent  editi  nostri, 
deficerentque  nos  mss.,  ipsum  Angustini  locura  de 
verbo  ad  verbum  placet  transcribere.  Sed  quia  ittm 
ipta  quce  facta  tunt  non  erant  aticujus  $ignif 
inania,  sicut  et  verba  qum  loquimurf  %deo%  etc. 


301  PSALMORIM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CY. 

est  enim   prophetica  laudatio  a  lege  narrationis  A  PSALMUSCV. 


501 


historicae. 

(Vers.  37.)  Et  eduxit  eo$  in  argento  $i  auro.  Dolus 
quldem  quo  jfigyptii  decepli  sunt  ut  argentum  et 
aurum  Hebraeis  discedentibus  darent  (Exod.  xl,  35), 
non  ad  prseceptom,  nec  ad  inspirationem  Dei  refe- 
rendus  est;  sed  ad  promissionem  tantum,  qua  carna- 
Kes  qooque  hac  decipi  cupiditaie  pateretur.  Yerumta- 
nien  habeat  aliquid  fraus  isla  justitiae,  quae  ab  iniqtiis 
hoc  qaodammodo  abstulit,  quod  pro  mercede  multo- 
rum  operum  debebatur.  Et  non  est  in  tribubus  eorum 
infirmus.  Etiam  hoc  magnum  beneficium  Dei  fuit,  ut 
in  illa  profectioue  nullus  esset  infirmui,  corpore  sci* 
licet,  non  aniino. 

(Yers.  38.)  Latata  est  JSgyptus  in  profectione 


HALLELUU. 

(Yers.  \.)  Confitemini  Domino,  quoniam  bonus,  guth 
niam  in  sasculum  misericordia  ejus.  Duo  isti  psalmi 
civet  cv  iia  inter  se  conjuncti  sunt,  utin  uuo  eorum 
qui  praeccdil,  commendetur  populus  Dei  in  elettis 
ejus,  de  quibus  nulla  querela  est,  et  in  quibus  bene» 
placitum  est  Domino  (I  Cor.  x,  5)  :  in  isto  autem 
qui  sequitur  hi  commemorantur  qui  in  eodem  po- 
pulo  amaricaverunt;  nec  tamen  etiara  ipsis  miseri- 
cordia  Dei  dcfuit.  Dicuntur  autem  ista  ex  eorum  per- 
sona  qui  veniani  conversi  precantur;  et  exempta 
commemoramur  illorum  in  quos  etiam  peccatores 
dives  apparuit  misericordia  Dei.  Incipit  ergo  iste 
psaimus,  sicut  ille,  Confitemini  Domino;  sed  ibi  se- 


eorum:  quiaincubuit  timor  eerum  super  eos.  lntelii-  B  Hu«lur»  et  invocate  nomen  ejm  :  hic  autem,  Quoniam 


gendum  quod  hoc  tunc  factum  sit,  quando  oppresso 
aquis  Pharaone  cum  exercilu  suo,  residui  iEgyptio- 
rum  timerepotuerunt  ue  ad  deleudos  eoadem  ilebraei 
re\erterentur  :  quibus  profectis  in  longinquiora, 
causas  habuerunt  tolandi. 

(Vers.  39,  40.)  Expandit  nubem  in  proteetione 
eorum;  ei  ignem,  ut  luceret  eis  per  noctem.  Petierunt, 
et  uenit  coturnix.  Quae  utique  caro  est.  *  Quae  petilio 
non  397  querulorum,  sed  electorum  praestita  est, 
ad  carnaiiuin  murmura  coroprimenda.  Quoniam  hic 
psalmus  non  de  eis  loquitur  in  quibus  non  est  bene- 
placilum  Deo;  sed  de  fide  ftliorum  promissionis, 
propter  quos  etiam  illi  juvabamur.  Et  pane  coeli  sc.tu- 
remit  eos.  Id  est,  manna. 

(Vers.  41.)  Durupit  peiram,  et  fluxerunt  aqum  :  C 
abierunl  in  sicco  flumina.  His  oinnibus  beueficiis  Dei, 
fidei  Abrahae  meritum  commendatur. 

(  Vers.  42,  43,  44. )  Quoniam  memor  fuit  verbi 
sancti  suit  quod  locutus  est  ad  Abraham  puerum  suum. 
Et  eduxit  populum  suum  in  exsultatione,  et  electos 
$uo$  inketitia.  Etdedit  illis  regiones  gentium,  et  labores 
populorum  possederunt.  Tamquam  quaerereinus, b  cui 
bonoista  data  sint:  nehoc  ipsum  putaretur  summum 
bonum,  qood  ista  felicitas  temporallum  rerum  data 
est;  continoo  eam  ad  aliud  retulit,  ubi  summum  bo- 
Bum  oportet  inquiri. 

(Vers.  45.)  Ut  custodiant  justi/icationes  eju$,  et 
kftmejus  requirant.  Ergointelligendom  est,  Dei  ser- 
?os,  et  electos  filios  promissionis,  imiiantes  fidem 


bonus,  quoniam  in  saculum  misericordia  ejus.  Cottfes- 
sio  igitur  peccatorum  bubei  laudationom  Dei :  quoniain 
qui  indulgentiam  pelii,  cum  spe  debet  orare,  ei  cuni 
398  laude  eius  misericordisc  quam  credil  aeternam. 

(Yers.  2.)  Quis  loquetur  potentias  Domini ,  auditas 
faciet  omnes  laudes  ejus  ?  Quis  euarrabit  o)  era  omni* 
potentis  miscricordix  Dci ,  vel  poterit  facere  ut 
omnes  laudes  ipsius  audiantur?  Quia  <juod  ore  pro* 
inilur,  ei  quod  opere  agilur,  in  laudcm  Dei  diccn- 
dum  esi,  a»que  facicndum. 

(Yers.  3)  Beati  qui  custodiunt  judicium,  et  [aciunt 
justitiam  in  omni  tcmpore.  Justitia  et  judicium  tnn 
similia  sibi  sunt  alque  vicina,  ut  quodlibet  eorum 
pro  altero  poni  possit.  Yerumtamen  si  proprietas  eo- 
rum  diligentius  servanda  sii,  judicium  custodire  dicen- 
duse^t,  qui  recte  judicat;  justitiam  vero  facere.qui 
recte  agit. 

(Vers.  4.)  Mimento  nostri,  Domine ,  in  beneplaeito 
populi  tui.  ld  est,  ut  in  eis  simus  in  quibus  bene- 
placitum  est  libi :  quia  non  in  omnibos  illis  bcnepla- 
cilum  esl  Deo  (I  Cor.  x,  5).  Visita  nosin  salutari  tuo. 
Iloc  est,  in  Cbristo  tuo,  in  quo  peccata  dimittuntur, 
etanimaesanantur,  ut  costodiant  judicium,  faciant* 
que  juslitiam. 

(Yers.  5.)  Ad  videndum  in  bonitate  electorum  tuo* 
rum,  ad  ketandum  in  icetitia  gentis  tuce.  Yisita  nos, 
inquit,  ad  videndum,  id  est,  illumina  nos,  ne  simus 
cacci,  et  extra  bonitaiem  eleciorum  tuorom.  Quo- 
niam  oculi  interiores  recta  vident,  a?quitalem  vident, 


Afaabae,  propterea  ista  bona  terrena  sumere  a  Do-  D  bona  concupiscunt.  lu  bac  ergo  bonitate  fac  et 

fctno,  ut  non  in  eis  luiu  diffluant,  sive  perversa 
•Georitate  torpescant :  sed  ideo  babeaut  haec  omnia 
^  divina  misericordia  praeparata,  in  quibus  quae- 
r*adispossent  negotiosissimis  laboribus  occupari; 
**  *d  boe  vacent,  unde  bonum  acternum  possit  ac- 
Wii.  lloc  est,  Vt  custodiant  justificationes  ejus,  et 
**9*meju$  reguirant. 


*  Aogustinus  hoc  loco :  Non  coturnicem  concupive- 

T!J*U»  ud  carnes.  Quia  vero  et  coturnix  caro  est,  et  in 

iuo   piaimo  non  toquitur  de  amaricaiione  itlorum%  in 

*"»»«t  itoit  est  beneplacitum  Deo,  sed  de  fide  etectorum 

•   -  .  .  ipsi  inteWgendi  sunt  petisse  ut  veniret,  unde 

***rkanliuHi  murmur  opprimeretur.  Ex  quibus  intrl- 

"tto  iiecessario  subslitui  debuisse  vocem  murmura 


nos 
videre,  et  laetari  in  lactitia  populi  tni,  quoe  non  est 
praeler  le  :  quia  omnes  tui  non  gaudent  nisi  de  te. 
Ut  lauderis  cum  heereditate  tua.ld  est,  ut  omnia  bona 
hapreditalis  luae,  quam  elegisii  et  adoptasti,  ad  tuam 
gloriam  laudcmque  referanlur.  Qui:i  quos  visitas  in 
salutari  luo,  laudari  nisi  in  tua  iaude  non  posstint, 
qui  eos  laudabiles  facis. 

in  sequentibiis,  pro  voce  munera,  quae  Imbetur  in 
edilis  omnibus. 

*  Editiones  nostrae  legebant,  cui  bona  ista.  Al  ex 
Auguslini  opere,  sensu  loci  id  exigente(  corrig»  re 
non  dubilavimus,  cui  bono  ista  dala  sint.  Id  e*t,  qno 
finc  data,  seu  cui  usui  a  Deo  destinata. 


303  S.  PROSPLRI  AQUITANI  301 

(Vers.  6.)  Peceavimut  cum  patribut  nostris,  injutte  A  secundum  quod  ralionalis  est  dixit,  sed  secandunt 


egimut,  iniquitatem  fecimut.  Dupliciter  intelligi  po- 
test,  quod  peccaverint  posieri  cum  patribus  suis, 
tanto  antiquioribus  :  sive  quia  in  lumbis  patrum 
erant,  quando  illi  in  iEgypto  fuerunt ;  quia  et  Levi 
cum  Abraham  decimatus  est  (Hebr.  vn) :  sive  quia 
imitatorcs  fuerunt  pcr  similitudinem  contumaciae, 
ct  cum  illis  peccaverunt,  quos  suis  moribus  re- 
tulerunt. 

(Yers.  7.)  Patret  nottri  in  Mgyplo  non  intelUxe- 
runt  mirabilia  tua,  non  (uerunt  memoret  multitudinit 
mitericordice  tuce.  Et  intellectum  redarguit,  et  me- 
moriam.  Intellectu  quippe  videre  debuerunt  ad  quo- 
rum  bonorum  xiernitatem  p  r  illa  temporalia  voca- 
rcntur;  mcmoria  vero  ad  hoc  saliem  inslruidebue- 


id  qiiod  •  animatum  corpus  anima  facil  :  ad  cojus 
animalis  susteniationem  pertinet  cibus  et  potus. 

( Yers.  f6,  17.)  Et  irritaverunt  Moyten  in  eattrit9 
et  Aaron  tanetum  Domini.  Et  aperta  ett  terra ,  et  de- 
glutivit  Dathan ,  et  b  tuperoperuit  tuper  congregatto- 
nem  Abiron.  Quod  est  degluthit,  hoc  est,  tuperoperuit: 
amborumautemuna  eratcausa,  ob  impiom  scbisnta. 

400  (Ycrs.  \8.)Et  exartit  ignit  in  tynagoqa eonnm, 
et  ftamma  eombuttil  peccatoret.  Licel  justi  quoque  et 
laudabiliter  viventes  ,  non  sint  absque  peccato 
Scriptura  tamen  peccaiores,  non  levium  culparua 
homiiies,  sed  multorum  facinorom  et  profonda»  inl- 
qiiiiatis,  boc  nomine  appellare  consuevit. 

(Yers.  19,  20.)  Et  fecerunt  vitulum  in  Choreb%  et 


runt,  ut  mirabilium  Dei  non  obliviscerentur :  cum  B  adoraverunt  tculptile.  Et  mutaverunt  gloriamsuam  m 


ad  coufirmationom  399  corum  multum  posset 
talere  beneficiorum  Dei  lideiis  rccordatio.  Et  irrita» 
verunt,ascendentes  in  mare,  in  mare  Rubrum.  Ascen- 
dentes  dictum  est  pro  terrx  positione,  qux  talis 
ost,  utdescensio  dicatur  in  iOgyplum  de  terra  Cha- 
naan,  ct  in  eain  dc  jE^yplo  asccnsio. 

(Yers.  8,  9.)  Et  satvavit  eos  propter  nomen  tuumt 
ut  notam  faceret  potentiam  tuam.  Et  increpuit  mare 
Rubrttm,  et  siccutum  est.  Non  legitur  ulla  vox  facta 
qua  siccarclur  mare  :  potenlia  ergo  qua  id  factum 
cst  increpalio  dicta  est.  Et  eduxit  eot  in  abyttit,  ticut 
in  deterto*  Quia  siccitate  factum  erat  sicut  desertum, 
ubi  fuerunt  abyssi. 

(Yers.  10.)  Et  talvavit  eot  de  manu  odientium,  et 


timilitudinem  vituli  eomedentit  fenum.  Deus  erat  glo- 
ria  eorum,  si  ejus  consilium  susiinereut;  cui  dicitor, 
Gloria  mea,  et  exattant  caput  meum  (Psal.  iny  4). 
Maro  gloriam  suam,  id  est,  Domini,  immulaverunt 
in  similitudinem  vituii  comedemis  fcnum  :  ut  ab  eo 
comederentur  a  quo  comeduniur  qui  sapiunt  secuu- 
dnm  carnem.  Omnit  enim  caro  fenum  (Itaiw  xl,  6). 

(Yers.  21,  22.)  Obtiti  tunt  Devm,  qui  liberavit  eot, 
qui  feeit  magnalia  in  JSgypto,  mirabilia  in  terra  Cham, 
terribilia  in  mari  Rubro.  Quae  sunt  mirabilia,  eadeni 
terribilia.  Nulla  quippe  est  admiratio  sine  quadara 
formidine. 

( Yers.  23,  24. )  Et  dixit  dhperdere  eo$ ,  ti  non 
Mloytet  electut  ejut  stetittet  in  confracttone  in  eontpeetm 


redemit  eot  de  manu  inimici.  Quid  pretii  daluni  est  in  G  ejut.  Non  ita  dixit,  in  confiactione,  quasi  ut  «  con- 


nac  redemptione?  An  prophetia  cst,  quod  in  figura 
baptismi  hoc  factum  sit,  ubi  redimimur  de  mauu 
diaboii  magno  pretio,  quod  est  sanguU  Chrisli?  Uude 
convenienter  hoc  niagis  mari  Rubro  figuratum  est. 

(Vcrs.  II,  42.)  Et  optruit  aqua  tributantet  eot% 
unut  ex  eit  non  remantit.  Et  crediderunt  in  verbit 
ejusy  et  taudaverunt  laudem  ejut.  Talis  locutio  est, 
cum  dicilur,  Hanc  serviiuiem  servivit,  aut,  talem 
vilam  viiit.  Laudcm  vero  Dei  illam  dixit  quae  can- 
lico  Eiodi  continetur  (Exod.  xv,  4). 

(Vers.  43.)  Cito  fecerunt,  obliti  tunt  operum  ejut; 
non  tutlinuerunt  contitium  ejut.  Pestiuaverunt  beaii 
fieri  temporalibus  rebus,  et  roagis  concupierunt 
prapsentia  quam  fulura  :  cum  debuerintde  lantiserga 


se  beneftciis  inlelligerc,  quod  ad  aliquam  siue  fine  ^  atque  ccelestem. 


frangcret  iram  Dei  :  sed  in  plaga  qua  erant  illi  con- 
tcrcndi,  in  qua  Moyses  objecit  seipsum  pro  eis.  El 
demonstratum  est  quantum  pro  malis  valeat  apud 
Dominum  sanctorum  inlercessio.  Vt  averteret  iram 
ejusy  ne  ditperderet  eot :  et  pro  nihilo  habuerunt  ter- 
ram  detidetabitem,  nec  crediderunt  verbit  ejut.  Nullo 
modo  isti  culparenlur,  quia  pro  nihPo  habuerunt 
lerram,  cujus  temporale  regnum  etiam  nos  pro  nihtlo 
habere  debemus:  nisi  terra  illa  quae  dicebatur  fluent 
lac  et  mel  (Exod.  m,  8),  magni  sacraroenti  habuissel 
significationem.  Quod  non  intelligentes,  nec  deside- 
rantes,  sed  in  terrenis  tantum  felicitatem  suam  con- 
stituentes,  non  crediderunt  verbis  Dei ;  et  pro  nihilo 
habuerunt  terram  dcsiderabiiem,  id  ejt,  seteruain 


beatitudinem  vocarentur. 

(  Yers.  44.)  Concupierunt  concupitcentiat  in  deterto9 
et  tentaverunt  Dominum  in  inaquoto.  Talis  locutio  est, 
Concupierunt  concupiscentiam ,  qualis  est  superior, 
Laudaverunt  laudem. 

(Yers.  45.)  Et  dedit  eit  prtitionet  eorum,  et  mitit 
taturitatem  in  animam  eorum.  Animam  hoc  loco,  non 


(Yers.  25-29.)  Et  murmuraverunt  tu  labcrnaculit 
tttit,  non  exaudierunt  vocem  DominL  Et  elevavit  ma- 
num  tuam  tuper  cos,  ut  protterneret  eot  in  deserlo  : 
Et  dejiceret  temen  eorum  in  nalionibus,  et  dispergerd 
eot  m  gentibut.  Et  contecrati  tunt  Belphegor ,  ei  tnan- 
ducaverunt  sacrificia  morluorum,  Et  irritaverunt  enm 
in  adinventionibut  tuit,  et  mulliplieaia  ett  in  eit  ruina. 


•  Fortasse  scripserat  S.  Prosper,  ul  in  Auguslino 
legilur,  tecundum  id  quod  animant  corpus  animal  fa» 
cit :  cum  slatim  de  animali  subjungens  dicat,  ad  eujut 
animalit  tuttentationem.  Non  mutsvimus  lamen,  quia 
iioii  favebant  editi  nostri ,  nec  sensus  omnis  abcrat 
a  leciione  solita. 


b  Editi  simplici  verbo,  operuit.  Substitui  compoti* 
tum,  tuperoperuit,  cogit  expositio  subsequens. 

c  Sic  Lngd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  pro  eonfrin* 
geret :  cujus  loco  posteriores  editores  posuere  frw+ 
geret,  quod  legitur  etiam  aptid  Augustinuro. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CV. 


506 


Suspensa  fuerat  ira  jostilis,  et  in  peccatores  dilata  A  nati  sunt  eorum  qui  oderunt  eo$.  Et  tribulaverunt  eo$ 


vindicta.  Sed  postea  quam  consecraverum  se  idolis, 
et  manducavcrunt  sacriflcia  401  morluorum,  id 
cst,  qwe  mortuis  hominibus  immolabant ;  fornicalioni 
quoque  alienigenarum  mulierum  miscuerunt,  mulii- 
piicala  est  in  eis  ruina,  ut  ob  augmenlum  criminum 
gravius  vaslarentur.  In  qua  vastatione  Dominum 
Piiinees  sacerdos  placavit :  quia  masculum  et  lemi- 
oani,  iu  complexu  adulterino  deprcbensos,  pariter  in- 
teremii;  etdeputatumest  bocei  ad  justitiam,quiavi- 
dit  Doiuinusquod  hoc  totius  populi  cbaritatefecisset. 

(  Vers.  30-53.)  Et  tietit  Phinees  9  el  placavit;  et 
cessavit  quassalio.  Et  reputatum  e$t  ei  ad  justitiam  in 
generaiione  et  generalionem,  usque  in  sempiternum. 
Et  hrritaverunt  eum  ad  aquam  contradictionis,  el  vexa- 
tus  cst  Moy$e$  propter  eo$  :  quia  exacerbaverunt  $pi- 
rkum  eju$.  Et  distinxit  in  labiis  suis.  Sanctus  M<>yses 
perturbatus  murmure  pqpuli ,  uon  teuuit  flduciam 
qualem  debuit,  et  dubitanter  petram  virga  percus- 
6i t,  distinguens  hoc  miraculum  a  cxteris,  quasi  non 
posset,  qui  csetera  fecerat,  etiam  istud  efficere. 
Hinc  ergo  meruit  prior  raori,  quam  terrain  repro- 
missionis  iotraret.  Cui  tamen  Deus  tamqiiam  electo 
fuo,  etiam  post  mortem,  bonum  perliibet  testimo- 
nium  :  nt  intelligamus  eum  hujus  tantum  baercdi- 
taiis  privatione  mulctatum ,  non  autem  illius  seternae 
quam  significabat  temporalis  et  terrena  possessio. 

(  Vers.  34-36. )  Non  disperdiderunl  gentet,  qua$ 
imt  Dominus  illi$.  Commixti  sunt  cum  gentibus,  et 
Atdictrunt  opera  eorum :  et  servierunt  scutptilibus  eo- 


inimici  eorum :  humiliaii  sunt  $ub  manibus  eorum. 
Quando  eos  haereditatem  Dei  vocat,  non  ad  perditio- 
nem,  sed  ad  disciplinam  hacc  abominatio  fuil. 

(  Vers.  43-45. )  Sctpe  liberavit  eos :  ipti  autem 
exacerbaverunt  eum  in  consitio  $uo.  Perniciosum  con- 
ailium  est  hominis  ipsi  homini,  quo  ea  quaeril  qux 
sua  sunt,  non  quae  Dci ;  et  ideo  exacerbat  consilium 
Dei,  qui  seipsum  suis  promittit  baereditalcm,  ul  non 
temporalibtis  beati  fieri  cupianl,  sed  aternis.  Et  hu~ 
mUiati  sunt  in  iniquitalibut  tuis.  Et  vidit  cum  tribu- 
larentur,  eum  audiret  orationem  eorum.  Et  memor 
fnit  testamenti  sui  ;  et  pmniiuit  eum  secundum  mutti- 
tudinem  misericordice  suce.  Pcenituit,  diclum  est,  quia 
seiitentiam  qua  eos  puniturus  videbalur  in  nmeri- 
B  conliam  vertit :  quod  Deus  sine  commutatione  con- 
silti  sui  facit.  Quia,  elsi  apud  nos  quaedam  ipsius  ju- 
dicia  ei  opera  variantur,  apud  ipsum  lamen  omuitim 
rerum  ey.iius  praescienlem,  nibil  nova  disposilione 
agitur,  qui  fecit  quae  fuiura  sunt.  Cum  ergo  pamituit 
eum  secundum  multitudinem  misericordice  $ua,  hoc 
fecil  qnod  disposuerat,  ut  concederet  quod  se  con- 
ceswrum  esse  praescierat. 

(Vers.  46).  Et  dedit  eos  in  mi$ericordia$$  in  con- 
tpectu  omnium  qui  ceperant  eo$.  Bene  hoc  ad  omnes 
iiliospromissionisreferretur,  quiredimuntur  per  san- 
guinem,  et  eruuntur  de  potestate  tenebrartim  :  ut 
rcsipiscant  de  diaboli  Inqucis,  a  quo  caplivali  te- 
nentur,  ad  ipsius  voiuntatem(  II  Tim.  ii,  26  ). 

( Vers.  47, 48.)  Satvos  (ac  nos,  Domine  Deu$  noster; 


,  et  factum  est  illis  in  scandalum.   Illnd,  quod  €  el  congrega  no$  de  nalionibut :  ui  confiteamur  nomini 


rum 

gentes  non  disperdideruni,  et  quod  eis  permixii 

lunt,  faclum  e >t  illis  in  scandalum. 

(  Vers.  37-39. )  Et  immolaverunt  filios  suos  et  filia$ 

tuas  damoniis.  Et  effuderunt  $anguinem  iiinocenlem, 

tanguinem  filiorum  suorum  et  filiarum  suarum,  quas 

sacrificaverunt  scutf)liUbus  Chanaan.  Hisloria  quidem 

Ulium  sacrificiorum  uon  meminii;  sed  nemo  dubiiet 

psalmum  vera  narrare.  Et  interfecta  e$t  terra  in 

aanguinibus  ,  et  contaminata  est  in  operibus  eorum. 

Tropica  locutio  est,  qua  significatur  per  id  qtiod  con- 

tinet   id  quod    continetur;    sicut  dicimus   malaiu 

«fomumin  qua  mali  habitant,  et  bonain  in  qua  boni. 

*    lnterfecia  ergo  terra  in  sanguinibus,  cum  ip*i  qui 

©am  babitant,  interfecti  sunt  in  auimam  et  conta- 


$ancto  tuo,  et  gloriemurin  laude  tua.  Benedicius  Do- 
minus  Dius  lsraet  a  sazculo  *  utque  in  $o?culum  ; 
id  esi,  ab  aeterno  usqtie  in  3?tornuin.  Quiasine  fine 
laudabimr  ab  eis  de  quihtts  dicittir,  403  ^eati  <!** 
habitant  in  domo  tua,  Domine :  in  scecula  sceculorum 
lawlabunt  le  (  Psal.  lxxxui,  5  ).  Tunc  enim  perfi- 
cietur  quod  in  primoniio  psalmi  liujus  oralum  est, 
Memento  nosJri,  Domine,  in  beneplacilo  poputi  tui : 
visila  nos  in  salutari  tuo:  Advidendum  in  bonitateete- 
ctorum  iuorum,  ad  laHandum  in  lcetitia  gentis  tum,  ut 
lauderis  cum  hcereditate  tua.  Non  eitim  de  gentibus 
solas  congregat  oves  quae  perierunt  domus  Israel 
(  Matth.  x,  6 ) ;  sed  etiam  illas  quac  nonsunt  dc  hoc 
ovili  {Joan.  x,  16);  ut  situnusgrex,  ut  diclum  est, 
inati   in  operibus  suis.  402  &*  fornicati  sunl  in  D  et  tinus  pastor  ( Ibidem).  Jud.ei  vero  computant  ad 


*M*linventionibu$  suis.  Non  sic  diciae  sunt  adinventio- 
■^«aipsonim,  quasi  ab  ipsis  reperta?,  nullo  prxce- 
«■«nte,  quod  sequereniur,  exemplo ;  sed  in  eo  dictw 
»«»nt  ipsorum,  quia  illas  suas  imilando  fecerunt. 

(Vers.  40-42).  Et  iratus  est  furore  Dominus  in 

J»*>pulum  suum.  Perttirbalio  irae  in  Deum  non  cadit ; 

**««J  in  consueiudine  loquendi,  potentia  vindici.ne  in- 

^«clinabilis  hncvocaiur.  El  abominalus  esi  hasredita- 

ft*^w««m;  et  iradidit  eos  in  manus  gentium,  et  domi- 

*  Hanc  lectionem  tuetur  sanctus  Augu^tinns  hoc 

lf^ot  bia  verbis  disserens  :  Pularemus  scriptoris  er- 

**rem,aumque  diceremus  pro  eo  quod  est  infecta,  fe- 

*i$te  inierfecta,  ni$i  haberemus  beneficium  Dei,   qui 


smim  regntim  visibile  islam  pertinere  prophetiam: 
quia  spe  invisibilium  bonorum  gaud«ire  non  riomnt, 
in  Inqueo*  illius  ruiluri  sitnt  de  quo  Dominus  ait, 
Ego  veni  in  nomine  Patrist  et  non  suscepistis  me; 
alius  veniet  in nominesuo,  hnnc  snscipietis  (Joan.  v,  43). 
( Ibid.)  Et  dicet  omnit  populut,  id  est,  omnis  ele- 
ciio  praedesiinatorum,  otnnes  filii  promissionis,  qui 
suut  <»x  circumcisinnc,  ct  in  pracputio  gcns  sancta, 
populus  adoptionis.  Fiat,  fiat. 

Scripturat  tuas  in  muiiis  linguis  este  voluil.  atque  ita 
esse  scrivtum  :  Interfecta  ett  terra  in  sanguinibus,  in- 
spcctis  Grafcis  codicibus  videremus.  Grauce  habetur* 

(oovoxrovn9i3. 


S07 

PSALIIUS  CVI. 

( Ver*.  !.)  Confiiemini  Domino,  quoniam  suavis 
e$t,  quoniam  in  $cecutum  misericordia  ejus.  Coniiteri 
potest  suavitatem  Domini,  qui  gustavit.  Nam  quo- 
modo  dicet  suave  essc  quod  nescit  ?  Accedat  ergo  ad 
gustandum,  ut  possit  ructare  ad  confltendura.  In 
satculum  autem,  id  es t,  in  acternum  eat  misericordia 
eju$  ;  quia  aeterni  erunt  quorum  io  boc  tempore 
miseretur. 

(  Vers.  2,  3. )  Dicant  qui  redempti  $unl  a  Domino , 
quos  redemit  de  manu  inimicorum,  de  regionibus  con- 
aregavit  eo$.  Ab  orieute  et  occasu ,  ab  aquilone  ei  mari. 
Redemptus  qnidem  videtur  Israel  de  terra  JSgypti, 
de  domo  servitutis :  sed  hic  hi  vocantor  redempti 
qui  in  toto  orbe  terrarum  de  magna  et  lata  jEgypto, 


S.  PROSPERI  AQUITANI 

A  recie  agendum  accipiat  facullalem ;  $f 
posset  Dominus,  remotis  obstacolis,  spc 
nire  ;  nisi  utile  esset  homini  eiperiri  ii 
suam,  et  de  honis  operibus,  non  in  se, 
mino  gloriari ;  ut  noverjt  conflteri  Donri 
tiones  ejus,  f  cujus,  monera  accipit,  ni 
suas  possit  evincere. 

(  Vers.  15-17. )  Et  clamaverunt  ad  Da% 
tribularentur ,  et  de  neces$itatibu$  eorum  j 
Et  eduxit  eo$  de  tenebris  et  umbra  mvrtU, 
eorum  disrupit.  ConfUeantur  Domino  m 
eju$,  et  mirabilia  ejus  fHiis  hominum.  Qu 
portas  cereast  et  vectes  ferreos  confregit.  ', 
de  via  iniquitatis  eorum ;  propter  injustitia 
humiliati  ttirif.Quia  priusquam  a  domini 


q.iasipermare  Rubrum,  baptisroum  sacraium  Cbristi  B  ^j  pcrgratiamliberarenlur,suam  volebe 


sanguine,  liberantur.  Dicant  ergo  Ghristiani ,  qui  vo- 
caii  sunt  de  universo  mundo,  quoniam  suavis  Domi- 
nus,  el  iii  sceculum  misericordia  eju$. 

(  Vers.  4-8.)  Erraverunt  in  soliludinc,  el  in  sicci- 
late ;  viam  chitatis  habitalionis  non  invenerunt.  Esu- 
rientes  ei  sitientes,  anima  eorumiaipsis  defecit.  Et 
ctamaverunt  ad  Donnnumcumtribularentur,  etde  neces- 
sitatibuseorum  liberavit  eos.  406  Et  ^uxit  eosinviam 
rectam,  ut  irent  in  civilatem  habitationis.  Confiteantur 
Domino  misericordiam  ejus,  et  mirabilia  ejus  /S/iis  ho- 
minum.  Quaier  in  boc  psalino  repetuntur  bi  versus, 
et  miserationum  Domini  lotiea  facta  confessio  si- 
gniflcat,  unumqucmque  rederoptorum,  ut  perve- 
niat  ad  perfectam  pacem,  quaiuor  tentationum  peri- 
culis  liberari.  Nam  primum  pericuium  est,  devium  a  C 
veritate  hominem,  in  ignorantiae  soliiudine  alque 
errore  versari,  et  carentem  cibo  potuque  sapientiae, 
fame  sitique  deflcere.  Sed  cum  boc  labore  fatigaius 
exclamaverit  ad  Dominum,  deducitur  ad  viam  fidei, 
per  quam  incipiat  pergere  ad  civitatem  quietis,  et 
confiteatur  Domino  miseralioms  ejus,  et  mirabilia  ejus 
fiiiis  hominum. 

(  Vers.  9-42. )  Quoniam  satiavit  animam  inanem, 
et  animam  esurienlem  imptevit  bonis*  Sedentes  intene- 
bris  et  in  utnbra  mortis,  compeditos  in  mendicilatc,  et 
in  ferro.  Quoniam  exacerbaverunt  eloquia  Dei,  et  con- 
silium  Alti  simi  irritaverunt.  Ethumiliatum  est  in  lp- 
boribus  cor  eorum ;  infirmali  sunt,  nec  fuit  qui  adju- 


constituere/ignorantes  Dei  justitiam  ( II 
405  bumiliati  ergo  sunt  per  experimen 
biUfalis  suae,  et  invenerunt  se  sine  Dei  adj 
posse.  Sed  teriia  cos  tentatio  susripit, 
fastidiumverbi  Dei.Pierumque  enim,  quot 
et  concupiscentia  non  exstinxit,  inediael 
fasiidii  langnor  occidit:  nisi  forte  non 
culiim,  quaudo  ncc  in  lcctione,  uec  in  ( 
delectatio. 

(Vcrs.  18.)  Omnem  escam  abominata  m 
rum ;  et  appropinqnaverunt  usque  ad  p&r 
Sicut  corpori  noxium  est  corporalem  « 
posse  percipere,  ita  animae  periculosun 
delicias  faslidire  (Sent.  10). 

(Vers.  19,  20.)  Et  clamaverunt  ad  Do\ 
tributarentur ;  et  de  necessitatibus  eormm  l 
Mlisit  verbum  $uum,  et  sanavit  eo$,  et  eri 
corruptela  eorum.  Quaedam  mentis  corr 
cum  salubria  et  suavianon  amantur;  er§ 
llberari  malo,  plurimum  bonum  est. 

(Vcrs.  21, 22.)  Confiteantur  Domino  m 
et  mirabilia  d  ejus  fiitis  hominum.  Et  $m 
crificium  laudis ;  et  annuntient  opera  ejm 
tioue.  Nou  cum  Ucdio,  non  cum  movon 
anxietaie,  sed  in  exsvltaiione.  Verum  suj) 
ta  tentatio ,  et  qnae  ad  praesidentes  et  I 
pertinet :  quoniam  cnm  gubernator  ten 
geiur,   omnes  qui  simul  navigant,  eod< 


varet  eos.  Sicut  prima  tentatio  fuit  erroris  ei  famis 
i.i  ignorantia,  vcritatis  ita  postea  quam  quis  agno-  D  premuntur,  et  simul  in  portu  sedata  ten 
verit  viam  Cbristi,  et  nosse  ceeperit  qnid  sibi  cre-  vantur.  Denique  sequiiur. 
dendum  qujdve  faciendum  sit,  laboribus  secundae 
lentationis  excipitur ;  ut  cum  vult  quasi  viribus  suii 
contra  peccata  confligere,  *  inveniat  cupidaturo  b  dif- 
ficultatibusprsepeditum,  et  non  posse  viam  quamdi- 
idicit,  propter  compedes,  ambulare.  Exclamet  ergo 
et  in  hac  tribulatione,  elde  gralia  Dei  poscatauxi- 
lium  :  ut  ruptis  vinculis  iropossibililatis  suac,   ad 


(Vers,  23,  24.)  Qui  descendunt  inmmrl 
facientes  operationem  in  aquis  multis,  ty 
opera  Uomini,  et  mirabilia  ejus  in  prof 
ruin  cgo  opera  est  nt  populos  regant, 
fundo  «ordis  bumani  tempestaies  sed 
dissensionum  frequenter  exortas,  quae  i 
sini  perturbare,  patiuntur:  etagnosconl 


•  Supple  pronnmen  $e9  ut  in  Aqgustino,  lnvenit 
ergo  $e  ligatum,  etc. 

b  Augustinusdicii,  Liberat  Dominus  de  necessituti- 
bus%  rumpit  vincula  difieuUatis ;  et  supra,  Cupidita- 
ium  diftcultattbus  prcepeditum  aiebat  S.  Prosper. 


«  Forte,  cujus  munere  accipit.  Edi'i  omi 
cujus  munera  accipit. 

4  Hic  edili  nostri  anliquiores  omitluntv 
a/iu,quae  supra  legebutur,el  in  Aogusti* 
Utur. 


509  PSALMORUM  A  C  AD  CL 

sinere  ul  hsec  fiant,  ut  probati  manifestiores  stnt  A 
(I  Car.  n,  19) ,  et  ut  ipte  io  pressoris  a  fidelibus  io- 
vocetur. 

(Vers.  25-27.)  Dixit,  et  ttetit  tpiritut  procellm. 
Id  est  perman8it  et  perduravit,  ut  turbati  vebemen- 
tius  supplicarent.  Et  exaUati  suntfluetut  ejut.  Atcen- 
dmnt  utque  adc&lot,  et  deteendunt  utque  ad  abyuot : 
jfitma  eorum  in  malittabescebat.  Turbati  mnl,  etmoti 
tunt  ticutebriut :  et  omnittapientia  eorum  *  exorta  ett. 
Qui  sedent  ad  gubernacula,  et  navem  fideliter  406 
amant,vim  bojus  perturbationis  agnoscunt.  Quoniam 
plernmque  talibus  scandalis  eiagitatur  Ecclcsia,  ot 
presideotium  corda  deflciant.  Et  quid  restat,  nisi 
quod  sequitur? 

(Yera.  28-3!.)  Et  ciamavemnt  ad  Dominum ,  cum 
tributarentur  ;  at  de  necettitatibut  eorum  eduxit  eos.  B 
Et  imperavit  procctla,  et  ttetit  in  auram ,  et  situerunl 
ftuctue  ejut.  Et  lcetati  tunt  quoniam  tituerunt  ,*  ei 
dedmxit  eot  in  portum  voluntalit  eorum.  Confueantur 
Domino  miterationet  h ,  et  mirabilia  ejut  fitiit  houd- 
umm.  Ubique  omnlno  eonfiteantur  Domino,  noamerita 
Mitra,  non  vires  nostrse,  non  sapiealia  nostra  ;  sed 
muerationet  ejut.  llle  ametur  in  omni  nostra  libera- 
tiooe,  qoi  esl  invoeatus  in  omni  iribtilatione. 

(Vers.  59.)   Exaltent  eum  in  ecclews  poputi ,  et  in 

tathedra  teniorum  laudent  eum.    Jam  ergo  dubium 

non  est  quod  omnes  supra  dictsn  lentaiiones ,  tribu- 

laiiones,  liberationes ,  in  Ccclesia  aganlur.    Quid 

erg o  io  bac  Ecclesia  operatus  est  Dominus ,   nisi  ut 

superbis  resisteret ,  humilibus  auiem  daret  gratiam 

(Jac.  iv,  6)  f  qui  Judaeos  eitollenies  se  de  genere  C 

Abrahse,  et  de  legis  eioquiis ,  sprevit ;  ct  ampuiatis 

naturalibus  ramis ,  oleastrum  oleae  inscruit,  et  de 

otnoibus  gentibus  Abraliae  spiriiale  scmen  elegit 

{tiom.  ii920). 

(Vers.  53,  54.)  Potuit  ftumina  in  desertumf  et 
exitut  aquarum  in  tithn :  Terram  frucliferam  c  in  sa- 
iinU,  a  malitiainhabitantium  in  ea.  Propter  hancsu- 
perbam  malitiam ,  Judaeos  deseroit  gratia  ,  et  facta 
«st  lerra  eorum  sterilis  atque  deserta.  Quia  omnis 
fsropbetia ,  omne  sacriOcium ,  omnia  ibi  sacramenta 
«easaront,  et  ad  humilitatem  gentium  transierunt. 

( Vers.  55,  36.)  Potuit  detertum  in  ttagna  aquarum, 
«f  terram  tine  aqua  in  exilut  aquarum.  Et  habitare 
fecit  Ulic  eturientes.  Opera  graiiae  narrantur,  quse  ef- 
aTusa  est  in  nationes  immundas  prius,  atque  descrtas ,  D 
«t  o  cultu  veriutis  alienas.  Et  conttituerunt  eitita- 
**m  hakitationis.  Quoniam  coelestem  Jerusalem  jam 
4  sponte  obtinet,  qui  fide  justificatus  est. 


EXPOSITK).  PSAL.  CVI. 


310 


(Vers.  57.)  Et  teminaverunt  aerot,  et  ptantavermnt 
vineat,  et  fecerunt  fructum  frumenti.  De  quo  gaodet 
ille  operarius,  qui  dicit,  Non  quia  qmmro  aatum9  ted 
requiro  fructum  {Philip.  iv,  17). 

(Vers.  38.)  Et  benedixit  eotf  et  muttiplicati  sunt 
nimit :  eijumenta  eorum  non  tunt  diminuta.  Jumeo- 
ta  et  pecora  dicuutur  in  Ecclesia  airapliciter  ambu- 
Jantia,  sed  utilia  :  non  multum  407  docta,  sed  fida 
plena.  Ergo  et  spiritales  et  camales  beiiediiit  Deos 
et  multiplicavit,  iia  ut  noo  minuerentur. 

(Vers.  39.)  Et  paud  facti  tunt9  et  vexati  tunt  a  trt^ 
buiatione  maiorum  et  dolorum.  Ecclesia  caiholica  io 
electissuis,  praecognitis  a  Deo,  flliis  promissioohv 
membris  corporis  Christi,  non  minuitur,  nec  adpau* 
citatem  rcdigitur,  quia  ipsi  vere  sunt ;  aut  coa 
lapsi  fuerini,  rcparautur  ac  permanent :  et  semper 
multi  sunt ,  quia  de  numero  eorum  nihil  peril.  Qoi 
ergo  in  banc  soliditatem  seterna*  multitudinis,  aut 
non  iniroierunt,  aut  cum  viderenlur  introiisse,  ab 
eadem  recesserunt,  ipsi  pauci  facti  sunt:  quia  sb  illa 
quae  permanet  inultiplici  unitate  divisi  sunt.  Num- 
quam  cnim  roulli  sunt,  qui  ad  non  esse  tendunt.  Et 
quid  tam  obnozium  paucitati  quam  quod  est  debi- 
tum  perditioni  (Sent.  11)? 

(Vers.  40.)  Effutut  contemptut  etttuper  principet. 
Ilsereiici  et  scliismatici  ab  Ecclesla  reprobati- :  et 
ideo  mngis  contempti,quiaprinc;pes  esse  voioerunt 
Et  teduxit  eot  in  invio ,  ei  non  in  via.  Illi  qui  ad  ci- 
vitatem  habilstionis  tendebanl,  directi  sunt  et  de- 
ducti :  isli  autem  civitatem  sanctam,  id  est,  Eccle- 
siam  cstboiicam  deserentes,  per  erroris  sui  invium 
abire  perraissi  sunt ,  et  suae  sunt  traditl  voluntati. 
Deus  enim  oon  deeeptionis  malignitato  •  sedueit*, 
sed  judicii  veritate  discernit. 

(Vers.  41 .)  Et  adjuvit  panperem  de  mendicitata* 
Pauper  ct  mendlcus  est  ille  qui  nihil  sibi  tribnit , 
scd  lotum  de  misericordia  Cliristi  exspectai,  ante 
Dominicam  januam  quoiidie  clamans,  et  pulsans, 
ut  ei  aperiaiur ,  et  ul  ejus  nuditas  vestiatttr.  Et  po- 
tuit  ticut  ovet  f  familiat.  Hunc  quasi  unum  paupe- 
reni,etunum  mendicum  adjuvit  Deus,  eumquo  in 
familias  muliiplicavit,  id  est,  unam  Ecclesiam,  unam 
plebem,  unam  ovem  in  lalitudinem  totius  orbis  ex- 
tendit. 

(Vers.  42.)  Videbunt  recti ,  et  jocundabuntur  f  e$ 
omnis  iniquitat  oppilabit  ot  tuum.  Iniquitas  illa  gaiv- 
riens  conlra  nnitatem  ,  convicta  a  veritate,  obstruet 
os  suum,  non  babens  quod  loquatur. 


•  Lege,  abtorpta  ett.  Erroremque  agnosce  in  nn- 
tlebac  editis ;  sic  enim  legit  post  Augustinum  Vuigxla 
feiostra. 

k  Iterum  omissnm  ejut,  ut  supra  in  ediiis  omnihos 
aonliquioris  acutis :  cum  tamen  legatur  ubique  apud 
Aufustinum. 

•  Augustinus  legil,  in  talinat.  Libri  nostri  omnes, 
intaiinu;  nec  infrequens  auctoribus  anliquiscasum 
tjeitum  usurnare  pro  quarto.  Quod  alibi  apud  Au- 
ctorem  nostrum  notare  non  erit  difficili». 

4  Noo  dubitamus  hic  pro  tponte  obtinet  lcgcndum 


fore  tpe  obiinet ,  si  ediii  sufTragarentur.   Angusiions 


enim  ait ,   Interim  habitaiionit  in  %pe%  quonxam ,  Qui 
manifesle  legendum  suadct  sensus  loci9  et 


me  audit ,  inquil ,  habitabit  in  tpe  :  ct  Apostolus , 
tatvi  facti  tumut  (Rom.  vim,  24). 

•  Ita  "  ■  " 
versus  psalmi  qui  eipiicaiur  :  uon  verot  m  antea 
editi,  malignitatet  educit,  quod  errore  typograpbico 
in  primam  ediiionem  facile  invectum,  in  posteriori- 
bus  omnibus  inemendatum  remansit. 

f  Ediliones  nostrat  omnes  hic  in  ora  lihri  indicant 
aliam  leclioncm,  qua  pro  familiatt  legalur  patriam. 


51! 


S.  PROSPERI  AQUITANI 


512 


(Vers.  45.)  Qui$  $apien$t  et  custodiet  hmc,  inlilli-  A  gnaventnt  me  gratit.  Illi  quidoloseantea  loquebantur, 

postea  ia  me  aperti  odii  vocibus  saev ierunt  jratu , 
quia  eausam  inimicitiac  non  babuerunt ,  nisi  iniqui- 
tatem  suam,  et  nullo  sibi  proposito  commodo,  gra- 
tuito  maligni  et  crudeles  fuerunl. 

(Vers.  4.)  Pro  $o  ut  diligeretU  me,  detrahebant  tmkL 
Non  pamim  aliquid  putari  debet,  quia  non  ait ,  Pro 
eo  ut  diligerenl  roe,  interficiebant  me;  sed,  detra- 
hebant  mihi.  Ideo  quippe  iuterleceront ,  quia  de- 
traxeruni,  negantes  Filium  Dei,  et  dicentes  quod  t* 
principe  damoniorum  ejieit  dcemonia  (Luc.  xi,  45) ;  et» 
dmmonium  habet  et  intanit ;  quid  eum  auditis  (Jomu 
i,20)?  et  ca?tera  talia,  Qua  detractione  avertebas* 
ab  eo  quorum  conversionem  ille  qtuerebat;  qued 
nocentius  erat  quare  quod  mox  resurrecturum  para- 


genemi$eratione$  Domini?  Quid  custoditurus  est  sa- 
pien*,  nisi  ut  sit  406  Paupei\  non  dives,  id  cat,  non 
sit  superbus,  non  sit  inflatus  ?  Quia  bsec  custodiens 
iutelligei  miseraiiones  Domini ;  non  merita  sua,  non 
vires  suas,  sed  roiseraiiones  Doniini :  qui  errantem 
ct  egenlem  in  viam  deduxit,  et  pavit;  qui  pugnan- 
tem  adversum  difftcultatem  peccatorum,  et  colliga- 
inm  vinculis  *  sollicitudinis ,  solvit  et  liberavit ;  qui 
fasiidio  languentem  et  pene  morientem  ,  *  missa 
verbi  suavitaie  recreavil ;  qui  pericliiantem  imer 
naufragia  scandalorum,  a  discrimine  maris  in  portum 
deduxit  tranquillilatis ;  qui  eum  denique  constituit 
in  eo  populo  ubi  humilibus  dat  gratiam  (Jac.  iv,  6), 
non  in  illo  ubi  superbis  resistit :  et  fecit  eum  suum, 


mmueretur. 


PSALHUS  CVII. 


ut  intus  manens  multiplicaretur,  non  ut  faras  exiens  *  b*ui  occidere.  Ego   autem  orabam.    Non  quideaa 

dixil,quid  orabat;  sed  illud  intelligimus  qood  in 
cruce  pendens  ait ,  Pater,  ignotct  iili$%  quia  neseiumt 
quid  faciunt  (Luc.  xxm,  54).  f  Quam  bene  intelligi- 
tur  pro  discipulis  suis  orasse,  quod  etiam  ante  pas- 
sionein  suam  dixit,  ne  deficerei  fides  eorum  (Lmc. 
xxn,  52),  quando  ipse  fixus  in  lgno  non  utebatur 
potentia  sna,  sed  patientix  praebebat  exemplom  :  ne 
inimicos  suos  divina  potcstaie  delendo,  ad  boc  nos 
sedificaret,  ut  impatienter  festinaremus  de  his  quos 
malos  patimur  viudicari ;  cum  scriptum  aitf  Mctiar 
est  patient  quam  fortis  (Prov.  xvi,  52). 

( Vers.  5. )  Et  potuerunt  advertum  me  maia  pro 
bonity  et  odium  pro  dilectione  mea.  Quamvis  volunta- 
ria  sit  pcena  patieniis,  boc  est  tamen  maximum  per- 


Psalmus  autem  ccntesimus  septimus  prxtermiseus 
est,  quia  in  postremis  quinquagesimi  sexii ,  et  in 
quiuquagesimi  noni ,  *  videtur  expositus.  Itaque  in- 
cipit 

PSALMUS  GVin. 

(Vers.  2  )  Deut9  laudem  meam  ne  lacuerit,  quia  o$ 
peccatorit  et  doloti  tuper  me  apertum  esl. 

Psaimum  istum  de  Christo  babere  propbethm, 
quisquis  Actus  Apostolorum  fideliter  legit  aguoscit ; 
ubi  evidenter  ostendiiur  de  Juda  iraditore  Domini 


propbelatum,  quod  hic  scriptum  est,  Fiant  diesejut  C  sequentium  crimen  ,  quod  bonitati  malitiam,  et  di- 


pauci  (Peul.  cvm,  8) ,  et  episcopatum  ejut  accipiat 
alter  (Act.  i,  20).  Sed  si  do  uno  d  illa  omnia,  qu& 
hic  in  malo  dicia  su:il ,  conemur  accipere  ,  exposi- 
tionis  ratio  vacillabit.  Meli  is  ergo  universa  clarc- 
buut,  si  qusedam  ad  omne  genus  inimicorum  Chrisii, 
quorum  Judas  primatum  gerit,  qtiaedam  aulcm  ad 
ipsum  Judam  proprie  pertinere  iulelligantur.  Vox 
ergoDomini  est :  Deusjaudem  meam  ne  tacuerit.  Laus 
vero  ipsius  vera  et  maxiina  esl,  qua,  boc  ipsum  quod 
est,  unigenitus  Dei  Filius  pryedicalur.  Contra  quem 
os  dolosi  peccaioris  crujil,  cuiu  virlus  *  mea  infir- 
mitatis  carne  tegeretur. 

(Vcrs.  5.)  Locuti  sunt  adversum  me  lingna  dolota: 
Tunc  utique,  quando  eum  lamquam  magistrum  bo- 


iectioni  odia  reddiderunt ;  pro  qua  impietale  quid 
recepluri  sinl,  oplamis  siinilitudine  incipit  prophe- 
lare.  Non  auiem  poenam  reorum  concupiscit  Deos, 
lamquam  exsaturari  desiderans  ultione,  aed  quod 
justum  est  cum  tranquiltiiate  disponit,  ut  etiam  mali 
non  sint  inordinali  (Sent.  12). 

(Vers.  6.)  Conttitue  tuper  eum  peccatorem ,  et  dia- 
bolut  stet  a  dextrit  ejut.  Cum  superius  querela  de 
pluribu*  fuerit,  nunc  de  uuo  loquitur  psalmus,  et  in 
unios  intellectam  personam  ultio  fulura  dispooitur: 
non  quia  illi  extra  supplicium  sint  futuri ,  sed  quia 
in  caput  sceleris  bene  fcrtur  seutentia ,  quse  con- 
sorlcs  impietatis  non  omitlii  in  ultione,  quosdamnat 
in  principe.  Quid  est  ergo,  Constitue  $uper  emm  pec- 


num  captiosa  adiihlione  laudabaut  (Matth.  zxn,  10).  &  catorcm,  nisi  ul  ci  diabolus  prrait  cui  ipse  ae  sub- 
t$QQ  Et  termonibut  odii  circumdederunl  met  et  cxpu-      clidil;    et  ipsum  in  dextris  habeat  quem  elegit, 


•  Augustinus  dicit ,  vinenlit  coneuetudinit.  Editi 
omncs  Prospcriani,  vinculis  soUicitudinis. 

&  Apud  Augiistinum,  mitta  medicina  verbi  $ui. 

c  Supple  iterum,  postremis  partibut.  Nam  nec  S. 
Augustinus  hunc  psalmum  cvn  exponendum  putave- 
•  ral.  Quoniam,  ait,  jam  expotui  eum  in  psalmo  quin- 
quagesimo  sexto,  et  m  psatmo  quinquagetimo  nonn,  ex 
quorum  postremis  partibus  ilte  constat.  Nam  postremn 
pirs  quinquagesimi  sexti  prima  ett  hnjus  usque  ad  eum 
versumubidicitur,  Et  tuper  omnem  terram  gloria  tua. 
Hinc  autem  usque  in  finem ,  postrema  pars  est  quin- 
quayesimi  noni.  Ex  liis  lamen  verbi$,  ni  falli- 
miir,  nnn  recte  inferri  possct  S.  Prosperum  de  toto 
Auguitini  opere  iu  Psalmoi  Expositiones  stylo  bre- 


viori  niillalenus  collegisse,  cnm  certe,  si  im»x  eila- 
los  psalmos  inUictos  reliqiiisset,  liunc  qui  illos  ma- 
ximam  parlem  exprimit,  exposiiiomiin  iliis  annexa- 
rum  ope,  exponere  non  ncglexisset. 

d  Forte,  de  uno  ille;  ut  August.,  de  Uto  uno  Aovime. 

•  Stispicamur  legeiidtun,  m^o?,aut,  ejusinfirmitatie 
cametegeretur,  aul  aliud  quid  supplendum.  Augusiini 
verba  cui  hroc  respondent  talia  simt.  Hoc  autem 
(scilicct,  quod  est  unigenitus  Dei  Filius , )  non  appa- 
rebat.ted  apparente  infirmUate  ejus  ta'ebatt  CMtnos 
peccatoris  et  os  doioti  super  eum  aperlum  est ,  qum 
operta  virtut  hujut  fuit. 

f  In  Augusthio,  Quamquam.  Editi  nostri  omnesf 
Quam. 


513 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EIPOSITIO.  PSAL.  CVIII. 


SI4 


quia  unicuique,  sive  iu  bono,  sive  in  malo,  hoc  fiet  A  iu  impietaie, d  tbesaurixet  sibi  iram  in  die  irae  (Jtom. 


dextrum,  quod  omnibus  praefert? 

( Vers.7.)  Cumjudicatur,  exeat  condemnatus,  et  oratio 
ejus  fiai  in  peccatum.  410  Judag  non  potuit  orare 
per  eum  quem  vendidit.  Oratioquae  non  fit  perChri- 
sturn  non  solum  non  potest  delere  peccatum ,  sed 
etiam  ipsa  fii  ad  peccatum. 

(Vers.  8.)  FiaiU  dies  ejut  pauei.  Id  est,  dies  apo- 
siolatus  ejus.  Et  episcopatum  ejus  accipial  atter.  Hoc 
iia  factum  esse,  ut  prophetatum  esi,  Acius  Aposto- 
lorum  loquuulur  (Cap.  i,  v.  16,  elc). 

(Vers.  9, 10.)  Fiant  filii  ejut  orphani,  tt  uxor  ejus 
mdua.  Mortuo  ipso,  utrumque  facium  esl.  Piutantes 
transferanlur  filH  ejust  et  mendicent.  Piutantes  tinceri\ 
qoo  eant.  Ejiciantur  de  habUaiionibus  suis.  Hoc  est, 
quod  supra  diierat,  transferantur. 

(Vars.  II,  12.)  Scruletur  fenerator  omnan  subsian- 
iiam  €jusy  et  diripianl  aiieni  laboret  ejut.  Non  sit  illi 
mdjmlor,  nec  sit  qui  misereatur  pupiilu  ejus.  ld  est,  nec 
adjotorem  babeat,  nec  tutorem  «. 

(Vers.  13.)  Fiani  nati  ejus  in  interitumt  in  una  g$» 
neratione  deteatur  nomen  ejus.  Id  est,  ut  quod  de  eo 
generatum  est,  jam  non  generet,  et  cito  transest. 

(Vers.  14.)  /n  memoriam  redeat  iniquitat  patrum 
ejsts  t m  eonspectu  Domiai ,  et  peccatum  matris  ejus  non 
eteiealur.  Si  Judas  maneret  in  eo  ad  quod  vocaius 
est,  nullo  modo  ad  eum  vel  sua  prabterita ,  vel  pa- 
Ventum  iniquitas  perlineret.  Quia  auiem  non  tenuit 
aidoptiouem  in  familia  Dei ,  sed  iniquitalem  potius 
velusli  generis  belegerit,  rediit  iniquitas  pairum  ejus 


ii,  5).  Et  oratio  ejus  fiat  in  peccatum  ;  quia  non  fit 
per  roediatorem  Dei  et  bominum ,  bominem  Cbri- 
stum  Jesum  (1  Tim.  n ,  5),  et  sacerdotem  in  seternum, 
secundnmordkiem Melchisedech  (P$at.mtl)  Et  facti 
suntdies  ejut  pauci,  quod  de  regno  ipsorum  accipien- 
dum  esl,  quia  non  diu  mansil  post  crncem  Cbristi.  Et 
episcopatum  ejus  accipiat  alter,  quoniam  Cbristum, 
qui  non  venerat  nisi  ad  oves  perditas  domus  brael 
(Uattk.  xv,  24),  respucrunt.  Facti  sunt  quoque  filH 
eorum  orphani;de  quibus  dictum  est,  filii  autem 
regni  ibitnt  in  tenebras  exteriores  (Slatth.  viu,  12),  qut 
utique  Denm  Patrem  bene  intelliguntur  'omisisse. 
Qui  enim  fiiium  non  babet,  ait  Veritas,  nec  pstrem 
babet  (I  Joan.  u,  23).  Et  uxor  ejus  vidua.  Uxor  regni 
B  plebs  iutelligi  potest,  quae  amisso  f  ipsa  regno  vidua 
facta  est.  Nuiantes  translati  sunt  filii  ejus,  et  men- 
dicant.  Nuiantes  quippe  periculis,  debellali  sunt 
filii  ipsius  regni ;  qui  oslenduntur  mendicare ,  quia 
nou  dubium  est  eos  ad  alieuam  misericordiam  vi- 
vere.  Ejicianturt  inquit ,  de  habilationibus  tui$;  et  iia 
factum  est.  Scrutetur  fenerator  omnem  substantiam 
ejus ,  ut  scilicet  omnis  vita  eorum ,  quse  substantiae 
nomine  significaU  est,  inquiratur,  et  nullius  debili, 
id  est,  peccaii  eorum,  remissio  fiat;  quia  iilum  re- 
spuerunt  in  quo  solum  est  abolitio  peccatorum.  Et 
diripiani  alieni  labores  ejut ;  diabolus  et  angeli  ejus 
rapiant  fructus  operum  tibi  tmpensorum.  Non  tit 
illt  adjutor.  A  quo  enim  juvari  potest  qui  non  habet 
Christum  T  Ncc  tit  qui  miserealur  pupillit  ejus ;  quia, 


tja  conspectu  Dominit  ut  in  eo  cliam  ipse  puuiretur,  C  amisso  Deo  Patre,  cujus  Filium  persecuti  sunt ,  non 


et  peccatum  matris  ejus  non  est  in  eo  deletum. 

(Vers.  15.)  Fiant  contra  Dominumtemper;  el  dis- 

pereat  de  terra  memoria  eorum.  Fiant  contra  Domi- 

numf  dnit,  non  ut  Domino  adverseniur,  sed  ut  sint 

in  conspectu  Domini,  ne  ulla  meriti  ipsorum  fiat 

oblifio.  Dispereat  autem  memoria  eorum  in  eo,  ut 

nomen  ipsorum,  nulla  succedeule  generalionc,  de- 

ficiat.  Si  autem  quaeritur  an  credibile  sit  miserias 

vWeotium  posterorum  ad  pcsnam  mortui  pertinere, 

sequestraia  omni  disputaiione,  quae  de  hoc  mtilti- 

plex  oritur,  rectc  credimus  Ikbc  quae  per  Spiritum 

saoctum  prophetau  sunt,  accidisse;  ac  si  possit  as- 

seri  quod  defunclosc  vivorum  poena  non  cruciet, 

in  Judam  tamen  scelestissimtim  eam  damnationem 

esse  prolatam ,  nt  inter  supplicia  sua,  etiam  sunrum 

miseria  infelicior  fieret,  el  generaltonis  suae  semper 

dolerct  interitum.  Ihec  sane  omnia  quae  in  Judam 

dieta  sunt ,  etiam  in  Judaeorum  popuium  proplietaia 

'«ielligunlur  :  quia  et  super  ipsum  conslilutus  est 

peeeator,  id  est,  diabolus,  eui  se  subdidit;  et  idem 

staia  dextris  ejus,  quem  praeitilit  Salvaiori ;  et  ipse 

io  jodicio  condeinnabitur,  411  <lma  perseverando 

•Aognstinus  hoc  intelligit,  ad  tuendam  ejus  potte- 
ritatem  dici. 

h  Forte,  clegii,  ut  in  Augustino;  etsi  editi  oranes, 
iUaerit. 

'  Edil.  Lov.,  Duac.  et  Col.v  male,  virorum;  Lugd. 
edit.,  vivorvm. 
*  in  Augustino,  thtsauri*at. 


habent  qui  eorum  misereatur,  non  ad  temporalem 
vitam  sumendam  vel  sustentandam,  sed  ad  veram 
vitam,  id  est,  aeternam.  Fiant  nali  ejvs  in  tnfer- 
itumt  utique  sempilernum.  In  generatlone  una  delea- 
turnomen  ejus  ;  quia  generali  sunt,  non  regeneratu 
ideo  in  una  generatione  *  delcatur.  In  memoriam 
redeat  iniquilas  patrum  ejus  in  contpectu  Dominit  ut 
reddat  eidem  populo  Dominus  perseveranti  in  ma- 
lilia,  eliam  patrum  iniqoitatetn.  Peccalum  matris  ejus 
non  deteatur.  Pcccatum  *  in  Jerusalem,  quas  servit 
cum  fi'iis  suis  (Gal.  iv,  25),  quae  inierficit  propheus, 
et  lapidat  raissos  ad  &e(Malth.  xxiu, 31). Fiantcontra 
Dominum  semper  :  iniquitas  et  peccatum  eorum  a 
0  conspectu  Domini  non  auferatur,  Deo  in  a&ternum 
vindicanle.  Et  ditpereat  de  terra  memoria  eorum.Terra 
Dei,  ager  Dei,  Ecclesia  Dei  esl,  de  qua  tcrra  perit 
inemoria  eorum,  quia  cum  essenl  rami  nalurales, 
propter  incredulitatem  fracli  sunl  (Aom.xi,20). 

(Vers.  1C.)  Pro  eo  quod  non  e$t  recordatus  facere 
misericordiam.  Sive  Judas,  sive  ille  populus.  Sed  me- 
lius  412  de  populo  accipilur,  qui  recordari  poluit 

•  lu  quidem  editi  omnes  Prosperiani.  At  legi  con- 
venit.  ul  in  Augtisiino,  amitisse. 

*  Augustinus,  ip%o  regno. 
$  Augustiuus,  delentur.  Edili  omnes  nostn,  a«- 

hMelius  omittitur  praepositio  tw  (PeccatumJeru- 
satem,  apud  August.),  quae  habetur  in  editis  nostris. 


MS  S.  PROSPEM  AQUITANI 

patnitendo,  quod  occiso  Christo  saltem  in  discipulos  A     (Vers.  21.)  Et  fts,  Domine,  Domne,  fae  • 


et  oiembn  ejus  saev ire  non  debait. 

(Vers.  17.)  Quia  perucutus  est  hominem  pemperem 
et  mendicum.  Non  enim  dedignatusest  Dominas  pau- 
per  fieri ,  cum  dives  esset,  ut  illius  paopertate  nos 
diiaremur  ( II Cor.  vm,  9).  Mendicum  autem  in  eo  in- 
telligi  potest,  quod  Samaritanae  mulieri  dixil,  Da  mihi 
bibere  (Joan.  iv,  7);  vel  quod  in  croce  ait :  Silio 
(Joan.  i»9  28) :  qnae  verba  tamquam  indigentis  sunL 
Et  eompunctum  corde  mortificare.  Gordis  compunciio, 
quae  proprie  ad  conversos  a  peccatis  pertinei,  non 
convenit  Cbristo,  qui  solus  eistiiit  absque  peccato. 
In  membris  ilaque  suis  poeniieniiam  agentibus,  et  ad 
caput  suum  cum  compunctione  redeuntibus,  ipse 
quoque  erat  compunctus  corde,  quia  non  aberat  a 
capite  quod  gerebatur  in  corpore,  in  quo  usque  in  B  paraiqueinseparabilispotestas.  Egestaset] 


Quidam  subaudiendum  putarunt  misericorsHm 
dam  et  addiderunt.  Sed  emendatiores  codii 
babent,  Et  (u,  Domine,  Domine,  fae  mecum,  j 
nomen  tuum.  Unde  intelligendum  est,  idao 
Fiiiura  Patri  Fae  mecum,  quia  eadem  scwl 
Patris  et  Filii,  quod  etiam  b  misericordia 
potest.  Sequitur  enim :  Quia  suavis  est  mieet 
tua.  Quia  roisericordiam  recte  intelligimuset! 
et  Filium  simul  facere  in  vasa  miserieordisel 
23).  Potest  aotem  et  sic  intelligi  quod  ait9  f 
cum,  ac  si  dizisset,  Adjuva  me.  Pater  qnippe  i 
Filium,  in  quanlum  Deus  bominem,  propter  I 
servi.  Nam  in  ea  forma  in  qua  aequalis  eat  Pai 
indiget  adjuvari  :  quia  utrisque  unum 


iinem  patitur  persequentes. 

(Vers.  18.)  Et  ditexit  matedictionem ,  et  veniet  ei. 
Quamquam  et  Judas  maledictionem  dilezerit,  ven- 
dendo  atque  tradendo  ipsum  benedictionis  auclorem, 
apertius  tamen  ille  populus  maledictionem  dilexit, 
quando  dizit,  Sanguis  hujus  super  nos,  et  super  fiiios 
nostros  (Mattk.  zxvu,  25).  Et  noluit  benedictionem ,  et 
eiongabitur  ab  eo.  Et  Judas  quidem  beuedictionem 
abjecit  in  Cbristo ;  sed  apertius  eam  populus  refu- 
tavit,  quando  illi  illuminato  dicenti,  Numquid  et  vos 
discipuii  ejus  vultis  fierit  respondii,  Tu  $is  disciputus 
ejus  (Joan.  ix,  27  et  28).  Et  longe  facu  est  ab  eo  be- 
nedictio,  quia  transivit  ad  gentes.  Et  induit  maledi- 
ctionemi  sicut  vestimentum.  Sive  Judas,sive  iile  popu- 


susceptae  inftrmitatis  est,  ez  qua  crucifizot  • 
(Yers.  22.)  Libera  me,  quia  egenus  et  pray 
ego  :  et  cor  meum  turbatum  est  in  me.  SecuaA 
quod  propinquante  passione  ait,  Tristie  eat  emk 
usque  ad  mortem  (Matth.  zzvi,  38). . 

( Vers.  23.)  Sicul  umbra  cum  declinat,  ahim 
In  hoc  ipsam  mortem  significavit.  Sicut  l 
umbra  declinante  fit  nox,  ita  c  mortali  e 
mors.  Excussus  sum  sicut  locuttm.  Jam  bo€  t 
bris  ejus  convenientius  intelligimus.  Excnaa 
id  est  fugaii  sunt  a  persecutoribus  fldeles  ej« 
rum  vel  multitudinem  significare  voluit  \m 
locustarum,  vel  quod  transilierunt  dc  loco  hi 
(Yers.  24.)  Genua  mea  infirmata  sunt  prm 


ius.  Et  intravit  sicut  aqua  in  inieriora  ejus.  Ergo  et  C  etcaromeaimmutataestpropteroteum.Projptm 

propter  graliam  spiritalem.  Quia  cum  caro  q 
tata  esset  per  gloriam  resurrectionis,  cumqo 
disset  ad  Patrem,  misit  Spiritum  sanctum  ad 
dos  credentes,  quorum  stabilitas,  quae  abl 
pane,  id  est,  Christo,  quasi  jejunlo  fueratia 
accepto  dono  Spiritus  sancti  valida  effecta  e 
suis  affiictionibus  non  vinceretur,  quas  ia 
passione  defecerat. 

(Vers.  25.)  Et  ejo  factus  sum  opprobrhm 
mortem  crucis.  Christus  enim  nos  redendt  s 
dicto  Legis,  factus  pro  nobis  malcdictum  {GaUtt 
414  VMerunt  me,  et  moverunt  capita  sua,  Qi 
runt  in  ligno  pependisse,  et  non  viderunt  fa 
resurrexisse. 
(Yers.  26.)  Adjuva,  Domine  Deus  meu$f 


foris  et  intus  :  foris,  sicut  veslimentum;  intus, 
sicut  aqua.  Quoniam  in  ejus  incidit  judicium ,  qui 
potest  et  corpus  et  animam  occidere  in  gehennam 
(Matth.  x,2<)«  Etsicut  oleum  in  ossibus  ejus.  Osien- 
dit  Impium  bominem ,  vei  populum ,  cum  voluptate 
mala  facere,  et  iniquitaie  intus,  quasi  aquav  et  foris, 
quasi  oleo  delectari.  Quae  actio  ideo  maledictio  dici- 
tur,  quia  lalibus  Deus  aeterna  tormenta  denuntiat. 

(Yers.  49.)  Fiat  ei  sicut  veslimentum  quo  operietur. 
Apertior  malitia  est  qua  se  peccator  quasi  pallio  te- 
git,  et  inde  opertus  videtur,  unde  etiam  in  oculis 
bominum  gloriatur,  malum  se  dissimuians,  sed  otten- 
tans.  Et  sicut  zona  qua  semper  pracingitur.  Maledi* 
ciione  se  praecingit,  quia  malum  non  repentinum, 
sed  disposiium  aggrediiur;  et  ita  discit  malefacere,  D 
ut  semper  paraius  sit. 

( Yers.  20. )  Boc  opus  eorum  qui  detrahunt  mihi 
apud  Dominum.  413  II i  sunt  qui  deirahunt  Chrislo 
*ipsi,  quem  Lex  Domini  et  Prophetae  praenuniiarunt. 
Et  qui  toquuntur  mala  adversus  animam  meam.  Ne- 
gando  eum  posse  resurgere,  cum  dicat,  Potestatem 
habeo  ponendi  animam  meam,  et  potestatem  habeo  ite- 
rum  sumendi  eam  (Joan.  z,  18). 

*  Sic  editiones  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  At  Lugd. 
ediiio  habet,  qui  detrahunt  Christo,  ipsum;  nec  male, 
si  alicujds  codicis  auctorilate  sic  emendari  qneat, 
dicentes  ipsum  non  esse  quem  lex  Domini  et  prophetm 
pratdicarunt,  ut  babet  locus  Augustini  a  Prospero 


fac  propter  misericordiam  tuam.  Hoe  et  ad  e 
ferendum  est,  propter  formam  servi ;  el  ad 
propter  servos.  Potuit  enirn  et  in  ipsis  4f< 
mino,  Adjuva  me,  et  satvum  me  fac;  in  quib 
d  dixerat,  Quid  me  persequeris  (Aet.  iz,  4)?  \ 
tem  ait,  secundam  misericordiam  tuamy  g 
gratiatn  commendavit. 
(Yers.  27.)  Et  sciant  quia  manus  tua  ka 

nostro  inspeclus. 

h  Forle,  de  mitericordia.  Aug.,  ubietiamt 
cordiam  inteltigamus. 

*  Apud  August.,  ex  mortali  carne. 

d  lu  Augttstino,  dixit.  Editi  omnes  noslri, 


517  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CIX.  $|* 

Dominet  fodsti  eam.  De  eis  dtxil,  sciantt  pro  quibus  A  luisfSi  ergo  in  spiritu  vocai  eum  Dominum,  quomodo 

filiusejus  est  (Matth.  nu,  43)?  Jud?i  sub  bac  inter- 


saevientibus  ei  oravit :  qoia  inter  illos  erant  ctiam  bi 
qui  in  eum  posiea  crediderunt.  Manos  autem  Dei 
Cbristos  est,  sicut  dictum  esi,  Et  braehium  Domini 
eui  revelatum  est  (Isai.  mi,  1)?  Haec  ergo  tnanus  erat, 
el  fecit  eum.  Quia  In  principio  erat  Verbum,  et  Ver- 
bum  caro  factum  est  (Joan.  i,  1  et  14). 

(Vers.  28.)  Maledicent  i//i,  et  tu  benedices.  *  Vana 
est  ergo  maledictio  filiorum  bominum,  dttigentium 
vuiitatem,  et  quaerentiura  mendacium  (PsaL  iv,  3). 
Deus  autem  cum  benedicit,  facit  quod  dicit.  Qui  in- 
swrgunt  in  me,  eonfundantur.  Qui  se  adversus  mepro- 
feere  arbitrantur,  cum  exaltatus  fuero  super  ccelos, 
et  effusa  fuerit  super  omnem  lerram  gloria  mea, 
eonfundentur.  Servus  autem  tuus  lcetabitur;  sive  in 


rogalione  tacueriinl ;  ipsum  qu<»que  esse  Dominoin 
et  filium  David  non  agnovcruni,  nec  agn<»M*ere  vo- 
Kuerunt;  et  maluerunt  inflaia  taciiiiinitaie  dismmpi. 
quam  bumili  eoufe^sione  eroditioiiem  niereri.  No* 
auiem  Evangelio  ipsius  veritatis  edocti,  novimu^  J  - 
sum  Cbristum  et  Dominum  esse  David,  sertindoni 
quod  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud 
Deum%  et  Deus  erat  Verbum  :  hoc  erat  in  principio 
apud  Deum.  Omnia  ver  ipsum  facta  sunt9  et  sine  ipso 
factum  est  nihil  (Joan.  i,  4  et  seq.);  et  filiuro  esse 
David,  secundum  quod  Verbum  caro  factum  est9  el 
habitavit  in  nobis  (Ibid.9  14).  Novimus  Dominum 
David,  quia,  cum  esset  in  forma  Deit  non  rapinam  ar- 


dexlera  Palris,  sive  in  suis  membris  :  et  nunc  in  spe,  B  bitratus  est  esse  se  cequalem  Deo.  Et  novimus  filinm 


et  post  in  aeternum. 

(Vers.  29.)  Induantur  qui  detrahunf  mihi  pudore; 
id  est,  pudeat  eos  detraxisse  mibi.  Sed  hoc  potest 
bonnm  esse  correctis.  Et  operiantur,  sicut  diploide9 
csnfusiene  sua.  Dipiois  pallium  duplex  cst,  per  quod 
iaiinicisChristi  duplex  denunliaturconfusio :  hoc  est, 
intosetforis,coram  Deoscilicet,  etcorambomiuibus. 

(Vers.  30.)  Confitebor  Domino  nimis  in  ore  meot  et 
m  mtdio  muUorum  laudabo  eum.  In  medio  multorum 
taudabo  eum :  accipi  poiest  Cbristus,  quia  ipse  in 
Eecleua  praesens  esl,  usque  ad  consummationem  sae- 
coli  (Matth.  xxyiii,  20).  In  medio  aotemessediciiur, 
cai  praecipoos  bonor  pracbetur.  Si  vero  cor  homiuis 
quasi  medium  ejus  e*t,  rectissime  inielligitur,  quod 


David,quia,  semetipsum  exinanivit  formam  servi  acci- 
piens  (Philip.  u,  7).  tloc  ergo  et  David  ipse  in  spi- 
riiu  videns,  initio  Psalmi  bujus  eflatus  esl,  dicens, 
Dixit  Dominus  Domino  meot  Sede  a  dextris  meis: 
donec  ponam  inimicos  tuos  scabellum  pedum  tuorum. 
Sedet  autem  Chrisius  ad  dexteram  Pairis  post  resur- 
reetionem  a  niortuis,  et  ascensionem  in  ccelum 
(Marc.  xvi,  19).  Unde  etiam  eo  ipso  quo  erat  Chri- 
stus  filius  David,  factus  est  dominus  David.  Illud 
enim  quod  natum  est  ex  semine  David,  ita  bonora- 
tum  est,  ut  ei  cum  esset  filius,  esset  et  Dominus. 
Secundum  banc  enim  dispensationem,  etiam  ab 
Apostolo  de  Chrislo  dicilur,  Propter  quod  eum  exol- 
tavit  a  mortuis9  et  donavit  ilti  nomen  qued  est  super 


io  multorum  cordibus,  id  est,  in  multorum  medio  C  omne  nomen,  ut  in  nomine  Jesu  omne  genu  fiectatur, 


budalurus  sit  Dominum.  Habitat  cnim  Christus  pcr 
Idem  in  cordibus  nostris  (Ephes.  jii,  17).  Et  ideo 
ait,  in  ore  meo9  id  est,  in  ore  b  cordis  mei,  quod  est 
Ecclesia. 

(Vers.  31.)  Quiastitha  dextris  pauperisf  utsalvam 
fateret  a  persequentibus  animam  meam.  415  De  Juda 
dictum  eral,  Et  diabotus  stet  a  dextrisejus;  qui  suas 
divitias  volebat  augere,  Cbrisio  vendito.  Hic  autera 
Dominus  astitit  a  dextris  pauperist  ut  dlvitiae  ejus 
lint  ipse  Dominus.  Salva  fiet  autem  a  persequentihus 
iaima,  si  non  eis  consentialur  ad  maluui :  non  auiem 
eis  consentitur,  cum  Domintis  assistit  a  dextris  pau- 
Pcris,  neipsa  paupertate,id  est,  infirmitatesuccumbat. 
PSALMUS  CIX. 


ccelestiumt  terrestrium,  et  infemorum ;  et  omnis  tingua 
eonfiteatur  quoniam  Dominus  Jesus  in  gtoria  Dei  Pa« 
tris  est  (Phitip.  u,  9).  Scdet  autem  416  Dominus 
ad  dexteram  Patris,  et  inimici  ejus  subjiciuntur  sub 
pedibus.  Omnis  enim  qui  ei  adversatur  erit  ejus 
subditus,  aut  per  correctionem,  aut  per  condemna- 
tionom.  Nam  necesse  est  ul  omnis  aut  adoptalus, 
d  aut  victus  sub  pedibus  ejus  sit,  sive  per  gratiaro, 
sive  per  poenam. 

(Vers.  2.)  Virgam  virtutis  tuce  emittet  Dominut  $x 
Sion.  Quae  esl  Sion,  ipsa  est  Jerusalem ;  ex  qua  prae* 
nuntiatur  emittenda  virga  virtutis  Cbristi,  id  cst, 
regnum  potenlia»  ejus,  quod  regnom  incipit  a  Chri- 
stinnis,  et  non  habet  finem.  Nam  secundum  quod  est 


(Vers.  I.)  Dixit  Dominus  Domino  meot  Sedeadex-  D  Verbura  Pairis,  unius  Deitatis  et  omnipotentiae,  sem 


,r»s  meis :  Donec  ponam  inimicos  tuost  scabellum  pe- 
dum  tuorum.  Dominus  noster  Jesus  Cbristus  cum  a 
Judsisquxreret  cujus  filium  esse  dicerenlChristum, 
ei  respondisseni,  David  :  coniinuo  illis  responden- 
'•l»Us  ait,  Quomodo  ergo  David  in  spiritu  dicil  eum 
bonrinum  c,  Dixit  Dominus  Domino  meot  Sede  a 
'«ar/rii  meis:  donec  ponam  inimicos  tuos  sub  pedibus 


per  eum  Patre  regnavit.  Hoc  ergo  regnum,  quod 
mediator  Dei  et  hominum  bomo  Cbristus  acquirit, 
incipit  a  Jerusalem;  quia  inde  in  totum  mundum 
virtus  et  potestas  evangelicae  praedicationis  emissa 
est  (Luc.  xxiv,  47).  Dominare  in  medio  inimicorum 
tuorum.  Tu,  inquit,  fili  David,  et  Domine  David,  in 
medio  paganorum,  in  medio  Judaeorum,  in  medio 


*  Edili  nostri  babehant,  Una  est  ergo.  Sed  errore 
Htanifeslo;  pro  quo  legendum  docel,  Vana  est  ergo9 
Iocqs  jpse  ut  jacet  in  Augusiino. 

b  Apud  Augustinum,  corporis  mei. 

c  ilic  in  ediiis  Prosperianis  deest  vox  dicenst  quae 
**n  omittilur  in  Augustihi  opcre,  nec  in  textu  evan- 


gelico,  tsm  Grseco  quam  Latino. 

*  Editi  aniiquiores,  aut  virtus.  Bene  correxeront 
posteriores,  aut  victus;  ut  legere  est  in  opere  Au- 
gnstini  :  Inimkus  eras  ;  eris  sub  pedibus  ejust  aui 
adoptatus,  aut  victus. 


519  S.  PROSPERI  AQUITANI  8S9 

haeretkorum,  et  in  medio  fratrum  faUorum  domi-  A  camibus  tetlimoniii  pastorum  qui »  vigiliis  exeroe- 


.  nare.  Quod  fieri  quoiidie  videmus,  douec  implean- 
tur  tempora  geutium  (Acl.  111,  21).  Cmcitas  enim  ex 
parte  in  Israel  faeia  est9  donec  plenitudo  gentium  i«- 
traret,  et  $ie  omnis  hrael  salvus  fieret  (Rom.  xi,  25), 
eidoniinaretur  Chrisius  in  medio  inimicorum  suoruui. 
(Vers.  3.)  Tecum  principium  in  die  virtulis  tum. 
Domiuus  interrogantibus  quis  eiset  respondit,  Prt*- 
cipium,  qui  et  loquor  vobis  (Joan.  viu,  29) :  hoc  eat, 
Ego  qui  loquor  vobis  principium  snm.  Est  autem  et 
Pater  principium,  in  quo  principio  erat  Verbum,  et 
Verbum  erat  apud  Deum  (Joan.  i,  I).  Numquid  ergo 
quia  Pater  principium,  et  Filius  principium,  duosunt 
principia?  Absit.  Sicut  enim  Pater  Deus  et  Filius 
Deus,  Paier  autem  et  Filius  non  duo  dii,  sed  unus 


bant  super  gregem  suum  (Lue.  u,  7  et  8). 

( Vers.  4. )  Juravit  Dommus9  ei  non  pmnitebit  eum: 
Tu  et  sacerdos  iu  mternum9  secundum  ordinem  Jf  t/dti- 
eedech.  Si  nalum  ex  utero  Virginis  anle  lueiferum  io. 
leiligimus  Salvatorem,  exiude  procul  dubio,  tucerdot 
est  in  aiernum,  secundum  ordinem  UeUkiudeck.  Nain 
secundum  quod  Dominus  natus  ex  Patre  est ,  gi- 
guenii  coaeternus  et  aequalis,  non  esi  sacerdos.  Ju- 
ravit  ergo  Dominus,  boc  est9  cum  constitutiouc  pro- 
misit.  Et  non  pmnitebii  eum9  hoc  esl,  non  mulabit 
consiiium,  non  aliud  faciet,  nec  umquam  ei  hac 
sefltentia  displicebit.  Tu  es  eacerdos  in  mternum9  hoe 
est,  non  finitur  sacerdotium  tuum ;  nec,  sicut  Aaroa 
ordo  cessavii,  itaetiam  tuum  pontificium  commuUbi- 


«»tDeus;  sicPater  principium,  ei  Filius  principium,  B  tur.  Sacerdotiituinoneritfinis,seds«ciiR(/umordtii«ai 


Paier  autem  et  Filius  non  duo  principia,  6ed  unum 
principium.  Tecum  ergo  principium  in  dievirtutis  tum9 
iu  die  qua  videbiiur  quoinodo  creditur.  Quamvis 
enim  eiiara  in  fonna  servi,  ipsa  illa  nostrae  infirmi- 
tatis  susceptio  non  caret  virtute  divina,  quando  et 
infirmum  tuum  fortius  eat  bominibus  (I  Cor.  i,  25), 
et  in  virga  virtuiis  tuae  doininaberis  in  medio  intmi- 
-corum  luorum  :  venlet  tamen  dies  iile  quo,  omnlbus 
dispensationibus  lemporalibus  peractis  atque  fiuitis, 
manifestabis  te  sanctis  tuis,  et  in  illa  eis  apparebis 
gloria  in  qua  aequalis  es  Patri ,  ut  videant  Tecum 
princxpium  in  die  virtutis  tuce. 

(Ibid.)  /n  sptendoribus  sanctorum.  Praesens  vita 
«anctorum,  quainvis  gratia  floreat,  quainvis  moribus 


Melchisedech,  boc  est ,  secundum  mysteria  quae  per 
eum  declaraia  sunt,  iu  aeternum  permancbit. 

(Vers.  5.)  Dominus  a  dextris  tuis9  conquassavit  in 
die  irm  sum  reges.  Ad  ipsum  Dominum,  qui  dixil  Do- 
mino,  Sede  a  dextris  meis,  prophelae  sermo  diroctus 
est.  Ipse,  inquii,  Domine,  cui  jurasii,  Tu  es  taeerdes 
in  mternum9  Dominus  a  dextris  tuis,  qui  couquassatit 
in  die  irm  sum  reges9  illos  de  quibus  dictum  est,  Asti- 
terunt  reges  terrm,  et  principes  convenerunt  in  unum9 
adversus  Dominum,  et  adversus  Chrislum  ejus  (  Psal. 
u,  2).  Quicumque  418  enim  talium  qui  Cbristia- 
num  nomen  oderunt,  in  sua  impietate  persistunt, 
jam  quidem  conquassati  sunt,  nec  potuerunt  efficere 
quod  volebant ;  sed  in  die  hm9  id  est,  retribuliooe 


niteat,  non  est  in  splendore,  quia  nondum  exempla  C  justi  judicii  Dei  penilusconterentur 


est  a  corruptionc.  Cum  ergo  apparuerit  Christus, 
417  Y>la  sanctorum,  tunc  et  ipsi  apparebunt  cum 
illo  ingloria  (Coloss.  m.  4).  Tunc  justi  futgtbunt  sicut 
sol  in  regno  Patris  sui  (Maith.  xui,  43),  id  est,  in 
vita  aeterna.  Ex  utero  ante  luciferum  genui  te.  Si  de 
illa  generatione  boc  dictuin  est  qua  ei  Patre  Deo 
gonitus  est  Deus  Filius,  ex  utero  significat,  ex  se- 
creto,  ex  occulto,  de  inso  Patre,  de  substamia  PatrK 
Anie  lu/iferum  vero,  ait,  ante  tempora.  Per  luciferum 
enim,  utpote  per  fulgentissimum  sidus,  tamquam  a 
parte  totum,  omnia  sidera  significata  sunt  quae  in 
boc  facta  sunl,  ut  sint  in  signis9  et  temporibus9  et  in 
diebus,  et  annis  (Genes.  i,  44).  Quod  est  ergo  ante 
luciferum9  hoc  est  anie  sidcra;  et  quod  est  ante  si- 


( Vers.  6. )  Judicavil  in  gentibus,  reptevitruinas.  Qui 
in  superbiam  eriguntur,  et  in  sua  elaiione  persistuiit, 
sic  destrucntur  ut  non  aedificentur,  Nou  enim  desi- 
nunt  deslrui,  qui  non  desinunt  elevari.  Qui  aulen 
per  humilitatem  cadunt  et  se  prosternunt,  ut  fiaol 
sub  pedibus  ejus,  cui  dixit  Dominus,  Sede  a  dextris 
meis9  donec  ponam  inimicos  tuos  scabetlum  pedum  iuo- 
rtim,  reparabuntur  in  integrum,  quia  non  damnavit 
bas  ruinas  Dominus,  sed  replevit :  quod  fit  in  hoe 
tempore,  cum  universis  geniibus  ruinarum  repara- 
tionem  Cbristus  operatur.  Conquassavit  capita  in  terra 
multa.  Multorum  capita,  in  liac  vita  conquasaaui 
Chrisius  inclinat,  dum  e  superbis  humiles  facit. 

( Vers.  7. )  De  torrente  in  via  bibet;  propterea  eiei- 


, ?  „  ^ „.  — . —  x , _ ,r--r 

dera,  hoc  ante  tempora,  atque  ideo  ex  aeternitate.      tabii  caput.  Sicut  torrens  pluvialibus  aquis  collectus, 


Si  vero  hoc  ex  persona  prophelae  dictum  est,  qui 
ail  *  Dixit  Dominus  Domino  meo,  Sede  a  dextris  meis, 
non  est  dubiuro  illam  naiiviialem  significalam,  qua 
Domiuus  David,  filius  est  David.  Potuit  enim  dicere 
David  propter  propaginem,  qua  de  ipsius  siirpe 
Maria  virgo  descendil,  Ex  utero  genui  te9  boc  est,  ex 
uiero  virginali,  ex  utero  quo  mascultis  non  accessit, 
in  quo  sola  fuit  concepiio  matris,  sine  semine  geni- 
toris.  Et  convcnienter  dictum  est,  Ante  tuciferum9 
quia  ante  exortum  diei  natus  est  Dominus,  hoc  indi- 

•  Sic  editi  veicres,  juxta  texlum  Augustini :  pro 
quo  recentiores  posuerunt,  qui  custodiebant  vigilias. 


redundat,  perstrepit,  ctirrit,  et  currendo  decurril,  id 
est,  cursum  finil,  sic  est  omnis  iste  cursus  mortali* 
tnis  liumanae.  Nascuntur  homines,  vivunt  atque  mo- 
riuniur,  rursusque  iuorienlibus  aiii  oriunlur,  succe- 
dunt,  accediint,  deccduntb.  De  hoc  ergo  torrenU9 
de  lioc  strepitu  transeunte,  de  hac  mortalilate  biliit 
filius  David,  Dominus  David,  dignatus  propter  nos 
nasci  et  mori,  et  ita  bibit  de  torrente  in  via  quod  in 
via  peccatorum  non  stetit  (Psal.  i,  i  ).  Propterea 
ergo  exaltabit  caput9  quia  humiliatus  estf  et  factus  est 

b  Augusiinus  addit,  nec  manebunt.  Nostri  codices 
non  addunt  isia. 


?*f  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EIPOSITIO.  PSAL.  CXI.  3» 

subditmt  utque  ad  mor tem,  mortemautem  crucit.  Pro-  X  inositata  et  nova,  humana  excitaretor  intentio,  et 
pter  qmod  •  esaltavit  eum  a  mortuit ,  et 


donavit  illi 

nomen  quod  ett  tuper  omne  nomen  :  ut  in  nomine  Jeeu 
oume  genu  fleciatur,  ta/effmm,  terrettriumf  et  infer- 
nonifn,  et  enmu  lingua  eon/iteatur  quoniam  Jetut  CAri- 
tias  m  glcria  eet  Dei  Patrit  ( Philip.  u,  8,  9,  etc. ). 
PSXLMUS  CX. 

HALLILUU. 

(Yera.  i.)  Confitebor  itai,  Domine,  in  toio  cerde 
meo.  Noa  semper  confessio  peccaiorom  est,  ted 
euam  laua  Dei  devotiooe  confeaeionia  expromitar. 
Ulahiget,  haec  gaadet;  illa  medico  vuinus  oatendit, 
hse  de  aanitate  gratias  agit.  In  concilio  recterum  et 
ceteregatione.  Eoram,  sine  dubio,  qui  sedebunt  su- 
per  duodecim  thronoa  judicantea  duodecim  tribua 


natriretur  in  ea  de  insolitis  tililis  timor  ,  cui  tamen 
misericora  Dominus  daret  escam  virtutia  et  vitae,* 
panent  aciiicet  illum  incorruptibilem  qui  de  coslo 
descendit  (Joan.  vi,  41 ):  ut  Verbum  Dei  esset  esca 
bominom,  sicutcibus  eat  angelorum.  Memor  erit  in 
mternum  tettamenti  tui;  virtutem  operum  euorum  an- 
nuntiavit  populo  euo.  Implevit  Dominus  promisaio- 
nes  auas,  qui  est  virtus  et  foriitudo  sanctorum  :  quo- 
niam  qoae  boroinibos  difflcilia  sant,  Deo  facilia  sunt, 
et  ipse  operaiur  omnia  in  omnibos  (II  Cor.  xu,  6). 

( Yera.  7. )  Ut  det  illie  hojreditatem  gentium ;  id 
eat,  quam  praeparavit  omnibus  gentibns.  420  Opera 
manuum  ejut  veritae  et  judicium;  hoc  est,  ot  veritas 
judiciumque  servetor :  k  manus  enim  operatur,  hoc 


lsrael(Jf«JfA.  xix,  28).  A  quorum  concilio  et  con-  B  eat,  ut  non  separet  a  Chriato  tribulalio,  angostia, 


gregatione  419  "mnia  bypocrita  segregatas,  omnis 
erit  teotasor  exclusus. 

(Vers.  2.)  Magna  opera  Dominiy  exquitita  in  om- 
ntt  voluntatet  ejut.  Scrutare,  exquire,  vestiga ,  si 
potei,  omnea  voluntaies  Domini :  in  omnibus  sem- 
permigna  opera  ejua  inveniea.  Nulla  enim  volontas 
poteauor  est  ipsius  voluntate;  contra  quam  cum 
aliqoid  Geri  ainit,  misericordiam  suam  jusiitiamque 
demonstraL  Sicat  enim  vult  ut  homo  non  peccet, 
>U  ?alt  peccanii  parcere,  ut  revertatur  et  vivai ;  iia 
eiiam  vult  in  peccatia  perseverantem  punire,  ut  ju- 
ttili*  potentiam  contumax  non  evadat.  Ac  sic  qiiid- 
qnid  elegeria,  o  homo,  non  deerit  Domino  unde 
(jwam  de  te  compleat  voluntaiem.  Sive  ergo  justificet 


fames,  nuditas,  gladius  (Rom.  vui,  35). 

( Yers.  8.)  Fideiia  omnia  maudata  ejut,  confirmata 
ineeeculum  tmculi.  Qui  dedit  mandata,  et  dedit  pro* 
miasa;  qiwe  fldelher  retribuit  confirmaiainaeternom, 
nee  umqoam  defectura.  Facta  in  veriiate  et  judicio. 
Hoceatenimverum,  et  justum  «,ut  hic  laboretur,  ibi 
requiescatur. 

( Vers.  9. )  Redemptionem  mitit  populo  euo.  Civea 
et  haeredes  coeleslis  Jerusalem,  ab  btijus  peregrina* 
tionia  captivitate  redimuntur.  Mandavit  in  mternum 
teetamentum  snom.Testamentumsuum,  utique  novum, 
quod  sBternom  promisit,  non  illud  vetus,  cujua  tranaito- 
riac  promisstonea  fuerunt.  Sanctum  et  terribile  nomen 
ejut.  Sapientia  vera  est  nosse  etdiiigereDeum.  Sed  ad 


imphim,  sive  arguat  pigrum,  sive  exapectet  aversum,  C  bunc  gradum  de  timore  eonscenditor  :  quia  aicut 


teudeserat  puniendum,  semper  misericors  est,  sem- 
P<r  jostus,  aemper  omnipotens. 

(Vera.5. )  Confeteio  et  magni/icentia  oput  ejut; 
ttjuiitia  ejut  manet  in  tmculum  eeeculi.  Magiiificentia 
Domini  eirca  nos  in  eo  apparet  quod  nullis  praece- 
deotibos  meritis  confltentem  juatificat  peccatorem  : 
ui  abi  abondavit  peccatom ,  snperabundet  gratia 
(flom.  y,  20),  per  quam  excitata  est  etiam  ipsa 
ttafessio  :  ot  nemo  in  se  extollator,  aed  qoi  gloria* 
tur,  in  Domino  glorietor  (1  Cor.  i,  31 ).  Quia  etcon- 
fessio  peccatoris,  et  magnificeniia  justificationis , 
°Pua  Domini  est;  aptid  quem  iniquitaa  non  est,  etiain 
Sl  nos  judicta  ejua  non  comprehendimua  (Rom.  ix, 
**  ) ;  qtioniam  juttiiia  ejue  manet  in  tmculum  tcecuti. 


desideranda  sunt  ejos  monera,  sic  metoenda  jodicia. 
( Yera.  40.)  Initmm  tapientim  timor  Domini.  Intel- 
lectut  bonut  omnibut  faeientibut  eum.  Is  bonom  hahet 
intellectom,  qai  quod  faciendnm  recte  intelligit,  fa* 
cit :  qoia  talis  est  sine  opere  intelligentia,  qoalia  sine 
timore  sapientia  (Sent.  15).  Laudatio  ejue  manet  in 
tmculum  tmculL  Nemo  ergo  quidquam  suae  justitiae 
d  ascribat,  nemo  de  auia  quasi  propriia  meritis  ex- 
snltabit,  aed  in  Dei  laudem  et  gloriam,  omnia  aancto- 
rum  beatitudo  in  aeternum  refertur. 
TSALMUS  CXI. 

■4LLELOU. 

Tilulus  psalmi  est,  Retenionit  Aggmi  et  Zacharimt 
qui  post  eversionem  templi  Jerusalem,  et  transmi- 


(  Yers.  4-6. )  Memoriam  fecit  mirabilium  tuorum  D  grationem  in  Babyloniam,  completis  lub  Dario  ae- 

ptuagima  captivitatis  annii,  propbetare  coeperuntea 
quae  ad  rolaxationem  captivitatis  et  reparationem 
templi  pertinerent.  Sed  quia  quae  corporaliter  tunc 
gerebantur,  rerum  futurarum  indicia  praeferebant, 
per  illam  captiviiatia  remiasionem,  et  lempli  restitu* 


"totmrieort  et  miterator  Dominut :  etcam  dedil  timentibut 
^-  In  omni  qttidem  creatura  Dei  mirabilia  ejua  et 
^rioiidiana  et  magna  sunl;  sed  quia  parum  ea  con- 
^eiodo  mirator,  quapdam  Dominus  signa  et  prodi- 
*l*    cerUa  temporibua  promenda  diaposuii,  ut  per 


n  m  Subaodi,  Deut,  ut  in  August.,  propterea  eum 
Uc**$  esaltavit  a  mortuit,  etc. 

^  Vix  dubitamus  locum  hunc  Prosperi ,  ex  vocis 

Jj» ns  permutaiione  et  inala  interpunctione,  quidqnid 

j^^curitalis  habet  bauaisse.  Igiiur,  cum  editi  omn«*s 

tl%  idem  consentiant,  nec  ait  copia  ullius  ms.  codicis, 

n°n  mutavimus  quidem,  sed  conjicimtis  legeiidimi 

rMe,  cum  exigua  rautatione,  Uoc  ett%  ut  veritat  judi- 

(xnmque  tervctur,  manut  ejut  opcrdtur :  hoc  eti9  ut 


non  teparet  a  Chritto,  eic. 

«  Lugdunenais  ediiio  addit  verbum  aubstantivtim 
ett%  quo  carent  Lov.,  Duac,  et  Colon. 

d  Melius  forle  legerelur,  ascribet,  et  in  fine,  refe- 
retur%  propter  ftiturtim  extultabit,  inter  haec  medium; 
et  quia  de  futuro  siatn  beatorum  loqui  videtur  sanetti9 
nostcr,  in  quo  soli  Deo  ab  otnnibus  aaoctia  honor  et 
gloria  in  xicrnum  referelur. 


m  S.  PROSPERI  AQUITANI  3*1 

tiooem,  ipiriuliter  figurabatnr  fabrica  ipsius  templi,  A     (Vers.  7.)  ln  memoria  mterna  eritjustut,  ab  audttu 


cujus  Christus  est  fundamentum,  io  quo  etiam  angu- 
lari  lapide,  vivia  lapidibus  coaptatis,  coelestis  adi- 
ficii  struclura  consurgit,  ut  ex  ruina  vetere,  quae 
facta  est  in  Adam,  novum  Dei  templum  cum  repara- 
tione  omniam  421  gcnlium  reformetur.  Ad  boc 
ergo  templum  pertiuet  prophetatio  Aggaei  et  Zacha- 
riae,  qui  in  psalmi  titulo  praeferuntur,  ut  qui  boc  sa- 
cramentum  intelligit,  et  qui  cupit  in  hujus  «dittcii 
compage  solidari,  sciat  reversioois  et  reoovalionis 
suae  in  timore  Dei  esse  principium. 

(Yers.  1.)  Bealus  vir  qui  timet  Daminum :  in  manda- 
tis  ejus  voUt  nimi*.  Beatitudo  viri  justi,  a  timore  in- 
cipit  Domini,  et  proGcit  in  desiderium  mandatorum 
Dei,  quibus  templura  ejus  efficitur. 


malo  non  timebit.  Non  timebit  audire  quod  dicitur 
sinistris,  Iie  in  ignem  eeternum  qni  prmparaius  esi 
diabolo  el  angelis  ejus  (Mailh.  xxv,  41).  Paratum  esi 
eor  ejus  sperare  in  Domino.  Quia  oon  sua  qnsesivit, 
sed  quae  Jesu  Cbristi  (Philip.  u,  Sti),  et  promissa 
ejus  confide.iterexspectat. 

(Vers.  8.)  Con/irmaium  est  cor  ejus9  non  commove- 
bitur,  donee  videat  super  inimicos  suos.  Iuimici  ejus 
prxsenlia  concupieruut,  et  cum  eis  invisibilia  pre- 
mitterentur,  dicebaot,  Quis  ostendit  nobis  bona  (P«. 
it,  G)  ?  Uli  voluerunt  videre  bona  hominum  in  terra 
morientiuro,  bic  credidit  videre  bona  Domioi  in  tcr- 
ra  viveutium  (Psal.  xxvi,  13).  Non  ergo  commove- 
bitur  cor  ejus,  oec  transitoria  malorum  felicitate 


(Vers.  3.)  Potens  in  terra  erit  semen  ejus.  Semen  B  turbabitur,  donec  videat,  non  deorsum,  quod  iniuid 


futurae  messis  opera  esse  misericordi»  Apostolus 
testis  est,  dicens,  Bonum  autem  (acienles  non  defi- 
ciamus  :  tempore  enim  proprio  metemus  (Galat.  vi,9). 
Quid  autem  poleotius  hoc  semine,  cujus  impendio 
comparatur  regnum  coelorum,  et  vita  aelerna.  Gene- 
ratio  rectorum  benedicetur ;  id  est,  opera  eorum  qui 
recto  suut  corde,  non  iurbantur  propter  promissorum 
dilationem :  nec  traoseuntia  carnaliter  appetunt,  sed 
mansura  Gdeiiieretpatienter  exspectani. 

(Vers.  5.)  Gloria  et  divitim  indomo  ejus9  etjustitia 
ejus  manet  in  satculum  sceculi.  Qui  talis  est  in  domo 
sua,  id  esi,  in  corde  suo,  ubi  templum  Dei  est,  glo- 
riam  et  divitias  babet :  quia  spe  non  dubia  futura 
jam  possidei,  et  regnum  Dei  intra  ipsutn  est  (Luc. 


ejus,  sed  sursum  super  iuimicos  suos,  Quod  ocutus 
non  vidit  nec  auris  audivit,  neque  in  cor  homiuis  ascem* 
dit9  quod  prasparavit  Deus  diligeniibus  se  (I  Car.  n,  9; 
Isai.  lxiv,  4). 

(Vers.  9, 10)  Dispersit9  dedit  pauperibus;jusiiiw 
ejus  manet  in  satculum  seeculi.  Dispersit  visibilia,  ut 
invisibilia  compararel ;  dedit  temporalia,  accepturas 
aeterna.  Cornu  ejus  exaltabitur  in  gloria.  Peccalor  w- 
debit9  et  irasceiur.  Iraschur  peccator:  cui  magis 
quam  sibi  ?  Sed  sera  illa  atque  infructuosa  poenitu- 
dine,  cum  dicit,  Quid  nobis  profuit  superbia,  aui  quhd 
divitiarum  jactatio  contulit  nobis  (Sap.  V,  •)?  Desft- 
bus  suis  frendet9  et  non  revirescet ;  sicul  fieret,  sl 
opportuno  eum  tempore  poeniieret.  Sed  lunc  fren- 


xvn,  21).  ilujus  justitia  manet  insaeculum  sacculi,  C  <|e|f  quando  desiderium  peccatorum  peribit 
quia  ipsa  est  gloria  atque  divitiae. 

( Vers.  4.)  Exortum  est  in  tenebris  lumen  reetiscorde. 
lierito  diriguot  cor  in  Dominum  suum,  merito  am- 
bulant  recti  cum  Domino  tuo,  qui  cum  essent  in  te- 
nebris,  iucem  viderunt  magnam  (Isai.  ix,  2),  et 
meminerunt  fuisse  se  aliquando  tenebras,  nunc  au- 
tem  lucem  in  Doinino  (Ephes.  v,  8).  Uisericors9  et 
miserator,  etjustus  Dominus.  Qui  miserelur,  ut  nii- 
sereatur,  et  justus  est  in  retributione ;  quia  nulli 
faciet  judicium  sine  raisericordia. 

(Vers.  5.)  Suavis  homo  qui  miseretur  et  commodat. 
Hunc  suavemet  mitem  atque  jocundum,  nou  evomit 
Deus  ex  ore  suo ,  lamquam  mali  odoris,  aut  fosii- 
diendi  saporis.  Tota  autem  suavitas  ejus  in  eo  est 


PSALMUS  CXII. 

BALLELUU.  " 

(Vers.  1.)  Laudate,  pueri9  Dominum9  landate  n#- 
men  Domiui.  Exhortalio  haec  non  ad  pucriles  taiilont 
annos,  sed  ad  omnem  proferlur  aetatem.  Oinnibna 
enim  Apostoius  dicit,  Nolite  efici  pueri  mentibus9  sed 
malitia  parvuti  estote%  ut  mentibus  perfecti  sitis  (I  Car* 
xiv,  20).  Qua  malitia,  nisi  superbia  ?  Ipsa  enim  de 
vana  granditate  praesumens,  non  sinit  hominem  am- 
bulare  per  arclam  viam,  et  intrare  per  angustam 
portam  (Matth.  vn,14).  Puerautem  facile  inlrat  pcr 
angustam ;  et  ideo  nemo,  nisi  conver*us  fueril  ut 
puer,  intrat  in  regnum  ccelorum  (Luc.  liu.ii).  Pue- 
rorum  ergo  nomine,  non  aetas  infanlium,  sed  ani- 


qui  miseretur  et  commodal,  remittendo  scil  cel  pec-  u  morum  humiliias  compellatur,  quia  nonlaudant 


cata,  et  largiendo  beneficia ;  quibus  duobus  benigni- 
tatis  officiis,  omnia  pietatis  opera  continentur  ,  di- 
cente  Domino,  Dimiltile9  et  dimittetur  vobis  ;  date9  et 
dabitur  vobis  (Luc.  vi,  52). 

(Vers.  5,  6.)  Disponet  sermones  suos  in  judicio. 
Quoniam  in  eeternum  non  commovebitur.  Qui  haec  fa- 
cit,  disponit  sermones  suos  in  judicio.  Facta  enini 
quaedam  verba  sunt  lestium,  quibus  in  judici»  *  de- 
fenderetur.  Quia  in  aternum  non  commovebitur,  qui 
ad  dexteram  segregaius  audiet,  Venite,  benedicti 
422  Ptttris  mei ,  percipite  regnum  quod  vobis  para- 
tum  est  ab  origine  mundi  (Matth.  xxv,  54). 

•  In  Augustioo,  defendetur. 


men  Domini,  qui  se  magnos  putant,  et  suam  justitiam 
volentes  consiituere,  justiliae  Dei  non  sunt  subjeeti 
(Rom.  x,  3).  Non  enim  sunt  pueri;  423  d  <*«■ 
praedicari  se  volunt,  non  laudant  nomen  Domini. 

(Vers.  %  5.)  Sit  nomen  Domini  benedictum9  eshae 
nunc  et  usque  in  smculum.  A  solis  orlu  usque  ad  oeca- 
sum,  laudabile  nomen  Domini :  ut  scilicet  nomea 
Domini  semper  benedicatur,  et  ubique  laudetur. 

(Vers.  4.)  Excelsus  super  omnes  gentes  Dominus% 
et  super  cozlos  gloria  ejus.  Non  solum  super  omnes 
gentes  majestas  Domini,  sed  etiam  super  coe'os  glo« 
ria  ejus  excelsa  est. 


PSALMORUN  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXIII.  3ff 

i.  5,  6.)  Quis  sicut  Dominus  Deus  noster.  qui  A  hrael ,  qui  est  domus  Jacob,  de  jugo  M% yptiae  do- 


hrifteJ,  el  numitfa  respicit  in  cceto  et  in  terraf 
im  SpiritusiU  loquilur:  Heec  dicit  Altissi- 
matsis  habitans,  in  ctternum  nomen  ei  Domi- 
tshsms,  in  sanciU  requiem  habens  (Isai.  lvii, 
ritoqoe  ccelum  intelliguntur,  qui  habiUnur 
10 ;  qui  cum  sint  sancti,  atque  ideo  exceki, 
itmen  sunt  homiles,  neque  aliunde  nisi  de 
ite  sublimes.  In  allis  itaque  Dominus  habiiat, 
la  sanctis,  et  spiritalibus  atque  coBleatibus ; 
H*  respicit.  id  est,  ipsos  sanctos,  numquam 
od  tiemper  in  Domino  gloriantes.  Delectatur 
ttitodine  humilium,  et  humilitate  celsorum. 
st  fn  terra,  hoc  est,  quorum  conversatio  in 
I,  lieet  mortali  sint  carne  circumdati.  Si  vero 


minationis  eductus  sit  (Exod.  xiv,  W)  in  memoriam 
revocari.  Sed  per  propheiicum  eloquium,  magit 
futura  indicaniur  quam  praeterita  retexuntur.  Et  ideo 
qiuedam  aliter  hic  dicunlur  quam  ibi  acta  sunt :  ut 
vigilanter  intelligatur  prophetia,  obi  non  constathis- 
toria.  Primum  enim  Jordanem  ipsum  non  reversum 
esse  reirorsom,  sed  steiisse  legimus  (Josue  iii,  15), 
ab  ea  parte  qua  desuper  influebat ;  deinde,  montes 
exsuhasse  et  colles  gestisse  non  legimus ;  quae  sic 
addidit,  ut  omnia  ista  etiam  repeteret.  Intelligen- 
dum  ergo  est  quia  illa  fecla  figurae  nostrae  fuerunt 
(I  Cor.  x,  ii) ;  et  ideo  de  eis  aliter  quid  dicitur,  ut 
quibus  teinporibus  congruat,  agnoscatur.  Si  enim 
^ratiam  Dei,  quae  dau  est  nobis,  flrmo  corde  reti- 


it  qwe  Doroinus  noster  in  coelo  humilia  re-  B  neainus,  nos  aumus  Israel  semen  Abrabae  (Gut.  w, 


Jfci  quae  in  terra,  possunt  coelum  hi  intelligi, 
et  sanctificatos  jam  inbabiut ;  terra 
.  vocat  ut  babitet  in  eis.  Sed  absolutior 
nt,  ai  ccelos  dictos  accipiamus  eos  qui  sede- 
iper  duodecim  thronos ,  et  cum  Domino  ju- 
il  (Matth.  xix,  28) ;  lerra  autem  nomiue, 
a  multiiudinem  sanctorum,  qui  constituen- 
lexterara,  ut  per  opera  misericordiae  collau- 
ipiautur  ab  eis  in  tabernacula  aeterna,  quos 
■ibi  de  mammona  iniquiutis  in  hujus  viiae 
UUe  fecerunt  (Luc.  xvi,  9).  Et  eos  ergo  et 
aiiles  rcspicit  Deus,  quia  meminerum  utrique 
erint  per  suam  malitiam,  et  quid  facti  sint  * 
.  gratiam. 


29) ;  qui  non  carnaliter  circumcisae  genti  lantum- 
modo  factus  est  pater,  sed  et  omniura  qui  sequuntur 
vestigia  fidei  Abraham,  qui,  ciun  esset  in  praeputio, 
credidit  Domino,  et  justificatus  est  ex  fide*  et  con- 
stitutus  est  omnium  gentium  pater  (Rom.  ir,  10 
seqq. ;  Gen.  xvf  6),  dictumque  ei  est,  Benedicentur  in 
te  omnes  genies  (Gen.  xn,  3).  Quia  ergo  populut 
Cbristianus  verus  est  Israel,  et  jEgyptus  saepe  in 
figura  totius  sseculi  ponitur,  n  quo  spiiiuliler  rece- 
dendum  est :  quemadroodiim  ille  populus  non  potoit 
ad  terram  promissionis  venire,  nisi  divino  liberare- 
tur  auxilio,  ita  ab  bujus  saeculi  vinculis  nullus  erui- 
tur,  nisi  per  gratiam  Dei,  in  manu  forti  et  bracliio 
excelso  (Exod.  vi,  1,  6),  ut  coelesiis  Jerusalem  civis 


1  7, 8.)  Qui  erigit  de  terra  inopem,  et  de  ster-  Q  esse  merealur.  Quicnmque  ergo  sunt  Israelilae,  do- 


iltmtpauperem ;  utcoitocet  eum  cum  principibus, 
bscipibus  populi  sui.  Non  itaque  dedignentur 
nilia  capita  excelsorum  sub  manu  Domini. 
1*3  enim  collocetur  fidelis  Dominicae  pecuniae 
ator  cum  principibus  populi  Dei,  quamvis 
v  sit  in  duodecim  sedibus  (Matth.  xix.  28),  et 
i  qnoque  judicaturus  (I  Corm  vi,  3),  a  terra 
bept  erigitur,  et  de  stercore  pauper  exalu- 
ii  domnu  Dei  est  omnis  celsitudo  sanctorum. 
I.  9.)  Qui  habitare  facit  sterilemin  demo,  ma- 
Urum  latantem.  Ecclesiam  enim  ante  sterilem 
"fc  424  fecundavit,  ut  in  multis  filiis  laeta- 
Ismi.  liv,  4).  In  qua  Dominus,  qui  in  ajtis 
m  humilia  respicit  in  cceio  et  in  terra9  habet 


mus  Jacob  et  Abrahae,  secundum  promissionem  hac- 
redes  (Gat.  m,  2'J),  cognuscunt  etiam  se  exisse  de 
jEgypto,  cuin  huic  saeculo  renuntiaverunt ;  exisse  de 
poputo  barbaro.  cum  confessione  pieUlis  a  blasphe- 
niiis  impiarum  genlium  recesserunl.  Inlerrogent 
corda  sua,  si  ea  circumcidit  fides,  si  purificavit  con- 
fessio  Dci  Abrahain,  et  Dei  Isaac,  el  Dei  Jacob :  Fa- 
cta  est  425  m  e's  Ju(icBa  sanctificatio  ejus.  et  Israei 
potestas  ejus.  Dedit  enim  eis  potestatem  /ilios  Dei 
fieri  (Joan.  i,  42).  Jam  hic  recordetur  uuusquisque 
qui  sub  dura  dominatione  diabolicis  in  boc  taeculo 
operibus  subditus  IMtorabat,  quomodo  ab  jugo  liber 
effectus  sit,  quomodo  inier  dissuadentium  retinacula, 
et  obsistentium  impediroenta  ad  viam  liberlalis  ,  et 


line  Abraliam  et  sublimem  sanctiiatem,  sicut  D  ad  spem  settrnae  haereditalis  evaserit.   Mare  ergo 


eoeli  in  supernis  sedibuscollocandam,  et  sicut 
i  ia  ora  maris,  misericordem  atque  iunume- 
nhitodinem,  a  sinistris  fluctibus  et  ab  impia 
mUbo  segregandam. 

PSALMUS  CXIII. 

■ALLILUIA. 

1. 1-5.)  /r  exitu  Israet  ex  JEgypto,  domus  Ja- 
fmuio  barbaro;  facta  est  Judeea  sanctificatio 
wmei  potestas  ejut.  Mare  vidit,  et  fugitt  Jorda- 
vmrsms  est  retrorsum.  Praeteriiorum  gestorum 
iMetor  historia,  et  quemadmodum  populus 


vidit  et  fugit,  cum  obsucula  saeculi,  verbo  Dei  tre- 
roefacia  cesserunt.  Jordanis  conversus  est  retrorsum : 
quoniam  qui  aversus  a  principio  suo ,  Creatorem 
suum  deserit,  tamquam  fluvius  in  mare  labitur,  cui 
bonum  est  ut  retrorsum  convertatur,  et  rcdiens  ad 
auctorem  ,  retro  sibi  faciat  mare,  ad  quod  ante  ten- 
debat;  et  sic  Jordanis  convertatur  retrorsura,  cum 
illi  convertuntur  ad  Dominura,  qui  gratiain  baptismi 
perceperunt. 

(Vers.  4.)  Montes  gestierunt  vetut  arietes ,  et  colles 
velut  agni  ovium.  Fideles  dispensatores  verbi  veri- 


it.  Colon.,  per  Dei  gloriam.  Lugd.,  Lovan.  et  Duac,  per  Deigratiam.  Sic  etiam  Augustinus  hic. 


Sl?  S.  PROSPERI  AQUITANI  31* 

tatis,  sancti  apostoli,  sancti  evangelistae,  montes  et  A  •mToluuUrwmgraiiaro«iamcon8iitaitfne(nittdeop#- 


ducessunt  gregum,  et  colles,  velui  agni  ovium,  aunt 
quibus  dicitur,  in  Christo  Jesu  per  Evangeiium  ego  vos 
genui  (I  Cor.  iv,  15);  de  quibus  dicitur,  Afferte  Do- 
mino  filios  arietum  (Psal.  xxtiii,  1);  qui  montium 
pabulis  opimautur,  et  sub  arietum  principalu  exsul- 
tantes  regiintur. 

(Vers.  5»  •.)  Quid  est  mare  quod  fugisti?et  tuJor- 
danis  quia  conuersus  es  reirorsum  ?  Montes  quia  gesti- 
tis  velut  arietes,  et  colles  velut  agni  ovium?  Quid  est, 
inquil,  o  sscu4um,  quod  tua  impedimenla  cesseruni? 
Quid  est  quod  tot  millia  fiJelium ,  toio  orbe  buic 
mundo  renuntianlium  convertimiiitf  Qtiid  est  quod 
gaudelis ,  q^iibus  in  fine  dicetur,  Euget  bone  servet 
quoniam  in  paucis  fideiis  fuisti ,  supra  mutta  le  conr 


rum  meritis  glorietur.Quia  sivemontes  gesliant  velut 
arietes,  sive  colles  velul  agni  oviura,  a  facie  Domini 
commota  est  terraf  ne  in  terreuis  sordibus  permaneret. 

(Vers.  i.)  Simuiacra  gentium  argenlum  et  aurum. 
Habenl  quidem  et  aerea,  et  iignea,  et  fictilia  simula- 
cra.  el  alterius  alteriusque  materix»;  sed  pretiosum 
eorum  maluit  commemorare  Spiritus  sanctus.  Quia 
cum  in  eo  quisqne  erubueril  quod  illi  charius  est , 
mulio  facilius  avertitur  a  veneratione  viliorum  :  ut 
iutelligat  etiam  in  auro  et  argento  nibil  aliud  esse 
quam  terram. 

(Vers.  5-8.)  Os  enim  habent,  et  non  loquentur; 
oculos  habent,  et  non  videbunt.  Aures  habent^  et  non 
audient;  nares  habenl9  etnon  odorabunl.  Manus  ha- 


slituam  (Matth.  xxv,  21)?  Quid  est  quod  gaiidetis,  B  bent%  et  non  contrectabunt;  pedes  habcnt,  et  non  t 


quibus  in line  diceiur  %Venite*beuediciiPatris  meit  per- 
cipite  regnum  quod  vobis  paratum  est  ab  origine  mundi 
(lbid.M)l 

(Vers.  7.)  A  facieDomini  commoiaest  terra%  a  facie 
Dei  Jacob.  Quid  est  a  facie  Dominif  uisi  ab  ejus  prae- 
senlia,  qui  dixk,  Ecce  ego  vobiscum  $um  usque  ad  con- 
summationem  sxcuU  (Matth.  xxvm,  20)?  lpse  ergo 
commovet  lerram,  ipse  pigra  et  ineriia  cordaconveriit. 

(Vers.  8.)  Qui  convertit  pelram  in  stagna  aquarumf 
et  rupem  in  fontes  aquarum.  Ista  est  spiritalis  petra, 
id  est  Ghristus  (I  Cor.  x,  4),  qui  docirinam  suam, 
quae  prius  dura  et  rigida  videbatur,  in  multa  fluenta 
convertit;  et  misso  de  coelis  Spiritu  sancto,  sermo- 
nem  suum  fecit  esse  poiabilem ,  quem  diseipulis  in- 


butabunt  :  non  clamabunt  in  (aucibus  suis.  Similes 
sint  illis  omnes  qui  faciunt  ea%  et  omnes  qui  confiausU 
in  eis.  Videant  ergo  inipii  apertis  et  senlientibus  ocu- 
Hs,  ei  adoreui  chusis  et  mortuis  mentibus,  necvi- 
dentia,  nec  yiveotia  simulacra. 

(Vers.  9.)  Domus  Israet  sperat  in  Domino  :  adjutor 
eorum  et  protector  eorum  est.  Spes  enim  quee  videtur. 
non  est  spes.  Quod  enim  tndet  quis,  quid  sperat  ?  Si 
autem  quod  non  videmus%  speramus,  per  paiientiam 
exspectamus  (Rom.  vm,24).  Sed  ut  perduret  usquein 
finem  ipsa  palientia,adjutoretprotector  est  Dominus. 

(Vers.  10.)  Domus  Aaron  speravit  in  Domino  :  ad- 
julor  eorum  et  protector  eorum  est.  427  Ergo  etiani 
sublimiores  quiqne,  atque  in  summo  excellentes  gra- 


sinuarat ,  incipiens  a  Moyse  per  omnes  prophelas,  G  du,  "etiam  ipsi  perseveranter  currant,  donecappre 
quia  sic  oporlebat  Christum  pati  (Luc.  xxiv,  26  et  27). 

(Vers.  4.)  Non  nobis%  Domine%  non  nobis%  ud  no- 
mini  tuo  da  gloriam.  Gratia  pradicatur,  quae  aquam 
regenerationis  de  petra,  quae  est  Ghristus,  emisit, 
426  nullis  bominum  praecedentibus  meritis  :  quo- 
niam  Ghristus  pro  impiis  mortuus  est  (Rom.  v,  6) 
jie  ullus  nisi  in  Domino  glorietur  ( 1  Cor.  i,  31). 

(Vers.  2.)  Super  misericordia  et  veritate  tua  :  duo 
b&c,  misericordia  et  veritas,  in  Scripturis  sanctis 
pene  semper  juncta  inveniuntur.  In  sua  quippe  mi- 
sericordia  Deus  vocavit  impios,  et  iu  veritato  judi- 
cavil  eos  qui  venire  noluerunt^Ve  quando  dicant 
gentes%  Vbi  est  Deus  eorum?  In  novissimo  enim  ma- 
nifestabitur  roisericordia  et  veritas.  Nec  dicenl  impii, 


hendant  in  quo  apprehensi  sunt,et  cognoscant  sicutet 
cogniti  sunt,  adjulorio  et  protectione  Domini  mu- 
niuntur. 

(Vers.  II,  12.)  Qui  timent  Dominum,  speraveruM 
in  Domino  :  adjutor  eorum  et  protector  eorum  est.  Do- 
minus  memor  fuit  nostrif  et  benedixit  no$.  Omees,  ia- 
quit,  timentes  Douainum,  et  sperantes  in  Domino, 
auxiiio  ipsius  perficiuntur.  Non  enim  npstris  meritit 
pravenimus  roisericordiam  Domini,  sed  Dominuo 
memor  fuit  nostri ,  et  benedixit  nos. 

(Vers.  12, 13.)  Benedixit  domum  Israel,  benedixit 
domum  Aaron.  Benedixit  omnes  timentes  Dominum. 
Hoc  est,  et  superiQres  et  inferiores,  quia  utrique  ti- 
ment  Dominum.  Si  ergo  quaeris  quos  utrosque  bene* 


Vbi  est  Deus  eorum?  cum  apparentesigno  Filiihominis  Ddixerit,  respondelur,  pusillos  cum  majoribus:  hocesi, 


iu  coelo  (Matth.  xxiv,30),  et  instante  judicio,  non  ad- 
huc  prxdicabitur  credendus,sed  osteudetur  treinendus. 
(Vers.  3.)  Deus  autem  nosler  in  ccelo  sursur» ,  et 
super  terram ,  omnia  qucecumque  voluit  fecit.  Non  in 
coelo,  ubi  solem  et  lunam  vident  qui  creaturam  co- 
lunt,  sed  in  coelo  sursum ,  quod  transgreditur  omnia 
corpora  coelestia  et  terrestria.  Quamquara  nec  in 
ipso  i(a  sit,  ut  sine  ipso  esse  non  possit.  Quoniam  in 
quibusest,  ipse  ea  tamquam  indigentia  continet,  qui 
in  coelis  et  in  terra  omnia  quaecumque  voluit  fecit : 
hoc  est,  et  in  superioribus  et  in  iuferioribus  populi 


domum  Israel  et  doraum  Aaron. 

(Vers.  14.)  Adjiciat  Dominus  supervos,  super  uosct 
super  (ilios  vestros.  Ct  ita  factum  est.  Aceesgeranl 
enim  eliam  de  lapidibussuscitati  filii  Abraham  (Mattsu 
iii,  9) ;  accesserunl  oves  qu«  non  eranl  de  hoc  ovili, 
ut  ficret  unus  grex,  et  unus  pastor  (Joan.  x,  16) ;  ac* 
ccssit  fides  omnium  geniium,  etcrevit  numeras,  nen 
solum  sapieutium  antistitum,  sed  etiam  obedientium 
populorum ,  adjiciente  Domino,  non  solum  soper  pa- 
tres,  sed  etiam  super  filios  eorum  qui  peirom  pit 
vestigia  sequerenlur. 


•  Videlur  supplendum  ut  ex  Augustini  operc,  quod  deficit  in  ediiis  nostris. 


8M  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXV.  850 

(Vers.  45.)  Benedictivos  a  Domino,  qui  (ecit  azlum  A  teb  non  invenient  me.  Ego  autem  illa  non  invenie- 


et  terram;  Umquam  diceret,  Benedicti  vos  a  Domino, 
qui  fot  fecit. 

(Vers.  46.)  Caslum  cotli  Domino,  terram  autem  dedil 
fUHs  hominum.  Non  ergo  istud  visibile  coeliim  plenum 
himinaribus  fecit  tos  ;  sed  multo  excellentius,  in  quo 
sibi  prsparavit  habiUculum ,  quod  sunt  sublimiores 
purioresque  mentes ;  in  quarum  comparatione,  quid- 
quid  cernitur  terra  est.  Quamvis  possunt  et  panruli 
in  Ecclesia  terras  nomine  nuncupari,  qui  proficiendo 
fuluri  sunt  coelum,  et  in  ipsa  spe  lacte  nutriuutur  a 
magnis.  Sed  Umen  quia  illi  jam  non  ab  homine  ne- 
que  per  hominem,  sed  per  ipsum  Dominum  carpunt 
sinceriutem  uberutemque  sapientiae,  acceperunt 
panrolos  futurosquidem  ccelum,ut  ccelum  cceli*  esse 


bam,  id  est,  non  advertebam.  Amabam  enim  deee- 
ptiones  raeas,  et  gaudens  falsis  prosperiutibus  sae- 
culi,veris  periculis  deroergebar  inferni.  Sed  cum 
mihi  illuiii  gratia  tua,  et  causas  tribulationia  mea 
ac  doloris  inveni ,  ei  nomen  Domini  invocavi. 

(Vers.  5.)  0  Domine,  erue  animam  meam;  Umquam 
diceret,  Et  inter  adversiutes,  et  inter  prosperiutes 
hujus  saeculi  miserum  me  esse  cognovi :  quia  illa 
preinunt,  isU  decipiunt.  Quis  ergo  me  liberabit  de 
eorpore  mortit  hujus,  nisi  gratia  Dei  per  Jesum  C/iri- 
$tum  Dominum  nostrum  (Rom.  vn,  24).  Misericors 
Dominus  et  justus,  et  Deus  noster  miserebitur.  Mise- 
rieors  primo,  quia  inclinavit  aurem  429  suam  mibi; 
Justus,  e  qui  facit  me  agnoscere  unde  contererer;  et 


sciant;  adhuc  Umen  terram,  cui  dicant,  Ego  plan-  B  nirsum  misericors,  quia  ad  hoc  ut  invocetur  et  mi« 
tavi,  Apolio  rigavit,  ud  Deus   incrementum   dedit     serealur. 


(Vers.  6.)  Custodiens  parvutos  Dominus,  humiliatus 
sum,  et  liberavii  me.  Custodit  parvulos,  quos  vult 
esse  perfectos  :  et  in  servitutem  per  superbiam  la- 
psos,  per  bumilitatem  facit  liberos. 

(Vers.  7.)  Convertere,  anima  mea,  m  requiem  tuam9 
quia  Dominus  benefeeit  tibi.  Convertere,  inquit,  anima 
mea,  quia  conversionis  facuUatem  ab  illo  habes  qui 
benefecit  tibi. 

(Vers.  8.)  Quia  exemit  animam  meam  de  morte. 
ExempU  est  a  morte  anima,  etiam  mortali  adhuc 
carne  circumdau,  quae  ei  infideli  fidelis  efficta  est : 
et  praeter  illam  perfecum  aeternani  a  cunclis  labori- 
bus  requicm,  quam  adipiscitur  pretiosa  in  conspcclu 
Q  Domini  mors  sanctorum  ejus  (Sentent.  44),  habct 
etiam  in  hac  vita  requiem  suam  anima  quae  de 
morte  infidelitatis  exempta  esl,  et  quae  non  ab  operi- 
bus  justitiae,  sed  ab  iniquitatis  abstinet  actione. 
Talis  autem  anima  qu«  jam  vivit  Doroino,  et  mortua 
est  mundo,  quae  spiritaii  industriae  vigilanter  i«i- 
tenta,  in  bumilitatis  et  mansuetudinis  non  pigra, 
sed  quieta  tranquillitate  requiescit,  pro  adeptis  jam 
habet  quidquid  non  dubia  spe  patienter  exspecut 
(Sent.  14).  Et  ideo  addit  el  dicit :  Oculos  meos  a  ta- 
crumis,  pedes  meos  a  lapsu.  Haec  bona  non  lemporalis 
vitae  sunt,  sed  aeternae;  nec  obtinere  possuut  mor- 
tali  carne  circumdati,  ut  non  fleant,  non  gemaiit  et 
nulla  tenutione  pulsentur.  Spes  ergo  sanct<  rum, 
qui,  secundam  id  quod  Spiritu  Dei  agunlur  jam  in 
Quia  prior  dilexit  nos,  et  Fitio  proprio  non  pepercit ,  D  carne  non  sunt  (Rom.  vm,  14,  9),  merilo  de  his  gau- 


(I  Cor.  m,  6).  Ipsis  enim  filiis  hominum  quos  fecit 
cceium,  terram  dedit  in  qua  operentur,  qui  novit 
terrae  providere  per  coelum.  Maneant  igitur  ccelum 
et  terra  in  Domino  suo  qui  fecit  ea,  et  vivant  ex  eo, 
confitentes  ei  et  laudanles  eum.  Nam  si  ex  se  velint 
488  vtvere,  moriehtur :  sicut  scriptum  est,A  mortuo, 
quasi  qui  non  sit,  perit  confessio  (Eccti.  lvii,  26). 

(Vers.  47.)  Non  mortui  laudabunt  te,  neque  omnee 
qui  descendunt  in  infernum.  Clamat  enim  alio  loco 
Scriptura  sancta,  Peccator  cum  venerit  in  profundum 
uuUorum,  contemnit  (Prov.  xvm,  3  • 

(Vers.  18.)  Sed  nos  qui  tivimus,  benedidmus  Do- 
minum ,  ez  hoc  nunc  et  usque  in  swculum. 
PSALMUS  CXIV. 

HALLBLUIA. 

(Vers.  1.)  Dilexi,  quoniam  exaudiet  Dominut  vocem 
orationis  mem.  Cantet  hoc  anima  quae  peregrinatur  a 
Domino,  cantet  hoc  ovis  illa  quae  erraverat  (Psal. 
cxvin,  v.  ult.),  cantet  hoc  filius  ille  qui  mortuus  fue- 
rat  et  resurrexit,  perierat  et  inventus  est.  Quid  est 
enim  Dilexi,  quoniam  exaudiet  Dominus  (Luc.  xv, 
24),  nisi,  Dilexi,  quoniam  in  hac  spe  sum  positus, 
ot  exaudiendum  esse  me  credam  ?  Non  enim  frustra 
hoc  spero. 

(Vers.  2.)  Quoniam  inclinavit  aurem  suam  mihi. 
Ideo  ergo  exaudiet,  quia  inciinavit  aurem  suam  mihi. 
Jam  si  quaeramus  unde  crediderit  anima ,  quod  ad 
i  aurem  Dominus  inclinarit,  nonne  respondebit, 


$ed  pro  nobis  omnibus  tradidit  eum  (Rom.  viii,  32)? 
Qood  mihi  cum  annuntiaretur,  quomodo  non  crede- 
rem  inclinasse  Dominum  aurem  suam  mibi,  tanta 
inuericordia  praevenientem,  Unta  vocatione  pul- 
santem.  Et  in  diebus  meis  invocavl.  In  diebus  scilicet 
niiseriae  meae,  in  diebus  mortalitatis  et  praevarica- 
tionis,  qua  deserui  Deum ,  et  merui  carcerem ,  id  est, 
tenebras  ignoranliae,  compedes  difficultatis  accepi. 
In  his  igitur  diebus, 

(Vers.3,4.)  Cireumdederunt  medotoresmortis,  peri- 
eutm  mferni  inveneruni  me.  Quac  nisi  aberrantein  abs 

•  August.,  se  esse  sciant.  Abest  se  ab  editis  nostris. 
b  Apud  Augustinum ,  non  invenirent  me. 

PATftOL.   LI. 


det  et  gratias  agit,  quae  sibi  a  veritate  promissa  sunt. 
Denique  ut  haec  se  non  jam  habere,  sed  sperare 
monstraret. 

(Vers.  9.)  Placebo,  inquit,  Domino,  in  regione 
vivorum.  Non  ergo  ad  plenum  Domino  placet ,  qui 
adhuc  est  in  regione  morUlium;  nec  potest  talis 
esse  in  viu  occidua,  qualis  futnrus  est  in  eterua. 
PSALMUS  CXV. 

HALLELUU. 

(Vers.  10.)  Credidi,  proptcr  quoti  ioculut  tum. 
Tam  reprobi  sunt,  qui  verum  quod  credunt  nou 

«  Et  hic  forte  melius  babereiur,  quia ,  ut  ante  et 
posl,  ct  August.  babet. 

lt 


551  S.  PROSPEM  AQUITANI  »2 

loquunlur,  quam  qui  verum  quod  loquuntur  noa  A  disruputi  ;  el  ideo  laudis  tibi  hottiam  debeo,  quia 


credunt.  Perfecta  erga  hujus  fides  est,  qui  dicit  non 
tantum  credidisse,  sed  et  propter  boc  locutum  esse, 
quia  credidit.  Ego  autem  humilialut  tum  nimit.  Gur 
addidit,  Ego  autem,  cum  possit  'dicere ,  Locutus  sum 
et  humiliatus  sum?  nisi,  480  Quia  nomo  veritatem 
praedicans;  humiliari  potest  ab  his  qui  veritati  con- 
tradicunt,  non  ipsa  veritas,  quam  qui  credit,  elo- 
quitur.  Ego  credidi  propter  quod  iocutut  sum. 

(Vers.  41.)  Ego  autem  dixi  in  ex$tasi  mea9  Omnis 
homo  mendax.  Exsiasis,  hic  pavor  intelligitur,  quo- 
niam  martyrum  vox  est,  instante  cruciatu  vel  morte 
trepidantium  et  agnoscentium  non  esse  virium  sua- 
rum  ut  qtiae  inferuntur  evincant;  atque  ideo  roenda- 
cem  inveniri  humanam  infirmitatem,  quae  non  pos- 


tua  gratia  sum  quod  sum  (I  Cor.  xv,  10),  et  iu  tua 
est  mihi  gloria  glorianduin. 

(Vers.  18.)  •  Vota  mea  Domino  reddam.  431 
Quisquis  bene  cogiiat  quid  voveat  Domino,  et  quas 
yoia  reddat,  seipsum  voveat,  seipsum  reddat.  Hoc 
exigitur,  hoc  debetur.  Imago  Caesaris  reddatur  Cav 
sari,  imago  Dei  reddatur  Deo  (Malth.  xxn,21).  Sed 
sicut  videndum  est  quid  ofieras ,  \u  etiam  conside* 
randum  est  ubi  offeras  (Sent.  15). 

(Vers.  19.)  In  atriit ,  inquil ,  domut  Domini.  Quae 
autem  domus  Domini,  nisi  popuius  ejus?  Ideo  se- 
quitur  :  In  conspectu  omnit  popuii  ejut.  Quid  est  au- 
tem  populus  ejus,  nisi  quod  addit,  In  medio  tuit 
Jerutatemf  Jerusalem  vero  interpreiatur  Visio  pacis. 


sit  non  fallere,  prsesumens  de  viribus  suis  :  cum  B  Tunc  ergo  quod  b  offeretur  gratum  est,  si  de  pace 


fortitudo  patientiae  ex  Deo  sit,  qui  et  constantiam 
dat  non  timenti,  et  fiduciam  reparat  formidanti : 
quoniam  verax  est  dicens,  Cum  autem  tradent  vot9 
notite  cogiiare  quomodo  aut  quid  loquamini :  dabitut 
enim  vobit  in  illa  hora  quid  ioquamini;  nonenim  vot 
estis  qui  loquimini,  ted  Spiritut  Palrit  vestri  qui  loqui* 
lnr  in  vobis  (Matth.  x,  10  et  20).  Dicitur  autem  ex- 
6tasis,  etiam  cum  mens  non  pavore  alienatur ,  sed 
aliqua  inspiratione  revelationis  assumitur. 

(Vers.  12.)  Quid  retribuam  Domino  pro  omnibut 
quce  retribuit  mihi?  Iloc  dicens,  profitetur  sibi  aliud 
retributum  a  Domino  quam  merebatur;  id  est,  pro 
malis  recepisse  se  bona  :  et  quaeril  quid  ipse  reddat 
pro  bonis ;  nec  aliud  invenit,  nisi  quod  Dominus  ipse 
donaverit,  et  dicit  :  C 

(Vers.  13.)  Calicem  talutarit  accipiam9  et  nomen 
Domini  invocabo.  Quis  istum  dat  calicem ,  nisi  qui 
ait,  Potestis  caiicem  bibere  quem  ego  bibiturut  tum 
(Matth.  xx,  22)?  et  dans  exemplum  patiendi,  contu- 
lit  donum,  redimens  ipsam  infirmiiatem  suorum 
nanguiiie  suo;  et  dans  pretium  imitationis  ipsorum, 
ut  fieret 

(Vers.  15.)  Preliosa  in  contpeetu  Domini  mort  tan- 
ctorum  ejut.  Einit  enim  eam  sanguine  suo,  quem  fu- 
dit  Dominus  pro  servis  :  ut  et  servi  pro  Domino 
suo  fundere  non  timerent.  Cum  tamen  et  Domini 
mors,  et  servorum,  servis  esset  profutura,  non  Do- 
mino. 

(Vers.  16.)  0  Domine,  ego  tervut  tuut  :  ego  ter- 
vus  tuut,  et  filiut  ancillos  tuos.  Tamquam  diceret  :  Diur  de  lenebris,  et  potestaie  lenebrarum,  el  irans- 


aique  in  pace  reddatur.  Qui  autem  non  sunt  filii 
liujus  ancillac,  bellum  quam  pacem  potius  amave- 
runt. 

PSALMUS  CXVl. 

BALLELUIA. 

(Vers.  1.)  Laudate  Dominumt  omnet  gentett  tau* 
date  eum,  omnet  populi.  h\  fine  superioris  psalmi,  nc 
in  Jerusalein  Judaei  gloriarentur,  et  hanc  dignitatein 
sibi  Israel  eliam  carnalis  assumeret ;  qui  sint  Israe- 
litae,  et  in  quibus  sit  Jerusalem,  psalmi  hujus  prin- 
cipio  demoiistratur.  Omnes  scilicet  gcnies,  et  omnes 
populi,  qui  per  imitaiionem  fidei  facii  sunt  filii 
Abraham,  et  spiritale  semen  Israei  (Rom.  rv,  15 ; 
Galat.  lii,  7). 

(Vers.  2.)  Quoniam  confirmata  est  svper  no%  mitc- 
ricordia  ejut,  et  veritat  Domini  manet  in  ceternum. 
Confirmata  est  misericordia  Domini  super  no>, 
cuni  ejus  uomiui,  per  quod  liberati  sunius,  inimica- 
rum  gentiuin  rabida  ora  cesserunt,  et  quem  negamlo 
blasphemaverunt ,  credendo  laudaveruni.  Veritat 
autem  Domini  manet  in  wternum,me  in  liis  quus 
promisit  jusiis,  sive  in  his  <\\\<c  minaius  esl  impiis* 
PSALMLS  CXYII. 

UAILELUIA. 

(Vcrs.  1.)  Confitemini  l)omino9  quoniam  bonu$% 
quoniam  in  smculum  mitericordia  ejut.  Sed  bic  con- 
fessio  non  poenitentium  est,  sed  laudantium  Domi- 
num,  quibus  per  gratiam  pr.Tstitum  est  ut  erueren- 


Mulii  se  martyres  dicunt,  multi  servos  tuos  se  profi- 
tentur,  quia  nomen  tuum  habent  in  vitiis,  haeresibus 
et  erroribus.  Sed  quia  prxter  Ecclesiam  tuam  sunt, 
non  sunt  filii  ancillae  tua3  :  Ego  autera ,  et  tervut 
tuut,  et  filiut  ancillas  twe. 

(lbid.)  Ditrupitti  vincula  mea ,  tibi  tacrificabo  ho- 
stiam  laudit.  Tu  me,  inquit,  servum  tuum,  tu  fecisii 
filium  ancill»  tuae,  qui  captivitatis  mea3  vincula 

•  Praeterit  S.  Prosper  Tersiculum  U :  Vota  mea 
Domino  reddam  eoram  omni  poputo  ejus.  Praeterierat 
etiam  sanctissimus  ejus  magister  Augustinus.  Forte 
quin  de  hoc  eodem  disserit  uterque  in  fine  psalmi. 

b  Reccntior  editio  correxerat  offtrtur,  sat  appo- 


ferrentur  in  regnumFiliiDei  (Colott.  i,  13) :  ob  buc 
solum,  quia  Deus  bonus  cst,  et  ea  misericordia  mi- 
sereturquae  permanet  in  aeternum. 

(Vers.  2-4.)  Dicat  nunc  domut  hrael,  Quoniam  bo~ 
mi4,4327uon*am  in  sceculum  miserkordla  ejut.  Dicat 
nunc  domut  Aaron,  Quoniam  bonus,  quoniam  in  teectt- 
tum  misericordia  ejut.  Domus  Israel  et  dotntis  Aaron, 
ipsi  sunl  omnes  *  qui  liment  Dominum ;  pusilli  scili- 

site,  cum  veteres  omnes  scribant  o/feretur. 

«  llic  v.  4,  Dicant  nunc  qui  timent  Dominum^ 
Quoniam  in  taculum  misericordia  cjus ,  supra  omis- 
sus,  videtur  cursim  tangi  et  expiicari. 


553  PSALMOniM  A  C  AD  CL 

cet  atque  majores  (P$al.  cxiu,  42  et  13).  Ex  quibus 
sive  Judais,  rire  gentibus,  unus  factus  est  populus, 
concurrens  in  unum  gregem,  ad  unum  pastorem 
Jcsum  Christum  (Joan.  x,  46)  :  quae  societas  in  ejus 
gratia  facu  est  qui  bonus  est,  et  cujus  misericordia 
seterna  est  et  aeternos  facit. 

(Vers.  5.)  Jn  tributatione  invocavi  Dominum,  et 
exaudivit  ma  in  la&tudine.  Qui  tribulatur,  in  angu- 
siia  est  :  sed  qui  exauditur,  latitudinis  infinitate 
susdpitur. 

(Vers.  6.)  Dominus  miki  adjuior  est9  non  timebo 
qnid  fadat  mihi  homo.  Apostolus  dicit ,  non  advorsus 
carnem  et  sanguinem  nobis,  quod  est  homo  iniquu*, 
ted  adfersus  principes  et  rectores  tenebrarum,  esse 
certamen  (Ephes.  vt,  42).  Quarum  auiem  tenebra- 
ram,  nisi  bominum  diabolo  subditorum?  Non  ergo 
metoit  quid  ei  faciat  homo,  qui  ipsius  incentorem 
Oei  Tincit  auxilio. 

(Vers.  7.)  Dominus  mihi  adjutor  est ,  et  ego  despi- 
eiaminhnicos  tmeos.  Sive  ex  malis  hominibus,  sive 
ei  roalis  angelis,  despiciet  inimicos  is  cui  adjutor 
est  Dominus. 

(Vers.  8.)  Bonum  est  confidere  in  Domino,  quam 
aanfdert  in  homine.  Etiam  si  bonus  homo,  aut  bonus 
angdusadjuvet,  non  in  eis,  inquit,  confidam;  sed 
in  Domino,  qui  me  per  illos  juvat. 

(Ters.  9.)  Bonum  ett  sperare  in  Domino,  quam 
aparare  in  principibus.  Principes  et  homines  et  an~ 
geli  possunt  intelligi :  sed  in  neutris  spes  collocanda 
e*t;  quia  potestas  non  est  nisi  a  Deo  (Rom.  xiii,  4). 

(Vers.  40-43.)  Omnes  gentes  circumdederunt  mt, 
et  tn  nomine  Domini  ultus  tum  eos.  Circumdantes  cir- 
cumdederuni  me%  et  in  nomine  Domini  ultus  sum  eo$. 
Circumdederunt  me  sicut  apes,  et  exarserunt  sicut  ignis 
fn  sfrinis ;  et  in  nomine  Domini,  quxa  ultus  sum  in  eos. 
Ipsum  Dominum  eaputEeclestae  intelligimus,  circum- 
datum  a  persecoloribus,  sicut  circumdant  apes  favum. 
Sed  mystice  significatum  est ,  quod  concursus  ad 
prrsequenles,  favus  autem  ad  credenles  pertineret. 
Quoniam  impii,  nescientes  quid  facerent,  dulciorem 
cruciando  fecerunt :  ut  gustemus  et  videamus  quam 
snayis  est  Dominus  (Psal.  xxxm ,  8).  Quod  autem 
exarserunl  sieut  ignis  in  spinist  ad  totum  corpus 
Christi,  id  est  populum  ejus,  melius  refertur.  Omnes 
gentes  circumdederunt  me%  quia  ex  omnibus  collectus 
est  gentibus,  et  ubique  in  eum  exarserunt  persecu- 
tionis  incendia.  Sed  ultus  est  persequemes,  quia 
433  exstincta  malitia  facti  snnt  Christiani ;  sive 
quia  omnes  qui  pertinaciter  infideles  fuerunt,  quem 
spreverunt  vocanlem,  sentient  judicantem. 

(Vers.  43*)  Impulsus,  eversus  sum,  ut  caderem,  et 
Dominus  suscepit  me.  Tamquam  cumulus  aren.-e  ver- 
satus  sum  ut  caderem,  et  Dominus  suscepit  me.  Mul- 
titudinem  fidelium  in  unitatem  fidei  congregatam 
perseeutio  gentium  non  habuit  quo  impelleret,  et 
quamvis  multum  vexando  versaret,  convellere  tamen 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXVII.  531 

Aac  projicerenon  praevaluit,  quia  ab  omnibus  simul 
in  eum  creditum  est,  quia  et  singulos  et  universos 
ubique  suscepit. 

(Vers.  44.)  Fortitudo  mea  el  laudaiio  mea  Domi* 
nus  ;  et  factus  est  mihi  in  salutem.  Qui  sibi  sua  foni- 
tudo,  et  sua  volunt  esse  laudatio,  cadunt.  Quornm 
autem  fortitudo  et  laudatio  est  Dominus,  tam  non 
cadunt  quam  non  cadit  Dominus.  Et  ideo  eis  factus 
salus,  non  quia  ipse  aliquid  coeperit  esse  quod  non 
erat,  sed  quia  salutem  in  eo,  quam  aversi  non  ha- 
buerant,  cceperunt  habere  conversi. 

(Vers.  45.)  Vox  exsultationis  et  salutis  in  taberna- 
cuiis  jusiorum.  Saevitia  persequeniium  spem  sancto* 
rum  internis  gaudiis  privare  non  poterat;  necvale- 
bant  impii  eorum  auferre  lanitiam,  quorum  nequi- 
B  bant  expugnare  patienliam.  Unde  et  Apostolus  dicit, 
Quasi  tristes,  semper  autem  gaudentes  (U  Cor.  vi,  40). 

(Vers.  16.)  Dextera  Domini  fecii  virtutem,  dextera 
Domini  exaltavit  me,  dextera  Domini  feeit  virtutem. 
Magna  virtus  exaltare  humilem,  deificare  mortalem, 
praebere  deinfirmitate  perfectionem,  de  subjectione 
gioriam,  de  passione  victoriam.  Sed  quia  non  homo 
se  exaltavit,  non  bomo  se  perfecit,  non  homo  sibi 
gloriam  dedit,  non  homo  vicit,  nec  ipse  sibimet  sa- 
luti  fuit,  piissima  confessione  laudem  Dei  repetit» 
Dextera  Domini  fecil  virtutem. 

(Vers.  47.)  Non  moriar,  sed  vtvam,  et  narrabs 
opera  Domini.  Vox  Ecclesiae  est,  non  in  se,  sed  in 
Domino  gloriantis.  Exstinguendum  Dei  populum 
persecutores  arbitrabantur;  sed  aucta  est  Ecclesia, 
C  et  ubique  Christus  martyruro  gloria  est,  in  quorun 
passionibus  Domini  opera  praedicantur. 

(Vers.  48.)  Castigans  casligavit  me  Dominus,  et 
morti  non  tradidit  me.  Non  ergo  quidquam  viribus 
suis  licuisse  arbitretur  fremitus  impiorum ;  non  ha- 
berent  istam  potestatein,  nisi  desuper  daretur  (Joan. 
xix,  41).  Saepe  filios  suos  paterfamilias  per  nequis- 
simos  servos  emendari  jubet,  cum  illis  haerediutcm, 
his  compedes  *  praepararet.  Qua?  est  ista  haere- 
ditas?  Auri  est  et  argenti,  an  434  gemmarum,  an 
fundorum,  amoenorumve  pradiorom?  Vide  qua  in- 
tretur,  et  cognosce  quid  sit. 

(Vers.  49.)  Aperite  mihi  porlas  justitim,  et  ingres- 

sus  in  eas  con/itebor  Domino.  Intra  porlas  juslitiae 

vox  est  confessionis  et  exsultationis.  Beati  enim  qui 

"  habitant  in  doroo  Domini ,  in  sacula  sa&culorum 

'  *  laudabunt  eum  (PsaL  lxxmh,  5). 

(Vers.  20.)  Hmc  porta  Domim\  justi  intrabunt  per 
eam.  Ilacc  porta  illius  est  Jerusalem,  quam  nemo  i»- 
circumcisus,  nemo  intrat  iitjustus,  ubi  dicitur,  Canes 
foras  (Apoe.  xxn,  45). 

(Vers.  24.)  Confitebor  tibi,  Domine9  quoniam  exau- 
disli  me,  et  factus  es  mihi  in  salutem.  Confessio  hare 
laudis  est,  non  vulnera  medico  ostendens,  sed  dc 
percepu  saniute  gratias  ageus  ei  qui  ipse  esi 
salus. 


•  Forte  legendum  praparet,  ut  apud  Augustinum. 

k  Duac.  et  Colon,  laudabunt  te.  Lugd.  et  Lovan.  cuin  cditione  August.,  laudabunt  eum. 


535  S.  PROSPERI  AQUITANI 

(Vers.  22.)  Lapidein  quem  reprobaverunl  ajdificantes,  A 
kk  factus  e$t  in  caput  anguli.  l)t  duos  conderel  in 
semetipsum,  in  unum  novum  hominem,  faciens  pacem9 
et  reconciliaret  utrosque  in  uno  corpore  Deo  (Ephes. 
11,  15),  circumcisionem  scilicet  ei  prxputium. 

(Vers.  23.)  A  Domino  factus  est.  Quamvis  enim  non 
esset  lapis  angularis,  nisi  passus  esset,  non  tamen 
hoc  ab  eis  a  quibus  passus  est,  factus  est :  riam  ilii 
qui  aediflcabant  reprobaverunt,  sed  in  eo  quod  Do- 
roinus  occulte  sediflcabat,  fecit  in  caput  anguli,  quem 
reprobaverunt.  Et  est  mirabilU  in  ocutis  nostris.  lu 
ocolis  inlerioribtis  hominis,  in  oculis  credenlium, 
tperantium,  diligemium. 

(Vers.  24.)  ticec  dies  est  quam  fecii  Dominus;ex- 
sultemus  etjocundemur  in  ea.  Dies  quo  mihi  salutem 


530 

PSALMUS  CXVIII. 

ALEPH. 

(Vers.  !.)  Beati  immaculati  in  via9  qui  ambulanl  ln 
lege  Domini.  Beati  esse  non  possuni,  nisi  immaculati. 
Immaculati  autem  non  sunt,  nisi  qui  in  via  ambu- 
lant ;  via  vero  non  est,  nisi  lex  Domini.  Quaerens 
ergo  beatiiudinem,  immaculatus  in  via  sit,  et  in  lega 
Domini,  quse  beatorum  via  est,  ambulet,  id  est,  non 
sit  otiosus. 

(Vers.  2.)  Beati  qui  scrutantur  testimonia  ejus,  in 
toto  corde  exquirunt  eum.  In  via  Domini  hi  sine  du- 
bio  ambulant,  qui  scrutantur  testimonia  ejus.  Sed 
quia  multi  volunt  habere  scientiam  sine  operibu*, 
merito  addidit,  in  toto  corde  exquiruni  eum.  Tum 
enim  recte  qusritur  Deus,  si  non  per  ipsum  alia,  sed 


dedii,  dies  quo  ille  Mediator  Dei  et  bominum  factus  B  per  omnia  ipse  quaeratur.  Beatitudo  autem  qoaren- 


est  iu  caput  anguli. 

(Vers.  25.)  0  Domine,  salvum  me  fac,  o  Domine9 
bene  prospera.  Salvum  fac9  quia  dies  salutis  est ; 
prospera  iter  a  peregrinatione  redeuntibus,  quia  tu 
nobis  factus  es  via. 

(Vers.  26.)  Benedictus  qui  venit  in  nomine  DominL 
Malediclus  ille  qui  venit  in  nomine  suo,  quem  susci- 
pient  qui  Dei  F.lium  non  receperunt  {Joan.  v,  43). 
Benediximus  vos  de  domo  Domini.  Vox  isia  magnorum 
estad  pusillos  :  eorum  scilicet  magnorum,  qui  Ver- 
buro  Dei  Dcum,  sicut  in  hac  vita  possuni,  mente 
contingunt,  et  tamen  sermonem  suuin  propter  par- 
vulos  temperant. 


tium  Dominum,  in  bujus  vitae  laboribus  non  potest 
esse  perfecta.  Sed  beati  jam  dicuniur,  qui  boc  sine 
dubio  sunt  futuri,  qtiia  in  via  ambulant  immaculati, 
et  scruiantes  lestimonia  legis  Domini,  in  toto  corde 
exquirunt  eum.  Spe  ergo  beati  sunt,  quia  ttlibus 
beatitudo  promissa  est. 

(Vers.  3.)  Non  enim  qui  operantur  iniquitatem,  in 
viis  ejus  ambulaverunt.  Hic  qu&ritur,  cum  iniquitas 
peccatum  sii,  et  non  o\  erentur  peccatum  qui  ambu- 
lant  in  viis  Domini,  qtiomodo  iili  sancti  in  viis  Do- 
mini  ambulaverunt,  qui  dicunt,  Si  dixerimus  43$ 
quia  peccatum  non  habemus9  nos  ipsos  sedueimus9  eS 
veritas  in  nobis  non  est  (I  Joan.  i,  8)?  Ergo  et  pecca- 
tum  habuerunt,  et  in  viis  Domini  ambulaverunt,  se- 


(Vers.  27.)  Deus  Dominus,  ei  illuxit  nobis.  IUuxit  G  cundum  Pauluro  dicentem,  Siquod  nolo,  ego  hoe  fa- 


nobis  Mediaior  Dei  ille  et  hominum,  homo  Christus 
Jesus  (I  Tim.  u,  5) ;  qui  et  Deus  aequalis  Patri,  quod 
fecit  credi,  fecit  intelligi.  ConstUuite  diem  feslum  in 
frequentationibus,  usque  ad  cornu  altaris,  Id  esl,  usque 
ad  interiorem  domum  Dei,  a  de  qua  nos  benedixirous ; 
ubi  stint  altaris  485  excelsa,  ubi  spiritale  sacrifl- 
cium  laudis  perpeius,  ubi  est  sacerdos  «ternus,  et 
altare  sempiteruum,  ad  quod  non  tepide  nequese- 
gniter,  sed  in  frequetitatione  eurrendum  est :  ut  de 
Filio  Deo,  qui  propter  nos  caro  factus  est  (Joan.  i, 
44),  uon  jam  liumililer  secundum  carnem,  qua  con- 
formis  nobis  esse  dignatus  est,  sed  sublimiter  secun- 
dum  diviuitaiem,  qua  Patrixqualis  estb  sentiendum. 
(Vers.  28.)  Deus  meus  es  lu,  et  confitebor  tibi;  Deus 


ciof  non  ego  operor  illud,  sed  quod  habitat  in  me  pee- 
eatum  (Rom.  vn,  45).  Itaque  nec  operantur  poccatnm 
qui  ambulant  in  viis  Domini,  et  tamen  noo  sunt 
absque  peccato,  quia  jam  non  ipsi  operantur  illud, 
sed  quod  habiiat  in  eis  peccatum.  Non  autem  ipsi 
operantur  iilud,  quando  illicitis  desideriis  consensum 
non  accommodant  voiuntatis.  Verumtamen  cum  om* 
nes  sancti,  in  carne  degentes,  veraciter  dicant,  Dh 
mitte  nobis  debita  nostra  (Matth.  vi>  42),  quomodo  iu- 
telligitur  immaculatos  eos  in  via  Domini  ambulare, 
quos  oportet  quotidiana  oratione  remissionem  poscere 
peccatorum?  nisi  quia  veruro  est,  ambulantes  in  via 
Domini  nullis  consentire  criminibus,  et  tamen  qui- 
busdam  cogilationum  carnalium  obreptionibus  titil- 


ift^tu  es  tu,  et  exattabo  te.  Confitebor  tibit  Domine,  D  lari,  et  ob  boc  eis  necessariam  quotidianam  semis 


quoniam  exaudisti  me,  et  factus  es  mihi  in  saiutem. 
Non  strepitu  ista  verborum  dicentur,  in  illa  domo 
ad  quam  ut  intremus  hortalur ;  sed  dilectio  inhoe- 
rens  Deo,  ipsa  erit  vox  laudationis  aeternae. 

(Vers.  29.)  Con/itemini  Domino,  quoniam  bonus, 
quoniam  in  sasculum  misericordia  ejus.  lisdem  ver- 
bis  c  psalrnum  qtiibus  inchoaverat  claudil,  quia  ab 
initio  usque  in  Gnem  debet  in  nobis  laudationum 
Dei  perseverare  confessio. 


sionem,  ut  flant  immaculuti :  quouiam  et  hoe  ipsum 
ad  viam  pertinet  Doraini,  de  qua  non  recedit,  qui 
se  immaculari  semper  exposcit. 

(Vers.  4.)  Tumandasli  mandata  tua  custodiri  nhms. 
Nimis,  sive  ad  roandanlem,  sive  ad  custodientem 
referas,  nou  pro  eo  quod  est  plus  quam  oportet,  ac- 
cipiendumest,  sed  pro  valde.  Valdeeniro  mandatur, 
et  valde  custodienda  sunt  praccenta  divina. 

(Vers.  5.)  Ulinam  dirigantur  vice  mece  ad  eustodien* 


*  1n  Au^ustino,  de  qua  vos  benediximus. 
h  Editi  in  ora  libri  ex  conjeciura  noiant  aliter  legi 
posse  sentiaqsus 


Ltigdun  et  Lovan.,  psalmus.  Duac.  et  Coloo.» 
ptalmum. 


987  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSYL.  CXVIII.  593 

ctas  justificationes  {*<».' Dedisti,  inquit,  raandatura,  et  A  oris  tui.  Nibil,  inquit,  judiciorum  tuoram  tacoi,  ted 


custodiri  illud  praecepisti ;  sed  utinam  praebeas  et 
auxilium,  ut  possim  facerc,  te  juvante,  quod  facien- 
dum  didici,  te  docente ! 

(Yers.  6.)  Tune  non  confundar,  cum  perspicio  in 
omnia  mandata  tua.  Cum,  inquit,  directae  fuerint  viae 
nieae  per  gratiam  toam,  lunc  inspectione  mandato- 
rum  tuorum  non  confundar,  •  qui  ero  non  inutilis 
auditor,  sed  efficax  factor. 

(Vers.  7.)  ConfUebor  tibi,  Domine,  in  directione 
cordis ;  in  eo  quod  didicerim  judicia  justitics  tum.  Si 
direcium  fuerit  iter  meum  et  cor  meum,  et  praedi- 
cabo,  Domine,  te,  laudabo,  ei  tui  esse  boc  operis 
confltebor. 

(Vers.  8.)  Justifieationes  tuas  custodiam ;  hoc  est, 


omnia  prorsus  in  labiis  meis  enuntiavi,  ea  scilicet, 
quae  mibi  ore  tuo,  id  est,  eloquiorum  tuorum  pras- 
dicatione  dixisti. 

(Yers.  44.)  Invia  testimoniorum  tuorum  delectatus 
iKttt,  sicut  in  omnibus  divitiis.  Via  testimoniorum  Dei 
Christus,  in  quo  sunt  omnes  thesauri  sapientim  ef 
scientim  absconditi  (Coloss.  n,  3).  In  hac  ergo  Tia, 
quasi  in  omnibus  divitiis  delectatur,  qui  videt  per 
illum  multa  erga  nos  testimonia  divinae  dilecUo» 
nis  impleu,  et  non  dubitat  quae  exspectantur  im- 
plenda. 

(Vers.  15.) /n  mandatis  tuis  exercebor,  et  conside- 
rabo  vias  tuas.  Vniversaf  vim  Domini  misericordia  et 
veritas  (Psal.  xxiv,  10) :  quarura  plenitudo  invenitur 


feciam  quod  jubes,  si  me  adjuveris.  Non  me  derelin-  B  in  Christo,  in  quo  omnis  Ecclesia  contra  inimicos 


sptas  usquequaque.  Non  ita  accipiendum,  quasi  in  ali- 
quo  se  relinqui  velit,  sed  hoc  petit,  ne  penitus  desc- 
ratur,  et  ita  potius  ut  ab  eo  numquam  et  nusquam 
divinum  abscedat  auxilium. 

BITH. 

437  (Vers  9.)  In  quo  corrigit  adolescentior  viam 
tuamf  ln  custodiendo  sermones  tuos.  Inlerrogatio  est, 
in  quo  junior  viam  suam  corrigal :  et  respondetur 
ijnod  correctio  ejus  haec  sit,  ut  Dei  verba  custodiat. 
Sed  quaeriiur  quis  iste  sit  junior,  cujus  illa  correctio 
est ,  cum  et  senes  multi  convertantur  ad  Doininum, 
per  quamlibet  seram  observantiam  mandatorum. 
Bene  ergo  iste  junior  intelligitur  populus  novus,  per 
Cbri&ti  gratiam  renovatus,  qui  ab  erroris  veterU  via, 
verbnm  udei  custodiendo,  corrigitur. 

(Vers.  40.)  In  loto  corde  b  meo  exquisivi  te :  ne  re- 
pettas  me  a  mandatis  tuis.  Fecisti,  inquit,  ut  toto 
corde  meo  exquirerem  te ;  fac  ut  in  mandatis  tuis 
maneam :  quae  ut  mihi  possibilia  sint,  adjuva  me,  et 
noli  nie  ab  eis  repeilere,  id  est,  noli  mihi  auxilium 
tuum  subtrahcre. 

(Vers.  11,  12.)  In  corde  meo  abscondi  eloquia  tua, 
ui  non  piccem  tibi.  Benedictus  ett  Domine ;  doce  me 
justificationes  tuas.  Quid  adhuc  eloquia  Domtni  quae- 
rif  discere,  quae  jam  abscondit  in  corde?  Quod  uti- 
que  non  fecisset,  nisi  ea  didicisset.  Ut  quid  addit, 
et  dicil,  doce  me  justificationes  tuas;  nisi  quia  eas 
vult  faciendo  discere,  et  operandi  notitia  compre- 
bendere,  non  loquendi  tantum  facilitate,  et  memo- 
riae  recordatione  retinere? 


fidei  Christianae  copiosis  disputationibus  exercetur. 

(Vers.  16.)  In  juttificationibus  tuis  meditabor,  non 
oblwiscar  sermones  tuos.  Ideo  utique  meditabor,  ut 
non  obliviscar  438  sermones  tuos ;  meditabor  ut 
non  obliviscar.  Meditatio  enim  non  obliviscendi,  est 
perseverantia  operandi,  propter  quod  postulavit  ad- 
jutoriuin  graiia»,  dicens,  Benedictus  ei,  Domine,  doea 
me  juttificaiiones  tuas;  ut  quod  sermone  noverit, 
ciiam  opere  compleret. 

CHIMEL. 

(Vers.  17.)  Retribue  servo  tuo,  vivifica  me :  et  eu~ 
stodiam  sermones  tuos.  Quatuor  sunt  retributiones : 
aut  enim  mala  pro  malis  retribuuntur,  sicut  Deus 
ignem  arternum  retributurus  est  impiis ;  aut  bona 

C  pro  bonis,  sicut  regnum  «ternum  retributurus  est 
justis ;  aut  bona  pro  malis,  sicut  Christus  per  gra- 
tiam  justificat  impium;  aut  mala  pro  bonis,  sicut 
Judas  per  malitiam  persecutus  est  Christum.  Harum 
quaiuor  retributionum  duae  priores  pertinent  ad  ju- 
stitiam,  ut  retribuantur  mala  pro  malis,  bona  pro 
bonis ;  tertia  pertinet  ad  misericordiam,  ut  retrl- 
buantur  bona  pro  malis  :  quartam  Deus  nescit;  nulli 
enim  malum  pro  bono  retribuit.  Haec  autem  quae  ter- 
tio  loco  posita  est,  primitus  necessaria  est.  Nisi 
enim  Deus  c  retribueret  bona  pro  malis,  nullo  modo 
essent  quibus  retribuerentur  bona  pro  bonis  (Sent. 
46).  Qui  ergo  dicit :  Retribue  servo  tuo;  el  addidit, 
Vivifica  me,  etcustodiam  sermones  tuos;  scit  justum  ex 
fide  vivere,  quae  operatur  d  per  dilectionem  (Babac. 

D  n,  4 ;  Rom.  i,  17 ;  Gal.  v,  6).  Et  quia  mortuus  erat 


(Vers.  13.)  In  labiis  meis  enuntiavi  omnia  judicia      per  suam  *  injustitiam,  petit  sibi  vitam  per  Dei  gra- 


*  Legendum  certe  qui  ero  non  inutilis  auditor,  etsi 
editi  oinnes  habeant  qucero  non  utilis.  Cdiiiones 
Duac.  et  Colon.  noiarant  in  margine  qui  ero.  Quod 
vero  non  inutitis  iegi  debeat,  probare  videlur  iocus 
Jacobii,  23,  ad  quem  hic  alludit  aucior  noster,  Si 
sjuis  auditor  est  verbi  ei  non  factor,  hic  comparabitur 
viro  consideranti  vultum  nativitatis  suce  in  speculo : 
consideravit  enim  n,  et  abiit.  etstatim  oblitus  est  quatis 
fuerit;  qui  autem  perspexerit  in  legem  perfectam  liber- 
tatist  et  permanserit  in  ea9  non  audilor  obliviosus  factus 
(en  inutilit  audilor,  qualem  se  non  fore  sperut  psal- 
niographus,  si  perspiciat  in  mandata  Doimni) ;  hic 
beatus  in  faeto  tuo  erii.  En  quod  dicit,  Tunc  non  cun- 
(undar. 


b  Vox  ista  meo  legitur  in  editione  Lugdun.  el  Au- 
gustino  :  desideratur  in  Lovan.,  Duac.  el  Colon. 
Addendam  suadet  expositio  versus  statim  subje- 
cia. 

c  Editio  recentior  cum  Augustino  retribueret;  ve- 
teres  oinnes  Prosperianse,  retribuerit.  Idem  tamen 
sententia  16  hahet  retribueret. 

d  Sic  legitur  in  Augustino,  el  legendum  stiadet 
locus  Apostoli,  ad  quero  alludit  S.  Prosper;  etsi 
editi  nostri  omnes  sine  dubio  ex  errore  scribarum 
manifesto  et  facile  irrepente  scriptum  habeant  pro 
dilectione. 

6  Emendamus  «x  opere  Augustini,  qnod  prw  ocu- 
lis  babebat  S.  Prosper  cum  hacc  scriberet.  Edid 


539  S.  PROSPERI  AQUITANI  540 

tiam .  quim  prolecto  uon  peteret,  si  omnino  non  A  quia  testimonia  tua  exquism.  Vox  itta  Ecclesiae  est, 


crederet,  id  est,  omnino  non  viveret.  Sed  quii  id 
quod  acceperat  ad  desiderandum,  non  sufficiebat  ad 
obediendum,  poscit  te  vivificari ,  hoc  est,  eam  in  te 
fldem  qoam  accepit,  augeri ;  ut  vivificetur  per  om- 
nem  diem,  qui  renovatur  de  die  in  diem  (II  Cor. 
iv,  16). 

(Vert.  18.)  Hevela  oculos  meos,  tt  considerabo  m*. 
rabilia  d$  iege  tna.  Da,  inquit,  mibi  intellectum,  qtio 
pottim  mirabilia  tuae  legit  inspicere,  et  virtuiem 
praecepiorum  tuorum  videre. 

(Vert.  19.)  lncola  ego  sum  iu  terra,  ne  abscondas 
m  me  mandata  tua.  lbi  quitque  ett  peregrinus,  ubi 
abtent  est  a  patria  tua  [Sent.  17).  Iste  ergo  qui  tu- 
penue  Jerutalem  civit  atcriptut  est,  peregrinum  te 


jam  diligentit  inimicot  suos,  et  orantis  pro  persecu- 
toribussuis(lfauA.  v,  44).  Dieat  ilaque  omnit  Chri- 
ttianus,  dicant  omnia  membra  corporis  Christi,  Au- 
ferame  opprobrium,  quod  ideo  audio,  et  contem- 
ptumt  *  quod  ideo  contemnor,  quia  testimonia  tuat  id 
est,  martyria  tua,  exquisivi.  Ut  inimici  noatri  inde 
venereutur,  unde  contemnunt;  cum  quot  persequeo- 
dot  putaverunt,  intellexerint  honorandot. 

(Vert.  23.)  Etenim  uderunt  principes,  ei  adversum 
me  loquebanlur.  Inde  persecutio  gravis  erat,  quia 
eam  sedentes,  id  est,  judiciariis  sedibus  eminentes 
prineipes  decerncbant :  quod  et  in  ipsum  caput  et 
in  corpus  ejus  actum  esse  non  dubium  est.  Servus 
autem  tuus  exercebatur  in  tuis  justificationibus.  Qualis 


profitetur  in  terra;  quia  certus  ett  de  hacreditate  B  exercitatio  haec  fuerit,  sequentia  docent. 


promista.  Sed  quia  tentalio  est  vUa  humana  super  ter- 
ram  {Job.  vii,  1),  petit  ne  in  tempore  tribulationit  et 
difficultatis  abtcondantur  ab  eo  mandata  Dei,  quae 
utique  in  medio  conttituta  sunt,  et  possunt  etiam  ab 
impiis  sciri.  Nam  quem  latet  brevissimum  plenissi- 
mumque  mandatum,  Diliges  Dominum  Deum  tuum 
ex  toto  corde  tuot  et  ex  tota  anima  tuaf  et  ex  tota 
mente  tua  (Matth.  xxu,  37),et;439  DUiges  proxi- 
mumtuumsieut  teipsum  (Ibid.)l  lo  quibus  duobus 
mandatis  tota  lex  pendet  et  prophelae.Quomodo  ergo 
hic  terrae  incola  orat  ut  ab  eo  non  abscondantur  quae 
pene  neminem  latent,  nisi  quia  Dominum  nosse  pau- 
corum  est;  et  consequens  est  ut  ei  mandatum  dile- 
ctionis  sit  abtconditum,  •  quia  aliud  pro  alio  diligit; 
et  qui  errat  in  Domini  amore,  errat  etiam  in  proxi- 11 
mi  cfaaritate  ?  Recte  itaque  qui  incola  est  in  terra, 
et  qui  terrena  non  diligit,  postulat  sibi  mandatorum 
Dei  scientiam  reveiari :  ne  vei  in  Dei,  vei  in  proximi 
dilectione  fallatur. 

(Vert.  20.)  Concupwit  anima  mea  desiderare  justi- 
ficaliones  tuas  in  omni  tempore.  Concupivi,  ioquit, 
justificationum  luarum  desiderium  habere  usque  in 
finem.  Tu  enim  me  justificas,  tua  me  facit  gratia 
justum  et  bonum  :  b  mihi  est  semper  hoc  deside- 
rare,  et  in  hoc  tuo  praesidio  delectari.  Alioquin  ju- 
ttut  non  ero,  ti  aut  defuerit  mihi  gratia  tua,  aut  in- 
flaverit  me  tuperbia. 

(Vert.  21.)  Inerepasts  superbost  maledicti  qut  decli- 
nant  a  mandatis  tuls.  llla  increpatio  hic  inteiligenda 
est,  quam  primi  hominum  genitoret  sua  transgres-  D  mittitur,  iropleatur 


(Vers.  24.)  Nam  et  testimonia  tua  meditatio  mea 
estt  et  eonsilium  meum  justificationes  turn  sunt.  Sic 
ergo  exercebatur  servus  Christi,  ut  contra  perte- 
quentes  dilectione  ceriaret.  Consilium  tedentium 
principum  fuit,  inventos  440  marlyres  perdere ; 
consilium  patientium  martyrum  fuit,  inimicos  per- 
ditos  invenire.  Reddebant  illi  mala  pro  bonit,  i*u 
bona  pro  maiit.  Quid  ergo  mirum,  ti  itti  occidendo 
defecerunt,  illi  moriendo  vicerunt? 

MLETI. 

(Vert.  25.)  Adheuit  pavimento  anima  mea%  vivifica 
me  ucundum  verbum  tuum.  Qui  te  vivificari  peiit, 
quoniam  adhaesit  pavimento  anima  ejus,  videlur  hoe 
poscere,  ut  a  terrenis  cupiditatibus  eruaiur.  Sed 
non  talia  verba  praemhsa  sunt,  ut  de  eo  qui  dicebat, 
Nam  et  testimonia  tua  meditatio  meat  et  consilium 
meum  justifieationes  tumt  credendum  sit  quod  terre- 
nae  magis  conversationi  inhaeserit  quam  coslesti.  Non 
ergo  a  concupiscentiis  mundi  avelli,  nec  a  carnit 
tocieute  teparari,  ted  ab  affectibut  carnaiibus  optat 
abjungi ;  u|  illa  concupiscentia  quae  concupiscit  ad- 
vertut  tpiritum  (Gal.  v,  17)  magit  comminuatur,  et 
concupitcentia  quae  concupiscit  adversus  carnem 
perseverantibut  profectibus  augeatur.  Nemo  est 
enim  cujut  animam  corruptibile  corput  (Sap.  ix, 
15)  et  inhabitatio  terrena  non  aggravet  (Sent.  18), 
donec  corruptibile  hoc  induatur  incomiptionem 
(I  Cor.w ,  53),  et verbum  Dei,  quo vita  sterna pro- 


tione  meruerunt,  deciinantes  a  mandato  Dei  per  su- 
perbiam,  •  quam  concupiverant,  non  quod  Deus  di- 
ligendum  praecepit,  sed  quod  diabolus  invidendo 
pertuasit  (Gen.  m,  5).  Omnis  itaque  superbus  huic 
increpationi  subjectus  est,  sive  hapreditario,  sive  vo- 
luntatis  arbitrio. 
(Vers.  22.)  Aufer  a  me  opprobrium  et  contemptum, 


(Yers.  26.)  Vias  meas  enuntiavi,  et  exaudisti  nu  : 
doce  me  justificationes  tuas.  Peccata,  inquit,  mea 
confessus  sum,  et  exaudisti  me;  enuntiavi  vias 
meas,  et  delesti  eas  :  doce  me  tuat.  Non  ergo  eas 
juatificationea  vult  discere,  in  quibut  exercebatur ; 
ted  ab  illit  ad  illat  desiderat  pervenire. 

(Vers.  27.)   Viam  justificationum  tuarum  insinua 


enim  nostri  habent  p$r  suam  iustitiam.  Nec  putamus 
illud  in  seusuin  Apottoii  recidere,  quo  dicit  de  Ju- 
daeis.  Rom.  x,  3 :  Ignorantes  enim  justitiam  Dei%  et 
stcem  qucerentes  statueret  justitias  Dei  non  sunt  sub* 
jeeti. 
•  Forte  qui  aliud;  cum  paulo  post  dicatur,  et  qui 


errat.y 

b  Furtasse,  meum  est.  Editi  omnes,  mxhx  est. 

«  Vix  dubitamus  legi  debere  qua%  non  quam,  ut 
editi  omnes  habent. 

d  Apud  Augustinum,  quo  ideo  contemnor. 


*M 


P3ALM0RUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXVIII. 


542 


miki9  H  exercebor  tn  mirabUibut  tuu.  Haec  petens,  A  rum;  quoniam  ipta  volui.  Quara  prius  dixit  viamju- 


magis  profeclibus  concupiscii  augeri.  Sunt  auiem 
quasdam  jostificationestam  subiimes  atquemirabiles, 
ut  hi  qui  eiperti  non  sunt,  putent  ad  eas  humanam 
infirmitate.m  pervenire  non  posse. 

(Vers.  28.)  Dormitavit  anima  mea  prce  tiedio,  con- 
/irma  me  in  verbit  tui$.  Fatigor  namqne  ex  infirmi- 
taie,  et  relabor  ex  taedio.  Confirma  me  in  promissio- 
nibos  tuis ;  atque  per  ea  qnae  dedisti,  enitar  ascen- 
dere,  ut  dormitans  in  infinnitatibus  roeis  exciter, 
atque  inciter  in  verbis  tuis. 

(Vers.  29.)  Viam  iniquilatit  ameve  a  me,  el  de  lege 
tma  miterere  mei.  Ne  lex  factorum,  per  qnam  abun- 
davit  peccatam  (Rom.  v,  20),  ad  iniquitales  me  ad- 
ducat  infirmum ;  lege9  inquit,  tua9  hoc  esl,  lege  fidei 


ttificaiionum9  eamdem  dicit  semitam  mandatorum. 
Quia  angusta  via,  est,  quas  ducit  ad  vitam  (  Matth. 
vii,  14) :  et  cum  sit  angosla,  nisi  dilatato  corde  non 
curritur  (Sent.  19).  Sed  quoniam  adhuc  iste  profi- 
cit,  et  adhuc  currit,  ideo  divinum  quo  deducatur 
qoaerii  auxilium. 

( Vers.  56. )  Inclina  eor  meum  in  testimonia  tua9  et 
non  in  avaritiam.  Qui  cor  snum  inclinari  in  aliqoid 
pctit,  plenius  et  perfectius  id,  quam  vult,  velle  desi- 
derat.  Volebat  enim  cum  dicerel,  Dedue  me  in  semita 
mandatorum  tuorum ,  quoniamipsam  volui;  et  oratut 
velit,  cnm  dicit,  Inclina  eor  meum  in  testimonia  tua9 
et  non  in  avariliam.  Orat  ergo  ut  in  ipsa  voluntate 
proficiat,  et  cor  non  in  avaritiam,  sed  in  testimonia 


(Rem.  ni,27)9  miserere  mei;  ut  per  gratiam  tuam  B442  Dei  habeat  inclinatum;  quae  testimonia  hoc 


faciam  quod  per  me  ipsum  *  implere  non  valeo. 

(Vers.  30, 31.)  Viam  veritatis  elegi9  judicia  tua  non 
amn  oblitus.  441  Adhcesi  testimoniis  tuis,  Domine; 
noli  me  confundere.  Viam  veritatis  elegi,  ubi  curre- 
rem :  judicia  tua  non  sum  oblitus ,  ut  currerem. 
Adkeni  testimoniis  tuis9  cum  currerem,  Domine ,  noU 
nte  confundere.  Quomodo  quo  curro  pertendam,  quo 
tendo,  perveniam  ?  Non  enim  volentis9  neque  curren- 
fu.  sed  miserentis  est  Dei  (Rom.  ix,  16). 

( Vers.  32.)  Viam  mandatorum  tuorum  cucurri,  cum 
dilatasti  cor  meum.  Cordis  dilatatio,  b  veritatis  est  di- 
lcctio  :  qnod  Dei  munere  fit,  nt  ei  non  timore  pcenae, 
eed  amore  justiiiae  serviatur,  cum  charitas  Dei  dif- 
ftVinditur  m  cordibus  nostrit  per  Spiritum  tanctum  qui 


insinuant,  hoc  docent,  ut  Deus  gratis  colatur  :  quia 
si  cor  non  in  avaritiam  sit  declinalum ,  Deum  non 
colimus  nisi  propter  Deum,  ut  Dei  cultus  ipse  sit 
merces ;  nam  qoi  Denm  ideo  coiit  ut  aliquid  aliud 
promereatur  quam  ipsum,non  quem  colit  diligit,quia 
non  ipsum,  sed  aliud  concupiscit  (Sent.  20). 

( Vers.  37. )  Averte  oculot  meot9  ne  videant  vanita- 
tem;  invia  tua  vivifica  me.  Averte9  inquit,  oculot  meot9 
non  corporeos,  quorum  intuitus  etiam  nolens  multas 
vanitates  videt ;  sed  cordis  oculos,  ue  intenti  sint  va- 
nitati,  ne  humanam  gloriam  quaerant,  nec  cum  boni 
aliquid  appetunt,  non  dilectione  ipsius  summi  boni, 
sed  amore  praesentis  ulilitatis  et  laudis  hoc  faciant : 
ne  postremo  justitiam  suam  ad  se  magis  quam  ad  Do- 


datut  ett  nobit  (Rom.  v,  5 ).  Ideo  ergo  isie  viam  man-  C  minum  referant,  et  in  se  magis  quam  in  Domino  f  lo- 


datorum  Dei  cucurrit,  quia  cor  ejus  Dominus  dila 
UviL 

Bl. 

(  Vers.  33. )  Legem  pone  nuhi9  Domine9  viam  justi- 
ficationum  tuarum9  et  exquiram  eam  semper.  Qui  viam 
niandatorum  Dei  se  dilatato  corde  cucurrisse  jam 
dixerat,  quomodo  nunc  legem  sibi  postulat  poni!  nisi 
qnia  proficiens  Ioquitur,  et  donum  Dei  norit  esse 
quod  proficit ;  et  ut  magis  magisque  proficiat,  qood 
habet,  a  quo  accepit  poscit  augeri.  Ergo  et  cucurrit 
banc  viam,  etcurrere  cupit;  exquisivit  et  exquirere 
amat,  donec  perfectum  sit  gaudium  sine  periculo 
•mittendi,  quod  ut  apprehendat,  semper  exquirit. 

( Vers.  34. )  Da  mihi  inteUectum9  et  scrutabor  legem 


rientur.  Hanc  ergo  vanitatem  perhorrescens,  merito 
adjecit,  In  via  tua  vivifica  me9  id  est,  in  Cbristo,  qui 
est  contrarius  vauitati,  et  non  solum  via  est,  sed  et 
vita  et  veritas  (Joan.  xrv,  6). 

(Vers.  38. )  Statue  tervo  tuo  eloquium  tuum  in  timore 
tuo.  Stabile  fit  eloquium  Dei  in  corde  nostro,  cum 
fit  quod  eodem  jubetur  eloquio ,  et  avellitur,  *um 
contrarium  opus  agitur.  Petit  ergo  servus  Dei  ut  in 
eo  confirmetur  obedientia  perseverans,  quae  de  statu 
soo  nullo  malae  aclionis  rooveatur  impulsu ;  quod  non 
habetur  nisi  per  Spiritum ,  et  castum  timorem,  quo 
caveturne  offendatur  charitas,  non  quo  metuitur  ne 
damnetur  impiejas. 

(Vers.  39.)  Amputa  opprobrium  meum9  quod  suspi- 


iuam9  et  cuttodiam  illam  in  toto  corde  meo.  Ergo  alti-  "  catut  sum9  quia  judicia  tua  suavia.  De  occultis  cordis 
tndinem  et  profundilatem  legis  nemo  penetrat,  nisi 
qui  intellectum  acceperit.  Cum  autem  plenitudo  le- 
gis  sit  dileciio  ( Rom.  xm,  10),  et  ille  legem  iniel- 
ligat  qui  opera  mandatorum  ejus  exsequitur,  profe- 
cto  hie  Ulam  sibi  charitatem  mnltiplicari  petit,  qua 
Dem  proximusque  diligitur,  ut  hujus  duplicis  man- 
dati,  de  quo  pendet  tota  lex  et  prophetae  (  Matth 
Tif  1, 40),  perfectam  habeat  scientiam,  eamque  toto 
corde  custodiat. 
i\m,  35.)  Deducme  in  temita  mandatorum  tuo- 


alieni  temere  judicare,  peccatum  est,  et  eum  cujua 
non  videntur  opera  nisi  bona,  ex  suspicione  repre- 
hendere  ( Sent.  21).  Hoc  ergo  opprobium,  hoc  suspi- 
cionis  vitium,  hic  qui  vult  esse  perfectus ,  a  se  optat 
auferri.  Quoniam  eorum  quac  incognita  homini  sunt, 
solus  Deus  justus  inspector  est :  et  judicia  ejus  sua- 
via  sunt,  quoniam  vera. 

(Vers.  40.)  Ecce  concupivi  mandatatua9  in  tua 
juttitia  vivifica  me.  Fecisti  me,  inquit,  cupidum  roan- 
datorum  tuorum,  fac  et  efficacem;adjuva  ut  faciam 


•  Lugdunensis  editio  addit  vocem  implere9  quam 
omittunt  Loran.,  Duac.  et  Coion.  Lcgitur  autem 


etiam  apud  Augustinum  hoc  loco. 
b  In  Augustini  libro,  iustitim  est  delectatio* 


815  S.  PROSPEfU  AQUITANl 

quod  commendas,  dona  ipse  quod  mandas;  quia  in  A  «»  mandatie  tui$$  qua  dilexi  naUte.  Et  levmi 

mea$  nd  mandata  tua  quce  dilexi ,  et  exercekm 
stificationibus  tuis.  Superiores  versus  preea 
habuerunt,  qua  adjulorium  gratiae  postulata: 
Hi  autem  narrationem  habent,  qua  ostenditu 


nie  unde  inorerer  habui ,  unde  autem  vivam,  non 
invenio,  nisi  in  te,  qui  homini  tuo  omnem  aequitatem 
in  tua  et  proximi  dilectione  posuisti. 
▼ac. 


(Vers.  41. )  Et  veniat  $uperme  misericordia  tua,  Do- 
mine9  $alutare  tuum  $eeundum  eloquium  tuum.  Quid 
poscit  nisi  ut  mandata  quae  eoncupit,  per  ejus  mise- 
ricordiam  faciat  *  quae  mandavit  ?  Et  quse  est  mise- 
rtcordia  nisi  Christus?  Et  secundum  quod  eloquium 
443  n*8i  secundum  verbum  promissionis,  quo  TOe 
cata  sunt  ea  quse  non  erant,  tamquam  essent  ( Rom. 
iv,  47)?Quia  et  quibus  promissum  est,  etiam  ipsi 
promissi  sunt,  ut  totum  corpus  Christi  dicat,  Gratia 
Dei  $um  quod  $um  ( I  Cor.  xv,  40 ). 


quid  gratia  pctita  contulerit :  tamquam  dicen 
cum  orarero,  exaudisti  me,  et  ambulabam  ia 
dine,  id  est  ambuiabaro  in  charitate,  quae  rffj 
in  cordibus  nostris  per  Spiritum  $anctumt  qui  4 
nobi$  (Rom.  ▼,  5).  Hicest  ille  Spiritus  in  aji 
mamus,  Abba  Pater  (Gat.  iv,  6),  ac  per  boc 
esl  quod  mandata  Dei  exquisivit :  qui  accepUu 
hoc  agit,  ut  largius  acclpiendus  petendo,  qase 
puisando  quaeratur.  Per  hunc  itaque  dilectioai 
ritum  confirmatus  est,  ut  in  conspecto  regai 


( Yers.  42. )  Et  respondebo  exprobrantibue  mihi  B  confunderetur,  ut  in  mandatis   Dei  cogitai 


verbum,  quia  speravi  in  $ermonibu$  tuis.  Verbum  ex 
prubrantibu$9  an  verbum  respondebo,  ambiguum  est ; 
sed  utrumque  b  Christus  sonat.  Ipsum  enim  nobis 
cxprobrant,  c  quibus  est  crucifixus  rel  scandalum, 
vel  stultitia  (I  Cor.  i,  25) ;  ignorantes  quia  Verbum 
caro  factum  e$t9  ei  habitavit  in  nobi$  (Joan.  l,  44). 
Quod  Yerbum  in  prlncipio  erat,  et  apud  Dominum 
erat.  Sed  etsi  ipsi  exprobratores  non  Yerbum  expro- 
brent,  quod  eos  lalet,  quia  divinitas  ejus  ab  eis  non 
cognoscilur,aquibusinfirmitas  in  cruce  contemnitur, 
nos  tamen  omnibus  exprobrantibus  Yerbum  respon- 
deamus.  Parum  est  enim  iu  corde  habere  Christum, 
nisi  quod  corde  credimus,  ore  profiteamur  ( Rom.  x, 
40).  Sed  hoc  ita  demum  fieri  poterit,  si  in  proinissis 
Dei  spes  fuerit  firma  credentis 

( Yers.  43. )  Et  ne  auferae  a  me  verbum  verilatie 
u$que  vaide;  hocest,  non  ita  conturber  sub  persecu- 
tionis  flagelio,ut  a  me  penitus  auferatur  confeasio  ve- 
ritatis;  qnia  multi  quiad  horam  negando  defeceruot, 
poslea  posniteudo  reparati  sunt,  et  palmam  quam 
perdiderant  resumpserunt.  Quia  in  judicii$  tui$  **- 
per$peravi;  id  est,  quia  judicia  tua,  quibus  me  corri- 
pis  et  flagellas,  non  solum  mihi  non  auferunt  spem, 
sed  etiam  augent,  dum  quem  diligis  corripis,  flagellas 
autem  omnem  filium  qoem  recipis  (Hebr.  xnt  6).  Et 
ideo  pierumque  eum,  qui  sibi  fortis  videbatur,  infir- 
mari  sinis,  ut  presuropiio  aufcralur,  et  perseverantix 
▼irlus  ex  tua  opitulatione  reparetur. 

( Vers.  44. )  Et  cu$todiam  legem  tuam  $emper9  in  $m- 


suani  exerceret,  et  valde  eadem  mandata  dili 
elevans  nianus  suas,  non  ad  terrena  opera,  i 
coeleslia,  eierceretur  iu  justificationibus  Dei. 

XAIN. 

( Vers.  49, 50. )  Memento  verbi  tui  $ervo  tuo, 
mihi  spem  dcdisii;  hac  me  consolata  est  in  km 
mea,  quia  verbum  tuum  vivificavit  me.  Cuaa.i 
Deo,  Memento,  orantis  defciderium,  quo  proai 
accelerari  poscit,  osienditur  :  non  Deus,  quai 
a  recordaiioue  exciderit,  admonetur.  MememU 
inquit,  verbi  tui  servo  tuo9  hoc  est,  Impie  proa 
tuum ;  in  quo  mihi  spem  dedisti,  hoc  esl,  in  qoo 
nie  spcrare  fecisti.  Hcec  me  consolata  e$t  in  hm 
C  mea  :  haec  scilicet  spes  mea  consolata  est,  qu 
est  humilibus,  dicente  Scriptura,  Deus  $uperH 
$tit9  humilibus  autem  dat  gratiam  (Jacob.  nr,6) 
verbum  tuum  vivi/icavit  me :  quia  fecit  me  io  u 
rare,  et  non  deficere  in  tribulatione. 

(Yers.  51.)  Superbi  inique  agebant  u$que  m 
lege  autem  tua  non  declinatti.  Superbos  intellifi 
persecutores  humiliutn,  hoc  est,  impios  pereeci 
piorum ;  et  ideo  subjecit,  A  lege  autem  tua  mm 
navi9  quia  hoc  eum  facere  persecutio  compal 
(Vers.  52.)  Memor  fui  judiciorum  tuorumm  m 
Dominet  et  consolatue  $um.  A  sxculo,  inquit,  c 
genus  hominum  sumpsit  exordium,  memor  fti 
ciorum  tuorum.  Et  quia  probavi  quod  omnes  li 
misericordia  et  veritas  (Psal.  xxiv,  10),  cona 

culum  et  in  sceculum  $cecuii.  Quod  dixit,  $emper9  ne  D  nem  accepi  in  auxilio  gratiae  tuae,  et  per  ipsa  q 

ad  omne  istius  vitae  tempus  tantummodo  referretur, 

adjecit,  et  in  sasculum  sceculi.  Lex  autem,  quam  per- 

petuo  cuatodire  desiderat,  charitas  accipienda  est : 

quia  ipsa  est  plenitudo  legis  (Rom.  xiii,  10),  et  ces- 

santibus  caeteris  mandatis ,  sola  permanet  in  aeter- 

num. 
(  Yers.  45-48.  )  Et  ambuiabam  in  latitudine,  quia 

mandala  tua  exquieivi.  Et  toquebar  de  teslimoniis  tuis 

in  consputu  regum,  et  non  confundebat.  Et  meditabar 


vasa  irae,  intellexi  divitias  gloriae  tuae  in  ' 
ricordiae  (Rom.  11,  22  et  25). 

( Vers.  55,  54. )  Tasdium  detinuit  me  a  peccmt 
derelinquentibue  legem  luam.  Cantabiles  mihi  m 
$tificatione$  tuai  in  toco  incolaius  mei.  Quamvis  la 
pateretur  a  peccatoribus,  cum  quibus  eum  pne 
vitae  peregrinatio  detinebat,  tamen  cantabiles  el 
justificationes  Dei,  quia  peregrinantem  gratia 
batur. 


*  Apud  Augustinum,  qui  mandavit ;  editi,  qum 
manduvit. 
b  In  AugustiuOj  Chrtstum  sonat;  editi  nostri,  CArt- 


$tu$  sonat. 

e  Sic  Lugdun.  post  Aug.  At  Lovan.  et  alii, 
bu$  e$t  cructfixus,  vet  scandalum,  vet  stutlitimm 


545  FSALIIORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXVIII.  540 

Veri.  55. )  Memor  fui  in  nocte  nominii  tui9  Do-  A     446  (Vers.  61.)  Funes  peccatorum  circumptexi 

$mt  me9  et  legi$  tuw  non  $um  obliius.  Peccaloram, 


mine9  et  euttodivi  tegem  tuam.  445  Nox  M  * in  «ler- 
aum;  nam  mortalitatis  nox  in  superbis  iniquevagen- 
tibns;  nox  in  taedio,  a  peecatoribus  derelinquentibns 
Dei  legem ;  nox  est  postremo  in  loco  peregrinationis 
hujus,  donec  veniat  Dominus ,  et  illuminet  abscon* 
diia  tenebrarum  (1  Cor.  iv,  5).  In  hac  ergo  nocle 
memor  debet  esse  homo  nominis  Domini,  ut  legem 
ejus  cuslodiat,  et  hoe  ipsum  ad  gloriam  Dei  referat; 
quoniam  adjutorium  nostrum  in  nomine  Domini  (Psal. 
cxxiu,  8). 

( Vers.  56.)  Heec  facta  est  mihi9  quia  justificationes 
tuat  exquism.  Justitias  utique  tuas  quibus  jusiificas 
impium  (Rom.  rr,  5),  non  meas,  qu»  non  pium  fa- 
ciunt,  sed  superbum.  Quae  est  ergo  de  qua  dicit, 


non  ab  eo  quod  sunt  peccata  declinatum  est,  sed  ab 
eo  quod  sunt  peccatores.  Funes  iiaque  peccatorum, 
impedimenta  sunt  inimicorum,  sive  spiritalium,  sive 
carnalium,  qui  sanctos,  pro  Dei  lege  usque  ad  san- 
guinem  decertantes,  quibuslibet  dificultatibus  implt- 
care  conantur,  quibus  eos  a  constantia  patiendi, 
quasi  funibus  ac  restibus,  retrahebant.  Sed  si  impli- 
cant  corpus,  non  iroplicant  animum;  in  quo  iste 
legis  Dei  non  est  oblitus,  quia  Sermo  Dei  non  e$t 
alligatut  (II  Tim.  u.  9). 

(Vers.  62.)  Media  nocte  surgebam  ad  eonfitendum 
tibi,  super  judicia  justitite  tuos.  Media  nox,  profunda 
tribulatio  est,  quia  non  sic  affligebatur,  ut  surgere 


Bctc  facta  est  mihif  Non  enim  Lex  intelligenda  est,  B  non  valeret.  Surgebat  aolem,  ut  confileretur  Deo, 


qoam  mascuiino  genere  Graecus  enuntiat,  cum  me 
lius  accipiatur  de  nocte,  quia  superius  dixerat,  Me- 
tmor  fui  nocte  notninis  tu% ,  qu«  facta  est  mihi9  id  est, 
ul  prodesset  mihi.  Quoniam  haec  ipsa  humilitas,  in 
loco  peregrinationis  hujus,  quae  merito  nox  intelli- 
gitur,  prodest  eis  qui  salubriter  exercentur  in  ea,  ut 
discant  non  superbire,  propter  quod  malum  in  istam 
noctem  pulsus  est  homo. 

HETH. 

(Vers.  57.)  Portio  mea9  Domine,  dixi9  custodire 
iegem  tnam.  *  Nisi  quia  ita  erit  portio  cujusque  Do- 
■niiius,  cum  legem  ipsius  custodierit.  Sed  quia  hoc 
non  fit  sine  adjutorio  Dei,  quid  praecipiai  obtineri 
ostendit,  adjungens  : 

(Vers.  58.)  Precatus  $um  faciem  tuam  in  toto  corde 
vneo9  miserere  mei  ucundum  etoquium  tuum.  Quid 
aiotetn  hac  prece  obtinuerit,  et  in  qnem  profecium 
pervenerit,  consequenter  ostendit,  dicens  : 

(Vers.  59.)  Cogitavi  vias  meat,  et  cnerti  pedes  meo$ 
in  tesHmonia  tua.  Averti,  inquit,  pedet  meo$  a  viis 
qoae  mihi  displicuernnt,  ut  irent  in  te$timonia  tua9 
atqoe  ibi  haberent  viam.  Quod  autem  hic  positum 
est,  Atirii  pedes  meo$9  in  nonnullis  legitur,  Avertitti 
pedet  nuot ;  ut  hoc  Dei  potius  graliae  tribuatur.  Sed 
sive  hoe,  sive  illud  sit,  dubitari  non  potesi  divini 
esse  muneris,  c  cum  et  recte  cogiiamus,  et  pedes 
nosiros  ab  errore  revocamus.  Quoties  enim  bona 
igimus,  Deus  in  nobis,atque  nobiscum,  utoperemur 


justo  judicio  ejus  datam  peccatoribus  poiestatem 
qua  sanctos  Dei  persequeremur,  quos  adjuvat  gratia 
Dei ,  ut  liujusmodi  exercitia  facerent  clariofes 
(Sent.  25). 

(Vers.  63.)  Particepssum  egoomntnm  timentiumte 
et  custodientium  mandata  tua.  Vox  ista  proprie  ipsius 
capitis  intelligenda  est.  Non  enim  efHceremur  parti- 
cipes  divinitatis  Chrisii,  nisi  ipse  mortalitalis  nostra 
particeps  fieret.  Per  hanc  autem  participationem, 
ejus  nobis  gratia  subministratur,  ut  caste  timearnus 
Deum  et  custodiamus  mandaia  ejus.  Ideo  quippe 
Deus  homiuuin,  immortalis  mortalium,  suscepit  na- 
turam,  et  participando  suam  fecit,  ut  granum  cade- 
ret  d  in  terra  (Joan.  iii,  24  et  25),  mortificatumque 
G  mullum  fructum  faceret. 

(Vers.  64.)  Mitericordia  tua9  Domine,  plena  ett 
terra.  In  eo  utique,  quod  justificatur  impius,  in  cuju» 
ineffabilis  gratiae  scientia  ut  proficiatur,  adjungit  : 
Et  juttificationes  tuat  doce  me 

TKTH 

(Vers.  65.)  Bonitalem  fecisti  cum  servo  tuo9  Domine9 
tecundum  verbum  tuum.  Fecisli,  inquit,  Domine,  ot 
me  delectaret  bonum,  quod  utique  magnum  est 
tuum  donum.  Secundum  verbum  tuum9  hoe  est,  sc- 
cundum  promissum  tuum  :  ut  firma  sit  promissio 
omni  semini  (Rom.  iv,  16). 

(Vers.  66.)  Suavitatem,  et  eruditionem9  et  tcienuam 
doce  me;  quia  in  manaatit  iuis  credidi.  Augeri  sibl 


t>peratur  ( Sentent.  22,  et  can.  9  concit.  u  Arausi-  D  ista  poscit,  et  •  perficit  ei  gratia  Dei,  magis  magis- 


«). 


(Vers.  60.)  Paratut  tum9  et  non  tum  turbatut9  ut 
custodiam  mandata  tua.  Confitetur  bumiliter,  ad  cu- 
ttodienda  niandata  constantem  se  factum  eue  per 
Hjratiam. 

•  Ita  editi  omnes  Prdsperiani.  Gum  vero  apud  Au- 
apistinum  legatur,  Nox  ett  iiia  humilitat,  ubi  est  morta- 
litaiit  ajrumna9  non  immerito  forte  suspicamur  le- 
genduui  :  Nox  ett  in  cerumna  mortatitatu;  nam9  pro 
inceternnm,  quod  editi  omnes  praeferunt. 

>>  Haec  intellige,  supplendo  quae  sunt  apud  Augu- 
st  nura,  Quid  ett9  Portio  mea,  Dominef  dixi  cuttodire 
legem  tuam%  nisi  quia,  eic.T 

«  Lovan.,  Duac.  et  Golon.,  ei  cum  recte  cogitumut, 


que  in  omni  dulcedine  bonitalis.  Docet  autem  Deus 
$uavitalem%  inspirandodilectionem :  docet  disciplinam9 
447  temperando  tribulaiionem ;  docet  tcientiam9 
insinuando  cogniiionem.  Quia  mandatit  tuis  credidi; 
hoc  est,  credidi  quod  tu  illa  mandaveris,  qui  donas 

et  pedet,  elc.  Lugdun.,  cum  et  recte.  Sic  quoque  in 
senleatia  22,  in  qua  pro  recte  ltgimus  recta  cogU 
tamus. 

d  Augustinus  in  terram,  ut  in  utroque  lextu  Scri- 
pturae. 

•  Apud  Augustintim,  et  perfici;  nam  ulique  quijam 
dixerat9  Suavitatem  fecisti  cum  servo  tuo;  quomodo 
dicit9  Suavilatem  doce  mef  nisi  ut  ei  gratia  Dei  magit 
magisque  innotescat  dulcedine  bonitalii 


«47  6.  PHOSPERI  AQUITANI 

ut  fiant;  non  autem  homo,  qnl  etsi  potest  notam  fa-  A  sentiatur.  Quod  ergo  ait,  Manu$  tua  feeerunt 


cere  proceptum,  •  obedientiae  tamen  tribuere  non 
potest  donum.  Docedisciplinam,  docendo  patientiam; 
doce  scientiam,  illuminando  intelligentiam ;  quoniam 
te  credidi  illa  mandasse,  qui  Deus  esv  et  bomini  do- 
nas  b  unde  possil  facere  quod  mandas. 

(Vers.  67.)  Priutquam  humiUarer  ego  deliqui, 
propterea  eloquium  tuum  ego  cuttodivi.  Propler  pri- 
mum,  inquit,  delictum  humiliatus  suro ;  et  ne  rursum 
humiliarer,  eloquium  tuum  cuttodivi.  Ita  per  gratiam 
tuam  profuii  eiperiri  poenam,  ut  acquirerem  obe- 
dientiam. 

(Vers.  68.)  Suavi$  e$  («,  Domine,  et  in  tua  euavitate 
doee  me  juttificaiionet  tua$.  Vere  t ult  f  »cere  justifi- 
cationes  Dei,  quando  eas  in  ejus  suavitate  vull  di- 
scere.  B 

(Vers.  69.)  MulUplicata  e$t  $uper  me  iniquitat  «- 
perborum.  Eorum  scilicet,  quibus  non  profeit,  quod 
postea  quam  deliquit,  bumiliata  est  bnmana  natura. 
Ego  autem  in  teto  corde  meo  $crutabor  mandata  tua. 
Quantalibet,  inquit,  abundet  iniquitas,  non  refrigescet 
in  mecharitas  (tfaf<a.xxiv,12).Adbocenimmandata 
lua  amans  scrutor.  ut  perfectius  ea  faciendo  cogno- 
scam. 

( Vers.  70.)  Coagulatum  e$t  ncut  tae  cor  eomm,  ego 
autem  Itqem  tuam  medilatut  $um.  Cor,  inquit,  super- 
borum  obduralum  eat :  ego  autem  legis  ttue  medita- 
tiono  didici  quia  superbis  resistis,  et  humilibus  das 
gratiam  (Jae.  iv,  6). 


finxerunt,  sive  platmaverunt  mt,  non  incoagl 
disceroitur,  ut  fecerunt  ad  animam,  finxerm 
ad  corjms  pertineat.  Licet  soleant  haec  indifk 
posita  reperiri.  Hoc  autem  opus  Dei,  non  aol 
primi  hominis  conditione  praecessit,  in  q$m 
seminali  ratione  sont  conditi,  sed  etiam  in  q*0 
singulorum  hominum  creatione  perflcilur.  { 
operatoria  illa  Dei  potentia,  ab  hoc  se  opere 
nerel,  cuncta  deflcerent. 

(Ibid.)  Da  mihi  inteltectum,  ut  ditcam  mandt 
Numquid  ita  condiu  est  humana  natura,  ut 
intellectu  ?  Quid  igitur  sibi  dari  postulat,  qwn 
pit,  nisi  quod  peccati  vitio  ipsuro  primitoa  n 
corruptum  est,  et  gralia  munere  d  reformandi 
Non  enim  sufficit  naturae  quod  ei  remansit,  ai 
piat  a  reparatore  quod  perdidit.  Dominua  erf 
in  hoc  psalmo  per  prophetam,  tamquam  aini, 
intellectum  dari  a  Deo  corpori  suo,  quod  est 
sia  (Ephet.  v,  23).  Gum  ipso  enim  vita  c 
ejus,  hoc  est  populi  ejus,  abscondita  est  in  1 
(Colott.  m,  3) ;  et  ipse  in  eodem  corpore  ra 
gentiam  patitur  et  per  id  quod  membria  i 
necessariuro. 

(Vers.  74.)  Qui  timent  tef  videbunt  mef  et  f 
bunlur,  quoniam  in  verba  tua  speravi.  PrttSX 
sanctorum  timoris  est  et  laboris :  sed  habai 
betitiae  et  jocunditalis  aeternae.  Quia  ergo  adbi 
Ecclesia,  et  nondum  se  videt  in  eo  regno  ubi 


(Vers.  71.)  Bonum  ett  mihi  quod  humHiaeti  met  ut  ,  . .      .  .... 

diuamjutificaHmu*  lua*.  Pctnara  corortis.i  n>ibi  C  «Mdeb,t  •  '*■  ?8t  *u*  «debHur:  quoniM 
ad  disdplinam,  et  humiliationem  ad  eruditionem ; 
quia  justificationes  luas  ita  cupio  nosse,  ut  faciam. 
Non  enim  est  vera  scientia  boni,  nisi  ad  boc  .cogno* 
scatur,  ut  agatur  (Sent.  24). 

(Vers.  72.)  Bonum  mihi  tex  orit  tuit  tuper  miUia 
auri  et  argeniL  Ut  amplius  diligat  charitas  legem 
Dei,  quam  diligit  cupidiias  niiltia  auri  et  ar- 
gcuti. 

iod. 


(Vers.  73.)  Manut  tum  feeerunt  me  et  platmaverunt 
me.  Manus  Domini  suut  potestas  Dei,  quae  efficit 
opera  voluntatis  suae,  ut  uihil  de  Deo  per  nuncupa- 
tionem  manus  corporeae  cogitemus.  448  Quod  si 


praesentes  tentationes  in  promissa  Dei  speri 
deficit. 

(Vers.  75,  76.)  Cognom\  Domine%  quonkm 
judicia  tua ;  et  in  veritate  tua  humiliat  me.  Fit 
mi$ericordia  tua%  ut  contoletur  me%  tecundum  « 
tuum  urvo  tuo.  Quamvis  grave  jugum  sit  sup 
Adam,  quo  creatura  bumana  deprimitur  (& 
I),  cognovi  tamen  quod  justa  sunt  judicia  tw 
cundum  veritatem  humiliatus  est  homo.  F\ 
mitericordia  tuaf  secundum  promissionem  H 
praesentibus  muueribus  accipiat  mortalia  ¥i 
tium ,  et  futura  aelernitaiis  bona  patienter 
cteu 

448  (Vers.  77.)  Veniant  mihi  mi$eratiemm 


pluralis  numerus  movet,  accipiantur    manus   Dei  D  vivanu  Tunc  vere  vivam,  quando  non  timebo 


c  virius,  sapieutia ;  quod  utrumque  unus  est  Christtis 
(I  Cor.  i,  24),  qui  et  brachium  Domini  dicilur  (l$ai. 
v,  4).  Accipiantur  postremo  manus  Del,  Filius  et 
Spiritus  sanctus,  qui  et  Spiritus  sanctus  cooperator 
est  Patris  el  Filii  (I  Cor.  xu,  H),  tantum  ut  in  na- 
tura  incommutabilis  Deitatis  nulia  forma  corporea 

•  Hic  virgula  apposita,  qnae  post  vocem  obedientias 
notabatur  in  editis,  locum  sensui  planiori  reiiditmn 
credimus.  Ait  enim  Atixustinus,  Si  enim  homo  mihi 
hazcjuberet  forintecutf  numquid  ut  eliam  facerem  quod 
lubebat  adjuvaret  intrintecut.  En  obedientice  donum% 
non  vero  obedientiat  praccptum,  quod  alia  interpun- 
ctione  signabatur. 

b  August.  :  unde  faciat  eum  facere  quod  mandat. 


riar.  Ipsa  est  enim  vera  vita ,  quae  sine  ulio 
mento  dicitur,  quasi  aliud  ibi  non  sit  vivere 
sine  ullo  fine ,  et  sine  ulla  miseria  vivere.  \ 
tua  meditatio  mea  e$t.  Haec  mediiatio,  niai 
fide  quae  per  dilectionem  operalur  (Gat.  v 
vitam  non  perveniret  aeternam.  Non  ergo 

•  In  Augustino,  virtut  et  tapientia;  ptfl 
forte  excidit  a  codicibus  Prosperi. 

d  In  edit.  Lugdun.  et  Lovan.,  formandut 
Duac.  el  Colon,  reformandum  ett;*  Quod  pre 
cedere  videiur  ad  illud  Augustini,  Quia  tu 
formatti,  tu  reforma  :  ut  fiat  in  corpore  Chri 
ait  Apotiolut%  Reformamini  in  novita-e  $enm 
Koui.  xn,  2,  et  ad  sequenlia  S.  Prosperi  vo 


349  PSALMORUM  A  C  AD  CL 

meditatur  legem  Dei,  qui  laborat  ut  memoria  leneat 
quod  *  actione  non  implet  (Sent.  24). 

(Vers.  78«)  Confundantur  superbit  quia  injuste  ini* 
quitatem  fecerunt  in  me;  ego  autem  exercebor  in 
mandatn  tuis.  Quamvis  saeviant  superbi ,  et  iniquita- 
lem  operentur  in  sanctos ,  cbaritas  tamen  piorum 
nun  refrigescit,  et  a  mandatorum  Dei  exercitatione 
non  desinit. 

(Vers.  79.)  Convertantur  ad  me  qui  timent  te%  et 
qui  cognoseunt  iettimonia  tua.  Non  est  quisquam  bo- 
minum  qui  possit  hoc  dicere ,  praeter  illum  qui  cum 
sit  Deus  universitatis,  naturam  sibi  univithumanam : 
*d  quem  convertentur  timentes  Dominum,  et  cogno- 
scentes  compleri  testimonia  Dei ,  quae  de  illo  per 
prophetas  tanto  ante  praedicta  sunt. 

( Vers.  80.)  Fiat  cor  meum  immaculatum  in  tuis  ju 
stifieationibus ;  ut  non  confundar.  Redit  ad  focem 
eorporis,  hoc  est,  membrorum  suoruin ,  quoruin  cor 
fit  inimaculatum  per  ipsum  corporis  caput,  hoc  est, 
per  gratiam  Dei,  in  h  generationis  lavacro,  ubi  ablu- 
fa  sunt  omnia  peccata  praeterita,  in  adjutorio  spiri- 
tus,  quo  concupiscimus  adversus  carnem  (Gal.  v, 
i7),  ne  ejus  cupiditate  vincamur  e,  in  Doininicae 
orationis  effectu,  qua  dicimus,  Dimitte  nobis  debila 
nostra  (Mattk.  vi,  42).  Ita,  donata  nobis  regenera- 
tione,  fusa  precaiione,  fit  cor  nostrum  immaculatum, 
ut  non  confundamur  :  quia  et  hoc  ad  justificationes 
Dei  pertinet ,  quando  inter  alia  ejus  mandata  praeci- 
|»itur,  Dimittite  9  etdimitteiur  wobis;  dalef  et  dabitur 
wobis  (Luc.  vi,  37  et  38). 

CIPH. 

(Vers.  84.)  Defecit  in  talutare  tuum  anima  meat  et 
mm  werbum  tuum  semper  d  speravi.  Non  ait,  Defrcit 
atolutari  tuo ;  sed,  Defecii  in  salutare  tuum ,  boc  esf , 
md  •alutare  tuum ,  anima  mea.  Bonus  est  ergo  isle 
defeclus:  indicat  enim  desiderium  boni,  nondum 
«|uidem  adepti,  sed  avidissime  concupiti ;  quo  desi- 
derio  mflammati  sunt  omnium  temporum  sancti. 
^uia  sicut  numquam  defuerunt,  qui  incamationis 
Cbristi  adventum  desiderarent ,  ita  postquam  ascen- 
«lit  io  coeios,  non  450  desunt  qui  manifestationem 
Spsius,  qua  ad  judicandos  vivos  et  mortuos  venlurus 
^st,  concupiscant.  Defecit  ergo  in  salutare  tuum  ani- 
wna  mea  ,  et  in  verbum  tuum  supersperavi.  IIa?c  enim 
ampes  promissi  tui  fecit,  ut  quod  nondum  video,  et 
^ebemenler  desiderem,  et  paiienter  exspectem. 

(Vers%  82.)  Defecerunt  oculi  mei  in  eioquium  tuumt 
*tieentes,  Quando  consoiaberis  mef  In  oculis  interio- 
s»ibuft,  idetn  defectus  desiderii  ejusad  Dei  eloquia, 

Lugdun.,  ut  actio  teneatt  forte  iectio,  aut  iectione 
9*neat.  Quam  vocem  Lovan.,  Duac.  ei  Colon.  in  mar- 
gine  ootaiit ,  lamquam  legereiur  alicubi ,  aut  legi 
poatet  pro  voce  sequenti  actionet  cuin  forte  melius 
crederetur  respondere  priori  parti,  ut  lectione  teneat% 
pro,  memoria  teneat ,  quod  habent  pracdicti  codices, 
eonformiter  Augustini  loco,  cum  tolam  legem  memo- 
riee  mandaverit. 

*  Meliu*  forte  legeretur,  in  regenerationis  (avacrot 
ut  Augustinus  boe  eodem  loco,  per  regenerationis 
lavacrum :  nam  et  infra  Prosper  ipse  ait ,  donata  no- 
bis  regeneratione. 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXVIII.  550 

A  id  e*t,  promissa,  tendentis ,  cui  speratarum  consola- 
tiontim  longac  sunt  morae.  Quia  etiam  quod  subve- 
nienti  breve  est,  longum  videtur  opianli. 

(Vers.  83.)  Quoniam  factus  sum  sicut  uter  in  pruinaf 
justificationes  tuas  non  sum  obtitus.  Per  utrem  ,  car- 
nem  nioriis  hujus ;  per  pruinam  vero  ccelesie  bene- 
ficium  Tnlt  intelligi ,  quo  carnales  concupiscentiae, 
velul  frigore  cohibenle  torpescant  et  binc  fit  ut  ju- 
stificationes  Dei  de  memoria  non  labantur. 

(Vers.  84.)  Quot  sunt  dies  servi  tui ,  quando  faeies 
de  persequentibus  mejudiciumf  Et  in  Apocalypsi  est 
ista  voi  inarlyrum  (Apoc.  vi,  40),  et  discipuli  •  ad 
Dominum  indicari  sibi  diem  fiuis  exposcunt  (Matih. 
xxiv,  3).  Sed  illis  palientia  indicitur,  et  istis  consti- 
tutio  secreta  non  panditur.  ln  bis  ergo  psalmi  ver- 
B  bis,  bene  intelligitur  haec  ipsa  Ecclesiae  inquisitio 
prophetata. 

(Vers.  85.)  Narraverunt  mihi  iniqui  delectationes; 
sed  non  ut  lex  tuat  Domine.  Fabulas  vanarum  opinio- 
num, f  delectabilis  eloquii  arte  compositas  ,  ab  ini- 
quis  sibi  dicit  esse  narratas  :  sed  nihil  se  in  eis  utile 
reperisse,  sicut  in  lege  Doiniui,  iu  qua  est  omnis 
veritas. 

(Yers.  86.)  Jnjuste  persecuti  sunt  me$  adjuva  me. 
Mendacioruro,  inquit,  fabulis  veritatis  mandata  pra> 
posui ;  et  ob  hoc  me  injuste  persecuti  sunt  falsitatis 
amatores.  Ergo  adjuva  me9  ut  possim  usque  ad  mor- 
tem  pro  veritate  ceriare. 

(Vers.  87.)  Pauiominus  consummaverunt  me  in 
terra;  ego  autem  non  dereliqui  mandata  tua.  Strage 
G  martyrum  facta,  duro  confitentur  et  praedicant  veri* 
tatem,  quam  a  le  adjutus  non  deserui. 

(Vers.  88.)  Secundum  misericordiam  tuam  vivificm 
me;  et  custodiam  testimonia  oris  tui.  Martyres  enim, 
quia  misericordia  Dei  adjuti  et  vivificati  sunt ,  veri- 
tatem,  quae  vita  est,  non  negautes»  pro  eadein  mo* 
riendo,  vicerunt. 

ump. 

451(^ers-  89.)  /n  aternum%  Dominet  permanet  ver, 
bunt  tuum  in  catfo.  Permanet  verbum  inangelis  custo* 
dientibus  sine  defectione  acternam  militiam. 

(Vers.  90.)  /n  generatione  et  generaUone  veritaa 
tua;  fundasti  terram ,  et  pcrmanet.  Posl  ccelesten* 
Jerusalem  ,  respexit  et  filiam  ejus  Ecclesiam ,  quas 
in  boc  mundo  conversatur,  et  dixit ,  /n  generatione 
D  et  generatione  veritas  tua.  Hac  autem  repetitione, 
vel  omnes  generationes  significavit ,  a  quibus  non 
defuit  veritas  Dei;  vel  duas  intelligi  voluit,  unam 
scilicet  ad  legem  et  prophetas;  alteram  vero   ad 

c  In  Augiistini  opere  habetur,  per  Dominicas  ora- 
tionis  effectum. 

*  Cditiones  nostrx  pro  lectione  diversa  in  mar- 
gine  notaut ,  supersperavi ,  quod  habet  S.  Prosper 
fnfra,  ut  Vulgaia  nostra ;  et ,  ait  Augusiinus,  etiam 
hic  Grascus  illud  verbum  (im&trwa)  habet :  quod  qui- 
dam  nostri  interpretes  supersperavi  transferre  maiue- 
runt ,  quia  procut  dubio  plus  futurum  est ,  quam  dici 
potest. 

«  Forte,  a  Domino. 

f  Edilio  Lugdun.,  delectabiles ,  eioquii  arie  compo- 
sitas. 


B 


S.  PR06PEM 
ingelium  pertinentem,  supra  fundamcntum  aeter-  A 
m,  qood  est  Cbristus  (I  Cor.  m,  11):  et  lerra  baec 
rmanet,  qoae  tali  fundamento  constabilita  non  in- 
inatar  in  saecalum  sseculi  (Psal.  cm,  5). 
(Vers.  91.)  Ordinatione  tua  perteverat  dietf  quo- 
liam  omnia  strviunt  tibi  Omnia  ,  scilicet ,  de  quibus 
loqaebator,  el  quae  ad  aeternum  pertinent  diem. 

(Vers.  93.)  Siri  quia  lex  tua  tnedUatio  mea  ettt  for- 
iitan  peritsem  in  humilitate  mea.  Lei  isla,  fidei  est 
quae  per  dilectionem  operatur  (Gal.  v,  6) ;  in  cujus 
meditatione  perroatieus ,  auxilium  gratiae  promere- 
lur,  ut  in  tribulationum  humilitate  non  pereat. 

(Vcrs.  95.)  In  mlernum  non  oblivistar  jutti/Uatio- 
num  tuarum :  quoniam  in  ipsis  vivificasti  me.  Ecce 
nnde  fictum  est ,  ut  non  periret  in  humiiitate  sua  : 
quoniam  unde  est  justificatus,  inde  est  vivificatus. 
#  (Vers.  94.)  Tuus  sum  ego,  salvummefac,  Domine; 
quoniam  justi/icationes  tuas  exquisivi.  Non  voluntates 
meas  exqoisivi,  quibus  fui  meus;  sed  juttificationes 
tuatt  ut  essem  jam  tuus. 

(Vers.  95.)  Me  exspeclaverunt  peecatores  ,  ut  per* 
derent  me ;  testimonia  tua  inteilexi.  *  Nou  hic  morte 
corporis  perire  metuebat,  quae  erat  pro  veritate  sub- 
eonda.  Exspectabant  ergo  peccatores ,  ut  eis  con- 
aentiret  ad  mala :  tunc  enim  euni  perderent.  Sed 
ideo  non  praevaluerunt,  quia  testimouia  Dei  intel- 
ieiit,  id  est,  quia  veritatem  confitens,  etiamsi  b  oppe- 
teret,  nou  periret. 

(Vera.  96.)  Omnis  consummationis  vidi  /tnem,  ia- 
tum  utandatum  tuum  valde.  Qui  intellexit  testimonia,  ~ 
et  ocivil  sibi  usque  ad  mortem  pro  veritate  certan- 
dum  9  non  ignoravit  omnem  exitum  piorum  quam 
beatoa  finis  eiceperit,  Mandaturo  autem  Dei  valde 
lalum,  cbaritas  intelligenda  est,  qua  diligi  Deus  ju- 
betur  et  proiimus,  quo  quid  esse  taiiqs  potest,  cum 
ibi  pendcat  tota  lex  et  propbetae  (Matth.  xin,  40). 

MBH. 

(Vers.  97.)  Quomodo  dilexi  legem  tuam ,  Domine  t 
totadiemeditatio  meaett.  452  Sic,  inqnit,  dilexi  legem 
fldei  quae  per  dilectionem  operatur  (Gal.  v,  6),  ut 
tota  die,  id  est,  omni  leinpore,  meditatio  mea  *it. 

(Vers.  98.)  Super  inimicos  meos  sapere  me  fecisti 
nandato  tuot  quoniam  in  wternum  mihi  est.  Finis  te- 
gi$  Christus  est  ad  juttitiam  omni  credenti  (Rom.  x, 
4),  ut  jusiiflcetur  graiis  per  gratiam  ipsius  (Rom.  ^ 
lii,  24),  in  quem  inimici  liujus  non  crediderunt.  Hic 
auiem  qui  justitiam  non  suam  qua?sivit,  sed  quae  ex 
Deo  est ,  quem  supra  iniroicos  suos  sapere  Deus  fe- 
cit,  ipsum  mandatuin  sibi  invenit  in  acternum  :  quo- 
niain  uon  temporalia  pro  eo  praemia  concupivit.  Di* 
ligentis  enim  reojuneratio  est  ipse  dilectus. 

(Vers.  99.)Superomnes  docentes  me  inlellexi.  Super 
omuea  doctores  intellexit,  quem  Pater  docuit  (Joan. 
vi,  45).  Quod  ex  personaVerbi  difliciie  intelligitur,  nisi 
quis  utcumque  caperc  valeat,  id  esse,  Filium  a  Patre 

•  Duae.  et  Golon. ,  Non  hoc.  Melius  Lugdun.  et 
Lovan.,  Non  hic. 

b  lia  editio  Lugdunensis  caeteris  antiquior,  et  qui- 
doui  meliori  seusu  ,  quam  ea  posteriores ,  oporteret; 


AQUITANI 

dnctuu»  esse,quod  genitom.  Aqoo  eoim  ei  < 
ab  ipso  et  simul  doctum  esse.  Ex  peraoi 

nis,  ubi  formam  servi  aceepit ,  facilios  inleiKf  itor  a 
Patre  didirisse  quae  dixit.  In  qoa  forma  poeron  pota- 
verunt  homines  majnris  aetaiisdoccndum(Litc.  u.42, 
etc).  Sed  ille  quem  Pater  docuil,  ulterioris  erat  in- 
telligentiae ,  quam  docentes.  Quia  tettimonia  tua  uu- 
ditatio  mea  ett.  Ideo  super  oinnes  docentes  se  intei- 
ligebat,  quia  testimonia  Dei  meditabatur,  qoaa  de  ae 
praenuntiata  ipse  melius  noverat,  et  implebaL 

(Vers.  100.)  Super  senes  inlellexi,  quia  numdata 
tua  exquism.  Mandata  tua ,  non  mandata  hominom 
(I  Tim.  i,  7) ;  mandata  tua,  non  mandata  seniorom, 
qui  volent^s  esselegis  doctores,  non  tntellig oot  ne- 
que  quae  dicunt,  neque  de  quibus  affirmant. 

(Vers.  101.)  Ab  omni  via  mala  prohibui  pedes 
meos ,  ut  custodiam  verba  tua.  Membrorum  est  vox 
ista,  non  capitis :  non  enim  ipse  Salvator  eorporis 
nostri  ullis  concupiscentiis  pulsabatur,  ut  ei  necesse 
esset  pedes  suos  a  via  malignae  cnpiditatis  inhibere. 
Nostros  ergo  niotus,  nostros  cohibel  appetitus,  ot  in 
prava  itinera  noxiis  desideriis  non  trahamor. 

(Vers.  102.)  Ajudiciis  tuis  non  declinavi,  quoniam 
tu  legem  posuitti  mihi.  Perseveranter,  inquit,  Judiciis 
tuis  credidi,  quia  tu  mibi  legero  in  eorde  posoisti, 
tamquam  digito  tuo  scribens;  ut  eam,  non  tamqoam 
servus  sine  amore  metuerem ,  sed  tamquam  filios 
casto  timore  diligerem. 

(Vers.  103.)  Quam  dulcia  faucibus  meis  siosjuia 
tua ,  super  mel  et  favum  ori  meol  Haec  est  illa  suavi- 
tas  quam  Dominus  donat ,  ut  terra  nostra  det  fru- 
ctum  suum  ( Ptalm.  lxxxiv,  13),  et  ut  bonom  vere 
bene,  id  est,  non  mali  carnalis  formidine ,  sed  boni 
spiritaiis  deleciatione  faciamus. 

453  (Vers.  104.)  A  mandatis  tuis  mtellexi.  Spiri- 
talium  membrorum  Christi  vox  isu  est.  Hoc  enim 
recte  dicit  corpus  Christi  in  eis,  quibus  mandata 
servantibus,  propter  ipsam  eustodiam  mandatorum 
praebetur  uberior  doctrina  sapientiae.  Propterem  odio 
habui  omnem  viam  iniquitatis.  Necesae  est  enim  ut 
oderit  omnem  iniquitatem  amor  justitiae,  qui  aoge- 
tur  et  inflammatur;  ideoque  obtemperat  Deo,  et  in 
mandatis  ejus  intelligit. 

NDlf. 

(Vers.  105.)  Lucerna  pedibus  meis  verbum  fomn, 
Dominet  et  lumen  semitis  meis.  Verbom  bic  inlelli- 
gendiim  est,  non  illud  quod  est  aequale  gignenti,  et~ 
quoil  est  verum  lumen,  iliuininans  omnem  hoiuinem» 
(Joan.  i,  8);  sed  verbuin  quod  factum  eat  ad  pro— 
plietas,  vel   quod  pradicatum  est  per  anostolosx» 
verbum  scilicet  Christi,  de  quo  scriptuin  est,  Fidesw 
ex  auditu,  auditus  autem  per  verbum  Christi  (Rom~ 
x,  17)  :  nam  et  vcrbum  propheticum  lucernae  cora— 
purans  aposiolus  Petrus,  IJabemut,  inquit,  certtot€U9 
propheticum    sermonem,  cui  benefacitis  intendentm9 

qnnd  Augustini  verba  sic  exprimunt :  Quia  sdlke* 
me  sibt  non  contentientem  etiamsi  occiderentf  tua  omt> 
tyria  condtens  non  perirem. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXVIIL  & 

re/Mf  lueernm  tn  o*$euro  loco  ( II  Petr.  1,  49).  Quod  A  sectatur,  in  aeternum  merealur  habere  quod  diligi 
ftaqoe  bic  alt,  Lucema  pedibue  mei$  verbum  tuumf 


Domtine,  et  lumen  $em'ti$  mei$%  ? erbum  est  quod  in 
Seriptarit  unclis  oranibus  continetur.  Non  iuque 
sermo  deius,  ied  sermo  deiutis. 

(Vert.  106.)  Juravi  et  ttatui  cuttodire  omnia  judi- 
eia  juttitim  tum.  Hoc  appellav it  *  juramento,  quod 
sutuit  praeter  ucramentum  :  quia  iu  debet  esse 
mens  Aia  in  custodiendis  judiciis  jusiitiae  Dei9  ut 
sii  omnino  pro  *  juratione  quod  statuit. 

(Vers.  107.)  HumUialu$  $um  utque  valde,  Domine; 
wivi/ica  me  $eeundum  verbum  tuum.  Pro  eo  quod  juravit 
et  sutuit  custodire  judicia  justitiae  Dei,  persecutio- 
nem  maiiroam  passus  esi;  et  ne  in  Uuta  humilia- 
tione  defleeret,  viviflcari    se,  secundum  verboro 


SAMICB. 

(Yers.  113.)  lniquot  odio  kabui,  ei  legem  tuamdi 
lexi.  Qui  legem  Dei  diligit,  probat  se  in  hominibut 
iniquis  id  quod  contra  legem  est  odisse,  non  homt» 
nes  (Sent.  25). 

(Vers.  114.)  Adjutor  meu$  et  $u$eeptor  meu$  estu; 
et  in  verbum  tuum  $uper$peravi.  Adjutor  et  susceptor, 
ad  mala  evadenda. 

(Vers.  115.)  Declinate  a  me  maligm,et  tcrutabor 
mandata  Dei  mei.  Mandaia  Dei  scruuri,  nisi  quieu 
mens  non  potest.  Ut  ergo  eierceatur  hoc  studium, 
abigenda  sunt  e  sludia  malignorum  [Sent.  26). 

(Vers.  116.)  Sutcipe  me  eecundum  eloquium  tuum9 
et  vivam;  et  non  confundae  me  ab  extpectatione  mes. 


promissionis,  eiposcit :  quia  in  nocte  tribulaiionum  B  Poscit  magis  magisque  suscipi  a  Domino  is  qui  spe- 


locerna  est  pedibus,  et  lumen  semitis  ipsa  pro- 
missio. 

(Vers.  108.)  Voluntaria  ori$  mei  fac  beneplacitat 
Doffcant,  et  judicia  tua  doce  tne.  Voluntaria  oris  qoae 
approbari  petit,  ucrificia  sunt  laudis,  confessione 
chariutis,  non  timore  necessiutis  oblaia.  Judicia 
autem  Dei  doceri  se  cupii,  non  quia  iguorat,  sed  ut 
proficiat. 

£54  (Vers.  109.)  Auima  mea  in  manibut  c  tuit 
mamper;  et  Ugem  tuam  non  $um  oblitut.  Iia  dictum, 
tamquam  ad  non  obliviscendam  legem  Oei,  memoria 
cjus  illius  manibus  adjuvetur 

(Vcrs.  110.)  Potuerunt  peccatoret  laqueum  mihi%et 
m  wumdatit  tui$  nen  erravi.  Unde  hoc,  nisi  quia  anima 
esjus  in  manibus  Dei  semper  estt  ( 

(Vers.  111.)  d  Hmreditatem  acquitivi  tetlimonia  tua 

\nmternum,  quia  extultatio  cordit  mei  $uni.  Ui  tesiis, 

inquit,  luus  esse  cuperem,  tu  donasti;  et  ut  pro 

reriute  mori  non  metuerem,  tuae  baereditatis,  tuae 

tsi  gratiae  :  quod  mihi  donum  in  aeternum  esl,  quia 

eo  esi  in  eo  gloria  temporalis  :  propter  quod  etsi 

srpore  afflicms  sum,  Utnen  corde  lasiatus  sum. 

(Vers.  \lt.)Inclinavi  cor  meum  ad  faciendat  justi- 

wHonet  tuat  in  mternum%  propter  retributionem.  Qui 

dt,  Inclinavi  cor  meum,  ipse  jam  diierat ,  lncli- 

cor  meum  in  tetlimonia  tua  (Sup.  v.  36) :   ut 

alligamus,  simul  hoc  esse,   et  divini  muneris, 

mpriae  volunutis.  Faciat  autem  hoc  propter  re- 

ut  quia  justiflcationes  Dei  dilectione 


rat  intentus, f  ut  tum  demum,  cum  illa  adepius  fue- 
rit,  se  sciat  esse  victurum  :  quia  praesentia  morti 
sunt  similiora  quam  ?itae. 

(Vers.  117.)  Adjuva  me%  et  talvut  ero%  et  mediiabor 
in  jutti/icationibut  tuit  temper.  Ut  vivam,  ut  uon  con- 
fundar,  ut  in  tois  jusiificaiionibus  semper  eiercear, 
Adjuva  me,  455  inquit,  et  talvut  ero ;  quia  ad  pro- 
missiones  tuas,  nisi  tuo  auxilio  non  venilur. 

(Vers.  1 18.)  Ad  nihilum  deduxieii  omnet  dieceden- 
iet  a  juttificationibut  tuit%  quoniam  injutta  cogitatio 
eorum.  Omnia  opera,  vel  bona,  vel  mala,  a  cogiutio- 
ne  procedunt.  Qui  ergo  corde  iniquus  est,ad  nihilum 
deducitur,  qui  a  Dei  justificationibus  injusta  cogiu- 
tione  discedit. 
!  (Vers.  119.)  Prmvaricatoree  exUtimavi  omne$  pec- 
catoret  terrm%  ideo  dilexi  lettimonia  tua.  Cum  pra??a- 
ricator  dici  non  possit,  nisi  qui  legis  mandau  trans* 
greditur  (Rom.  iv,  15  ),  quaeritur  quomodo  omnes 
peccatores  terrae  praevaricatores  debeant  eiistimari, 
quorum  multos  consut  sine  lege  peccatores?  Et 
invenitur,  omnes  quidem  gentes,  praeter  populum 
Israel,  eitra  legeni  fuisse;  sed  omnem  bominem  le- 
neri  lege  naturae,  ut  quod  pati  non  ?ult,  sciat  alii 
non  esse  faciendum.  Quamvis  ergo  multo  amplius 
praeraricator  sit,  qui  non  solum  naturalis,  sed  etiam 
divinae  transgressor  est  legis,  nullus  umen,  nisi 
transgressione  peccator  est :  quia  etiam  quem  non 
condemnat  littera,  arguit  conscientia.  Inter  bos 
etiam  parvuli  congrue  deputantur,  propter  originalis 


Apud  Augustinum,  juramentum ;  editi  nostri,  D 


toendavimus  ei  Augustino,  loci  sensu  cogente, 
edfti,  ei  errore  siue  dubio  scribarum,  haberent, 


*  f  eteres  editiones  nost  Augustinum,  qui  ob- 
quod  :  Nonnulli  codicet  habent%  in  manibus 
$m  pluret,  in  tuis;  el  hoc  auidem  planum  e$t. 
tm  enhn  animm  in  manu  Dex  tunt :  in  cujut  ma- 
tetnot  et  termonet  nottri.  Posteriores  muta- 
t  meit.  Sed  versus  proiime  sequentis  eiposi- 
ifineuntur. 

legunt  editiones  Prosperianae  antiqune  ad 
eiiies;  recenliores  scripserant,  Hmredilate. 
osgis  quia  sic  canitur  quotidie  ei  Vulgata 
quam  quod  vox  hxc  Hmreditate  magis  pla- 


cuerit  Augiistino  hoe  ipso  loco.  Nonnulli,  HsrediUri 
interpretati  $unt.  Meliut  ergo  duobut  verbit  intinuatur 
integer  $en$u$%  $ive  dicatur%  llaerediiate  possedi,  tive 
dicalur,  HaerediUie  acquisivi,  non  hmreditatem,  $ed 
kmrediiate. 

•  In  smtentiis  ei  Augustino  prius  est,  reUgiotum 
exerceatur  $tudiumf  lum  vero,  abiqenda  tunt  jurgia 
malignorum.  /Vam  (ait  Augustinus  hic)  maligni  exer- 
cent  ad  facienda  mandata%  a  tcrutandit  autemavocant% 
non  tolum  cum  pertcqduntur  aut  titigare  nobttcum 
volunt%  verum  etiam  cum  obtequuntur  et  honoranl,  etc. 

f  Augustinus  dicit  :  Potcit  $e  magit  magitquc 
tutcipi,  et  ad  illud  propter  quod  tam  multa  molatd 
toterat  perduci :  oeriut  ibi  $e  quam  in  ittit  humanarum 
rerum  $omnii$  fiJent  eue  victurum. 


868  S.  PROSPEIU 

vincula  pecciti.  Quia  etiam  ipsi  in  similitudine  A 
•  praevaricatoris  Adae  (Rom.  v,  14),  ad  illam  praeva- 
ricaiionem  pertinere  monsirantur,  qune  in  paradiso 
prima  commissa  est  (Gen.  ui,  6).  Cum  ergo  omnes 
peccasseni  et  egerent  gloria  Dei  (Rom.  m,  23),  nec 
cuiquam  in  sua  justitia  salus  esset,  restabat  ut  per 
gratiam  Salvatoris  donata  a  Deo  fidei  justificatio 
subveniret.  Unde  ait  Apostolus,  Per  Ugem  cognitio 
peecati.  Cognitio,  non  abolilio.  Nunc  aulem  $ine  lege$ 
inquit,  justitia  Deimanifestata  ett,tettijicata  per  legem 
et  prophetat  (Ibidem,  20  et  21).  Merito  igitur  adjecit, 
Propterea  dilexi  tettimonia  tua;  tamquam  diceret, 
Quoniam  lex  sivn  in  paradiso  data,  sive  naturaliter 
insita,  sive  litleris  promulgata,  praevaricatores  fecit 
omnes  peccatores  terrae,  propterea  dilexi  tebtimonia 
tua,  quae  sunt  in  lege  tua  de  gratia  tua.  B 

(Vers.  120.)  Con/fye  clavit  a  timore  tuo  cametrneat. 
Quld  in  his  verbis  vult  intelligi,  nisi  quod  ait  Apo- 
stolus,  Mihi  autem  abtit  gloriari,  niti  in  cruce  Domini 
nottri  Jetu  Chritti,  per  quem  mihi  mundut  erucifixut 
ett%  et  ego  mundo  (Gal.  vi,  14)?  et  iierum,  Chritto 
confixut  tum  cruci.  Vivo  autemjam  non  egot  vivit  vero 
Ckrittut  fn  me  (Gal.  u,  19). 

(Ibid.)  A  judiciit  enim  tuit  timui.  Si  jam  timuit  vei 
timebat,  cur  adhuc  ut  a  limore  suo  Deus  crucifige- 
ret  carnes  ejus  orabai,  nisi  quia  addl  sil>i  volebat 
timorem,  qui  sufDceret  mortificandis  concupiscen- 
tiis,  affectibusque  carnalibus?  Aliter  quoque  ita 
456  mtelligitur,  Conjige  clavit  a  timore  tuo  carnet 
meai,  a  judiciit  enim  tuit  limui;  hoc  est,  a  timore 
tuo  casto,  qui  permanet  in  saeculum  saeculi,  camalia  C 
a  me  desideria  comprimantur,  a  quibus  me  judicio- 
rum  tuorum  formido  frenavit.  Cum  ergo  voluntatem 
tuam  facere,  et  recte  vivere,  non  metu  poenae,  sed 
justitiae  amore  desiderem,  da  hnnc  ergo  castum  et 
liberum  timorem,  ad  quem  petendum  me  tamquaro 
patdagogus  legis  ille  perduxit,  quo  a  judiciit  tuit 
timui. 

HAIN. 

(Yers.  121.)  Feci  judicium  et  juttitiam9  non  tradas 
me  nocentibut  me.  Quisquis  timore  Dei  casto  crucifiias 
habet  carnes  suas,  et  nulla  carnali  corruptus  illece- 
bra  facit  judicium  opusque  justitiae,  orare  debet  ne 
adversantibus  tradatur,  id  est,  ne  timendo  perpeti 
mala,  ad  facienda  mala  persequentibus  cedat.  A  quo 
enim  accipit  victoriam,  ne  concupiscentiae  voluptate  rj 
ettperetur,  ab  illo  eiiam  robur  patientiae,  ne  dolore 
frangatur.  Quoniam  de  quo  dicitnr,  Dominut  dedit 
muavitatem  (Pt.  lxxxiv,  13),  de  illo  etiam  dicitur, 
kb  illo  ett  patientia  mea  (Ptal.  lxi,  6). 

(Vers.  122.)  Sutcipe  tervum  tuum  in  bonum,  ul 


AQUITANI  550 

non  calumnientur  mihi  tuperbi.  Id  est,  ne  illi  ImpeN 
lant  ut  cadam  in  malum,  tu  suscipe  in  bonum.  llli 
calumniantur  in  superbia;  tu  humilitate  defende,  m 
non  mihi  noceant  calumniae  superborum. 

(Yers.  123. )  Oculi  mei  defererunt  in  talutare  tuum 
et  in  eloquium  juttitias  tuct.  In  eloquium  juttitia  Dei, 
boc  est,  in  promissionem  Christi  defecisse  dicit 
oculos  cordis  sui  :  non  quia  intentio  desiderantis 
animi  victa  succnbuerit,  sed  quia  in  exspectaiionem 
gratiae  Dei,  toto  mentis  ardore  transierit.  Jostitia 
autem  Dei,  Cbristus  est,  qui  justos  facit  (1  Cor. 
1,80). 

(Vers.  124.)  Fac  cumservo  tuotecundum  miterieer* 
diam  tuam.  Non  utique  secundum  justitiam  meam. 
Jutti/icationet  tuat  doce  me.  Illas  procul  dubio,  aui- 
bus  facit  justos,  b  nou  ipsi  se. 

(Vers.  125.)  Servut  tuut  tum  ego.  Neque  enini 
bene  mihi  cessit,  quando  esse  volui  liber  meus,  non 
servus  tuus.  Da  mi  intellectumf  ut  ditcam  tettimonia 
tua.  Nemo  tam  intelligens,  nemo  tam  doctns  cst, 
qui  hac  postulatione  non  egeat.  Non  enim  boram 
donorum  ita  ulla  augmenla  sufficiunt,  ut  non  sem- 
per  supersit,  quod  et  intelligi  desideretur,  et  sciri 
(Sent.  27). 

(Vers.  126.)  Temput  faciendi,  Domine  f  rfttst- 
paverunt  «  superbi  legem  tuam.  457  Q11"*  **1  • 
Dittipaverunt  legem  tuam,  d  nisi  praevaricationis 
iniquitate,  inlegritatem  ejus  non  custodierunt  ? 
Dissipata  ergo  lege,  tempus  fuit  ut  per  unigenitum 
Filium  Dei  misericordia  milteretur.  Lex  enim  tub- 
intravit,  ut  abundaret  delictum  (Rom.  v,  20), 
quo  delicto  Lex  dissipata  est;  et  opportuno  jam 
temnore  Chrislus  advenit,  ut  ubi  abundavit  delictumf 
tuperabundaret  gratia  (lbid.). 

( Vers.  127.)  ldeo  dilexi  mandata  tua  tuper  aurum  el 
topaxion.  Id  agitgratia,  ut  mandata  Dei  dileciioue  im* 
pleantur,  quae  impleri  timore  non  poteranu  Dili- 
guntur  autem  tuper  aurum  et  topa*ion%  id  est ,  au- 
per  ea  quae  preliosa  habentur  in  terra ;  quando  in 
observantia  mandatorum,  non  aliquod  lemporak 
praemium  quaeritur,  sed  ipu  justitia;  quia  nihil  est 
inelius  eo  bono  quo  ipse  homo  fit  bonus. 

(Vers.  128.)  Propterea  ad  omnia  mandmia  tua  di- 
rigebar.  Quia  illis  rectis,  ut  etiam  ipse  rectus  efscra, 
dilectione  cohaerebam.  Omnem  viam  iniquitatis  odio 
habui.  Unde  enim  fieri  poteral  ut  iniquam  viam  non 
odisset  diligens  •  rectum? 

PE 

(Vers.  129.)  Mirabilia  tetlimonia  tuaf  propter  koe 
tcrutata  ett  ea  anima  mea.  Omuia  qnidem  opera  Dei 
testitnonia  sunt  majestatiset  bonitatis  ejus,  niliitqu* 


*  Apnd  Augustinum,  prcevaricationit;  editi  nostri 
•innes,  prcevaricatorit. 

k  Melius  apud  Atigustinum,  non  ipti  •«,  quam  in 
editis  nostris,  non  ipte  te. 

•  Haec  vox  tuperbi,  cum  in  Aogustino  non  addatur, 
ipsi  Scriptune  lextui ,  Svidetur,  ex  ipsa  versus  ex- 
positione,  irrepsisse  in  textum :  ideo  diverso  chara- 
ctere  excudendam  duximus,  cum  etiam  paulo  infra 
iion  legatur  in  Prospero,  ubi  repetitur  pars  ista 


versus  ejusdem. 

d  Editi  nostri,  it,  cum  rx  Augustino  et  sensu  loci 
ipsius  judicetur  primam  syliabam  excidisse  voci* 
niti. 

•  Ita  editi  nostri;  Augustinus  habei,  rectam9  sci- 
licet  viam.  Si  rectum  legaiur,  iniellige  mandatom^ 
cum  supra  dixerit,  iliit  recti$%  scilicet  mandatis,  ur 
harebam. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EIPOSITIO.  PSAL.  CXVIH. 


S3J 


I  quod  non  ttupenduni  sit  atque  mirandum.  A  oculoram  ptr  effusionem  b«crymarum  bumiliutem 


iha  mirabilia  sunt  testimonia  legis  ipsius 
aflitas  tt  justitia  altissima  latet,  cum  quse- 
rt  dtu  sit  lei  quae  TiTiflcarc  non  possit,  et 
fton  justificaretur  omnis  caro  coram  Deo 
,S1;  Aom.  ni,  20).  Meriio  ergo  banc  alti- 
seruutus  est,  qui  intellexit  per  legis  difft- 
d  egisse  misericordmm  Dei ,  ut  qui  legem 
lon  poteraul,  converterentur  ad  gratiam; 
hta  ope  apprebeuderenl  quod  propriis  vi- 
M|ni  non  ?alebant  (Rom.  111 98). 
150.)  Manifettatio  verborum  tuorum  Ulu- 
t  mtetliaere  facit  parvulo».  Scruundo  boe 
hic  parvulut,  quod  et  aposioius  Paulus, 
m  legem  qu*  Tiviflcare  non  posset ,  quia 


indicat  peeaitentis.  Cur  aatem  non  cusiodiu  iege  ste 
Aetur,  nisi  ol  implerelor  gratia,  quss  confiteniis 
delel  ioiquiutem,  et  credeniis  adjuTat  volunutem? 

TZADl. 

(Vers.  137,  158.)  Juttut  et,  Dombu9  et  rectum 
judieium  tuum.  Mandatli  juttitiam  tettimonia  tua9  et 
verUatem  tuam  nimi».  ldem  aflectus  poenitentiae  per- 
severat,  reddens  rationem  cur  multum  flere  de- 
buerit :  quia  nisi  ipse  se  condemnaret,  rectissime 
plecteretur.  Magna  est  crgo  in  utroque  justitia  Dei, 
rectumque  judicium ,  quo  et  puena  peccatori  deeer- 
nitur,  et  pcenitenti  juslificatio  non  negatur. 

(Vers.  159.)  *  Tabefecit  me  %elu»  domut  tuce9  quia 
obliti  tunt  verba  tum  inimici  mei.  Zelus  iste,  arooris 


Scriptura  omnia  tub  peccato9  ut  promittio  er  B  est9  non  liToris.  SancU  enim  aemulalione  inimicos 
CkritU  daretur  credentibu»  (Gal.  m,22). 
go  mysterii  manifestaiio  iltuminat9  et  im- 
tcU  parvulot.  Noa  enim  boc  secrelum  gra- 
luNRilibus  infirmisque  reseratur;  qui  coo- 
ad  adjutorium  Dei ,  viribus  suis  se  juslifi- 
potte  profitentur. 

Vtrs.  451.)  Ot  meum  aperui  et  •  abttraxi  spt- 
mwm  mandata  tua  detiderabam.  Desidertbal 
divina  ut  faceret.  Sed  non  erai  unde  face- 
aua  fortia,  parrulus  magna.  Aperuil  os, 
qnod  facere  per  se  ipse  non  posset. 
152.)  Retpice  in  me%  et  miterere  mei9  ss- 
fudicium  diligcntium  nomen  tuum.  Id  esl, 
i  judicium  quod  in  eos  fecisti  qui  diligunt 


suos  vult  etst  correctos,  dolens  et  Ubescins  quod 
obliti  sinl  Ttrborum  Dei. 

459  (Ytrs.  140.)  Ignitum  verbum  tuum  valde, 
et  tervu»  tuut  diiexU  iltud.  Diligens  divinum  clo- 
quium ,  ea  charitate  fervebai ,  ul  ad  amorem  Dei 
etiam  inimicos  suos  Teilet  accendi. 

(Vers.  141.)  Junior  ego  tum  et  contemptut9  jutti- 
ficationet  tua»  non  tum  obtitu».  Bene  liic  duorum 
populorum  iutclligilur  signilicatio,  qoi  etiam  in  Re- 
beccae  utero  lucubanliir  (Gen.  xxv,2ief23),  quando 
non  ex  operibut,  ted  e%  vocante  dictum  ett9  Major 
serviet  minori  (Rom.  ix,  12).  Conumptum  ergo 
se  dicit  hic  junior  :  et  ideo  factus  esl  major,  quia 
ignobilia  et  conlemptibitia  elegil  Deut%  et  ea  qum  non 


m  :  quoniam,  ut  diligerenl  te,  prius  di-  C  sunt  tamquam  tint9  ut  qum  tunt  evacuentur  (l  Cor. 


*(LJoan.  it,  1»). 
155«)  Greuut  meot  dirige  tecundum  e/o- 
m,  ei  non  dominetur  mei  omnit  injuttitia. 
I,  d  oisi  ui  Oei  praccepta,  quae  imponil 
iaspleri  facial  adjuvandoT 
154.)  Redime  me  t  calumniit  kominum,  et 
\  memdata  tua.  Tu,  inquit,  age  infuso  Spi- 
tt  me  calumni»  bominum  terroribus  Tiu- 
i  lois  mandatis  ad  sua  •  male  facU  Iradu- 
toim  me  hoc  modo  redemeris,  ut  roihi 
wcolioiies  calumniantium  consuntiam  do- 
i  ptlicmiam ,  custodiam  mandau  tua. 
155.)  Faciem  tuam  illumina  tuper  urvum 
iecemejuttificaiionet  tua».  Pnesentiam,  in- 


i,  £8) :  id  est,  ut  superbi  destruantur,  et  bumiles 
juslificentur. 

(Vers.  142.)  Jutlitia  tuajuttitia  in  ceternum,  et  lex 
tua  veritat.  Quomodo  enim  non  veritasLex,  per 
quam  cognitio  peccati,  et  quae  testimonium  perhi- 
bet  justitiae  Dei  (Rom.  ui,  20  et  2i)  ? 

(Vers.  143.)  Tributatio  et  necettita»  mvenerunt  me9 
mandata  autem  tua  meditatio  mea  ett.  Saevitia  inimi- 
corum  infert  buic  juniori  tribulalionem,  sed  non 
adimit  cbariutero.  Mediutio  tnim  ipsius  mandau 
sunt  Dei,  tx  quibus  his  qui  eum  oderunt,  diltctio- 
nem  rependit. 

(Vers.  144.)  Juttitia  tettimonia  tua  in  atemum, 
inteUectum  da  mini%  et  vivam.  lntellectuin  posck 


n  tubveniendo  el  opitulando  manifesU  ;  et  D  junior  bic  qui  supra  seniores  se  inullexit,  in  tribu- 


Hificationes  tuas  doce,  ut  mibi  eas  didi- 
ittesit. 

156.)  Exitut  aquarum  detcenderunt  oculi 
i  »011  cuttodierunt  legem  tuam.  Descensio 

ficamur  legendum  multo  mirabiliora,  pro  eo 
j  omnes  scriplum  tenent,  mulia  mirabitia. 
Loran.,  Duac.  et  Colon.,  in  ora  libri  no- 
r  iegi,  et  divina  ope. 

Olfnus  legit  attraxi ,  exponitque ,  attraxit 
M9  scilicet,  mandau  divina.  Unde  vix  du- 
trratum  esse  iu  editis  Prosperiauis,  cum 
ttraxi. 
Ugustino,  niti  ut  pracepta,  quee  Deut  tmpo- 

ut.9  mala  facta.  Editi  nostri,  male  facta. 


latione,  in  necessitate;  ut  intelligat  quam  ait  con- 
temnendum  *  quod  ei  auferri  potesl ,  qui  propter 
aeternam  justitiam  Dei  temporaiia  negligens,  viuns 
sperat  seternam. 

f  Sic  legunl  Lngdnn.,  Lovan.  et  Duac.  Coton. 
vero,  TabetcU  me.  Augustinus  autem,  cum  legissei, 
TabefeeU  me  telut  meu»9  addit,  Vel  ut  alH  codicet 
habent,  zetut  tuut.  Habent  nonnulli  etiam9  ulut  domut 
tua;  et  non  Tabefeeit  me9  ted  Comedit  me.  Quod  ex 
alio  ptalmo.  quantum  mihi  videtur,  putatum  ett  em?n- 
dandum ,  ubi  tcriptum  e»t ,  Zelu»  domut  luas  comedit 
me.  Psal.  lxviii,  18. 

s  Lugd.  edilio,  quod  et.  Lovan.,  Duac.  et  Colon* 
ut  in  Augustino,  quod  ei. 


3W  S.  PROSPERl 

iore.  A 

(Vert.  145.)  Clamavi  in  toto  eorde  meo%  exaudi  me, 
Domine,  justificationes  tua$  exquirom.  Clamor  cordis 
est.  silenti  sono  vocis,  magna  cogiutionis  intentio, 
qua  ad  hoc  iste  toto  corde  clamavit,  et  boc  sibl 
desideravit  a  Domino  exaudienle  praesUri,  ul  ju- 
stificationes  ejus  exquirat;  quas  non  solum  scientia 
comprehendat,  sed  etiam  opere  excrceat. 

(Vers.  446.)  Clamavi  ad  let  salvum  me  fac,  et 
cuitodiam  testimonia  tua.  Salus  aniroae  facit  ut  pro 
custodiendis  teslitnoniis  Dei  viu  corporis  contem- 
naturf  et  si  hoc  flagiut  extrema  tenutio,  ut  usque 
ad  morlem  pro  veriute  cerletur. 

(Vers.  147.)  Praveni  intempesta  noctef  et  clamavi, 
et  in  verbis  tuis  tperavi.  Nox  intempesu  tempos  est 
noctis  mediae,  rebus  quae  per  diem  aguntur  incon-  B 
gruum.  Quo  signiOcatur  quoddam  obtUculum  prae- 
sentis  saeculi,  quod  in  comparatione  futuri  saeculi 
nox  vocatur;  ct  quo  promissiones  Dei,  400  donec 
aeternse  lucis  veniat  manifesutio,  differuntur.  In 
tioc  ergo  tempore  intempestae  noctis  clamat  ad  Do- 
roinum,  tcmpus  retributionis  desiderio  suo  praeve- 
nit9  qui  promissa  Dei  vigilanler  exposcit.  Quod 
etiam  ad  itla  referri  tempora  potest,  quibus  Ecclesia 
propheticis  vocihus  Christi  postulabat  ad? entum ,  et 
sperabat  implendum,  ut  in  semine  Abrahae  bene- 
dicerentur  omnesgcntes  (Gen.  xu,  3;  xxu,  18). 

(Vers.  148.)  Pravenerunt  •  oeuli  mei  ad  matuli- 
nwm,  ut  meditarer  eloquia  tua.  M  atutinum  factum  est 
Ecclesiae,  quando  qui  sedebant  in  tenebris  et  in 
umbra  mortis,  lux  oria  est  eis  (Isai.  ix,  2).  Quod  C 
matutinum  spes  credentium  praebebat.  Et  medita- 
batur  eloquia  Dei ,  quae  in  Lege  ac  Prophetis  hanc 
locem  praeuuntiabani. 

(Yers.  149.)  Vocem  meamexaudi,  Domine,  secun- 
dum  mitcricordiam  tuam ,  et  secundum  judicium  tuum 
vivifica  me.  Prius  enim  Deus  secundum  misericor- 
diam  aufert  a  peccatoribus  poenam,  eisque  postea 
justis  secundum  judicium  dabit  vitam.  Quia  non 
frustra  illi  hoc  ordine  dicitur,  Misericordiam  et  judi- 
cium  cantabo  tibi,  Domine  (Psal.  c,  1). 

(Vers.  150.)  Appropinquaverunt  persequentes  me  b 
iniquitate,  a  lege  autem  tua  longe  facti  sunt.  Tunc 
appropinquant  qui  persequuntur,  quando  usque  ad 
carnem  cruciandam  perimendamve  °  perveniunt. 
Sed  quanto  viciniores  sunt  persequendis  istis,  Unto  D 
longinquiores  sunt  a  lege  justitiae. 

(Vers.  151.)  Prope  es  tu,  Domine,  et  omnes  vice  iuce 
veritas.  Etiain  in  tributationibus  suis,  quod  eas  non 
immerito  patiantur,  Deo  tribuere  veritatem ,  sancto- 
rum  est  usiuu  confessio.  Sed  quxri  potest  quomodo 
hoc  dictum  sit ,  Omnes  vim  tuee  veritas ;  cum  in  alio 
psalmo  legatur,  Vnivertm  vim  Domini  misericordia  et 

*  Haec  duo,  oculi  mei,  quae  in  editis  nostris  desi- 
deramur,  suppleri  debere  probat  quod  habeantur 
tum  in  Augustino,  tum  in  textu  Scnpturae,  et  sine 
bis  non  pateat  quo  referatur  verbum  numeri  pluralis 


projvenerunt. 
k  Vulgau  nostra,  iniquitati 


At  Augustinus,  ut 


AQU1TAN1 

veritas  (Psal.  xxiv,  10).  Si  ergo  omnes  I 
consideremus,  quorum  alii  roisericordia  libe 
alii  a  veriute  damnantur,  universm  viee  Domk 
ricovdia  et  veritas.  Si  autem  solos  sanctos  inU 
non  discernuntur  hac  viae.  Individua  enim  ifa 
a  misericordia  verius,  et  a  veriute  miserk 
quia  beatitudo  sanctorum  est  et  de  munere 
cordiae,  et  de  retribujbne  justitix  (Seni.i 
(Vers.  152.)  Ab  inffto  cognovi  de  testimam 
quia  in  ceternum  fundasti  ea.  Quae  sunt  UU  t 
nia,  nisi  quibus  testatus  est  Deus  daturum  ae 
suis  filiis  sempiternum?  Et  ideo  ipsa  testui 
aeternuiu  fundau ;  quia  id  qtiod  promisit9SB 
est,  quia  fundamentuin  promissionis  est  < 
(1  Cor.  iii,  11),  in  quo  hujus  spei  teslimoni 
vera  sunt :  quae  hic  ab  initio  cognovisse  s 
quia  verbis  Ecclesiae  loquiiur,  quae  ab  initio 
generis  exoru,  nullis  generationibus  defuit. 

RESCH. 

(Vers.  153.)  Vide  humilitatem  meam,  otm 
quia  tegem  tuam  non  sum  oblitus.  Vox  ista  UM 
clesiae  est  et  omnium  membrorom  corporis 
Hoc  auiem  loco,  ubi  ad  liberandam  huir.iliUd 
minus  invocatur,  nullam  Dei  legem  conv« 
intelligimus  quam  illam  qua  immobiliterfix» 
omnis  qui  se  exalut  humilietur,  et  omnis  qa 
miliat  exahetur  (Luc.  xiv,  11 ,  el  xvm,  14). 
bus  ergo  malis,  ut  humilietur,  innectitur;  k 
maiis,  ut  exalietur,  eripitur. 

(Vers.  154.)  Judica  judicium  meum,  et  toi 
propter  eloquium  tuum  vivifica  me.  Ejusdeai 
repetitio  est;  hoc  est  enim,  Judica  judicium 
quod,  Videhumilitatem  meam;  et  hoc  est,  TH 
quod,  eripe  me.  Nec  aliud  sonat,  propter  i 
nuim,  quam  illud,  quia  iegem  tuam  non  sum 
Tantumdem  est,  vivificari  humilem, 
exaluri,  quia  sanctorum  exalutio  viu  i 

(Vers.  155.)  Longe  a  peccatoribussalus;  qv 
ficationestuas  non  exquisierunt.  Longe  est  n  i 
salus,  quia  non  exquisierunl  gratiam  tuan,  q 
justificat ;  et  non  de  te  tibi,  sed  de  se  sibi 
voluerunt. 

(  Vers.  156. )  Miserationes  tum  mulim , . 
Etiam  hoc,  inquit,  quod  exquiriious  juatiA 
tuas,  pertinet  ad  miserationes  tuas.  Secmsfs 
cium  tuum  vivi/ica  me.  Novi  enim  quia  et  J 
tuum  sine  miseratione  non  erit  super  me. 

(Vers.  157).  Multi  persequentes  meet  tribnlm 
a  teslimoniis  tuis  non  declinavi.  Vox  isU  est  I 
in  marlyribus  suis,  qui  inter  tormema  et  n 
caU  supplicia,  persequentibus  non  cesserant, 
rum  exemplis  gloriosissimis  totus  mundus 
est :  qui  Umen  victoriam  suam  non  sibi,  s 

editi  Prosperiani,  iniquitate;  subditque  :m 
nonnulli  codices  habent,  inique. 

c  Editi  in  textu,  pereunt.  Ex  quibus  I 
Colon.,  in  margine,  perveniunt.  Quod  cum  le 
Augustino,  sensui  etiam  nccessarium  videtu 


5C1  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PS\L.  ClVTll.  M 

tribuunt,  dicentes  in  alio  psalmo,  Ni$i  quod  Dominut  A  semper  patientiao  et  perseverantiae  suae  laudataucto» 
erat  in  nobi$9   (or$itan  vivov  degluti$$ent  nos  (P$al. 
cxxm,  2), 


(Vers.  158.)  Vidi  *  non  $ervante$  pactumt  $t  tabe- 
$eebam.  Qui  sunt  qui  paciam  non  servaverunt,  nisi 
qui  tribulationes  multorum  persequentium  non  fe- 
rentes,  a  Dei  testimoniis  declinaverunt?  Hoc  ergo, 
inquit,  cum  viderem,  ubescebam,  dolens  eos  a  tanta 
ftloria  decidisse.  Quia  eloquia  tua  non  cu$todierunt. 
%fift  Hoc  erat  pactum  b  non  perseverare,  promissa 
Det  perdere. 

(Vers.  159.)  Vide  quoniam  mandata  tua  dilexi.  Ipsa 
est  fructuosa  tolerantia,  quae  saevitiam  persequen- 
tmm  dilectione  suscipit  mandatorum.  Domine,  in  tua 
mitericordia  vhrifica  me.  Cujus  roisericordia  obtinuit 
palmam,  ejus  misericordia  poscit  et  vilam. 

(Vers.  160.)  Principium  verborum  tuorum  terita$t 
m  anernum  omniajudicia  juslilim  tuce.  Judicia  justi- 
tiae  Dei  sunl,  quibus  proountiutur  in  selernum  ? iu 
justo,  pcena  impio. 

SCIII. 

(Vers.  161.)  Principe$  perseculi  tunt  me  grati$t  et  a 
terbi*  tui$  formidavit  cor  meum.  Terreni  reges  Eccle- 
siam  Cbristi  graiis  persecuti  sunt,  quia  nullam  cau- 
sam  persecutionis  habuerunt ;  cum  eos  Christiani  in 
nullo  laederent,  et  ipsi  Christiauis  negationein  veri- 
latis  extorquere  non  possent.  Habueruut  ergo  verba 
minacia,  imulerunt  sxva  supplicia :  sed  me  tua  po- 
iiua  verba  terruerunt,  Nolite  timere  eo$  qui  corpu$ 
eccidunt,  et  pottea  non  kabent  quid  faciant;  $ed  eum 


rem  :  quia  cum  tempus  esset  ut  judicium  inciperot 
a  domo  Dei  (1  Petr.  iv,  17),  in  omnibus  lenutioui- 
bus  atque  prcssuris,  *  non  infirmiute,  sed  coronis 
martyrum  gloriataest. 

463  (Vers.  165.)  Pax  multa  diligentibue  Lrgcm 
tuam ,  et  non  e$t  ei$  $candalum.  Ipsa  Lex  diligeutibt.s 
se  scandalum  non  est?  an  diligentibus  eam  nullum 
est  undecumque  scandalum?  Sed  utrumque  recta 
intelligitur.  Qui  enim  diligii  Dei  Legem,  etiam  quod 
in  ea  non  intelligit  honorat,  et  in  profunditate  qnam 
non  penetrat,  magnum  aliquid  ac  mysticum  latere 
non  dubiut.  Et  item  qui  Dci  Legcm  diligit,  si  eam 
non  ex  mutabilibus  hominum  moribus  pendit,  nul- 
lumscandalum  patitur;  quia  etiamsi  bonae  profes- 
U  siouis  homines  propositura  suum  deserant,  Legis  U* 
men  ju&titia  perseverat. 

(Vers.  166.)  Exepectabam  $alutare  tuumt  Dominef 
et  mandata  tua  dilexi.  Omnes  quidem  saucti,  ante 
Incarnationem  Christi,  ejusdem  semper  exspecu* 
verunt  redemptionem.  Sed  potest  haec  propbetia 
etiam  eorum  convenire  personse  qui,  ex  quo  reve- 
lata  gratia  Evangelium  praedicatur,  diligentes  roan* 
daia  Christi,  adventum  ejus  exspecUnt  :  ut  cum 
Cliristus  apparuerit,  vita  nostra,  tunc  et  noscum 
ipso  appareamus  in  gloria  (Colo$$.  m,  4). 

(Vers.  167.)  Cuttodivit  anima  mca  te$timonia  tuat 
et  dilexit  ea  valde.  Custodiuntur  Dei  testimonia,  dum 
non  negantur.  Sed  quia  pro  testimoniis  Dei  etiam 
flammisconcremari  siue  cliaritatenon  prodest  (I  Cor. 


tmete  qui  habet  potestatem  el  corpus  et  animam  per-  q  xhi,  3),  ideo  addidit,  et  dilexit  ea  valde. 


dere  in  gekennam  (Matth.  x,  2*).  Ab  his  ergo  verbis 
foriuidavit  cor  meuro ;  et  sperans  in  xternum  pr.e- 
mium,  conlempsi  temporale  supplicium. 

(Vers.  162.)  Ex$uitabo  ego  super  eloquiatuat  $icut 
qui  inuenit  $polia  multa.  Per  ipsa  verba  vicit  quibus 
formidavit.  Victis  enim  spolia  detrahuntur :  et  mulia 
spolia  capta  sunt,  quando  etiam  per  se  costodes  plu- 
rimi  admirati  patientiam  martyrum,  in  euro  iu  quem 
ssevierant  credideruut. 

(Vers.  163.)  Injustitiam  odio  habuit  et  abominatus 
$umt  Ugemautemtuamdilexi.  Lex,  eloquia  sunt  Dei, 
quae  sic  timuit,  ut  amaret;  consequens  enim  erat  ut 
diligeret  justitiam,  qui  oderat  praviutem.  Tiinor 
ergo  ille  verborum  Dei  a  quibus  formidavit,  non  fuit 


(Vcrs.  16$.)  Cu$todivi  mandata  tua  et  testimonia 
tua,  quia  omne$  via  mem  in  contpectu  tuot  Domine. 
Plcrumque,  dum  mandaia  Dei  custodiuntur,  fiunt 
inimici  qui  eadem  mandata  contemnunt ,  et  ncces- 
sarium  est  ut  tunc  pro  lestiinoniis  Dei  fortiter  ste- 
tur.  Quod  hic  ideo  fecisse  se  dicit,  quia  orones  viao 
ejusin  Domini  conspectu  fuerunt;  umquam  diceret, 
Si  avertisses  a  me  faciem  tuam,  Domine,  conturba- 
tus  (uissem,  nec  tua  mandau,  ncc  testimonia  custo- 
dissem ;  nunc  autem  ideo  utraque  servavi,  quia  vias 
meas  conspectus  tui  lumine  direxisii. 

TAU. 

(Vers.  169.)  Appropnquet  oratlo  mea  in contpectu 
tuot  Domine,  $ecundum  eloquium  tuum  da  mihx  iw- 


a  chariute  dissentiens,   sed  metuens  ab  eo  quod  \y  tellectum.  Appropinquat  oratio  quse   lecipitur,  quo- 


amauaft «  avelli. 

(Vers.  164.)  Septie$  in  die  laudem  dixi  tibi9  $uper 
judiciajuttitia  tuce.  Quod  ait  teptiet,  signiflcat  sem- 
per.  Hoc  enim  numero  omnes  explicantur  dies,  et 
tempora  uuiversa  volvuntur.  Ecclesia  ergo  nullis 
persecutionibus  superata,  in  isto  tribulationum  die, 


niain  Prope  e$t  Dominus  hi$  qui  tribulato  $unt  corde 
(P$aL  xxxiii,  lu);  et  dat  intellectum  secundum  pro- 
inissum  suum,  qui  ait,  Intellectum  dabo  tibi  (Ptal. 
xxxi,  8). 

(Vers.  170.)  Intret  pottulatio  mea  in  con$pectu  tuot 
Domine;  tecundum  eloquium  tuum  eripe  me.  Repetivit 


•  S.  Augustinus  iu  legerat,  Vidi  in$en$ato$.  Scd 
ctoservat  quod  alii  codices  habent ,  Vidi  non  $ervaute$ 
pactum;  et  hoc  plure$  habent. 

•  ForUsse  non  eervare. 

•  Ediii  simptici  verbo  velli.  Margini  apposucrant 
avelli  Duac.  et  Colon.  Respicit  autem  sine  dubio 
quod  pro  exemplo  Augustiuus  posuerat,  $ic  pudica 

Fatbol.  LI. 


conjux  virum  et  timet,  ne  ab  ilio  de$eratur;  et  anteJ,  ut 
frualur. 

d  lla  ediiinostri  omnes.  Qui  liret  sensum  aliquem 
exhibeant,  tamrn  non  dabiUmus  melius  legi  in  Au- 
gu^tino  ipso,  Non  infirmata,  $cd  coronis  mariyrum 
glorificata  e$t.  Nec  diflicile  fuil  vucein  infinuata  mu- 
Uri  a  scrtba  in  aliam  infirmitate. 

12 


3«  S.  PROSPEM  AQU1TANI 

quodammodo  quod  petivtt.  Nam  qul  et  intellecium  A  tetur  (Prov.  xvm,  19).  Ilabentenim  465  omt 


accJpit  eripitor,  ne  non  intelligens  subruatur. 

(Vers.  171.)  Eruelabunt  iabia  mea  hymnum,  eum 
docuerU  me  justificationes  t uas.  Laudabo ,  inquit,  Do- 
minum,  et  gloriabor464 1D  tetcum  docuerit  me  illa 
doctrina  tua,  qua  quod  jubes  fieri  auxiliaris  ut  fiai. 

(Vers.  172.)  Pronuntiavit  tingua  mea  eloquia  tuat 
quia  omnia  mandata  tua  *  juslitia.  Spondet  M  prae- 
dicatoretn  futurum  eloquiorum  Dci :  quia  etsi  Deus 
dat  increinenturo,  tamen  a  ministris  verbi  et  plan- 
landnm  est  et  rigandum  (I  Cor.  m,7). 

(Yers.  173.)  Fiat  manus  tua  ut  salvum  me  fadat, 
quia  mandata  tua  etegi.  Ut  pronuntiarem  eloquia  tua, 
mandata  tua  eleqi,  et  constantero  me  fecit  dilectio 
veritatis.  Fiat  ergo  manu$  tuat  ut  saivum  mtde  manu 


deles  forniam  desceusionis  ipsum  Duminum  J 
Chrisium,  qui  manens  in  gloria  sua  qua  aequai 
Patri,  naturam  et  similitudinem  servt  recepi 
quibus  gradibus  ad  nostra  ima  descendit,  ipsi 
semus  ad  ejus  summa  conscendere. 

(Vcrs.  i.)  Adte,  Domine%  eum  tribularer  eU 
et  exaudisti  me.  Omnis  cogitans  ingredi  Yiaro  Di 
et  in  mandatis  ambulare  divinis,  necesse  est  m 
lis  tribulationibus  incipiat  iaborare  (1  Tim.  ifl 
cui  nihil  est  utilius  quam  ejus  auxiliuni  ad 
tendit  expetere,  qui  ait :  Sinemenihil  pottstie 
(Joan.  xv,  5). 

(Vers.  i.)  Domine ,  libera  animam  meem  m 
iniquis,  et  a  Ungua  dolota.  Religiosae  voluoU 


faciat  aliena:non  iu,ut  carnem  persecutor  non  per-  B  pam  vitam  agere  disponenti,  amatores  bujus 


imat;  sed  ita  ut  animam  tormenta  non  vincant. 

(Vers.  174.)  Coneupivi  salutare  tuumf  Domine,  et 
Lex  tua  meditatio  mea  e$t.  SaluUre  Cliristus  haud 
dubium  est,  et  ipsum  se  concupisse  justi  antiqui  ve- 
racissime  confitentur.  Ipsum  concu}>ivit  Ecclesia 
venturnm  de  fisceribus  matris,  ipsum  concupiscit 
Ecclesia  venlurum  a  dextera  Patris.  Legis  autem 
meditaiio  nulrit  et  firraal  hoc  desideriuro,  dum  te- 
stimoniis  suis  pronuntiat  Christum. 

(Vers.  175.)  *  Vivet  anima  mea,  et  laudabit  /*,  et 
judieia  tua  adjuvabunt jne.  Illa  sunt  bapc  judicia, 
qunc  et  tempus  erat  ut  inciperent  a  domo  Domini 
(I  Petr.  i? ,  47).  Scd  his  Ecclcsia  semper  adjuU  est ; 
quia,  Deo  danie  victoriam,passionibus  suis  crevit. 


contradicunt ,  et  dolosis  verbis  sancium  propi 
cupiunt  deterrere :  quorum  iniqua  labia  diffidl 
estevadere,  dum  per  quemdam  affectum  vfc 
consulere ,  ct  ab  aspero  labore  taroquam  pai 
revocare ;  ut  videatur  pi.*e  esse  sollicitudinU , 
est  nocentissimw  suasionis. 

(Vers.  3.)  Quid  detur  tibi,  aut  quid  apponmt 
ad  linguam  dolo$amf  Vis  ,  inquit ,  virtutua  | 
scandere?  vis  dolosse  linguas  officia  fraad 
superare?  Dic  quid  auxilii  concupiscas,  aut  si 
es  eruditionU  supernae ,  eo  ipso  quo  utilia  p 
ascendas. 

(Vers.  4.)  Sagittas  potentis  aentw ,  cum  cmrt) 
dcsolaloriis.  Sagiltae  acutx,  verba  sunt  Dci,  qv 


(Vers.  176.)  Erravi  sieut  ovis  qum  periit  :  quctre  G  animos  fidelium  penelraut ,  inflammant  corda 


servum  Itmm,  quia  mandata  tua  non  sum  oblitus.  Haec 
est  ovis  propter  quam  pastor  ejus  nonaginU  novem 
ilimisit  in  montibus,  et  cam  quxrens,  Judaicis  lace- 
ratus  est  vepribus,  •  verberibus  (Mattk.  xvm,  42  ; 
Luc.  xv,  4).  Sed  ex  parte  invenia.  adbuc  quaeriiur. 
Ex  ea  namque  parte  qtia  iste  dicit,  Mandata  tua 
non  sum  oblitus,  iuventa  est ;  sed  per  eos,  qui  man- 
dau  Dei  eligunt,  colligunt,  diligunt,adhuc  qnaerilur, 
et  pcrsui  pastoris  sanguinem  fusum  atque  dispersum, 
in  omnibus  gentibus  invenftur. 
PSALMUS  CXIX. 
Praenotaiio  tituli  Cantieum  graduum  indicat  in- 
clioari.  Noraine  vero  graduum  significatur  ascensio, 
qtia  proficientes  quique  a  lemporalibus  ad  aeterna,  a 


sauciant.  Ut  autem  mens  superno  amore  tra 
ab  omtii  contraria  cupidiiate  sit  libera ,  spirii 
carbonum  petitur  igniu  purgatio,  per  qnam,  ■ 
rum  germinum  congregntione  vasuu,  fiat  in  h 
salutifera  desolatio,  si  interiora  ejus  vaeua  m 
bospiUliUU  vitioruin 

(Yers.  5.)  Heu  me!  quia  incolatus  meus  pe+la 
est ,  hubitavi  eum  habitantibus  Cedar.  GemiU 
totius  Ecclesiae  est ,  omuiumque  sanctoruro,  q 
fidem  speculantes  supernae  patrias  bona,  inter 
ginqua  peregrinationis  adversa  suspirant ,  qmi 
ritales  cum  carnalibus  habiunt,  ei  ad  ccele&ti 
ficientibus  molesti  sunt  lerrena  secunies.  Ui 
secundum  Apostolum,  in  duo  genera  dividitvr 


terrenis  ad  ccelestia  proyeliuntur.  lidem  autem  gra-  D  gemen  Abraham  ,  et  alii  sunt  pertiuentes  ad  I 


dus  et  ascensionum  sunt  et  descensionum  ;  non  quia 
deticienl  qui  profecerant,  sed  quouiam  qui  se  humi- 
tiat  exaltabitur  (Lue.  xiv,  II);  et  praecipua  subfi- 
miuin  virtus  est,  compati  cum  infirmis,  et  ad  eos 
qui  insipientes  sunt,  boc  est,  ei  ad  parvulos,  incli- 
nari  (Rom.  xv,  1);  ut  omnes  quse  sursum  sont  sa- 
piant  (Co/oss.  in,  2),  et  frater  Iratrem  adjuvans  exai- 


fllium  ancillae  ,  alii  ad  Isaac  filiuui  libtne  (Gt 
22).  Tabernacula  autem  Ismael  appellau  sunt  ( 
ut  intetligantur  non  esse  in  lumine  qui  non  « 
hirreditate. 

(Vcrs.  6.)  Multum  peregrinata  est  anima  mm. 
Nc  peregrinationem  corporalem  intelligeres,  ai 
dixit  peregriuari.  Corpus  enim  absenUtur  tocc 


•  Apud  August.,  judicia. 

b  In  Augustino  et  recentioribns  codicibusPiosperi, 
Vivet.  Ediii  veleres  omnes,  Vivit. 

c  Edd.  posterioresaddiderant  conjunctivam  parti- 
culam  e/,  qux  ab  antiquioribus  abest.  Nam  vepribus, 


verberibue,  estquasi  diceret  vepribus,  id  est,  t 

d  L^gendum  suspicamur,  longinquce  peiegrnm 
ctim  scribal  Augustiuus  :  Muttum  a  te  reee$d9 
grinatio  mea  longinqua  facta  est.  Ad  quae  verte  I 
xisse  arbitramur  S.  Prosperum  hoc  loco 


«3 


PSAl.MORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  P3ALM.  CXXI. 


m 


roa  peregrinatur  affcclu.  Cl  ideo  cavendum  cst  no  A  et  luna  signiftcaiur  Ecclesia  iUumuiatione  lux  facta. 


longe  siraus  ab  illo  cui  appropinquare  debemus  men- 
tis  ascensn. 

(Vers.  7.)  Ctcm  eit  qui  oderant  pacem,  eram  paci- 
ficut;  cum  bquebar  illis,  impugnabant  me  gratis. 
Clirisiiana  perfectio  esl  paciGcutn  esse  etiara  cum 
paei*  ioimicis  ,  spe  correctionis  ,  uon  consensu  ma- 
lignhatis.  Ui  si  nec  exemplum  ,  nec  cohortationem 
sequuntur,  causas  umeti  uon  babeaut  propterquas 
odisse  nos  debeant  (Sent.  29). 

PSALMUS  CXI. 

(Vers.  I,  2.)  Letavi  oculot  meos  admonlet ,  unde 
veniet  auxiiium  mihi.  Auxilium  meum  a  Domino ,  qui 
fecit  ccelum  et  terram.  Ingressus  viam  virtutum,  iu 


Quia  ergo  omne  scandalum ,  quo  homo  aut  inflruia- 
lur,  aut  urhur,  ex  duabus  nascitur  causis,  cum  aut 
in  coufessione  Deilatis  erratur,  aut  ab  Ecclesiae  um- 
tate  disceditur,  hoc  praestat  protectio  Dei ,  ut  in  fide 
et  charitate ,  quae  ipsius  doua  sunt ,  nulla  tenlatione 
superemur. 

(Vers.  7,  8.)  Dominus  custodit  te  ab  omni  rnalo, 
cuttodiat  animam  tuam  Dominus.  Dominus  custodiai 
inlroitum  tuum ,  ct  extium  tuum,  ex  koc  nunc  et  usque 
in  sceculum.  Custodit  Doraiuus  ab  omni  malo,  non  ut 
uihil  patiamur  adversi ,  sed  ut  •  in  ipsis  adversitati- 
bus  anima  non  Ixdalur.  Cum  enim  lentatio  adest,  fit 
quidam  in  id  quod  impugnat  introitus ;  et  cuin  bono 
iine,  id  est,  sine  vulnere  animae,  tentatio  consum- 


qua  sunt  gradus  asceusionum  ad  montes,  id  esi,  ad  B  maluI.f  ad  ^Tmm  rcquiein  de  profundo  tentaiionis 


sublimes  quosque  sanctorum ,  oculos  cordis  attollit 
et  per  ip*os  Dei  poscit  auxilium  qui  fecit  coelum  et 
terram.  Terrara  scilicct,  de  qua  cupit  surgere;  et 
coeluin,  quo  optat  ascendere.  Quis  enim  ticut  Domi- 
mus  Deus  noster,  qui  in  altit  habilat,  et  humilia  retpi- 
cit(Psai.  cxii,  5,  6)? 

(Vers.  5.)  Non  det  in  commotionem  pedem  tuumt 
neque  dormitet  qui  custodit  te.  Ipsa  sibi  fidelis  anima 
cx  Dei  inspiratione  respondel,  et  desiderantem  pro- 
fectus  coutra  superbiam  munit ,  qtiae  et  angcio  et 
bomini  prima  fuit  causa  labendi.  Det  igitur  tibi 
eustos  tuus  perseterantiain  bumilitaiis,  ne  ulla  ela- 
tione  movearis;  ne  cum  tu  non  habueris  vigilaniiam 
standi,  protegens  te  dormitare  videaiur. 

(Vers.  4.)  Ecce  non  dormitabitt  neque  obdormiet,  C 
quicustodit  Itrael.  Si  vis,  inquit,  habere  custodem 
nou  dormitantem,  esto  Israel,  id  est,  videus  Deiim. 
Vide  igitor  Deum  primo  per  lidem,  ut  postea  possis 
videre  per  speciem  (II  Cor.  v,  7).  Sicut  euim  Moysi 
dictum  est  a  Dwnino  :  Non  poieris  videre  (aciem 
meam,  posteriora  mea  videbit  {Exod.  xxxm,  20  et  23); 
ita  et  tu  vide  quae  posteriora  sunt ,  ul  possis  videre 
quae  prima  sunt.  Prima  autem  sunt  :  ln  principio 
erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud  Deum  (Joan.  i,  2); 
posteriora  sunt :  Et  Verbum  caro  factum  est%  et  habi- 
tatit  in  nobis  (Ibid.,  44).  Unde  quia  hac  Ode  corda 
miuidantur  (Act.  xv9  9) :  Beati  mundo  corde9  quia  ipsi 
Deum  videbunt  (Uatth.  v,  8). 

( v"ers.  5.)  Dominus  custodit  te ,  Dominus  protectto 


exitur  (Sent.  30).  Sicut  Apostolus  dicit :  Fidelis 
Deus,  qui  non  permittit  vos  tentari  supra  id  quod  po~ 
testit  ferre,  sed  faciet  cum  tentatione  etiam  exitumf  ut 
postitis  sustinere  (I  Cor.  x,  13). 

TSALMUS  CIXl. 

(Vcrs.  i.)  Leetatus  sum  in  his  qum  dicta  sunt  mihi9 
tn  domum  Domini  ibimus.  Omnis  homo  fide  illumina- 
tus ,  et  proroissionum  Dei  cupidus ,  merito  exsultat 
et  gaudet  in  his  quae  a  propbetis  dicta  ,  quaeque  ab 
apostolis  pradicala,  et  ntriusque  Teslamehti  paginis 
declarata  suul ,  de  vocatione  Dei ,  quae  ditigentibus 
Dominum  et  proximum  aeternum  domus  Dei  spondet 
habilaculum. 

(Vers.  2.)  Stantes  erant  pedes  nostri  in  atriis  tuis9 
Jerusalem.  Non  in  isia  Jerusalem  qiwe  occidit  pro- 
phetas,  et  lapidavit  ad  se  missos  (Marc.  xxm,  37), 
quae  ob  impietaies  multas  stare  non  potuit;  sed  in 
illa  coetesti  Jerusalem  quae  est  sanctorum  omnium 
mater  (Galat.  iv,  6),  ttlii  ipsius  se  stare  Letantur.  Qui 
iicet  in  via  sint ,  et  adbuc  itlo  tendant,  ita  tainen 
quasi  pervenerinl  gaudent,  quia  de  adipiscendis  fides 
firina  non  dubitat. 

(Vers.  3.)  Jerutalem  qum  adi/icatur  ut  cimtas.  in 
illius,  inquit,  atriis  Jerusalem,  fidei  nostrae  finnitas 
stabat,  quas  non  mole  saxorum,  s$d  virtutum  solidi- 
tate  consurgit,  et  sanctorum  societate,  quae  num- 
quam  dissolvctur,  exstruitur.  468  Cujus  participatio 
ejus  in  idiptum.  Paluit  quod  de  leternae  nedificaiione 


tua ,  snper  manum  dextera  tuce.  Frequens  insiiiuatio  D  Jerusalem  nihil  deberet  carnale  sentiri,  quandoqui 


inculcat  auditui  qnod  principaliter  in  Dei  protectione 
fidr ndum  est.  Dextera  autem  est  hominis,  amor  Dei, 
et  eorum  quae  Deo  sociant  appetitus  :  et  hujus  dex- 
terae  manus  est  p«)testns  quam  dedit  Deus  creden- 
tibos,  ut  pos^int  es>e  fitii  Dei  (Joan.  i,  12) ,  467 
abstinentes  a  sinistris,  et  dextris  inhaercntcs.  Unde 
per  omnia  in  Domino  confldendum  est ,  in  Domino 
gloriandum,  quia  possibilitatem  in  dextris  proficien- 
ter  perseverandi  ipse  dedit ,  ipse  custodit. 
(Vers.  6.)  Per  diem  sol  non  uret  fe,  neque  luna  per 
ln  sole  significatur  Chrislus  lumen  verum, 


dem  participatio  ejus  ,  id  esl  connexio  ,  in  idipsum 
est.  Quid  autem  est  in  idipsum ,  nisi  quod*vere  et 
sempiterne  est?  Neque  ulla  varieiate  raufcitur  Deitas, 
scilicet  Trinilatis,  quae  numquam  non  fuit  quod  es», 
nihil  dissimititudinis  recipims ,  nihil  inxqualitatis 
admiltens ;  cui  per  lncarnalioncm  Verbi  unitur  lin- 
mana  natura  ,  ut  Hberata  a  cominutaiionibus  tempo- 
ralibus,  incommulabili  aelernitate  po  j^iur. 

(Vers.  4.)  Iltuc  enim  atcenderunt  tribus ,  tribut 
Domini ,  testimonium  Israel ,  ad  confitendum  nomen 
Domini.  Ascendissc  dicuntur  ad  acternam  Jerusalein 


*  Editio  Coloa  et  posteriores,  in  ipsis  adversitatibus.  Incxteris  et  in  libro  Sentcntiarum  omiltitQr  in. 


367  S.  PROSPCRl 

tribut.  id  est,  populi  per  suas  familias  dislriboii.  Sed  A 
de  tolo  pars  inielligenda  est  9  quia  in  omni  generc 
hominum  alii  justi,  alii  inveniuntur  injusti;  nec  om- 
nes  aut  persecutores  sunt,  aut  discipuli  veritatis.  Ad 
concordiam  iiaque  ceelesiis  Jerusalem  non  asccndunt, 
nisi  tribut  Dontini,  quibus  testiinonium  fitles  perhibet 
quod  sint  Israel  v  id  est,  videns  Deum,  et  sine  simu- 
lationis  dolo  donum  gratiac  praeferentes.  llle  enim 
Ycre  asgendit,  qui  confitetur  non  propril  operis,  sed 
divini  esse  muneris  quod  ascendit  (Sent.  31). 

(Vers.  5.)  Quia  iUU  uderunt  sedes  in  judicio,  tedet 
tuper  domum  David.  Sublimiores  quique  sanctorum 
throni  sunt  Dei,  sicul  scriptum  est  :  Animajusti 
thronus  sapientia  ett.  Et  dicit  apostolis  suis  Dominus : 
Sedebitit  tuper  duodecim  tedet9  judicantes  duodecim 
tribut  hrael  {Matth.  m,  28).  Tota  ergo  doroug  Da-  B 
vid,  id  est,  tota  Ecclesia,  qua$  in  Chrisio  semen  Da- 
vid,  el  semen  Abrabam ,  veniet  in  judicium,  cum  ei 
ipsi  qui  sedebunt  sedes  erunt  Dei ,  et  per  eiamcn 
judicantiura  omnes  dilectores  Dei  et  proximi  in  uni- 
taiem  assumentur  corporis  Cliristi. 

(Vers.  6.)  Rogate  qum  ad  pacem  tunt,  Jerusalem, 
et  abundantia  diligentibut  te.  Ad  jpsas  sedes  Dei  pro- 
pheticus  sermo  dirigitur,  et  ait  :  Vos  qui  judicaturi 
Oitis,  per  quos  flet  conscientiarum  interrogatio,  qui- 
qae  estis  ipsa  Jerusalem ,  discernite  a  superbis  bu- 
miles,  ab  implacidis  separate  pacatos  :  et  fiaut  uni- 
tas  et  abundanlia  diligentium  te.  Quia  qui  tecum  ha- 
bent  pacem,  luis  in  aeternum  divitiis  abundabunt. 

(Vers.  7.)  Fiat  pax  in  virtute  tua,  et  abundantia  In 
turribus  tui$.  Virtus  tua,  o  Ecclesia,  o  Jerusalem,  clia  C 
ritas  est,qua  et  diveset  forlis  es.  In  lioc  fiat  pai  filio- 
rum  tuorum,  hoc  abundet  tuarum  turrium  celsitudo, 
ut  unde  ipsa  magna  es,  inde  tui  participet  augeantur. 

( Vers.  8, 9.)  Propter  fratret  meos  et  proximos  meot, 
loquebar  pacem  de  te.  469  Propter  domum  Domini  Dei 
nostri,  quouivi  bona  tibi.  Predicator  pacis  tux,  non 
propter  tue,  sed  propier  fratres  meos  eistiti.  Nec 
meum  honorem,  sed  alierum  quaesivi  salutem  ;  non 
ut  mea  cresceret  gloria ,  sed  ut  tua  dilataretur  hae- 
reditas.  Nam  ipse  apud  te  minuerer,  si  non  profecii- 
bus  laborarem.     , 

PSALMUS  CIIII. 

(Vere.  \.)  Adte  levavi  oculotmeot,  qui  habitat  in 
cctUt.  Hens  proficiens  et  ascenderis,  quae  sursum  D 
suni  sapit,  non  quae  super  terram  ( Colot.  iu,  2) ;  ei 
ideo  dirigit  cordis  aciem  quo  pervenire  desiderat, 
non  corporeis  gressibus ,  sed  proficientium  ascen- 
sione  virtutum.  Habitatio  autem  Dei,  non  boccoeium 
intelligendum  est  quod  videtur ,  et  de  quo  dicitur, 
Calum  et  terra  trantibunt  (Hatth.  xnv,  35);  sed  *  de 

•  Forte  redundat  praepositio  de,  quae  habetur  in 
omnibus  editis. 

i>  Eraendaraus  ei  libro  Sententiarum,  sententia 
32,  ubi  legitur  quod  in  teitu  posuimus.  Editi  enkn 
omnes  hoc  psalmi  loco  habent,  qui  pratentia  bona 
twrant,  sensu  evidenter  opposito  Auctoris  intentio- 
ni.  Nisi  forte  legeris:  qui  non  pratentia  bona  sperantt 
et  tnvisibilia  tibi  ac  futura  promittunt.  Editi  enim  I  - 


AQUITANI  m 

illa  Jerusalem  quae  aediffcatur  ut  civitas  ( Psal.  cxn, 
3 ),  non  tantum  in  sanctorura  angeiorum  subUnii- 
tate,  sed  etiam  in  totius  Ecclesiae  glorificatione,  quae 
in  Christo  fundata,  unum  est  cumsupemia  potestali- 
bus  Dei  teinplum. 

(  Vers.  2. )  Ecce  ticut  oculi  tervorum  in  manibut 
dominorum  tuorum.  Et  ticut  ocuti  ancilla  in  manibut 
demincB  tuce;  ita  oculi  nottri  ad  Dominum  Deum  no- 
strum,  donec  mitereatur  nobit.  Quae  humililas  qualis- 
ve  subjeciio  scandala  ostendit ,  cum  inter  tentatio* 
num  molestias  et  eruditionum  plagas  gementiam 
oculos  ad  Deum  dicit  esse  conversos ,  donec  mtee* 
reatur  et  parcat,  a  cujus  judicio  venit  quidquid  in- 
ferri  aut  jubetur,  aut  sinitur.  Quia  sicut  servi  et 
ancillae  in  potestate  sunt  dominorum  suorum  atque 
dominarum ;  ita  sancti  modum  cisiig  itiouum  sua- 
rum  ei  Dei  sententia  pendere  noveruni. 

(Vers.  3,  k.)Uitererenostri,  Domine,  mherere  no- 
ifri.Vox  vapulantis  est,  et  inlclligentiam  inter  fiagel- 
U  postulantis  ;  quia  omnis  baec  vita  plena  tentatio- 
nnm  est,  plena  plagarum.  Quia  multum  repleii  tumut 
despectione.  Et  multum  repleta  ett  anima  nottra  ;  op- 
probrium  abundantibut,  et  detpectio  tuperbit.  Omnes 
qui  secunduni  Christum  pie  volont  vivere ,  necesse 
cst  ut  ab  impiis  et  dissimilibus  patiantur  opprobria 
(II  Tim.  ih,  12),  et  despiciantur  taroquam  stulti  et 
insani,  qui  prsesentia  bona  b  perdant,  et  inyisibilia 
sibi  ac  futura  promillant.  Sed  haec  despectio  et  irri- 
sio  in  ipsos  retorquebitur,  cum  et  abundantia  eornm 
in  egestatem,  470  el  «uperbia  transterit  in  coofu- 
sionero  (Sent.  32). 

PSALMUS  CXXIII. 

(Vers.  i,  2.)  Niti  quod  Dominut  erat  innobit,  di» 
cat  nunc  Israel,  Niti  quod  Dominut  erat  in  nobit.  Cor- 
pus  Christi,quod  est  Ecclesia  (Ephet.  v,  23),  ita  dis* 
tributum  est,ut  alia  membra  ejus  pericula  tribulatio- 
num  jam  evaserint,  alia  iisdem  adhuc  laboribos 
atterantur.  Sed  quia  et  praecedenlium  et  subsequen- 
tium  sanctorum  unus  est  liberator,  una  est  omnium 
eisultatio,  et  illorum  qui  jam  adversa  vicerunt ,  et 
horum  qui  sperant  se  prcsentibus  periculis  liberan- 
dos  ;  et,  promissione  D:i  firtnam  dante  constantiam, 
uno  utuntur  cantico,  quia  uno  muniuntur  auxilio, 
dicentes  :  Niti  quod  Dominut  erat  in  nobit ,  perseeo- 
tionum  nos  magnittido  superasset ;  sed  illo  praesi-. 
dente  cordibus  nostris,  illo  dante  tolcranliaro ,  illo 
consummante  victoriain,  habitantis  in  nobis  «  simos 
gloria,  non  hostium  praeda. 

(Vers.  2-4.)  Cum  inturgerent  hominet  in  not9  for- 
titan  vivot  deglutittent  not.  Tota  ergo  fidelium  saios, 
tota  patientium  fortiiudo  ad  Deum,  qui  in  sanctisest 
mirabilis  (Ptal  livii,  56),  referenda  est;  quia  nisi  u 

gunt  hic  promittunt%  non  promittant.  Augustini  loeos, 
quem  praeoculis  babuisse  videiur  sancius  Prosper, 
talis  est :  Irridentur  illi  qui  felicitatem  vocant  quam 
oculit  videre  non  pottunt?  et  dicitur  ers,  Quid  credit , 
intane ?  Videt  quod  credit  ? .. .  Ecce  ego  quod  amo 
video,  fruor.  Despiceritt  quia  spcrat  quod  non  vidtt, 
et  detpicit  te  ille  qui  quasi  tenet  quod  videt. 
'  Forlasse,  fimut  gtoria. 


PSALMORUM  A  C  AD  <?L 

«iaus  esset,  furori  impiomm  fragilitas  bn-  A 
toccumberet  (Sent.  33).  Dical  ergo  Israei, 
spaJus  redemptus,  populus  regeneratus,  po- 
ooptivus,  JVtsi  quia  Domintu  erat  in  nobit, 
mrgerent  kominet  advertum  nott  fortiian  vivot 
tent  not.  Vhi  autem  deglutiuntur,  qui  per- 
W  superati ,  in  socieiatem  transeunt  impio- 

*  amore  exigu*  vitae ,  in  profundum  ruuut 
Btarnae.  Cum  iratcetur  furor  eorum  $vper  not , 

who$  abtorbuitsent  no$.  Vivi  absorbentur  , 
ai  quidem  suam  in  conscientia  sua  retinent, 
m  posnae  acquiescunt  idolorum  cultune.  Vi- 
qaa  tenentes  fidem  ;  sed  duro  contra  fidem 

adarantes  quod  nibil  esse  noveruot,  occi- 
at  pereunt. 

»  5.)  Torrentem  pertrantivit  anima  nottra ,  B 
utHrantivit  anima  nottra  aquam  intolcrabi- 
I  *  ttne  tubttantia.  Magnitudo  periculi  quod 
u  Dominus  ineratevaserunt,  facit  eosdem 
nti  sont  mirari  quod  tanu  oppressi  tentationa 
rint.  Ideoenim  verburo  dubitationis  ponilur, 
iperatum  demonstreiur,  quod  humana  vinci 
B  Bon  potuit.  Per  vim  autem  aquarum  471 
ifk  populorum  furorem.  Et  ideo  ibta  aqua 
ataBffe  dicitur,  quia  peccaium  nulliussub- 
eat,  et  qui  diligit  iniquitatem ,  odit  animam 
'aaf.  x,  6j,  eo  plenam  quod  non  erit,  et  quod 
tbdl 

•  6.)  Benedictui  Dominut ,  qui  non  dedit  no$ 
lauem  ( vel  in  captionem)  dentibut  eorum.  Fi- 
una,  non  in  suis  viribus,  sed  in  Dei  exsultat  G 

Uaoenim  venantium  evasit  insidias,  quia 
s  fecit  irriu  omnia  genera  captionum. 

•  7.)  Anima  nottra  ticut  patser  erepta  ett  de 
uumtium.  Laqueus  vel  muscipula  venantium, 
ft  istius  vitae,  cujus  dolos  passeres,   id  est, 

ajttique  fidelium,  praesidio  supernae  prote- 
rffagiunt.  Laqueut  contritut  e*t,  et  no$  liberati 
Prmterit  enim  figura  hujut  mundi  ( I  Cor.  vn, 
amnas  pracsentium  vanitatum  illecebrae  con- 
■t  eum  iiberati  passeres,  id  est,  liumi|esf 
tiooe  temporalium  dicent  exsulUntes  atque 
aa. 

*  8.)  Adjutorium  nottrum  in  nomins  Domini, 
( emlum  et  terram.  Merito  ergo  non  suntcapti 
ttribus  istius  mundi,  qui  adjulorium  qur-D 
in  nomine  Domini,  qui  coelum  et  terram 

PSALMUS  CXXIV. 

1 1,  9.)  Qui  confidunt  in  Domino ,  $icut  mont 
m  eommovebitur  in  aHernum,  qui  habitat  in 
mu  Inter  mundi  scandala  et  rerum  tempora- 
foUlcs  non  discedere  a  Domino,  scd  in  cba- 
|a*  ac  proximi  subilem  permanere,  tam  cla- 
qoe  sublime  est ,  oi  qui  in  hac  firmitate 
lat,  montis  Sion  instar  obtiueant.  Ipsi  enim 
ipa  kabitant  in  Jerusalem,  non  hac  terrena, 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXXV.  S70 

sed  iu  isu  coelesli  et  aeterna  quae  aedificatur  ut  civi- 
tas  (Ptal.  cxxi  ,  5).  Montet  in  eircuitu  ejut :  mon- 
tium  nomina  significantur  praedicatores  veriutis, 
sive  angeli,  sive  apostoli,  sive  prophet»,  qui 
splendorem  veritatis,  quem  de  supernis  accipiunt, 
in  inferiora  diffundunt.  Et  Dominut  in  circuitu  plebit 
tuat ;  qnidquid  ergo  est  lucis  in  montibus ,  ip-e  est 
qui  splendero  montes  facit ;  et  quidquid  per  niini- 
strosauxilii  venit,  iilius  est  qui  operatur  omnia  in 
omnibut  (I  Cor.  xu,  6).  Ex  hoc  nunc  et  utque 
in  taeulum;  ut  a  temporalibus  transferantur  ad 
aeterna. 

(Vers.  S.)  Quia  non  derelinquilur  virga  peecatorum 
tuper  tortem  juttorum:  ut  non  extendant  jutti  ad  ini- 
quitatem  manut  tuat.  Saepe  in  boc  saecuio  peccatores 
mundanam  potentiam  consequuntur;  cum  et  ipsi 
sint  iniqui,  pubiicarum  Umen  legum  sunt  roinistri : 
472  quorum  potestas  eiiam  fidetibos  honoranda  est, 
prepter  utiliutem  dispnsitse  disciplinae.  Sed  si  iu  id 
prorumpant,  ut  justos  veri  Dei  culiu  conentur  aver- 
tere  ,  nuila  eis  obedientia ,  nulla  eis  praebenda  con- 
sensio.  Quia  non  derelinquet  Dominut  virgam  peccato- 
rum  tupertortemjuttorum ;  quorum  sorsipse  Deuscst , 
qui  justis  suis  eam  perseverantiam  dabit,  utimperia 
saevienlium  non  meiunnt  impiorum,  etabomni  ope- 
re  iniquao  actionis  abstineant  lu  ergo  et  a  plcbibus 
principes ,  et  a  servis  domini  sunt  ferendi ;  ut  sub 
exerciutione  tolerantiae  sustineantur  temporalia, 
sperentur  aeterna.  Auget  enim  meritum  virtutis , 
quidquid  propositum  non  violat  religionis  (Sent.te). 

(Vers.  4.)  Benefac,  Domine,  bonit  et  rectitcorde. 
Recti  sunt  corde  qui  de  pracepiis  Dei  et  constitu- 
tionibus  non  queruntur,  nec  varietate  remm  lempo- 
ralium  depravantur,  quia  justum  est  aequaniinitcr 
ferri  quod  jndicaturus  voluit  tolerari  (Sent.  55). 

(Yers.  5.)  Deciinantet  autem  in  obiigationem  ad- 
ducet  Dominut  cum  opttantibut  iniquitatem.  Impias, 
inquit,  querelas,  a  fidei  litnite  deviantes,  et  in  imi- 
tationem  multorum.  sceierum  'transeuntes,  adducet 
Dominusadjudieium  retributionis,  paribus  conscien- 
tiarum  vinculis  obligatos ;  ut  quem  non  credidemnt 
judicem,  experiantur  ultorein.  Pax  tuper  Itrael.  Je- 
rusalem  interprctatur  Visio  pacis ;  et  Israel,  Vidcns 
Deum.  Qui  ergo  videt  Deum,  pacem  videt,  et  pax 
super  ipsum  est,  cui  Dcus  seraper  placet,  et  in  ntillo 
ab  ipsius  voluntate  discordat. 

PSALMUS  CXXV. 

(  Vers.  1. )  Ctim  averteret  Dominut  captivitatem. 
Sfon,  facti  tumut  ticut  contotati.  Propheticus  psalmus 
ad  ascensionem  pertinet  graduum,  quibus  bene  cur- 
rentium  crescit  profectus.  Sub  appcllatione  unius. 
urbis  et  populi ,  ea  quse  de  universa  Ecclesia  sunt 
inielligenda  signiflcat.  Sion  quipne  in  toto  roundo 
est  sanctorum  oronium  corpus,  etcivius  a  capliviuie 
Babylonis,  quae  confusio  interpretatur,  educta.  Ab 
ipso  enim  Adam  totum  genus  hnmanum  jugum  sub- 
iit  servitutis  (Eccli.  xl,  1),  per  quem  omnia  mun  i 


legebatin  Augustino,  qui  hanc  lectionem  exponitquo  modo  S.  Prosper  hic  in  fino* 


871  S.  PnOSPERI 

saecula,  et  generalis  captivitas  a  filiis  adoptionis  A 
•Tertitar,  et  quicumque  ad  redemptionem  pertinent 
sangulnis  Chrisli,  in  spem  non  dubiae  salutis  babent 
gaudium  consolationis. 

(Vers.  2.)  Tune  repletum  ett  gaudio  o$  noitrum9 
ei  lingua  no$tra  extultaiione.  Gaudium  quidem  pro- 
prieanimi  est.  Sed  quia  ore  promiturquod  corde 
eoncipilur,  ipsam  linguam  exsnitaiione  dixit  imple- 
tam,  cujus  se  ministerio  in  actionem  gratiarum 
abondantia  mentis  effundit.  Quod  etiam  tacente  lin- 
gua  fieri  potest,  quia  et  interior  homo  473  babet 
os  invisibile,  et  Itnguam  secretam  9  cum  quo  tacito 
sono  clamat  affectus. 

(Vers.  2,  5.)  Tune  dieent  inter  gentet,  Magnifieatii 
Dominut  facere  eum  dt.  Magnifieavit  Dominut  facere 
nobitenm  ,  facti  tumut  tatantee.  Iuter  omncs  gentes  B 
sunt  cives  Sion,qui  redeniplione  ac  pretio  sanguinis 
Christi  de  captivitalis  jugo  quotidie  liberantur ,  et 
dicunt,  Magnificavit  Dominue  faeere  nobiscum  :  qui 
nos  per  magnificentiam  gratiae  suae,  coelesti  patriae 
reformavit.  Lmiantet,  quia  spei  inanifesiae  vera  sunt 
gaudia. 

(Vcrs.  4.)  Converte,  Domine9  capthritatem  no$tram9 
$icut  torrent  in  austro.  Vita  prasens  muhis  tcntatio- 
nibus  impugnatur,  ut  etiam  redenipti  captivitatis 
mala  metuant  9  et  indesincnter  opem  Redemptoris 
iroplorent,  petentes  ut  in  via  Domini,  psr  ascensio- 
neni  gradus,  absoluti  cursus  habeant  libertatem  :  et 
sicut  aqu:e  quae  gelu  fuerint  iigatae  austro  flante  la- 
xaniur,  ita  ipsi  per  Spiritum  sanctum  resoluta  glacie 
peccatorum,  veloci  ad  patriam  reditu  ferantur,  uiore  C 
torreiitium. 

(Vers.  5.  6.)  Qui  eeminanl  in  tacrymit ,  in  gaudio 
meUnt.  Euntee  ibant  et  flebant,  mittentee  semina  tua. 
Venientes  autem  venient  in  extultatione,  portantee  ma- 
titpulot  $uo$.  Omnes  qui  volunt  in  Chritto  pie  vivere, 
per$ecutionem  paiientur  (II  Tim.  m,  12) :  et  molestia 
laborum  sanctarum  est  causa  lacrymarum.  Sed  teiu- 
pus  flendi,  tempus  est  seminandi  :  quia  opera  cba- 
ritatis.quae  relevaudis  bominum  miseriis  adhibentur9 
seternorum  messcm  pariunt  gaudiorum.  De  fruclu 
enim  bonorum  operum  pii  coronabontur  agricolae ; 
et  cum  inanipulis  gloriae,  id  esl,  meritis  actionum9 
adveniui  Doniini  Salvaortscxsiiltanteroccurrent. 
PSALMUS  CXXVI. 

Psalmi  hujus  titulus  esl,  Canticum  Saiomonie.  Et  D 
miruin  est  quod  asccnsionis  canticum  ejus  uoniine 
praenotatur,  quem  notum  est  ab  his  Tirtutum  gradi- 
lius  deridisse  (III  tteg.  xi,  1,  etc.).  Sed  illo  cadente, 
si  ouae  pcr  ipsum  dicta  sunt  delerentur,  existimare- 
tur  quod  quae  Spiritus  Dei  locutusest  ipse  dixisset, 
*t  repudiari  quasi  ejus  propria  debuisscnt.  Munc  au- 
tem,  sequestrato  hominis  merito,  quod  a  Deo  factum 
estnon  tacetur9  et  doctrina  spiritalis  scceriiitur  a 
prxraricatiooe  doctoris.  Manet  ergo  auctoritas  pro- 
phetiae,  quae  non  humana  est9  sed  divina  ( II  Petr.  i, 

•  Forte  Irgendum  Dilecti  Dei,  ut  in  textu  Scri- 
prur»,  (jucin  exponit  S.  Prospcr;  et  apud  Angusti- 
nuui,  Dat  hocDtus.  cum  dormierint  dilccti  eju$;  tum 


AQUITAN1  5W 

21),  et  quia  templuro  Dei  non  nisi  ipsius  opere  aedi- 
ficetnr  ostendit. 

(Vers.  i.)  Nisi  Dominu$  esdificaverit  domum,  in 
vanum  laboraverunt  mdificantee  eam.  Apostoii  vox  cst, 
diceutis  populo  fideli,  Dei  cfdificatio  estis  9  Dei  agri- 
eultura  estis  (I  Cor,  m,  9).  474  Qu*  voce  ell*m  P1"0* 
pbeia  utitur,  protestans  vanum  laborem  esse  aedifl- 
eantium  doroum,  nisi  auxilio  Domini  opus  sedificii 
inchoatum  fuerit  et  effectum.  Quod  utiqne  de  tot* 
Ecclesia  inlelligendum  est  9  qnae  est  Jerusalesi  t  in 
omnium  compage  sanctorum  una  domus ,  et  unum 
tcmplum  ,  et  una  civitas,  cujus  exstructio  ab  initio 
usque  in  finem,  Domino  aediflcante,  consorgit ;  sine 
cujusgratia  nihil  est  solidum,  nihil  firmum,  sed  vana 
omnia  ati|ue  ruiiura.  Nisi  Dominus  custodierii  civita- 
tem,  in  vanum  laboravit  qui  eustodit.  Omnis  sanrti 
aedificii  status ,  sicut  Domino  operanie  proficit  9  iia 
Diimino  cusiodiente  consUtit.  Quoniam  utilis  pra- 
positorumcustodiaest,  cum  Spiritus  Dei  popnlo  suo 
praesidet,  et  non  solum  gregem,  sed  otiaiu  ip*os  di- 
gnatur  custodire  pastores  (Sent.  36). 

(Vers.  2.)  In  vanum  ett  vobis  ante  iucem  surgere. 
Pnesumpiionis  spiritus  increpatur ,  cui  vanum  est 
suis  viribus  relevari,  cum  gloriac  Cbristi  particei»s 
esse  non  possit,  nisi  qui  fuerit  humilitatis  ejus  verus 
imitator  et  amator.  Si  ergo  quis  ante  lucem  eurgere, 
et  obscurum  noctis  vult  effugere.  faliitur.  Inordinata 
qnippe  excellendi  cupiditas,  cui  humilitate  crescen- 
dum  fuerat,  dum  prrpropere  levaiur,  in  profunda 
dcmergitur.  Surgite  po$tquam  $ederiti$ ,  qut  mandu- 
cati$  panem  dolorie.  Cum  dicilur,  Surgite,  projicien- 
dae  sublimitatis  bortitio  est  :  curo  autem  dicitur, 
poftquam  sederitis,  prius  iiumilitati  studendum  esse 
monstratur  :  quoniam  qui  $e  humiliat  9  exaitabitur 
(Luc.  xiv,  il).  Et  ne  dubilaretur  penes  quos  esset 
boc  racritum,  qui  manducatie  panem9  inquit,  dolorit ; 
boc  est,qui  propter  justitiam  patimini,et  in  lacrymis 
tribulationum  tempns  vitae  praesentis  exigitis :  ut  qui 
de  corpore  estis  Domini,  viam  capitisambulelis,  ser- 
vantes  participationem  tolerantiae  usque  in  fincm9 
quoniam  spes  vobis  in  Cbristo  certa  est ,  et  gloria 
resurgendi.  Cum  dederit  dilcclis  suit  somnum.  •  Ele- 
cti  Dei  sunt  sancii  ejus ,  quorum  mortem  similem 
facit  somno,  de  quo  Christus  surrexit  a  mortuis.  Ita 
surgent  et  hi  qui  membra  sunt  ipsius ;  aequentes 
euim  praeviam  lucem,  post  labores  bumiliiatis,  in- 
troibunt  in  consortium  glorificationis. 

(Vers.  3.)  Ecce  hctreditas  Domini  fUii,  merccs  fntr 
ctu$  ventrte.  Haereditas  Domini  filii  sunt  Ecclesiae,  in 
quibus  et  merces  est  fecunditatis ,  et  gaudium  de 
fructu  ventris  aui.  Quoniam  utero  fidei  ipsa  eo&con- 
cepit,  parturivit ,  et  peperit ,  simul  quidem  cum  re- 
probandis  ventre  gestatos,  sed  posimodum  pro  sui 
qualitate  discretos9  transacto  somno  quem  dilectis 
auis  475  Dominus  dcdit,  ut  sessionem  resurrectio 
cousequatur. 

surgent  dilecti  ejus9  id  e$tt  Christi.  Omne$  enim  $ur* 
gent9  $ed  non  quomodo  diiecti  ejus. 


PSALIIORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXXVllI. 


574 


■•  Filii  excus<oium  intelliguntur  apostoli  , 
tpheUrum,  quorum  prophetia  roultis  fuit  teg- 
•  obumbrau,  quam  pracdicatores  Evaugelii 
mdo  reaerarunt.  De  prophetis  ergo  postea  orti 
U  excusserunt  patres  suos9  etsecreia  eorum 
ndo  •  eruerunt  :  ut  essent  Umquam  sagittx 
la  universos  Gues  terre,  arcu  Doniinicac  jus- 

!•  5«)  Beatus  qui  b  implebU  desidertum  $uum 
i.  Beaiitudinis  apostolicx  fit  particeps,  qui  ea 
flacit,  quae  illi  desiderando  adepti  sunt,  et  adi- 
lo  docuerunt.  Ei  ipsis  ergo  impleri  diciiur 
ium,  quia  imitatione  ipsdrum  ad  eadem  gau- 
rvenitur.  Hon  confunditur ,  dum  loquitur  inimi- 


s.  4.)  Sicut  $agitt(B  in  manu  potentis ,  $ic  fiiii  A  socielas  in  totius  Ecclesiae  corpore  mteiligatur,  per 

iliud  scilicet  spiritale  conjugium,  quo  viro  auo  Chri- 
sto,  idest,  sponsosponsa  connectetur?  Sacramen- 
tum  veroistius  copulae  multis  nominibus  tignificatur, 
ut  qui  tdhxrent  capiti ,  nunc  roembra  ejus,  nunc 
raater  et  fratres,  nunc  uior  et  filii,  nunc  templum  et 
vinea  imncupentur :  dum  per  bas  necessitudinum 
species  illaindividuaunius  fidei,et  spei,et  chariUlis 
ostenditur;  et  quidquid  Christo  subjungitur,  sibi 
quoque  invicem  colligaiur,  ut  totius  domus  latera 
fecundae  vitis  abundantia  vestiantur.  Filii  tui  sicui 
noeellmoiharum9incircuitumensm  tum.  Qui  uxoris 
vo&ibulo  appellati  sunt ,  itdem  commemorantur  no» 
inine  fiiiorum ,  de  fructu  pacis  novellis  oleis  compa- 
rali :  quoniam  pacifici  fllii  Dei  vocabuntur  (Matth.  v, 

i  in  porla.  Quis  est  qui  loquitur  in  porta  ,  nisi  B  8,9),quimensamDominicam,sacrameutorumalque 

ingelixat  in  Cbristo  :  quouiam  ipse  est  janua 

inm  Dei  regnum.  Inimici  autem  eorum  sunt 

ndicationi  veriutis  resistunt ;  et  duin  deitati 

tlioiiis  Domini  conlradicunt,  ab  ingressu  portas 

tar  excludi. 

PSALMUSCXXVIl. 

*•  I.)  Deati  omnes  qui  timent  Dominum,  qui 

m$  tn  vii$  ejus.  Multi  homines  malac  conscien- 

sent  Domiuum,  agnoscentes  cjuae  operibus  suis 

Uio  debeatur  :  sed  cum  pennanent  in  peccaiis, 

■  delecutione  superantur ,  non  medelam  ca- 

IX  sno  limore,  sed  poenani.  Igitur  limor  beali- 

I  particeps  est ,  •  in  iis  qui  in  Dei  viis  ambu- 

Blmetuunt  ne  quid  debono  quo  beatiflcantur, 


doclrinac,  cum  unaniroiute  circumdant;  ut  quod 
inde  percipitur,  nulla  dissensione  violelur. 

(Vers.  4.)  Ecce  sic  benedketur  omnis  komo,  qui  tinut 
Dominum.  Caput  et  corpus,Christus  et  Ecclesia  unu* 
homo,  unus  est  Christus  :  qni  in  suis  aique  in  so 
babena  bencdiclionem,  et  sumit  et  confert. 

(Vers.  5.)  Benedicat  te  Dominus  ex  Sion ,  et  videas 
qum  bona  sunt  in  Jerusalem  omnibus  diebus  vitm  tum. 
Non  hnmana  haec,  sed  divina  benedictio  e»t;  nec 
terren»,  sed  coelesiis  Jerusalem  bona  incorruptibilia 
promittuntnr.  Quamvis  enim  etiam  temporalia  coin- 
moda  dona  sint  Dei,  non  ea  Umen  spondct  proprio 
sanctis,  quae  communitcr  largitur  •  et  reprobis. 
JEternae  igitur  civiutis  aeterua  suntgaudia,et  stan- 
nft,  Spe  gaudentes ,  et  in  tribulatione  patientes  C  tium  dierum  perpes  infiniias,  nec  variabitur,  nec  la- 


xn, ««). 

rs.  S.)  Labores  fructuum  tuorum  manducabis  f 
es ,  et  bene  tibi  erit.  A  plurali  numero  ad  sin- 
m  propheta  translatus  est  :  quia  omnes  in 
D  unum  sumus9  ex  multis  roembris  unum 
l  efficimur,  dumsiveinpluribus,sive  in  siugulis 
sst  Christus,  quia  et  caput  in  compage,  et 
fo  omnis  in  capite  (I  Cor.  x,  17,  et  xu,  12). 
fo  Umens  Domimim,  etin  viis  ejus  ambulans, 
ido  d  fructum  laborum  sit  mandiicaturus,  in- 
u* :  et  invenitur  quod  justi  non  soluin  fructibus 
l  miv  sed  eliam  ipso  476  iU°«  I110  aiJ  fructum 
it,  labore  pascuntur  :  dum  priusquara  praemia 
wris  accipient,  fit  eis  tolerantiae  amor,  fulurae 
TOlupUtis. 

».  3.)  Vxor  tua  sieut  vitis  abundans  in  lateribus 
tsm.  Cum  multi  sanctorum  non  habuerint  con- 
neqoefilios,  quomodo  accipienlur  hujus  bene- 
ds  fuisse  participes,  nisi  harum  affcctionum 


betur.  Ibi  videbuntur  filii  filiorum ,  id  est,  fructus 
sanctorum  operum,  et  perpetua  justitiae  praemia, 
quae  pacis  nomine  universaliter  exprimuntur  :  quia 
omnis  ilia  beatitudo  Jerusalem,  incommutabili  pace 
gaudebit,  et  erit  bonum  omnium,  quod  fuerit  singu- 
loiuin  (Sent.Zl). 

(Vers.  6.)  Et  videas  filios  fUiorum  tuorumt  pax 
super  lsrael.  477  Omnis  promissio  abternomm 
bonorum  9  pacis  uomine  comprehensa  est,  quae  spe- 
cialiter  ad  eos  pertinet  qui  sunt  hrael,  id  est,  viden- 
tes  Deum ;  de  quihus  dicitur,  Beati  mundo  corsU , 
quoniam  ipsi  Deum  videbunt  (Matth.  v,  8). 
PSALMUS  CXXVIII. 

(Vers.  I,  2.)  Smpe  expugnaverunt  me  a  juveutute 
D  mea.  Dicat  nunc  Israelf  Smpe  expugnaverunt  me  a  ju- 
ventute  mea.  Prophetiae  spiritus  Ecclesiam  Dei  ad 
perseverantiam  cohoriamr,  ut  de  superatis  persecu- 
tionibus  in  Domino  glorietur.  Ab  initio  enim  in  san- 
cios,  qui  sunt  Israel,  impii  saevicrunt;  sed  Ecclesia, 


Kllones  omnes  in  ora  libri  notant  pro  lectiooe 
s,  ruminati  sunt. 

pod  Auguslinum ,  implevtt,  et  infra  secunda 
rersus  :  non  confundetur,  eum  loquetnr. 
flhiones  Lugdun.  et  Lovan.  in  textu  habebant, 
Dei  vias9  absque  his  verbis,  in  h$ :  quae  Umen 
i  margine  monerent  addenda  textui ,  ab  edito- 
leinceps  revera  textui  addiu  lcguutiir. 
I  quidem  cditi  omncs.  Scd  conjicimus  legi  fortc 
iftmetuuM  laborem,  ex  textu  mox  ciuto.  ct  cx 


expositione  quae  sequitur ;  tum  ex  ipso  opere  Aogu- 
s:ini  de  hac  ipsa  leciione  fusedisserenie  in  hoe  eo- 
dem  loco,  et  sic  concludeme  ,  Interim  modo  labore* 
fructuum  luorum,  postea  fructus  laboris  .  .  .  Beatus 
«I,  de  prmsenti  est :  bene  tibi  erit,  de  futuro  e$t.  Cum 
manducas  labores  fructuum  tuorum,  beatus  es  :  cum 
pervenerit  ad  fructum  laborum,  bene  tibi  erit. 

•  Editioncs  Duac.  et  Culon.,  ti  probi»,  Melius 
Lugd.  ct  Lovan.t  et  rcprobis. 


m 

8.  PROSPEW  AQUnAM  ^  ^  grtlia 


ntUkifiiMlM  .«*m.  0..'"«n  Un    el  ln 


PSALMUS  CXXIX. 
,  v«.   K  )  De  profwid»  «tamaw  ad  u  Domine; 
Domne,  exaudt  vo cm  mam. Q*  P 
.orum  «.  ^~%*2£~**«  gradr... 


„„,  w^  — •  O*" J2TJ  ^nl,  el  in     iorum  *t.  M-> '  ^mnuV^ent  •"** 

co.rten.um  i»iq»>««  »  *"*  V«Lu..t  opprobr.i.  et  ei  q»i  wpV»o  aux,"°.^pU  d  8unma  c0,..cend.».. 

c,„t.  Quodcum  obancr  •"■££,  ^,,  Con-  lu.um  profccu».  *  ""J  j^  8per,n,„  .d  Do- 

crimiaationibu.  impeiuni  «£-*      faUUalulD.  ciamandum  ^  *  rjST  J Tde  m«»>.  pro- 

.truente*  super  *w»  eorumcong"  ule8>  el  illiu.  n.„.um.  ut  non  dcuno unmm                        ^ 

Q4,  perfec.orum  *»*££%„*  proiongent  fundi.  buman.rum '  -JJ^Li.  nabent  u«,«e  i» 

,,or.m  odiorum  onera  «^^SJ  mu.e..l«r :  Qui.  etiam  q«i  ^.*™££.\  eui  «nagnorum 
inkItti„tem  .«am,  et  ^^l"^,,  se-  B  0«em  de  quibu.  «'P*  '  ^™ '       diu  ta  «cuio 

5^^^^:*•-,- wc,ctt,e  '^^tt^^**-!» 


J,M.  Genera.e  .^J3^SSll.W 
,,od  »ec*a..cl.  qu.dem  » se  «'•»•» 

,«ud  es,  q.,d  q^"SS  Cc, .  «ioaie.  hic 
aogetur.  Unde  e«  .psa _«'•"»» J  Domi. 

pecctore.  ewmamorenwr.  os«» ^  m 

Uno..  manu.  pecc  orum «.  ""* 


*  r ^1"  nda  pa.m-;  q«*  extremiu. 

"Xr*.  0?««»« «-  ~  «--•  ;- 2- 

(Vers.  »• »  '  iniauUatem  obunabu,  Donu- 

Aeprecation»  m«r.  *!TJ?'  ul  ,euU  wWere 


rT''^»^»?'' «""•»"■"■  ^r'  ?°°f titTto-to»».  1.1».  *•«**— 


""««"'mq.».!»  -««• « "■•'i"«"'  "■• "  *r 

U, .  Agni  qui  .uUl  peccaium  mund.  (Jofl».  .u,  «9). 
!  «nH  «  legem  vc.erisTe.iamenli.  no-a  ege  evan- 
ct-enu  u..eg  |em  ^fect.o  cha- 

*£  e:'Uq  ,  tus  proximu^ue  di.igitur,  et  per 

u  eis  Dominici.  horre.s  .niera». .  m—  t  ---  •         J*m  n<),dimiHim«i  ^fci.orifctii  »o«lr«  (Ifo/I*. 

luur  q«Wquid  carebit  .ub.tantia  chanlal.s.  «  «  "-^^  8u8ti„ct  promis.ione.  De.,  q«. 


„,per  dorsum  Ubncaveruni,  ^  -  •--- 

„i,i  talc»  spe  corrcctionis  ipsorum  toleret  47» 

«  Jm  t  Veniet  enim  quod  .equimr. 
que  muneroT  ven.eiw»    •*  Uel0Tum,  quod 

IVers    6.  7.)  *•«»*  **"•   fWm  VTl-t  — 

*rr»»-^*'— 

uiandi  feno,  qnoa  »uF  lpnlims  mess  s  arc- 

W1.n,,  et  cun«  v'd JU«  «JJ  -  39)>  qood 

uiunt  messores,  .d  esl  »»6«^  iKnidepu- 

de  eis  Dominicis  horreis  .nferatur .  quu  .gnv     v 
ubUur  quidquid  carebit  sub.un,ia  chanUl.s. 


.^&n1,  S«V.«r.  Aogus.inns,  ~*-m 
p«,uit.  F«r.asse  Pf  "8£2«  W«  Co»di.i«  ««,  «i 


pulan.  f»'.«»-  CoDJS?'?,r,tJI°r  6x1.»« :  V«W«  «  pr«- 
i„g...Unus.  cum  *lf"™'le^ro(m,do.  Uicit  Scri- 

„6i  co«l»m«.l«r  fl«"VKn,  «,  ^ro.p^r«».«r  i»  «««*»««- 

-sts.^^r-^-*  wer9",,ur  • 

quammagisvUcnweMldic*. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL 

I  Christos  est,  «t  verbi  lui  promissione  non 
it  ipse  est  Veritas  qni  promisit. 
8,  0.)  Speravit  anitna  mea  in  Domino.  A  vi- 
uHna  usque  ad  noctem,  *  a  vigilia  matutina 
meiinDomino.  Spes  fideliura  exspectatioque 
n  non  miios  diei  coiiciuditur  fine,  com 
Lrt  brevia  tempora  isiius  vitae,  mnttorum 
rtus  ali|ue  occasus  sarpe  reuoventur.  Yinus 
lientiae  de  illa  sumcnda  est  vigilia   ma- 

qua  Dominus  Jesus  Cliristus  in  nostrse  na- 
ne  surreiit  a  mortuis,  ut  quod  prsecessit  in 
tcin  se  sperarentomnia  membra  faciendum. 
I  nullis  terrcnda  adversitatibus,  nullis  ter- 
ibscuranda ,  sed  usque  in  finem  presentis 

box  qnttdam  mortis  intervenit,  fortiier  cu- 
i  eat:  ut  omnis  Israel,  quousque  de  bac  viia 
e  quod  in  Domino  factum  est,  in  se  quoque 
n  sperare  non  desinat.  Haec  enim  spes  pro- 
uraelilarum  spiritaliom,  quorum  desiderium 
neque  temporalia  concupiscit ;  sed  a  vigilia 

resurrectionis  Cbristi ,  usque  in  nocicm 
10  currit,  eo  tendit,  quo  jam  in  precedente 

7.)  Quoniam  apud  Dominum  misericordia 
ttia  apud  eum  rcdemptio  esl.  Fiducia  spe- 
orisericordia  Dei  esi ,  480  nec  »deo  4ins" 
tiet  de  capessenda  Domini  promissione  du- 
lit  se  participatioue  ejus  novit  indignain , 
i  eonfessio  per  commutationem  actionis  et 
idalgentiam  mereatur ,  et  multiplex  sit  re- 
ejos  qui  nihil  donorum  suorum  correctis 
oaiversa  vincula  captivatis  abrumpit. 
8.)  Et  ipse  redimet  Israel  ab  omnibus  iniqui- 
«t.  Non  ergo  timeat  aiiquas  iniquitates  ac- 
td  Dominum ;  tantum  ut  toto  corde  se  vo- 
ea  in  quibus  etiam  sibi  displicet,  agere  ac 
itttt ;  nec  dicat  quod  illa  f»rte  iniquitas 
Itsil,  illa  autem  pro  stia  qualitate  plecten- 
cltmet  de  profundis ,  et  a  vigilia  matutina 
que  in  noctem,  quia  redemptor  sine  peccato 
injustis  pretiosum  sanguinem  fudit,  ut  oin- 
le  credentiiim  omnia  peccata  deleret. 

PSALMUS  CXXX. 
1.)  Domine,  non  est  exaltatum  cormeum, 
B*  sunt  oculi  mei.  Neque  ingressus  sum  in 
lequein  mirabitibus.  Superna  cujuslibet  spi- 
aelitae,  in  qita  totum  Christi  corpus  ostendi- 
»eta)  bumilitatis  veritas  commendatur.  Et 
lani  vocem  omnes  Ecclesiae  fiiii  suam  essc 
Bt  :  quorum  temperantia  nihil  humanoe 
BCapUcit,  neque  optatde  opemm  mirabilibus 
Bt  pro  osteniatioue  virtutum  pretium  laudis 

NBnes  editi  nostri  repetunt,  a  vigilia  matu- 
gottinus  quoque  bis  legisse  agnosc*tur  hoec 
emel  quidem  in  fine  versus  quinti,  speravit 
m  in  DominOy  a  vigilia  matutina  usque  ad  no- 
m  initto  sexti,  A  vigilia  matutina  usque  ad 
Httt  Israel  in  Domino.  Quam  repelitionem 
tit :  Speravit  anima  mea  in  Domino,  a 
usque  ad  noclem.  Quid  est  quod  ailt 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXXXI.  578 

A  acquirat.  Cum  omnis  gratia  Dei ,  quae  in  qnocumque 
fidelium  dignatur  operari,  a  nullo  membro  corporis 
Cbristi  possit  abjungi,  et  suuoi  quisque  faciat  bonum 
quod  per  alium  gaudet  effectum. 

(Vers.  3.)  Si  non  humiliter  sentiebam,  sed  exaltavi 
animam  meam.  Sicut  ablaetatum  est  super  matrem 
suam,  $ie  retributio  in  animam  meam.  Ifens  perfecue 
humilitatis  delectal  t  pmposito,  inlrepide  de  hac  se 
lege  constriiigi,  ut  cuidam  maledictioni  fiat  obnoxia, 
si  alia  sapere  et  de  tliquibus  miraculis  voluerit  su- 
perbire.  Sicut  ergo  mtle  agitur  cum  infante  nondum 
idoneo  td  perfeclionem  solidioris  cibi,  si  a  inatris 
uberibus  auferaiur,  cum  substaniia  alimoniac  ejus  in 
matre  sit;  iit,  inquit,  retribuatur  animae  meae,  ut 
cum  panem  tngelorum  edere  non  valetm,  potum 

B  materni  laciis  amitum,  ct  cum  ea  quac  suprt  ine 
sunt  appreheiidere  non  queam,  bumilitaiis  bono 
carearo,  in  quo  salubrius  est  proficere  quam  timere 
[forte  tiimere]. 

481  (Vers.  3.)  Speret  Israel  in  Domino,  ex  hoc 
nunc  et  usque  in  smculum.  Verus  ergo  Israel,  quae  sibi 
sint  in  Domino  praeptrata  prospiciens,  totam  spcm 
suam  confirmet  in  Domino,  et  quae  sursuro  sunt  sa- 
piai,  non  quae  super  terram  (Colose.  m,  2);  non 
temuoralem  quaerat  gloriam,  sed  «ternam,  ne  dum 
bont  ftlltcit  tmtt,  vera  non  capitt. 
PSALMUS  CXXXL 
(Vers.  1.)  Memenlot  Domine,  David9  et  omnisman- 
suetudinit  ejus.  Congruit  quidem  personae  betti  Da- 
vid,  ut  tpud  Dominum  roemoriam  baberi  cupiat 

C  mansuetadinis  su»3,  cujus  observtniissimos  iuit,  et 
de  qut  secundum  historiam  testis  est  ordo  gestomm. 
Sed  altiore  inlellectu  senno  propheticus  accipieudus 
est,  ut  scilicet  ad  illum  bominem  qui  in  capite  et  in 
corpore,  id  est,  in  Cbristo  et  Ecclesia,  onus  bomo 
est,  baec  verha  referautur ;  quibus  ptene  utiiur  tott 
Dei  civiias,  et  omnis  compago  sanctorum,  mansuc- 
tudine  polentium  et  bumililate  sublimium,  bujusque 
propositi  votum  offerentium  Deo,  ut  tabernaculum 
ipsius  efficitntur  et  templum  :  quod  anima  omnis 
fidelis  quodam  insolubili  juramento  profitetur  et 
sancit,  cupiens  se  in  seternuro  t  Domino  possideri, 
et  btbitaciilum  esse  Spiriius  sancti. 

(Yers.  2-5.)  Sicutjuravit  Domino9  votum  vovit  Deo 
Jacob :  Si  introiero  in  tabemaculum  domus  mece,  si 

P  aseendero  tn  lectum  stratus  mei;  si  dedero  somnutn 
oculis  metf,  aut  palpebris  meis  dormiiationem,  et  re- 
quiem  Umporibus  meisf  donee  inveniam  locum  Do- 
mino,  tabemacutum  Deo  Jacob.  In  his  omnibus  voii 
persevertntit  et  fidei  fervor  ostenditur.  Ut  cnim  quis 
locus  sit  Domino  et  tabernaculum  Deo  Jacob,  a  pro- 
pria  utilittte  td  bonum  debet  commune  transire, 

Uno  die  speravil  in  Dominum,  et  finita  est  tota  spes 
ipsius  f  A  vigilia  matutina  usque  ad  noctem ,  speravtt 
in  Dominum.  Ista  vigilia  finis  noctis  est. . . .  Ergo  in- 
telligendum  est  hinc  usque  ad  noctem  speravit  anma 
mea  in  Domino,  ergo  intelligendum  estt  ne  putemus 
uno  die  nobis  sperandum  esse  in  Dominum.  Et  intra ; 
Et  redit  ad  Ulud :  A  vigilia  matulina  spertt  Israel  in 
Dominum. 


379  S.  PROSPEM 

non  in  se  requiescere,  nec  in  «uis  delectationibus  A 
dortniiare.  Quod  faciunt,  qui  sua  quaerunt,  non  quae 
JesuCbristi  (Philip.  n,  41);  quae  autem  sunt  Jesu 
Cbrisii,  non  singulorum  membrorura,  sed  loiius  cor-  . 
poris  bona  sunl,  et  nullus  non  habet,  de  qtiibus 
nemo  non  gaudet.  Fit  crgo  locus  Domini,  et  taber- 
naculum  Dei  Jacob,  qui  Ecclcsiae  coaptatur,  qui  cor- 
pori  Cbristi  per  spiritum  charitalis  uuitur,  nec  us- 
quam  alibi  beatus  ficri  cupit,  nisi  in  illa  domo  de 
qua  dicitur,  Beaii  omnet  qui  habitant  in  domo  tua,  in 
tmcuta  tceeutorum  laudabant  te  (Ptal.  lxxxviii,  5). 

(Vers.  6.)  Ecce  audivimut  eam  in  Ephrala,  inve- 
uimut  eam  in  campit  tilva.  Ephrata  nomen  Hebraeum 
interprctatur  Latine  speculum,  in  quo  propbeticse 
significationis  imago  praecessit.  Per  speculum  eniin 
482  propbeliae,  annuniiata  haec  sedes  vel  babitatio  ' 
Dei,  de  qua  dicitur,  Eece  audivimut  eam  in  Ephrata, 
id  est,  in  eloquiis  propbelaruui.  Invenimut  eam  in 
campit  tilvrn,  boc  est,  in  altitudine  gentium,  in  qui- 
bus  fuerunt  vepres  idololatriae,  concretiones  erro- 
rum,  et  silvestres  incultarum  mentium  feritates. 
Quod  ergo  audivimus  ex  libris  Judaeorum  ,  manife- 
stum  est  in  fide  gentium. 

(Vers.  7.)  Intrabimut  in  tabernacula  ejut,  adora- 
bimut  in  loco  ubi  tteterunt  pedet  ejut.  Qui  intrant  ut 
inbabitent,  ipsi  sunt  qui  ut  inhabitentur  intrantur; 
et  hi  suut  in  domo  Dei,  qui  sunt  domus  Dei,  ut  vere 
in  regno  Dei  sint  quibus  dici  potest,  Regnum  Dei  inira 
vos  ett  (Luc.  xvu,  31).  Adoranl  ergo  isti  in  loco  ubi 
tteterunt  pedet,  vel  ipsius  domus  permanentes  in  Do- 
miuo,  vel  ipsius  Domini,  qui  domus  perseverantis  ^ 
liabitator  est.  Sicot  autem  non  est  locus  adorandi, 
nisi  in  Ecclesia  catholica,  ita  Nemo  potttt  dicere 
•  Dominum  Jetum  Chritlum,  niti  in  Spiritu  tancto 
(1  Cor.  zn,  3). 

(Vers.  8.)  Exsurge,  Domine,  in  requiem  tuam,  tu 
et  arca  tanctificationit  tuo?.  Ecclesia,  id  est,  corpus 
Cbristi,capitisuodicit,  Dormisli  pcr  conttirbationem 
crucis;  surge  in  requiem  aeteniitatis,  tu  et  arca 
sanctificationis  tuae;  ut  gloria  rcsurrectionis  non 
solum  in  capite  membrorum,  sed  etiam  in  membris 
capitis  impleatur.  Quae  membra  arca  sunt  sanctifica- 
lionis  Deo,  sive  per  incarnationis  veritatem,  sive  per 
gratiae  eleciionem;  ut  in  persona  Mediatoris  Dei  et 
hominum  hominis  Christi  Je*u  (I  Tim.  n,  5)  intelli- 
gatur,  ct  altare  propiliationis,  et  arca  sacrificii,  et  D 
arca  doctrinac. 

(Vers.  9.)  Sacerdotet  tui  induantur  juttitia,  et 
tancti  tui  Imtentur.  Te,  inquit,  resurgente  a  mortuis, 
et  eunte  ad  P»trem,  regale  illud  sacerdotium  indua- 
tur  fide  quia;nsitts  ex  fide  vivit  (Rom.  i,  17) ;  et  ac- 
cepto  pignore  Spirilus  sancti,  laetentur  membra,  spe 
resurrectioms  quae  praecessit  in  capite. 

( Vers.  tO.)  Propter  David  tervum  tuum,  non  avertat 
faciem  Chritli  tui.  IIoc  Deo  Patri  dictum  est  ab  Ec- 
clcsia,  supplicante  ut  meminerit  promissionum  sua- 
runi  in  domum  David  :  ne  omne  Israeliticum  genus 


AQHTAN1  3<0 

pereat,  propter  facinus  impiorum ;  qui  licet  rccepe- 
rint  et  recipiant  quod  merentur,  multa  tamen  ex 
ipsis  millia  justificala  sunt  per  fidem,  etinde  anostoli, 
inde  doctores,  inde  tot  martyres  et  primogeniti  totius 
aJoptionis,  electi  ut  frumenta  discernerentur  a  pa- 
leis,  et  reliquiae  salvae  fierent  (Rom.  xi,25).  Pro 
quibus  et  Dominus  in  cruce  orahat  dicens,  Pater%  rfi- 
miiteillit,  non  enim  tciuntquid  faciunt  (Luc.  xxiu,  34). 

(Vers.  11.)  Juravit  Dominut  David  veritatem,  et  non 
pamitebit  eum.  Sicut  juramenti  nomine,  in  Deo  con- 
stitutio  significatur  incommutabilis  veritaiis,  ita  pce- 
nitentiae  appellatione,  conversio  sententi;e  demon- 
stratur.  483  Undc  ideo  dicitur  Dominus  non  pceni- 
tcre  (Pt.  ctx,5),  quod  slatuit  uumquam  immuure; 
quo  quid  altod,  quam  aelernitas  donorum  et  judi- 
ciorum  rjus  ostenditur?  De  fructu  ventrit  tui  ponam 
tuper  tedem  tuam.  David,  in  qtio  persona  estcapiiis 
et  corporis,  id  est,  Christi  et  Eccle»iae,  banc  promis- 
sioucin  accipit,  quod  fructus  ventris  ejus  super  se- 
dem  ipsius  esset  pnnendus,  cujus  re^num  mnncl  in 
aeternum  (Luc.  i,  32).  Qui  ideo  fructus  veutris  di- 
citur,  quia  Salvator  secundum  carnem  Virgini* 
matris  cst  filius,  conceplus,  non  per  virilem  coitum, 
sed  per  Spiritum  sanctum. 

(Ver*.  12.)  Si  cuttodierint  filii  tui  testamenttnw 
mcum,  et  tetlimonia  mea  hmc  qum  docebo  eot ;  et  filit\ 
eorum  utque  in  mternum  tedcbunt  tuper  tedem  tuam- 
Cuslodibus  teslamenti  haereditas  pollicilatiomim  eC~ 
aeterni  regni  beatiludo  promitlitur,  qtia  non  solunv» 
fiiii  David,  sed  etiam  filiorum  ejus  filii  diiabuntur__ 
Sed  banc  gloriam,  semen  fidei,  non  carnis  propagr^B 
conscquilur,  el  in  toto  mundo  qui  sunt  in  fide  sanclo— — 
rum  Patrum,  ipsi  in  honore  niimeranfur  haeredum    — 

(Vers.  13.)  Quoniam  elegit  Dominut  Sion9    prm 

elegit  eam  in  habitationem  tibi.  Sion  ipsa  est  Ecclesia 

et  ipsa  est  Jerusalem  roelesiis,  ad  cujus  pacem  cui 

runt,  qui  etiam  nunc  peregrinantur.  Ipsa  est  civita— — 
Dei,  quae  ex  meliore  sui  parte,  semper  cum  auctoi 
suo  maiisii;  et  partem  quoe  per  Dei  gratiam  quotidBv 
ob  exsilio  revocatur,  exspeclal,  ut  siinul  lota  sit  vtmma 
habitatoris  aedificatio. 

(Vers.  U.)  Hcec  requiet  mea  in  tmculum  tmculmuT » 
hic  habitabo,  quoniam  prmelegi  eam.  Apparet  qoavn 
ineffabili   dilectione  Ecclesiam  suam  diligat  DeuSF, 
quando  eam  requiem  qua  ipsam  facit  requiescerr», 
suam  dicit ;  cum  indemulabilem  deitatis  tranquillf- 
talem  nullius  umquam  laboris  perturbatio  fatigaref. 
Hujus  vero  tanti  muneris  quae  principalis  causa  sit 
plenissime  demonstratur  cum  dicit ,  Quouiam  jw*. 
elegi  eam;  secundum  quod  in  Evangelio  Dommusaii, 
Non  vot  me  etcgistis,  ted  ego  elegi  vo$  (Joan.  xv,  16). 

(Vers.  15.)  Viduam  ejut  benedicent  benedicam,  pau- 
peret  ejut  taturabo  panibut.  Tola  Ecclesia  Dei,  in 
Dominuui  sperans,  et  bumilitale  prolicicns,  furmam 
viduae  gerit  (I  Tim.  v,  5),  quae,  quoniam  consolatio- 
nem  hujus  mundi  non  babet,  instat  orationi  nocte  et 
d\c(lbiJem),   ct   solo  divino  fidit auxilio.  Paupcret 


Colon.  cditio  ct  illa  poslcriorcs,  Dominut  Jesut  Chrittut. 


PSALMORUftl  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXXXIH.  3M 

lc  signiQcantur,   de  quibus  dicitur,  Beati  A  ardos,  idem  victima,   propitiator  et    propitimi». 


tuintu;  et,  Beati  qui  eturiunt  et  sitiunt  justi- 
nmmm  ip$i  taturabuntur  (Hatth.  v,  3  et6): 
lograiiae  et  pane  jostitia»,  *  ut  edant  illura 
,  Ego  sum  panis  qui  484  de  ccelo  descendi 
,  41).  Viduitas  igitur  et  paoperlas  non  in 
Heribus  maritorum  consorlio  dcstilutis, 
eia  lantum  qui  inopia  laborant,  intelligatur, 
inibos  membris  corporis  Cliristi ;  quia  aliud 
toierat  labor  uecessiutis*  aliud  quod  elegit 
fionis. 

16.)  Sacerdoles  ejus  induam  satutari,  et 
i  exsutlatione  multabunt.  Salutaris,  id  esf , 
iferens,  Christus  est,  quo  qnisque  regene- 
ailur,  dicente  Apostolo,  Quotquot  in  Chri- 


omniumqoe  mysieriorom  quibus  485  nontiabitur 
effecior;  qui  mortuus,  sepultus,  resuscitatus,  ascen- 
dit  in  coelos,  natiiram  liumanam  super  omne  noinen 
einltans  et  mittens  Spiritum  sanctum,  cujus  unctio 
omnem  Ecrlesiam  penelraret.  A  capite  enim,  id  est, 
a  Cbristo  mtnans  benedictio,  non  solum  in  barbam, 
sed  eliam  in  ora  vestimenti  ejus,  id  est,  usque  ad 
infima  membra  descendit.  In  barba  autem,  quae  un- 
guentum  fluens  a  capite  prima  suscepit,  apostoli 
significantur  et  martyres,  in  quibus  virtos  capitis  et 
sacraniento  eminet  et  eiemplo. 

(Yers.  2, 3.)  Quod  descendU  b  in  ora  vestimenti  ejus. 
Sieut  ros  Hermon,  qui  descendit  m  montem  Sion.  Ro- 
ris  descensio,  soperna  gratiae  significatio  est9  qu* 


Ihati  estis,  Ckristum  induistis  (Gal.  m,  27).  B  sanciorom  est  origo  meritorum.  Hermon  autem  in- 


liversa  Ecclesia  sub  nomioe  assequitur  sa- 
:  quia  totus  populus  Christianns  sacerdo- 
Verum  plenius  hoc  ipsi  rcctoresplebis  acci- 
i  specialius  sommi  ponlificis  et  Mediatoris 
igerunt. 

17.)  lliic  producam  cornu  David.  In  cornu 
lignificator,  non  in  se,  sed  in  Domino  glo- 
qoia  suhlimitas  cornuum  mensuram  tolius 
Dedit.  Paravi  lucernam  Christo  meo;  id  est, 
ante  ip>om  prophetiaro,  cojus  lumine  ute- 
[*f  erant  in  ignorantiac  tenebris  constituti. 
toatus  Petrus  aposlolus  dicit,  Habemus  fir» 
tafketicum  sermonem,  cui  bene  facitis  inten- 
atitucernm  tucenti  in  caliginoso  loco(\\Petr 


terpretari  rticitur,  •  flumen  eialtalum,  quod  intelli- 
gitur  Jesus  Cbristus,  qui  ascendens  in  altum,  capti- 
vam  dutit  captivitatem9  dedil  dona  hominibus  (Ps. 
lxvii,  19 ;  Ephes.  it,  8).  Ab  ipso  enim  in  Sion,  id 
est,  in  Ecclesiaui,  venit  pluvia  cbarismatum ;  eiori- 
lur  ex  tota  compage  fructos  benedictionum,  et  for- 
titudo  virtotom.  Quoniam  ittic  mandavit  Dominus  be- 
nediclionem9  et  vitam  usque  in  mternum.  Graiia  roris 
Hermon  ibi  descendit,  ubi  per  oniutem  chariuiis 
babetor  participatio  benedictionis.  Ipsi  enim  in  nuoin 
habiUnt,  qni  in  Christo  concorditer  vivont,  et  in  di- 
ligendis  non  solom  fratribus,  sed  etiam  inimicts 
servant  proceptom,  quo  pro  pewecutoribus  suis  ju- 
bentur  orare  (Matth.  v,  44) ;  quando  pro  inimicis 


cit  participes  aeterniutis,  quos  imiutores  haboeri» 
dilectionis. 

PSALMUS  CXXXIH. 


pte  Dominus  ait  de  B  iptista  Joanne,  llle  C  guj8  est  mortous  Dominos  (Rom.  v,  10),  qui  eos  fa- 

m  ardens  et  lucens  (Joan.  v,  55).  Merito 

ti  eisultatione  exsultabunt,  quia  non  in  se, 

orino  glorificaniur. 

18.)  Enimicos  ejus  induam  confutione,  super 

Um  fiorebit  sanctificatio  mea.  Aperte  signi- 

st  quid  debeatur  inimicis  gratise  Christi,  et 

10  sanctis  gloria  praparelur,  cum  Cbrfetus 

»  eorpore  refulgebit,  et  erit  Dominus  omnia 

st  (I  Cor.  iv,  28). 

PSALMUS  CXXXII. 
1.)  Ecce  quam  bonum  et  quam  jocundum9 
hairesin  unum.  Bona  et  jocunda  habiiatio 
inter  filios  adoptionis  efficit  uuitatem ,  et 
rpoream  aclocalem  babiiationcm,  fraternos 


(Vers.  1.)  Ecce  nunc  benedicite  Dominum,  omnes 
servi  Domini.  Qui  statis  in  domo  Domini,  in  atriis  </o« 
mus  Dei  nostri.  Nunc,  inquit,  id  est,  in  hoc  temporo 
tribulaiionum  et  angostiarom,  in  tempore  persecu- 
tionum  et  lacrymarom,  benedicite  Dominum9  omnes 
qoi  d  ono  corde,  et  ono  spirito,  iu  confessione  et  iu 
laude  Domini  permanetis ;  suntes,  id  est,  perseve- 
rantes  in  latitodiiie  fidei,  et  spei,  ct  chariutis. 

(Vers.  2.)  In  noctibus  extollite  manus  vestras  in 

_r 9 sancta,  et  benedicite  Dominum.  In  adversitatlbus,  aiu 

Jd  paceconneclh :  quod  tunc  vere  impletur  °  qu»  diem  vitas  hojos  obscnrant,  nolite  deficere,  *ed 
capot  lotios  corporis  Christi,  omnia     roanos  veslras  in  opere  sanciiiatisextollite,  ot  bene- 

dictiones  qoae  voce  promiinlur,  in  conversationis 
vestra?  pietate  videantor. 

430  (Ver*.  3.)  Benedicat  te  Dominus  ex  Sion9qui 
fecit  coHum  et  terram.  Plures  bortaius  est  ul  benrdi- 
ccrent  Dominum,  et  ip«e  unom  lienedicit,  quia  ei 
plurious  unum  fecit :  ut  oronis  Ecclesia,  cujos  cor- 


Msnbra  concurrunt. 

L)  Sicut  unguentum  in  capitet  quod  descen- 
rnm^  barbam  Aaron.  Per  Aaron  sacerdotem 
ktv  sa^erdos.  qui  veri  ponlificis  sacramen- 
ia  alieni  generis  hosiia,  sed  in  oblatione 
01  sanguinis  sui  solus  implevit :  idero  sa- 


s,  «*  educant;  meliuslegctur,  ut  edant; 
de  educendo,  sed  de  edendo  pine  hic  agi 
ac  voce  saturabuniurt  qu.-e  paulo  ante  prae- 
ibam  autem  deceptum  fuisse  versu  alterios 
I  edueas  panem  de  lerra  (Ps.  ciii,  14). 
*    s,  in  oram9  ut  in  Vulgau  nostra. 


«  Sic  interpreutiim  habetur  in  omnibus  editis  Pro- 
speri.  At  in  Augustino  legitur  :  Habemus  interpreta* 
tionemab  eis  qutiltam  tinguam  (llebrxam)  noverunt. 
Hermon  interpretari  dicilur,  lumen  exaltalum. 

d  Lugdunensis  editio  non  addit  hic  pr&positioocni 
in9  quam  posteriores  addidcruol. 


S&3  S.  PROSPERI  AQUITAM 

pus  onom  et  anima  una,  bencdictionem  lamquam  A  propagine,  sed  ei  regenerationis  adoptione 


homo  uous  accipiat. 

PSALMUS  CXXXIV. 
(Vers.  1,2.)  Luudate  nomen  Domini,  laudate%  servi% 
Dominum.  Qui  statis  in  domo  Domini,  in  atriis  domus 
Dei  nostri.  Bona  cohorta  io  et  ulilis,  qua  in  Domini 
laudem  servi  ipsius  incitantur  :  cum  ulique  boc  nou 
egeat  Deus,  cujus  gloria  nec  minor  se  potest  esse, 
nec  major.  Sed  quia  lali  officio  proficinnt  laudato* 
res,  et  discunt  eum  timere  aique  amare  quem  lau- 
dant,  persistat  fidelis  devotio  in  divinartim  confes- 
sione  virtuiuin,  ul  observantia  cousuctudinis  flat  sa- 
crificiuin  voluntsiiis.  Quales  autem  esse  debeant 
praedicatores  Dei  consequenter  ostenditur,  cum  di- 
citur,  Qui  statis  in  domo  Dominif  in  atriis  domut  Dei 


turis. 

(Vers.  5.)  Quoniam  ego  cognovi  qnia 
Dominus,  ei  Deus  noster  super  omnes^deos.  Ce 
platio  propbetica  altiora  operum  Dei  secreu  c 
ciens.  Ego,  inquit,  cognovi  quam  magnus  ett 
et  quod  propositum  ejus  alque  consilium  noll 
piicatur  eloquio.  Scd  quia  super  omnem  poti 
excellit  Omnipotens,  ncjue  ulla  natura  ea 
quam  non  Greator  ejus  emineat,  commemoraa 
conditis,  per  quae  intelliganlur  mirabitia  Cood 

(Vers.  6.)  Omnia  quwcumque  voluil  Dombm 
in  ccelo  et  in  terra,  in  mari  et  in  omnibut  m 
Quidquid  creaturarum  est  in  cuelo  et  in  tei 
mari  et  in  abyssis,  Deus  fecit;  nec  est  olla  i 


nostri;  id  est,  qui  in  praeceplis  Dei  iuratigabiles  per-  B  ullave  substantia  quae  non  praecepto  ejo 


manetis,  ex  boc  ipso  quod  in  Domini  domo  staiis, 
ipsi  gratias  agitis,  qui  solvilcompeditos,  illuminavii 
csecos,  ercxit  elisos  (Psal.  cxlv,  7  et  8),  et  dedit 
vobis  spiritum  intelligcntiae,  qui  vos  io  dilectionem 
et  in  laudem  ejus  accenderet. 

(Vers.  3.)  Laudate  Dominum,  quoniam  bonus  Do- 
minus;  psallite  nomini  ejus,  quoniam  suavis  est.  Laus 
Domini  nec  uberius  significari,  nec  plenius  potest, 
quam  cum  dicitur  bonus.  Verum  hoc  non  cum  caete- 
ris  bonis,  quae  non  sunt  nisi  per  ipsum,  sed  pne 
omnibus  singulariter  inlelligendum  est :  quia  aliud 
est  bonum  omnia  bona  faciens  et  auctorem  sui  non 
babens  aliud  quod,  nisi  fieret,  esse  non  posset.  Unde 
dicitur,  Nemo  bonus,  nisi  unus  Deus  (Luc.  xvm,  19). 


In  creanda  autem  universitate  rerura  atqoe  I 
rum,  non  operatio  fuit  laboris,  sed  ratio  volu 
quara  nullura  praecessit  tempus,  nullus  ost  m 
eflectus.  Ilanc  potentiam  homo  totius  moodi  * 
deratione  cognoscens,  confiteaiur  quia  cuoi  la 
cordis  sui  aliquid  boni  nascitur,  deopereetH 
est  coelestis  agricolac,  qui  ea  quae  institoit  per 
ram,  et  corrupta  sunt  per  inobedientiam,  di| 
reparare  ner  gratiam. 

(Vers.  7.)  Suseitans  nubes  ab  extremo  ttffm 
gura  in  pluviam  fecit.  Qui  producit  ventos  4e  d 
ris  *uit.  Ilacc  oinnia  in  tolo  mundi  corpora  M 
et  Dei  agnniur  arbitrio  :  quae  utique  cum  mol 
miraiione  laudanda  sunt,  el  iu  eis  intelligeadi 


Nec  est  ulla  creatura  comparabilis  Creatori,  quae  si  G  qu*  operelur  Deus  in  ipsis  hominibus,  qooe  ori 


quid  boni  habet,  non  est  ei  proprium,  sed  acceptiiro. 
Itoc  itaque  summuin  el  incommutabilc  bonuiu,  lau- 
daloribus  suis  participationem  suae  stiavitalis  imper- 
tit,  per  bocquod  aequalis  Patri  Filitis  Dei,  factusest 
Medialor  Dei  et  hominum,  boino  Christus  Jesus 
(I  Tim.  ii,  5).  Ipse  est  enim  secundum  quod  Ver- 
bum  caro  factura  est(Joan.  i,  14),  panis  bomimim; 
qui  descendendo  ad  nos,  per  nos,  nobis  ad  se  per  se 
fecit  ascensum,  et  bibendo  calicein  nostrae  infirmi- 
tatis,  fecit  nos  calicem  suae  gusUre  virlulis,  ut 
agnoscercmus  et  confiteremur  quoniam  suavis  est 
Dominus. 

(Vers.  4.)  Quoniam  Jacob  elegit  sibi  Dominus% 
Itraet  in  possessionem  sibi.  Tota  suavitas  bonitatis 
Dei  in  gratia  ipsius  487  demonstratur,  quia  Jacob  D 
elegit  sibi  Dominut,  el  Israel  in  possessionem  suam 
fecit,  *  excipiens  iilam  sibi  domum  quam  specialius 
eiigeret  et  ornaret.  Quamvis  enlm  omnes  gentes  ipse 
condiderit,  banc  tamen  non  sicut  aliam  comiuisit 
angelis,  sed  suo  nomini  proprie  depulavit,  iu  dispo- 
nens  sacramentum  vocationis  suae,  ut  electio  Israel 
ad  salutem  omnium  genUum  pertinerel,  promissio- 
nis  filiis,  in  aeternam  bacreditatem,  non  ex  carnis 


ginem  et  siinililudinem  suam  fecit  et  refecit» 

(Vers.  8.)  Qui  percussit  primogemta  ASg§m 
homine  usque  ad  pecus.  Primogeniia  homiaam 
priucipia  bonas  et  probabilis  vitse,  qiiae  iaitUi 
mit  ex  fide.  Cum  igittir  aliqui  Christiani  aal 
smata  aut  hareses  movent,  et  Ecclesiam  Deiq 
possunt  afflictionibus  impetunt,  fiunt  488 
ptii ,  quorum  nomcn  ini&rpreutur  afflictio  | 
Dei;  et  percniiuntur  in  primogenitis  suis,  k 
in  fide,  qux  dnm  a  cbaritate  Ecclesiae  desdad 
stinguilur.  Haec  autem  pessiina  plaga  in  hoo 
Perculiuntur  et  pccora,  boc  est,  qui  saple 
doctorumque  speciem  gerunt,  et  hi  qui  pro 
stultitiae  et  imperitiae,  possunt  pecoribus  < 
(Vers.  9.)  Immisit  signa  et  prodigia  m 


jEgypte,  in  Pharaonem  et  omnes  servos 
habent  bonae  significationis  eorum  nomina,  io 
iram  suam  Dominus  effundit.  Nam  et  Phare 
palionem,  et b  jEgyptus  affliclionem  sonat.  Af! 
regem  habet  dissipationem,  quia  illi  qui  all 
Ecclesiam,  dissipati  affligunt,  et  regi  suo  ooi 
mum  eversione  famulantur. 
(Yers.  10,  ii.)  Qui  percussit gentes  multae,  m 


•  Postcrior  editio,  accipiens ;  veteres omnes  Lugd., 
Lovan.,  Dunc.  et  Colon.,  excipiens.  NamAugustinus 
dicit,  quamvis  ipse  omnes  gentes  condidcrit,  cmteras 
angelis  comrnmt,  sibi  istao»  possidendam  tervandam- 
que  dcputavit. 


b  Liigd.  et  Lovan.,  jEgyptiit.  Duac.  el  Ci 
jEgyptut,  ut  August.  :  Namet  ipsa  JEgyptueoi 
interpretatur.  Supra  vero  pro  Phare%  Augu*U  I 
|iost  aliquot  lincas,  ASgyptut  afkctio  estt  i>< 
dmiputio. 


PSALlfORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXXXIV.  586 

t  forU$:Seon  regem  Amorrhaorumt  el  Og  r$-  A  ratione  tn  generationem,  quia  alia  est  generalio  ho- 


mm,  et  omnia  regna  Chanaan.  Interfectiones 
regom  et  gentium  adversantium  popalo 
ot  namntur  implet»  sunt.  Sed  quia  pro- 
seat  textus  histori»,  non  earent  figuris  scri- 
oominum  qualilates,  nt  per  iiiterprelatio- 
fnificationem  eognoscat  Ecclesia  quorum 
i  bostium  caede  salvetar.  Interpretalar  nam- 
mi  •  tentatio  colorum,  et  Amorrhaei  interpre- 
anaricantes.  Cum  itaqtie  tentatio  colorum 
aiai  mendacium,  quod,  ul  facilius  obrepat, 
i  ilbi  veritaiis  b  assumunt,  quid  mirum  si 
iBtas,  mendacis  regis  simulatione,  ducuntur? 
■  ei  ipse  mendacii  pater  diabolus  {Joan.  vm, 
irat  se  in  angelum  lucis  (II  Cor.  xi,  44), 


minum  qua  nascuntur  mundo,  alia  qoa  rena&cnntur 
Deo.  Sed  in  utra*|oe  sub  allissimo  judieio  Dei,  et 
opus  iiaiuraa  impletur,  et  gratiae. 

(Vers.  14.)  Quoniam  judieabit  Dominnt  ptebem 
iuamt  ei  m  $ervi$  $ui$  deprecabxtur.  Exccplo  judicio 
futuro,  jam  judicata  est  plebs  Judaeorum.  Quid  est, 
judtcata?  Separati  inde  sunt  jusli,  et  remanserunt 
inju*ti.  Aodi  Dominum  dicentem  :  /n  judicium  veni 
in  hune  mundum,  ut  qui  non  videntt  videam ;  et  qui 
vident,  cmci  fxant  ( Joan.  ix,  39).  Excecati  enim  sunt 
superbi,  illuminati  sunt  bumiies,  d  et  in  noc  uno 
popolo  qui  et  Jacob  et  Israel  generaliter  appellatur, 
una  enim  persona  esl  domus  Jaeob  el  domus  Israel, 
una  gens,  una  plebs;  hanc  invitat,  et  banc  dimittit. 


itio  eolorum  contrarios  veritati  faciat  e*se  B  mites  a  ferocibus,  credentesabinfidelibusseparando. 


scjpit.  Sed  bi  homines  spiritaliter  occidun- 
■  moriuntur  diabolo,  ut  vivant  Deo,  et  qui 
rant  mendacio,  credant  potius  veritati.  Ma- 
en  Dei  quia  succisiones,  et  vivificationes  fa- 
regem,  et  Basan  populum  ejus  interimit.  Og 
terprelatur  conclusio,  et  Basan  interprelatur 
K  Talis  quippe  conclusio  iutercludit  viam 
dl  ad  Dominum,  et  interceptos  ad  confusio- 
rdocit,  et  iniquos  modo  concludit,  ne  cre- 
i  Christum  :  quando  Christus  apparuerit , 
lootor,  nisi  nunc  gratia  converiente  muten- 
aoaan  vero  interpretatur  paratus  humilitati. 
omilitas  pcenalis  intelligenda  est  qoae  para- 
aiMs,  qui  modo  non  in  bumiiiute,  sed  in 


Jn  $ervi$  $ui$  igitur  deprecabitur  Dominus,  id  est,  in- 
vocabiiur  vel  exorabitur,  et  in  omnibus  nationibus 
erunt  homines  Israeliticae  digniutis,  cum  Judaei  ex 
maxima  sui  parte  erunt  impii  et  veriutis  inimici. 
Sed  quia  spiriulis  Jacob  ex  omni  gente  assumiiur, 
idolorum  cultoribus  infideliutis  caecitas  exprobratOr. 
(Vera.  15.)  Simulacra  genitum  argentum  et  aurum, 
opera  manuum  hominum.  Omnes  ex  quacumque  na- 
tioue  verum  Deum  nescientes,  et  Ghristi  Evangelio 
resistentea  idolorum  cultores  sunt,  et  cum  in  cordi- 
bus  suis  fslsiutum  dogmau  fabricantur,  id  quod  fin- 
xerint'simulacrumest;  et  siquid  ratiocinando  •  mu- 
nierint,  id  argenteum  videtur  aut  aureum:  '  qui  iu 
humanae  sapientiae  argumertis  et  eioquio  coloratur, 


I  eoot  positi,  et  praeordinantur  in  id  quod  C  ut  reverentiam  sibi  pro  mendaciorum  arle  conciiiet. 


eodom  est  vaniuti. 
}  (Yers.  12.)  Et  dedit  terram  eorum  hctredi- 
mwredilatem  Israel  populo  $uo.  Fit  hoc  quoti- 
m  quod  alii  per  ineritum  suum  perdunt,  alii 
tlae  munus  acquirunt.  Quoniam  Jacob  elegit 
Kfaau,  Israel  in  po$$e$$ionem  $ibi  ( Sup.  v.  4); 
nti  dicitur,  Tene  quod  habe$t  ne  aliu$  accipiat 
efoom  (Apoc.m,  11). 

s.  15. )  c  Dommu$  nomen  tuum  in  teternum ; 
msde  tuum  in  generatione  et  generationem;  id 
rtotom  tuarum  miracula  non  cessabunt,  et 
«ratos  es  significando,  operaberis  indesinen- 
laodo.  MemoriaU  autem  Domini  in  eo  inlelli- 
noo  obliviscitur  promissionum  suarum , 


in  480  hujusmodi  ergo  figmentis,  opera  sunt  ma- 
nuum  homxnumt  quae  bumanus  error  excogiiavit,  uon 
doctrina  veriutis  inslituit. 

(Vers.  1618.)  s  0$  habent%  et  non  loquentur ; 
oculo$  habent,  et  non  videbunU  Aure$  habent,  $t  non 
audient ;  naret  habent  et  non  odorabunt.  Alanut  /w- 
bentt  et  non  operabuntur ;  pede$  habentt  et  non  ambuia- 
bunt.  Non  etamabunt  in  gutture  $uo;  nec  enim  e$t  tpi- 
ritus  in  ore  eorum.  Similes  illi$  fiant  qui  fadunt  eat  et 
omne$  qui  confidunt  in  ei$.  Proprie  qutdem  haec  de 
pnganis  dici  videntur;  sed  etiam  haereticos  com- 
prchendunt,  qui  dum  falsis  iuhxrenl,  et  impia  ho- 
miniim  commenta  secUntui ,  omnia  rationalis  viias 
officia  perdiderunt.  Nam  quid  est  babere  oculos,  et 


oino  efficit  quod  spopondit;  ct  boc  At  a  gene-  D  non  videre,  quam  in  errorum  nocte  versari?  babere 


Aogostini  textu  legtlur,  tentatio  oculorum; 
itomque  ab  eruditissimis  editoribus,  oinnes 
ajosdem  m&s.  Iiic  et  infra  constanter  l.abere, 
•  toiorum.  Idemqtie  nomen  posiea  in  ps.  cxxxv 
«Uri,  germen  inutxle,  vel  ientationem  catentem. 
rtnsse,  a$$umitt  scilicet  roendacium,  uisi  a$- 
'  referri  velis  ad  amaricante$t  de  quibus  statiui 
oo. 
pod  Augustinum,  Domine,  ut  in  YulgaU  no- 

igdonensjs  ediiio,  et  hoc  in  uno  populo. 
afdooen&is  eriitio  legit,  munierint.  Lovan. , 
OtCoIon.,  minuerint. 
Sfideberearbiiramur,  quia;  eisi  in  edilis  le- 

n*. 

aK  prHna  pars  vcrsus  16  in  Augustino  iransfer 


tur  post  ha?c  verba,  et  non  odorabunt ;  omittitur  qno- 
que,  Non  clamabunt  ingutture  $uo;  nec  enim  est$pi- 
ritu$  in  ore  eorum.  In  vulgaia  nostra  non  leguuiur 
plura  quam  hsec  :  0$  habenttet  non  loquentur;  oculo$ 
habent,  et  non  videbunt.  Auret  habentt  et  non  audientt 
neque  enim  e$t  $pirhu$  in  ore  xpsorum.  Reliqua  vero 
qu.'c  hic  Ieguntur  in  Psalterio  Ilieronymi,  quod  Ko- 
m.inum  vocant,  lcgebantur.  A  Gallicano  deinde  recisa 
sunt.  De  quibus  novissimi  S.  Ilieronymioperumedi- 
tores  observanl  quod  $equente$  veniculi  (ab  his,  naret 
habentt  ad  bxc,  neque  enim  est  $piritu$)  huc  trau$lati 
$unt  in  Romano  Ptallerio  ex  p$almo  tuperiori  cm.i. 
Quos  tamen  pr.-e  oculis  habuissc  Prospertim  nostrum 
vix  dubiure  siuit  subjectn  ab  eo,  licet  brevissima, 
ipsorum  expositio.  Observanduin  denique  uaec  ips* 
non  legi  iu  textu  Hebraico  p«alini  bujus. 


SH7  *>.  PKOSPEIU  AQUITANI  tt* 

aures,«et  divinae  inobedire  doctrinae?  liabcre  nares,  A  (ur  arterna ,  mire  tolius  mundi  clcmentorumque  con- 


et  bonum  Cliristi  odorem  non  eapere?  pedes  habere, 
et  vocantem  non  sequi  gratiam?  babere  liiiguam,  et 
non  loqui  veritatem?  babere  manus,  et  siue  opere 
esse  jusiitiae?  Quia  omne  quodnon  ett  exfidet  pee- 
catum  e$t  (Rom.  xiv,23).  Mendaces  igitur  confor- 
mabuntur  mendacio,  et  quo  magistro  fidunt,  cum 
eodcm  confundentur.  Ettamen  ex  ipsis  quotidie  com- 
mutantur  per  miracula  Dei ;  quotidie  aperiuniur  oculi 
caecorum  et  aures  surdorum,  inspirantur  uares  in- 
sensatorum,  resolvuntur  ora  mutorum,  fiunt  opera- 
riae  manus  paralyticorum ,  diriguntur  pedes  claudo- 
rum,  ex  lapidibus  excitantur  filii  Abrahae  ( Mutth. 
m,  9),  quibus  omnibus  simui  dicaiur  : 
( Vers.  i9, 20.)  Domut  hraet,  benedicite  Dominum; 


ditio  propier  linnc  misericordiani  dicitur  instiluu  , 
cui  perficieudae  omnium  rerum  ordo  scrvissei. 

(  Vers.  2,  5. )  Con/Uemini  Deo  deorum,  quowam  in 
teternum  misericordia  ejut.  Confitemini  Domino  do- 
minorum,  quoniam  in  mtetnum  mitericordia  ejus.  Deo- 
rum  noinen  cum  in  bono  positum  reperilur,  seciin- 
dum  gratiam  intelligendum  est,  non  secundum  na- 
turam,  diceme  Aponolo,  Nam  etti  $unt  qui  dicuulur 
dii,  sive  in  ecclo,  me  in  terra  :  quemadmodum  $unt  dn 
multiy  et  domini  multi ;  $ed  nobit  unut  Deut  Pater  ex 
quo  ottinta,  b  et  no$  per  ipsum  ( I  Cor.  vm,  5  et  6). 
Qui  ergo  suut  filii  Dei,  el  per  aduptinnis  sacranien- 
tum  divinae  sunt  consortes  naturae  (II  Pet.  i,  4),  ha- 
bent  htijus  nominis  donuin  :  quia  uni  Deo  serviunt , 


domu$  Aaron,  benedicite  Dominum ;  domut  Levi,  bene-  B  uni  Domino  voluniaria  tubjeciione  famulantur.  Dn 


dicite  Dominum;  quia  omnes  bos  gradus,  quos  una 
gens  babuit,  per  ipsam  fidem,  qua  illa  justificata  est, 
toius  mundus  obtinuil,  et  incunclis  jam  nationibus 
invenitur  Abraliam  credentium  pater. 

(Vers.  20,  21.)  Qui  timetit  Dominum,  benedicite 
Dominum.  Benedictut  Dominut  ex  Sion,  qui  habitat 
in  Jeru$alem.  Habilatro  Dei,  non  est  ilia  Jerusalem 
quae  cecidit,  sed  est  in  cordibus  fidelium  aique  san- 
ctorum,  ex  quibus  aedificatur  aeiernum  templum  Dei 
cum  compage  angelorum  qui  uumquam  a  Domino 
receaserunt.  Benedicit  491  er8°  Ecclesia  Domi- 
num,  ex  Sion,  id  est,  de  specula,  ex  qua  promissio- 
nes  Dei  prospicit  venturas  in  Jerusalem ,  id  est,  in 
visionem  pacis,  ubi  jam  nullum  periculum  infirmita- 
tis,  nuiia  erit  adversitas  teniatoris. 
PSALMUS  CXXXV. 

(Vers.  i. )  Confitemini  Domino  quoniam  bonu$9 
quoniam  in  taculum  mitericordia  eju$.  Psalmus  iste 
laudem  continel  Dei,  et  eodem  modo  in  omnibus 
suis  versibus  terminatur,  ut  quidquid  operum  Dei 
percurritur,  ideo  iutelligatur  effectum,  ut  bonitatis 
el  misericordiae  ejus  manifestaretur  aeternitas.  Quam- 
vis  enim  post  judicium,  quo  in  fine  saeculi  vivi  et 
mortui,  judicandi  sunt,  missis  justis  in  vitam  aeter- 
nam,  impiis  autem  in  ambustionem  aeternam  ( Matth. 
xxv,46),nonsintdeinceps  futuri,  qui  diviiiae  gratiae 
dispensatione  salvandi  sint  :  recte  tamen  inlelligi 
potest  in  aeternum  futuram  misericordiam  ejus,  quam 
suis  sanctis  fidelibusque  iargiiur;  quoniam  ea  beai 


uutem  gentium  dmmonia  ( P$ai.  xcv,  5),  quae  quoaiam 
gaudent  se  ab  errantibus  coli ,  in  aeternum  ignem 
cum  suis  cultoribus  c  damnabuntur. 

( Vers.  4. )  Qui  facit  mirabilia  magna  $olu% ,  qno- 
niam  in  mlernum  mitericordia  ejut.  Possunt  ea  roi- 
rabilia  accipi  a  Deo  solo  facta,  quae  neque  per  ange- 
los,  neque  per  homines  sunt  effecta,  sed  sola  Dei 
operante  virtute.  Quamvis  enim  ipse  operetur  oinnia 
iii  omnibus  (I  Cor.  xu,  6),  naturas  tamen  cunciarum 
creaturarum ,  482  coelum  et  ccelestia,  terrain  et 
mare,  cum  universis  quae  in  eis  sunt,  solm  instituit. 
Non  quod  sine  Fiiio  suo  Verbo  aut  Spiritu  sancto 
aliquid  fecerit  Pater,  sed  quia  Trinitas  unus  Deus  esi, 
qui  creaturas,  non  per  creamram  fecit,  ted  tola  po- 
C  tentia  Deitalis.  Quod  autero  in  secuudis  dicitor,  Qve» 
niam  in  mculum  mitericordia  ejut,  ad  reparationeoi 
humani  generis  referendum  est,  qund  Dei  miserieor- 
dia  per  sacrainentum  regenerationis  vitae  reddk 
aeternae. 

( Vers.  5. )  Qui  feeit  ccelot  in  intetlectu,  cpsonian 
in  taculum  mitericordia  ejus.  In  intellectu  facti  sunt 
cceli.  ad  erudiendam  eam  creaturam,  quae  ad  cogni- 
tionem  sui  praeordinabatur  auctoris.  Inritibitia  envn 
Deif  sicut  ait  Apostolus,  a  ereatura  mundit  per  ea  qa 
facta  tunt  intetlecta  contpiciuntur ;  tempiterna  quoque 
nirtut  ejut  et  divinitat  ( Rom.  i,  20);  et  hic  idem  pro- 
pheta  dicit,  Coili  enarrant  gleriam  Deit  et  opera  ma  - 
nuum  ejut  anuuntiat  firmamentum  ( Ptat.  xvin,  i ) : 
qnia  majestatis  invisibiiis  pulcbritudo  d  ,  et  per  eor- 


tudo,  quam  ex  Dei  misericordia  consequentur,  nulla  D  poream  creaiuram  incorporeus  Creator  agnoscitur. 
umquam  tentaiione  pulsabitur,  sed  in  aeterna  pace  ( Vers.  6. )  Qui  firmavit  terram  tuper  aquat ;  quo- 
et  gloria  incommutabilis  permanebii.  Quod  opus  niam  in  taculum  mitericordia  ejut.  Bene  quidem  in- 
ineffabilis  pielatis,  quia  in  sempiterno  Dei  proposito  lelligitur  super  aquas  terra  fundaia,  in  eo  qwd 
atque  consiiio  fuil,  ut  per  teroporalia  praeordinareu-      circumfluentibus  aquis  supereminet,  et  ita  etiam  iu 


*  Hic  aliqua  deesse  videntur  ad  plenum  sensum 
sen<enliae.  Forle  suppleri  posset,  et  non  audiret  quam 
divina?,  etc.  Sic  postea  :  Hjibere  nare$t  et  non  odorari, 
quam  bonum ,  etc.  Pedet  habere ,  el  non  ambutare , 
quam  vocantem  non  teqni  aratiam.  Habere  linguam,  et 
non  loqui,  quam  non  toqux  veritatem.  Quae  in  sequen- 
fibus  supplenda  suadet  prius  eniimeratiauift  mem- 
brum,  modo  aliquando  occurrani  mss.  qui  editorum 
defectui  medeantur. 

k  Locus  iste  Apostoli  plenius  legitur  in  Augustino: 


scilicet,  Et  no$  in  ip$o9  et  unut  Dominut  Jesus  Chrt^ 
$tu$t  per  quem  omniat  et  not  per  iptum,  Quae  autem 
ibi  amplius  leguntur  forte  ex  codicibus  Prosperi  ex- 
cidcrunl :  ut  conjicitur  ex  verbis  statim  subjunctis, 
Uni  Deo  $erviuntt  uni  Domino,  etc.  Idem  quoque  lo- 
cus  Apostoli  infra  in  fine  totus  ciiulur. 

c  Kditiones  Lugdun.  et  Lovan.,  damnabunt. 

d  Priori  sentetitiae  hujus  meinbro  aUquid  deeste 
videtur;  forte,  ex  vi$ibiiium  pulchritudine  co»jicitur9 
aul  alKjuid  hujusmodi. 


m  PSALMOHUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXXXYI.  5C0 

inflmis  uatura  inveiiitur  lmmoris,  ut  ei  solidum  sub- A     (Vers.  49.)  Scon  regem  Amorrhaornm.  Germon 

inutile,  quod  interpretalur  Seon ;  et  regem  Amorrhwo- 


tffaior  elemcnlum.  Scd  secundum  sacramentum  Ec- 
desiae,  quod  per  totum  mundum  in  regeneraiionis 
lavacro  celebralur,  sacratius  hoc  accipitur  dicium  de 
prarparatione  baptismaiis,  supra  quod  naturae  huma- 
*iae  terra  fundatur,ita  ut  ab  aquis  tota  aeierni  templi 
*>iruetura  consurgat. 

(  Vert.  7. )  Qui  fecil  luminaria  magna  solus ;  quo- 
wsuam  im  aternum  misericordia  ejus.  Ideo  et  hic  addidit 
<**/««,  quia  caelera  mirabilia  quae  dicturus  est#  aut 
p«r  bomines,  aut  per  angelos  fecit 

(  Vers.  8,  9.)  Solem  in  potettatem  diei,  lunam  ei 
mMMos  in  potestalem  nociis.  Splendor  solis  in  die  po- 
C^na  est,  el  lunae  et  stellarum  in  nocte.  Sed  haec  prae- 
t^r  uiilitttem  quam  mundo  vicibus  suis  praebent,  et 


rum$  quod  inlerprelatur  amaricanlium,  percutit  per 
Ecclesiam  suam  Dominus. 

(  Yers.  20.)  Et  Og  •  eoaeervantem  Batan;  hoc  e«t, 
confusionis  :  quid  enim  coacerval  diabolus  nisi  con- 
fusionemf 

(Vers.  21,  $&.)Etdedit  terram  eorum hceredilaiemt 
harreditatem  hrael  populo  tvo.  Dat  etiam ,  quos  dia- 
bolus  possidebat,  haereditatem  semini  Abrahae,  quod 
estChristus(Ga/.in,  16). 

(Vers.  25,  24.)  Quia  in  humilitate  nostra  memor 
fuit  nottrif  et  redemit  not  ab  inimicis  nostris.  Kedeinit 
nos  sanguine  Unigeniti  sui. 

(Vers.  25.)  Qui  dat  eseam  omni  earni.  Haec  cst 


f»t-aeter  decorem  qno  totius  mundi  augetur  ornatus  ,  B  esca  de  qua  Dominus  dicit,  Caro  mea  vera  ett  csca 


«flant  significationem  spiritalium  graliarum.  Nam 
fMTsecipuum  fidelium  cordium  lumen  est,  veniens  ab 
ipso  justitiae  sole,  sapientiae  ;  secundum  autem  lumen 
m*l  scientiae,  quae  inter  saeculi  hujus  obscura  dat  quo- 
dammodo  lunare  solatium ;  deinde  plurimorum  clia- 
rteroatiim  munera  stellarum  iguibus  meriio  compa- 
rautur  :  ut  ambnlantibus  pcr  diflicilem  viam  num- 
qaam  desit  cceleste  praesidium. 

(Vers.  10.)  Qui  percutsit  ASgyptum  cum  primo- 
genilis  eorum.  493  Nulla  pars  mundi  est  «juam  non 
pereutiatgladiusvcrilatis,  utChrigto  praecipua  quae- 
qt»e  subdantur. 

(  Vers.  11.)  Qui  eduxit  Israelde  medio  eorum.  Quo- 
tidie  sancti  ab  iniquis  et  adversis  tribulaiionibus 
eruuntur.  G 

( Vera.  12. )  In  nuviu  potenti  et  braehio  excelso. 
Qnid  potentius  eo  de  quo  dictum  est ,  Et  brachium 
Donnni  cui  revelatum  est? 

(Vert.  15.)  Qui  divisit  Rubrum  mare  in  divitionet. 
Rubri  mtris  divisinue  significaiur  baptismus  Cbrisii, 
in  quo  fiunt  divisiones  :  ut  *  una  res  aliis  sil  in 
ritauD,  tliis  in  morlem ;  in  viiam  fidelibus ,  in  mor- 
teni  persecutoribus. 

(  Vert.  14. )  Et  eduxit  Israel  de  medio  ejus.  Et 
kedueitpopu)um  suum  Dominus,innovatum  per  lava- 
crnm  regenerationis. 

(Vert.  15.)  Et  excuttit  Pharaonem,  et  virtutem  ejvs 
»  mate  Rubrum.  Peril  in  aquis  rcx  p»  ccaii,  et  bapii- 
t»Ut  reatus  excutiiur, 


(Joan.  ti,  56),  quae»dalur  omnibus  gentibus  :  quia 
nullus  renatorum  fidelium  ab  esu  ejus  excipitur. 

(  Vers.  26,  27. )  Confitemini  Domino  cosli ;  confite- 
mini  Domino  dominorumt  quoniam  in  mtetnum  mise  • 
ricordia  ejut.  Quod  hic  ait,  Dominoccelit  hoc  videiur 
superius  dixisse,  Deo  deorum;  el  quod  ibi  subdidit, 
htic  etiam  hic  connexuil,  Confitemini  Domino  dcorum : 
ut  ti  tunt  qui  dicantur  diit  et  doiuini ,  sive  in  calo, 
sive  in  terra  :  494  no^n  tamen  vnut  sit  Deus  Vater% 
exquo  omnia ,  et  nos  in  ipso;  et  unus  Dominut  Jetus 
Christus,  perquem  omnia9et  nos  peripsum  (ICor.vm, 
5,  6)  cui  conflteajnur,  quoniam  in  ccttrnum  miseri- 
cordia  ejus. 

PSALMUS  CXXXVl. 

(Vers.  1.)  Super  ftumina  Babylonis  illic  tedimutt 
et  ftevimusy  cum  recordaremur  ttit,  Sion.  Prophelia 
psalrui  non  solum  hoc  dcnuntiat  quod  secundum 
gerendaruin  rerura  ordinem  ad  Israeliticum  populum 
proprie  pertinebat,  sed  eliara  quod  in  omni  Ecclesia 
Dei,  quae  in  tolo  mundo  est,  agitur  et  impletur. 
Universi  cnira  fideles,  qui  cives  sunt  Jerusalem,  et 
in  hoc  saeculo  peregrinantur,  aple  his  vocibus  et  con- 
gruenter  utuntur,  ut  dicant  quod  psalmi  verba  pro- 
nuntiant.  Nam  qui  fide  justificati  sunt  (Rom.  v,  1), 
et  spe  salvi  facti  (Rom.  vm,  24),  ad  patriam  coelc- 
stem  angelicamque  desiderant,  recordantcs  promis- 
sionis  Dei ;  flent  et  gemunl  de  habitatione  terrena, 
quae  in  quacumque  tui  parte  Dabylonia  est,  et  flu- 
mina  ejus  sunt  omnes  illecebrae  temporales ,  sive  in 


(Vers.  16.)  Qui  traduxit  poputum  suum  in  deserto.  "  moribus,  sive  in  opinionibns,  quas  sibi  quisque  dele 
Trtdoeit  et  nos  per  bujus  mundi  ariditatem  et  steii- 
Vuttem,  ne  in  ea  pereainus. 
(Vert.  17,  18.)  Qui  percussit  reges  magnost  et  oc- 

ddtl  regea  fortes.  Perculit  atque  orcidit  eiiam  per 

nos  diabolicas  et  noxias  potestates,  quoiies  dat  vi- 

cloriam  per  Domiuum  nostruin  Je*um  Christum  ( I 

Csr.  xv,  57). 


11  Augustinus  hic,  ut  unus  atque  idem  bapihmus 
aliis  sit  tn  vtfom,  aliis  sit  in  mortem, 

*  Duae.  et  Colon.,  eduxit.  Lugdun.  et  Lovan., 
sMucii,  ut  apud  Augustiuum.  Nam  agit  de  gratia 
baptismi,  quae  quotidie  renascentibus  confertur. 

•  Auf  ttsiinus  scripsertt  in  versu  psalmi,  Et  Og 


gerit,  in  quibus  nihil  stabile,  nihil  firmum  esl,  sed 
omnia  fluida,  etin  maris  profunda  ducemia.  Qui  au- 
tem  quaesursum  suntsapiunt,  uon  quae  supcrierr-m 
( Coloss.  in,  2 ),  sedent  quidem  super  mundi  flumina 
atque  torrentes,  sed  tamen  cursuaquarum  labi>uiium 
non  truhuntur,  nec  miscenlur  confusioni,  d  quae  in 
terpretanir  Babylon;  sed  recordantes  Sion,  quae 

regem  Basan  ;  tum,  caacervantem ,  quod  interpretatur 
Og ;  et  regem  confusionist  quod  interpretatur  Basan. 
d  Editi  omnes  antiqui,  quam  interpretatur.  Lugriri- 
nensis  editio  recemior,  quce  interpretatur.  Bene  emen- 
datum  indicat  phrasis  sioiilis  sutim  stbjuncia,  /jmv 
exprimitur  tpecula. 


m  S.  PROSPERl  AQUITANI  595 

eiprimiiur  specula ,  in  quod  Deus  promisii  inten-  A  nislrae,  cum  virtutis  amor  et  consuetudo  superaverit. 


duni,  et  a  temporalibus  ad  aeterna  proficiunt. 

(Vers.  2.)  In  talicibut  in  medio  ejus  sntpendimus 
organa  nottra.  Habent  organa  sua  cives  JerusaLem, 
Scripturas  Dei,  *  praecepta  et  promissa  Dei,  el  me- 
ditalionem  quamdam  fuluri  saeculi ;  sed  cum  aguut 
in  medio  Babyloniae,  organa  sua  in  salicibus  ejus 
suspendunt.  Ligna  autem  Babylonis  fluminibus  ri- 
gaia,  et  nullum  fructum  affereniia,  similitudinem  ge- 
runt  hominum  sierilium,  qui  mundanis  pascuntur 
illeccbris,  el  nulla  sunt  virtute  fecundi;  nec  possont 
eis  ulla  divinarum  semiiia  Scripturarum  inseri,  quia 
capaces  non  sunt  praeceptorum  Dei;  ct  merito  in  eis 
differeudo  suspenditur,  quod  pro  sua  insipientia  au- 
dire  non  possuut. 


His  ergo  qui  ab  Jerusalem  charitate  discedunt,  h<>c 
conlingit,  ut  obhviscatur  eos  dexlera  eorum.  Viia 
enim  aeterna  in  se  manel ;  illi  autem  remanent  in  de- 
lectatione  morlifera,  amplectenles  nuila  pro  bonis 
falsa  pro  veris,  siuisira  pro  dexleris. 

(Vers.  6.)  Adhcereat  lingua  mea  fqucibus  meistsi 
non  meminero  tuit  ct  non  prcepotuero  Jerusalem  tn 
principio  lcetitice  mece.  Obmulescam,  inquil,  nisi  lui 
memiuero.  Quid  enim  loquitur ,  aut  quid  sonai,  qui 
cantica  Sion  in  laude  non  sonat?  Eloquium  linguae 
nostrae  est  Jerusalem  cantlcum.  Os  autero  carnalia 
loquens,  et  saecularia  canens ,  486  mutura  est  et 
obstructum  ;  quia  inde  deleciatur,  unde  confunditur. 
Verus  ergo  Jerusalem  amator  et  civis,  hac  se  lege 


(Vcrs.  3.)  Quia  illic  interrogaverunt  nott  qui  capti-  B  constringit,  ut  hujus  pcenae  subeat  damnationem,  si 


tot  duxerunt  nott  verba  canticorum.  Et  qui  adduxerunt 
notj  hymnum  cantate  nobit  de  canticit  Sion.  495  ^m" 
nes  homines  primn  transgressione  a  diabolo  caplivati 
sumus;  quoniam  quifacit  peccatum,  urvus  ett  peccati; 
(Joan.  vui,  34);  sed  ab  bac  captivitate  redemit  nos 
suo  sanguine  Jesus  Christus.  Pars  ergo  quae  capliva- 
toribus  suis  volens  servit,  et  cis  delcciatur  quae  lio- 
stibus  placent,  praebet  se  ininistram  ad  impugnandos 
redemptos,  et  per  ipsam  diabolus  quidquid  contra 
sanctos  audet,  exsequitur;  ut  meritoipse  agere  di- 
catur,  quod  per  homines  sibi  subditos  gerit.  Interro- 
gant  ergo  Gbristianos  pagani,  et  impii  eorum  quo- 
rumque  dogmatum  sectatores,  quae  nobis  religionis 
sit  ratio,  quae  ulilitas  in  fide  Christi,  quive  sit  frti- 


non  omnibus  jocunditatibus  pracposueril  coelestis  pa- 
triae  charitatem. 

( Vers.  7. )  Memento ,  Domine ,  filiorum  Edom,  im 
die  Jerutalem.  Homo  Israelita  inter  alienigenas  con- 
stiluius  precalur  Dominum  ut  mcmincrii,  quia  inler 
fiiios  Edom,  id  est  Esau,  et  inter  filios  Jaeob  ooncor- 
dia  esse  non  possit ;  el  illae  inimicitiae  roaneaut9  qoas 
jam  in  matris  utero  significabat  nondum  natorum 
lucta  geminorum  (Gen.  xxt,  23 ), e  et  post  ita  discre- 
vit  pracscientia  Creatoris,  ut  diceret ,  Jacob  dticxi, 
Etau  autem  odio  habui  (Malax.  i,  2).  Unde  omnes 
filii  proiuissionis  personam  gerunt  Jacob,  Esau  vero 
nomiue  tota  pars  infidelium  figuratur.  Petit  igitur  ut 
meniineril  Deus  quomodo  Esau  insurreierit  in  Jacob 


ctus;  et  interrogatio  eormn  non  verilatem  vull  di-  C  (Gen.  xxm,  41 );  meroinerit  etiam  diem  bborum 


scere,  sed  credentium  corda  turbare.  Unde  a  lalium 
auribus  suspendenda  sunt  organa,  nec  canticoruin 
hymnorumque  nostrorum  sacramenta  pandenda  ; 
b  ne  sanctum  detur  canibus ,  et  jaciantur  margaritae 
ante  porcos  ( Matth.  vn ,  6).  Volenlibus  igitur  de 
confessioue  fidei  nostrae  instruere  calumnias  suas, 
respondendum  est  quod  ait  psalmus : 

(Vers.  4. )  Quomodo  cantabimut  canticum  Domini 
in  terra  aliena?  Homodeditus  carni,  deditus  niundo, 
serviens  vanitatibus,  plenus  erroribus,  terra  aliena 
est ,  in  qua  seri  sacra  scmina ,  quae  sunt  divina  can- 
tici  verba,  non  possunt  :  quia  nisi  in  Sion,  id  est,  in 
Ecclesia,  non  congrue  celebratur  divina  laudatio.  Ne 
ergo  per  alienorum  contagia  quaedam  coeiestis  pairiae 


Jerusalem,  quae  superbiam  toleret  impiorum;  vel 
diem  feliciiatis  ejus,  qua  a  servitute  captivitatis  quo- 
tidie  eruilur,  d  el  ad  aeternae  patriae  bona  vera  per- 
ducatur.  Qui  dixerunt%  Exinanite,  eunanite^  utque  ad 
fundamentum  in  ea.  Pcrsecutoribus  populi  Dei  non 
sufflcit  qualiscumque  vastatio;  nisi  etiam  fidrm,  qnae 
sancti  est  aedificii  fundaiiientum,  saeva  exioanitione 
subvertani. 

(  Vers.  8. )  Filia  Babylonis  misera.  Ipsa  est  eadem 
qtiae  Babylon;  quae  in  propagtne  sua  et  mater  et  filia 
est :  mater  generando,  filia  succedendo.  Infelix  uti- 
que  et  misera,  quae  ad  perditionem  et  generatur 
et  generat. 

(Vers.  8,  9.)  Beatut  qui  retribuet  tibi  retributionem 


Irrepat  oblivio,  quodam  jurejurando  confirmauda  est  D  tuam,  quam  retribuitti  nobis.  Beatus  qui  tenebil,  et  ai- 


fides,  ct  dicendum  : 

(Vers.  5.)  Si  oblitus  tui  fuerot  Jerusalem,  cblivi- 
scatur  me  dextera  mea. Dexlera  nostra  cst  viia  aeterna, 
tiuistra  est  vita  temporalis  :  illa  plena  spe  bealitu- 
dinis,  haec  plena  periculo  perditionis.  Quidquid  fit 
proptcr  vitam  aeternam,  dextera  operaiur ;  sinislruin 
voro  est  quidquid  propter  gaudia  iransitoria  aut 
optatur  aut  agitur ;  et  in  oblivionem  venit  dextera  si- 


lidet  parvulos  tuos  ad  petram.  Omnes  primo  ortu  in 
Babylonia  genili  sumus,  el  ab  ipso  carnali  exordio 
parvulos  nos  accepit  mundana  confusio ;  nec  aliud 
nobiscum  egit  hoc  saeculum,  quam  ut  per  varias  opi* 
niones  et  diabolicas  artes  diversis  iroplicaremur  erro- 
ribus.  Sed  dc  hoc  generali  malo  innumeroa  erait  Dei 
gratia,  et  adbuc  inter  oblectamenta  Babylonis  mo- 
rantes,  jam  inter  Jerusalem  compuut  cives,  •  quos 


•  ln  Augustino,  prcecepta  Deit  voce  hac  Dei  ter  bent  omnes  edili  nostri. 

rcneiiin.  d  Fonasse  legas,  til,  non  et...  perducaturt  aut  sal- 

b  Lugd.  et  Lovan.,  nec  sanctum;  Duac.  cl  Colon.,  tem  perdticinir,  pro  perducatur. 

ne  tanctum.  Soia  Lugdun.  edilio,  quod  qui  beatus  ettt  etc 

•  rorte  legendnm,  et  quos,  non,  ei  postt  quod  ha- 


M5 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITK).  PSAL.  CXXXVIII. 


ZOi 


]ui  beatos  est,  et  beatos  facit,  eruit  de  tenebris  et  de  A  detiderium  et  ab  onni  earnali  eupidiute  purgatmn. 


potesute  tenebranim  (Coiou.  i, 13),  ut  sint  filii  lu- 
cis  et  regni,  allisi  ad  petram  Christum,  ut  moriendo 
mundo,  virerent  Deo,  dejecti  et  erecti,  destructi  et 
aedilicati ,  in  pulverem  comminuti,  et  in  petra,  petra 
iosuurante,  solidali. 

487  PSALMUS  CXXXVH. 
(Vers.  1.)  Confitebor  tibi9  Domine,  in  toto  cotde 
meo  9  quoniam  audUti  omma  verba  ori$  mei.  Psalmi 
titulus  sub  nomine  David  eum  signifieat ,  qui  est  eat 
samlne  David  secundum  carnem  ( Rom.  i ,  3 ) ,  ad 
quem  prophetiea  est  direcu  confessio ,  quae  laudia 
est  divinae ,  non  iniquitatis  bumanae.  Confessionis 
enim  nomine  solet  indicari  confessio  pcenitentis; 
sed  bic  manifestatur  gratulatio  laudatoris ,  quae  toto 


corde  profertur,  quia  nulla  illi  alia  affectio  sociatur;  B  sceptra  tua  dona  sunt. 


Si,  Multiplicabie  me,  Untummodo  diceret,  vidori 
poterat  lerrena  aliqua  conceptio;  sed  cum  addidit, 
k  m  justitia ,  nihil  est  quod  possit  plenius  et  perfe- 
ctius  postulari :  quia  summi  boni  signiflcatio  est  in 
appellatione  virtutis. 

(Vers.  4.)  ConfUeantur  titri,  Dominet  omnee  regee 
terrmt  ouoniam  audierunt  omnia  verba  oris  tui.  Ubi- 
que  Evangelium  praedicabitur  (  Matth.  xxiv,  14 ) , 
ubique  apostolica  doctrina  discetur.  In  omuem  enim 
terram  exwit  $onu$  eorum ,  et  in  fines  orbis  terrm  verba 
eormn  (Pso/.xvni,  5).  Cenfiteantur  ergo  tibi,  Doudna, 
omne$  rege$  terrm ;  et  quia  nou  babent  necessiutem 
sublimiora  cupiendi,  laudent  te  de  excellentia  quam 
dedisti ,  quia  latere  eos  jam  non  potest ,  quod  eorum 


(Vers.5.)  Et  eantent  m  vH$  Domtttt,  quoniammagna 
gloria  Domini,  In  quibus  viis,  nisi  de  quibus  dicitur, 
Vniver$m  vim  Domini ,  mitericordia  et  verilas  ( Pscd. 
xuv,  10)!  ut  dum  omnia  opera  Dei  in  bis  consum- 
roantur,  nemo  nisi  in  ipsius  gloria  glorietur. 

(Vers.  6.)  Quoniam  eocceitus  Dominut,  et  humilia 
retpicit,  et  alta  a  tonge  agnoecit.  Sub  oculis  Domini 
est  el  humilis  et  elatus.  Sed  humilem  quia  pbeei  v 
proxirous  videt;  superbom,  quia  displicet,  longia- 
fflju*  agnoacit ;  et  cum  juxu  sit  bis  qut  tribulaio 
sunt  corde  (P$al  xxxni,  19)  longe  Umen  est  a  peo- 
catoribus  salus  (P$al.  cxviii,  155). 
(Vers.  7.)  Si  ambuiavero  in  medio  tribulationie ,  ti- 

. vificabU  me.  Si  praesentia ,  inquit ,  non  amavero ,  et 

et  mater  et  filia ,  mater  in  angehs,  filia  in  homini-  C  si  ad  promissiones  tuas  tendens,  lerrenis  illecebris 


et  ideo  exaudiu  sunt  verba  oris  cjus;  cujus  oris, 
nisicordis,  unde  sumunt  ipsa  verba  principium? 
Ea  ibi  auribus  Dei  vox  menlis  auditur. 

(Vers.  1, 2.)  iit  conepectu  angelorum  ptallam  tibi. 
Adeeabo  ad  templum  sanctum  tuum ,  et  confiiebor  no- 
mini  tuo.  Super  miuricordia  tua  et  veritate  tua.  Si  m 
Tera  exaolutione  cordis  spiriuliter  Deo  psallimus, 
ctram  angelis  psallimus :  quia  non  terrena ,  sed 
ceelestU  sapimus ,  in  quo  pieuiis  offlcio  beatitudo 
«xceilit  aogelica.  Nam  carnalia  desideria  non  psal- 
limt ,  nisi  eoram  bominibus ,  quorum  se  animi  su- 
pra  terrena  non  erigunt ,  et  qui  sanctorum  gaudiis 
iBleresse  non  possnnt :  quia  nec  adorant  ad  tem- 
>  sanctom  Dei,  quod  est  Jerusalein,  una  simul 


bus ,  quibus  dicitur  :  Templum  Dei  e$ti$ ,  et  Spiritus 
9H  kabitat  in  vobi$  (\Cor.  m,  16 ).  Gonfessio  autem 
rdigiosa  veritatem  et  misericordiam  Dei  prsedicat : 
veriiatem  in  judicando,  misericordiam  in  subve- 
aiendo.  Non  enim  aliae  sunt  viae  quibus  ad  nos  ve- 
nit ,  aut  aiiae  quibus  nos  ad  se  provebiL  Quoniam 
magnifieaeti  *  tuper  no$  nomen  $anctum  tuum.  Ma- 
gnificavit  Dominos  super  omnes  nomen  sanctum 
euum ,  auper  Abraham ,  et  Isaac ,  et  Jacob ,  super 
duodeeim  tribus  Israel ,  quas  eruias  de  jugo  servi- 
antis  introduxit  in  terram  promiasionis ;  et  super 
nniversas  nationes,  de  quibus  tamquam  de  lapi- 
aibus  suseiut  quotidie  filios  Abrab»  (Matth.  iu,  9), 
Vt  in  nomine  Domini  Jesu  omne  genu  fiectatur,  cmle- 


non  inbaesero ,  vivificabis  me ,  et  cito  exaudiee : 
quia  tribulationem  mihi  afferent  temporalia ,  quem 
spes  invitat  aeterna.  Super  iram  inimkorum  meormn 
txtendUii  manum  tuamt  et  eaivum  me  feeit  dextem 
tua.  Protectio,  inquit,  brachii  tui  defendit  me  abini- 
micis  meis ,  et  ut  adversiutibus  non  vincerer,  foeit 
dextera  tua,  quaa  me  a  sinislris  omnibus  liberavit. 
(Vers.  8.)  Domine ,  retribue  mo  me.  Ego ,  inquit , 
debitor  sum ,  et  •  conditione  proprii  debiti  liber  essa 
non  possum(I  Cer.  vii,21);  tu,  Domine,  prome 
retribues ,  qui  nihil  debes ;  et  qui  mortem ,  duiu 
moreris,  occidis ,  solvena  mea,  ut  sequar  tua.  Ifc- 
mine ,  misericordia  tua  in  mternum :  opera  manuum 
tuarum  ne  despicias.  lllam ,  inquit ,  miserieordiaa 


adum9  terre$ttiumf  et  infemorum,  et  omnis  lingua  D  quaero,  qua  temporalibua  eruis,  et  ad  aeterna  per- 


cemfiteatur,  quia  Dominus  Jeeus  CnrUtue  in  gtoria  e$t 
Dei  Petru  (PkiUp.  u,  10  et  11). 

(Vers.  5.)  Jn  auocumque  die  invocavero  tet  veioeiter 
emamU  me.  Uuare  velociter?  Quia  ipse  dixisti,  Adkuc 
toquente  tef  dicam,  Ecce  adtum  (I$ai.  lviii,  9).Qnare 
Telociter?  Quia  non  in  diveraa  tendo,  nee  superflua 
concupisco ;  sed  quod  docuisti  peti ,  hoc  mihi  con- 
cuptsco  praesuri.  Muttiplicabls  me  in  anima  mea ,  in 
wirtnte  multa.  488  Expressum  votum  secundum 

•  Forie,  $uper  omne$%  ut  resumitur  in  eiplicaiio- 
ne,  aut  super  omnf,  ut  in  Augostino  et  VulgaU  no- 
stra  :  licet  editi  nostri  omnes  habeaut,  super  nos. 

^  Apud  Augustinum  hic,  in  virtule,  utetiam  su- 

Pateol.  LI. 


ducis,  Domine.  Opma  manuum  tuarum  ne  deepictae : 
Quia  sive  in  eo  quod  homines  sumus ,  aive  in  eo 
quod  ex  nosira  impietate  muuti  et  jusiificati  suaus, 
tuarum  manuum  sunt  opera ,  quibus  nos  et  eoudia 
et  renovas. 

488  PSALU US  CXXXVIil. 
(Vere.  l,ft.)  Deminet  probasti  me,  et  coenovkti 
me.  Tu  cognovisti  sessionem  meam ,  et  resurreetionem 
meam.  In  propbetia  psalmi  verba  sunt  ipsius  Domini 

pra  in  textu  versus, 

«  Forte,  conmctione ;  ediii  tamen  omnes ,  eomM* 
tione. 


13 


298  8.  PROSPERl  AQOITANI 

Jcen  Ghristi,  qui,  quarovis  eecundum  deiutem  con-  A     (Vert.  8.)  Si  ascendero  in  emtum,  tu  iUic 


scendero  ad  infernum  ,  ades.  Si  ad  cmlofl 
elatue,  te  inveuio  resistentem;  si  ea  qoro 
sunt  eligam ,  te  eiperiar  persequeniem  :  < 
maluro  mihi  est  praesumplione  erigi ,  iu  i 
desperatione  demergi. 

(Yers.  9.)  Si  sumpsero  pennas  meas  ht  dn 
kabUavero  in  poelremis  tnaris.  Jam  bono  oo 
tur  qui  pennas  suas,  geminss  sciiieet  pm 
ritatis,  quibus  in  direetum  Tolet,  medila 
mere,  et  in  ultimis  maris,  id  est,  in  fine  i 
jus  habitare :  ut  tota  intentio  aniroi  et  t 
viias  eonclusione  sollicita,  non  jam  Tania  < 
cnpiditatibus,  sed  ad  promissiones  Ddd 
eulo  Taleat  evolare.  Verum  ,hoc  ipsum  q 


formis  et  «qualis  sit  Patri  (Joan.  x,  50),  tamen  se- 
cundum  quod  Verbum  caro  factum  est  (Jma.  i,  U), 
et  babitum  formse  aerrilis  accepit,  dicet  Patri,  Do- 
mine ;  qui  ei  et  Pater  et  Dominus  est :  Pater  formss 
Dei ,  Dominus  form»  servi.  Probasti  9  et  eognomti 
me ;  non  quia  non  noverat ,  sed  quia  notum  aiiis  fe- 
cerat.  Sedere  autem  est  humiliari ;  surgere ,  exal- 
tari :  unde  aedit  Doroinus  in  paasione  t  resurrexit  in 
resurrectione.  Quod,  inquit,  tu  voluisti,  Domine, 
approbaati ;  et  ideo  factum  est ,  quia  aic  tibi  pla~ 
cuit.  Qui  autem  vocem  capitis  ex  persona  corporis 
mavult  accipere,  confesaioncm  inteiligat  pcaoiten- 
tium ,  qui  sedent  per  huroilitatem  poBnitudinis ,  et 
surgunt  per  justiHeationem  remiisionis. 

(Vers.  3, 4.)  InleUexitti  cogitationes  meas  de  longs;  B  suis  viribus ,  nisi  adjuvet  ille  qui  jubet ' 
semitam  meam  et  Umitem  meum  investigasU.  Et  omnes  quod  sequitur,  et  dicit : 
vias  meo*  prmvidisti.  Agnoscamus  hic  vocem  illiua 
Illii  minoris  qui  ,  dissipaU  substantia  patris ,  in  loo- 
ginqua  disceaserat,  et  personam  gerena  gentium  quss 
defluxeraot  in  idolorum  culturam ,  undero  resipi- 
seens  ait ,  Surgam ,  et  ibo  ad  patrem  meum  (Emc.  xt9 
18) ;  et  cui  revertenti  occurrit  pater  quia  intellexe- 
rat  cogiutiones  ejus  de  ionginquo.  SemUam  igitur, 
inquit ,  tiwmn,  qua  disceaai ,  et  timitem  meum9  quo 
usque  perveni ,  mwestigasti :  quia  deaertorem  tua 
pnesentia  ubique  concludebu :  ideo  aineua  me  la- 
borare  vias  meas,  ut  si  perpetoo  miser  ease  nollem, 
redirem  ad  vias  luas.  Quoniam  non  est  dolus  in  /tn- 
gua  mea.  Confiteor,  inquit ,  quod  mihi  discedenti  a 


(Vers.  10.)  Etenim  illuc  manus  tua 
adducet  me  dextera  tua.  Considerans  autem  I 
Utem  vi»,  et  de  laborts  exitu  timeos,  add 

(Vers.  11, 12.)  Et  rftxs,  Fortasse  tenear 
cabunt  me :  boc  est,  forsiun  superabor  u& 
magis  magisque  lenebrabor,  si  persevenn 
non  apprehendero.  Et  nox  illuminatiomdoi 
Quonuvn  tensbrm  non  obtcurabuntur  ate9  at 
aus  iUuminabitur  :  sicut  tenebra  eju$t  to 
ejus.  Tempus,  inquit,  laboris  mei  tempnas 
quam  umen  gratiae  tuae  splendor  illuminai 
enim  tuum  lucerna  faclum  est  gresaibna  m 
gxviii,  105),  ut  quae  mibi  erant  tenebrm  t 
te  conteri  miaeriis  utile  fuit :  nam  si  bene  mihi  es-  G  esse  deliciae  :  quia  tenebrae  qua  a  semetips 


set  sine  te,  nollem  forsiUn  redire  ad  te. 

(Vers.  5.)  Ecce,  Domine,  tu  cognovisti  omnia ,  no- 
•tssima  et  antiqua.  Antiquum  peccatum ,  quo  in  pri- 
mis  pareotibus  ruimus,  novissimam  poBnam,  qoam 
omnes  per  multoa  labores,  communi  *  mortaliutis 
conditione,  dependimus.  Tu  /inxisti  me,  et  posuisti 
super  me  manum  tuam.  Omnes  in  uteris  matrum  Deo 
plasmante  finguntur,  aub  ea  lege  quam  superbis 
merito  humanumgenus  sustinet :  superposUa  divinae 
potentis  manu,  quas  ut  linmiles  erigat,  elatos  premit. 

(Vers.  6.)  Huifcata  est  scientia  tuaesme;  inuatuit, 
non  potero  ad  eam.  gOO  M**,  inquit,  auperbia  et 
diacesaiene  factum  est  ut  obscuraretur  cor  meum, 
nee  poaaent  mibi  tua  patere  judicia.  Dum  enim  i 


rantur,  a  te  lumen  accipiunt.  Qui  ideo  ageo 
tenebrarum  flagellas,  ne  temporalium  m 
oblectatione  caecali ,  bona  non  deaiderenm 
Nocte  autem  nobis  lucere  soles ,  et  tamqu 
facis,  cum  per  austera  remedia  ad  vium  n 
ut  dulcia  sint  flagella  patris,  ne  sit  amarm ] 
tia  patris.  Quia  ergo  et  adversa  vitaa  iatim 
cunda  501  non  carent  tenutione,  qua  ant  < 
aut  premimur ;  utrumque  fit  nox,  si  desit  ill 
nec  superbire  nos  sinat,  nec  desperaro  pen 
(Vera.  15.)  Quoniam  tu  fossedisti  resm  m 
mine.  Tu,  inquit,  Domine*  m>n  solum  cor  m 
et  renea  meos  possides;  et  te  habiunto* 
mea,  factum  est  nt  me  aiiuuid  lucis  delecui 
potesutis  liberUte  deleetor,  factus  aum  egentior  at-  D  cte.  Suscepisti  me  e%  utero  matris  mem.  Q«J 


que  tenerior.  Ex  me  mihi  tou  difflcultaa  convaluit ; 
ex  me  extra  lumen  sdentis  tosa  fiactus  aum ,  ad  quod 
niai  ex  te  redire  non  potero. 

( Vers.  7.)  Quo  ibo  a  Spiriiu  tao,  autquoa  faeie  tua 
fugiam  f  Discedenti  a  Spiritu  Dei  nullus  invenitur 
locus ,  qui  ejus  praaentia  et  poteaute  sit  vacuus. 
Nerao  iram  ejua  fugit,  nisi  qui  ad  iratum  confugit 
(Sent.  235). 

•  Editiones  Lugdun.  et  Lovan.,  immortalitatis.  Me- 
liua  Duac.  et  Golon.,  mortalitati$.  Augustino  dicente 
hic,  Quando  in  istam  mortalitatem  laboriosam  pericu- 
htamque  pervenimus. 

*  Augustinus  scripserat ,  tententia  judkit.  Unde 


apoatolum  segregavitabutero  matris  suaa  (A 
ipse  et  nos  segregavlt  ab  otero  matria  •  non 
Babylonix,  unde  in  novam  vitam  regener 
ape,  novis  deliciis,  nova  luce  gaudemne.  i 
nec  felicius  weculi  hujus  nos  beatoa  faeit,u< 
aius  miseros,  si  vera  bona  et  mansura  dilig 
(Vers.  U.)  Confitebor  tibit  guoniam  terrik 
rificatus  es;  mirabUia  opera  ino,  et  anima  uu 

conjicimus  erratum  forle  irrepsisse  In  eedU 
sperianosubi  legitur,  sententia  patris. 

«  Editi  omues,  matri$  $uw.  Errore  manUeai 
sola  Augustini  lectione  suffragante 
dubitamus. 


807  PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CXXXIX.  m 

atat  vmida.  Terrorem,  inqoit,  mihi  inculionl  miracnla  A  tor  in  ea  majestate  in  qua  judicatnrur  est  vivo*  et 


gratim  tnm;  et  onde  ett  ratio  gaodii,  inde  eat  caosa 
fbrmidinis.  Cogaoecit  enim  animt  mea  qoania  ope- 
rarts  nt  salvea,  et  qom  mihi  aint  pericnla  cavenda 
ne  pereero. 

( Vers.  15.)  Non  ett  abtconditum  ot  meum  a  tef  quod 
fecitti  in  abseondito.  Eal  quaedam  in  sanctis  homini- 
bus  Dei  iuauperabilia  fortiuido,  et  invicta  patientia, 
qoam  in  eia  oeeuite  finxit  Deos,  ei  abscondiiam  fecit, 
hnbentem  otaeam  ttrmitatem,  qux  nee  corrurapa- 
tur  secundia,  nec  frangatur  adversis.  De  qoa  virtute 
in  alio  paaimo  dicitor,  Verumtamen  Deo  tubjieitur 
tmbma  aue,  quomam  ab  ipto  ett  patientia  nuu  (Ptal. 
lxi,  6).  Et  tubtiantia  maa  m  inferioribut  terrm.  In  bte, 
inquit,  aobatantit  fragilia  et  infirmi  corporia,  qood 


mortnos.  Unde  aequitur  et  dicit,  qo:d  interra  per 
totum  boc  tempoa  in  Eeclesia  agatur  :  de  bonoraro 
et  malorum  permixtione,  et  omnibus  affiictionibos 
vitas  lemporalia  obnoiium  formasii  oecultum,  dum 
eis  differtur  adventus. 

(Yers.  19,  20.)  Si  oedderit,  Domine,  peccatorm, 
viri  tanguinumf  declinate  a  me.  Quod  dicitis  in  cogita- 
tionet  aeeipieat  tn  vanitete  eivitaiet  tuat.  Occidunlor 
euperbi,  curo  deaerunlur  gratia  Dei :  quibus  in  co- 
gitatione  homiliom  *et  unilate  cubtodieutium  Domi- 
nus  dicit  occulte,  Vhi  $anguinumf  declinate  ame; 
qood  palam  in  jodicii  aui  manifeatatione  dicturus  est, 
Ifumquam  novi  vot ;  diseedita  a  me^qui  operamini  mi- 
quitatem  (  Matih.  vn,  23  ).   Viri   autem  sangumnm 


eat  in  infimia  terne,  fortitodioem  qtuerit,  qt»  inter  B  qui  aunl,  nisi  qui  oderunt  fratres?  Sicut  Joaimes 


scvas  tribulatiooes ,   etiam  earni  peraeverantiam 
dareL 

(Vers.  16.)  Imperfectum  meum  viderunt  oeuli  tui% 
et  in  Ubro  tua  ammet  teribentur.  in  his  verbis  persona 
eat  ipeiua  capitis,  quod  ohuc  in  se,  nune  in  corpore 
aoo  loqoilur :  quia  duo  aunt  in  carne  ona  (Epket.  v, 
31).  De  illis  ergo,  in  qoibus  erat  patieniia  roboran- 
da  conalantia,  ut  ipai  pro  Domjno  pati  poaaent,  qoi 
in  ejua  naaaione  litubaverant,dicit  \p**tJmperfectum 
meum  viderunt  ocuU.  Et  quia  qui  osque  ad  despera- 
tiooem  expaverant,  osque  ad  victorim  coronaa,  te 
aspidenie,  coronaii  aunt,  addidit,  Et  in  libro  tua 
omnet  teribentur.  Igiiur  omnibos  timidis,  et  de  pro- 
pria  infirmitate  trepkUntibus  sperandum  esl  super- 


dick,  Qui  odit  fratrem  tuumf  komieida  ett  (I  Joan. 
m,  15).  Isti  ergo  ab  wiitate  Ecelesise  per  superbiam 
recedenies,  qui  qoasi  offensi  permixiione  palearom, 
ante  diacretioois  ventilabrum  triticom  deseront, 
medpient  in  vanitate  civitatet  tuat ;  id  est,  in  repro- 
bam  societatem  et  in  vana  ae  concilia  eongregaiwnt, 
qnia  qui  charitate  «atholica  noo  »  oiitor,  havatica 
vanitate  dispergitur. 

(Vers.  21 ,  22.)  Nonne  qui  oderunt  lef  Domine,  oa% 
habui%  et  euper  inimieot  tuat  tabeteebamf  503  Per- 
feeto  adio  aderam  illosf  inimiei  faeti  tunt  mihi.  Per- 
fecta  in  Dominom  dilectio  est,  non  amare  quod  non 
amat,  et  ipsos  inimicos  Dei  sic  odio  habere,  ut  prar 
vitas  eorum  odiosa  sil  potius  qoam  naiura.  Qoia 


m»  virtntis  auxilium  :  ot  inde  non  excidat  charilaa,  C  aliud  est  in  illis  qood  ipsi  faciunt,  aliud  quod  Crea- 


unde  prcstalur  facnltas.  Per  diem  errabunt%  ct  nemo 
in  ets.  BOS  S*TC»  ut  i°  quibosdani  codicibus  fave* 
nitor,  Dia  formabuntur%  et  nema  m  eit.  Imperfeeli, 
inquit,  mei,  qui  omnes  erunt  in  vila  seterna,  per 
diem  errabuntf  boc  est  in  me  turbabontur;  et  nemo 
erit m  et%  qoem  non  limoria  tenebrm ad  desperaUo- 
nean  naqne  perdocam.  Si  autem  legamus,  Du  forma- 
buntur%  intelligendum  quod  hi  quorom  nemo  contor- 
bnbitor,  die  fermabunmr,  boc  ett,  Uiominatione 
illins  viaiooia  qoa  beatom  Petrum  niaais  trepidum 
ad  remedium  aatienii»  suo  reformavit  asneclu. 

(Vers.  17, 18.)  Mihi  autem  vaide  honorifieati  etmt 
amici  tui ,  Deut%  valde  eonfortai  tunt  principatue  ea- 
rum.  Dimmerabo  eot,  et  tuper  arenam  muitiplieabun- 
isir.  Ipsi,  inquit,  qui  in  dle  erraverunt,  et  quorum  ^ 
millns  foit  qui  contorbaretur,  amici  mei  ei  velde 
boiienlbiles  ficti  aont9  et  totiua  Eccleslas  naboerunt 
priDeipato».  Ct  qaamvis  a  me  sint  dinumenU,  su- 
mmr  arenaantameo  molUplicabuntor,quia  in  infinitum 
«t  naoliitiide  eorum  creaeit  et  gloria.  Exsurresi,  et 
mdhuc  tum  tecum.  Hoc  tempos  significai,  qoo  adbuc 
lo  oceulto  est  ad  dexteram  Patris,  aniequam  revele- 

m  Forte  legenduro9  et  unitatem  cutiodientium.  Etai 
editi  orones  unitate  habeani :  nam  S.  Augustinus  uic 
loci  in  Donatistas  sententiam  direxerat,  qui  infiati 
jutliti*  uomine,  pertuadebant  populit  ut ,  ditrupto 
unitalu  vinculo,  eoe  lamquam  jtulioret  cmci  et  impa 

wiH  tequerentur inter  qnot  triticum  Chruti.  ter- 

vato  unUatii  vinculo,  gemebat. 


tor  instituit.  Boc  eat  enim  perfecte,  id  esi  scienfer 
odiase,  ut  nec  propter  vitia  homines  oderis,  nee  vi- 
tia  propter  homines  diligas  (Sent.  65). 

(Vers.  23,  24. )  Proba  met  Domini,  et  tcito  em 
meum ;  interroga  met  et  eognotee  temitat  rneat,  Et  vide 
H  via  ihUfuiteHt  in  me  ettf  et  dedue  me  in  via  mterm. 
Scrutare,  inquit,  temitat  meatf  id  eat,  eonsilia  et  eo- 
gitaUones  meas  probana  et  examinana,  quo  affecto 
diligam  bonos,et  quoanimo  tolerem  maloa.  Et  deduc 
me  ia  via  aterna. «  Niai  ille  qui  dixit,  Ego  tum  trfe, 
veritat,  at  vita  (Joan.  xiv,  fi);  et  qni  est  mediator  Dai 
ethominum  homo  Chrittut  Jetut(i  Tim. n, 5);  per 
quem  habemut  aeeettum  ad  Patretn,  et  qui  ett  exora- 
tio  pro  peccatit  nostrit  (I  Joan.  n,  1 , 2). 

PSALMUS  CXXXiX. 

(Vers.  1.)  lu  finem  Ptatmut  ipti  David.  Finis  non 
alius  inteHigendus  est  qoam  qui  eat  ab  Aposioio  de- 
daratos,  dieenie  :  Finit  eitfm  tegit  Christut,  ad  jueti- 
tiam  omni  credenti  (Rom.  x,  4).  Titulo  ergo  soo  in* 
dicat  paalmus  onde  locuturas  sit;  nam  et  dicendo, 
Ipti  Davidf  eom  sigoificat,  qoi  est  tecondom  caraem 

^  Editores  Doac.  et  Colon.  margini  apposueranl9 
neii  unitur. 

*  Hic  aiiqua  ad  sensos  jperfectionem  deesse  viden* 
tor.  Forte  qox  in  Augostino  ipso  habentur,  aut  ali- 
quid  eerufu,  Quid  aliud  dicit,  quamf  Dedue  me  fn 
Chrittof  Quit  eti  enim  via  mternaf  nhi  qni  ett  vita 
mtarua?  J&umwt  anm  ett  qni  dixitt  Sqo  9um  via%  ote . 


S*9  S.  PROSPERI  AQUITANI  400 

ex  semine  David  (Rom.  i,  5).  Ergo  non  secondom  A  suam  deiegi  simulalionem.  Aguot  ergo  omnia  irta 


divinitatem,  qua  Creator  est  non  solum  David,  ve- 
rum  etiam  visibilium  atque  invisibilium  naturarum; 
sed  secundum  carnem  filius  David  esse  dignatos  est, 
ut  lotora  corpus  ejus,  id  est,  Ecclesia,  capitis  sui 
uiatur  auxilio,  et  omne  membrum  ejus  voce  ipsius 
dicat : 

(Vers.  2,)  Eripe  me,  Domme,  ab  homine  malo;  a 
mro  iniquo  likera  me.  Non  ab  uno  maligno,  sed  ab 
uno  genere  malignorum;  necavasis  tantum,  sed  ab 
ipso  principe,  id  esi,  ab  ipso  diabolo  se  erai  cupit, 
qui  vull  ab  injustitia  liberari.  Dicit  enim  Aposto- 
lus,  JSon  e$t  nobis  coiluctatio  advertut  camem  ei  tan- 
guinem,  ted  advertut  principet  et  potettatee,  et  re- 
ctorct  mundi  tenebrarum  harum  (Ephet.  vi,  12).  id 


fallaciae,  ut  subruant  gressos  bonomm,  et  iniiuto- 
res  sui  faciant,  quos  ad  condemnationem  snam  do- 
lent  esse  meliores.  Doli  autem  iniquomm  ideo  reetet 
dicuntur,  quia  insidiantes  rectorum  gressUras,  adji- 
ciunt  malitiam  super  malitiam,  et  peccatis  ptccata 
contexunt. 

(Vers.  6,  7. )  Juxta  temitat  tcondalum  potuerunt 
mihi.  Dixi  Domino,  Deut  tneut  et  tu.  Semitss  JQStormn 
roandaia  sunt  Dei :  in  quibus  scandab  eonstitoere 
mali  nequeunt,  sed  juxta  insidias  tendont,  et  veris 
verisimilia  adjungunt,  ne  a  lege  justitim  discordare 
videanlur.  Non  ergo  discedatur  a  semitis,  el  tendi- 
culss  non  nocebunt.  Ambnlans  autem  per  viam  man- 
datornm  Dei  dicat  Domino,  fieue  meue  et  f»9qoss 


est,  rectores  peccatorum,  quibus  prasidet  et  domi-  B  voi  proprie  justorum  est,  cum  Deus  etiam  malorum 


natur  totios  maligniiatis  incentor.  Qoi  autem  est 
bomo  malos,  idem  est  et  vir  iniquos.  Nullus  enim 
injustus  malitia  caret,  et  in  dissimilibus  peccatis 
ouius  nomen  est  peceatoris;  qoi  etiam  si  sic  peccet, 
ot  ab  aliorum  se  Isssione  eontineat,  quolibet  tamen 
modo  sibi  nocens,  innocens  non  est. 

504(Vers.3.)  Qui  cogitaverunt  injuttitias  mcorde, 
tota  die  comtituerunt  beila.  Minus  noxia  est  iniqoitas 
apenaquam  tecta;et  ille  est  insidiosior  ioimicus, 
qui  in  labiis  portat  bona,  et  in  penetralibos  animi 
occolit  mala.  In  talibos  aotem  secretis  non  nisi  bella 
consiituuntur,  boc  est,  ea  ordinantor  quae  bonis  sint 
adversa  et  repugnanlia;  quia  contra  omnia  vitia 
continoa  sont  bella  virtotibus. 


sit  Beus.  Sed  hac  confessione  non  adjovantur.qoanv» 
din  Domino,  condiiione  polius  qoam  voluntate  sob- 
dontur. 

(Vers.  7,  8.)  Percipe  auribue  voeem  deprecationit 
memf  Domine,  Domine%  virtut  talutie  mem.  505  ^om 
Tideatur  reete  •  potoisse  dlcere,  Percipe  aoribos  de- 
precationem  meam,  id  est,  non  sonum,  qoi  est  etiam 
animaliom,  sed  vocem,  qum  est  b  sperantioro  atqoe 
viventiom  :  nam  infernorom  sonl  sunt,  voees  aotem 
nisi  rerom  viventiom  non  sont ;  magnos  tamen  af- 
fectus  precaniis  ostenditor,  com  et  Domini  appeJla* 
tionem  repetit,  et  salotis  sua  non  in  se  esse  caosam, 
sed  in  Domini  virtute  profitetor.  Obumbratti  super 
caput  meum  in  die  betti.  Praesens  vita,  qoss  tota  tea- 


(Vers.  I.)  Aeuerunt  Unguam  tuam  ticut  terpentet;  G  utio,  dies  est  belli  (Job.  vn,  1);  qoia  vel  foras,  vel 
venenum  atpidum  tub  labiit  eorum.  Non  est  dubium 
quales  sint  qui  serpentibus  comparantur,  qui  siue 
strepitu  ac  sono  ieniter  serpuni,  sed  nocenter  ir- 
repuiit. 

(Vers.  5.)  Coneerva  me,  Domine,  de  manu  pecca- 
torit,  et  ab  hominibut  injuttit  erue  me.  Qui  cogitave- 
runl  tupptantare  grettut  meoe.  Omnes  quidem  mali- 
gni,  siveoccolti,  sive  manifesti,  sollicite  sunt  caven- 
di,  ne  qoid  excitent  periculi,  ne  quid  iuferant 
damni ;  sed  in  nollo  magis  eorum  metoenda  versutia, 
quam  ne  nos  socios  suos  faciant,  et  gressos  nostros 
a  via  recta  in  sua  ilinera  moresqoe  traducant.  Ipsa 
est  sevissima  sopplanutio,  quando  fideles  et  reli- 
giosi,  relicto  proposito  bono,  in  imiutionem  trans- 
eont  impiorom. 

(Vers.  6.)  Abtconderunt  evperbi  mutcipulam  mihi ; 
et  rettet  extenderunt  in  lagueum  pedibut  meit.  Totom 
corpus  diaboli  breviter  explicavit,  dicens,  euperbi. 
Indeest  enim  qood  justos  se  videri  veiunt  com  sint 
iniqui,  et  nihil  magis  refugiunt  quam  peccatorom 
confessionero;  cumqoe  sint  falsi  jusii,  veris  jusiis 
invidenl»  qoia  molesle  ferunt  illorum   sinceriute 

•  Editi  omnes  votiut  te  dicere;  sed  facilis  error 

Gluit  irrepere,  ubi  potuitte  legi  debuisset,  nolla  ad- 
uione,  et  leviori  litterariim  permuutione.  Quod 
senserant  jam  Duac.  et  Colon.  ediiores,  et  in  ora 
libri  observaram. 

*  Fortassis  roeliiis  legeretor  ephantium%  com  ex- 
penet  AugusUnus,  vacem  deprecationie  mece,  vitem 


intus  nnmqoam  deest  adversius,  cui  debeat  repo- 
gnari.  Laborans  igitor  in  hoc  bello,  recte  sibi  obom- 
brationem  petit  graiiae  Bei,  ne  ssstu  laborom  fatjga- 
tosarescat. 

f^en.  9.)  Ne  tradat  me  a  detiderio  meo  peccatori. 
Ideo  ait  obombratum  se  in  die  belli,  ut  non  urereter 
sesio  desiderii :  quo  qui  vincitur,  traditur  peccatori, 
et  adversse  subjicitur  poiesuti.  Pertinacia  enim  mala 
volunutis  ducit  in  laqoeum,  a  qoo  eximitor  eojos 
concopiscentia  soperna  obumbratkme  sedator.  Cogi- 
taverunt  advertue  me;ne  dereiinquae  me%  ne  ferteexaU 
tentur.  Gogiutio  adversantiom  fraudulenu  est :  sed 
ut  mihi,  inqoit,  non  noceat,  ne  derelinquat  tne,  ne 
*t  de  mea  abjectione  Istenior. 

(Vers.  10.)  Caput  drcuitut  illorum,  tabor  latiorum 
iptorum  teget  eot.  Me,  inqoit,  umbra  alaram  toarom 
tegat  in  die  belii.  Ilii  autem  mendacio  soo  se  tegere 
laborabont,  et  boc  erit  caput  circoitionis  ipsoram. 
Non  enim  omquam  quieseent  in  sois  commentis  ve- 
riutis  inimici :  qoi  volentes  sois  se  operire  menda- 
ciis,  ad  boc  laborant  ot  non  finiendis  laboribos  im- 

deprecationit  mect,  non  quod  tonat  in  verbie  meUt  ted 
unde  vhunt  verba  mea.  Vox  proprie  animaterum  ee*\ 
vhorum  ett.  Quam  multi  autem  depreeemtur  Deum,  et 
non  tentiunt  Deumt  nec  bene  cegitant  de  Deo9  eomm 
deprecatiemt  habere  pettunt,  vocem  non  pot$unt9  qma 
vita  ibi  non  ett. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  PSAL.  CIL. 


40f 


r :  quia  velare  se  noo  poteruni,  nisi  *  men-  A  tpectutuofeUvatiomanuummearumtacrificiumvetper' 


bborent  labiornm. 

.  41 .)  Cadent  tuper  eot  carbonet  ignlt ;  in  terra 
$$t.  Sleui  prsedicatio  crucis  Chrlsti  aliit  ertt 
9  in  vUam,  aliis  odor  mortit  in  mortem  (I  Cor. 
lie  et  isti  carbones  ejus  sunt  operationis,  quse 
rare  valeat  fideles,  et  punire  peccatores.  Fit 
mc  roalorum  poena  in  lerra^  id  est,  in  boc 
et  in  bac  vita,  cadente  super  eos  igne  sup- 
mporalis ,  antequam  veniat  ignis  aeternus.  /n 
non  tubtittent.  Victi,  inquil,  tribulalionibus 
et  906  non  tubtittent,  quia  debitis  plagis 
endabuntur,  sed  pejores  fient. 
.  li.)  Vir  linguotut  non  dirigetur  tuper  ttr- 
iHjgiosus   non    capit  scientiam  veritatis 


tmum.  Hoc  de  ipso  capite  intelligendum  omnis  507 
Christianos  agnoscit.  Deelinante  enim  die  in  vespe- 
ramy  Dominusin  craceemisit  spiritum  (IfafM.xxvii, 
50),  rursum  inserendum  corpori  :  ut  spes  omniuiu 
fidelium  hoe  In  se  non  dubitaret  implendum,  quod 
in  capite  pnecessisset.  Snpra  omnia  ergo  holocau- 
toranta  boe  sacrificium  fuit,  quod  imitantur  corda 
sanctorum,  eum  de  bona  fiagrantia  orationnm,  tam- 
quam  de  ara,  ad  Deum  odor  tendit  incensi  (Apoc.  v, 
8,  ef  viii,  5).  Gujus  oblatio  non  flt  sine  illa  confes- 
sione,  quam  Christns  ex  persona  sui  corporis  suam 
fecit,  dicens,  Verba  del\etorum  meorum  (Ptal.  xxt, 
2) :  ut  agnosceremus  semper  nobis  necessariam  con- 
fessionem  peccatorum,  quae  inesse  nobis,  ipsius  qui 


semper  loqui,  non  potest  erudiri.  Prava  B  nos  suscepil  voce  cognoscimus. 


tdia  ipsius  non  dirigentur,  quia  loquacitas 
i  mavult  docere  quam  discere.  Ftrnm  inju- 
lis  venabuntur  in  interitum.  Venient  niala,  et 
ftisteot  iujusti ;  cum  aliqua  clade  opprimun- 
sreonl.  Non  enim  quae  inciderint  mala,  pro 
patiuutur,  et  ideo  non  subsistenl,  quia  in 
;  sois  nuiia  possunt  bonac  spei  fiducia  susli- 

•  15.)  Cognovi  quia  faeiet  Dominut  judicium 
1 4t  in  cautam  pauperum  otlendit  iniquit.  Pau- 
Ml  bumiles,  et  sancto  semper  desiderio  su- 
SSf  qui  esuriunl  el  titiunt  juttitiam  (Matth.  v, 
qoa  saturabuntur  quorum  causam  Deus  non 
,  et  in  quorum  gioria  videbunt  impii  quid 
iil  (Sap.  v,  3,  etc). 

L  14.)  Verumtamen  jutli  confitebuntur  nomini 
itobunt  recti  cum  vultu  tuo.  Glorificabuntur, 
]osti,et  aeterna  bealitudine  ditabuntur;  sed 
nihii  operum  tuorum  suis  meriiis  vindica- 
ienfitebuniur  tibi  opera  misericordiae  tuae,  et 
ttnum  suum  tuae  gratise  deputabunt;  etin 
abitabunt  cum  mltu  tuo,  hoc  est,  seterna  vul- 
vbione  potienlur.  Deati  enim  mundo  cordet 
i  ipti  Deum  videbunt  (Matth.  v,  8). 

PSALMUS  CXL. 

.  1.)  Domine,  clamavi  ad  te,  exaudi  me;  in- 
d  deprecationit  mew,  dum  clamavero  ad  te. 
«rporis  Christi  non  separatur  a  capite,  quod 


(Yers.  3.)  Ponet  Domine9  cuttodiam  ori  meot  et 
ottium  drcumttantim  labht  meit.  Numquid  hoc  prae- 
sidio  et  hac  munitione  indiget  capnl?  Sed  agit  cau- 
sam  corporis  sui,  et  quae  membri  sunt,  profutnra 
sibi  postulat.  Quoniam  qui  dicit,  Cum  uni  eorum  fe* 
cittit,  mihi  fecittit  (Matth.  xxv,  40),  et  persequenti 
Ecclesiam  ait,  Quid  me  pertequerit  (Act.  ix,  4)?  ipse 
est  qni  ex  persona  suorum  poscii,  et  dicil,  Pone, 
Domine,  cuttodiam  ori  meo9  et  ottium  circnmttantim 
labiit  meit. 

(Vers.  4.)  Non  declinet  cor  meum  in  verba  malitiw, 
adexcutandat  excutationet  in  peccatit;  cum  hominibut 
operantibut  iniquitatem.  Custodiam  ergo  sibi  apponl 
os  fidelium  pelit,  et  ut  ostio  continentise  muniatur  : 
C  quod  nec  elausum  sit  ad  confitenda,  nec  apertum  ad 
excusanda  peccata.  Sunt  enim  qui  sceiera  sua  uolunt 
sibimet  impuiari,  et  pondera  malae  consuetudinis  ad 
necessitatem  reterquent  natuise,  ut  accusatione  eon- 
ditionis  defendant  crimina  voluntatis  :  cum  quibus 
homo  corporis  Christi  non  vult  habere  consertium, 
dicens :  Et  non  communicabo  cum  electit  eorum  :  hoe 
est,  non  sociabor  cum  eleciis  eorum  quos  in  his 
excusaiionibus  prarcipuos  habenl,  quadam  scientia 
tumidos,  et  causam  facinorum  quasi  doctius  defen- 
deutes,  nevideantur  peecaia  esse  hominum,  quas 
facta  sunt  siderum.  Nomen  ttaque  electorum  in  bonis 
donum  esl  gratiae,  in  malis  mendacium  superbise  *. 
qui  etiam  perdita  innocentia,  defensione  commisso- 
rum  scelerum  gloriantur. 


r r..v,  MUVV      — 0 

apta  membrorum  natura  manet,  et  orare         (Vers.  5.)  Corripiei  me  juttut  in  mhericordia,  ei 


eclesiam  facit,  dicenle  Domino,  Clamavi  ad 
alla  voce,  sed  forti  fide.  Nec  quia  exaudisti, 
mare  cessabo,  cum  bumiliutis  meae  condi- 
\  sit,  ut  non  cessantibus  tribulationibtis, 
gaudeat  adjuvari. 
.  %.)  Dirigatur  oratio  mea  ticul  incentum  in  con- 

ediliones  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  Lugdunen- 
S,  mendacium  labore  labiorum.  Lugd.  recen- 
ndado  laborent  iabiorum. 
tiomnes  antiqui,  in  cautam  pauperum,  poste- 
itio  cautam  pauperum,  ut  legitur  in  Opere 
ni.  Usec  auicrn  verba,  ostenait  iniquis,  cum 
isantur  in  Augustino,  nec  iu  utraque  lliero- 
fsioae  Romaua  ct  Gallicana,  nec  in  textu 


increpabU  me.  Castigatio  jusli  non  sscvltia  est  odii, 
sed  medieioa  charitatis,  quao  non  raudat,  sed  arguit 
delinqoeutem.  Melior  est  severa  justi  misericordia, 
quam  blanda  adulatio  peccatoris,  de  qua  dicitur  : 
Oleum  autem  peccatork  non  impinguet  caput  meum. 
Intima,  inqiit,  conscientiae  meae  non  oblectet  falsa 

Hebrseo,  unde  huc  irrepserint  difficile  conjicimus ; 
nisi  forte  ex  textu  Augusttni,  qui  post  citatmn  hunc 
versum,  Quoniam  faciet  Dominut  judicium  egentis,  tt 
cautam  pauperumt  siatim  explicando  subdit,  Ottendet 
iniquis  quomodo  diligit  juslot.  Prosper  tamen  ad  ha?e 
rcspicere  videmr,  dum  in  flne  exposilionis  dicit,  in 
qnorum  gloria  videbunt  impH  quid  amiterini. 


44*3  S.  PHOSMSIti  AQUITANl  4*4 

laodatio  :  quoniam  argui   me  malo  quam  decipi.  A  res  caturi,  quia  iste  casus  etiam  eof  qni  Joeti  vtde- 


Q*i$  enim  gloriabitur  castum  se  habere  cor,  aut  mitn- 
dum  se  esse  a  peceato  (Prov.  xx,  see.  LXX)1  cum 
quotidie  coro  concupitcit  adversus  tpiritum,  et  508 
spiritus  adversus  camem  (Gal.  v,  17) ;  sciatque  et 
suum  esse  quod  patiiur  com  upiscentem,  et  gratia 
esee  quod  superal  rebellantem.  Quoniam  adhne  ora- 
tio  mea  in  beneplaciiis  eorum.  Qratio,  ioquit,  Christi, 
siye  qtiam  docuit  (Matth.  vi,  9),  sive  qua  qiiotidie 
inierpellat  pro  uobis  (Hebr.  vii,  25),  adhuc  placebit 
eift,  qui  ridendam  putant  confessionem  nosiram,  qua 
dieimus,  Dimitte  nobis  debita  nostra9  sicut  et  nos  di- 
mittimui  debUoribus  (Matth.  vi,  12).  In  tote  enim 
mundo  harc  supplicatio  eonTalescit;  et  qui  se  fako 
justificant,  probabunt  hanc  bomines  veram  esse  sa- 


baniur  facit  peccalores.  Singulariter  ego  sum9  donec 
iranuam.  Soius  Christus  martjrum  fortitudo,  pro 
qno  nullus  est  prius  mortuus  quam  ipae  moreretur, 
sicut  dicit,  Cum  exaUatus  fnero  a  terra,  omnia  ad  m$ 
traham  (Joan.  xn,  32) ;  etv  Nisi  arannm  frumenti  ca- 
dens  in  terra  martuum  fuerit,  totnm  manet;  si  emtem 
mortuum  fuerit,  muUum  frnetum  affert  (Ibidem,  24). 
Prittsquam  ergo  moreretur,  ct  resorgens  tranairet 
ad  Patrem,  singularis  fuit,  nec  habuit  sorioa  pas- 
sionis,  qui  postea  in  multiplicera  aegetem  de  unius 
grani  feeunditate  creTerunt. 

PSALMUS  CXLl. 
(Vers.  2.)  Voce  mea  ad  Dominum  ctammni,  voce 


pientiam,  ut  nemo  de  se  presumat,  sed  qui  gleria-  B  meaad  Dominumdeprecatuttum.  Quod  dixit,  clamovi. 


turt  in  Domino  glorietur  (I  Cor.  i,  31). 

(tfera.  6.)  Absorpti  tuntjuxta  petram  judices  eorum. 
Judices  eorumt  id  est,  magistri  ipsorum,  qui  shYi  ju- 
dicium  vindicant  de  mundanorum  dogmatum  disci- 
Dfiitis,  si  petr»  jungantur,  id  est,  si  Christo  compa- 
rentur,  absorpli  sunt,  id  est,  nihil  loci  habebunt,  sed 
in  sua  vanitate  deGcient,  quia  elsi  aliquid  recti  veri- 
que  dixerint,  non  cujusquam  hominis,  sed  est  ipsius 
vcritatis.  Andient  verba  mea%  quoniam  prmaluerunt. 
Evangelium  vcritatis  nulla  persecutione  superabitur : 
cedent  iropii,  cedent  loquaces,  et  ingenia  adTersan- 
tium  discipulos  Chrisii  facient  doctores.  Non  eos 
extilia,  non  damna,  non  mortes,  non  crux  ipsa  ter- 
rebit,  quoniam  prevalebunt  verba  mea,  et  passio- 


eiposuit  dicendo,  deprecatns  snm  toce  mea9  id  est, 
interiori  affeciu,  nec  corporis  voce,  sed  mentis. 

(Yers.  5.)  Effundo  in  conspectu  ejus  precem  meam; 
id  est,  in  secreto  cordis,  quod  solus  Deus  audit  et 
videi  in  quo  cuhiculo ,  clauso  ottto,  jubemur  orare 
(Uatth.  vi,  G),  ne  penetrafia  nostra  pateant  tenlatori. 
Duo  quippo  fcunt  qnibus  maxime  hominis  interiora 
pulsantur,  amor  sciiieet  et  timor  :  quftmt  geminis 
motibus  animiis  aut  aperftur  aut  clauditur.  Sed  cnm 
terrenum  est  quod  cupit  Tel  timet,  diabolo  prsebet 
introitum;  cum  autem  quw  sursum  sunl  sapit,  non 
quae  super  terram  (Coloss.  m,  1  et  2),  Deos  recipitor, 
et  tentalor  excluditur.  Tribulationem  meam  anteipsum 
pronuntio.  Quod  dictum  est,  incontpectu  ejus,  noe 


nibus  martyrum  multiplicabitur  gloria  triumpborum.  C  est,  et  ante  ipsum;  sed  repetitioue  ostenditur  qaam 

(Vers.  7.)  Sicut  crassitudo  terree  disrupta  est  super 
lerram9  dispersa  sunt  ossa  nostra  secus  infernum.  Mor- 
tibus  martyrura  et  sanguine  occisorum  sanctorum, 
quorum  ossa  dispersa  sunt,  incrassala  est  terra ;  et 
skut  agri  de  cinere,  ac  de  stercore,  ac  de  vilissimis 
excrementis  vires  ubertatis  accipiunt,  ita  cruore  cae- 
sorum  tesliuro  Christi  totus  fecundatus  est  mundus : 
ut  ubique  seges  martyruro  cresceret,  et  insererentur 
coslo,  qui  deputabantur  inferno. 

(Vers.  8.)  Quoniam  ad  te9  Domine,  oculi.mei;  in  te 
tperavi,  ne  auferas  animam  meam.  Conlra  scvitiam 
persequentium  vox  ad  Dominum  emittitur  in  tribu- 
latione  positornm,  ne  fidei  fortitudinetn  superet  atro- 
citas  passionum.  Pctitur  igitur  tolerantia,  ot  validior 
sit  dtlectio  Dei  quam  magnitudo  supplicii. 

(Vers.  9.)  Custodi  me  a  muscipula9  quam  statuerunt 
mtni,  et  ab  scandatis  operantium  iniquitatem.  Quae 
erat  muscxpula,  nisi  vox  persecutoris,  dicentis,  Si 
consentis,  parco,  ut  per  cibum  prsesentis  vitae  iretur 
in  laqueos  morlis  sternse?  Qu»  autem  erant  scan* 
dala,  nisi  exempla  lapsorum,  quorum  impio  defectu 
paiientia  perseverantium  gravabatur? 

(Vers.  10.)  Cadent  in  retiaculo  ejut  peccatores: 
non  quia  cuiquam  virtutem  non  cadcndi  justitia  sua 
dederit,  cum  gratia  Dei  multos  509  el,am  ex  im* 
piis  martyrio  coronarit ;  sed  ideo  dicontur  peccato- 


incessanter  hoc  faciat,  et  quam  nihil  sine  Deo  agat, 
qui  semper  ipsum  se  habere  etadjutorem  proitetor 
et  tettem. 

(Vers.  4.)  /n  deficiendo  in  me  spiritus  nums. 
Confessio  est  liumililatis,  •  qua  potena  it  qui  in 
tribulalione  non  deficii.  Vinceretur  enim  qui  spiritum 
non  proftteretur  infirmum  :  quia  ille  Spiritu  Dei  agi- 
lur,  qui  suo  spiritu  non  inflatur.  Et  fas  cognovitd 
semitasmeas.  Quo,  inquit,  desiderium  meum  tendat, 
et  ad  qtiem  finem  omhes  meas  properent  actiones, 
scientiam  luam  non  lalet  quia  semitas  meas  cognoscis 
esse  misericordias  tuas.  Cognitio  autem  Dei  salus  est 
cogniti  :  eum  enim  non  cognoscit,  in  quo  opera  sna 
et  dona  non  invenit.  In  via  hac  qua  ambuUbam, 
D  absconderunt  laqueos  mihi.  Via  sanctornm  otnnium 
Christus  est,  in  quo  volentes  pie  vivere,  perseco- 
tionem  patiuntur  (II  Tim.  ul  •  12).  510  Q1"8  cru 
Christi  Judaeis  quidem  scandalum  ,  gentibna  autem 
stultitia  est  (I  Cor.  i,  23).  Qui  ergo  Christo  adver- 
santur,  in  vta  se  ponere  seandalum  pntant,  cnas 
Christianis  crucifixi  nomen  exprobrant.  Sed  com  ab 
ejus  Evangelio  gressus  fidelium  non  absterrent,  nibil 
possunt  m  via  collocare  laqueorum :  qnia  in  veritate 
falsitas  non  latet,  nec  valent  tenebr»  in  luce  delite- 
scere.  Secundum  animum  ergo  msidiantium  dictnm 
est  quod  in  via  absconderunt  laqueoa ,  qoi  proxima 


*SicLugd.  editio.  Lovah.  et  Duac,  quia  potentfit.  Colon.,  quiapotentsU. 


46*  PSALMORUM  A  G  AD  CL 

qeatque  sois  fraudibue  obsideotes ,  oulli  per  viam 
gradienti  nocere  polueruiil. 

(Vers.  5.)  Considerabam  ad  dtxteram ,  tt  videbam; 
ntc  trat  qui  cognoscerei  me.  Deitera  sunt,  qu»  Dei 
euot  el  ad  Dei  promissa  perducunt,  quibua  auimus 
ejua  qui  persecutionem  sustinet  non  avertitur.  Haec 
ergo  qua  deitra  sunt  intuens,  promissa  perseveran- 
tiboa  praemia  videt  et  accipit :  perseverantiam  lole- 
ranti»  et  dilectionem  Dei  assequittir,  ne  supereiur. 
Uaoc  tamen  intentionem  nemo  cognoacit,  quia  iro- 
poesibtie  est  bomini  penetralia  alieoi  cordia  aspicere; 
mnde  merito  dixerat  Deov  Tu  eognovitti  temitat  mtat 
(Fers.  4).  PtrUt  fuga  a  mt ,  et  non  ett  qui  rtquirat 
ambmam  meam.  Circumclusus  quidem  a  persecutori- 
iMift,  perdidit  Ucentiam  fug*,  qua  uti  posael  absque 
peccato,  ai,  manenle  6de,  supplieiis  membra  hsre- 
areot;  aed  eum  in  proposito  mentis  sit  iapsum  magia 
\  quam  pcenatn,  periit  ab  eo  fuga,  qui  mavult 
eatvitiam  tolerare  quam  cedere.  Secundum 
aoiero  muliitudinem  persequenlium  diiit  non  e&se 
qos  requirat  animam  ejus,  quia,  pneter  donum  Dei, 
nalla  hominum  consolatio  boc  cuiquam  potest  con- 
ferre  pnesidii ,  ut  inter  urgenlia  maia  fides  illaesa 
permaneaL 

(Vere.  6.)  Clamavi  ad  te9  Domine  :  rftxs,  Tu  et 
apaa  auco,  portio  mea  in  terra  vivtntium*  Ostendit  unde 
tribalalionuin  magnitudinem  toleraverit,  quia  scili- 
cel  ei  bic  tota  apes  ipsius  Deus  est ,  et  m  futuro 
toiam  pnemium  ipsius  Deus  est ,  qui  erit  omnia  in 
oaonifHit  (1  Cor.  xv,  28). 

(Vera.  7.)  lntende  ad  deprecationem  meam ,  quia 

kusmUiatut  tum  nimis.  Erut  mt  a  ptrsequentibut  me. 

fitinaia  bumiiialio,  nimia  persecutio,  cujus  vim  sola 

proiectio  Dei  vincit.  Potest  quidem  pnestare  san- 

ctie,   ul  in  eoa  non  habeant  adversarii  potestatem, 

aed  niirabilius  tribuens  ut  omnem  superent  pasaio- 

ueoa.  In  perseculoribua  autem  non  bumana  tantum 

cavenda  aont  odia,  sed  multo  magia  inimiciiiae  spi- 

ittuoin  Dialignorum ,  qui  opere  ministrorum  auorum 

justoe  Dei   latenter  impugnant  :  de  quibus  dicii 

Apostoloe,  Non  ttt  nobit  coUuctaiio  adversut  carnem 

ma  aam§uintm9  ttd  ad»ertut$\\  principet9  etpott- 

**taUaa9  ei  rtctortt  kujut  mundit  tenebrarum  karum 

(JSjsees.  vi,  11).  Quem  vero  rectorem  habent  iniqui, 

nisi  diabolum?  Cum  et  uMeles  non  habeant  niai 

Ctarialum.  Quomodo  corroborati  sunt  tuptr  mtf  Voa 

esi  Eccleai»  conquerentis  quod  muitum  creverit 

aaiunerua  impiorum,  quod  abundel  iniquitaa  et  refri- 

geret  cbaritaa  muliorum  (Mauk.  xnv,  12). 

(Vers.  8.)  Educ  de  carcere  animam  mtam ,  ad  eon- 

fkiaMdmm  nomini  tuo.  Omnes  quidem  angustie  et  con- 

cWisiones  torbationum  carcerem  faciunt,  quia  coar- 

cunt  animam  et  auferunt  liberlatem ;  sed  ipsa  inha- 

triiatio  corporis  potest  carcer  intelligi,  non  qoia 

malom  sit  quod  Deus  fecit,  qui  oinnia  quidem  bona 

•  Titulue  autem  paalmi  huius  est ,  Ipsi  David 
qmmdo  eum  fitius  tuut  pertequebatur. 

b  Ediii  babebant ,  de  justitia ,  manifesto  lapsu  li- 
brariorum,  cum  sensus  loci  aliud  postulet,  et  verba 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXLIL 

Acondidit  (Geu.  i,  51);  sed  corput  q uod  corrummmr% 
aggravat  animam  (Sap.  ii,  45).  Non  a  corpore,  aed 
a  corruptione  corporis  animam  auam  optat  educi,  «I 
confeasionem  laudationis  Dei  nulla  necessitas  raor- 
talitaiis  impediat.  Mt  txtptctant  jutti ,  donecretri* 
buat  miki.  Totus  psalmus  ipsius  capitia  voce  conclu* 
ditur,  cui  et  quod  membra  ejus  patiuntur,  iufertur,  ei 
in  quo  omnis  Ecclesia  giorificabitur,  quse  beatoruot 
retributionum  eiapectat  auctorem ,  dicentem  Patri,- 
Volo  ut  ubi  egotumtttipti  tintmteum  (Joon.ivu,  24). 

PSALMUS  CXLIL 

(Vers.  1.)  Domine,  exaudi  oraHonem  mearn,  eu- 
ribut  percipe  deprtcationtm  meam  in  veritate  tua9 
txaudi  mt  in  tuajustitia.  Titulus  psalmi  paasionem 

B  indieat  Cbristi  :  ipse  eal  enim  verus  David ,  qui 
et  in  se  et  in  auis  persecutionem  et  falsorum  fra- 
trum  et  falsorum  sustinei  filiorum.  •  Clamat  ergo 
ad  Deum  el  caputin  corpore,  etcorpus  in  capite, 
boe  est,  Eccleaia  in  Cbristo  et  Christus  in  Ecclesia; 
et  cum  orans  in  Dei  justitia  poscit  audiri,  mirabili 
confessione  exprimit  gratiam  Dei,  ne  quisquam  in 
aua  justitia  precem  suam  eiistfmet  recipi,  cum  si 
quid  boni  meretur,  ex  Deo  sit,  nec  possit  peccator 
bene  agere,  nisi  ab  iHo  justificaliis  qui  neminem 
hominum  nisi  in  peccalorum  remissione  jujtificat. 

(Vers.  3.)  Et  non  intrtt  injudicium  cum  ttrvo  tuo9 
quia  non  juttificabitur  in  conspectu  tuo  omnit  vivtnt. 
Cilo  aperuit  quaae  nollet  se  divin»  eomparare  Justi- 
tiae,  et  cum  Deo  metuerit  judicari,  Quia  non  ;'fcsit/l- 

C  eabitur  in  contpectu  tuo  omnit  vivtnt.  Qoomodo  pne- 
auroam  de  innoceutia,  519  cam  *  le  convincendus 
sim  b  de  injustiiia?  Aut  quid  mibi  boni  proprii  vin- 
dicabo,  qoi  quod  non  dederia  non  babeo?  Eipavesco 
igitur  discuti,  metuo  judicari;  quia  nemo  in  bae 
mortali  carne  viventium  veraciter  potest  dieere  se 
peccaii  contagia  nnn  habere,  eum  etiam  ipai  praeci- 
pni  arietes  ovium  Cbriati  sic  orare  jubentur,  ut  di* 
cant,  Dimittt  nobit  dtbita  nottra,  sicut  tt  not  dimitti» 
mus  debitoribut  nottrit  (Mattk.  vi,  12). 

(Vers.  5.)  Quoniam  ptrtecutut  ttt  inimicut  animam 
meam%  kundtiavit  in  terra  vitam  meam.  Cotlocaverunt 
mein  obuurit,  ticut mortuot  tetculi.  Et  a  corpore  hoe 
dictum,  et  a  capite  congruenter  accipitur  :  quoniam 
et  diabolua  persecutus  est  animam  Chriali,  et  Judaa 

&  animam  magistri.  Idemque  diaboiua  ad  persequen- 
dum  corpus  Christi  manet ,  nec  Judas  deest  in  falsia 
fratribus  succedendo.  Quid  enim  nobiscum  quilibel 
adverasrius  agit,  nisi  ut  relicta  spe  cesiesti  corroa- 
musin  terram?  Sed  contra  bos  vigilandum  est,  ul 
possimus  dicere,  Nottra  autem  eonvertatio  in  cmlit 
et  (Pkilip.  iii,  20).  Quod  ergo  dictum  est,  CoUoca- 
verunt  me  in  tenebrit,  ticut  mortuot  tacuti ;  in  quo 
meliua  qnam  in  Domino  intelligitur,  qui  solus  fuil 
inttr  mortuot  liber  (Psal.  lxiivh,  6),  et  cum  iniquit 

Auguitini  respicere  videatur  dicentis,  Non  Utigemut, 
noio  tecum  kabere  cautam ,  ut  ego  proponam  justitiam 
mtam9  tu  convincat  iniquitattm  meam. 


Wl  S.  PROSPBRl  AQUITANI  M 

deputatm  e$t  (ItaL  un,  12)?  qal  •  cum  Dnas  fbit  qui  A  coniemnit  (Prov.  zvni,  5)!  U  esi ,  nofi  convertltur, 
proprie  et  slngulariier  diccrel,  Ncn  eetinventa  in 


me  iniquttae  (P$at.  zvi,  4). 

(Vers.  4.)  Anxiatut  e$t  in  metpiritut  meu$.  Agno- 
seitur  Domf  nue,  dicens,  Tri$ti$  e$t  anhna  mea  u$quead 
martem  (Matth.  zzvi,  58) :  in  quo  utique  et  nos 
eramus,  quia  nostrae  naturae  illa  tristitia,  et  vetua 
homo  noster  simul  b  confizus  est  erud  cum  illo 
(Rom.  n,  6).  In  me  eonturhatum  est  eor  meum.  Con- 
turbatio  baec  volunuria  fuit,  et  in  ipso  tantummodo 
uiansit  consilium  misericordiae  ejus  :  nam  caeteri 
recesserunt,  non  intelligentes  magnae  pietatis  saera- 
mentum,  nec  reaurrecturum  eredenles ,  qui  et  pae- 
sioni  subdebatur  et  morti. 

(Yera.  5.)  Memoratut  $um  dierum  antiquorum%  •  et 


In  quod  profuudum  descendentes,  in  aeternae  mieeriae 
lacum  decidunt ,  quia  per  eontumaeem  auperbiam 
remedia  confessionis  pcenitentiae  perdiderunt. 

(Yers.  8.)  Auditam  mihi  fae  mane  mitericordiam 
tuam ,  quia  in  te  eperavi.  Oriatur,  inquii,  in  me  luz 
misericordiae  tuae,  fiatque  quod  credidi,  utspes,  quas 
auditu  concepta  est,  impleatur.  Notam  mihi  \at% 
Domine,  viam  in  qua  inorediar.  Dui  mihi  sit  veritae 
tua,  et  gressus  mei  tna  gratia  dirigantnr.  Quoniam 
ad  te  levavi  animam  meam;  quooiam  non  de  me 
praesumo,  sed  ut  mihi  auxilierls  poseo. 

(Vers.  9.)  Exime  me  d$  inimiei$  mei$9  Domine, 
quoniam  ad  te  confugi.  De  illis  se  inimieis  erui  enptt, 
per  quos  etiam  d  humana  odia  cotnmoventur,  id  eet» 


anno$  mternoe  in  menu  habui%  et  meditatue  $um  in  B  diabolo  et  angelis  ejus;  qui  sunt  rectores  Unebra- 


omnibu$  operibut  tuit.  Haec  eommemoratio  antiquo- 
rom  dierum,  et  recordatio  omnium  temporum,  atque 
in  eis  divinorom  operum  eontemplaUo,  non  ez  capi- 
tls,  sed  ei  eorporis  aensu  est.  Nam  auctori  omnium 
rertim  quid  umquam  non  conspicuum  est,  apud 
quem  et  prsetqritaadsunt,  ei  futura  jain  facta  aunt? 
Membrorum  igitur  voce  Dei  gratia  praedicatur,  et 
opcra  misericordia?  Dei  lingua  Ecclesiae  confitetur  : 
Oiiae  totius  aevi  seriem  revolvens,  nibil  invenit  nisi 
Dei  providentia  et  boniute  sobsistere,  513  et  a 
quo  cuneu  sunt  condita ,  in  ipso,  et  per  ipsum  esse 
renovau,  quoniam  vetera  tran$ierunt%  ecu  faeta  tunt 
omnianova  (II  Cor.  v,  47).  In  faeturU  manuumtuarum 
mcditatut  $unu  Et  extendi  manut  meat  ad  U,  Medi- 


rum  {Ephe$.  vi,  12),  et  ineentores  impiornm,  a  qui- 
bus  fugtens  ad  Dominum  confugit,  ne  veteris  homl- 
nis  sequalur  exemplum,  qui  se  a  facie  Domini  mala 
conscieniia  conturbatus  abscondit. 

(Yers.  40.)  Doce  me  faeere  votuntatem  tuamf 
quia  tu  et  Deut  meu$.  514  lmple  me»  inquit, 
affectu  grati»  tuae ,  ut  et  hoc  velim  quod  velle  to 
novi,  et  non  aliud  sit  in  meo  opere ,  qtnm  quod  io 
tua  est  volunute.  Hoc  autem  ideo  peto,  qoia  tu  e$ 
Deu$  meu$t  qui  operaris  omnia  in  omnibus  (I  Car. 
zn,  6). 

(Vers.  10, 11.)  Sviritut  tuut  bonut  dedueaimein 
terram  rectam.  Propter  nomen  Imtm,  Dondne,  vivifi- 
cabit  me  in  iuajutiitia.  Ab  orani  me  errore  bonns 


Utio,  inquit,  mea,  qua  vidi  omne  bonum  a  tua  boni-  C  Spiriuis  tuus  eruet,  et  in  terram  rectam,  quae  est 


Ute  manare,  et  tui  esse  operis  quidquid  in  nobis  tuae 
potest  placere justiliae,  ad  hoc  me  confirmavit  ut  om- 
nem  spem  meam  in  te  constituerem,  et  tui  per  om- 
nia  peterem  roris  alimoniam. 

(Yera.  6,  7.)  Anhna  mea  vetmt  terra  tine  aqua  tibi; 
velociler  exaudi  met  Domine%  defecit  tpiritut  meu$. 
Ariditas,  iuquit,  animae  meae  tibi  aiiit;  quia  a  te 
desiderat  irrigari ,  et  tu  accendisti  aestum  eordis 
mei,  ut  me  ezaudiri  velociUr  peUm.  Defccit  enim 
$piritu$  meu$%  ut  impleat  me  Spiritus  tnus ,  et  fecisti 
me  pauperem  spiritu ,  ut  tribuas  mibi  quod  humili- 
bus  spopondisti,  quorum  est  regnum  coelorum 
(Matth.  v,  3).  Ne  averlat  fadem  tuam  a  me%  et  ero 
timilit  detcendentibut  in  lacum.  Averso  a  me  vullu 


vivorum  regio  (P$at.  cxiv,  9),  perducet,  non  pro- 
pter  meritum  meum,  sed  propter  nomen  tuumt 
omnis  mihi  donl  causa  est  miserieordla  toau 

(Yers.  11,  12.)  Educee  de  tribulatiom 
meam%  et  in  mUerieordia  tua  ditperdet  inimicot  i 
Et  perdet  omnet  qui  tributant  animam  meam%  < 
tervut  tuut  ego  $um.  Quanu  dignius  et  quinta  beati- 
tudo  est  esse  Dei  servum,  cui  nullo  praecedente  me- 
rilo,  tanta  prestantur. 

PSALMUS  CXLin. 

Psalmi  titulus  •  rei  gestae  ungit  htstoriam,  qna 
'  Golias  bellator  potens  a  puero  David  aingulari  cer- 
umine  superatus  agnoscitur  (1  Reg.  xvii,  4).  Sed  el 
GoKas  significat  diabolom,  et  David  indicat  Chri* 


tue,  conturbatus  sum,  etfactussum  terraaineaqua.  ])stum,  qui  etiam  in  corpore  suo,  idest,  Eeclesta 


Quia  ezciiasti  ergo  desiderium,  redde  conspecturo, 
ne  aversa  a  me  facie  tua ,  timiUt  efficiar  de$cenden* 
tibut  in  lacum.  Qui  autem  isli  sunt,  nisi  de  quibua 
dicitur,  Peccator  eum  venerit  in  profundum  matorum% 

«  Haec  vox  cum  hic  superfiua  nobis  videtur ,  eUi 
in  editis  omnibus  legatur. 

b  lu  post  Augustinum  editio  Lugdunensis  poste- 
rior,  cum  Lugdun.  anliquior,  Lovau.,  Duac.  et  Co- 
lon.  dicerent,  timul  crucifixut  ett  cruci. 

«  Ha?c  verba ,  et  annot  ceternot  in  mente  habui , 
videntur  buc  translaU  ex  psalino  lxxvi  ,  v.  6.  ln 
Augustino  enim  bic  loci  non  habentur,  nec  in  lexiu 
Scriptttrae  psalmi  hujus.  Ad  ea  Uraen  forte  respicit 
S.  Prosper  cum  in  expositione  versus  dicit,  et  recor- 
Hath  ommum  temporum  :  unde  conjiciatur  banc  par- 


intelligitur  :  quia  in  nullo  membra  separantur  a  ca- 
pite  (1  Cor.  xn,  27).  Sic  ergo  accipiendus  ebt  peat 
mus,  ut  bistoricas  actiones  formas  esse  rerum  spirt- 
talium  noverimus,  et  victoriam  David,  qua  Goliaaa 

tem  ab  ipso  huc  inserUm  fuis*e. 

d  Cdiiio  Colonieusis,  humana  odio.  Luffdun.  re- 
centior,  humano  odio.  Lugduneniis  veius,  Lovan.  et 
Duac,  humana  odia. 

9  Titulus  psalmi  in  Augtislino  est,  Ipti  David  ad 
Gotiam;  in  Yulgala,  Ptalmut  David  advertut  Gothth. 
Priori  modo  scribit  ilieronymus  in  translalione  Rtf- 
mana  ,-  posteriori  in  Gailicana. 

t  Coloniensis  editio  posuit  Goliat ,  cum  snlertores 
et  Augnstinns  ipse  acriptum  haberent  Goliat  hie  et 
in  sequentibua. 


PSALMOIUJM  A  C  AD  CL 

t  ti  ipsum  Dominnm,  qui  e*t  ei  semine 
Btw.  i,  5),  et  td  omnit  ejus  membra  refert- 

•  i.)  Benedietut  Dondnut  Deu$  meut,  qui 
muut  meat  tn  prmlium9  digitot  meos  ad  bel- 
ix  est  membrorum  corporis  Ghristi,  quibus 
mndum  Golitm  divinum  neeessarium  est 
auxiliuro,  ut  sive  in  praelio,  sive  in  bello,  et 
loeeantur,  et  digiti.  lo  manibus  enim  signi- 
omnis  operis  plenitudo;  in  digitis  aulem9 
i  quaedam  divisio :  ut  totae  vires  ad  con- 

beila  pertineant,  ad  partes  animi  virtu- 
ivertas  species  praeiiorum.  Unde  quibus  tr- 
ifenque  praesidiis  milites  Gbristi  inttrutn- 
aifestat  Apostolus,  dicens,  AIH  quidem  datur 
hritum  termo  tapientim ,  aUi  termo  tcien- 
ndum  eumdem  Spiritum,  alH  fidet  in  eodem 
,  mtii  donationet  eurationum  m  uno  Spiritu, 
mera  tinguarum,  alii  prophetia9  atii  judieatio 
mu  Omnia  autem  hmc  operatur  unut  atque 
tem  Spiritus,  dwident  propria  unicuique  proui 
Bsr.  xu,  8  *eqq.).  His  ergo  digitis,  sive  in 
rive  in  praelio  pugnat  corpus  Ghristi,  et 
bottem,  sive  visibilem,  sive  invisibiiem ,  la- 
cnlatione,  hoc  est,  Ghristi  soliditate  pro- 

1.1)  Miterieordia  mea  et  refugium  meum 
r  meut  et  tiberator  meut.  Recte  et  veraciter 
Domino,  Mitcricordia  meat  quit  non  solum 
ir  nostri,  sed  et  nos  Ipsos  *  misericordiam 
i-  sit  judicium  tine  miterieordia  ei  qui  uon  fedl 
rdium  (Jacobi  n,  13).  Refugium  auiem  est  t 
itrationem  *  et  conscientitm  sumit  infirml- 
tceptor  est,  qui  pugnanti  praesttt  ne  cadaU 
r  cst,  qui  tribuit  ne  vulneretur  dimieans  : 
quod  addit,  et  dicit :  Protector  meut9  et  in 
narf,  qui  tubdit  populum  meum  tub  me.  Yoce 
dietum  videtur,  Qui  subdis  popuium  sub 
ett ,  Ecelesiam  mihi  per  fidem  subdis.  Voce 
eorporis  intelligi  polest,  spiritaiis  quisquis 
,  qui  populum  rebellem  cupidttatum ,  et  mo- 
rntlium  desideriorum ,  legi  menlis  sum  per 
rttiae  subditum  confitetur. 

•  5.)  Domine ,  quid  etl  horno,  quoniam  tnne- 
;  aui  fitiut  hominitf  quoniam  mttimat  eumt 
ligiiltss  hominis,  qui  sic  t  Deo  e  creatuf  ul 
ostet  tuctorem;  el  lanti  sestimatus  esset,  ut 
tut  Dei  sanguinem  pro  redemptiono  ejus  im- 
I. 

•  4.)  Homo  vanitati  timilit  factut  ett,  diet  ejut 
Jfflt  urwtereunt.  Naturae  suae  homo  immemor, 
mdinem  ysnitatis  voluntaria  praevaricatione 
ittt :  ut  qui  factns  fuerat  in  aeternis,  esaet 


EXPOSITIO.  PSAL.  GILIil.  ilt 

A  in  vanis,  id  est,  In  occiduit,  ei  non  permtnentibus, 
diesque  ejus  ticut  utnbra  transeurrerent.  In  compa- 
ratione  quippe  aeternorum  vana  suni  temporaiia, 
nec  vert  tunt  quae  vel  esse  desinunt,  vel  quod  sunt 
perdunt.  Mira  ergocirct  bomines  bonitas  et  dileeiio 
Dei,  quod  etiam  ad  te  cognoseendum  voett  ttiem, 
et  dignum  aesiimat,  quem  tanto  preiio  redimat,  et  ab 
umbrt  vanitatit  educat.  Qui  enim  FUio  proprio  non 
pepercit9  ted  pro  nobit  omnibut  tradidit  eumfquo- 
modo  non  sf  cum  Uto  omnia  nobit  donavit  (Rom.  vui, 
38). 

(Yers.  5-7.)  Dominet  inclma  codot  tuett  ei  de- 
tcende;  Umge  monies,  et  fumigtbunt.  Corusca  coru- 
tcationet,  et  ditperge  eot;  emitte  tagittat  tuatfet  con- 
turbabit  eot.  Emiltc  manum  tuam  de  alto;  eripe  me% 

jg  tf  tibera  me  de  aquit  multit.  Coeli  sunt  prardi- 
catores  veritatis  enarrantes  gloriam  Dei  ( Ptal. 
xvni ,  2 ) ,  per  quorum  inclinationem ,  et  516 
tolerantiam  passionum  innotescit  mundo  corus- 
catio  Evangelii,  et  fulgura  miraculorum  illustrant 
corda  credentium.  Montct  enim,  id  est,  elati  qoique 
et  tumidi ,  tangente  eos  Dei  gratia ,  fumigabunt9  et 
aceensi  eordis  vaporem  cum  lacrymis  confessionis 
emittent.  Stgittae  totem  Dei  verbt  sunt  Dei,  quibus 
dissiptturconsideratio  soperborum,  et  percutiunlur 
mtle  stni,  ut  stnentur  bene  vuinertti;  et  boc  fit 
per  emitttm  mtnum  Dei  de  tlto,  quoniam  bracbium 
Dei  (Joan.  xu,  38),  quod  est  Ghristus,  homo  factus 
est,  et  membrt  sui  corporis  non  relinquit,  et  eniit 
Eeclesitm  sutm  de  tquis  roultis,  id  est,  de  popolis 

G  infidelibus,  sive  foris  oppugnsnlibus,  sive  inlns  in- 
sidisntibus. 

(Vert.  7, 8.)  De  manu  filiorum  atienorum.  Quorum 
ot  loeutum  est  tanitatem ,  ef  desctera  eoncm,  destera 
iniquitatit.  De  qnibus  tquis  eruit  Dominus  humilitt- 
tem  David,  id  esi,  humililatem  corporisGhristi,  ni*i 
de  mann  filiorumalienoram?  Omnes  euim  infideles 
alienigenm  sunt,  nee  in  filiorum  Dei  adoptione  nu- 
mertntur,  et  os  eorum  loquitur  vtnittlem,  quorum 
lingut  t  confetsione  veritttis  alient  est;  et  dextert 
est  *  illis  iniquitss,  quia  in  bis  quae  injusta  sunt 
gaudent,  et  pravit  tamquam  rectis  laetantur. 

(Vers.  9.)  Deut,  canticum  nmmm  cmnlaSo  tibi9  in 
psalteriodecem  chordarum  psaltam  f t tf.  Gantkum  no- 
vum  est  eanticum  gratiae  et  novi  hominis,  ac  novi 

D  Testamenii ,  quod  in  decachordo ,  id  est,  in  decem 
praeceptit  iegis  ctniiur ;  quit  perfecta  est  in  chari- 
tate  cantatio;  cbaritas  iegis  est  plenitudo  (Rom.  xiu, 
10). 

(Vers.  10.)  Qui  dat  tatutem  regibut;  boc  est,  qui 
ttngis  montes,  et  fumigabunt,  ut  humiliati  subdau- 
tur  tibi  cum  tttisfactionis  confessione.  Qui  redimit 
David  tervum  tuum.  Non  caret  Davidit  nomine  qui 


ipietmur  legendum ,  misericordet  facxt ;  etsi 
ttlri  omnes  habesnt,  misericordiam  facit.  In 
fm  enim  legimus,  hoc  ipso  loco  :  Prtebet 
eericordiamf  et  in  me  esattit  misericort;  an 
mhi  ut  et  ipse  sim  misericorsf  Dc  nulta  enim 
incitur  ifiimtcwa,  quam  cum  misericordet  it- 


mut. 


k  Forfe  legendum,  et  cenfidentiam. 

•  Forlisse,  creatus  ett,  ut  suum  nosset  auctorem,  et 
tanti  eestimatus  ett,  u/,  etc. 

d  dicLovan.,  Onac  et  Golon.,  addunt  praeposiUo» 
nem  in9  quas  in  Lugduuensi  non  tdditur. 


441 


S.  PB0SPERI  AQUITANI 


41* 


corpot  ett  Christi ,  et  coi  eootrt  Goliam  deceruiio  A  qui  eti  snper  omnia  Deot  benedielus  in  ssecula  ({Um. 

i>  25).  flujus  ergo  laudatio  etiem  iu  praeseoji  tem* 
pore  continuanda  est,  quae  in  aeterniUte  niantura 
ett  :  a  quo  officio  qni  in  boe  taeeulo  518  *Heaut 
cst,  fntura  laudationit  Dei  gtodia  noo  intrabit. 

(Yert.  1.)  Per  einguloe  diee  benedicam  tet  ei  lauda- 
bo  nomen  tuum  in  mternum%  et  in  teeemlum  emculi. 
Dobiom  non  ett  ad  praetcntem  quoque  vium  perti- 
nere  Dei  laodem ,  quandoqoidem  per  dngulot  diee 
benedieiio  Dei  celebranda  disponitur,  non  obtitlonte 
rerum  mutabilium  varieute :  quia,  si?e  laetne  de  te- 
cundis,  tivc  trittit  de  advereit  ducttor  dies,  nom- 
qoam  a  Dei  laode  cettandom  ett.  Qui  enim  nomqoam 
tenutor,  nomquam  probatur,  et  meliut  ett  com  trU 
bolatione  exerceri,  quam  cum  protperiuie  puniri. 
(Vert.  3.)  Magnue  Dommue%  et  taudabiUe  valde,  et 


etl. 

(Vert.  H.)  De  gladh  maUgno  eriut  me.  Non  tuffi- 
cit  ut  de  gtadio  diceret,  niti  tdderet,  et  maUgnot  quia 
ett  sine  dubio  et  benignut,  de  qoo  Dominot  dicit , 
Pion  veni pacemmitlere  m  terram%  eed  gladium(Matih. 
x,  54).  Mtlignot  ergo  ett,  qui  teparat  a  Chritto; 
benignut,  qui  abscindit  a  mundo.  Et  eripe  me  de 
HMnii  fUiorum  alienorum,  qui  tcilicet  otontur  gltdio 
maligno.  FilH  qoippe  kominum  dentee  eorum  arma  et 
"  oagUim,  et  lingua  eorum  gladiue  acutu$  (Peal.  lvi,  5). 
Qtii  ergo  tunt  fllii  alieni,  ipti  tont  gltdiot  malignue, 
ipti  suntaquae  moltat;  et  ideo  eadem  subjungit, 
517  quaB  Prioi  ^ixerat ,  ut  de  quibot  loquatur , 
apertius  pandat,  dieent :  Quorum  oe  locutum  eet  m- 
mfoiem,  et  dexiera  eorum  dexUra  iniquitatie.  Qoam  B 
ergo  vaniutem  filii  alieni  loquantur,  et  qose  sit 
dexUra  itiiqoiutit  ipsorum,  tobjecu  demouttrant. 
(Vert.  12-14.)  Querum  filii  eieut  novellm  constabi- 
litm  a  juveniute  eua.  Fitim  eorum  compoeitm$  et  ormatm 
ticut  eimititudo  templi ;  cellaria  eorum  plena,  erucian- 
(ie  ex  hoe  in  hoe;  ovee  eorum  fetotm,  abundantee  in 
egreeeibue  $uis ;  bove$  eorum  eraeei.  Non  eet  ruina  ma- 
cerim,  neque  tran$itue,  neque  ciamor  in  plateie  eorum. 
Haec  abundantit  atque  prosperius  comraunis  ett  et 
mtlit  et  bonit;  ted  a  malit  in  dextera  habetur,  a 
bonit  autem  in  tinittra  repuutur  :  non  quia  et  ipta 
non  Dei  dona  sunt,  ted  qnia  Urrenit  et  Uroportlibut 
ectlestia  et  aelerna  tupereminent,  et  ticut  utuntur 
tancti  praetentibot  Umquam  non  oUntnr  (1  Cor.  vu, 


rnagnitudinie  ejue  non  eet  /Sais.  Nullo  fine  laodatio 
ejot  concloditor,  cojut  magnitudinit  nuliut  termioot 
invenitur,  et  in  cujua  praedicttione  quidqoid  iaodator 
poterit  eogitare,  non  sofBcit.  Qui  ergo  omni  laode 
temper  est  major,  tine  fine  laudetur.  Ex  hoc  ipto 
bomo  tpem  soae  aeterniutie  accipiat,  qoia  numquam 
non  erit,  qoi  Dominum  landare  non  detinit. 

(Vert.  4.)  GeneraHo  et  generatio  laudabit  opera  tua9 
et  viftutem  iuam  mmuntiabunt.  Orone  humanum  genut 
generatio  rcpetita  signiflcat,  quae  ab  initio  tni  otquc 
fcn  finem  per  eousideratienem  creatorarum  rationa- 
biliter  intelligit  onifertitatit  aoctorem  (Aem.  i,  10), 
otde  hit  quse  videre  pottibiie  est,  et  in  quibut  tanu 
admirationom  materia  est,  ea  quae  cerni  neqoeaot 
51),  sintqoe  htbentet  quati  non  babenies,  fllii  autem  G  aettiroentur  et  Ule  omoem  aciero  mentit  exsuperet, 


alienigenae,  qui  dextram  tibi  in  trantitoriit  honit  el 
in  lubrica  feliciute  eonttituunt,  non  de  opulenlia 
trguuntur,  ted  de  perverto  rerum  amitsibilium 
amore  eolpantor;  cojut  et  vanius  et  iniqoitat  ejut 
tententiat  ett,  ut  neque  fide,  neque  spe,  nequecba- 
riiale,  quss  turtum  tunt  tapiant  (Coloee.  m,  2),  ted 
infirmt  et  ctduca  premia  diligant,  quae  deterunt,  et 
a  quihut  deeeruntur. 

(Tert.  15.)  Beatum  dixerunt  populum  cui  hmc  $unt. 
Vaniute  pleni,  fide  vacui,  iniquiute  armati,  et  a 
torte  actero*  haerediutit  alieni  in  hoc  proruperunt, 
ut  dicerent  beatom  populum  cui  baec  tunt.  Sed  dictnt 
fllii  promistionit :  Beatue  populue  cujue  eu  Dominue 
Deus  iptiut. 

PSALMUS  CXLIV. 

(Vers.  l.yExaltabe  te%  Deuemeue  rex,  et  benedicam 
nomen  tuum  in  smculumt  et  in  emculum  tmculi.  Totut 
psalmus  Dei  laude  contexitur,  el  cum  in  tilulo  psarori 
David  sit  praenouu  laudatio,  *  evidenter  ille  osten- 
ditur  praedicari,  qui  ett  tecundum  deilatem  Dominus, 
creatorque  David,  et  secondum  quod  Verbum  caro 
factum  eei  (Joan.  i,  14),  filius  David  est;  et  noa  du- 
'  plex  persona,  sed  unus  est  Christut  (Rom.  ix,  5), 

*Scilicet,  Laudatio  ipei  David%  tut,  Laudatio 
David. 

*  Colonientit  codex,  generatio  nuncupatur;  et  infra 
tdem,  In  generatione. 

•  Locut  bic  videtor  aliqoa  parle  mulilut  in  omni- 


de  quo  parum  dtgne  tentit  qoi  puut  tofficere  qaod 
inielligit.  Potest  totem  per  unam  generationem,  pri- 
ma  tignificari  vita  morialiom ;  per  altertm  vero  ge- 
nerationem,  returrectio  accipi :  quia  et  ipta  b  rege- 
nerttio  nuncupatur,  tecondnm  quod  dictum  est,  In 
regeneratione  aulemt  cum  eederit  Filiue  hommie  in  mo- 
jeetate  tua  (Matth.  xix,  26).  {.audatur  ergo  in  boe 
taecolo,  et  multo  mtgit  ltudabitur  in  fuluro.  Nam  ti 
nunc  boc  facinnt  compediti,  quomodo  non  ampiiot 
facient  coronati? 

(Vert.  5-7.)  Magnificeniiam  glorim  eanclitutis  tum  ' 
loquentur%  et  mirabilia  tua  enarrabunt.  Et  virtuiem 
terribUium  tuorum  dicent,  et  magnitudinem  tuam 
enarrabunt.  Memoriam  abundantim  euavitatie  ium  eru- 
D  ctabunt,  et  juetitiam  tuam  exeultabunt.  Veri  bndatorct 
Dei  iflhH  operom  ejut  judiciorumque  non  laudant;  et 
tic  omnia  facta  mirantor,  ut  mirabilior  sit  ipte  qui 
fecit,  quit  quidquid  in  creatura  laudabile  reperitor, 
ad  illiot  recurrit  gloriam  qui  operatur  omnia  in  om- 
nibut  (1  Cor.  xii,  6).  Unde  et  terribilia  ejua  laodit 
honere  tunt  plena  :  non  enim  blanditur,  et  non  mi- 
naior.  Si  non  blandiretor,  519  °  nolla  etaet  eor- 
rectio  (Sent.  70).  Minittri  igitur  eloquiorum  Dei  et 

bus  cditis,  qnae  tuppletor  tum  sententia  LXX,  infra, 
tum  iu  Angustino,  in  hunc  ptalmum  num.  8 :  Si  nem 
blandiretur,  nulia  eeeet  exhortatio;  ei  uon  minaretur9 
nulla  eeeet  correclio. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITIO.  P8AL.  CILIY.  4U 

icordiam  ejus,  et  jusiiliam  praedicabunt ;  et  A  vi,  10);  cujus  nec  magnitodinem  \  nec  gloriam ,  nec 


refnum  aeternum,  iu  *  ignem  perpeiunm  non 
int :  nt  in  via  qus  ad  retributionem  tenditur 
luti,  sciant  quid  eligere  debeant,  qnid  cav ere. 
indinem  autem  Dei,  qnae  non  babet  finein,  quo- 
enarrabunt,  nisi  quia  semper  boe  praedicabuni, 
Hnis  ejus  nequeat  inveniri?  Ineffsbiiinm  enim 
etoqueniior  est  narraior  qoam  qui  fatetur  in- 
ibilia  esse  quae  loquitur.  Hi  ergo,  inquit,  nar- 
s  magiiitudinis  tuae  memoriam  abundantim  eua- 
tmm  eructabunt,  quia  non  es  oWitui  nostri, 
I  tni  meuiinisse  facis.  Doctrina  itaque  ssna  boc 
mdantia  susyiutis  divinae  rucut,  facitque  ern- 
it  omnes  booi  Dei  graiia  se  regiv  Dei  graiia 
ntcostodiri,  et  per  ipsam  sibi,  ut  deilla  possint 
«,  prapsUri. 

s.  8-9.)  Miterieort  el  miterator  Domitm,  /on- 
i  et  multUM  mitericort.  Suavit  Dominut  univer- 
nieerationet  ejut  tuper  omnia  opera  ejut.  atise- 
a  et  gralia,  boniUs  et  patieutia  Dei  per  omnia 
Uur;  k  et  nemo  desperet,  nemo  prsesuinat. 
cut  suavis  e*t  leniuie,  iu  jusius  est  ultione; 
l  longanimiuti  ejus  perit,  quem  et  conv ertus 
nm,  et  obduraius  experitur  severum.  Mittra- 

\  ejut  in  omnia  opera  ejut,  quia  in  bis  qui 

r9  daronavit  aliena. 
s.  10.)  Confiteanlur  tibi9  Dominet  omnia  opera 
$ancti  lui  benedicant  le.  Quaecumque  suni  in 
tiute  rerum,  a  summis  usque  ad  infioia,  opera 
■ont  Dei.  £t  quamvis  ralioualea  Untom  iotcl 


decorem  ulla  possunt  corda  concipere ;  sed  quia 
sicut  promittitur,  iu  creditur,  certissimo  desiderio, 
donec  adsit,  expetitur. 

(Vers.  13.)  Rignum  tuum  regnum  omnium  tmcuto* 

rum9  et  dominatio  iua  in  omni  generationt  et  progenie. 

Repetitio  generatiouis,  et  praesens  saeculum  indicat 

et  futurum,  quia  et  resurreclio  generatio  dicitur, 

quae  sancios  ad  in<  orruptionem  bealae  aeterniutis 

creafil.  Fidelit  Dominu$  in  vtrbit  $ui$t  et  $anctu$  in 

ommbue  operibu$  $ui$.  Multa  Dominus,  et  magna  pro- 

misit,  et  qiuedam  crediu  implcf  it,  quacdam  servauda 

ser?af ii :  ut  secura  esset  exspecutio,  cui  vires  d  tot 

praecepu  praeberent. 

(Yers.  14.)  Confirmat  Dominut  omnet  qui  deciduntt 

B  et  erigit  omne$  eiitot.  Sepiiee  cadit  ju$tu$9  et  returgit; 

impii  autem  infirmabuntur  in  malit  {Prov.  xxiv,  16). 

Aliter  ergo  sancti,  aliter  decidunt  infideles;  ei  boruin 

nunc  flt  commemoratio,  quorum  nuilus  confirmaiur 

a  Domino.  Ruisse  enim  quodammodo  videntur  cura 

omnibus  temporslibus  carent,  et  inbonori  ac  pau- 

peres  spernnniur  a  poUntibus  mundi,  et  inter  ab- 

jecU  quaeque  reputantur.  Sed  Deut  tuperbit  re$i$tit9 

humilibu$  autem  dat  gratiam  (Jacebi  iv,  6). 

(Vers.  15.)  Oculi  omnium  in  te  $perant9  ei  tu  da9 
eeeam  Uli$  in  tempore  opportuno.  Sicut  bonus  medicus 
novit  qua  esca  aegrotos  et  quo  tempore  sit  cibandua. 
ita  Dominns  servos  inos  opportune  sslubribus  cibis 
reficit,  et  quid  cuique  congruat,  ineffabilis  scientias 
benigniuu  discernit  :  ut  subjeetio  fidelium  de  om- 


esque  creatura  divinae  laudis  affectione  mo-  C  nibus  proficiat,  quae  illi  adbibenda  censuerit,  aive 


%  non  frustra  Umen  ad  confitendnm  Deo  om» 
ra  ipsius  incitanlur,  quia  nibil  est  Um  exi- 
■mque  a  seusu  remotum,  in  quo  non  mirabiiis 
ilor  :  quem  cum  angeli  et  bomines  confitentur 
lant,  ipsae  infinitae  mundi  partes,  et  species 
intnrae  suum  semper  loquuntur  auctorem,  et 
9  ac  pulcbritudine  sua  immensam  dant  ma- 
laudatoribus,  et  videntur  laudantia,  quae  sunt 
lia,  dnm  quod  non  possunt  •  loqui,  faciunt 

MTI. 

l.  1112.)  Gloriam  regni  tui  dieent,  et  poten- 
M  loquentur.  Ut  notam  faciant  filiit  hominum 
D*  liiam,  et  gloriam  magnificentim  regni  tui. 
species,  et  vinus,  et  pulcbritudo  creatune . 
i  est  Dei,  quia  diversorum  ipse  est  auctor  el 
js.  Sed  ab  bis  quae  520  ▼ideutur  dislinguun- 
la  qnae  nondum  innotuerunt,  et  intelligitur  ex 
visibilium,  quantum  excellant,  et  in  qua  glo- 
neant  quae  regnum  Dei  specialius  nominantur. 
■otidie  dicimos,  Adveniat  regnum  luum  (Matth. 

tandamus  ex  Angostino,  cogonie  sensn  loci 

cum  editi  nmnes,  ex  errore  roanifeslo,  lisbe- 

tgnum  perpetuum9  quud  Umen  sUtim  dicitur 

vendnm. 

rle,  ut  nemo  detperet. 

iti  Duac.  et  Goion.,  cnm  bis  recentioribus, 

riimus  legi  debere,  tot  percepta,  non  tot  prm* 
ut  editi  nabeut;  propterea  quod  dicebatur 


aspera,  siva  blanda:  ut  in  nullo  murmurent  aegri, 
sed  quodlibet  curationis  genns  aequanimiter  ab  au- 
ciore  snas  salutis  accipiant,  dicentes  quod  ad  erudi- 
tionem  pntienliae  nostrae  ipse  Salvalor  dignatus  ost 
dicere,  Pater,  $i  fieri  pete$t9  traneeat  a  me  caiix  i$te. 
Verum  nem  quod  ego  vole9  $ed  quod  tu  vi$.  Pater9  fiai 
voluntat  tua  (Matth.  xxvi,  39  et  42). 

(Vers.  if .)  Aperit  tu  manum  tuam9  et  hnplet  •  om- 
nem  animam  benedictione.  Ex  Dei  largiute  est  quid- 
quid  benedictioni*  assequitur,  quia  nemo  eam  con- 
cupiscerel,  nisi  ad  inciundum  ipsum  desiderium, 
raanum  suae  boniiaiis  aperiret. 

(Vers.  il.)tt\Ju$tut  Dominutin  omnibutvii$tuit9 

.  et  $anctu$  in  omnibu$  operibut  $ui$.  Gniver$m9  inquit, 

vim  Domini  mitericordia  et  veriiat  (P$at.  xxiv,  10)  : 

sive  ckca  nos  severior,  sive  sit  mitior,  quia   qui 

etiam  flagelhi  mediiatur,  ideo  casiigat  ut  parcaU 

(Vera.  18.)  Prope  e$t  Dominut  omnibue  invocanti- 
bu$  eum9  emnibut  qui  invocant  eum  in  veritate.  Muiti 
non  m  veritatc  invocant  Dominum,  aliud  ab  illo  quam 

paulo  ante,  qumdam  credita  implevit:  et  Augustinus, 
Adhuc  qumdam  promi$itt  et  non  dedit,  $ed  credatur 
ilti  ex  hi$  qum  dedh. 

•  Editi  noslri  omnes  babent  omnem  animam  in 
lexiu ;  neunt  vero,  omne  ammalt  in  ora  libri ;  sicque 
ciMt  Augustinus.  Legiiurque  apud  Hieronymum,  in 
utraque  versione,  eui  uh*em rint  docllssimi  edilores 
in  postrema  editione,  in  cedicibus  nonnuliis  Icgif 
implee  amnem  ammam  benedictione. 


M  S.  PROSPERI  AQUITANI  416 

ipsum  desiderantes ;  a  quibus  longe  abest,  qoia  di-  A  qoia  sicot  esse  erit  mihi  aeternom,  ita  erit  roea  in 
versum  et  remotum  est  ab  ipsius  v  olontate  qood     Domino  aeterna  laodatio. 


cupioat.  Si  autem  id  concupiscont  quod  praccipit  ]o- 
atus  et  bonus,  propinquus  omnino  est  his  quos  in- 
spiravit  affectibus ;  et  timentiom  se  voluntatemfacit, 
quia  quae  erat  Domiiti,  esse  coepit  et  ser?i. 

(Vers.  19,  20.)  Voluntalem  timentium  te  faciett 
precet  eorum  exaudiett  ti  talvot  faciet  eot.  Cuttodit 
Dominut  omnet  diligenlet  tet  ei  omnet  peccatoret  dit- 
perdet.  Quos  omnes  peccatores ,  nisi  perseverantes 
in  peccatis  et  quotidie  contra  Deum  disputantes? 
Pars  autem  deitera,  cui  nollom  est  com  sinistra 
parte  consortium,  quia  semper  illi  judicia  Dei  uni- 
yersa  placoeront,  quid  in  aeternum  sit  factura  profl- 
tetor,  et  dicit : 


(Vers.  3.)  Nolite  confidere  in  principibut,  neque  in 
filHt  hominum,  in  quibut  non  eti  talut.  Qoi  in  defen- 
sione  principom,  et  hominum  praesidio  gleriantor,  in 
Tanitate  confldunt.  Sotus  enim  Deos,  de  qoo  spe- 
randa  sit  salus,  et  bene  ab  eo  eispectatur,  qoo  ipse 
non  indiget :  nam  qoid  sit  filius  hominis,  breTiter  fo 
eo  quod  sequitur,  demonstratur. 

(Vers  4.)  Exibit  tpiritut  ejut,  et  revertetur  in  ter- 
ram  tmam,  in  ilta  die  peribunt  omnet  cogitadonee  eo- 
rum.  Totum  ergo  qood  in  hoc  mundo  agitor  tempo* 
rale  est  et  transitorium ;  et  nemo  veraciter  spondet 
alteri,  quod  praestare  non  potest  sibi,  mortalis  enira 
est :  emisso  spiritu,  in  terrara  suam  terrena  carne 


(Vers.  21.)  Laudem  Domini  loquetur  ot  meum,  et  B  redeunte,  quidquid  disposoit,  quidqoid  cogitavit,  in- 
benedicat  omnit  caro  nomen  tanctum  ejut  in  alernum,     tercfdit. 


et  in  twculum  tmculi. 

PSALMUS  CXLV.  • 
(Vers.  2.)  Lauda,  anima  mea,  Dominum;  laudabo 
Dominum  in  vita  mea%  ptaltam  Deo  meo,  quamdiu 
tum.  Sancta  et  spiritalis  anima  ipsa  se  ad  laudan- 
dom  Dominum  cohortatur  :  eicellentiore  sui  parte, 
ea  quae  in  se  minora  sunt,  incitat.  Non  enim  alia  est 
qoae  dicit,  et  alia  coi  dicit :  aut  carnis  haec  toi  est, 
quae  ab  anima  et  vitam  sumit  et  scnsum ,  nec  sine 
anima  aliquid  potest  velle,  et  non  velle.  Quia  vero 
ipsius  animae  duplices  actiones  sont,  et  alio  officio 
erigitur  ad  Dominum,  alio  inclinator  ad  carnem,  si 
bene  spiritui  servit,  bene  praesidet  carni,  et  per  id 


(Vers.  5, 6.)  Beatut  cujut  DeutJacob  adjutor  ejutt 
tpet  ejut  in  Domino  Deo  iptiut,  qui  fecit  cetlum  et 
terram,  mare  et  omnia  quw  in  eit  tunt.  Beatus,  inquit, 
homo  cui  adjutor  est  Deua;  non  ille  quem  sibi  igno- 
rantia  humana  confingit,  sed  Deut  Jacob ,  qni  ipsom 
Jacob  Israel  fecit,  ut  lide  et  intellectu  videat  univer- 
sitatis  auctorem. 

(Vers.  7  )  Qui  cuttodit  veritatem  in  tirculum,  fa- 
cit  judicium  injuriam  patientibut.  Et  timendom  Deom 
commendavit,  et  amandum  :  timeudum,  qoia  iniqoa 
facientes  veritate  damnavit :  amandom,  quia  projo- 
stitia  laborantes  misericordia  coronavit. 

(Vers  7-9.)  Dat  etcam  eturientibut.  Dominut  tolvk 


quod  adbaeret  Deo,  id  eliam  quod  adhaeret  corpori,  ^  compeditot.  Dominut  tapientet  facit  cmcot.  Domimut 


ad  atiperiores  invitat  affectus  :  ut  rationali  dominato 
tantom  subditis  tribuat,  quantum  ad  salutem  sat 
est ;  ne  si  Deo  non  est  subjecta,  minuatur.  Mens  iia- 
que,  summa  quaedam  pars  animae,  semetipsam  in 
omnibos  suis  incitans  conatibus,  dicit,  Lauda,  anima 
mtat  Dominum :  non  quia  hoc  non  faciat  qoantom 
potest,  sed  qoia  parum  est  quod  infirmitate  corru- 
ptibilis  corporis  potest ,  ad  illam  perfectam  et  aeter- 
nam  laudationem  522  proficere  concupiscit,  et  me- 
mor  praesentis  conditionis,  in  qoa  desiderii  sui  non 
invenit  vires,  quantum  boc  per  se  factura,  respondit, 
dicens,  Laudabo  Dominum  in  vita  meaf  ptaUam  Deo 
meo,  quamdiu  tum.  Nunc  enim  quamvis  fide ,  et  spe, 
et  cbaritate  roboremur,   tribulationibus   tamen  et 


erigit  elitot,  Dominut  ditigit  jutiot.  Dominmt  cuttodit 
advenat.  Omnibus  quidem  animantibos  providemia 
Dei  constitoit  #t  praestat  alimoniam;  sed  bominibos 
non  lerrenum  tantum,  sed  et  spiritalem  523  cibom 
praebet;  quem  hi  accipiunt  qui  desiderant,  qoibos 
dicitur,  Beati  qui  eturiunt  et  titiunt  juttitiam,  que- 
niarn  taturabuntur  (Matth.  v,  6).  Talis  ergo  est  et 
compeditorum  absolutio,  qui  mortalitatis  compedes 
aeternitate  adoptionis  evadent.  Talis  et  Hluminado 
caecorum,  qui  sapientes  ei  insipientibus  fioHt.  Taiis 
quoque  elisorum  elevatio ,  qui  voluntaria  homiliuta 
prostrati,  ad  altitodinem  coelestiom  provehuntor. 
Dominut  enim  ditigit  juttot,  quoniam  ipse  est  jostitia 
eorum ;  el  ipse  cuttodit  advenat,  qui  omnea  genies  in 


scandalis  ac  mceroribus  non  carerous;  et  inter  innu-     Christo  unum  facit,  et  in  Abra  ae  filios  lapidea  corda 

mera  mortalitatis  obstacula, b  et  aeternae  vitae  officia,     convertit  (Matth.  niv  9) 

non  implemur.  Quoniam  corput  quod  corrumpitur, 

aggravat  animam,  et  terrena  inhabilaiio  deprimit  ten- 

tum  mutta  cogitantem  (Sap.  ii,  45).  In  vila  igitur 

mea9  quam  nulla  aegritudo  infirmat,  nulla  egestas 

facit  inquietam,  iaudabo  Dominum  tota  mei  liberlate 

atqoe  virtoie;  et  ptaitam  Deo  meo,  auamdiu  tumt 

•Titulus  psalmi  Haitetuia.  AgaaH  et  Zaeharice, 
pro  v.  1  notatur,  de  qoo  nihil  disseritur  in  Pro- 
spero. 

*  Forte  omisso  et,  legeretor  melius,  mternec  vitrn 
efficia  nen  implemut.  Quod  Aogustinus  innuere  vide- 
tur  his  verbis:  Retpondet  tibi  anima  tua:  Laudo  quan* 
tum  peUUmt  tenuitert  tx%Utert  infirmilcr.  Quare  ?  Quia 


( Vers.  9, 10.)  Pupiltum  et  viduam  tutcipiet,  et  \ 
peccatorum  exterminabU.  Regnabit  Dominut  in  aHer- 
numt  Deut  tuutt  Sion ,  in  generatione  ei  generafHme, 
c  in  tceculum  tceculi.  Istis  quidem  pupillis,  qui  mor» 
tuis  patribus  indefeiisi  remanent,  Deua  opitulatur, 
et  omnes  viduas  Deus  protegit ;  sed  hic  ilios  orpba- 

quamdiu  tumut  in  corpore,  peregrinamur  a  Domme. 

e  Haec  verba,  in  sceculum  tatculi,  non  babentur  in 
teitu  Hebrxo  aut  Latino  psalmi  hujua:  nec  apod 
Anffustinum,  hoo  loco ;  apud  Hieronymnm  ven»  io 
editione  Gallicana  non  hahentur,  sed  in  Romaua  le- 
giintur,  pro  antecedentibus,  in  generatione  et  gcne- 
rattone. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL 
illas  viduae  melius  intelligimus,  quibut  hi 
sulo  nullum  est  praesidium,  nulls  est  conso- 
eed  spes  eorum  in  Domino  Deo  •  ipsoram. 
ergo  quae  in  bonis  lemporalibus  non  fidit,  sed 
istius  peregrini  esl,  supernum  patrem  et  su- 
i  desiderans  mairem ,  meriio  pupilte  appella- 
ridua;  quaedonec  etpslrem  Tideat  etapon- 
unc  videtur  esse  longinqua.  Via  vero  pecca- 
exlerminabiiur,  cum  omnium  iuiquiiaium  de- 
tactiones,  et  vaniusin  iaiiiudine  smbulan- 
l  supplicia  aeterna  mergetur.  In  bune  autem 
prorueiitibus  nialis,  quid  audiet  civius  Sioo, 
aequetur  civilas  Dei?  VeniU,  benedieti  Palrit 
rcipiie  regnum  quod  vobis  paratum  ett  ab  origine 
(Matth.  xxv,  34).  Qaoniam  tu,  Sion,  in  Ec- 
regnura  eris  aeternum  Domiui  Dei  tui,  et 
I*  ipso,  sine  fine  regnabis. 

PSALMUS  CXLVI. 
I.  i.)  LaudaU  b  Dominum,  quoniam  bonut  e$i 
i,  Deo  nottro  joeunda  taudatio.  Bouum  est 
un  laudare,  in  gloriam  Dei  psallere,  non  voce 
,  qiue  incessabililer  canere  non  potesi,  sed 
umpUus  modulatione  rationabilis  vitae,  quae 
npore  omiitenda  est :  quoniam  in  conversa- 
spiritalium  ser?orum  Dei,  quidquid  domi  fo- 
igiiur,  laus  illius  est,  cujus  et  doctrina  eimu- 
\  vivitur  ut  uibil  actionum  non  Dei  laude  sit 
v  dicente  Apostolo,  Sive  manducatit ,  she  bi- 
M  ediud  quid  faeiiis,  omnia  in  gtoriam  594 
Kl*(I  Cor.  x,  31).  Quod  qui  faciunt  numquam 
iudibus  silent,  et  a  bonis  operibus  ipsorum, 
Deojocunda  e$t  laudatio. 
I.  2.)  jEdi/Uant  Jerutatem  Dotninu$9  et  dtiper- 
\eraet  cengregant.  Exstruciio  Jerusalem,  quae 
lar  ut  civitas  (PuU.  cxxi,  5),  pace  consurgit : 
i  Israel  pax  ad  solidiutem  colligit  unitatie. 
|0  ab  operibus  vox,  nec  a  voce  debent  opera 
ire»  et  laus  quae  voce  promitur,  de  bona  con- 
i  proferatnr  :  nam  non  est  firma  compago,  si 
io  landis  non  unus  sonus  est  cordis  et  vocis 
B). 

I.  5.)  Qui  tanat  contritot  cordet  et  attigai  eon- 
s  eerum.  Ecce  quomodo  colligontur  dispersio- 
ael,  ut  saneniur  contrito  corde  :  quoniam  cor 
m  et  humitiatum  Deue  non  tpernet  (Ptat.  l, 
t  Immilius  sanet  quod  superbia  vulneravit. 
ligationes  auiem  contrilionum  significator  di- 
i  remediorum  quae  summus  medicus  mlseri- 
r  et  scienter  apponit :  qoia  mulurum  eUsio- 
m  est  curatio  una. 

I.  4.)  Qui  numerat  multitudinem  tUttanm,  et 
s  eu  nomina  tocat.  Noa  est  praecipuum  in 
is  Dei  stellas  coeli  babere  nomeraus,  cui  ca- 


EXPOSITIO.  PSAL.  CXLYI.  418 

A  pilli  capitum  numerati  sunt  (Matth.  x,  50).  De  illis 
ergo  stellis  dignius  intelligitur  boc  dictum,  quae  in 
Ecclesia  Dei,  ad  conaolandam  praeseutis  temporis 
nociem,  bonae  couversaiionis  exemplo,  et  ccelestis 
doetrinae  loce  resplendent,  quibus  dicat  Apo»tolus, 
In  itta  natione  prava  et  perverea,  in  quibus  apparetis 
tamquam  tuminaria  in  mundo,  uerbum  vitce  habentee 
(Phitip.  u,  15).  Has  ergo  siellas  Deus  numerat  in 
aeteroam  praeelecUs  gloriam,  et  nomiuaiim  ex  om- 
nibus  gentibus  advocaUs.  Novit  enim  Dominut  qui 
tunt  ejut  (II  Thn.  n,  19) ;  cuin  quibus  non  compuu- 
buntur,  quibus  dicilur,  Ditcedite  a  me,  operarii  ini- 
quitatit ;  non  novi  vot  (Luc.  xm,  27). 

(Vers.  5.)  Magnut  Dominut,  et  magna  virtut  ejus, 
et  sapientiee  ejus  non  ettnumerus.  Multa  in  natura 

B  magna  sunt,  et  muliarum  nalurarum  magna  virtua 
est.  Sed  in  comparationem  Dei  nibil  vere  magnum, 
nifail  vere  dicilur  potens,  et  in  iilo  vera  est  magni- 
tudo,  et  magna  virtus.  Universa  ergo  excellenlia  ha- 
bent  limitea  suos,  et  intra  modum  sibi  positum  na- 
lura  qnaeque  aubsistit :  Deus  autem  magnitudine 
gloriae  suat  excedrt  universa,  et  omnipotentia  sa- 
pientias  ejus  nullo  numero  comprebendiiur.  fluo- 
niam  es  ipsot  et  per  ip$umt  et  in  ipto  eunt  omnia  (Rom. 
xi,  36). 

(Vers.  6.)  Suscipiens  mantuetos  Dominus,  humi- 
lians  autem  peccatores  utque  ad  terram.  Non  acce- 
dunt  ad  cognitionem  Dei  bumiles  \Foru  nisi  humi- 
lesj  atque  mansueti,  qui  etiam  quod  nondum  595 
intelligunt,  creduni,  et  revelationem  occultorum  ex- 

C  spectant.  Hos  erudiendos  suscipit  Dominus,  et  do- 
ctrinae  suae  capacea  facit,  quorum  desideria  delecta- 
tione  [FerU  dilatatione]  exercuit  et  accendit.  Pecca- 
tores  aotem  bumiliat  usque  ad  Urram  :  eos  utique 
peccatores,  qui  ad  promerendum  Scripturarum  in- 
tellectura  mansuetudine  carent,  ei  ea  quae  introspi- 
cere  neqoennt,  umqoam  superflua  et  vana  coniem- 
nont.  Horum  contumaciam  Deus  in  terrena  demergit, 
cum  ipaos  tradit  iiisipientiae  :  ut  qui  spreveruiit 
gratiam  iliuminationis »  aubeaitt  auppUtium  caeci- 
utia. 

( Vers.  7.)  PrcecinUe  Domino  in  confettione,  ptaitite 
Deo  noetro  in  cithara.  Deeideraniinus  intelligeutiam 
sacramentorum  a  confeasione  incipiendum  est,  ut  se- 
metipsos  accusantes,  et  sibi  ascribenies  caliginem  et 

D  urdiutem  suam,  radium  aupernae  lucls  accipianu 
Nec  sit  eoram  otiosa  eonfeasio :  sed  psallant  Deo  in 
cithara,  idfet,  in  quadam  bonarom  actionom  eon- 
scientia :  ot  misericordiam  quam  confitendo  quia- 
runt,  operando  mereantur,  et  quod  rectc  offerunt, 
recte  dividant. 

(Vers.  t.)  •  Qui  operit  ceetum  nubibutt  deeeendit  in 
lerrem  siUentem  pluvia  qratiarum.  Ad  hoc  eaim  Deus 


BW.yj  editi  post,  Domino  Deot  apposito  com- 
novum  sensum  incipiebant  ab  his,  Ipsorum 
trgo.  Sed  vitiosa  interpunclione  id  fieri  faciJe 
lisnadvertere  locum  attenie  legenti.  Alludit 
Aoctor  ad  soperius  dicu,  v.  5:  Spet  ejut  in 


*  Lugdonensis  editio  sicdistinguit,  quonLm  bonur, 
et  ptaimm  Deo  nottro  jocunda  laudatio. 

e  Apnd  Auguslinum  :  Qui  parat  terree  ptuviam.  Sie 
cum  Vulgata  et  texiu  llebraeo  utraque  llieronymi 
versio;  unde  inferas  hunc  textum  a  S.  Prospero  ad 
i  spiriulem  scribendo  convenom. 


419  S.  PROSPEM 

obscuravit  dicta  proplietica,  ut  obumbratio  pararel  A 
imbrem;  imberveroet  fruclum  gigneret,  et  operiret 
serenum.  Qui  producit  in  montibus  fenum,  et  herbam 
servituti  hominum.  Utilius  pluviaa  spiriialis  non  so- 
lum  valles,  sed  et  montes  uberes  facit.  ln  monthSut 
fenum,  et  herbam  $ervituti  hominum.  Montes  aulem 
Intelliguntur  sublimiores  quique  hominum  saecula- 
rium,  qui  ita  saepe  superioribus  opimantur,  ul  unde 
fructuosae  sunt  valles,  inde  altitudines  etiam  mon- 
tium  sint  feraces.  Producit  ergo  Dei  gratia  in  mon- 
tibut  fenum :  et  potentes  ac  dirites  aeeepto  semine 
etaaritatis,  praebent  profutura  panperibut,  et  mi- 
nistranl  herbam  tervituti  hominum,  qui  famulalum 
devdtionis  suae  Deo  Ecclesiaeque  dependunt. 

(Vers.  9.)  Dat  jutnentu  escam  iptorum,  et  pullit 
corvorum  invocantibus  eum.  Jumeniorum  et  pecorum  B 
nomine  significatur  multiiudo  plebis,  quae  necessario 
cibo  non  fraudatur:  el  dum  spiriulium  est  pariiceps, 
fit  minister  carnalium9ut  impleatur  illud  Apostoli, 
Qui$  pascit  gregem,  et  de  taete  gregU  non  percipit  ( I 
Cor.  ix,  7)  ?  Dispensaiio  igilur  misericordiae  Dei,  non 
tantum  ad  Israeliticum  genus,  sed  ad  omnium  quo- 
que gentium  propaginempertinet.  Patres  enim idola 
venerantes  corvorum  habuere  figuraro,  mortua  eC 
immunda  sectantes :  quorum  pulli,  id  est,  586  ^lii9 
Deum  verum  invocant,  et  sancii  Spiritus  pascuntur 
alimooia;  quia  parentibus  non  invocantibus,  Deom, 
sed  in  sua  obduratione  maneotibus,  credidit  poste- 
riias  quod  ignoravit  antiquius. 

(Vers.  10, 11.)  Non  in  fortitudine  equi  votuntatmn 
habebii,  nec  in  tabernacuiit  viri  beneplacUum  est  ei.  C 
Beneplacitum  ett  Domino  tuper  timentes  eumf  et  in  eo$ 
aui  sperant  in  misericordiam  ejus.  In  equi  potentia 
soperbiae  indicaiur  elatio,  quae  Deo  semper  odiosa 
est.  Tabernacula  quoque  sublimia  et  magnifica  divi- 
tiarum  manifesuntyumorem,  in  quibus  nihil  appro- 
bai  Deus,  qui  superbis  re$istitt  humitibus  autem  dat 
gratiam  (Jac.  iv,  6).  Noo  enim  illi  placent  nisi  mites 
et  pauperes  spiritu,  ad  hoctimentes  Dominum,  utspe- 
rent  in  misericordiaai  ejus.  llle  est  enim  utilis  timor, 
qui  spe  erigitur,  non  qui  desperatione  demergitur. 
PSALMUS  CXLVII. 
f  (Vers.  42.)  Lauda ,  lerusatem  ,  Dominum,  lauda 
Deum  tuum,  Sion.  Gum  in  titulo  psalmi  Aygan  et  Za- 
charia  propheurom  nomina  praenotenlur,  •  quos 
in  Babylonia  cum  popuio  suo  eaptos  asse  noo  dubium  D 
ast  (I  Esdrm  vi,  14),  et  reparationem  ejus  civiutis 
Jerusalem  praevidisse,  ac  sicut  facu  est  denuotiasse, 
tntelligitur  coliorutio  psaimi  iu  ad  universam  Ee- 
clesiam  pertinere,  ut  onines  eives  et  filii  Jerusalem 
in  praesenti  viu,  quadam  se  vinctos  captivitate  co- 
guoscant,  et  coosoiaiiooem  de  spe  fulurae  liberutis 
accipiaot.  Nemo  enim  sanctorum  sine  laboribus  ac 
molestiis  potest  pnesens  lempus  exigere :  et  in  qua- 
dam  captiviUte  se  esse  sentiunt,  cum  exsurgentibus 
scandalis  (Gai.  v9 17),  et  manentibus  b  inter  spiritum 

•  Apud  LXX  interpretes  habetur  faicce  titulus. 
k  fidiUoue»  Duao.  et  Goloo.,  in  ssmitum;  melius 


AQUfTANI  4* 

carnemque  discordiis,  nou  omoia  qoae  volont  faciunt 
(Rom.  vii,  45),  et  mulu  adversa  patiuntur.  Recte 
ergo  spe  futurorum  bonorum  ipsam  Jerasalem  hor 
tatur  vox  propbetiea  in  laudem  et  gloriam  Dei,  ut 
cum  sanciis  angelis,  quoram  adipiscitur  indivisam 
socteutem,  in  gaudiis  aetentae  paeis  exsultet. 

(Vers.  43.)  Quoniam  confortavit  seras  pcrtarum 
tuarum.  Conclusio  Jerusalem,  et  serarum  ejua  con- 
firmatio,  securiutem  indicat «  incommuUbUium  gau* 
diorum,  quia  nullius  mali  ad  booa  patebit  iutroitos, 
neque  iude  uilus  ju&torum  timebit  excludi.  Benedmt 
fitios  tuos  in  te.  Exira  Jerusalem  nulla  benediclio 
est,  quia  non  sanctiflcatur  uisi  qoi  Ecclcsiae,  qiueest 
Christi  corpus,  onitur. 

(Vers.  44.)  Qui  posuit  finet  tuos  pacem9  et  adipe 
frumenti  smiat  te.  527  Nulla  eam  civiuiem  beila 
perturbant,  quae  pacis  est  sepu  limitibus ;  nec  aliqnid 
patitur  inquielum,  in  qua  nihil  est  a  Dei  volunuu 
diversum.  Ne  autem  tranquilliias  istius  pacis  aliqua 
indigentiae  necessiuu  turbetur,  adeps  ei  panis  iode- 
ficiens  ministratur ;  ut  justitiae  cihus  sit  io  epalis, 
qui  fuit  in  desideriis.  Beati  eoim  qui  esuriuut  et 
sitmntjustitiam,  quoniamiptisaturabuntur(Matth.  ▼,*). 

(Vers.  15.)  Qui  emittU  verbum  suum  terrm.  velodler 
currit  sermo  ejus.  Verbi  missio  Christi  e*t  incaran- 
tio :  cujos  Evangelio  currente  per  omoem  terran, 
ooioiom  geotium  fit  vocatio,  pratveoieote  gralia  Dd  . 
credentium  fidem.  Nihil  est  velocius  et  sdentia 
opera  Dei,  qui  qoae  fuiura  sunt  et  novit  et  fecit,  ( 
qoa)  noodum  soot  oru,  jam  apud  iHum  aoot| 
dioau. 

(Vers.  16.)  Qui  dat  nkem  tieut  la 
sieut  cinerem  spargit.  Valent  quidem  isU  ad  opiman— — 
dam  terram,  secundum  litterae  soperfictan,  qaia  eanml 
nubes  [Forte  nives]  decidentes  habent  veJlerom  spe— 

clem,  et  nebularum  ros  non  aliier  quam  dnhi  spar 

gitur,  atqoe  ex  eo  terra  pioguescit.  Sed  subUmius  ionmi 
hia  gratiae  Dei  opera  sentiuntur,  per  nivimn 
vocatione  geotiom  figuraU,  quae  ad  eonicinnda 
vestimeotum  Christi,  quod  est  Ecclesia,  in  ouu 
conflaii,  et  in  idipsum  lota  contexiiur,  noo  i 
maeulam  aot  rugam  (Ephes.  v,  27),  sed  io  iila  j 
ute  maosura,  quaeaeierua  giorificatiooe  respleodeat^ 
aitqoe  io  ea  compage,  de  qua  dicitor,  Domtnus  emw- 
ctus  lumen  sicmt  vettimentum  (Ps.  cm,  2).  Ad  qooat 
significaodum  pertiouit  qood  vestisChristi  transfigov» 
rati  in  monte,  sieot  nix  iegitur  refulsisse  (Mauh^  xvn, 
i).  Per  nebutam  autem  ealigo  igoorantjae,  qnae  ad 
pmoiieoliae  cinerera  coofngit,  indieatar.  Non  enin 
quisquam  ame  vocationem  dki  justns  nolest,<qno- 
niam  Filius  homiois  ooo  veoit  justos  eligere  (Matik. 
n,  13),  sed  peceatores  et  impios  salvos  facere  (1  Tim. 
h  «). 

(Vers.  47.)  Qui  mittit  erystallum  suum  sicut  frutta 
panit ;  ante  faciem  frigorit  ejus  quis  subsistet?  Nives 
antiquilus  obdoratae  eoovertuntur  io  crysullum :  qna 

in  Lugd.  et  Lovan.,  inter  smritum. 
•  Edili  Duac.  et  Colon.,  uicommutabUem. 


PSALMORUM  A  C  AD  CL  EXPOSITK).  PSAL.  CXLVIII. 


4ii 


itw  iapklea  corda  inttdeJium,  quse  geto  ni-  A  obiinent  principatum,  merito  ipsis  prisnitns  diciiur. 


itUlis  obstricta,  nulium  cilorem  saucti  Spi- 
eperunt.  Sed  imd  potent  est  graiU  Dei,  ut 
*am  glaciem  faciat  supernoigne  fervcscerc, 
I  crysUllino  frigore  fuerant  obdurati,  af  Aatu 
teoncalescere ;  ut  etiam  ipai  qui  vitse  eibum 
ot,  panem  yerbi  incipiant  ministrare :  sicut 
Paulo  ractum  est  (Aet.  ix,  1,  etc.),  qui  cum 
sdentium  persecuior9  factus  est  Evangelii 
or.  Quis  autem  poterit  eubsislere,  quem  ab 
>re  non  liberavit  Christus?  qui  venitignem 
In  terram,  et  ad  fervorem  fldei,  quod  gelu 
itis  oblorpuerat,  excitare  (Luc.  xn,  49)  t 
(Vers.  48.)  Emiuet  verbum  tuum,  tl  iiquefa- 
\abit  tmritut  ejut,  et  /luent  aqum.  Yerbo  evan- 


ot  de  excellentii  digiiiutis  ac  polchritndinis  suse  m 
Domino  glorientor. 

(Vers.  i-5.)  Laudate  eam,  omnet  tmgeii  ejus,  lau- 
datt  eum9  omnet  virtutes  ejut.  Laudate  ewn,  tot  et 
tunat  laudaU  eum%  omnet  ttellm  et  lumen.  529  Lau- 
date  eumy  cetli  eetlorum;  et  aqum  qum  tuper  cmtot  $unt9 
lemdent  nomen  Domini.  Nibil  est  in  sublimiute  coe- 
lesti  quod  non  pokhrum  atque  mirandum  sit,  et  quia 
omnla  in  Creatoris  sui  concinunt  laudem,  non  quasi 
ceseantibus  ab  inferioribus  dicitur,  ut  in  confessio- 
nem  divinse  laudis  exsurgant,  sed  ut  bomo  inspiratus 
ostendat  albi  placere  quod  faciunt,  et  eo  se  per  spem 
fldei  deiecUri,  ad  quod  per  exhorutiones  promissio- 
num  Dei  etiam  ipse  provebetur.  Cuni  autem  Domi- 


nedicatiouis  obduratio  infidelium  solvitur,  ij  nus  Jesus  Cbristus  Verbum  sit  Del,  in  nullo  Patris 


ioe  quod  alibi  dictum  est,  Rupit  petram,  et 
l  oquoz  (Pt.  civ,  40).  Flante  autem  Spiritu, 
uiutis  emittitur,  ut  terram  sitientem  flu- 
pnt,  el  in  aridis  cordibus  fiat  font  aqum  sa- 
,  vitam  mternam  (Joan.  iv,  14). 
.  19.)  Annuntiant  verbum  $uum  Jacob,  jutii- 
uHcia  tua  Israet.  Dans  scilicet  intellectum 
*  justificatis,  quia  omnes  ex  quibuslibet  gen- 
icti,  Jaeob  et  Israel  noncupantur;  et  discunt 
«1  justa  esse  judicia,  nec  aliquid  ab  eo  fieri, 
•sit  ignorantia  bumana  causari :  quia  abun- 
tiam  circa  justos*  causss  ultionum,  nisi  justi- 
im  misericordia  teinperaret. 
,  i0.)  Non  fecit  taliter  omni  nationi,  ei  judicia 


laude  diecernitor,  dieente  psalmo  :  Quoniam  iptt 
rfunf,  ei  facta  tuni;  tpte  mmndamtf  et  creata  tunt. 
Quod  enim  Deus  dicit,  Verbo  dicit-:  et  Verbum  per 
quod  facu  suntomnia  (Joatu  i,  5),  mandatum  dicen- 
tis  exseqaitur. 

(Vers.  6.)  Statuit  ea  inmternum,  et  in  tetcutum  $m- 
euti;  prmeoptum  potuit,  et  non  prmteribit.  Omniaquss 
ad  coelestem  beatitudinem  sunt  creau,  hanc  pleni- 
todincm  aui  officii  susceperant,  ut  in  Dei  laudatione 
permaneant :  cui  operi  etiam  natura  bumana  soeia- 
tiir,  propter  quod  Apostolus  dicit,  Ques  turtum  tunt 
tapite,  non  qum  tuper  terram.  Qum  turtum  tunt  qnm- 
rite%  ubi  Chrittut  ett  in  dextera  Dei  tedent  (Cotott. 
in,  f  et  2).  Bene  ergo  spirilalis  quiaque  devotioni  se 


ifettavit  eit.  Altitudinem  divitiarum  sa-  c  eoeleslium  jungit,  et  in  consideratione  totius  crea- 


(Rom.  xi,  33)  nulli  genti  Deus  voluit 
•spicuam,  neque  cuiquam  nationi  judiciorum 
patuere.  Sed  ex  omnibus  gentibus  una  est 
nos  esl  populus,  qui  se  ab  aelerna  perditioue 
I  meritis,  sed  Dei  gratia  ititelligit  liberari,  et 
letnque  fidelium  ministrum  misericordise  Dci, 
isi  ipsis  facturo  est,  etiam  in  aliis  fiat,  et  in 
a  confiuat  universa  dispersio. 
PSALMUS  CXLVHI. 

•  1.)  Laudate  Dominum  de  cos/i  j,  laudate  eum 
lis.  Populus  Dei,  cujus  conversatio  est  in 
*kitip.  ni,  20),  et  cujus  spes  in  Domino  Deo 
?$al.  cxlv,  5),  ad  supernam  Jerusalem  perti- 

*  de  ssUrna  sanctorum  angelorum  socieiate 
sdens,  exsulut  in  Spiritu  Dei,  et  aniversam  D 


im  in  laudera  accendit  Creatoris :  non  quia 
rratlonabilia  et  sensu  careniia  possunt  Deum 

confessione  laudare,  sed  quia  nibil  est  in 
iUte  rerum,  a  summis  usque  ad  infima,  quod 
i  saqualitate  naturse  potentiam  sui  proiestetur 
I.  Duarum  proprie  creaturarum  est  toU  isu 
>,  angelicss  scilicet  et  huroanse,  quae  hunc 
n  ex  totius  mundi  consideratione  coocipiunt, 

hodatoribus  Dei  ipsa  laudis  maieria  Deum 
i  diealur.  Quia  ergo  in  boc  offlcio  coelestia 

Lngd.  et  Lovan.;  melius  quam,  cautm  vitio- 
i  Duac.  et  Colon. 


turae  laudat  artifieem,  ut  pro  modulo  auo  jam  faciat 
quod  sine  fine  factura  esL 

(Vers.  7,  S.)  Laudatt  Dominum  de  terra,  dracoues, 
et  omnet  abgssi.  Ignit,  grando,  nix,  gleuiet,  tpiritut 
proccltm,  qui  faciunt  verbum  ejut.  Terrse  nomine  ap- 
pellantur  quse  vicina  auut  Urrsa ,  et  quidquid  boc 
nnbilo  aere  aut  bumidum  in  rore,  vel  nluviis,  aut  in 
nive,  et  grandine  glaciale,  aut  in  procellis  tnrbi- 
dum,  vel  in  coruscationibus  apnaret  ignitom,  terrai 
et  abysai  appellatione  perstringitur.  (]uorum  nihil 
fortoitia  motibas  subjacet,  et  singula  k  quseque  ejus 
legibus  serviunt,  qui  ut  vult,  de  omnibus  atque  in 
omnibus,  secundura  causas  occuitse  rationis  ope- 
ratur. 

(Vers.  9,  10.)  Montet  et  omnet  colUt,  tigna  fructi- 
fera%  et  omnet  cedri.  Bettim,  et  omnia  pecora,  terpen- 
tet  tt  voiueret  pennatm.  Nihil  horum  non  in  magna 
sapienUa  factum  e>t  (Pt.  ciii,  24) ;  et  ideo  qaaedam 
perstringuntur,  ut  universiutis  Creator  in  omnibos 
pnrdicetur. 

(Vers.  11, 12.)  Reget  terrm,  tt  omnet  poputi;  prin- 
cipet,  et  omnet  judicet  ierrm.  Juvenet  el  virginett  s#* 
nioret  cmn  junioribut  tuudent  nomen  Domini.  In  mut- 
litudine  hominum  divf rsitaa  est  graduum,  differen- 
tia  sexuum  et  dissimilitudo  meritoram ;  sed  in  Dei 

*  EditioColoniensis,  ejmppe;  alix,  qumque. 


i£5  S.  PROSPERI  AQUITANI  484 

laudibus  omni  ordini  atque  fttati  una  maleria  est.  A     531  (Vert.  4.)  Quia  beneplacitum  eu  Domino  in 


Toia  enim  530  in  Christo  Ecclesia  nnum  corpus 
est,  et  quod  recie  agit  quaelibet  portio,  tou  sibi  bena 
vindical  plenitudo. 

(Vers.  15,  14. )  Quoniam  exaltatum  est  nomen  eju$ 
solius.  Confessio  ejus  super  calum  et  terram,  et  exalr 
iavit  eornu  popuii  sui.  Super  omnia  enim  *  et  omnium 
conditor,  et  unius  auctoris  laus  est  quidquid  in  uni- 
versitate  laudabile  est ;  quod  ipsa  rerum  pulchri- 
tudo  multiformi  confltetur  ornatu.  Ab  ipso  ergo  est 
honor  sanctoruro  ejus,  et  ipsos  exaltat  cornu  popnli 
sui,  quoniam  qui  magna  contulit  per  naturam,  ipse 
dat  majora  per  gratiam.  Hymnus  omnibus  sanctis 
ejus,  filiis  Israel,  populo  appropinquanti  sibi.  Hymnus 
est  canticum  quo  laudatur  Deus,  et  quo  utuntnr 


populosuo,  et  exaltavit  mansuetos  in  taluiem.  Quid  tam 
benignum,  quam  est  Dominus  in  popolo  suo,  quem 
dignatnr  convcrtere  aversum,  suseipere  correctum, 
juvare  pugnantem,  et  coronare  vincentem  ?  Dabit 
enim  exsultationem  humilibus,  et  inde  eriguntor 
mansueti,  unde  premuntur  elati. 

(Vers.  5.)  Exsultabunt  sanctiin  gloria ,  Uttabuntur 
tn  cubitibus  suis.  Exsultatio  sanctorum  non  in  divitiis, 
non  in  honoribus,  neque  in  ulla  est  prosperitate  ter- 
rena :  sed  in  cubitibus  suis9  id  est,  in  conscientia 
bona,  quam  tamen  non  sibi,  sed  gratiae  Dei  ascri- 
bunt ;  ne  sint  de  fiominibus  sibi  placentibus,  sed 
sint  de  his  qui  in  Ghristo  gloriantur. 

(Vers.  6.) «  Exaltationcs  Dei  in  faucibus  eorum,  si 


omnessancti  ejus  omnesque  fliii  Israei,  non  illi  qm  B  gladii  ancipites  in  manibus  eorum.  Gratias  agentes 
fru&tra  carnali  seroine  gloriantur :  sed  qui  per  illam 
qua  Abraham  placuit  fldem  nati,  veri  sunt  filii  Israel 
(Rom.  ix,  7  4  8),  appropinquantes  Deo  per  ipsum 
qui  est  tta,  veritas  ei  vita  (Joan.  xiv,  6). 
PSALMUS  GXLII. 

(Vers.  4.)  Cantate  Domino  canticum  novum;  lauda- 
iio  ejus  in  Ecclesia  sanctorum.  Bene  laudantes  Do- 
minum  canticum  novum,  cantant,  non  in  vetustate 
carnis,  sed  in  spiritus  novitate  viventes :  ut  laus  Dei 
in  sanctorum  Ecclesla  celebretur,  quae  sibi  ex  fide, 
et  moribus,  et  cuaritate  concordat :  nam  sine  bac 
parilitate  nulla  est  canemium  suavitas,  nec  est  mo- 
duiatio  concinens,  ubi  est  fides  ac  vita  dissentiens. 

(Vers.  2.)  Latetur  Israel  in  eo  qui  fecit  ipsum,  et 


Deo  de  omnibus  profectibus  suis,  ipsum  exaliant,  et 
ad  ipsum  referunt  quod  ei  placere  noverunt,  haben- 
tes  in  roanibus  sermones  Dei,  qui  est  gladius  bis 
acutus  (Apoc.  i,  16),  efficax  et  carnales  affectus  di- 
videre,  et  peccata  resecare  (Mebr.  ivv  12). 

(Vers.  7.)  Ad  faciendam  vindictam  in  gentibus,  ob» 
jurgatienes  in  populis.  Potestas  verbi,  quo  infidelium 
corda  feriuntur,  non  solum  prsesidentibus  data  est, 
sed  omnibus  etiam  di&cipulis  veritatis,  qui  possunt 
arguere  errantes,  et  increpatione  sua  devios  re- 
vocare. 

(Vers.  8.)  Ad  alligandot  reges  eorum  in  compedi- 
bus9  et  nobiles  eorum  in  vinculis  ferreis.  Potentes 
nrandi,  et  regesac  nobiles,  nisi  Deum  timeant,  quem 


filii  Sion  exsuUeni  super  regem  suum.  Qui  sunt  veri  C  timebunt  ?  Sed  pradicatur  illis  Evangelium  Ghristi. 


Israelitae,  ipsisunt  filii  Sion,  sive  Jerusalem :  utrum- 
que  enim  nomen  unius  est  civitatis  (Hebr.  xn,  22), 
quas  constat  ex  angelis  et  hominibus,  ad  eamdem  so- 
cietatem  per  Adem,  et  spem,  et  chariutem  de  lon- 
ginqua  peregrinatione  tendentibus.  Qui  ergo  *  spe 
credit,  spe  gaudeat,  quia  Deus  est  novi  populi  et 
creator,  et  redemptor,  et  rector. 

(Vers.  5.)  Laudentnomen  ejus  in  choro,  in  tympano 
et  psalterio  ptallant  et.  Ghori  nomine  concordia  si- 
gnificatur  laudamium,  quorum  voces  nisi  fuerint 
consonae,  placere  non  possunt.  Rationalis  itaque 
cantus,  cujus  tota  est  in  fide  et  charitate  modulatio, 
neque  in  rooribus,  neque  in  confessione  dissideat ; 


et  percutiuntur  fraroea  bis  acuta:  annuntiatur  illis 
judicium,  et  auditis  seternis  suppliciis  sini>trorum, 
ligantur,  et  compedes  sapientiae  (Eccti.  vi,  25) ; 
iuitio  *  amoris  accipiunt,  ut  dura  pracepta  moiiiani^ 
voluntatem ,  •  et  fit  obedientibus  blandum ,  quodM 
asperum  videbatur  aversis. 

(Vers.  9.)  Ut  faciant  in  eis  judicium  conscriptum  ^ 
gloria  hacest  omnibus  sanctis  ejus.  Omnium  sanctonumm 
gloria  haec  est,  ut  totus  mundus  subjiciatur  Deo  eunl 
divinis  legibus,  quarum  justitia  uniformiter  ubiqucnm 
ccnscripta  e*t,  simili  observantia  serviatur.  Ad  no0 
enimutuntur  in  omuibus  gentibus  spiritus  potostale^. 
ut  ublque  cantetur  canticum  novum,  et  omnu  tinguam 
confiteatur  quoniam  Dominus  Jesus  Christus  in  gloria*9> 


sed  benentatur  psalterio  et  tympauo,  diligens  Deum, 

diligens  proximum:  et  in  tympanoet  psalterio  ma-  D  est  Dei  Patris  (Phitip.  n,  11) 

nos  concinat  voci ;  et  impleatur  operequod  ore  ean-  532  PSALMUS  CL. 

tatur.  In  tympani  autem  et  cbordarum  extensione         (Vers.  1,2.)  Laudate  Dominumin  sanctis  eju*.  A<I 

crucifixio  carnis  accipitur,  qnia  nervi  quanto  plua     confesslonem  pertinet  gratiae,  Doroinum  in  sanciis 

fuerint  extensi,  tanto  acutius  sonanL  suis  laudare ,   cujus  babent  sanctificntione  quod 


«  Editi  Lovan.,  Duac.  et  Golon.,  in  margine  ibi 
■tonent  forte  legenduin,  est. 

b  Fortt»,  fide  credii ;  edili  omnes,  spe  credit. 

«  Kdlliones  Lugd.  et  Lov.,  Extultationes  Dei.  Sic 
qtioque  legit  Augiisiinus  hoc  loco,  et  Hieronymus 
iu  libro  P^almorum,  juxia  Hebmicaui  veritatem 
translaio.  At  editiones  Duac.  el  Colon.,  ut  Vuigata 
nosirahabent,  Exaltationes  Dei.  Quod  pariler  soripsil 
idem  Hieronyraus  in  utraque  versiene  ex  LXX  in- 
terpretibus  semel  et  iterum  emeudata.  Sic  quoquo 


scripsisse  S.  Prosperum  suadet  quod  in  expositioM 
dicat,  Iptum  exaltant,  etc. 

4  Forte,  timoris%  quia  Initium  sapientice  tmor  D$~ 
mini  (Psal.  cx,  11),  ettota  hujus  versus  expo^itione 
timor  innui  videtur,  etsi  editi  oiunes  habeanl,  amorh; 
el  Angustrnus  ail,  Ceepisti  a  thnore,  consummaris  ei 
sapientiam. 

e  Duac.  et  Colon.  edit. ,  et  sit.  Lugd.  et  Lov., 
etfit. 


LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBIS  S.  ADGliSTlM  DELIBATARUM.  420 

\U  Unde  in  alio  psalmo  dicitur,  Mirabilis  A  ad  simililudinem  tynipani,  quod  de  sicco  exlensoque 

mctis  suis  (Psat.  lxvii,  56) ;  ut  quidquid  in  Ot  corio,  ad  confessionem  Dei  sensus  rouiac  carnis 

tnm  aique  meriiorum  est ,  totum  ad  Dei  apiantur,  et  ad  speciera  chori  socieias  caueutium  in 

iferatur.  Laudate  eum  in  firmamenlo  virtutis  omni  modulatione  b  concordet,  ul  nihil  diversum  de 

iateeum  in  potentatibut  ejut;  laudate  eum  eo  cui  canitur,  sentiatur.  Laudate  eum  in  chordis  et 

multitudinem  magnitudinis  ejus.  Omnia  ista  organo;  iii  est,  inquolihet  in>lrumenlo  musico,  quod 

ita  laudum  Dei,  ipsi  sancti  sunt,  per  quos  vel  pulsu  potest  sonare,  vel  flatu. 

i    roulliplex    sonus    concineutis   confes-  (\ers.5.)  Laudenteumincymbalisbene  sonantibus* 

ittitur;  et  ideo  in  omnibus  eorum  officiis  Dum  uuusquisque  honoratur  a  proximo,  non  a  se- 

Deus,  quia  omnis  caneutium  motus,  ejus  ipso.  Gum  autem  dicitur,  Laudate  eum  in  cymbalit 

tem  praedicat,  animatur.  jubitationist  etidenier  ostenditur  per omnia  opera  niu- 

5.)   *  Laudent  igitur  eum  in  tono  tubce.  sica  non  corporeos  sonos ,  sed  affectus  anlmi  desi- 

txcellentissimam   Evangelii   in  Christo  de-  gnatos,  siquidem  nulla  ratio  sinat  ut  jubilatio  esse 

im.  In  omnem  enim  terram  exiit  tonut  eo-  possit  in  cymbalis,  nisi  ipsa  cymbala  ad  motus  animi 

i  finet  orbis  terrce  verba  eorum  (Psal.  xvm,  transferantur  :  cum  enim  mens  coeptas  Dei  laudes 

nt  eum  in  psalterio  et  cithara.  De  superio-  B  verbis  non  potest  eiplicare,  admiratio  ejus  similis 

Ieet  et  inferioribus,  tamquam  eum  qui  fecit  fit  jubilaiioni,  533  4uae  m  eo  in'ralur  80n0  qui  uul- 

t  terram  :  ut  psalterio  coelestia,  cilhara  lis  syllabarum  comprehenditur  articulis.  Nibil  ergo 

Tena  laudentur  :  quia  cavum  illud  lignum  extra  ipsos  sanctos,  quibus  laus  Dei  indicilur,  cogi- 

Hlchordarura  resuhat  extensio,  in  psalterio  teiur,  nec  vile  aliquid  spiritalibus  534  olOciis  scn- 

in  cithara  babetur  iuferius.  tiatur.  Et  quia  sapere  secundum  carnem  mors  est, 

4.)  Laudent  eum  in  tympano  et  choro.  Dum  omnis  spiritus  laudet  Dominum.  Alleluia. 

do.  et  Lovan.  hic  et  versu  sequenti,  Lau-  Vox  enim  forte  texlui  inserta  est  a  Prospero  disse* 

«.  etGolon.,  Laudent;  quod  propius  acce-  rente  in  Psalroum. 

twdatc  eumt  quod  in  Augustino  et  omnibus  b  Forte,  concordat ;  aut  prsecedens  et  mutoiidum 

aacri  psalmorum  textus  habetur,  iu  omni  in  ut. 
pie  in  omnibus  S.  Hieronymi  editionibus. 


ADMONITIO 

IN  S.  PROSPERI  LIBRUM  SENTENTIARUM  EX  AUGUSTINO  DEUBATARUM. 

I  sancti  Prosperi  in  Augustinum  singulasque  doctrince  ab  ipsO  variis  in  tibris  traditce  partes  propensio, 
U  cum  hunc  solum  pene  auclorem  doctoremque  a  puero  sibi  'sequendum  proposuisset,  omnia  ejus  dictata 
U  potuit  diiigentia  comparaveril,  et  eo  studio  quo  major  inveniri  nequeat,  animi  penetralibus  imbuerit. 
f  tanlarumque  rerum  sibi  subreperet  oblivio,  immo  ut  coeleslet  sanclissimi  antistitis  regulas  pro  speculo 
I,  regendisque  tingulit  viUv  passibus  inservireni,  quas  futius  scripta  legerat,  sedulisque  curis  fuerat 
tea  in  summam  quamdam,  brevesque  quasi  sententias,  memorice  juvanda?  renovandceque  gratia  cottegii. 
\tre  non  tuit  tantum  profeclibut,  sed  et  aliorum  omnium  utilitati  mirum  in  modum  consuluiste  invcnitur. 
nn  qui  Augutlini  Opera  legerint,  doctrinam  ejus  sub  uno  veluti  conspeclu  exhiberi  sibi  gratulantur  ;  qui 
is  aahuc  rudes  et  inexperti,  eorum  prolixitate  deterrerentur,  brevi  ista  tam  sublimis  tamque  tolidce 
quasi  tabella,  ad  tedulam  iptorum  lectionem  accenduntur.  In  hoc  autem  libro  ea  maxime  quce  morum 
mem  promoverent  collegitse  videtur,  quamquam  non  pauca,  praiserlim  sub  finem  tibri,  etiam  de  prceci- 
squt  arcanis  retigionis  /ideique  nostrce  mytieriis  non  prccterierii. 

tiO  sunt  htec  in  pleritque  ita  breviat  ut  aliquid  pieniori  eorum  inlellectui  apud  nonnullos  homines  defu- 
lerivottel,  ideo  notata  exhibenlur  in  margine  toca  ipsa  in  quibut  eadem  stylo  diffusiori  scripta  luiben- 
\d$  breves  istce  tenientia  sunt  excerptce.  Qua  nos  in  Appendicis  secunda  parte  exhibenda  duximus,  ne 
rrum  tibrorum  vet  indigus,  vel  forte  consulendorum  piger,  hic  tectorum  fructu  omni  modo  privaretur. 
opere  notarunt  eruditistimi  Operum  sancti  Auguttini  editores  monachi  Sangermanenses  Benediclini  in 
it  tomi  X  parie  terlia;  pag.  3£3,  sententias  in  editis  codicibus  trecentas  et  nonuginla  contineri.  Priores 
eptemt  aliasque  inter  subsequentes  perpaucas  decerptas  esse  ex  ipsius  Prosperi  Commentariis  in  Psal- 
ieras  autem  ex  Operibus  Augustini,  cujus  sancli  doctorist  cum  verba  nonnumquam  mutata  esse  depre- 
i  (  subjiciunt  itli  provide),  eam  ob  causam  optimum  faclu  judicamus,  si  moneamus  ut  inspiciantur  ea 
mu  mens  Auaustmi  magis  est  expresta  quam  dictio.  Id  vero  prcestamus,  e  regione  hujus  generis  sen- 
i  ascripto  verbot  Vide.  Colbertinus  codex  notatus  323  (quod  unum  ittius  libri  exemplar  manu  scriptum 
wbis  licuit,  nec  ipsum  admodum  vetus)  sententias  septuaginta  sext  non  ptures  repwsentat,  scilicet  octo- 
imast  et  omissa  decima  nona,  vigetimam,  vigesimam  primam,  et  atias  ex  tubtequentium  serie  setectas9 
:e  ad  iltas  prcevia  annolatione  :  Prosper  iste  Equitaneus  fuit,  Totonensis  civis,  quit  relictis  rebus  saicula- 
stimna  se  omnino  negotia  tranttulit,  et  quatdam  ex  beaii  Auguttini  sententiis  carpens%  istum  tibrum 
tf  v  etc.  Ptures  ex  hoc  tibro  sententice  inter  Arausicani  secundi  concitii  canones  reiatce  tunt ;  et  permuUm 
ne  Protperi  citaniur  a  Floro  teu  Beda  Vuigato  in  Pautum.  Quibusdam  etam  ex  his  sententiis  utus  est 
Zephyrini,  Callisti  I  et  atiorum  Homanorum  ptmtificum  decretates  epistolas  confinxit.  Hactenus  doctis- 
,  quibut  tot  nominibut  obslricta  studiosorum  multitudo. 

•trf  doctissimi  cum  hunc  Sentemiarum  Prosperi  librum  rvrsus  excudi  in  fine  tomi  decimi  Operum 
tfustmi  curarent,  observarunt  in  quibusdam  libris  sententisu  numerari  octoginta  oclo,  in  oiiis  vero  nona- 
pra  frecentas,  cujus  varietatit  cum  originem  non  notarint,  nott  re  examinata%  hinc  ortam  animadverti- 
9d  in  editionibus  Augustiniana  prioribus  bis  notati  reperiantur  numeri  duo,  in  atiis  336  et  337  (Luy- 
n>.  et  Duac.)tin  aliis vero  340  ei  311  (Coloniensi  et  hac recentioribut). 

FATmoL.  LI.  U 


tn 


S.  PROSPERI  AQUITANI 


4*3 


&9s  auteni  quibus,  prater  codicem  illum  Colbcrlinum,  fasfuit  alios  duos,  tam  perviros  ad  preestandum  stu- 
diosis  omnibus  beneficium  paralissimos,  quam  per  nos  insos  consulere,  videticet  ilemigianum  unum,  id  est,  qm 
est  archimonasterii  sancli  ttemigii  Remeniis  orainis  S.  Benedicli ;  alterum  Jotiensem,  qui  sciticet  alias  fuerat  vrrt 
clarissimi  Claudii  Joli  prcecentoris  et  canonici  Ecclesice  Parisiensis,  nunc  ex  ejus  tegato  factus  est  vencrabilis 
capituli  ejusdem  Ecctesice;  horum  ope  numernm  sententiarum  ad  392  crescere  posse  judicavimus9annotatis 
tamen  priorum  editionum  numerist  ne  quid  lectoribus  ex  hac  mutalione  incommodi  crearetur. 

Cum  denique,  ex  dicendis  infra  in  admonitione  Epigrammalis  S.  Prosperi   prcefigenda,  conjici  postit  heec 
carmina  ab  ipsocirca  tcmpus  concilii  Chalcedonensis  anno  451  habiti,  fuisse  composila/in  hisqueeasdemquee. 
Iiic  sunt  utplurimum  sententias%  strictce  oraiionis  limitibus  inclusas  obtervare  non  tit  arduum  hinc  istum  quoqum 
Sententarium  librum  huict  ut  verisimile  nobis  videturt  prcevium,  circa  idem  temput  concinnatum  arbitramur. 


S.  PROSPERI 

AQUITANI 

SENTENTIARUM 

EX  OPBRIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM 

LIBERUNUS'. 


I.  b  Quee  tit  vera  innocentia. 

543  Icnoceniia  vera  est,  quse  nec  sibi  nec  al- 
lcri  nocel  :  quoniam  qui  diligit  iniquitatem,  cdit 
animam  suam.  Et  nemo  non  prius  in  se  quam  in 
nheruiu  peccat  (Aug.  in  psal.  c,  2;  Prosp.  in  eum- 
dem  ps.). 

II.  De  hominibus  diligendis. 

Sic  diligcndi  sunt  homines,  ut  eorum  non  diii- 
ganiur  errores ;  quia  aliud  csl  amare  quod  facti 
sunt,  aliud  odisse  quod  faciunl  (Aug.  in  ps.  c,  5; 
Proso.  in  eumdem  ps.). 

III.  De  vera  cetetnitate. 

Vera  seternitas  et  vera  c  immutabilitas  non  est 
nUi  in  deitate  Trinitatis,  cui  quod  est  esse,  d  per- 
peiuum  est  :  quia  natura  iuitio  carens,  incremento 
non  indigens,  sicut  nullum  finem,  ita  nullam  recipit 
mutabililatem.  Creaturae  aulem,  •  eliam  iihe  quibus 
Deus  aeternitatem  dedit  vel  daturus  est,  non  peni- 
tus  omnis  Gnis  alien»  sunl,  quia  non  suut  extra 
commutationem,  dum  finis  illis  cst,  et  temporalis 
insiitutio,  et  localis  motio,  et  ipsa  iu  augmenlum 
sui  facia  mutatio  (Prosp.  in  psat.  ci,  26). 
IV.  De  patientia  Dei. 

Patientia  Dei ,  f  qua  parcit  coniemptus,  parcil 
ctiain  negaius,  et  magis  vult  vitam  peccatoris  quam 

*  Scriptus  fortc  circa  annum  450  aut  451. 
k  M*.  Joliensis,  De  vera  innocentia. 

e  Mss.  Remigiano-Remeusis  et  Jnliensis,  immor- 
taliiast  ut  in  cxpositione  psalmi  ci  legitur,  et  ad 
oram  cditorum  omnitim  notatur. 

4  Ms.  Remig.,  semper  est;  editi  in  margine,  per- 
fectnm  est. 

•  Mss.  Remig.  et  Jol.  addunt  hic,  etiam  ,  ut  legi- 
tur  in  expositione  psalmi  in  margine  cilati;  qua  voce 
tanicn  liic  loci  cirenl  editi  nostri  omnes. 

r  Editio  Goloniensis  anni  1531  paulo  aliter,  Pa~ 
titntia  Dei  magna  est,  quat  etc;  eruditio  est  pienitu- 
dinis  et  obtatio  correctionis  :  nulta  enim  Christi  optra 
a  miscricordia  vacant :  quoniam,  etc.  Ms.  Jol.  omiuil 
eiiam  post  parcit;  et  mavult.  Ms.  Remigiensis,  non 
parcit  negatus .  .  .  Erudilio  enim  est.  ISotaium  iegu 
mus  in  margine  cdit.  Lovaniensis  et  posteriorum  y 
Erudiiio  pcenitudinis  cst  oblatio  carreclionis,  sicque 
k?gi  iu  codice  scripto,  qui  est  Lovauii  iu  Canhusia. 


A  morlem,  eruditio  est  poenitudinis,  544  et  obltti 
correciionis  :  nec  ulla  ipsius  opera  raisericordii 
vacant,  quando  hemini  et  indulgentia  consulit,  1 
flagello  (Aug.  in  psal.  cn,  8;  Prosp.  in  eumd.  p$.). 
V.  *  De  ultione  Dei. 
Divina  bonitas  idco  maxime  irascitur  h  in  hocs 
saeculo,  ne  irascatur  in  futuro;  et  misericorditer— 
adbibet  temporalera  severitatem,  ne  aeternam  jostemv 
inferat  ultionem  (Prosp.  in  psal.  cn,  9). 
VI.  *  De  vera  Dei  laudatione 
Vera  est  confessio  benedicenlis,  cum  idem  tonoaM 
est  et  oris  et  cordis.  Bene  autem  loqui  et  male  vt— 
vere  nihil  aliud  est  quam  sua  se  voce  damnaroaw 
(Prosp.  in  psal.  cxlvi,  2,  et  cu,  21). 

VII.  De  virtute  charitatis. 
B     J  Dilectio  Dei  et  proximi  propria  et  specialisM 
virtus  cst  piorum  atque  sanclorum,  cum  eaeterad 
virtutes  et  bonis  et  malis  possint  esse  romrouneflV 
(Aug.  in  psal.  cm,  3;  Prosp.  in  eumd.  pt.). 
VIII.  De  doctrina  apostolicq. 
Doctrina  apostolica  k  lam  salubris  tamque  vilaliftc 
est,  ut  pro  capacilate  utentium  neminem  sui  l  re— ^ 
linquat  exsortem  :  quia  sive  parvuli,  sive  magnir  m 
sive  infirmi,  sive  forles,  liabent  in  ea  m  unde  alantn»n 
et  unde  satientur  (Prosp.  in  psat.  ciu,  11). 

*  Ms.  Joliensis,  De  ultionibus  Dei. 

h  lu  mss.  Remig.  et  Joliensi  desunt  b«c,  in  *0A*^ 
sccculo,  et  postca,  in  futuro;  qtiae  nec  in  exposi-  i 
tione  psalmi  cn  legunlur. 

i  Edit.  Goion.  vetus,  De  vera  confessione,  t 
laudationc. 

J  Ms.  Joliensis,  Charitas  Dei%  ut  in  expositio 
C  psalmi  ejusdem  legiiur  apud  Prosperura. 

k  Sic  ms.  Joliensis.  Edil.  G0I011.  vetus,  tam  saHs—  4 
bris  atque  vitalis  est.  Ms.  concinit  psalmi  expositio— ^ 
Edit.  Lugdunensis ,  Lovauiensis ,  Duac.  et  Cotoo.^ 
recenlior,  salubris  atque  vitalis  est. 

1  Ms.  Remigianus,  dimitiat,  ut  in  exposit.  psalmi— — 

m  iLa  edilio  Sentent.  in  Aug.  append.  es  ms.  Col-  — 
bertino.  Editio  Golon.  velus,  unde  ulantur,  Hndesm- 
tientur%  ut  in  expos.  psalmi.  Editiones  Lugd.  ei  ea 
recentiores,  unde  alantur  et  unde  saHcntur9  oniisae 
et  loco  priore. 


LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINl  DELIBATARUM.  450 

IX.  Di  quctrendo  Deo.  A  dendum  est l  quid  offeras  el  cui  offeras ,  ita  eiiam 


qwerens,  gaudiuni  quserit.  Sic  ergo  qusrat, 
i  m,  sed  in  Domino  gaudeat.  545  Acce- 
enim  ad  Deuin,  illuminatur  ignorantia 
,  et  corroboratur  infirmilas,  data  sibi  et 
nlia  qua  videat,  et  cbaritate  qua  ferreat 
Ift  psal.  civ,  4). 

X.  De  fattidio  tpiritali. 
eorpori  noxiuui  est  curpoream  escam  non 
srcipere,  ita  animae  periculosum  est  spirita- 
ias  fastidire  (Protp.  in  psalm.  cvi,  18). 
U«  k  De  bonorum  ti  malorum  finibus. 
uam  muhi  sunt c  qui  ad  non  esse  tendunt. 
im  tam  est  obnoxium  paucitati  quam  quod 
lum  perdilioni  (Protp.  in  ptalm.  cvi,  59)? 
XII.  d  De  tranquillitate  ullionii  Dei.  B 

encupiscit  Deus  poenam  reorum  ,  tamquam 
desiderans  ultione ;  sed  quod  justuro  est 
tquiiiitate  deceroit,  et  recta  voluntate  dispo- 
liam  maii  non  sint  inordinaii  (Pro$p.  iu  ptal. 
i. 

XIII.  De  bono  intellectu. 
m  inlelleclum  habet  qui  •  quod  faciendum 
ste  intelligit  et  facit.  Alioqui  talis  est  sine 
leliigeniia,qualis  sine  timore  sapientia, f  cum 
n  iit :  Initium  tapientice  timor  Domini  (Protp. 
l  ex,  10). 

[V.  De  requie  adliuc  in  earne  s  viventit. 
I  *  et  in  hac  vita  requiem  suam  anima  qu» 
e  infidelitatis  exempta  est ,  et  non  ab  operi- 
Klias ,  sed  ab  iniquitatis  se  abstinet  aclione  :  C  (Protp.  in  ptalm.  cxvui,  25). 


eoosiderandum  est  ubi  offeras  :  quia  veri  facrificii 
extra  cathoticam  Ecclesiam  locus  non  est  (Protp.  in 
ptalm.  cxv,18). 

XVI.  De  justiiia  et  gratia. 

Duae  sunt  retributiones  justitiae ,  cum  aut  546 
boua  pro  bonis,  aut  mala  reddontur  pro  malis.  Ter- 
tia  est  retribuiio  gratiae ,  cum  per  regeneraiionem 
remittuntur  mala ,  et  retribuuutur  bona.  Atque  ita 
manifestatur ,  quia  univertat  vice  Domini  mitericordia 
et  veritat.  lllam  autcm  retributionem  impiorum 
qua  pro  bonis  mala  m  retribuunlur,  Deus  nescil;  qui 
nisi  rctribueret  bona  pro  inalis ,  non  essent  quibus 
■  retribueret  booa  pro  bonis  (Aug.  term.  7  in  ptalm. 
cxviu;  Prosp.  ineumd.  jm.,17). 

XVII.  De  tupernce  palriae  civibut. 

Omnis  qui  ad  supernam  pertinet  civiialem  ,  pere- 
grinus  est  mundi ,  et  dum  temporali  utitur  vita ,  in 
patria  vivit  aliena ,  ubi  iuter  multa  illecebrosa  et 
multa  fallacla,  Deum  nosse  et  amare  paucorum  est, 
0  quibus  sit  preeeepium  Domini  lucidum,  illuminant 
oculot  (Ptalm.  xviu,  9),  ut  nec  in  Dei ,  nec  in  pro- 
limi  p  chariute  faliantur  (Protp.  tn  ptalm.  cxvm, 
19). 

XVIII.  De  carnis  cupiditate  vincenda. 

Nemo  est  cujus  animam  corruptibile  corpus  et 
inhabitatio  terrena  non  aggravet  (Sap.  ix,  15).  i  Sed 
adniiendum  est  ut  carnis  cupidiiates  spiritus  vigore 
supereotur,  et  interior  bomo,  qui  semper  sibi  sentit 
resisti ,  semper  se  divino  auxilio  exspectet  adjuvari 


•  Deo,  et  mortua  mundo ,  in  humilitatis  et 
mflints  l  placida  tranquillilate  requiescat 
Utpsalm.  cxiv,  8). 

XV.  De  vovendo  J  Deo. 
■is  bene  eogitat k  quae  Deo  voveat  et  quae  vo- 
ersolvat,  seipsiim  voveat  et  reddat.  Hocexi- 
ne  debetur.  Imago  Gacsaris  reddatur  C;i>sari, 
«i  reddatur  Deo  (Luc.  xx,  25).  Sed  sicut  vi- 


XIX.  De  angutta  vitm  r  wa. 
Angutta  ett  via  ques  ducit  ad  vitam  (MaUh.  vu,  15) ; 
et  tamen  per  ipsam  nisi  dilatato  corde  non  curritur : 
quia  iter  virtutum,  quo  gradiuntur  pauperes  Ghristi, 
amplum  est  •  fidelium  spei,  etiamsi  arctum  sit  infi* 
delium  vanitati  (Protp.  in  ptalm.  cxvm,  55). 
XX.  De  prarmio  *  Chritiiance  religionis. 
Hoc  affectu  et  desiderio  colendus  esl  Deus,  ut  sui 


\  pronoroen ,  iptiut ,  additur  ex  ms.  Golb.  et 
pend.  Aug.  Ms.  Remig.  et  ediliones  eo  care- 
un  tamen  correspondeat  tibi ,  paulo  post  in 
t  eodicibus.  Ms.  Jol.  pro,  Accedendo  ad  Deum, 
iecedendo  ad  Dominum ,  et  illuminatur. 
Mlitione  Golon.  veteri ,  Quam  obnoxium  tit  ad 
tendere.  Idemqueet  Ltigdun.  ac  ms.  Uemig.,  j) 
Melius  atii ,  Numquam ,  ut  in  psalm. 


Joliensis,  qui  pereunt,  pro,  qui  ad  non  ette 

Bolon.  vet. ,  Quod  Deut  pamam  reorum  non 
xai. 

Jol.,  Quod  faciendum  recte  intelliyit ,  fucit. 
sig. ,  recte  faciendum  intelligit ,  etc. ,  ut  aiil 

Joliensis,  cum  initium  til  sapienlia  timor 
Ms.  Remig.,  cum  initio  sit  sapientia. 
t.  Coion.  vet.,  viventium. 

Jol.,  jamin  hacvita.  Expos.  psalm.,  etiam 
ife.  Idem  ms.  Jol.  omiliit  te  anie  ubsiinet,  tit 
ealro. 

ti  omncs,  placita.  Mss.  Jol.  ct  Corb.,  ex  qu-i 
p.  Ang.,  piacida.  In  cxpos.  psaluii,    quicia 


tranquillitate. 

J  Ms.  Jol.  omiltit  Deo. 

*  Ms.  Golb.  et  edit.  Aug. ,  quid  voveat,  etquce  vota 
pertolvat.  Ms.  Jol.,  quid  Deo  voveatt  et  quoevota  per- 
solvat;  hoc  exigiturt  hoc  debetur,  ut  teipsum  voveat  et 
reddat.  Imago,  etc. 

1  Ita  ms.  Remig.,  qui  pro  offeras ,  habel  aferat ; 
forte  ex  errore.  Ms.Colb.  et  edit.  Augusi.  post  Colon. 
vet.  Allae,  quid  et  eui  offerat. 

m  Sic  ms.  Golb.  et  edit.  Augusl.  app.  In  expos. 
psalm.  :  Nulli  malum  pro  bono  retribuit.  Tamen  cditi 
ormies,  restituuntur ,  et  ms.  Remig.  Jol.  vero  ros., 
rcttituunt. 

*  Ms.  Remig.,  retribuerentur. 
0  Ms.  Joliensis,  quibus  fit. 

P  Ms.  Golb.  et  edit.  app.  August.,  fallantur  dile- 
clione.  Sic  et  expos.  psalmi ,  cum  cxtcri  omnes  ha- 
beant,  charitate  (alluntur. 

<i  Kdit.  Golon.  vet. ,  nitendum  ett sempcr  de 

divino.  Ms.  Jol.,  expetai  adjuvari.  Rcliqui  oiiiues,  ez- 
speetet  adjuvari. 

*  Ms.  Joliensis,  De  angvtta  via ;  ouiissa  vccc  tircr. 
■   Kdit.  Colon.  vet. ,  fideli  spei. 

%  Ms.  Jol.  non  habct  vocein  hanc,  Chriztiantx. 


431  S.  PRQSPERI 

cultus  ipse  sit  merces  :  nam  qui  Deum  ideo  colii  ut  A 
sliud  magis  quam  ipsum  promereaiur ,  oon  Deum 
colit,  sed  illud  quod  assequi  concupiscit  (Aug.  term. 
11  in  ptalm.  cxvui,  6 ;  Protp.  in  eumd.  psatm.,  56). 
XXI.  De  occultit  non  judicandit. 

De  occuitis  cordis  alieni  temere  judicare  peccatum 
estf  ei  eum  *  cujus  non  videniur  opera  nisi  bona, 
jniqunm  est  ex  suspicione  reprehendere ;  cum  eorum 
quae  bomini  sunt  547  incognita ,  solus  Deus  judex 
sit  justus,  qui  et  inspector  est  verus  (Zephirini  ep. 
1 ;  Protp.  inptatm.  cxvm,  39). 

XXII.  Deadjutorio  Dei. 

Divini  est  inuneris ,  cum  et  recta  cogitamos ,  et 
pedes  nostros  a  falsitate  b  et  injustitia  continemus. 
Quoties  enim  bona  agimus ,  Deus  in  nobis  atque  no- 
biscum ,  ut  operemur  operatur  (Protper  in  ptalm.  B 
cxviti,  59;  el  canon.  9  conc.  Araut.  n). 

XXIII.  De  pattionibut  tanctorum  °. 

Justo  judicio  Dei  datur  plerumque  peccatoribus 
potestas  qua  sanctos  ipsius  persequantur  :  d  ut  qui 
Spiritu  Dei  juvantur  et  aguntur ,  flant  per  laborum 
cxercitia  clariores  (Protper  in  ptalm.  cxvm,  62). 
XXIV.  De  tcienlia  boni  e. 

Non  est  vera  scientia  boni ,  nisi  ad  hoc  compre- 

hendatur,  ut  agaiur  :  r  non  euini  uliliter  meditatur 

legem  Dei ,    qui  iaborat  ut  memoria  teneat  quod 

actione  non  implet  (Protp.  in  psalm.  cxvm,  71,  77). 

XXV.  De  amore  legit  s. 

Qui  legem  Dei  diiigit,  probal  se  h  in  hominibus 
f niquis  id  quod  coutra  legem  est  odisse,  non  homines 
(Prosp.  in  ptalm.  cxvm,  113).  C 

XXVI.  De  tcrutandis  mandatit  Dei  *. 

Mandata  Dei  scrutari,  nisi  quiela  mens,  non  potest. 
Ut  ergo  religiosum  exerceaiur  studium  ,  abigenda 
sunt  jurgia  malignorum  (  Protp.  in  ptalm.  cxvm, 
145). 

XXVII.  De  proficiendo  i . 

Nemo  tam  eruditus,  nemo  tam  doctus  est  qui  $u- 
pcrna  illustratione  non  egeat :  k  non  enim  ita  nulia 
divinorum  bonorum  augmenla  sufficiunl,  ut  non  seni- 
per  supersit  quod  mens  rationalis  et  intelligendum 
desideret  et  gerendum  ( Protp.  in  psalm.  cxvni, 
1*5). 

XX VIII.  De  duplici  opere  Dei  ». 

Si  omnes  boroines  simul  considercmus ,  quorum 

*  Gdit.  Colon.  vet.,  cujnt  opera  non  videntur,  nisi  J\ 
tona...  tolut  Deusjudex  ttt,quia  juttus  est,  ei  intpector 
verut.  Ms.  Reinig.,  Cum  eorum  quat  hominit  tunl  tn- 
cognita  tolutDeut  judextit  juttut%qui  intpector  estveri. 

*>  Ms.  Remig.,  a  faltitate  injuttitia. 

*  Edit.  Colon.  vet.  addit,  a  malit. 

*  Ms.  Colb.  et  edit.  app.  August.,  ut  illi  qui. 

*  Edit.  Col.  vet.  addit,  et  aciione. 
f  Edilio  Col.  vet.,  inutiliter  autem. 
ft  Edilio  Colon.  vet.  addii,  in  hominibut. 
h  Mss.  Remig.  et  Jol.,  in  omnibut  iniquis. 

*  Editio  Col.  vct.  addit,  sinejurgiit. 
i  Editio  Colon.  vel.  addit  h\cy  semper. 

*  Ms.  Remig.,  non  enim  illa  iia.  Col.  vet.,  ulla  ita. 
1  Editio  Colou.  vet.  addit,  mitericordix  et  veritatit. 
m  Ms.  Jol.  iioii  habet  vocem  hanc  ,  Domini. 

*  Editio  Colon.  vet.  addit,  cum  malit. 


AQUITANI  435 

alii  misericordia  salvi  fiunt,  alii  veritate  damnantur, 
universae  viae  Domini,  id  est,  misericordia  et  Terilas, 
suo  fine  distinctae  sunt.  Si  autem  soios  sanctos  ia- 
lueamur,  non  discernunlur  hae  via3  m  Domini.  Indi- 
vidua  enim  ibi  est ,  el  a  misericordia  verilat ,  et  a 
veriute  misericordia  ;  quia  beatitudo  sanctorum  et 
de  munere  gratiae  est,  et  de  retributione  justiti» 
(Protp.  in  ptalm.  cxvm,  151). 

XXIX.  De  obtervantia  pacit B. 

Cbristianae  perfectionis  est  pacificum  esse  548 
etiam  cum  pacis  inimicis,  spe  correctionis,  non  con- 
sensti  malignitatis  :  ut  si  nec  exempium ,  •  nec  co- 
bortationem  dilectionis  sequantur ,  causas  lamen  non 
babeant  quibus  odisse  nos  debeant  (Protp.  in  psatm. 
cxix,  7). 

XXX.  De  cuttodia  Dei  p. 

Custodit  nos  Dominus  ab  omni  malo,  non  ot  nibil 
patiamur  adversi ,  sed  ut  ipsis  adversitalibus  anima 
non  laedatur.  Cum  enim  tentatio  adest ,  fit  quidam 
in  id  quod  nos  impugnat  imroitus ;  *  et  cum  bono 
fine  ,  id  est ,  sine  vulnere  animae  ,  tentatio  consnm- 
roatur,  ad  aeternam  requiem,  de  profundo  teroporalis 
laboris  exilur  (Prosp.  in  ptalm.  cix,  7). 
XXXI.  r  De  adjutorio  Dei. 

•  Ad  coelestis  Jerusalem  consortium  non  aseen- 
dunt ,  nisi  qui  toto  corde  profitenlur  ,  non  proprii 
operis ,  sed  divini  esse  muneris ,  quod  ascendttnt 
(Protp.  in  ptalm.  cxxi,  4). 

XXXII.  *  De  odiit  mundi  in  Chrittianot. 

Omnes  qui  in  Christo  pie  volunt  vivere ,  neceste 
est  ut  ab  impiis  et  dissimililms  pntiantur  opprobria, 
el  despiciantur  tamquam  stulli  et  insani,  qui  u  pne-  - 
sentia  bona  perdanl ,  et  invisibilia  sibi'  ac  futura  — 
v  promittant.  Sed  haec  despectio  ct  irrisio  z  in  impiot^ 
retorquebitur,  cum  et  abundantia  eorum  in  egesta — ■ 
tera  ,  et  supcrbia  transierit  in  confusionem  (Proip— 
in  ptatm.  cxx ii,  3). 

XXXIII.  7  De  patientia  fidelium. 

Tota  iidelium  salus  ,  tota  patientiae  fortitudo  ,  a<M 
eum  qui  in  sanctis  suis  est  mirabilis  referenda  est  s» 
quia  nisi  in  iliis  Domiuus  esset ,  furori  impioruntmm 
fragilitas  bumana  succumberet   (Protp.  in  psoinw 
cxxui,  2). 

XXXIV.  De  obtequiis  debitit. 

lta  et  a  plebibus  principes,  et  a  servis  domini  sunfc 

0  Edit.  Colon.  vet.,  nec  cehorlationem  dUcreiionum 
ntur.  Ms.  Joliensis,  nec  exemplo,  nec  cohortaUont 


dilectionit. 

p  Editio  Colon.  vet.  addit ,  in  tentatione. 

q  Colon.  vel.  edilio ,  et  sicut  bono  fine ,  id  est  tim 
vulnere,  animas  lentatio  contummatur.  Ms.  Jol.,  el  cum 
bono. 

r  Edil.  Col.  vet.,  De  munere  Dei  in  ascentu  Jem- 
talem. 

*  Ms.  Remig. ,  Ad  coelettit  ltraelitarum  Jerusatem 
consorlium  non  atcendunt ,  nisi  qui  xonfitentur,  etc. 

*  Colou.  vet.  edit.,  De  odio. 

u  Edit.  Colon.  vet.,  in  prattentia. 
▼  Ms.  Joliensis ,  perquirant. 

*  Ms.  Jol. ,  in  ipsot.  Ms.  Remig. ,  in  iptis  9  forte 
pro  in  ipsot. 

J  Coion.  vel.  edit.,  De  patientia ,  in  9110  consistaU 


LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTIM  DELIBATARUM. 

ut  sub  exercitatione  lolerantiae  sustineantur  A  XLII.  De  impunitate  peccantium. 

pcccanlium , 


454 


iIUv  et  sperentur  aeterna.  Auget  eniro  a  me- 
iutis ,  quod  propositum  non  violat  religiotiis 
nt  psalm.  cixiv,  3). 

LXV.  b  De  toleranda  varietate  mundana. 
i  eerde  de  praceptis  Dei  et  cotistitutionibus 
Mruutur  :  quia  juslurn  est  omnia  aequanimiter 
qoae  judicaturus  c  voluit  tolerari  (Protp.  in 
cxxiv,  4). 

XXXVI.  De  cedificatione  domus  Dei. 
|  Omnis  sancti  aedificii  status,  sicut  Deo  d  ope- 
proficit ,  ita  Deo  custodiente  consistit.  Quo- 
unc  utilis  prepositorum  custodia  est,  cum 
•  Dei  populo  suo  prxsidet,  et  non  solum  gre- 
ed  etiam  ipsos  dignatur  custodire  pastores 
.  titps.  cxxvi,  i). 

XXXVII.  Deaternis  gaudiis. 

rnae  civitatis  actcrna  sunt  gaudia,  e  et  stan- 
ierum  f  perpes  infiniias  nec  variabitur,  ncc 
1 :  quia  tiicommutabili  pace  potientur,  qooriim 
n  erit  bonum,  quod  fuerit  etiam  singulorum 
►  in  ps.  cxxvu,  5). 

XXXVIII.  De  lege  charitatis. 

Cbristi  e  perfectio  chariiatis  est,  qua  Deus 
lusqne  diligitur,  et  per  quam  dicitur  Conditori 
1  Dhniite  nobis  dc.bita  nostra  sicut  et  nos  dimit- 
kbitoribus  nostris.  (Malth.  vi,  42.)  Bene  enim 
lat  promissionem  Dei,  qui  mandata  ejus  exse- 
;  nec  frostra  sperat  parcendum  peccatis  suis, 
Otcit  alienis  (Prosp.  in  ps.  cxxix,  4). 

XXXIX.  De  jussionibut  Dei. 

I  Deus  jubet  quod  sibi  prosit,  sed  illi  cui  ju- 
eo  vcrus  est  Doniinus,  qui  servo  non  indiget, 
servus  indiget  (Aug.  ep.  138,  ad  Marcellin.7 

)• 

XL.  l  De  intemporali  scientia  Dei. 
uodin  tempore  novum  est,  non  est  novum 
Deum,  quf  condidit  tempora,  et  sine  tempore 
komnia,  quae  suis  quihusque  temporibus,  pro 
varielate,  distribuil  (Aug.  ibid.,  n.  7). 

XLI.  De  providenlia  Dei. 
ibilinm  dispositionem  l  iromtitabilis  ratio  con- 
ibi  sine  lempore  simul  sunt,  quse  in  tempori- 
n  simul  fluut,  quia  tempora  non  simul  cur* 
\m§.  ibid.t  n.  8). 


Nihil  infelicnu;  est  felicitate  pcccanlium ,  m  qua 

pcenaiis  nutritur  impunitas,  et  mala  voluntas  vclut 

"bostis  interior  roboratur  (Aug.  ibid.9  n.  14). 

XLIH.  De  legis  littera  °. 

Legis  littera,  quae  docet  nou  esse  peccaudum,  si 

Spiritus  vivificans  desit,  occidit.  •  Sciri  cnim  pecca- 

tuin  facit  potius  quam  caveri :   550  cl  '^e0  «nagis 

augeri  quam  minui ;  quia  malae  concupiscentiae  etiam 

praevaricatio  legis  accedit  (Aug.  de  Spir.  et  Litt.  t.5, 

U). 

XLIV.  De  lege  et  gratia. 

Lex  data  est  ut  gratia  quaereretur :  gratia  dala 

est  ul  lex  impleretur.  Neqtie  enim  suo  vitio  non  im- 

plebatur,  sed  vitio  prndentiae  carnis :  quod  vitium 

B  per  legem  demonstrandum,  per  gratiam  sanandum 

fuit  (Aug.  ibid.,  c.  i9). 

XLV.  De  prdmissioue  Dei. 
Hoc  promittit  Deus,  quod  ipse  facit.  Non  enim 
ipse  promiltit  ct  alius  facit :  quod  jam  non  est  pro- 
mittere,  sed  pradicere.  Ideo  non  ex  operibus,  sed  ex 
vocante  (Rom.  ix,  12 ;  et  iv,  4) ;  ne  ipsorum  sit,  non 
Dei ;  et  merces  non  imputelur  secundum  gratiam  , 
sed  secundum  dehitum ;  atque  ita  gratia  jam  non  sit 
gratia  (Aug.  ibid.,  c.  24). 

XLVI.  De  fidetium  culpis  et  infidelium  bonis. 
Sicut  non  impediunl  ab  aeterna  vita  justum  qua?- 
dam  peccata  venialia,  sine  quibus  liaec  vita  non  do- 
citur  ,  sic  ad  salntern  aeternam  nihil  prosunt  impio 
aliqua  bona  opera,  sine  quibus  difficillime  vita  cu- 
L  juslibet  pessimi  hominis  invenitur  (Aug.  ibid.,  c.  27). 
XLVII.  f  De  malee  voluntatis  effectu. 
Gum  voluntas  mala  potestatem  accipitq  utefficial 
quod  cupii,  ex  judicio  Dei  venit,  apud  quem  non  est 
iniquitas.  Punit  enim  etiam  isto  modo:  nec  ideo  in- 
juste,  quia  occulte.  Cseterum  iniquus  puniri  se  igno- 
rat,  nisicum  r  manifesto  supplicio  senseril  nolens, 
quantum  mali  sit  quod  perpetravitvolens  (Aug.  ibid., 
c.  3i). 

XLVIII.  Desuperbia*. 
Omnia  vitia  in  malefactis  tantummodo  valent:  sola 
superbia  etiani  in  recte  factis  cavenda  est  (Aug.  lib. 
de  Nat.  el  Gr.  c.  27). 

XLIX.  *  De  impari  usu  fortunm. 
Interest  plurimum  qualis  sit  usus,  vel  earum  re- 


l.  Colb.  et  edit.  August.,  meritum. 

Bt.  Colon.  vet. ,  Non  conqueri  de  consiitutio- 

M. 

ilon.  vet.  edit.,  voluerit. 

Ib.  cod.  ms.,  cooperante ;  ac  inf.  loco,  custodia 

ioesl. 

u  Joliensis,  et  instantium  dierum.  Ms.  Remig., 

ntiadierum.  Postea. 

lon.  vet.  edil.,  perpetuitas  infinita ....  quorum 

utufR  bonum%  etiam  qute  fiunt  singulorum. 

ItioColon.  vet.,  perfectio  est  charitatis. 

•  Joliensio  addit  h\c, Deo ;  et  post  aliquot  ver- 

mandalum  ejus. 

lendamus  ex  ms.  Joliensi,  in  quo  melius  exhi- 

scnlenlise  subjectae  sensus  quam  in  ca?teris, 

( umporali  scienlia  Icgitur. 


)     i  Ms.  Joliensis,  apud  eum  qui 

k  Edit.  Colon.  addii,  omnium. 

1  Ms.  Jotientis,  immutabilis  dispositio. 

m  Ms.  Remigianus,  quia. 

u  Edit.  Colon.  addit,  sine  vita. 

°  Ms.  Jol.,  Sciri,  ut  in  loco  Angnsfini  in  margine 
ciiato.  Codices  alii  nostri,  Scire,  cui  non  henerespon- 
dci  caveri. 

P  Col.  vet.  edit.,  De  mala  voluntate  et  potestaie. 

4  Edit.  Colon.  vet.,  efficiendi  quod  cvpit,  ex  judicto 
ejus  venit ....  quanti  mati  sit  quod  perpetravit  volenu 

r  Ms.  Remig.,  manifesta  supplicia  senserit  nolens  9 
tunc  agnoscit  quanlum,  eic. 

»  Edil.  Colou.  vet.  addit,m  bonis. 

1  Colon.  vel.,  De  pari  usu.  Ms.  JoI.v  De  usu  pro- 
speri  tt  adversu 


455  S.  PROSPERl  AQUITANI  456 

ruin  quae  prosperae,  vclcarura  quocdicunturadversae.  A        LVHL  De  princtpali  omnium  rerum  cmi. 


Nam  bonus  temporalibus,  nec  bonis  exlollitur,  nec 
malis  frangitur  :  malus  autem  ideo  *  bujusmodi  in- 
felicitate  punilur,  quia  felicitate  corruinpitur  (Aug. 
tib.  i  de  Civil.  cap.  8). 

L.  De  morle  tanctorum  k. 

Mala  mors  putaoda  nun  est,  quam  bona  vita  prae- 
cesserit.  Noq  enim  facit  malam  mortein,  551  '"*' 
quod  sequilur  mortem.  Non  itaque  multuui  curan- 
dum  est  nccessario  loorituris,  quid  accidat  ut  mo- 
riantur,  sed  moriendo  quo  ire  cogantur  (Aug.  ibid.% 
e.  li). 

LL  De  purilate  •  quam  non  perdil  invitut. 

Ita  non  amittitur  corporis  sanctitas,  manenle  ani- 
mi  sanctitate,etiam  corporeoppresso ;  sicutamittitur 


Voluntas  Dei  est  prima  et  summa  causa  omnium 
corporalium  spiritaliuraque  motionum.  Nibil  enim 
fit  ? isibiliter  et  sensibiliter,  quod  non  de  inrisibtli 
atque  intelligibili  summi  imperatoris  aula,  aut  ju- 
bealur,  aut  permittatur,  secundum  ineffabilem  ju- 
stitiam  praemiorum,  552  *i(lue  P<»narumt  gratia- 
rum  et  retributionom ,  in  ista  totius  creaturas  ain- 
plissima  quadam  immensaque  republica  (Aug.  I.  iii 
de  Trin.  e.  i). 

LIX.  h  De  tuperbia  diaboli  et  Chritti  humititate. 

Diabolus  superbus  bominem  superbientem  per- 
duxit  ad  mortem  ;  Cliristus  humilis  hominem  obe- 
dientcm  rcduxit  ad  vitam.  Quia  sicut  ille  elatus 
cecidit,  et  dejecit  consentientem  ;  sic  iste  bumiliatos 


sanctitas  corporis ,  violata  animi  puritate,  etiain  Bturrexil,  eterexit  credentem  (Aug.  lib.  iv  dt  Trin. 


corpore  iolacto  (Aug.  ibld.y  e.  18). 

LII.  De  forlitudine  tolerantim. 

Major  animus  merito  dicendus  est,  qui  vitain 
srumnosam  magis  eligit  ferre,  quam  fugere ;  el  hu- 
manum  judicium ,  d  maximeque  vulgare ,  quod  ple- 
rumque  caligine  erroris  involvitur,  prae  conscienliae 
luce  ac  puritate  contemnere  (Aug.  ibid.,  c.  22). 
L.IU.  *  De  tibera  tervitute  et   dominio  tervili. 

Justis  quidquid  malorum  f  ab  iniquis  dominis  ir- 
rogatur,  non  poena  est  criminis,  sed  virtutis  examcn. 
Nam  bonos  etiamsi  serviat  ,  liberest :  malus  autem, 
etsi  regnet,  servus  est;  nec  unius  hominis,  sed,  quod 
est  gravius,  tot  dominorum  quot  vitiorum  (Aug.  lib. 
iv  de  Civ.  e.  5). 

LIV.  De  oblalione  votorum.  G 

Nemo  quidquam  Domino  recte  voveret,  nisi  ab  ipso 
acciperet  quod  voveret  (Aug.  lib.  xvn  de  Civ.  cap.A, 
ei  can.  ii  conc.  Arauticani  n). 

LV.  De  ettentia  Deitatit. 

Omnis  substantta  qnac  Deus  non  cst,  creatura  est, 
et  quae  creatura  non  est,  Deus  e*t.  Nulla  ergo  diffe- 
rentia  es»t  in  Deitate  Trinilaiis,  quoniam  quod  Deo 
minus  est ,  Deus  non  est  (Can.  12  conc.  Arautica- 
ni  n). 

LVl.  Qualet  not  diligat  Deut. 

Tales  nos  amat  Deus,  quales  fuiuri  sumus  iosius 
dono,  non  quales  sumus  nostro  merito. 

LVII.  s  De  intemporali  opere  Dei. 

Ordo  temporum  in  acterna  Dei  sapientia  sine  tem- 
pore  est,  nec  aliqua  sunt  apud  illum  nova,  qui  fecit  D 
quae  futura  sunt. 


e.  10). 

LX.  De  tpiritalibut  augmentit. 

In  rebus  spiritalibus  cum  minor  majori  adha?ret, 
sicutCreatoricreatura,  illa  lit  major  qoamerat,  non 
ille;  et  boc  est  majus  esse,  quod  est  inelius  esse, 
quia  adhxrens  creatura  Creatori,  non  moleauctior, 
sed  virtute  fil  major  (Aug.  I.  vi  de  Trin.  c.  8). 
LXl.  De  ineffabili  excellentia  Deitatit. 

Escedit  supereminentia  Deitatis  non  solum  visitati 
eloquii  nostri,  sed  etiain  intclligenti»  facultatero. 
Verius  enim  cogitatur  Deus  quam  dicitur,  et  verius 
est  quam  cogitatur.  Non  £  parva  autem  notitiae  pars 
est,  si  antequam  scire  possimus  quid  sit  Deu%  pos- 
sumus  scire  quid  non  sil  (  Aug.  I.  vm  de  Trin.  c.  2). 
LXII.  De  vera  beatitudine.  — *^! 

Oinnes  beali  habcnt  quod  volunl,  quamvis  non    ' 
omnes  qui  habenl  quod  volunl,  conlinuo  sint  beati. 
Continuo  autein  sunt  miseri,  qui  vel  non  habent 
quod  volunt,  vel  id  babent  quod  non  recte  ▼olunt.  ~\ 
Propior  ergo  beatitudini  volunias  recta,  etiain  i  noo 
adepta  quod  cupit,  quam  prava,  etiamsi  quod  copit 

oblinuil  (Aug.  I.  xut  de  Trin.  c.  5).  , 

LXUI.  k  Quid  tit  ette  eum  Deo. 

M;igna  bominis  miseria  est  cum  illo  non  esse 
sine  quo  non  poiest  csse.  In  quo  est  enim,  sine  du- 
biosine  illo  non  est:  et  lauien  si  ejus  iioii  meininit, 
eumque  non  iiitelligti,  neque  diiigit,  cum  eo  uou  est 
(Aug.  i.  xiv  de  Trin.  c.  i2). 

LXIV.  De  incarnatione  Verbi  Dei. 

Divinitas  Verbi  acqualis  Patri  facta  cst  particeps 
mortalitatis  noslrae,  non  de  suo,  sed  de  nostro:  ut 


•  ftfs.  Joliensis,  hujut  mundi. 

•  Edit.  Colon.  veu  addit,  bona.  Ms.  Jol.,  Quod 
non  pottit  mate  mori  qui  bene  vixerit. 

«  Edil.  Colon.,  De  purilate  animi,  oppretto  corpore. 
d  Colon.  vet.  edit.,  maxime  quod  ett  vulgare. 

•  Edit.  Colon.,  De  libera  terviiute  in  domino  ter- 
vili;  forte  pro,  et  dominio  tervili ;  cseteri  codices, 
Dehumilitatejuttorum:  non  tam  bene. 

f  Edit.  Colon.,  aliquit  dominut  irrogat....  Nam 
etiam  bonut  ti  terviat9  etc.  Ms.  Jol.9  malut  etiamsi. 
Ms.  Jol.  initio,  Juttis  quidquid  mali. 

s  Codices  omnes  alii,  pucter  ms.  Jolicusem ,  De 
temporaU :  cujus  lectio  magis  congruere  sententiae 
visa  est,  ubi  tine  tempore  dicitur  esse  in  Deo  ordo 


temporum. 

h  (ioc  ioco  ms.cod.  Colb.  sententiam  iliam  addit: 
De  finibut  malorum  et  bonorum.  Scire  volent  in  qua 
rerum  sit  parte  locandus  ,  discute  quid  timeat%  quidre 
tit  quod  amat.  Sumpla  esl  ex  libro  Epigramuiatum 
Prospcri,  c.  59. 

*  Ms.  Joliensis,  Non  parva... .  ti  antequam  potd» 
mut  tcire,  etc.  Nec  distat  Augustini  liber.  Non  enim 

parvas  notitice  part  ett ti  antequam  tcire  pouimn» 

quid  tit  Deusf  pottumnt  jam  tcire  quid  non  tit. 

i  Edii.  Colon.  vcl..  non  adepto.  Ms.  Juliensis,  qum 
cupit ....  quod  concupivit. 

k  Colon.  vet.  edit.,  Quorum  til  esse  eum  Deo. 


i*7  LIBER  SENTENTIARUM  EX  OrERIBUS  S.  AIGUSTIM  DELIBATAIUDM.  4MS 

ct  nos  efflceremnr  participes  divinitatis  ejus,  non  de  A  promisit,  dissimulanti  diein  craslinum  non  spbpondit 
uostro,  sed  de  ipsius  (Aug.  in  p$.  cxvm  $er.  16,  n.  6;      (Aug.  ibid.,  n.  11). 


tt  $er.  19,  n.  6). 

LXV.  *  Quo  odio  odiendi  sinl  mali. 
Perfecium  odium  esi,  quod  nec  justitia,  nec  scien- 
tia  caret :  id  est,  ut  nec  propter  vitia  553  homines 
oderis ,  nec  Tilia  propter  honiincs  diligas.  Recte 
ergo  in  roalis  odimus  malitiaro,  el  diKgimus  creatu- 
ram  :  ut  nec  propter  vitium  nalura  damnelur,  nec 
propter  naturam  vitium  diligatur  (Aug.  /.  xiv  de  Civ. 
c.  6;  Prosp.  in  ps.  cixxvm,  2i). 

LXVI.  De  labore  b  fingenlium  mendacia. 
DifAcilia  et  laboriosa  sunt  Ogmenta  mendacii.  Qui 
aniem  verum  vull  dicere,  non  laborat;  quieiiores 
enim  sunt  boni  quam  inali;  et  absoluloria  sunt 
verba  •  veridicorum  quam  commenta  fallacium  (Aug. 
in  pt.  cxxxix,  n.  13). 

LXVII.  d  De  divinis  Scripturis. 
Bonae  sunt  in  Scripturis  sanclis  mystertorum  pro- 
fanditates,  quae  ob  hoc  teguntur,  ne  vilescant ;  ob 
hoc  qua?runtur,  ul  exerccant ;  ob  boc  •  autem  ape- 
riuntur,  ut  pascant  (Aug  in  ps.  cxl,  n.  1). 
LXVIII.  f  De  oratione  Domini. 
Orans  cum  sudore  sanguineo  Domiuus  Jesus  Chri- 
f  tus  significabat  de  loto  corpore  s  suo,  quod  est 
Ecclesia,   emanaturas  martyrum   passiones  (Aug. 
ibid.t  n.  4;  et  in  pt.  lxxxv,  n.  1). 

LXIX.  h  De  sacramentorum  perceptione. 
Sacraineutum  pietalis  iu  judicium  sibi  sutnil  indi- 
gnus.  Bene  cniut  esse  non  potest  male  accipicnti 
quod  bonum  est  (Aug.  in  ps.cxLii,  n.  16). 
LXX.  De  iaudando  l  Deum. 
Qui  laudat  Deum  in  miraculis  beneflciorum,  inu- 
oet  etiam  iu  terroribus  ultionum.  I  Nam  et  blanditur 
ei  minaiur.  Si  non  blaudiretur,  nulla  esset  exhor- 
utio;  si  non  minaretur,  nulla  esset  correctio  (Aug. 
iji  p$.  cxliv,  n.  8 ;  Prosp.  in  eumd.  p«.,  5). 
LXXI.  De  acceleranda  conversione  k. 
Remedia  l  conversionis  ad   Deum  nullis  sunt 
eonctalionibus  differenda;  ne  tempus  correctionis 
pereat  tarditate.  Qui  enim  pceuiienti  indulgcntiam 


LXXU.  De  humilitate  orandi*. 
Rectus  est  el  bene  invocat  Deum,  qui  in  omnibu* 
malis  quae  patitur  se  accusat,  non  Deum ;  et  in  bonis 
quae  lacit,  non  se  laudat,  sed  Deum.  Sicut  enim  re- 
pellit  Deus  peccata  sua  defendentem,  sic  recipit  con- 
fiteutem  (Aug.  ibid.,  n.  12). 

LXXIII.  De  admiratione  creaturarum  n. 
554  Mirabilis  est  fabrica  mundi,  sed  mirabiiior 
fabricator.  Et  male  occupalur  creatis,  qui  °  a  Crca- 
tore  discedit:  P  qui  si  haeseril  supertori,  inferiora 
calrabit;  ne  quod  dilcxerit  coutra  uaturam,  conver- 
talur  in  pceium  (Aug.  in  ps.  cxlv,  n.  5). 
LXXIV.  De  anima  inordinata. 
B     Anima  rationalis  supcrioribus  iuferiora  prxpo- 
nens,  non  potcst  regere  quod  regebat,  quia  regi 
4  uoluit  a  quo  regebatur  (Aug.  ibid.t  n.  5). 
LXXV.  De  poma  peccati  *. 
Corpus  carnis  nostrjc  ornamentum  nobis  fuit  : 
peccavimus,  et  compedcs  inde  accepimus,  ul  vin- 
culis  mortaliiatis  omnis  humanarum  actionum  cursus 
prepediletur  (Aug.  ibid.9  n.  17). 

LXXVi.  De  ralione  •  psallendi. 
ttecte  in  Dei  laudem  psaliit,  cujus  opera  cum  voco 
concordant.  Nam  fiuito  carmine,  vox  tacet :  vila  au- 
tem  in  bonis  aciibus  *  permanens,  numquam  reliccl 
ejus  gloriam,  quem  in  se  gaudet  operari  (Aug.  t» 
p«.  cxlvi,  n.  2). 

LXXVII.  De  timore  n. 
Omnia  quac  timenlur,  ralionabiliter  declinantur  : 
Deus  sic  limendus  est,  ut  ab  ipso  ad  ipsum  T  confu- 
giatur  x  (Aug.  ibid.f  n.  20). 

LXXVlll.  De  recta  sollicitudine  7. 
Sicut  praepostera  securitas  in  periculum  impellit : 
ita  ordinata  sollicitudo  securitatcm  paril  (Aug.  in 
ps.  cxlvii,  n.  5). 

LXXIX.  De  virginitate  ■. 
Virginilas  carnis,  corpus  intactum;  virgiuilas  ani- 
mao,  fides  iucorrupta  (Aug.  ibid.9  n.  10) 


*  Edit.Colon.  vct.,  Dehominibusmatis  odiendit. 
i»  M«.  Joliensis,  fatlentium. 

«  Mss.  Colb.  et  Jol.  cum  edit.  app.  Angust.  et 
omnes  editi  in  ora  Iibri,  veridicorum ;  etsi  hi  in  texlu 
posuerint,  veracium. 

d  Ms.  Joliensis,  De  qwestionibus  Scriplurarum. 

*  In  mss.  Remig.  et  Joliensi  deest  autem :  uec  ha- 1 
beiur  in  loco  Augustini. 

*  Colon.  vet.  edit.,  De  oralione  Christi  in  $an- 
guine. 

s  Ms.  Joliensis  addit  pronomen  suo :  cui  ejus  res» 
pondet  in  loco  posleriori  Augusiini. 

*  Colon.  vet.  edit.,  De  sacrameniit  ad  maton. 

*  Ms.  Joliensis  Deo  legit,  ubi  cajteri  Deum.  Colon. 
vei.  edil.  De  laude  Deit  in  beneftciis  el  minis. 

<  Ms.  Joliensis,  nunc  blandiiur,  et  nunc  minalur. 
IIs.  Remig.,  Non  enim  btanditur  et  minatur,  ulii  de- 
aideratur  non,  ct  non  minatur,  ut  in  iocis  Prosperi  ct 
Augustini  habetur. 

■  Colon.  vet.  edit.  addit,  in  remedio. 

1  Ms.  Reinig.,  correctionis. 


m  Edit.  Colon.  vet.  addil,  in  bonis  ac  malis, 

n  Colon.  vet.  edit.  addit  el  calcatione. 

°  Mss.  Remig.  et  J«d.,  ab  auclore;  idemque  mar- 
gini  inscribitur  in  cditis  omuibos,  dcmplo  Colou. 
vet. 

p  Colon.  vet.  edit.,  cui  si  inhcrserU. 
1     q  Edit.  Colon.  vet.  et  Lugdun.,  votuit ;  errore  ma- 
nifesto  cx  loci  sensu  ct  Augustini  iibro. 

r  Colon.  vet.  edil.  addit,  in  compedibus. 

*  Emendamus  ex  ms.  Jol.,  cum  ineditis  forc  oin- 
nibus  baberetur  psallentium.  Col.  vet.  edit.,  Depsul- 
tentibus  cum  opere  et  voce. 

x  Ms.  Joliensis,  permanentis. 

u  Colon.  vet.  edil.  addit  recto 

T  Ms.  Remig.,  confugiamus. 

x  Colbertinus  codex  addit  utile  prudcnti  est  niun- 
dana  adversa  cavere.  lnilium  est  Probperiani  epi^rau:- 
matis  73. 

7  Edit.  Colon.  vet.  addil,  etsecuritate. 

*  Colou.  vct.  edit.  addit, corporit  et  animm. 


459  S.  PROSPERI  AQUfrANI 

LXXX.  *  De  modo  habendi.  A 

Mulia  nos  in  facultatibus  nostris  loperflua  habere 
b  probabimur,  fi  necessaria  sola  retineamus.  Nara 
vana  quaerentibns  nihil  sufficil,  et  alienoraro  quodam 
inodo  relentor  est,  qui  profutura  pauperibus  inuti- 
liter  habet  (Aug.  serm.  in  ps.  cxlvii,  n.  12;  Protp. 
in  ps.  cxliv,  5). 

LXXXI.  De  cogitationibu$  «. 
Quomodo  aures  nostrae  ad  Yoces  nostras,  555 
d  sic  aures  Dei  ad  cogitationes  nostras.  Non  potest 
autem  fieri  ut  *  in  mala  opera  exeant  cogitationes 
bonae,  quoniam  boc  actione  promitur  quod  corde 
concipitur  (Aug.  in  p$.  cxlviii,  n.  2). 
LXXXII.  De  cantico  novo. 
Sicut  veteris  hominis  vetus  canticum  ad  tempo- 


410 
LXXXIX.  De  sepuUura. 
Sicut  peccatoribus  divitibus  nibil  prosunt  exue 
qutae  sumptuosae,  ita  nihil  nocent  aut  viles,  aut  nulUi 
sanctoruin  pauperum  sepulturae  (Aug.  ibid.t  n.  25). 
XG.  Degaudioi  recto. 
Non  potest  umquam  fraudari  delectationibus  siis, 
556  cui  Christus  est  gaudium.  iCierna  enim  exsoi- 
Utio  est,  quae  bono  laetatur  aeterno. 

XGI.  k  Quid  hominem  Deo  jungat. 
Deo,  qui  ubique  est,  non  locis,  sed  actionibus,  ant 
longinqui,  *  aut  proxiini  sumus  :  quia  sicut  separat 
dissimilitudo,  ita  nos  illi  conjungit  imiiatio  (Aug.  in 
p$.  xxxiv,  n.  6). 

XCII.  De  bono  prcelio. 
Humanae  aegritudinis  est,  in  carne  mortali  delecta- 


ralia,  sic  novi  hominis  novum  canticum  pertinet  ad  B  tionem  babere  peccandi.  Sed  discipulus  amatorque 


seterna;  et  ita  unusquisquc  cantat  ut  vivit.  Novum 
autem  canticum,  carmen  est  fidei  quae  per  diiectio- 
nem  operalur  (Aug.  in  p$.  cxlix,  n.  i). 
LXXXIII.  De  vera  humilitate. 

Vera  fidelium  humilitas  est,  in  nullo  superbire,  In 
nullo  murmurare;  nec  ingratum  esse,  nec  querulum, 
sed  in  omnibus  Dei  judiciis  gratias  Deo  agere, 
Deumque  laudare,  cujus  omnia  opera  aut  jusia  sunt, 
aut  bcnigna. 

LXXXIV.  Dedesperantibus. 

Nimis  miser  est  qui  non  sperat f  in  Deo,  ct  de  se 
sibi  secunda  promittit,  cum  ex  eo  ipso  quod  non 
quaerat  Dei  auxilium,  ab  omni  spe  verae  salutis  exci- 
derit  (Aug.  in  p$al.  xxxui,  enarrat.  2,  n.  13). 
LXXXV.  De  divilnt. 

In  magna  egestate  sunt  qui  de  iniquitate  sunt  di- 
vites;  justitiae  opes,  et  sapientise  tbesauros  s  non 
habent :  qui  autem  Domino  serviunt,  ea  bona  acqui- 
runt  quae  perire  non  possunt  (Aug.  ibid.,  n.  45). 

LXXXVI.  De  vera  bonilate. 
Non  sufficit  abstinere  a  malo,  nisi  fiat  quod  bonum 
est;  et  parumestnemini  nocerc,  nisi  studeas  inultis 
prodesse  (Aug.  ibid.9  n.  19). 

LXXXVII.  De  mali  impunitate. 
Peccator  h  qui  peccat,  non  ideo  a  Domino  non  vi- 
dciur,  quia  male  agentis  poena  diffcrlur  :  gravius 
autem  in  cum  *  decernitur,  cui  etiam  ipsa  correctio 
denegalur  (Aug.  ibid.t  n.  21). 

LXXXVHI.  De  bono  humUitati$. 
Non  accedittir  ad  altiludinem  Dei,  nisi  per  huniili- 
tatem ;  et  cni  propinquat  subdilus,  longe  ab  eo  ro- 
ceditelatus  (Aug.  ibid.%  n.  23). 

«  Edit.  Colon.  vet.,  Contra  superflua. 

*>  Mss.  Remig.  et  Joliensis,  probabimus. 

c  Colon.  vct.  edit.  addit,  ad  Deum. 

d  Ms.  Jol.,  ita  cogitationes  nostra?  ad  aures  Dei. 

e  Ms.  Joliensis,  maia  opera  exerceant ;  ms.  Remig., 
mala  opcra  exerant. 

f  Mss.  Remig.  el  Jol.,  in  Deum;  et  infra,  qumit. 

s  Mss.  Remig.  et  Jol.,  non  habentes.  Editi  omues, 
non  habent. 

*  Mss.  Rcmig.  et  Jol.,  cum  peccat. 

*  Colon.  vet.  edit.,  dcsatvilur. 


viriulum,  non  pacem  huic  concupiscentiae  tribuere, 
sed  belluin  debet  indicere  (Aug.in  p$al.  xxxv,  n.  6). 
XCIII.  De  $pe  fidelium. 
Non  te  terreat,  Cbristiane,  quod  credila  diffe- 
runtur:  licet  in  abscondito  sit  promissio,  in  spe 
tamen  perseveret  oratio.  Exercere  operibus,  cresee 
virtutbus.  Dum  fidei  constantia  probatur,  gloria  re- 
tributionis  augetur. 

XCIV.  De  temporibus  m  malorum. 
Orone  tempus  malorum  pusillum  est.  Quid  enim 
tam  exiguuro  n  quam  quod  in  hoc  tendit,  ut  noo 
sitf 

XGV.  °  Decharitatis  augmento. 
Crescit  seinper  p  charitatis  facultas,  dam  usu 
G  major,  et  largitate  fit  ditior. 

XCYl.  De  defectu  malorum. 
Malorum  impietatem  perire  necesse  esf,  aut  pro- 
prio  judicio,  aut  sententia  Dei.  Nulla  enim  iniquitat 
permanet,  cui  finem  aut  correctio,  aut  damnatio 
facit. 

XCVII.  Unde  adhareatur  Deo. 
Adhaerens  Deo  et  semper  *t  ejus  faciens  volunta- 
tera,  numquam  a  suo  habitatore  dcseritur :  et  si  quae- 
dain  dura  atque  adverca  patiatur,  non  relinquitur, 
sed  probatur. 

XCVIII.  Dejuttitia. 
Tota  justttiae  ratio  est,  ut  declinentur  mala  et  ftanl 
bona  :  cujus  observantiae  inter  quaslibet  adversitaies 
forma  servanda  est :  quia  hoc  solum  nnmquam  amit- 
^  titur,  quod  r  opcri  pielatis  impenditur. 
XCIX.  Detoleranlia. 
Tolerentur  pracsentia  mala,  donec  veniat  beati- 
tudo  proraissa.  Sustineantur  a  fidelibus  557  infi- 

1  Ms.  Joliensis,  utili. 

k  Ms.  Joliensis,  Quid  sit  Deo  esse  vieinum. 

1  Ms.  Joliensis,  aut  propinqui,  aut  longinqui  sumus 9 
ct  paulo  post  Colon.  vet.  edit.,  sicut  nos  separat. 

m  Colon.  vet.  edil.  addit  hanc  vocem,  malorum. 

n  Ediiio  Colon.  vet.,  tam  exiguum  e$t.  Gaeteri  co* 
diccs  omittuiit  verbum  substaniivum  est. 

0  Ms.  Joliensis,  De  charitate. 

p  Editio  Coion.  vet.,  facultatis  charitat. 

4  Ms.  Joliensis,  Dei  faciens. 

r  Ms.  Retnig.,  quodopere. 


141 

delea,  et 


UBCR  6ENTENTIARUM  EI  OPERIBUS  S.  AUGUSTINl  DF.LIRATARUM 


44* 


eiortorum  inter  fromenta  xixaniorum  A  est.  Terrena  sdificatio  a  terra  incipit,  coelestis  ei- 


avulsio  differatur.  Quantumlibet  saeviant  impii,  me 
lior  est  etiaro  in  hoc  tempore  cauaa  justorum,  qui 
quanto  acriua   impetuntnr,  lanto  gloriosius  coro- 
nanlur  (Aug.  term.  3  in  pt.  xxxvi,  n.  47). 
C.  Quid  $it  clatnor  ad  Deum. 
Clamor  ad  Deum  est  intemio  cordis,  el  flagrantia 
dilectionis  :  quia  semper  pelitur,  quod  semper  opta- 
tur.  Hoc  autero  Deo  absconditum  non  est ;  quoniam 
ad  ipsum  redit  quod  ab  ipso  processil  (Aug.  in  pt. 

XXXVIII,  II.  14). 

CI.  De  confitendo  peccato. 
Bona  est  b  peccati  confessio,  si  curatio  consequa- 
tur.  Nam  quid  prodest  detegere  plagnm c,  et  non  ad- 
hibere  medicinam  (Aug.  ibid.%  n.24)? 
Cll.  d  De  perfectione. 
In  hac  vila,  quae  tota  tematio  est,  etiam  in  subli- 
missimis  sanclis,  non  apprehenditur  illa  perfectio, 
cai  non  supersit  ascensio. 

CHI.  •  De  laboribut  proetentit  vitce. 
Dum  praesentis  vitae  cursus  agiiur,  etiam  si  valde 
proficiat  (  ctijus  exterior  homo  corrumpitur,  et  inie- 
rior  renovatur ,  necesse  est  lamen,  ut  dum  condi- 
tioni  subjacet  mortis,  iabores  toleret  vetustaUs  (Aug. 
m  pt.  xxxvm,  n.  S  et  9). 

CIY.  Quod  imago  Dei  homo  titt  8  nunc  obnoxia 

vanitati. 
Imago  quidem  Dei  est  homo ;  et  qui  per  justilix 
ambulat  vias,  et  ad  similitudinem  sui  tendit  auctoris : 
et  tamen  dum  in  hac  vita  degit,  conturbationes  vani- 
talis  incurrit  (Aug.  ibid.,  n.  11). 

CY.  De  eruditione  divina. 
Prima  divini  rouneris  gratia  est,  ut  erudiat  noa  ad 
nostrx  humilitatis  confessionem,  et  agnoscere  facia», 
qood  ai  quid  boni  agirous,  per  illuro  possumus  siuc 
quo  nihil  possumus  (Aug.  ibid.$  n.  18). 

CVI.  Quod  tota  infidelium  vila  peceatum  tit  K 
Omnis  infldelium  vita  peccatum  est,  et  nihil  est 
DOfium  sine  summo  bono.  Ubi  enim  deest  agnitio 
sternae  et  incommulabilis  veritatis,  falsa  virtus  est, 
etiam  in  opiimis  moribus. 

CVH.  i  De  fundamento  tpiritali. 
Sicut  fundamentum  corporex  fabricae  in  558  'mo 
est,  ita  fundamentum  fabricae  spiritalis  in  summo 

•  Ms.  Remig.,  et  inler  hortorum  frumenta  xizanio-  ] 
rum.  Editiones  omnes  sic  distinguebant,  avultio  dif- 
feratur,  quantumlibet  taviant  impii.  Melior  ett  etiam, 
etc.  Aiigusf.  app.  editio  distinctionem  nosirani,  quaj 
commodior  visa  est,  phma  instituit. 

b  Edit.  Colon.  et  posteriorcs,  peccatori. 

e  Ms.  Remigianus,  tuam  ptagam. 

d  Colon.  vet.  edit.,  De  profcctionit  (forte  pro  per- 
feciionit)  atcensu. 

'  Colon.  vet.  edit.  addit  litulo,  in  vetuttate.  Ms.  Jol. 
toium  sic  habet,  De  profectu  vito?  prcctentit. 

*  EdiiioColon.  vet.,  cujut  exercitio  homo  corrumpi- 
tur  exterior.  Sub  flnem  ms.  Remigianus  habet,  tabo- 
rem,  non  laboret: 

f  Poateriorem  hanc  tituli  partem  praetermittit  edi- 
tio  Coloniens.  vei.  Ms.  Joliensis,  De  hominead  ima- 
ginem  Dex  facto. 

h  fcdilio  Colon.  vet.  addit  hic,  eliam  optimit  mo- 
ribus. 


structio  a  superno  crescit  exordio. 
CYIil.  J  Quod  recordatio  vel  oblivio  non  cadani  ki 
Deum. 
Tunc  dicitur  Deus  meminisse,  quando  facit;  lune 
oblivisci,  quando  non  facit.  Nain  ueque  oblivio  cadit 
in  Deum,  quia  nullo  modo  mutatur;  neque  recorda- 
tio,  quia  nihil  obliviscilur  (Aug.  cnar.inpt.  lxxxvh, 
n.  5). 

CIX.  k  Qui  Dei  miracuta  videant. 
Hi  f ident  mirabilia  Dei,  quibus  prosunt.  Nam  quod 
non  inlelligiiur,  vel  unde  non  proficitur,  non  videtur 
(Avg.ibid.,  n.  10). 

CX.  De  mitericordia  et  veritate  !  jungendit. 
Non  auferat  veriias  misericordbm,  nec  misericor- 
B  dia  impediat  veritatem.  Si  enim  pro  misericordia 
judica veris  contra  veritaiem,  aut  quasi  rigida  veritate 
oblitus  fueris  misericordiam,  non  ambulabis  in  via 
Domini,  in  qua  misericordia  et  veritas  obviaverunt 
sibi  (Aug.  term.  1  in  pt.  lxxxviii,  n.  25). 

CXI.  De  tentationeet  imitatione  Chrittim. 
Tenlatio  Christi  eruditio  n  Christiani  est.  Imila- 
tores  euim  mngisiri  debent  esse  discipuli,  non  in 
faciendis  miraculis,  quae  nemo  exigit ;  sed  in  cusio- 
dienda  humilitate  atque  patientia,  °  ad  quae  noa 
Dominus  suo  invitavit  exemplo  (Aug.  term.  4  in 
pt.  xc ). 

CXII.  De  cupiditate  et  charitate. 
Quomodo  radix  omnium  malorum  esl  cupidilas, 
sic  radix  omnium  bonorum  est  charilas  (Aug.  ibid., 

C  ».  «)• 

CXIII.  P  De  gaudio  Chrittiani. 
Christiano  <i  recte  gaudendi  causa  non  praesens 
saeculum,  sed  futurum  est :  et  ita  est  utendum  tem- 
poralibus,  ne  obsint  aetemis;  ut  iu  via  qua  pere- 
grini  ambulant,  r  hoc  placeat  quod  ducit  ad  pa- 
triam. 

CXIY.  De  tabbato. 
Male  celebrat  sabbalum  qui  ab  operibus  bonis 
vacat.  Otium  autem  ab  iniquitate  debet  esse  perpe- 
tuum,  qtiia  bona  conscicntia  non  inquietum,sed  tran- 
quillum  ■  facit  (Aug.  enar.  in  pt.  xci,  n.  2). 
CXY.  *  Quod  bonum  cum  gaudio  tit  faciendum. 
559  C°m  bonum  operaris,  hilaris  operare.  Nam 

D      &  Ms.  Joliensis,  De  caletti  et  terrena  mdificatione. 

i  Colon.  vet.  edil.  addit,  et  quomodo.  Ms.  Joliensis 
aliter  totum  exhibet,  Qualiter  accipi  debeat%  quod  obli- 
vitcitur  Deut. 

k  Ms.  Joliensis,  Qnaliter  videri  pottint  mirabilia  Dei. 

1  Edil.  Colon.  vel.,  obviantibut  tibi.  Ms.  Jol.,  Qaa- 
titer  intelligi  debeat  mitericordia  et  veritat. 

m  Colon.  vet.  edil.  addil,  non  in  miraculit. 

n  Ms.  Remig.  Chrittianit  ett;  et  sub  Qi\em,  adquam 
not. 

°  Ms.  Jolicnsis,  et  palientia%  ad  quam  not  Deut  tuo 
exemplo  invitat. 

P  Ms.  Joliensis,  Quoe  tit  cauta  recte  gaudendi. 

<i  Edit.  Coion.  et  posteriorcs,  recta  gaudendi 
cauta. 

r  Coton.  vet.  edit.,  hec  placet,  non  malo  sensu 

•  Edilio  Colon.  vet.,  tranquitlum  facil  animum. 

*  Coion.  vel  edit.,  Quod  bonum  cum  gaudio  §it  fa> 
ciendum.  Alii,  Bonum  cum  gaudio  ett  facieudum. 


443  f       S.  PROSPERI 

si  quld  boni  tristis  feccris,  fil  dc  le  magis  quam  facis  A 
(Aug.  enar.  in  pt.  ici,  n.  5). 
CXVI.  •  Quod  non  hominet,  ted  hominum  sit  fugienda 
pervertitat. 

Si  in  mores  maloruin  non  tran»eant  boni,  etiam 
inler  cohabilanles  magna  divisio  est.  Nou  ergo  horai- 
nest  qtii  meliorum  eiemplo  corrigi  queuot,  sed  hotni- 
num  est  fugienda  iniquitas, 

CXVII.  b  Quod  $int  vitanda  peccata  non  timore  pcenorf 
ted  amore  juttitice. 

Eam  Deus  innocenliam  probal,  qua  bomo  non 
*  metu  poBii3C  fit  innocens,  sed  amore  justiike.  Nam 
qui  timore  non  peccat,  quamyis  non  noceat  cui  vult 
nocere,  sibi  lamen  plurimum  nocet;  et  absiinensab 
iuiquo  opere,  sola  tamen  reus  est  voluntaie  (Aug. 
enar.  ih  pt.  icm.  n.  4).  B 

CXVIII.  d  De  humili  confettione  et  tuperba  jactantia. 

Melior  est  in  malis  faclis  confessio,  quam  in  bonis 
superba  gloriatio  (Aug.  ibid.,  n.  15). 

CX!X.  •  Quod  iniqui  malitia  protit  bonis. 

De  malilia  mali  flagellatur  bonus;  et  de  scrvo 
emeudatur  filius  (Auy.  ibid.,  n.  25). 

CXX. f  De  fidetium  perseverantia. 

Sicut  stellas  coeli  non  eistinguit  nox ,  s>c  menies 
fidelium,  adhaerentes  firmamento  sanctae  Scriptura, 
non  obscurat  mundana  iniqnitas  (  Zephirin.  ep.  4  ; 
A>y.  enar.  in  pt.  icm,  n.  29). 

CXXI.  s  De  propria  facultale  hominit. 

Ad  peccandum  hoino  abundat  propria  faculiate : 
ad  agendum  autem  bonuin  non  silu  sufticit,  nisi  ab 
illo  jnstificeiur  qui  solus  juslus  esl  (Aug.  enar.  1»  C 
pt.  icvni,  n.  7). 

CXXll.  h  De  contrariit  moribut. 

Maguus  bonorum  labor  est,  mores  tolcrare  conlra- 
rios  :  quibus  qui  non  offendilur,  parum  prolicit. 
Tantum  enim  torquet  justum  *  iniquitas  aliena, 
quantum  reccdit  a  sua  (Aug.  ibid.%  n.  42). 
CXXIII.  i  Qualiter  accedalur  ad  Deum,  vel  recedatur 
a  Deo. 

560  Non  locorum  intervallis  accedilur  ad  Deum, 


AQUITANI  *** 

vel  receditur  ab  eo;  sed  similitudo  faclt  proxtmum, 
dissimililudo  Ionginquum.  Et  nimia  miseria  esi  ab 
eo  bono  longe  esse,  quod  ubique  est  (Aug.  etutr.  in 
pt.  xcix,  n.  5). 

CXXIV.  De  vera  libertate. 

Libera  semper  est  servitus  apud  Deum,  cui  nou 
necessitas  servil,  sed  charitas  (Aug.  ibid.9  n.  7). 
CXXV.  k  De  tolerantia. 

Qui  ideo  neminem  vult  bominem  pati,  quia  mul- 
tuni,  ut  arbilratur,  proficit;  per  boc  ipsum  quod 
alios  non  tolerat,  ostendit  quod  potius  non  proficit 
(Avg.  ibid.,  n.  9). 

CXXVI.  l  Unde  tit  bonum  nottrum. 

Totum  bonum  quod  habemus,  ab  artifice  noslro 
habemus.  Sed  si  hoc  in  nobis  est  quod  ip&i  Cecimus, 
inde  daiunabimur;  si  auiem  boc  quod  Deus  fecit, 
inde  coronabimur  (Aug.  ibid.,  n.  45). 

CXXVII.  n»  De  Incarnotione  Verbi. 

Verbum  Dei,  pcr  quod  facta  sunlomnia,  tempus 
pra?ordinavit  quo  susciperel  carnem  ;  n  non  tempori 
cessit  quo  verteretur  in  carnem.  Homo  quippe  Deo 
accessit,  non  Deus  a  se  recessit  (Aug.  ep.  137, 
n.  40). 

CXXVIII.  °  De  fide  et  intellectu. 

v  Intelleciui  fides  viain  aperit,  infidditas  claudil 
(Aug.  ibid.y  n.  45). 

CXXIX.  *  De  tuperbia. 

Quo  primum  vitio  r  superatus  est  bomo,  hoc  ulti- 
mum  vincit,  Cum  enim  •  omnia  peccata  superaverit, 
manet  periculum  ne  bene  sibi  mens  couscia,  in  sve 
potius  quam  in  Domino  glorietur  (Aug.  enar.  in  ps*t~ 
vii,  n.  4). 

CXXX.  *  De  perfectione  desideriorum. 

Finis  curarura  u  perfectio  est  desideriorum ;  et  &. ' 
id  qtiisque  tendit  ac  nititur,  ut  ad  illud  perveniat  qi-fli 
delcclatur.  T  Sapientis  ergo  est  boc  appetere  quc= 
bonuni  facit,  non  id  amare  quod  decipil  (Aug.  ibiamWi 
n.  9). 

CXXXI.  De  duobut  x  donis  gratice. 

561  Sicut  duo  sunl  officia  medicinae ,  unura  q     ^ 


•  Ms.  Jol.,  De  consortio.  Colon.  edit.,  De  cohabita- 
tione  bonorum  et  malorum. 

. b  Cnlon.  vet.  edit.  non  habet  paenas,  nccjustilia». 
Ms.  Jolicnsis,  Qua>  tit  vera  innocentia.  Huic  senlentioe 
simiiia  leges  apud  August.  lib.  de  Spir.  et  Lit.  cap. 
8  et  14,  lib.  deNat.  et  Grat.  cap.  57,  etlib.  u  contra 
2  Epist.  Pelag.  c.  9,  ct  lib.  iu  cap.  4. 

c  Colon.  recentior  edilio  et  posteriores,  motu  pce- 
n«p.  Ms.  Remig.  posl  pauca,  tii  innocent. 

d  Ita  ms.  Joliensis,  et  qnidem  aptius  quam  alii  co- 
dice?,  De  pharisoco  et  publicano,  etsi  seutentia  h;rc 
ei  historia  ulriusquc  occasionem  sumpsisse  vi- 
dealur. 

•  Ms.  Joltensis,  De  correctione  ditciplince. 

f  Ms.  Joliensis  litulum  substiiuimus  auliquo,  De 
mundana  iniquitate,  quem  habent  alii  codices. 

s  Ms.  Joliensis,  Qualiter  potsit  agi  quod  bonum  est. 

h  Ms.  Joliensis,  Qualitcr  boni  tusiinerc  debcant  ma- 
lot.  Colon.  vet.  addit  titulo  vocem  bonis. 

•  Edit.  Colon.  vel.,  alieni  peccali  iniquilat. 
i  Ms.  Joliensis.  Quid  sit  adhcerere  Deo. 

k  Colon.  vei.  edit. ,  De  tolerantia  hominum.  Ms. 
Jol.ft  De  tolerando  mmine. 


1  Codices  omnes  hactenus,  De  artifice  summo;  s —  -* 
clarior  visa  est  leclio  ms.  Jolicusis,  quam  subsiitL  mm\ 
inus. 

m  Sic  ms.  Jol.  Antea,  De  Verbo  Dei ;  generali^  •' 
significalione. 

B  Ms.  Remig.,  non  tempore  accetsit ;  et  infra  ,  qf  *** 
D  videretur  in  carne. 

°  M<.  Joliensis,  De  intellectu  capiendo. 

p  Ms.  Jol. ,  InteUectum  fidet  aperit.  Ms.  Remi^*» 
Jntellectui  anditum  fidet  aperil. 

q  Iia  ms.  Joliensis.  Quod  aptius  visum  titulo  ve- 
tcri,  De  homine  victo. 

r  Coion.  vct.  edit.,  superatur;  et  post  mulLi,  nihil 
contcia  pro  bene  conscia. 

8  Ms.  Joliensis,  omnia  vitia  superaverit. 

*  Ms.  Jolien.,  De  percepiione  detiderlorum.  Colon. 
vet.  ed.,  De  pcrfectione.  Nec  male  fortas.se  ,  st  fiuu 
sementicc  respicialur. 

u  Ms.  Jol.,  est  perceptio  detideriorum.  Idemque  po- 
sicn,  quod  beatum  facit. 
▼  M<.  Reniig.  ct  Colon.  vet.  edilio%  Sapiens. 

*  Ms.  Joliensis  interserit  liacc ,  officns  inedicvmt 
teu,  cic. 


LIBER  SENTENTIARDM  fil  OPEIUBUS  S.  AUCUSTiM  DELIBATARUM  44* 

irmitas,  aliud  quo  custoditur  sanitas ;  iu  A  l  ul  non  possit  nUi  nocere  naturae.  Non  itaque  essel 


Iom  gratiae ,  unuit  quod  aufert  carnis  cu- 
,  aliud  quod  facil  animi  perseverare  vir- 
ig.  ibid.f  n.  10). 

CXXXIl.  *  De  iaboris  fine. 
crit  bominis  labor  flniri,   nisi  hoc  diligal 
on  possit  auferri  (  Aug.  ibid.,  n.  16). 
XX XI II.  b  De  iniquilatis  lcetione. 
ibile  est  ul  iniquitas  prius  laedat  hominem 
i  qoem  tendit ,  quam  cor  injostum  unde 
Aug.  ibid.f  n.  47). 

r.  De  miraculit  c  visibilibus  et  invisibilibus. 
>  miraculum  ad  illuminalionem  vocal;  in- 
itero ,  eum  qui  vocatus  venit ,  illuminat. 
go  itarrat  mirabilia  Dei «  qui  credens  visi- 


vitium  recedere  a  Deo,  nisi  naturae,  cujus  lioc  vi* 
tium  est,  potius  competeret  esse  cum  Deo  (  Aug.  i. 
xi  de  Civ.  Dei,  e.  17 ). 

CXL.  De  angelis  et  hominibus  m  malis. 
NuIIum  Deus  vel  angelorum,  vel  hominum  crearet, 
quem  malum  futurum  csse  praescissct ,  nisi  pariter 
nossel  quibus  eos  bonorum  usibus  n  commodaret : 
atque  ita  ordinem  saeculoruin ,  quasi  pulclierrimum 
carmen,  eliam  ex  quibusdam  antithetis  °  honestaret 
(Aug.  ibid.  ,  c.  18). 

CXLI.  P  De  eonditione  ereaturce. 
Tria  quaedam  nobis  maxime  scienda  de  condiiio- 
ne  creaturae  oportuit  intimari :  quis  eam  fecerl, 
per  quid  fecerit,  quare  fecerit.  Dixii  Deus9  inquit, 


id  intelligenda   invisibilia  transilum  facil  B  fiat  ^  e%  facta  „t  lux  .  et  vidu  DeM  lucem  qu<jd 


r.  in  pt.  ixv  n.  2) 

XXXV.  De  fugientibus  diabolum  d. 

caasa  est  eoruin  qui  diabolum  persequen- 
int,  quam  qui  pnreuntem  sequuntur,  quia 
t  etun  hoslem  babere  •  quam  principem 
rf.,  n.  4). 

XXXVI.  f  De  pravis  cupiditatibus. 
pravae  cupiditatcs  sunt  porlae  inferi,  per 
inmortem,  cujus  dominatum  subt,  qui 
ae  ad  pcifruendtim  lxtatur,  s  quod  per- 
ttpivit  (Aug.  ibid.,  n.  14). 

CXXXVII.  *  De  adulatione. 
ilium  linguae  alligant  animas  in  peccatis : 
tnlui  ea  facere  in  quibus  non  solum  non 


bona  essei  (Genes.  l,  3).  4  Si  ergo  qunrimus  quis  fe- 
ccrit:  Deus  est.  Si,  per  quid  fecerii:  Dixil,  el  facti 
esl.  Si,  quare  fecerit:  quia  bona  est.  Nec  auclor  ex- 
cellenlior  est  Deo,  nec  ars  efflcacior  Dei  verbo :  nec 
causa  melior,quam  ut  bouum  crearetur  a  bono 
(Aug.ibid.,c.2i). 

CXLII.  De  bono  ei  malo  amore. 
Est  amor  quo  amatur  el  quod  amandum  non  est : 
et  istum  amorem  odit  in  se  qui  illum  diligit  *  quo 
amaiurquod  amanduui  est.  Possunt  enim  amboesse 
*  in  uno  homine,  et  hoc  bonum  cst  homini,  ul  illo 
proficiente  quo  bene  vivimus,  isle  deficiat  quo 
male  vivimus ;  donec  ad  perfectum  sanetur,  et  iu 


,  j     •       s       .-.      .     .        rt  bonum  *  coromutetur  omne  quod   vivimus  ( Aug. 

reprehensor,  sed  etiam  l  audilur  laudator  C  .  .  001 


tf.  ii.  21). 

XXXVIII.  i  De  male  conscio  animo. 
smale  sibi  conscius,  duin  videtur  sibi  nul- 
im  p.iti,  credit  quia  non  juJicet  Deus :  cum 
licittia  Dei,  et  non  imelligere  parcenlisbe- 
n,  jam  *it  magna  dainuaiio  (  Aug.  ibid., 

IX*  k  Quod  prior  sit  natura  quam  vilium. 
Io  creaiura,  quae  arbitrio  suo  peccal,  prior 
iqaamviiium:quodita  coutra  naluram  est, 

lollensis,  Quid  prcpcipue  diUgendum  sit. 
Jol.,  Quod  iniquiiat  prius  ribi  quam  aliis 

n.  vel.  edit.  addit,  visibilibus  et  invisibitibus. 

,  De  miraculo  vitibitiet  invitibili. 

n.  vet.  edil.  addit ,  el  participantibus.  Tiln- 

l.  Juliensi,  De  pertecutione  diaboli.  J 

•  Colon.  vet.,  quam  participem. 

Jol.,  Quas  tint  porta  injerni. 

.  Colon.  vet.,  quod  periturum. 

Joliensis,  De  vitio  aduLuionis. 

ms.  Joliensis  ci  edit.  Colon.  vet.  Antebac 

datur  auditor. 

Jolientis,  De  perversi  animi  malignilate. 

Jol.,  De  ereatura ,  qucc  arbitrio  tuo  peccat. 

(lemig.,uJ  nisi  noceret  natura,  non  utique  etset 

dlon.  vet.  edil.  post  \slz ,  nisi  nocerenaturcc : 

non  esset  vitium  a  Deo  recedere ,  nisi  naturce 

t  mtium  essetf  cui  potiut  competeret  esse  cum 

m.  vet.  edil.  addit  hane  vocem ,  malis.  Ms. 
aliter  nabet,  De  prcescientia  Dei. 
msi.  Colb.  Keinig.,  et  Jol.  cum  edil.  Aug. 


ibid.,  c.  28). 

CXLHI.  u  De  bono  creaturot. 
Crealurae  ralionalis  vel  intellectualis  bonum  ,  quo 
beata  sit,  non  est  nisi  Deus  :  quod  ei  non  ei  se  ifsa 
cst,  quia  ex  nihilo  creata  est;  sed  ex  ilio  a  qno 
creata  est.  lloc  enim  adeplo  fit  beata ,  quo  amie*o 
luisera  (Aug.  i.  xu  dedv. ,  c.  I). 

CXLIV.  ▼  De  titio  naturw. 
563  Vitium  essc  nec  in  summo  potcst  bono,  nec 
nisi  in  aliquo  bono.  Sola  ergo  bona  z  alicubi  esso 

tam  in  libro  de  Civit.  Dei  quam  in  append.  Atediti 
Prosperi  ,  commendaret.  Ms.  Jol.  babet,  rtut  scistel 
pro,  niti  notcet.  Colon.  vei.  edit. ,  atque  in  ordinem 
tasculorum,  quati  pnlcherrimum  carmen%  eliam  ex  qui- 
butdam  putcherrimis  anliihetit  honettaret. 

0  Ms.  Remig.,  demonttraret. 
>     p  Ms.  Joliensis,  De  condiiione  lucis. 

<i  In  Edit.  Coton.  vet.  non  legunltir  sequenlin . 
Si  ergo  qumrimut.  .  .  .  quia  bona  est.  Ncc  habenlur 
in  libro  Augusl.  de  Civ.  Dei. 

r  Colon.  vet.  edit.,  quo  amat.  Ms.  Jol.,  qui  illud 
diUgit  yuod  amandum  ett. 

3  Lugd.  etposterioreseditiones,  tn  unumhominem. 
Mss. Colb.,  Remig.  et  Jol.,  edit.  An^iisi.  ^pp.  etColon. 
vei.,  in  uno  homine,  ut  in  lib.  de  Civ.  Dci. 

*  Ms.  Remig.,  contumetur. 

u  Ms.  Joiiensis,  Quod  non  sil  verum  bonum ,  nisi 
Deus. 

▼  Ms.  JoL,  De  vero  et  summo  bono ,  et  de  aliquo 
bono. 

*  Edit.  Colon.  vet.,  Alicul....  Et  illce  qna  ex  malas 
roluntatis  vitio  vitiatm  sunt .  .  . .  in  quantvm  autem 
vermsunl  bonee  sunt.  In  libro  Quoque  de  Civit.  Dei 


447  S.  PROSPERI  AQUITANI  44g 

possnnt,  sola  autem  mala  nuiquam.  Quoniam  naturae  A  justitia  bene  utitur,  non  tantum  tonis,  verura  etittn 

malis  (Aug.  ibid.f  c.  5). 


etiaui  illae  quae  ex  malae  voluntatis  initio  viliatae 
sunt,  in  quautum  vitiosae  sunt,  malae  sunt :  in  quan- 
tumautem  naiurae  stint,  bonae  sunt  (Aug.  I.  xn  deCiv., 
e.3). 

CXLV.  *  Quod  non  rit  in  Deo  aut  pigra  vaeatio ,  aut 
laboriota  industria. 

Non  est  fas  credere  aliter  afGci  Deum  cum  vacat, 

alilercum  operatur,  quia  nec  affici  dicendus  est, 

tamquam  in  ejus  natura  fiat  aliquid  quod  ante  non 

fuerit.  Patitur  qnippe  qui  afficitur,  et  mutabile  est 

omne  quod  palitur.  Non  ergo  in  Deo  aut  pigra  vaca- 

tio,  aut  laboriosa  cogitetur  industria  ,  quia  novil  et 

qniescens  agerc,  et  agens  quicscere  :  et  quod  in  ope- 

ribus  b  ejus  prius  quidem  est,  aut  posterius,  non  ad 


CXLIX.  De  martyribus  non  baptitatis. 
Qui  setiamnon  percepto  regenerationis  lavacro 
pro  Christi  confessione  moriuniur ,  tantum  eis  valet 
ad  abolenda  peccata,  quantum  si  abluerentur  fonte 
baptismatis  (Aug.  ibid.,  c.  7). 

CL.  h  Quod  non  secundum  hominem,  sed  secundum 
Deum  vwendum  tit. 
Cum  bomo  secuiidum  se  vivit,  non  secandun 
Deum,  similis  est  diabolo,  quia  nec  angelo  secundum 
angelum,  sed  secundum  Deum  vivcndura  fuit,  nt 
staretin  veritale,  et  veritatem  de  illius,  non  '  de 
suo  mendacium  loqueretur.  Unde  non  frustra  dici- 
tur  omne  peccatum  esse  mendacium,  qu?a  non  pec- 


faciemem ,  sed  ad   facta   referendum  est.  iEterna  B  catur,  nisi  ea  voluniate,  quae  est  contraria  veritali. 


enim  esl  el  incommutabilis  voluntas  ejus,  nec  consi« 
lioalicrnante  varialur ;  in  qua  simul  est  quidquid 
in  rebus  creandis  vel  ordinandis,  aut  praccessit,  aut 
sequitur  (Aug.  ibid.9  c.  17). 

CLVI.  «  Quod  Deus  tanlum  est  creator. 

Nullius,  quamvis  minimae  naturae,  nisi  Deum  crea- 
torem  credi  aul  dici  licet  d  ab  aliquo.  Quia  eliam- 
si  angeli  jtissi  vel  permissi  adbibent  operationem 
EU4m  rcbus  quae  gignuntur  in  mundo;  lam  non  suut 
creatores  animalium  quam  nec  agricolae  frugum  at- 
que  arborum  ( Aug.  ibid.,  c.  24). 

CXLYIL  •  De  prima  et  secunda  corporis  morte. 

De  prima  corporis  morte  dici  potest ,  quod  bonis 
bona  sit,  malis  mala.  Secunda  vero  sine  dubio,  sicut 
nullorum  bonorum  est,  iu  nulli  bona  (Aug.  I.  iiii  C 
de  Civ..  c.  2). 

CXLVIII.  De  morte  piorum. 

Mors  etiam  piorum  poena  peccati  est.  Sed  ideo 
bona  ipsis  dicitur,  quia  illa  bene  utuntur,  564 
quibus  finis  esl  ad  mala  temporalia,  et  transitus  ad 
vitam  aetern?m.  Sicul  enim  injuslitia  male  titilur 
non  tanlum  malis,  verum  etiam  bonis  ;  ita  f  eliam 


id  est,  Deo  (Aug.  tib.  xiv  de  Civ.  Dei9  c.  4). 
CLI.  J  De  diversitale  humanas  affectionis. 

Diversitas  htimanne  affectionis ,  ex  diversttate  est 
voluntatis  :  quae  si  prava  est,  perversis  erit  k  mori- 
bus  inqtiieta  ;  si  atilem  recta,  non  solum  non  culpa- 
bilis  affectio  hominis,  sed  eliam  laudabilis  erit  (Aug. 
ibid. ,  c.  6). 

CLII.  }  De  arbitrii  tibertale  vera. 

Arbitrium  voluutaiis  itinc  est  vcre  liberum,  com 
vitiis  peccalisque  non  servit.  Tale  datum  est  a  Deo, 
quod  amissum,  nisi  a  quo  poitiit  dari,  m  non  potest 
reddi.  Unde  Veritas  dicit,  Si  vos  Fitius  liberarerit9 
n  tunc  vere  tibcri  eritit  (Aug.  ibid.t  c.  II). 

CLIII.  °  Quod  cor  ad  Deum  sit  hahendum. 

Bonum  esl  sursum  habcre  cor,  non  tamen  ad 
seipsum,  quod  estsuperbiae  ;  sed  ad  Deum,  qtiodest 
obedientiae.  Plus  autem  appetendo  minus  est,  qui 
dum  se  sibi  sufficere  confidit,  ab  eo  qui  vere  ei  suflh 
cit  deficit  (Aug.  ibid.9  c.  13). 

CLIV.  De  vita  beata. 

565  BeJlla  Vlla  si  ,,on  ^maiur,  non  habctur.  Por- 
ro  si  amalur,  p  et  habelur ,  caeteris  omuibus  rebus 


habettir,  ex  malas  votuntatis  vitio ,  observaturque  in 
mnrgine  inferiori  ms*.  plures  et  probae  notae  habere 
iuitio ;  quod  codices  nostri  omnes,  dempto  Colon. 
vet.,  exhibent. 

*  Antehac  editi  generaliori  sensu,  Quid  credi  de- 
beat.  Ms.  Joliensis  eibibuit  quod  substituimus. 

h  Ns.  Remig.  addit  pronomen  ejut;  ideinqtie,  priui 
est  atque  posterius  .  .  .  .  ad  factumf  pro,  ad  facta. 
M>.  Joliensis,  in  operibus  ejus  prius  dicitur  atque 
potterius. 

c  Ms.  Jol.,  Quod  omnis  creatura  a  Deo  sit  condita. 

*  Mss.  Remig.  et  Jol.  non  habent  ab  atiquo.  Sed 
post  pauca  adhibent,  pro  adhibeant.  Idem  Joliensis 
iniiio  scribii  minimce  creaturas,  pro  quo  aiii,  minimas 
naturce.  Colon.  vet.  edit,  Quod  si  angeti ....  tamen 
non  sunt  creatores  animalium,  sicut  nec  agricola,  eic. 

«  llactenus  edili,  De  prima  condilione  mortis.  Ms. 
lol.,  De  prima  corporit  morte.  Seusu  pleniori,  addita 
a  nobis  voce,  et  secunda.  Per  primatn  autem  corpo- 
ris  mortem  intelligit  Augustinus,  ex  quo  Prosper 
sentenliam  hausit,  eam  quce  animam  sejungit  a  corpo- 
re ;  per  secundam  vero  iUam  sine  (ine  pamalem,  quac, 
ut  alibi  ait,  invitam  animam  tenet  in  corpore. 

*  Ms.  Jol.,  itajustitia  bene,  non  tantum  bonis9  sed 
etiam  malis.  Quo  propius  accedere  videtur  ad  lucum 
libri  de  Civit.  Dei. 


s  Mss.  Remig.  et  Corb.  et  ex  illo  edit.  Ang.,  neth 
dum.  In  libro  de  Civ.  Dei,  etiam  non9  ut  omnes  alii 
nosiri  codices. 

h  Huuc  titulum  hausimus  ex  ms.  Joliensi,  qni  sub- 
jectat:  sententiae  magis  convenire  vistis  est  quam  qui 
in  antehac  edilis,  Quod  omne  peccatum  tit  menie- 
j\  cium. 

1  Iia  emendamus  ex  ms.  Joliensi,Colon.  vet.  edit. 
et  libro  ipso  in  margine  citato,  cum  editi  alii  ha- 
bcant,  de  suo  mendacio,  eliam  append.  Aug.  et  mss. 
Colb.  el  Remig. 

J  Ms.  Joliensis,  De  affeciione  hominis.  Alias  editi, 
De  diversa  votuntate  affectionum.  Titultim  clariorem 
ex  primis  sententix  verbis  expressimus. 

k  Ms.  Joliensis,  motibus.  Sat  bene,  cum  AngusL 
libro  illo  dicat,  perversos  habebit  hoc  motus.  AlH 
omnes,  moribus. 

1  Ms.  Joliensis ,  De  reparatione  liberi  arbitrn. 

m  Ms.  Jol.,  non  potuit  reddi. 

n  Parlicuia  tnnc  abest  a  mss.  Remig.  et  Joliensi 
et  Vul^ata  nostra,  cum  lamen  babeatur  in  Grsco 
tcxtu  Ev.ingelii  Jo;in.  vni,  56. 

0  Ms.  Jol.,  Qualiter  sturtum  cor  habere  debeamus. 

v  Ms.  Reinig.,  nonhabetur.  Golon.  vet.  edit.,iM>« 
ideo  habeiur.  Melius  in  textu,  ut  in  cap.  libri  de  Civ. 
Dei  Icgitur 


449  LIBEH  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINl  DELIBATARUM.  450 

neces«e  est  ui  excellentius  diligatur:  quoniam»  pro-  A  tura  in  qua  nulluro  bonumsit,  non  potest  (  Aug. 
pterhancatnandum  csl,quidquid  aliud  est  amandum.      ibid.,  c.  43). 


Quia  vero  beatus  esse  non  potest,  nisi  qui  eam,  k  ut 
dignum  est,  amat :  consequens  est  ul  eain  selernam 
▼elit;  quae  tunc  vere  beata  erit,  quando  termi- 
num  non  habebit  (  Aug.  ibid.y  c.  25 ). 

CLV.  e  Quod  nemo  fiat  bonus,  nisi  ex  malo. 
Non  omnes  quidem  mali  in  boc  proficiunl,  ut  sint 
boni;  neroo  tamen  est,  nisi  ex  malo,  bonus  ( Aug. 
i.  xv  de  Civ.  Dei,  e.  4 ). 

CLVI.  d  De  civibus  terrenas  civitatis  ac  catlestis. 
Cives  terrenae  civitatis  parit  peccato  vitiata  naiura, 
qoi  sunt  vasa  irae.  Cives  vero  coelestis  patriae  parit, 
m  peccato  naturam  liberans,   gratia ,  qui  sunl  vasa 
misericordix  (  Aug.  ibid.,  c.  2 ). 

CLVII.  *  De  ira  Dei. 
Ira  Dei  non  perturbalio  est  ejus,  sed  judicium  quo 
irrogatur  poena  peccato.  Cogitatio  vero  ipsius  et 
recogitatio  mutandarum  reruin  est  incommutabilis 
ratio.  Neque  eniiu  sicut  houiinem,  ita  Deum  cujus- 
qoam  facti  sui  pcenitet(  1  Rcg.  iv,  29),  cujus  de 
omnibus  omnino   rebus  taui  fixa  sententia  quam 
f  certa  est  prsescientia  (  Aug.  ibid.,  c.  25  ). 
CLVIll.  s  De  persequentibus  Ecclesiam. 
Inimici  Ecclesise  quolibet  errore  cxcentur,  vel 
nalitia  depravenlur  ;  si  accipiant  potestatem  corpo- 
ralitcr  afDigendi,  excrcent  ejus  patientiam  ;  si  tan- 
tommodo  male  sentiendo  adversantur,  exercentejus 
sapientiam ;  et  ut  eiiam  inimici  diligantur,  eier- 
eent    ejus   benevolentiam  :  quia  Deus  his  qui  emn 
diligunt,  omnia  cooperatur  in  bonum  (  Aug.  I.  xvm 
de  Civ.  Dei,  c.  4  ). 

CLIX.  De  fine  boni  et  mali 

Finis  boni  eat,  non  quoconsumatur  ut  non  sit,  sed 

quo  perficiatur  ut  pleuum  sit.  Et  finis  mali  est,  non 

quoesse  desinat,  sed  quo  usque  noceudo  pcrducat. 

Uude  unuin  est  Mimuuim  bonum,  aiiud  autem  stun- 

muin  malum  ;  illud   propter  quod  appetenda  suut 

bona  cxiera,  ipsum  auiem   propter  se  ipsum  ;  lioc, 

propter  quod  declinanda  sunt  mala  caetera,  ipsuinau- 

tem h  propter  se  ipsum  (Aug. I.  xvi  de  Civit.Dei,p.li). 

CLX.  *  De  natura. 

566  Est  natura  in  qua  nullum  malum  est,  vel 

etiain  nulium  malum  esse  postet.  Esse  autem  na- 


B 


CLXI.  De  animi  cequitate. 

Melior  est  aniini  aequitas  quam  corporis  sanitas;  et 
convenientius  )  injustus  dolet  in  supplicio,  quam  lae- 
tatus  cst  in  delicto  (  Aug.  ibid. ). 

CLXH.  De  prcecepto  charitatis. 

In  praccepto  charitatis  tria  invenit  homo  quae  di- 
ligat  :  Deum,  se,  et  proiimum.  Et  quia  ille  in  sui 
dilectione  non  crrat,  qui  Deum  diligit ;  consequens 
est  ut  proiimo  ad  diligendum  Deum  consulat,  quem 
jubelur  diligere  sicut  se  ipsum  ( Aug.  ibid.9  c.  44). 

CLXIII.  k  De  concordia  et  obedientia. 

Paidomeslica  est  ordinata  cohabitantium  irope- 
randi  obediendique  concordia.  Imperant  enim  qui 
consulunt ;  sicut  vir  uiori,  parentes  filiis,  domini 
servis.  Obediunt  autem  quibus  consuiitur;  sicutmu- 
lieres  maiilis,  fiiii  parentibus,  servi  dominis. l  Sed 
in  domo  justi  viventis  ei  fide,  et  ab  llla  adhuc  civi- 
lale  peregrinantis,  etiam  qui  imperant,  serviunt  eis 
quibus  videnlur  impcrare.  Quia  non  dominandi  cupi- 
ditaie  imperant,  sed  officio  consulendi ;  nec  princi- 
pandi  superbia,  sed  providendi  beneficentia  (  Aug. 
ibid). 

CLXIV.  De  m  conditione  servilutis. 

Nomen  el  conditionem  servitutis  culp»  genuif, 
non  nalura  ;  et  prima  hujus  subjectioniscausa  pec- 
catum  est ;  quia  sicut  scriptum  est :  Omnis  qui  facit 
peccatum,  servus  est  peccati.  Undc  melior  ejus  status 
q  qui  famulatur  homini,  quaiu  qui  sux  servit  cupi- 
ditali  (  Aug.  ibid.,  c.  15 ). 

CLXV.  »  De  pralatis. 

Veri  patresfamilias  subditis  suis,  Umquam  fiiiis, 
ad  colendum  et  prouierendum  Deum  consulunt,  de- 
siderantes  veuire  ad  coelestem  dmnu.ii,  ubi  impe- 
randi  necessariuin  nori  sit  olticium  :  quo  donec  ve- 
nialur,  magis  debenl  patres  °  quod  doininanlur, 
quam  servi  tolerare  quod  *ev  v\u\\i(  Aug.  ibid.,c.  46). 

CLXVI.  P  Deregimine  populi. 

Locus  superior,  sine  quo  regi  populus  non  567 

potest,  etiamsi  ila  sit  tenendus  atque  administran- 

dus,  ut  decet ;  tamen  indecenter  appelitur.   Unde 

otium  sanctum  i  quaerat  dileclio  veritatis,  negotium 


*  Ms.  Remig.,  utapud  Aug.  deCivil.  Dei,  propter  ] 
kanc.  Aiii  codices  nostri,  propter  hoc. 

b  Ns.  Joliensis,  ut  in  libro  de  Civ.  Dei,  ut  di- 
gnaett. 

«  Sic  nis.  Joliensis.  Alii  omnes,  Quod  solus  Deus 
bonus  »i/,  aut  solut  Deus  bonus. 

*  Sicms.Joliensis,complendoca2terorum  titulum, 
De  civibus  terrenis. 

*  Ms.  Joliensis,  Qualiter  accipi  debeat  ira  Dei. 

f  Ms.  Remig.,  recta  prmcientia.  Edit.  Colon.  vet.v 
Lugd.  et  Lovan.,  prcesentia.  Metius  cum  mss.  Colb., 
Reinig.  et  Jol.  Duac.  et  Coion.  conformiler  Au- 
gusiino,  prcescientia. 

■  Ms.  Joliensis,  De  inimicis  Ecclesia*. 

*  Aiuehac  edili  plures,  propter  summum,  niillo 
recto  seusn.  Corrigimus  ei  mss,  Reinig.  et  JoL  et 
editione  Colon.  vet.  juita  lextum  Augusiiui  loco  in 
margiae  cilato,  propter  se  ipsum. 


i     *  Ms.  Joliensis,  De  Natura  boni. 

j  Editi  nostri  omnes  habebant  justus.  Emendatur 
ex  ms.  Remiff,  et  libro  de  Civ.  Dei ;  emendatuni  jain 
erat  ex  ms.  Colb.  in  edit.  append.  t.  X  Aug. 

k  Ms.  Joliensis,  de  pace  domestica.  Colon.  tilnlo 
vulgari  de  concordia  et  obedientia,  addtt,  imperantium 
$t  subditorum. 

i  Edit.  Colon.  veL,  Sedin  Domino  justi  vivenles  ex 
fide....  peregrinantes  .  .  . .  sed  providendi  beneficio. 

m  Ms.  Joliensis  addit,  nomine  et. 

n  Ms.  Joliensis.  De  veris  patribusfamilias. 

°  Colon.  vet.  edit.,  qui  dominantur  . . .  .  qui  ser- 
viunt. 

p  Ms.  Joliensis,  Qualiter  honor  accipi  debeat. 

<i  Ms.  lol,  uueerat.  Alii  omnes,  quasrtt.  ln  lihrode 
Civit.  Dei  utrumque,  quavrit  et  sutcipit,  in  indicalivo 
legitur.  Colon.  vet.  editio,  unde  otium  sanctum  qua- 
rat%  qucerat  direciionem  veritatis,  etc. 


45!  S.  PROSPERI  AQUITANI  Att 

Juatum  suscipiat  ncccssitas  dilectionis  (Aug.l.  xvi  \         CLXXIV  [aliat  CLXXIII].  I  De  obedientia. 


de  Civ.,  c.  49). 

CLXVII.  De  vita  animos. 
Sictit  non  est  a  carne,  sed  Mipra  carnem,  quod 
cam  facit  vivere  ;  sic  non  est  ab  anima,  sed  supra 
animain,  quod  eara  facil  beaie  vivcre  ;  quia  tit  vita 
carnis  anima  est,  ita  beata  vita  hominis  Deus  est 
(Aug.ibid.,c.(&). 

CLXVIU.  &  Dejuttitia  hominum. 
lustitia  nostra  quamvis  vera  sit,  propter  verum 
boni  finem,  ad  quem  referlur  ;  tamen  tanta  est  in 
hac  vita,  ut  polius  k  remissioue  peccalorum  constet 
quam  perfectione  virlutum  (Aug.  ibid.,  c.  27  ). 
CLXIX  «  De  plena  pace. 
Quamdiuviliis  repugnalur,  plena  pax  non  est,quia 


Sicut  in  pote6tatibns  societatis  humanac  major  po- 
testas  minori  ad  obediendum  praponitnr ;  ita  Deus 
omnibus  (  Aug.  I.  111  Confett.  c.  28). 

CLXXV  [Aliat  CLXUV].  De  vera  diUctiont. 

Beatusqui  diligit  Deum,  et  atnicum  in  Deo,  ei  ini- 
mictim  propter  Deum.  Solus  enim  nullum  cbanim 
amittit,  cui  omnes  in  illo  cbari  sunt,  k  qui  nuiuqoam 
a  non  dimiuente  amittiiur  (Aug.  lib.  vi  Confess.c.9). 

CLXXVI  [Aliat  CLXXV].1  De  non  corrumpendit. 

Manifeslum  est,  quoniam  bona  sunt  quaecorrum- 
puntur ;  qtiae  ncque,  si  summa  m  bona  esseni,  cor- 
rumpi  possent,  quia  si  summa  bona  essent,  incor- 


cl  illa  quae  resistunt,  periculoso  debellantur  praelio;  B  ruptibilia  essent;  si  autem  nulla  bona  essent,  quod 


et  illa  qux  victa  stml,  nondum  securo  triumphantur 
otio,  scd  adhuc  sollicito  prcmuntur  imperio  (Aug. 
ibid.). 

CLXX.  De  prima  et  tecunda  morte. 

Prima  mors  animam  nolentem  d  pellit  e  corpore, 
secunda  auiinamnolentein  tenetin  corpore.  Abutra- 
que  morte  communiter  id  habetur,  ut  quod  non  vult 
anima,  de  suo  corpore  patiatur  (Aug.  /.  xxi  de  Civit. 
Dei,  c.  3). 

CLXXI.  •  De  cautit  incognitit  operum  Dei. 

f  In  incognitis  causis  operum  divinorum  nonnibil 
novimus,cum  scimus  non  sine  ratione  Omnipotentem 
facere,  unde  inlirmus  htunanus  animus  rationem  non 
poiest  reddere  (  Aug.  ibid.,  c.  5). 

CLXXII.  s  De  falsa   fiducia. 

Fruslra  sibi  homo  post  hoc  corpus  promittit,quod 

in  hoc  corpore  comparare  negiexit  (  Aug.  Enchir., 

c.  iiO). 

CLXXUI  [Alias  CLXXII].  Quod  nihil  protit  homini  ti 
invitut  bene  faciat. 

Ncmo  h  invilus  *  bene  facit,  etiamsi  bonum  est 
568  <luoa*  faclt»  Quia  nihil  prodest  spiritus  timoris, 
uhi  non  esl  spiritus  charitatis  (  Aug.  /.  i  Confest. 
c.  it). 

■  Colon.  vet.edit.,  Devenia  undeconttat  beata  vita. 
Alii,  De  venia.  Ms.  Joliensis,  Dejuttitia  hominum. 

b  Colon.  vel.  edit.,  non  tamen  tanta  est  in  hac 
vita,  ut  potiut  per  remitsionem  peccatorum  conttet 
quam  per  fidem  virtutum. 

e  M.  Joliensis,  De  colluctatione  vitiorum. 

d  Colon.  vet.  cdit.,  tollit.  Ms.  Kemig.,  pellet. 

•  Ms.  Joliensis,  De  occuitit  operibut  Dei.  Alii,  De 
cautitincognitit.  Addidimus,  operum  Dei,ex  prioribus 
verbis  senteniiae  ipsius. 

*  Sic  mss.  Remig.  et  Jol.  Editi  omittunt  prsposi- 
tionem  /it. 

s  Ita  ms.  Joliensis.  Alii  codices,  De  negligentiit. 

b  ln  ins.  Joliensi  haec  verba,  Nemoinvitus,  eic, 
novain  senlenliam  constituunt,  rui  prxfigitur  titulus, 
Qnod  nihil  protit  hominif  ti  invitu*  bene  faciat.  In 
aliis  codicibus  hapc  cum  antecedeniibus  in  senteu- 
tiam  nnam  coaluerant. 

1  Colon.  vet.  editio,  bonum  facit. 

i  Aptior  visus  est  tittilus  ms.  Joliensis,  quam  qni 
pr;rforel»aiur  in  aiiis  codicilius ,  De  humana  socielate. 
Et  hoc  pleuius  scnsum  scnientix  Prosperi  reprne- 
-eniat,  <\u\m  De  diligendo  Deo,  quod  alii coJiccs 
pi&fcrcbant. 


in  eis  corrumperetur  non  esset  (  Au§.  I.  vu  Confeu. 
c.  \t). 

CLXXVII  [Atiat  CLXXVI].  »  Quod  Deutomnu  cre*. 
-  turat  bonat  fecerit. 

Cum  Deus  incommutabiliter  bonus,  orones  crea- 
turas  fecerit  bonas  ,  nec  ulla  omnino  nisi  ab  ipso  sit 
creata  natura;  °  nulla  est  suhsUntia  mali :  quia  quod 
auciorem  Deum  non  habet,  nou  est.  p  Itaque  vitium 
corruptionis  nihil  est  aliud  quam  inordinaue  vel  de- 
siderium  vel  actio  volunUtis  (  Au§.  ibid.). 

CLXXVIU  [Atiat  CLXXVII].  <i  Quod  justitia  inwuu 
odiota  tit. 

Sicut  palato  non  sano  poena  est  cibus  qui  sano 

G  suavis  est ,  ct  ocuiis  aegris  odiosa  lux  qua  incolumis 

gaudct  oblutus  :  ita  displicet  iniquis  juslitit  Dci,  cui 

si  suhjicerentur,  r  non  conlurbareutur  (  Aug.  ibid., 

c.  15 ). 

CLXXIX  [Aliat  CLXXVIII].  De  cegritudine  animi. 

iEgritudo  animi  rationalis  est,  cum  bonis  Inferio- 
ribus  delectaius,  superiora  ex  parte  appetit,  et  ex 
purte  non  appetit.  Ideoque  in  duas  dividilur  volun- 
tates ;  •  cumque  una  est,  tou  nou  est :  et  boc  adest 
uni,  quod  deest  ilteri  (  Aug.  I.  viu  Confest.t  c.  9). 

k  Edit  ve».  Colon.,  qui  numquam  ante  dimiuit  te+ 
niti  dimittatur. 

1  Ms.  Joliensis,  Quodtoltit  Deut  corrumpi  et  immu- 
tari  non  pottit. 

m  Ms.  Remig.,6ona  ettenU  nequeti  bona  nonetteni. 
corrumpi  pottent,  quce  ti  tumma  bona  etsent,  incorrv- 
D  ptibiliaettent.  Colon.  vet.  edit.  Neque  ti  bona  non  es~- 
tent.corrumpipottent ;  quia  et  ti  tumma  bona  etseui, 
incorruptibiua  ettent. 

n  Sic  ms.  Joliensis.  Alii  omnes,  De  incommuiabiii 
Deo. 

°  Ms.  Joliensis,  nulta  ett  tubttantia  qum  aucie- 
rem  Deum  non  habet. 

p  Ms.  Joliensis,  Itaque,  alii  omnes,  ila.  Colon. 
vet.  edilio,  omisso  ita,  quia  quod  auctoremDeum  ntn 
habet ,  non  ett  al[ud  quam  detiderium  aut  aetio  iner- 
dina'(V  voluntatit 

<i  Ms.  Joliensis,  De  tpiritali  tapore. 

r  Mss.  Rettiig.  et  Joliensis,  non  minuerentur.  Idem 
in  margine  noiaruut  cdilioues  omnes. 

8  \U.  JoliensU ,  cumque  una  non  e$t  lotat  non  «I. 
Hic  locu*  ex  Augustini   c.ipiie  flt  clarior,   sic  hi 
beute  :  El  ideo  tunt  duce  volunlates,  quia  una  €arm 
tota  non  cst,  ct  hoc  adest  alteri,  quod  deetl  alteri. 


433  LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM.  454 

CLXXX  [Alias  CLXXIX].  De  homine  •  benigno.     A  juste  habet,  patitur  aliquas  adversitates  :  per  oimri- 
509  Uomini  benigno  parum  esse  debet  inimicitias 


jliorum  non  excitare  vel  augere  male  loquendo;  nisi 
cas  etiam  exsiinguere  bene  loquendo  b  studueril  (Aug. 
I.  ix  Confets.,  e.  9 ;  Ccelestin.  I  epist.  4). 

CLXXXl  [Alias  CLXXX].  «  De  veritate  odiosa. 
Be.ua  vita  est  gaudium  de  veritate,  quod  Deus  est; 
sed  mullis  veritas  odiosa  est,  quam  audire  nolunldo- 
c entem ;  el  nolentes  falli,  volunt  mendacia  sua  verita- 
tein  videri.  Quibus  juste  retribuitur,  ut  ipsi  veritalem 
non  latcant,  ipsos  auiem  laleat  vcritas  (Aug.  /.  x  Con- 
fstm.,  e.  23). 

CLXXXIl  [Alias  CLXXXl].  *  De  toierantia. 
Neruo  quod  lolcrat  amal,  etiainsi  tolerare   amat ; 
qpiia  aliud  esl  fortis  palientia,  atiud  secura  felicilas; 


ejusdem  esl  temporis  labor  pugnae,  el  beatitudo  3  n.  16) 


tudfnem  enim  inferioruai  docetur  amare  i  meliora ;  ue 
viator  tendens  ad  patriam,  stabulum  pro  domo  dil  gat 
(Aug.  enar.  in  p$.  xl,  n.  5). 

CLXXXVIH  [Alia$  CLXXVII].  *  Vt  peccator  til: 
displiceat. 

Bene  currit  ad  remissionem  peccatorum,  quidisp!i- 

cet  sibi.  Apud  judicem  cuim  justum  et  misericordem, 

qui  so  accusat,  excusat  (Aug.  enar.  in  ps.  xli,  n.  42). 

CLXXXIX  [Alias  CLXXYIIl].  De  qucrrcndis  prassidiis 
1  in  pacc. 

In  tranquilliiate  pacis  comprehendenda  est  doctrina 

sapienli*,  quae  inler  tribulaiionum  lurbines  difficul- 

ter  agnoscitur.  Ncc  facile  inveniuntur  in  adversitate 

praesidia  quae  non  fuerint  in  pace  quaesita  (Aug.  ibid., 


victoriae  (Aug.  ibid.,  c.  28) 
CLXXXUI  [Atias  CLXXXIl].x«  De  egestate  humance 
inteiligeniice. 

IJeo  plerumque  in  sermone  copiosa  est  egestas 

bumanse  intelligenlke  ,  quia  plus  loquilur  inquisitio 

quarn  invenlio ;  et  longior  est  petitio  quam  impetra- 

tio  (Aug.  /.  xii  Con/exi.,  c.  1). 

CLXXXIV  [Alias  CLXXXIil].f  De  vera  asternitate  Dei. 

Vera  seternitas  Dei  est,  qui  solus  habet  immorlali- 

Utem,  quoniaiu  ex  nulla  specie  motuve  mutatur,  nec 

temporaiis  est  voluntatis.  Non  enim  immorlalis  est 

tolunlas,  quae  alia,  etalia  est  (Aug.  ibid.9  c.  11). 

CLXXXV  [A/iai  CLXXXIV].  De  non  desperandit 
peccatoribus. 

Non  est  desperandum  de  malis,  sed  pro  ipsis,  ut 


CXC  [Alias  CLXXXIX].  De  altari  Dei^duptici. 

Ad  altare  Dei  invisibile,  quo  non  accedit  injustus, 
ille  pervenii  qui  ad  hoc  praesens  justificatus  accedit. 
Inveniet  enim  illic  vitam  suam  qui  hic  discreverit 
causam  suam  (Aug.  enar.  in  ps.  xlii,  n.  5). 
CXCl  [Alias  CXCj.  *  De  fine  Legi$. 

Finis  legis  Cbristus  esi ,  in  quo  lex  justitiae  non 
coii9umilur,  sed  impletur.  Omnis  enim  perfeciio  in 
ipso  est,  ultra  quem  nou  est  quo  se  spes  Hdei  et  cha  - 
ritatis  extendat  (Aug.  enar.  in  ps.  xlv,  n.  1). 

CXCII  [AUas  CXCl].  De  matas  conscienlice  °  posna. 

Nullae  poenae  graviores  sunt  quam  maiae  conscien- 
tiae :  in  qua  p  cum  Deus  non  habelur,  consolatio  non 
invenitur :  et  ideo  invocandus  esl  liberaior,  ut  quem 


boni  fiant,  studiosius  est  supplicandum,  quia  nurae-  ^  tribulatio  exercuii  ad  confessionem ,  confessio  per- 


los  sanctorum  de  numcro  semper  est  auctus  impio- 
rain  (Aug.  enar.  in  ps.  xxxix,  n.  8). 

CLXXXVl  lAliat  CLXXXV].  s  Quaiiter  pas  a  Deo 

quceralur. 

Quaerens  a  Deo  pacem,  h  sil  sibi  ipse  pacatus;  ne 
aliud  in  professione  oris,  aliud  sit  in  cordis  arcano. 
Nihil  eniin  prodesl  hoc  esse  in  corde  quod  verum 
est,  si  hoc  dicitur  voce  quod  falsum  est ;  quia  veritas 
etcredenda  est,  et  loquenda  (Aug.  ibid.9  n.  16). 
CLXXXVII[A/.CLXXXVI].iiV^;tw^/Ifl^//a(u«(/o/ear. 

Noq  conqueratur  homo ,  quando  in  his  570  QU3e 


ducat  ad  veniam  (Aug.  ibid.,  n.  2). 

CXCIII  [Atias  CXCII].  <i  De  vera  peecatorum  remit- 
tione. 

*  Quod  gravius  peccatum  acgri,  quam  medici  inter- 
fectio?  Sed  cum  in  baptismo  hoc  dimittitur,  quid  non 
dimittitur  (Aug.  ibid.,  n.  4)  ? 
CXCIV  [Aliat  CXCIII].  »  De  ruminante  verbum  Dei. 
Audilor  *  verbi  similis  debet  esse  animalibus,  quae 
ol)  hoc  quia  ruminanl,  rouuda  ■  esse  dicuninr:  ut 
non  sii  piger  de  his  cogitare  quae  in  alvo  cordis  ac- 
cepit :  et  cum  audit ,  sit  similis  edeuti ;  cum  vero 


•  Alias  editi,  reiigioso.  Ms.  Joliensis  melius,  benigno. 
b  Mss.  Remig.  el  Jol.,  studuerit.  Alii  codices  stu-  D 

4eat.  Prioribus  favet  locus  libri  Confesstonum  in  roar- 
gine  citatus. 

«  Ms.  Joliensis,  De  beata  vita. 

d  Sic  ms.  Joliensis.  Alii  omnes,  De  forti  patientia. 

•  Ita  ms.  Jol.  Alii  codices,  De  copiosa  egesiate.  Co- 
3on.  edit.  vet.  addit,  in  oratione.  In  cap.  cilaio  in 
^Augustino  summatur,  Difficilis  inqnisitio  veri. 

*  In  Ms.  Joiiensi  pienior  e^i  sensus  quam  in  aliis  , 
^ibi  De  ceternitate. 

■  M-i.  Jolienis,  De  vera  pace. 

*  Ms.  Remigianus,  *ii  libi.  Ita  quoque  in  Augustini 
libro  cilato. 

1  Ms.  Joliensis,  De  vera  patientia.   Alii,  Ne  iusle, 
^artejustus  inelius  legcreiur,  ftagellatu$f  doleat. 
i  M>.  Remig.,  meliorem. 
k  Ms.  Joliensis,  De  vera  pcenitentia. 
1  Hhpc  duo,  inpace,  adduntur  in  edit.  Colon.  vcf. 
Ms.  Jol.v  De  oromdcniia  pacis. 
m  Culoi»  vet.  edit.  supplet  vocem  hanc,  duptki.  M». 


Jol.,  Qualiter  accedi  debeat  ad  altare. 

u  Ms.  Joliensis,  De  vero  et  perfecto  fine.  Alii  omnes, 
De  Lege.  Plenior  sensus  evadet,  si  legatur,  De  fine 
Legis,  ex  primis  verbis  sententiae. 

0  Vocem  hanc  pcena  suminius  ex  ms.  Joliensi.  AMi 
habebant  tanlum,  Demala  contcienlia.  Ms.  Jol.,  De 
conscientice  pcena. 

p  Ms.  ftemig.,  in  qua  Deut  non  habetur ,  conto- 
iatio,  etc. 

q  lia  ms.  Joliensis ,  et  quidem  melius  et  clarius 
quam  quod  caeleri  omntsJJe  cegro.  Colon.  vet.  solus 
habet,  De  asgro  interficiente  medicum. 

r  Sic  legitur  in  mss.  Corb.  et  Jnliensi,  et  Augusi. 
tom.  IV  et  in  tom.  X,  append.  In  Prosperianis  codi- 
cibus,  Quid  graviut  peccato  cegri,  quam. 

"  Ms.  Joliensis,  Qualiter  verbum  debeat  audiri. 

*  Ms.  Joliensis,  Verbi  Dei...  animatium.  Ms.  Hemig. 
scribit  eliam  animalium,  el  po^lea,  qucc  ab  hoc. 

u  Ms.  Jol.,  munSa  dicuntur...  qucc  alvo  cordtt.  Ca- 
lon.  vet.  edit.,  ct  non  pigeat  cogilare  de  hi*. 


4*3  S.  PROSPERI  AQUITANI 

tudila  in  metnoriam  revocat,  sit  similis  rominanti  A         CCIII  [Atias  CCII].  n  De  inimicis  bonorum. 


m 


(Aug.  enar.  in  ps.  xlvi,  n.  1). 

CXCV  [Alias  CXCIV].  *  De  imperio  animar. 

571  Rationalis  animu  domina  esi  corporis  sui ; 
quae  inferiori  uon  bene  iiuperabit,  nisi  superiori  se 
Deo  tou  cbaritatis  subjeclione  k  servierit  (Aug.  ibid., 
n.  10). 

CXCVI  [Alias  CXCV].CZ><?  misericordia  Dei. 

oicul  terra  de  coelo  exspectat  pluviam  et  lueem, 
i ic  bomo  ex  Deo  debet  exspectare  misericordiam  et 
veritatem  (Aug.  ibid.,  n.  15). 

CXCVll  [Atias  CXCVI].*  De  discretione  bonorum 
et  malorum. 

Caudendum  est  bonis  Ecclesiae  filiis,  quod  in  dis- 
cretione  &orum  non  fallitur  divina  justitia.  Sed  non 
temere  dividant  congregatos :  quia  ipsorum  est  velle  B 
colligerc,  Domiui  separare  (Aug.  enar.  in  ps.  xlvii, 
n.  11). 

CXCVIII  [Alias  CXCVn].«  De  terreno  amore. 

Dominus  est  rerum  quas  habet,  qui  nulla  cupidi- 
tate  f  irrelitur.  Nam  qui  terrenoruin  amore  obstrin- 
giiur,  non  possidet,  sed  possidetur  (Aug.  enar.  in  ps. 
xlviii,  ser.  t,  n.  2). 

CXCIX  [Alias  CXCVIU].  De  hajredilaU  s  aterna. 

Hscreditas,  in  qua  cobaeredes  Cbristi  sumus ,  non 
minuiiur  muliitudine  filiorum,  nec  fit  angustior  nu- 
merositate  cohseredum  :  sed  tania  est  multis ,  quanla 
paucis ;  tanta  singulis,  quanta  ouiuibus  (Aug.  enar.  in 
ps.  xlix,  n.  2). 

CC  [Aliat  CXCIX].  h  De  felicitate 


572  Nullus  bonorum  inimicum  habet,  nisi  ma- 
lum  :  °  qui  ideo  esse  pcnnitiitur,  ul  aut  corrigaiur, 
aut  per  ipsum  bouus  excrcealur.  Oranduin  est  ergo 
pro  inimicis,  ut  aut  oblineatur  eorum  conversio,  aut 
in  nobis  divinae  bonitatis  inveniatur  imitatio  (Aug. 
enar.  in  ps.  liv,  n.  4,  el  Cozlestin.  I,  ep.  i). 

CCIV  [Alias  CCIII].  p  De  vigore  fidei  Chriuianm. 

Yigor  fidei  Christianae  tribus  temporibus  *  iuitia- 
tur,  vespere,  mane,  et  meridie.  Vespere  enim  Domi- 
nus  in  cruce ,  mane  in  resurrectioue ,  meridie  in 
ascensione.  Unum  ad  patientiam  occisi ,  aliud  ad 
vitam  resuscitaii,  lertium  ad  gloriam  pertinet  maje- 
statis  in  Patris  dextera  consedentis  (Aug.  ibid.%  n.  18). 
CCV  [Alias  CCiV]. r  De  purgandis  electis. 

Ad  hoc  •  exagitantur  homines  tribulationibus,  ut 
vasa  electionis  evacuentur  nequitia ,  et  iiupleanlur 
gratia  (Aug.  enar.  in  ps.  lv,  n.  13)., 

CCVI  [Alias  CCV].*  De  bonis  qum  nemo  amittit  invitus. 

Potest  bomo  invitus  amittere  temporalia  bona; 
nuroquam  vero,  nisi  volens,  tt  perdit  aeterna  (A*§. 
ibid.t  n.  19). 

CCVII  [Alias  CCVI].  *  De  fine  fidelium. 

Finis  fidelium  Christus  est :  ad  quem  cum  perve- 
nerit  curreniis  intentio,  non  habet  quod  possit  am- 
plius  invenire,  sed  habet  in  quo  debeat  permanere 
(Aug.  enar.  in  ps.  lvi,  n.  2). 

CCYIIl  [Alias  CCVII].  De  tristitia. 
Melior  est  tristitia  Iniqua  paiieniis ,  quam  lxtilia 


Numquam  debet  secura  esse  feliciias;  quia  pericu-  C  ^^  lacieolU  (*»9-  ^ar.  in  ps.  lvi,  n.  li). 


losiora  sunt  animo  secunda,  quam  corpori  adversa ; 
prius  enim  corrumpunt  prospera ,  ut  iuveniant  ad- 
versa  l  quod  frangaut  (Aug.  enar.  in  ps.  l,  n.  4). 
CCI  [Alias  CC].  De  remediis  pamilentice. 

Prima  salus  est ,  declinarc  i  peccatum ;  secunda 
est,  non  desperare  de  venia.  Nam  ipse  se  in  aeternum 
perimit,  qui  apud  misericordem  judicem  ad  poeni- 
lenliae  remedia  non  recurrit  (Aug.  ibid.f  n.  5). 

CCIl  [Alias  CCI].  k  De  bonis  occuliis  sanctorum. 

Boni  lalent,  quia  bonum  ipsorum  in  occulto  tst ; 
1  nec  visibile  enim  esl,  nec  corporale  quod  diligunt , 
cl  tam  merita  eoruin  sunt m  in  abscondito  constitula, 
quam  praemia  (Aug.  enar.  in  ps.  liii,  n.  3). 

*  Ms.  Jol.,  De  imperio  animcc.  Alii,  De  anima  ra-  } 
tionali. 

*>  Ms.  Jol.,  subdiderit. 

•  Ms.  Jol.,  De  misericordia  et  veritate.  Forle  ple- 
nius  legeretur,  Unde  homini  misericordia  et  veritas. 

d  Ita  ms.  Jol.  Alii,  De  bonis  Ecclesiat  filiis. 

«  Ms.  Jol.,  Qualiler  possidenda  sit  teneiia  substantisu 

'  Ms.  Remig.,  illuditur. 

s  Ms.  Jol.,  eeterna.  Alii,  Christi. 

h  Ms.  Jol.,  De  prosperitate  et  adversitate  terrena. 

1  Colon.  vet.  edit.,  quce  frangant. 

S  Ms.  Remig.,  dectinare  a  peccato. 

k  Ms.  Joliensis,  De  occulla  vita  sanctorum. 

1  Edit.  Colon.  \el.tnec  visibileest,  neccorporateest. 

m  Ms.  Remig.,  in  abdito. 

*  Ms.  Remig.,  Qualiler  amandi  sunt  inimici. 

•  Ms.  Jol.,  quod  ideo. 

p  Ms.  Jol.,  De  resurrectione. 
%  Us.  Jol.,  incilalur. 


CCIX  [Alias  CCVIII].  *  j)e  peccatis  prceteritit. 
Revocandus  est  animus  7  a  rer.ordandfc  cum  qtn> 
dam  delectatione  praleritis,  ne,  subrepente  concupi- 
scentia,  redeamus  corde  in  iEgyptum  (Aug.  enar.  i* 
ps.  lvii,  n.  10). 

CCX  [Aiias  CCIX].  «  De  veritate. 
B  >num  est  a  veritate  vinci.  ••  Ad  correptionem 
superet  veritas  b»>  volenlcm;  nam  et  invitum  ipsa 
superabit  (Aug.  ibid.,  n.  20). 

CCXI  [Alias  CCX].  «•  De  impunitate  peccatorum. 

Peccata  sive  parva ,  sive  magna  ,  impunita  essa 
573  non  possunt,  quia  aut  homine  poeniteoie,  atit 
*d  Deo  vindicante  pleciuntur.  Cessat  autem  vindictt 

)     r  Ms.  Jol.,  De  probatione  justorum. 

"  Edit.  vet.  Colon.,  excoquuntur  homines  tribuls* 
tionibus. 

*  Ms.  Jol.,  De  libero  arbitrio. 

*  Ms.  Remig.,  perdet. 

T  Ms.  Remig.,  De  fine  perfectorum. 

*  Ms.,  Qua  cautela  sint  recogilanda  peccata. 

7  Col.  vet.  edil.,  ad  recordandum  (forle  a  reccf. 
dando)  cum  quadam  delectatione  de  prceteritis. 

*  Ms.  JoL,  Amandum  ut  a  veritaU  vincamur. 
••  M<.  Reinig.,  ad  correctionem  superet  te. 

w»  Edit.  vet.  Colon.,  noUntem.Mi.  Jol. ,tupere4u- 
ritas  nolentem ;  nam  et  volenUm  et  invitum  ipsa  a* 
perabil. 

«r  Ms.  Jol.,  iVon  posse  impunita  esse  peccata. 

dd  Col.  vet.  editio  addit  hic,  in  judicio.  Ms.  Jol.t 
Deo  vindicante ;  zlUJudicante;  priorifavet  locus  Aa- 
gust.  citatus. 


497  LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM.  45S 

divisa,  fti  oeuversio  pneeurrat  humana.  Amat  enim  A  Deus  dat  panemsuum,  id  est,  verbum  veritatis,  p  et 

carni  neeessaria  Deus  praebet,  qnia  utraque  t  ipt e 


Deu6  confilentibus  parcere;  et  eos  qui  semetipsos 
fudicant,  non  jndicare  (Aug.in  ps.  ltiii  %cm.  4, 
n.  43). 

CCXII  [AiUt  CCXI].  •  De  prmventu  misericordim  Dei. 
Nullua  miser  de  quantacumque  miseria  liberatur, 
nisi  quiDei  misericordia  praevenitur  (Aug.in  ps.  lyid 
serm.  %n.  41 ;  can.  44  conc.  Arausic.  n). 

CCXIII  [Alias  CCXII].  »>  De  effectu  tupplicationis. 
Fidditer  supplicans  Deo  pro  necessitatibus  c  hu- 
jus  vitae,  el  misericorditer  auditur,  et  misericordi- 
ter  non  auditur.  Quid  enim  infirmo  sit  utile,  magis 
aaovit  medicus  quam  aegrotus.  Si  autein  id  postulat 
quod  Deus  d  et  pracipit  et  promittit,  fiet  omnino 
«xuod  poscit ;  quia  e  accipit  cliaritas  quod  parat  ve- 
ritas  (Aug.  enar.  in  ps.  lix,  n.  7). 

CCXIV  L  Aliat  CCXIII  ].   Dc  provectu  '  bowum  per 
tentaiiones. 
Prevectus  fidelium  sine  tentatione  non  provenit ; 
nec  sibi  quisquam  innotescit,  nisi  probaiionis  exa- 
■rine?  nec  coronabitur,  f  nisi  qui  vicerit;  nec  vin- 
cel,  niai  qui  certaverit.hQuis  aulem  certat,  nisi  ini- 
micum  habens,  et  tentationi  resistens  (Aug.  enar.  in 
ps.  ux9  n.  2)? 
CCXV  [Alias  CCXIV].  *  De  propheliis  implendis. 
Stultus  e&t  qui  non  credit  denuntiatiouibus  pro- 
ahetarum  in  p »ucis  qu»  resiant  5  cum  videat  tam 
multa  completa,  quae  tunc  non  erant,  quando  i  pne- 
dicebantur  implenda  (Aug.  enar.  in  ps.  lxii,  n.  4). 
CCXVI  [Atias  CCXV].  *  De  idolis. 


pascit,  .qui  utraque  fecit  (Aug.f  ibid.,  n.  7). 

CCXIX  \Alias  CCXVIItl.  *  De  meditatione  fidehum  in 
otio  et  actione. 

Qui  otiosua  et  quietui  non  cogitat  Deum ,  quo- 
ntodo  inter  aetus  multos,  et  laboriosa  n<*gotia  de 
illo  poterit  cogitare?  Mediietur  ergo  quaa  Dei  sunt 
fidelis,  »  cum  vacat,  et  bene  operandi  substantiam 
qaaerat.ne  in  acttone  deficiat  (Aug.  ibid.9  n.  15). 

CCXX  [Ailas  CCXIX].  *  De  simulationis  mato. 

Simulata  innncentia,  non  est  innocentia ;  simulata 
seqnilas,  non  est  aequitas;  sed  duplicaturpeccatuin, 
in  quo  esi  et  iniquitas,  et  simulatio  (Aug.  enar.  in 
ps.  lxiii,  n.  44). 

B  CCXXI  [Alias  CCXXJ.  u  Pmna  animm  justiiiam  dese- 
rentis. 

Anima  recedens  a  luce  justitiae,  quanto  magia 
quaerit  ▼  quod  inveniat  contra  justitiara,  lanto  plu* 
repellitur  a  lumine  veritatis,  et  iu  tenebrosa  demer- 
gitur  (Aug.  ibid.). 

CCXXH  [Alias  CCXXij.  De  duabus  civUatibus. 

Duas  in  toto  mundo  civitates  faciunt  duoamores; 
Jerusaiem  facit  amor  Dei;  Babylooiam,  amor  aa> 
culi.  Interroget  ergo  se  quisque  quid  amet,  et  inve- 
niel  unde  sit  civis  (Aug.  enar.  in  ps.  lxiv,  n.  9). 

CCXXIII  [A/tcn  CCXXII].1  Quod  prmceptum  Dei  leve 
sit  amanti. 

Omne  prarceplum  Dei  leve  est  amanti :  nec  ob 

aliud  intelligitur  dictum,  Onus  meum  leve  est(Matth, 


Sic  sunt  qui  colunt  idoia,  quomodo  qui  in  somnis  C  xi,  30),  nisi  quia  dat  Spiritum  sanctum,  per  quem 

duTunditur  charilas  iu  tordibus  nostris  (Rom.  v,  5), 
ut    diligendo  liberaliter  faciamus,  r  quod  qui  ti- 
mendo  facit,  serviliter  facit :  nec  est  amicus  recti, 
quando  mallet,  si  fieri  posset,  id  quod  recturn  est 
non  juberi  (Aug.  enar.  in  ps.  lxvii,  n.  48). 
CCXXIV  [Alias  CCXXIllj.  De  charitate. 
Plenitudo  legis  charitas  est  (Rom.  xm,  10) :  quia 
per  cbaritatem  lex  impletur,  non  per  timorem.  Iit 
tantum  enim  fiunt  mandata  justitiae,  in  quantvm 
adjuvat  spiritus  gratiae  (Aug.  ibid.,  n.  24). 
CCXXV  [Alias  CCXXIV].  De  operibus  bonis. 
Non  sunt  bona  opera,  nisi  quae  per  fidem  et  dile- 

D      °  Ms.  Jol.,  Qualiter  sitiendnm  sil  Deo. 

p  Ms.  Jol.,  et  camis  necessaria. 

q  Plures  ex  editis  et  ros.  Colon.,  ipse  facit.  Kmen- 
damus  ex  ms.  Remig.  et  Jol.  et  edit  Colon.  vet., 
Augustino  dicente  loco  ciuto,  qui  fecit  ambas  res9 
ipse  pascit  ambas  res. 

r  ftjec  verba  in  otio  et  actione,  non  intililiter  ad- 
dit  Colon.  vet.  editio.  Ms.  Jol.,  Quo  studio  meditan- 
dum  sit  de  Deo. 

»  M9.  Jol.,  dum  vacat. 

%  Ms.  JoL,  De  simulationis  malo.  Alii,  De  simulata 
innocentia. 

*  lta  habet  ms.  Jol.  Alii  generalius,  De  lumine. 

v  Ms.  JoL,  quid  inveniat ;  et  post  pauca,  nis.  Re- 
mig.9  et  in  tenebris. 

>  Sic  ms.  Jol.  Alii,  De  pmcepto  Dei. 

7  Edit.  Colon.  vet.,  quia  quod  quis  timendo  facit, 
serviliter  facit;  nu  est  animus  rectust  quando  mal- 
let9  etc. 

15 


vident  vana.  Si  autem  evigilet  anima  ipsorum,  in- 
telligit  a  quo  facta  sii,  et  l  non  colit  quod  ipsa  fe- 
cit  (Aug.  ibid.,  n.  4). 

CCXVII  [Aiias  CCXVI].  m  De  corporibus  humanis. 

yOmnia  corporis  nostri,  quae  n  discerpta,  vel  pu- 
trefacta,  vel  etiam  concremata,  in  quasdam  dissol- 
vuntor  favillas,  Deo  perire  non  possunt.  Iti  illa  enim 
elemeuta  mundi  eunt,  unde  suropta  sunt  illa  manu 
quae  tenet  omnia  (Aug.  ibid.,  n.  6). 

CCXVIII  [Alias  CCXYU].  °  De  siti  bona. 
Qui  Deo  sitiunt,  tota  sua  debent  sitire  574  *UD~ 
itantia,  id  est,  et  auima  et  carne,  quia  et  animae 

*  Sic  Ms.  Jol.,  cum  alil  habeant  De  misero. 

*  Ita  Ms.  Joliensis.  Alii  omues,  De  remediis  tribu- 
talionum. 

*  Ms.  Reroig.  et  JoL,  istius  vitm. 
4  Ms.  Reroig.,  pracepit  et  promisit. 
9  Ms.  JoL,  accipiei  eharitas. 
1  Ms.  JoL,  De  provectu  fidelium  per  tentationes.  Alii 

tantnm,  De  provectu  bonorum. 

s  Ms.  JoL,  sine  probationis  examine ;  et  paulo  posi, 
Ms.  io\.,nisivicerit....  nisi  certaverit. 

h  Editto  vet.  Colon.,  Nec  certabit,  nisi  inimicum 
kabens. 

*  Ms.  JoL,  De  prmnuntiationibus  prophetarum. 
i  Ms.  Remigianus,  pradicabantur. 
k  Ms.  Remig.,  De  cuitu  idolorum. 
i  Mss.  Remig.  et  JoL,  non  colet;  et  autea  Jol. 

ms.,  Si  vigilct  aninus. 
■  Ms.  JoL,  De  resurrectionis  veritate. 

*  Colon.  vet.  edit.  discreta ;  et  sub  finem  sentcnlic, 
qum  sionai  omnia. 

PlTBOL.   Ll. 


459  S.  PROSPERl 

ciienem  fiunt,  quia  alterum  sine  575  altero  nul-  A 
lius  virtutis  fructum  parit  (Aug.  ibid.t  n.  41 ;  et  lib. 
<U  Gratia  Christi,  c.  26). 

CCXXYI  [Alia$  CCXXV].  •  De  lapsu  Adam,  et  conver- 
sione  fidelium. 

Ab  eo  quod  formavit  Deus  mutatus  est  Adam,sed 

in  pejus ,  per  iniquitatem  suam  :  ab  eo  quod  operata 

est  iniquitas,  routanlur  fideles,  sed  in  melius,  per 

gratiam  Dei.  llla  ergo  mulatio  fuit  praevaricatoris 

primi,  haec  mutatio  dexterae  est  Excelsi  (Au§.  In  ps. 

Lxvm  serm.  1,  tt.  2;  et  can.  15  conc.  Araus.  11). 

CCXXVII  [Alias  CCXXVI].  De  temporaiibus  deliciis  et 
pcenis. " 

In  praesenti  vita  et  deliciae  temporales  dulces  sunt, 
et  tribulationes  leroporales  amarae  sunt :  sed  quis 
dod  bibat  tribulationis  poculum,  metuens  ignem  B 
gehennarum?  et  quis  non  contemnat  dulcedinem 
saeculi,  inhians  bonis  aeternae  vitae  (Aug.  in  p$.  lxviii 
serm.  1  n.  3)? 

CCXXVUI[A/tajCCXXVU].  *De  TrinUate. 

In  Trinilale  divina  tania  est  substantiae  •  unitas, 
ut  acqualitatem  teueat,  pluralitatem  non  recipiat 
(Aug.  ibid.y  n.  5). 

CCXXIX  [AUus  CCXXVIU].  d  Nultam  mali  esse  na- 
luram. 

Omnia  per  Verbum  facta  sunt,  et  sine  ipso  facium 

esl  niliil  (Joan.  1,  5).  Cum  e  ilaque  univeme  nalu- 

rx  per  Verbum  Dei  factae  sunl,  iniquiias  per  ip-um 

facia  non  est,  quia  iniqmtas  nulla  substantia  est :  et 

pcccatum  non  natu  a  esi,  sed  vitium  naturae,  id  ap- 

petentis  quod  non  est  ordiuis  sui  (Aug.  ibid.).  Q 

CCXXX  [Alias  CCXXIX].  '  Quid  sublatum  sit 
diabolo. 

Sublatum  est  diabolo  iniquitale  sua  s  vincto,  non 
quod  habebalproprium,  sed  quod  rapuerat  alienum. 
Auferendo  enim  Cbristus  quae  de  magna  ejus  domo 
pericrant,  non  furtum  fecit ,  sed  furtum  recepit 
(Aug.ibid.%  n.  9). 
CCXXXl  (Alias  CCXXX].  De  profunditate  iniquilatis. 

Tunchominem  concluditb  profundiias  iniquiiaiis, 
quaiido  non  solum  immersus  pcccatis  jacet ;  sed 

11  Ms.  Jol.,  De  mutalione  Adam.  Melitis  forte,  De 
mutationibus  opposiiis.  Ad  plenam  sentemiae  subje- 
ctai»  intelligentiam  addimus,  et  conversione  fidelium, 
auctoritate  teitns  nostri. 

b  Mft.  Jol.,  De  unitate  Trinitatis. 

c  Ms.  Reraig.,  substanlia  et  unitas. 

*  Ms.  Joliensis,  Nutlam  mali  esse  naturam.  Colon.  D 
vet.  edit.,  Quod  mala  sint  creata.  Non  bene,  ut  vide- 
tur,  nisi  legas  cum  negunie  particula. 

*  Ms.  Remig.,  Cum  utique.  Ms.  Jol.  post  pauca  a 
primamanu,  faclce  sint ;  et  infra  Colon.  vet.  edit.,  id 
appetens. 

*  Ua  ms.  Joliensis.  Alii,  De  iniquitate  diaboti. 

s  Colon.  vet.  edit.,  victo.  Melius,  vincto.  Aludit 
enim  ad  locum,  Matth.  xn,  29  :  Nemo  in  domum 
fortis  intrat,  et  vasa  ejus  diripit,  nisi  prius  alligaverit 
fortem.  Idem  posiea,  non  quod  non  habuit  proprium, 
sed  quod  rapuerat  alienum.  Auferendo  enim  Christus 
de  magna  domo  ejus  quw  perieranl ,  non  furtum  fecit. 
Aliorum  lectioni  favet  quod  ait  August.  loco  citato 
in  margine*  respondel  tibi  (Domintis)  vasa  ista  de 
magna  domo  mea  peiierant;  non  furtum  feci,  sed 
funum  recepi. 


AQUITANI  iOO 

etiam  volens  ea  defendere,  perdit  adituni  confesiio- 
nis  (Aug.  in  ps.  lxviii  serm.  2,  n.  i). 

CCXXXU  [AUas  CCXXXIl.  '  Quod  Deus  ndserksm 
sit  in  tributationibus. 
Cum  Deus  permittit  aut  faeit  ut  aliqua  576 
tribulatione  vexemur,  eiiaro  tunc  misericors  est : 
quia  excitans  fidem,  et  differens  opem,  non  auxi- 
lium  negat,  sed  i  desiderium  movet  (Aug.  ibid.). 

CCXXXIU  [Alias  CCXXXII].*  De  diviiibus  CAri- 
stianis. 

Divites  Christiani,  si  veri  Chrisliani  snnt,  prorstis 

pauperes  sunf ;  et  in  comparatione  coelestium  bono- 

rum  quae  sperant,  omne  aurum  suum  arenam  depu- 

tant,  quia  ibi  quisque  babet  divitias  suas,  ubi  dele- 

ctalionem  (Aug.  ibid.,  n.  14). 

CCXXXIV  [Alias  CCXXXIII].  De  fide  Abrahm. 

Fides  Abrahae,  semen  est  Abrahae.  Proinde  qui 
pertinent  ad  credulitatis  frimilitudinem,  ipsi  perti- 
nent  ad  haeredum  promissiouem  (Aug.  ibid.9  n.  81). 

CCXXXV  [Alias  CCXXXIV].  1  De  perseverantm  m 
bono. 
Nemo  fidelium,  quamvis  multum  profeceril,  dicat, 
Sufficit  mihi.  Qui  enim  dixerit,  remansit,  et  baesii 
in  via  ante  finem ;  qui  non  m  perseverabii  usque  in 
(inem  (Aug.  enar.  in  ps.  lxix,  n.  8). 

CCXXXVI  [Alias  CCXXXV].»  Quod  omnis  locus  im 
Deo  stt. 

Nullus  °  in  Deo  locus  est,  nec  est  quo  fugiatur  ab 

ipso,  nisi  ad  ipsum.  Qui  vult  evadere  offensum,  coo- 

fugial  ad  piacalum  (Aug.  in  ps.  lxx  serm.  1,  n.  5). 

CCXXXVII  [Alias  CCXXXVI].  p  De  duabus  vitis. 

Du.u  viiae  sunt,  una  est  corporis,  altera  animae. 
Sicut  vita  corporis  anima,  sic  vita  animae  Deus  :  et 
quomodo  si  anima  deserat ,  moriiur  corpus;  sie 
anima  moritur,  4  si  deserat  Deus  (Auy.  in  ps.  lxx, 
ssrm.  2  n.  3). 

CCXXXVIU  [Alias  CCXXXVII].  «•  A  quo  oene  & 
homini. 

A  quo  habet  homo  ut  sit,  *  apud  illum  habet  ot 
ei  bene  sit  (Aug.  ibid.,  n.  6). 

hColon.  vet.  edit.,  profunditatis  iniquitas;  et  ea- 
dem  circa  finem,  perdit  confessionem,  et  aditum  con» 
fessionis.  H<ec,  confessionem,  et  in  nullo  alio  codice 
habeniur. 

>  Ita  ms.  Joliensis.  In  aliis,  De  auxilio  Dei. 

i  Ms.  Joliensis,  desideria  movet. 

k  Ms.  Joliensis  recte  addidit  vocem  istam,  diri- 
tibus. 

1  Ms.  Joliensis,  De  profectu  fidelium. 

u  Ms.  Jol.  et  Colon.  vet.  edit.,  perseveraverit. 

n  Ita  Ms.  Joliensis.  Alii  omnes  peneratim,  DeDeo. 

0  Suspicamur  legendum,  Omms  in  Deo  tocus  est% 
aut  NuJlus  sine  Deo  locus  est :  tuin  ex  titulo  ms.  Jo- 
liensis,  ttim  ex  ipso  Augustini  textu  :  Ego*  ***** 
atium  locum  elegero,  satvus  esse  non  potero.  Elige  csrtsr 
homo,  si  inveneris,  munitiorem.  Non  est  ergo  quo  fu~ 
gialur  ab  t//o,  nisi  ad  iiium.  Si  vis  evadere  ******* 
fugead  placatum. 

P  Ms.  Joliensis,  Quod  duce  vitce  sint. 

<t  Ms.  Colon.  vet.  edit.,  *t  deserat  Christus. 

r  Sic  ms.  Joliensis.  Alii,  De  homine. 

•  Ms;  Joliensis,  ab  illo  habet.  In  AugUSlinO,  avid 
•7/um,  ut  in  aliis  codicibus. 


LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  ATJGUSTINI  DELIBATARUM.  |« 

3XX1X  \Aliat  CCXXXVUI].  De  obtdientia.       A    CCXLVII  [Alias  CCXLVI].  k  De  benevolentia  justi 
fecte  Deus  evidenterqoe  nionstravit  qtiantum  er9*  impios. 

wom  obedienlia,  cum  hominem  in  paradiso 
n  •  ib  ea  re  prohibuit,  quae  non  erat  mala. 
'  Ibi  obedientia  potuit  tenere  palmam,  sola 
lientia  c  incidit  in  poenara  (Aug.  ibid.%  n.  7). 

[Alias  CCXXXlX].  *  De  eruditione  bonorum 

per  malos. 

7  Interdum  ,Deus  per  maloi  erudit  bonos,  et 

miporalem  potentiam  damnandorum  exercet 

ioam  liberandorum  (Aug.  enar.  in  ps.  lxxiii, 

CCXLI  [Alias  CCXL].  De  confessione. 
4  misericordiam  Dei  plurimum  valet  confessio 
mlis,  quem  facit  peccator  conOlendo  propi- 


De  beoevolentia  est,  non  de  malitia,  cum  Ixtator 
justus  in  impios  processisse  vindictam,  quia  oon 
peccaloris  exitium  placet,  quem  voluit  corrigi ;  sed 
justitia  Dei,  qua  scit  multos  posse  converti  (Aug. 
enar.  in  ps.  lxxviii,  n.  44). 

CCXLYIII  [Atiat  CCXLVIIj.  l  De  smulatione  paeis 

cum  immico. 

Non  vincit  io  bono  malum,  qui  in  superficie  bonus 

est,  et  in  alio  malus,  opere  parcens,  579  corde 

saeviens/manu  mitis,  voluntate  crudelis  (Aug.  ibid.). 

CCXLIX  [Alias  CCXLVIII].  *  De  amore  et  timore. 

Ad  omne  opus  bonom  amor  ducit,  et  limor  Dei; 

ad  omne  peccatum  amor  ducit,  et  timor  mundi.  Ut 

qoem  negando  non  fccit  nescium  (Aug.  enar.  B  crg0  apprehendalur  bonum,  et  declinetur  roalum, 


LXXIV,  fl.  3) 

U  [Alias  CCXLI].  •  Quod  non  sit  gloriandum 

de  scientia. 
lilium  virtus  est  de  scientia  nou  gloriari: 
sommunis  est  omnibus ;  sicut f  usus  lucis,  ita 
patioveritaiis  (Aug.  enar.  in  ps.  lxxv,  n.  47). 
ID  [A'ias  CCXLHJ.  Quaiiter  regantur  corpora. 
m  earet  regia  potestate,  qui  corpori  suo  no- 
rttionabiliter  imperare.  Vere  dominator  est 
qui  carnem  suain  regit  legibus  disciplina» 
iW.fn.  18). 

UY  [Alias  CCXLIIIj.  h  De  timente  poenam  et 
amante  justitiam. 

itom  ad  opera  atiinct  quae  forinsecus  aguntur, 


disceroendom  est  quid  et  diiigi  debeat,  et  timeri 

(Aug.  enar.  iit  ps.  lxxix,  n.  15). 

CCL  [Alias  CCXLIX].  »  Quemnon  frangat  infeticitas. 

Nulla  infeliciias  frangit,  quem  felicitas  nuila  cor- 
rumpit  (Aug.  enar.  in  pt.  lxxxiii,  n.  5). 
CCLI  [Aliat  CCL].  °  Quatiter  dives  pauper  est  DeL 

Dives  qui  talis  est,  ui  contemnat  in  se  p  quidqoid 
illud  est  unde  inflari  superbia  solet,  pauper  est  Dei 
(Aug.  enar.  in  pt.  lxxxv,  n.  3). 

CCLU  [Alias  CCLI].  q  De  gradibus  pielatis. 

Ascensionom  ad  Deum  gradus  sunt,  pieUtis  affe- 

ctus.  Iter  tuura  voluntas  tua  esl;  amando  accedis, 

'negligendorecedis;  constitutus  in  terra  Deojuuge- 

ris, » si  quse  Deo  cbara  sunt  diligis  (Aug.  ibid.,  n.6). 

timet  poenam  et  qui  amai  justiliam,  non  facit  C  GGLIH  [Alias  CCLIIJ.  De  petitionibus  contrariis  Deo. 


mandatum ;  ei  ideo  pares  quidcm  sunt  manu, 
pares  corde;  similes  actione,  dUsitniles  volun- 
Mg.  enar.  inps.  lxxvii,  n.  li). 

2CXLV  [Alias  CCXLIV].  *  Quid  colatur. 
ab  homine  colitur,  quod  diligit.  Unde  quia 
moibus  rebus  major  et  melior  inventtur,  plus 
Ul  diligendus  est,  ut  colatur  (Aug.  ibid.,  n.  20). 
CXLVI  [Alias  CCXLV].  i  De  corde  recto. 
om  cor  cum  Deo  est,  quando  propter  Deum 
ir  Deus  (Aug.  ibid.,  n.  2i). 

s.  Remig.  et  Joliensis,  ab  arbore  prohibuit. 

.  Remig.,  sola  sibi  obedientia. 

.  Remig.  et  C0I011.  v»»t.  edit.  cum  recentiori- 

irouUts,  incidit  in  pcenam.  Mss.  Jol.  et  Colb. 

lit.  Lugd.,  Lovau.,  Duac.  el  Colon.,  et  Ap- 

Aug.,  xncidit  poenam.  Aug.  in  Psal.,  invenit 

• 

ms.  Jol.  Alii,  Quomodo  erudiantur  boni. 

.  JoL  addit  Quod  non  sit  gloriandum. 

s.  Remig.  et  Jol.  anctorilate  addimus  vocem 

.  Joliensis,  Non  curet  reaiam  potestatem.  Nec 

li    inspicianiur   verba    hjrc  Augustini,  loco 

Noli  avidilate  imperandi  ponere  tibi  ante  oculot 

ias  iaiissimat,  qua  tua  regna  di/fundast  terram 

Htrtas  rege,  unde  idem  ms.  pro  titulo  praefigit 

nlentiae,  Quatiter  non  curemut  regiam  potesta- 

10  textu,  novit  pro  noverit. 

i  codices,  de  pcena  et  justitia.  Reliqua  supptet 

iensis. 

.  Joliensis,  Hoc  coiit  homo  quod  diligit.  Forte 

In  aliis  legeris,  Quomodo  Deus  diligatur;  non, 

Uigatur. 


Detis.cumaliquid  *  male  poscitur,  daodo  irascitur, 
non  dando  mi>eretur  (An§.  ibid.,  n.Set  9). 
CCLIV  [Aliat  CCLIIl].  De  mendacio. 

Incredibile  esi,  non  mentiri  hominem  ne  capiator, 
qui  mentitur  ut  capiat  (Aug.  lib.  contra  Mendacium 
c.A). 

CCLV  [Alias  CCLIV).  Item  de  mendacio. 

Quamvis  omnis  qui  mentitur,  velit  relare  quod 
verum  est,  non  tamcn  omnis  qui  vult  ceiare  vertim, 
mentitur.  Plerumque  enim  tt  vera  non  fallendo  oc- 

j  Addimos  vocem  hanc,  recto.  Ms.  Jol.,  Dequce- 
rehdo  Deo. 

k  Hjbc  addenda  credidimos  ad  pteniorem  sensum. 

Ms.  Jol.t  De  benevolentia  justi,  et  vindicta  impiorum. 

Blelius  mroque  forte,  Quomodo  latetur  justms  devin- 

dicta  impiorum.  In  fine  sententiae  Ms.  Jol.  multos  con- 

D  verti  absque  voce  hac  posse. 

1  Ms.  Joliensis,  De  vincendo  in  bono  malum.  Alii, 
De  timnlatione,  scilicet,  dilectionis  inimici,  aut,  pacis 
cum  inimico. 

m  Colon.  vet.  edit.,  De  opere  amoris  et  timoris. 

n  Sic  ms.  Joliensis.  Caeteri,  De  felicitate. 

0  Iia  ms.  Joliensis.  Alii,  De  divite  paupere. 

pMs.  Remig.,  quidquidesl.  Ita  Aug.  in  psalmum 
citatnm. 

1  Ms.  Joliensis,  De  gradibus  ascensionum  ad  Deum. 
Colon.  vet  edit.,  De  ascensu  ad  Deum. 

r  Ms.  Joliensis,  contemnendo  recedis. 

•  Idem  snb  finem,  si  quaf  Deo;  aiii,  quia  qnce  Deo. 

x  Ms.  Joliensis,  Quando  aliquid  mati  posciturt  Deus. 
Et  in  texto  senteniiae,  aliquid  mali%  obi  alii  codices 
bahent,  aliquid  male. 

■  Ms.  Joliens.  et  edit.  Colon.  vet.,  rera;  ot  ftpnd 


46$  S.  PROSPERI 

colimos,  ted  tacendo.  Neque  enim  mentitus  est  Do-  A 
minus,  ubi  ait  (Joan.  xvi,  12),  *  Multa  habeo  00611 
dkere,  sed  non  poteslis  itla  portare  modo  (Aug.  ibid.t 
c.  10). 
CCLVI  [Aliat  CCLV].  *  De  primo  et  secundo  kondne. 

In  primo  homine  patuit,  e  quid  hominis  arbitriom 
valeret  ad  mortem  :  in  secundo  autem,  quid  Dei  ad- 
jotorium  valeret  ad  vitam.  Primua  enim  homo,  dod 
nisi  homo  :  secundos  vero  homo,  Deus  et  homo. 
Peccatum  579  ergo  faclum  est,  relicto  Deo;  justitia 
aon  ftt  sine  Deo  (Aug.  ep.  ad  Dardanum,  e.  9,  n.  30). 
CCLVII  [Atias  CCLVI].  d  De  legU  littera. 

Legis  Iittera  quae  docet  non  esse  peccandum,  si 
Spiritus  viv.flcator  desit,  occidit.  •  Scire  enim  pecca- 
tum  poiius  facit  quam  cavere ;  et  ideo  magls  augeti 
quam  minui :  quia  malas  concupiscentiae  etiam  prae-  B 
varicatio  legis  accedit  (Aug.  lib.  de  Spiritm  et  Ltitera, 
c.  5). 
CCLVIII  [A/tai  CCLVII].  De  mandato  Dei  et  timore. 

Mandatum  Dei  si  timore  flt  poenae,  non  amore 
justitiae,  serviliter  it,  non  liberaliter;  et  ideo  nec 
fit.  Non  enim  bonus  fructos  est  qui  non  f  de  chari- 
tatis  radice  procedit  (Aug.  ibid.,  e.  14). 

CCLIX  [Alias  CCLVIII].  s  Quod  lex  Deieecundum 
mturam  $it. 

Lex  Det  secundum  naturam  est,  et  cum  homines 
qux  legis  sont  faciunt,  h  naturaliter  faciunt,  supe- 
rato  vitio,  quod  nec  praesidium  legis  abstulerat.  Com 
itaque  per  gratiam  lex  Dei  in  cordibus  l  scribitur 
(Rom.  11, 14),  qusc  legis  sunt  naturaliter  flunt;  non 
quia  per  naturam  J  praeventa  sit  gratia,  sed  quhi  per  C 
graliaro  reparata  natura  (Au§.  ibid.y  e.  27). 
CCLX  [Alias  CCLIX].  k  De  gloria  non  kabenda  nisi 
in  Deo. 

Nemo  l  ex  eo  quod  videtor  habere  glorietur,  tam- 
sjuam  non  acceperit;  aut  ideo  se  putet  accepisse, 
quia  littera  extrinsecus  vel  ut  iegerelur  apparuit,  vel 
ut  audiretur  insonuit  (I  Cor.  iv.  7).  Nam  st  per  legem 
justitia,  ergo  Chrutui  gratis  mortuus  e$t  (Gal.  11 ,  24). 
Porro  autem  si  non  gratis  mortuus  est;  Ascendene 


AQUITANl  464 

in  altumm  captivam  duxit  capthntatem,  dedii  dona  ko- 
minibus  (Ephes.  1?,  8)«  lude  habet,  quieuaque 
bahet.  Quisquis  autem  inde  habere  se  negat,  avt  noa 
babet,  aut  id  quod  habet  auferetur  ah  eo  (Aua.  ibid, 
e.  S9;  can.  16  cone.  Ara*s.  11). 

CCLXI  [Atias  CCLX].  »  Quid  per  inobedientiam 

perdidit  homo.  \ 

Homo  factus  erat  iramortalis,  Deus  esse  voluit : 
non  perdiditquodhomo  erat,  °sed  perdiditqood  im- 
monalis  erat;  et  p  de  inobedienlia?  soperbia  coo- 
tracta  est  poena  naturae. 
CCLXH  [Atias  CCLXI].  De  laude  1  et  pramio  fidei. 

Laus  fidei  est  non  visa  credere  :  praemium  580 
erit,  creditorum  adeptione  gaudere. 

CCLXIII  [Atias  CCLXII].  «•  Cur  Sapientia  Dei  per 
carnem  ad  homines  venerit. 

Sicut  Iac  non  transit  nisi  per  carnem,  ut  parvoltm 
pascat  qui  panem  edere  non  potest;  sic  nisi  Sapieo- 
tia  Dei,  quae  panis  est  angeloruro,  ad  homines  di~ 
gnaretur  venire  per  carnem,  nemo  ad  Yerhi  cooienv 
plandam  divinitatem  posset  accedere.  Quia  ergo  lux 
a  tenebris  non  poterat  comprehendi,  ipsa  luz  morta- 
lilatem  sublit  tenebrarum,  et  per  similitudinem  car- 
nis  peccati,  participationem  dedit  luminls  veri  (Aug. 
in  ps.  xxiin  serm.  I,  n.  6). 

CCLXIV  [Atias  CCLXin].  •  De  bono  fama. 

Odor  bonus  fama  bona  est, x  quam  quisquis  bonas 
vitae  operibus  habuerit,  dum  Christi  vestigla  seqni- 
tur,  pedes  quodammodo  ejus  pretiosi  unguenti  odoie 
perfundit  (Aug.  I.  m  de  Doctr.  Christi  c.  12). 

CCLXV  [Atias  CCLXIV].  «  Quid  recU  diligatur. 

Non  est  tn  carendo  difficultas,  nisi  cum  est  in  ba- 
bendo  cnpiditas  :  et  ideo  id  solum  recte  diligitur, 
quod  numquam  bene  amittitnr  (Aug.  ibid.  c.  18). 
CCLXVI  [Atias CCLXV].  v  Deinsipknti  doquentia. 

Qui  affluit x  insipienti  eloquentia,  tanto  magis  ea- 
vendus  est,  quanto  magis  ab  eo,  in  his  qoae  aodire 
inutiie  est,  delectatur  auditor,  et  eum  quem  ornate 
dicere  audit,  etam  vere  dicere  existimat (Aug. lib. 
iv  de  Doct.  Chriiti,  c.  5). 


Aug.  Alii  codices,  verum.  Colou.  vet.  edit.,  occulta- 
mus. 

*  Ita  post  August.  in  hoc  libro  mss.  Remig.  et  iol. 
Alii  codicesnostri,  cum  ait. 

*  Ila  ms.  ioliensis.  Alii  vero,  De  libero  arbitrio. 
c  Colon.  vet.  edit.,  auodf  hic  et  paulo  post. 

d  Sic  ms.  iol.  Alii,  De  lege  et  peccato. 

*  Ms.  ioliensis,  Sciri  enim qmm  caveri,  ut  in 

libro  August.  unde  sumpta  est  scntentia. 

f  CoLon.  vet.  ediu,  de  charUate  procediL  M*.  Re- 
mig.,  de  charitate  radice  procedit. 

s  Sic  ms.  Joliensis.  Aiii  libri,  De  lege.  Colon.  vei., 
De  lege  in  natura. 

h  Mss.  Bemigianus  et  ioliensis  aliter  hahent  locum 
istum  :  scilicet  post,  naturaliter  faciunt,  superato  vitio 
quod  naturas  prcesidium  legis  abstulerat.  Augustini 
verba  sunt,  ioco  citato  in  margine  :  Proinde  natura- 
titer  homines  qum  tegis  sunt  faciunt;  qui  enim  hoc  non 
faciunt,  viiio  suo  non  faciunt.  Quo  vitio  lex  Dei  est 
dekta  de  cordibus :  acper  hoc  vitio  sanMot  cum  itiic 
scribitur,  fiunt  qum  tegis  sunt  naluraliter. 

*  Ms.  iol.,  inscribilur. 

I  Apud  Augusl.,  negata  sit  gratia. 

*  |ls.  iolieusis,  Quod  non  gioriemur  de  habitist  tam- 


quam  non  acceptis. 

-    l  Ms.  ioliensis,  in  eo  quod. 

m  Mss.  Remigianus,  captivavitf  et  infra,  Nam  smt 
non  vere  habel. 

n  Sic  ms.  ioliensis.  Alii,  De  homine  usmperbia; 
alii,  De  hominis  superbia.  Colon.  vet.  edit.,  De  sa- 
D  perbia  inobediemiw. 

0  Ms.  Remig.,  Sed  quiamortalis  (forte  irnmortalis) 
esse  voluit. 

P  Ms.  Jnliens,,  et  inobedientia  snperbia. 

4  Ms.  Joiiensis  supplet  et  pramio 

r  Ms.  iol.  addit  vocem  Dei  ad  titulum  De  Sapieuna 
aliorum  codicurn.  Colon.  vet.  edit.,  DesapienUa  w 
contemplando.  Forte  plenius  diceretur,  Quarcsavieu- 
tia  Dei  ad  homines  venerit  per  camem.  Aut,  Cur  sa- 
pientia  Dei  incarnata  sit. 

"  Ms.  Jol.,  De  odore  bonm  famos. 

1  Sic.mss.  Reroig.  et  Jol.,  conformiter  textui  Ao- 
gustini  loco  citato  in  margine.  Alii  codices,  quam 
quisque haurit,  dum  Christi,  elc. 

u  lla  ms.  Jolicnsis.  Alii  codices,  De  cupiditate, 
T  Alii,  praBler  ms»  Jol.,  De  ehquentia  insipientu. 
*  Ms.  Remig.,  insipientia  etoquenlia. 


LIBER  SENTENTIARUlf  EX  OPERtBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM.  J* 

ILXVII  [Alias  CCLXVI].  *  De  indoU  bonorum     A  quam  detideratum.  Nemo  enim  plut  de  lllo  aettimat 


tngemorum 

oorum  iugeniorum  clart  est  indolee,  in  verbit 
MQliwn  verum  amare,  non  verba.  Quid  enim 
set  clavia  aurea,  ti  aperire  quod  volomue  non 
*?aut  quid  obett  tignea, b  si  hoc  polest?  quando 
qnammua,  nisi  potere  quod  ciautum  ett  (Aug. 
■  «.  14). 

.XVHl  [Alias  CCLXVII].  e  De  diUgendo  et  non 
diligendo  peccalore. 

mit  peccaior,  in  quamum  peccator  est,  non  ett 
mdut;  et  omnit  homo,  in  quanlum  homo  est, 
iidut  ett  propter  Deum,  Deus  vero  propter  seip- 
t  quo  habent  omnes  qui  eum  diligunl,  et  quod 
et  quod  eum  diligunt  (Aug.  I.  i  de  Doct.  Christ 
I. 

;iX [Alias  CCLXVIIIl.  *  Quod  prima  ad Deum  via 
$it  Christus. 

IX  Domlnns  ait,  Ego  tum  wo,  veritas,  et  vita.  Hoc 
erme  venitcr,  ad  mepervenitur,in  memanetur. 
enimad  ipsumpervenitur,  etiam  ad  Patrem  per- 
ur ,  quia  per  aequalem  ille,  cui  aequalis  est,  cogno- 
;  vinciente  atque  •  agglutinante  not  Spiritu  san- 
t  fn  tummo  atque  incommutabili  bono  tine  fine 
Mttos  (Aug.  ibid.f  c.  54). 

X  [Alias  CCLXIX].  '  Quod  melior  tit  qui  fallitur, 

quam  qui  mentitur. 

tot  invenimus  qui  fallere  velint,  qui  aulem 
neminem.  Cuin  vero  hoc  alius  scient  faciat, 
teseiens  patiaiur ,  satts  apparet,  in  uua  eadem- 


quani l  te  habet,  ut  fiat  viiiusv  quia  eperatum  est 
ampliut  :  sed  tanta  ett  ibi  excellentia,  ut  multo 
plut  J  ndeptura  sit  charitat,  quam  vei  fidet  credidit, 
vel  spes  desideravit  (Aug.  ibid.,  c.  38). 

CCLXXil  [AHa$  CCLXXI].  De  fame  et  *  fuHdU 
tpiritaii. 

Qui  in  Scripturis  sanctis  non  inveniunt l  verlta- 
tem  quam  quaerunt,  fame  laborant :  qui  auiem  non 
quaeruot  quod  in  promptu  babent,  fasiidii  languore 
marcescunt ;  et  par  utrorumque  periculum  esi,  dum 
tapientise  cibum  et  illis  obcaecatio,  et  his  inedia 
tiiblrahit  (Aug.  lib.  n  de  Doct.  Christ.  c.  6). 
CCLXXIII  [Alias  CCLXXII  ].  De  taboribus  m  jnorum. 

Non  sunt  condignte  passionet  hujus  temporit,  »  «4 
B  fuiuram  gloriam,  qum  revelabitur  in  nobis.  582  Sae- 
viat  et  fremat  mundus,  increpet  linguis,  coruscet 
armit :  quidquid  fecerit,  °  quantum  illud  erit  ad  id 
quod  accepturi  sumnt  ?  Appeodo  quod  patior  contra 
id  quod  spero ;  hoc  quidem  sentio,  illud  *pero :  et 
tamen  ineoinparabiliter  majus  est  quod  «peratur 
quam  quod  p  infertur.  Quidquid  est  quod  contra 
Cbrisii  nomen  saevit,  si  potest*  vinci,  tolerabilo 
est;  ti  non  potest,  proflcit  prnemio  citius  conse- 
quendo,  *  et  finis  temporalis  mali  transit  in  perce- 
ptionem  seterni  boni  (Aug.  serm.  279,  de  Paulo 
apo*Lfn.  4). 

CCLXXIV  [AUas  CCLXXIII].  De  charitaie. 

CuminduobuspraBceptischaritatis  totaLex  peudeat 
et Prophetae,  quanto  *  magis  est  Evangelium,  quo  Lex 


5,  Hlum  qui  fallitur,  eo  qui  mentitur  esse  me-  C  non  tolvitur,  ted  adimpletur,  et  de  quo  Dominus  di- 


a ;  quande  quidem  pati  meliut  est  iniquiiatem 
laeere  (Aug.  ibid.y  c.  36). 

XI  [Alias  CCLXX].  s  De  dilectione  bonorum 
seternorum%  aut  temporalium. 

r  temporalia  atque  aeterua  hoc  interest,  quod 

imk  b  aliquid  pius  dtligitur  antequam  habea- 

iteacit  autemcum  advenerit;  oon  eniin  tatiat 

0,  nisi  incorruptibilis  gaudii  vera  et  ceria 

itas :  aeiernum  veroardeniius  diligituradepium, 

t.  Jolientit,  De  indole  ingeniorum.  Alii,   De 

o;addimus  priori, bonorum,  ex  textu  sentenli». 

t.  Remig.,  si  aperire  polest. 

ic  ms.  Joliensis.  Reiiqui,  De  homine  peccatore. 

*•  Jol.,  Ego  sum  via,  veritus,  et  vita.  Alii,  he 

mutabili  bono.  Tilulum  a  nobis  substituium  ex 

Aiigustini  citato,  ut  pleniorem,  hausiinus. 

a  ms  Jol.  et  liber  August.  cilatus  in  margine. 

i,  glutinante. 

ic  ms.  Jol.  Alii,  De  mendacio  et  fatlacia. 

t.  Jol.,  Quid  distet  inter  lemporalia  et  celerna. 

roi.  edit.,  De  diligendis  ceterms  bonis  et  lempo- 

u 

a.  Jol.  addit  a/tqrut<l,  quod  iegitur  in  Augutlino; 

oii  addunt.  Idem  posiea,  habeatur....  ammamt 

i  quod  in  cseierit,  habetur,  et  animum. 

%.  Jol,se  habet,  ut  in  Augusl.  loco  citato  in 

ne.  Codices  alii,  de  se  habet. 

i$.  Rem.  et  Jol.,  adepta  sit.  Jol.  vero  postea 

...  desiderat. 

liaaediti  habebant  et  inedia.  Melius  fastidio ; 

Jittinguitur  contra  famem  in  lextu  senieniiae. 

►I,,  De  qumrentibus  et  non  quasrentibus  veritatem 

imiurie.  Colon.  vet.  edil.,  Dc  fame  et  inedia 


eit,  Mandatum  novum  do  vobis,  *  til  vos  invicem  diii- 
gatis  (Joan.  xiu,  34)1  Charitas  enim  innovat  homi- 
net;  et  ticut  malignitas  veteres,  iia  dilectio  novos 
facit. 

CCLXXV  [Aliat  CCLXXIV].  «  De  flageUis  Dei. 

Quando  corripil  Deus  genus  hutnantim,  et  flagellis 
piae  cattigatioiiis  exagitat,  exercet  anle  judicium 
disciplinam,  et  pleruinqueT  dlligit  qutmi  Qagellat 
(Prov.  iii,  12),  nolens  invenire  qnem  damnet.  Fla- 

spiritali  in  Seripturis. 

1  Ms.  Remig.,  charitatem  quam  qucerunt. 

m  Autea  edili,  peccatorum.  In  margine  notarunt, 

piorum  Duac,  Colon.  et  his  posteriores.  Melius  po- 

stremum  boc  legi  suadet  textus  sententi«.  Ms.  Jol. 

pro  titulo  habet  priora  verba,  Non  tunt  condignat 

D  passionet  hujus  temporis,  etc. 

u  Mss.  Kemig.  et  Jo).,  adfuturam.  ul  in  Atiguttino; 
alii,  superventuram. 

°  Sic  ms.  Joliensis.  Colon.  vet.  edit.v  quanlulum 
erit  ad  illud ;  caeteri,  quantUtum  erit  ad  illud  quod. 
Aug.,  quid  faciet  ad  id  quod  accepturi  sumus?  Quibus 
propius  accedere  visa  est  lectio  ms.  Joi. 

p  Colon.  vet.  edit.,  quod  anfertur. 

4  Ms.  Joliensis,  vivi.  Qu<d  verbum  est  in  Aogo- 
stino;  etsi  quidam  codices  etiam  ibi  liabeant  vinci. 

r  Colon.  vet.  edit.,  el  fidelis,  fine  lemporaits  maii9 
transit. 

•  Edit.  Duac.  ei  seq.  in  margine  scriptum  habent 
m.ijus  est;  et  post  pauca.  ms.  Jol.,  sed  impletur. 
Colon.  vet.  edit.,  ut  diliaalis  invicem. 

u  Ilactenus  editi,  Dc  flayello.  Ms.  Jol.,  De  flagellis 
Ddi.  Priori  Colon.  vet.  addidit  eliam  vocein  bei. 

T  Ms.  Remigiaiius,  etigit.  Ms.  Jolieubis,  non  eligit. 


4*7  S.  PR05PERI 

gelUt  tuiem  simul  et  justos  et  injostos,  quia  nemo  A 
tst  qui  possil  gloriari  castum  se  habere  cor,  aut 
muudum  se  esse  a  peccato  (Prov.  xx,  9).  lu  •  de 
gratiamiacricordi»  ejus  veniunt  etiam  coronas  justo- 
rum. 

CCLXIVI  [AUas  CCLXXV]. *  De  pauionibus  fidclium. 

Labor  piorum  exercitatio  est,  nen  damnatio.  Nec 
enim  conturbari  debemus,  cum  aliquis  sanctus  gra- 
via  etiudigna  perpetitur,  si  obliti  non  sumus  quae 
pertulerit  iustus  jusloruro,  Sanctusque  sauctorum  ; 
cojus  passio  omnes  superat  passiones:  quia  cum 
auctore  universitatis  nulla  cujusquam  est  comparatio 
creaturse. 

CCLXXVU  [AUas  CCLXXVI].  «  De  originaii  peccato. 
*  Miseria  generis  humani,  cujus  nullum  liominum  B 
ab  exortu  usque  ad  obitum  videmus  alienum,  non 
perlineret  ad  justum  d  Omnipotentis  563  judicium, 
sl  non  e«set  originale  peccatum  (Aug.  lib.  i  Op. 
Imp.,  n.  3). 

CCLXXVIII  [Alias  CCLXXVII].  «  De  providentia  Dei 
operantis. 

Creatoris  f  omnitenentis  omnipoteutia  causa  est 
stibsistendi  omni  creatoue :  quae  virtus,  si  ab  eis 
quae  condidit  regendis  aliquando  cessaret,  simul  om- 
nium  rerum  species  et  natura  concideret.  Proinde 
qtiod  Dominus  ait,  Pater  meus  usque  nunc  operatur, 
coiitinuationem  quamdam  operis  ejus,  s  qua  simul 
omnia  conlinet  atque  adiuinistrat,  ostendit.  In  quo 
opere  etiam  sapientia  ejtis  perseverat,  de  qua  dici- 
tur,  Pertingit  a  fine  usque  in  finem  fortiter,  et  disponit 
omnia  suaviter.  h  Idem  eiiam  Apostolus  sentit,  cum  C 
Atheniensibus  *  Deum  praedicans,  ait,  In  quo  vivimus, 
et  movemur,  et  sumus.  Qui  si  opus  suum  rebus  crea- 
tis  subtraheret ,  nec  vivere,  nec  moveri,  uec  esse 
possemus.  Et  ideo  sic  Deus  iotelligendus  est  requie- 
visse  ab  omnibus  operibus  suis,i  utjam  ntillam 
naturam  conderet,  non  ut  conditas  contineie,  et  gu- 
bernare  cessaret  (Aug.  L  iv  de  Gen.  ad  Utt.,  c.  12). 


AQUITANI 


*6t 


CCLXXIX  [Aliae  CCLXXVID].  k  De  obunation* 
tabbati. 

Observatione  sabbati,  qu»  vacatione  onios  diei 
figurabatur,  ablata,  perpetuum  sabbatum  observat 
qui  spe  futorae  quietis  saoctis  est  operibus  intentus; 
nec  l  in  ipsis  bonts  actibos  suis  quasi  de  propriis, 
■  et  de  bis  quae  non  acceperit,  gloriatur ;  iUum  in  se 
operari  cognoscens,  qui  simul  operatur  et  quietos 
est  (Aug.  ibid.,  e.  13). 

CCLXXX  [Aiiat  CCLXXIX].  Derequie  Dei. 
Requies  Dei  recte  inteiligentibos  ea  est  n  qoa  noU 
lius  indiget  bono.  Et  ideo  °  ceru  etiam  requies  no- 
bis  in  tllo  est,  quiai»  nos  beatificamor  bouo  quod 
ipse  est,  non  ipse  bono  qood  nos  sumus.  Nam  et  nos 
aliquid  bonum  ab  ipso  sumus,  qui  fecit  omnia  booa 
valde,  in  quibus  fecit  et  nos.  Porro  alia  res  bons 
praeter  ipsum  nulla  est,  quam  ipse  non  fecit :  ac  per 
boc  *  nullo  bono  alieno  eget,  qui  bono  quod  fecit 
non  eget  (Aug.  ibid.f  c.  46). 

CCLXXXi  [  Aliat  CCLXXX  ].  '  De  inUio  temponm. 
584  *  Factae  creaturae  motibos  coeperunt  currert 
tempora.Unde  ante  creatoram  frostra  tempon  ceqoi- 
runtur,  quasi  possint  inveniri  ante  lempora  tempora. 
Motus  enim  si  nullusesset  vel  spiritalis  vel  corporalis 
crealurae,  quo  per  prasens  preteritis  fotort  socce- 
derent,  x  tempus  nulium  omnino  esset.  Moveri  auteo 
creatura  non  utique  posset,  si  non  esset.  Potiusergo 
tempus  a  creatura,  quam  creatura  coepit  a  tempore. 
Utrumque  autem  ex  Deo.  Ex  ip$o  enim  (Rom.  xi,  36), 
el  per  ipium,  ei  in  ipso  sunt  omnia  (Aug.  L  v  de  Gen. 
ad  lill.,  c.  5). 

CCLXXXIl  [Alias  CCLXXXIl.  »  Quod  abjectistim* 
etiam  divina  Providentia  regit. 

Gum  Salvator  dicit,  unum  passerem  non  cadere 
in  terram  sine  voluntate  Dei,  et  quod  fenum  agri, 
T  post  paolulum  mittendum  in  clibauum,  ipse  tasea 
formet,  ac  vestiat  (Matih.  x,  29 ;  vi,  30)  ,  *  noont 
confirmat,  non  solum?  totam  istam  mundipartea 


Idemque  in  ora  libri  scriptum  legere  est  in  Lugdun. 
et  oninibus  pusterius  excusis,  etiain  in  append. 
tom.  X  August. 

*  Mss.  Remig.  et  Joliensis,  de  gratia  ejus  ,  omissa 
voce  bac,  misericordia. 

*  Ms.  Joliensis,  De  labore  piorum. 

•  Ms.  Jol.,  De  miseria  generis  humani. 

d  Ms.  Remig.,  ad  justum  Dei  omnipotentis. 

•  M*.  Remig.,  De  omnipotentia  Creatoris. 

f  Pro  hac  voce,  omnitenentis,  hanc  omnipotenUs,  m 
margine  notant  edit.  Duac.  et  Colon.  cum  recentio- 
ribus:  at  ulramque  usurpaverat  August.  loco  illo : 
Creatoris  namque  potentia  et  omnipotentis  atque  omni- 
tenentis  virtus. 

s  Ms.  Joliensis,  quo  simul....  usque  ad  /inem. 

b  Ms.  Remig.  et  JoL,  Idque  eliam.  Aug.,  Et  Ulud. 

t  Ms.  Jolieusis  addit,  Deum;  qine  vox  habettir 
etiam  in  libro  August. 

i  Ms.  Joliensis,  nullam  naturam  conderet.  Sic  iu 
Augustini  opere  legilur,  novam  naiuram  ulteriusnul- 
Ltm  conderei.  Alii  codices  nostri,  ut  jam  nullam  no- 
vum  conderet  creaturam. 

k  ka  ms.  Joliensis.  Aiii  libri,  De  verosabbato. 
,       Ms.  Joi.  addit  praeposil.  in,  cum  Augustini  libro. 


m  Ms.  Remig.,  et  eis  quas. 
n  Emendamus  ex  ms..  Joliensi,  qui  concinit  loco 
Augustini  citato.  Alii  codices  no^tri,  qum. 

0  Ms.  Jol.  addit  etiam;  item  ms.  Remig.,  qoi  ita 
habet,  et  ideo  certa  etiam  bonis  in  iUo  esl,  quia  nos  bea- 
tificamur.  Colon.  vet.,  in  Deo  est,  ubi  alh,  in  itlo  est, 

D  p  Mss.  Remig.  et  Jol.  cum  August.  addunt  net. 
Idein  Jol.  et  Aug.  poste*,  non  ipse  bono  ;  quo  loco 
alii  codices  nostri,  non  ipse  eo. 

4  Ms.  Jol.,  nullo  alieno. 

*  Ms.  JoL,  De  cursu  temporum. 

3  Colon.  vet.  edit.,  Facta  aeatura,  motibus.  U$. 
Jol.  omittit  Factee,  et  incipit,  Creaiurat  ntotibw. 
Idemque  iierumhabet  tempora,  ut  et  August.  Caeteris 
semel  habentibus. 

1  Ms.  JoL,  tempus  ullum  omnino  non  euet. 

u  Alias  editi,  omnia  Dei  arbitrio  regi.  Ms.  J«»lienst*t 
Quod  abjectissima  etiam  divina  provideniia  regit. 

▼  Sic  ms.  Joliensis ,  siciK  legitur  in  libro  Augu- 
stini.  Cxteri,  quod  post  pautulum  mittendum  est. 

z  Colon.  vet.  edii.«  sic  confirmat. 

r  Mss.  Remig.  et  Jol.  snnplent  vocero  fo!<mc,  qua 
carebant  editiones  Prosperianae,  quae  tamen  legitor 
in  loco  Augustini  ciuto. 


UBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARLM.  470T 

Urtalibus  et  corroptibilibus  depoUtam ;  ?e-  A  CCLXXXYHl  [Alias  CCLXXXYI]. l  Deo  obediendum. 


m  Yilissimas  ejos  abjectissimasque  particulas 
tovidcntia  regi;  ne  fortuiiis  perturbari  mo- 
i  qoorom  causas  comprehendere  non  possu- 
ttimemus  (Aug.  itrid.,  c.  21  et  *C3)f 

XIII  [Alia$  CCLXXXII].  •  Animam  rationalem 
in  spiritalia  erigt  debere. 

a  rationalis  in  ea  debet  erigi  quae  b  in  spi- 

i  natura  mazime  ezcellunt :  ut  qu»  sorsom 

tapial,  non  quse  soper  terram  {Aug.  t. 1\  de 

t  titt.,  c.  32). 

XIY  [AUas  CCLXXXIII].  *  Quod  in  miracutis 
nihit  fiat  eonlra  naturam. 

■arum  condilor  Deus  nibii  in  miraculis  con- 
nram  facit,  nec  quod  novum  est  •  consuetu- 


Magna  est  utilitas  hominis,  jubenti  Dco,  etiam 
incognita  Juasionis  ratione,  senrire.  iubendo  enim 
Deos  otUe  facit,  qoidquid  jubere  yoluerit  :  de  quo 
metuendom  non  est,  ne  non  profutura  praecipiat ; 
nec  fleri  potest,  ut  volontas  propria  non  grandi 
roin»  pondere  soper  hominem  cadat,  si  eam  yolon- 
Uti  soperioris  extollendo  prseponat  (Aug.  ibid. ,  c.  13). 
CCLXXXIX  [AHae  CCLXXXYII].  De  exccllentia  hu- 
manm  naturm. 

Qoam  ezceliens  bonum  sit  natora  homana,  hoc 
mazime  apparet,  quod.datum  ipsi  sit  ut  possii 
suinmi  et  incommutabilis  boni  adh*rere  naturne. 
Quod  si  noloerit,  bono  se  privat,  et  hoc  ci  malum 
est :  onde  per  Justitiam  Dei  etiam  crnciatus  conse- 


•pognans  est  rationi.  Nobis  ergo  videnlur  B  quitor.  Qoid  enim  lam  iniquom,  qoam  ut  bene  sit 


i  naturam  insolita  ,  quibus  aliter  naturae  cur- 
otoit;  non  autem  Deo,  cui  s  boc  est  natura 
Berit  (Aug.  ibid.9  c.  43). 

XY  [A/tos  CCLXXXIY1.  De  incommutabill 

ratione  operum  Dei. 
ne  corpus  in  omue  corpus  posse  mutari  585 
ie  est :  quodlibet  autem  corpus  in  animam 
fca  posse  converti,  credere  absurdum  est. 
■  Deus  sic  est  omnipotens,  ut  numquam  suae 
•  lostitou  convellal  (Aug.  lib.  vu  de  Gen.  ad 
1*10). 

XYI  [  Alias  omiltebatur].  *  Quod  naturate  sit 
%H»  vtlle  viverc,  non  autem  male  viverc. 
rale  nobis  est  velle  vivere,  male  autcm  vi- 
n  oon  est  naturae ,  sed  perversae  voluniatis,  C  c.  4) 
its'e  pcena  consequitur  (Aug.  ibid.f  c.  27). 

XYU  [  Alia$  CCLXXXY  ].  I    Qualiter  homo 
prcssentia  Dei  Uluminelur. 

aerez  praesente  lumine  non  factos  est  luci- 
i  fll;  quia  si  factus  esset,  non  aotem  fleret, 
abtente    lumine  lucidus   permaneret  :  sic 

Deo  praesente  illuminatur,  absente  autem 
noo  teBebralor  :  a  qoo  non  locorom  inter- 
sed  TOlunUtis  aversione  disceditur  (Aug. 

de  Gen.  ad  lit.  c.  12). 


desertori  boni?  Aliqoando  auiem  amissi  superioris 
I)oni  non  sentitur  maIum,dom  habetur  quod  ainatum 
est  inferins  bonum.  Sed  divina  justitia  est,  ut  qui 
volonute"  amisit  qood  amare  deboit,  amittat  cum 
dolore  qood  amavit,  et  natorarom  Crealor  obique 
laudetur.  Adhuc  enim  bonom  est,  quod  dolet  amis- 
som  bonom.  Nam  nisi  aliqood  bonum  remansisset 
in  natura,  nullius  amissi  boni  dolor  esset B  in  poena 
(Aug.  ibid.,  c.  14). 

CCXC  [Alias  CCLXXXYIIIJ.  °  De  potestaU  nocendi. 
586  Nocendi  copidiUs  potest  esse  a  soo  cuique 
animo  prava.  Non  est  aotem  potestas  nisi  a  Deof 
p  et  boe  abdiu ,  alUqoe  ejus  jusiilia ;  quoniam  non 
est  iniquitas  apud  Deum  (Aug.  I.  zi  de  Gen.  ad  titt. 


CCXCI  [Alias  CCLXXXIX].  q  Quantum  et  quale  bo- 
num  sit  Deus. 

Quantoro  et  quale  bonum  sit  Deus,  etiam  ez  hoc 
evidenler  ostenditor,  quod  nulli  ab  eo  recedenti 
hene  est :  qoia  et  qni  gaudent  in  mortiferis  volupu- 
tibus,  sine  doloris  timore  esse  non  possunt;  et  qoi 
omnino  malum  desertionis  suae  majore  superbia 
stupore  non  sentiunt,  aliis  qui  baec  discernere  no- 
verunt,  r  quanU  miseria  premantur,  apparet :  ut  si 
nolint  recipere  medicinam  talia  devitandi,  valeant 


:  ms.  iol.,  qui  lamen  habet,  in  sjnritalibus.  Alii 

1,  De  anima  rationali. 

libru  August.,  in  spbritatibus  natura  maxime 


juste  pcena  consequitur ;  qu:e  dccerpitur  ex  libro  se- 
ptimo  de  Genesi  ad  litteram  cap.  27.  Aberat  vero 
ab  omnibus  editionibm. 

i  Ita  ms.  Joi.  Alii,  De  merito,  ut  Colon.  vet.,  aut, 
De  merito  voluntatis,  ui  reliqui. 

,     r  k  Voz  hirc  conlinuo  aclditur  hic  a  ms.  Remtgiano, 

\\f.  erigi)  quce  spiritalium  naturain  maximeex   D  et  habetur  in  Augustioi  loco,  hic  cifcuo  in  margine 
,  etquw  sursum  sunt  sapiunt.  l  Ms.  Joliensis.  De  utilhatc  xerviendi  /)m   f.ninn 


lili  nostri  omnes,  sapiant.  Mss.  Remig.  et  Jol. 
UBOStinum,  sapiat.  Colon.  vet.  edit ,  tn  ea  de- 


e  ms.  Joliensis.  Alii,  De  miraculit  naturatibus. 

;,  Joliensis  cum  Coion.  vet.  edii.,  consuetu- 

lii,  consuetudine. 

\m  Joliensis,  contraria  videntur  insolita. 

S.  Kemig.  et  Jol.,  hoc  ett  in  nalura  quod  ipse 

Solon.  vet.  edit.,  cum  hoc  cst  natura  quod  ipse 

l  Joliensis,  Omne  corpus  in  aliud ,  in  anhnam 
ssmquam  mutari  poste.  Colon.  vet.,  De  incom- 
ti  mutatione  animcc  in  corpus. 
1  mss.  Remigiano  et  Johensi  pn*t  sententiam 
lias  i84  pracedente).  tiiulu*  est,  Quod  nalu- 
\i  nobis  velle  vivere.  Cui  subjiciiur  sententia 
Saturatc  nobit  est  velle  vivere,  male  autem  vivere 
0B  esi  natmrct,  sed  pervetsm  voluntatist  quam 


Ms.  Joliensis,  De  utilitate  serviendi  Deo.  Colon. 
vet.  edit.,  De  ulititatc  hominis  obediendo  Deo  in  in- 
cognitis. 

m  M*.  Joliensis,  dimisil ....  taudatur. 

nMs.  Remig.,  Lugdun.  et  posteriores  editiones, 
in  pamam.  Mss.  Colb.  et  Jol.,  edit.  vet.  Col.  et  ap- 
pend.  loin.  X  Aug.,  tn  poena;  iinmo  et  locus  ipse 
libri  citiiti  in  marginc. 

0  Ms.  Jol.,  Dc  cupiditate  et  potestate  nocendi. 

p  Sic  post  Augusiintun  ms.  Joi.  Ms.  Reniig.  cum 
Colon.  vet  edil.,  et  heec  abdita  altaque  (Colon.,  ejus) 
jnttitia.  Alii  codices,  et  hcsc  abdita  altaque  ejus  ju- 
dicia. 

<k  Ms.  Jol.  ct  Colon.  vct.  e<Jil.  addunt  Quantwn  tr 
aliis  libris. 

r  Colon.  vet.  edit.,  quanta  sit  miscria* 


471  S.  PROSPERl  AQUJTAW  47* 

ad  eiemplom,  *  quo  poasunt  talia  deviuri  {Aug.  A   CCXCVI  [Atoi  CCXCIV].  k  0*  w tu$  espugnandis. 


lib.  ki  <te  Gen.  ad  iilt.  c.  5). 

CCXCII  [Atiat  CCXC].  *  Qu«f  trni/a  creaJww  «M/a 
*tl  tit  natura. 

Sicul  yera  ratio  docet  roeliorem  esse  creaturam, 
quam  prorsus  nihil  delectat  illicituiB  :  ita  oadem 
raiio  docet  etiam  illam  bonam  esse  qu»  in  poto- 
state  habet  illieitam  delecutioneni  ita  cobibere ,  ut 
n»n  solum  de  cieieris  licitis  recteque  factis,  verom 
etiam  de  ipsius  prav»  deiecUtioois  c  cohibitiooe 
totetur  (Aug.  ibid.,  c.  7). 

CCXClil  [Alias  CCXCt].  *  De  magnit  operibus  &o- 
mim. 
Magna  opera  Domini,  exquisita  in  omnet  voktntaiet 
ejus.  Praevidet  bonos  futuros ,  et  ereai  :  pravidet 


Actio l  io  aac  viu  pia  est  Doum  eolere,  et  ejoa 
gratia  cootra  vitia  interna  pngnare,  eisqoe  osqne 
ad  iUiciU  instigantibos  m  cogeotibusve  non  eedere; 
et  ubi  ceditor,  indulgentiam,  atque  ut  non  oedatur, 
adjutorium  Dei,  affectu  religios»  pietatis  e&poeeere. 
In  paradiso  autem,  ai  nemo  peceasset,  non  esset 
actio  pietatis  expugnare  vitia  :  qoia  feticiutis  easet 
permansio  vitia  non  bebere  (Aug.  L  i  Op.  Imp.f 
n.  70). 

CCXCVII  [Atias  CCXCV).  De  foriitudme  genhUum  tt 
Chrisiianorum. 

Fortitudinem  gentilium  mundana  cupiditas,  forti- 
tudinem  autem  Christianorom  Dei  charius  bcit; 
quae  dhfusa  est  in  cordibns  nostris,  non  per  volou- 


futuros  malos,  et  creat :  seipsum  ad  fruendum  pra>  B  utis  arbitrium,  qood  est  a  nobis,  sed  per  Sptritum 


bens  bonis,  mulu  munerum  suorum  largiens  etiaro 
malis;  •  misericorditer  ignoscens,  juste  ulcisceos ; 
itemquo  misericorditer  ulciscens,  juste  ignoscens; 
nibil  metuens  de  cujusquam  malitia ;  nihil  indigens 
de  cujusquam  justitia;  nihil  sibi  consulens  deope- 
ribus  bouorum,  et  boais  consulens  etiam  de  posnia 
malorum  (Aug.  ibid.t  c.  44). 
CCXCIV  [Alias  CCXCIl].  De  superbia  '  et  irwidentia. 
Cum  stiperbia  sit  amor  excellenthn  propria,  invi- 
dentia  vero  sit  odium  feliciutis  aliene ,  quid  imde 
nascatur  in  promptu  est.  Amando  enim  quisqne 
excellentiam  suam,  vel  paribus  invidet,  quod  ei 
coapquentur ;  vel  inferioribus ,  687  ne  gtt"  eo- 
aequentur;  vel  superioribus,  quodeisnon  cosequetor. 
Superbiendo  igitur  quisque  invidus,  non  invidendo  C 
superbus  est  (Aug.ibid.t  c.  44). 

CCXCV  [Alias  CCXCIIIJ.  s  Qualher  plenitudo  divini- 
taiis  habilet  in  Chrisio  eorporaliterm 
Plenitudo  divinitatis  in  Christe  dicu  est  eorpora- 
liter  habitare,  non  quia  divinitas  corpus  est,  sed 
quia  sacramenta  veteris  TesUmenti  appellantor 
h  umbrae  futuri,  propter  ombrarom  comparatiooem 
corporaliter  dicU  est  in  Christo  plenitudo  divinitatis 
habitare,  quod  in  illo  impleantur  omnia  quae  *  in 
illis  umbris  figurau  sunt,  ac  sic  quodammodo  um- 
brarum  prsecedentium  ipse  sit  corpus,  hoc  est  figu- 
rartim  et  significationum  illarum  i  ipse  sit  veritas 
(Aug.  lib.  xii  de  Gen.  ad  liit.  c.  7). 


sanctom,  qui  dams  est  nobis  (Aug.  ibid.,  n.  85; 
can.  17  cenc.  Araut.  n). 

CCXCVin  [Alias  CCXCVI].  »  Quod  nuUum  nuvum 
tit,  nisi  in  atiquo  bono, 

Non  potest  esse  ullum  malum,  nisi  in  aliqoo  booo: 
quia  non  potest  esse  nisi  in  aliqua  natura  :  omnis 
antem  natura,  •  in  quantum  natura  est,  bonom  est 
(Aug.  ibid.9  n.  444). 

CCXCIX  [AHas  CCXCVII  ].  P  Nullk  merUU  grtJLm 
pramniri. 

Debetur  merces  bonis  operibus,  si  6ant  :  sed 
gratia,  quae  non  debetur,  pracedit  ut  fiant  (Aug. 
ibid.,  n.  455;  ean.  48  conc.  Araus.  n). 

CCC  [Alias  CCXCVIU].  De  circumdsiane  et  baptitne. 
Circumcisio  carnis  iege  praxepU  est;  qoia  588 
non  posset  melius  sigoificari,  per  Cfaristum  regeoe- 
ralionis  anctorem  tolli  originale  peccatum.  Can 
pnepotio  quippe  omois  botao  nascitwr,  qoemadae- 
dum  cum  originali  peccato.  £t  ocUvo  die  iei  eir- 
cumcidi  carnem  pnecepit ,  quia  Christus  die  Domi- 
nico  resorrexit,  qoi  post  septimom  sabbati  octavn) 
ett.  El  circumdsus  pneputiatora  gignit,  Irajicteos 
in  illum,  quo  ipse  jam  caruit :  sicut  baptixatos  ifl 
filium  quem  generat  carne,  realum  Umen  trajicit 
originis,  q  a  quo  ipse  jam  liber  eat  (Aug.  I.  u  Of. 
Imp.t  n.  75). 


•  Ita  confnrmiter  Augustino  cdirio  append.  to.  X  D  tittilo,  De  plenitudine  divinUatit  in  Christo. 


ejusdein.  Mss.  Reinig.  et  Jol.,  47110  possint  caveri. 
Kditi  alii  omnes,  post  vocem  hanc  medicinam,  taiia 
dcvitandi  valeant  ad  exemplum  quce  possunt  habere. 

t>  Ms.  Joiiensis ,  Quod  creatura  alia  bona^  atia 
melior. 

<*  Mss.  Hemig.  et  Joliens.  post  August.,  cohibi- 
fione,  cuin  superius  dictum  sii,  cohibere.  Aiii  omnes, 
coercitione. 

d  Ms.  Jol.,  Quod  opera  Domini  exqulsita  sint  in 
omnes  voluntates  ejus. 

•  Ms.  Reniig.,  etiam  miseiicorditer ;  et  infra , 
etiam  de  bonis  malorum.  Colon.  vel.  edit.,  seipsum 
ad  (ruendum  prcebet  bonis,  mutta  bonorum  suorum 
laruiens  . . .  consutens  autem  bonis. 

*  Ms.  Jol.  el  Colon.  vet.  addunt,  et  inviditntia 
aut  invidia. 

s  Ila  ex  ms.  Joliensi  sic  habenle,  Qaaliter  divinitas 
kabitet  in  Chrislo  corporatiter ;  et  alioruin  librorum 


h  Ms.  Remig.,  umbra  futuri. 

1  Ms.  Jnliensis  et  Colon.  vet.  edit.,  in  iltis  **- 
bris.  Alii  libri  nostri  carent  praepositioue  i»,  qoa 
tamen  habeiur  in  August. 

i  Edit.  Colon.  recentior,  cum  ea  posterioribui, 
ipsa  sit  veritas. 

k  Ms.  Jftliensis,  De  pietate  actionU  in  hae  uita. 

1  Ms.  Reroig.  omittit  hic  praepositinnem,  tn,  qot 
legimr  in  aliis  codicibns  Prosperi,  et  in  append. 
tom.  X  Aug.,  non  vero  in  libro  in  margine  ciuto. 

m  Colon.  vet.  edit.,  cogitattonibus. 

n  lu  ms.  Jol.  ln  aliis,  vitium  nisi  in.  aliquo  Ml 
esse  non  potest. 

0  Ita  ex  Augustini  libro  mss.  Remig.  et  Joliensn* 
Alii  omnes,  in  quantum  natura,  bona  est. 

p  Ms.  Joliensis,  De  mercede  et  gloria  bonorim 
opnum. 

^  Apud  August.,  quo  absoiutus  ett  ipse. 


473  UBER  SENTENTIARUM  EX  OPEMBUB  S.  AUGUSTINl  DELIBATARUM.  4M 

CGUI  [Afow  CCXCIX].  •  De  primo  et  secundo  ho-  A  CCCVI  [Atias  CCCIV].  De  poena  peecati. 

Deus  quidem  mundum  fecit,  et  corponi  pronus 


mne. 


Primus  homo  Adam  sic  olim  defunctus  est,  at 
lamen  post  illum  tecundui  homo  sit  Christus,  eum 
tot  hommum  millia  inter  illum  et  hane  erJa  siut :  et 
ideo  msnifestum  est,  ad  illum  pertinere  omnem 
qui  ex  illa  sucoessione  b  propaginis  nasciiur ;  sicut 
ad  istum  pertinet  omnis  qni  c  in  iUo  gratiae  largi- 
tate  renasciiur.  Unde  fit  ut  totum  genus  humanuni 
quodammodo  sint  homincs  dno,  primus  et  secundus 
(Aug.  I.  ii  Op.  Imp.t  n.  465). 

CCCIi{AfiasCCCj.  De  judiciis  Dei. 

Notlo  modo  judtciis  hominum  compnranda  *unt 
jndicia  Dei :  quem  non  ditbitandum  est  esse  justutn, 
etiam  quando  faeit  quod  hominibus  videtur  injustum 
(Aug.  I.  iii  Op.  lmp.y  n.  24). 

CCCIII  [Altat  CCCI].  d  De  natbritate  justorum. 

Justus  ex  Deo ,   *  non  ex  hominibus  nascitur : 
quoniam  renasceudo,  non  nasccndo  fit  justns.  Unde 
etiam  f  regenerati  filii  Dei  vocantur  (Aug.  ibid.t 
n.  51). 
UCCIV  [  Aliat  CCCIl  ].  De  nalnrm  humance  quatitate. 

Natura  humana  ctsi  mala  est,  quia  vitiata  est; 
non  tamen  malum  est,  quia  natura  cst.  Nulta  eniin 
natura,  in  quantum  natura  est,  nialuni  est  :  scd 
prorsus  bonum,  sinc  quo  bono  ulluin  esse  non  po- 
test  s  malum  :  quia  nisi  in  aliqua  natura  ullum  esse 
non  potest  vitiuml;  quamvis  sine  vitio  possit  esse 
vel  numquam  vitiata,  vel  sanata  natura  (Aug,  ibid.9 
*.206). 

CCCV  [Alias  CCCIII|.  De  morte  peccatorum. 

Justum  Dei  judicium  est,  ut  peccato  suo  quisque 
pereat,  cum  peccatum  Deus  non  faciat  :  sicut  mor- 
tem  non  fecit,  et  tamcn  qucni  589  roorie  dignum 
*  censet,  occidit.  »  Unde  legiiur,  Deus  mortem  non 
fecii  :  et  legitur,  Mors  et  vita  a  Deo  e$t.  Qua  duo 
loter  se  non  esse  contraria  profccio  videt  quisquis 
ab  operibus  divinis  judicia  divina  discernit  :  quia 
aliud  est  creando  non  instituisse  mortalem,  aliud 
fudicando  plectere  peccatorem  (Aug.  I.  iv  Op.  lmp.t 
».  32). 


omnia.  Sed  ut  corpus  corruptibile  aggravet  ani- 
mam,  et  caro  concupiscat  adversus  spiritum  (Sap. 
n,15),  non  est  prxcedens  natura  hominis  instituti, 
sed  conseqnens  i  poena  damnati  ( Aug.  ibid.y  n.  b7). 
CCCVII  [ Atias CCCV \.kDe  bona institutione  hominis. 
Quantislibet  vitiis  turpetur  quaecuunjue  imtura  , 
insiitutio  ejus  semper  esi  bona.  Nam  sicut  institutio 
corporis  bona  est,  etiam  quando  nascitur  l  morbi- 
dus,  etinstitirtioanimi  bona  es',  etiam  quando  nasci- 
tur  ratuus;  sic  inslitutio  ipsius  bominis  bona  est, 
qnando  nascitur  m  peccati  originalis  obnoxius  (Aug. 
ibid.y  n.  115). 

CCCVIII[Atiaj  CCCVI].  »  De  abolitione  peccati. 
B     Sicut  qaidam  parentes  aggravant  origiuale  pecca- 
tum,  ita  quidam  relevant :  sed  nullus  tollit,  nisi   ille 
de  quo  dictum  est,  Ecce  agnus  De%%  ecce  qui  toltit  pec- 
cata  mundi : cui  nullum  bonuro  hominis  impossibiLe, 
nullum  malum  est  insanabile  (Aug.  ibid.%  n.  132). 
CCCIX  [  Alias  CCCVllJ.  •  De  gratia  Dei. 
Non  ad  merita  hominuin,  sed  ad  Dei  misericordiam 
pertinet,  cum  ex  illa  massa  primi  hominis,  cui  me- 
rito  mors  dehetur,  quisque  liberatur.  Non  est  enim 
iniquitas  apud  Deum  :  quia  neque  remittendo,  neque 
exigendo  quod  debetur,  injustus  est;  et  ibi  gratuita 
est  indulgentia,  ubi  justa  posset  esse  vindicta  ( Aug. 
ep.  18G,  ad  Paulinum,  c.  6,  n.  16). 

CCCX  [A/ioi  CCCVIII].  Neminem,  nui  Deo  mise- 
rante%  salvari. 

C  Natura  humana,  etiamsi  in  illa  integritate  in  qua 
est  condita  permaneret,  nullo  modo  se  ipsam,  Crea- 
tore  suo  nonadjuvante,  servaret.  Unde,  cum  sine 
Dei  gratia  salutem  p  non  possit  custodire  quam  ac- 
cepit ,  quomodo  sine  Dei  gratia  potest  recuperare 
quam  perdidit  ( Aug.  ibid.%  c.  11,  n.  37;  can.  19 
conc.  Araus.  n )? 

CCCXi  [Alias  CCCIX].  q  Nihii  exeusationie  compe- 
tere  peccatori.. 

Inexcusabilis  est  oronis  peccator  vel  reatu  origi- 

nis,  vel  additamento  etiam  propria?  voluntatis :  590 


•  Sic  ms.  Jol.  Alii ,  De  Adam  primo  et  secundo. 

*  llss.  Remig.  et  Jol.,  propaginis.  lu  Aug.,  qui  ex 
iiio  successione  propaginis ;  etsi  alia»  ex  itla  lege- 
retur.  fcditi  Prosperiani,  ex  illa  successione  propa- 
galus.  ry 

«  Ms.  Remi?.,  gratia  taryiente.  " 

*  Ms.  Jol.,  De  regeneratione. 

•  Ms.  Jol.,  non  ex  homine.  Sic  quoque  in  libro 
August.  citato  in  margine. 

f  Iia  mutamus  auctoritate  mss.  Remig.  eiJol., 
pro  renaii,  quod  habetur  in  editis  nostris  :  qoam- 
quam  et  hi,  a  Lovauiensi ,  inargini  in>crip»erint 
Aiiae  regenerali. 

%  Haec  verba,  malum  :  quia  nisi  in  aliqua  nalura 
uUum  esse  non  potest  vitium,  supplemiis  ex  ins.  Re  • 
migiano  et  textu  Augustini,  licet  exciderint  a  caete- 
ris  codicibus  nostris.  Ms.  Jol.  bahet  tantum,  uullum 
peiest  eue  vitium. 

b  Ita  ms.  Jol.  post  August.  librum.  Alii  codices 
Bostri,  sensit. 

»  II aic  verba,  Deus  mortem  non  fecitf  et  tegitur  , 
addimus  auctoritatc  mss.  Reiuigiani  et  Joliensis,  qui 


plenius  locum  Augnstiiii  ciiatum  exhibent. 

i  lia  ms.  Jolien&is  juxta  texium  Augusiini,  et  app. 
tom.  X  ejusd.  Alii  codicesnoslri,  cum  in  textu  ponant 
parna  peccali,  in  m.»rgiiie  indicant  vocem  danmati. 

\  Sic  ins.  Jol.  Caeteri  codices,  De  opere  in  quacum- 
que  thalura. 

1  Duac.  et  Col.  el  recentiores  habent  morbidum. 
Cuin  tamen  et  Augustini  locus  lam  in  Opere  Imperf. 
quam  in  Senlenliis,  et  alii  codices  nostri  habeant 
morbidus.  Sic  eiiam  scribi  debere  potavimus,  cum 
sane  sttbinteiligi  facile  censeatur  Ziomo,  qui  tilis  na- 
scaiur  :  immo  post  aliquot  line»s  expresse  habeatur, 
ubi  ms.  Jol.  outittit  vocem  ipsiut  ante  hanc  homi- 
nis. 

m  August.  habet,  contagioni  peccati  originalis. 

B  Ms.  Jol.,  Quod  parentes  aggravant  et  relevant  ori- 
ginale  peccatunt. 

0  Ms.  Joliensis,  De  nusericordia  Dei. 

p  Ms.  Remig.,  non  possit :  ut  iu  August.  epist. 
Alii,  non  posset. 

<i  Ms.  Jol.,  Quod  inexcusabilis  est  omnis  peccator. 


475  S.  PROSPERl  AQUITANI  476 

sive  qoi  novit,  sive  qui  ignorat,  live  qui  judicat ,  A  nis  filius,  ut  nos  per  illum  Dei  fllii  fieremus :  itt  sc~ 

lus  suscepit  591  8'ne  ina,is  nieritis  poenam  ,  sicul 


•ive  qui  non  judicat.  Quia  et  ipsa  ignorantia  in  eis 
qui  intelligere  noluerunt,  sine  dubitatione  peccaiuin 
est;  in  eis  autem  qui  non  potuerunt,  poena  peccati. 
Ergo  *  in  utrisque  non  est  excusatio,  sed  justa  dam- 
natio  (Aug.  ep.  194,  ad  Sixtum,  c.  9,  n.  27  ). 

CCCXll  [Atias  CCCX].  Dehit  qui  Spiritu  Dci  agun- 
tur. 

b  PIus  est   procul  dubio  agi  quam  regi.  Qui  enim 

regitur,  aliqnid  agii;  et  ideo  regitur,  ut  recte  agat : 

qui  autem  agitur,  agere  ipse  aliquid  vix  inlelligitur. 

Et  tamen  tantum  praestat  voluntatibus  nostris  gratia 

Salvatoris,  ut  non  dubitet  Apostolus  dicere,  Quotquoi 

Spritu  Del  aguntur,  hi  filii  Dei  $unl.  Nec  aliquid  io 

iiobis  libera  voluntas  melius  agere  potest,  quam  ut 


nos  per  illum  sine  kbonis  meritis  gratiam.  Quia  sic- 
ut  nobis  non  debebatur  aliquid  boni,  ita  nec  iili  ali- 
quid  mali.  Commendans  ergo  dilectionem  suam  in 
eos  quibus  daturus  erat  indebitam  vitam,  pati  pro 
eis  voluit  indebitam  mortem  (Aug.  I.  iy  ccnt.  duas 
ep.  Pelag.,  c.  4 ;  can.  2  conc.  Araus.  n ). 

CCCXVll[AtauCCCXV].1  Quod  gratianon  sit  ex 
natura. 
Sicut  eis  qui  volentes  in  lege  justificari,  a  gratia 
exciderunt,  verissime  dicit  Apostolus,  Si  es  lege  ju- 
tlitia  est%  ergo  Christus  gratis  mortuus  ett  (  CaL  u , 
21 ) :  sic  eis  qui  gratiam,  quam  commendat  et  per- 
cipit  fides  Cbristi,  putant  esse  naturam ,  verissime 


IUi  se  commendet  qui  mala  agere  non  potest  (Aug.  JJ  diciiur,  Si  per  naiuram  justitia  est,  ergo  Christus 


/•  dc  Gestis  Pelag.  c.  3. ) 

CCCXllI  [  Atias  CCCXl  ] .  c  Quid  sit  iiberari  a  ccrpore 
mortis  hujus. 
Liberari  a  corpore  mortis  hujus,  omni  sanato 
languore  concupiscentiae  cainis,  est  non  ad  pcenam 
corpus  recipere,  sed  ad  gloriam  (Aug.  lib.  i  con- 
ira  duas  epist.  Pelag.  cap.  11 ). 

CCCXIV  [Alias  CCCXII  ] .  d  Nihii  hominem  posse  sine 
Deo. 

Mulla  Dcus  facit  in  bomine  bona,  quae  non  facit 

homo  :  nulla  vero  facit  homo,  quae  non  Deus  facit  ut 

faciat  homo  (Aug.  Hb.  u  conlra  duas  epist.  Pelag. 

cap.  8;  et  can.  20  Araus.  n  conc). 

CCCXV  ( Alias  CCCXIII  ] .  De  vera  justitia. 


gratis  mortuus  est.  Jam  bic  enim  erat  lex,  et  non 
justificabat :  jam  hic  erat  et  naiura,  et  non  justifica- 
bat.  Ideo  Christus  non  gralis  mortuus  est :  ul  el  lei 
per  illum  implerelur,  qui  dixit,  iVon  veni  soloere  U- 
gem,  sed  imptere  (Matih.  v,  17 ) ;  et  naiura  per  Adam 
perdita,  per  illum  repararetur  qui  dixit,  venisse  se 
quxrere  et  salvare  quod  perierat  (Aug.  lib.  de  Qratia 
et  Lib.  Arb.  c.  13;  et  can.  21  conc.  Araus.  n). 

CCCXVIII  [Atias  CCCXVI].  i  De  misericordia  ttju- 
dicio. 
Posse  habere  fidem,  sicut  posse  habere  charilatem, 
naturae  est  hominum  :  habere  autem  fidem,  k  quem- 
admodum  babere  charitatem,  graiiae  est  fidelium. 
Scd  cum  voluntas  credendi  aliis  l  pr.Tparetur,  aliis 


Justitia  secundum  quam  justus  ex  fide  vivit,  quo-  G  non  prxparetur  a  Domino,  discemenduni  est  quid 


niam  per  spiriium  gratix  homini  ex  Deo  est,  vera 
jostitla  est :  quae  licet  non  immerito  in  aliquibus  ju- 
stis  pro  hujus  vitae  capacitate  perfecta  dicatur ,  parva 
tamen  est  ad  illam  magnam  quam  capit  xqualitas 
angelorum  :  •  quam  qui  nondum  babebat,  et  propter 
illam  qnae  jam  inerat,  perfectum ;  et  propter  isiam , 
qu33  adhuc  deerat,  imperfectum  se  esse  dicebat.  Sed 
plane  minor  ista  justitia  f  facit  meritum,  major  illa 
facit  prxmium.  Unde  qui  istain  non  sequitur,  illam 
non  assequitur  ( Aug.  t.  ni  cont.  duas  epist.  Pelag., 
cap.  7). 

CCCXVl  [Alias  CCCXIV] .  s  Quod  Christus  solussine 
peccato  subiit  pcenam  peccati. 
De  uno  solo  mediatore  Dei  ei  hominuro  homine 


veniat  de  misericordia  ejus,  quid  de  judicio.  Vni- 
versce  enim  vias  Domini  misericordia  et  veritas.  ( Psat. 
xxiv ,  10 ).  Investigabiles m  auiem  sunt  vice  iptius 
(  Rom.  xi,  33).  n  Investigabiles  igitur  sunt ,  miseri- 
cordia,  qua  gratis  liberat,  et  veritas  qua  juste  judical 
( Aug.  I.  i  dc  Prcedest.  Sanctor.  c.  5  et  6). 
CCCXIX  [Alias  CCCXVU].  °  De  erigendis  lapsis. 
Nemo  erigit  p  quemquam  ad  id  in  quo  ipse  est9 
nisi  aliquantum  ad  id  in  quo  est  ille  descendat  {Au§. 
epist.  11,  ad  flebridium,  n.  4). 

CCCXX  [Alias  CCCXVIII].  De  contemnenda  mundi 
gloria. 
Quas  vires  nocendi  habeat  humanae  gloriae  amor, 
non  sentit,  nisi  qui  ei  bellum  indixerit.  Quia  4  si  cui- 


Cbristo  Jesu  fides  catbolica  novit,  quod  pro  nobis  H  quam  facile  est  iaudem  non  cupere,  dum  negator ; 
mortem,  id  est,  peccati  pcenam  sine  peccato  subire  difficile  est  ea  non  delecUri,  cum  ofifertur  ( Aug.  ep. 
dignatus  est.  Sicut  enim  soius  ideo  factus  est  bomi-      22,  ad  Aurel.,  n.  8 ). 


•  Ifs.  Remig.,  in  utrumque. 

b  Ms.  Jol.,  Quod  plus  sit  agi  quam  regi. 

•  Sie  ms.  Jol.  Cneieri,  De  resurrectione. 

4  Ms.  Joliensis.  De  bonis  qum  facit  Deus  in  homine. 

6  Colon.  vet.  editio,  quam  Pautus  qui  nondum  ha- 
bebat. 

f  Ms.  Remig.,  fecit  meritum  .  . .  .  fit  prcemium. 

s  Iu  ms.  Jol.  Caeieri,  De  mortatitate  Christi  secun» 
dum  carnem. 

k  Haec  vox  bonis  aberat  a  Lovan.,  Duac.  et  Colon. 
recent.  Restituitur  auctoritaie  m»s.  Remig.  et  Jol.,  ac 
edit.Colon.  vet.  et  Lugd.,  conformiter  texluiAugu- 
stiuL 


t  Sic  ms.  Jol.  Alii,  Denatura  etgratia. 

i  Ms.  Jol.,  De  fide. 

k  Ms.  Remig.  et  Jol.  et  Colon.  vet.,  sicut  habert 
charitatem.  Idem  Reinig.  codex,  gratia  est  fidelium. 

t  Ms.  Jol.,  vrceparalur  .  .  .  prceparatur. 

m  Ms.  Remig.,  investigabiles  enim. 

n  Mi.  Remig.  et  Colon.  vet.,  Investigabilis  :  eadem 
Coion.  edit.  auce  gratis  tiberat%  et  veritas  quce. 

0  Sic  ms.  Jol.  Alii,  De  auxiliando. 

v  Ms.  Jol.  post  Auguslini  epislolam  citatam  hic  in 
margine,  quemquam.  Prosperi  codices  alii  quidquam. 

i  F.dit.  vet.  Colon.  cum  Augusi.  epist.  c  lata,  Si 
Quiqnam.  Alii  codiccs  noUri,  cta  cuiquam. 


477 


UBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM. 


478 


CCCXXI  [Aliat  CCCXIX].  •  De  temporalibut  bonit  A  CCCXXYII  [  Atiat  CCCXXV1 .  f  Cui  prosit  baptismi 


relinquendis. 

Omnes  mondi  opes  contemnit  qui  non  tolum  592 
quantum  potuit  ,  sed  etiam  quantum  voluit  habere 
contemnit.  In  quo  cavendum  est  ne  surrepat  elatio. 
Utilius  enim  terrena  opulentia  bumiliter  tenetur  , 
qoam  superbe  relinqoitur  ( Aug.  ep.  31,  ad  Pauli- 
mtm,  n.  5). 

CCCXXIl  [Alias  CCCXX] .  De  eohibenda  ita. 

Nulli  irascenti  ira  sua  videlur  injusta.  Unde  ab 
tmni  indignatione  cito  redeundum  est  ad  roansuetu- 
dinis  lenitatem.  Nam  pertiuax  motus  facile  in  ejus 
odium  transit  cui  non  celeriter  iguoscitur  (Aug.  ep. 
58,  ad  Profuturum  n.  2). 

CCCXXIU  [Aliat  CCCXXI] .  De  leae  et  gratia. 
Qoi  dedit  legem,  ipse  dedit  et  gratiam  :  sed  legem 
per  serrum  misit,  cum  gratia  ipse  desceudit :  ul  quia 
les  h  ostendit  peccata,  non  tollit;  volentes  legero 
sois  wibus  exsequi,  nec  valentes,  cogantur  ad  gra- 
tians.  quae  et  impossibilitatis  morbum,  et  inobedien- 
te  aufert  reatum  (Aug.  tract.  3  in  Joan.  Evang. 

CCCXXIV  T  Atiat  CCCXXII  ] .  De  sabbato. 
Verum  sabbatum  Cbristianus  observat,  abstinens 
•  sa  nb  opere  servili,  id  est,  a  peccato  :  quoniam  qui 
fmeit  peccaium  (Joan.  vm,  34),  servut  ett  peccali 
(Amg.ibid.,n.  \9). 

CCCXXV  [Aliat  CCCXXIII].  d  De  his  quce  hominum 
propria  tunt. 

Nemo  habet  de  suo,  nisi  mendacium  et  peccaium. 

Si  quid  autem  habet  bomo  veritatis  atque  justitiat, 

aoitlo  fonte  est  quem  debeinus  sitire  iu  hac  eremo ; 

oft  ex  eo  qoasi  quibusdam  guttis  irrorati,  uon  deG- 

;  in  via  ( Aug.  tract.  5  m  Joan.  n.  1 ;  can.  22 

Araut.  u). 


CCCXXVI [ Atiat CCCXXIV ].  *  De inseparabili opere 
Patrit  et  Filii. 

Qood  Pater  cum  Christo  facit,  Christus  facit :  et 
qood  Cnristus  eum  Patre  facit,  Pater  facit : f  nec 
soorsom  aliquid  agit  inseparabilis  cbaritas,  majestas, 
potestas  :  sicut  ipse  Dominus  dicit  (Joan.  x,  50) , 
Kgo  et  Pater  unum  sumus  ( Aug.  ibid.). 


sacramentum. 

Regenerationis  gratiam  ita  etiam  hi  non  minuunt 
qui  ejus  dona  non  servant,  sicut  lucis  nitorem  loca 
immunda  non  polluunt.  Qui  ergo  gaudes  baptismi 
perceptione,  vive  in  novi  hominis  sanctitate; h  et  te- 
nens  iidem  quse  per  dilectionem  operatur,  l  babe 
bonum  quod  nondum  habes,  ut  prosit  tibi  bonum 
quod  habes  (Aug.  iract.  6  in  Joan.,  n.  16). 

CCCXXVIII  [AitasCCCXXVI].  1  Quomodo  Christut 
tii  veriiat. 

593  Sic  est  veriias  Christus ,  ut k  totum  verunc 
accipiatur  in  Christo :  veruin  Verbum  Dei ,  Deus 
aequalis  Patri;  vera  anima,  vera  caro,  verus  hnmo, 
verus  Deus,  vera  nativitas,  vera  passio,  vera  mors, 
B  vera  resurrectio.  Si  aliquid  horum  dixeris  falsum, 
intrat  putredo ,  de  veneno  serpentis  nascuntur  ver- 
mes  mendaciorum  ,  et  nibil  integrum  remanebit ; 
quia  ubi  fuerit l  falsi  alicujus  corruptio,  ibi  veritatis 
integritas  non  eril  (Aug.  tract.  8  in  Joan.%  n.  5). 
CCCXXIX  [A/ia*  CCCXXVII].  Decharitate. 

m  Quauta  est  cbaritas  ,  quae  si  desit,  frustra  ha~ 
bentur  caBtera ;  si  adsit ,  u  babentur  omnia  (Aug. 
tract.  9  in  Joan.9  n.  8). 

CCCXXX  [Aliat  CCCXVIII].  Quomodo  Chrittus  reli- 

querit  Patrem  et  matrem. 

Reliquit  Chrisius  Pairem  :  quia  cum  in  forma  Dei 

esset ,  non  rapinam  arbitratus  est  °  ette  mqualit  Deot 

sed  semetiptum  exinanivit ,   (ormam  servi  accipiens 

(Philip.  u,  6).  p  Hoc  est  enim ,  reliquit  Patrem,  non 

G  quia  deseruit ,  et  recessit  a  Patre ;  sed  quia  non  in 

ea  forma  apparuit  hominibus    in  qua  aequalis  est 

Patri.  Reliquit  autem  matrem ,  relinquendo  synago- 

gam  Judaeorum,  de  qua  setundum  carnem  natus  est; 

et  inbaerendo  Ecclesiae  ,  quam  ex  omnibus  gentibus 

congregavit. 

CCCXXXI  [Alias  CCCXXIX.  q  De  comparalione  primi 
Adam  el  secundi. 

*  Dormit  Adam,  ut  flat  Eva  :  moritur  Christus,  ut 

fiat  Ecclesia.  •  Dormienti  Adae ,  fit  Eva  de  iatere  : 

raortuoChristo.Iancea1  percutiturlatus,  utprofluant 

sacramenta,  n  quibus  formetur  Ecclesia.  Unde  me- 

rito  Apostolus  ipsum   Adam    dicit  formam  futuri 

(Rom.  v,  44).  Quia  sicut  omnes  in  Adam  moriuntur 


'  •  Ms.  Joliensis,  De  conlemptu  mundi.  ] 

*  Ms.  Jol.,  ottendit  peccaium;  et  statim  ms.  Re- 
oiig.,  non  tulit. 

*  Colon.  vet.  editio  jnxta  locum  August.  addit,  tc% 
qoo  carent  alii  codices  nostri. 

*  Ms.  Joliensis,  A  nobis  peccatum,  a  Deo  habere 
mttitiam. 

9  Ms.  Jol.,  Deoperatione  Patris  et  Filii. 

*  fcditio  Colon.  vet.  hic  inserit,  nec  seortum  facit: 
fwnittitque  postea,  majettas,  potestas,  qua  sunt  alio- 
rooi  librorom  et  Auoustiiii. 

s  Ms.  Jolietisis,  De  regeneration>s  grutia. 

h  Ms.  Remigianus,  Ne  fidem  quce  pcr  dilectionem 
eyptrmtmr  male  vivendo  amiitas,  habe.  Ms.  Jol.  post, 
tamctitate,  omissa  pariicula  et,  tenent.,  etc. 

»  Doac.  et  Colon.  cum  recentioribus  in  margine 
iodieont  $m. 

i  lu  ms.  Jul.,  caeteri,  De  veritate. 


)     k  Ms.  Remig.,  totum  vere. 

1  Ms.  Remigianus,  falti  hujut. 

m  Colon.  vet.  edit.,  Tanta  ettcharitas. 

B  Hic  Auguslinus  dicit,  recte  habentur  omnia.  Quae 
vox  recte  in  mss.  Augustini  omitlilur. 

°  Ita  ms.  Joliensis  cum  Augustino  hic  loci.  Reli- 
qui  nostri  codices,  esse  se  asqualem. 

P  Mss.  Reiniff.  ei  Joliensis ,  Hoc  est  enim,  relin- 
quere.  Idem  Jol.,  aut  recestit. 

*t  Ms.  Jol.,  Sicut  de  Adam  Eva,  ita  de  latere  Chri- 
tti  fit  Ecclesia. 

r  Ms.  Joliensis,  Dormivit  Adam. 

•  lta  mss.  Remig.  et  Jol.  cum  loco  August.  in 
Joan.  Evang.  Alii  omnes  etiam  appcnd.  t.  X,  Dor» 
miente  Adam. 

1  Ms.  Jol.,  ut  in  loco  Aug.  citato,  percutitur.  C«- 
teri,  perforatur. 

»  Ms.  Jol.,  quibut  pat  Ecclesia. 


479  S.  PROSPERI 

(I  Cor.  xv,  9£),  ita  et  in  Christo  omnes  •  oiw/ico- A 
buntur  (Aug.  ibid.9   n.  10). 

CCCXXXll  [AUas  CCCXXX].  b    De  Jiwarftaliefw 
Ver6i. 
Deas  bomo  factus  cst :  quid  futurtis  est  homo, 
propter  quem  Deus  faclus  esl  homo  (Aug.  tract.  10 
tn  Joan.%  n.  1)? 

CCCXXXIII  [Alia$  CCCXXXI].  De  duabus  nativitati- 
bu$  hominum. 

Una  est  nativiiss  de  terra ,  alia  de  coelo ;  una  est 
de  carne  ,  alia  de  Spiritu ;  una  est  de  a-ternitaie, 
alia  de  roortalitate ;  una  est  de  maseulo  et  femina, 
alia  de  Deo  et  Ecclesia.  Sed  ipsae  duas  singulares 
sunt.  Quomodo  enim  594  uterus  non  potest  re- 
peti ,  sic  nec  baptismus  iterari  (Aug.  tract.  11  in  .* 
Joan.%  n.  6).    * 

CCCXXXIV  [Alias  CCCXXXIl].  De  diversitate  bono- 
rum  •  in  Deo. 

dSi  visibilia  attendas  ,  nec  panis  est  Deus ,  nee 
nqua  est  Deus ,  nec  lux  ista  est  Deus ,  nec  vestis  est 
D«us,  nec  domus  •  est  Deus  :  omnia  enim  harc  visi- 
bilia  sunt ,  et  singula  sunt.  Quod  enim  est  panis, 
non  hoc  est  aqua  ;  et  quod  est  vestis ,  non  hoc  est 
domus ;  et  quod  sunt  ista  ,  non  hoc  est  Deus ;  visi- 
bilia  enim  sunt,  Deus  autem  totum  tibi  est,  quod 
recte  desideras  :  et  omnium  bonorum  varietas  uno 
foole  f  profunditur.  Quoniam  cum  sua  tribuit ,  se 
ipsum  sub  diversis  munerum  suorum  nominibus  im- 
pertit  (Aug.  tract.  13  in  Joan.%  n.  5). 

CCCXXXV  [Alias  CCCXXXIU].  8  De  anima  et  in-  C 
tellectu. 
Anima  carnalia  appetens  feminae  coroparatur  non 
habenti  rectorem  viruro  ,  qui  est  intellectus ,  cujus 
eani  oportet  sapientia  gubernari  :  non  quasi  aliud 
sit  quam  anima  ;  sed  quia  obtutus  quidam  h  occul- 
tus  sit  animae.  Sicut  enira  exteriores  oculi  '  quid- 
dam  sunt  carnis,  ita  mens  quiddam  est  i  animae, 
quod  in  ea  secundum  participationem  divinae  ratio- 
nis  excellit.  Et  tunc  omnibus  k  motibus  suis  bene 
frasidet,  cum  superna  Iuce  radijtur,  ut  sit  in  ea 
lumen  verum ,  quod  illuminat  omnem  hominem  venien- 
tem  in  hune  mundum  (Aug.  tract.  15  tfi  Joan.f  n.  19). 


AQUITANl  180 

CCCXXXVI  [Alias  CCCXXXIV].  l  De  Ucoaraikim. 
m  Qui  snpplicaturus  Deo  locum  aptum  et  sanctum 
requiris ,  interiora  tua  munda ,  et  eoini  inde  mala 
cupiditaie  depulsa,  praepara  tibi  in  cordis  tui  pace 
secretum.  Volens  in  teraplo  orare ,  in  te  ora ;  et  ila 
age  semper,  ut  Dei  templum  sis.  Ibi  eoim  Deus 
exaudit,  ubi  habitat  (Aug.  ibid.%  n.  25). 

CCCXXXVII  [Alias  CCCXXXV].  »  Desensibua   cor- 
poris,  et  judicio  animi. 

Sensus  corporis  corporalia  nuntiant  cordi.  °  Et 
non  omnium  facultas  eadem  :  quia  non  inde  videtur, 
unde  auditur ;  nec  unde  sapor,  inde  et  odor  capi* 
tur :  nec  bi  ministri ,  sine  tactu  ad  laevia  et  aspera9 
calida  et  frigida,  humida  et  sicca  ,  discernenda,  suf» 
(iciunt.  Incorporea  vero  animus  suo  tantum  sensu 
dijtidicat ,  et  omnes  varietates  uno  mota  attingit : 
585  el  quidquid  p  discretionis  itiier  bona  et  mala, 
jusia  et  injusta  ratiooabiliter  invenit,  *  uniua  esl 
intentionis  effectus :  ut  ibi  imago  Dei  appareat,  ubi 
unum  idemque  est ,  r  quo  roens  potest  quautum  pe- 
test  (Aug.  tract.  18  in  Joan.%  n.  9  et  10). 

CCCXXXVUl  [Atias  CCCXXXVl].  •  DevHaFitH  Dek 

x  Dei  Filius  dicilur  vitam  habere  in  semetrpso, 
sicut  babet  Pater,  non  participando  adeptua,  aed  na- 
acendo.  Vitam  enim  genuit  Pater  vita  :  nec  diflert 
in  aliquo  essentia  gignentis  et  geniti ;  eum  sic  ex  Pa- 
tre  sit  Filius,  u  ut  consempiternae  aeqoaliiatia ,  uea 
uua  quidem  persona  ,  sed  una  sit  Deitas  (Aug.  tracu 
19  in  Joan.%  n.  12  tt  13). 

CCCXXXIX  [Alias  CCCXXXVH].  v  Quare  FiUus,  tt 
non  Pater,  dicitur  judicaturus. 

Quamvis  numquam  recedat  a  Fiiio  Pater  ,  ad  Ja> 
dicandos  tamen  vivos  et  mortooa ,  aon  ipte  dicitor, 
sed  Filius  affuturus :  quia  ibt  nec  Patrit ,  oec  FiBft 
Deitas,  sed  iila  forma  videbitur  Filii  quam  sibi  per 
sacramentuin  incarnationis  univit.  Ipsa  ergo  erit  ja> 
dex,  quae  sub  judice  stetit :  ipsa  judicabit,  qu»  juoh 
cata  est;  ut  videant  impii  ejus  gloriam  ,  in  cujos 
mansuetudioem  *  saevierunt.  Talis  ergo  apparebit 
judex,  qualis  videri  posstt ,  et  ab  eis  quos  coronatu- 
rus  est,  et  ab  eis  quos  dainnaturus  est.  Pater  autea 
non  apparebit ;  quia  forma  servi  non  est  indutos : 


*  Ms.  Remig.,  vivificantur.  jj 
b  M*.  Jol.,  Quid  fiel  homo  9  pro  quo  Deus  factus 

est  homo. 

c  Ms.  Jol.,  Quod  Deus  sit  invisibilis.  Quod  parum 
acceriit  ad  sensum  senieutiae  ,  cui ,  in  ueo  addimus 
niajoris  perspicuilatis  gratia. 

**  Edit.  Colon.  vet.,  in  visibitia  attendas. 

*  Editi  omnes ,  domus  ista.  Mss.  Remig.  et  Jol. 
non  habent  pronoinen  ista9  nec  locus  Augu*t.  in 
Joan.  Evang. 

f  Ms.  Reinig.,  proftuit.  Edit.  Colon.  vet.  perfun- 
ditur. 
«  Ms.  Jol.,  De  anbna  carnalia  appetente. 
b  M*s.  Remig.  et  Jol.,  ocutusque  sit  animcc. 

*  Ms.  Remig.,  quidam  sunt  carni. 

)  Ms.  Jol.,  aninur,  quod  in  ea.  Reliqui ,  animi,  quod 
in  eo. 
k  Kdit.  Colon.  vet.,  motibus  ejus. 
1  Ms.  Joliensis,    Quod  in  nobis  sit  orandum. 
m  Colon.  vet.  ediu,  Quid  suppticaturus , . . .  rc- 


quint. 

n  Ita  Ms.  Jol.  Caeteri,  De  homine  interiore. 

0  Mss.  Rf  mig.  et  Joliensis,  et  non  omnibus  uns  f*~ 
cuitas  est.  Edili,  et  non  omnium  facuttas  eedem. 

p  Ms.  Reinigianus,  discretionum. 

q  Sic  ms.  Jol.  Alii,  unus  est  intentionis  affectu. 
Ms.  vero  Remig  ,  unius  est  intentionis  ei  effectus. 

r  lu  M»s.  Remig.  et  Jo!.;  caeteri ,  quod  mens  p$- 
test. 

•  Ms.  Joliensis,  Quomodo  FiUus  dicitur  kabersn- 
tam  in  semetivso. 

*  Sic  ms.  Jol.  et  edit.  Colon.  vet  Alii  vero,  Dd 
Filius  Deus  habere  vitam  in  semelipso%  sicut  PaUr  *#- 
bet,  non  participando  adeptus  est%  sed  nascendo.  \ 

u  Colon.  vel.  edit.,  ut  consempiterna%  nan  unaqui- 
dem  personu%  sed  una  sit  Deiias. 

▼  Sic  ms.  Jol  ;  caet«»ri,  De  judicio. 

z  Ms.  Jol.,  itt  cujus  mansuetudinem  tmtnerunt.  Rt- 
mig.,  in  cujus  mantueludme  sasvierunt.  Aiii  in  texia, 
fremucrunt;  in  margine,  smvierunt. 


181  LIBER  SENTENTIARIUM  EX  0PER1MJS  S.  AUGUSTINl  DELIBATARUM.  481 

ted  Filio,  •  qui  etiam  homo  factus  est,  dedit  judicii  A  lunt,  felices  putantur,  quia  quid  sit  felicitas  k  igno- 


potestatem  (Aug.  ibid.%  n.  16). 

CCCXL  [Alia$  CCCXXXVIII,  ante  CCCXXXVl]. 

b  Quomodo  voluntatem  Dei  et  nostram  faciamus. 

Suam  voluntalem  homines  faciunt,  non  Dei, 
quando  id  agunl  quod  Deo  displicet.  Quando  autem 
ita  faeiunt  quod  volunt ,  ut  divins  servianl  volon- 
lati :  quamvis  volentes  agatit  quod  agunt ,  illius  ta- 
men  voluntas  est ,  a  quo  et  praparatur  et  jubetur 
quod  volunt  ( Aug.  ibid. ,  n.  19 :  can.  25  cone. 
Araus.  n). 

CCCXLI[A/iasCCCXXXIX,  anle  CCCXXXVH]. 
«  De  doclrina  Patrit  per  Verbum. 
Si  illum  docet  Pater,  qui  audit  verbum  ejus  :  quae- 
re  «  quid  sit  Christus ,  et  tnvenies  Vtrbum  ejus,  /i«  R  ^  Iuclalorem  {A  traeL  33  in  j 
principio  erat  Verbum;  non  autem ,  ln  principio  Deus 
fceit  Verburo  :  sicut ,  In  principio  Deu$  (ecit  cctlum 
ef  terram.  Verbum  enim  Dei  Deus  esl,  non  crta- 
tura  :  596  nec  faclum  i°ler  omnia ,  sed  per  quod 
facta  suut  omnia.  Ut  ergo  ad  (alis  verbi  doctrinam 
bomo  in  carne  constitutus  possit  accedere ;  Verbum 
earo  factum  est ,  et  hubitavit  in  nobis  (Aug.  tract.  26 
fii  Joan.y  n.  8). 

CCCXLH  [Atias  CCCXL ,  ante  CCCXXXVIIIJ.  •  De 
carne  Chri$li. 

Caro  Cbristi  fideliura  vita  est,  si  corpus  ipsius 

es*e  non  negligaat.  Fiant  ergo  corpus  Christi,  si 

volunt  vivere  de  spiritu  Christi ;  de  quo  non  vivit, 

nbi  corpus  Christi  (Aug.  ibid.f  n.  13). 


rant  (Aug.  iract.  28  m  Joan.t  n.  7). 

CCCXLV  [Alia$  CCCXLIII.  ante  ClCXLT].  De  muta- 
tione  cordis. 
1  Aliud  est  migrare  corpore ,  aliud  corde.  Migrat 
corpore  ,  qui  moiu  corporis  routat  locuro;  migrat 
corde ,  qui  motu  cordis  mutat  affeetum.  Si  aliud 
ainas,  aliud  amabas ;  non  ibi  es  ubi  eras  (Aug.  tract. 
IZinJoan.,  n.  21). 

CCCXLVI  [Alias  CCCXLIV,  ante  CCCXLII].  »  De 
chrismafe. 

Christi  nomen  a  chrismate  est,  id  est,  ab  unctio- 

ne.  Qnia  ideo  omnis  Christianus  sanctificalur,  ut 

intetligal  se  non  solum  sacerdotalis  et  regiae  digni- 

tatis  esse  consortero ,  sed  etiaro  contra  diabolum 

it.3). 

CCCXLVII  [Alias  CCCXLV,  antc  CCCXLIII].  »  De 
lumine. 

Sequamur  Christum  lumen  verum,  ne  ambulerous 
in  tenebris.  Tenebrse  autem  metuendae  sunt  morum, 
non  oculorum :  et  si  oculorum,  non  exteriorum,  led 
0  interiorum,  unde  discernitur  non  album  et  nigrum, 
sed  ju*tum  et  injustum  (Aug.  tract.  35  in  Joan.,  n.  1). 

CCCXLVIII  \Alias  CCCXLVI ,  ante  CCCXLIY]. 
p  Quod  verus  Deus  et  verus  homo  sit  Christus. 
597  Catholica  fides  Dominum  Jesum  Christum  et 
verum  Deum  et  verum  hominem  credit,  et  pracdicat. 
Utrumque  enim  scriptum  est,  et  utrtimque  verum 
est.  Qui  Deum  tantummodo  asserit  Christum,  <t  nie- 
dicinam  negat,  qua  sanatus  est.  Qui  hominem  tan- 


CCCXLIII  [Alias  CCCXLI,  ante  CCCXXXIX].  '  Qui  C  tummodo   asserit  Christum,  poteniiam  negat,  qna 

creatnsest.  Uirumque  ergo  anima  fidelis  ac  recta 
suscipe  :  et  Deus  Christus  est,  et  bomo  Christus  esi. 
Qnalis  Deus  Chrislus?  i£  jualis  Patri,  unum  cum  Pa- 
tre.  Qualis  homo  Christus?  Virgiuis  filius,  trahens 
de  liomine  mortalitatem ,  uon  trahens  iniquitatem 
(Aug.  tract.  38  in  Joan.,  n.  2). 


edunt  corpus  Chrisll 
Escam  vitae  accipit,  s  et  sternilatis  poculum  bi- 
bil,  qui  in  Cbristo  manet ,  et  cujus  Christus  babita* 
lor  esL  Nam  qui  discordat  a  Christo,  h  nec  carnem 
ejus  manducat,  nec  sanguinem  bibit :  etiam  si  tanue 
rei  sacramentum  ad  judicium  suae  praesumptionis 
quotidie  indifferenter  accipiat  (Aug.  ibid.%  n.  18). 

CCCXLIV  [Alias  CCCXL1I,  ante  CCCXL].  i  De  ma- 
lorum  felicuate. 

Vellet  mundana  sapientia,  ut  numquam  permitte- 
ret  Deus  eos  qui  mali  sunt  esse  felices ,  )  quod  uti- 
que  non  sinet ;  sed  ideo  mali  cum  habent  quod  vo- 


CCCXLIX,  [Alias  CCCXLVII,  ante  CCCXLV].  De 
missione  r  Verbi. 

•  Missus  est  Domiiius  Cbristus  a  Patre,  non  re- 

cessit  a  Patre.  Missio  ejus  incarnalio  fuit  et  invisibili 

Deitali  hoc  fuit  in  hunc  mundum  venire,  quod  appa- 

rere.  Quod  si  eito  caperetur,  non  opus  erat  ut  cre- 


•  Ma.  Remig.,  quia  etiam  homo  factus  ett9  ei  dedit.  ] 
h  Ita  ms.  Jol.  Alii,  De  votuntate  Dei ,  ut  Colon. 

vet.;  vel,  devoluntate  Dei  et  hominit,  ut  reliqui. 

«  Ms.  Johensis,  De  Verbo  Oei. 

d  Ms.  Remig.,  Verbum  ejut%  quod  ett  Christut,  in- 
teniei  Verbum  ejus,  caeteris  omissi«. 

•  Sic  ms.  Jol.  Alii,  De  corpore  Chrisli. 

'  Ms.  Jol. ,  Qui  accipiant  et  qui  non  accipiant  cor- 
put  Christi. 

f  Colon.  vet.  edit.,  etpoculum  vitce  accipit. 

k  Ms.  Jol.,  Nec  carnem  Christi  manducat. 

»  Ms.  Jol.,  De  falsa  felicitate  malorum. 

f  Ms.  Remig,,  quod  utique  Deus  non  sinet.  Alii, 
«Dissa  Toce  Deus,  non  sinet.  Ms.  Joliensis,  non  sinii; 
nec  male ,  cum  dicat  Augustinus ,  numquam  hoc 
permittit  Deut. 

k  Melius  legeretur,  iguoratur  post  Augnstinnm : 
quod  in  margine  indicant  editi  Doac. ,  Colon.  et  po- 
steriores,  si  mss.  Prosperi  suffragarentur. 


f     ]  Ms.  Jol.,  Aliud  esse  migrare  corpore%  atiud  corde. 

»  Ms.  Jol.,  Quod  Christi  nomen  a  chritmate  sit. 

B  Ms.  Jol.,  De  tenebris  interioribus.  Aiii,  De  /u- 
mine,  quibus  adjecimus  vero. 

0  H;pc  duo  verba,  sed  interiorum ,  supplemus 
auctoritate  ms,  Remigiano.Remensis  etiain  »<»lins, 
quia  iu  Augustini  loco  citato  hic  in  margine  legun- 
lur,  et  sensui  sententiae  sunt  necessaria. 

p  Sic  ms.  Jol.  Ajii  vero,  Ue  incamaiione  verbi. 

4  Colon.  vet.  edil.,  et  polentiam  negat  qua  creatus 

est,  ei  medicinam  negat  qua  creatus  est en  Deus 

Christut :  est  et  homo  Christus.  jEqualis  Deo  Christus, 
cequatis  Patri,  unum  cum  Patre,  cequatis  homo  Chri- 
ttut  Virginis  filiu$t  traliens  de  homine  mortalitaiem9 
non  autem  iniquiiatem. 

r  Ms.  Jnliensis,  Filii. 

*  Ms.  Remig.  et  Coion.  vet.  edit.,  Missut  Dominus 
a  Patre.  Eadem  Colon.  edit.,  et  invi$ibiti  deitate  A«e» 
(f.  hoc)  fuiiiu  ksmc  mundum  venire,  quod  appareret. 


4*3  S.  PROSPERI  AQUITANI  M4 

deretur,  •  quia  videretnr.  Credendo  ergo  capitur,  A  CCCLIV  [Atias  CCCLII.  ante  CCCL].  De  fide  st 
quod    nisi  credatur,  numquam   intelligitur   (/4u<j 


Irorf.  38  m  /oan.  n.  7). 

CCCL  [Alias  CCCXLVIII,  ante  CCCXLVI].  *  De  fide 
Patris  et  Filii. 

Ut  recte  credatur  Paier  et  Filius,  ipse  Filius  au- 

Jiendus  esjt,  dicens,  Ego  el  Pater  unum  sumus  (Joan. 

x,  30).  Duobus  enim  verbis  duae  siraul  haereses  de- 

truncantur.  Naro  per  id  quod  ait,  unum,  Arium  per- 

culil :  per  illud  quod  ait,  tumus,  Sabellium  stravit : 

quia  nec,  sumus,  de  uno,  nec,  unum  •  diceret  de 

diverso  (Aug.  ibid.t  n.  9). 

CCCLI  [Alias  CCCXLtX,  ante  CCCXLVII].  *  De  Deo 
et  homine  Jesu  Christo. 
«  Ulrumque  oportet  noverimus  in  Christo,  et  unde 


aequalis  est  Palri,  et  unde  illo  major  est  Pater.  Illud  *  Joan.f  n.  8). 


vertlate. 

Fides  semper  praevenit  vigiooem.  Credimus  enim 
ut  cognoscamus,  non  cognoscimus  ut  eredamus.  Fi- 
des  ergo  est,  quod  non  vides  credere ;  verius,  quod 
credidisti  videre  (Aug.  ibid.,  n.  9). 

CCCLV  [Aiias  CCCLllL  ante  CCCLI].  De  bcno  odert 

Christi. 

Bonus  Christi  odor  est  praedicatio  veriutis, k  qno 
odore  vitam  capit  qui  Evangelio  bonis  l  moribus 
servit  et  congruit ;  mortem  autem  incurrit,  cujus  ab 
his  quae  bene  loquitur,  viu  dissentit.  Quae  condilio 
etiam  auditores  obstringit,  cum  rccu  praedicatio  ab 
aliis  per  increduliutem  auditur  in  roortem,  ab  aliis 
per  fidem  suscipitur  in  salutem  ( Aug.  tract.  80  w 


Verbum  est,  illud  caro ;  illud  Deus  est,  illud  homo. 
Sed  uuus  est  ChrUtus  Deus  et  homo  (Aug.  tract.  37 
inJoan.,n.  40). 

CCCLII  [Alias  CCCL,  ante  CCCXLVIII].  f  De  unitate 
divinas  Trinitatis. 
Multorum  hominum  multae  siue  dubio  animae,  et 
mnlta  sunt  corda  :  sed  s  si  per  fldem  et  dilectionem 
adh;ereant  Deo,  fiunt  omnes  una  anima,et  cor  unum. 
Si  erg<>  charitas  Dei,  598  MuaB  difuta  ett  in  cordibus 
nostris,  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  nobis 
(Rom.  v,  5),  lautam  unitatem  multarum  animarum 
et  multorum  cordium  facit;  quanto  inagis  ceniusque 
in  Paire  ei  Filio  et  Spirilu  saneto  xterna  et  iucom- 


CCCLVI  [Alias  CCCLIV,  ante  CCCLII]. 
credendi. 


'DefacuiteU 


Fides  Christi  est,  credere  in  eum  qui  justifical 
impium,  credere  in  Mediatorem,  sine  quo  nuluu 
reconciiiatur  Deo ;  credere  in  Salvatorem,  qui  veoit 
quaerere  et  salvare  quod  perierat ;  credere  in  euas 
qui  dixit,  Sine  me  nihil  potestis  facere  (Joan.  xv,  5)« 
Sed  hanc  fidem  non  apprebendit,  qui  ignorans  Dei 
justitiam,  qua  justificatur  impius,  suam  vult  consti- 
tuere,  n  qua  convincatur  superbus.  Talia  enim  sen- 
tientes  sua  elatione  obdurantur,et  excaecantnr:  599 
quia  negando  Dei  graliam,  non  adjuvantur  (Aug. 
tract.  53  in  Joan.%  n.  10). 

mutabilis  uuilas  manet,  ubiindifferens  Trinitas  unus  r  CCCLVIl  [Atias  CCCLV,  ante  CCCLIII]  •  De  ttrt 

,  .         v«  dileclttme* 

Deus  est,  unum  lumen,  unumque  pnncipium(AH0. 


tract.  39  in  Joan.,  n.  5)! 

CCCLIU  [Alias  CCCLI,  ante  CCCXLIX].  h  Quomodo 
docuii  Paier  Fitium. 

Non  sic  docuit  Paler  Filium  quasi  indoctum  ge- 
nuerit,  el  scientiamcontuleril  nescienti : » sed  intem- 
poralis  doctrina  cst  iniemporalis  essentia;  et  hocest 
a  Patre  doceri,  quod  est  a  Palre  generari :  quia  sim- 
plici  veriutis  nature  esse  et  nosse  non  est  aliud 
aique  aliud,  i  scd  idipsum  (Aug.  tract.  40  in  Joan- 
n.  5). 

•  Haec  verha,  quiavideretur,  addimus  ex  mss.  Re- 
migiano  el  Joliensi,  et  cx  ipso  tenu  Aug.  in  Joan. 
Evang.  In  aliis  codicibus  Prosperianis  non  habeniur. 
Ms.  Jol.,  Credendo  ergo  capitur,  quod  nisi  capitur 
(fortft  creditur)  numquam  inteitigitur.  t 

b  lu  ins.  Jol.;  Cifcieri,  De  Patreet  Fitio. 


dilectione. 
Charitalem  habens,  qua  est  de  corde  puro%  etcen- 
scientia  bona,  et  fide  non  ficta,  diligit  Deum  et  proxi- 
mum  sicut  seipsum.  Aroator  enim  Dei,  amator  e*t 
sui  :  et  non  ditigens  Deum,  non  diligit  proximuio ; 
quia  non  diligit  seipsum.  Pro  bac  autem  dilecUont 
patienter  etiam  mundi  odia  sunt  toleranda ;  neeessa 
est  enim  ut  nos  oderit,  quos  videtodisse  Pquoddih- 
git  (Aug.  tract.  87  in  Joan.%  n.  1  el  2). 

CCCLVIII  [A/iwCCCLVI,fln/«  CCCLIV].  q  Debipar- 
tita  mundi  significatione. 

Duo  hominum  genera  sub   uno  mundi   nomine 

*  Antea  ediii,  sed  temporalis  doctrina  est  uitempo- 
ralis  essentia.  Colon.,  intemporalis  doctrince,  etc.  Uu* 
lavimus  ut  in  textu  intemporalis  doctrina,  sic  eibi* 
bcnie  ms.  Remigiano,  Joliensi  quoque  scriptum 
praeferente,  intemporatit  doclrinas  est  intemporelit 
essentia.  Ubi  alludi  omnino  videtur  ad  haec  Augusum 


c  Ms.  Jol.,  diceretur.  Ms.  Reinig.,  dicere  de  diverso  D  loco  citato  in  margine.  Incorporatiter  Pater  tocututest 


potest. 

d  Ms.  JoL,  Vnde  cequalis  sit  Filius  Patri,  et  unde 
minor. 

•  Edit.  Colon.  vct.,  Utrumque  noverimus  esse  in 

Chrwo.  et  unum  quo et  unum  quo  ilto  major  est 

Paier. 

(  Ms.  Joliensis,  Quomodo  multi  sint  cor  unum,  et 
anima  una,  et  de  unitale  Trinitatit.  Colon.  vet.edit., 
De  umlate  dilectionis. 

s  Ita  legimus  in  mss.  Remig.  et  Jol.  In  ediiis,  sed 
ubi  per  dileciionem  fidemque  adheereant  Deo.  Colon. 
vet.  edil.  pergit,  una  anima  et  unum  cor  fiunt,  et  post 
aliquot  lineas,  ut  indifferens  Trinitat  unus  Deus,  et 
ttttufn  tumen  et  unum  prineipium. 

k  Sic  ms.  JoL  Alii,  De  dooirina  Patris  ad  FiHum. 


Filio,  quia  incorporaiiter  Pater  genuit  Filium. 

J  Alii  codices,  sed  ipsum.  Ms.  Reroig.,iid  id  if 
sum,  juxla  id  August.,  sed  hov  ipsum. 

k  Ms.  Jol.,  quem  odorem  in  vitam  capit. 

1  Mss.  Jol.  et  Rftinig.,  bonis  moribus,  pro  eo  qnod 
alii  habebant,  bonis  operibut ;  prius  tamen  in  roargiit« 
indigitantes. 

m  Ms.  Jol.,  De  fide  Christi. 

B  Gdit.  Colon.  vet ,  qua  convincitur.  Ab  eodem  ab* 
sunt  h;rc  Talia,  etc.,  ad  flnem  sententiae,  qsaa  tt 
August.  et  CTteris  codicibus  habentur* 

9  M3.  Joliensis,  de  charitate. 

P  Ms.  Remigianus,  quos  diiigit. 

i  Ms.  Joliensis,  De  duobus  generibut  hominum. 


UBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBAT.VRUM. 


486 


Alur.  Sicut  cnim  dicitur  mundus  in  impiis,  A  erit,  qtiando  Deus  omnia  in  illis  omnibus  erit  (I  Cor. 


ir  mundus  in  sanctis.  Unde  cum  totus  a  se- 
ei  in  odio  el  in  amore  discordet ,  nos  eum  et 
ibemur,  et  amare,  cum  dicitur  nobis,  Nolite 
nundum  (I  Joan.  n,  45);  et  cum  dicitur,  Dili- 
xcos  vestros  (Matt.  v,  44),  ut  quorum  exsecra- 
uitatem,  optemus  salutem  (Aug.  ibid.%  n.  4). 

[Aiias  CCCLVII,  antc  CCCLVJ.  •  Devitanda 
scienlice  gloria. 

andam  tentationem  van»  gloriac,  melior  est 

lis  condilio  quam    docentis.   Tutitis  enim 

veritas  quam   praedicatnr.  Quoniam  cum 

recipitur,  humililus  custoditur;  cum  autem 

o  placel,  vix  est  ut  disserentem  non  pulset 

curoque  jactantia  ( Aug.  tract.  57  m  Joan.t 

[Atias  CCCLV1I1,  ante  CCCLVI].  «  De  laude 
qna  se  prcedieat  Deu$. 

ilostim  est  homini  sibi  placere,  cui  cavendum 
rbire.  Deus  autem  qiuintumcuuique  se  lau- 
se  extollit  excelsus,  nec  vult  se  sua  videri 
6  majorem.  Sed  cum  homini  loquitur  po- 
luim,  non  hoc  agit  ut  ipse  gloriosior, 
le  melior  flat  et  doctior.  Nobis  eniin  prodest 
i  nostrum  agnoscere,  et  ei  qui  est  super 
ibjacere:  d  ne  de  quo  non  possumus  com- 
sre  quid  est,  possimus  sentire  quod  non  est 
ct.$6inJoan.t  n.  3). 

[Alias  CCCLIX,  ante  CCCLVII].  •  De   re- 

miUendis  peccalis. 

iana  observantia  ad  perfectae  pietalis  f  pro-  G 
er  muliiaiii  maxime  pervenit  600  indul- 
peccalorum,  dante  nobis  Domiuo  suae  bo- 
templum.  Nam  si  ille,  in  quo  nullum  omui- 
eecatum,  interpellat  pro  peccatis  nostris, 
nagis  nos  invicem  pro  propriis  orare  debe- 
nplectenda  quippe  est  boroini,  qui  «  non 
lest  carere  peccato,  tam  benigna  conditio , 
endo  delicta  aliena,  diluat  sua  (Aug.  ibid., 

[Alias  CCCLX,  ante  CCCLVIH].  *  De  im- 
pletione  desideriorum  justorum. 

un  desiderioruin  >  satietaii  tunc  nihil  de- 


xv,  28).  Ad  quam  beatitudinem  bi  perveniunt,  qot 
huic  taeculo  ante  separalionem  i  animas  a  carne  mo- 
riuntur,  nec  in  eis  inveniuntnr  k  cupidilatibus,  quas 
sola  superat  dilectio  Dei :  l  ut  et  id  patiatur  iniqui- 
tas,  quod  elegit ;  et  eo  bono  fru;«tur  justitia,  quod 
aroavii  (Ang.  tract.  65  in  Joan.,  n.  1). 

CCCLXIII  [Alias  CCCLXI,  ante  CCCLIXJ.  De  confc 
tendo  humine  Jesu  Christo. 

Qui  sic  confiletur  Chrislum  Deum,  ut  eumdem 
hominem  neget  verum,  habentem  scilicet  unitam 
sibi  nostrae  carnis  animaeque  naiuram ,  non  est  pro 
illo  niorluus  Cbristus,  quia  secundiun  hominem 
mortuus  est  Christus.Non  reconciliaiur  per  Mertia- 
R  torem  Deo.  Unu$  cnim  Deu$ ,  ■  et  unus  Mediator  Dei 
et  hominum,  homo  Chri$tu$  Jesus  (I  Tim.  n,  b).  Non 
justificatur  per  ipsum,  quia  sicut  per  inobedientiam 
unius  hominis  peccatores  conslVuti  sunt  multi,  ila  per 
obedientiam  unius  hominis  justi  constituentur  multi 
(Rom.  v,  49).Non  resurget  n  in  resurreclionem  vit», 
quia  per  hominem  mor$,  et  per  hominem  resurrectio 
mortuorum.  Sicut  enim  inAdam  omne$  moriunturti:a 
et  in  Christo  omnes  °  vivificabuntur  (1  Cor.xv,2l,22). 
p  Nec  ullus  se  beati  Petri  defendal  exemplo,  qui  se 
multis  lacrymis  et  accusavit  ct  lavit  (Matt.  xivi,  75), 
ut  principem  suum  Ecclesia  non  negationis,  sed  po3- 
nitenliae  imitalione  sequeretur  (Aug.  tract.  66  in 
Joan.t  n.  2). 


CCCLXIV  [Alias  CCCLXII,  ante  CCCLX].    De 
aHcrnitaic» 

In  quibusdam  aeterni*  potesl  aliqua  essedistantia, 
ipsa  autem  seternilas  ahsque  diversitate  roensur» 
est.  Mults  quippe  mansiones,  in  una  vita  varias  me- 
ritorum  signiflcant  dignitates.  Sed  *  ut  Deus  omuia 
in  omnibus  erit,  (iet  etiam  in  dispari  ciariiate  r  par 
gaudium,601°l  <I«od  babent  singuli,  commuue  sit 
omnibus.  Quoniam  per  connexionem  dilectionis,  a 
gloria  capitis  nulla  erit  aliena  pars  corporis  (Aug. 
tract.  67  in  Joan.t  n.  2). 

CCCLXV  [  Alia$  CCCLXIH,  ante  CCCLXI].  De  fiJe. 
Fides  eorum  qui  Deutn  visuri  sunt,  quod  non  vi- 


loliensis, De  condiione  discenlis,  el  docentit. 
O  Colon.    velus,  di$centi$,   quam  docentis 

Jolienbis,  Quod  non  extcllat  te  Deus  lau- 

lolienMS,  ul  de  quo  non  possumus  cognoscere 

po$*imu$t  eic.  Ms.  Keinig.,  ne  de  quo 

Editi  plerique,  ne  de  quo possumus 

nd  non  e$L  Dunc.  et  Colon.  cum  recentiori- 

e  auo pot$imu$  semire  quod  non  est. 

lol.,  De  profeciu  pieiatis  per  indulgentiam 

nu 

Etanig.,  provectum. 

ioliensis,  non  omnino. 

is.  Joliensis.  Alii,  De  ctternittite  sanctorum. 

Remig.  et  Jol.,   satietati;  ubi  aiii  onines, 

Minus  bene,  ciun  respici;»t  verba  haee  Au- 

mdsuturus  eos  ad  illum  finem  qui  sufficiat 

tfktur  in  bonit  desiderium  eorum.  Post  ali- 

M,  Duac.  et  Colon.  recent.,  omnis  in  illit 


omnibus.  Melius  mss.  Remig.  et  Jol.,  Col.  vct.,  Lugd. 
el  Lovan.,  omnia. 

j  Ms.  Joliensis,  animas  a  carne.  Alii  omittunt  prae- 
posiiionem  a. 
D     k  Ms.  Remig.,  cupiditales.  Ms.  JoL,  invenientur  eu- 
piditatibus. 

1  Edit.  Colon.  vet.,  et  ut  ideo  bono  fruatur. 

m  Sic  mss.  Remigianus  et  Jol.  post  Aug.  looo  cila- 
to.  Editi  Lovan.  et  posteriores,  el  unus  e$l.  Colon. 
vct.,  Unus  est  enim  Deu$%  et  unus. 

n  Sic  cum  August.  mss.  Kemig.  etJol.  Editi,  in 
resurrcctione. 

0  Mss.  Kemig.,  vieificantur. 

P  Editio  Colon.  vet ,  tfullusse. 

<)  Mss.  Joliensis  et  Remig.,  ubi;  alii.  nt. 

T  Emendamus  ex  editione  Duac,  sensu  exigenie9 
et  Augustinoscribente  inloro  quetn  intuetur  S.  Pro- 
sper,  propter  unum  denarium  nullus  separalur  a  rtgno. 
Alii  codices  habent  per  aaudium;  cui  non  convenit 
immediate  aniecedens,  tn  dispari  claritate. 


487  S.  PROSPERI  AQUITANl  m 

det  eredit :  ntm  si  videt,  non   est  fides.  Credentl  A  GGCLXIX  [Aliat  CCCLXVIl,  ante  CCCLXV].  *  D$ 
colligiturmeritum,  videnti  redditur  praemium  (Aug. 


tract.  68  in  Joan.t  n.  5). 

CCCLXVI  [Atia$  CCCLXIV,  ante  CCCLXII].  *  Quod 
propiiiut  tit  Deus  non  annuendo  malorum  votit. 

Male  usurus  eo  quod  •  vult  accipere ,  Deo  potius 
miserante  non  accipiL  Proinde  si  hoc  ab  eo  petilur 
unde  boroo  exauditus  lxdatur,  magis  metuendnm 
est,  ne  quod  d  possit  Deus  non  dare  propithis,  det 
iraius  (Aug.  tract.  73  in  Joan.t  n.  1 ). 

CCCLXVH  [Alias  CCCLXV,  ante  CCCLXIII].  •  D$ 
duplici  ditectione  Chritti  erga  diligentes  $e. 

Qui  ditigit  me,  inquit  Dominus,  ditigetur  a  Patre 

meo ;  et  ego  diligam  eumt  et  manifestabo  ei  me  iptum. 

f  Quid  est,  ditigamf  tamquam  tunc  dilecturus  sit,  et 


humance  justitice  modo. 
Divinitus  dictum  est,  Noli  essejustus  nmltum  (Ee- 
cle.  tii,  17).  mQuo  notata  non  est  justitia  sapientis». 
sed  superbia  praesumentis.  Qui  ergo  fitnimis  justus, 
ipso  nimio  fit  injustus.  Quis  est  autem  qui  se  B  ni- 
mis  facit  jnstum,  niii  qui  dicit  se  non  babere  pecca* 
tum  (Aug.  tract.  95  in  Joan.t  n.  t)1 

CCCLXX  [Aliat  CCCLXVUI.  ante  CCCLXVI].  •  Quod 
sola  divina  tubttantia  vere  tit  timplex. 

Nullius,  etiara  incorporeae  creaturae,  veresimplex 

est  substantia,  cui  non  hoc  est  esse,  quod  nosse; 

poiest  enim  p  esse,  ncc  nosse  :  at  illa  divina  q  non 

potest,  quia  idipsum  est  quod  habet.  Ac  per  boe  non 

sic  habet  scientiam,  ut  aliud  illi  sit  scientia  qua  scit. 


nunc  non  diligat?  Absit.  Quomodo  enim  nos  Pater  B  aliud  e&sentia  qua  est,sed  utrumque  uuum:  qoamvis 


sine  Filio,  aut  Filius  sine  Patre  diligeret?  s  Quomo- 
do,  cum  inseparabiliter  operentur ,  separabiliter  di« 
lignnt?  Sed  ad  hoc  diligam  eumt  ad  quod  sequitur, 
et  manifestabo  ei  me  ipsum ;  ditigam,  et  manifestabo,  id 
est,  ad  boc  diligam ,  ut  manifestem.-Nunc  enim  ad 
hoc  *  dilexit,  ut  credamus,  et  *  mandatum  fldei  te- 
neamus  :  tunc  ad  hoc  diliget,  ut  videamus,  et  ipsam 
vi&ionera  mercedem  fidei  capiamus.Quia  et  nos  nunc 
diligimus  credendo  i  quod  videbimus ;  tunc  autem 
diligemus  videndo  quod  credidimus  ( Aug.  tract.  75 
inJoan.,  n.  5). 

CCCLXVIII  [A/iVmCCCLXVI.  ante  CCCLXIV].  *  De 

vite  et  palmitibut  vitis. 
Ita  sunt  in  vite  palmites ,  ut  viti  nibil  conferant, 


non  uirumque  dicendum  sit,  quod  verissime  simplex 
et  unum  est.  Habet  euim  Pater  vitam  in  semetipso: 
nec  aliud  est  ipse  quam  vita,  quae  in  illo  est:  et  de- 
dii  Filio  babere  vitam  in  semetipso ;  boc  est,  genuit 
Filium,  qui  et  ipye  r  vita  esset.  Sic  itaque  debeun» 
accipere  quod  de  Spiritu  sancto  dictom  est,  Non 
enim  loquetur  a  temelipto  ,  ted  quvcumque  audierit, 
loquetur  (Joan.  xvi,  13 ) ;  ut  intelligamus,  non  eom 
esse  a  semelipso.  Pater  quippe  solus  de  alio  non  est. 
Nam  et  Filius  de  Patre  natus  e&t,  et  Spirilus  sanctus 
de  Patre  •  procedit :  Pater  autem  nec  natus  est  de 
alio,  nec  procedii.Nec  ideo  sane  aliqua  disparilitas. 
in  summa  illa  Trinitaie  cogitationi  occurrat  huma- 
nae  :  quia  et  Filius  ei  de  quo  natus  est,  et  Spiritufl 


sed  indc  accipiant  unde  vivaut.  Sic  quippe  vitis  est  C  sanctus  ei  de  quo  procedit,  aequalis  est  (Aug.  tract. 
in  palmitibus,  ut  vitale  alimentum  subministret  eis,      99  in  Joan.%  n.i). 


non  sumat  ab  eis.  Ac  per  hoc  et  manentem  in  se  ba- 
bere  Cbristum,  et  mancre  in  Chrisio,  discipulis  pro- 
dest  utrumque,  non  Cliristo.  Nam  praeciso  602  P*l- 
mite,  potest  de  viva  radice  alius  puliulare  :  qui  au- 
lem  pracistts  est,  aine  radice  non  potest  vivere  (Aug. 
tract.  81  in  Joan.   n.  1 ;  can.  24  conc.  Araut.  n). 


CCCLXXI  [A/iasCCCLXlX,anteCCCLXVll]. *  Qv* 
modo  fuit,  et  ebit,  et  est  ,  accipiantur  in  Deo. 
Quamvis  natura  incommutabilis  non  accipial  fuit 
et  eritt  sed  tantum,  est :  ipsa  enim  veraciter  est, 
quia  aliter  quam  est,  esse  non  potest :  tamen  propter 
mutabilitatem  temporum ,  in  quibua  veraatur  nostra 


*  Scripsimus  coltigitur,  loco  vocis  poliicelur,  quae 
fn  antea  editis  legebalur,  auctoritate  mss.  Remig.  et 
Jol.,  et  quia  id  quoque  iu  margine  indirarunt  omnes 
editiones  a  Lugduncnsi  veteri  ad  uitimas,  et  in  ioco 
Augusliiii  habetur. 

t>  Ita  m*.  Jol.  Alii,  De  petitione  contraria. 

c  Ms.  Remig.,  acceperit. 

d  Coion.  vet.  edit.,  pottit  dareut  propitius. 

*  Alias  editi.  De  ditectione,  quxdauraddemla  duxi- 
rous  majoris  perspicuitatis  gratia.  Ms.  Jol.  pro  titulo 
liabet,  Qui  diligit  diligetur  a  Patre  meo9  etc. 

f  Ms.  Remig.  luc  iuserit  verba  ista ,  Quid  est  diti- 
gam%  el  manifettabo  me  ipsnm. 

s  Sic  nis.  Jol.  conformiter  textui  Augustini  l«»co 
cilato  hic.  Colon.vet.  edit.,  Quomodo  inseparabiliter 
operantur,  teparabituer  diligunturt  forte  pro  ditigunt  t 
Alii  codiees,  Cum  inteparabititer  operentur,  quomodo 
separabiliter  ditigunt  ? 

fc  Ms.  Remig.,  adhoc  diligit.MYi  omnes  post  Aug., 
dilexit. 

*  Ms.  Remig.,  mandata  fidei.  Jol.  ms.,  mandatum 
fidei,  ut  iu  August.  Caeteri,  mandatum  ejus  :  qui  ta- 
inen  mandatum  fidei  in  ora  libri  indigitaut. 

I  Ms.  Jol.9  quod  non  videmus.  Alii  ut  in  textu  et 
Aogust. 


k  Ilactenus,  De  patmitibus  vitis.  Ms.  Jol.,  Qumoit 
sint  in  vite  palmites. 

1  Ms.  Joliensis,  De  eo  quod  scriptum  ettt  Noli  etu 
justusmultum. 

m  Sic  ms.  Remig.  et  edit.  append.  Angnst.  joxti 
eumdem  in  Joan.  Evan.  Ms.  Jol.v  Quod  noncttjutii- 
D  tia.  Caeieri  codices,  Quoniam  non  est. 

n  Vocem  hano  nimtt  addimus  ex  ms.  Remig.  et  Jo- 
lienti.  Augustino  dicente,  Multum  enim  se  (acUjs* 
ttum,  qui  dieit  se  non  habere  peccatum. 

0  Ita  ms.  Jol.  Reliqui,  De  simplicitate. 

P  Mss.  Remig.  et  Jol.,  et  non  notte. 

q  Sola  editio  Colon.  vet.  addit  bic,  $ub$tansiat  qoa 
in  aliis  ouinibiis  ex  praecedcitiibus  subintelligitur. 

r  Alii  codices,  vita  ett.  Ms.  Remig.  pott  Augaft* 
in  Joan.  Evang.,  vita  e$set. 

•  Ms.  Remijf.  hic  addit  $t  Fith;  et  inflra,  $i$i* 
quibus  procedit.  Quae  cum  nec  in  aliis  codicibns ,  net 
in  ipso  Aug.  Tractatu  legantur,  videntur  additameau 
scribae  amanuensis.  Maxime  cum  eodem  qnidem  tn- 
ctatu,  sed  post  mulu  inierposita.  exprasae  institnit 
S.  Docior  probare,  quod  Spiritus  sauctus  etftam  i 
Filio  procedit. 

*  Sic  ms.  Jolienais.  Alii  libri ,  De 
deitatit, 


LIBER  SENTENTIARUM  EX  OPERIBUS  S.  AUGUSTINI  DELIBATARUM.  440 

l  et  Q03  nosira  muubilitas,  non  menda-  A  ret  Domino,  unus  spiritus  est  (Aug.  tract.  104  in  Joan.9 


■us,  •  et  fuit,  et  erit,  et  est :  fuit  in  prae- 
eolis,  est  in  prasentibus ,  e.rit  in  futuris. 
pe,quia  b  nnroquaro  defuit;  erit,  quia  nnm- 
irit ;  e>t,  quia  semper  est.  Neque  enim  ve- 
m  non  sit,  cum  prateritis  occidit;  autcum 
m$  tamquamnon  mageat,  labilur;  autcum 
imqoam  non  fuerit,  orietur.  Proinde  cum 
i  volumina  tcmporum  locutio  humana  va- 
li  per  nulla  deesse  potuit ,  aut  potest,  aut 
impora,  vera  de  illo  dicuntur  cujuslibet 
verba.  Semper  itaqne  audit  Spiritus  san- 
i  semper  scit ;  et  scire,  et  audire,  hoc  illi 
aemper  es  e.  Semper  vero  ilii  est  esse,  de 
icedere.  Nemo  autem  potest  dicere  quod 


ii.  4). 

CCCLXXIV  [Alias  CCCLXXII,  ante  CCCLXX]. 
h  Omne  tempus  a  Deo  esse  dispositum. 

Q04  Omne  tempus  ab  illo  est  dispositum,  qtii 

tempori  subditus  non  est.  Quoniam  qux  futura  erant 

per  singula  tempora,  in  Dei  sapientia  habent  *  elfi- 

cientes  causas,  in  qua  nulla  sunt  tempora.  Non  ergo 

credatnr  hora  passionis  Doniini  fato  urgente  venisse, 

sed  Deo  potios  ordinante.  Non  enim  J  siderea  ne- 

cessitas  Christo  inlulit  crucem;  nec  sidera  cnegeruiit 

mori  siderum  conditorem  :  qui  k  iiitemporalis  cum 

Palre,  sic  tempus  quocarne  moreretur,  quemadino* 

dum  et  quo  de  matre  nasceretur,  elcgit  ( Aug.  ibid.% 

n.  2). 


U  Spiritus  sanctus,  cum  vita  Pater,  vita  sil  B  CCCLXXV  (Alias  CCCLXXIH,  ante  CCCLXXI].  l  De 

r .  '  .....  umtate  Trmttatis. 

e  per  hoc  sicul  Paier  cum  habeat  vitam  in  M  ..  . 

r  In  eo  quod  dicitur ,  Hesc  est  autem  vtta  celerna,  ut 


i.dedit  et  Filio  habere  vitam  in  semetipso: 
<edit  vitam  procedere  de  illo,  sicut  procedit 
0  (Aug*  tract.  99  in  Joan.%  n.  5  et  9). 

(11   [Alias  CCCLXX,  ante  CCCLXVM]. 
Quod  donum  Dei  sit  diligere  Deum. 

m  donum  Dei  est,  diligere  Decro.  Ipse  ut 

ir  dedit,  qui  non  dilectus  dilexit.  Displi- 

nali  sumns,  ut  fieret  in  nobis  unde  placere- 

iffundit  enim  charilatem  in  cordibus  nostris 

Patris  et  Filii,  quem  cum  Palre  amamus  et 

*g.  tract.  102  in  Joan.t  n.  B;  can.  25  conc. 

)• 

III  [Alias  CCCLXXI,  ante  CCCLXIX  ].  De 

pace  Chrisii.  C 

irisii  flnem  lemporis  non  habet,  ct  ipsa  est 
B  intentionis  actionisque  perfectio.  Propter 
'amentisejusimbuimur:propterhancmirabi- 
loperibus  et  sermonibus  erudimur  :  proptcr 
riritumejus  pignus  accepimus;  proptcr  hanc 
redimus  et  speramus,et  amore  ipsius,  quan- 
at,  accendimur  :  propter  hanc  denique  om- 
bulationcm  fortiter  toleramus,  utin  ea  feli- 
le  tribulatione  regnemus.  Vera  enim  pax 
i  facit,  quoniam  (1  Cor.  vi,  17) :  *  qui  adhar 


cognotcant  te  solum  verum  Deumt  et  quem  misisti  Je- 
sum  Christum  (Joan.  xvn,  5),  ordo  verborum  esi  : 
m  Ul  te,  et  quem  misisti  Jesum  Cliristum,  coguoscant 
solum  verum  Deum.  Consequenter  enim  intelligitur 
et  Spiritus  sanctus.  Quia  Spiritus  est  Patris  et  Filii, 
tamquam  charitas  substantialis  et  consubstantialis 
amborum.  Quoniam  non  duo  dii,  Patcr  ct  Filius  ; 
nec  tres  dii,  Pater  ct  Filius  et  Spiritus  snnctns;  se<( 
ipsa  Triniias  unus  solus  vcrus  Deus.  Nec  idem  tamen 
Pater,  qui  Filius;  nec  idem  Filius,  qui  Pater;  nee 
idem  Spiritus  sanctus ,  qni  Pater  aut  Filius  :  qro- 
niam  tres  sunt,  Pater,  et  Filius,  etSpiritus  sanctus  : 
sed  ipsa  TriniUs  unus  est  Deus  (Aug.  tract.  105  in 
Joan.y  n.Z). 

CCCLXXVI  J  Alias  CCCLXXIV  ,  ante  CCCLXXH .]. 
n  Quod  gignendo  dedit  Pater  omnia  Filio. 

Quidquid  Deus  Pater  Deo  Filio  dedii,  gignendo 

dedit.  lu  enim  dedit  Filio  Pater,  s  ne  qnibus  Filius 

esse  non  posset,  sicut  ei  dedit  ut  essei.  Nam  qwomo- 

do  Verbo  verba  darel  aliqua,  in  quo  ineffabiliter 

dixit  omnia  (Aug.  tract.  106  in  Joan.%  n.  7 )  ? 

CCCLXXVII  [Afias  CCCLXXV,  ante  CCCLXXIII]. 
0  De  custodia  Dei  circa  nos. 

Custodiam  circa  nos  Dei,  non  tam  carnaliter  de- 


Remig.,  utfuit,  et  erit,  et  est.  Ms.  Jol.f  et 

rit9et  estt  ui  disponiiiuurverba  in  iract.Aug. 

lil,  et  est,  et  erit.  Ita  post  August.  locuin  ci- 

6  ms.  Joiicnsis.  Ms.  vero  Romig.  in  prancritis. 

ttB,  in  prceterito. 

41.  vet.  edit.,  numquam  desinit.  Ms.  Joliensis, 

ii  non  fuit. 

mss.  Remig.  et  Joliensis,  juxta  Augusiini 

itatum.  Codices  alii  Prosperiaui ,  sic  Spiritui 

tdit. 

«s.  Joliensis.  Alii,  De  dilectione  qua  diligi- 


ig.  cum  Aug.  tract.  in  Joan.  et  conc. 
ean.  babet,  Diffundit. Cxieri  codices  nostri, 

Remig.,  Spiritum  ejus  pignus  accipimus.  Ms. 
hritrnm  ejus  pignus  accepimus,  ut  in  tractatu 

ia  Joan ,  citaio.  Alii  libri  noslri ,  Spiritus 
mau  accepimus. 

nabet  ms.  Remig.  ut  in  utroque  Apostoii 
Jii  CKJiees  nostri,  qui  adharet  Deo. 
u*.  Jobensis.  Alii  generalius,  De  temporibus. 

▼oce  effUace* ,  restituimus  e(ficicntest  quam 

Pitrol.  LI. 


habent  mu.  Remig.  et  Jol.  ac  locus  August.  in  Joan. 
Evang. ;  immoel  in  margine  notamnt  omnes  editio- 
nes  post  antiquam  Lugdun.,  quae  in  textu  ferebant, 
efficaces. 

i  Colon.  vet.  edit.,  Non  enim  causa  necessitatis. 

k  Quod  Augustinus  in  Joan.  Evang.  exprimit  bis 

D  verbis,  cum  Patre,  dequo  sine  tempore  natus  est;  ms. 

Remig.,  qui  intemporalis  cum  Patre  est%  tempus  quo 

in  carne  moreretur%  et  quod  ( forle  quo )  de  matre  na- 

sceretur  eleait. 

1  Ms.  Jol.,  De  ordine  horum  verborum  :  Ut  cnanos- 
cant  te  solum  verum  Deum,  et  quem  misisti  fesum 
Christum. 

m  Colon.  vet.  edit.,  Ut  cognoscant  te  sotum  verum 
Deurn,  et  quem  misisti  Jesum  Christum  cognotcant  so- 
lum  verum  Deum  :  et  in  hno  senteniix,  sed  ipsa  Tri> 
nitas  in  his  unus  Deus.  Reliqui  ut  in  texlu  et  apu/j 
Angustinum. 

B  Ila  ms.  Jol.  Cxteri,  Qnid  dedit  Pater  Filio. 

0  Sic  ms.  Joliensis,  Colon.  vct.  edit.,  Decustodin 
qua  Dcus  servaituot.  Alii.  De  custodia  Dei,  qua  suos 
scrvat. 


16 


iH  S.  PROSPERl  AQUITAM  491 

bemus  acciperc,  velut  vicissiin  nos  servenl  Pater  et  A  illtim  fiunl  a  Paire  omnia  (Aug.  lib  i  deTrinit.  cap. 


Filius,  amborum  in  nobis  •  servandis  allernante  cu- 
stodia,  quasi  alius,  605  *li°  discedente,  succedat. 
Simul  enim  custodiunt  Pater  et  Filius  et  Spiritus 
sanctus ,  qui  est  unus  verus  b  et  beatus  Deus.  Sed 
Scriptura  nos  non  levat,  nisi  deseendat  ad  nos.  Sicut 
Verbum  caro  factum  descendit •  ut  levaret;  non 
cecidit  ut  jaceret.  Si  descendentem  cognovimus, 
cum  levanie  surgamus  :  et  intelligamus,  cum  ita  lo- 
quitur,  personas  d  eum  disiiiiguere,  •  non  separare 
naturas.      9 

CCCLXXVIII  [Aliat  CCCLXXVl,  ante  CCCLXXIV]. 
De  gratia  Dei,  qua  omne  hominis  meritum  pratve- 
nitur. 

Si  uaturam  cogitemus  inqua  creati  sumus;  f  cuin 


7,  et  lib.  vii  contra  term.  Arian.  c.  II,  n.  9). 

CCCLXXXI  [  Alias  CCCLXXIX,  anle  CCCLXXVII  ]. 
m  Quomodo  FiUus  subjectus  erit  Palri. 

606  Non  est  mirum  dicere  Apostolum,  etiara  ia 
futuro  saeculo  Patri  Filium  subjectum  futuram,  olii 
ail,  Tuncet  ipse  subjectus  erit  eit  qui  illi  subjecit  omtmn 
(I  Cor.  xv,  28).  Quando  quidem  in  Filio  forma  hu- 
mana  mansura  est,  qua  semper  major  est  Pater. 
Quamvis  non  defuerint,  qui  illam  tunc  Filii  subje* 
ciionem  ipsius  humanac  formae  in  divinam  substan- 
tiam  commutationem  inielligendatn  putaront,  tam- 
quam  lioc  cuique  rei  subjiciatur,  quod  in  eam  verti- 
tur  et  mutatur.  Sed  intelligi  potest ,  'ideo  magis 
dixisse  Apostolum,  etiam  tunc  PatriFilium  subjectum 
oiunei  Veritas  cre.*verit,  quis  non  est  ex  veriiate  ?  B  futurum,  ne  quis  in  eo  putaret  spiritum  et  corpts 


Sed  non  omnes  sunt,  quibus,  ut  audiant  veritatem,  et 
credant,  ex  ipsa  Veritate  praestaiur,  s  nullis  procul- 
dubio  praecedenlibus  meriiis,  negratianon  siigratia. 
Si  enim  dixisset,  Omnis  qui  audit  vocem  meam  ex 
veritate  ett:  ideo  dictus  ex  veritatek  putaretur,  quia 
obtemperat  veritati.  Non  autem  hocait;  sed,  Omnis, 
inquil,  qui  est  ex  veritatey  l  audil  voeem  meam  (Joan. 
xviii, 37).  Ac  per  hoc,  non  ideo  est  ex  veritate, 
quia  ejus  audit  vocem  ;  sed  ideo  audit,  quia  ex  vei  i- 
tate  esl,  id  est,  quia  hoc  illi  donum  ex  veritate  col- 
latuni  est.  Quod  quid  est  aliud  quam :  donanteChristo, 
credit  in  Christum  (Aug.  tract.  115  in  Joan.,  h.  4)  ? 

CCCLXXIX  [Alias  CCCLXXVH,  ante  CCCLXXYJ. 
De  amore  que  Deum  amare  debemus. 


humanum  conversione  aliqua  consumendum  :  ut  sii 
Deus  omnia%  non  tantum  D  in  illius  forma  homini*, 
sed  in  omnibus  ( Ibid. ),  quando  capitis  glorii 
universum  corpus  imptebit  (Aug.  I.  i  de  Trin.  e.  8, 
lib.  eont.  serm.  Arian.  c.  27,  et  lib.  it  cont.  Maxim. 
Arian.  c.  18). 

CCCLXXXII  [Alias  CCCLXXX,  ante  CCCLXXVIIl]. 
0  Quod  omnia  bona  ex  Deo. 

Quanlacumque  bona,  quamvis  magna,    quamvis 

minima,  nisi  ex  Deo  essc  non  po^sunL   Quid  etfim 

majus  in  creaturis  quam  vila  intelligens?  aut  quld 

minus  pot.*st   esse   quam  carpos?  Quae  quantun.- 

libet  deliciaut,    ct  in  id  lendanl  ut  non  sint;ta- 

nien  aliquid  r  f  >rma?illis  remanet,  ut  quoqoo  modo 


Quisquis  se  ipsum,  non  Deum  amat,  non  se  amat:  C  sinl.  Quidquid  auiein  formoe  «i  cujuspiam  rei  deficicM; 

remanet,  ex  illa  forma  cst  quae  nescit  deficere,  nio- 
tusque  ipsos  rerum  deficientium  vel  proficientium 
excedere  numerorum  suorum   legcs    r  non  siuit. 
Quidquid  igitur  lauxiabile  adverlitur  in  reium  natura, 
sive  exigua,  sive  ampla  s  laude  dignum  judicelur,  ad 
exrelleiilissimam  et  ineflabilem  laudein  referendom 
est l  Conditoris  (Aug.  lib.  ti  de  Lib.  Arb.  c.  17). 
CCCLXXXUI  [Alias  CCCLXXXI,  ante  CCCLXXIX|. 

u  Quod  pmscientia  Dei  neminem  peccare  compellat. 

Neniinem  Deus  ad  peccandum  cogit :  pravidcl  (»' 
men  eos  qui  propria  voluntate  peccabunl.  Cur  er^ 
non  vindicct  justus  qua»  ficri   non  cogit  pr*scius  ? 

D     k  M<.  Remig.,  illo  diligitur. 

1  M*.  Jolieusis,  Quod  ad  Filium  per  Fihum  tqal 
Pater. 

m  Sic  ms.  Jol.,  qui  addiletiain,  quod  ait  Apostd**- 
Alii,  De  subjeclione  Filii. 

n  Ms.  Jol.,  in  illa  forma  hominis. 

0  lla  ms.  Jol.  Alii  vero,  Nihil  in  quibnsauaq** 
creaturis  a  Creatore  inordinatum  relinqui. 

P  Codices  nostri  communiter,  formm  Uliut.  Hs- 
Remig.  et  Editio  append.  tom.  X  Aug.,  formmilu*, 
juxta  id  quod  legitur  in  libio  citaio  in  niargine. 

*  Ita  ms.  Alii,  cujuspiam  rei  rfe/Sctmlu.  Apud.  Aug- 
hir,  cuipiam  rei  defUienti. 

T  Mvs.  ttcmig.,  non  sinet. 

*  h.-i  ms.  Jol.  posl  August.  loco  hic  notato.  Alii, 
quod  laude  dignum.  Pra^posilioue  non  nibil  pertur- 
bab.itur  seusus  loei. 

*  Ms.  Rcinigianus,  Creatoris. 

*  Ms.  Jol.,  Q«od  Deut  nemmem  cogat  ad  peccarr 
dum,  licet  prccwdeat  peccaturum. 


et  quisquis  Deum,  non  se  ipsum  ainat,  ipse  se  amat.  Qui 
enim  nonpotest  vivere  de  se,  moritur  utiqueamando 
se ;  J  non  ergo  se  amat,  qui  ue  vivat  6e  amat.  Cum 
vero  k  ille  diligitur,  de  quo  vivitur,  non  se  diligendo 
magis  diligit,  qui  propterca  se  non  diligit,  ut  eum 
diligat  de  quo  vivii  (Aug.  tract.  123  in  Joan.,  n.  4). 

CCCLXXX  [Alias  CCCLXXVIII,  ame  CCCLXXVI 1. 
1  De  indiviso  Palris  et  Filii  opere. 

Quidquid  illud  est  quod  oportet  Patrem  agere  ad 

Filium,  non  fit  nisi  per  eumdem  Filium  :  ad  ipsum 

scilicet,  quia  filius  hominis  est,  et  factus  est  inter 

omnia ;  pcr  ipsum  auieui,  quia  Filius  Dei  est,  et  per 

*  Mss.  Remig.  et  Jol.,  servundh ,  ut  Aug.  custo- 
diendis.  Alii,  servandi. 

b  Mss.  Itemig.  et  Jol.  post  Ang.  iu  Joan.  Evaug. 
addunt  et  beatus,  quod  aln  omi»eranl. 

c  Mss.  Remig.  et  Joi.,  ut  leraret,  ui  apud  August. ; 
alii,  t<!  relevaret.  Colon.  vet.  edilio,  ut  nos  relevaret. 

d  Ms.  Joliensis,  cum  Ang.  tract.  in  Joan.,  eum. 
Alii,  eam. 

*  Ms.  Joliensis,  non  separare  naluram. 
f  Ms.  Joliensis,  De  eoquod  Dommus  ait9  Qui  est  ex 

veritate  audit  vocem  meam. 

9  Colon.  vet.  edit.,  Nullus  proculdubio  prwceden- 
tibus  merilis  salvatur.  Ms.  Remig.,  Ne  ullis  procul- 
dubio  prcecedentibus  merilis,  gratia  non  sit  gratia. 

*  In  ms.  Remig.,  pro  putaretur,  scribitur  est. 
1  Ms.  Remijr.,  audiet. 
I  Ms.  Remig.  hic  addit,  non  ergo  se  amatt  qui  ne 

*hat  se  amat,  quae  legunttir  in  Aiigustini  oper.  in 
Joan.  Kvang.  hoc  loco;  absunt  vero  ab  aliiscodici- 
bus  nostris. 


493  LIBER  SENTENTIAMJM  EX  OPERIBUS  S.  AUUUSTINI  DELIBATARUM.  494 

Sient  enlm  nemo  memoria  sua  cogit  facu  esse  qeae  \  id  quod  nos  sumus,  i  idoneos  facit  per  fidero,  quos 

per  speciem  pascat  aequaliter  (Aug.  ibid.t  c.  40). 


praeterierunt,  slc  Deus  praescientia  sua  non  cogit  fa- 
cienda  qu*  futora  sunt.  Et  sicut  bomo  quaedam  quae 
fecit  mcminit,  nec  tamen  omnia  quae  meminii  607 
*  facit ;  ita  Deus  omnia  quorum  ipse  auctor  est,  pras- 
acit9  nec  tamen  omnium  quae  praescit,  ipse  auctor 
est.  Qtiorum  autem  non  est  malus  auctor,  justus  est 
oltor  (Au§.  lib.  in  de  Lib.  Arb.  c.  4). 

CCCLXXXIV  [Aliat  CGCLXXXII,  ante  CCCLXXX]. 
De  cognoscendis  creaturit  quce  non  videntur. 

Uumana  anima  naturaliter  divinis  ex  quibus  pen- 
det  connexa  rationibus,  cuin  dicit,  b  Melius  (ieret 
boc  quam  illud,  si  verum  dicil,  et  videl,  quod  dicit, 
in  illis  supernis  rationibus  videt.  Credat  ergo  Deum 
fecisse  quod  recto  intellectu  ab  eo  facii  ndum  fuisse 


CCCLXXXVI  [it/iosCCCLXXXlV,  onfeCCCLXXXII]. 

m  Quod  omne  vilium  est  contra  naturam. 

Dubium  non  est,  coolra  naturam  esse  omne  606 

vitium,  etiam ejus  rei  cujus  est  vitium.  Qu  «propter 

quoniam  in  quacumquc  re  non  vituperatur  nisi  vi- 

tium,  ideo  autem  vitium  est,  quia  n  conira  i)aturam 

.  ejus  rei  est  cujus  est  vitium,  nullius  rei  recte  vitu- 

peratur  vitium,  nisi  cujus  natura  laudatnr.  Non  eniin 

in  vitio  displicet,  nisi  quod  corrumpit  quod  in  natura 

placet  (Aug.  Ibid.). 

CCCLXXXVll[A//a«CCCLXXXV  anteCCCLXXXIll]. 
0  De  poena  peccati. 

POmni  peccanti  animae  duo  sunt  pcenalia,  igno- 


*  eognovit;  etiam  si  hoc  in  rebus  factis  nori  videt.  B  rantia  et  difficultas.  Ex  ignoranlia  4  depravat  error, 

ex  difficullate  cruciatus  affligit.  Sed  approbare  falsa 
pro  veris,  ut  errei  invitus,  et,  resistentercpugna- 
tione  r  carnalis  viuculi,  non  posse  ab  illicitis  ope- 
ribus  temperare,  non  est  natura  institati  hominis, 
sed  poena  damnaii  (Aug.  ibid.t  c.  18). 


Quia  etiam  si  eoelum  oculis  videre  non  posset,  et 
umen  ratione  vera  tale  aliquid  faciendum  fuisse 
colligeret,credere  debuit  d  factum  fuisse,  quamvis 
id  oculis  non  viderit.  Non  enim  cogilaiione  cerneret 
fociendum  fuisse,  •  nisi  in  his  rationibus  quibus 
facta  aunt  omnia.  Quod  autem  ibi  non  est,  tam  nemo 
poieat  vera  cogitatione  videre, f  quam  non  est  (Aug. 
ibid.9  c.  5). 

CGCLXXXV  [A/imCCCLXXXIII,  ante  CCCLXXXl]. 
s  Quo  remedio  vulnera  humana  curentur. 

Quid  tam  dignum  misericordia  quam  miser,  et 
quid  tam  indignum  misericordia  quam  h  superbus 
miser  ?  '  Ex  quo  factumest  ut  illud  Dei  Verbum,  per, 


CCCLXXXVIII  [Al.  CCCLXXXVI.wtteCCCLXXXI  V]. 
•  De  varietate  remediorum. 

Ut  ars  medicinae,  cum  eadem  maneat,  neque  ullo 

modo  ipsa  mutetur,  mutat  tamen  pr;pcop<a  languen- 

tibus,  quia  mutabilis  est  nostra  valetudo;  ita  divina 

providentia,  cum   sit  ipsa  omnino  incommuubilis, 

mutabili  tamen  creaturae  varie  subvenit,  et,  pro  di- 

versitate  morborum,  *  aliis  alia  jubet  aut  vetat:  ut  a 


quod  facia  sunt  omnia,  et  quo  fruitur  omnis  ar.gelica  c  Titio»  unde  mors  lnf 'P'1»  el  ab  jPsa  morle  ad  nat»- 


beatitudo,  usque  ad  miseriam  nostram  porrigeret 
clemenliain  suam,  et  Verbum  caro  (ieret,  ei  habiu- 
ftt  in  nobis  i  Sic  enim  posset  panem  angeloruin 
hotno  manducare  nondum  angelis  adaequatus,  si  pa- 
nis  ipse  angelorumhominibus  dignarelur  aequari.  Nec 
sic  descendit  ad  nos,  ut  illos  desereret ;  sed  simul 
ioteger  illis,  intcger  nobis ;  illos  iniriusecus  pascens 
per  id  quod  Deus  est,  k  nos  forinsecus  admouens  per 


ram  suam  et  essentiam,  ea  quae  deficiunt,  id  est,  ad 
nihiluin  U»ndunt,reducat  etflrmet  (Aug.  lib.  de  Ve\a 
Hel.  c.  17). 

CCCLXXXIX[A//aiCCCLXXXVII,«n^CCCLXXXV]. 

u  De  primo  vitio  animce. 

Primum  animae  rationalis  vitium  est  vo!untas  ca 
faciendi  quae  veiat  summa  et  intima  veritas.  lia  homo 
de  paradiso  in  hoc  sxculum  expulsus  est,  id  est,  ab 


*  Apud  Augustinum  hic,  fecit.  Omnes  nostri  codi- 
ces,  (acit. 

b  lu  mss.  Remig.  et  iol.  cum  edit.  append.  t.  X 
August.  in  aliis  uostrts  codicibus,  Melius  fieri  hoc ; 
prtoribus  concinit  locus  August.  iu  libro  ipso  de  Lib. 
Arhilrio. 

«  lia  ms.  Remig.  etJol,  etiiber  Aug.  de  Lib.  Arb. 
Alii  codices  nostri,  cognotcit. 

*  Ita  mss.  Remig.  et  Jol.,  juxta  textum  libri  de 
Lib.  Arbitr.  Caeteri  codices  Prosperiani ,  (actum 
fuiste. 

*  Sic  mss.  Remig.  et  Jol.,  conformiter  libro  Au- 
guttini  ciuto.  Alii  auiem,  nisihit  rationibutinquibus. 

*  Ms.  Joliensis,  quam  notte.  Apud  August.  lib.  de 
Libero  Arb.,  quam  non  ett  verum. 

f  Ms.  Joliensis,  Qui  digm\  $t  qui  indigni  mitcri- 
eordim. 
k  Ms.  Remigianus,  quam  tuperbi  miteri. 

*  Mi.  Remig.,  Ex  eo  (actum  est pro  quo  facta 

tnnt  omnia. 

f  Ms.  Remig.,  Nec  enim  pottet;  Joliensis,  Non  enim 
potstt nitipanis,  etc. 

*  Ediiiones  Duac,  Colon.  et  posteriores,  non  (o- 
rinsecut  admonont. 

1  Ms.   Joiiensis  nost  August.  librum  boc  loco 


omittit  particulam  el,  quae  habetur  in  reliquis  noslris 
codicibus. 

m  lu  ms.  Joliensis.  Nou  bene  alii,  Nullum  naturce 
vitium  ab  auctore  este. 

*  Mss.  Reinig.  ei  Joliensis,  contra  naturam  ett : 
omiituntque  ha»c,  ejut  rei  cujut  ett  vilium,  quorum 
tria  postrema  verba  in  omnihus  editis  Prosperianis 

D  duobus  uncis  inclusa  designantur,  quasi  huic  loco 
addititia.  Leguntur  umen  in  textu  ipbo  Augiislini, 
loco  unde  haec  senlentia  e>t  delih:«ta. 

°  Ms.  Jol.t  De  ignorantia  el  dificullate  peccantium. 

p  Colon.  vet.  edit.,  Umne  peccatum  animce  ett.  Duo 
sunt  posnalia. 

4  Apud  August.,  dehonestat,  quod  margini  inscri- 
ptum  gerunt  Prosperianae  edittones  omnes,  a  Lugdu- 
nensi,  uec  tamen  habetur  etiam  in  mss.  uostris. 

r  Ms.  Remig.  carceralit non  pottit.  Colon.  vet. 

editio,  et  retittendo  repugnationi  carnalu  vinculi.  Ms. 
Jol.,  impugnatione  carnalit  vinculi. 

•  Ms.  Jolicnsis,  De  divertitate  prccceptorum,  Ms. 
Joliensis,  varietatt. 

1  In  Augustiuo ,  alias  alia  jubet :  pauci  ex  nottris, 
alii  alia. 

u  Sic  ms.  Jol.  Alii,  De  prima  hominis  prcevarica- 
tione. 


495                                                       S.  PROSPERl  AQUITANI  496 
aeternis  ad  temporalia,  a  copiosis  ad  egena,  a  flrmi-  A  GGGXGI  [Aliat  CCCLXXXH ,  anle  CCCLXXXVU  |. 

late  ad  inflrma.  Non  ergo  a  bono  substantiali  ad  *  Qtt0  ^citetur  cor  ad  ditcendum. 

malum  substantiale,  quia  nulla  substantia  malum  Ad  discendum  necessario  dupliciter  ducimur,  au- 

est;sedabonoaeternoad  bonum  teroporale;a  bono  ctoritate  atque  ratione.  Tempore  auctoritas,  610 

spiritaiiad  bonum  carnale;  a  bono  intelligibili  ad  re  autem  ratio  prior  est.  Aliud  est  enira  quod  in 

bonum  sensibile;  a  bono  summo  ad  bonum  infi-  agendo  anteponiiur,  aliud  quod  pluris  in  appetendo 

mum.  Est  igitur  quoddam  bonum,  quod  si  diligit  sestimatur.  Quia  ergo  et  principium  sapientiae  timor 

auima  600  rationalis,  peccat;  quia  infra  illam  Domini  est  (Prov.  i,  7),  et  per  humilitatem  ad  subli- 

ordinaium  esi.  Quare  ipsum  peccatum  malum  est,  mia  gradus  est;  incedat  bumana  ignorantia  per  fidem 

non  ea   substantia  quae  peccando  diligitur  (Aug.  ut  mcreatur  fides  videre  quod  credit  (Aug.  lib.  nde 

lib.  de  Vera  Rel.  c.  20).  Ordine  c.  9). 

CCCXC  [Aliat  CCCLXXXVIII,  anle  CCCLXXXVI J.  CCCXCH  [Aliat  CCCXC,  ante  CCCLXXXVIII].  •  De 

*  De  lege  omnium  artium  veritate.  divitiitt  etc,  non  tuperbiendum. 

Lex  omnium  artium  cum  sit  omnino  incommuta-  f  Divitiis  fiores,  et  majorum  nobilitate  te  jactas, 

bilis,  mens  vero  bumana,  cui  talem  legem  videre  et  exsultas  de  patria,  et  pulchritudioe  corporis,  et 
concessum  est,  mulabilitatem  pati  possit  erroris,  B  konoribusqui  libi  ab  hominibus  deferuntur  :  respice 

satis  apparet,  supra  mentem  nosiram  esse  legem,  le  Jpsum,  quia  morlalis  es,  et  quia  terra  es,  et  iu 

quae  veritas  dicitur.   Nec  jam  illud  ambigendum  est,  terram   ibis.  Circumspice  eos  qui  anie  te  similibus 

incommutabilem  naturam,  quae  supra  animam  ratio-  spiendoribus  fulsere.  Ubi  sunt  quos  ambiebanf  ei- 

nalem  sit,  Deum  esse;  etibi  esse  primam  vitam,  et  vium  potentatus?   Ubi  insuperabiles  imperatores? 

primam  essentiam,  ubi  est  prima  sapientia.  Nam  haec  ubi  qui  conventus  disponebant,  et  festa  ?  ubi  equ<v 

est  illa  incommutabilis  veritas,  quae  lex  omnium  ar-  rum  splendidi  s  inveciores?  exercituuin  duces,  sa- 

tium  recte  dicitur,  et  ars  omnipotentis  anificis.  b  Ita-  trapae,  tyranni?  h  non  omnia  pulvis?  non  omi.ia  fa- 

que  cum  se  anima  semiat  nec  corporum  speciem  villae?  non  in  paucis  ossibus  eorum  vitae  memoria 

i.         jue  judicare  secundum  se  ipsam  :  simul  opor-  est?  Respice  sepulcra,  et  vide  quis  servus,  quis  do- 

tet  •  agnoscat,  prestare  suam  naturam  ei  naturae,  minus,  quis  pauper,  quisdives.  Discerne,  si  potes, 

de  qua  judicat;  praestare  autem  sibi  eam  naturam,  vinctum  a  rege,  fortem  a  debili,  pulchrum  a  deformi. 

secundum  quam  judicat,  et  de  qua  judicare  oullo  *Memor  itaque  naturae,  non  extollaris  aliquando. 

raodo  potest  (Aug.t  ibid.t  c.  50  et  34).  Menror  auiem  eris  si  te  ipsum  respexeris. 

•  Alias  editi,  De  magistra,  etc.  Ms.  JoL,  De  lege  C  trumt  etc. 

omnium  artium  quce  e$t  veritat.  s  Ediii  omncs  post  Colon.  vel.  in  margine scriptum 

b  Ms.  Joliensis,  A  qua  cum  $e.  ferunt,  aliat  nutritoret. 

«  Ms.  Joliensis  post  August.  librumde  VeraRelig.,  h  Ediiio  vetus  Colnniensis,  Nunc  omnia  pulvis : 

agnotcai :  alii  cognoscat.  nunc  omnia  favillce  :   nunc  in  paucit  vertibut  eorum 

A  Ms.  Joliensis,  De  auctoritate  et  ratione  ditcendi.  vitcc  memoria  e$t. 

c  Haec  postrema  sententia  abest  amss.  Remigiano  *  Editio  Cotoniensis  vetus,  Memor  tit  itaque;  n$ 

ei  Joliensi.  extollarit  aliquando. 

f  Editio  vetus  Colon.,  Divitiit,  floributt  et  majo- 

*^— ^^— ■■—     '    — — — —^— — — — i — » ^^— — — — ^ — —        ■— —  i    i  ^— — — — ^— ^— ^ 

ADMONITIO 

IN  S.  PROSPERI  EX  SENTENTIIS  S.  AUGUSTINI  EPIGRAMMATUM  LIBRUM. 


Epigrammata  sex  supra  centuin,  quorum  singulis  argumentum  ex  selectis  inier  Augustini  senientias 
praeponitnr,  vel  ex  eo  solo  Prosperi  esse  judicareniur.  Sed  in  toia  illorum  serie  ita  gratiae  divin*  dogtn»- 
tibus  aul  explicandis  aut  defendendis  intentus  est  Noster,  adeoque  pristinis  conceplibus  relractandis  assue- 
faclus,  ut  ex  oinnibus  operae  lineis  sese  proderet  inU»r  millenos  imernoscendum,  etsi  omnes  usquequaque 
mss.  codices,  omnesque  editiones,  et  aetates  talem  non  praeferrent.  Hoc  totidem  verbis  de  isto  opere  judich» 
pronuntiat  Jotephut  Antelmiutt  de  quo  tam  tcepe  mentio,  dittert.  9,  quce  ett  de  poetice  tancti  Protperi,  inUt 
Di$$ertalionet  Criticat  in  opera  SS.  PP.  Leonit  et  Protperi. 

Quo  autem  contilio,  quove  cum  fructu  id  tentaverit,  facile  judicabit  lector  mquut  et  prudent :  cum  inteltiati 
id  unumintendi$$e  virum  in  omnibut  tuas  aliorumque  cedificationi  intentum,  ut  tcilicet  pratcipuce  tententiaw* 
tuperiori  libro  editarum  partet ,  non  tantumvenm  poeticas  exercendm  utiliter  attumerentur,  verum  etiam  ut  a 
tali  tcribendi  genere  eadem  et  tenadut  animo  inharerent,  et  tuaviut  memoriw  commendarentur%  ab  hit  maxime 
quibut  cordi  e$t  Carminum  elegantia;  quorum  acumen  et  virlut  hominum  mentet  tangit  (ortiut,  corda  quoqnt 
efficaciut  afficit,  nativas  tuavitati  utilitatem  veram  et  duraturam  adjungent,  qua  re  nihil  ad  informandot  mora 
utiliutt  juxta  illud  poetce : 

Otnne  tulit  puoctum  qui  miscuit  uliie  dulci. 

Vel  potiu$f  cum  in  utum  tpiritalit  tapieniias  edoccndm  poetit  a$$umiturt  id  sibi  eo  nomine  merito  uturpnt 
quod  Sap.  vm,  8,  dicitur  de  ip$a  tapientia,  Sobrietatem  et  prudentiam  docel,  et  justitiam  et  virtutem,  quibus 
uulius  nihil  esl  in  vita  hominibus.  Et  infra,  Non  habet  amaritudinem  convers:nio  illius  iiopientioj),  sed 
laetitiam  et  gaudium.  Et  adhuc  inferiut,  Immortalitas  est  in  cognatione  sapiemiae,  et  in  amicitia  iliius  delt- 
ctatio  bona.  Quce  omnia  toli  illi  tapientiat,  aum  in  tanctorum  operibut  elucet ,  vere  conveniunt. 


497  GPIGRAMMATUM  LIBER  UNUS.  498 

Hane  sibi  tati  in  opere  mentem  fuisse  satis  indicat  sanctissimus  vates  noster  in  Prasfationc  cunetis  Epigram- 
matis  sequentibus  prccvia,  cum  ait  primo  : 

Dum  sacris  mentera  placet  exercere  loquelis, 
Coelesiique  aniinum  pascere  pane  Juvat. 

Quidquid  autem  recti  (uerit,  quidquid  laude  dignum  ibi  reperiatur%  totum  illud  ad  supenmm  fontem  unde 
effluxcrat  refluere  vutt  omnino  et  satagit  iterum  in  sequentibus,  cum  summa  grati  animi  significatione  canens  : 

Nec  nostr»  hoc  opis  est,  sed  ab  illo  sumitur  hic  ros, 
Qui  siccam  rupem  findere  jussit  aquas. 

Cum  autem  aticubi %  id  est,  epigrammatis  65  et  66  videatur  sanctus  Prosper  Eutychianos  impugnare,  quibus 
uon  ptacuit  eorpus  Christi  corpori  nostro  fateri  consubstantiale%  dum  sic  scribit ; 

Hinc  Vertmm  carni  insertura,  mortemque  recepians, 

Nec  se  confundit  corpore,  uec  geminat. 
Sic  naturam  hominis  virtute  augente  superna, 

Esset  ut  in  vero  lumiue  lumeu  homo. 
Qui  vires  mortis  cum  vitae  absorbuit  baustu ; 

Facium  est  «teroum  qitod  fuit  oociduum. 

Et  pressius  epigrammate  66  sequenti : 

Quisquis  consilio  SBterno  contraria  sentis, 

Et  Verbum  in  nostra  carne  manere  negas ; 
Divinae  pielatis  opus  dissolvere  qu»ris, 

Speque  sua  mundum  dispoliare  cupis. 
Nam  qufs  ventura  quemquam  salvabit  ab  ira? 

Qiusve  hominis  primi  crimine  liber  erit ; 
Si  deitas  Verbi  nostr»  non  est  insita  carni, 

Aut  Christus  falsi  corporis  umbra  fuit? 
Quis  genitus  puer  est  intact»  Virginis  alvo? 

Quae  natura  aonis  crevit  et  aucta  cibis? 
In  qoa  prole  patrem  mundi  se  credidit  Abram? 

Quaeve  ejus  stirps  est  omnia  sancttficaiis? 
Quod  regale  genus  simul  est  et  pontificale, 

Quisve  idem  David  fllius  et  Dominus, 
Peccati  servis,  el  mortis  eompede  vinctis 

Unum  estdignalus  ferre  Hedemptor  opem? 
Qui  noslri  generis  carnem  cum  morte  receptans, 

Nostra  hosti,  ut  nobis  vinceret,  opposuit. 
Et  carne  exuta  dominanlem  perculit  hostem, 

Ut  caperet  palmam  praeda  vetusta  novam. 

Ex  kis  omnibus  non  ojgre  conjicias ,  hoc  opus  non  tonge  ante  tempus  conciiii  Chatcedonensis ,  quod  anno  451 
congreaatum  eonstat ,  fuisse  exaratum.  Cum  atiunde  certum  fiat  S.  Prosperum  hujusce  condtii  temporibus 
supervtxisst. 

8.  PROSPERI 

AQUITANI 

EPIGRAMMATUM 

EX  SENTENTIIS  S.  AUGUSTINI 
LIBER  UNUS* 


'  615  Dum  8acri8  roentem  placet  exercere  loquelis , 

Coelestique  •  animum  pascere  pane  juvat : 
Quosdam ,  ceu  prato,  libuit  decerpere  flores , 

Distinctisque  ipsos  texere  versiculis. 
Ut  proprias  canerent  epigrammata  singula  causas , 

Et  pars  quaeque  suo  congrueret  titulo. 
Nec  b  nostrae  hoc  opis  est,  sed  ab  illo  stimitur  hic  ros, 

Qui  siccam  rupem  fundere  jussit  aquas. 
Ut  quod  in  affectum  cordis,  pietate  magistra , 

Venerit,  hoc  promat  carmine  laeta  fides. 

•  Mss.  Colbertini  tres,  et  Golon.  editio  recentior,  gine  indicarunt  editi  Lovan.  et  posteriores.  Quae  vox 
animam.  usurpatur  eliam  a  Virgilio  in  eumdem  sensum,  pro 

*  Edni  omnes,  Nec  nostrum  hoc  opus  est.  Mss.  Re-  auxilio,  aut  virtule.  iv  jfiueid. :  Non  opis  est  nostrce  ; 

Jitis  uuus,  Cotbertini  tres,  Theodoricensis  unus ,  et  et  altbi : 
oiiensis,  Nec  nostrce  hoc  opis  est.  Idemque  iu  mar  Vi  propria  niluntur,  opis  haud  indiga  nostrae. 


499 


S.  PROSPERl  AQUITANI 


500 


INCIPIT  LIBER. 


I  •  Qucs  sit  vera  innoceniia.      _  A 

Innoceniia  vera  est,  quae  necsibL  nec  alterinocet. 
Quoniim  qtii  diligit  iniquitatem,  oditanimam  suam. 
Ki  nemo  non  prius  in  se,  quam  in  aUeruin  t>ec- 
<>at. 
Perfecte  bonus  est,  et  vere  dicitur  insons , 

Nec  sibi ,  nec  cuiquam  quod  noceat  facieus. 
Nam  b  quicumque  alium  molitur  Ixdere,  primum 

Ipsum  se  jaculo  percutiet  proprio. 
817  Et  cum  forte  animum  non  sit  c  subitura  fa- 
cultas, 

d  Non  dubium  in  cordis  viscere  vulnus  habet. 
Nec  fugit  infecii  sceleris  mens  prava  reatum, 

Cui  nimis  hoc  solum  quod  voluit  nocuit. 
II.  De  hominibut  dxligendis. 

Sic  diligendi  sunt  homines,  ut  eorum  non  diligan- 
titr  errores,  quia  aliud  est  amare  quod  facti  sunt,  et  B 
aliud  eslodisse  quod  faciunt. 
Naturae  quisquis  propriae  non  spernis  honorem, 

In  quocumque  hominum  quae  tua  noscis  ama. 
Sic  tainen,  ut  pravos  vhet  concordia  mores, 

Nullaque  sint  pacis  foedera  cum  vitiis. 
Namque  quod  artificis  summi  fecit  raanus ,  unum 
est : 

Quaeque  •  auctore  bono  condita  sunt ,  bnna  suni. 
Divinuin  in  nullo  Ggmentum  despiciatur, 

Sola  malis  studiis  addiia  non  placeant. 

IU.  De  vera  cBternitate. 

Vera  a?ternitas  et  vera  iroroortalitas  non  est  nisi 
in  Deitaie  Trinitatis  :  cui  quod  est  esse  perfectum 
est;  quia  natura  initio  carens  ,  et  iticremento  non 
iudigens,  sicut  nullum  finem,  ita  nuilam  recipit  mu- 
tabilitatem.  Creatura  autem,  etiam  illaequibus  Deus  C 
aeternitatem  dedit,  vel  daturus  est,  non  penitus  om- 
nis  (inis  alieuac  sunt ,  quia  non  sunt  extra  commu- 
tationem  ;  dum  illis  inis  est,  et  temporalis  institu* 
lio,  et  localis  motio,  et  ipsa  in  augmentum  sui  facta 
mutatio. 

1  ifiternus  vere  estsolus  Deus  omiiicreator, 
Vita  in  se  vivens  permanet  esse  quod  esi. 
Hoc  Pater,  hoc  Verbum  Patris ,  s  hoc  est  Spiritus 
almus, 


Quorum  natura  est  una,  eademque  simul. 
Non  coeptum,  aut  auctum,  fc  non  hic  mulabile  quid- 
quaro  est, 

Quod  subeat  leges  temporis,  aut  numeri. 
Virtus,  prxteritis  prior  ulteriorque  fuluris , 

Nii  recipit  varium,  nii  habet  occiduum. 
Nain  rerum,  quas  ut  voluit  sapientia  fecit, 

4  Muitis  vita  quidem  est  prsestita  perpetua. 
Sed  quodcumque  potest  sese  amplius  aut  minus  esst 

Quodam  fine  J  ipsi  quod  fuerat  moritur. 
Sic  nihil  seternuro  quod  eommutabile  factum  est 

k  Et  quod  cuncia  super,  semper  ideoi  DeusesL 

IV.  De  patienlia  Dei. 

Patientia  Dei  l  vera  est,  qua  parcit  contemptas, 
m  parcitque  negatus ;  et  »  magis  ? ult  vitam  pec- 
catoris  quam  mortem ;  eruditio  est  poenitndiais , 
et  oblatio  correctionis.  Nec  ulla  ipsius  opera  •  mi- 
sericordia  vacant ,  quando  homini  et  indulgemU 
cousulit,  et  flagello. 

619  Multa  diu  summi  differt  patientia  Rrgis, 

Suspendens  aequi  pondera  Judicii. 
Et  dum  pleclendis  parcit  clementia  factis 

Dat  spatium,  quo  se  crimine  purget  homo, 
Denique  commiltunt  homines  mala  crimina  semper, 

Dat  spatium,  p  ut  pereant  erimina,  non  homines. 
Verbere  nonnuinquam  castigans*  corde  paterno, 

Ne  cilo  consumant  saeva  flagella  reos. 
Sic  pietate  Dei  terrarum  non  vacat  orbis, 

Et  nibii  est  quod  nos  non  trabat  ad  veaiam  : 
Cum  Rei  sahrandis  ipsa  quoqne  consuiit  ka» 

T  Ut  curat  medicus  vulnera  vuhieribut. 
V.  •  De  uttione  Dei. 

Divina  bonitas  ideo  maxime  irascitur  in  hoc  s*e* 
lo,  ne  irascatur  in  futuro  :  et  misericorditer  adbuVl 
temporalem  severitatem ,  ne  slernam  juste  iuferat 
ultionem. 

x  Gum  Deus  exserta  peccantes  verberat  ira, 
Ut  norint  homines  quid  mereantur  agit. 

Nam  dum  mortalis  peraguntur  tempora  carnis, 
Auxilium  miseris  ipsa  flagella  ferunt. 

Et  vmdicta  brevis  sic  noxia  crimina  finit : 


*  Mss.  quatuor,  De  tera  innocentia. 
b  Ms.  Theod.  solus,  quodcumque. 

c  Hanc  vocem  subitura  substituere  editiones  recen- 
tiores ,  pro  ea  quae  in  antiquioribus  legebatur  nou 
paris  mensura?.  Ven.  et  Lovan.  vetus,  secuta  facultas 
habebant.  Lovan. ,  Duac.  et  Golon.,  secutura  faculta». 
Nec  a  posterioribus  dissentiunt  mss.  codices. 

d  Ms.  Tbeodor.,  Non  dubium  vulnust  viscere  cordis 
habet. 

•  Ms.  Joliensis,  auctore  Deo. 

f  Ms  Titeod.  et  Jol. ,  Mternus  vere  solus  Deus, 
absque  est.  Ms.  unus  ex  Golb.  initio  pentametri ,  In 
sese  vivens. 

s  Mss.  Golb.  tres  et  Theod.  hoc  et.  Tum  in  fine 
pcntametri  mss.  quinque  et  Venet.  edilio,  Una  ea- 
demque  simul ,  ubi  editi  alii  habent»  Una  eademque 
trium. 

I    h  Mss.  septem,  non  hief  et  editio  Ven.  Atise  omnes, 
non  huic. 

1  Editio  Veneta.,  Vita  quidem  multis  prcestita  per- 
petua  esi. 


1  M«.  Golb.  unus,  ipsis  qucs  fuerat.  Ms.  Jol.,  tt* 
quo  fueral. 

k  lla  ross.  septem.  Edit.  Ven.,  Cunctaque  quodfr 
perat.  Aliae  omnes,  Quod  eunctis  superest. 

1  Mss.  Golb.  unus  et  Gambronensis ,  magna  iti. 
M«.  alter  Golb.  et  Joliensis,  Patientia  Dei%  qua.*. 
0  eruditio  est,  etc.,  ut  in  Hbro  Sententiarum. 

m  Ms.  Golb.  unus,  parcit  etiam  negatus.  Aitercaa 
}*\.%parcitnegatus. 

u  Mss.  Golb.  duo  et  Tlieod.,  mavult. 

0  Ms.  Joliensis  et  editio  Ven.9  amisericordia.  Alii 
oodices  carent  praeposiiione. 

p  Mss.  Golb.  duo,  Gambron.  et  Jol.,  ut  pereant 
trimina,non  homines.  Inquibus  desuutduo  versusqot 
iu  aliis  sequuntur. 

i  Mss.  tres  cum  edit.  Ven.,  corda  paterno. 

r  Mss.  tres  et  editio  Ven.,  Et  curat.  Lngdaa.,  0< 
curet. 

•  Ms.  Joliensis,  De  ultionibus  Dei 

*  Ms.  Carobron.,  Dum  Deus. 


iae  flne  babeat  debita  poena  reos. 
VI.  De  vera  *  Dei  laudatione 
i  oti  confessio  bcnedicentis  f  cum  idem  sonus 
nis,  et  cordis.  Bene  aulem  loqui ,  el  male  vi- 
lihil  est  aliud  quam  sua  &e  voce  daiunare. 
ara  in  Dominum  depromitur  ore  prt»cantis, 
ub  yoee  fluunt,  iutima  cordis  habent. 
odest  cuiquam  soiis  bona  dicere  verbis, 
ia  mens  habeai,  quod  bene  lingua  sonat. 
ri  recte,  miserum  est,  et  vivere  prave. 
nat  noia  malum  regula  justitiae. 
VII.  b  DevirtutecharitaOs. 
eetio  Dei  et  proximi  propria  et  specialis  vir- 
piorum,  atque  sanctorum,  cum  caetersc  virtu- 
lonis  et  malis  possint  esse  commuues. 

a  aanctorum  bona  sunt  communia  multis. 

■iddam  reeti  constat  inesse  malis, 

i  pars  summae  tendens  virtutis  ad  arcem, 

e  operum  meritum  d  vincit  amore  Dei. 

ariter  quemcumque  hominum  sic  •  diligit, 

atse: 

aptans  aliis  quod  cupit  ipse  sibi. 

uls  geminis  virtutum  qui  caret  alis, 

•rnm  ad  regnum  non  babet  unde  volet. 

021  VIII.  &e  doctrina  apoUolica. 
rioa  apostolica  tam  salubris  f  lamque  vilalis 
pro  capacitate  uientiura  neminem  sui  relin- 
jxeortera.  Quia  h  sive  sint  parvuli,  sive  magni, 
Inni,  sive  fortes,  habent  in  ea  et  unde  alan- 
nnde  satientur. 

t  Deus  ut  teira  caligine  raundum, 

rinas  accendit  lumen  apostolic»  : 

illis  animis,  nullis  nnn  congruit  annis, 

5  rlgans  *  parvos,  pane  cibans  validos. 

npus,  i  non  seius  huic,  non  causa  resistit, 

B§  eurat,  alit,  jusiificat,  vegeUt. 

qoae  magnae  apposuit k  Sapientia  mensa, 

rii*  pasei  discite  deliciis. 

i  parslotum  est  epulum,  et  quo  quisque  ju- 

ralur, 

eapit  vitam,  quam  parit  una  fides. 

IX.  De  qumendo  Deo. 
I  quaerens,  gauditim  quaerit.  Sic  ergo  qiuerat, 
in  se,  sed  in  Domino  gaudeai.  Accedendo 
ad  Deum,  illuminatur  ignorantia  el  corrobo- 
firmitas,  daia  sibi  et  iuteliigenlia  qua  videat, 
ilale  ■  qua  serviat. 


EPIGRAMMATUM  UDER  UNUS.  SOft 

A  Sdre  Deum  cupiens,  gaudere  et  vivere  quaerit, 

Si  verum  et  summum  norit »  amare  Denm. 
Cui  tribuat  quidquid  recte  sapit,  optat,  agitqoe, 

Et  sine  quo  earnis  gloria  pulvis  crit. 
Non  ergo  in  quoquam  sua  munera  deserit  auctor, 

Perque  suum  Dominus  se  manifestat  opos. 
Inque  itlis  habitat  dives  penetralibus  hospes, 

Qua  gaudent  hoe  °  se  comta  quod  ipse  deriit. 
X.  De  faslidio  tpiritali. 

Stcut  eorpori  noxium  est  corpoream  ercam  non 
pos&e  percipere,  ita  animae  periculosuin  est  spiri- 
tales  delidas  fastidire. 


Ut  perdunt  propriam  mortalia  corpora  vitam, 

Si  nequeunt  escas  sumere  eorporeas : 
Sie  anima»,  nisi  deliciis  rationis  alantur. 
B     Dum  Verbi  aeierni  pane  careut,  pereunt. 
Nam  quid  erit  quod  dira  procul  fastidia  pellat, 
Cum  se  ipso  refugit  mens  saturare  Deo' 
XI.  P  De  bonorum  et  malorum  finibut. 

Numauam  mulii  sunt  qui  *  ad  non  esse  tendunt. 
Qoid  emm  tam  obnoxium  paucitati,  qoam  quod  e*t 
debitum  perditioni? 

Esse  Deo  verum  et  proprium  est,  cui  quisquis  adbu> 
ret, 
023  iEterni  in  regni  lumine  semper  erit. 
Nam  qui  justitiam  spernunt,  non  esse  laborant, 
Inque  nihii  tendunt,  *  ct  nilifl  esse  queunt. 
Non  ergo  illorum  poterit  pars  mulia  videri, 
Quorum  in  sanctorum  nultu*  erit  numero. 
Sed  vere  magni,  et  multi  sine  fine  manebunt, 
q     In  Christo  quorum  gloria  perpes  erit. 

XII.  De  tranqtUllitate  ■  ullionit  Dei. 

Non  concupiscit  Deus  poanam  reorum,  tamquam 
saturari  desiderans  ultione.  Sed  quod  ju>tum  est  cuiu 
tranquilliiate  decernit,  et  recta  voluntate  disponit, 
ut  ettam  mali  non  siut  inordinati. 

Nulia  Deum  oblectat  miserorum  poana  reorum, 
Nec  scelerum  vindex  ira  movet  piacidum. 

Omnipotentis  enim  recta  et  tranquilia  Yoluntas, 
QuidquM  decerni  convenit,  hoc  staiuiu 

Ut  nullis  pateat  Regis  censura  quereiis, 
Cum  juste  accipiet  debitus  ordo  *  maios. 
Xill.  De  bono  intellectu. 

Bonum  inteileclum  habet  qui  u  quod  faciendum 
recte  intelligit  facit.  Alioquin  talis  est  sme  opttre 


Camb.,  De  vera  confestione.  ]> 

i.  Camb.  et  Theod.,  De  dileclione  Dei  et  pro* 
f.  Theod.,  et  devirtute  charitatit  Dei. 

mss.  sex  et  Ven.  edit.  Alii  codices  excusi, 
• 

•  sex  cum  edit.  Ven.,  transit.  Reliqucc,  vincit 
Ib,  uno. 

tio  Ven.,  ditigat. 

I.  quinque  et  Ven.  edit.,  atque  vitalis.  Colb. 

um  vitalit  est. 

Colb.  unus,  expertem. 

Colb.  unus,  tive  tint  magni,  tive  parvi. 

•  quatuor,  et  Ven.  edii.,  panot.  Lditi  cacteri, 
Lugd.,  parvulot,  pro  parvat. 

■argine  Duac.  et  Colou.,  aliat  non  tentut. 
junetionem  et  hic  addunt  niss.  Colb.  unus  ct 

•  Coib.  duo  cum  ediu  Vcn.,  ad  Dominum. 


*  In  libro  Sententiarum  legimus,  qua  ferveat. 
n  Ms.  Colb.  unus,  amare  bonum. 

0  Editi  omnes  in  versu  habent,  koc  u  cuncta.  Lov. 
Duac.  et  Colon.  in  margine  mdicant  comta,  quam 
vocem  mss.  septem  auctoritate  substituimus  :  qua 
significari  credimus  ea  penetralia  seu  corda  a  Deo 
inhabitari,  quae  gaudent  se  lioc  dono  comta,  id  est, 
ornata,  quod  Deus  ipse  dederit,  non  quod  a  se  ipsis 
liab^re  se  putaverint. 

p  lia  mss.  Colh.  unus  et  Jol.  Ms.  Remig.,  Debonit 
et  maiit  kominibut.  Alii,  De  finibut  malorum  ct  bo- 
norum. 

i  Ms.  Regius,  qui  non  ad  ette. 

r  Mss.  quinque,  nec  nihil  ette  qneunt.  Alii,  et  nihil. 

•  Mss.  tres,  ullionum  Dei. 

1  Mss.  septem,  cum  edit.  Ven.,  malot.  Alii,  reot. 
u  Ms.  Regius,  quoa  ett  faciendum  recte  intelligit  ei 

(aciu  Ven.  ediu,  quod  rccU  (aciendum  intelligit,  farit. 


505 


S.  PROSPERl 


inteUigentia,  qualis  esi  sine  limore  sapientia,  *  cura  A 
sit  scriplum,  lnitium  sapientim  timor  Domini. 
Scriptorum  Dpmini  plene  videt  omne  profundum, 

*  Implet  qui  factis  cognita  verba  piis. 
Nam  nimis  c  a  sensu  doctrinae  devius  errat, 

Si  quae  curavit  scire,  fugit  facere. 

XIV.  De  requie  adhue  in  carne  d  viventis. 

Habet  •  jam  in  hac  vita  requiem  suam  anima  quae 
de  morte  infidelitatis  exempta  est,  et  non  ab  operibus 
justitiae,  sed  ab  iniquitatis  se  abstinet  actione,  ut 
viveus  Deo,  et  mundo  mortua,  iu  humilitatis  et  man- 
suetudinb  f  placida  tranquillitate  requiescat. 
Est  et  in  hac  vita  multis  requies  data  sanctis, 

Quorum  animas  mundus  non  tenet  occiduus : 
Quos  desideriis  nullis  peritura  fatigant, 

Et  quihus  omne  bonum  est  Christus,  et  omnis 
honor.  B 

Utuntur  terra  ut  coelo,  fugientia  temnunt, 

Quod  credunt,  quod  amant,  quod  cupiunt,  Deus 
est. 

XV.  *  Devovendo  Deo. 

Qtiisquiabene  cogiiat  quid  Deo  voveat,  et  quae  vota 
persolvat,  h  seipsum  voveat,  et  reddat.  Iloc  exigilur, 
hoc  debetur  :  imago  l  Gaesaris  reddatur  Cxsari, 
imago  Dei  reddatur  Deo.  Sed  sicut  videndum  est 
)  quid  et  cui  offeras,  ita  etiaiu  k  considerandum  est 
ubi  offeras.  Quia  veri  sacriflcii  extra  catholicam  Ec- 
clesiam  locus  non  est. 

625  Quid  ▼oveat  Domino  quisquis  btne  corde  vo- 
lutat, 

Ipsum  se  totum  prjeparet  ct  voveat , 
Major  enim  l  offerri  nequit  hostia  menlis  in  ara, 

Ncc  Christi  ex  templo  suavior  exit  odor, 
Quain  cum  m  homo  castorum  profert  Ubamina  mo-  C 
rum, 

Et  de  virtutum  munere  sacra  litat. 
Sic  tamen ,  ut  norit  qui  reddit  vola  Tonanti 

Unum  divinis  cultibus  esse  locum, 
In  toio  mundo  quem  vera  Ecclesia  praebet, 

Et  sioe  quo  nullum  justitiae  est  meritum. 
XVI.  De  justitia  et  gratia. 

Duae  sunt  retributiones  justiti»,  cum  atit  bona 
pro  bonis,  aut  mala  redduutur  pro  malis.  Teriia  est 
retributio  gratiae,  cum  per  regenerationem  reroit- 


AQUlTAHl  50* 

tuntur  mala ,  et  retribuuntur  bona.  Alque  ita  mani- 
festatur  quia  universae  viae  Domini  u  misericordia  et 
veritas.  Illam  autcm  impiorum  retributionem ,  qna 
pro  bonis  mala  °  restituunt,  Deus  nescit;P  qui  nUi 
retribueret  bona  pro  malis,  <inon  esseut  quibus  re- 
tribuerct  bona  pro  bonis. 

Justitiae  roerees  gemina  est,  vel  cum  bona  Tectis, 

Vei  pravis  digne  cum  mala  restituit. 
Salvatrix  autem  cunctorum  gratia  Ghristi, 

Non  pensans  meritum ,  diluit  omne  malum  . 
Gredentesque  orones  renovans  baptismate  sacro, 

Dat  bona,  quae  propter  det  meliora  bonis. 
XVII.  De  supernm  patrice  civibus. 

Omnisqui  ad  supernam  pertinet  civitatem,  pere— -  ■ 
grinus  est r  mundi :  et  dura  temporali  utitur  vita^ 
in  patria  vivit  aliena,  ubi  inter  multa  illecebrosa  tm 
multa  fallacia  Detim  nosse  et  amare  paucorum  est  «^ 
*  quibus  fit  prceceptum  Domini  lucidum  iUuminanism 
oculos,  x  ut  nec  iu  Dei,  nec  in  proximi  cbaritalee 
fallantur. 
Goelestem  ad  patriam  Christo  redimente  vocalus, 

Vitamu  labentis  temporis  hospes  agit. 
Dumque  ad  promissam  requiem  T  non  per  sua  tendit,  ^ 

Mundanae  patitur  multa  pericla  viae, 
Quae  nuncobsessa  adversis,  xnunc  plena  seeundis 

Aut  frangit  7  trepidos,  obligat  aut  dubios. 
Iuter  quos  laqueos  currentem  *  ad  gaudia  vera, 

Non  capiet  mundus ,  cui  via  Cbristus  erit. 
XVIII.  D$  camis  cupiditate  vincenda. 

Nemo  est  cujus "»  animam  corruptibile  corpos  e*rt 
inhabitatio  terrena  non  aggravet.  Sed  annitendunwi 
est  ut  cupiditates  carnis  spiritus  vigore  superentnr  z 
et  interior  homo,  qui  semper  sibi  sentit  resisti  9 
semper  se  divino  bb  exspectet  auxiiio  adjuvari. 
Nulla  anima  est,  quae  non  mortaii  carne  gravetur, 

••  Nec  de  corporea  conditione  gemai. 
Q27  Sed  confirmare  invalidam.et  frenare  rebelleoi, 

Le^itimum  et  proprium  est  menlis  opua  domioae. 
Qu»  dd  jus  naturae,  ut  moderamine  temperet  «qof» 

Et  subdat  sceptris  noxia  quaeque  sufc, 
A  Domino  auxilium,  et  vires  petat,  ut  valeat  se 

Vincere,  <"  nec  sensus  incilet  ipsa  suos. 
Nam  ff  nullos  famulae  poterit  compescere  motus, 

Ni  fuerit  Ghristi  semper  amore  potens. 


11  Ita  mss.  quatuor  et  edit.  Ven.  Cxteri,  cum  ini~ 
tium  sit  sapientice  timor  Domini. 

b  Mss.  qttatuor,  Qui  factis  implet. 

«  Aliasediti,  ascensu  doctrinm.  Emendatur  ex  mss. 
quinque. 

d  Mss.  quatuor,  viventium. 

•  Mss.  quatuor  et  edit.  Ven.,  etiam.  Ex  his  ms. 
Camb.  post  aliquot  verba,  7110;  non  ab  operibus. 

f  Ms.  Theod«»ricensis  so!u3,  plaeita. 

s  Ms.  Joliensis,  Be  vovendo.  Ms.  Camb.,  De  bene 
vovrtido. 

-  Ms.  Rcghis,  voveat  se  ipsum  totum. 

'  Mss.  Regius,  et  Theod.,  et  edit.  Ven.,  ut  et 
im-go  Cmsaris....  et  imago  Dei. 

i  Mss.  quatuor,  quid  offeras,  et  cui  o/feras. 

h  Ms.  Colb.  unus,  videndum  e$tt  ut  in  st ntenliis. 

1  Mss.  quatuor,  et  edit.  Ven  ,  nequit  o/ferri. 

m  Vox  h:ec,  homo%  abest  a  ms.  Joliensi. 

■  Ms.  Colb.  unus  et  edit  Ven.,  sunt  misericordia. 

0  Mss.  duo,  restituuntur.  Ms.  Reg.,  qua  bonis  mala 
teitituuntur. 

*Mss.  tres,  Quia  nisi.  Edil.  Ven.,  Quia  nisi  Deus. 


«iMs.  Reg.,  non  esset  cui  retribuerentur. 
rMss.  tres  et  edit.  Ven.,  mundo. 

•  lla  mss.  sex,  el  cdit.  Veu.  Mi\yquibus  prmceptum 
Domini  sit  lucidum. 

x  Ms.  Regius,  ut  nec  in  Dei  dilectione,  nee  fn  proxi- 
mi  charitate  fallantur.  Edilio  Ven.,  ut  nec  in  Dei  ck+ 
D  ritate,  nec  in  proximi  dilectione  fallantur. 

uEdit.  Lovan.  et  recenliores  in  margine  ooUnl, 
pr&tenlis. 

T  Mss.  tres,  ptr  non  suam. 

*  Mss.  tres  Colb.  et  Colon.  edit.,  non  plena. 
7  Ms.  Joliensis.  tepidos. 

*Sic  mss.  quinque.  Edili  omnes,  ad  gaudia  vitm. 

*aMss.  quinque,  et  Ven.  cdit.,  animam,  Alii,  aiii- 
mum. 

bbMss.  Jol.  et  Camb.,  expetat. 

ccSic  mss.  septem,  et  edit.  Ven.  Alii,  nec  qum. 

ddMss.  quinque,  ;«*  naturm.  Q110  forte  designantur 
naturales  inctinationes,  etex  cormplae  natorse  inir* 
mitate  prodeuntes.  Alii  codices,  vis  naturm. 

•eMs.  Golb.  unus,  ne  sensus. 

ff  Sic  mss.  quatuor.  Alii,  nullus. 


605  EPIGRAMMATUM 

XIX  •  De  angusta  vitm  tia.  A 

Angusta  esi  via  quae  ducil  ad  vilam  *.  Ct  tamen 
per  ipsam ,  nisi  dilatalo  corde,  non  curritur,  quia 
uer  virtutum ,  quo  gradiuntur  pauperes  Cbristi ,  aui- 
phun  est  fidelium  spei ,  etiam  si  arctum  sit  infidelium 
vauilati. 

Arcu  via  est  verae  quae  ducit  ad  atria  vitae, 

Nec  recipit  carnis  gaudia  mentis  iter. 
Implis  incedit  spatiis*  terrena  volupias, 

Angusto  virtus  limite  celsa  petit. 
£l  tamen  hi  cailcs,  quos  mundi  vana  pavescunt, 

Quasdam  magnificis  aequora  sunt  animis. 
>ifficilisque  nimis  per  dura,  d  per  ardua  gressus, 

Commendat  fidei  quod  tolerare  juvat. 
XX.  De  prcemio  Christiana  religionls. 

Hoc  affectu  et  boc  desiderio  colendus  est  Deus, 
il  8tti  cultus  ipse  sit  merces.  Nam  qui  Deum  ideo  £ 
olit,  ot  aliud  magis  quam  ipsum  promereatur,  non 
team  colit,  sed  id  quod  assequi  concupiscit. 
lac  deaiderii  Deus  est  pietate  colendus, 

Justitiae  ut  merces  tota  sit  ipse  Deus. 
fam  sperans  alio  se  munere  posse  beari , 

Non  *quod  poscit  amat,  sed  quod  habere  cupit. 
XXI.  De  occultis  non  judicandis. 

De  occultls  cordis  alieni  temere  judicare  pecca- 
■m  est;  eteum  cujus  non  videntur  opera  nisi  bona, 
s  suspicione  reprehendcre  iniquum  est.  Gum  f  eo- 
kuo  quae  homini  sunt  incognita  solus  Deus  judex 
it  jostus,  qui  et  inspector  est  verus. 

Mpare  in  quoquam  quae  nonsunt  nota,  malignum  est, 

Prsesertim  «si  quae  cognita  sunt  bona  sunt. 
foa  pateant  faciles  saevis  rumoribus  aures. 

Quae  nescire  juvat,  credere  non  libeat. 
Jaquantur  secreta  Deo,  qui  si  quid  opertum  est 

Inspicil,  et  nullis  indiget*  indiciis. 
XXU.  De  adjutorio  Dei. 

Divini  est  rauneris ,  *  cum  et  recta  cogitamus ,  et 

Ces  nostros  a  falsitate  et  injustitia  continemus. 
ities  enim  bona  agimus,  i  Deus  in  nobia  atque 
sobiscum  ut  operemur  operatur. 
BJP3  Non  ^UDie  nostri  Deus  est  et  rector,  et  auctor, 

Com  toto  affectu  quae  bona  suntgerimus. 
Bi  operum  specie  clarebunt  intima  cordis, 

*  Quisve  hominis  mentem  spiritus  intus  aVit. 
Sanctus  enim  sanctos  facit,  et  de  lumine  lumen 

■Ms.  Jol.,  De  anyusta  via.  Ms.  Theod.,  De  angusta 
U  arela  via. 
>Ms.  Gamh.  addit  hic  vooem  ceternam. 

*  Ms.  Regius,  terrena  voluntas. 

*  Edit.    LugdV  et  posteriores  in  ora  libri ,  per 


*  Ms.  Camb.,  Non  guem  poscit  amat. 
f  Editio  Ven.,  eorum  operum. 

*  Ita  disponitur  versus  in  mss.  sex  et  edit.  Ven.  lu 
iliis, 

Prssertim  quae  sunt  cognita,  si  bona  snnt. 

*Mss.  tres,  indicibus. 

»Ms.  Theod.,  cum  recte  cogitamus. 

1  Ms.  Reg.,  Deut  nobiscum  est.  Edil.  Ven.,  in  nobis 
tsf ;  lum  uterque,  atque  nobiscum  operatur,  ui  opere- 
§ntr  eum  illo. 

*  Ms.  Camb.,  agat.  Editi  alias,  Quive. . . .  alil.  Mss. 
|uiuque,  Quidve .... alat. 

1  Edrti  communiter,  absque  Deo.  Mss.  nostri  om- 
u*s,  et  Ven.  editio,  absque  bono%  scilicet  spiritu. 
m  Abest  vox  haec,  optata9  a  mss.  tribus  et  Vcn. ' 


LIBER  UNUS.  506 

Exorilur :  nullus  fit  bonus  absque  l  Bono. 
XXIll.  De  passionibus  sanctorum. 

Justo  juriicio  Dei  datur  plerumque  peccatoribus 
■  oplata  polestas  qua  sanctos  ipsius  persequanlur,  ut 
qui  Spiritu  Dei  n  juvantur  etaguntur,  liantper  labo- 
rum  e&ercilia  clariores. 

Quod  plerumque  mali  in  sanctos  saevire  sinuntur, 
Quodque  bonis  pravi  saepe  nocere  queunt ; 

Absque  Dei  nutu  non  fit,  qui  corda  suorum, 
His  etiam  bellis  gloriOcanda  probat. 

Crescunt  virtutum  palmae,  crescuntque  coronae, 
0  Mutantur  mundi  praelia  pace  Dei. 
XXIV.  P  De  scieniiaboni. 

Non  est  vera  scientia  boni ,  nisi  ad  hoc  compre- 
hendatur,  ut  agaiur.  i  Non  enim  uliliter  meditatur 
lcgem  Dei ,  qui  laborat  ul  memoria   teneal  quod 
actionenon  implet. 
Scit  legem,  docteque  tenet  jussa  Omnipotentis, 

Qui  quod  novit  agens,  diligit  id  quod  agit. 
Non  satis  est  Domini  praeceptiim  volvere  liugua : 

Is  meininit  legis,  qui  memor  est  opcris. 

XXV.  De  amore  legis. 
Qui  legem  Dei  diligit,  probat  se  r  in  omnibus  ini- 
quis  id  quod  contra  legem  est  odisse,  non  bomines. 

Legem  spernentes  odit  cum  legis  amaior, 
Non  hoinines  odit,  *  sed  reprobat  quod  agunt. 
XXVI.  *  De  scrulandis  mandatis  Dei. 

»  M»ndaia  Dei  scrutari  nisi  quieia  mens  non  t>o- 
test.  Ut  ergo  religiosum  exercealur  studium,  T  abi- 
genda  siinl  jurgia  malignorum. 
Scrutari  lfgcm  possunt  utcumque  quieti , 

Si  mundi  a  strepitu  iibera  corda  vacent. 
Utmens  ergo  piis  studiis  intenta  juvetur, 

x  Praelia  divinus  carnea  vincat  amor. 
Nam  templum  Domini  per  sacra  sileutia  crcscit, 

Et  tacite  7  struitur  non  ruitura  domus. 

XX  VII.  De  proficiendo. 

*  Nemo  lam  eruditus,  nemo  tam  doctus  est,  qtii 
mperna  illusiratione  nonegeal.  Nonenim  aaita631 
ulla  divinorum  bonorum  augmenla  sufficiunt,  ut  noii 
semper  supersit  aliquid  quod  mens  rationalis  et 
inteliigeudum  desiderct  bb  et  gerendum. 
Doctrinac  Domini  penelralia,  tempore  in  islo , 

Ad  plenum  nuUi  pervia  sunt  homini. 

edit.  ac  Sententiarum  libro. 

n  Ms.  Gamb.,  vivunt. 

0  Mss.  tres,  Temnuntur.  Ms.  unus,  Viucuntur. 
Uirumque  margini  inscripserant  editiones  Lovan.  ct 
illa  posteriores. 

V  Ms.  Theod.,  De  scientia  Dei. 
1     *  Mss.  quinque  et  Ven.  edit.,  Inutiliter  enim. 

T  Mss.  quinque,  in  hominibus9  ut  in  libroSentenlia- 
rum. 

"  Edit.  Ven.,  omisso  sed,  reprobat  id  quod  agunt. 

*  Ms.  Camb.,  De  observandis. 

4  Ms.  Regius ,  Mandata  Dei ,  nisi  sit  quieta ,  mens 
scrutari,  etc. 

▼  Mss.  tres,  et  Ven.  edit.,  abjicienda  sunt.  Colb. 
untis,  abigenda  est  injuria. 

x  Mss.  tres,  Jurgia. 

7  Mss.  tres,  instruitur. 

*  Ms.  Reg.  el  edit.  Ven.,  Nemo  est  tam  dottu$t  et 
nemo  est. 

"  Ms.  Joi.,  ita  ulli. 

bb  Ms.  Regius,  et  agendum. 


507  S.  PROSPERI  AQUITANl  MS 

Semper  enim  sanctis  superest  quo  crescere  possint :  A  633  Sacpe  quldem  Dorainus  tic  concta  advcrca  re- 


Et  perfectOFiiin  glorU  principium  est. 
Virtutem  virtus  pariat,  de  lumine  lumen 

Prodeat,  atque  *  omnis  palma  gradum  faciat. 
Nam  cur  non  cupide  mens  quaerat  quae  Deus  offert, 

Gui  danda  ut  recte  posceret  ipse  dedit  Y 
XXVIII.  De  duplici  opere  Dei. 

Si  omnes  homines  siinul  consideremus  quomm 
alii  misericordia  saWi  fimit,  alii  veritate  d.uunantur, 
universae  viae  Domini ,  id  est,  misericordia  et  veri- 
tasv  suo  fine  distiuctse  smit.  Si  auleiii  solos  sancios 
inttieamiir,  non  dtscernuntur  hne  vi.eb  Dmnini.  In- 
dividua  onim  ibi  est  et  a  misericordia  veritas,  ei  a 
veritale  misericordia,  quia  bcaliludo  sanctorum  el 
de  munere  gratiao  est,  ei  de  retributione  justitix. 
Omnibus  in  rebus  geminum  est  opus  Omnipolentis. 

Totum  atit  justitia  est  quod  geril,  aut  pietas. 
Qnae  simul  in  terras  descendunt  lucis  ab  arce, 

Nc  cuiquam  parti  desit  utrumque  bonum. 
El  quoniam  cuncti  auxilio  niiserantis  egemus, 

Pnecedit  semper  gratia  justitiam, 
Damnantem  elatos,  salvantem  juslilicatos, 

Quos  Deus  el  donis  auxerit  et  meritis. 
XXIX.  De  observantia  paci*. 

Chrisiianae  perfectionis  est  pacificum  esse,  eliam 
cum  ptcis  inimicis,  spe  correctionis,  non  consensu 
inalignitatis ;  ttt  si  nec  excinplum,  nec  cohortatioiiem 
dilectionis  sequantur ,  causas  tainen  non  habeant 
c  qtiibus  odisse  nos  debeant. 

Moribus  in  sauctis  pulcbra  e*t  concordia  pacis, 

Cum  mullis  unum  convenit,  atque  placet. 
d  Nec  tamenhoccohibendamodosuiitfoederaamoris, 

Ut  solis  pax  haec  sit  tribuenda  bonis. 
Injustis  etiam  prastetur  justa  voluntas, 

Necquemquam  spernant  vota  benigna  homtncm. 
Non  ut  amicitiae  vitiis  60cientur  iniquis, 

Adsit  sed  pravis  ut  medicina  animis. 
Qu.e  si  pace  sua  non  sedat  turbida  corda, 

Nobis  non  possit  nostra  perire  quies. 
XXX.  •  De  custodia  Dei. 

Custodit  uos  Dominus  ab  omni  malo,  f  non  ut  ni- 
bil  patiamur  adversi,  sed  ul  ipsis  s  adversitatibus 
anima  non  Ixdattir.  Ctim  enim  tentatio  adest,  flt 
quidam  in  id  quod  nos  impugnat  introilus;  et  cum 
bouo  (ine,  id  eat,  sine  vulnere  animoe,  tentatio  h  con- 
gumuiatur,  »  ad  aeiernam  requtem  de  profuudo  lein- 
poralis  laboris  exitur. 


B 


pellit , 

Ut  nullo  attingi  vulnere  possit  homo. 
Sed  mirabilior  tunc  est  manus  Oranipoientift, 

Illata  afQictum  cum  mala  non  superanL 
Latidetur  i  custos,  virtutem  dans  toleranti, 

Intima  corrumpat  ne  furor  exterior. 
Nam  non  certanti  nutla  est  speranda  corona, 

Palmam,  qua  capiiur  gloria,  finis  habet. 
XXXI.  De  adjutorio  Dei. 

Ad  ccelestis  Jerusalem  consortium  non  ascendunt,  ^- 
nisi  qui  toto  corde  k  profitentur  non  esse  propriSc  ■ 
operis  sed  diviui  muneris  quod  asceudunl. 

1  Coelestem  ad  patriam  lendens,  cognosce  vocan— 

tem, 
Cujus  proveheris,  si  bene  curris,  ope. 
Nain  si  te  virtute  tua  ad  coelestia  m  credis 
Scandere,  de  superis  pulsus  ad  ima  cades. 
XXXII.  De  odiit  mundi  in  Christianot. 
Omnes  qui  in  Christo  voiuut  pie  vivere,  necesse 
est  ut  ab  iinpiis  et  dissimilibns  patiantur  opprobria, 
et  despicianlur  tamquam  stitlti  et  insani,  qui  imc- 
senlia  bona"  perdanl,  ct  invisibilia  sibi  ac  futura 
promittanl.  Sed  hsecdespectioel  haec  irrisioiu  ipsos 
retorquehitur,  •  cum  et  abundantia  eorum  in  egesta» 
tem,  et  superbia  trausierit  in  confusionem. 
lmpia  pars  mundi  parti  est  infesta  piorura, 

Nec  tolerare  potest  dissimiles  aniraos : 
Ridens  nolentes  optbus  prsesentibus  uti, 

Sperantesque  sibi  crcdita  posse  dari. 
p  Sed  spernenda  haec  sunt  populis  opprobria  sanctis» 
Quae  stulte  jaciunt  corda  aliena  Deo. 
G  Nam  spes  nostra  ex  hoc  visu  fit  certior  omni, 

Quod  spondens  4  quidquid  credimus,  hoc  Dets 
est. 

XXXIII.*  De  patienlia  fideiism. 

Tota  fidelium  salus ,  tota  patientise  fortitudo  acA 
euin  qui  in  sanctis  suis  est  mirabiiis  referenda  e*t  ^ 
quia  nisi  in  illis  •  Detis  esset,  furori  impiorum  fra>  — 
gibtas  buinana  succumberet. 

Cum  constans  anima  adversis  non  frangitur  nltf*, 

Et  fldei  virtus  intemerata  manet : 
Norit  inesie  sibi  Dominum  patientia  fortis, 

lnque  ejus  donum  quod  stoterit  referat. 
Nam  qttod  non  cecidit  propriis  si  viribus  aptat, 

*  Hoc  ipso  quo  se  stare  putat  cecidit. 


a  Ms.  Colb.  unus,  hominis  palma.  jy 

b  Vox  haec  Domini  nou  legitur  in  mss.  Colb.  tri- 
luis,  Jol.  et  edilioue  Ven.  Post  aliquot  verba,  ediiio 
Ven.  cum  Colb.  uno,  semper  est  de  munere  gratim  el 
de  reinbutione. 

c  Ms.  Jol.,  Propter  quas. 

d  lta  ms.  Cambronensis ,  qui  solus  nobis  vistis  est 
seoientix  prxttxx  epigrammati,  et  contextui  ipsius 
t-onvenire.  Ms.  Regius,  Sed  tamen  hoe  eohibenda 
modo  sunt  fasdera  amoris.  Mss.  Colh.  duo,  Sed  tamen 
hetc  toleranda  modo.  Ms.  Jol.,  Sed  lamen,  deinde 
pergit  ciiiii  edit.  Lugd.  et  posterioribus,  in  quibtts 
st,  Sed  tantum  hoc  toieranda  modof  elc. 

•  Ms.  Theou.,  De  custodia  animi. 

f  Ms  Cambr.,  non  ita  ul. 

s  fcdil.  Duac.  et  Colon.,  adversantibus.  Ms.  Thcod., 

ipsit  adversilatibu*. 

k  Ms.  Jol.,  consumitur. 

1  Et  Theod.  et  edit.  Ven.,  sic.  Ms.  Reg  ,  etsic. 


)  Ms.  Reg.  cuttot  vhtutum,  dant  tolcranti,  etc. 
k  Ms.  tambr.,  canfitentur. 
1  M<  Colb.  unus,  jEternam. 
m  Ms.  Colb.  tinus,  credat.  Et  in  fiue  vers06  i 
qurniis  ms.  C  mib.,  ruts,  aut  cadis. 

*  Ms.  Theod.,  perdunt,  sed  invisibitia  sibi  affutttr~** 
promiltunt. 

9  Ms.  Reg.  et  edit.  Ven.,  cum  et  abundmntia  muvss^ 
in  eyctiatem  tenerit ,  et  tuperbia  eorum  transierU  vst^ 

confusionem.  Mss.  quoque  alii  quatuor  habeiit ,  per 

dunt....  promittunt. 

p  Ms.  Jol.,  Sed  sunt  haec  populis  spemenda  oppro*  * 
bria  tanetis. 

4  Mss.  tres,  quidauid  credimus  est,  Dem  est.  M»~ 
Colb.  unus,  quidquid  credimus  est  Dotninus. 

r  Ms.  Thcodohc,  De  causa  fidelium  et  (orttiudm* 
patientim. 

*  Mss.  tres,  Dominusesset%  utinIibroSente&tiarum< 
1  Ms.  Theodor.,  Uocipsoquodttic. 


XXXIV.  De  obsequiit  debitis. 

i  et  a  plebibus  principes,  et  a  servis  domini  stmt 
ii,  at  sub  eiereitaiione  toleranti*  sustineantur 
euiporalia,  et  sperentur  «terna.  Aoget  enim  meri- 
j  *  virtutis,  quod  propositum  non  violat  religionis. 

B3S  Reddendum  est  quidquid  mundi  bene  poslulat 
ordo, 
Proposilumque  piae  non  violat  fidei. 
lilibus  et  sanctis  nulla  est  gpernenda  potestas : 

JSquum  servire  est  regibus,  et  dominis. 
)t  Cbristi  famulis  ad  verum  prosit  honorem 
Dileiisse  bonos,  et  tolerasse  malos. 

XXXV.  De  loleranda  varietate  mundana. 

Recii  corde  de  prarceptis  Dei  et  consthutionjbus 
mundi  non  queruniur,  quia  justum  est  aeqoanimiter 
Hnuia  accipi,  quoe  judicatorus  voluit  •  tolerare. 
him  mutabilium  decitrrunt  tempora  rerum , 

Dumqne  suis  mundus  motibus  atteritur : 
toctorum  est  adversa  pati,  et  tolerare  modeste, 

N-  c  querula  in  qunquam  voce  movere  Deum. 
Uytisjudicionulli  parcetur  injquo, 

fii  perpes  juslos  gloria  suscipiet. 

XXXVI.  De  cedificatione  domus  Dei. 

Omnis  sancti  aedificii  status,  sicut  Deo  d  coope- 
ante  proUcii,  ita  Deo  cu>lodiei»te  consistit.  Quo- 
uam  utilis  *  praepositorum  custodia  est,  cum  Spi- 
Uch  Dei  populo  suo  praesidet,  et  non  sulum  greges, 
ed  eiiam  ipsos  dignatur  cu^lodire  pastores. 
!om  lapides  vivi  pacis  compage  ligantur, 

Inque«pares  numeros  f  convenit  una  domtis, 
Harei  opus  Domini,  qui  totam  construit  aulara* 

s  Effcciumque  piis  dat  studiis  hominum. 
|Bonim  perpetui  decoris  structura  manebit, 

h  Si  perfecte  auctor  protegat,  aique  regat. 

XXXVII.  De  ceternis  gaudiis. 
iEternae  civitatis  arterna  sunt  gaudia,  et  stantium 

l«rom  perpes  infiuttas  nec  variahitur  nec  labetur, 
pia>  incommutabili  pace  potientur,  *  quorom  ora- 
itna  erit  bonum,  quod  fuerit  etiam  singulorum. 
feoiper  eruni  i  quod  sunt  aeternae  gaudia  vitae : 

Gaudendi  quouiam  causa  erit  ipse  Deus. 
foe  varios  pariet  motus  diversa  voluntas. 

Unum  eril  in  cunctis  lumen,  et  unus  amor, 
nque  boois  summis  posita  experientia  felii, 

Nec  volet  augeri,  nec  metuet  minui. 

XXXVIII.  De  lege  charitatit. 

Loi  Christi  perfectio  charitatis  est,  qua  Deus 
iroximusque  diligitur  :  et  per  quam  dlcilur  Gondi- 
ori  legis ,  Dimitte  nobis  debita  nostra  sicut  et  nos 


EPIGRAMMATUM  UUER  UNUS.  5!0 

A  dimiitimus  debitoribut  uostris.  Done  enim  cnpectat 
promissionem  Dei,  qui  iiiandatmu  cjus  eisequitur: 
nec  frustra  sperat  k  parcendum  peccatis  suis ,  qui 
ignoscit  alienis. 

Venrs  amor  Cliristi  vera  est  custodia  legis, 

637  E*  mandata  Dei  complet  amaus  homines. 
Quorum  ignoscentes  culpis  sua  crimina  solvunl, 

Quodque  alii3  tribuunt,  hoc  sibi  prospiciuni. 
Det  peccatori  veniam  peccator,  et  aequa 

Conciliet  Dominum  conditione  sibi. 
Cujus  judicium  de  nostro  ezamine  pendet, 

Quod  serimus  metimus,  quod  damus  accipimus. 
XXXIX.  De  justionibus  Dei. 

Nihil  Deus  jubet  quod  sibi  prosit,  sed  illi  cui  jubct. 
Ideo  l  verus  est  Dominus,  qui  servo  non  indiget ,  et 
quo  servus  indiget. 
3  Non  ideo  quidquam  mandat  Deus,  ut  sibi  prosit, 

Nee  servi  oflicio  verus  eget  Dominus. 
Cujus  praeceptis  augetur  qui  famulatur, 

Fitque  minor  quisquis  negligit  imperium. 
NamDeusomnipotens,  simul  omniienensquepotestas, 

Nil  perdit  proprium,  m  nil  capit  oeciduom. 
Numquam  non  habuit  quod  habet,  daos  quidquid 
haberi 

■  Proderit,  et  sumens  non  nlsi  qood  dederit. 
XL.  °  De  intemporali  scientia  Dei. 

Id  quod  in  tempore  novum  est ,  non  est  nnvum 
P  apud  Deum  qui  condidit  tempora,  et  sine  temporo 
habet  omnia ,  qu;e  suis  quibusque  temporibos,  pio 
eorum  <i  varia  aetate ,  distribuat. 
Iiiaotitum  si  quid  labentia  tempora  promont, 

Hoc  mirum  mondus  dicit,  habetque  novum. 
Sed  rerum  Auctori  nullus  non  cognitus  ordo  est, 

Cernenti  quidquid  saecula  cuncta  ferunt , 
Quae  non  incerto  volvunt  magna  agmina  motu. 

Sed  sub  judicio  staotque  fluuutque  Dei, 
Ut  nihil  eiistal  naturae  in  partibus  ullis, 

Quod  non  ille  suo  temperet  arbitrio. 
XLI.  De  providentia  Dei. 

Mutabilium  r  dispositionem  immutabiiis  ratio  Dei 
contioet ,  ubi  sine  tempore  *  simul  sunt  quae  iti 
teinporibus  non  simul  fiuntquia  tempora  non  simul 
currunt. 
Lei  aeterna  Dei  stabili  regit  omnia  nnlu^ 

Nec  mutat  vario  tempore  consilium. 
Uique  locis  praesens  simul  est  Deus  omnibus  unus, 

Sic  *  aevi  metas  secum  babet,  et  numeros. 
Nec  serum  autproperum  sibi  sentit  in  ordine  rerom, 


Mss. 


*  Mss.  tres,  merita  mrtutit.  Ms.  Coib.  unus, 
mtm  virtutit.  Alii,  meritum  virtutis. 

*  Mss.  duo  et  Ven.  edit.   addunt  mundi. 
lamb.,  ejus. 

*  M*s.  tres  et  Ven.,  voluit  tolerare.  Alii,  tolerari. 

*  Mss.  duo,  Deo  operante.  Ita  in  lib.  Sententiarum. 

*  Mss.  quatuor,  et  edit.  Ven.,  ordo  preepositorum. 
i  Ms.  Culb.  unus,  omnia  conveniunt. 
9  Mss.  quatuor,  effeclusque. 

*  Ms.  Tneod.,  Si  perfectum.  Ms.  Jol.,  Si  perfecta. 

*  Ms.  Joliensis,  quorum  kominum. 
I  Mss.  tres  Colb.,  quod  erunt  a  prima  manu ;  a 

tecunda,  quod  sunt. 

*  Msa.  duo,  e*te  parcendum. 
1  Ms.  Colb.  unus ,  verus  est  Deus.  Mss.  duo .  sed 

1*0  servus. 
-  Mss.  Colb 


unus  et  Camb.,  nil  capit  occiduum 


do-  0  Ms.  Regins ,  Nil  recipit  varium ,  nH  capit  occiduum. 
Ms.  Colb.  alier,  et  Catnb.,  Ipte  sibi  tnmmum  perpe- 
tuumnue  bonum. 
u  Ms.  Colb.  unus,  Protit,  ei  accipiens,  etc. 

0  Ita  ms.  Joliensis.  Alii ,  De  temporali  scientia, 
qiiibtisdam  addentibus  Dei.Ms.  Camb.,  De  futurorum 
Dei  prmscientia. 

p  Mss.  qujtuor.  et  Ven.  editio,  apud  tnm. 

4  Mss.  dun  et  edit.  Ven.  juxU  quod  in  Sententia- 
rum  libro  habetur,  varietate. 

r  Ms.  Regius  et  edit.  Ven.  Mutabilium  rerum  dis- 
positioties;  Ven.  dispositionem;  et  post  pauca  mss. 
tres  et  Ven.  editio  immutabilis  ratio  continet,  omissa 
voce,  Dei. 

•  Mss.  duo,  omnia  simul  suni.  Ven.  edit.,  ubi  om- 
nia  sine  tempore  simul  sunt. 

1  Sic.  inss.  septem.  Editi  vero,  rtrtim  metas. 


Mi  S.  PROSPERl  AQUITAM 

Cui  cuncta  assistunt  acta,  et  agenda  simul. 
639  XLH.  a  De  impunitale  peccantium. 

Nihil  est  infelicius  felicitate  peccantium,  qua  poe- 
nalis  nulriiur  impuuitas,  et  mala  voluntas ,  velut 
hostis  interior,  roboratur. 

Qui  se  peccatis  gaudet  feliciter  uti , 

Infelix  nimis  est  prosperiiate  sua. 
Dumque  capit  miseros  effectus  prava  voluntas, 

A  vera  semper  luce  fit  exlerior. 
Sumens  pestifera  de  consuetudine  robur, 

Et  sua  complectens  vincula  mortis  amor. 
Deficiant  potius  vana  oblectamina  mundi, 

Subdanturque  pio  colla  domanda  jugo, 
Iuque  putres  fibras  descendai  cura  medentis  : 

Ut  b  blandum  morbum  pellat  amica  salus. 
XLlll.  De  legis  littera. 

Legis  littera  c  quae  dicit  non  esse  peccandum ,  si 
Spiritus  d  vivificans  desit,  occidit.  •  Sciri  enim  pec- 
catum  facit  potius  quam  caveri  :  et  ideo  f  magis 
augeri  quam  miuui,  quia  malae  concupiscentiae  etiam 
prsevaricutio  legis  accedii. 

Iudex  peccati  lex  est  plectenda  vetando, 

Quae,  nisi  cor  mundet  Spiritus,  interimit. 
Nullus  enim  est  insons  sola  formidine  poenae, 

Qui  sanctum  et  justum  non  amat  imperium, 
Ilunc  tamen  «  affectum  non  lex,  sed  gratia  confert : 

Quodque  jubet  legis  littera,  velle  facit. 
XLIV.  De  lege  et  gralia. 

Lex  data  est  ut  gratia  h  quaereretur,  et  gratia  data 
est  ut  lex  implereiur.  Neque  enira  suo  vitio  non  im- 
plebatur,  sed  viiio  prudentiae  carnis,  l  quod  vitium 
per  iegem  demonsirandum ,  per  gratiam  sanandum 
fuit. 

Non  servit  jussis  iegis  prudentia  carnis , 

Peccati  stimulos  nec  superare  polest. 
Sed  quia  mens  anceps  patitur  mala  corporis  aegri, 

Quaerere  divinum  cogimur  auxilium. 
Lexigilur  facit  ut  poscatur  gratia  Ghristi, 

Ardua  qua  legis  jussa  queant  fieri; 
I  Nec  jam  non  valeant  carnales  vincere  sensus, 

Quos  justae  legis  conditor  ip3e  juvat. 
XLV.  De  promistione  Dei. 

*  Hoc  promittit  Deus,  quod  ipse  facit.  Non  enim 
Ipse  promitlii,  et  alius  facit,  quod  jam  641  non  est 
promittere ,  sed  praedicere.  ldeo  non  ex  operibut , 


513 


A  *ed  exvocante;  ne  ipsorum  sif,  non  Dei,  et  meree* 
uoii  imputetur  secuudum  gratiam ,   sed  secundum 
debitum,  atque  ita  gratia  jam  non  sit  gratia. 
Quae  Deus  omnipotens  promittit ,  perficit  ipse , 

Nec  propriuin  externis  viribus  implet  opus. 
H.nc  secura  fides  sperat  quod  credit ,  amatque 

Auctorem ,  qui  quod  spondet  l,  et  efficiet. 
Nam  si  quae  Dominus  promittit ,  non  operatur, 

Sed  solum  homanum  praevidct  arbitrium  : 
Non  haec  dona  ejus ,  sed  sunt  pr&dicta  vocanda. 

Ccu  quisquam  ex  proprio  sit  bonus ,  absque  Deo. 
Quod  quia  non  recipit  pielas,  veroque  repugnat, 

Gratia  non  reparet ,  gratia  justificei. 
Quae  sic  in  cunctis  implet  sua  dona  vocatis , 

Ut  quorum  dui  est ,  fiat  et  ipsa  comes. 
XLVI.  De  fidelium  culpit  et  infidilium  bonit. 

Sicut  non  impediunt  ab  aeterna  viia  justum  qua> 
dam  peccata  venialia ,  sine  quibus  haec  viia  non  du- 
citur,  sic  ad  salutem  aeternam  iiihil  prosunt  impio 
aliqua  bona  opera ,  sine  quibus  difficiliime  vila  cu- 
juslibet  pessimi  hominis  invenitur. 

Ut  quaedam  tenues  maculae  in  splendore  pioruro , 

Major  virtutum  quas  vacuat  numerus , 
iEternae  donis  nequeunt  obsistere  viiae , 

Nec  merita  obscurat  grandia  culpa  levis  : 
Sic  aliquid  plerumque  boni  pars  iinpia  gestat, 

Magni  mole  mali  quod  facile  obruitur. 
Nec  prodest  quiddam  recti  sapuisse  malignis, 

Si  verum  m  et  summum  non  coluere  Deum. 
Una  fides  igitur,  spes  una  est,  atque  amor  unus, 

Quo  fiat  justus ,  silque  beatus  homo. 
p  Nam  bona ,  quae  pravis  naturae  ex  dote  supersunt, 

Augeut  peccati  pondera,  non  minuunt. 
XLVIl.  De  malce  voluntatis  e/fectu. 

Cum  mala  voluntas  potestatem  accipit  efficiendi 
quod  cupit,  n  ex  judicio  Dei  venit,  apud  quem  noi» 
est  ini(|uita6.  Punitenim  etiam  isto  modo,  °  nec  ide» 
injiiste  quia  occulte.  Caeterum  iniquus  puniri  se  igno— - 
rat,  nisi  cum  manifesto  supplicio  senserit  noleos^». 
quantum  mali  sit,  quod  perpelravit  volens. 
Gum  datur  injusto  peccandi  optata  potestas , 

Ut  mala  mens  prave  quod  cupit  efficiat, 
p  Ira  Dei  magna  est,  qua  multos  sic  quoque  punit, 

Ut  quibus  exsultant  criminibus  pereant. 
Crescii  enim  occulte  cum  longo  pcena  reatu, 


•  Mss.  Theod.,  Defelicitite  peccantium. 

b  Mss.  tes,  Ut  causas  morbi.  Ex  quibus  Colb. 
unus  in  margine  scriptum  habet  quod  iu  edito. 

'  Mss.  quatuor,  quce  docet. 

d  Ms.  Theod.,  vivificare. 

e  Edil.  Ven.,  Scire....  quam  cavere.  Mss;  duo, 
Sciri...  auam  caveri.  Alii...  Scire...  quam  caveri. 

f  Ms.  Reg.  et  edil.  Ven.,  magi$  facit  augeri. 

s  Ita  mss.  quinquecum  editione  Ven.  Alii,  e/fectum. 

h  Edit.  Ven.  addil  hic  vocem  hanc,  Chritti. 

1  Ms.  Joliensis,  auia  viiium.  Ms.  Regius,  nequeenim 
erat  tuo  vitio  quoa  non  implebatur,...  et  per  gratiam. 
Ms  Theod.,  sed  ex  vitio  prudentice  carnis. 

I  Ms.  Golb.  unus,  Nejam;  alii  codices,  Nec  jam. 
Mss.  quinque,  carnalem  vincere  $ensum9  sola  Ven. 
ediiio,  tfon  valeat  carnales  vineere  sensus. 

k  Mss.  sex  et  Ven.  edit.,  Hoc  quod  promittit  Deu$t 
ip$e  facit.  Eadem  Ven.  ediiio,  Non  enim  ip$e  promittit 
*t  atiudfacit...  Ideo  homines  non  fiunt  boni  ex  operibu* 
*uu*  $ed  ex  Deo  vocante,  ne  ipsorum  tit  bonita$9  $<d 


Dei.  Ms.  Regins,  quodjam  non  e$$et  promittere.  ld*^^*> 
homines  non  fiunt  boni  ex  $ui$  operibu$%  $ed  ex  vocanl——  ' 
Deo,  ut  nec  bonitas  ipsorum  si/,  Dei  (f.  $ed  DeH);  e^^^ 
D  tnerces  non  imputetur  secundum  debitum,  $td  $tcun  — =' 
dum  gratiam.  Reliqua  desunt  in  hoc  cooV.ee.  Ms-^g* 
Colb.  unus  quoquehabet,  ne  bonitae  ip$orum  $H~~M» 
Ms.  Joliensis  el  Camb.,  ex  vocante  fit.  Ms.  Theod.  — » 
non  ex  operibus  ju$tificanlur  homines,  $ed  ex...  ne  ip  iim 
$orum  sit  ju$iificatio  et  non  Dei.  Alii  ediii  ut  in  textu^^* 
el  in  libro  Senieni.  supra,  immo  et  apud  Augusti 
num.  lib.  deSpirit.  et  Litter.  cap.  19. 

1  Sic  mss.  omnes,  et  Ven.,ediiio.  Reliqui,  id  e^^' 
ficiet. 

m  Ms.  Jol.  el  edil.  Ven.,  et  sanctunu  Mss.  quinqm?^ 
eancte. 

»  Ms.  Reg.,  exjusto  judicio  De%  venit. 

0  Mss.  duo.,  nec  ideo  facii  inju$ie.  Ven.  edit.f  iw 
ideo  injuste  e$t.  m  i 

p  Mss.  tres,  Ira  e$t  magna  Dei$  9«a,  etc  m  t 


fi 


.  nUcitis  si  nihil  obslitcrit.  A 

erranii  ne  parcant  flagra  timendum  est, 
*  md  Aat  quod  voluisse  nocet. 

XLVIII.  De  superbia. 
Titia  in  male  factis  tantummodo  valent , 
bia  eliam  in  *  recte  laetis  cavenda  est 
ne  genus  vitii  proprio  tantum  valet  actu , 
aia  suam  quseque  gerunt  6peciem. 
urameris  armau  superbia  telis, 
tunt  vires,  et  bene  gesta  dare. 
XLIX.  b  De  impari  usu  (ortunm. 
t  pjurimuro  qualis  ait  usus,  vel  earum 
m  prosperae  «  dicuniur,  vel  earum  quas 
idversse.  Nam  bontis  d  temporMibus  nec 
jllitur,  nec  malis  frangilur ;  malus  autem 
iniodi  infelicitate  punitur,  quia  fi-licilate 
tur. 

roundi  non  idem  est  omnibus  usus , 
ncti  paribus  cuncta  •  ferunt  animis. 
5  bonos  non  blanda  inflant,  non  aspera 
ingunt. 

ei  invictac  gaudia  vera  juvant. 
iteni,  et  feni  breviter  floieulis  amator 
retoptatis,  seu  fruitur,  miser  est. 

L.  *  De  morte  sanctorum. 
mrt  putanda  non  est ,  quam  bona  viia  pr;r- 
Non  enim  facil  malam  iuorlein ,  nisi  qtn-d 
mortem.  k  Non  itaque  multum  curaudum 
sario  morituris ,  quid  accidat  ut  moriaiitur, 
endo  quo  ire  cogantur*. 
onis  prosunt,  quos  et  niors  ipsa  beaios 
,  ut  sumant  prxmia  principium. 
r  flnis  malus  est ,  quem  poena  sequetur,  { 
perpetui  porta  doloris  erit. 
1  absumentur  lacrymap,  cunctique  labores : 
sris  pereant  omnia  signa  mali. 
De  puritale  quam  i  non  perdit  invitus. 
i  amiititur  corporis  sanctiias,  manenteani- 
Itte,  k  etiam  corpore  oppresso  :  sicul  amit- 
litas  corporis,  violata  animi  puritate,  eliain 
intacto. 

!sa  l  nihil  violato  corpore  perdit : 
n  earnis  vulnera  non  maculant. 
len  facti  recipit  non  mixta  voluntas  : 

duo,  in  rectis  faetis.  \ts.  Colb.   tinus,  in 
tcli$;  idemque  in  margiue,  in  rectisfactis. 
Jol.,  De  usu  prosperi  et  advorsi.  Ms.  Tlieod., 


EPIGRAMMATUM  LIBER  UNUS.  5U 

Velle  magit  facinus ,  quam  tolerare  nocet. 
Sic  autem  ad  cordis  penetralia  cuncta  recurrunt , 

Ut  plerumque  animus  sit  sine  carne  rcus. 
m  Dum,  quod  ab  inuclo  aemoturo  est  corporc,  solus 

Con<  ipit,  et  tectis  motibus  intus  agit. 
LII.  De*  fortitudine  tolerantiee. 

Major  animus  merito  diceodus  eat,  qui  viiam 
srumnosam  magis  °  eiigit  ferre  quam  fugere ;  645 
et  humanum  iudicium ,  maiimeuue  vulgare,  quod 
plerumque  caligine  erroris  involvitur,  pr®  conscien- 
tiae  luce  ac  *  puritate ,  contemnere. 
Qui  valet  adversis  oneratam  ducere  vitam, 

Et  tolerare  magis  vult  mala,  quam  fugere, 
Majoris  multo  est  animi,  quam  ferre  pavescens 

q  Indocti  injustum  judicium  populi. 
Mens  etenim  recta,  et  puri  sibi  conscia  cordis, 

Hoc  plus  splendescit,  quo  magis  atteritur. 
LBI.  De  humilitate  x  justorum. 

Justis  quidquid  malorum  ab  iniquis  dominis  irro- 
gatur,  non  pcena  est  criminis,  sed  virlutis  examen. 
Nam  bonus,  •  etiam  siserviat,  liber  est.  Matus  auiein, 
etiam  si  regnet,  servus  est ;  nec  unius  *  domini,  sed 
quod  est  gravius,  tot  dominorum  quot  vitiorum. 

Oppressia  quoties  justis  dominantur  iniqui, 

Non  est  puuiti  supplicium  roeriti ; 
Sed  virtus  fldei  sub  tali  eiamine  crescit, 

Nec  servile  gravai  libera  corda  jugum. 
So1u3  peccator  servit  male;  qui  licct  amplo 

Utatur  regno,  sat  miser  est  famulus ; 
Cum  mens  *  carnalis,  nimium  dominantc  tyranno, 

Tot  servit  sceptris  dedita  quot  vitiis. 

LIV.  De  oblatione  votorum. 

Nemo  quidquam  ▼  Domino  recte  voveret,  nisi  ab 
ipso  acciperet  quod  voveret. 

Optima  vota  Deo,  quorum  est  dator  ipse,  voventur. 

Hoc  sursum  dignum  est  ire,  quod  inde  venii. 

LV.  Dex  essentia  DeitatU. 


Colb.  duo  et  Theod.  omittunt  hic ,  dieuntur ; 
lit  rerum  secundo. 

Camb.  addit,  homo ;  et  infra,  malu$  autem  j) 
smodi ....  quam  felicitate  corrumpitur.  Edit. 
I,  hujus  mundi  infelicitate. 
doo  Colb.,  gerunt  animis. 
Colb.  unus,  Nam  non  blanda  bono$  inflant. 
ta.  Joliensi ,  Quod  non  possit  male  mori ,  qui 
rH. 
qnitnor,  Non  igitur9  etc;  deinde  ms.  Carob., 

*  wteessaxxo  moriturts. 

•  editi  cum  mss.  paucis,  assumnntur,  aut 
ur.  Melius  mss.  Colb.  tres,  ab$umentur,  aut 
rattutJMr.  Ms.  Camb.  uirtimque  exbibet. 
,  tres,  auam  animus.  Ms.  Colb.  unus,  quam 
m  perdtt  invita. 

.  Ven.,  iit  eorpore  oppresso  ;  et  infra ,  in  cor- 
eto.  Ma.  Joi.  vero  habel,  aninvt  sanctitate.... 


Omnis  substantia  qusc  Deus  non  est,  creatura  est ; 
T  et  qiue  creatura  non  est,  Deus  cst.  Nulla  igitur  dif- 
ferentia  est  in  deitate  Trinitatis:  quoniam  quod  Deo 
miuus  est,  Deus  non  est. 
Naiura  omutpotens  una  est,  quae  cuncta  creavit, 

Et  proprie  qnod  sunt,  omnibus  esse  dedit. 

anhna  puritate. 

I  .Mss.  quaiuor,  violato  in  corpore. 

m  Mss.  septem  Cum  quod.  In  eodem  vcrsu  mst* 
qtrnqtie,  submotum  est. 
D  Ms.  Camb.,  De  altitudine. 

0  Ita  mss.  tres  cum  edit.  Ven.  et  sent.  supra  52. 
Mss.  duo,  diligit  ferre.  Editi  alii,  potest  ferre. 

p  Ms.  Reg.  et  Ven.,  acanimi  puritate. 

<t  Mss.  qmnque,  Injustum  indocii. 

r  Ms.  Colb.  unus,  sanetorum.  Ms.Camb.,  De  uti- 
litate  justorum.  Ms.  Theod.,  De  malignitate  servorum. 
Ms.  vero  Jol.  ante  sent.  53,  De  libera  servitute  et  do- 
minio  servili. 

9  Ms.  Reg.,  bonus  homo. 

*  Mss.  tres,  hominis.  Ms.  Reg.,  nec  est  servus  umius 
domini;  deinde,  est  servus  tot  aominorum. 

II  Ms.  Theod.,  carnali. 

T  Edit.  Ven.,  Deo.  Mss.  tres  et  editi,praeterVen.9 
acceperit. 

1  Ms.  Theod.,  substantia. 

J  Ms.  Regius,  et  qum  est  creatura,  non  est  Deus? 


M5  S.  PROSPERl 

**  Quodque  Dco  minus  est,  non  est  Deus.  A  Palre  A 
natum 
Verbum,  et  qui  amborum  Spiritus  est,  Deus  est. 
IJna  eademque  trium  quoniam  est  essentia,  quae  se 
Numquam  Tel  major,  vel  minor  esse  potest. 
LVI.  Quaiee  no$  •  diligat  Deu$. 

Taies  nos  amat  Deus,  quales  •  futuri  sumus  ipsius 
douo;  non  quales  sumus  nostro  merito. 
Tales  aDomino,  quales  formamur,  amamur; 

Non  quales  nostris  exstitimus  meriiis. 
Sanctificet,  doceat,  plantet,  rigel,  exeolat,  ornet: 

647  Et  *>M  porpetuo  quod  placeat,  faciat. 
Nain  nihil  est  bomiuis,  quod  digne  possil  amari , 

Perficiat  proprium  ni  bonus  auctor  opus. 
LVIl.  De  intemporali  opere  Dei. 

Ordo  temporum  in  aeterna  Dei  sapientia,  sinc  tem-  3 
pore  est,  d  nec  aliqua  sunt  apud  illum  nova,  qui  u  cit 
0  quae  futura  sunt. 
Artiflce  in  summo  sine  tempore  temporis  ordo  est, 

Inque  Deo  rerum  non  variat  series. 
iEterno  auclori  simul  adsunt  omnia  somper, 

Cum  quo  in  factorum  est  ordine,  quidquid  erit. 
LVIII.  De  prineipali  rerum  omnium  cau$a. 

Voluntas  Dei  est  prima  et  summa  caus»  omnium 
corporalium,  spiritaliumque  motionuin.  Nihil  enim 
fit  visibiliter  ac  sensibiliter,  quod  11011  de  iuvisibili 
atque  intclligibili  summi  imperatoris  auta  siut  jubea- 
lur,  aut  permittatur,  secundum  ineffabilem  justitiam 
praemiorum  atque  poenarum,  graiiarum  et  retribu- 
tionum,  in  ista  totius  creaturae  amplissima  quadam 
immensaque  republica. 
Principium  mundi  Deus  est,  quo  cuncta  moventur, 

Et  quae  permitiit,  vel  jubet  auctor, f  agunt  Q 

Hinc  mutabilium  rerum  immutabilis  ordo, 

ifiterni  servit  legibus  artificis. 
Inque  suos  fines  procedii  quaeque  voluntas, 

Nec  variis  meritis  arbiter  aequus  abest : 
s  Corda  regens,  vires  tribuens,  peccata  remittens, 

Miiis  subjectis,  implacidus  tumidis. 
Ut  nec  pcena  malum  quemquam,  nec  gloria  justum 

Suscipiat,  nisi  cum  laude  et  bonore  Dei. 
LIX.  De  finibu*  bonorum  et  malorum. 

Eam  Deus  innocentiam  probat,  qua  homo  non 
melu  pcenae  flt  innocens,  sed  amore  jostici.e.  Nam 
qui  timore  uon  peccal,  quamvis  non  uoceat  cui  vult 
nocere,  sibi  tamen  plurimum  nocet,  et  abstinens  ab 
iniquo  opere,  sola  tamen  reus  est  voluntate. 
Scirc  volens,  in  qua  rerum  sis  parte  locandus, 

Discute  quid  timeas,  quidve  sit  id  quod  amas. 


AQUITANI  516 

Nam  cuncti  hoc  gemino  aascuntur  fomite  motas, 

Respondentque  suis  germina  prineipiis. 
h  Et  quod  quisque  bonum  sibi  tempore  duxit  in  isto, 

Hoc  summi  Regis  judicio  capiet. 

LX.  De  gaudio  ChrUtiani. 

Cbristiano  recta  gaudendi  causa  non  praesens  frav 
culum,  sed  futurum  est.  Et  ita  est  utendum  lempo* 
ralibus,  ne  obsint  aeternis :  nt  in  via,  qua  peregrini 
ambulant,  boc  piaceat  quod  ducit  ad  palriam. 
Angelicos  cives,  &  et  Cbristi  in  membra  renatos, 

Non  trahat  ad  veterem  carnis  origo  horoinem. 
(49  Multa  quidem  in  nostros  mundus  bona  pro- 
creat  usus , 

Et  pleno  tellus  servit  opima  sinu. 
Sed  terrae  bospitibus,  coeii  super  astra  vocatis, 

Virtutis  palma  est  spernere  i  blsnda  soli ; 
Et  sic  prapsentis  spatium  percurrere  vita?, 

Ipsa  peregrinis  ne  via  sit  laqueus. 
Nam  declinantes  pro  summis  ferre  laborem, 

Terrenorum  avidos  infima  suscipient. 
LXI  [Alia$  LX].  De  ine/fabili  escellentia  k  Dettatn. 

Excedit  supereminentia  Deitatis  non  solum  l  usi  • 
tati  eloquii  nostri,  sed  etiaoi  intelligentiae  faculutem. 
Verius  enim  cogitatur  Deus  quain  dicitur,  et  verius 
est  quam  cogitatur.  m  Non  parva  autem  notiliae  par* 
est,  si  ante  quam  scire  possimus  quid  sit  Deus,  pos- 
sumus  scire  quid  non  sit. 
Nulla  quidem  mens  est  mortali  in  corpore  vivens, 

Quae  plena  videat  cognitione  Deum. 
Sed  miris  operum  signis  ostenditur  auctor, 

Rectoremque  suum  condita  n  qnaeque  canunt. 
Unde  licet  faudi  vires,  animique  vigorem 

Vincat,  et  excedat  gloria  lausque  Dei, 
Nos  tamen  officio  cordis  gaudemus  et  oris, 

Et  tanto  oblectat  succubuisse  bono. 
Hinc  fidei  virtus,  binc  flamma  oriatur  amoris, 

Quod  latet,  exercet;  quod  superat,  °  reparat. 

LXU  [Alias  LXI].  De  $uperbia  diaboli,  et  Chriui 
humilitate. 

Diaboius  superbus  hominem  supcrbientem  p  se- 
duxit  ad  mortem;  Cliristus  humilis  bominem  obe- 
dientem  reduxit  ad  vitam.  Quia  sicut  ille  elatus  ce- 
cidit,  et  dejecit  conseniientem;  sic  iste  humiliatus 
surreiit,  eterexit  credentem. 
Laetifer  <i  immodico  naturai  elatus  honore 

Angelus,  inde  hominem  subruit,  unde  ruit. 
Sed  Christus  miserans  deceptum  fraude  maligni, 

In  se  iiit  ad  vitam  posse  redire  dedit : 


•  Editio  Ven.  cum  mss.  Theod.  et  duobus  Colb.  et 
Itegio,  Nam  quidquid  minu$  e$t.  Ms.  Jol.,  Hac  quid- 
qutd  minu$  sil. 

•  Ms.  Cambron.,  Detis  amet. 

•  Editio  Ven.,  facti  sumus  dono  eju$,  non  quale* 
facti  $umu$.  Concinit  ms.  Regius. 

d  Ediiio  Ven.,  Nec  apud  eum  aliqua  opera  fiunt 
nova. 

•  Ms.  Theod.,  qum  ventura  $unt. 

t  Ita  mss.  omnesnostri.  Ediii,  agit.  Ms.CoIb.  unus, 
Quceque  jubet  $ummu$t  vel  $init  auctor  agunt. 

s  Mss.  unus  Cblb.,  ioco  duorum  versuum  qui  se- 
quuntur. 

▲tque  humilis  humiles  curans,  pellensque  superbos, 
Augens  suhieetos,  despiciens  tumidos. 
ln  attero  C#lb.  posterior  ex  his  dumtaiat  versus  le- 


D  gitur. 

h  Ms.  Joliensis,  Nam  quod.  Eodem  versu  ms.  Reg.v 
$ibi  dnxit  tempore  in  isto. 

t  Ms.  Camb.,  ad  Christi  membra  renatos. 

I  Ms.  Rfgitis,  blanda  $oli$.  ln  sequenti  vero  dysti- 
chio  ms.  Theod.,  Et  nunc  prce$enti$...  Ip$a  peregrini$ 
nec  via. 

k  Ms.  Camberon.,  Dei. 

1  Ms.  Camb.  et  Ven.  edit.,  usitatam. 

■>  Alias  editi.,  Non  parvas.  Mss.  quatuor,  Non  parva, 
ut  in  sent.  supra  61. 

B  Ms.  Camb.,  cuncta  canunt. 

0  Ms.  Colb.  unus,  edit.  Ven.  et  Ltigdun.,  repartt. 

p  Mss.  Jol.  et  Camb.,  deduxit.  ln  sent.  69,  p«s 
duxit. 

t  Mss.  tres,  immodice. 


«7 

Si  caveat  paetis  hostis  servire  superbi , 

Sectari  et  studeat  formam  liumili*  Domfni. 
Qui  Patris  io  Deitate  roanens  Deus  omnicreator, 

Verus  de  sacra  Virgine  naius  bomo  est. 
Sic  no>trum  assuraens  Matris  de  eorpore  corpus, 

Esset  ut  assumptae  carnis  origo  Deus  : 
In  quo  per  lavacrum,  *  fldei  virtute  renata, 

Coeleste  b  accipiet  gens  nova  principium. 
Nil  hominis  prinii  retinens,  sed  plena  seciuidi, 

Splendore  c  in  capitis  glorificanda  sui. 
LXIII  [Alias  LXII].  De  vera  beatUudine. 

d  Oinnes  beati  habent  qnod  volunt,  quamvis  non 
«rnines  qui  hibenl  quod  volunl  continuo  sint  beati. 
651  Continuo  autem  sunt  iniheri,  qui  vel  non  ha- 
Iteiu  quod  volunt,  vd  id  habeni  quod  non  recte  vo- 
lunt.  Propior  e:go  esl  beatitudmi  volunta*  pecta, 
•  etiam  nnn  adepta  rjuae  cupit,  quam  prava,  etiam  si  B 
f  qtiod  concupivit  obtiuuit. 

Won  semper  vere  est  feliz  impleta  voluntas  : 

Cum  saepe  s  injustis  sint  mala  vota  animis. 
ftecta  igitur  copiens,  etiam  si  non  sit  adeptus, 

Persistendo  tamen  velle  bonum,  bonus  est. 
At  pravus,  quod  fert  aninio,  si  nou  habet  actu, 

Tam  miser  e*t  quam  si  quod  cupit  obtineat. 
LXIV  [Alias  LXIU].  *  Quid  til  esse  cum  Deo. 

liagna  hominis  miseria  est  cum  illo  non  esse,  sine 
qno  non  polest  esse.  ln  quo  enim  est,  sine  dubio 
sme  illo  non  est  :  l  et  tamen  si  ejus  nou  meminit, 
•Mimque  uon  intelligit,  neque  diligit,  cum  illo  uon 
«st. 

Blajestate  Dei  concluditur  omne  quod  usquam  est  : 

Qua  sine  nil  rerum  stare,  vel  esse  poicst. 
Iluic  bomo  si  recte  famulatur,  prozimus  liaeret;        q 

Si  resilit,  misero  degit  in  ezsilio. 
Oinnia  sic  Dominus  discriminat  ordine  jVto. 

Quo  sint  summa  bonis,  ima  parata  malis. 

LXV  [Alias  LXIV].  De  Incarnatione  Verbi  Dei. 

Divinitas  Verbi  aequalis  Pairi  facta  est  partiecps 
mortalitalis  nostrge,  J  non  de  suo,  sed  de  nostro,  ut 
et  no*  efHceremur  participes  diviuilatis  ejus,  non  de 
nostro,  sed  de  ipsius. 

Omnipotcns  Genitor,  Natusqne,  et  Spiritus  almus, 

Una  in  personis  par  tribus  est  deitas; 
Quae  genus  humanum,  prostratnm  fraude  maligni, 

Ad  vitam  hac  fecit  posse  redire  vin  : 


EPIGHAMMATUM  LIBER  UNUS.  510 

A  Naturae  ut  nostrae  Cbristus  causaequc  Redemptor, 

Mortalis  fierei,  non  minuens  quod  erat; 
Perque  habitum  servi  vacuaret  jnra  lyranui, 

El  lethum  letlio  vincerel  k  innocuo. 
Hinc  Verbum  carui  insertum,  carnemque  receptans, 

Nec  se  confundit  corpore,  nec  gerninai : 
Sic  naturam  hominis  virtute  augente  superna, 

Esset  ut  in  vero  lumine  lumen  liomo. 
Qui  vires  mortis  l  cum  vitas  absorbuit  haustii ; 

Factum  est  aeternum  quod  fuit  occiduum. 
LXVI.  De  eodem  *. 

Catholica  fides  Dominum  Jesum  Christura  et  verurn 
Deum,  et  verum  hominem  credil  et  praedicat.  Utruin- 
que  enim  scriptum  est,  et  utrumque  verum  est.  Qui 
Deum  tantummodo  asseril  Christum,  medicinam  ne- 
gat  qua  sanatus  est.  Qui  hominem  tanmm  asserit 
Christum,  potentiam  negat  qua  creatus  est,  uirum- 

2ue  ergo,  anima  fidelis  ac  recta,  suscipe.  Et  Dens 
hristus  est,  et  bomo  Christus  est.  053  Quali* 
Deus  Christus?  JEqualis  Patri,  nnum  cuiu  Patrc. 
Qualis  homo  Christus?  Virginis  filius,  babens  de  ho- 
mine  morlalitatem,  non  habens  iniquitatem 
Quisquis  consilio  aeterno  contraria  seutis, 

Et  Verbuin  in  nostra  carue  inauere  neg  is, 
Divinne  pietatis  opus  dissolvere  qu<eris, 

Spequc  sua  mundum  dispoliare  cujds. 
Nam  quis  ventura  quemquam  salvabit  ab  ira  ? 

Quisve  bominis  primi  crimine  liber  erit  ? 
Si  deitas  Verbi  non  nostrae  est  insita  carni, 

n  Aut  Christus  falsi  corporis  umbra  fuit  ? 
0  Quisgenilus  puer  est  iniactae  Virginis  alvo  ? 

Quae  natura  annis  crcvit,  et  aucta  cibis  ? 
In  qua  prole  patrem  mundi  se  credidit  Abram  ? 

Quaeve  ejus  stirp*  est  omnia  sanctificans  ? 

p  Quod  regale  genus  simul  cstet  pontificale  ? 

q  Quisve  idem  David  filius  et  Dominus, 
Peccati  servis,  et  morlis  compede  vinclis, 

Unam  estdignatus  ferr*e  Redemptor  opem  ? 
Qui  nostri  generis  carnein  cum  morle  receptans  , 

Noslra  hosti,  ut  nobis  vinceret,  opposuit, 
El  carne  ezuta  ,  dominantem  perculil  hostein : 

Ut  caperet  palmam  praeda  vestuia  novam. 

LXVII  [  Alias  LXV  ].  r  Quo  odio  odiendi  sunl  mati. 
Perfecium  odium  est,  quod  necjusti.ia  necscieii- 


»  lls.  Colb.  unus,  supera  virtute  renata.  ] 

h  Mss.  duo,  aceepit. 

*  Mss.  quinque,  et  capilis;  alii  codices,  in  capitis. 
d  Mss.  Camb.  et  Jol.  et  Colb.  duo  :  Omnes  qui 

habent  quod  volunt  non  continuo  sunt  beati.  Continuo 
Qutem  sunt  miseri  qui  vel  non  habent  quod  volunt,  etc. 

*  Ms.  Reg.,  etiam  si  non  esi  adepta. 

*  Mss.  quatuor,  auod  cupit  obtineat. 

s  Mss.  quatuor,  xnjusti  tint  mala  vota  animi. 

k  Mss.  Camberon.,  Theod.,  Colb.  duo,  et  Jol., 
Quorum  sit. 

»  Editio  Ven.,  Nam  it  ejus. 

i  Ms.  Regius,  non  de  suo  vitio,  sed  de  nostro...  sed 
de  tpsius  dono.  Ms.  Colb.  unus,  de  dono  nostro;  et 
initio,  Divimtas  verat  ubi  alii,  Divinitas  Verbi,  Qtiatn- 
quam  aiia  maim  scriplum  haheat,  Verbi.  Mss.  Theod. 
et  Jol.,  sed  de  suo,  pro,  de  ipsius. 

k  In  ora  edit.  librorum  a  Lugdun.  et  deinceps, 
immerito. 

1  Sic  mss.  quatuor,  quorum  (kio  obtorbuil,  pro  ab- 


)  sorbuit,  scriptnm  habent.  Ms.  Camb.,  auia  vitar  ab- 
sorbuit  haustu.  Editi  omnes,  per  vitce  absu»buit  kaus- 
tum. 

>M  llicin  omnibus  codicibus  qui  nobis  occurrerunt 
dt^esl  liiulus  novus,  aut  seuteniia.  In  aiiqnibus  indi- 
gitatur  dislinctio  aliqua  a  praecedentihus.  lu  Cambe- 
roneusi  ms.  titulus  :  De  eodem.  Tituluiii  seiilentiam- 
que  posuimus  quae  in  libro  Sententiarum  S.  Prosperi 
magis  congruere  visa  est  nobis.  Idemi|iie  praestitum 
de  epigram.  59  et  GO. 

&  Ms.  Jol.,  El  Christus. 

0  lia  mss.  qnauior  cum  edit.Ven.  Aliicum  editis 
reliquis,  Qui  geniius 

P  Mss.  quatuor,  Quit  regale  genus  ? 

v  Ms.  Camb.,  Quisque   idem.  Ms.  Jolieus.,  Quis- 
que  idem  David  est  filius  ei  Dominus.  Primam  in  la 
vid  produzerant  Prudeutius  et  Sedulius,  corripmt 
Fortunatus. 

r  Mss.  Thetidor.  et  Jol.  et  Colb.  duo,  Quo  odio 
mali  homines  sint  ha**endi. 


fit9  S.  PROSPFtil  AQUITANI 

tia  caret;  id  est,  ui  nec  propter  vitia  Jwmines  ode-  A     Plurima  sint,  lector,  claasa  et  opaca  tibi, 

Invigilare  tamen  s tudio  ne  desine  6ancto. 


010 


ris,  nec  vitia  propter  horaines  diliga*.  Recte  ergo  in 
malis  odi.uus  maliliam,  et  diligimtis  cieaturam  :  ut 
nec  propter  vitium  nutura  daiunetur,  nec  propter 
naturam  vitium  diligatur. 
Uecta  volens  animus  sapiens,  et  amator  honesti, 

Quosdam  odio  dignos  judicat  esse  suo. 
Nec  tamen  hos  toto  dcpetiii  foedere,  gnarus 

Naturam  a  erraulum  dividere  a  vitiis. 
Sic  geueri  indulgens  proprio,  ut  peccata  recidi 

Opiel,  et  ut  damnet  crimina,  non  homines. 

LXVIII  [  Alias  LXVI  ].  b  De  labore  fingeniium   men- 
dacia. 

Difftcilia  et  laboriosa  sunt  Ggmcnia  mendacii.  Qni 
autein    verum  vult   dicere  non  laborat.   Quietiores 
eniui  sunt  boni  quam  mali;  et  absolutiora  sunt  verua 
veridicorum  quam  commenta  failacium. 
Fallaces  curis  semper  torquentur  amaris, 

£t  mala  meus  numquam  gaudia  pacis  habet. 
c  Lubrica  dum  trepido  meudacia  ph6mate  lingir, 

Consumens  totum  d  tcmpus  in  arte  mali. 
At  simplei  animus,  commenti  et  liber  iniqui, 

Nil  amat  injustum,  nil  geril  implacidum. 
Sectator  veri  potietur  luce  serena, 

Est  quoniam  mendax,  noxque,  dolorque  sihi. 

655  LXIX  [  Alias  pars  altera  LXVl  ].  De  ecdem. 
Ad  patriam  vitae  •  noclis  dc  valle  vocati, 

Virtulum  gradibus  scandite  lucis  iter. 
Arduus  atque  arctus  fert  ad  ccelestia  callis  : 

Devexa  ad  mortem  ducit  etamplavia: 
Qua  fallax  f  tumidi  incedit  sapientia  mundi 

Commentisque  suis  ludiflcata  ruit, 
Et  mala  corporei  sequitur  dum  gaudia  scnsus, 

Exsulat  a  vero  lumine  cseca  procul : 
Nec  falsarum  habitu  virtutum  ornata  juvatur. 

Perditmens  veri  nescia,  quiquid  agit. 
Noverit  ergo  Deum  sapiens,  totisque  mednllis 

Diligat ,  inque  ipso  se  qtioque  amator  amet. 
Sit  bonus  et  justus,  s  sit  verax,  atque  benignus, 

Sit  forma  et  speculura,  lux  et  itnago  Dei. 
In  Christo  factus  novus,  ct  jam  came  ve tusia 

Exutus,  vilem  mente  relinquat  bumum. 
*  llt  sacri  templi  quacumque  in  parte  locetur, 
Magnum  erit,  in  capitis  corpore  quiquid  crit. 
LXX  [JLtias  LXVII].  *  De  divinis  Scripturis. 

Bonae  sunt  in  Scripiuris  sanctis  mysleriorum  i  Dei 


Exercent  animum  dona  morata  toum. 
Gratior  est  fructus  quem  spes  prodoclior  edil : 

Ultro  objectorum  vilius  est  preltnm. 
Oblectanl  adoperta  etiam  mysteria  menlem  : 

Qui  dedit  ut  quaeras,  k  addet  ut  invenias. 
LXXI[  Alias  LXVllI].  Deoralione  Domini. 

Orans  cum  sudore  sangulueo  l  Doniinus  Jcmii 
Christus,  significab.it  de  toio  corpore  suo,  quod  e&t 
Ecclesia,  emanaturas  mariyrum  passiones. 
Ferre  parans  Christus  poenam,  morteroque  propin- 
quam, 

Invictamque  suis  ingenerare  fidem, 
Cum  prece  sanguinea*  fundebat  corpore  gutlas, 

Et  pretium  mundi  sudor  erat  Domini. 
Nec  crucis  asperitas  poterat  terrere  volentem 

Quae  regnaiurx  gloria  carnis  erat. 
Sed  cruor  ille  pares  sanctis  spondebat  honores, 

Orturis  toto  corpore  martyribus. 
657  Namt  cum  facra  se6cs  terrarum  impleveril 
orbeni, 

Omnis  ab  hoc  uno  semine  mcssis  crit. 

LXXU  [Alias  LXIX].  De  sacramentomm  perceptione. 

Sacramenlnm  ■  pietatis  in  jtidirium  sibi  sumii  in- 
dignus.  Bene  enim  esse  non  potest  male  accipienti 
quod  bonum  est. 

Magnum  praesidium  est  sacro  libamine  pa6ci, 

Si  cor  participis  crimina  nulta  preinunU 
Nam  geminal  srbimet  peccati  pondera  quisquis 
•      Quae  bona  sunt  sumit,  qiue  mala  non  refugiL 
LXX III  [Adias  LXX].  De  laudando  Deum. 

Qui  laudal  Deum  in  miraculis  beneficiorum,  lau- 
det  etiara  in  terroribus  ullionum.  Nam  ei  blanditur, 
n  et  minatur.  Si  non  blandirelur,  nulla  esset  exhor- 
latio ;  si  non  minaretur,  nulia  esset  correctio. 
Qui  laudat  Dominum  de  mundi  conditioue, 

Et  rerum  °  in  specie  praedicat  artificem , 
Laudet  et  aeternam  mortem,  fiammasque  minantem, 

Et  justi  Regis  judicium  metuat. 
Spes  de  promissis  nihil  ambigat;  omne  dabit  Rei 

Quod  parat,  et  meritis  gratia  major  eril; 
p  Si  properent  sontes  peccati  abrumpere  nodos, 

Ante  diem  mortis,  dum  locus  est  veniae. 

LXXIV  [Alias  LXXl].  De  acceleranda  conversione. 

Remedia  conversionis  ad  Deum  nullis  suut  cun- 
profonditates,  qnae  ob  hoc  leguntur  ne  vilcscaut ;  jy  clationibus  diCTerenda  :  ne  tempus  correctionis  pe- 


ob  hoc  quaeruniur,  ui  exerceant ;  ob  huc  aperiuntur, 

ut  pascant. 

Quamvis  in  sacris  libris,  quos  nosce  laboras, 

a  ItaMss.  quinqtie  cumedito  Ven.  Alii,  errantem. 

t>  Mss.quinque,  De  labore  (atlentium. 

e  Ms.  Regius,  Ludicra. 

d   Ms.  Colb.  unus,  cordis  in  arle  matum. 

•  Edit.  Ven.  et  mss.  qninque,  de  nactis  valle. 

f  Ms.  Colb.  unus,  tumide  incedit. 

s  Ms.  Colb.  unus,  sit  verus. 

**  Ms.  Camberon.,  El  sacri  templL 

1  Mss.  Colb.  duo  el  Camb.,  De  ulilitate  divinamm 
Scripturarum.  Ms.  Theod.,  De  profunditate  divina- 
mm  Scripturarum.  Ms.  Joliensis,  De  humilitate  divi- 
narum  Scripturarum. 

J  Abest  vfix  hroc  Dei  a  mss.  duobus  ,  et  libro 
Seutentiarum,  sent.  67. 


reat  tardttate.  Qui  enim  poenitenii  indulgemiam  pro« 
inisit,  dissimulanli  diem  crastinum  non  spopondiL 
Converti  i  ad  mores  rectos,  et  vivere  sancte 

*  Ms.  Colb.  unus  addit,  ut  invenias. 

1  Mss.  tres  et  Venet.  edit.,  Dominus  nostcr. 

m  Mss.  quatuor,  et  Ven.,  summce  pietatis.  Ms.  Colb. 
unus  deinde  post  pauca,  indignus  homo. 

u  Mss.  Camb.  et  Theod..  Etenim.  M^s.  Colb.  unus, 
Non  enim  blandilur,  et  non  minatur.  Ms.  Jol.,  Nune 
blanditur,  et  nune  minatur.  Edit.  Ven.,  Nunc  enim  i* 
se  btandiiur  et  nunc  minatur.  Ms.  Kegius,  iVttnc  enim 
blanditur,  et  nunc  minatur. 

0  Editi,  praeter  Ven.,  in  speciem.  Melius,  in  specief 
cx  Ven.  et  mss.  qoinqtie. 

p  Ms.  Theodor.,  Sed  properent. 

4  Ms.  Camb.,  ad  mores  sanctosf  et  vivere  rtcte.  Item 
Colb.  unus. 


B 


EPIGRAMMATUM 

riato  meditans,  quod  cupil  accelerel.  A 

rirtuii  vanarum  obttacula  rerum, 
ffdai  voti  tempora  lenta  fides. 
rai  in  longum  causas  producere  roorbi? 
■biutn  exspectat  crat  bodierna  salua? 
eorrectia  veniam  non  esse  ncgandam, 
ulii  nostrum  est  ultima  nota  dies. 
LXXV  [Atias  LXXII].  De  timort  •. 
I  que  limentur  ration»biliter  declinantur : 
tie  limendus  estv  ut  ab  ipso  ad  ipsuni  con- 

ndenti  est  mundana  adversa  cavere, 
od  *  viiandum  prospiciat,  fugere. 
i  peccati  merito  manus  Omnipotentis, 
i  eoncludens  arciat  ubique  reum : 
profugium  tutum  est  Deus  ipse  timenti, 
A  quo  discedens,  ne  pereat,  redeat. 
I  namque  ad  Dominum  cerlissima  vita  est, 
eem  offensi  quaerere,  sola  salus, 
«I»  parcit ;  qui  percutit,  ipse  medetur. 
e  vis,  illi  subdere,  quem  metuis. 
XXVI  [Alias  LXXIH].  De  virginitate  •. 
ailas  carnis,  f  corpus  intactum ;  virginitas 
fides  incorrupta. 

rirginilas  inucto  corpore  babetor : 
aitas  animae  est  intemerata  fides, 
a  eorporei  nil  prodest  cura  pudoris; 
neniis  pietas  auget  utrumque  bonum. 
tXVII  [Alias  LXXIV].  De  modo  habendi. 

i  nos  in  facultatibus  nostris  liabere  superflua 

bimur,   si  necessaria  sola  retineamus.  Nam 

«rentibus  nihil  sutficit ;  et  alienorum  quodam  C 

etentor  est,  qui  profutura  pauperibus  inuii- 

bet. 

i  peccatum  est  amor  immoderalus  babendi, 

ua  quam  viue  sufficiat,  cupiens. 

led  nos  vcstit,  quod  pascit,  cura  saiuiis, 

nis  sit  mens  libera,  non  onerat. 

igilor  superant,  quorum  non  indiget  usus, 

ibus  prosint,  atque  juvent  inopes. 

Camb.  addit,  Dei ;  mss.  Golb.  duo  ct  Theod. 
>recto. 

.  Camb.,  Sic  autem  Deus. 
ili,  vitandum  est.  Melius  mss.  plures  omitttinl, 


S.  tres,  perfugium. 

.  Camberon.  addit,  animce  et  corporis. 
l.  Camb.  et  Regius,  ett  corpus....  est  fides.       D 
it.  Ven.,  mss.  Colb.  unus  et  Theod.,  ut  iu 
•  80supra,  probabimur.  Edit.  Lugd.et  Lovan., 
ar.  Duac.  et  Colon.,  probamus.  Mss.  Jol.  et 
probabimus. 

mss.  quatuor;  quibus  accedere  videtur  edit. 
ibi  expandenda,  pro  expendenda  legimus.  Alii 
spedienda.  Ms.  Reg.,  expetenda. 
I.  duo  Colb.,  Quce  nullis  tribuit. 
.  Tbeodor.,  De  egeslate  divitum.  Mss.  Colb. 
Camb.,  De  di/ferentia  divitiarum ;  item  Jolien- 
tamen  ex  lapsu  scribae,  pro  diviiiarumt  habet 
m. 

hac  aenlentia,  ubimira  inier  codices  occurrit 
it  editio  Lugdun.  et  posteriores,  ut  in  textu, 
ententiam  supra  85.  Mss.  Tliendor.  el  Colb. 
rn  magna  egestate  sunt  divilet  justitice  opes  et 
m  thesaurot  non  habentes.  Mss.  Colb.  alter,  Jo- 
el  Camberon.,  divitet  juttitice  tnopes,  et  ta- 

Pajrol.  LI. 


LIBER-  UNUS.  8H 

Quisquis  enim  cupide  h  non  eipcnderida  recondit; 

*  Qus  nulli  tribuit,  pauperibus  rapuit. 

LXXVIII  [AUas  LXXVJ.  i  De  divitiu. 

k  In  magna  egestate  sunt  qui  de  iniquitate  aunl 
divites  :iostitis  opes  et  sapientix  ihesauros  non  ba- 
bent.  Qui  autem l  Domino  serviunt,  ea  bona  acqui» 
runt,  qusa  perire  non  possunt. 
Terrenia  opibus  cum  dives  gaudet  iniquus, 

Veris  se  miserum  nescit  egere  bonis. 
Nam  quid  erit,  quod  non  momento  temporia  uno 

Pcrdere  mundana  conditione  queatt 
m  Cui  iicet,  adversis  cessantibus,  omnia  parcant ; 

Lege  lamen  mortis  sit  faciendus  inops. 
At  bona  juatorum  nullis  obnoxia  damnis, 

Hostes,  forta,  Ignes,  et  mare  non  metuunL 
Indemnis  servat  proprium  sapientia  censuro, 

*  Nec  perdunt  meritum  paxque  fidesque  suum. 
Omnia  virtutum  semper  aubstantia  salva  est, 

Invitia  Christi  munera  nemo  rapit. 

661  LXXIX  \Alia*  LXXVI].  De  vera  bonitate. 

Non  sufficit  abstinere  a  malo,  nisi  °  fiat  qnod  bo. 
num  est.  Et  parum  esl  nemini  nocere,  nisi  studeas, 
multis  prodesse. 

Digous  laude  quidem  esl ,  vitam  sine  crimine  du- 
cens, 

Et  qusscumque  sibi  P  sunt  nocitura,  cavens. 
Sed  non  boc  pietas  contenta  est  limite  claudi, 

Nec  *  justo,  vetitis  abatinuisse,  sat  est. 
Major  cura  boni  esi,  fratrum  relevare  labores , 

r  El  ferre  optalum  tristibus  auiilium  : 
Pascere  jejunos,  nudos  vestire,  ligatoa 

Solvere,  discordes  conciliare  sibi, 
Et  qusecumque  homines  miseri  solatia  quserunt, 

*  Hasc,  nt  poasibile  est,  promere  corde  pio. 
*  Ut  recti  vere  cupidus,  vereque  benignus, 

Quae  mala  sunt  fugiat,  qu»  bona  sont  faciat. 

LXXX  \AUas  LXXVII].  •  De  mali  impunitate. 

Peccator  cum  peccat ,  T  n«»n  ideo  a  Domino  non 
videtur ,  quia  male  agcntis  poeua  differtur  :  gra- 

pientim  thesauros  non  habentes.  Easdem  voces  habet 
editio  Ven.,  sed  diverso  modo  dispositas. 

1  Ms.  Colb.  unus  et  Thcod.,  Deo  serviunt.  Ms. 
Camb.,  ea  bona  requirunt.  Ms.  Colb.  unus,  quce  tibi 
perire  non  vossunt. 

"  Msa.  Regius  et  Theodoric.  eteditio.  Ven.,  Cum 
lieet. 

n  Versus  hic,  qui  in  c*teris  omnibus  antepenulti- 
mus  legitur,  ultimus  est  in  ms.  Camberooensi. 

°  Ms.  Camb.,  faciat.  ldem  ac  ms.  Reg.  postea, 
ttudeat.  Editio  Ven.,  studeatur.  Reliqua  ut  supra  in 
textu. 

p  Ms.  quatuor,  tibi  scit  nocitura ;  edit.  Ven.,  sint 
nocitura. 


i  Ita  mss.  Colb.  unus  et  Camberon.  Alii,  iusfii. 

*  Mss.  Colb.  duo,  Etfieri.  Ms.  Theodoric.,  Et 
ferri. 

•  Mss.  quinque,  Hcec.  Alii  codices,  Hoc  ut  potti- 
bile  est. 

x  Ms.  Camberonensis,  Et  reeti. 

a  Mss. Colb.duo  eiTheodor.,  De  impunitate  pee- 
eantit.  Ms.  Joliensis,  De  mala  impunitate.  Ms.  Cam- 
beron.,  De  impunitatepeccandi. 

t  Editio  Ven.  sola,  ideo  a  Domino  non  videtur ;  et 
l»ost  aliquot  lineaa,  mss.  Colb.  duo,  correplio  dcno* 
gatur. 

17 


m  S.  PROSPEIU 

viui  autem  in  eum  decernhur,  cui  ctiam  ipsa  corre-  A 

ctio  denegatur. 

Gaudet  trantgreasor  peccato  iropune  potitus , 

Si  non  infertur  debita  pcana  reo. 
Ceu  riulla  offendanl  hominom  commissa  Toninlem, 

Aut  aliqua  Ezcelsi  noiitiam  lateant. 
Sed  vetitorum  avidis  gravior  lunc  ira  timenda  $st, 

Gum  sese  removent  verbera  justitine. 
Nam  quid  erit  morbi,  quod  non  dominabitnr  illi, 

«  Gui  sitpera  auxilmm  jam  medicina  ncgat  ? 
LXXXi  [Alias  LXXY1I1|.  De  gaudio  *  recto. 

Non  potest  umqu»m  frandari  delectationibus  sni«, 
cui  Christus  est  gaudium.  jEterna  c  enira  exsultaiio 
est  quae  bono  I«vtatur  aeteruo. 
Felices  fere  faciunt,  sempcrque  bcatos, 

De  vero  et  summo  gaudia  nata  bono. 
Nam  mundi  ei  opibus  brevis  ac  peritura  voluptas, 

Edita  perpetua  semina  mortis  habet. 
Non  placeat  vanisanimum  d  submitiere  rebus, 

Pestiferisque  avidain  mentem  •  onerare  cibis. 
Cor  mundum  et  sapiens  fruciu  virtutis  alatur, 

El  Gbristi  in  noslro  pectore  regnet  amor, 
Quo  semcl  impletus,  numquam  vacuabitur  illo. 

ASterna  seterni  flumina  fontis  crunt. 


|  LXXXU  [Alias  LXXIX].  Quid  hominem  Deo 
jungat. 

Deo,  qui  ubtque  est,  non  loris,  sed  actionlbus,  aut 
longinqui,  aut  proximi  sumus ,  quia  sicut  srparat 
dissiroilhudo,  iU  nos  illi  f  conjungit  imiiatio. 

•  Ambitum  mundi  totum  Deus  implet  et  ambit, 

Nee  prapsens  ulli  desinit  esse  loco. 
A  quo  longinquus  multum  est,  uimiumque  remotus,  C 

Quisquit  sincene  luce  caret  iidei : 
Cujus  si  radiis,  depulsa  nocte  nitescat, 

Divino  impletus  lumine  lumen  erit. 
Non  igitur  terrarum  orbis,  non  a?quora  ponti 

Invia  circuitu  sunt  obeunda  vago, 
Ut  possit  rerum  dominator  et  auctor  adiri, 

h  Quem  templo  in  cordis  mens  pia  sempcr  habet. 
A  quo  ul  dissimilis  l  tetra  in  tfeserta  reccdit, 

Sic  vitas  merito  proximus  est  siroilis. 

LXXllll  [Alias  LXXX].  Quod  i  tola  infidelium  vita 
peccatum  $it. 

Omnis  infidelium  vita  peccatnm  est,  et  nihil  e*t 
bonum  sine  summo  bono.  Ubi  enim  de  st  agnitio 


AQUITANI  524 

apiomoe  et  incommutabilis  veritatis,  kfalsa  v.rlus  est, 
etiam  in  optimis  rooribus. 

Qnamvis  mulla  homini  post  vulnera  priraa  sopcr- 

sint, 

Quae  vitam  banc  faciant  laudis  habcre  decus  : 
1  Si  taroen  ingenio  claro  et  probiialis  aroori 

Fous  desit  fidei,  subdiu  corda  rigans ; 
Cunciarum  frugum  marcescit  inutile  gerinen, 

Nec  fruiiur  vero  lumine  falsus  honor. 
Ignoratus  euim  Deus,  et  non  credita  virtus, 

Quae  vera  ad  summum  proveliit  arte  bonum, 
Non  sinit  eniti  regna  ;»d  coelestia  nientem, 

01  Obstructam  vanis,  occiduisque  gravem. 
Perque  omnes  calles  errat  sapientia  mundi, 

Et  tenebris  addir,  quae  sine  luce  gerit. 
LXXXIV  [Alias  LXXXI].  »  De  sabbato. 

M  ile  celcbrat  sabbatum  ,  qui  ab  operibas  bouis 
vacat.  Otium  autem  ab  iniquitate  debet  esse  perpe 
iuu;n  ,  quia  bona  conscientia  non  inquietum  ,  std 
tranquillum  facit  °. 
Nou  rectoservat  legalia  sabbata  culiu, 

Qui  pielatis  opus  crcdit  in  his  vetiium. 
Nulla  dies  actus  hominum  non  damnat  iniquos : 

P  Omnia  coiiveniunt  tempora  justiliae. 
Nec  corrumpuntur  virtutibus  otia  sancta  : 

Tantum  a  peccatis  libera  corda  vacent. 

LXXXV  [Alias  LXXXII].  De  vera  libertaU. 

Libera  semper  est  servitus  aptid  Deum ;  .cui  non 
necessitas  servit,  sed  charitas. 

065  Libertas  nulla  est  melior,  majorve  potestas, 

Quam  servire  Deo,  cui  bene  servit  amor. 
Absque  jugo  posita  est  ditionis  amica  volunUs  : 

Quae  viget  affectu,  non  gcinit  imperio. 
LXXXVl  [AUas  LXXXIll].  De  superbia  q. 

Quo  primum  vitio  superatus  est  homo,  r  hoc  nlii— 
mum  vincit.  Cum  cnim  om;»ia  peccata  tuperaverii  ^ 
manet  periculum  ne  mens  bene  sibi  oonscia  in  h^m 
potius  quam  in  Domino  glorietur. 
Qua  primum  in  mortem  est  homo  pulsiM  fraude  i 
ligni, 

llanc  illi  extremam  bella  •  peracla  movent. 
Sublimes  ut  cum  palmas  clarasque  coronas 

Sumpserit,  atque  hostem  subdiderit  pedibua, 
Virtuti  propriK  velit  a*signare  triumphum , 

Non  Domino,  cujus  muuus  opusque  fuit. 
In  quo  uuo  scmpcr  superat  q\n  non  superatur ; 


*  Ms.  Tbeodoric,  Cui  vera.  ; 
k  Ms.  Joliensis  a  prima  manu,  utili;  ah  aitera, 

tecto.  Ms.  Camb.  addit.  in  Christo  habito. 

*  Mss.  tres,  aulem. 

d  Mss.  quinque,  subnectere. 

*  Ms.  Regiut ,  onerare  curis. 

f  Mss.  quatuor  et  edit,  Ven.,  jungit  imitatio. 
s  Mss.  septem,  Omnem  habitum  mundi  totn*  Deus. 
h  Ms.  Joliensis,  Quem  in  templo.  Mss.  Colb.  tres 
omittunt  praepositionem  in. 

*  Ms.  Gamh.,  terrm  in  deserta. 

i  Ms.  Camberon.,  omnis.  Eodem  modo  habetur 
etiam  in  Ven. 

*  Mss.  duo  et  edil.  Ven.,  falsa  etiam  virtus  est  in 
optimis  motibus.  Ms.  alter  Colb.,  falsa  etiam  ibi  vir- 
lus  est. 

1  Me>.  Joliensis  solus  aliter  babet,  scilicct : 


)        Si  non  ingenlo  claro,  et  probitatis  amori, 
Fons  adsit  fldei,  elc. 

m  Mss.  quiiique,  Obstrictam  vanis. 
n  Mss.  quatuor,  De  observantia  sabbati. 
0  Mss.  tres  et  Ven.  editio  addunt  animum. 
p  Ms.  Joliensis : 
Omnia  justiti-e  tempora  conveniant. 

*  M«s.  quatuor  suhjiciuut  ,  quam  boni  ultin 
vlncunt. 

r  Ms.  Jol.,  hoc  ad  ultimum.  Ms.  Theodor.,  hoc? 
ultimum  vincitur.  Mss.  Colb.  duo,  ad  ultimum  vm~* 
cunt. 

•  Ita  in  omnibus  codicibus  nostris,  preter  ms.  Ro- 
gium,  qui  habet  parata,  pro  peracta;  &uspicamiir  I*» 
mcn  posse  aliter  legi,  nimirum. 

Bac  ilii  extromum  bella  parata  movet 


«85  EPIGRAMMATUM 

Quo  dignante  manum  subdere,  nemo  cadit.  A 

LXXXVII  [AliaM  LXXXIVJ.  De  diligendo  Deum  ». 

Non  poterit  hominis  labor  finiri,  nisi  hoc  diligat 
quod  ei  non  possit  auferri. 
Ancipitis  vilae  qui  vis  superare  labores, 

Dilige  quod  semper  verus  amator  habet. 
Iostant  lerrenis  infesta  pericula  rebus, 

Fenreut  pro  damnis  pralia  v  pro  |ue  lucris. 
Et  niliil  est  inter  carnalia  vota  quietum, 

Nec  pax  sollicitis,  nec  modus  est  cupidis. 
In  solo  est  mens  tuta  Deo,  quem  linquere  nolens, 

Numquam  erit  aeierno  non  opulenta  bono. 

LXXXVIII  [Alias  LXXXV].  De  adulationis  vitio. 

Adulaniium  b  lingtiae  alligant  animas  in  peccatis. 
Delectat  enim  ea  facere,  in  quibus  non  solum  non 
metuitur  reprehensor f  sed  etiam  laudator  auditur. 
Lingua  assentatrii  vitium  peccantis  acervat,  fi 

Et  delectatum  crimine  laude  ligai. 
NirUa  sit  ut  lapso  reparandae  cura  salutis , 

Blanditur  sonti  dum  inalesuasus  honor. 
Libera  sit  potius  vox  e  correctoris  amici, 

Serpere  nec  flbris  caeca  venena  sinat. 
*  Nec  credeus  niedici  verbis  fallacibus  aeger, 

Noxia  laudatae  vulnera  pestis  amet. 
LXXXIX  [Alias  LXXXVl].  De  martyribus  non  bapti- 
tdi$. 

•  Qui  etiam  non  percepto  regenerationis  lavacro, 

Iiro  Cbristi  confessione  moriuntur,  tanlum  eis  va- 
et f  ad  abolenda  peccata,  quantum  si  abluerentur 
fonte  baptismaiis. 
Si  mundo  moritur  divino  fonte  renascens, 

087  Fityue  novus  vita,  qui  sepelitur  aqua  : 
c  Fraudati  non  sunt  sacro  baptismate  Christi,  ^ 

Fons  quibus  ipsa  sui  sanguinis  unda  fuit. 
El  quidquid  socri  fert  mystica  forma  lavacri, 
Id  totum  implevit  gloria  mariyrii. 

XC  [Aliat  LXXXVH].  De  venia,  h  qua  etiam  justi  m- 
digent. 

Jusiitia  nostra,  quamvis  vera  sit,  propter  verum 
boni  finem  ad  quem  refertur,   »  tamen  tanta  est  in 
bac  vita ,  ut  potius  remissione  peccatorum  constet 
quam  perfecuone  virtutum. 
Magna  quidem  in  multis  est  excellentia  sanclis, 

Quoruni  I  auimos  superi  gratia  roris  alit. 


*  Tilulus  bic  ex  Camb.  ms.  habetur.  Sententiam 
ei  libro  Sententiarum  alias  135,  quae  aplior  visa  est, 
addidimus.  In  bujus  capite  erat  summatum,  De  tabo- 
ris  /ine. 

*  Ms.  Regius,  lingua  alligat. 

*  Ms.  Theodoric*  eorreptoris. 

*  Ms.  Colb.  unus.,  Necreda*.  .  .  .  Soxia  laudan- 
tcm. 

*  Mss.  quatuor,  et  edit.  Vcn.,  Qui  nondum.  Ms. 
nous,  Qui  non. 

*  Ms.  Itegius  et  edil.  Ven  addunt  hic,  effusio  tan- 
§uinis. 

*  Editio  Ven.,  Non  sunt  fraudati. 

*■  -Haec  verba,  qua  eliamjusti  indigent,  adriuntur  ex 
tlss.  quatuor.  Aberant  a  reliquis  codicibus.  Ms. 
Tlteodoric. ,  De  justitia  nostra. 

1  Edit.  Ven.t  tanta  est  in  hac  vita  fragilitas,  tif,  eic. 
Ms.  Reg.,  tamen  est  tanta  in  hac  vita  humana  (ragili- 
t*s,  tif  potius  in  remissione. 

i  Mss.  tres,  animas. 

k  M»s.  qtiinque.  in'erni$. 

*  Sie  dispooitur  vertus  in  mss.  %et  ct  cdit.  Ven» 


LIBER  UNUS.  Ms 

Sed  dum  mcns  quaedam  patitur  mala  corporis  aegri» 

Et  pugnam  k  interius  exteriora  movent ; 
Numquam  ita  perfecto  capitur  victoria  bello , 

Vera  ut  securus  pace  fruatur  homo. 
Inler  discordes  motus  contagia  serpunt, 

Ipsaque  virtutum  gaudia  vulnus  habent. 
1  Ut  faciat  cunctis  longa  expcrientia  notuin, 

Non  esse  hoc  plenam  lempore  justitiam  : 
Ni  Dominus  miserando  lavet  delicia  suorum; 

Et  dans  virtutum  munera,  det  veniam. 

XCI  [Alias  LXXXVlll].  **De  causis  incognitis  operum 
Dei. 

Incognitis  causis  operum  divinorum ,  non  nihil 
novimus,  cum  scimus  non  siue  ratione  Omnipoten- 
tem  facere ,  unde  infirmus  humanus  anlmus  ratio- 
nem  non  potest  reddere. 
Divinorum  operum  secreias  noscere  causas 

Ilumanis  non  est  possibile  ingeniis. 
Nee  nullo  tamen  iniuitu  speculatur  operta, 

Qui  multa  ul  lateanl  scit  placuisse  Deo, 
In  quo  mens  imbuia  flde  simul  omnia  discit, 

Perque  opermn  speciem  B  suspicit  artiflcem, 
Fingeniem  rebus  formas,  loca,  tempora,  inolus, 

Mensuris,  numeris,  ponderibusque  suis. 
Scrutari  °  »e  cura  procax  obstrusa  laboret, 

Cni  cuncta  in  Christo  nosse,  et  babere  datur. 

XCII  [Alias  LXXXIX].  De  non  desperandis  r  ptcU- 
toribu*. 
Non  est  desperandum  de  malis,  sed  pro  ipsis,  ul 
boni  fiant,  studiosius  supplicandum.  Quia  nuiue- 
rus  sanctorum  de  numero  semper  est  auctus  *  im- 
piorum.  .  . 

Ut  morbo  r  oppressis  praestanda  est  eura  raedendi» 

Donec  in  apgroto  corpore  viia  manet ; 
Sic  pravis,  multa  et  vitiorum  mole  gravalis, 

Q69  Sanctarum  pietas  est  adhibenda  precum. 
Ut  dum  possibile  est  routari  corda  malorum, 

Horrescat  noclis  devia  lucis  amor, 
•  Conversisqoe  novaro  mentem  det  gratia  Christi, 

Qua  Ount  bomines  justificante  boni. 

XCIII  [Alias  XC].  *  De  quosrendis  prmsidiis  in  pacex 

In  tranquillitate  pacis  comprehendenda  est  dociri* 

na  sapien!i£,  qu®  inter  tribulationum  turbines  difii- 

In  aliis  vero, 

Ut  lactat  notum  longa  experienlia  cunclls. 


m  Mss.  tres,  De  incognoscibilibus.  Titulus  erat  in 
™  aliis  aut  nullus,  aut  bic,  De  causis  incognitis,  addidi- 
mus  operum  Dei%  ex  prioribus  verbis  senlentix,  hic 
et  in  libro  Senteul.  senl.  171. 

u  Alias  editi ,  suscipitartificem.  Mss.  quatuor,  $u- 
spcit,  id  est ,  conspicit  et  cognoscit.  Invisibilia  enim 
Dei  a  creatura  mundi  per  ea  qum  facla  sunt  tntellecta 
conspkiuntur.  Rom.  i,  20. 

°  Mss.  quatuor  babent,  ne  cura  procax.  Alii,  nCt 
emra. 

r  Ms.  Tbeodor.,  maiis.  Ms.  Jol.,  Quod  natt  despt* 
randum  de  peccatoribus. 

t  Ms.  Theodoric,  peccatorum. 

T  Mss.  quinque,  obsessis. 

•  Mss.  tres,  De  tranquillitate.  Qnartus  addit  voccm4 
pacis.  Alter,  De  providentia  pacis.  Keliqui ,  De  quce- 
rendis  prcesidris,  cui  additum  a  nobis  in  paee  ex  titultf 
cent.  supra  189* 


«27 


S.  PROSPERI  AQUITANI 


528 


culter  agnoscitur.  Nec  facile  inveniuniur  in  adver- 
sitate  praesidia,  quae  non  fuerint  in  pace  quaesita. 

Dum  non  periurbam  animum  discrimina  mundi, 

Dumque  diem  pacis  praelia  uulla  •  premunt ; 
Exercere  fidem  divinis  convenil  armis, 

Consilioque  omnes  anUcipare  minas. 
Tranquillam  et  curis  vacuam  sapientia  mentem 

b  Imbuet,  ei  placidi  pectoris  hospes  erit. 
Nam  quod  non  fuerit  coocepium  corde  quieto, 

Acquiri  in  saevo  turbine  non  poterit. 

ICIV  [Aliai  XGI].  •  De  bonis  quce  nemo  amittit 
invilui. 

Potett  homo  invilus  amittere  temporalia  bona  ; 
numquam  vero,  nisi  voleus,  perdit  acterna. 
Omne  bonum  miiudo  concretum,  et  lcinpore  partuin 

Quacumque  amitii  conditione  potest. 
d  Et  quamvis  damnis  vigilanter  cura  resistat, 

Saepe  tamen  propriis  dispoliatur  homo. 
At  bona,  quae  vere  bona  sunt,  nec  fine  teneniur, 

Semper  habet,  quisquis  semper  habere  cupit. 
Nec  vim  ferre  potest  *  Christo  subnixa  voluntas, 

ln  quo  persistens  omnia  vincit  amor. 
XCV  [Alias  XCII].  De  remediis  tribulationum. 

Fideliter  supplicans  Deo  pro  necessitaiibus  liujus 
vitae,  et  misericorditer  auditur,  et  misericordiier  uon 
auditur.  Quid  enim  infirmo  sit  utile,  magis  novit 
medicus  quam  aegroius.  Si  autem  id  postulat  quod 
Deus  prascipit (  et  promitlit,  fiet  omnino  quod  poscil. 
Quia  accipit  cbaiitas,  «  quod  parat  veriias. 

Inter  mundanae  mala  conflictamia  vitae, 

Saepc  b  quibus  Domini  corripitur  populus , 
Qui  tempestatum  varia  sub  clade  laborant, 

Noscant *  se  justi  fcrre  flagella  Dei  : 
j  Aique  ipsum  toto  gemitu  planctuque  prccenlur, 

Ut,  qua  scit,  iniseris  auxiiietur  ope. 
Non  etenim  proprio  arbitrio  curabitur  aeger. 

Nec  vero  leges  ipse  dabit  medico. 
Morbida  rimetur  penetralia  dextra  salutis, 

Et  depressa  gravi  viscera  peste  k  levet. 
671  Absque  dolore  quidem  nequeunt l  mala  sueta 
repelli : 

■  Sed  quod  laeserunt  dulcia ,  amara  novani. 
Posniteat  morum ,  et  vitiis  virtute  fugatis, 

Regnum  peccati  respuat  aula  Dei. 
Ad  veniam  lendunt  justi n  pia  verbera  Regis. 

Ira  brevis  rectis  gaudia  longa  dabit. 

XCVI  [Aliat  XCllIj.  •  De  bello  inUstino. 

Actio  in  hacvita  pia  cst,  Deum  colere  et  in  ejus 

•  Sic  mss.  septem  cum  edit.  Ven.  Cacteri,  movent. 

•  Ms.  Joliensis,  imbuat. 

•  Mss.  quinque,  De  bono  quod  nemo  invitus  perdii, 
aut  amittit ;  unus,  accipit. 

d  Ms.  Camberon.,  Utquamvis dispolielur.  Ms. 

Theodoric.  habet  etiam,  dispolietur. 

•  Ms.  Regitis,  Christo  submissa. 

1  Mss.  sex.  et  edit.  Ven.  non  habent  hic,  et  pro- 
mittit.  Ilabetur  in  libro  Sententiarum  sentent.  213. 

•  Ms.  Regius ,  quod  parat  Dei  teritas. 

k  Ita  mss.  quinque.  Alii  libri,  quidemt  sensumque 
flniunt  coroate  in  fine  hujus  versus. 
1  Ms.  Joliensis,  se  juste. 
i  Ms.  Colh.  unus,  Adque  iptum. 
k  Ms.  Regius  et  editio  Ven.,  tavet. 


A  pratia  contra  vitia  interna  pugnare,  eisque  usque  ad 
illicita  instigantibus  cogentibusve  non  cedere :  et  ubt 
cedilur  indulgentiara ,  atque  ut  non  cedatur  adjuto* 
rium  Dei ,  affectu  religiosa  pietatis  exposcere*  In 
paradiso  autem  9  si  nemo  peccasset,  non  esset  actio 
pietatis  expugnare  vitia  ,  quia  felicitaiis  esset  per- 
mansio  vitia  non  habere. 

Numquam  bella  bonis,  numquam  discrimina  desunt, 

Et  cum  quo  certet,  mens  pia  semper  habet. 
Quae  carnem  oblectant,  sanclo  sunt  noxia  cordi, 

Contra  animi  legem  praelia  corpus  habet. 
Pulsant  exterius  diversis  rootibus  hosteft 

Intus  civile  est  et  sociale  malum. 
Ct  possit  mundi  illecebris  vitiisque  resisti, 

Vis  est  corporei  mortificanda  hominis. 
Sed  quae  mens  recto  famulam  sub  jure  tenebit9 
fi     Edomitae  ut  regnet  carnis  in  olficiis ; 
Excelso  nisi  quar  servit,  betie  subdita  Regi, 

Uude  est  facta  volens,  fiat  p  et  inde  valens? 

XCVIi  [Alias  XCIV].  Nullam  mali  esss  naturam. 

Omnia  per  Verbum  facta  sunt,  et  sine  ipso  factum 
f st  nihil.  Cuin  itaque  universae  naluras  per  Verbum 
Dei  factae  siut ,  iniquitas  per  ipsum  facta  non  e»L 
Quia  iniquitas  nulia  substantia  est,  et  peccatum  noo 
natura  est,  sed  vitiuro  naturac,  id  appetentis  quod 
non  est  ordinis  sui. 

Per  Verbum  omnipotens  Deus  omnia  condidit  unus, 

A  quo  natura  est  nulla  creata  mali. 
El  quod  non  fecit  dives  sapientia  Verbi, 

Non  habet  in  rerum  conditione  locum. 
Nulla  igitur  vitiis  substantia,  nullaque  vita  est, 
^     Quae  vegetet  corpus,  9  maieriamque  suam. 
Sed  cum  libertas  discedit  ab  ordine  recto, 

Nec  servant  proprium  quae  bona  sunt ,  roodulam, 
r  In  culpa  et  vitio  est  vagus  in  contraria  motus, 

Fitque  malum  veram  deseruisse  viam. 
'  In  quam  si  toto  properct  quis  corde  reverti, 

Nullus  neglecti  limitis  error  erit  : 
Totaque  •  deleti  peccati  poena  peribit, 

Condita  in  integrurn  restituente  Deo, 

XCVIIl  \Alias  XCV].  De  petitionibus  contrariis  <  Deo. 

Deus  cum  aliquid  male  poscitur,  dando  irascitur, 
non  dand  >  miserelur. 

673  ^um  Deus  u  cflectuin  precibus  non  praestatini- 

quis, 
Mullum  conccdit,  quod  nocitura  ncgat. 
Errantes  voto  non  vult  delinquere  factn, 
Iratus  sineret,  quod  prohibet  placidus. 

D      l  Ms.  Joliensis,  male  sueta  repelli. 

m  Ms.  Reg.,  sed  quce  lceserunt  dulcia.  Mss.  quatuor, 
amaranovant.  Ms.  Jol.,  amaranovent.  Editi  omnes» 
amara  movent.  Non  tani  bene. 

n  Ms.  Camberon.,  per  verbera. 

°  Titulum  addimus  ex  mss.  Theod.  Jol.  etSColb. 
In  Camb.,  De  eodem.  Scnlentiam  ex  Prosperianisqtue 
roaxime  convenire  credita  est. 

r  Mss,  duo,  cum  edit.  Ven.  et  Lugd.,  ut  inde. 

1  Mss.  tres,  materiamve  suam. 

T  Ms.  Jol. ,  /n  cuipa  v'tio  est.  Ms.  Colb.  unus,  in 
culpa  est  vitio  vagus. 

•  Mss.  septeni ,  deleti.  Editi  omnes,  debenti. 

1  Mss.  tres  carent  hac  voce,  Deo. 

a  Mss.  tres,  effectus. 


820 

Discat  felici  supplex  gaudere  ' 


'repulsa, 
Incipiatque  animo  pellere  quod  Toluit. 
Parcentemque  ueara  noscat  sibi ,  cum  ruiturus 
Non  eisudiri,  ne  rueret,  meruiL 

XCIX  [A/iai  XCVI].  Dejudiciis  Dei  b. 
Nullo  modo  judiciis  bominum  comparanda  sunt 
judicia  Dei,  quem  non  dubitandum  est  es*e  juslum, 
etiam  quando  facit  quod  bominibus  videtur  injustum. 

Judicium  humanum ,  quod  falli  saepe  necesse  est , 

Non  semper  recipit  regula  justitiae. 
At  Domini  in  cunctis  aeqna  est  veraxque  potestas, 

Aspecium  cujus  nulla  remota  latent. 
Talis  landetur  judex,  timeatur,  ameiur, 

Qui  vere  justus  permanet  atque  bonus  : 
•  Adversos  revocans,  conversis  cuncta  remiliens, 

Atque  malis  veniam  dando  bonos  faciens. 
Non  ergo  audacter  mens  veri  nescia  culpet, 

Quod  placuit  summi  judiois  arbiirio. 
Sed  subdat  sese  justo  ignoraiuia  Regi , 

Qui  numquam  quae  sunt J  non  bona  velle  potest. 
G  [Alias  XGYIl].  De  cohibenda*  ira. 

Nulli  irascenti  ira  sua  videlur  injusta  :  unde  ab 
omni  indignatione  cito  rcdeundum  est  ad  mansue- 
tudinis  lenitatem.  Nam  pertinax  motus  focile  in  ejus 
odium  transit,  cui  non  celeriierf  ignoscitur. 
Nemo  suae  mentis  motns  non  aestimat  aequos, 

Quodque  volunt  «  homines,  se  bene  velle  putant. 
Unde  animus  celeri  pace  esl  revocandus  ab  ira  : 

Ne  robur  sacyis  tempora  dent  odiis. 
Offensas  sibimet  parcentia  corda  remiltant, 

Nam  nemo  est  qui  non  indigeat  venia  : 
Quam  nostri  memores,  mundi  intervana  vicissim, 

Omnibus  in  causis,  et  damus,  ct  peiimus. 
CI  [Aliat  XCYIII].  De  fine  sanctorum. 
Cuitor  justitiae,  divinae  et  pacis  amator, 

Qucm  vocat  ad  summuin  vita  beaia  bonum  : 
Scandere  constanter  dcxtros  adnitere  calles, 

Despiciens  Levae  noxia  plana  viae. 
Tutius  est  duros  mundi  tolerare  labores, 

Infestique  hostis  praelia  saeva  pati, 
Quamh  victum  officiis  animum  submiltere  blandis, 

075  Captaque  servili  subdere  colla  jugo. 
Tempore l  in  occiduo  non  longi  est  usus  honoris, 

£t  celeri  lapsu  gaudia  falsa  fluunt. 


EPJGRAMMATUM  LIBER  UNUS.  83* 

A  Finem  igitur  proprii  sapiens  spccolabitur  aevi, 
Et  via  i  qua  currit,  quo  ferat  aspiciet 
Nam  mundo  k  innexis  pars  est  cum  principe  mundi \ 
At  servis  Christi  gloria  Christus  erit. 

Cll  [Atias  XCIX].  De  desideriis  carnis  castigandis. 
Corporeos  inter  sensus,  moribundaque  membra 

Multa  animus  patitur  carnis  ab  hospitio  : 
Quae  vitx,  de  qua  vivit,  contraria  quaerens, 

Legem  vult  mentis  solvere  lege  sua. 
Sed  prudens  praesui  famulam  frenare  rebellem 

iSterni  Regis ]  discat  ab  imperio  ; 
Et  verum  accipiens  supero  de  lumine  lumeti , 

Noctem  peccati  cordis  ab  aede  fuget. 
m  N»m  quia  cuncta  Deus  bonacondidil,  ipsaquenostrt 

Exsilii  rcgioest  pulcbra  decoresuo; 
B  Auditus,  visus,  n  gustus,  contactus,  odorque, 

Praeberi  gaudent  undique  quod  placeat. 
Filque  nocens  homini  praesentis  temporis  usus, 

Si  captum  blandis  inferiora  ligant. 
Mcns  igitur  sapiens,6uperas  °  enitere  ad  arces, 

Et  summis  fieri  suesce  beata  bonis, 
Delicias  jam  nunc  promissi  concipe  regni, 

r  Virtute  atque  fide  quod  cupis  esse  tene. 
Neve  ad  spem  dubiam  frustra  te  currere  credas ; 

Naturae  inChristo  prospice  <i  liba  tuae. 
A  quo  susceptum  si  te  non  ambigis  esso, 

Totus  homo  in  capitis  corpore  semper  eris. 
Tantum  ut  jussa  velisr  nutu  observare  doceniis, 

Quis  •  quod  ait  verbo,  praevenit  auxllio. 


p  CIII  [Alias  C].  De  altitudine  fidei ,  spei  et  charilatis. 

In  Deitale  gradus, l  mensura  et  tempora  non  sunt : 

Et,  quod  idem  est,  u  majus  non  habei  atque  roinus. 
Corporeae  longe  moles  formxque  T  recedant, 

Virtus  summa  caret  finibus  ct  spatiis  : 
sQuod  Pater,  hoc  simul  est  Verbum  Patris,  hoe 
utriusque 

Spiritus.  Hic  Deus  est  unus,  et  una  fides  : 
TPer  quain  verorum  spes  non  inccrta  bonorum 

Sublimem  «ignito  scandit  ainore  viam. 
677  Et  praegustata  6uperi  dulcedine  roris, 

Doctrinis  pasci  gatidet  apobtolicis. 
^  Tu  qui  ergo  indignas  non  vis  incurrere  curas; 


•  Mss.  tres,  repulsu.  D 

•  Mis.  tres  addunt ,  non  comparandis  judiciis  ho- 

fWffBWIt. 

•  Ms.  Camberon.,  Aversos  revocans,  et  initio  pen- 
Vametri  sequentis,  Deque  malis  veniam. 

4  Ms.  Theodoric,  ni  bona  velle  potest. 

•  Ms.  tres,  hracundia.  Ms.  Joi.  tantum,  De  ira. 
f  Mss.  tres,  ignoscit. 

«  Ms.  Colb.  uous,  omnes,  hoc  bene  velle  putant. 
k  Mss.  duo,  vinctum.  M\\9viclum.  Ms.  Camb., 
Quam  victum  vanis  animum  submiltere  rebus. 

•  Ms.  Colb.  unus,  nam  occiduo ;  el  postea,  non  longe 
«ff ,  in  quo  ullimo  Camb.  convenit. 

i  Mss.  lres9  quam  currit. 

k  Ms.  Camb.,  innixis.  Et  in  alio  versu.  Ms.  Colb,, 
misctvi*. 

1  Mss.  sex,  discit.  Et  secundo  post  versu ,  fugat. 

*M<s.  tres  cum  Ven.  edit.,  Nam  quia.  In  aliisv 
Nam  qua. 


»  Mss.  tres  et  Ven.  editio,  contaetus,  gustis,  odor- 
que. 

11  Sic  mss.  omnes  cum  Ven.  edit.  Aliae,  adnitere. 

p  M*.  Reg.  et  Camb.,  virtute  et  fidei. 

4  Mss.  duo,  membra  tuw. 

rMs.  Reg.,  nutu  servare.  Ms.  Colb.  unus,  nutu 
complere.  Ms.  alter  Colb.,  nutu  admoveate.  Aller,  e% 
moveare.  Ms.  Jol.,  ac  n.oveare. 

•  Mss.  qualuor,  quod  agit  verbv.  Unus  ex  bis,  pro- 
vehit  auxitio. 

1  Mss.  tres,  mensurce. 
u  Ms.  Tlieodor.,  magis. 
T  Ms.  Camb.,  recedunt. 

x  Ita  legitur  in  mss.  et  editione  Ven.,  at  in  aliis  : 
Quod  Pater,  hoc  Verbum  Palris  est,  siuul  hoc  utriusque. 

7  Mss.  duo,  Per  quem. 

*  Ms.  Camb.,  noto;  edit.  Ven.,  ignoio. 
■aEdit.  Ven.: 

Indignas  quisquis  non  vis  incurrere  causas 


SM  ADMONITIO  IN  CHRONICUM  S.  PROSPEEU.  533 

Innecti  Tanis  occiduisque  ct?e.  \  CV  [Aiiae  Cll].  De  eodem. ' 

J!orUlis  viue  brevius  non  multa  requirit,  Dei  Filius  Deus  fium  babere  in  semetipso,  sicut 

Paucorom  eiigui  lemporis  usus  egei.  *****  Pai?r,  non  participando  adepius  est,  sed  na- 

•  .  .    \A.,m      _    m       scendo.  Vuam  enim  genuit  Pater  tiU;  nec  diflert 

•  ?8seTOlens.gaudereopUns,scireabditaquaere.isf     in  aJiquo  ewenl|a  g*gncnIis  et  geniti,  cum  sic  e* 

Ut  te  non  teneant  b  inftma,  summa  pete.  Patre  sit  Filius,  tit  cousempiterna?  aeqn«liuiis,  non 

Pelecure  Deo  reg«,  in  coslestibus  esto ,  ««»  q«Wem  persona,  sed  una  sit  Deitas. 

Et  qux  spe  sequeris,  crediu  amore  tene.  f  Sic  Deus  est  magnus,  de  se  Talet,  et  manet  in  se, 
Nulla  in  te  maneant  hominis  Testigia  primi  t  Cui  summum  et  proprium  est,  semper  id  esse  quod 

Nec  formam  Teteris  gestet  imago  novi.  cst. 

Exsulu  agnoscens  t*  Verbi  in  carne  renatnm ,  Splendet  enim  s  Terum  Tero  de  lumine  lumen, 

«  Gujus  si  pars  es,  pars  tua  Christus  erit.  Ut  Genitum  agnoscer*  noTerit  lngenitum. 

Qui,  ne  damnandi  legeres  mala  gaudia  mundi ,  Una  trium  Deitas,  una  est  essentia  *  cunctis. 

Promissum  ad  regnum  se  tibi  fecit  iler.  !  Wem  est  et  Verhi  Spiritus  atque  Palris. 

CIV  [Allas  CI  ].  De  confitendo  uno  Deo.  m]um  °^u8  »««««11111.  nulla  est  non  *qua  poiesus, 

Quod  Pater  cum  GI.ri.lo  facit,  Christus  facit ;  et         'j1  «»<?■  ■■■■•  '  non  lria«  P"»«pium. 
quod  Christus  cum  Patre  facit,  Pater  facit :  nec  seor-  li     CVI  [Attas  CIH].  De  qumendo  perseveramer  Deo. 
sum  aliquid  agit  inseparabilis  charilas,  majcstas,  Ncmo  fldelium,  quamvis  mullum  profecerit,  dicst, 

pole6tas.  Sicut  ipse  Domiuus  dicit,  Ego  et  Pater  Sufftcit  mihi.  Qui  enim  diierit,  remansit,  et  hssitin 

unum  sumus.  via  anto  iinem,  qui  non  perseverabit  usque  in  finera. 

Cum  Patcr  in  Verbo  sit  semper,  et  in  Patre  Verbuin,  £79  Cum  pia  mcns  in  laude  Dei  superaia  *  laborai, 

Sitque  unus  d  Verbi  Spiritus  atque  Patris ;  Gaude,  quod  Untum  te  bene  vincK  opu«. 

Sic  de  personis  tribus  est  tibi  nou  dubitaudum ,  Tegue  aliquid  superi  cognosce  hausisse  vigoris, 

Unum,  ut  docU  fides,  confiiearc  Deuin.  Si  tibi  non  satis  est,  l  quod  cupis  atque  sapis, 

Corde  Patris  gcniium  crcat,  ei  regit  omnia  Verbum,  Quaere  bonum  msine  fiue  honuro,  et  persiste  reperto; 

Nee  Umen  est  aliquid  quod  sine  Patre  gerat.  Quasrere  non  habeant  talia  voU  moduin. 

Unus  enim  •  aroborum  motus,  ratio  una  volendi  est,  Nam  qui  se  nullo  jam  munere  credit  egere, 

Par  virtus,  idem  spiritus,  unus  amor.  Crescere  non  cupiens,  perdit  adepu  tepeos. 

Mss.  Cnmb.  et  Colb.  tres,  Quitque  ergo.  Ms.  Jol.,      Ms.  JoMensis,  Hic  magnus  Deus  esf. 

Quisquis  ergo.  «  Ms.  Reg.,  summum  (for \e$ummo)delummel*men. 

•  Ms  Thcodoric,  Possevolens.  b  Mfi.te\\ib.,cunctist\.Q.tributpersonis.h\\i%abuno. 
»>  Mss.  qiiatuor,  ct  etlitio  Vcn.,  ultima.  Alii,  infima.  *  Mss.  quaiuor. 

•  Ms.  Colb.  unus,  Pars  si  cujus  eris.  p        Idem  est  cum  Verbo  Spiriius  atque  Patris 
d  Mss.  sex  et  Ven.,  sitque  unus.  Alii  codices,  sitque      Ms.  unus,  Idem  cum  Verbo. 

\dcm.  i  Ms.  Jolien-is,  non  tna.  Alii  oiunes,  sunt  tria. 

•  Edit.  Lovan.  el  posteriorcs  cuin  aliqunt  iuss.,  k  Ila  mss.  duo.  Ahi,  labores. 

unus  en  amborum.  l  Ita  mss.  quatuor.  Alii  codices,  quod  cupis. 

'  Mss.  Reg.  etColb.  unu«,  et  edit.  Veii.,  Sic  ma-  »  Sic  mss.  quinque;  caeteri,  tine  finet  bono  ctper* 
ejnus  Deus  ett.  Ms.  Colb.  alter.  Se  magnns  Deut  ett.      titte  reperto. 

ADMONITIO  IN  CHRONICUM  S    PROSPERI. 

Ne  aliqua  sancti  Protperi  Aquitani  Operum  porlio  huic  desit  editioni%  quam,  in  quantum  potuit  fieri%  et  emen- 
datittimam  el  amvli&timam  prodirecnpimu*,  exhibendum  iuperett,  ex  veria  et  indnbitatit  Auctorit  nottri  laboribut, 
Chronicum  teu  Cnronica  (unm  ita  varic  opus  itlnd  citanl  veleres)  ejutdem  numine  intignila  :  quem  librum  pro 
gennino  Protperi  partu  omnes  hactenus  (si  perpaucos  excipias)  habuerunt. 

Paucorum  iliorum  ex  viris  doclis  quibus  hoc  oput  alii  quam  Aquitano  nottro  attignore  placuit,  momenia  sotide 
diluuntur  a  nupero  SS.  Patrum  Leonit  et  Pro*peri  Opcrum  critico  ac  vindice  erudititsimo  Antetmio  (Disserta- 
tione  8,/te  Chronico  siveChronicisS.  Prosneri  pag.  571),  dequo  non  tenrel  a  nobit  factaest  mentio.  Ac  primum 
quidem  anUquorum  auctoritatet  addnctce  Prosperum  Chronici  auclorem  atteruut.  llli  autem  tuntmagni  norninis 
viri.testesqueomni,  ut  aiunt,  exceptioue  majorest  qnosemmtitam  imcriptionem  decepissesuapicio  esse  nonpotest. 

Primus  ordine  temporis  occurnt.  eo  ailentius  auscultandus,  quod  vcl  ex  nomine  Aqnitani  nostri  popntarem  et 
conterraneum,  ex  studio  et  proftstione  chovographum ,  seu  temporum  calculatorem,  ex  cevo  cowanenm  se 
prodit;  et  ex  gestis  tandem  ac  necestitudinibus  cum  S.  Prospero  consvetudine  ac  familiaritate  probabitittimt 
conjunctum.  It  ett  Victoriw,  vet  Victorinus,  qui  ex  Leonit  pontificis  jussione.  cuierat  a  consiliis  et  epistolis 
Prosper,  procurante  Hilaro  R.  E.  tum  diacono,  postea  pontifice,  Cyrlum  Paschalem  indagatione  cauiissima 
concinnavit.  lste  autem  in  prcefatione  ad  Hilarum  ita  toquitur.  Recensitis  fidelibus  historiis  veierum,  beati 
Ffilicet  Rusrtbii  CtfsariensLs...  Glironicis,  prologoque,  ac  proinde  his  quae  a  sanclae  memoriae  Hieronymo 
hisdem  Clironicis  suut  adjecta  presbytero,  per  qu»»m  in  Latinun  quoque  probantur  translaU  sermonem  ; 
liisque  eiiam  ou£  a  sancto  et  vufKUBiLi  viro  Prospero,  usque  ad  consutatum  Valenliniani  Augusli  tiii  et 
Anthcmii,  constat  fuis<e  stipnlcU,  reperi  a  iiiiiudi  priucipio  ad  diluvium...  A  cujus  (iVitti)  tempore  gesUrum 
rerum  publici  scripiores  esse  coeperunt.  Quapropter  vir  venerabilis  pnedictus  Eusebius  Chrouicoruni  ah 
hinc  exorsus  est  historiam,  volens  industriie  sit«  fidem  mundanorum  quoqie  Annalium  coactaneo  relalu 
perpcudi,  et  professne  veriiatis  eliam  genulium  litteras  lesies  sciscitari,  contentus  praeterita  suecula  sacri* 
Totiiminibns  cxplicari,  acUtes  tantum  suramatim  retro  generationuin  ex  prologi  lexki  patef.iciens ,  ei  operis 
pleoitudine  sub  annorum  recapituiatione  parit^r  comprelienden*.  Cujus  tenorein  vu\  vbmerabilis  PaosMt 
«e^titus,  his(J«»ni  Chronicis,  li.ec  cadem  egregia  breviuit?  coinposuit,  ul  eorum  initium  a  mundi  inchoaretur 
p *.rd:.'j.  11  xc  Vinorius  Ajui!anus,  qui  hoc  in  ariuu  opere  non  atios  secutus  esse  dectarat  duces  quam  Eusebium, 
ilcronifuum  ac  Prospanm,  quem   sanctum  ac  ventrabiUm,  tum  venerabilem  virum  appetlat%  qua  pel  timili 


5SS  ADMONITIO  IN  CIIRONICUM  S.  PROSPERI.  ft| 

nuncupalione  designaiur  Aquitanus  twster  apud  antiquos :  ne  quis  alium  a  populari  suo  indigitare  voluisu 
Vidcrium  suspicetur... 

Victorio  Aquiiano  Gennadium  Massiliensem  subjicimus%  cujus  assertioni  quemadmodum  auctoritatem  confert 
ostale  tuperior  itle%  ita  et  istius  lestimonium  aiter.post  annos  circiler  quadraginta,  virorum  illus.rium  Catatogum 
curiose  recentens  rtbur  conciliat :  dum  expresse  Chronicorum  auctorem  Prosperum  Aquitanum  et  Massilieasium 
adcersarium  determinat.  Quod  ne  et  ei  fortuito  elapsnm  esse  dubitaretur,  iltud  ipsum  in  duobus  insignibus  locis 
retractat.  Namque  non  satis  habens  dum  de  Prospero  toquitur  cap.  84  eidem  pro  primo  inaenii  partu  Chronico- 
rumoput  hisverbis  atcripsisse:  Composuisse  multa  dicitur  ex  quibus  ego  Chrokica  nomme  illius  praeiiluiata 
legi,  coutinenliu  a  primi  hominis  conditione,  jnxla  divinarnm  Scripturarum  fidem,  usque  ad  obitum  Valenli- 
niaiii  Atigusti,  et  capliviiaiem  urbis  Itoroa?  a  Genserico  Vaudalorum  rege  factam  :  9110*1,  inquam,  hcec  tradere 
non  satis  illi  fuisset.  et  posterorum  dubitationes  auguratus,  eas  anieiertere sategisset,  posi  duo  capita%  de  Victorio 
jam  laudato  sermonem  liabens,  hcec  ad  itlius  mentem  profert :  Gomposuit  Paschalem  cursum  indagatione  cau- 
tissima,  post  quatuor  priores  qui  composuerani;  id  est  Hippolytura,Eusebium,  Hieronymum  et  Prosperuh. 
Sed  nec  sic  ista  prcetermittendasint.  Damenim  audlmus  Gennaitium  asserentem  Prosperi  Clironica  legisse  con- 
tineutia  a  primi  hominis  condiiioie,  juxta  divinarum  Scriptirarum  fidem,  et  ea  usque  ad  Va'entniiani  ob- 
itum  perduxisse,  in  memoriam  re\ocand.im%fidem  jam  fecisse  Victoriumt  quod  Prosper  Ensebii,  pariler  a  mundi 
principio  kistoriam  suam%  seu  chronolojicos  calculos  auspicantis,  eic,  tenorem  secutus%  hisdem  Ghronicis  hacc 
eadein  egregia  breviiate  compnsuit,  tiieornm  initium  a  mundi  inchoarc.ur  exordio...  et  insuper  ad  Valenti- 
niatii  Aug.  consulaium  hctc  continuavit.  Quibus  quidem  ita  mireinvicem  coeuntibus,  nunc  id  nobis  certum  ex* 
ploratnmque  est%  Gennadio  atia  non  fuisse  suppeditata  Chronica,  quam  ea  quibus  usus  est  ipse  Victorius%  eaque 
tandem  verum%  non  ementitum  auctorem  prcetulisse  :  quandoquidem  illiut  operis,  penes  ulrumque  diligentissimum 
scriptorem  par  invettilur  et  una  delineatio. 

Laiculatori  el  historico  succedat  scriptor  utroque  studio  commendandus%  Cassicdorus  senator  :  qui  etsi  solus 
per  se  tantnm  forte,  quantam  alii  sibi  non  prcerogaret  auctoritatem ;  iis  tamen  ducibus  ac  fidejussoribus  prce  aliis 
posterioribus  audiri  debet :  quod  ipse  Prospcri  subpar ,  Gennadii  tucubrationum  peritus ,  et  Chronici  aticrius 
concinnator,  istius  lucubrationes  scepe  bcepiu*  non  tmctare,  resumereque  uon  potuerit;  ut  etiam  ex  hac  necessilate 
ejus  partus  internoscendi  major  illi  potiorque  facultas  debuerit  accedsre.  Is  autem  cap.  17  lib.  delnst.  divin.  titter. 
habet  :S»nciUs  qtioqnc  Prosprr  Chronica  ab  Adain  ad  Genserici  tempora  et  Komoc  deprxdaiionem  perduxit. 

Alque  in  istorum  trium  tes'imoniis  sistere  proponentibu*%  conspectui  nostro  quartus  se  exhibel )  et  ilte  tam  nobi* 
lis  acrcverendus,  utejus  assertione:n%nec  cilra  iltius  injuriam%  nec  citra  jurium  Prosperi  nostrorumque  imminu- 
tionem%  prceteriri  posse  videatur.  Et  hic  quidem  atter  est  insignis  catculator  et  historicus,  Isidorus  videlicet  Hi- 
spatensis,  m  Bcelica  posl  Leandrvm  germannm  sexto  exeunte  twculo ,  episcopus;  cuius  hanclib.  vi  Origin.c.  17 
assertlonem  legimus  :  Paschalem  <yt lum  Hippolytus  <  piscopus  temporibus  Afexandri  imperatoris  primus 
conscripsit.  P«>*t  quem  probalissimi  auctores  Eusebins  Caesariensis ,  Theophilns  Alexamlrinus,  Prosper 
quoque  mitione  Aquilanus,  atque  Victorius;  amplilicalis  ejusdem  festiviutis  raiionihus,  miiltiplices  circu- 
los  ediderunt.  Hcec  accuratus  scriptor%  qui  sva  mique  sui  fidey  eam  quce  prcecedenti  sa?cuto  his  Chronicis  habe- 
baiur  uitro  adhibuit  ac  cotifirmaiii ;  quin  de  aliis  posterioribus  in  medium  proferendis  amptius  tolliciti  simui. 
Nam  et  Imic  etiam  prcecedentes  0:tiisimus  Victorem  Tunnonensem  in  Africa  episcopum,  qui  a  consulatu  xvm 
Theodosii  Jutiioris  hisioriam  pen<qui  tcstalur,  ubi  Prosper  retiquit  (  quoa  utique  postremum  ejus  exemplar  au- 
ctiusnon  habuerit).  Quem  et  Victorem  Joannes  abbas  Biclariensis  continuans  a  Justino  junioret  ubi  desierat 
alter%  qui  prceierant  Eusebium,  Hieronymum,  nec  non  et  Prosperum  virum  retigiosum,  alque  victorem  Tunno- 
uenum  iniiio  operce  taudare  non  omittit.  Quce  non  persequimur. 

Ex  istis  namque  tuce  meridiana  clurius  est9  Prosperum  Aquitanum  sciticet ,  Chronica  tilterarum  monimentis 
tradtdisse,  quibm  et  coastanei  scriptores  versatissimit  in  Eccleaice  causa  usisunt,  aliiqie  ragaces  deinccpsviri  ct- 
ira  suppositi  tituli  me;um,  eadem  suis  genuinis  lineamentis  reprcescntarunt  ac  commendurunt. 

Cum  ex  dictis  satis  constet  Chronica  Prosperum  scripitse,  et  en  nullo  supposifionis  ritio  notala,  puraf  ganui- 
naque  coataneis  subpaiibusque  auctoribus  innotuisse :  facile  agnoscetur  pro  indubitato  Chronicum  quod  Prcsperi 
nomine  circumfertur,  et  infra  a  nobis  exhibetur%  illud  ipsum  esse  quod  Aquilnnus  diges.it ,  non  vero  aliud  ab  hoc 
omnino  diversum  ;  immo  Chronici  istius  scriptorem  Prospcrum  a  Collatoris  et  Mawlientium  adversario  nutlatenus 
esse  diversum.  Quod  quidem  ex  Eruditorum  pene  omnium  conte-  su  satis  arguilur  :  ei  insuper  inconcussum  re- 
manebil,  cum  discus*ce  legentur  apud  supra  citatum  auctorem  dissertationis  8  in  opera  SS.  Leonis  et  Prosperi 
dsfltcuttates  paucco  illoe  et  levcs,  exduofus  aul  trilu*  calcuti  eiroribns,  qui  aut  pro  errvribus  haberi  non  debeant% 
aut  facile  a  Protpero  ipso  admitti  potuerint*  aut  nec  forte  aliwidc  qnam  a  scribis  amanuensibus  irrepserinl :  qui- 
bustamen  moti  quidam,  in  opinionem  divenam  ubtievolucr.nl.  Quce  si  nos  hic  referre  tentemus%  tongiores  jient 
admonitionis  nostrce  finest  quam  par  foret. 

Dum  porro  supra  asserimus  Prosperum  Chronicum  suum.a  mmdi  exordio  duxi$se$  non  ita  iliud  accipiendum 
e*t,  quasi  novum  opus  ad  novce  chvonotogia  exactioris  caicutot  appararc  sibi  proposuitset.  Quin  potius  w  eodem 
concinnando  Chronico  nonnisi  epilomatorem  Eutebii  prodere  se  voluil%  ut  de  eo  jam  egregie  fidem  feciue  Victo- 
rius  reperitur%  cujus superius  altatasunt  verba  itta  :  Euscbli  teuorem  ur  venerabilis  Prosper  seculus,  hisdem 
Ciironicis,  haec  eadem  egregia  brevitale,  composuit,  ut  iniiinm  rormn  a  muiidiincuoarelurexnrdio.  Qumrem 
expresse  testanlur%  convincuntque  Aquitunum  Uxt  eadem  Eusebii  Chronica,  egregia  breviiate  peritrinxisse.  Sed 
idipsum  operc  ipsa  Prosperiana  demonstrat.  Nam%  ut  Sirmundus  Ui  t.  Pmdcst.  c.  5  opportunemonet :  Ghronicum 
hoc, Ghrouici  ttusebiani,  «iuousqiiccumHieronyniisupplemento  porrigitur,  meia  eslEpitome:  unde  et  Epito- 
men  Ghroniconun  inlerdum  voc.int;  aui  cxcerpta  ex  Chrouicis  :  quia  inde  Prosper  omuia  dccerpsit,  nisi 
quod  consulum  lastos,  quibus  illi  carebanl,  &  Christi  usq«ie  haptismo.  seu%  ut  vocat  ipse,  ab  ejus  mantfesta- 
tione*  suis  Prosper  locis  inseroii,  ac  cartera  quoque  deinceps  nd  operis  lineoi  de  suo  eontexmi.  Atlamen  elsi 
iUe  abbreviatoris  dumtaxat  partes  susceperit%  et  insuorum  priori  purie  Cltronicorum  Eusebium  atque  Uieronymum 
contraJierc  voluerit ;  non  ita  tamen  eorum  vestigia  pressit ,  ut  eos  quandoque  non  abjccerft%  phrasesque  ac  perio- 
storum  membra  de  suo  non  concinnarit;  immo  et  calculos  alios  non  supposuerit.  Unde  et  eemper  locuples  ad  Ec- 
ctesiasticce  Historicc  iniegritatem  censeri  debei  accessio%  anod  monimentum  istud  lamdiu  inter  tenebras  densiores 
gertsatum%  sine  ullo  decremento  ad  nos  unuem  illcesum  penenerit.  De  atia  auUrn  Chronici  parte ,  quam  idem 
Prosper  prosecutus  esi,  ubi  ab  Eusebio  ductam  conttnuationem  Hieronymus  absolvii,  non  ett  cnr  moneamus  eam 
wariis  additamentis  ab  ipto  Prospero  itlustratam%  quod  editi  codices  alii  aliis  auctiorcs  satis  reprassentant^  ad  /f- 
demutique  mss.  eiarali.  quorum  quce  posteiiusreperta  sunt  txtntplaria%  historiam  perducuni  ad  annum  455,  hoc 
est  usque  ad  Vandaliccm  Vrbis  deprcedationem,  cum  atia  eitleni,  ante  unnos  undecim%  sub  consulatu  Theodosii 
Aug*  xvin  et  Albini  lerminnm  posnhsent. 

Chronicum  S.  Prosperl  ilecem  annis  auctius  cdidcrut  vritno  dociissimus  Duchesnius  tom.  1  Uisior.  Franc. 


m 


8.  PROSPfiRI  AQUITANI 


S5* 


Hoc  idein  deinde  integrum  edidit  R.  P.  Labbeus.  S.  J.  totno  primo  Bibliothecm  nora  Munuscriptorum.  Hujus 
cditionem  ul  ampliorem  ceeteris  nos  hic  secuti  sumus  :  non  omissis  tamen  aliarum  editionum  di/ferentiis,  ubi  opus 
Vtsum  est. 

Deniqne  observatum  legimus  a  viro  rerum  eectesiasticarum  peritissimo,  S:  Prosperum  ter  Chraihcum  suum  ad 
incudcm,  ut  afunf,  revocasse,  terque,  si  sic  loqui  fas  sit,  illud  in  lucem  edidisse :  sciUcet  anno  453,  iterum  anno 
445,  demum  anno  455.  Et  illud  ex  eo  conjicitur,  auod  in  pluribus  libris  legitur  quoddam  totkus  chronologies 
compendium  ad  annum  455.  Scaligeriana  tamen  edihone  id  exhibente  ad  annum  445,  quo  finem  ponit  toti  Chro- 
nico,  cum  omnibus  aliis  aui  Duchesnii  editionem  antecesserunt.  Immo  Victor  Tunnuneusis ,  qui  suppteuit  itlud 
Prosperi  Chronicum,  iUudaunoili  desiisseobservat.  M  vero  in  his  mss.  quorum  ope  usi  sunt  tum  Duchesnius,  tum 
Labbams,opus  protenditur  usque ad  Romanum  excidiumperCensericum,  consulibus  V alentmianoim  et  Anthemio, 
ad  annum  scilicei  455.  Revera  enim  Victorius  biennio  post  Gcnnadium  scribens,  Cassiodorus  quoque  huc  usque 
extendi  illud  affirmarunt.  Immo  et  Marius  Abriceniis  *ive  Lausannemis  episcopus,  cum  Prosperi  opus  supplere  a§- 
gredereiur,  idem  et  ipse  testalus  est.  Unde  conjicias  anno  demum  455  assignandos  Chronict  Prosperiani  timites. 

"~  8.  PROSPERI 

AQUITANI* 

CHRONICUM  INTEGRUM  k 

1N  DUAS  PARTES  DISTRIBUTUM, 


Setb. 


PRlMrf  PJIRS. 

AB  OUTU  RERUM  AD  MQBTEM  VALENTIS. 
Cum  annotatione  consulum  a  morte  ChristL 
Adam,  cum  esset  annoruui  c  ccxxx,  genuit  A     Post  annos  vero  cenhim,  quando  genuit  Sem, 

facium  estdiluvium,  cum  esset  annorum  »c. 

Ad  probandam  fldem  tcmporum,  hac  generaiiones 
ab  initio  retexuntur,  quihus  annorum  ascripius  est 
nimierus.  Nam  Cain  fratiicida»  posieritas  non  fuit 
digna  cum  Dei  populo  computari.  Sed  cum  ladus 
serpente  pcccaio,  maxima  pars  bonorum  connubiis 
se  alienigenarum  mulierum  miscuisset,  crimen  illi- 
cilae  societatis  diluvio  meruit  expiari,  sok>  Noe  juslo, 
cum  uxore  et  tribus  filiis,  ac  totidem  nuribus,  ad 
reparationem  humani  generis  rcservaio. 

Fuerunt  igilur  ah  Adam  usquc  ad  diluvium  £87 
generationes  decem,  anni k  nmccxlii. 
Post  diluvium  succedunt  hac  generatione*. 
Sem  fllius  Noe  cum  esset  annorum  l  cenlum,  ge- 
B  nuit  Arphaxad,  anno  post  diluvium  secundo. 


Scih,  cum  esset  annorum  ccv,  genuii  Euos. 

K.;os,  cum  esset  annorum  cxc,  gcnuit  Cainai». 

Catnan  vero,  cum  esset  annorurn  clxv,  genuit 
*  Malalecl. 

Malalcel,  habcns  annos  lxv,  genuii  Jarcd. 

Jared  autem,  cum  esset  annorum  •  clxii,  genuit 
Enocb. 

At  Enoch,  cum  esset  annorum  r  clx,  genuit  Ma- 
thusalem. 

Matbusalcm  vero,  cum  essct  aiinonun  ccxcvit, 
gcnuit  Lamecb. 

Lamech  quoque,  cum  esset  annorum  s  ccxcu,  ge- 
nuitNoe. 

686  Noe  autcm  erat  annorum  d,  cum  gcuuit 
trcs  fllios  Sem,  Cham  et  Japhcth. 


«  Apud  Labbeum  lom.  I  Biblioth.  novae  mss.,  Viri 
ctarissimi  Tironis  Prosperi%  etc  Hoc  nomine  designa- 
lur  etiam  in  ms.  Colh.  imo  et  aliquot  aliis. 

t»  In  annuin  Christi  455  <le>incns. 

e  Semel  monuisse  sufficiei,  quod  observavit  Ar- 
naldus  Pontacus  Vasatentis  olim  episcopus,  in  notis 
ad  Eusebii  Chronicon,  et  nbservatum  anlca  in  ali- 
quot  mss.  Colberlinis,  Eusebium  in  rationc  suppu- 
t:uidi  anno*  ab  orbe.  seciitum  prnecipnc  ediliouem 
Bihliorum  juxia  LXX  Interprctes,  ut  ipso  docet 
circa  annum  547.  Quod  facit  eliam  ipse  Josephus, 
licet  Judrus.  Umle  vidcmus  anliquos  Patres  tarq 
Gracos,  quam  Lafmos,  et  ipsam  Ecclesiam  catholi- 
cam  tam  in  conciliisfocumcniois,  quam  in  Mariyro- 
logiis,  secntos  calculum  Eusebii ,  relicti  llebraica 
illa  supputaiione.  Quo  ob^ervato  cessabit  rcrupuliis 
omnis  qui  oriri  posset  legendo  Adamum  anno  250 
genuisse  Seth,  cum  textus  Hebraeus  Vulgataqne  ver- 
sio  id  contigisse  narrent  anno  ipsius  130;  idcmque  ,, 
esto  judiciura  de  numeris  generationum  sutacqucn-  ** 
lium. 

d  lu  Chronico  Labbci  Irgitur  liic  Jared,  pro  Ma- 
lukd,  omillitur.juc  scqucns  gcnerou^,  quam  reati- 


Arphaxad  autem,  cum  esset  annoram  i  cxxxv, 
genuil  Cainan. 

tuimiis  aucioritate  ms.  Colb.  et  editionis  Chronici 
Eusebiani  a  Pontaco  procuraice  et  illuslratae :  cum 
non  omittaiur  in  texiu  Hebraeo,  nec  in  versione 
Latina. 

*  Huic  162  annornm  numero  favet,  prnetcr  Hc- 
bracum  et  Vulgatam,  ms.  Colb.  unus,  eleditio  Chro- 
nici  Eusebiani  a  Pontaco  daia.  In  Chronico  Labbei 
eram  212. 

f  Ms.  Colb.  et  Cbron.  Pontaci,  cum  Hebrso  et 
Vulg.  65. 

s  Ita  ms.  Colbert..  Chronic.  Pontaci,  cum  Vulg. 
et  Hebraeo  textu.  Labhcus,  188. 

h  Secundum  Hebrsorum  numerum  mdclvi  Chrsm. 
Eusebii. 

1  Ms.  Colbcrtinus  unus,  centum  duorum  annorum. 
Ms.  Colb.  alter,  annorum  centum. 

i  Deincups  ms.  Colb.  uiiiis  convcnit  cum  Vulg.  et 
Hebraeo.  Chronicon  vero  Eusebii  Poniac.  cum  supe- 
rioribus  practer  pauca  :  scilicel,  Seruch  cum  essst 
annorum  79,  pro  130 ;  Nachor  cum  esset  annorum  89, 
pro  79.  Ms.  auiem  Colb.  alius  in  omnibug  conseulil 
cum  bis  quac  habentur  iu  tcxtu. 


537 

EiCainan,  curaesfetannorum  cixx,genuii  Salem.  A 

Deinde  Salem,  cum  ettet  annorum  cxxx,  genuii 
Heber. 

Heber  quoque,  enm  esaet  annorum  cxxxiv,  genuit 
Plialec. 

Uoc  tempore,  ad  perturbandam  superba?  lurris 
exsiructionem,  divisae  sunt  lingu»,  et  per  orbem 
lerrae  fecla  est  gentium  dispersio. 

Pbalec  autem,  cum  esset  annorum  cxxx,  genuit 
Ragau. 

Ragau  quoque,  cum  esset  annorum  cxxxn,  genuit 
Serucb. 

Serucb  vero,  cum  esset  annorum  cxxx,  genuit 
Nacbor. 

Porro  Nachor,  cum  esset  annorum  lxxix,  genuit 
Thare. 

Tbare  auiem,  annoium  lxx,  grnuit  Abraham,  qui, 
cum  esset  annorum  lxxy,  divino  monetur  ailo  juio, 
ut  eieat  de  terra  sua  et  de  domo  patris  sui,  ut  trans- 
eat  in  terram  Chanaan.  Quo  tempore  prorois&io  ad 
Abraham  facta  est,  quod  fuiurusesset  genlium  pater. 

£t  inveniuntur  ab  anno  lxxv  Abraharo,  iu  quo  esl 
reproroissionis exordium.usquead  Moysen  etegres- 
sum  Hebraeae  gentis  ei  JEgypto  anni  ccccxxx. 

Fiunt  itaque  a  diluvio  usque  ad  primum  annum 
promissionis*  ncLXvi.ab  Adam  veroanni  mmmcccxcviii. 

Abraham  nnnagenarius  ex  aucilla  Agar  genuerat 
hmael,  a  quo  Ismaelite,  qui  poslea  Agareni,  ad  po- 
stremum  Saraceui  dicii. 

In  boc  tempore  Abraham  Qde  juslificatus,  qua  cre- 
didit  in  semine  suo  omnes  genles  benedicendas,  C  babebatur  frater  Promethei. 


CHRONICIM  INTEGRUIL  «38 

Erat  aulem  annus  repromissionis  b  xxcvj. 

A  primo  vero  anoo  Jacob,  usque  ad  principatum 
Joseph  in  £gypto,  flunt  anni  cxxi. 

Cujus  temporis  anno  iv,  qui  est  promissionis  c, 
moritur  Abraham  annorum  clxxv. 

In  baec  tempora  Niobe,  ut  Graeci  perhibent,  mistus 
est  Jupiter,  exque  iilo  concubitu  natus  est  Apis, 
quem  Serapin  vocant. 

Igitur,  Abraham,  Isaac  et  Jacob  anliquiores  Se- 
rapide. 

Hoc  lempore  Messana,  quae  et  Mamcrtina,  con- 
dita  e$t. 

Jacob  autem,  agens  annum  lxxviii,  descendit  in 
Mesopoiainiam,  ei  servivit  apud  Laban  annis  vu. 

Jacob,  cum  esset  annorunvxcu,  genuerat  Joseph ; 
B  qui,  cum  esset  annorum  xvn,  vendiius  est  a  fratri- 
bus,  anno  patris  sui  Jacob  cix. 

lsaac  vero  moritur  anno  etatis  sue  cxxc,  relin- 
quens  filium  Jacob  habentem  annos  cxx. 

Hoc  leropore  Memphis  ab  Api  in  ASgypto  condita. 

Joseph  dux  ifigypti  annis  xxc ;  quorum  cum  age- 
relur  annusvigesimmrsextus,  Jacobobiit,  annoeia- 
tis  sue  cxlvii,  propbetans  de  Chrislo  et  vocationo 
gentium. 

Anno  principalus  Joseph  ix,  qui  erat  famis  annus 
secundus,  ingressus  esl  Jacob  in  iEgyptum,  cum 
filiis  suis. 

lpse  autem  Joseph  morilur  anno  etatis  sue  ct. 
Hebreorum  in  iEgypto  servitulis  •  clxiv. 

Hujus  servitutis  anno  xx,  Atlas  astroiogus  insigus 


mandatum  circumcisionis  accepit :  quae  usque  ad 
Bativiiatem  D.  N.  Jesu  Christi,  promissionis  corpo- 
reum  fuil  signum,  qnod  in  spirilale  sacrameiitum 
▼cre  cordis  circumcisionis  transivit. 

Abraham  anno  etatissue  centesimo,  repromissio- 
nis  autem  vicesimo  quinto,  genuit  lsaac  ex  libera. 

088  I***c  aulem,  cum  essrt  annorum  lx,  genuit 
geminos,  quorum  prior  Esau,  qui  et  Edom,  a  quo 
Idomei. 

Iloc  tempore  apud  Argos  regnabat  Inacbus,  cujus 
filia  lo,  quam  iEgypiii  Isidem  vocitatam  divino  ho- 
nore  coluerunt. 

Sequens  Jacob,  qui  postea  Israel,  a  quo  Iarjelite, 
qui  nnnc  Juda?i. 

•  Ex  enumeratis  snpra  patriarcharun;  annis,  quo 
•ingulis  nati  siint  liberi,  cxsurgit  summa  annorum 
1 145  a  diluvio  ad  factam  Ahrahe  promissinnem  :  ad 
snmmum  H47  ex  notisad  Chrnn.  Eusebii,  ab  Adain 
*ero  conflaiur  numerus  3412. 

*  Mss.  Colb.  duo  cum  ediiionc  Poniaci  ponunt 
annos  90. 

«  Snpplendum  videlur,  anni  fuerunt.  Pro  164  Eu- 
»ebtos,  lam  in  edit.  Pont.,  nuam  in  mss.  quinque 
Colberlinrs,  notat  tantum  144;  sic  :  cx  anno  Joteph 
moritur.  Post  eujus  interitum  HebraH  jEgyptiit  tervte- 
rmnt  annit  cxliv.  Fuerunt  autem  omnet  anni  quos  Me- 
breei  in  jCggpto  fuerunt  ccxv,  qui  ab  eo  tempore  com- 
jMflonlar,  quo  Jaeob  cum  filiit  tui$  detcendit  in  JSgy 
ptum.  Ergo  anuo  71  posl  ingressum  illoruu?  mortuu* 
est  Joscpli.  Dc  quo  Pontacus  in  notis  :  Sunt  qui  re- 
*pmnilotanuos%  dum  incredibile  judicant  tam  diutumo 


Hujus  servilutis  anno  lxv,  qui  est  repromissionie 
annus  cccl,  Aram  genuit  Mosen,  cum  essei  anno- 
rum  lxx. 

Hoc  tempore  Epidauriis  condita,  et  templum 
Apollinis  Delpbiciab  Erisichihoneconditum. 

Anno  serviiutie  ilebneorum  lxxvii,  priraus  in 
Tbessalia  regnavit  Hemon. 

Anno  vero  xxc,  Phorbas  Rhodum  oblinuit. 

889  Anno  vero  xxcn,  Hercules  Anteum  lucte 
certamine  superal. 

Anno  xxcvn,  primus  Trochilus  quadrigam  junxissa 
perhibetur. 

Anno  xc,  Xanthus  Triopus  Lesbon  condidit. 

Anno  c,  Cecrops  regnavit  in  Altica;  sub  quo  *  in. 

D  tpatio  populum  illum  terviiste,  et  tam  dura  servilute 
pretsum  tta  potuiste  propagari,  ut  sexcenta  armatorum 
millia,  abtque  mulieribut  et  puerit,  ex  ASgupto  eduxe- 
rit.  Nihilominut  quoniam  Auguttinut  lib.  n  QQ.  in 
Exod.  q.  47,  ubi  muita  hac  de  re  agitastet9  tandem 
concludit,  Proinde  illa  nimirum  compuiatio,  quam  **- 
cutus  ett  Eutebiut  in  Hittoria  tua  Chronica,  perspicua 
veritate  tubnixa  ett ;  non  ett  quod  rejecta  tanti  viri  au« 
ctoritate,  ab  Eutebii  opinione  deflectamut. 

d  lltustrissiinus  Pontacus  in  notis :  Conjiciebam 
(ail)  legendum,  teu  primum  in  Atta%  teu  primum  in 
Acte,  pro  in  arce ;  cum  constet  ex  Plinio,  Herodoto, 
Hygino,  et  aliit  primum  ortam  olivam  in  Attide,  teu  in 
regione  Actica ;  et  cum  tequentia  loquanlur  de  Athenit: 
tnmen  cum  nuliiut  codicit  pratidio  juvarer \  reiiqui  t*- 
tegrum.  Utraqne  enim  lectio  tolerari  potett.  Arx  tnim 
ilta  erat  in  Acte. 


S33  S.  PROSPERI  AQUITANI  540 

Arce  oliva  naia  est,  et  ei  Minerva  nomine,  qoae  A     Tbolam  tfnnii  •  xxvi  [Vel  xm,  e%  alio  coaUcc}. 


Craece  Alhena  dicitur,  Attici  Athenae  vocati. 

Anno  cxiii,  Curetes  etCorybantes  Cnosson  condi- 
dcrant,  qui  modulatam  et  inler  se  convenientem  in 
armis  sakaiionem  repeiiunt. 

Moyses  octogesimum  agens  setatis  suae  annum,  im- 
pletis  ab  initio  promissionis  ccccxxx,  dux  ilineris 
ab  JSgypto  Hebraeorum  gentis  efficitur,  legem  eis  in 
eremo  tradens  per  annos  xl. 

Iloc  temporeCorinthus  conditur,quae  prius  Ephyre 
dicta  e»t. 

Cujus  temporis  anno  quinto,  primus  apud  He- 
braeoe  pontifei  constitulus  frater  Moysis  Aaron. 

Hoc  lempore  Apollinis  Delphici  templum  ab  Eri- 
sichlhone  fabricatum. 


Ilnic  aelati  ascribitor  beilnm  Lapilharum  el  Cen- 
taurorura.  Priamus  post  Laomedontem  regnat.  Medea 
Colcliis,  mors  Androgei ,  et  Minotauri  fabuia  hoe 
tempus  habueruui. 
a  Jair  ex  tribu  Manasse  annis  xm. 

Ilac  aetate  regnabant  Agamemno  Mycenis,  Meae- 
laus  Lacedaemone. 

Horum  annoram  sexto  Carthaginem  Tyrii  cond> 
derunt. 

Haec  aEtas  haboit  Atretim  Argis  regnantem,  aadem 
Phaedram  et  Hipporytum. 

*  Jephte  •  annis  vi,  '  Esbon  annis  vn. 

Hoc  tempus  fuit  raptus  Helenae.  Bellum  Trojauum. 

s  Labdon  xvm  [Alias  vm].  Cujus  principatos  anoo 


Hucusque  quiuque  libri  Moysis  continent  gesU  B  tertio  Tro]a  capta.  Ejusdemque  Labdon  annooctavo, 


annoruin  •  mmmucc  secundum  LIX  Interpretes. 

Mortuo  Moyse,  dux  constituitur  Josue,  qui  princi- 
patum  tenuit  annis  xxvu ,  et  lerram  Pjlaestinorum 
Judaeis  sorle  distribuit. 

Hoc  tempore  apud  Hebraeos  pontiicatum  snscepit 
Eleaaar. 

Post  mortem  Josue  Hcbraeos  alienigenae  octo  annis 
subjectos  habeut,  qui  junguntur  lemporibus  Gotho- 
nicl,  secundum  Judaeorum  traditionem. 

Hac  aetate  apud  Hebraeos  ponlifex  erai  Phinees. 

Supputantur  itaque  omnes  anni  Gotboniei  xl. 
Fuit  autem  ipse  ex  tribu  Juda. 

Post  Gothoniel  Hebraei  alienigenis  subjecti  fuere 
annis  xvm,  qui  copulantur  temporibus  Aod,  secun- 
dum  Judxorum  traditionem. 

Supputaniur  iiaque  omnes  anni  Aod  Judicts  ex 
iribu  Ephrem  octoginta. 

In  fine  liujus  aetalis  Ampbion  Tbebis  regnabat. 

Debbora  cum  Barach  annis  xl,  ex  quibus  snm 
h  anni  xxx  quibus  posl  obitum  Aod  Hebraeos  G90 
alienigenae  habuere  subjectos.  Fuit  autem  Debbora 
ex  tribu  Ephrem,  Baracli  vero  ex  tribu  Ne,»hl dini 

Hujus  aetalis  anno  xvn,  llium  ab  Ilo  conditum. 

Gedeon  ex  tribu  Manasse  annis  xl,  in  quibns  sunt 
anni  vii  quibus  Hebraeos  atienigenae  habuere  subje- 
ctos,  juxta  Hebraeorum  traditionem. 

Hoc  tempore  Tyrus  condita.  Argonaut»  his  lcm- 
poribus  fuere.Cyzicus  hoc  teropore  condita.  Orpheus 
Thrax  clarus  habebaiur.  . 

Abimelech  filius  Gedeonis  annis  tribus. 

Haec  et  Herculis  tempora. 

•  Chronicon  Eusebii  edil.  Pont.,  cum  quinquc  ejus- 
dem  mss.  Colbertinis  3750. 

•  In  mss.  quinque  Colb.  Euseblani  Chron.  et  edit. 
Ponl.,  feimiSO. 

«  Apud  Ensebium,  anni$  22,  vel  43  secundum  Hc- 
bt(to$.  H*c  aulem  postrema  w/23,  etc,  non  haben- 
tur  in  mss.  Colb.  quatuor,  sed  in  uno  alio  et  edit, 
Pont. 

d  In  Chron.  Eusebii,  Po$t  Jair  Hebrceos  in  ditionem 
tuam  redigunt  Ammanitce  annis  18,  edit.  Pont.  8,  qui 
cum  temporibus  posteriorum  copulantur  secundum  He- 
ktasorum  traditiones. 

•  lu  cod.  Cliron.  Eusebii  additur  Jephtc  in  Ubro 
Judicnm  ab  miaic  Mosi  usque  ad  semttipsum  ah  $up- 
putari  annos  30Q. 


Latinis  regnat  iEneas  annis  tribus. 

k  Samson  annis  xx. 

Cujus  anno  tertio  Ascanius,  jEneae  ftliuf  Alban 
condidit. 

Ascanius  regnat  Latinis  annis  xxxvu,  seu  xxxvm. 

Post  quem  Sylvius  jfineae  poslhumus  fllins  anois 
xxvn  [Alias  xxix].  A  quo  Albauorum  reges  Syivii  sf- 
peliati. 

Heli  saccrdos  annis  xl  '. 

Mortuo  Ileli  sacerdote,  arca  Tettamenfti  ab  alieai- 
genis  possidetur. 

Samuel  et  Saul  annis  xl. 

Primus  rcx  Ilebraeorum  Saul  ex  tribu  Benjamia, 
cujus  regni  anno  nono,  L  itinis  regnat  ISneas  SyU 
G  vius  annis  xxxi. 

Post  quem  regnat  Latinus  Sylvius  a.mis  quinqna- 
ginta. 

091  Ab  inilio  principatus  Mnysis,  usque  ad  of- 
rum  regni  David  anni  ccccxxxix. 

David  ex  tribu  Juda  primus  regnavit  annis  xt. 
Quo  tempore  Abiaihar  pontifex  clarus  habebatnr ; 
propbetabant  autem  GaJ,  Natban,  et  Asaph. 

Salomon  fitius  David,  annis  xl,  qui  templum  Jcro» 
solymis  aedificare  coepit ,  consummavitque  annis 
octo.  Quo  temporeSadoc  Hebraeorum  sacerdos  cla- 
rus  habebatur. 

Anno  regni  Salomonis  xl,  Lalinis  regnare  incipU 
Sextus  Albanus  Sylvius,  annis  xxxviii. 
I     Roboam  annis  xvn. 

Post  mortem  Salomonis  regnum  Hebraeoruro  sedi- 
tione  divisum  est,  vocabantnrque  qui  io/|Samaria 

f  In  aliis  codicibus  Esebon:  in  aliis,  Abesan. 

s  Clirou.  Kuseb.  lain  in  ms«.  Colb.  quatuor  qnasi 
in  cdit.  Pont. :  Post  Esebon  in  libro  Judaeorum  (f. 
Judicum,  MHebrceorum)  ferturjudex  Aeionoci  Akm- 
lon  rcxisse  populum  annis  10  qtti  non  habetur  muwi 
LXX  lntcrprete$;  quem  Umen  ibi  haberi  contendit 
Pontacos,  in  notis  p.  308. 

h  Apud  Euse bii  Chron.,  Po$t  Labdon  Hebrmos  m 
ditionem  redigunt  alienigence  annos  40,  qui  covulan- 
tur  temporibusjudicum  postcriorum,  secundum  Judmo* 
rum  Iraditionem. 

t  Observaut  codices  mss.  et  edit.  Cbron.  EuseW 

nid,  In  libro  Helrceorum  40  anni  inveniuntmrt  ta 
X  autem  interpretatione  20. 


CHRONICGM  l.NTEGRUl!  5lf 

hrael,  quibui  primus  regnavil  Jeroboam.     A  tuitur  Olympiat  prima :  Eliia  agentibus  quinquciinale 


i  filius  Salomouis  regnavit  in  Jerusalem, 
i  tribubussibi  subjectis,  quae  vocabanlur  Juda, 
e  Judaeorum  e.t  stirpe  Judae. 
teinpore  apud  Latinos  jEgyptus  SyWius  se- 

regnai  anuis  xxui. 

bno  autem  rcgni  Jeroboae,   Susachin   rei 
f  eonira  Judseos  diinicaus  templum  exspoliat. 

annistribus,  Hebrscorum  pontifex  Abimelech 
s  habebatur :  propuetabant  auiem  Achias , 
l,  Jemoded,  Axarias;  qui  et  Addo,  et  Anani. 
jnstus  annia  xli. 

pbat  jnsfus  annis  ixv.   Propbetabant  apud 
M  Abdias,  ■  Jenoxias,  et  Micbeas. 
ia  regni  anno  xn,  apud  Laiinos  Capys  Sylviu* 


certamen,  quatuor  mediis  annis  vacantibus.  Ex  boo 
ceriaminia  tempus  Olympiadem  vocaverunt  anctore 
Iphito. 

Joaihan  annis  xvi.  Prophetabant  Osce,  Amos , 
Isaias  et  Joel,  qui  et  Jobeth. 

Achax  annis  xvi. 

Hujua  regni  anno  quinto  Romulus,  Romacondiia, 
regnare  orsus  est. 

Ejosdem  autem  regni  Achax  anno  xi  decem  tribus 
gentis  Hebrseae,  quae  vocabantur  Israel,  et  erant  in 
pane  Samariae,  victaea  Sennacbcriro,  qui  et  Salma- 
uaxar,  rege  •  Cbaldseormn,  translataeque  sunt  in 
raontes  Medorum,  cnm  regnatum  essei  in  Samaria 
annis  ccl.  Sennacherim  autem  ad  custodiendam  re- 


aanis  septem.  Deinde  ir..*Compartus  Sylvius  B  gioneia  Judaeaa  accolas  mWt  Assyrios,  qui  aemnta- 

tores  Judaeorum  legis  facti,  Samariue  nuncupati 
sunt,  quod  Latina  Iingua  expriinltur,  cusiodes. 

Exechia*  annis  xxix,  sub  quo  apud  Hebraeos  pro- 
pbetabant  Isaias  et  Osee. 

Romulua  primosmilites  sumpsit  ex  populo,  et  no- 
biles  centum  senes,  quos  ob  aetatem  senatores,  <  b 
curam  patres  appcllmt. 

Eodem  lempore  Syracusae  et  Calana  in  Sicilia 
conditae. 

Manaases  annis  lv. 

Cujus  regni  iuitio  apud  Romanos  regnabat  Numa 
Pompilius,  annis  xlt,  cuvp  pos?  Ramuluin  regnasset 
senatus  annum  unum. 

Ammon,  f  annis  xu. 

Hujus  regni  initio  Tullus  HostiJius  Romae  693 
septiinum  dccimum  imperii  sui  gerebat  annum,  rc- 
gnavitque  annh  xxx:i. 

Josiaa  s  annis  xxxn,  quo  rcgnante  Hebraeorum 
pontifex  maximus  Chelci;is  insignis  habebatur :  et 
prophetabant  eadcm  lempestate,  Jeremias,  et  So- 
pbonia*,  et  Olda  mtilier. 

Apud  Romanos  auiem  regnabat  Ancus,  qui  Osliam 
condidit  civitatem ,  regnavitque  annis  xxm.  Pobt 
quem  regnat  Tarquinius  Priscus  annts  xxxvu. 


[Qinque, 

m  antiU  oclo  :   quo  tempore  prophetabanl 

t  Eliseus. 

ias  anno  uno.  Jonadab  filius  Rechab  clarua 

tur. 

tbolia  mater  annis  septem. 

lempore  in  Graecia  Homcras  poeta  clarus  fuit. 

annis  xl.  His  temporibus  apud  Hebraeos 
insignis  pontifex  erat,  qui  solut  post  Moysen 
inis  cxxx.  Hoc  tempore  Azaria«  propbeta  oc- 

:  Zacbarias  692  quoqne  propheia  a  rege 
lerficiiur. 

Js  in,  Aremulus  Sylvius  annis  xix.  Post 
kTentinus  Sylvius  regnavitannis  xixvu,  a  quo 
kventinus.  Post  quem,  XIV,  Procas  Sylvius,  C 
xyi.  Post  quem,  IV,  Amulius  Sylvius  annis 

liaaaniiisxxix. 

laa,  qui  ei  Osias,  annis  lii. 

i  regni  sextus  agebatur  annus,  cum  reges  As- 

ai  defecerunt,  imprrio  in  Medos  translato. 

I  Hebraeos  autem  propheiabant  Osee,  Amo*, 

lonas,  cum  esset  anuus  Osiae  vicesimus  pri- 

togesimo  vero  et  nono  ejusdem  anno  consti- 


ad  Euseb.  Chron.  Jehu,  Ozia$. 
Eoseb.  Cliron.  Carpentus  Sylvius. 
tehii  Clironicm.  cum  vuIr.  e.l   llchr.,  Ocho 
e  quoque  LXX  tam  Romas  quam   Aniuerpicc 
I  Eusebius   lib.  x   de   Praparat.  cap.  5,  et 
\L  Antiochen.  tib.  m  ,  PohLkus  pag.  332. 
rulg.,  Athalia  vocatur,  IV  lleg.  xi.   Sequiuir 
iper  Euscbii  lectioncm,  quein  (:iii  P«»ntam  ) 
urn  est  iii  plurimis  a  noslris  Bibliis  tam   He- 
juam  vutgatis,  immo  etiam  aliquando  a  Grtvc.s 
»;  quod  et  disertedocet  Hb.  x  de  Prcepar.  cap 
mtmerans  omnes  reges  post  Ochoziam,  recenset 
m;  Gotholia  an.  7.  Theophil.,   lib.  in  posl 
sm,  nominat  Gothoniett  nulla  facta   mentione 
•  lo  Chrun.  Eus.,  Oded. 
ilafus,  p.  340'.  ifi  noiis  monet  ha?c  verba  qui 
mutsar  ahess*»  a  codicibus  non  pnucis,  saltem 
i«  Codices  Colbertini  variant;  in  uno  solus 
lerih,  in  aliero  Salmanasar  solus  nominaiur, 
trihus  uterque.  Cum  autem  utroque  relento, 
\erib  et  Salm.masar,  videantur  confundi  duae 
j,  cuui  h;c  illius  patcr  fuissc  legnlur,  Tobia;  i, 


et  IV  Regum  xvii  decem  tribus  legantur  translatae  a 
Salinanasar,  tribu  Juda  incolumi,  Scnnacherib  vero 
a*cei;disse  super  omnei  civiiales  Juda  munitaa  et 
eas  cepisseet  obsidione  Jerosolymam  cinxisse,  Isai.-c 
xxxvi,  Exech.  xiv  et  IV  Reg.  xvui,  inter  qusc  ingens 
haud  dubio  iutervallum.  Respondet  ab  Eusebio  nul 
l>  lam  ficri  nieutionem  obsidionis  Jerosolymitanae,  sed 
tantum  dici  Salmanasar  dictum  etiam  SenuacheriJu,, 
abegisse  Israel  in  exsilium.  Unde  satius  fore  conten- 
d>t  diccre  cum  S.  Thoma  in  Isaiae  xx  Saimanasar 
habuisse  sex  nomina,  et  eurodem  dictum  fuisse  Sen- 
nacherib.  Nain  etiam  ante  jam  pridem  observaratHie- 
rouymus  in  cap.  xxxvi  nonnullos  existimasse  Salma- 
nas»r  multis  nominibus  appellatum ;  qnod  neque 
alienum  a  lingua  sancta,  ubi  freqHcnter  eadem  no- 
iiiiua  pairi  et  filio  sunt  communia. 

f  Eusebii  Chron.  Ammon  secundum  LXXsenum  tn* 
terpreiationem  12  annis,  •ecundum  Hebraos  annis  2. 

s  Huic  32  annorum  uumero  favent  mss.  quatuor 
Colb.  Vulg.  31  numerai;  ediiio  Pontaci  eum  nis. 
Colb.  unico  ^. 


543  S.  PRQSPERI  AQUITANI  541 

Josias  rei  Judaeorum,  cum  Nechaone  ifcgyptiorora  A  ministcr  regis,  coocedenie  domino  suo,  de  Babylone 


rege  congreisus  occiditur. 

Tbales   Milesius   primus   physicus    philosophus 
agnoscitur. 
Anno  xxi  regni  Tarquinii  Prisci,  Massilia  condiia. 
Joachax  mensibus  tribus. 
Joachiin,  qui  Eliachim,  annis  xi.  Anno  m  Joachim 
Nabuchodonosor  rex  B-ibyloniae  Judaeam  capit,  el  in 
ditionero  suam  redactis  plurimis  Judaeorum,  cum 
jam  partem  vasorum  templi  invasisset,  et  Joacbim 
tribuiarium  fecjssel,  victor  ad  patriam  rediit. 
Joatham  seu  Joachim,  qui  et  Jecbonias,  roenses  tres. 
In  Babylone  Ananias,  Daniel,  Axarias,  Misael  clari 
habebantur. 

Uunc  ■  rex  Babylonius  captum  secum  pertrahit 
secundo  ?eniens  ad  Judaeam. 
Sedecias  annis  xi. 

Nabucbodonosor  rex  Chaldseorum,  Jerosolymis 
caplis,  templum  incendil,  quod  ab  initio  sedificationis 
suae  permanserat  annos  b  cccxlii  [Alias  ccclii]. 

Captivitatis  Judaeorum  anni  lxx,  qui  supputantur 
usque  in  secundum  annum  Darii. 

Apud  Romanos  post  Tarquinium  Priscum,  regnat 
Servius  antiis  xxxiv.  Cui  successit  Tarquinius  Super- 
bus,  qui  regnavit  annis  xxxv.  Hujus  regni  anno  xxv, 
prophetabant  apud  Hebracos  Aggaeus.  et  Zacbaria?, 
et  Malachias,  Pontiflce  Jesu  filio  Josedecb. 

Hoc  tempore  Pytbagoras  philosophus  clarus  habe- 
batur. 

A  David  usque  ad  lxx  aunos  captivitatis  Judaeo- 
rum,  supputantur  anni  dlv. 

A  septuagesimo  anno  captivitatis  Judaeorum,  sup- 
pulantur  Darii  regis  Persarum  anni  xxxm. 

Cujus  regni  anno  decimo  apud  Roroanos  regii  do- 
minatus  finis  est  factus  :  quae  potestas  apud  eos 
mansit  annis  ccxl.  Hinc  apud  Romanos  a  Bruto  con- 
sules  esse  cceperunt,  dein  Tribuni  plebis  ac  dictato- 
res,  et  rursum  consules  rempubiicam  obtinuerunt, 
per  annos  cccclxiv,  seu  ccccxliv,  usque  ad  Julium 
Caesarem. 

Xerxes  rcgnat  annis  xx,  filius  Darii,  quo  lempore 

Sophocies  et  Euripides  ciari  habebantur.  G94  He* 

rodotum  quoque  historiarum  scriptorem  eadem  aetas 

habuit. 

Post  Xenem  Artabanusregnavit  mensibus  septem. 

Ariaxerxes  annis  xl. 

Hoc  regnante  Esdras  sacerdos  apud  Hebraeos  in- 
signis  habebatur,  cujus  aetate  pontifex  maximus  tait 
Eliacbim,  alias  Eliasib,  filius  Joachin,  filii  Jesu,  filii 
Josedech. 

Empedocles  et  Parmenides,  Zeno,  et  Heraclitus 

philosopbi  elaruerunt.  Tunc  etiam  Poricides  histo- 

ricus,  Cratinus  comicus,  Aristarchus  tragicus  exsti- 

terunt. 

Vieesimo  regni  Artaxerxis,  Nehemias  Hebraeus 

•  Scilicet  Jecboniam  ex  mss.  Colb. ,  Chron.  Eu- 
scbiani  et  edit.  Pontaci ;  ubi  ba?c,  In  Babylone  Da- 
niei,  eic,  post  narratam  captivita'cm  Judaeorum  col- 
locantur. 


venit  in  Judaeam,  et  xxxu  anno  muros  urbemqoe 
restituiu  Si  quis  autem  lxx  hebdomadas  a  Daniele 
scriptas  ab  hoc  tempore  nnmerat,  qnae  faciunt  annos 
ccccxc,  reperiet  eas  in  regno  Neronis  expletas,  sub 
qno  obsideri  Jerusalem  ccepla,  secundo  poatea  Yespa- 
siani  anno  capitur. 

His  lemporibus  Hippocrates  medicus  ei  Soerates 
philosophus  iliustres  fuernnt. 

Xerxes  menses  duos.  Piato  nascitur. 

Socdianusmenses  vu,in  his  suppuUturannusoDas. 

Darius  cognomento  Nothus  annis  xix,  alias  xviu. 

Dionysius  in  Sicilia  tyrannidem  exercet. 

Romani  per  legatos  jura  ab  Atheniensibos  prtia- 
runt,  ex  quibus  xu  Tabuiae  conscriptae. 
B     Artaxerxes  Mnemon,  Darii  et  Parysatidis  filius, 
annis  xl. 

Hujus  regni  anno  xv  Galli  Senones  Romam,  cx- 
cepto  Capitolio,  occupavcrnnt. 

Aristoteles  xvm  aetatis  suae  anno  Platonis  aodiuir 
est. 

Artaxerxe?,  qui  et  Ochus,  annis  xxvi. 

Cujus  regni  initio  Caroillus  Gallos,  qui  Romaail 
bellum  intuierant,  superavit. 

Eodem  tempore  Alexander  Philippi  filins  nasciujr. 

Demoslhenem  quoque  oraiorem  eadem  astas  cb* 
rum  habuii. 

Arses  Ocbi  filius  annis  quatuor. 

Hoc  tempore  descriptione  facta  Romae,  inveati 
sunt  civium  clx  millia. 

Apud  Judaeos  Jaddus  pontifcx  maximos  clarns  ha- 


C 


bebatur. 

Darius  Arsami  filius  annis  sex. 

Quo  tempore  apud  Romanos  consui  Manlios  Tor* 
qualus  filium  suura,  quod  couira  imperium  in  bostei 
pugnaverat,  virgis  caesum  Becuri  percussit. 

Hac  tempestate  Alexander  Philippi  filius  regnare 
orsus,  sexto  imperii  sui  anno  regnum  Persarum  sub- 
vertli,  et  in  iEgypto  urbem  Alexandriam  condidit 

095  Appius  Claudius  caecus  apud  Romanoicli- 
rus  habetur,  qui  Claudiam  aquam  duxit,  et  Tiam 
Appinm  stravit. 

Romani  Samnitas  subjugant. 

Albxahibb,  post  flnem  regni  Persarum,  regnaTit 
annis  sepiem,  qui  xxxn  aetatis  suae  anno  apud  Baby- 
^  lonem  moritur. 

Regnum  Alexandrinorum  nascitur,  quo  potiutsesi 
Plolemaeus  Lagi  filius  annis  xl.  Hic  regni  sui  aooo 
quarto,  Jerosolymis  et  Judaea  in  ditionem  suua 
redaclis,  plurimos  captivorum  in  iEgyptum  traosta* 
lit.  Tunc  Judaeorum  ponlifex  Onias  Jaddi  filius  di* 
rus  habebatur. 

Machabaeorum  autem  Hebraea  bistoria  hinc  Gra* 
corum  snppuiat  regnum.  Verum  c  bi  libri  ab  hV 
brxis  inter  divinas  Scripturas  non  reclpiontor* 

b  In  Chron.  Euseb. ,  mss.  Colb.  quatuor,  et  edh\ 
Poutaci,  442;  in  unico  ms.,  542. 

e  Ad  similia  Eusebii  verba  Pontacus  in  notis,  pag • 
446.  Cum  in  Eccletia  anle  concilium  Cartnaginenu  m 


CUROMCUM  1NTECRUM. 


8M 


i  Marsos,  el  Hurnicos,  et  Pelignos  superant.  A     Antiocbus  rex  Syrto,  victo  Philopatore,  per  Ptole- 


mxum,  Judaeain  sibi  sumit. 

Piolemaus  Epiphanes  annis  xxiv.  Hic  Seopa  prin- 
eipe  militiae  deslinato,  Judseam  capit,  et  plurimas 
Syriae  dviutcs.  Secundus  liber  Machabaeorum  bujus 
temporis  gesta  continet. 

Hac  lempesute,  cum  ab  Aniiocho  pcr  iegatos 
Hannibalem  Romani  reposcerent,  cui  se  vicius  a  Sci- 
pione  sociavcrat,  idem  Hannibal  ad  Prusiam  regem 
Bitbyniae  iransfugit :  et  cmn  etiam  ab  eo  per  Flami- 
nium  reposceretur,  tradendusque  esset,  venenura 
bibit,  et  apud  Libyssam  Bitbyniae  sepultus  est. 

Cxcilius  poeta  comicus. 

Ptoiemseus  Pbilometor  anms  xxv,  seu  xxxv.  nujus 
anno  quarto  Hyrcanus  Josephi  ducis  Judaeae  filius, 
daeos  qui  in  jEgypto  erant  liberos  esse  permi-  fi  cum  ad  Ptolemaeum  perrexisset,  honorilice  ab  eo 


aanU  Seieucus  Amiochiam,  Laodiciam,  A- 
n,  Edessam,  Beroeam,  et  Pellam  urbes  condi- 

qoibus  Judaeis,  quos  transtulerat,  jus  civium 
Seleucus  Babylonem  oblinuit. 

anno  regni  Plolemari,  Judaeorum  pontifex 
ins  Sitnon  Oniae  filius  insignis  erat. 
m  vero  eensu  agiuto,  inventa  sunt  civium 

CCLXX. 

llfieaium  apud  Judaeos  suscepit  Eleasar  frater 
is,  cujus  Alius  Onias,  ob  aeUlem  pueritiae,  non 
at  patri  succedere. 
tempore  a  Romanis  Benev entum  ei  Ariminus 

qui  et  Philadelphus ,  annis  xxxvm. 


vasa  Eleaxaro  pontifici  Jerosolymorum  votiva 
liuens,  divinas  Scripiuras  in  Graecum  »ertuo- 
I  Hebraea  lingua  per  LXX  Interpretes  trans- 
uravii,  quas  in  Alexandrina  Biblietbeca  ha- 
sibi  ex  oroui  genere  litterarum  compara- 


nummus  primum  in  Urbe  figuratus, 
sojus  anno  xm.  Hujtis  regni  autem  xxiv,  Ro- 
Carthaginenses  navali  cerUmine  superant,  et 
I  Libyae  urbes  capiunt. 

i  poiitificatum  post  Eieaxarum  avuncului 
taccepit :  postquem  Onias  poniifex  Si- 
justi  Alius  clarus  habebatur,  qui  eonsueu 
laeo  tributa  non  reddens,  ad  iram  eum  com- 
Yerum  Joscphus  vir  inter  suos  nobilis,  lega-  G 
fodaeis  ad  696  Ptolemaeum  roissus,  cum  fa- 
utem  regi*  ob  plurima  in  eum  meruisset  ob- 
,  dox  Judxae  et  flnitimarum  regionum  consti- 

ifais  ab  imperio  Macedonum  recedemibus,  pri- 
pMvit  Arsaces,  unde  Arsacidae  dicti. 
eaaus  Evergetes  annis  xxvi. 
ss  temporis  Judaeoram  pontifex  Simon  Oniae 
darus  habebatur  :  sub  quo  Jesus  filius  Siracb 
itias  Jibrum  composuit,  quem  Pauareton  vo- 

lins  poeU  Tarenti  nascitur. 

do  terne  rootu  concussa,  Colossus  rnit. 

omanis  xl  fere  millia  Gallorum  caesa. 


susceptus  est.  Yerum  fralres  ejus  seditione  contra 
eum  mota,  inagnarum  caUmiutum  Judaeae  genti 
causa  exstiterunt. 

Aristobolus,  natione  Judaeus ,  Peripateticus  pliilo- 
sophus  claruit,  qui  ad  Philometorem  Ptolemaeum 
eiplanationum  in  Moysen  Commeniarios  scripsiL 

Eodem  tempore  Antiocbus  Epiphanes,  cum  de 
regione  Ptoiemaeorum ,  quam  subito  invaserat,  ter- 
ritus  senatus  Romani  imperio  recessisset,  Jodaeam 
venit,  ibique  Jesu  et  Jasoni  fratri  Oniae  pontificatum 
tradidit.  Quo  deinde  expulso,  Oniam  coguomcnto 
Menelaum  successorero  ei  dedit.  luque  ob  sacerdotii 
digniuiem  orta  seditione  inter  principes,  ingenlium 
miseriarum  semina  pulluIaverunL 

697  Samaritae  etJudaei  Alexandriae,  Ptolemaeo 
judicante,  contendunt  de  honoribus  ex  utraque  parte 
templo  suo  defereudis,  et  superant  JudaeL 

Yicesimo  autem  ejusdem  regni  anno,  Judae  Ma- 
cbabaeo,  post  Alcimi  inimici  ejus  interitum,  sacerdo- 
tium  ei  principatus,  omnium  Judaeorum  favore  dc- 
cernitur.  Qui  dignitate  suscepta*  legatos  Romam 
misit,  et  obtinuit  decreto  senattfs,  ol  Judaei  amici  et 
auxiliatores  Romanorum  haberentur.  Idem  Judas 
duces  Amiocbi,  qui  legem  Judaeorum  roulu  profaoi- 
Ute  impugnaverat,  de  Judaearexpulit,  et  templum  ab 
idolorum  imaginibus  emundans,  patrias  religiones 
post  triennium  civibus  suis  reddidit. 

Ennius  poeta  moriiur,  sepeliturque  in  monimento 


lemaeus  Philopator  annis  xvn.  Judaei  vicii  ul  ^  Scipionum,  via  Appia. 
IU  armatorum  ex  numero  eorum  cxsa. 
■aui  vero  Capuam  et  Siciliam  subjugaut. 


Judas  Macbabxus  triennio  pontiAcatu  gesto  dimi- 
cans  ad? ersus  Deroetrii  duces  occiditur. 


libri  tam  teteris.  quam  novi  Tettamenti  canonici, 
ie  et  eodem  tempore  et  eadem  fide  recepti  siut 

MUta  Ecctesias Hinc  tempore  Eusebii  non 

ta  apud  omnes,  mazime  apud  Grcecot,  de  libris 
i  Machabmorum.  Nec  sunt  propterea  rejiciendi 
tafaao,  non  mapis  quam  liber  Esiher,  quem  per- 
usefiut  non  rectpit  inter  divinas  Scripturas ;  quem 
iur  Athanasius  in  Sunopsi,  Gregorius  Nauani. 
nrf.  Seript.  Amphitochiut  meritof  apud  Euse- 
[*.  iv  llist.  cap.  46,  et  alii  Grasci,  nec  etiam  rna- 
m  Apocatyptit  ant  Epittola  Pauli  ad  Hebreeos, 
■  pmtmorem  sicut  Latinorum  consuetudo  non 


recipiebat  inter  canonicas  Scripturas,  sic  nec  Grarcorum 
Ecclesia  Apocalypsim.  ul  ait  tiieron,  epist.  ad  Darda- 
num.  Sed  postquam  EccleAa  in  concilio  illo  in  Cartha» 
ainensi  (cui  Augustinus  interfuit)t  cap.  47,  constituU 
indicem  seu  canonem  librorum  sacrorum  seu  canonico- 
rum ,  deinceps  duo  libri  Machabaorum  ,  sicut  etiam 
cceteri ,  pro  dhinis  et  canonicit  suni  apud  omnes  hn- 
biti.  Vnde  August.,  lib.  viu  de  Civitate  cap.  56 :  Libros 
Machabmorum  non  Judcei,  sed  Ecclesia  pro  canonicis 
habct,  ete.  Quibus  addi  poieiit  auctorius  concilii 
Tridentini  sessione  4,  in  dccreto  de  canonicis  Scri* 
pturis. 


«47  S.  PROSPERI  AQUITANI  54* 

Terenlitis  Carthagineusis   comoediarum  scriptor  A     P.  Tereniius  Varro,  viro  Alaee  in  Provincia  N.»r- 


rooritur. 

Pacovius  Tragicus  clarus  habelur,  Ennii  poelae  ex 
filia  nepos,  vixitque  Romae  quoad  picturam  exer- 
cuit,  ac  fabulas,  vendiiavit  :  deinde  Tareniuiu  irans- 
gressus,  prope  nonagenarius  diem  obift. 

Romae  descriptione  facta,  inventa  sunt  civium  * 
cccxzxu  millia,  quo  tempore  Caubago  in  diiionem 
Romanam  per  Scipionem  redigitur. 

Plolemaeus  Evergetes  annis  xxix. 

Joualbas  potilifex  Judaeorum  a  Tripbone  occiditur, 
et  in  ^acerdotium  Siroon  Jouaihae  frater  assumilur : 
cui  interfecto  succedit  filius  ejus  Joannes,  qui  con- 
tra  Hyrcanos  bellum  gerens,  Hyrcani  nomen  acce- 
pit,  et  a  Romanis  decreto  senatus  inler  amicos  re* 


bonensi  nascitur,  qui  xxxv  aunum  agen*  Graecas 
litteras  didicii. 

Ptoiemxus  Dionysius  annis  xxx. 

Ab  bujus  regni  anno  sexlo  Alexandra,  quae  et 
Selina,  uxor  Alexandri,  Jerosoiymis  per  novem  re- 
gnavii  annos  :  ex  cujus  artate  Judacos  rerum  coo- 
fusio  et  varias  clades  opprrssere.  Ac  mox  per  Cn. 
Pompeium  Jeros<  lymis  ca|»tis,  lemploque  iisque  ad 
sanclorum  sancta  rescrato,  Judaci  veci  gales  Rooia* 
norum  facti,  Hyrcano  apud  eos  pontiGce  constitoto, 
et  Antipairo  lierodis  Ascaionitae  filio  procoraloe 
Palaestinse  facto. 

M.  Porcius  Caio  stoicus  philosophus  agnoscitar. 

Quae  de  Catiiina  Salluslius  scribil  hoc  geata  snnl 


latus  est.   Idem  Samariam  obsidione  captam  solo  B  tempore. 


aequavit,  quam  postea  llerodes  instaurans,  Sebasten 
in  honorem  Augusti  vocari  votuit. 

AUalus  moriens  b  populum  Romanum  reliquit 
haeredem. 

Ptolemacus  Pbyscon,  qui  et  Soler,  annis  xxvu 
[Alia*  xvu]. 

Hujus  regni  anno  octavo  Cicero  Arpini  nascitur, 
malre  Helvia,  patre  equestris  ordinis,  ex  regio  Vol- 
scorum  genere. 

Triennio  post,  Cn.  Pompeius  Magnus  oritur. 

Septimo  decimo  autein  bujus  rcgui  anno,  C.  Ma- 
rios  v  consul  juxla  Rbodanum  Cimbros  superat, 
quorum  ducentis  millibns  caesis,  lxxx  capit,  et  de 
his  Cum  Catulo  triumphat. 

Jogurtha  contra  Romanos  dimicans  capiiur.  In  Si-  G 
cilla  rursos  oellum  servile  consurgit.  Thraces  a  Ro- 
manis  victi. 

Aristobulus  fiiius  Jonathae  (Joannis)  rex  pariter  et 
pontifex,  primus  apud  Jndacos  698  diadematis 
sumpsit  insigne.  Post  quem  regnavit  Jannaeos  co- 
gnomento  Alexander,  qui  pontittcatum  quoque  ad- 
ministrans  crudelissime  civibus  praefuit. 

Ptoiemaeus ,  qui  et  Alexander,  annis  vm. 

Syriae  regnabat  Phiiippus,  quem  dux  Romanui 
Gabinius  cepit,  cum  jam  anteeum  Antiochus  in  Par- 
Ihos  fugiens  Pompeio  se  deinceps  tradidisset.  Ita 
Syria  in  Romanam  diiionem  transivit. 

J.  Pomponius  Bononiensis  Attelianarum  scriptor 
clara*  habebatur. 


Decimo  autem  Ptolemaei  regnantis  anno,  Virt> 
iius  Maro  in  pago,  qui  Andes  dicitur,  juxta  Man- 
tuam  nascitur,  Pompeio  et  Crasso  consuiibus. 

Et  post  sepiem  annos  Horatius  Flaccus  poeta  sa- 
tiricus  et  lyricus  Libertino  patre  Vennsii  nascilor. 

Crassus  consul  cum  filio  apud  Carras  capitor. 

Poropeius  imperator  appellatus,  Lusitaniaoi  el 
qoasdam  insulas  in  Oceano  capit. 

Cleopatra  annis  xxu,  ex  quibos  duo  tantum  sof* 
putandi,  quia  Romanis  continua  naacunlur  hnpe- 
ria  :  quorum  deinceps  tempora  numeranda  soot  a 
C.  Julio  Caesare,  qui  priinus  apud  Romanos  siago* 
lare  obtnuit  imperium,  a  quo  Romanorum  princi» 
pea  appeliati  Caesares. 

Caesar  Rhenum  transiens,  Germanos  vastat,  Gal- 
Jos  subigit. 

QS9  Principium  belli  civilis  inter  Caesarein  et 
Pomptium. 

Ex  hoc  loco  continua  Romanorum  annotaotor  iw- 
peria,  et  regnat  apud  eos  primus  omnium  C.  Julins 
Ciesar. 

C.  Juuos  C*sab  primus  annos  iv,  d  meuse*  fei* 

Pompeius  victos  et  fugiens,  a  spadonibos  Akun- 
drini  regis  occiditur. 

Decretum  senatus  et  Atheniensium  ad  Jo4xoi 
mittitur,  qui  per  legatos  amicitiam  postularanl. 

Cleopatra  regio  coroitatu  Urbem  ingressa.  ' 

Antonius  decernit  Qointiiem  inensem  Juliomde- 
bere  dici,  quia  in  eo  natus  fuisset  Julius. 


T.  Lucrecius  poeta  hoc  tempore  exslitit,  qui  ama-  »     Cassius,  Judaea  capta,  templum  snoliat. 


torio  poculo  in  furorem  versus,  propria  munu  se  in- 
terficit. 

Piotius  Gallus  primus  Romae  Latinam  rbetoricam 
docuit. 

Ptolemaeus  Cleopatrae  filius  annis  vm. 

Sailustius  Historiarum  scriptor  in  Sabinis  Ami- 
lerni  nascitur. 

Descriptione  Romae  facta,  inventa  sunt  hominum 
•  cccclxiii  millia. 

*  In  hoc  calcolo  variant  msi.  Eusebii.  In  uno  ha- 
hes  112,000;  in  alio  et  in  edli.  Pontaci  322,000;  in 
oMisduobus  354,000.  In  alio  335,000,  in  edit.  Pont. 

*  Codices  Eusebii  addunt  bic,  rtgni  sui. 


Idibus  Martiis  C.  Juliu3  Caesar  iu  curia  occidilor. 

Cjesar  Aucustds,  qui  et  OcUvianus,  annis  w1 
a  quo  reges  Romaiiorum  Augusli  appellati. 

Ovidius  Naso  in  Pelignis  nascitur. 

Cicero  in  Formiano  suo  ab  llerennio  et  Popilo 
occiditur. 

Antonius  adversns  Augusium  bellum  moveu 

E  Tabcrna  meritoria  trans  Tiberim  oleum  terra 

•  Mss.  Colb.  tres.  464,000;  unus,  4U,000. 

d  In  Cbronici  Eu.  ebiani  mss.  et  edit.  Ponl.,  men- 
set  teptem. 

•  lu  Eusebii  Chronico  addunlur  meases  sex. 


519  CIIRONICUM  INTEGRUM 

erupit,  fluxitque  toto  die  sine  intermissi  ue,  sigui-  A 
ficans  Chrisii  graliam  ex  gentibus. 

Antiochus  superatus  ab  Augusto,  in  amicitiam 
ejus,  intenreniente  senatu,  redit. 

Herodes  Antipatri  Ascalonits  et  matris  Cypridis 
Arabicx  fllius  a  Romanis  Judaeorum  accipit  princi- 
patum.  Cujus  tempore  Cbristi  nativitate  Ticina,  re- 
fnum  et  sacerdotium  Judaa»,  quod  prius  per  suc- 
eessiones  minorum  tenebatur,  desiructum  est,  com- 
pleia  prophetia,  quoe  per  Meyscn  ita  ioquiiur :  Non 
deficiet  princept  ex  Juda,  ■  neque  rex  de  femoribu$ 
ejus,  donec  teniat  b  $emcnf  cui  reposilum  c$t,  et  ipte 
eril  ex$pectatio  genlium  (Gen.  xlix,  iO).  fn  hoc  rtiam 
loro  Cbristus,  qnein  Daniei  scribit,  accepit  fiiieiu. 
Nam  usque  ad  Ilerodem  christi,  id  est,  s»ccrdotes 
erant  reges  Judxorum,  qui  imperare  coeperunt  a  r 
Liv  olympiade,  et  ab  instauraiione  templi  sub  Dario 
osque  ad  Hyrcanum,  et  ad  clxxxvi  olympiadcm,  an- 
nis  cccclxxxiv  in  medio  transsctis,  quos  Daniel  quo- 
que  significavit  dicens  :  El  taet  et  inteUige$f  ab  ini- 
tio  $ermoni$  responlendi  et  adificandi  Jerusalem, 
usque  ad  Chritti  principatum  hebdomadct  $eptem,  et 
hekdomadet  lxii  (Dan.  ix,  25;.  Quae  Tiebdomadea 
lxix  in  quibus  christi,  id  esl,  sacerdotes  per  un- 
etionem  consecrati ,  regnaverunt ,  fsiciunt  annos 
ccccLxxmi,  usque  ad  Hyrcanum.  Quo  exlremo  om- 
niure  a  Parthis  capto,  Ilerodes  Antipatri  filius  nihil 
ad  se  pertinentnm  Judanm  ab  Augusto  et  sen;iiu 
700  accepit,  flliique  ejus  post  euin  regnaverunt, 
osque  ad  uovissirnam  Jerosolyinorum  captmtatem, 
nequaquam    ex    successione    sacerdotalis  generis  C 


pontificibus  constitutis,  ueqiie  perpetuitate  vitae,  se- 
coodum  legem  Moysis,  servientibus  Deo.  Ignobiles 
vero  quidam,  et  alio  tetnpore  alii,  et  noiniulli  unius 
aoni,  sive  raodico  arnplius,  a  Romanis  impcratoribus 
sacerdotium  emebant.  Quae  omnia  etiam  propheia 
Daniel  vaticinatur  ita  dicens  :  Et  post  hcbdomadat 
$eptem  et  $exaginta  dua$t  interibit  chri$tfia,  et  judi- 
cium  non  erit  in  to,  et  templum  et  sanctum  cotrumpet 
populus  duce  veniente;  et  cmdcntur  in  calaclytmo 
btlti  (Ibid.f  2G).  El  iu  consequcntibus  :  Super  tem- 
ptumf  inquit,  abominotio  detolationum,  et  ntque  ad 
consummationem  tcmporit  comummatio  dabiiur  $uper 
desolationem  (lbid.t  27). 

Sailustius  diem  obiit  quadriennio  aute  belluin 
Actiacum. 

Yinium  Maximum  qua?storem  de»ignatum  agnovit 
dominus  suus,  ct  abduxit. 

Lunae  secundum  Romanos  cursus  invenitur. 

Cleopatra  et  Antonius  semet  iiiterficiunt,  ct  JEgy- 
ptus  fit  Romana  provincia. 

Caesar  Augustus  appeilatur,  a  quo  Sextiiis  mensis 
Augosti  nomen  accepit. 

Augustus  cum  monarchia  offerretur  recusavit. 


550 

Augustus  Calabriam  (Cantabriam)  et  Gallos  (Gal- 
l*c«»s)  vectigales  facit. 

Tiberius  ab  Augusto  missus  oceupavit  Arroeoiam. 

Cantabri  res  novas  molientes  opprimuntur. 

Augustus  Caium  Agrippam  adoptat  in  fllium. 

Tiberius  Vindelicos  «  et  confines  Kaetiarum  Ro-> 
manas  provincias  facit. 

xvn  anno  iinpcrii  Augusti  censu  Romas  agiiato, 
inventa  sunt  civium  Romanorum  *  xli  centena  et 
scptuaginta  quatuor  millia. 

xxiv  Augusti  imperii  anno,  TilJcrius  de  captisPan- 
noniis^  triumphavit. 

Ejusdcm  impcrii  anno  xxv,  Virgilius  Brundu»li 
moritur,  et  Neapoli  secundoa  civitate  milliario  se- 
pelitur. 

Herodes  Samariam,  olim  jam  in  cineribus  seden- 
tem,  a  lundamentis  suscitans,  in  bonorem  Aiigusii, 
Augustam,  id  esi,  Sebasten,  appell.ivit,  et  in  Pa- 
neade,  id  quod  Panion  vocatur  exstruxit.  Idem  C%- 
saream  in  nornine  Caesaris  condidit,  qnac  prius  Tur- 
ris  Stratouis  vocabatur.  Idem  Hyrcanum,  qui  olim 
sacerdos  Judsorum  fuerat,  de  capiivitate  Parthica 
regressum,  et  filium  ejus,  qui  sacerdotio  patris  suc- 
cesserat,  interflcit :  sororemque  ejus  uxorem  suam, 
cum  duobus  flliis  propriis  jam  adolescentulis,  et  ma- 
Irem  i.xoris  occisac  socrum  suam  crudelissime  necnt. 
701  Virum  etiam  sororis  suae  Satomae  imeifecit: 
et  cum  eam  alii  tradidfeset  uxorem,  eti.wi  ipsum  per- 
imit :  scribas  quoque  et  interpretes  divinse  legis  si- 
mili  scelcrc  occidit. 

Augustus  Juliam  filiam  suam  in  adulierio  depre- 
hensam  damnat  exsilio :  Tiberium  et  Agrippam  in 
(ilios  adoptavil. 

JudasGalilteus  ad  rebt-llandam  Judaos  cohortatur 

XLiviinperii  Augusli  anno,  Quirimis  ex  consilio 
senatus  ad  Judseam  mi>sus,  census  hominum  posses- 
%ioDe.-que  describit. 

Endcm  anno  JESUS  CURISTUS  Filius  Dei  in 
Belhleem  Judae  nascitur. 

Colliguntur  autem  omnes  anni  ab  Abraham  exor- 
dio,  usqtiead  nativitatem  Christi  ex  Maria,  •  duo 
millia  xvm  seu  xv. 

Uerodes  cum  Christi  naiivitatem  Magorum  Sndi- 

eio  cognovisset,  universos  in   Bethleem  parvulos 

jussit  intcrfiri:  ipse  autem   biennio  post  morbo 

D  inlercutis  aquce,  el  scatentibns  toto  corpore  verrai- 

bus,  misere,  sed  digne  moritur. 

In  llerodis  locum  Archelaos  ab  Augusto  constitui- 
tur  (  et  tetrarch»  fiuut  fratres  cjus  lierodes,  Anti- 
pater,  Lysias  et  Philippus)  annis  ix. 

Tiberius  Caesar  Dilmatas  Sarmalasque  rcdigit  in 
Romanam  potestalem. 

Atheuienses  res  novas  contra  Romauos  molientes 
opprimuntur. 


•  Godices  Chronici  Eusebiani,  neque  dux,  ut  in 
Vnlgaut  nostra  et  Hebraeo. 

•  In  Eusebio  omiititur  haec  vox,  umen. 

•  Libri  Cbronic.  Eusebii,   et  eo$  qui  Thraeiarum 
eonttr.es  erant. 


d  In  duobus  mss.  Colb.  numerantur  1,544,000* 
•  Mss.  ire*  Colb..  iOU.  MHioris  nol.-c  duo  ex  ea* 

dem  bibliotheca   habent  2015,  et  editio  Chrourei 

Eusebiani  a   Ponlnco  procur.iti. 


651  S.  PROSPERI  AQUITAM  551 

Augustus  eum  Tiberio  filio  suo  liii  iroperii  sui  A  Geminis  cousulibus  crucifixum,  quo  anno,  secundnw 


anno  censum  Romae  agitans,  invenit  bominum  no- 
nagies  et  ter  centena  et  *  lxx  millia. 

Messala  Corvinus  Orator  ante  biennium  quam  mo- 
reretur,  ita  mcmoriam  perdidit,  ut  vixpauca  verba 
conjungeret. 

Arcbelaus  in  Viennam  urbem  Galliae  relegatur  y 
anno  regni  sui  ix.  Post  quem  Herodes  tetrarches 
fuii  annis  xxiv. 

Tiberius  Drusum  consortem  regni  facit. 

Tibebios,  III,  anrtis  xxiii.  Gujui  imperii  anno  v 
iredecim  urbes  terra  motu  corruerunt. 

Ejusdem  imperii  anno  xiv  Pilatus  procurator  Ju- 
daeae  mittitur. 

Herodes  Tiberiadem  et  Liviadem  condidit. 

Tiberius  multos  reges  ad  se  per  blanditias  evoca-  B 
tos,  numquam  remisit,  regnaque  eorum  in  provin- 
cias  verlil. 

Joannes  filiusZachariae  in  deserto  juxta  Jordanem 
fluvium  prsedicans  Judaeis,  Christum  Filium  Dei  in 
uiedio  eorum  adesse  tcstatur. 

Ip.«e  quoque  Dominus  Jesus  Christcs  702  u'nc 
iti  populos  aalularem  viam  annuntiat,  signi>  atque 
virtotibus  vera  comprobans  esse  qoae  diceret. 

Drusus  Cacsar  veneno  periit. 

b  Joscphus  circa  hacc  tempora  die  Pentecostes 
sacerdotes  Judseorum  primum  commotiones  locorum 
f  empli,  et  quosdam  sonitus  sensisse  tesiatur :  deiu- 
de  ex  adyto  erupisse  vocem  dicentium :  Transinigre* 
mus  ex  his  sedibus. 

Scribit  idem  Josepbus,  quod  eodem  anno  Pilatus  C 
praeses  secreto  noctis  imagines  Caesaris  in  templo 
statuerit. 

Gomputantur  itaqueinannom  xv  Tiberii  Cxsaris, 
ab  instauratione  teropii ,  quae  facta  eat  sub  altero 
aono  Darii  regis  Persarum,  anni  dxlviii  ;  a  Salomo- 
ne  aotem  et  prima  sedificaiione  templi,  anni  conipu- 
tati  sont  mlx;  a  Moyse  et  egressu  Israelis  ex  JEgy- 
pto ,  anni  •  mdxvi  [  Atias  xxxvm] ;  ab  anno  repro- 
missionia  primo,  anni  mdlxxii  ;  ab  anno  quo  natus 
est  Abrabam,  anni  d  mmilvii;  a  dilnvio  autem  us- 
que  ad  primum  aunuro  Abrahae ,  anni  nongenii  xui 
Eusebius  vir  disertissimus  annumeravit.  Ab  Adam 
vero  usque  ad  diluvium,  anni  duo  millia  ccxlii.  Sunt 
crgo  omnes  anni  ab  Adam,  usque  in  anoum  xv  Ti- 


indubitabilein  Lucae  Evangelistae  aucloritatem,  ba« 
ptixalum  eum  esse  manifesium  est,  et  Evangeliom 
regni  coelorum  praedicare  coapisse.  Secundnm  ve^o 
Joannit  Cvangeliuro,  festivitati  Paschx*  Judaeoram 
ter  Dominum  interfoisse  cognoscimus  :  ut  appareat 
tenium  fuisse  iilud  Pascha,  quod  veros  Agnus  soo 
sanguine  consecravit. 

Proinde  consules  quidem  a  Manifestatione  Domini, 
id  eu,  a  Rufino  Gemiho  et  Rdbbllio  Gbvmo  conso- 
libos  inchoamus  :  sed  tertios  ab  iis  consules  Domi- 
nicae  Passioni  ascribimus,  sequentes  quod  aoctoritas 
tradidit  etratio. 

INCIPIT  ANNOTATIO  GONSULUM ,  *  GUM  HI- 
STORIA. 

RUFINO  GEMINO,   ET   RUBELLIO   GEMIKO 
COSS. 

VINICIO  ET  LONGINO. 

SULPICIO  ET  SULLA. 

703  Ece'esiae  Jerusolymorum  primos  episeopus 
ordinatus  est  Jacobus ,  qui  habiius  est  frater  Do- 
mini. 

PRISCO  *ET  VITELLIO. 

GALLO  ETNONIANO. 

GALLIENO  ET  PLAUTIANO. 

Pilatus  sacrum  thesaurum ,  quem  Corhan  Judsei 
vocant,  in  aquacducium  Jerosolymorum  expendeos, 
secundae  seditionis  praebuil  semina.  Ab  boc  temporo 
innumerae  calamiiaies  Judaeorum  genlem  oppres- 
seront. 

PROCULO  ET  NIGRINO. 

JULIANO  ET  ASPRENATE. 

PUBLICOLA  ET  NERVA. 

Pilaio  de  Christianorum  dogmato  ad  Tiberiom  t 
referente,  Tiberius  reiulit  ad  senatom ,  ut  inler 
caetera  sacra  reciperetur.  Verum  cum  ex  consulto 
Patrum,  Christianos  eliminari  Urbe  placuisset,  Ti- 
berius  per  edictum  accosatoribus  comminalos  esl 
moriem. 

CiESARE  ET  JULIANO. 

Tiberius  in  Campania  moritur. 

Caids  Casar  Caligola,  IV,  regnavit  annis  tribw» 
mensibus  decem. 

C^SARE  II  ET  SATURNINO. 

SATURNINO  II   ET  VENUSTO. 


bcrii  Caesaris ,  anni  mnmmmccclx  aut  ccxxvm.  Anni  q     TIBERIO  ET  GALLO. 

vero  secundum  Gcncseos  scripturam    et  Africani         Ifoc  tempore  Pontius  Pilalus  in  multas  incidcm 

hi>torici  suppotaiionem  amplias  inveninntur  cxxix.      cal-mitaies,  propria  se  mauu  interfecit. 

•  Quidam  pulant  Dominum  nostrum  Jesum  Chri-         Caligula  cumse  in  deos  retulisset,  Petroniopr*- 
stuui  xv  anno  regni  Tiberii  Caesaris,  id  est,  duobus     fecto  Syriae  praccepit,  ut  Jerosolymis  statoam  suais, 


«  M«.  Colb.  unicus,  et  60  miltia.  Usec  descriptio  in 
aliis  codicibus  assignatur  atuio  55  Augusii ,  in  aliis 
anno  54. 

b  Articulns  hic  cum  sequenti  in  Chronico  Eusebii 
rejiciiur  in  annum  18  Tiberii,  post  passionem 
Christi. 

c  In  Eusebii  Chronico  1539. 

d  Apod  Eusebiuro,  20U. 

•  Aliam  hujus  loci  leciionem  in  quibosdsm  codi- 
eibus  baberi  docet  Ph.  Labbeus  in  Auctuario  tom.  I 
Itiblioth.  novae  mss.  pag.  22  sciiicet :  Quidam  ferunt 


anno  18  Tiberii  Jesum  Chrhtum  passum.  EtargwM*' 
tum  huic  rei  ex  Evangetio  assumunt  Joannis  :  ta  *** 
post  15  annum  Tiberii  Cmsaris  triennio  Dominumf* 
dicaui  intelligilur.  Sed  quia  utitatior  traditio  isbd 
Dominum  nostrum  15  anno  Tiberii  Cmsaris  «nwjwa 
Gxminis  consutibus  crucifixum ,  nos  sine  prmjudids 
alterius  opinionis,  successiones  sequeniium  consulume 
suis  consulatibus  ordiemur :  manente  annotaHone  lia> 
porum  qum  cujusque  imperium  habuit. 

'  Auciuahum  tom.  I  Bibiioth.   novae 
a  passione  D.  N.  J.  C. 


B53 

ftub  nomine  Jovis  Oplimi 
etiam  per  totura  orbem  Romani  imperii,  in  Judao- 
mm  Synagogis  statuae,  et  imagines ,  et  arae  C.  Cae- 
saris  consecrabantur. 

CRISPINO  ET  TAURO. 

Plurimi  nobilium  a  Caio  interfecli. 

Caius  a  protectoribus  suis  in  paiatio  occiditur. 

Claudius,  V,  regnavit  annis  xm,  mensibus  tiii, 
diebus  xxvm.  Ipse  est  Claudius  patruus  Drusi,  qui 
apud  Moguntiacum  monimentum  habet. 

ViNIGIO  ET  CORNELIO. 

ASIATICO  ET  SILANO. 

Pbtbus  apostoius,  cum  primom  Antiochenam  Ec- 
clesiara  fundasset,  Romam  proficiscitur ,  ubi  Evan- 
gelium  pradicans  xx?  annis  ejusdem  urbis  episco- 
pus  pcrseverat.  * 

TIBERIO  II  ET  VITELLIO. 

Harcus  evangelista  interpres  Petri  jEgyplo  et 
Alexandriae  Christum  annunliat. 

Initium  cycli  primi. 

VITELLIO  II  ET  PUBLICOLA. 

PrimusAnliochiae  ordinatus  episcopus  Evodius. 

\ERINO  ET  GALLO. 

YETERE  ET  NERVILIANO. 

Censu  Romx  acto,  inveuta  suni  civium  lxviii  cea- 
lena  et  •  lxi?  scu  xliv  miliia. 

704  Paschalis  cycli  ratio  ab  his  cousulibus  in- 
coepit,  pcr  annos  xxciv,  et  ad  eamdcm  legcm  rc- 
vertens. 

CLAUDIO  ET  ORPIIITO. 

Sub  procuratore  JudseaeCumanoin  diebus  Azymo-  C 
rum,  tama  est  Jerosotymis  orta  sediiio,  ut  in  porta- 
rum  exitu  populo  corruente,  b  xxxi?  millia  Judxo- 
jrom  perieriut. 

Prophetia  Agabi,  qui  in  Actis  Apostolorum  famem 
in  toto  orbe  futuram  dixerat,  sub  Claudio  cxpletur. 

Thracia  huc  usque  rcgnata ,  in  provinciam  re- 
digitur. 

SILANO  ET  SILIO. 

TIBEBIO  III  ET  ANTONINO. 

SILANO  ET  OTHONE. 

Paulus  apostolus  apud  Feiicem  procuratorem  Ju- 
daca?  in  defensionem  sui  perorat. 

SILANO  11  ET  ANTONINO. 

MARCELLINO  ET  AVIOLA. 

Sub  Fclice  procuratore  Judxae  cxstiierunt  multi  ^ 
qui  populum  sua  persuasione  deciperent.  Inter  quos 
ct  i£gyptius  quidam  pseudopropheia  fuit,  qui  plu- 


CHRONICUM  INTEGRUM.  551 

Maximi  poneret :  sed  A  riraos  sibi  associans,  in  ipso  magnarum  rerum  co- 


natu  per  exerciium  Felieis  opprimilur,  secundum 
quod  in  Actibus  Apostotoruin  Pau'o  dicitur:  Noune 
ftt  es  jEgyplius,  qui  ante  hos  dies  concilasti  el  eduxisti 
in  desertum  quatuor  millia  virorum  ? 

NERONE  ET  VETEKE. 

NERONE  II  ET  PISONE. 

Claudius  moritur  iu  Palatio,  anno  aclaiis  suae 

LXIV. 

Nero,  VI,  regnat  annis  xm,  mensibus  vn ,  et  die- 
bus  xxvui  aut  xxx.  Ilujus  avunculus  fuit  C.  Cali- 
gula. 

NERONE  III  ET  MESSALA. 

NERO.NE  IV  ET  CORNELIO. 

Festus  succedit  Felici ,  apud  qucm  ,  prascnte 
B  Agrippa  rege,  Paulus  apostolus  religionis  suae  ratio- 
nem  redditurus,  vinctus  Romam  miititur. 

Nero  tanlae  luxuriae  fuit,  utfrigidis  et  calidis  lava- 
ret  unguentis ,  retibusque  aureis  piscarclur ,  qua 
purpureis  funibus  extrahebantur. 

PIO  ET  TURPILIANO. 

MARBINO  ET  GALLO. 

CRASSO  ET  BASSO. 

SILVANO  ET  PAULINO. 

Nero  Agrippinam  malrcm  suam  ct  sororem  patris 
inlerfccil. 

Jacobus  fralcr  Domini,quem  omnes  Justum  appcl- 
labanl,  a  Judxis  lapidibus  opprimitur:  in  cnjus 
thronum  Simeon  secundus  assumitur. 

Nero  omncs  cithara  conlendens  superai. 

CELSINO  ET  APULEIO. 

Ante  mensam  Neronis  fulraen  cecidit. 

PostMarcum  evangeiistam ,  priraus  Alexandrina 
Eeclesiae  ordimtur   episcopus  Anianus. 

705  CAPITONE  ET  RUFO. 

SILIO  ITALICO  ET  TURPILIANO. 

SILVANO  ET  OTHONE. 

VESPASIANO  ET  TtTO. 

VESPASIANO  II  ET  TITO  II. 

VESPASIANO  III  ET  NERVA. 

Nero  in  Olympiaco  agone  corouatur,  cerycns, 
ciiharistas,  tragcedos,  aurigas,  vario  ccriamine  su- 
perans. 

Nero,  ut  similitudinem  Troj.e  ardemis  videret, 
plurimam  partem  Romanae  urbis  incendit. 

Musonius  et  Plutarchus  philosophi  insignes  ha* 
bentur. 

Prima  persecutio.  c  Primus  Ncro ,  super  omnia 


•  In  Chronico  Eusebii  sunt  post  68  centena,  el  44 
miliia. 

h  Apud  Ensebium  numerantnr  tantum  50000. 

*  Duo  ankmadvenione  digna  hic  notal  lllust.  Pon- 
tacns  ad  hune  loctim  :  Primum  quod  auctor  hanc 
pertecutiomm  in  Vhristianos  nominet  primam,  vel  di- 
cat  Neronem  primum  iltam  excitasse.  Nam  inteUigit 
nonsolum  de  prima  universali,  seu  gentium  (quce  enim 
narratur  Acl.  xvm  fuit  particularis  in  Judcea  et  Sa- 
mmria,  et  a  /tufois),  sed  etiam  de  prima  cruenia.  Unde 
eleganter  Tertallianus  in  Scorpiaco  cap.  14  :  Orienlem 
fidem  Nero  primus  Romce  cruentavit.  Si  qnidem  non 

Pitrol.     LI. 


solum  auctore  Suetoniot  sed  etiam  ipso  Luca  Act.  xv 
et  xviii  :  Claudius  Christianos"anlea  cum  Judoeis  Urbe 
expulerat.  Alterum,  eum  forsan  loqui  de  persecutione 
hoc  anno  facta,  non  tam  ut  ejus  initium  seu  motum 
prodat  et  indicet,  quum  ut  ejus  occasione  exprimai 
manyrium  Petri  et  Pauli.  Nam  cerlum  csi  ex  Tacitof 
lib.  xvt  persecutiouem  Neronis  caulam  anno  10  impe- 
rii  ejus,  occasione  incendii  urbis  llomai,  et  ul  tormen- 
tis  et  suppticiis  Christianorum  aboleret  rumorem  illius 
incendii,  et  exstingncret  odium  quod  propterea  omnes 
in  cum  concepCrant. 


Vfc 


155  S.  PROSPEM 

scelera  sua,  etiam  persecutionem  in  Christianos  fa-  A 
cit,  io  qoa  Petrus  et  Paulus  apostoli  gloriose  Romae 
occubuerunt. 

Post  Petrum  primus  Romanam  Ecclesiam  tenuit 
Linos  »  annis  xn  sive  xm. 

Vespasianus  magister  militiae  ad  debellandos  Ju* 
daeos  a  Nerone  mittitur. 

VESPASIANO  IV  ET  TiTO  III. 

Vespasianus  duobus  pracliis  superalos  Judasos  ad 
muros  compellit. 

Antiochias  secundus  episcopus  ordinatur  Ignatius. 

Nero  cum  a  Senatu  quacreretur  ad  poenam,  de 
Palatio  fugiens,  ad  quarlum  Urbis  milliarium  semet 
infcrfecit. 

Vbspasianos,  VII,  regnavit  annis  ix,  mensibus  ix, 
et  diebus  xxn  seu  xxix.  B 

VESPASIANO  V  ET  TITO  IV. 

Po4  Neronem,  Galba  in  Iberia,  Vitellius  in  Ger- 
mania,  Otho  Roms  imperium  arripuerunt.  Sed  Galba 
sepiimo  mcnse  Romae  capite  truncatur;  Otho  apud 
b  Bcbriacum  propria  manu  occubuil;  Vitellius  a  Ves- 
pasiani  ducibus  occisus,  in  Tibcrim  projicitur. 

Vespasianus  apud  Judaeam  ab  exercitu  imperator 
appellatur  :  beilum  Tito  fttio  commendans,  Romam 
per  Alexandriam  proficiscitur. 

VESPASIANO  VI  ET  TITO  V. 

Titus,  Judaea  capta  et  Jerosolymis  subversis,  sex- 
eentena  millia  virorum  interficit.  Josephus  scribit, 
undecies  centena  millia  fame  et  gladio  periisse,  et 
alia  centum  millia  captivorum  publice  venumdata. 
Ut  autem  tanta  multitudo  Jerosolymis  reperiretur,  C 
cansam  Atyraorum  festum  fuisse  :  ob  quod  ex  omni 
708  8enle  Judaei  ad  templum  confluentes,  urbe 
quasi  carcere  sunt  reclusi.  Oportuit  cnim  in  bis  die- 
bus  eos  interfici  in  quibus  Saivatorem  crucifixerant. 

Colligitur  itaque  omne  tempus  in  secundum  an- 
num  Yespasiani  et  novissimam  Jerosolymorum  cver- 
sionem.  A  quinlo  decimo  anno  Tiberii  C&saris, 
«t  ab  exordio  evangclicae  prxdicationis,  anni  xlii. 
A  capiivitate  autem  quam  ab  Anliocho  perpessi 
sunt,  anni  °  ccxxix.  Porro  a  Darii  secundo  anno, 
sub  quo  rurstim  teroplum  aedificatum  est,  anni 
d  dlxxx  aut  xc.  A  priina  aatem  acdificaiione  lempli 
sub  Salomone,  usque  ad  novissimam  ejus  ruinara, 
qurc  sub  Vespasiano  facia  est,  anni  •  mciii. 

VESPASIANO  Vn  ET  TITO  VI.  D 

COMMODO  ET  RUFO. 


AQUITANI  556 

Achaia,  Lycia,  Rhodus,  Bysintium,  Samos,  Cili- 
cia,  Comagene,  quae  ante  liberae  sub  regibns  el  ami- 
cis  crant,  in  provincias  redacla». 

VESPASIANO  VIII  ET  TITO  VII. 

VESPASIANO  IX  E?  TITO  VIII. 

SILVANO  ET  VERO. 

DOMITIANO  ET  MESSALINO. 

DOMITIANO  II  ET  RUFO  II. 

Vespasianus  circa  Sabinos  in  villa  propria  morf- 
tur,  anno  aetatis  f  lxix. 

Titds,  VIII,  regnavit  s  annis  tribus,  mensibos 
dnobus. 

Titus  Vespasiani  filius  in  utraque  lingua  disertis- 
simus  fuit,  el  tantae  bonitatis,  ut  cum  quadam  die 
recordatus  fuisset  in  coena,  se  nibil  in  illa  die  cui- 
quam  pra?stilisse,  dixerit,  Amici,  hodie  diem  perdidi. 

DOMITIANO  III ET  SABINO. 

DOMITIANO  IV  ET  RUFO  m 

Tilus  Ampbiibeatrum  Romse  sedificavit,  etin  dedi- 
catione  ejus  quinque  millia  ferarum  occidit. 

DOMITIANO  V  ETDOLABELLA. 

Romanse  Ecclesiac  II  constituitur  episcopus  k  Cu- 
tus  annis  xiu 

Tiius  morbo  periit  in  ea  villa  in  qua  pater,  aono 
aetatis  xlii. 

Domitianos,  IX,  frater  Titi  jnninr,  regnarit  anois 
xv,  mensibus  v. 

DOMITIANO  VI  ET  RUFO  IV. 

Domiiiani  uxor  Augusta  appellata. 

Domitianus  eunuchos  fieri  prohibet :  Mathemati- 
cos  philosophos  Romana  urbe  pellit. 

707  FLAVIO  ET  TRAJANO. 

Domiiianus  plurimos  senatorum  in  exsilium  mittit, 
de  Dacis  el  Gcrmanis  triumpliavit. 

DOMITIANO  VII ET  NERVA. 

Duo  menses  aliter  appellati :  September,  Gernw- 
nicus ;  et  Ociober,  Domitianus. 

Primus  Domitianus  Dominuro  se  ct  Deum  appel- 
lari  jussit. 

Secundus  Alexandriae  ordinatur  episcopus  Abilius- 

TRAJANO  II  ET  GLABRIONE. 

Quintilianus  rhetorCalaguritanus  Romaeclarus  lia~ 
beiur. 

DOMITIANO  VIII  ET  SATURNINO. 

SILVAM)ETPRISCO. 

Domitianus  prohihuil l  vites  in  urbibus  seri. 

ASPKENATE  ET  CLEMENTE. 


•  Eusebiani  chronici  mss.  tres,  annis  12.  Alii  duo 
Ciimedil.Pont.,  annis  if. 

b  Mss.  Colb.  duo,  Vetriacum.  Alii  tres,  Metriacum. 

«  In  Chronico  Eusebii  edit.  Pont.,  239  ;  et  mss. 
quinque  Colb.  239,  quorum  unus  supra  pro  42  ha  • 
net  «o. 

d  ln  Eusebii  Chronico  edit.  Ponf.f  591.  Idem  in 
ms.  Colb.  uno.  Qualuor  alii  habent  J»90. 

•  Mss.  Cotb.  tres,  1102. 
f  In  ms.  Colb.  unico,  6t. 

c  Codices  chronici  Eusehiani  assignant  Tito  annos 
duos,  menses  dno?.  Pont.  mens<»s  ocio. 

h  Ilunc  pontificem  Romanum  Anaclelum  vocant 
nita.  quatuor  Colbcrtini.  Cleium   unicus    omnium 


antiquissimus.  Dc  quo  vide  notam  Pontaci  pag.  58* 
ct  5*5.  Lege  etiam  alios  qui  contra  unicum  sub  utro* 
que  nominc  designari  probanl:  Vales.  not.  ad  Enseb* 
p.  49rol.  1,  Coteler.  not.  ad  const.  Apost.  p.  300, 
Nai.  Aleiand.  to.  I  p.  515,  et  alios. 

1  Suetonius  rationem  reddit  hujus  edicti  per  I'i- 
liom  el  provincias,  Eo  auod  nimio  vinearnm  studh 
negligi  arva  existimaret  :  unde  conjicil  Ponlacus  io 
notis  p.  594  pro  in  urbibus,  legendum  forsan,  in  or- 
be ;  nisi  intelligas  dictum  pro,  in  arvis  vicinit  urbibu, 
Vineta  enim  nonnisi  urbibus  el  locis  habitalis  plerum- 
que  adjacent.  Philostratus  in  VUaApoUoniiredditalbm 
rationem,  quod  rixce,  pugna,  cxdes  ex  ebrieUte  ©rt- 
rentur. 


857 


CHRONICUM  INTEGRUM. 


5:b 


1  Apollonius  Thyaneus,  et  Eufrates  philosopbi  insi- 
gnet  habentur. 

Multa  opera  Romae  facta  :  in  quibus  Capitolium, 
Forum  Transitorium,  Divorum  Porticus,  Isium,  Se- 
rapium,  Stadium,  Horrea  ■  Piperata,  Vespasiani 
templum,  b  Minerva  Chalccdonica,  Odium ,  Forum 
Trajani,  Thermae  Trajanae  et  Tilianae,  Senatu*,  Lu- 
dus  matutinus,  Mica  Aurca,  Meta  sudans,  et  Pan- 
Iheon. 

Domitianus  tantae  superbiae  fuit,  ut  aureas  et  ar- 
genteas  slaiuas  sibi  in  Capitolio  poni  jusserit. 

DOMITIANO  IX  ET  CLEMENTE. 

Multi  nobilium  necati,  plures  in  exsilium  acti. 

FULVIO  ETVETERE. 

NERVA  II  ET  RUFO. 

SABINO  ET  ANTONINO. 

NERVA  III  ET  TRAJANO  111. 

Romae  III  Ecclesix  pracfuit  episcopus  Clemens 
annis  ix. 

SENECIONE  ET  PALMA. 

TRAJANO  IV  ET  FRONTONE. 

Seccnda  persecutio.  Secundus  post  Neronem  Do- 
mitianus  Christianos  pcrsequitur  :  et  sub  eo  aposto- 
lu*  Joannes  in  Pathmum  insulam  relegalus,  Apot-a- 
lypsim  vidit,  quam  Iren.eus  intcrpretatur. 

Domitianus  eos  qui  de  genere  David  eratu  inter- 
fici  pracepit,  ut  nullus  Judaeorum  regni  reliquus 
foret. 

TRAJANO  V  ET  ORPHITO. 

Scribit  Drulius,  plurimos  Christianorum  sub  Do 


A     Trajanus  de  Dacis  et  Scythis  triumphavit. 

URBANO  ET  MARCELLO. 

CANDIDO  ET  QUADRATO. 

COMMODO  ET  CEREALE. 

Decrcto  senatus,  Nerva  in  dcos  relatus. 

Romauae  Ecdesiae  IV  episcopus  pracest  Evaristus 
annis  ix. 

Joannem  apostolum  usqne  ad  Trajani  tempora 
Irenacus  episcopus  pcrmansi>se  scribit.  Post  quem 
Papias  Hierapolitanus  episcopus,  Polycarpus  Smyr- 
riacus,  et  Ignaiius  Antiochenus. 

SENECIONE  IV  ET  SURA  III. 

GALLO  ET  BRADUA. 

AFRICANO  ET  CRISPINO.. 

CRISPINO  11  ET  BOLENO. 
B     PISONE  ET  RUSTICO. 

Alexnndrinac  Ecclcsiac  IV  episcopus  ordinalur  n  - 
mine  Primus. 

TRAJANO  VII  ET  AFRICANO. 

Tertia  persecotio.  Tinjino  advcrsus  Chrisiianos 
persccutionem  movenic,  Simon  filius  Cleoph.T,  qui 
in  Jerosolymis  cpiscopatum  tenebat,  cruciOgitur: 
cui  succedil  Justus. 

Ignatius  quoque  Antiocbenae  Ecclesiae  episcoptis 
Romam  perduclus,  besiiis  traditur.  Post  quem  ler- 
tius  constituiuir  episcopus  Eron. 

CELSO  ET  CRISPINO. 

ASTA  ET  PISONE. 

Plinius  secundus,cum  quamdam  provinciam  rege- 
rel,  et  in  magistratu  suo  pluriroos  Chrislianorum 
mitiano  fecisse  nianyrium,  inter  quoset  Fiaviam  C  interfecisset ;  multitudine  eorum  perterritiis,  qursi- 


Domitillam  Flavii  Clemenlis  consulis  ex  sorore  nep- 
tem  in  insulam  Pontiam  relegatam,  quia  se  Chri- 
Btianam  esse  testata  sit. 

SENECIONE  II  ET  SURA 

Domitianus  occisus  in  palatio,anno  aetatissuae  xxxv. 

706  ^erva,  X,  rcgnavit  annura  unum  et  menses 
quatuor. 

TRAJANOVIETMAXIMO. 

Justusa  Tiberiade  Judaeorum  scriptor  agnoscitur. 

Alexandrinae  Ecclesiae  episcopus  ordinatur  tertius 
Gerdo. 

Aiunt  apostolum  Joanncm  hoc  tempore  exsilio  so- 
lutum,  Ephesum  recessis<e  :  cum  senatus  decrevis- 
met,  ut  omnia  quae  Domiiianus  statuerat,  in  irritum 
deduccrenlur. 

Nerva  morbo  periit  in  hortis  Salluslianis,  anno 
aelatis  suae  lxxiii  [Alias  x\cu],  cum  jam  Trajanum 
adopusset  in  fliium. 

Thajamjs,  XI,  regnavit «  annis  xvm  et  mensibus 
septem.  Trajanus  Agrippinae  in  Galliis  imperator 
fiictus,  natua  Italicae  in  Ilispania. 

SENECIONE  III  ET  SURA  II. 

Tememotu  Asiae  quatuor,  et  duae  Graeciae  urbes 
sibverss. 

•  In  Cbron.  Eusebii  piperntaria. 

•  In  Eusebii  Chron.,  Chalcidica.  Edit.Pont.,  Tem~ 
mlwm  Minervce  Chatcidicce. 

•  Apud  Eusebium  annis  19,  mensibus  7,  in  qui- 


vit  de  Trajano,  quid  facto  opus  esset :  nuntians  ci, 
praeter  obstinationem  non  sacriflcandi,  et  anteluca 
nos  coelus,  ad  canendum  cuidam  Christo  ut  Deo, 
709  uihil  apud  eos  reperiri.  Praeierea  *  ad  conse- 
rendam  disciplinam,  veiari  ab  his  bomicidia,  furla, 
adulteria,  lalrocinia,  et  bis  simrtia.  Ad  quae  com- 
motus  Trajanus  rescripsit,  hoc  genus  quidem  homi- 
num  inquirendos  non  csse,  oblatos  vero  pun  ri 
oportere. 

MESSALA  ET  PEDONE. 

Quinlus  Romanae  Ecclesiae  pnvest  Alexander  an- 
nis  x. 

jEMILIANO  ET  VETERE. 

NIGRINO  ET  APRONIANO. 
D     Plinius  secundus  Novocomensis  insignis  oralor, 
dum  invisit  apud  Vesuvium,  periit :  et  tres  Galutiae 
civitates  terraeinotu  exciscc. 

Post  Justum,  IV  Jerosoiymitanae  Ecclesiae  episco- 
patum  suscipil  Zachaeus  :  post  quem  quinlus  Tobias, 
cui  succedit  sextus  Benjamin,  ac  deinde  septirous 
Joanoes,  octavus  Mailhias,  in  cujus  locum  nonus 
eonstiiuiiur  Philippus. 

CLARO  ET  ALEXANDRO. 

ADRIANO  ET  SALINATORE. 

busdam  codicibus  6. 

*  Mss.  quinque  Cui>.  Cfaroo.  Eusebii,  ad  con[<e- 
derandum. 


8»  S.  PROSPERI 

ADRIANO  II  ET  RUSTICO.  A 

SERWLIANO  fcT  FULVIO. 

Hoc  tempore  Judaei  qui  iu  Lihyi  eranl,  et  qui  in 
jEgypto,  quique  apud  Cyrnuem  et  Thcbaidem,  ad- 
versus  cohabitatores  suos  maguas  seditiones  movent. 

Judaeis  ■  Alexandiix  rebellantibus,  Trajanus  im- 
perator  Lysiae  Quieto  praecepit,  ut  eos  c  provincia 
exterminaret  :  adversus  qnos  Quieius  aciem  in- 
struens,  infinita  eorum  millia  interfecit,  et'ob  hoc 
procurator  Judccae  ab  imperatore  decernitur. 

Salaminain  urbem  Cypri  subfertere  Judaoi. 

Trajanus  in  Seiinuiue,  sive,  ut  alii  ferunl,  apud 
Selcuciam  Isauriae  civitatem  moritur,  anno  aetatis 
*»  l\iv.  Ossa  ejus  in  urnam  auream  contata,  et  in 
firosub  columna  posiia,  solusque  omnium  intra 
Urbem  sepultus  est.  B 

Adruhus,  XII,  regnavit  annis  xxi.  Ilic  Halicac  in 
Hispania  natus,  consobrinae  Trajani  filius  fuil. 

VERO  ET  AUCURINO. 

AVIOLA  ET  PANSA. 

Senatus  Trajanum  in  deos  refert,  ct  Adrianus  re- 
liqua  tiibutorum  urbibus  relaxat,  cbartis  publice  in- 
censis,  plurimosque  ipsis  tribuf.s  liberos  facil. 

Adrianus  Judaeos  capit,  secundo  advcrsus  R*>ma- 
110-  rcbcll  »ntes. 

PATERNO  ET  TORQUATO. 

GLABlUONE  ET  APRONIANO. 

Bellum  gcsium  contra  Sarmalas. 

Rnmanac  Ecclesiae  VI  episcopaium  suscipil  Xistus 
«  annis  ix. 


Alcxondriae  V  episcopus  ordinatur  Justus. 

ASIATICO  ET  QUINTILLO. 

Cepbissus  fluvius  Eleusinim  inundavii  :  q  :cm 
Adrianus  ponte  conjungens,  AlhcnU  bicniem  cxegit. 

710  VERO  ET  AMBIGUO. 

GALI.ICANO  ET  TITIANO. 

Jerosolymis  post  Philippum  ronsiituitiir  X  episco- 
pns  Seneca;  post  qnem  XI  Ju>lus;  rui  succedit  XII 
Levi;  post  quem  XIII  Epbres;  XIV  Josepb;  XV  Ju- 
das.  II i  omnes  usque  ad  eversioncm,  quam  per  Adria- 
num  Jerusalem  passa  esi,  cx  circumcisione  episcopi 
praefuerant. 

!  Terraemolu  Nicomedia  ruil,  et  Nicanac  urbis  plu- 
rima  :  ad  quarum  insiauralioncm  Adrianus  de  pu- 
blico  est  largitus  impensas. 

TORQUATO  ET  LIBONE.  D 

CELSO  ET  MARCELLINO. 

CATULINO  ET  APRO. 

PONTIANO  ET  RUFINO. 

Finis  cycli  primi,  et  sequentis  exordium. 

Quadralus  dtscipolus  apostolorum,  et  Arislides 
noster  pbilosophus,  libras  pro  Christiana  religione 
compositos  cdidere. 

Scrcnus  Granius  vir  apprima  nobilis,  litteras  ad 
imDeraiorem  misit,  iniquum  esse  dicens  clamoribus 

■  Apud  Eusebium,  tain  in  mss.  C»Ib.  quinque, 
qiinmjti  odit.  Pont.,  Mc$opotamiae%  aut  ilesopoiamiam. 

h  InChron  Eusebii  cdit.  Pont.clmss.  duobusColb., 
63.  Mss.  tres,  73. 


AQUITANI  560 

vulgi  iniioccntium  liominum  sanguintm  conccdi,  el 
sine  utlo  criinine,  nominis  tanium  et  sectae  reos  fleri. 
Quibus  commotus  Adrianus,  Minucio  Fundano  pro- 
consuli  Asiao  scribit,  sine  objectu  criminum  Chri- 
stianos  non  condemnandos.  Cujus  epistolae  usque  ad 
nostram  memoriam  durat  exemplum. 

AUCUR1N0  ET  SERGIANO. 

TIBERIO  ET  SILANO. 

RomsB  VII  episcopus  ordinatur  Tcle>phorus  an« 
nis  xi. 

Aniiochenae  Ecclesiac  IV  pracflcitur  Corncliu*. 

SERGIANO  II  ET  VERO. 

POMPEIANO  ET  ATILIANO. 

Alexandrinae  Ecclesiae  VI  praec&t  Eumencs. 

POMPEIANO  II  ET  COMMODO. 

LyELIO  ET  ALBINO. 

Judaei  in  arma  versi,  Palaestinam  depopul.v.i  sun», 
tencnte  provinciain  T.xnio  Rufo  :  cui  ad  opprimen- 
dos  rebelles  Adrianus  misit  exercilum. 

CAMERINO  ET  NIGRO. 

Basilides  haercsiarches  in  Alexandria  r.ummoralur, 
a  quo  Gnostici.  Iloc  autem  Basilidcs  distabat  a  Simo- 
nis  dogmaie,  quod  ccclxv  coelos  es?e  credebat,  qno 
numcro  dierum  annus  incltiditur.  Unde  etiam  qua  i 
sanctum  nomen  commendabai,  qiod  est  adrazas 
quia  hujus  nominis  liilerae,  secundum  supputationein 
Graecam,  cumdcm  numeriim  complent.  Gnostici  ao* 
tcm  a  praesumptione  excelleniioris  scientiae  nomiuaii 
sunt,  quos  quidam  Borboritas  vocant,  quasi  coeno- 
sos,  proptcr  nimiam  lurpitndineni  quam  in  fuis 
mystcriis  exercere  dicuntur.  Tradunt  autem  fabuln- 
sissimis  dogmaia  plena  figmentis.  Animarum  sub- 
stantiam  dicunt  Dei  esse  naiuram  :  Deum  quoque 
bonum  c»  Deum  malum  711  in  sua  perhibcntar 
babere  doctrina. 

Barcochebas,  dux  Judaeorum,  noientes  sibi  adver- 
sus  Ronianum  militem  ferre  sitbsidium,  omnimodis 
cmciaiibus  necat.  Bellum  Judaicum,  quod  in  Palav 
stina  gcrcbalur,  (incm  rebus  Judxorum  posuit  peui- 
tus  oppressis.  Ex  quo  lempore  etiam  introeundi  eis 
Jcrosoiymam  liceniia  ablata  est;  primum  Dei  nutn, 
sicut  propheta?  vaticinaii  sunl,  deinde  Romanoram 
interdiciionibus. 

ANTONINO  ET  PRiESENTE. 

Jerosolyrois  primus  cx  gentibus  constituitur  epi- 
scopns  Marcus,  cessantibus  his  qui  fuerant  ex  Judaeis. 

ANTONINO  II  ET  PR^SENTE  II. 

SEVERO  ET  SILVANO. 

jElia  ab  JEWo  Adriano  condita  est,  et  in  froms 
ejus  portae,  qua  Bethleem  egredimur,  sus  sculptos 
in  marmore,  significaus  Romanae  potestati  subjacere 
Judaeos. 

Adrianus  apud  Baias  mori>ur  major  l\  annorum. 

AiiTONiNUsTiTOSCognomcnto  Pius,  XIII,  cum  Aliii 
AurclioetLucioregnavit  annis  d  xxu  et  mensibus  m. 

c  In  Eusebii  Ghron.,  annis  10. 
d  In  edit.   Pont.,  £3,  ment.  3.  In  ms.  Colb.  UOO, 
annis  $3.  Alii  ut  in  tcxlu  noslro. 


10  ET  T0RQUAT0 

VIII  episcopus  ordinalur  Hygimjs  annis  iv. 
UATO  11  CT  HERODE. 
A  ET  MAXIMO. 
inus  pater  patriae  appellalur. 
mtinus  haeresiarches ,  et  Gerdo  magisier 
s  Romam  venerunt.  Valentinus  de  uatura 
olta  fabulosa  confinxit,  asserensxxx  aeonas, 
cub,  exstitisse,  quorum  sil  principium  Pio- 
fcSilentium,  quod  Profundum  etiam  Pairem 
Cerdonianu*  vero  duo  principia  sibi  adver- 
gmatiiat,  dominumque  iegis  ac  proplielartim 
Pitrem  Christi,  nec  bonum  esse  Deum,  sed 
patrem  vero  Christi  bonum.  Ex  quibus, 
relut  ex  conjugio,  processisse  perliibet  in 


CHRONICUM  INTEGRUM.  5G* 

A     LARGO  ET  MESSALINO. 
TORQUATO III  ET  JULIANO. 
Alexandriae  VII  episcopatum  suscipit  MarciM* 
ORPHITO  ET  PRISCO. 
GLABRIONE  ET  VETERE. 
GORDIANO  ET  MAXIMO. 
GLABRIONE  II  ET  ROMULO. 
PRiESENTE  ET  RUFINO. 
COMMODO  ET  LATERANO. 
VERO  ET  SABINO. 
SILVANO  ET  AUGURINO. 
BARBARO  ET  REGULO. 
Alexandrinae  Ecclesiae  VHI  praefuit  Celadion. 
TERTULLO  ET  SACERDOTE. 
Crescens  Cynicus  in  nostri  dogmatis  philosophnm 


i  et  veritatew,  et  protulisse  aeonas  octo.  De  &  Justinum,  a  quo  ob  nimiam  gulam  praevaricator  plu- 
i  et  volunlate  processisse  Vcrbum,  el  pro- 
onas  decem.  Porro  de  Verbo  et  vita  proces- 
ninem,  et  Ecclesiam  protulisse  aeonas  duo- 
taqne  viti  el  x  et  xu  fieri  tricics  snonas, 

principium  de  Profuudo  et  de  Silentio. 
i  autem  a  Patre  missum,  id  esl  a  Profundo, 
?cl  coe'esie  corpus  secum  attulisse  :  nibil 
sse  de  Virgine  Maria ;  sed  per  illam,  tam- 
r  rivum  aut  fistulain,  sine  ulla  de  eadem 
tarne  transisse.  Negat  eliam  712  resurre- 
carnis,  solum  per  Cbristum  spiritum  vel 
salutem  accipere  affirmans. k  Cbristumque 
que  natum  ex  femina,  neque  babuisse  car- 
j  vero  mortuum,  vel  quidquam  passum,  sed 
>  passionem.  Quidain  eos  in  duobus  principiis  C 
uos  pertiibenl  deos  dicere,  ut  unus  eorum 
t  aller  auteni  malus.  Rcsurrectionem  mor- 
icgant,  spernentes  novum  Testainentum. 
n  quoque,  a  quo  Marcionitae  appellali,  Cer- 
jma  sectalus  est,  boc  adjiciens,  ut  non  duo 
sed  tria  assercret  essc  principia,  unum  sci- 
lum,    alteruin  ju<uum,   tertium    pravum. 

tertii  principii  aiictorein  quidain  Siretmiii 
l.  potius  quam  Marciotieni  fuisse  exialimcm. 
NINO  111  ET  AURELIO. 
0  ET  SELEUCO. 

IX  episcopus  ordinalur  Pius  °  annis  xv. 
empore  Justinus   pbilosophus  ltbrum   pro 
sligione  conscriptum  Anlouino  imperaiori 


huB  V  episcopus  constituitur  Heros. 
MiNO  IV  ET  AURELIO II. 

iicodicibus,  quos  se  prae  manibus  hanuisse 
$sl  Ph.  Labbeus,  sic  expriinilur  bic  articu- 
miinus  hwresiarches,  et  Cerdo%  magisier  Mar- 
mamvenerunt.  Valentinus  rerum  nalurosduo 
iprineipia,  Profundum  et  Silentium.  Aqui- 
nrta  sunt  stecula.  Profundum  autem  Patrem 
tii,  qui  spirUale  vel  cceleste  corpus  habuerit, 
U  natura  mairis  Virginis  assumpserit,  sed 
l,  tamquam  rivus,  sine  carnis  humanas  veri- 
iiril.  /tesurrectionem  quoque  carnis  negant% 
tntum  tel  aninue  promittunt  salulem.  Cerdo 
uorum  principiorum ,  id  est ,  nnius  boni  et 
nali  assertor  fuit :  et  Pulrem  Christi  Deum 


lusopliiae  arguebatur,  perseculioncm  suscitavit,  m 
qua  ille  gloriose  pro  Christo  sanguinem  fudit. 

QUINTILLO  ET  PRISCO. 

VERO  H  ET  BRADUA. 

Romanae  Ecclesiae  episcopatum  X  suscipit  Anicetu* 
annis  x,  sub  quo  Polycarpus  Romam  veuiens  uiulios 
ab  baeretico  errore  cojrrexit. 

ANTONINO  III  ET  AURELIO  III. 

P.  C.  ANTONINI III  ET  AURELU  III. 

Jerosolymae  episcopatum  post  Marcum  XVII  suscc- 
pit  Cassianus,  XVHI  Publius,  Maximus  XIX,  713 
deinde  XX  Julianus,  sicXXI «  Grajanus ,  XXII  Sym- 
maclius,  tum  XXIII  Caius,  XXIV  Julianus,  aiqic 
inde  XXV  Capilo. 

Aiilouinus  Pius  ajnnl  Lorium  iu  villa  sua ,  xu  ab 
Urbe  milliario  moriuir,  auno  viiao  suae  lxxh  e  [Alias 

L\XVIl|. 

M.  Antonikus,  qui  et  Veuus,  et  L.  Auhelius  Com- 
nodus,  XIV,  regnavit  annis  xix  et  mense  uno. 

PUOBUS  AUGUSTIS. 

Ili  primitus  aequo  juic  inip^rium  siinul  adminislra- 
verunt,  cum  usque  ad  hoc  icmpus  siuguli  Augusti 
fuerinl. 

RUSTICO  ET  AQUILO. 

LyELIANO  ET  PASTORE. 

MACRINO  ET  CfcLSO. 

OUPIIITO  ET  PUDENTE. 

PUDENTE  II  ET  POLLIONE. 

Alexandriae  IX  prafuit  Agrippinus. 
*     Quarta  persecutio.  Persecutionc  orta  in  Asia, 
IVivcarpus  et f  Pceonius  fecere  martyrium :  quorum 
^criptae  quoque  feruntur  passiones. 

ease  legis  ac  prophetarum  negavit.  Christum  ipsum  ne- 
ane  natum  ex  femina,  neque  habume  carnem,  nec  vere 
pastnm,  nec  vere  moriuum  dixit.  Resurreclionem  etiam 
camis  refutans,  et  Testamentum  vetus  spcrnendum  esse 
decenvnt. 

b  Vox,  bonumt  addilur  ex  Augustino  lib.  de  Ha:- 
re^.  hxr.  22. 

c  Ms.  unus  ex  C»lb.,  annis  10.  Mss.  tres,  annis  il. 
Quiutus  ms.  antiquior  etedit.  Pont.,  annis  15. 

d  In  Ku  ebii  Clirouico,  Gaianus, 

•  Editio  Pontar.  ciini  mss.  quatuor  Colb.  babent 
77;  ins.  alius,  item  Colb.,  72. 

r  Apud  Eusebiujn  Pionius,  aut  Pyonius. 


565     .  S.  PROSPERI 

ln  Gallia  quoque  plurimi  ob  nomen  Dei  interfecii :  A 
quorum  usque  in  prsesentem  diera  condiia   libris 
eertamina  perseverant. 

VERO  IV  ET  QUADRATO. 

APRONIANO  ET  PAULO. 

Romanx  Ecclesice  cpiscopalutn  XI  suscipit  Sotbr 

*  annis  viu. 
APIIONIANO  ET  PAULO. 

Autiocbiae  VI  episcopus  ordinalur  Theopbilus,  cu- 
jus  plurima  ingenii  opera  exstant. 

PRISGO  ET  APPOLLINARE. 

CETHEGO  ET  CLARO. 

Lucius  imperator  anuo  regni  sui  ix,  sive,  ut  qui- 
dam  puiant,  b  x,  iuler  Concordiam  et  Altinumapo- 
plexia  exstinctus  est. 

Anionino  imperatori  Melilo    Asianus   episcopus  B 
Apologeticum  pro  Christianis  tradidit. 

Apollinaris  Asiauus  Hierapolitanus  episcopus  in- 
siguis  babetur. 

Eodem  tempore  Dionysius  episcopus  Corinthio- 
rum  clarus  fuit,  et  Pinytus  Cretensis  vir  eloquenlis- 
simus. 

Hac  tempestate  pseudopropbetia,  quae  Cataphrygas 
nominatur,  accepit  exordium,   Montano  auctore, 

•  Prisca  Maximillaque  insanis  vatibus.  Nomen  errori 
provincia  Phrygia  714  dedit »  Q111*  inventores  ejus 
illic  primitus  exslilerunt,  ibique  vixerunt,  et  nunc 
etiam  in  eisdem  partibus  populos  habent.  Adventum 
Spiriius  sancti  a  Domino  promissum ,  in  se  potius 
quam  in  aposlolos  fuisse  asserunt :  secundas  nuptias 
pro  fornicationibus  habent;  et  ideo  dicunt  eas  per-  C 
mishve  apostolum  Paulura,  quia  ex  parte  scicbat  et 
ex  parte  prophelabat;  nondum  enim  vcnerat  quod 
perfectum  est.  Hoc  autem  perfectum  in  Montanum, 
et  in  ejus  prophetissas  venisse  delirant.  Sacrificia 
perhibentur  habere  funesta.  Nam  de  infantis  anniculi 
sanguine,  quem  de  toto  ejus  corpore  minutis  punctio- 
num  vulneribus  extorquent,  quasi  Eucharistiam 
suam  conficere  perhibentur,  miscentes  eum  farinae, 
panemque  inde  facientes.  Qui  puer,  a  morluns  fuerit, 
pro  mariyre  habetur;  si  autem  vixerit,  pro  maximo 
sacerdote. 


AQUITANI  m 

SEVERO  ET  HERENNIANO. 

d  Tatianus  hxreticus,  a  quo  appellati  EncratiUe, 
quorum  dogma  est  uon  admittere  ad  communionem 
suam  nisi  continentes,  et  eos  qui  saeculo  ita  reaun- 
tiaverint,  ul  propria  nulla  possideant. 

e  Bardesanes  quoque  alterius  auctor  erroris,  eodem 
tempore  innotuit,  in  Valenlini  hxresim  ex  parte  pro- 
lapsus. 

ORPHITO  ET  MAXIMO. 

SEVERO  ET  POMPEIANO 

In  regione  Quadorum  exercitu  Antonini  imperato- 
ris  siti  oppresso,  f  pluria  divinitus  raissa  est :  cum 
e  contrario  Germanos  et  Sarmatas  fulmina  perseque- 
reniur,  et  pltiriinos  eorum  interficerent.  Exstant 
litterae  Marci  Aurelii  gravissimi  imperatoris,  quibus 
illam  Germanicam  sitim,  Christianorum  militum 
precationi  imbre  concesso,  discussam  contestatur. 

GALLO  ET  FLACCO. 

PISONE  ET  JULIANO. 

POLLIONE  ET  APRO. 

COMMODO  ET  QUINTILLO. 

Antoninus  Commodum  filium  suum  consortem 
regni  facit. 

ORPHITO  ET  RUFO. 

Antoninus  cum  filio  de  hostibus  triumphavit,  quos 
per  triennium  apud  s  Carnuntum  715  babenssutiva 
castra  vastaverat. 

COMMODO  II  ET  VERO  II. 

Alexandrix  X  ordinatur  episcopus  Julianus. 

Antoninus  in  Pannonia  morbo  periit. 

Commodus,  XV,  regnavit  anuos  xm. 

PRiESENTE  ET  BURRO. 

Iiensus  Lugdunensis  episcopus  insignis  habetur. 

Commodus  Septembrem  mcnsem  nomine  suo  ap- 
pellavit. 

MAMERTINO  ET  RUFO. 

Tbermae  Commodian»  Romae  facta?. 

COMMODO  IV  ET  VICTORINO. 

Jerosolymis  XXVI  ordinaiur  episcopus  h  Mormius; 
postquem  XXVII  Antoninus,  XXVIII  Valens,  XXIX 
Dacbianus,  XXX  Narcissus,  XXXI  Diu*f  XXXII  Ger- 
manio,  XXXlll  Gordius,  XXXIV  alius  Narcissus. 


•  Ms.  Colb.  unus  setatis  non  contemnendse,  annis 
1-4,  cum  aiii  et  edit.  habeant,  annit  8. 

L  Codices  Eusebiani  Chronici  babent  11. 

«  In  libris  Eusebiani  Ciironici,  Priscilla. 

d  Auciior  legilur  arliculus  iste  in  codicibtis  aliis  a 
Pli.  Labbeo  visis.  Tatianus  hcerelicus  agnoscitur ,  a  quo 
appellali  Encratitce.  Nuptia*  damnatit,  paresque  eas 
fornicationi  ei  omni  turpitudini  esse  definiunt :  nec 
recipiunt  in  consortium  tnarem  vel  femxnam  conjugio 
ftentem.  Prolationes  quasdam  saccuiorum  de  fabulis 
Valentini  sequuntur.  Saluti  primi  hominis  conlra- 
dicunt. 

e  Articulo  sequenli  ibidem  diffusiori  scrmone  legi- 
lur  :  Bardetanes  alterius  hcereseos  princeps  innotescitf 
qui  Bardesanes,  cum  aliquamdiu  in  fide  fuisset  insignis, 
postea  in  Valentini  transivit  errores,  quamvis  non  omnia 
ejus  secutus  sit. 

'  Piura  de  liac  pluvia  divinitus  missa  orationibus 
Christiauorum,  apud  Oiotium  lib.  vu  cap.  15;  Eusc? 
biuin  lib.  v  c  >p.  5,  qui  illa  transcrip^il  pene  ad  ver- 
buio  ex  Tertulbano  iu  Apolog.  cap.  5  et  ad  Scapulaia ; 


Nicephorum,  lib.  iv  cap.  12;  Jiistinum,  in  Apolog. ; 
D  Diaconum,  lib  x;  Dioitem,  qui  artibus  magiris  tribuit 
hanc  pluviam ;  Capitolinum.  qui  precibus  Antonini 
erga  Deum  exiortam  ait.  Xipliilinus  tradil  legionem 
(Chrislianornm)  ideovocatam  fuisse  KtpawoSoAov,  id 
ett,  fulminatricem.  Anno  14  Antonini  contigisse  natet 
ex  litieris  ipsius  imperatoris  ad  senatum,  de  tanta 
vicloria  precibus  Christianorum  oblenta,  quae  ex 
bibliotheca  Vaiicana  reperiuntur  apnd  Onuphrium  in 
Pnstis  p:ty.  550,  in  quibus  inscribitur,  Antoninum 
fuisse  tribuniii;tt  poiestatis  28,  tum  ex  nummiset 
veteribus  inscriptionibus,  ex  quibus  dignoscitur  fuisse 
15  tribunitiam  potestatem  eo  anno  quo  ipse  Antoai- 
nus  suscepit  imperium.  Ilaec  Pontacu<;. 

s  Ms.  uuicus,  Carnutum,  Carnuntum  urbs  est  in 
P.innonia,  ex  Plinio.  lib.  iv  cap.  12,  et  lib.  xxxvn 
cap.  3,  et  Anton.  rn  itinerar.  Sunl  viri  docti  qui  pu- 
tanl  idem  esse  quod  hodie  Petronilla  dicitnr  in 
Austrio,  ubi  visunlur  moles  et  situs  castroruui. 
Pontac. 

h  lu  Eusebii  Cliron.,  Maximus,  XXXIX  Dulchitmtu 


B 


887 

Macrinus  occidilur  in  Archelaide. 

Antoninus  Romae  Tbermas  nominis  sui  aedifica- 
*it. 

ANTONINO  U  ET  SACERDOTE. 

ANTONINO  III  ET  COUAZONTE. 

GRATO  ET  SELEUCO. 

Antoninus  Romae  tumultu  militari  occiditur. 

Alexakder  Mammaeae  fllius,  XXI,  regnavit  annos 
xui9  sumpto  nomine  ab  imperatore  Alexandro. 

Alexander  Xerxem  regem  Persarum  gloriose 
vincit. 

MAXIMO  ET  iGLIANO. 

JULIANO  ET  CRISPINO. 

Romae  XVI  episcopus  creatur  Urbanus  annis  ix. 

•  His  temporibus  Sabellius  fuisse  perhibelur. 
Cujus  error  esl,  ut  in  Trinilaie  divina,  quem  nomi- 
nat  Patrem ,  eumdem  Filium ,  eumdem  asserat  Spi- 
ritum  sanctum.  Uude  impietatis  istius  impostores 
meriio  etiam  Patropassiani  vocanlur  :  qui  hoc  sen- 
tienies,  passionem  Domiui  nostri  Jesu  Christi,  quain 
pro  bnmani  generis  salute  pertulit,  Patri  convincan- 
tur  asserere. 

Ulpianus  jurisconsultus  insiguis  habetur. 

FUSCO  ET  DEXTRO. 

Thermae  Alexandrinae  Romae  xdiflcatx. 

ALEXANDRO  II  ET  MARCELLO. 

ANIANO  ET  MAXIMO. 

ALBINO  ET  MAXIMO. 

b  Geminus  presbyier  Aniiocheiius ,  et  Hippolytus, 
ct  Beryllus  episcojui  Arab a*  Roalrenus  clari  scri- 
ptores  habentur.  C 

Antiochiae  XI  episcopu*  lit  Zebennus. 

MODESTO  ET  PROBO. 

Alcxandrinae  Ecclesix  XU  praeesl  epi  copus  Hera- 
clas. 

lloc  tempore  Origenes  Alexnndriae  clarus  vide- 
batur.  c  Uic  qui  per  multain  eloquii  facultalem  ,  . 
perversa  quxdam  est  conatus  asiruere ,  con- 
dens  libros  quorum  est  titulus  Utpi  'Apx^v,  in  qui- 
bus,  praeter  niulta  sacrae  doctrinse  adveisa,  718 
eliam  de  commutatione  hoc  totius  rationalis  crea- 
turae  asserit,  quod  non  solum  impiorum  animae,  sed 
et  ipse  quoque  diabolus,  longa  purificaiione  revo- 
candus  sit  in  suae  originis  dignitatem,  succedenlibus 
sibi  semper  revolutionibus  de  bonis  ad  mala,  et  de 
malis  ad  bona.  Quia  bacc  alternatio  nou  possit  non  D 
esse  perpetua,  et  vicissim  ut  de  miseris  beati,  et  de 
beatis  miseri. 

ALEXANDRO  III  ET  DIONE 

GRATO  ET  SELEUCO. 

POMPEIANO  ET  FELICIANO. 

LUPO  ET  MAXIMO. 

Romae  XYIl  episcopatum  suscepit  Pontianus  annis 
*  quinque. 

*  Ilaec  adduntur  in  nostra  editione  ex  Auctuario 
quod  Ph.  Labbe  Cbronico  Eusebiano  et  Hierony- 
niiuno  subjunxit. 

b  Quidam  mss.,  Germinus;  alii,  Gsmianus. 
c  Haec  qu.ne  sequuniur  artieulo  addila  htbeulurcx 
Auctuario  Ph.  Labbc  tom.  I  Biblioth.  novue. 


S.  PROSPERI  AQUITANI  5C8 

A     Alexander  apud  Mogonliacum  tumultu   miiilarl 
occiditur. 

MAXIMO  ET  PATERNO. 

Maxminus,  XXII,  regnat  annis  tribus. 

MAXIMO  II  ET  URBANO. 

SEVERO  ET  QUINTIANO.    . 

MAXIMINO  ET  AFRICANO. 

Sexta  persecutio.  Maximinus  adversus  Ecclesia* 
rum  sacerdoies  persecutionem  movel. 

Maximinus  Aquilei*  a  Pupieno  occiditur. 

Gordianus,  XXIII,  regnavit  annis  sex. 

PERPETIO  ET  CORNELIANO. 

Romae  XV 111  tit  episcopus  Anterus  :  post  cujus 
unum  mensem  XIX  constiluitur  Fabiamus  annis  xiu. 

PIO  ET  PROCULO. 

GORDIANO  ET  AVIOLA. 

SABINO  ET  VENUSTO. 

GORDIANO  II  ET  POMPEIANO. 

ATTICO  ET  PILETEXTATO. 

Gordianus  cum  Parthorum  natione  superala  vi« 
ctor  reverlilur  ad  patriam,  fraude  Philippi  prafriii 
pratorio  haud  longe  a  Roinano  s<flo  interfectus  esi. 

Philippus,  XXIV,  regnavit  annis  scplcm. 

AIUANO  ET  PAPPO. 

Philippus  Philippum  fllium  suum  consortcm  r^gm 
facit  :  primus  omniuni  ex  Romanis  imperaioribus 
Chrisiianus  fuit. 

PEREGRINO  ET  jGMILIANO. 

PRjESENTE  ET  ALBINO. 

PlllLlPPO  11  ET  PHILIPPO. 

Rcgnantibus  Philippis  millesimus  Romanx»  urbil 
amius  explelur. 

Philippus  urbem  sui  nominis  in  Achaia  coudidit. 

PHILIPPO  111  ET  PIIILIPPO  II. 

jEMILIANO  ET  AQUILINO. 

Alexandiia  XIII  ordinntur  episcopus  Dionysius. 

Philippus  senior  Veroiue,  Romae  junior  occi- 
ditur. 

Decius,  XXV,  regnat  anno  uno,  et  mensibai 
tribus. 

719  DECIO  ET  GRATO. 

DECIO  II  ET  RUSTICO. 

Septima  persecutio.  Decius  cum  Philippos  patrem 
et  filiuin  interfecisset,  ob  odium  eorum  perseculio- 
nem  in  Christianos  movet. 

Antonius  monachus  nascitur. 

Aiexandro  Jerosolymorum  episcopo  ob  marlyrium 
interfecto  apud  C.Tsaream  Palaestinae ,  et  Anliochic 
Babyla  eadem  gioria  occiso,  e  Mazabamus  et  Fabius 
episcopi  constituunlur. 

Decius  cum  fllio  f  in  Abritlo,  quae  est  civius  My- 
siae ,  occidilur. 

Gallus  et  Volusianus  Galli  fllius,  XXVI ,  regn** 
vit  k  annis  tribus  ct  mcnsibus  quatuor. 

d  In  ms.  Colb.  uno,  novem. 

•  Ms.  Colli.  umis ,  Arabanes.  Quatuor  alii  et  ediL 
Pont.,  Maznbanus. 

f  Ms.  Colb.  imus,  in  Abrutio.  Mss.  Colb.  tres,  « 
Bruto. 

s  Apud  Eusebii  Cbronicon  ubiqne,  annis  duohu. 


cee  cimoNicuM  integrum.  570 

Romanae  Ecclesix  episcopatum  post  Fabiani  glo-  A  liis  in  Italiam  transiere.  Gracia,  Macedonia,  Pontus 


riosam  mortem  XX  auscipit  Cornelios  annis  duo- 
bus,  qui  post  biennium  eodem  martyrio  coronatur. 

GALLO  ET  VOLUSIANO. 

VOLUSIANO  n  ET  MAXIMO. 

Novalus  presbyter  Cypriani  Romam  veniens,  No- 
valianum  et  cseteros  confessores  sibi  sociat,  eo  quod 
Cornelitis  poeniteutes  aposiatas  recepisset.  Ab  hoc 
baeresis  Novatianorum  sumpsit  exordium,  qui  se  pro- 
pter  munditia/n  quam  sibi  superbissime  arrogant, 
Catharos  appellari  volunt :  secundas  nuptias  •  non 
admiitunt,  reooncilialionem  pcenitentibus  negant. 

Antiochiae  b  XIV  constituitur  episcopus  Deme- 
Irianus. 

"Roroame  Ecclesiae  episcopatum  tenet  XXI  Lo- 
cios  mensibus  «  octo.  Post  quem  XXII  Stephanos  B 
tnnis  tribus.  ExsUnt  ad  ulrumque  'Cypriani  epi- 
stol*. 

Gallus  et  Volusianus  adversus  jEmilianum  res  no- 
Tas  in  Moesia  molientem  Roma  profecli, d  Interamnae 
occisi  sunt. 

jfimilianus  teriio  mense  occupatae  tyrannidis  ex- 
stinctus  est. 

Valeriahos  et  Gallienos,  XXVI,  regnaverunt 
annis  xv. 

VALERIANO  ET  GALLIENO. 

Gyprianus  primum  rhetor,  deinde  presbyter,  ad 
extremum  Carthaginensis  episcopus,  martyrio  coro- 
natur. 

MAXIHO  ET  GLABRIONE. 


et  Asia  per  Gothos  depopulatae  sunt.  Quadi  et  Sar- 
matae  Pannonias  occupaverunt.  Germanis  Hispaniag 
obtinentibus,  Tarraco  expugnata  est.  Parthi  Meso- 
polamiam  lenentes  Syriam  incursaveruut. 

GALLIENO  V  E T  VlCTORlNO. 

ALBINO  ET  MAXIMO. 

Alexandriae  XIV  episcopus  ordinatur  Maximus. 

Roraac  XXIV  praeficitur  episcopos  Dionysios  f  an- 
nis  xi. 

GALLIENO  VI  ET  SATURNINO. 

VALERIANO  ET  LUCILLO. 

Jerosolymorum  episcopatum  tenet  XXXVI  Ilyme- 
n;pus. 

GALLIENO  VII  ET  SABINILLO. 

Paulus  Samosatcnus  a  cunctoruro  praedicatione 
desciscit,  Arlemonis  haeresim  suscilans,  quae  asserit 
Christum  non  sempcr  fuisse,  sed  initium  ejus  ex  quo 
de  Maiia  natus  est  pradicat,  nec  eum  aliquid  ara- 
plius  quam  hominem  putat.  s  Hujus  erroris  etiam 
Photinus  assertor  fuit,  qui  vehemeutiore  studio ,  ut 
sectatores  impietatis  hujus  Pbotiuiani  potius  quam 
Pauliani  dicerenlur  obtinuit.  Hos  bapiizari  in  Eccle- 
sia  catholica  synodus  Nicaena  constituit.  Unde  cre- 
dendum  est  eos  regulam  baptismi  non  iiabere. 

Antiochiae  in  locum  PauliXVIordinalur  episcopus 
Domnus.  * 

PATERNO  ET  ARCHESILAO. 

PATERNO  II  ET  MARIO. 

Claodios  ,  XXVIH ,  regnat  anno  uno,  mcnsibus 


Romae  XXIII  constituitur  episcopus  Xistos  annis  C  novem. 


*  septem. 

Octava  persecotio.  Valerianus  iu  Christianos  per- 
aeculionem  movet. 

VALERIANO  III  ET  GALLIENO  II. 

Valerianus  a  rege  Persarum  Sapore  capitur,  720 
ibique  servilute  misera  cousenescit. 

TUSCO  ET  BASSO. 

Valeriano  in  Persas  duclo,  Gallienus  nostris  pacem 
reddidit. 

Antiochiae  XV  ordinatur  episcopus  Paulus  Samo- 
satenus. 

iGMlLIANO  ET  BASSO. 

SiECULARE  ET  DONATO. 

GALLIENO  IV  ET  GENTIANO. 

Gallieno  in  omnem  lasciviam  dissoluto,  Germani  D 
Ravennam  usque  venerunt.  Alamanni  vastatis  Gal- 

*  Haec  verba,  non  admittunt  :  reconcilia'ionem  jhe- 
nilentibus  negant,  ex  codicibus  in  Auctuario  tom.  I 
Bibliotb.  Laobei  expressis,  substituimus  pro  verbis 
fere  similibus,  quibus  antea  legebatur,  denegantes,  ad 
pcenitentiam  non  admittentes. 

b  Numeratur  13  in  editione  Pontaci  et  ms.  Colb. 
unico.  In  aliis  dicitur  14. 

c  In  ms.  Colb.  unico,  sevtem. 

d  Apud  Eusebium,  In  Foro  Flaminii,  vel  ut  alii 
putant,  lnteramnce. 

•  In  edil.  Pontaci  et  ms.  Colb.,  annis  octo.  Ms. 
unus  omittit  Sixlum.  Mss.  tres  alii  Sixto  Dionysium 
praeire  vohint.  prioriaimos  II,  posteriori  9  assignan- 
tes. 

<  In  edit.  Ponl.  annis  12.  Mss.  Colb.  annis  9. 


CLAUDIO  ET  FATERNO. 

Claudius  Gothos  lllyricum  et  Macedoniam  vastan- 
tes  superat :  ob  qua3  ilii  iu  Curia  ciypeus  aureus,  et 
in  Cnpilolio  statua  aurea  collocatur. 

ANTIOCIIIANO  ET  ORPIIITO. 

Claudius  Sirmii  moritur ,  cujus  frater  Quinlillus. 

h  Claudius  a  senaiu  Augustus  appellatus,  721 
septimo  decimo  die  imperii  sui  Aquileiae  occidilur. 

Aorelianos,  XXIX,  regnat  annos  quinque,  nienses 
sex. 

VALERIANO  ET  BASSO. 

Antiochiae  XVII  ordinatur  episcopus  l  Timaeus. 

Aureliauus,  Telrico  apud  Catalauuos  prodente 
exercitum  suum,  Gallias  recepit. 

QUIETO  ET  YOLDUMIANO. 

Zenobia  i  apud  Immas  haud  longe  ab  Antiochia 

*  In  Auctuario  tomi  1  Riblioth.  Mss.  LamVi  ex 
mss.  :  Hcec  haresis  prius  Artemonis  fuit ,  sed  cffica- 
ciore  versutia  Paulus  Samosatenus  in  ea  obtinuit  prin- 
cipatum;  accedente  postea  prmaricatore  Photino,  fa- 
clum  et>t  ut  dxscipuli  eorum  Photiniani  quam  Pauliani 
celebrius  nuncupcntur.  llos  baptizari,  etc,  ut  supra. 

h  Aliler  in  Cluonieo  Eusebii  t  m  in  ediio,  quam 
in  mss.  Colb.  post  istn,  Syrmii  morilur.  Quintiliui 
Qandii  frater  a  Senaiu,  etc,  nec  repcthur  vox  haec, 
Claudius. 

*  Mss.  tres,  Timotheus;  alius  ,  Timotheus  vel  Ti- 
mceus;  alius  Tima>us%  cum  edit.  Pontaci. 

i  Mss.  Colb.  quatuor,  Timas.  Deimle  pro  Odoacro, 
omnes  Eusebii  codices  Odenato,  vel  Denato. 


57!  S.  PROSPERI  AQUITANI  57* 

vlncilur,  quae  occiso  Odoacro  marito  Orientis  lene-  A     Romae  XXVI  ordinatur  episcopus  Eoticbuhus 
bat  iroperium.  In  qua  pugna  strenuissime  adversus 


eam  dimicavit  Pompeianus  dux  cognomeuto  Fran- 
cus. 

TACITO  ET  PLACIDIANO. 

Eusebius  Laodicenus  episcopus  insignis  babetur. 

Aurelianum  Romae  triumphantem  Tetricus  et  Ze- 
nobia  praecesserunt.  Ex  quibus  Tetricus  Corrector 
poslea  Lucaniae  fuit,  et  Zenobia  in  Urbe  sumino  ho- 
nore  consenuit,  a  qua  hodieque  Romae  Zenobia  fami- 
lia  nuncupatur. 

AURELIANO  ET  CAPITOLINO. 

Romae  XXY  episcopatum  suscepit  Felix  annis 
quinque. 

AIRELIANO  II  ET  MARCELLO. 


mensibus  octo  :  post  quem  Caios  XXYll  creatur  an- 
nis  x?. 

PROBO  IV  ET  TIBERIANO. 

PROBO  V  ET  YICTORINO. 

Alexandriae  XV  episcopus  praefuit  Tbeonts. 

Probus  tumuiiu  militari  apud  Sirmium  in  Turri, 
quae  ferrata  vocabatur,  occiditur. 

Caros  cum  filiis  Carimo  et  Nomeriano  ,  XXXIII , 
regnavit  annis  duobus. 

CARO  ET  CARINO. 

CARO  II  ET  NUMERIANO. 

Carus  Narbonensis,  cum  omni  Parthorum  regione 
vasiata,  Cochen  et  Ciesipbontem  nobiiissimas  hos- 
tium  cepisset  urbes,  super  Tigrin  castra  ponens,  ful- 


Aurelianus  cum  adversus  nos  persecutionem  mo«  g  mine  ictus  interiit.  Numerianus  autem  cum  ob  ocu- 


vis&et,  fuimen  juxta  eum  coinitesque  ejus  ruil  :  ac 
non  multo  posi  inter  Constantinopolim  et  lleracleam 
iu  *  Coenophrurio  riae  veteris  occidiiur. 

Tacitos,  XXX ,  regnat  mensibus  sex  :  quo  apud 
Pontumocciso,FLORiAitos,  XXXI,  oblinuit  imperium, 
regnavitque  diebus  xxcvm. 

Floriano  apud  Tarsum  interfecto,  Probds,  XXXil, 
regnat  annis  sex,  mensibus  octo,  alias  quatuor. 

PROBO  ET  PAULINO. 

Anatolius  Laodicenus  episcopus,  philosophorum 
disciplinis  erudiius,  plurimo  sermone  celebraiur. 

Insana  Manichaeorum  haeresis  exorta,  b  Persa 
quodam,  qui  Manes  vocabatur,  auclore.  Quorum  im- 
pietates  et  sacrilegia  ac  turpitudines  explicare  in 


lorum  dolorem  lectlcula  veberetur,  insidiis  Apri  so- 
ceri  sui  occisus  est.  Porro  Carinus  praelio  apud  Mar- 
gum  victus  occubuil. 

Diocletianos,  XXXIV,  regnavit  annis  xi. 

DIOCLETIANO  ET  ARISTOBULO. 

MAXIMO  ET  AQUILINO. 

Diocletianus  in  consortium  regni  Hercoliom  Maxi- 
miancm  assumit.  Qui  rusiicorum  mulliiudine  oppres- 
sa,  quae  seditioni  suae  °  Bacaudarum  nomen  indiderat, 
pacem  Galliis  reddidit. 

Carausius  sumpta  purpura  Brilannias  occupaviL 

DIOCLETIANO  II  ET  MAXIMIANO. 

MAXIMIANO  II  ET  JANUARIO. 

Constanlius  et  Galerius  Maximianus  assumuntur 


hoc  opere  nimis  longum  est.  Sufficit  enim  sciri,  quod  C  *n  regnum.  Quos  Diocletianus  ut  etiam  affinitato 


duo  adversa  sibi  et  coxterna  principia,  et  duas  boni 
scilicet  et  mali  asserunt  esse  naluras.  De  Cbristo 
nihil  secundum  veritalem  seniiunt.  Cujus  nativita- 
tem  ex  Maria  secundum  carnem,  et  passionem  et 
resurreciionem,  simulationes  dicunl  fuisse,  nec  ita, 
ut  praedicantur  effecta.  Velus  Testamenlum  et  Pro- 
phetas  refutant,  Scripturarumque  illarmn  non  Deum 
bonum  ,  sed  malae  naturae  principem  auctorem  opi- 
nantur.  De722  novoTestamentoea  accipiunt  quae 
putaut  apocryphis  consonare.  Resurrectionem  carnis 
negant,  nuptias  damnant,  aduherinos  concubiius 
pro  licitis  habent,  baptismum  regenerationis  nihil 
conferreexistimant.  Sacra  eorum  tam  nefauda  quam 
mores. 

PROBO  II ET  PATERNO II. 

PROBO  III ET  PATERNO III. 

MESSALA  ET  GRATO. 

Aniiochiae  XVIII  constituitur  episcopus  Cyrillus. 

•  Interpres  Cedreni  Xilander,  in  loeo  qui  dicilur 
Novutnctutrum,  ipsorum  lingua.  Pontacus  in  notis 
pae.  658. 

*  In  Aucluario  Labbei  Biblioth.  novae  tom.  I :  Ma» 
nichceis  Manes  quidam  auctor  dementissimi  dogmatis 
fuit.  apudquos  duo  principia  pradicanlur ,boni  scilicet 
et  miut :  quorum  nalura  adversw  sibi  et  coaternce  sem- 
per  ex*titerunt ;  de  quorum  compuanantia  prodigiosas 
fabulas  et  mendacia  vana  commentt  suntt  promittentes 
disciputts  suis  purgalionem  per  sacrilega  sacramentaf 
in  quibus  nihit  est ,  nisi  exsecrabilis  turpitudo  confa- 
skratioms  obtcenat.  lestamentum  vetus  non  reciviunt. 


conjungeret,  Constantio  privignam  Herculii  Theodo- 
ram  uxorem  dedit ,  Gaierio  aulem  filiam  soam  Ya- 
lcriain  tradidit :  utque  baec  conjugia  firmaret,  ambos 
repudiare  uxores  suas,  quas  prius  habebant  coegiu 

BASSO  ET  QUINTIANO. 

DIOCLETIANO III  ET  MAXIMIANO III. 

TIBERIXISOET  DIONE. 

HANNIBALIANO  ET  ASCLEPIODOTO. 

DIOCLETIANO  IV  ET  MAXIMIANO  111. 

Primus  Diocletianus  adorari  se  ut  Deum  jussit,  cl 
gemmas  vestibus  calceamentisque  inseri  :  cum  ante 
enm  imperatores  in  modum  723  judicum  d  sollici- 
tarentur ,  et  chlamyde  tantum  purpurea  a  privaio 
habitu  discernerentur. 
n     CONSTANTIO  ET  MAXIMO. 

TUSCO  ET  ANULINO. 

Romae  XXYIII  episcopatum  suscepit  •  Marcelu- 
nus  annis  ix. 

corrumpentes  per  omnia  Evangelicam  veritatem. 

e  Mss.  tres.  Colb.,  Bagaudarum. 

d  Apud  Eusebium  in  Chronico,  tam  edito,  quam  ia 
mss.  quinque  Colb.  salutarentur. 

6  In  uno  exColb.  codicibus,  Marcellianus.  Alu\t+ 
men  lectio  magis  esl  rccepta,  ut  observat  Pontacui 
in  notis  in  Eusebii  Chronicnm ,  ubi  statim  haec 
subdit :  Mirum  autem  est  Eusebium  prceterire  MarceU 
lum,  cum  de  unico  Marcellino  loqualur ,  sed  /brsn 
dcceptusfuit  similitudine  nominis.  Tamen  ex  Augustau} 
epist.  165  (uunc  53),  Optato  tib.  n,  Martyrologm.et 
omnibus  hittoricit  constat  duos  et  divenot  fwste  Jfar- 


675  CHRONICUM  INTEGRUM  674 

DIOCLETIANO  V  ET  CONSTANTIO  II.  A     Cokstaktwos,  IXXVI ,  regnavit  annis  ixx,  men- 

Jerosolymis  XXXVII  Zabdas  episeopus  ordinatur. 


sibus  x. 

DIOCLETIANO  IX  ET  CONSTANTINO. 

Maxentius  Herculii  Maximiani  fiiius,  a  praetoria- 
nis  militibus  Romae  Augusius  appellatur. 

Severus  Caesar  a  Galerio  Maximiano  contra  Ma- 
xeiuium  missus  Ravennam,  secundo  imperii  sui  anno 
inierlicilur. 
.   DIOCLETIANO  X  ETMAXIMIANO  VII. 

Licinius  a  Galerio  Carnuti  imperator  factus. 

Herculius  Maximianus  a  filia  Fausta  detectus,  quod 
dolum  Constantino  pararet  viro  ejus ,  Massiliae  fu- 
giens  occiditur. 

POST  CONSULATUM  X  ET  VIII. 

Quirinus  episcopus  Sciscianus  eum  sociis  gloriose 
JB  pro  Christo  interficitur. 

ITEM  ANN.  II POST  X  ET  VIII  COSS. 

Galerius  Maximianus  moritur  d  xn  imperii  sui  an- 
no,  quod  parlim  Caesar,  partim  Augustus  exegit. 

Roma  XXXI  ordinatur  episcopus  Silvester  annis 

XXII. 

MAXIMINOVIU    ETLICINIO. 

Maximinus  persecutione  in  Cbristianos  facta,  cum 
jam  a  Licinio  puniendus  esset,  apud  Tarsum  mori- 
tur,  anno  imperii  sui  sexto. 

CONSTANTINO  II  ET  LICINIO  II. 

CONSTANTINO  III  ET  LICINIO  III. 

Alexandriae  XVII  ordinatur  episcopus  Achillas. 

Maxentius  juxta  Pontem  Milvium  a  Constantino 
superatiis  ocridilur. 
C      VOLUSIANO  ET  ANIANO. 

Jerosolymae  XXXIX  constituitur  episcopua  Ma- 
cbarius. 

CONSTANTINO IV  ET  LICINIO IV. 

Pax  noslris  a  Conslantino  reddita. 

725  Diocletiauut  haud  procul  a  Salonis  in  villa 
sua  Sp.tlato  moritur. 

SABINO  ET  RUFINO. 

Crispus  et  Consiantinus  filii  Constantini,  et  Lici- 
nius  adplescens  Licinii  Augusti  filius  ex  sorore  Con- 
stantini,  Caesares  appellantur.  Quorum  Crispum  La« 
ctantius  erudivit  vir  omnium  suo  tempore  eloquen- 
Ussimus,  sed  adeo  in  bac  vita  pauper,  ut  plerumque 
etiam  necessariis  indiguerit. 

telftnwm  et  Marcellum.  Non  tamen  celabo  in  Lodonensi  rj  16.  Vldenotam  Pontaci  (itiprafom.  XXVII,  eol.  1115). 


MAXIMIANO  IV  ET  MAXIMIANO  IL 
FAUSTO  ET  GALLO. 

Velurius  magister  uiilitis  Cbristianos  persequi- 
lor. 

Finis  cycli  terlii,  quanique  principium. 

DlOCLLTIvNO  YI  ET  MAXIMIANO  V. 

CONSTANTIO  III ET  MAXIMIANO  III. 

Thermse  Diocletian»  Romse,  ct  Carihagine  Maxi- 
mianse  aedificat». 

Jerosolymis  XXXVIII  episcopus  praefuit  Hermon. 

Anliochiac  XIX  constituitur  episcopus  Tyrannus. 

Alexandrinae  ecclesix  XVI  post  Theonam  ordi- 
natur  episcopus  Petrus,  qui  postea  persecutionis 
anno  nonogloriose  manyrium  perpetravit. 

TITIANO  ET  NEPOTIANO. 

CONSTANTIO  IV  ET  MAXIMIANO  IV. 

Diocletianus  et  Maximianus  Augusti  iugenti  pompa 
Romae  triumpharunt ,  anlecedentibus  currum  eorum 
Narsei  conjuge,  sororibus,  liberis  et  omni  praeda 
oua  Parthos  spoliaverant. 

DIOCLETIANO  VU  ET  MAXIMIANO  VI. 

Noa  a  pbbsecotio.  Decimo  nono  anno  Diocletiani , 
S4e..»c  Mirtii,  iu  diebus  Paschse  Eccloiae  subversa» 
autit. 

DIOCLETIANO  VIII  ET  MAXIMIANO  VII. 

Secondo  anno  perseculionis  Dioclelianus  Nicome- 
dia?,  Maximianus  Mediolani  purpuram  deposueruut. 

Galerids,  XXXV,  bieunio  soius  imperium  tenuit, 
•  roox  cum  alio  annis  sex. 

CONSTANTIO  V  ET  MAXIMIANO  V. 

Rom«  XXIX  episcopus  constituitur  Eusebius  : 
post  cujus  septimum  mensem  XXX  Ecclesiam  tenet 
Mblcbiades  b  annis  tribus. 

724  CONSTANTIO  VI  ET  MAXIMIANO  VI. 

His  consulibus  Tiinoiheus  Romae  pro  Cliristo  pas- 
ansest  x  kal.  Julias.  Maximinus  et  Severus  a  Calerio 
Maxiroiano  Cxsares  facti. 

Constantius  xvi  imperii  sui  anno  diem  obiit  in 
firitannia  Eboraci.  Post  quem  fiiius  ejus  Constahti- 
bm  «  ex  concubina  Helena  procreatus ,  regnum  inva- 
tfit.  Cujus  regni  initio  quartus  jam  persecjuionis  an- 

\  agebalur. 


„  ita  haberi  ad  annum  12  Diocletiani :  Romanm  Eccle- 
w  XX VIII  epi$copatum  suscepit  Marcellianus  annis 
Marcellus  annis  3,  cum  in  aliis  sit  tanium  expres- 
nomen  Marcellini  seu  Marcelliani,  et  illi  tribuan- 
tmr  anni  9.  Hunc  Marcellinum  ad  infulas  ecclesiastici 
hmperii  vocatum  si  vrlis  anno  9  Diocietiani%  altegare 
poleris,  0.,  Vt.,  Mar. ;  sin  anno  10,  Fa.  et  impressos; 
*fn  anno  11,  Pi.;  sin  demum  anno  12,  Fux.%  Peta.9 
Lo.  (niss.  sunt  quoa  pre  oculis  habuerat);  quibut 
mdhmeo.  Sic  enim  facilius  comperientur  anni  15  Caii 
sm  Caii  superioris  pontifieis,  et  anni  9,  qui  inter  hunc 
U  Eusebium  ejus  successorem  interponendi  sunt.  Adde 
qmod  minus  recedes  a  summh  viris  baronio  et  Onu- 
aWfcrfo,  qui  sedis  illius  initium  a  decimo  tcriio  Dioclt- 
facfrf  numeranl. 

•  Haec  desunt  in  codicibus  Cbron.  Euscbhni,  nrac- 
lerms.unum  Colb.,  qui  post  baec,  Galerius  solus  bien* 
HS#  Augustus  imperium  tenuit,  addit,  mox  eum  annis 


b  Ms.  Colb.  unu*,  aiinis  quatuor.  Alius  cum  edit. 
Potil.,  annis  sex.  Tres  alii,  annis  tribus. 

•  llac  voce  non  indicatur  Helcnain  Constantis 
Chlori  minime  (uisse  uxorem.  Sed  alias  sic  vocaba- 
tur  uxor  sive  indotata ,  sive  aliis  insignibjs  carens 
qn;e  matribus  familias  competebant.  Licet  ergo  non 
ejus  esset  sortis  lielena,  qua3  juxta  lejies  viro  e  stir- 
pe  imperaloria  Ve^pasiaui  oriundo,  et  Claudio  U  im- 
peraiori  cousanguiueo  jungeretur  :  palet  tainen  ex 
numisinalibus  antit|uis,  ipsaiu  ex  legitimo  matrimo- 
nii  vinculo  Coustaniio  Cbloro  adhae>isse  :  quidquid 
in  contrarimn  protuleriut  quidaui  tilii  Constantini 
gloria?  acmiili,  aut  etiam  quidam  e  sanctis  Pairibus 
fama  a  maledicis  dispersa  decepti ,  iu  contrarium 
sensisse  vidcaniur. 

*  Ms.  Colb.  unns  20  ponit.  Idemque  infra  Silveslri 
porititicatui  aunos  assignat  21 ,  cuw  alii  22 
reut. 


575 
GALLIGANO  ET  BASSO. 
LICINIO  V  ET  CRISPO. 
CONSTANTINO  V  ET  LICINIO  CiES. 

Licinius  Glirislianos  de  palatio  suo  pellit. 

CONSTANTINO  VI  ET  CONSTANTiNO  C^ES. 

Basileus  Amasiae  Pomi  episcopus  sub  Licinio  mar- 
tyrio  coronatur. 

Alexaodriae  XVIII  ordinatur  episcopus  Alexan- 
der» 

-CRISPO  II  ET  CONSTANTIO  II. 

*  Arius  presbyier,  ab  Alexandro  episcopo  deAIex- 
andrina  Ecclesia  ejeclus,  mulios  suae  impietati  so- 
cial,  praedicans  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  san- 
ciura  non  esse  unius  ejusdemque  naturse ,  aut ,  ut 
expressius  dicitur  ,   essentiae  ;  uipote  creaturam  : 


S.  PROSPERI  AQUITANI  576 

A  probata,  et  raaxime,  quod  a  traditoribus  divinarum 
Scripturarum  fuerat  ordiuatus.  Sed  post  causam  con- 
vietam  atque  finitam,  pertinaci  discordia  in  h&resim 
transierunt  :  deOnientes  propter  Cxcilianf  crimina, 
seu  vera,  seu,  quod  magis  apparuit,  falsa,  Eccle&iaoi 
Christi  in  toto  orbe  terrarum  contagione  communio- 
nis  exstinciam,  in  sola  Donati  parte  superesse.  Au- 
denl  eiiam  rebaptizare  catholicos  :  cum  EccJesia 
catholicae  placuerit,  nec  in  ipsis  haereticis  baptisma 
commune  rescindere. 

Antiochiae,  post  Tyranuum,  XX  ordinatur  episco- 
pus  Vitalis;  post  quem ,  XXI  c  Philogonus;  cui 
successit  XXII  Paulinus  :  post  quem  XXUI  fuit 
Eustathius.  Quo  in  exsilium  ob  Gdeni  tru<o,  us- 
que  in  prxsentem  diem  Ecclesiam  Ariani  obtinue- 


Spiritum  vero  sanctum  creaturam  creatura;  id  esl  B  runt. 


ab  ipso  Filio  creatum.  Ad  quam  perGdiam  coarguen- 
dam  synodus  trecentorum  dccein  et  octo  episcopo- 
rum  in  Nicaeam  urbem  Bitliyniee  congregata  ,  omnes 
hcerelicorum  machinas  ilomousii  oppositione  de- 
jecit. 

PHOBIANO  ET  JULIANO.  # 

SEVERO  ET  RUFINO. 

Conslantius  Conslantini  Glius  Caesar  faclus. 

CRISPO  III  ET  CONSTANTINO  III. 

Licinius  Thessaloni&e  occiditur. 

PAULINO  ET  JULIANO. 

Crispus  Glius  Constanlini  et  Licinius  junior  Con- 
slantiae  Conslaniini  sororis  et  Licinii  superioris  filius 
inierfecti. 

CONSTANTINO  VII  ET  CONSTANTIO.  < 

Vicennalia  Constantini  Nicomedias  acta,  etsequenti 
anno  Rom$  ediia. 

CONSTANTINO  II  ET  MAXIMO. 

Ilucusque  liistoriam  perduxit  Eusebius,  Pamphyli 
martyris  contubernalis.  Post  haec  Hieronymi  presby- 
teri  succedit  auclorilas. 

Drepanam  Biibyniae  civitatem  in  honorem  Luciani 
martyris  ibi  conditi  Conslantinus  instaurans,  ex  vo- 
cabulo  mairis  suas  llelenopolim  nuncupavit. 

JANtfARIO  ET  JUSTO. 

726  b  Donalus  agnoscitur ,  a  quo  per  Afrji  am 
Donatista»,  qui  priinum  propter  ordinatum  contra  vo- 
lunlalem  suam  Caecilianum  Ecclesiae  Canhaginensis 
episcopumschisma  feceruut,  objicienteseicrimina  uon 


*  In  Auctuario  tomi  I  Biblioth.  Mss.Pb.  Labbei  : 
Ariut  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum  negans 
unius  etse  naturce9  vel  ut  expressius  dicamus,  essentice, 
ita  ut  Filius  Patre  minor,  Spiritus  autem  sanctus  Filio 
etiam  habeatur  inferior.  Cnetera  ut  supra. 

b  Auctuarium  tomi  I  Biblioth.  mss.  novae  Labbei  : 
Donatus  agnoscitur,  a  quoper  Africam  Dona/istce  sunt. 
Qui  propter  Ccecitianum  Carthaginis  episcopum  ,  quia 
ipsis  renitentibus  ordinatus  est%  m  schisma  divisi  sunt$ 
principe  et  auctore  Donato,  objicientes  Cccciliano  qucc- 
dam  crimina  quorum  nulium  probarunt.  Unde  pervi- 
cacia  sua  etiam  hceretici  facti  sunt ,  bapthntos  in  ca- 
tholica  rebaptitantes ,  et  in  Trinitate  deitatis  unam 
quidem  substantiam  confitenles,  sed  Filium  non  cequa- 
lem  Palri ,  et  Spiritum  sanctum  minorem  Filio  sen- 
iientes.  In  quam  impietatem  illos  alius  Donatus  ,  qui 
ab  itlo  tertius  fuit  impulisse  dicitur. 


D 


CONSTANTINO  VIII  ET  CONSTANTLNO  C£S. 
IV. 

CONSTANTIO  III  ET  SYMMACHO. 

Alexaudriae  XIX  ordinatur  episcopus  Athauasius. 

BASSO  ET  AbLABIO. 

Uicronymus  nascitur. 

PACATIANO  ET  IIILARIANO. 

Romae  XXXII  ordinatur  episcopus  Marcos  mensi« 
bus  octo. 

Post  quem  XXXIII  ordinatus  est  Julkjs  annis  xvi, 
mensibus  quatuor. 

Edicto   Constantini   Genliliuni    templa  subveftt 
sunt. 

Romani  Gothos  in  Sarmatarum  regione  viceruot» 
!      Conslans  filius  Conslanlini  provehitur  ad  regnunu» 

DALMATIO  ET  XENOPIIILO. 

OPTATOETPAULINO. 

CONSTANTIO  ET  ALBINO. 

Constanlinus  cum  liberis  suis  bonorifice  nd  Anto — - 
nium  monachum  litteras  mittit. 

NEPOTIANO  ET  FACUNDO. 

Tricennalibus  Constanlini  Dalmatius  Cxsar  appel 

latur. 

Nazarii  Rhetoris  filia  Eunomia  Christiana  virgo  it^m 
eloquenlia  patri  coarquatur. 

d  Eustachius  Constantinopolitanus  presbyter  inno— 
tescit,  cujus  industria  Jerosolymis  °  mariyriuro  coo— — 
slructum  est. 

727  f  Constantmus  cxtremo  vitae  suae  tempom 

•  Quidam  codices  Chron.  Eusebiani,    PhUogonm- 

d  ln  ms.  amiquissimo  Colb.  Bibiioth.  et  editione 
Pont.  vocaiur  Eustalhius. 

e  Templum  intellige.  Quareautem  hoc  lemplum ut" 
honorem  gloriosissimi  sepulcri  Sal  vatoris  construcuiaft. 
ex  quinque ,  quae  ipse  Constanlinus  sedificari  jussit 
Jerosolymis,  nuncupaiura  fuerit  Marttjrium9  explicat 
Cyrillus  Jerosolymitanus  catech.  14,  quasi  teslims- 
mum  et  monimentum  resurreciionis  Chrisli:  Hofc 
ipsum  vocatur  basilica  Consi antiniana  actionc  4  conc* 
Nic.  ii.  Pontacus  in  nol.  in  Cliron  Eusebii. 

f  Prima  pars  islius  articuli.  quod  Constantinus  es- 
tremo  vitce  suce  tempore  fuerit  baptizalut ,  confirmator 
teslimonio  Socralis  libro  primo  cap.  39 ,  Sozomoni 
libro  secundo  cap.  34,  Theodoreti  libro  primo  cap. 
31,  FreculG  libro  terlio  cap.  20,  Mariani  ei  Eu*ebii 
iib.  iv  de  Vita  Constantini  cap.  24,  GI  et  62,  el  post 


ST7  CIIRONICUM  INTEGRUM.  573 

ab  Eusobio  Nicomediensi  episcopo  baptizatus ,  in  A     Hermogenes   magister  militiae  Constantinopolim 

d  iractus  a  populo  ob  cpiscopum  Paulum  ,  quem  re- 


Arianum  dogma  declinavit. 

FELICIANO  £T  TITIANO. 

Constantinus  cum  bellum  pararet  in  Persas ,  in 
Ancyrone  villa  publica  juxta  Nicomediam  moritur, 
anno  aptatis  suae  lxvi  ;  post  quem  tres  liberi  ejus  ex 
Cacsaribus  Augusti  appellautur. 

CO^STANTINOS,  CONSTANTIOS  et  CONSTANS,  XXXVII, 

regnavii  anuis  xxiv,  mensibus  qujnque,  diebus  duo- 
dccint. 

LRSO  ET  POLEMIO. 

Dalmalius  Cxsar,  quem  patruus  Constantinuscon- 
sortem  regni  ctim  filiis  reliquerat,  factione  Constantii 
patruelis  occiditur. 

Jacobus  Nisibeuus  agnoscilur,  ad  cujus  preces  sa*- 


gis  imperio  et  Arianorum  factione  pellebat. 

728  e  Macedonius  artis  plumariae  in  Iocum 
Pauli  ab  Arianis  episcopus  subrogatur,  a  quo  hae- 
resis  Macedoniana ,  cujusdogma  est,  Patrem  qui- 
dem  et  Filium  unius  divinitatis  ejusdemque  sub- 
stanliae  confileri,  sed  Spiritum  sanclum  dicens  crea- 
luram. 

Paulus  crudelitate  pra  fecti  Pbilippi ,  nam  fautor 
Macedonii  partium  erat,  et  Arianorum  insidiis  stran- 
gulatur. 

PLACIDO  ET  ROMULO. 

Maximinus  Treverorum  episcopus  clarus  habe- 
batur ,  a  quo  Atbanasius  Alexandrinus  episcopns, 


pe  urbs  discrimine  libcrala  est,  cum  oppugnarelur  a  6  cum  a  Constantio  quaereretur  ad  poeuam,  bonorifice 

susceptus  est. 

LEONTIO  ET  SALUSTIO. 

Sapor  Persarum  rex  Christianos  perscquitur. 

CONSTANTIO  IV  ET  CONSTANTE  III. 

Athanasius  ad  Constantis  litteras  Alexandriam  re- 
greditur. 

AMANTIO  ET  ALBINO. 

PORT  CONS.  AMXNTII  ET  ALBINI. 

RUFINO  ET  EUSEBIO. 

Quadragesimus  Maximus  post  Macarium  Jerosolj- 
morum  episcopus  morilur  :  post  quem  Ariani  Ecde- 
siam  invadunt. 

PIIILIPPO  ET  SALIA. 

Romanae  Ecclesiae  XXXIV  episcopus   ordinatnr 


Sapore  rege  Persarum. 

CONSTANTIO  II  ET  CONSTANTE. 

Ex  hoc  tempore  impietas  Ariana  a  Constantii  im- 
peratoris  fulta  praesidio ,  exsiliis ,  carceribus  et 
variis  afniclionum  modis ,  primum  Alhanasium , 
deinde  omncs  non  suac  partis  episcopos  persecuta 

CSL 

ACYNDINO  ET  PROCULO. 

Constantinus  beltum  fratri  inferens  juxta  Aqui- 
/elam, b  Alsae  occiditur,  anno  imperii  siti  xxm. 

MARCELLINO  ET  PROBINO. 

Audaeus  in  Syria  agnoscitur,  a  quo  hacresis  Au- 
*l«eana  ,  e  et  Audaeani ,  quos  et  Anlbropomorpliilus 
▼ecant :  quia  Dcum  humanae  imagini  credunt  csse 


eonformem.  Iu  quibus  eliam  illud  arguitur ,  quod  C  Liberius,  quo  in  cxsilium  uono  episcopatus  sui  anno 

I***>cha  Christianum  Judaicaperhibentur  observaiitia 

edehrare. 

CONSTANTIO  III  ET  CONSTANTE  II. 

r-nm  Ambrosii  in  orat.  de  obitu  Theodosii.   Quod 

|*«ninet  ad  alteram  partem  ,  videlicel  Constantinum 

ft+ciinasse  in  Arianum  dogma ,  solus  Lucifer  e x  ve- 

lerilius  lib.  i  de  Reg.  apost.  idem  sentire  vidotur, 

li-nc  forsan  suspicionis  ansam  captans,  quod  episco- 

1-os  catholicos,  ut  Athanasium  et  alios,  in  exsiiuiin 

ainandarit  circa  uitimos  viiac  annos.  Sed  lioc  factnm 

non  proveuil  ex  fide  corrupta ,  sed  quia  ipse  artibus 

et  fallaciis  Eusebianorum  deceptus  (qui  licet  simula- 

Tent  se  catholicos,  Arianis  tamen  occuite  favebanl) , 

eiislimabat  ex  eo  effecturum  ut  hoc  pacto  Atbana- 

»»««  liber  esset  ab  eorum  crudelitate,  qui  illi  per 

hnidias  imminebant,  sicut  loquiturAllianasiusepist. 

*d  solitariam  vitam  agentes ;  ubi  non  solum  illum 

desuo  exsilio  excusat,  sed  etiam  tuetur  ab  hac  hbe 

hsreseos.  Idem  facit  Epiphan.  haeresi  t>9,  Hilarius 

ub.  i  ad  Conslantium,  et  Tbeodoreius  lib.  u  HUt. 

**P»  5.  His  adde  quod  sacra  anliquitas  veneraia  est 

Goiisiantinum  ut  orthodoxum  ,  et  memoriam  ejus 

j^olit  Ecclesia  Graeca  21  Maii.  Haec  pauca  ex  pluri- 

jjj*»   oua  disserit  illustr.  Pontacus  in  notis.  Qni- 

25  aliqua  subjungit  ad   fulciendam  lectionem  co- 

U*!*   unius,  qui  integram  senleutiaui  refertad  Con- 

JI*5l>om.  Denique    licet  fateiiur  non  videri  quo- 

?**o  possit  dici  Hieronymus  haec  intellexisse  de 

JJ^tantio,  cum  talia  ab  omnibus  libris  referaniur 

M***mim  31  Consianiini,  nuilomodo  autem  ad  tem 


ob  fidem  truso,  omnes  clerici  juraverunt  quod  nul- 

lum  alium  suscipercnt.  Verum  cum  Felix  ab  Arianis 

fuissetinsacerdoiiosubstilutus,plurimiperjuraverunt 

exclusisse  hunc  paragraphum,  tamquam  adulteri- 
num  ,  et  ab  alio  appositum ,  atque  lotius  Ecclesiee 
consensione  et  usu  continuato  improbatum  et  rejectum. 
Quem  nihilominus  ob  codicum  tam  mss.  quam  excu- 
sorum  auctoritatem  non  rautavil. 

a  Uuicus  ex  mss.  Colb.  Iiabel  Constantinf.  Alii 
omncs  cum  edit.  Pont. ,  Constanlii. 

h  Emendamus  pro  Asias  ex  mss.  qninque  Golb.  ct 
edit.  Pont.  Chron.  Euseb.  Nam  constat  ex  Aurelio  in 
Epitome  Coustantintim  fuisse  projectum  in  fluvium, 
cui  nomen  Alsa,  non  longe  ab  Aquileia;  et  Rufinus 
lib.  i  cap.  \5,Constanlino  non  longe  ab  Aquileia  apud 

'    '  Eu- 

Ijacet 
Pon- 


epist.  jv  Alsam  fluvium  a  militibus  interfecto;  el  eo  sensu 
illum      sebius  vocat  Aqulleiara  Alsse,  hoc  est,  quae  ad| 

~ iii  cap.  18 


•  .  -  Constantii ,  suspicatur  dici  posse  Arianos  jam 
JJ  ■^itio  Chronici  in  lucem  editi,  haec  quae  dicehan- 
y  ^c  Constantio ,  transposuisse  iu  ultimum  anuuin 
^^tiantitii.  Ex  quibus  omiiibus  colligit  acri  et 
^^Qro  judicio  Barouiura  lo.n.  111  Annal.  pag.  210 


Alsae  fluvio,  ut  teslatur  Plinius  lib. 
tacus  in  notis  Chron.  Euseb. 

c  In  Auctuario  l.  I  Biblioth.  nov.  mss.  Ph.  Lab- 
bei :  Audceani  ab  Audceo  quodam  cognominati,  etc, 
ut  supra. 

d  Quorum  verhorum  is  sensus  est :  Non  quod  Con- 
siaiilinopolini  perductus  sit,  sed  quod,  coui  in  eum 
popnlus  insilmsset ,  captum  et  interfectum  fune 
traxerit.  Sic  enim  Socrates  lib.  I  cap.  13.  Pont.  in 
notis. 

e  Aiictuarium  Labbei :  Macedonianis  Macedonius 
fuit  auctor  erroris,  quos  Grwci  Pneumatomachos  vo~ 
cant :  eo  qnod  Spiritui  sancto  D  o  confitendo  rept< 
gnent.  Nam  de  Patre  et  Filio  recte  scntiunt,  quod 
unius  sunt  ejusdemque  substantitv  :  sed  hoc  de  Spmtu 
sanclo  nolunt  credere,  creaturam  eum  esse  dieentes. 
Quidam  hos  Semiarianos  vocaut ,  quod  in  hac  quaj- 
stioneex  parlecum  iltis  sint,  ex  parte  nobiscwn. 


579  S.  PROSPERI  AQUITANI 

et  post  annum  reverso  in  Urbem  Liberio,  cum  Fe-  A     DATIANO  ETCEREALE. 


580 


lice  ejecti  sunt. 
LIHENIOETCATULINO. 

Magnentio  apud  Augustodunum  arripiente  impe- 
rium,Constans  haud  longe  ab  Hispania,  in  castro  cui 
Helena  nomen  est,  interficilur  :  ob  quam  rem  tur- 
bala  republica  ,  Vetranio  Mursae  ,  Ncpolianus  Roinae 
imperaiores  facti. 

729  SERGIO  ET  NIGIUANO. 

Nepoliani  caput  pilo  per  Urbem  circumlatum. 

Veiranioni  apud  Naissum  a  Conslanlio  regium  in- 
signe  detractum,  et  Magnentius  Mursae  magna  rei- 
publicae  clade  superalus  est. 

POST  CONS.  SERGIl  ET  NIGRIANI. 

Gallus,  qui  et  Constanlius,  Cunstantii  patruelis 
Ca?sar  facius. 

CONSTANTIO  V  ET  CONSTANTIO  CJES. 

CONSTANTIO  VI  ET  CONSTANTIO  CiES.  II. 

CONSTANTIO  VII  ET  CONSTANTIO  CiES.  III. 

Magnentius  Lugduni  in  palatio  propria  manu  seip- 
sum  interficit,  et  Decentius  frater  cjus,  quem  ad 
tenendas  Gallias  Caesarera  miserat,  apud  Senonas 
laqueo  vitam  finiit. 

Gallus  Caesar  sollicitalus  a  Conslanlio  patrucle, 
cui  in  suspicionera  H  ob  regiam  indolem  veneral,  in 
Istria  occiditur. 

Paulinus  et  Rhodanus  Galliarum  episcopi  in  exsi- 
lium  ob  fldem  trusi. 

Eusebius  quoque  Vercellensis  episcopus,  et  Lucifer 
Calaritanae  Ecclesiae,  et  Mediolanensis  Ecclesiae  Dio- 


Synodus  apud  Ariminum  et  Seleuciam  Isatiria 
facta,  in  qua  antiqua  Patrum  fides  730  decem 
primo  legatorura,  dehinc  omnium  proditioue  dam- 
nata  est. 

EUSEBIO  ET  HYPATIO. 

Gratianus,  qui  postea  imperator  factus  est,  na- 
scitur. 

Hilarius  episcopus,  cum  apud  Constantinopolm 
librum  pro  se  Constanlio  porrexisset,  ad  Gallias  re- 
diit. 

Omnes  pene  Ecclesiae  toto  orbe  sub  nomine  pacis 
et  regis,  Arianorura  consortio  polluunlur. 

Gallia  per  Hilarium  Ariminensis  perfidiae  dolos 
damnat. 
B     CONSTANTIO  X  ET  JULIANO  III. 

Constantius  Mopsocrenis  inter  Ciliciam  Cappado- 
ciamque  moritur. 

Jilianus,  XXXVHI,  regnat d  annis  duobus  et  mcn- 
sibus  octo. 

Juliano  ad  idolorum  cultum  converso,  blanda  per- 
sccutio  fuit,  illiciens  magls  quam  impellens  ad  sacri- 
ficandum,  in  qua  multi  ex  nostris  voluntate  propria 
corruerunt. 

TAURO  ET  FLORENTIO. 

Georgio  per  seditionem  populi  incenso,  qui  in  loco 
Atbanasii  ab  Arianis  fuerat  ordinatus,  Atbanasius 
rediit. 

Eusebius  et  Lucifer  episcopi  de  exsilio  reverlun- 
lur,  e  quibus  Lucifer,  adscitis  aliis  duobus  confesso- 


nysius  episcopus,  Pancratiusque  Romanus  presby-  C  ribus,  Paulinum   Eusthatii  episcopi  presbyterum , 


ter,  et  Hilarius  diaconus,  distantibus  inter  se,  ab 
Arianis  et  Constantio  damnantur  exsiliis. 

ARBETIANO  ET  LOLLIANO. 

Julianus  frater  Galli  Mediolani  Cacsar  appcllatur. 

CONSTANTIO  VIII  ET  JULIANO  Ci£S. 

Antonius  monachus  b  centesimo  anno  aetatis  suae 
in  eremo  moritur,  solitus  multis  ad  se  venientibus 
de  Paulo  quodam  Thebaeo  mirae  beatitudinis  viro 
pluriina  memorare. 

Hilarius  Pictaviensis  episcopus  factione  Saturnini 
Arelatensis  episcopi,  reliquorumque  qui  cum  illo 
erant  Arianorum,  in  Plirygiam  '  pulsus,  libros  de 
nostra  religione  composuit. 

Reliquiae  Timolhei  apo>toli  Constantinopolim  in- 
vectae. 

Sarmata,  Amalhas,  et  Macarius  discipuli  Antonii 
insignes  habentur. 

Liberius  episcopus  Romanus  in  exsilium  mitiitur. 

CONSTANTIO  IX  ET  JULIANO  CiGS.  H. 

Ossa  Andreac  apostoli  et  evangelistae  Lucae  Con- 
stantinopolim  inlata. 

Paulinus  Treverorum  episcopus  in  Phrygia  exsu- 
lans  moritur. 

«  Editio  Pont.  et  mss.  Colb.  duo,  ob  egregiam  m- 
delem.  Cura  vero  dicitur  supra  sollicuatus  a  Con- 
itanlio,  significaltir  Constanlium  variis  arlibus  Gal- 
lum  ad  se  pellexisse,  ac  demum  interfici  curasse,  ut 
testantur  Ammianus,  Zozimus ,  Victor,  Socrates  et 


haereticorum  communione  pol- 
catbolica  Antiochiae  episcopum 


qui  se  numquam 
luerat,  in  parte 
facit. 

Prohaeresius  sophista  Atheniensis,  lege  data  ne 
Cbristiani  liberalium  disciplinarum  doctores  essem, 
cum  sibi  specialiter  Julianus  concederet  ut  Cbris- 
tianos  doceret,  scholam  sponte  deseruit. 

MAMERTINO  ET  NEVITTA. 

iEmilianus  ob  ararum  subversionem  Doroslori  a 
Vicario  incendilur. 

JULIANO III  ET  SALUSTIO. 

Ecclesiae  Antiochiae  clausae  :  et  gravissima  iromi* 
nentis  persecutionts  procella  Dei  voluntate  sopiu esL 
^  Nam  Julianus  in  Persas  profectus,  nostrum  diis  suis 
post  victoriam  sanguinem  voverat,  ubi  a  quodam 
simulato  perfuga  ad  deserta  perductus,  cum  fam«ct 
siti  magnam  partem  cxercitus  perdidisset,  oecisos 
est. 

Jovianus,  XXXIX,  regnat  menses  vi,  aliasvui. 

JOVIANO  ET  VARRONIANO. 

Synodus  a  Meletio  et  suis  Antiochiae  facta,  in  qu 
Homousio  Anomceoque  rejecio,  medium  inter  b«c 

alii.  Pontacns. 

b  In  Chronico  Hieronymi ,  cenlesimo  quinto. 

e  Chronicon  Hieronymi  addit,  ante  tritimium. 

d  Huic  codices  Chronici  Hieronymiani  annumumm 
imperii  assignantcum  mcnsibus  octo,  quidam  uptem. 


M*  CHRONICUM  INTEGRUM 

Homoiousion 
rimi. 

731  Jovianus  cruditate,  sive  odore  prunarum 
b  moritur. 

Post  quem  Valentmianus  tribunus  scutariorum 
apud  Nicaeam  Augustus  appellatus,  fratrem  Valen- 
lem  Constantinopoli  in  communionem  regni  as- 
sumit. 

Valeiitimanos  et  Valews,  XL,  rcgnaverunt  annis 
*  ziv,  mensibtis  quinque. 

VALENTINIANO  ET  VALENTE. 

GRATIANO  ET  DAGALAIPHO. 

d  Apollinaris  I»aodicenus  episcopus  multimoda  re- 
Itgionis  nostrae  scripta  componit  :  qui  postmodum  a 
fltle  catbolica  deviavit,  condcns  Iiaeresim,  quae  ipsius 

nomine  nuncupatur :  el  cujus  hic  error  esl,  ut  as-  B  serant  non  relaxat,  ipse  a  suorum  communicatione 
serat  Jesum  solam  carnem  sine  anima  suscepisse,     descivit. 


Macedonianum  dogma  vindicave-  A     Gratianus  Valentiniani  filius  Ambisrrit  impenitor 

factus. 

Hilarius  episcopus  Piciavis  moritur. 

VALENTINIANO  II  ET  VALENTE  II. 

VALENTINIANO  N.  P.  ET  VICTORE. 

VALENTINIANO  III  ET  VALENTE  III. 

Athanaricus  rex  Golhorum  in  Christianos  perse- 
cutione  comraota,  plurimos  interflcit,  et  de  proptiis 
sedibus  in  Romanum  solum  expulit. 

732  Eusebius  Vercellensis  episcopus  moritur. 

Constantinopoli  aposlolorum  marlyrium  dicaiur. 

Lucifer  Calaritanus  episcopus  moritur,  qui  cum 
Gregorio  episcopo  Hispaniarum,  et  Pbilone  Libyae, 
numquam  se  Arianae  miscuil  pravitati.  •  Sed  dum 
vigorem  justiliae  erga  correctionem  eorum  qui  ces- 


▼el  animam  vitalem  tantum,  non  etiam  ralionalera, 
qitouiam  ipsum  Verbum  vim  mentis  impleverat  : 
ipsam  autem  carnem  non  de  Maria  assumptam,  sed 
Verbi  aliquid  in  carnem  fuisseconversum. 

Procopius,  qui  apud  Constantinopolim  lyrannidem 
invaserat,  apud  Phrygiam  Salutarem  exsiinctus  cst, 
ipnltis  partium  ejus  caesis  alque  proscriplis. 

Romanae  Ecclesiae  XXXV  ordinatur  episcopus  Da- 
■asus  annis  xvm. 

Hoc  tempore  fuit  secundnm  schisma,  Ursicino  An- 
tipapa,quod  eo  per  collectam  Romoe  synodum  cjecto, 
duravit  mensibus  sex/  anno  Domiui  ccclxix  (Ucec 
ex  libri  margine). 

Valens  ab  Eudoxio  Arianorum  episcopo  baptizatus  C 
nostros  persequitur. 

LUNCINO  ET  JOVINO. 


GRATIANO  ET  PROBO. 

MODESTO  ET  ALINTHEO. 

Didymus  Alexandrinus  mulia  de  nostro  dogmato 
per  notarios  commentator,  qui  post  quin'um  nativi- 
tatis  suae  annum  luminibus  orbatus,  elementorum 
quoque  ignarus  fuit. 

VALENTIANO  IV  ET  VALENTE  IV. 

Eunomius  discipulus  Aetii  Constantinopoli  agno- 
scitur,  a  quo  hxresis  Eunomiana,  qiiae  Filium  Palri 
non  consubstantialem  dicit  esse,  sed  similero.  Cujus 
error  est  di>similem  asserere  Patri  Filium,  el  Filio 
Spiritura  sanctum. 

GRATIANO  III  ET  EQUITIO. 

POST  CONS.  GRATIANI  ET  EQUITn. 

Quia  superiore  anno  Sarmatae  Pannonias  vastave- 
runt,  iidem  consules  permansere. 


•  De  hac  Meletii  synodo  et  mente  S.  Hieronymi 
liic  in  Chronico,  legi  possunt  viri  erudili  qui  de  hac 
difOcultate  scripserunt,  et  inlerim  consuli  nola  il- 
lnstrissimi  Vasalensis  episcopi  ad  hanc  parlem  Cliro- 
nici  S.  Hierouymi  (nostro  tom.  XXV 11):  in  qua 
plura  scribii  de  textus  istius  restiltitione,  et  nonnulla 
addit  de  Meletii  svnodo,  quam  alii  damnartint,  alii 
Tcro  probatam  habuerunt,  postremosque  inler  nu- 
merat  S.  Basilium  el  plerosque  Patriim,  apud  quos 
asseriturMeletium  semper  veramdoctrinamamplexa- 
lum  fuisse.  Athanasius  quoque  disputat.  1  contra 
Arianos  vorat  Magnum,  et  Nicephorus  Confessorem. 
Ter  enim  ob  fidem  misstim  in  exsilium  tradit  Greg. 
Nys.  Orat.  in  funere  Meletii,  et  Theodoreius  lib.  n 
cap.  31  divinum  et  magnum  appellat  Meletium.  Quin 
adhuc  hodie  a  Graecis  inter  sanctos  colitur,  et  ejus 
flestum  tertio  idus  Februarii  celebratur.  Cum  autem 

'  *non  tam  de  re  ipsa,  quam  de  mente  ac  sententia 
Hierouymi  agaiur,  haec  patet  ex  mss.  hujus  Chro- 
nici  el  aliis  ejus  libris,  in  quibus  Meletium  numerat 
inter  hosies  Christi.  Quibus  non  obstantibus,  con- 
dndit  supradictus  illustrator  Chronici  Hieronymiani, 
quod  potcsttamen  Meletius  variis  modis  defendi  aut 
eicnsari,  ot  id  quod  in  hac  synodo  egit  minime  hae- 
retico  sensu  egisse  credendus  sit :  utpote  qui  fuit 
vir  sanciissimus,  quique  poal  hxc  in  exsilium  tertio 
a  Valente  fidei  causa  sit  pulsus,  teste  Sozomeno 
lib.  ?it  cap.  7. 

*  Codices  Chronici  Hieron.  addunt,  quo$  nimias 
adoleri  jusserat. 

c  Colh.  ms.  antiquioris  notae  habet  54  ut  hic  alii 


cum  edit.  Potitaci  13,  totidemque  menses  qui  snpra 
notantur. 

d  Auctuarium  I.  I  Biblioth.  novae  mss.  Lab. :  Ap- 
poUinaris  perversitas  hoc  primum  deviavit  errore,  ut 
Dominum  Jesum  Christum  diceret  humnnam  carnem 
sine  anima  suscepisse;  quia  vitam  et  regimen  corpori 
Deitas  ipsa  prabuerit.  Ex  hoc  refutatus,  confessus  est 
illicarni  animam  non  defuisse9  sed  mentis  oficia  Verbi 
virlute  completa.  Ad  ullimum,  ipsam  Christi  carnem 
partem  quamdam  Verbi  dixit  fuisse,  qum  naturam  rft- 
vinam  habuerit%  non  maternam. 
ry  « IHuslrissimus  Vasatensis  Chronici  illustratorhunc 
Hieronymi  locum  explicans  dicit :  Significat  eos  abs- 
tinuisse  a  communione  non  solum  Arianorum ,  sed 
eorum,  sive  episcoporum,  sive  aliorum  cathoticorum, 
qui  cum  Arianis  quamtumlibet  posnitentibus  communi- 
cabant :  non  autem  quod  hi  soli  ex  omnibus  episcopis 
immunes  fuerint  ab  Ariana  hceresi.  Nam  in  Occidentet 
preetcr  Auxentium.  Mediolan.  epise.  pauci  admodum 
fuerunt  sectatores  illius  impietatis.  Unde  Basilius  in 
episl.  70,  quam  ad  Italiae  et  Galliae  episcopos  dirigit : 
Hoc  enim ,  inquit,  hasreseos  matum  cuncta  depasciturt 
et  periculum  est  nef  vastatis  Ecclesiis  nostris,  ad  sanam 
incolatus  vestri  partem  serpat.  Immo  in  Oriente  quoqne 
major  pars  erat  calbolicorum,  teste  Basilio  epist.  72 : 
State  in  fide$  ipsum  orbem  inspicite,  et  videte  quam 
modica  sit  eaportio  quce  hoc  morbo  laborat,  retiqua 
vero  universa  Ecclesia,  qurn  ab  erbis  finibus  usque  ad 
fines  Evangelium  recepit9  sanam  hanc  et  rectam  doctri- 
nam  sectetur,  a  cvyis  communione  ne  excidatis  p«- 
timus. 


m  S.  PROSPERI 

Post  Auxentii  seram  mortcm,  Mediolani  Ambrosio  A 
episcopo  consiiiuto,  omnis  ad  fidem  rectam  lialia 
convertitur. 

Aquileienses  clerici  quasi  chorus  beatorum  ha- 
bentur. 

Valenlinianus  subita  sanguinis  eruptione,  quac 
Graece  apoplexia  vocaiur,  Brigiiione  moriiur. 

Post  quem  Gratianus  assumpto  in  imperium  Va- 
lehtiniano  traire  cum  patruo  Valente  regnat. 

Valens  legem  dedit  ut  Monacbi  militarent,  no- 
Ientes  fustibus  necarentur. 

VALENTE  V  ET  VALENTINIANO. 

Photinos  in  Galatia  morilur,  a  quo  Pliotinianum 
dogma  inductutn,  Paulo  Sainosateno  et  Artemone, 
de  qiiibus  supra  dicium  est,  conceptum  auctoribus. 

GRATI  \NO  IV  ET  MEROBAUDE. 

■  Mss.  Colb.  5,  circitcr  50,000.  Locum  vcro  certa- 
minis  eruditissimus  Andr.  Schottus  putat  esse  oppi- 
dum  in  finibus  Lemoviccnsium,quod  Aryenton  vulgo. 
Sed  probabilius  puiat  Pontacus  esse  urbem  sitam 
supra  Rhenum,  vulgo  Strasbourg :  quac  ab  Eusebio 


AQIITANI  5M 

Aicmannortim  raulta  millia  a  apud  Argcr.ariam 
733  oppidum  Galliarum  ab  exercitu  Gratiani  cassa. 

Gens  HuiiDorum  Gothos  vastat,  qui  a  ItomaBb 
sine  armorum  deposilione  suscepti  rebellant. 

VALENTE  VI  ET  VALENTINIANO  II. 

Superatis  Romanis,  Gotlii  funduntur  in  Thracia* 

Valens  de  Antiochia  exire  compulsus ,  scra  734 
poenitentia  nostros  de  exsilio  revocat. 

Lacrymabile  bellum  in  Thracia  :  in  quo  desereoie 
equiium  praesidio,  Romanae  legiones  usque  ad  inter- 
necionem  a  Gothis  caesae  sunt.  lp»e  aulem  Valens 
cum  sagiita  saucius  fugeret,  et  ob  dolorem  nimimn 
ssepe  equo  iaberetur,  ad  cujusdam  vill*  casam  de- 
portatus  est.  Quo  persequentibus  barbaris ,  imenu 
cum  eodem  domo,  sepultura  quoque  caruit. 


circa  olvmpiadem  284  vocatur  Argentoralnm,  dora 
de  simili  Alemannorum  catde  fit  mrntio,  ut  et  apod 
Mar.  hoc  loco.  Nam  raro  aut  vix  usquam  consiaWit, 
Alemannos  tempore  priorum  imperalonun  Lcroo< 
vicos  usque  irrupisse. 


S.  PROSPERI 

AQUITANI 

CHRONICUM  INTEGRUM 


PARS  SECVNDJ. 


A  MOHTE  VALENTIS   IMPERATORIS     USQUE  AD  OBITUM  VALENTINIANI  TERTII  ET  ROMAM  A 

VANDALIS  CAPTAM. 


Ilucusque  llieronymus  presbyter  ordinem  praece- 
dentium  digessit  annorum.  Nos  quae  consecula  sunt 
adjicere  curavimus. 

Igitur  Valente  a  Gothis  in  Thracia  concremato, 
Graiianus  cum  fratre  Valewtiniano,  XLI,  regnavit 
annis  vi. 

AUSONIO  ET  OLYBRIO  COSS.  ■ 

Gralinnus  posl  morlem  pairui,  Tbeodosium  Tlieo- 
dosii  filium  in  consortium  assumit  imperii,  el  ci  re- 
gnum  tradil  Orientis. 

b  Theodosius  summa  felicitate  multis  alque  ingen- 
Mbus  praeliis  Gothos  superat  et  e  Thracia  expellit. 

*  Ms.  Colb.,  Musonio.  Restitueral  Ausonio  Ponta-' 
ciis  cx  mss.  Cuspiniano  in  Cassiod.  pag.  513,  et  Yasaco 
in  Chron.  Hispan.  pag.  527.  Ncc  hallucinari  existi- 
mat  Josephum  Scaligerum  et  Onuphrium  Panviuuiu, 
cum  indicant  hunc  Ausoiiium  esse  Ausonium  Burdi- 
g;>lcusem  poetam  insignem  :  quod  demonstratur  ex 
ipso  Ausonio  cum  de  suo  consulatu  scribens  inter 
Epigrammata,  significat  eum  incidissc  in  annum  3 
olympiadis  289. 

b  Sequenlia  usque  ad  articulum  qui  incipil  ab  his 
▼erbis,Ea  tempestate,  absunt  ab  editione  Labbei  ct 
ms.  Colb.  ac  edita  leguntur  apud  Pontacum  chara- 
ctere  Iialico,  ouo  vulgato  Prosperi  Chronico  addita 
nottri  voluil.  Habentur  eliam  in  editione  Lugd.  Bi- 
blioth.  Patrum  1677. 

*  Emendamus  pro  de  Galatia,  quod  Lnbbeug  et  Bi- 
blioth.  Patrum  Lugdun.  1677;  aut  de  Gallii*y  qnod 
Augustanus  ms.  aucloritate .  et  rationibus  illust. 
fonlaci  in  notis  ad  Chron.  Prosperi.  Cum  conslet 
Priscillianum  non  Galatam  fuisse,  ex  illa  scilicct 


B  Longobardi  ab  extremis  Germaniae  finibus,  Ocea- 
nique  protinus  littore,  Scandiaque  insula,  magca 
multitudine  egressi,  et  novarum  sedium  avidi,  Ibo- 
rca  et  Aioneducibus  Vaudalos  primum  vireruut. 

Sempronius  vir  apprime  eruditu*  agnoscitnr. 

Ea  tempestate  Priscillianus  episcopus  •  de  Galle- 
cia,  ex  Manicbaeorum  et  Gnosticorum  dogmale,  ha- 
resim  noininis  sui  condidit. 

GRATIANO  V  ET  THEODOSIO  COSS. 

d  Pro  catholica  fide  multa  sublimiter  Ambro»ios 
scribit. 

•  Tbeodosius  cum  Tbessalonicas  argroiarf  t,  *  ab 

Galatia  regione  Asian  ad  Pontum  Euxinum,  latn  ex 
Hieronymo  epist.  66,  Isidoro  in  Etymologiis  lib.  vm 
cap.  6,  ct  Augustino  de  Itoresibus.  Quod  fuerii  epi- 
scoptis  Hisp miae,  patet  ex  Sulpicio  Severo,  et  ex 
ipso  Ilierou.  libro  dc  Script.  Eccles.,  qui  testantiir 
ipsum  luisse  episcopucn  Abila,  hod ie  Avila;  et  J*a». 
q  Marianus  lib.  iv  cap.  20,  de  Rebus  llispaniae,  vocal 
Phscillianum  prasulem  Abulensem.  Unde  patel  cor- 
ruple  legi  apud  Sulpicium  in  oppido  Labilensi ,  pro 
Abiknsi.  Idem  alias  corruple  dicebatur,  Priscianus : 
qu»d  correctum  jam,  ct  ex  mss.  Colb.  duobus  corrigi 
debnisse  agnoscitur. 

d  11«.  unus  Colb.  et  Angustanus,  Ambrosius  episco- 
pus  pro  catholica  fide  multa  sublimiter  scripsit.  P00L 
omiuit  vocem  episcopu*. 

*  Hic  articulus  cum  duobus  seqnentibus  absnnl  ab 
editione  Labbei,  et  mss.  Augustano  et  Colb.,  et  apud 
Poniaciira  pro  additis  habentur. 

r  Alias,  a  Basilio.  Quae  iectio  (exPontacom 
notis)  uon  poterat  constare  cum  iis  qux  lcguntur  iii 


CHRONICUM  INTEGRUM.     *  5M 

0U0  ejutdem  civiutis  episcopo  baptisma  susce-  A  tante.  Graiianus  Parisiis  *  Merobaudis  magistri  mili- 

lum  proditione  superatus,  et  fugieus,  Lugduni  captus 
aU|ue  occisus  est. 

Maximus  Victorem  fllium  suum  Cassarem  consor- 
tem  regni  facit. 

Yilintiniaiids  cum  Theodosio,  XLll  Romanorum, 
regnavit  I  annis  vu. 

ARCADIO  ET  BAUTONE  COSS. 

IIoc  tempore  Ilieroiiyrous  presbyter  toto  736 
jam  mundoclarus  babitat  in  Bethleem,  egregioinge- 
nio  et  studio  k  universse  Ecclesix  serviens. 

Priaeillianus  in  synodo  Burdegalensi  se  damnan- 
dum  intelligens,  ad  imperatorem  Maxiroum  provoca- 
vit,  audltosque  Treviris  ab  Evodio  praefecto  prseto- 
rio,  t  a  Maximo  gladio  addictus  est,  cum  Eucrocia 
B  Oelphidii  rhelorls  conjuge,  el  Latroniano,  aliiaque 
erroris  cnnsortibus. 

HONORIO  »  N.  P.  ET  EVODIO  COSS. 

Burdegalae  quacdam  Priscilliani  discipula  nomtne 
Urbica,  ob  iropietatis  pertinaciam  per  aeditionem 
vulgi  lapidibus  extincta  est. 

VALENTINIANO  III  ET  EUTROPIO  COSS. 

THEODOSIO  II  ET  CYNEGIO  COSS. 

Maximus  lyrannus  a  Valentiniano  et  Theodosio 
imperaioribus  in  lertiu  ab  Aquileia  lapide  spoliatoa 
induruentiis  regiis,  sistitur  et  capite  damnatur  :  cu- 

pntest  sustineri :  cum  viveret  adbuc  Eusebius  Bono- 
niensis/cui  suffectus  est  Felii,  et  buic  Undem  Pe- 
tronus.  Itaque  magis  credondum  esi  Gennadio,  dum 
scribit  eum  viia  funclum,  Theodosio  et  Valentiiiiano 
juuiore  Augusiis,  quem  Ado  sequitur.  Unde  concludit 
vir  in  histnria  ecclesiastica  peritissinius,  huuc  locum 


ocnrante  Gratiano,  eo  quod  Theodosius  735 

Uret,  pax  firmatur  cum  Gotbis. 

■odua  Patrum  *  clxxx  apud  Consiantinopolim 

rau  est  contra  Macedonium,  Spiritum  sanctum 

i  ease  negantem. 

IVGRIO  ET  EUCI1ERIO  COSS. 

rtinus,  episcopus  Turonorum,  Galliaa  civiutis 

s  darus  habetur. 

Sregorius  Nazianzenus,  vir  sua  aeute  eloquen- 

lua  et  Hieronymi  praeceplor,  obiit. 

NTONIO  ET  SYAGRIO  COSS. 

lanaricus,  rex  Gothorum,  apud  Constantinopolim 

no  fuerat  susceptus,  die  e  occiditur. 

AOBAUDE  II  ET  SATURNINO  COSS. 

adius,  Theodosii  imperatoris  fllius,  Auguslus 

latur. 

ronius  Bononiensis  episcopus,  vir  studiis  et 

iute  clarus,  moritur  f . 

UMERE  ET  CLEARCHO  COSS. 

lorius,  Theodo>ii  fllius,  nascitur. 

nanae  Ecclesiae  post  Damasum  *  Siricids  XXXVI 

itannis  xv. 

Iritannia  per  seditionem  militum  Maximus  im- 

hp  est  factus,  quo  mox  ad  Gallias  h  transfre- 

la  synodali  concilii  Conslanlinopolitani ,  et 
Soxomenum  lib.  vn  cap.  4,  Socratera  lib.  v 
i,  Ncephor.  lih.  m  cap.  16,  el Cedrenum,  liiiu 
it,  Theodosiuiii  ah  Asiholio  episcopo  Thessa- 
Dsi  baptizatum  llinc  idein  existimavii  optio- 
ibi  dutun  esse  ah  ipsis  libris  (cum  nihil  testeu- 


mente  Prosperi)  amplectendi  poiius  veriuteiu,  C  non  e&se  Prusperi 


nlmis  religiose  immorandi  in  retinenda  ediio- 
ttiione  siue  leste  et  ratione  :  quia  etiam  verisi- 
it  es>e  errorein  solius  librarii. 
itditione  PonUci  et  alibi  numerantur  dumUxat 
mjns  uotam  vide  de  anno  hujusce  *ynodi,  quas 
ique  pio  debet  esse  commeudaia ;  sicuti  est 
rio  magno  instar  Evangelii. 
ontac,  Evagrioet  Eucherio;  alii,  Eleuthio. 
laec  addita  notantur  in  Chron.  edit.  Ponlaci,  et 
la  libro  Labbei.  Quamvis  senlenlia  sit  veriuti 
lUnearquia  ipse  Hieronymus  ad  Pammachinm, 
flnum,  el  ad  Domnionem,  epist.  51,  vocatGre- 
d  Naiianz.  $uum  catechittamf  et,  adversus  Jo- 
um,  iuumprcecepiorem,  utetiim  lib.  de  Script. 
1 9  quo  ex  loco  ista  verba  videntur  deaumpu. 
i  siius  iiullo  modoconvenit  cum  ipso  Hierony- 
nm  hb.  deScript.  Eccles.  scnbit  illum  deces- 
iub  Theodosio  principe  ante  hoc  ferme  trien- 


s  llale  in  quibusdam  codicibus  vocatur  Ursinut; 
in  Colb.  uno,  Sericut,  notaturque  praefuisse  annU  14 
iu  August.  etColb.  uno,  in  alio  annis  16. 

b    Alias  legebatur  transferente  $e. 

4  Codex  Aiigiistaiitis,  Merobaude  magittromilitum. 
Qu»  lectio  prooatur  Pomaco.  Quia  testisest  Pacaius 
Merobaudem  occisum  a  M  «ximo,  ut  familiarem  et 
iiuimum  Gratiani,  et  hunc  illo  invilo  a  militibus  pro- 
dilum. 

i  Ponucus  ex  ms.  Ulriciano  (quem  et  Auguslanum 
vocamua,  quia  erat  Monasterii  Augustani  SS.  Afoe 
et  Udalrid  tesie  Henrico  Caniaio)  ponit  annos  8. 

k  Aliaa,  ttudio  univertali.  Deest  in  Labbeo.  Legitur 
iii  ms.  Colb.  et  August.,  univertw;  in  Cohb.  allero, 
univertali. 

1  Hic  additur  a  Maxhno,  in  ms.  Colb.  uno  et  edit. 
Liigd.,  abest  ab  edit.  Labbei  et  Colb.  alio  :  quam  le- 
ctionemtnetur  PonUcus  in  notis  pag.  767  (Col.  Ji8S 


At  cum  ipse  ibidem  testetur  se  absolvisse  hu-  i*  noslri  IXVIItom.)  ex  Hieron.  Iib.de  Script.  Eccles 


di  librum  de  Script.  Eccles.  anno  14  Theodosii, 
nr  Gregorium  Nazianz.  vit  i  fuuctuni  amio  i  1 
otii  :  unde  apposite  Sigebertus  in  Chrou.  ejus 
a  ad  iilum  annum  ii  referf.  Pontac. 
\M,  Colb.  unus,  Antonino  et  Siaqrio ;  alii,  et 
io.  V.Pont.  * 

lora  editiouis  Lugdun.  habes,  lege  occidit  vel 
eate  Marcellino,  Amntiauo  1.  xvn.  Zoziino  lib. 
«mistio  orai.  6,  Urosio  lib.  vu  c.  54,  Cassio- 
01  alii<.  Marcellinus  et  Sigebertus  ad  annuin 
orem  refei  unt.  V.  Pontac. 
w  etiain  absunt  a  m>s.  pluribus  et  edit.  Lab- 
tood  Peironius  Cuerit  epi^copus  Bononiensis 
mc  tempora  nemo  potest  dubitare  (ait  Ponu- 
cum  idem  testentur ,  Gennadius  cap.  41  , 
>lo.Sed  quod  obierit  hoc  consulatu  nullo  modo 

Pitrol.  LI. 


scriliente,  Pritcillianum  Trcvirit  a  Maximo  tyranno 
castum,  et  Sulpicio  lib.  n  dum  refert  Eoodium  nocen- 
tem  pronuntiatte  Priscillianum ,  ei  gestit  delatis  ad 
imperatorem,  ipsum  censuisse  Priscillianumf  tociotque 
fiut  capite  damnari  oportere;  et  Isidoro  in  Chroii., 
Pritcillianut  a  Maximo  tyranno  gladio  ccedilur. 

m  Ms.  Colb.  uiius,  Honorio  Plepote.  Aiius,  impera* 
toref  et  Augustanus  codex.  Tamen  Pontacus  iu  no  is 
p.  768  (Col.  et  tom.  citt.)  observat  quod  lllas  J»mh.n 
lilterae  N.  P.  non  siguificant,  Nepoiem%  sed  nobiHt- 
timum  puerum.  Unde  in  Fastis  ista  leguntur.,  Fl.  Uo~ 
noriut  Theodosii  Auqutti  fil.  nobilitt.  puer.  Nam  cum 
consulatus  ei  fuitdelatus  agehat  duos  aimos,  ut  doet 
Claudianus : 

loter  inconalHila  consul 
Proveheris,  aignans  posito  Boniuie  HMtos. 


*«7  *      S.  PROSPSRl 

jus  (11  los  Viclor  •  eodein  anno  ab  Atbogasie,  comite  A 
esl  interfectus  in  Galliis. 

TIMASIO  ET  PROMOTO  COSS. 

Ithacius  et  Ursacius  episcopi,  ob  necem  Priicil- 
Kani,  cujus  accusatores  fuerant,  Ecclesiae  comrou- 
nione  privanlur. 

b  Longobardi ,  eorum  ducibus  defunctis ,  primum 
sibi  regem  creaverunt  Algelmundum  Aionis  fiiium, 
qui  i;eguayit  annis  xxxiu. 

VALENTINIANO IV  ET  NEOTERIO  GOSS. 

«  Signum  in  coelo,  quasi  columba  pen,den,s  ardenft- 
que  per  dies  xu  apparuit. 

d  Theodosius  venerabile  Joanuis  Baptistx  caputex 
vico  Coslai  CqnstantinopoJira  deportans,  sepiimo  ajb 
urbe  lapide,  in  Basilica,  737  quam  magno  sumplu 
in  ejus  bonorem  erexerat,  recondil.  B 

TATIANO  ET  SYMHACHO  GOSS. 

e  Eugenius  favore  Arbogastis  confisus,  imperium 
sibimet  usurpavit. 

ARCADIO  II ET  RUFLNO  COSS. 

Valentinianus  ad  viix  (astidium  nimia  Arbogastis 
magistri  mililum  austeritate  ductus,  f  laqueo  apud 
Viennam  periiU 

Arbogisies  magister  exercitus,  roortuo  Valenti- 
iiiano,  cujus  s  exitu  gravabatur,  Eugenium  in  Gal- 
liis  iniperare  facit. 

Theodosius,  XLIII  Romanorum,  cum  jam  per 
xiv  regnaret  annos,  regnat  ciim  Arcadio  et  Uonorio 
flliis  annis  m. 

THEODOSIO  III  ET  ABUNDANTIO  COSS. 

h  Honorium  pater  suus  Tbeodosius  in  eodem  lo-  G 
co,  ubi  quoque  fratrera  ejus  Arcadium  Caesarem  fe- 


AQUITANI    -  5S8 

cerat,  principern  copsiLluit,  \\n  ab  tplte,  millMrn», 
ctini  bora  tertia  lenebrae  f;»cUe  sunt. 

AHCADIO  111  ET  HONORIO  II  COSS. 

Joanues  monacbus  anacuoreta^  clarus  hahetur ::  qut 
ornatus  prnphetiae,  gratia^,  TUeodosUim  conauleotetn 
de  eventu  belli  uuod  adversus  Eugeuiuxu  a»qveb;»i, 
viclorem  futurum  prxdixit. 

OLYBRIO  ET  PROBiNO  GOSS. 

Tneodosius  Eugeuium  tyraonum  vincitet  pe/imit. 

Augustinus,  beati  Ambrosii  discipulus,  mulu  la- 
cundia  doctrinaque  excelleus,  l  Hyppone  r«  gio  iu 
Africa  episcopus  ordiaatur. 

Hoc  tempore  Glaudianus  poeta  insignis   liahetur. 

TJieodo&ius  imperator  Mediolaoi  moritur. 

Arcidius,  XLIV  Itomanorum,  cum  jam  738  ^ 
gnasset  aunis  xji,  regoat  cum  fratre  Hoifoaio  an- 
nos  xm. 

ARCADIOIV  ET  HONORIO  IIICOSS. 

i  Terraemotus  per  dies  plurimoa  fujt,  ceelumqne 
ardere  visum  est. 

Orosius  llispanus  presbyter,  vir  elnquens,  ct  hh 
sloriarum  k  cogniior  claret. 

C4ISAR10  ET  ATTICO  COSS. 

l  Flacilta  nala  esl  Arcadio  filia. 
"Evagriusincredibilis  alistinentiae  monachua,  etin 
sacns  litleris  erudims  apud  iEgyptios  habetur  insi- 
gnis. 

»  Goncilium  Carthaginis,  ubi  Hipponensis  concilii 
statuta  firmantnr  ei  inseruntur. 

HONORIO IV  ET  EUTYCIIIANO  COSS. 

Anastasius  XXXVII  Roraanae  Ecclesiae  episcops» 
Uim  tenet  annosm,  dies  xxi. 


•  Haec  verba,  eodem  oitno,  addunt  mss.  Colb.  duo 
ei  Ausjust.  codex. 

b  Hic  articulus  adjectus  notatur  apud  Pontacura  : 
nec  habetur  in  edit.  Labbei  et  mss.  Colb.  SumpUira 
indicat  Pontacus  ex  Diacono  lib.  i  de  Longobardia. 
cap.  40. 

•  Desunt  baec,  et  quae  articulo  sequenti  habentur 
in  edit.  Labbei  et  mss.  Pontnco  videnlur  excerpta 
lotidem  verbis  ex  Marcellino  comite.  At  legendura. 
Columna  pendtns,  non  Columba  pendens,  exOn.,  Can., 
Marcellino,  Sigeberto,  ei  aliis. 

d  El  ista  ex  nddilis  desixnaiitur.  Memiuerunt  ta- 
men  hujus  translalionis  Sozoinenus  lib.  vu  cap.  21, 
C  issipdorus  iib.  ix  Hist.  Tripart.  c  *p.  43,  et  Sigeber- 
tus  qui  eam  designai  circa  annuiii  Chrisii  b\)l,  et 
cum  auclore  circa  annum  6  Theodosii,  m  Cedreuus. 
Verum  in  anuum  sequentem  remitienda,  si  credimus 
Marcellino,  Theodosium  non  ante  annum  in^equen- 
tem  Gonstantinopolim  reversum.  Ilaec  Pontacus 
(Ubi  supra). 

•  Articulus  adjectus,  de  quo  Pontacus  censet  quod 
videatur  penitus  eradendus,  cum  eadem  dicantur 
seqnenti  anno,  et  verius;  quia  Fasti  et  alii  scriptores. 
referunt  Eugenii  imperium  posi  mortem  Vatenliniani. 

f  Arn  mors  Valeutiniani  fuerit  spoutanea,  sicut  vull 
Anctor  cum  Cassiod<»ro  et  Soxomcno,  lib.  vn  cap.22, 
nn  ab  alio  illata  jussu  Arbogastis,  ut  scmiunt  Mar- 
cellinus,  Orosius  lib.  vu  cap.  35,  Socrat.  iib.  v  cap. 
25,  jam  eo  tcmpore  dubium  erat,  sicut  testatur  Ru- 
finus  lib.  u  cap.  31.  Pontac.  —  Ms.  Colb,  unus  pro 
au*teritatem  scribit  audacitatem.  Quod  hujc  apno  reg 
assignanda  probat  Pontac.  (Col.  1189  nostri XXV!  1 
tom\ 

s  Sic  legitur  apud  Labbetim  et  in  mss.  Colb.  ct 


August.  Alibi,  cujus  exercitu. 

h  His  carent  mss.  Colb.  et  alii  plures.  Habet  edi- 
tio  Labbei,  Vun  orania  episc.  Vasai.  (Ubt  tupra) 
mutuatum  suspicaiur  librarium  ex  Marcellino,  ubi 
ad  verbum  reperiunlur,  nisi  quod  legiiur  7  *b  urb* 
milliario  pro  17,  cui  conveniunl  Socr.  1.  v  c.  25, 
Cassiod.  m  llist.  Trip.  1.  u  c.  46.  Nam  in  Chron. 
rejicit  in  superiorem  consuiaium. 

1  Vicje  noum  Pontavi  (Loc.  cit.),  ubi.  abstersan 
maculam  codicum  quorumdam  qui  prae£erebaiit  Bip- 
pone  regione  A(ric<z  probat;  monetqu^  dua.s  fuiase  ia 
Africa  urhes  quae.  Him>onjs  nomen  oblinuerunt,  qpa- 
rum  una  Regia  alia  Diarry:u$9  propier  aquarum  irrt- 
gua  dicebatur,  cum  inauditufn  esset  Ilipponem  esse 
regionis  nomen. 

]  Absunt  ista  a  codice  Labbei  et  quibusdam  mss., 
sed  sunt  ad  verbum  apud  Marcellinum;  ei  roemiitU* 
Ambrosius,  orat.  de  fuuere  Theodosii.  Poniac. 
n  k  Absunt  haec  a  mss.  pluribus  et  edilis  quibusdam, 
sed  non  a  rei  veritate»  ait  Pontacus  (Loc.  cit.).  Pla- 
cebat  doctissimo  viro  Niqolao  Fabro  legi  conditor^ 
non  cogmtor.  Sed  deest  iides.ullius  codicis,  el  adver» 
satur  Geunadius  in  catal  >go,  ubi  habelur  cogmlar. 

1  Non  habentur  h«ec  in  edil.  Lab.  nec  in  mss«,  vi- 
denturque  descripta  ex  Marceliino,  cui  assentilnr 
Gedrenus,  apud  quem  alias  dicitur  Flaccia%  alias 
Flavilia.  Baronius  t.  IV  p.  515  conArmal  vulgalam 
scriptioncm.  Pontac. 

m  lsta  quoque  desiderantur  in  edit.  Lah.  et  mss. 
multis.  Leguntur  apud  Gennadium  in  Caulugo,  So- 
zom.  1.  iv  c.  23,  Cassiod.  I.  ix  llist.  Iripart.  ca^. 
1.  Ponlac. 

n  Hic  articulus  additur  cx  ms.  Colb.  uno  et  cdiU 
Lugd.  ad  ms.  Atigustanum  exacta.       • 


*  MANLfOTHEObORO  V.  C.  (.OS. 

Cum  hoc  condulatum  inierat  Eutropius  fcundchus, 
qui  mox  honore  et  vita  exutus  est. 

STILICONE  ET  AURELIANO  COSS. 

Gothi  Italiam  Alarico  ei  Rhatiagaiso  ducibns  in- 
gressi. 

VfNCENTIO  ET  *  FRAVITOCOSS. 

Joaunes  Coustantinopolitanus  c,  et  Theophilus 
Alexandrinus  illuslres  episcopi  habentur.  Sed  utrum- 
que  obscuravitdiscordia,  qtibe  eo  usque  processit,ut 
joannes  a  Theophilo  oppiessus,  Pbnluin  exsilio  per- 
gere  cogeretur;  cum  tainen  comiriunionem  ejtis  niaxi- 
ma  pars  episcoporum,  Romuni  pontiGcis  exemplum 
secuta,  servaverit. 

ARC^DIO  V  ET  HONORIO  VCOSS. 

d  Poltentig  adversus  Gothos  vehemenler  utriusque  B 
partiiclade  pugnatum  est. 

InitocEitTitJS,  XXXVIIf  Romanae  Ecclesi»  praeest 
episcopus  e  annis  xv,  mensibus  n,  diebus  xxi. 

739  TUEODOSIO  AUGUSTO  ET  RUMORIDO 

COSS. 

f  Cartbaginense  concilium  habitum  de  Doria- 
Ustfc. 

Eudoiia  Arcadii  uxoris  statua  super  porphyrili- 
eam  columnam  posita  est. 

HONORIO  VI  ET  ARISTENETO  COSS. 

i  Eudnxia  uxor  Arcadii  diem  clausit. 

STILICONE  II  ET  ANTHEMlO  COSS. 

Radagaisus  in  Thuscia  multis  Gothorum  rnillibus 
cacsis,  ducente  exercitum  Slilicone,  superalus  et 
captus  est. 


CHRONICUM  rNTftGRUM. 

A     ARCADIO  VI ET  PROBO  C6*S. 


590 


Vandali  et  Alani  Gallias,  trajecto  Rheno,  *  pridie 
kai.  Januarias  ingressi. 

ITONORIO  VII  ET  TIIEODOSIO  ff  COSS. 

Cohstantinus  l  ex  infima  militia,  ob  solara  speciem 
riominls,  in  Britannia  tyrannus  exoriUJr,  e*t  ad  GaN 
lias  iransit. 

BASSOET  PMLlPPOCOSS. 

ArcadiuS  imperalor  Constari  liiiopoli  moritur. 

Honorius,  Cum  f  HKODo4i0  frafris  filto,  XLV  Ro- 
manorum,  regnavit  annis  xvi. 

HONORIO  VIUltTfHEbftOSlOlliCOSS. 

Vandali  Hnpantasoccupaverwnt. 

Attalus  Romae  imperator  factus,  qtti  mbx  privatus 
regno,  Gotliis  J  cobaesit 

FLAVIO  VABRONE  V.  C.  COJfSULE  K 

1  Ronia  orbis  quondam  victrix,  a  doihis  Alarico 
duce  capta»  et  ob  hoc  solus  fufl  Orieiitalium  partiuni 
consul,  quod  in  et  sequenti  anno  observalum  est. 

TIIEODOSII AUGOSTI IV  CONSULAtU. 

(ionstantinus  ■*  per  iloriorii  duces  Couslantluin  et 
Ulphulam,  apud  Arelatense  oppidum  victus  et  caplusJ 
est,  cujus  filium  Constantera  in  Hispania  regnare  or- 
sum  (ierontius  Comes,  in  tfaximum  quemdam  tyran- 
nidem  transferens,  interemerat. 

HONORIO  IX  ET  THEODOSIO  V  COSS. 

Maximo  in  llispania  regno  ablato,  viia  est  con- 
cessa,  eo  quod  modestia  uumilitasque  hoininis  affe- 
ctati  imperii  invidiam  non  merebatur. 

Gothi  rege  Athaulpho  Gallias  ingressi. 

Eodem  tempore  Heros  vir  sanctus,  et  beati  Mar- 


•  Qnod  hic  collocandus  consulatus  iste ,  et  quod  C 
male  legebalur  alias  Manlio  aul  Manilio  et  Theoddro 
fnse  dissertnm  legere  licet  iu  n<»ta  Pontac.  coluni. 
771  (Tom.  eit,  cot.  1191)  ,  qui  inter  ca&leros  testes 
c»iat  Augustinum  lib.  xviu  de  Civit.  Dei  cap.  ult. , 
et  etimdem  lib.  i  Retract.  cap.  2.  Clandianus  quo- 
«fne  illi  in  coiMilatu  panegyricum  elegantissimnm 
liabuit,  ubi  profiteiur  eum  solum  consulem  illo  anno 
dicens,  Culmen  utrumque  tenes. 

b  In  aliis  codicibus,  Flavit  u,  in  aliis,  Flavilo,  seu 
Fatritlo. 

«  lntelligit  Joannem  Chryso<lomnm ,  qoi  snb  con- 
aulalu  Honorii  et  butychiani  ordiiiilus  fuerat 
episcopus  Coiisiaminopolitauus  ab  ipso  Theophtio 
Atexandrino,  usie  Socrate  lit>.  vi  cap.  2.  Pontac. 

4  Sic  post  Poniaci  correctionem  Labbeus  et  ms. 
Golb.  CUiri  Abgtlst.  et  aliis.  In  Coib.  uno,  Advertus 
Gottiot  utriusque  Pollentiapartis  clade  pugnalum  cst. 
Quetn  sequilur  ediiio  Lug.l.  Bibl.  Patruin ,  in  qua 
pdientiat  substituiiur  verbo  Pollentice.  Eadein  narral  n 
dassiodorus  paulo  diverse.  Polleniia  urbs  est  siia  in 
Alptbtrs  Cotlls  Ptoletnaefo,  inler  Ligttri;B  urbes.  Clau- 
dianns  de  consulatu  vi  Honorii,  et  Clarius  lib.  iv  de 
Belh)  Gettco  hxc  describit,  et  testatur  Alaricum 
vlctum,  ac  cum  paucis  fuisse;  contra  Cassiodorus  et 
JOmaddes  lib.  de  Rebus  Getic.  aiunt  Stiliconem  vi- 
etuna  atque  fugatum.  Sed  videtur  potitis  victoria 
Cadmea  secnndutn  auctorem.  PontAcus. 

•  ChrOnicOn  Labbei  cuin  niss.  Colb.  et  Aug.,  an- 
noi  \l.  Alkjui  codices,  diebus  22.  Videri  poiest  Ba- 
ronifts  in  Annalrbus.  Ponlacus. 

r  Pirior  articulus  hujus  consulaius  additur  ex  ms. 
Colb'.  et  Baronio.  Posterior  ex  Chronici  editione 
Am.  Poniac^  ms.  Augttstano  ct  Lugdun.  ediiioue. 
Daett  uterqueapud  Labbeum. 


f  naec  absunl  ab  edit.  Labbei  et  mss.  Colb.9  et 
pluribus  aliis.  Marcellinus  quidem  et  Socrates  collo- 
c.iwt  ejus  obitum  sub  iisdem  consulibus  quibus  Au- 
ctor.  Sed  qtiomodo  illud  possit  conciliari  cum  Nice- 
phoro  lib.  xi«i  c.  38  et  aliis  qui  tradunt  Eudoxiam 
supervixisse  Joanni  Chrysostomo,  qui  plus,  qui 
nfmus,  lecidris  eruditi  judicio  relinquUur.  Pontac. 
c!fil.  773. 

h  Mss.  Colb.  unus  et  Aoguslanus,  m  kalendas. 

1  llaec  verba,  ex  infima  militia  ob  solam  speciem 
nominis,  non  habent  cdilio  Labbei,  nec  mss.  Colb. 
duo,  et  alii  qtios  citai  Pontacus ,  nec  immerito  , 
si  credimus  Sigeberto  in  Chronicp  diceute  bunc 
Conslantiiium  tyraunum  (alii  vocanl  Constanlium) 
fuisse  fratrem  AMroeni  regis  Britanniac  minoris. 
Verum  Orosius  ipsissima  vei  ba  profert  :  necnou 
eadem  repetuntur  a  Diacono  et  Beda  in  Hist.  Anglic. 
Pontacns. 

J  Sic  mss.  Colb.  et  eclit.  Labbei.  In  vulgatis, 
Gotliis  cessit.  Priorein  leciionem  tuttur  Pontacus 
ex  Zosimo,  Procopio,  et  Orosio  lib.  vu,  cap.  42, 
Quainquam  postcriprein  defendi  fatetur,  si  dica- 
tur  uuod  ejus  poleslati  Gothi  successerini. 

k  lii  quibiisdam  codicibus  vitiose  additur  Tertullus. 
Quia  eo  anno  kal.  Januarii  nulli  fuerunt  consules  or- 
dinarii;  sed  creati  sunt,  Varro  quidtin  in  Orienle  ab 
Honorio  circa  kal.  Februarias,  alter  vero  Romae  ab 
Attalo  circa  kal.  Julias  :  et  hic  a  Fastiserasus  fuii, 
cum  a  tyramio  consHl  crealus  esset.  Propterea  Oro- 
^ius  emn  vocat  umbraiitem  consulem,  eratque  etiiui- 
cus.  PonUc. 

1  llac  omittuntur  m  edit.  Labbei  ei  mss.  Colb.  et 
aliis  ploribus. 

10  Dcsum  haec,  per  Uonorii  duces  Constantium  et 
Wphulam.  Editio  Labbei,  Ulphilam,  pro  Ulphulam. 


S91  S.  PROSPERI  AQUITANI  80S 

tini  discipulus,  cum  Arelatensi  oppido  episcopus  prae-  A  suscipit,  d  anno  i,  mensibos  ix,  diebus  n.  Quo 


aideret,  a  populo  ipsius  civitatis740insons,et  *  nulli 
insimulationi  obnoxius,  pulsus  est,  inque  ejus  locum 
Pairoclus  ordinatus,  amicus  et  famaliaris  Constanlii 
magigiri  militum,  cujus  per  ipsum  gratia  quaereba- 
tur.  Quae  res  inter  epi>copos  regionis  illius  magna- 
rum  discordiaruin  causa  fuit. 

LUCIANO  VIRO  CLARISSiMO  CONSULE. 

Ilujus  collega  in  consulatu  fuit  Heraclianus ,  qui 
novarum  in  Africa  rerum  reus ,  et  honorem  amisit 
et  vitam. 

Burgundiones  partem  Galiiae  propinquantem  Rlie- 
no  obtinuerunt. 

*  Jovinus  et  Sebastianus  fratres  iu  Galliis  regno 
arrepto  inierempii. 


tempore  Pelagianis,  jam  a  pontiflce  Innocentio  prae- 
damuatis,  Afrorum  741  vigore,  et  maxime  Augu- 
slini  episcopi  •  scienlia  resistebalur. 

HONORIO  XI  CT  CONSTANTIO  II  COSS. 

Honorius  f  triumphans  Romam  ingredilur,  prae- 
eunte  currum  ejus  Atialo,  quem  Liparae  vivere  exsu- 
lem  jussii. 

HONORIO  Xll  ET  THEODOSIO  VIII  COSS. 

Hoc  tempore  Constaniius  servus  Chrisii,  ez  Vica- 
rio  Romae  habitans,  et  pro  graiia  Dei  devotissimt 
Pelagiauis  resisxens,  factione  eorumdem  multa  per- 
tulit,  quae  illum  sanctis  confessoribus  sociaverunt. 

Concilio  apud  Cartliagineui  babito  s  ccxiv  episco- 
porum,  h  ad  papain  Zosiinum  syuodi  decreta  perhta 


llac  tempesiate  Pelagius  Britodogma  nominis  sni  B  sunt:quibus  probatis,  per  totuni  munduin  haeresii 
contra  graiiam  Christi,  Coslestio  et  Juliauo  adjutori-      Pelagiana  damnata  et»t. 


bus,  exseruit,  multosque  in  suum  traxit  errorem , 
praedicans  unumquemque  ad  justitiam  voluntate  pro- 
pria  regt,  tantumque  accipere  gratiae,  quantum  me- 
ruit :  quia  Adae  peccatum  ipsum  solum  laeserit,  nec 
posteros  ejus  obstrinxerit;  unde  et  voleniibus  possi- 
bfle  sit  omni  carere  peccato :  omnesque  parvulos 
tam  insontes  nasci  quam  priinus  homo  ante  praevari- 
cationem  fuit ,  nec  ideo  baptizandos ,  ul  peccaio 
cxuantur,  sed  ut  sacramento  adoptionis  honorentur. 

«  CONSTANTIO  V.  C.  CONSULE. 

Aitalus  Gotborum  consilio  et  praesidio  tyrannidem 
resumit  in  Galliis. 

IIONORIO  X  ET  TIIEODOSIO  VI  COSS. 


Att.tlus  a  Gothis  ad  Hispanias  migrantibus  negle-  C  sumitur. 


Valentinianus  Consiantii  et  Placidiae  Gtius  nasci- 
tur,  sexto  nonas  Julias. 

Romanx  Ecclesix  XL  episcopatum  agii  Bowri- 
cios  !  annis  m,  mensibus  viu,  dicbus    vi. 

MONAXIO  ET  PLINTA  COSS. 

Hoc  tempore  fuit  tertium  schisnia,  Eulalio  Anti- 
papa  per  Hoiorium  Cjesarera  ejecio,  quod  duravit 
aniiis  duobus. 

Constautius  patricius  pacem  firmat  cum  Waliia, 
data  ei  ad  habitandum  i  secunda  Aqnitania,  el  quw 
busdam  civiialibus  conflnium  provinciarum. 

THEODOSIO  IX  ET  CONSTANTIO  III  COSS. 

Constaniius  ab  Honorio  in  consortium  regni  as- 


ctus,  et  pr&sidio  carens,  capitur ,  el  Coustantio  pa- 
tricio  vivus  offerlur. 

Aihaulplius  a  quod:im  suorum  vulneratus  inleriit, 
regnumquc  ejus  Walli;»,  perempiis  qui  idem  cupere 
inlclligebantur,  invasit. 

THEODOSIO  VII  ET  PALLADIO  COSS. 

Placidiam  Theodosii  imperatoris  flliam,  quam  Ro- 
mae  Gothi  ceperant,  quamque  Athaulphus  conjugem 
habuerat,  Wallia  pacem  Honorii  expetens  reddit, 
ejusque  nuptias  Constantius  promeretur. 

Zosmoa  XXXIX  Romanse  Ecclesiae  episcopatum 

■  In  quibusdam  libris,  nullis  insimulationibus  no- 
xius. 

b  Sic  legendum  pro  Jovius  probat  Pontacus.  Fa- 
vent  mss.  duo  Colb.  ciun  aliis  ab  ipso  citatis ,  ubi  et 
anepto  meliuslegivultquam  accepto.  Ms.  unus  Colb., 
ubrepto 


Hieronymus  presbyter  moritur  k  anco  aetatis  suas 
xci,  pridie  kal.  Octobris. 

AGRICOLA  ET  EUSTATIIIO  COSS. 

Constantius  iinperator  moritur. 

HONORIO  XIII  ET  THEODOSIO  X  COSS. 

Hoc  tempore  exercitus  ad  Hispauias  contra  Van- 
dalos  missus  est,  cui  Cassinus  dux  fnit,  742  qui 
Bonifacium  virum  bell-cis  artibus  praeclarura,  inepia 
et  injurioso  imperio,  ab  expeditionis  suae  socieiate 
avertit.  Nam  ille  periculosum  sibi  atque  indignum 
ratus  eum  sequi  quem  discordem  superbientemqne 

pontifiee  Zosimo  decreta  sunt  perlata. 

1  Apnd  Labbeum  et  in  mss.  Colb.  uno  et  Augu* 
stano,  annis  quatuor.  Ms.  aiter,  et  Pont.  ut  supra. 
Id  amem  Labbeus  cum  mss.  duobus  Colb.  et  Augutt. 
codice,  aliique  iti  Pontaci  notis  citati  rejiciunt  inse- 
quentem  consulatum.  Priorem  lectionem  praetulit 


c  Sic  mss.  Colb.  duo  et  alii  codices  ex  quibus  re-  D  idem,  tum  propter  auctoritatem  Baronii,  lum  pro- 


siiluerat  Pontacus,  pro  Constontino  vero  consule 

<*  lii  ediiione  Labbei  et  ms-  Colb.  uno,  annis  tri- 
bus.  In  aliero  ms.  Colb.  Pontacn,  el  aiiis,  ut  supra. 

•  Ms.  Colb.  imus,  industria.  ldemqoe,  a  papa  //i- 
nocentio,  cuin  aliis  a  Pontaco  citatis.  Alii  libri  habe- 
baut,  Pelagius  jam  ....  prcedamnatus  ei  Afrorum  vi- 
aore%  eic. 

'  ln  editione  Labbei,  Romam  eum  triumpho. 

s  Sic  editio  Labbci  et  mss.  Colb.  quorum  unus  ad- 
dit,  et  amplius.  Alii  codices,  217;  aliqui,  224  :  quod 
tnagis  sequendiim  monet  Pontacus,  cum  auctor  libro 
mlver>us  Collatorem  totidem  iuimerel,  nec  plures. 
Verumlamen  Marceliuius  et  Contraclus  habent  vul- 
g  iitnn  tiuinerum. 

*  fclditio  Lugd.  in  margine  notat  alias  lectum  a 


pter  litteras  Symmachi  praefecti  urbis  ad  Honoriua 
imperatorem  de  obitu  Zosimi,  et  ingressu  Bouifacii 
datas  eodem  anno  iv  kalend.  Januarii. 

i  Adjectum  secunda  ex  ms.  Colb.  uno  et  aliis  co- 
dicibus.  Nam  quod  Aquitauia  in  primam  et  secundan 
fuerit  divisa  docent  Sextus  Rufus  et  Nolitla  Provin- 
ciarum,  dum  agit  de  prxsulibus  Aquiuniae  prituseet 
Aquitaniae  secundae,  et  de  provinciis  Galliarum  17 , 
inter  quas  nnmcrat  Aquitaniam  primam,  et  Aquita* 
niam  secundara  :  illa  aGarumna  flumine  ad  Ligerun 
haec  a  Pyrcnaeis  montibus  ad  Garumnam.  Pontac.    ' 

k  De  anno  mortis  et  aetate  llieronytni  vide  notan 
Am.  Poniaci  col.  778  ct  779  (Tomi  noUri  XXVII  coL 
.197). 


S»5  CURONICUM  INTEGRUM.  594 

expertos  esset,  celeriter  se  ad  portum  urbis,  aiaue  A     Patroclas  Arelatensis  episeopos  a  tribuno  quodaiv» 


iiide  ad  Africam  proripuit,  idque  reipublieae  multo- 
rnrri  laborum  initium  fuit. 

MARINIANO  ET  ASCLEPIODOTO  COSS. 

Plaeidia  Augusta  a  fratre  Honorio  pulsa,  ad  Orien- 
Sem  cum  Honorio  et  Valentiniano  filiis  proficiscitur. 

Coblistuiub,  XLl,  Romanx  Ecclesiae  praesidet  epi- 
scopus  annis  ix  ». 

*  Longobardoruro  11  regnavit  Lamissus  meretri- 
cis  filiusannism. 

Honorius  moritur,  et  regnum  ejus  Joannes  occupat 
eonnivente,  ut  putabatur,  Castino,  qui  exercitui  magi- 
ster  militum  praefuit. 

«  Thbodosius,  XLVI,  Romanum  imperium  tenet 
annis  xxx. 

CASTINO  ET<  VICTORE  COSS. 

Theodosius  Valentinianum  amitae  suae  filium  Caesa- 
rem  faeit,  et  cum  Augusta  matre  •  sua  ad  recipien- 
4un  occidentale  mittit  imperium :  quo  tempore  Joan- 
aes»  dum  Africam,  quam  Bonifacius  obtinebat,  bello 
leposcit,  ad  defensionem  sui  infirmior  factus  est. 

THEODOSIO  XII  ET  VALENTINIANO  f  COSS. 

Placidia  Augusta,  et  Valenlinianus  Cxsar  mira  fe- 
lkiUte  Joannem  tyrannum  opprimunt,  et  regnum 
victores  recipiunt,  data  venia  Aetio,  quod  Hunni 
qoos  per  ipsum  Joannes  s  acciverat,  ejusdein  studio 
ad  propria  rerersi  sunl.  h  Casiinus  autem  in  exsilium 
actos  est:  quia  videbatur  Joannem  sine  conniveuiia 
iptius  regnum  non  potuisse  assumere. 

Valentiuianus  decreto  Theodosii  Augostus  appella- 
tor.  C 

4  Arelas  nobile  oppiduro  Galliarum  a  743  Cothis 
moita  vi  oppugnatum  est,  donec  imminente  Aetio 
■on  impuniti  discederent. 

THEODOSIO  XII  ET  VALENTINIANO  i  II  COSS. 

*  Mss.  Colb.  et  AugnsL,  Romanm  Ecclesim  41  epi- 
eopaium  suscepit  Cmlestinus  annis  9.  Unos  addit, 
mens.  10,  diebut  17,  ut  in  Chron.  Pontaei. 

*  Monet  Pontacus  in  notis  baec  desiderari  in  mss. 
plnribus  ( non  leguntur  etiam  in  duobus  Colb. )  et 
qwcumoue  in  hoc  Cbronico  dicuntur  de  Longo- 
Mrdis,  videri  tempore  posteriora,  et  aliunde  assuta , 
it  ei  Diaeono  lib.  i  de  Longobardis  cap.  10  et  II, 
*bi  Lamissum  bic  nuncupatum  Lamissionem  appel- 
laft.  Pontac. 

*  M*.  Colb.  unns  et  Chron.  Pont.,  Romanorum 
XLTi,  Tkeodosius  re§navit  annis  30. 

*  ln  codicilHufnonnullis  Viciorino,  ex  quibus  ms. 
Colb.  ttnos. 

*  Abest  vox  baec  sua  a  ms.  Colb.  uno  et  August. 
et  sj  Labbei  Cbronico. 

r  Qoidam,  inter  quos  Lab.  addunt  Cmsare%  ot  ba- 
beoft  omnes  Fasti,  Marcelliuus  et  Cassiod.  Pont. 

9  Ms.  Colb.  unus,  acceperat. 

*■  Hie  articulus,  etsi  non  legainr  in  multis  codici- 
ka§,  et  pro  addititio  repuieiur  in  Chron.  Pontaci , 
irmotor  tamen  testimonio  Diaconi  lib.  iv,  el  idem 
coastat  ex  episl.  10  in  appendiee  Augustini.  Ad  su- 
periorem  tamen  censulatum  referri  vult  idem. 

*  Emeodavit  Lab.  post  Poni.  Chron.  pro  Archillas. 
Qsod  etiam  legendum  noiarat  ad  oram  libri  sui  Hen. 
Ceoiaias.  Lectioni  nostrae  suffragatur  Isidor.  in  Chron. 
tiflftb.  Tkeodoricus,  inquit  (rex  Golhorum )  Arelatem 
nobilutimum  oppidum  Gallice  obsidet ,  a  cujus  obth- 
eUone  mminenie  virtutt  Aetii  Romance  miiitim  ducis 


barbaro  multis  vulneribus  laniatus  occiditur  :  quod 
facinus  ad  occultam  jussionem  Felicis  msgisiri  mili- 
tnm  referebatur  cujus  impulsu  k  creditus  est  eiiant 
Titus  diaconus  vir  sanctus  Romse  pecunias  pauperi- 
bus  dislribuens  interemptus. 

HIERIO  ET  ARDABURE  COSS. 

Bonifacio,  cujus  potentia  gloriaque l  intra  Africam 
augebatur,  bellum  ad  arbiirium  Felicis,  quia  ad  ha- 
liam  venirem  abnuerat,  publico  nomine  illatum  est, 
ducibus  Mavortio,  et  Galbione,  et  Sinoce :  cujus  pro- 
ditione  Mavortius  et  Galbio,  cum  Bonifacium  obside- 
rent,  interempti  sunt :  moxque  ipse  a  Bonifacio  dolo 
B  detectus,  occisus  est. 

Exinde  gentibus,  qus  navibus  uti  neaciebant,  dum 
B  a  concertantibus  in  auxilium  vocantur,  mare  per- 
vium  factum  est,  bellique  conlra  Bonifaeium  coepti 
in  Sigisvultum  comitein  cura  translata  est. 

Gens  Vandalorum  °  ab  Hispaniaad  Africam  tmosit* 

FELICE  ET  TAURO  COSS. 

Nestorius  Constantinopolitanus  episeopus  novum 
Ecclesiis  molitur  errorem  inducere,  praedicans  Chri- 
stum  ex  Maria  bominem  tantuin,  p  non  etiam  Deum 
natum,  eique  divinitatem  collatam  esse  pro  merito. 
Cui  impietati  praecipua  Cyrilli  Alexandrini  episcopi 
industria,  et  papse  Coeleslini  repugnat  auctoritas» 

Pars  Galliarum  propinqua  Rheno,  quam  Franci  pos- 
sidendam  occiipaverunt,  Aetii  comitis  armis  recepta. 

FLORENTIO  ET  DIONTSIO  COSS. 

Felice  ad  patriciam  dignitatem  provecto,  Aetius 
magister  militum  factus  est  4. 

Agricola  Pelagisnus,  Severiani  Pelagiani  744 

episcopl  filius ,  Ecclesias  r  Briianniae  dogmatis  sui 

insinuaiione  corrupit.  Sed  ad  actionem  Palladii  Dia- 

remotus  abscedit.  Accedit  Chronicum  Piihapanum.  Vix 
usouam  legitur  fieri  mentio  de  Archilla  oppido. 

I  Edit.  Chron.  Lab.  addit  Augusto.  Vide  Pont.  p« 
781  (Col.  1199  nottri  XIV II  tom. ). 

k  Alias,  traditur;  et  infra,  interfectus.  Ms.  Coib. 
unus,  creditur . . . .  interemptus. 

1  Sic  ms.  Colb.  et  alii  aliquot.  In  aliis,  in  Africa. 

m  Ms.  Colb.  unus,  annueret,  alius,  annuebat.  Edit. 
Lab.  ut  supra.  Rectius  quideni :  cum,  teste  Diacono 
lfb.  xiv  causa  belli  coinra  Bonifaciuin  esset,  anod  ac- 
cersitus  ab  imperatore ,  accedere  disiulU.  Quod  vero 
])  Auctor  scribit,  hoc  belluin  Hlaium  ad  avbhriom  Fe- 
licis,  Diaconus  et  Sigeberlus  tribuunt  Aetio.  PoAlac 

*  Ms.  Coib.  unus,  detentus. 

*  Ms.  Colb.  unus  et  alii  codices,  ab  Uitpaniis. 
v  In  aliis  codicibus,  et  non  Deum. 
4  Hic  mendum  irrepserat  in  ediiis,  ubi  insinuaba- 

tur  Aeiiustmagister  militum  factus  ex  agricola  :  coi 
errori  favebant  etiam  mss.  et  hos  inter  ms.  Colb. 
At  ms.  Colb.  alter  testatur  recte  emendatum  a  Pon- 
ueo  et  Labbeo,utsupra  legitur.  Cum  nusquam  audi- 
tum  fuerit  Aetium  fuisse  agricolaci :  et  inepte  bic  a> 
Prospero  hoc  additum  foret,  cpii  dum  saepe  illius 
mentionem  antea  fecerit,  priori  loco  Hlius  gen*is>et 
condiiionem  debuerit  commemorare.  Phira  vide  in 
nota  Pontaei  col.  782  (  Vbi  supra). 

9  Sic  legendum ,  non  vero  Brattamce,  aut  Hyber- 
nimt  constat  ex  ms.  CoH>.  uno  et  aliis  pluribus  :  et 
maxime  ex  eo  quod  constet  ex  Sigeberto  in  Chro- 
nico,  Germanom  epwcopum  AntbsiodorensemA  dc 


595  S.  PROSPERl 

• 

coni,  papa  Ccelestinus  Germanum  Antissiodorensem  J^ 
episcopum  Tice  sua  mittit,  •  el  deturbatis  baereticis, 
Britannos  ad  caibolicam  fldem  dirigit. 

THEODOSIQ  XUl  ET  VALENTINIANO  UI  COSS. 

Aetius  Felicem  cum  uxore  sua  Padusia,  et  Grunni- 
Jum  diaconum,  cum  eos  insidiari  sibi  praesensisset, 
interemit. 

Augustinus  episcopus  per  ompia  excellenlissimus 
inoritur  y  kal.  Septeinbris,  libris  Juliani  b  lnter  im- 
petum  obsjdentiuin  Vandaloruni,  in  ipso  dierum 
suorum  flne  respondens,  et  gloriose  in  confessione 
Christianae  gratiae  perseverans. 

BAS&O  6T  ANTIOCBO  COSS. 

Congregata  apud  Epbesum  plus  ducentorum  sy- 
nodo  sacerdotum,  Nestqrius  cum  haeresi  nominjs  sui, 
ct  cura  multis  Pelagianis,  qui  «  cognatum  errori  suo  g 
juVabanl  dogma,  damnalur. 

Ad  Scotos  in  Christum  credentes  ordinalur  a  papa 
Ccelestino  Palladius,  el  priinus  episcopqs  mittitur. 

AfeflO  ET  VALEJUO  COSS. 

Romanae  Ecclesiae  XLII  praeflcitur  episcopus  Ji- 
sT0s,a'nni8  viii,  diebusxix, d  tolius  Urbis  pace  et  con- 
sensione  mirabili. 

ftonifacius  ab  Africa  ad  Italiam  •  per  Urbem  venii, 
accepta  magistri  militum  dignitate :  qui  cum  sibi 
resistentem  Aeiitiin  praelio  superasset,  paucos  post 
dies  niorbo  exstinctus  est. 

Aetius  Tero  cum  deposita  potestate  in  agro  suo 
riegeret,  ibique  eum  '  quidani  iuiroicus  ejus  repen- 
tiuo  ineursu  oppriraere  tentassel;  profugus  ad  Ur- 


AQMTAKI  ffM 

bem,  atque  illiuc  ad  DalmaUam,  deinde  per  Panno- 
niara  ad  Hunnos  pertenil  v  quornm  amicitia  auxilio- 
que  usus,  paeem  principum  *  et  jus  interpolatarpo- 
testatis  obtinuit. 

745  TIJEODOSIO  XIV  ET  MAXIMO  COSS. 

h  Maxiroa  urbis  regiae  pars  Septentrionalis  per 
tres  dies  continuos  incensa  collapsaque  est,  mease 
Augusto. 

Joannes  Monacbus  cpgnomento  Cassianus  jfasstfiae 
insignis  el  facundus  scriptor  habetur. 

Colliguntur  omnesauni  usque  ad  consulatum  Tneo- 
dosii  xiv  et  Maximi. 

A  xv  Tiberii  anno  et  passioneDomiui,  anni  ccccu. 

A|>  instauratione  templi  sub  Dario,  anniwxccuv. 

Ab  olympiade  prima  et  Isaia  propheta,  apnj  yrccx. 

A  Salomone   et  prima  aedificaiione  templi  anni 

MCCCCLXVI. 

A  Moyse  et  Cecrope  rege  Atticae,  anni  npcc^oc 
Ab  Abraham  et  regno  Nini  et  Semiraraidi*  ,  anai 

MHCCCCL 

A  diluvjo  aulem,  usque  ad  Abrabam,  auni  hlxxi. 

Ab  Adam  vero,  usque  ad  diluviuui,  auaj  atpccxijt. 

Sunt  itaque  ab  Adam,  usque  ad  tempua  supra  sfri- 
ptorum  consulum  quinguies  mille  pcpLXit. 

ASPARE  ET  AREOBlNDA  COSS. 

THEODOSIO  yi  ET  VALENTIMIANO  IV  CQSS. 

Pax  facta  cum  Vandalis,  l  data  ejs  *d  inhahjfao- 
dum  perTrigetium  Africse  portlone,  Hippone  iu  tdus 
Februarii. 

Eodem  tempore  Gundicarium  Burgundicujum  re- 


quo  hic  Prosper,  et  Lupum  episcopum  Trecassinum 
fyis  in  tyritanniam  navieasse  ut  baeresini  Pelagianam 
^onfutarent.  Adde  qupd  statim  Prosper  subjungit , 
Britahnos  :  ouin  certitis  est,  quam  ut  probari  debeat 
Pelagitim  ibtdem  erroris  sui  semina  sparsisse.  Pont. 

*  In  auibusdam.  lu)ris,  ui . . .  dirigal.  Ms.  Colb. 
unns  reaegit. 

b  Ms.  Colb.  unus,  inter  impetus.  De  anno  quo  mors 
tanti  dbctoris  cortliRit  vide  notani  Pontaci  cql.  783 
( Qol.  120!  nostri  tXVII  totn. )'. 
•  'c  Quldam  codrces,  cogtialum  sibi. 

d  fijec  quae  sequuntur  iti  codicibus  quibusdam  a 
superibrlbus  disjuncta  erant  interpunctione,  et  se- 
qiientibus  aggregata,  tamquani  de  Bonifacio  acci- 
pienda  essent,  et  non  de  Xisto;  a  Poniaco  et  Labbeo 
ex  niss.  restituta  :  ubi  voces  Vrbis  et  eonsensione  pro 
4rbis  el  confessione  reposit». 

•'  Antea ,  ad  Iialiam  pervenit  in  urbem.  Aliam  le- 
ctlonem  luetur  Pontacus,  sequltur  Labbeus ,  et  prae- 
ferunt  mss.  Colb.  duo  et  tres  alii  a  Pontaco  cuati, 
ac  AugubUnuscodex,  quem  ille  ubique  Ulricianuui 

oc.it. 

f  Edilio  Lab,  ct  ins.  unus  Pontaci ,  ibjque  cum 
quidam  inimict  jjus  repenlino  eum  incursu  oppripiere 
lehiassent. 

'  "I ;'Ita  mutaium  aPotita.co  et  Labbeo,  prp  Actius  fn- 
terpdlque  pacis,  secutis  mss.  plures  a  priori  citatos, 
quiTjus  faveiit'  ius.  Colb.  unus,  et  aller  etiam  prp 
yoiiepotenafis.  Djac.  autein  lib.  xiv,  refereqs  totam 
istam  senlentiam,  ita  scribit  :  P,acem  principum 
Aefius  cutn  receptu  interpolaice  potestatis  oblinuit,  nec. 
niutto  posl  palriciatus  etfdm  dignitatem  afieptus  eti. 
Quibus  verbis  non  solum  cpuqrniatnostrain  lectro- 
nein/sed  eliaui  eam  exptipajL  Tradit  eliam  $igeher- 
tiis  ad  an.  Cbristi  455.  :  Aefium  sese  contuluse  ad 
liugilam  regem  tiunnorum,  &  ejusauxilio  regreuum 


C  &d  Romanum  solum;  et  anno  sequenti,  Aetius  in  gi*- 
tiam  recipitur.  Hinc  inlelliges  qaomodo  Aetius  pri- 
stiuo  gradui  restitutus  fuerit,  tibi  teste  Prospero 
dcvicent  Burgundiouum  reaem,  et  P^riclu^  et(k>n- 
sul  terlio  factus  sit,  et  mulla  praelia  gesserit,  usque 
in  annum  30  Valenliniani,  cujus  ouuitt  inlerfrctus 
fuit,  utail  Prosper  Pilhosi,et  alii  scrkptores.  Pontac. 
h  Uic  et  sequeps  articuli,  qui  in  mss.  Poutaei  et 
Colb.  dupbus  non  leguntur,  nec  in  e^il.  Lab.  Uabea- 
^ur,  ad  eumdem  cnu*ul;iiuin  apvd, Marcellinum  et  So- 
cralem  IQ).  vu  cap.  59.  lutellige  per  urbem  regUui, 
urbem  Conslantitiopolim.  Nec  dubimn  quin  viverel 
(uru  Joannes  Cassiaous ,  cujus  ex,s^taat  Coilaiionts 
Patrum ,  et  aui  lib.  vu  de  Incarnatipne  clrca  inea 
testatur  se  ruisse  discipulum  Joaunis  Cbryaosfouiu 
qupm  antea  Prosper  vocavit  Joaunem  Cons,untiBOpo- 
fltanutn.  Sed  non  est  verisimile  (ait  PopUcu^s )  pro* 
speriim  ejus  mentionem  fecis>e  tam  hononficam, 
conlra  quem  scripserii  tamquMmmale  sentientemde 
n  fide  ortbodoxa  cum  Pelagianis  :  ut  uoLat  MarceHiuus 
u  sub  consufatu  Theodosii  tvit  et  tesiarttur  ejus  opera, 
Haec  in  notis  Poiii.icus,  qui  subjicit  collecliohem  an- 
norum  ab  orl»e  condito,  eic,  ex  ms.  Lod. ;  quae  Ih 
cet  inendis  n»n  careat,  tamen  jnvat  utciimquead 
comprobanda  ()iiae  stmt  in  ediio  :  maxime  si  atiqqot 
anuos  ex  nonnullis  detrahas.  Quae  cum  addiia  ftieru; 
edilioni  Chronici  a  Labbeo  cnra  aliqua  nnmeronHn 
triiim  diversiiate,  uec  nos  omittendam  putavimhs. 

1  Sic  castigatur  locus  a  Poniaeo ,  /juem  seqhifor 
Lab.  et  faveut  ross.  Colb.  et  alii :  cum  antea  lejjere- 
t;ir  data.eis  ad  habitandum  per  trUnnium  m  loco  Afiri- 
ca  Hippone  iii  \d.  Febr.  Ms.  nnus  ez  Colh.  et  codex 
Augu>t  seu  Ulric.,  data  eis  ad  habitandum  Aftkmpor- 
t\o;  nec  plura.  Vide  notam  Pontaci  col.  7W  (tiOS 
twtirt  XXXVII  tom.). 


597  CHftONfCUH  INTEGftUM. 

gem  intra  Gallias  habitantem  Aetius  •  bclto  obtinuit,  A     THEODOSIO  XVI  ET  FAUSTO  COSS 

pacemque  ei  supplicanti  dedit,qua  noudiu  potitus 

est.  Siquidem  illum  b  Hunnicum  ^Opuloatquestirpe 


598 


Hoc  quoque  anno  iideni  piratae  multas  insulas, 
sed  pracipue  Siciliam  vastavere. 

Adversum  Gotbos  in  Gallia  quxdam  prospere 
gesta. 

THfiODOSlO  XVII  ET  FESTO  COSS. 

Littorius  i  qui  secunda  ab  Aelio  patricio  747 
potestate  Hunnis  auxiliaribus  praerat,  dum  Aetii 
gloriam  superare  appetit ,  dumqtie  aruspicum  re- 
spoDsis  et  daemonum  significationibus  fidii,  pugnam 
eumGotliis  iinprudenter  conseruit,  feciiquo  intelligi, 
quanlum  illa,  quae  cum  eodeno  periit,  manus  prod- 
esse  potuerit,  si  poliOribus  consiliis  quam  siia 
temerilate  uti  maluisset,  quando  laniam  ipse  hosli* 
bus  cladem  inlulit,  ut  nisi  inconsiderantcr  prelians 
InAfricaGeisericus,rex  Yandalorum,  inlra  habita-  B  in  captivitatem  incidisset,  dubitandum  foret,  cui  po- 
tionis  suae  limites  volens  catholicam  fldem  Ariana      tius  parti  victoria  ascribcretur. 


sua  delevemnt. 

ISIDORO  ET  SENVTORE  COSS. 

Gothi  pacis  placita  perturbant,  el  pleraque  muni- 
cipia  sedibus  vicina  suis  occupant,  Narbonensi  oppi- 
do  maxime  infesti ,  quod  cum  diu  obsidione  et  fame 
laboraret,  per  Littorium  comitem  ab  utroque  periculo 
liberatum  est.  Siquidem  per  singulos  equites  binis 
946tritici  modiis  advectis ,  strenuissime  et  hostes 
in  fugam  vertit,  et  civitatem  annona  c  implevii. 

AETIO  II  ET  SIGISVULTO  COSS. 

Bellum  adversus  Gothos  Hunnis  auxiliantibus  ge- 
ritur. 


impieiate  subvertcre,  quosdam  nostrorum  episcopo- 
rum, d  quonim  Possidius,  et  Novatus,  ac  Severianus 
clarioreserant,  eatenus  persecutusest,  uteosprivatos 
jure  basilicarum  suarum ,  etiam  civitatibus  pellerel, 
cnm  ipsorum  constantia  nullis  superbissimi  regis 
terroribus  cederet. 

Valentinianus  Augustus  ad  Theodosium  principem 
Constantinopolim  proficiscitur,  •  filiamque  ejus  iu 
matrimonium  accipit. 

Eodem  anno  piraticam  f  barbarorum  foederatorum 
dosertores  eiercuerunt. 

Per  idem  tempus  quatuor  Hispani  viri,  Arcadius, 
Probus,  Pascbasius,  el  *  Eutycliius  dudum  apud 


Hac  tempestaie  Julianus  k  Eclancnsis  jactantissi- 
mus  Pelagiani  erroris  assertor,  quem  dudum  amissi 
episcopatus  inlemperans  cupido  agitabat,  multimo- 
da  arte  failendi  correctiouis  spem  pracferens,  nioli- 
tus  est  in  communionero  Ecclesiae  irrepere.  Sed  liis 
insidiis  Xistus  papa  diaconi  Leonis  hortatu  vigilanter 
occurrens,  nullum  aditum  pestiferis  conatibus  paterc 
permisit :  et  ita  omnes  cathotiros  de  rejectione  fal- 
lacis  bestix  gaudere  fecit,  quasi  tuhc  primum  super- 
bissimam  haeresim  apostoiicusgladfus  devruncasset. 

Peridem  tempus  Vitricus  reipublieae  nostrae  flde* 
lis,  et  multis  documeniis  bellieis  elarus  habebatur. 

Pax  cum  Gothis  facta,  cum  eam  post  ancipitis  pu- 


Geisericum  meritosapieiitix  et  fidelis  ob&equii  churi  C  gnae  lacrymabile  experimentum,  humilius  quam  um- 
darique  habebantur :  quos  rex,  ut  copulatiores  sibi      quam  antea  poposcissent. 


facerct,  in  Arianam  sectam  transire  prapcepit.  At  illi 
facinus  constantissime  respuemes,  excitato  in  rabi- 
dissifnam  iram  barbaro,  priinum  proscripti ,  deinde 
inexsilium  acii ,  tum  atrocissimis  cruciati  suppliciis; 
ad  postremum  diversis  mortibus  interempti ,  illustri 
martyrio  mirabiliter  occubuerunt. 

foier  airtem  Panfillus  nomine ,  frater  Paschasii  et 
Eulvchii,  pro  elegantia  formae  atque  ingeniiadmodum 
i  egi  acceptus,  cum  a  professione  atque  amore  catho- 
licae  fidei  hnllis  minis  detorbari  posset,  fustibos  diu 
Cttsus, h  ad  infimam  servitutem  damnatus  est : l  ideo, 
ut  apparet,  non  interfectus,  ne  de  superata  saevitia 
hnpii  regis  etiam  Hla  «tas  gloriaretur. 


Aetio  rebus  quac  in  Galliis  compoiiebantur  intento, 
Geisericus,  de  cujus  amicitia  nihil  metuebalur  ,  xiv 
kalendas  Novembris  tanhaginem  dolo  pacis  invadit, 
omnesque  opes  ejus,  excruciatis  diverse  tormento- 
rum  genere  civibus,  in  jus  suum  vertit,  nec  ab  Ec- 
clesiarum  despoliatione  abslinens,  quas  et  sacris 
vasrs  exmanitas,  et  sacerdotum  adtninistratidne  pri« 
vatas ,  non  jam  divini  cultus  ioca,  sed  suorum  jussit 
esse  habiiacula  ;  in  universum  captivi  populi  ordi- 
nem  savus,  sed  prsecipue  nobilitati  et  religioni  in- 
fensus,  ut  non  discerneretur  hominitas  as&gfe ,  an 
Deo  bellum  intulisset  *. 


•  Sic  ms.  Colb.  unus,  Lab.  et  Aug  cod.  Alii,  bello 
obtrivit. 

•  lidem  in  diversis  codicibus  Hunni  aut  Chunni 
vocaniur.  Pont. 

•  Ms.  Colb.  unus,  implevtrit.  Alius,  adjuverit.  Au- 
gost. ,  tdjuvit. 

•  Haec  addita  ex  edit.  Lab.  et  ms.  Lod.  a  Pontaco 
reeensito. 

•  Eadem  seribit  et  sub  iisdem  consulibus  Marcel- 
Knos.  Sed  Socrates  lib.  vu  cap.  44,  Cassiod.  lib.  xn 
Hist.  Tripart.  cap.  13,  Diaeonus  lib.  xiv,  rejiciunt 
ia  soperiorcm  consulatum.  Cui  potius  adha*reas  vix 
judicari  potest.  Haec  aulein  uiia  vocabatur  Eudoxia 
filia  alterioa  Eudoxiae.  Pontac. 

r  In  quibusdam  codicibus,  Barbari  pyraticam  exer- 
cuerunt.  Desnnt  haee  apud  Lab.  Chron. 

•  Apud  Labbeum,  Eutichianm.  Idem  addit  ckari, 


D  et  nostea  in  Arianam  perfidiam. 

.  &  Sic  ms.  Col.  unus,  August.  codex  clGhron.  Ldb 
bei.  In  aliis,  ad  infamem. 

1  Ita  Chron.  Lab.  cum  mss.Colb.  dfiobuset  Aogust. 
Alibi,  nec  ideo,  ut  apparet,  interfecttii. 

J  Sic  mutalum  auctoritate  mss.  plurluni ,  pro, 
tecundtB  ab  Aetio  patricio  potntali.  Item  prx>  tntaii* 
tum  illa  eorum  auce  pernt  manus. 

k  In  alits  codicibus  Athetanensis.  Apud  Pontacnm 
et  Lab.  Fclanenui.  Eclanmn  urbs  est  Campauire  An- 
tonino  et  atiis  :  et  Gennadins  tradit  huhc  lulianum 
fuisseCamnauiim.  Qna  de  re  cotisnle  Prefatiohent 
Irbronim  Operis  Imperfecti  contra  Jnlisnum  tomo  x 
Openim  S.  Augustini  editionis  novlsslmte  RR.  PP. 
BenediciiiTorum  pag.  ^65  et  seqiient. 

1  Sic  con^eqnenter  habctur  in  Chron.  Labbei,  eunr 
in  quibusdam  deliciat  li*c  senlentia  ,  iu  u\\\%  ^tvlv^ 


599  S.  PKOSPERI  AQUITANI  600 

Hane  autem  captivitatem  Caribago  subiit  anno  A  confirmata,  et  certis  gpatiis  Africa  inter  atrumque 
postquam  Rema  esse  coeperat  dlxxxv. 


748  VALENTINIANO  AUGUSTO  V  ET  ANA- 
THOLIOCOSS. 

Defuncto  Xisto  eplscopo,  xl  amplius  diebus  Ro- 
mana  Ecclesia  sine  antistite  fuit,  mirabili  pace  atque 
paiientia  *  praesentiam  diaconi  Leonis  exspectans, 
quem  tunc  inter  Aetium  et  Albinum  amicitias  b  red- 
integrantem  Galliae  detinebant.  Quasi  ideo c  longius 
essei  abductus,  ut  et  electi  meritum ,  et  eligenlium 
jadicium  probaretur.  Igitur  Lbo  diaconus  legatione 
pablica  accitus,  et  gaudenti  patriae  praeseniatus, 
XLIII  Romanai  Ecclesiae  episcopus  ordmatur. 

Gehericus  Siciliam  graviter  affligens,  accepto  nun- 
lio  d  de  Sebasiiani  ab  Hisp^nia  ad  Afriram  transitu, 


divisa  est. 

In  Geisericum  etiam  apud  suos  de  suecessa  reraro 
superbientem,  quidam  optimates  ipsius  conspirave- 
runt.  Sed  roolitione  detecu,  multis  ab  eo  suppliciis 
excruciati  atque  exstincti  sunt.  Cumque  idem  au- 
dendum  eiiain  ab  aliis  viderelur,  multis  regis  so- 
.«picio  exitio  fuit,  ut  hac  sui  cura  plus  virium  perde- 
ret,  quam  si  bello  tuperaretur. 

MAXIMO  II  ET  i  PATERIO  COSS. 

748  Hoc  tempore  plurimos  Manichaeos  intra 
Urbein  lalere  J  diligentia  papae  Leonis  innotuit,  qtri 
eos  de  secreiis  suis  erutos,  et  oculis  tolins  tcclesia 
publicatos,  omnes  dogmatis  sui  lurpitudines  et  dam- 
nare  fecit  et  prodere;  incensis  eorum  codicibos, 


•  celeriter  Carthaginem  rediit,  ratos  pehculosum  sibi  B  quoriim  magnse  moles  fuerant  inlercepl*.  Quaecura 


ac  suis  fore,  si  vir  bellandi  peritus  recipiendae  Car« 
lliagini  incubuissel.  Verum  ille  amicum  se  magis 
quam  bostem  videri  volens ,  diversa  omnia  f  apud 
barbari  animum  quam  prsesumpserat  reperit :  eaque 
spes  causa  illi  maxima  et  calamitatis  et  infelicissi- 
ma?  mortis  fuit. 

CYRO  V.  C.  CONSULE. 

Tbeodosius  imperator  bellum  contra  Vandalos  mo- 
vet  s  Areobinda,  et  Anaxilla,  atque  Germano  duci- 
bus  cum  magna  classe  direclis  :  qui  longis  cuncta- 
tionibus  negotium  differenles,  Siciliae  niagis  oneri, 
quam  Africae  praesidio  fuerunt. 

DIOSCORO  V.  C.  ET  EUDOXIO  COSS. 

Uunnis  Tbraciam  et  Illyricum  saeva  depopulatione  q 
^astantibus,  exercitus  qui  in  Sicilia  morabatur,  ad 
defensionem  orientalium  h  partium  revertitur. 

Cum  Geiserico  autem  a  Valentiniano  Augusto  pax 

lus  novus  constituatur  ab  bis  incipiens ,  Carthago  a 
Vandalis  eapta  anno  pottquam  Homa  esse  eeeperat 
i*xxcni,  alias  dxxcv.  Poniaco  non  videniur  esse  Au- 
ctoris.  Pnor  autem  numerus  optiine  respondet  anno 
5  Olymp.  158 ,  quo  Eusebius  uotavit  Canhaginem 
fuisse  captam  a  Romanis :  modo  non  includas  in  ea 
consulaiuiu  bunc  exireinum,  quo  capitur  a  Vandalis. 
Pontac. 

•  In  aliis  codicibus,  adventum. 

b  ln  quibusdam  libris,  amiciiim  redintegrandce  de- 
tinebant  aut  detinebatur. 

c  Alii  codices,  longus  esset  advenlus.  In  Colb.  uno, 


viro  sancto  divinitus,  ut  apparuit,  inspirata,  non 
solum  Romana?  urbi,  sed  etiam  universo  orbi  pluri- 
mum  profuit.  Siquidem  confessionibus  in  Urbe 
captorum,  qui  doctores  eorum,  qui  episcopi,  quive 
presbyteri ,  in  quibus  provinciis  vel  civitatibus  de- 
gereut,  patefactum  est.  Multique  Orientalium  par- 
tiuin  sacerdotes  industriam  apostolici  rectoris  imi- 
lati  siml. 

THEODOSIO  XVIII  ET  ALBINO  COSS. 

lloc  anno  P.ischa  Domini  ix  kalendas  Maii  eele- 
bratumest,  nec  erralum  est.  Quia  in  die  undecima 
kalendarum  Maiarum  dies  Pas&ionis  fuit.  Ob  cujus 
reverenliain  natalis  urbis  Romae  siue  circen  ibut 
transiit. 

Attila  rex  Hunnorum  Bledam  fratrem  et  consor- 
tem  in  regno  suum  perimit,  ejusque  populos  sibi  pa- 
rere  compellit. 

VALENTINIANO  VI  ET  *  NOMO  COSS. 

Geisericum  se  contulit.  Spoudanus  tom.  I  Epitomes 


paff.  647 

'  Hic  variant  codices  :  alii  habent,  apud  barbaros; 
alii,  apud  barbarum;  alii ,  apud  barbarum  animum. 
Notandum  interim  in  boc  articulo  et  aliis  Geistrieum 
legi  et  Gensericum,  in  diversis  libris  et  auctoribus 
quos  enumerat  Pontacus. 

s  In  quibiisdam  Alriovinda  ei  Auii/a,  seu  Ansila , 
Ausilia,  et  Anaxilia. 

h  In  quibusdam  codicibus,  provinciarum. 

1  Ita  edit.  Chron.  Labbei,  mss.  Colb.  duo,  et 
Aug.  codex.  Pontacus,ex  mss.  Cassiodoro  et  Fastis, 


longius  esset  adduclus,  in  aiiis  et  Aog.  cod.  desunt  «|  magis  probat  legi,  Paterno 

haec.  **     j  Apud  Lab.,  mss.  Colb.  duos  et  August.  cod.,</i- 

trans-      ligentia.  Alibi ,  diligentiee.  El  infra  in  eodem  Cbron. 
Lahbei,  turpitudinem. 

k  Ms.  Colb.  utius,  Nomo.  Sic  scribit  Spondanus 
pag.  651 ,  nec  legi  patitnr  Nonio.  Quomodo  tamea 
scribilur  in  Chrou.  Labbei,  et  editione  anttqua, 
HcetAtigust.  iVomo  praeferat.  Leciionemque  nostram 
tuetur  idem  Pontacus  ibidem  ex  mss.  pluribus,  Fa- 
stis  Siculis,  Marcellino,  Cassiodoro,  po>t  Fastoaea- 
pitolinos ,  Sigoniuin  et  actionem  I  concilii  Cbalcedo- 
nensis.  Posi  h:ec  autem  in  edit.  antiqua  et  ms. 
Corh.  uno  desinit  Prosperi  Cbronicon  in  liaec  verba, 
Hic  finit  Prosper  post  Hieronumum.  Nonnulla  etiam 
subjunguntur  in  uoo  ex  mss.  Colbertinis  (et  Lodo- 
niensi  a  Poniacolecto)  usquead  consulatum  Valea* 
tiniani  vm,  ejusque  necem  et  Urhem  captama  Ge4- 
serico  :  inter  j<|uae  legontur  ad  calcem  eadem  qtiae 
itidem  sunt  ad  calcem  in  Pro*pero  Pithmt,  idque 
iifdein  fere  verbissumpto  initio  abea  periodo,  AtHia 


d  In  quibusdam  codicihus,  de  Sebasliano 
eunte. 

•  Erat  autem  Sebastianus  (ut  ait  Victor  de  Persec. 
Vandal.  lib.  u)  famosi  illius  comilis  Bonifacii  gener, 
acer  ingenio  et  strenuus  in  bello  :  cuju*  Geisericus 
sicut  consilia  neces*aria  habens,  ita  et  prxsentiam 
fonnidans,  occasionem  ejus  exstinguendi  a  religione 
quassivit.  Sed  quod  ipse  Geiserici  suasiones  de  trans- 
mutanda  flde  catbolica  in  perfidiam  Arianam  egregia 
elusisset  siihilitudine  panis  similacei  muudissimi,  qui 
si  in  frusta  coiifraciUM,  et  aqua  madidatus  iterum 
coqualur,  deterior  evadit :  eumdem  alterius  generis 
argumento  Geisericus  postea  occidit.  Narrat  bsec 
Vicior.  Sed  quo  mortis  argumento  vel  genere  exs- 
liuctus  Sebasiianus  fuerit  uon  iradit.  Fuerat  autem 
ille  invidia  praefectormn  Romani  eiercitus,  quasi 
perduellis  existimaius  Romani  imperii;ob  eamque 
causam  factus  exiorris,  ex  Uispaoia  in  Africam  ad 


10  III  ETSYMMACHO. 

ALLEPIO  ET  ARDABURE. 

Uityches  baeresiarches  Constantinopolitis  pre- 

•t  fretns  Theodosii  Augusti  amicitia,  conatus 

M  perfectum  hominem  in  Chrisio  asserere. 

•  qnem  Flavianus  ejusdem   urhis  episcopus 

tons....,  cum  sacerdotihus  suis  damnatus  est9 

■e  Dioscoro  Alexandrine  urbis  episcopo.  Con- 

em  papa  Urbis  Leo  misit  episcopum,  presbyte- 

et  diaconum.  Qui  injuriam  passi ,  Flavianum 

uit  in  defensione  caiholica  per  injurias  gravis- 

defecisse. 

ITHUMIANO  ET  ZENONE. 

lodosius  imperator  pro  defensione   Eulychetis 

mi  papam  Urbis  ad  se  vocat :  quidtim  ire  vel- 


CHRONICUM  tNTEGKUM.  m 

A  nis  sententiam  tulit :  reclamante  Ililario  diacono 
Ecclesiae  Romana»,  qui  vice  sancti  Leonis  papar, 
cum  Julio  enisropo  Puteolano  a  sede  Apostnlira 
fueraiede!<tinatiis.  Nam  cuin  omnes  episcopi  in 
concilio  consthuti,  vi  et  metucomitiim,vel  milittim, 
quosDioscoro  Alexandrinae  urbis  epi<copo  ntlrihue- 
rat  imperator,  compellen  nlnr  huic  hnpresi  accom- 
modare  consensum;  nteinonius  diaconus  inler  tot 
viiaspericnlacoiistiiutus.  vocecontradictionis  emis*a, 
cum  in  ejus  propter  hnc  perniciem  saevirelur;  reli- 
ctis  iliic  omnihus  suis,  latenter  abscessit,  ut  praefato 
papa»,  vel  csteris  Italiae  sacerdotibus ,  qualiter  ibi 
catholica  fides  fuerat  violaia,  sua  delatione  prome- 
ret. 
Sanctus  >ero  Flavianus,  inter  manns  eorum,  a 


populo  prohibitus,  750  presbyteros  et  diaco-  R  quibus  in  exsilium  ducebatur,  glorioso  ad  Christum 


rexit, 

5TURI0  ETPROTOCENE. 
■»  vocati  catholici  audiendi.] 
:  tempore  Eutychiana  haeresis  exoria  est,  au- 
Eatyche  quodampresbytero,  quiapud  Constan- 
Um  monasterio  celeberrimo  praeaidebat,  prae- 
i  Jesum  Christum  Dominuin  nostrum,  bealae 
;  Virginis  Filium,  nibil  maternae  babuisse  sub- 
B,  sed  sub  specie  hominis  solam  iu  eo  Verbi 
lisse  naturam.  Ob  quam  impietatem  a  Fla- 
ejosdem  urbis  episco|K> ,  quia  corrigi  noiuil , 
mnalus  est.  Sed  fidens  smicitia  regia  et  auli- 
i  fiivore,  ab  universali  syuodo  *e  poposcit  au- 
limiente  imperatore  Tlieodosio,  qui  ob  hujus 


fine  transivit. 

VALENTINIANO  VII  ET  AVIENO. 

Pravalente  iterum  papa  Leone,  dirignnlur  ad 
Orientemdpreshyteriet  diacnnes,  ad  75J  haeresim 
confuundam.  Et  eodem  auno  defecit  Theodosius 
Augustus. 

eTheodosio  imperatore  diem  functo,  et  Chrysaphio 
praeposito,  qui  amicitia  prinoipis  male  usus  fuerat, 
interempto;  Mabciamjs  cousensione  totius  exercitus 
suscepil  regnum,  vir  gravissimus,  et  non  solum 
reipublicae,  sed  etiam  Ecclesias  pernecetsarius. 

Hujus  edictis  apostolicae  sedis  auctoritatem  secu- 
lis,  synodus  Ephesina  dainnalus,  et  apud  Chalcedo- 


nem  celebrari  concilium  episcopale  decernitur  :  ut 
i  ratractationem  omnes  episcopos  jussit  Ephe-  C  correctis  venia  mederetur,  et  pertinaccs  cum  haerebi 
ofiTeoire.  depellerentur. 

[00  eoncilio  Dioscorus  Alexandrinus  episcopus         Placidia  defuncia  est  v  kalendas  Decembris. 
tm  sibi  vindicans,  absoluto  Eutyche,  injla-         MARCIANO  AUGUSTO  ET  FLAVIO  ADELPIIIO. 
■  episcopum  Constaiitinopolitanum  daunatio-         '  Attila  post  necem  fratris,  auctus  opibus  inter- 


knu  mortHOy  magna  mter  fi!io$  ipsius  cerlamma 
mando  regno  exorta,  etc.  Unde.  certissime  col- 
mbdit  illustris^imus  Vasatensis)  illum  codicem 
etom  esse  germanum  Prosperi  Chronicon,  cum 
mm  babeat  quae  pridem  Gennadius  designavit. 
ir  enim  ab  Adamo,  et  tandem  in  necem  Valen- 
I  desinit,  et  Urbis  expugnationem  factam  a 
rko.  Sed  etiam  illud  Pithoei  esse  alterius  au- 
p  qui  quaedam  exscripsit  ex  Chrnnico  Prosperi, 
itrum  scu  Ulricianum  (  Auguslanum  vocavi- 
H  alia  hujusmodi  esse  quidem  Prosperi  majori 
rfe;  sed  aucta  ab  aliis,  vel  a  Mileto  seu  Melito, 
ssHiter  auxit  Chronicon  Isidori,  vel  abipso  Ti- 
eajus  pr.vfert  nnmen,  ex  quibns  duobns 
psbse  se  profuetur  Mahanus  :  idque  in  eis  lo- 
m  notavimus  desiderari  consensu  libroruin. 
D«S  Arnaldus  Pmitnc.us. 
b  vocat  Chron.  Labbei.  Ms.  Colb.,  Alibio.  Aug. 
Attoo.  Spond.  ad  anniim  447,  Alypio  me  Cal- 
t  Ardaburio.  Articulus  subjunctus  non  legitur 
■o*.  Labbei,  sed  in  mss.  Colb.  et  Aug. 
jasfi  bic  duobus  his  signis  [  ]  inclnduntur 
t  omnino  a  codice  Labliei  :  leguntur  auiem  iu 
Mbertino  et  Augustano  cndice,  cum  e^dem 
i9  qoam  mss.  defeciu  replere  nequiviinus. 
Labbeum  vero  indicantur  lantum  ires  consu- 
Mpra  editi,  absque  ulla  histoha  alia;  praeter 
orem  Eutliyichiaii&  hxresis  narrationem ,  quae 
tlnrtoet  Proiogene  con&ulibus  refertur. 
rasler  hos  desiiuatus  fuerat  ct  Renatus  presbj- 


ter  tituii  S.  Clementis ,  qui  in  via  in  Delos  insula 
dieoi  extremum  oliiit.  Quibus  adjunctus  et  Dulcitius 
Leonis  nolarius,  vir  prohatae  fldei. 

d  lloc  anno  S.  Leo  ad  Theodosium  miserat  coepi- 
$eopo$  Abundium  et  Aslerium,  $ed  et  Basilium  et  Sena- 
iorem  Presbyteros,  perquot  qna  nostra  (ait  in  Epistola 
niiiic  52 )  forma  $ti  fidci,  manifettatis  inttructionibus , 
quat  misimus,  potsitit  dignamer  agnoscere.  Dediaconis 
lamen  in  <>a  iuilla  meniio.  Hi  aiitem  Theodosium 
jam  defunctum  advenieiiles  repererunt. 

•  Hic  loci  in  ms.  Colbertino  et  codice  Augustano 
n  legumar  sequentia  quibus  re*  apnd  Labbeum  fusiiis 
**  uarrata?  paulo  aliier   refernnitir,  ccilicet : 
Adblphio  V.  C.  consulb. 

Theodo$iu$  cum  magna  pompa  a  Placidia  et  Leone 
ei  omni  $enatu  deductus,  ei  in  mausoteo  ad  aposlolum 
Petrum  depositns  est. 

Nunliatur,  defuncto  Thcodo$io%  regnare  Marcianum : 
et  Putcheria  ejus  conjux  Augusta  facia  est.  A  quo 
damnaimr.  Iti  Aug.,  ejus  conjugem  Auguttam  factam.  A 
quo  damnatuf  Eulyches  et  omnes  ejut  fauiores.  In  ms. 
Colb. : 

Mabcunus  impbiutob  XLV.  Rbcimvit  iwnis  VIII. 

In  Aiignst.  codice,  Et  levatus  est  imperaior  Mar- 
cianusILVUannit  VIII 

f  Ms.  Colb.  et  Augu*t.  codex  hrevius,  Pugnafacta 
in  Galliis  inter  Aethun  et  Attilam  regem  llunnarmm , 
cum  utriusque  populi  cade.  Attila  fugatus  in  Gaiiio$ 
superiores. 


305  AD  S.  PROSPERI  AQUITANI  CHRONICON  804 

enipti,  mulla  vicmarum  sibt  genlium  miliia  cogit  io  A     Aitila  in  sedibus  suil  mortttt ,  mlgna  prfmura  in- 

ter  ftiios  ipsius  cerumiaa  de  obtiitendo  reghO  fexoru 


bellum,  quod  Gothis  tanluni  se  inferre,  tamquam 
eustos  Romaoae  amicittg  denumiabat.  Sedcum  trans- 
ilo  Rheno  sacvissimos  ejus  impetusmult&Gallicanu) 
urbes  experirentur,  cilo  et  nostris  et  Gothis  placuit, 
uifurorisuperborum  hosiium  consoci»tis  exercitibos 
repugnaretur.  Tantaque  Aetii  patricii  pruvidentia 
fnit,  ut  raptim  congregatis  undique  bellatoribus  th 
ris,  adverse  multitudini  non  impar  occurreret.  ln 
quoconflictu,  quamvis  neuiris  cedenlibus,  inatsti- 
mabiles  slrages  commorientiuin  faclae  sint,  Chunnos 
tamen  eo  consUt  victos  fuisse,  (fbod  amissa  prfc- 
liandi  fldncia,  qui  superfueruntad  propria  reverterunt. 

•  HERCULANO  ET  SPORATIO. 

Attila  redintegratis  viribus  qnas  in  Gallia  amise 


sunt  :  deindealiquotgeotioin,  qtue  Counnis  pere- 
bant ,  defectes  seculi,  causas  et  oecosiones  bdlis 
dederunt,  quibus  ferocissimi  p+puii  mutnis  ineursi- 
bus  conterereulur. 

Apud  Gotbos  intra  Gallias  consistentes  *  inter  B- 
lios  Theodorici  regis,  quorum  Therismodos  maxi- 
mus  uatu  patri  successerat,  Orta  dissenaio  est.  £t 
cum  rex  ea  moliretur,  quae  et  Roman»  paci,  et  Go- 
thica  adversarentur  quieti,  agemauis  suis,  q«a 
noxiis  dispositionibus  irrevocabililer  iosuret,  ecci- 
sus  est. 

AETIOETSTUDIO. 

• Inter  Valentinianum  Augustum  et  Aeiium  ns> 


rat,  luiiam  ingredi  per  Panuonias  intendit,  nihil  B  tricium,  post  promissae  invicem  fldei  socromeou, 


duce  noslro  Aelio  secundum  prioris  belli  opera 
prospiriente;  ita  ut  ne  clusuris  quidem  Alpiura, 
qnibus  hostes  probiberi  poterant,  uteretur  :  hoc  So- 
lum  spei  suis  superesse  cxisiimans,  sl  ab  omni  Ita- 
lia  cum  imperatore  discederet.  Sedcumboc  plenum 
dedecoris  et  periculi  videretur,  cootinuit  verecundia 
raetum,  et  tot  nobilium  provinciarnm  latissima 
eversione  credita  est  saevitia  et  cupidllas  hoslilis 
expleU  :  nihilque  inter  omnia  consitia  principis  ac 
senalus,  populiqae  Romani  salubrius  visum  est,  quam 
ut  per  legatos  pax  truculentissimi  regrs  expeteretor. 
752  Suscepit  hoc  negocinm  cum  viro  consulari 
Avieno,etviroprapfectorio  Trigeiio  beatissimuspapa 
Leo  auxilio  Dei  fretus  ,  quem  sciret  numquam  pio- 


rum  taboribus  defuisse.  Nec  aliud  secutum  est  qnam  C  pul»batnrd. 


postpacium  de  conjunctione  filiorum,  dira*  ininuci* 
ttae  convaluerunt,  et  Onde  fuit  gratia  chariutis  ae- 
genda,  inde  exarsit  fomes  odiorum,  incentore(ut 
crediium  est )  Heraclio  spsdone,  qui  itnsibiiropcra- 
toris  animuin  insincero  famulatu  astrinxerat,  ot 
eotn  facile  in  quae  vellet  impeiteret, 

Cum  ergo  Heraclius  sinistra  omoia  imperatorida 
Aetio  persuaderet ,  hoe  mwm  credttum  erft  soMI 
principis  prefuturom,  si  intmici  mofttiouot  sut 
opere  prajoceiipasset.  Unde  Aeiius,  dum  piaeiU  iu* 
sunthis  repetit ,  et  causam  filii  commotias  ngity  iofc* 
peratoris  tnanu  et  circumsiantium  gtadn* 
Itter  confectus  est  *  Boethlo  prssfecso 
simnl  753  perempto,  qui  eidem  imiHo  aosfcltiaioo* 


praesurapseral  fides.  Nam  toU  iegatione  dignanter 
accepta,  ita  suinmi  sacerdotis  prsesentia  rex  gavisus 
est,  utetbelto  abstineri  pneciperet,  etullra  Danubium 
promissa  pace  discederet. 

*  OPILIONE  V.  C.  CONSULE. 

Syuodus  Chalcedonensis  peracu,  Eutyche  Dio- 
scoroque  damnatis  :  omnes  autem  qui  se  ab  eis  re*> 
traxerunt,  in  communionem  reeepti,  conflrmaia 
universaliter  fide,  quae  de  incarnatione  Verbi  secun- 
dum  Evangelicam  et  Apostolicam  doctriiiam  per 
sanetum  papam  Leonem  praedicabatur. 

•  In  ms.  Colb.  et  codiee  Augusiano  :  Honorio  et 
Atpere.  In  margine  August.  edili,  Herculano  et  Arvo- 
rrndo  $eu  Sporatio.  tconica  Marciani  mperatoris  /io« 
mam  ingretsa  5°  kalendat  Aprilit. 

b  In  ms.  Colliertinoet  Augnstano  codice,  OpWon$ 
et  VincemalOy  in  margine,  Vincomalo  con$.  S.  Leo 
in  epistolisboc  annodatis  solius  Opilhnh  iiiemiiiit; 
uterque  tamen  ciiatur  rn  dissertai.  1,  de  Yiia  et  Re- 
bns  gestis  S.  Leonis  Magni,  p.  512,  tnm,  H  novae  edi- 
lionis  ejusdem  Operum. 

c  Hyec  eadem  paucioribus  verbis  in  ms.  Colbertino 
et  edit.  Augusuni  codicis:  Eoanno  occiu  sunt  Aetiu$ 
el  Boetiut  patricii.  Carthagine  ordinatur  epitcovu$  Deo 
gratiat  in  batilica  FauMi  die  Dominica  vin  katendat 
JNovembrit. 

d  Aetium  propria  imperatoris  manti  necatnm  essev 
B^ietium  a  circumsuntibus,  iradit  Cassiodoros  in 
Chron.  et  post  illum  auctor  Miscell»  lib.  xv;  sed 
Procopius  de  Bel.  Vand.  hb.  t  Aetium  absentcm  jus- 
sum esse  inurhci ;  idem(|iie  haec  pluribus  narrans, 
id  accidisse  ait  ei  fuisa  suggestione  Petronii  Maximi 


YALENTINIANO  YIH  ET  ANTHEMIO. 
Mortem  Aeti?  morsVsrleiitinianinon  lengo  pbst 
letnpore  consecou  est,  Um  improtfenter  afo*  decli* 
nata,  ot  mrerfeetor  AefH  amieos  arn^fereaojtte  e}na 
sibimet  oousociaret.  Qui  concepti  faciaorrs  opportu- 
niutem  4issimuhinier  aocufpantes,  egrettstftai  tiiti 
Urbem  principem ,  et  ludo  gestationis  intentum, 
inopinatis  ictibui  eonfedenmt ;  HeracHo  skmtl ,  H 
erat  proximus ,  inferempto,  et  nulro  ex  riiUHHudlOf 
regia  ad  ultionem  Unli  sceleris  a£c4nso. 

•  Ut  autem  boc  parricidium  perpetratum  mt>  Mm» 

senatoris  Romani ,  ex  stirpe  illius  Maiimi  tyranai, 
quem  Tbeodosius  senior  sustuterat :  qoi  iojurian; 
D  passus  a  Yalenttniuno  in  stupro  uxoris  suae  formo- 
sinsini»,  aeque  »e  pudicissim&*  cogiuns  de  Tindicta, 
primo  Aciiuiii  forlissimum  ducem  ^  io  quo  potissi* 
iiimn  spes  Romanorum  esset ,  e  medio  tollendum 
jiidieavit ,  ideeque  illuin  per  iinperatoris  eonucbos 
eidem  Augusto  affeclaii  imperii  suspectum  reddtdit. 
Quid  autem  sublato  Aetio  Maxitnus  in  ipsum  Valen- 
tinianum  molitus  sit  dicetur  anuo  seqoenU.  Spoo- 
danus  toui.  1  Epitomes,  ad  antiuoi  Cbristi  454.  o. 
674. 

•  Pro  his  omnibus ,  et  sequentibus,  in  rno*  Col- 
bertino  et  ediiione  Lugd.  eodicis  Augustoni,  se»  Ul* 
riciani :  VoAentinianut  ipte  aecitut  eti  ad  dug*  Lem- 
rot  xvh  kalendat  Aprilit.  Kt  levatut  Petremut  Mmfr 
mut  imperator,  qui  72  die  occuut,  per  Urbem  Irovtos. 

GeitBricut  Romam  ingrettut  prceda  facta  Cmtbmek 
nem  revertitur.  Et  pvtt  aHquot  diet  liiatur  im  imptr 
rium  Avitus. 


605  '  APPENDtCULA.  <HX> 

ximos,  vir  gemini  consulalus  et  pairiciae  digiiiiatis,  A  suppJicatio  ita  eum  Deo  ageule  leuivii,  ut  cuin  omiiia 


sumpsit  imperium.  Qui  cum  periclilanii  reipublic» 
per  omnia  profuturus  crederetur,  non  sero  docu- 
inento  quid  animi  baberet  probavit :  si  quidera  ui- 
terfectoret  Valentiniani ,  non  solum  non  plederit, 
sed  etiam  in  amicitiam  receperit,  uxnreroque  ejus 
Augustam  ,  amissionem  viri  lugere  prohibiiam ,  in- 
ira  paucissimos  dies  in  conjugium  6uum  transire 
coegerit. 

Sed  bac  incontinentia  non  diu  potitus  est,  Nam 
post  alterum  mensem  y  nuntiato  ex  Africa  Geiserici 
regis  adveutu,  *  multisque  nobilibus  ac  popularibus 
ex  Urbe  fugienlibus ,  cum  ipse  quoque ,  data  cunctis 
abeundi  licenlia,  trepide  vellet  abscedere,  septuage- 
simo  seplimo  adepti  imperii  die  a  famulis  regii9 
754  dilaniatus  est,  et  membratim  dejectus  in  Ti- 
berim,  sepultura  quoque  caruit. 

Pobt  bunc  Maxinii  exitum ,  confestim  seruta  esi 
multisdigna  lacrymis  Rmuana  capiivitas,  et  Urbem 
omni  praesidio  vacuam  Geqserieus  obtinuit ,  oqpur- 
reote  sibi  extra  portas  faocto  ^eqne  episcopo,  cujus 


potestatis  ipsius  essent,  IradiU  sibi  civitate ,  ab  ign* 
tamen  et  caede  atque  suppliciis  ahstinereiur. 

Per  quaiuordecim  igitur  dies,  secura  et  libera 
scrutatione,  omuibus  opibus  suis  Koma  vacuata  esl, 
multaque  miUia  capiivorum  ,  prout  qutque ,  aut 
aetate,  aut  arte  placuerunt ,  cum  regiua  et  Hliabus 
sjus  Caribaginem  abducta  sunt. 

Eodein  auno  Pascha  Dominicum  die  vm  kalendu 
Naij  celebratum  cst ,  pertioaci  inleniioue  Alexan- 
drini  episcopi ,  cui  omnes  Orienlales  consenlieuduiii 
IHjiaveruut :  quauivis  sauctus  papa  Leo  xv  kalendas 
Maii  potius  observandum  proteslarctur.  b  Eistant 
ejusdem  papae  epislolae  ad  clemeutissiiuum  princi- 
pem  Marcianum  dalae  ,  quibus  ratio  veritatis  sollici- 
taia»  evidemer  patefacia  est ;  et  quibus  Ecclesia  ca- 
B  tbolica  instrui  potesl  qtiod  lisec  persuasio  stud  o 
unitatis  el  pacis  tolerata  sit  polius  quam  prohita, 
numquam  deinceps  imitanda  :  ut  quje  exitialem  at- 
tulit  offensionem  ,  omnem  in  perpetuum  perdat  au- 
cioriiaUun. 


•  Ab  Eudoxia  mortem  Valentiniani  mariii  in  Ma 
ximuiu  vindicare  volente  accersitum  narrat  Proco- 
pius  de  Bello  Vandal.  lib.  i. 

*  Hic  inseruntur  a  Bucberio  in  Paschal.  Cyclum 
Victorii  cap.  3  :  In  quo  nec  in  raiione  plenilunti,  nee 
im  primi  mentit  timite  fuisset  erratum.  Quae  lamen 
marginalem  studiosi  annoiationem  esse  non  absurde 
auis  putaverit.  Neque  enim  in  Sirmondi  aut  Cbif- 
fletii  cod.  mss.  ex  quibus  Chronicum  illud  auctiu* 
edidil  Duchesnius,  Inveniuutur  bxc  verba.  Vide  dis- 
sert.  4  de  Vita  et  Oper.  S.  Leonis  pag.  326  et  seq.  Q 
tom  11  nov.  edit.  Oper.  S.  Leonis  llagni.  Ubi  obser- 
vabis ,  lum  primum  hac  occasione  Occidentalibus 
inqqtrendj  diem  Pascbatis,  mptusque  soJis  et  luna 


drligentius  siippntandi  ortam  aemulaiionem  apud  La- 
tinos,  qi|i  diuiius  p*ssi  non  sunl  legein  sibi  ab  Ale- 
xandrinis  de  indicendo  paschali  die  imponi.  Prospe- 
rujn  quoque  Aquittnum  ,  qui  iiiiu  Roma?  apud  Leo- 
peni  pontiUccm  agebat,  suum  Cyclum  composnisse  : 
cujus  testes  sunt  Gennadius  in  Catal.  Vir.  lllusir. 
cap.  88,  ubi  de  Victorio  Aquit.,  et  lsidorus  Origin. 
lib.  vi  cap.  17,  nisi  jam  edilus  ab  illo  esset  ad  an- 
uuui  444,  quo  similis  occurrerat  dttficultas.  Ut  ut  sit, 
dubium  uon  est  quiu  ad  illum  scribendum  a  Leone 
sit  exciiatus.  Cyclus  ille  jam  periii.  Ceite  cum  paulo 
iratior  scribat  de  Pascbaie  liujus  auni  455,  quo 
Chroiiicum  suum  claudit,  appparet  pro  sua  sententia 
ipsttui  decertasse. 


APPENDICULA 

AD  CBRONICUM  S.  PROSPERl  AQUITANI. 

7&S  C*m  tyCodittqvmAitQUfitanMmv&caniuA,  Ptihautvero  $ub  Ulrictani  titvlo  citavit  in  notis  $ui$  adChro- 
niam  ^n*ebiit  eki.,  tubjicianlur  qwxdamquos  leguntur  etiam  inm$.  Colberimce  Bibliothecee  240,  et  illa  limitee 
exctdanf  Proiperiano  CkronUo,  a  Qennadto  assignalos  in  Catalogo,  eap.  84,  de  Prospero,  de  auibus  fuittii  dicta 
in  ajLmonVipne  comuUt,  $i  vacai  ;  iUa  no$  hic,  charactere  tatnen  inferiori,  excudi  debere  credidimut.  In  quibus 
regni  Yemdalorum  ,  posl  captam  ak  iu  Uonuun ,  ttalue  per  onnot  non  paucot  repranentatur.  Quibus  tamen  in 
wfem  tibrii  yrefigumiur  tre$  contutatu$,  qui  Vaientiniani  vni  ultimum  cum  morte  consulatum  exceperunt. 


VARANE  ET  JOHANNE. 

CONSTANTINO  ET  KUFO. 

ARDABDRE  ET  MAXIHIANO. 

Post  consulatum  Tbeodosii  ivn  et  Festi,  Geise- 
ricus  Yandalorum  rei  Carthaginem  ingressus  est, 
die  xiv  kalendarum  Novembrium.  •  Qui  rexiteaiu- 
deip  AfjcU^am  civitatem  anuis  ixxvui ,  mensibus  ii', 
diebus  yi. 

Post  honc  regnavit  Hunerix ,  ftlius  ejus,  annis  vn, 
meosibqs.  x,  b  diebus  xvm.  Qui  in.  iine  anni  vu  re- 
gai,  soj[  ca.lholicae  Ecclesi*  persecutionein  fecit, 
omnes^u^^^ociesia^  clausit ,  el  cunctos  D  minj  ca- 
tbolicos  aacerdoles,  cum  Eugenio  Carihaginensi  cpi- 

^  bi  eo4ice  m*.  Colb.,  Qui  regnavit  in  eadem  Afri- 
ca  civitate  annis  17. 


D. 


scopo  exsilio  relegavit.  Qui  Det  judicio  scatcns  ver 
mibus  vitam  finivit. 

Post  eum  regnavit c  Guntamundus  Gentunis  ejus- 
dem  Hunerici  regis  fratris  filius  annos  xi,  menses 
ix,  dies  xi.  Qui  tertio  anno  regni  sui  coemeterium 
sancti  marlyris  Agilei  apud  Carthaginem  catbolici» 
dare  praecipit,  756  EugeoioCarthaginensi  episcqpo, 
ab  eode»)  jam  deexsiliorevoeato.  Oecimo  autemanno 
regni  sui,  Ecclesias  caiholicorum  aperuit,  etomues 
Deisacecdoiesi,  petente  Eugenio  Capthagiuenei  epi- 
scopo,  de  exsilM>revocavii.  Quae  Ecclesi»  fuerunt 
clausae  «jwioa  xi,  menses  vi,  dios  v,  hoc  est,  ab 
octavo  anuo  Huneiici,  id  est,  ex.  die  vn  idusi  Fe- 

t»  In  ms  Colb.,  diebu$  28. 
c  Alias,  Gundabundut  Gcnlonitt  seu  Gcn%oni$. 


0C7  S.  PROSPERI  AQUITANl  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  60« 

bruarii,  usque  in  decimum  tnnum  regis  Guntamun-  A  episcopum  apud  Carthaginem  in  ecrletia  Sancti 
di,  in  diem  i?  idut  Augusti.  In  quo  compleii  sunt  Agilei  ordinari  praecepit,  et  omnibus  catholicis  liber- 
supradicti  •  anni  x,  menses  yi,  dies  v.  Qui  meino-     tatem  restituit. 

ralns  Guntamuudus  rex  postmodum  ?ixit  annos  n,  Quo  regnanie,  assumpta  lyrannide  Geilamer  re- 
mense*  i.  gnum  ejusinvadit,  in  quod  sedit  annos  m,  menses 

Post  quem  regnavit  Trasamundus  Genlunis  filius  m.  Qui  tanta  bomicidia  scelesius  commisit,  ut  nec 
anuos  xxvi,  menses  vm,  diea  iv.  suis  parenlibus  parcerel. 

Ab  exordio  ergo  imperii  Aviti,  usque  ad  annum  Fiuntergo  ab  exordio  •  regis  Geiserici ,  usqne  ad 
xxvii  Trasamundi  b  ....xvui.  A  xiv  anno  auiem  exitum  Vandalorum  ,  anui  xcm,  raenses  x,  dies xi. 
imperii  et  morte  Valentis,  usque  in  annum  •  xxv  Ab  imeritu  vero  Valentis  in  xiv  anno  regni  ejus, 
Trasamundi,  anni  suut  cxviu.  usque  ad  supra  dictum  tempus,  anni  cliv.   Gollecia 

Postquem  regnavit  Hildrix,  Olius  Hunerici,  annos  ergo  omnium  summa  annorum  ab  Adain  usque  ad 
viu,  dies  viii.  Qui  in  exordio  regni  sui  Bonifacium  B  Vandalorum  perditionem  fiunt  anni  vmdccxxxiii. 

•  Forte  anni  \i.  «  Iterum  numerus  26  pro  27  in  ms.  Colb. 

b  Hjec  lacuna  non  supplelur  ex  ms.  Colb.,  qui         d  Ms.  Colb.,  fecit. 
paulo  autea  habet  annum  26  pro  27.  •  Ms.  Golb.,  regis. 

SANCTI 

PROSPERI  AQUITANI 

OPERUM  OMNIUM 

PARS    SECUINDA, 

COHTIHEM 

S.   PATRIS  OPERA   INCERT^  AUCTORITATIS* 


ADMONITIO  DE  02USCULO  SEQUENTI. 

De  hoc  opusculo ,  quod  primo  edilum  est  a  Sirmondo  sub  nomine  Confessionis  Prosperi  Aquitani,  quod  hty 
betur  etiam  %n  mi.  Joliensi  inter  ccetera  S.  Prosperi  opera,  hoc  centet  smpe  laudatut  a  nobU  Jotephus  Antdmhu 
pretbyter  el  canonicus  Forojuliensis ,  in  eo  libro  cui  titulum  fecit :  De  veris  operibus  SS.  PP.  Leonis  Magoi 
et  Prosperi  Aquiiaui  Dissertationes  crilicae  ,  Dissertatione  septima,  quce  est ,  De  suppositis  S.  Prosperoscri- 
ptis  et  traciatibus,pa£.  370.  <  Quod  superest,  proster  ista  Opera  Prospero  supposila,  alia  non  animadverti  «£- 
cujut  nominit  ac  ctlebritatis,  qua  tub  ejus  nomine  circumferantur.  Exstat  auidem  Confessio  Tironis  Prosperi, 
quam  primum  Jac.  Sirmondus  publicavit  anno  4619,  ex  Bibtiotheca  Vaticana,  post  Eugenii  el  Dracontii  car* 
mina ;  at  in  qua  vix  aliquid  deprehendere  licet  Prosperi  slyto  satis  stmife,  aut  ejus  famce  valde  consentaneum, 
pro  qua  ilii  asserenda  multum  sollicitudinis  impendi  debeat.  >  Qua  in  re  Anteimio  ommno  assentitur  ceUberrimui 
doctissimusque  auctor  Bibliothecce  novce  Scriptorum  Ecclesiasticorum ,  parte  secunda  tomi  tertiif  qui  est  $k 
Scriptoribus  qninli  Ecclesia?  souuli*  pag.  45 1 ,  De  Prospero  ,  ubi  iilam  Confessionem  vocat,  Opus  nuilius  ata- 
menft,  et  tanto  Patre  indignum.  Alius  tamen  vir  ecclesiasticorum  tnonumentorum  peritissimut  scriptorf  de  mw 
opella  paulo  meliora  semiens ,  satis  eleganier  scriptum  opusjudicat,  ut  maqno  Prospero  tribuatur  :  nee  tamen 
aliquid  certi  hac  in  re  statuens ,  cum  libelli  sequenlis  auctoritatem  non  audeat  penilus  rejicere%  nec  iUum  wutt 
etiam  pro  indubitato  Prosperi  nostri  fetu  admittere.  In  tam  diverso  sapientissimorum  criticorum  judicio ,  mutts 
minus  licuit  nobis  quidrjuam ,  quasi  pro  indubitato,  decernere ,  sed  cautxus  fore  visum  es%  si  hanc  clucubraUonm 
dubiis  Prosperi  operibus,  non  tamen  certo  suppositis ,  accenseremus. 

CONFESSIO 

Quce  dicitur 
S.  PROSPERI  AQUITANI. 
768  Nato  mihi  quondam  sub  lege  peccaii,  et  C  sum  redemptionem ,  quam  intelligerem  aervitntea* 
transfusa  in  me  a  parentibns  *  ordinaria  morlis  Querantur  qui  volunt  de  salutis  suae  celeritate ;  ad 
conditione  captivo ;  ne  longo  ferocis  Domini  jure  excusaiionem  viobtae  regenerationis,  rudem  aetalem 
detinerer ,  inter  ipsa  me  vitae  initia ,  misericors  et  et  imprudentes  causentur  annos  :  mihi  semper  a4- 
miseralor  Domine,  liberasii.  Aute  inveni  lyrannici-  orabitur  velox  dignatio ,  et  •  properata  clementia. 
datn,  b  quam  experirer  tyrannum  :  et  prius  adeptua      Nam  velut  ignaro  mibi  boc  unum  profuisse  intel* 

•  Ms.  Jollensis,  ordinaria  mortis.  telligerem  servitutem. 

b  Ms.  Joliensis  haec  addit ,  quam  experirer  tyran-  *  Sic  corrigiinus  ex  ros.  Jolienfi.  EA\1ifpreJ*mrtUm. 
num;  et  prius  adeptus  sum  redemptionem ,  quam  in- 


4DM0NITK)  DE  POEMATE  CONJUGIS  AD  UXOREM.                                  fifO 
|uod  lieet  ego  a  dnnis  tuis  recesserim,  in  me  A  usque,  inquam,  dominabuntur  milii  qui  meoderunt? 

tut  dona  manserunt.  Renattis  iioque  in  Cbri-  Quamdiu  inimicis  meis  serviam?  Istis  quidem  inse 

in  per  Spiritum  sanctum  tuum,  hseres  ascri-  me  dedi ,  et  per  leibiferas  volupiates  preiium  meae 

filius  nuncupaius ,  niliil  minus  quam  senior  perditionis  accepi  :  scd  pacisci  de  me  meo  jure  n<>n 

aceepi.  Quin  etiani  remUso  legalis  observan-  potui;  habchaiii  enim  doniinum ,  et  meus  non  eraw. 

ere,  initijtus  a  graiia ,  non  de  Jacob,  sed  de  Scio  enim  me  ejus  redcmptum  sanguine,  cui  ccele- 

brael  tuus  faetus  sum.  Felix  profecto,  si  ac-  stia,  ei  terrena ,  et  inferna  subjecta  sunt.  Quid  i  tis 

a  substantiam ,  non  dicam  multiplicatam ,  sed  mecum  est ,  quoruiu  commercium  mors  est  ?  Re- 

im ,  vel  otiosa  innocentia,  si  non  operame  vertar  ad  eum  qui  ine  emit  ad  vilam.   Ac  ne  me  re- 

sem.  Sed,  heu  me  miseruml  relicta  Fatris  veriendi  moreiur  facultas,  quia   in  medio  gentis 

abii  in  voluntarium  desertor  eisilium;  ei  duce  aliena  sum ,  et  regni  sui  limites  barbarus  dispositis 

im  omnium  multitudiue,  intima  quseque  i£gy-  b  servat  eicubii*  ;  bene  est ,  quod  redemptorem 

r  apaiiosorum  itinerum  proclivia  deceptus  in-  meum  lenentem  omnia ,  loca  non  lenent.  Praesens 

Illicattrila  decoris  stola,  et  nobilitatis  veste  ccelis,  inreris  adest,  totus  in  abyssis  est,  totus  in 

*a ,  inopem  me ,  et  paternorum  decoctorem  terris :  non  itiuere  adeundus ,  non  navigatione  qua> 
im,  subdoli  comites,  iufideies  amici,  sub  ha-  B  rendus  est.  Ipsura  in  Jerusalein  reliquimus,  ipsum 

irtis  et  auctioue  peccati  cupidissimis  licitato-  in  iOgypto  praetermisimus  ,  ipsum  inter  Dahylonios 

rendiderunt.  Sub  quoruin  longo  et  gravi  con-  non  viderous.  Sed  quacramus ,  et  apparebit ;  pulse- 

imperio,  in  Babylouiorum  eiiain  jura  irans-  nius,  etaperiet;  peiamus,  et  tribuet.  Verum,  heu 

n  cum  per  inuumeras  SKvissiinarum    domi-  nie  miserum  1  erubesco  quia  nudus  sum ,  et  nihii 

ani  vicisbitudines,  non  *  subjectione  corporis,  babens  quo  mcmbroruui  ineorum  iuhouesta  circum- 

imsc  sudore  servirem,  et  dignis  confusus  offi-  tegam ;  ob*coenae  egestatis  dcdecore  coufundor :  tum 

770  pejore  quolidie  sutus  mei  couditione  quo  ore,  quave  conscientia ,  tantae  familiae  oculos  et 

er;  sublraii  me,  quantum  ab  instautibus  do-  tanti  Patris  suhibo  conspectum?  quasi  vero  tolerabi- 

Ikuit ,  in  occultum  spirilus  cordisque  secre-  lius  judicium  sit  accusatis  quam  confessis,  reis  con- 

et  apprehenso  cujusdaui  sanctarum  Scriptu-  tumacibus  quam  supplicibus ,  eihibiiis  quam  rever- 

volumine,  quid  mihi  adhuc  spei  superesset  sis.  iiabeat  quantasliuet  crucis  ignorainia  e  pceniten- 

i :  ac  multo  perfusus  imbre  iacrymarum,  Quo-  tias ,  levior  crit  iguis  veretundiae  quam  gebennu.*. 

litiones,  in  tubjectione.  Ms.  Jol.  caret  prapo-  b  Ms.  Joliensis,s*rieJ. 

e  Ms.  Joiieusis,  pmnitemis. 

ADMONITIO  DB  POEMATE  CONJDGIS  AD  UXOREM. 

ten  Anacreonticon  ad  uxorem,  quo  ipeius  auctor  uxorem  suam  hortatur  ut  se  lotam  Deo  dedicet,  non  qui- 
ter  subdititia  falsoque  titulo  ascripta  Prospero  ,  sed  nec  inter  certa  et  indubitata  ejut  opera  censeri  posse 

alns  e$t  animadvertum.  UJtde  dubiis  accenteri  debere  judicavimus.  Ett  eerte  vere  dubitandi  locus  an 
waeri.  Nam  Rosweydus%  vir  eruditionit  non  vulgarit,  Prospero,  tub  cujus  nomine  legebatur  aliat  %  opus 
btudicavit,  et  S.  Paulino  Nolano,  in  ejus  Operum  recensionet  ascripsitt  cognita  utique  causa%  ut  videtur. 
qraqatur  omnino  doctus  juxta  atque  accuratus  ejusdem  Paulini  Operum  novissimus  editor  et  scholia- 
u,  II,  Dissert.  6,  ubi  etsi  fateatur  hoc  carmen  ad  stylum  Paulini  Nolani  et  sermonem  inpluribus  poema- 
is  satis  accedere ,  lectore  in  judicem  assumpto  ,  tamen  asserere  non  dubitat  poema  isiud  ,  licet  egregium 
msUssimum  ,  aliis  tamen  Paulini  carminibus  suavius  et  liberiu%  fluere.  Tu  n  hatc  subjungit  :  c  At  quod 
srmen  Paulino  potest  abjudicare,  illud  nempe  est ,  auod  univertum  orbem  in  ea  generali  eversione  rerum 
trbatione  detcribit  quam  expertum  est  anno  407  Occxdentis  imperium.  Verum  Paulino  tunc  temporis  non 
fmit  ut  se  et  uxorem  ad  Christianam  vitam  hortaretur,  et  detignarei  quomodo  (acultatibus  suis  uterentur. 
stus  maximas  in  Ocadente  turbas  fecit%  cum  anno  39i,  15  Maii  die%  juniorem  Vaientinianum  strangulari 
ttdiadema  Eugenio  imposuit.  At  illud  carmen  hoc  non  adumbrat.s  Hactenus  Paulini  illustrator%  qui  qui- 
9posite  observat  quibus  temporibus  imperium  Homanum  tantit  infestalionibus  premebatur  et  agitabatur% 
non  fuisse  Paulino  Therasiam  sanctinsimam  conjugem  adsimitiaadhortari,  cum  ilta  dudum  ut  sponsi  imita- 
rietianm  perfectionit  iter  fuistel  ingressa,  nisi  forte  et  currentem  quandoque  monere  non  inutile  quis  dixeriu 
:etiam  prohiberi  se  testatnr  idem  auctor  ne  curmen  illud  Paulino  assignet,  quodt  inquit9  in  quatuor  mts. 
us  Prospero  tribuatur,  in  nullis  Paulino%  eujus  historim  prortut  non  respondet.  Quod  certe  tam  grave 
Psmlini  fetum  agnoscere  in  ilto  non  audeat.  Quo  postremo  quatuor  mst.  non  a  se  vitorum  testimonio  An- 

im  Dissertat.  9  in  Opera  Leonis  et  Prosperi  quintum  adjungit  quem  prce  manibus  habuit  optimm  notm 
mos  000,  ut  judicabat%  exaralum,  quem  ex  Mattilienti  civitate  ?  ubi  clarior  et  charior  Protperi  memoria. 
mstm,  quo  tum  degebatt  transmissum  et  in  amplissimi  senatoris  Thomassini  bibliotheca  asservatumt  tibi 
ivenienti  manere  non  potuisse  incognitum  testatur  :  verum  ab  hujus  copiosee  bibliothecas  possessore  cum 
et  vrce  multis%  inter  plura  adiumenta%  dicit  a  u  susceptum.  Porro  talis  eodex  nonnisi  Protperi  epigram- 
mtUebat%  quibus  sententice  ab  eo  excerptce  praponuntur.  In  hoc  post  epigramma  97  de  cohibenda  ira, 
ac  ursu  desinens9 

Crescere  non  cupiens  perdit  adepta  tepens, 
ate  subjungitur,  metrum  Anacreonticon%  ab  his  verbis  Age  jam  precor  mearum,  adhmc%  Quibui  occu- 
ilmat  fuit  volupias.   Atque  hic  expliciunt  vertut,  simulaue  cum  pagina  et  codex  totus  cum  his  verbis, 
ber.  Desiderantur  itaque  in  hoc  codice  qum  ab  aliis  exhtbentur  hexametra  pentametris  intermixta%  iam* 

eohmenti  eonceptuum  seritt  ingeniose  illigata.   Qum  consuetudo  non  extranea  est  Prospero,  qui  carmen 
i  ceteberrimum  duplici  versuum  serie  variasse  agnoscitur ;  alxter  enim  in  protogo  quam  in  poe* 


att 


S.  PROSPERI  AQOITANI  OPERA  INCERTiE  ACCTORITATIS. 


M 


Qum  porro  Paulini  hittorim  prorsut  non  retpondere  videniur  viro  docto,  rerum  iemporumque  circumtlantim 
carmine  de  qu&hic  agitur  detcriptm  ,  Protperi  pcrtonm  congruentiut  fortan  aptareniur :  quippe  quem  wub  ***• 
tum  quarti  tmculi  et  contequentit  initium  thrittianm  pietatit  ttudia  mugit  aficere  primum  potuerunt,  tuam  ut 
conjugem  (ti  lamen  conjugatut  \  ixit  alimiando)  ad  paret  autut  tam  tuavium  contitwrum  incitamentit  ttimularit. 

Ad  id  etiam  facit  Bedcs  in  pne  libri  de  Arte  metrica  tetli/icatw,  qui  carmtn  ittud  Tironi  Protpero  diierti 
atcribit.  i  Metrnm  Anucreonticwn,  inquit9  quo  utu$  ett  Protper  Tiro  in  principio  exkortationU  ad  conjugem, 
ita  dtient :  Agejam  precor,  eic.  > 

Sed  (  ti  prmfato  critico  dcctittimo  crediiur )  nec  omnino  carent  Protperianit  Uneamentit  hmc  carmina;  et 
catlittimit  Protperi  tentibut  plena  tunl%  ejusque  terot  ajfectut  rincere  reddunf,  et  locutionet  non  raro  easdem 
erhibent.  Nee  tamen  ille%  quantumvit  aveat  qumcumque  potett  eum  aliquo  fundamento  Protpero  timtieare 
Operoy  quid  eerti  de  tati  carmine  audet  ttatuere,  pott  quati  cohibitum  reprettumque  circa  iUud  aliorum  judt* 
cium,  animique  etiamnum  pendere  te  faletur :  nam  etti  hinc  paulo  comptiut  et  elegantiut  agnotcatur  quam 
reliqua  poetice  tcripta  Protperi%  inde  retinet  mlaiit  circumttantia  qua  elucubrari  debuit.  Cum  ehim  convertionit 
initio  digetVum  ette  pateat,  et  minut  tunc  erat  cmlettibut  attuefactue  atque  dittentut  Aquitanut  notter,  iut 
magit  juvenilit  ejut  animut  arti  et  concmnitati  ttudent  hanc  elegantiam  affectare  poluit,  quam  maturior 
tunctiorque  factut  pottea  retpuerit  vel  neglexerit.  Quibut  perpensit%  dum  meliora  ab  atiit  otiotiut  rem  totam 
iibrantibut  opperitur,  judicio  tuspensus  manet  et  indeterminatut.  Pott  hanc  erudilorum  (luctuationcm%  quid 
tecnriut  nobit  el  ab  omni  temerttatit  nota  magis  alienum  erit%  quam  ti  hoc  oput  nec  inter  vetot,  nec  infet 
epurivt  tuppotitotque  Protperi  fetut%  ted  inier  dubiot  exhibeamut. 


POEMA   CONJUGIS   AD   UXOTIEM. 

Uxorem  hortatur  u€  toiam  se  Deo  dedicet. 


773  Age  jam  precor  mearura  A 

Comes  irremota  rerum, 

Trepidam  brevemque  vitam 

Domino  Deo  dicemus. 

Celeri  vides  rotatu 

Rapidos  dies  meare,  50 

Fragilisque  membra  mundi 

Hinui,  perire,  labi. 

Fugit  omne  quod  tenemus; 

Neque  Cuxa  habent  recursum  : 

Cupidas  vagasque  mentes 

Specie  trahuut  inani.  55 

Ubi  nuno  imago  reriim? 

Ubi  sunt  opes  potentum 

Quibus  occupare  captas 

Auimas  fuitvoluntas?  B 

Qui  cenlum  quondam  terram  vertebat  aratrit, 
775<  Auuju  ut  getninos  possit  habere  boves.  40 

Vecttis  raagniflcas  carpentis  saepe  per  urbes, 

Rus  vacuum  fessis  a*ger  adit  pedibus. 
llle  decem  celsis  sulcans  roaria  ante  carinis, 

Nunc  lembum  exiguum  scandit,  et  ipsc  rcgit. 
Nun  idein  status  est  agris,  non  urbibus  ullis. 

Omoiaque  iu  Giiem  precipilaia  ruunt.  45 

Ferro,  peste,  fame,  vinclis,  algore,  calore. 


40 


15 


20 


*5 


Mille  modis  miseros  mors  rapit  uda  hoiriines. 
Undique  bellu  fremuht,  omties  furor  eicitai; 
armis 

Incumbunt  reges  regtbus  innumeiis. 
Impia  confuso  saevit  discordta  mundo, 

Pax  abiit  terris,  uliima  quxque  vides. 
Et  si  concluso  superessent  tempora  sado, 

Aut  posset  longos  mundus  babere  dies; 
Nos  tamen  occasum  noslrum  obtertare  dc- 
ceret, 

Et  (inem  vitae  quemque  videre  suse. 
Nam  mihi  quid  prodest,  quod  longo  Oumiiia 
cursu 

Seinper  inexhaustis  prona  feruntur  aquis* 
Mttltt  quod  annoss  vicerunt  sxcula  silva?, 

Quodque  suis  durant  florea  rura  locis? 
Ista  manent,  nostri  sed  non  mansere  parentes: 

Exigui  vitam  temporis  bospes  ago. 
Non  ergo  stimus  hic  ne  quidquatn  in  ssculi 
nali, 

Quae  pcreunt  nobis,  et  quibus  occidimus : 
Srd  vitam  aeternam  viia  ut  mereamur  in  ista, 

Et  subeat  requies  longa  labore  bre\L 
Et  tameii  iste  labor  sit  forte  rebellibus  asper, 

Ae  rigidas  leges  effera  corda  pulent : 


Vers.  I.  Hetrum  Anacreontium,  qtiali  scandunlur 
sexdecim  primi  versus  sequentcs,  quod  etcolobon,  id 
est,  mutilum,  dicitur,  recipil  anapxstuin,  duos  iam- 
bos,  el  unam  sylUbam,  ut 

Age  jam  precor  mearum. 

Qiiamuuara  docuit  Georgius  Fabricius,  de  Re  poe-  C 
tica  lib.  i,  quod  metrum  Atiacreoniitim  seu  bepta- 
nyllabum  habet  looa  iria  et  syllabam  uuam  ,  pedes 
habot  tisttatos  duos,  iauihum  ei  spoudeum;  loco 
primo  ponitur  iambus  vel  spondeus,  et  hujus  re- 
solutione  interduro  anape^tus ,  reliquis  solus  iam- 
btis,  ut 

Sat  est  quiete  duci, 
Fessum  fovere  corpus 

4 1 .  Mss.  septem,  cupidatque  vana  mentet. 

Iti.  Edtor  Oientiii    S.    Paulini    scripsit    volu- 


ptnty  tit  in  ms.  Joliensi.  Editi  nostri  cuin  mss.  aliis, 
voiuntat. 

19.  Ms.  Cambronensis,  mapnificit. 

21.  Sic  mss.  tres.  Alii  codices,  maria  afta. 

27.  lta  mss.  quatuor.  Edit.  Ven.,  homtnis  furot 
hmtitat  armit.  Ms.  Lugdun.  et  edit.  receiittores, 
hominit  furor  excitat.  Ms.  Colb.  unus,  exdtat  arina. 

32.  Mss.  quinque,  Aut  pottet.  Ms.  Tbeodor.,  b 
pottet.  Alii,  ut  pottet. 

37.  Ms.  Colb.  unus,  Hfullaque  jugotm. 

40.  Ms.  Jol.,  Exiguam  vitam.  MS.  CoB».,  Exigui 
vitam  corporit. 

4! .  M^.  Joliensis,  kmc. 

44.  Sic  mss.  qninque.  At  edili,  ut  tubeat.  Edil, 
Veo.  in  primo  versu  ouiittU  ut :  vita  mereamm  r* 
uta. 

45.  Mss.  cod.  JoL,  Coib.  unus,  et  Viei.  du*, 
tit;  et  versu  seq.,  putant» 


it*  POEMA  GONJUGIS 

Non  laroen,  h»c  gravia  es*  ma.usu,eto  sarcina  A 
dorso, 
Nec  uedii  blauduro  mitia  colla  jugum. 
Tota  mente  Deus,  tota  vi  cordis  amari 
50        Prxcipitur  :  vigeat  cura  secunda  hominis. 
Quod  sibi  quis  nolit  fieri,  non  inferat  ulli, 

Vindiciam  laesus  nesciat  exigere. 
Comeiitus  modicis,  vitet  sublimis  haberi; 
Sperni  nou  timeat,  spernere  non  libeat. 
55    Purcus,  veia  loquens,  et  mente  et  corpore 
castus, 
Insontem  vitam  paeis  amator  agat. 
Dc  proprio  cunctis,  quos  cernit  egere,  beni- 
gnus, 
Non  sua  non  ctiptaj,  quae  sua  sunt  tribuat. 
Quid,  rogo,  inandatis  durum  censelur  in  istis?  B 
60       Aut  quid  erit  quod  n<m  possit  obire  fldes? 

Qut  credunt  sacros  verum  cecinisse  prophetas, 
777    Bl  V"  mn  dubitant  verba  manere  Dei, 

Qui  Cbristum  passjum  poeoas  crucis,  ujtima  mor* 
tis; 
lo  toio  eioelsi  Patris  bonore  videm, 
55  Quique  ipsum  multa  cum  majestate  tremendum 
Exspectant  pingui  lampade  pervigiles, 
His  sordent  lerrena,  paient  ceelestia,  nec  se 

Captivos  servos  temporis  bujus  agunt. 
Non  iilos  falbu  cepit  sapienlia  mundi, 
70     Nec  curas  sierilea  inseruere  poiis. 
imperia  et  fasces,  iudocti  munera  vulgi , 

Quasque  orbis  scelerum  semina  fecit  opes 
Calcaruni,  sancia  ccelum  ambitione  peteiues,     C 
Suffragiis  Christi,  et  plausibus  angelicis. 
75  Nec  labor  hos  durus  vincil,  nec  blanda  voluptas. 
Qiuerere  nil  cupiunt,  perdere  nUtpetuunt. 
Oinnia  non  Cbristi  qui  Cbristi  est  odit,  in  illo 

Se  statnens,  in  se  qui  gerere  optat.eum. 
111$  Deus  reruro,  coaii  lerrxque  creaior, 


ADUXOREM.  cn 

80     He  propter  sacra  Virgina  nttoa  hoino  e*u 
Flagris  dorsa,  alapis  maiillas,  ora  saiivi*, 

Pratbuit,  ei  figise  cruce  non  renuit. 
Non  ut  tanta  Deo  quidquam  patientia  ferret, 
Cujus  nec  crescuut,  r.ec  minuuiitur  ope»: 
85  Sed  quod  eiaiviiiatuminwe,utsiiperatetiiiillo, 
Facttts  sum  Christi  corporis,  ille  mei. 
Me  gessit  moriens,  rov  vicia  niorte  resurgen?, 

Et  serum  ad  Patrem  me  super  a*lra  tuiu. 
Quidnam  igiiur  lanla  prospe  totemre  recu>em? 
90      Aut  quid  erit  qued  me  separet  a  DemiBo-? 
Jgncroatfhibe,  limare  mami  mea  viscera,  torior: 

Effugient  poeitas  membra  soluta  (uas. 
Carcere  si  cxxo  ciaudar,  ncctarque  catcils 
Liber  in  excessu  uieiuis  adliibo  Deuin; 
95  Si  mucrone  paret  cervicem  abscindere  lictor, 
Impavidutn  inveniet:  mors  ciia,  po&ua  brcvis. 
Non  meiuo  exsiiiutn,  rouudus  domus  omnUms 
una  est. 
Sperno  famem,  Domini  fit  mihi  sermo  cibus. 
Nec  Umen  isia  mihi  de  me  fiducia  sutgit, 
iOfr,     Tu  das,  Cbriste,  loqui,  tuque  pati  iribuis. 
In  nobis  nihii  audemus,  sed  fidimus  in  te, 

Quos  pugnare  jubes,  etsuperare  facis. 
Spesigitur  measola  Deus:  quemcrederevitaest, 
779.  Qui  patriae  civem  me  dedit  alierius. 
i05  Sorte   patruro   occiduura  jussus   transcurrere 
munduro , 
Sub  Christi  sacris  advena  miles  eo : 
Nec  dubius  me  jure  brevi  terrena  tenere, 
Sic  uiar  propriis,  ceu  mea  non  mea  siia. 
Non  mirabor  opes,  nullos  sectabor  honores, 
110      Pauperiem,  Christo  divite,  non  metuam. 
Qua  steiero  adversis,  bae  uuir  mente  secundis: 
Nec  mala  me  vincent,  nec  bona  me  capienL 
Semper  agam  grates  Cbristo,  dabo  semper  ho- 
norem : 


47.  Mss.  quinque,  Non  auiem  gram  e$L  Vulgala 
lectio  conciniiior. 

50.  M  8.  quiwjue,  vigeat  cura  tecundi  hominit. 
Quo  puiatnus  doceri  ut  quxratur  primum  regnum 
Dei.  Ouod  Christus  praecepil  MaUb.  \i,  33.  Editi, 
secunda. 

5i.  Mss.  tres,  non  toleat. 

57.  Mss.  sei  et  editio  Paulini,  Dci  proprium  cun- 
€iis9  Ediiio  Ven.,  Et  proprio  pascai  locuto  quotnorit 
egente*. 

60.  Ms.  Camb,,  a(tire.  Mss.  alii  quinque,  habere. 

63.  Edil.  Ven.,  Quique  Redemplorem  pussum  cru- 
c4$  uUima  morte. 

64.  Mss.  quatuor,  In  toto  celsi  Patri$. 

68.  Ms.  Jol.  et  ms.  Corb.  a  secunda  manu,  servi 


mporu. 
11.  Suffn 


74,  Suffragium  secunda  correpta  etinm  alibi  oc- 
corrit.  la  Epigrammatis  sacris  tirbis  Romae  apud 
Gmterum  pag.  1166,  num.  %  in  epitaphio  Bouifacii 
papx: 

ItU  saoctorum  suotpia  suffragia. 
Paolhius  quoque  carm.  32,  v.  616 : 

Infaotescastis  vincite  suffragiis. 
Immo  et  inter  profanos  Ovidius : 

Quid  uisi  suffragiom  nimbos  viunlibus  essem  T 


Itrid.  Ms.  Joliensis,  omisso  et9  plau$ibu$que  aage* 
licit. 

75.  Mss  Jol.  el  Germ.,  vicit  duru$.  Ms.  Colb.,  $u» 
perat. 

78.  Ms.  Cambron.,  JEtluai  in  $e$e,  etc.  Id  esl,  odit 
oinnia,  adhucautem  et  animam  suum,  juiti  Luc.  xiv, 
26.  Alii  omnes,  in  illo  te  $tatuens9  in  tese  qui  gerere 
optat  eum. 

79.  Sic  cum  mss.  sex  et  edit.  Ven.  ediior  Paulioi. 
Alii,  Me  Deu$  coeli,  rerum  terrmque  creator. 

85.  M*.  Caiub.  cum  Paulitm,  vitiatum  in  me.  Alii, 
victum  in  me  praeier  ms.  Theod.,  ubi  habelur  victum 
D  de  tne.  VulgaU  leciio  deficii  numero  syllabarum. 

89.  Editio  Veneta  sola,  vivens  Pro$per  loterare  re 
cutem.  Porte  ex  ingenio  scribae  aut  editoris  ctijiis- 
piam,  qui  hoc  opus  Prosperi  esse  certo  sibi  in  ani- 
mum  induxerat.  „. 

98.  Sic  edit.  Paul.  ex  mss.  Germ.  Jol.  et  i  Vicl. 
Alii  codices,  sit  mihi. 

iOO.  Mss.  tres,  tribuet. 

107.  Ms.  Reg.,  Xec  dubito.  Deinde  ms-  Colb.,  Stc 
vtor. 

ii2.  Ms.  Regius,  Nec  bona  me  vincent,  nec  maia 
me  capient.  Non  lam  bene,  ut  Yidetur. 

113.  Ita  mss.  Reg.,  Colb.,  Gertn.  ct  Vict.  unus. 
Alii  codices.  honore*. 


615  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTJE  AUCTORITATIS.  610 

Laus  Domini  semper  Yitet  in  ore  meo.  A        Custos  esto  tui  custodis,  rautua  redde, 

H5Tumodo,  fida  comes,  mecum  isti  accingere      120      Erige  labentem,  surge  levantis  ope. 

pugnac  ,  Ut  caro  non  eadem  tantum ,  sed  mens  quoqu» 

Quam  Deus  infirmo  praebuit  auiilium.  nubis 

Sollicita  elatutn  cohibe,  solare  dolentem  :  Una  sit,  at.jue  duos  spiritus  unus  alat. 

Exemplum  vitae  simus  uterque  piae. 

iI4.Ua  legitur  in  edit.  Paulini  et  ross.  Golb.  Tlieo-  120.  Ms.  Theodoric,  labantem. 

doric.  et  Camb.  In  relijuis,  vigeai  semper.  121.  Edilio  Ven.,  ut  caro  non  eadem,  ud  tantum 

117.  Mss.  Theodoric,  Germ.  el  Yicl.  unus,  so//i-  mens  quoque  nobis. 
cite. 

ADMONITIO  IN  CARMEN  DE  PROVIDENTIA  DIVINA. 

Ut  carmen  de  Providentia  divina  genuinis  Operibus  sancti  Prosperi  Aquitani  sine  scrupulo  non  accenseatur  9 
nec  tamen  stattm  inter  supposita  numereturf  suadent  diversa  erudiiorum  de  eo  judicia.  Eisi  enim  primo  sub  santtm 
Protpeii  Aquitani  nomine  prodierit  in  editione  Lugdunenti  anno  1539,  diu  est  tamen  cum  ab  aliis  Operum  sancim\- 
Prosperi  ediioribus  cum  hac  cautione  editum  estf  ut  seduto  observaretur  Prosperi  non  videri  carmen  hocf  sed  eu — 
iuspiam  haud  inlegre  gratiam  Christi  expticantis.  ld  enimvero  nolalum  tegimus  in  editionibus  amiquisf  LovaniensmM 
anno  1565.  ttudio  Joannis  Sotelli  collegii  minoris  theotogorum  Lovaniensium  alumni  procurala  ;  tum  in  Dua— 
censi  anno  1576,  curis  Joannis  Olivarii  perfccta,  quam  Coloniensis  anni  1630  et  alice  subsequenles  de  verbo  smm 
verbum  sunt  imiiatce.  In  illa  autem  Duacensi  ediiione  doclissimus  edilorf  in  epislola  ad  lectorem,  cum  catalogunmm 
contexit  Operum  a  st  emendatorum  et  in  lucem  emittendorumf  ac  de  singulis  judicium  suum  paucis  profert,  amm 
hoc  quem  in  manibus  habemus  sic  pronuntiat :  t  Carmen  (inquit)  de  Provideniia  Dei  a  D.  Prosperi  Operibus  re— 
movendum  duximnsf  quia  Peiagiance  doclrince  estf  cui  Prosner  infestissimus  fuit.  Docet  enim  oplimum  quemqusmm 
non  plus  gratice  accipere  quam  pessimum ;  sanctos  patres  ex  lege  naturas  bonos  fuisse ;  a  voluntaie  nostra  preeve— 
niri  auxilium  Diif  el  atia  multa  errore  Pelagii  consonaf  qna  dico  Prospero  numquam  placuerunt.  Nee  novummm 
est  (tubdit  itte)  magnorum  virorum  scriptis  opera  qucedam  hcereticorum  inseri :  cum  inter  libros  Hieronymo  ascri— 
ptos  reperiamus  el  epistolam  Petagii  ad  Demetriadem,  et  Commentarios  breves  in  omnes  Epistolas  Pauti,  exceptmm 
ea  qua  est  ad  Hebrceot;  similiter  epistotam  Coelestii  ad  parentem  de  scientia  divinm  legis;  item  epistolam  da  duo— 
bus  filiit  frugi  et  tuxuriosof  non  Wam  qu&est  ad  Damasum,  sed  qum  incipilf  Omniumquidem  de  Scripturis,  etc^ 
ei  alia  multa.  qua?  non  sunt  hoe  toco  recensenda.  Ad  quem  modum  etiam  inter  Auguttini  Opera  irrepsit  libemm 
Qucettionum  veteris  et  novi  Testamenti,  qui  inter  ccetera  asserit  Mclchitedech  esse  Spiritum  sanctum,  sacerdotem— 
que  summum :  quam  ob  rem  merito  est  a  divo  Hieronymo  in  epislota  ad  Evagrium  rejectus.  Eodem  errora  (pergimm 
tlle)  inscribitur  liber  Gennadii  de  Ecclesiasticis  Dogmatibus  Auguslino ;  cuif  qnoniam  non  satis  catholieus  est  ^ 
studiosus  quispiam  ex  epistola  prima  Ccelestini  et  concilio  Arausicano  secundo  aliquol  capitula  subjecitf  nempmm 
22,  29  el  sequentia.  Qux  licet  ejusdem  libri  esse  videantur,  tamen  in  nonnullis  exemplaribus  tam  impressis  quatmm 
scriptis  omissa  inveniuntur,  sicque  capiti  vigesimo  primo  libri  ejusdem  ex  professo  repugnant,  ut  aliquantuiunmm 
contideranli  satis  siatim  elueeaif  non  nisi  ad  ejus  redargutionem  esse  annexa.  Quo  consilio  (conctudit  ilte)  et  car — 
men  de  Providentia  adjuncium  videlur  carmini  de  Ingratisf  ne  cum  esset  perniciosumf  suo  carirei  aniidotof  ssm 
sejunctim  legeretur.  >  ttmc  ille.  . , 

Utriusque  judicio  assentitur  Bellarminus  in  libro  de  Ecclesiasticis\tcriptoribust  in  auo  eminenlissimus  et  eru— 
ditissimus  auctor  hoc  ipsum  opus  semipelagiano  polius  quam  sancto  Prospero  trihuenaum  esse  judicavit.  Aucior 
quoque  novce  Bibliothecce  Scriptorum  Ecclesiasticorum,  parte  u  lomi  lertii,  eadem  fere  quce  supra  in  poenvaim 
parente  arguens%  hcec  pracise  essc  notat  quce  Prosper  impugnavit,  tam  in  suo  contra  Ingratos  poemate,  quam  iff 
aliis  snis  operibus.  Nec  si  supponalur  cum  auctore  Dissertationis  in  Opera  sancti  Prosperi  hunc  queedam  samcti 
Augustini  doctrince  emolimenta  quanisse%  ullatenus  verosimite  esse  contendit%  eo  usque  tantum  virum  declin*- 
turum  fuisse,  ut  quod  alias  totis  viribus  frnpugnarit,  uriptorum  priorum  velut  cblitust  hic  imprudenter  propu- 
gnaret. 

.  Atque  ut  tectores  non  tateat  quce  potissimum  toca  eo  in  opere  supra  dictis  dispticnerint ,  id  observaium  ab  edi- 
tione  Lovaniensi  el  deincept,  ut  duptici  virgnta  in  margine  apposila  signarentur  qucereprehensionemmererenlur; 
quod  et  nos  pariler  observandum  duximus.  Et  licel%  ex  benigniori  quorumdam  semenlia  in  hunc  librum%  hcec  et 
alia  istiusmodi  per  opus  de  Providentia  Dei  respersa,  ex  parle  saltem  ad  catholici  sensus  normam  apiari  queani; 
vix  lamen  omnia  (ex  Antelmii  judtcio  (Ditsert.  9  de  Ver.  Oper.  SS.  PP.  Leonit  et  Protperi)  ad  Prosperianos 
conceptus  congruenter  reducentur.  Quia  de  arbitrii  naturali  possibititale,  et  de  virtutum  residuo  post  peccatum 
semine%  alilcr  inlerdum  mentem  suam  aperire  studuii  sanctus  Aquitanus  noster. 

Hinc  (actum  est  ut  alius  a  Prospero  uuctor  huic  operi  a  nonnullis  quarreretur.  Quos  inter  Henrieus  Norisius 
tib.  u  Historia  Pelagiance  cap.  13,  Hilarium  Aretatensem  hujus  carminis  auctorem  esse  suspicatus  est,  evm  ittud 
semipetagianum  esse  paleat.  Quod  si  tam  aperte  pateret  quam  putat  vir  doclut,  mngis  hcec  itii  suspicio  abieganda 
foret%  cum  Hilarius  e  contra  nutlo  ex  probato  testimonio  ad  semipelagianorum  partes  iransisse  convineaur,  ut 
demonstravit  alias  Antelmius  in  Lirinensium  secretis. 

Ad  investigandum  porro  carminis  hujus  auctorem  quod  altinet%  nihil  ultra  ex  Gennadio  scriptorum  sut  tempo- 
ris  recensitore  pro  Hilario  suspicari  dalur.  Quippe  qui  poslquam  de  eodem  in  Caiatogo  cap.  6tt  aity  Absque  per- 
Konaruui  acceptalionibus  omnibus  castigatiunein  iugessit,  ut  prcefert  ms.  codex  Biblioh.  Benediclinoe  Sancli 
Germani  Pratensis  anle  annos  mille  in  membrana  exaralus;  cum  alii  tam  edili  quam  mss.  habeant,  Sine  perso- 
iiarum  exceptione  et  acceptioue  omnibus  castigaiura  opns  praedicaiiouis  tngessit;  quce  sensum  adeo  clarum 
non  reddunlf  et  minus  consequentibus  coharent ;  post  islaf  inquamf  relataf  non  nisi  atiqua  et  parva  lantum  Hita- 
rium  edidisse  rejert  Massitienns  presbyterf  ex  quibusf  quce  illi  prcrcipua  est,  sancti  Honorati  Aretatensis  Viia 
dumtaxat  recensetur.  Quod  vero  aiter  Uonoratusf  Massiliensis  sciticetf  in  llilarii  Vitaf  prceter  multa  preeclara 
copioseque  relicta  ingenii  monimentaf  co  vposuisse  tesiatur  etiam  versus  Tmtis  ardentis,  hoc  prceconium  Utis  de 
Providentia  versibus  congruenter  aptari  posse  censet  supradictus  Antelmius;  et  si  forsan(  subdit  itle)  divinare 
tam  obvium  non  esset  cur  Gtnnadius  illorum  mentionem  non  fecis$etf  si  tam  eorum  sensa  quam  auctorem  semi- 
pelagianum  aperte  cognovisset.  Idem  lamen  doctissimus  censor  monet,  hcec  carmina  in  nonnultis  caute  e$se  U- 
gendaf  viro  lamen  pio  ac  erudito,  et  Hilario  hand  impari  non  esse  indigna;  cumf  his  paucis  demplis,  seniimtut 
Prosper  anonymus  ittef  in  quo  sensus  el  vcrba  Prospero  fainiliaria,  elocutionesque  Prosperianis  simites  oHervat* 


CARMBN  DB  PROYIDENTIA  DIVINA 


61« 


«•  factum  est  ut  Labbem  Vxbro  de  Scriptoribus  Ecctesiasticis,  ticet  a  Joan.  HeueU  et  Joan.  OUvarh,  quoi  ipsa 
n  improbat,  ideirco  annexum  fuerit,  ut  jam  observatum  esl,  opusculo  huic  votma  de  Ingratis,  non  quod  iitttd 
\tio  Prosperi  existimatum  sit%  sed  ut  remedium  prmsens  veneno  pararetur ;  ille  tamen  in  hoc  pronendeat  ui  credat 
Praeperianis  lineamentis  qum  in  hoc  opere  agnovisse  te  existimat%  primum  deeeplos  librarios  hoc  opus  indubi- 
UarAquitano  nosiro  afinxisse;  ea  pene  inditigintia,  qua  tractatus  alios  isius  stylo  magis  repugnantes  eidem 
eribere  non  dubitarunt ;  etsi  iilud  ipsum  ab  Hincmaro  ut  Prosperianum  recognitum  esse  legaiur,  quod  quidem 
itentiam  antiquiorem  probat.  Huic  auiem  opinioni  occasio  nasci  potuit  quod  scriptor  ille  mvo  Prosperi  floruit, 
rptimque  suo  in  carmine  Vandalorum  Getaruinauc  seu  Gothorum  in  solum  nostrum  irruptiones  altigerit9  quo- 
m  sancius  Prosper  et  lestis  et  narrator  fuit  in  Lhronicis. 

Qum  omnia  attentius  eonsiderans  supradictus  Censor,  nec  utlum  hac  tempestate  in  Galliis,  ubi  hcec  prmcipue 
ntigerunt,  scripiorem  alicujus  nominis  huic  elucubrando  carmini  idoneum  animadvertens,  facile  tribueret  hoc 
us  Prospero  no*tro%  nisi  aliunde  dissimulare  sibi  nequiret  quantum  differat  carmen  istud  a  castigatissimis  scn- 
)us  tancti  Prosperi.  Unde  quousque  exdocuorum  criticorum  examine  eijudicio  lux  major  affulgeat,  ajudkio 
c  H  ~e  ferendo  abstinendum  sibi  putavit.  Cui  tios  quoque  hac  in  parte  subscribimus. 

Cum  autem  per  decem  annos  integros  hic  descriptis  catamilatibus  oppressm  ingemuerint  Gallia  nostrm,  in  quas 
b  anni  406  finem  irruperant  Barbari;  quo  tempore  Auctor  antea  scribendis  carminibus  venam  exercere  as$uetus9 
\blicarum  miseriarum  partem  non  modicam  ferens,  a  scribendo  retardatus  fuerat ;  tandem  anno9  ut  videtur , 
6,  Uerum  se  ad  opus  tamdiu  intermissum  accinxit.  Unde  operis  mtatem  facile  agnoscas. 


CARMEN   DE 


785 


B 


Maxima  pars  lapsis  abiit  jam  mensibus  A 
anni , 

Quo  scripta  est  verau  pagina  nolla  luo. 
Quae  tam  longa  tibi  peperere  silentia  cauaae? 

Quis? e  dolor  jnoestum  comprimit  ingenium  ? 
Quamquani  et  jam  [Forte  etiam]  gravibus  ncn 
absiut  carmina  curis, 

Et  proprios  habeant  trisiia  corda  modos : 
Ac  si  te  fracti  perstringunt  vulnera  mundi, 

Turbaiumque  una  si  rate  fert  pelagus ; 
Invictuni  deceat  studiis  senrare  vigorem. 

Gur  mansura  pavent,  si  ruitura  caduni? 
O  felii  cui  tanta  Deo  Iribuente  facultas 

Contigit,  ut  tali  tempore  liber  agat! 
Quem  non  concuiiat  vicina  ttrage  ruina, 

lntrepidum  flammas  inter  et  interaquas? 
Nos  auteiu  tanta  sub  tempestaia  nudorum, 

Invalidi  passim  cxdimur  et  cadimus. 
Cumque  animum  palriae  subiit  fumantis  imago, 

Ct  stetit  ante  oculos  quidquid  ubique  perit, 
Frangimur,  imtnodicis  et  fletibus  ora  rigamus  : 

Dumque  pios  agimus,  vertimur  in  querulos. 
Nec  parcunt  quidara  turbaiam  incessere  men- 
tem; 

Linguarum  et  jaculis  saucia  corda  petunt. 
Dic  (aiunt)  causas,  qui  rerum  hominumque  la- 
bores 

Arbitrio  credis  stare  regique  Dei : 
Quo  scelere  admisso,  pariter  periere  tot  urbes. 

787  Tot  loca,  tot  popuii,  quid  meruerc 
mali? 
Si  totus  Gallos  sese  effudissel  in  agros 

Oceanus,  vastis  plus  superesset  aquis 
Quod  sauedesuntpecudes,quodsemina  frugum, 

Quodque  locus  non  est  viiibus,  aut  oleis; 
Quod  fundorum  aedes  vis  abstulit  ignis  et  im- 
bria, 


PROVIDENTIA   DIVINA. 

Quarum  stare  aliquas  tristius  est  vacuas : 

Si  toleranda  mali  labes,  heu!  cande  decenni 

Vandalicis  gladiis  sternimur  et  Geiicis. 

55    Non  castella  petris,  uon  oppida  montibus  altis 

Itnposita,  aut  urbes  amnibus  aequoreis, 

ttarbarici  superare  dolos  aique  arma  fnroris 

Evaluere  omnes,  ultima  pertulimus. 
Nec  querar  exstinctam  nullo  discrimine  plebem, 
40       Mors  quoque  primomm  cesset  ab  invidia. 
Majores  anni  ne  forie  et  nequior  aetas, 
Offenso  tulerint  quse  meruere  Deo  : 
Quid  pueri  insonies,  quid  commisere  puella\ 
Nulla  quibtis  dederat  crimiua  viia  brevis' 
45    Quare  templa  Dei  licuit  popularier  igni? 
Gur  violaia  sarri  vasa  ministerii? 
Non  bonor  innuptas  devotae  virginitaiis, 

Nec  lexit  viduas  relligionis  amor. 
Ipsi  desertis  qui  viiam  ducere  in  antris 
50       Suerant,  laudantes  nocie  dieque  Denm, 

Non  aliam  subiere  neccm,  quain  quisque  pro- 
fanus : 
Idem  turbo  bonos  snsttilit  atque  malos. 
Nulla  sacerdotes  reveremia  npminis  almi 
Discrevit  miseri  suppliciis  populi : 
55    Sic  duris  caesi  flagris,  sic  igne  perusti, 
Inclusae  vinclis  sic  gemtiere  mamn. 
Tu  quoque  pulvereus  plaustra  inter  et  arma  Ge- 
tarum 
Carpebas  duram,  non  sine  fasce,  viam; 
Cum  sacer  ille  senex  piebcm,  usta  pulsus  ab 
urbe, 
60       Ceu  pastor  laceras  duceret  exsul  oves. 
Verum  lixc  sub  belli  sileantur  turbine  gesta, 

Confusis  quoniam  non  fuit  ordo  malis. 
Forie  etenim  placidas  res  mundi,  et  tempora 
pacis, 
Arbitra  dignetur  cernere  cura  Dei. 


■  Seriptum  circa  annum  Christi  416. 
•  GaMTT  I  seu  Psolocus.  Auctor  carminis  a  scriben- 
s  uersibus  caiamilalibus  publicis  retardatus,  queru- 
— i  vocibus  coactus  Dei  providentiam  tueri  sutcipit. 
urtbat  quod  etiam  insons  mias,  et  ipsa 

Patsol.  LI. 


sacra  hostitem  furorem  senserant.  Auctor  ipse  swb  pa- 
testatem  hostium,  urbe  sua  conflagrante,  reda^tns. 
Etiam  pacis  tempore  boni  gemunt,  mali  gaudent.  Hinc 
pulsatur  divina  providentia. 

20 


619  S.  PROSPERl  AQUITANI  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  610 

G5    Si  cuuctos  amius  veterum  recolamus  avorum,     A         Et  geuera,  et  vitas  slatuens  ei  scm^na  rebus 
Et  quidquid  potuit  nostra  videre  dies; 
Maximus  injustis  locus  invenietur  in  orbe, 
Oppressis  aulem  pars  prope  nulla  bonis. 


Qui  fueril  violentus,  atrox,  versuius,  avarus; 
•<0       Cujus  corde  fides  cesserit,  ore  pudor, 

ttonc  omnes  mirantur,  amant,  reverentur,  ho- 
norant, 
lluic  suraini  fasces,  huic  iribuuntur  opes. 
Quod  si  quis  justus  castam  et  sine  crimine 
vitam 
Dissimili  studio  ducere  maluerit, 
75    Ilic  inbonorus,  inops,  odium  juvenumque  se- 
numque, 
In  toiis  mundi  partibus  exsul  agit. 
789  Impius  exsultat  maturis  iuteger  annis,      B 

Carpere  non  cessant  ulcera  dira  pium. 
Palsa  valent  in  judiciis,  et  vera  laborant, 
€0       Insontes  sequitur  poeoa,  salusqtiereos. 
Ignorata  piis  illudit  adullera  sacris, 
v        Dlaspherous  lempli  limina  lutus  adit. 
Quae  si  cura  Dei  celsa  spectaret  ab  arce, 
Resque  ageret  nostras  sub  diiione  sua ; 
85    Aut  non  effugerent  ultrices  crimina  poenas, 
Aut  virtus  terris  sola  reperta  foret. 
Talia  cum  facilis  vulgi  spargantur  in  aures, 

Quam  muitis  rudibus  lingua  maligna  nocet! 
Nec  tantus  dolor  est  Scyihicis  consumier  armis, 
90       Qaantus  ab  infldis  cordibus  isu  seri. 

Proroe  igitur  sanctis  caeleslia  lela  phareiris ; 

Et  medicis  ho<iem  conlice  vulneribus.  C 

Forte  aliqui  poterunt  errorum  evadere  nocten, 
lnque  viam,  visa  luce,  referre  pedein , 
95    At  ne  serroo  morara  patiatur  ab  iinpare  versu, 
lleroi  numeris  porrige  pentametrum. 
*  Ista  quidem  melius  divinis  edita  libris 
Coguoscenda  forcnt,  uhi  legis  in  aequore  apcrto, 
Promptum  esset  ventis  dare  libera  vela  secumJis. 
4C0  Sed  quoniam  rudibus  metus  est  intrare  profuu- 
dum  , 
lu  tenui  primum  discant  procurrere  rivo, 
Qua  jacet  exiremo  tellus  circumdala  ponlo, 
Et  qua  gens  horainum  diffusa  est  corpore  mundi. 
Seu  nostros  annos,  seu  tempora  prisca  revolras, 
405  Esse  omnes  sensere  Deum,  nec  defuit  uili 
Auctorem  natura  doceiis :  el  si  impius  error 
Amfeit,  mullis  tribuens  quod  debuit  uni ; 
innatum  est  cuuctis  genilorem  agnoscere  verum. 
Hic  auciore  carens,  et  tempore,  perroanet  idetn 
110  Scmper,  et  iinmeiisum  non  sxcula  nec  U>c.\ 
claudunt. 
Ilic  nullis  muiidi  causis  exstantibus,  iti  se 
Quidquid  vellet  habens,  cum  visum  esi,  omnia 

solus 
Condidit  ut  voluit,  formas ,  numerosque  ,  mo- 
dosque, 

*  Capct  II.  Omnet  temper  Deum  e*$e,  et  cunctomm 
auetorem  unurunl :  qui  omnia,ut  voluit,  ted  sapieuur 
dnposuit. 


I) 


115  Quidquid  inestco3lo,quidquidterraequemariquet 
Quidquid  quocumque  est  in  corpore ,  sive  ani~ 

matum. 
Sive  expers  aoimje ,  calida  ,  humida ,  fr.gida  , 

sicca, 
Uno  exstant  auctore  Deo  :  qni  divite  Verbo, 
(Quod  Deusest)  rerum  naturas,  atque  elemeuta 

lid  Protulit,  et  summis  opifex  intentus  et  imis. 
Quod  vero  adversis  compugnant  condita  causis, 
Atque  aliis  alia  obsistunt,  contraria  discors 
Omnia  motus  alit;  dumque  iili  occurritur  illo  , 
Vitalem  capiunt  cuncta  exagitata  vigorem  : 

125  Quae  vel  pigra  silu,  vel  prono  lubrica  lapsu, 
Aut  cursu  instabili,  stabili  aut  lorpore  perirent. 
Mollia  sic  duris,  sic  raris  densa  resisunt, 
791  Et  liquidis  solida,  et  tardis  velocia  claro 
Obscurum  objectum,  etdulci  coutendil  amaruro. 

150  Nec  mihi  fasdixisse  aliquid  non  riie  creatum, 
Aut  ullas  ausira  mundi  reprehendere  partes : 
Cum  sator  ilie  operum  teneat  momenta  suorum, 
Et  carptim  varios  in  totum  temperet  usus. 
Denique  quidquid  obest,  aut  Ciiusa,  aut  lempore 
verso 

135  ProJest :  et  gemino  subsistunt  cuncta  periclo. 
Frigora  perpessus,  solem  cupit :  ustus  ah  aestu, 
Inter  byperhorcas  roavult  algere  pruinas. 
lnjusto  pluviam  metuit  sub  fasce  viator, 
Quam  poscit  volis  sitienti  rusticus  agro. 

140  Caeruleos  angues  limor  isti  est  viscre ;  at  illi 
Ititrepidi  excoclis  oneratur  m*nsa  chelydris. 
Quod  u  forte  lups,  lyncasque,  ursosque  creatos 
DispJujgk  adScythLe  proceres  rege*que  Getarum 
Resplde ;  qtteis  ostro  contempto,  vellere  Serum, 

U5  Etimlrii-decor  est  tergis  horrere  ferarum. 

Singuia  sectari  ionguin  est :  sed  rounere  Chri^ti 
Scire  dalum,  quod  alit  lellus,  quod  in  a?quor<i 

vivit, 
QniJquid  iu  arboribus,  quidquid   variatur  in 

herbis, 
In  laudem  auct  »ris,  certis  subsistere  catisis. 

150  At  quse  sola  nocent,  eadem  coliata  roederi. 

*  Est  igilur  Deus,  et  bonus  est ,  et  quidquid 
ab  iilo 
Effectum  est,  culpa  penitus  v  icat,  atque  qnerela. 
Omnem  autem  banc  molein  inundi  qui  condidit, 

ipse 
El  regit,  titque  nihil  non  ortvm  [AL  horum] 
sumpsit  ab  illo ; 

155  Sic  nihil  est  quod  stare  queat,  factore  remoto. 
Nam  qui  pigra  Deo  dant  otia,  credo,  verentur 
Ne  curae  intentum  vigiles  durique  labores 
ConGciant,  et  tanta  simul  non  explicet  unas. 
O  mersi  in  tenebras,  divinique  iguis  inanes, 

160  Et  plus  corporeis  oculis  quam  mente  videntes : 
Qui  vestrac  aeternum  natune  et  cendltionj 

•  Caput  III.  Deu*  mvndum  qum  condidit  rwgit  sine 
fatigatione.  Nec  de  itiim  iudicandum.  %t  de  i 
reivmine. 


m  CARMEN  DE  PROVIDENTIA  DIVINA. 

Audetis  conferre  Deum  :  cui  si  quid  amaiis        A         Parcite  sublimes  xternae  gentis  honores 


m 


In  laudem  pravi  adjicitis,  vestrisque  beatum 
Creditis  esse  bonis ,  aut  ulla  incommoda  ferre. 
165  An  quia  cum  magnas  urbes,  populosque  lenetis 
Sub  vestro  imperio ,  miserum  est  insomnibus 

legram 
Partiri  curis  in  multa  negotia  mentem ; 
Cumquegraves  trepidis  incumbant  tindiquecauae, 
Non  fert  urgentes  industria  vicu  labores : 
170  Et  si  auimis  aegris  depulsa  est  sollicitudo, 
Blandtf  voluptalem  requies  creat  olia  nactis  : 
De  Domino  hoc  sentire  pium  est,  quem  semper 

eumdem 
Nil  gravat,  ex  loto  nil  occupat?  Effluit  aetas, 
Ac  venit,  et  specUnt  genita  et  gignentia  finem  : 
175  111«  manet,  simul  acta  tenens  et  agenda ,  futuris  B 
Ulterior,  lum  prseteritis  prior :  omnibus  tinus 
Praesens,  et  solus,  sine  tempore  tempora  condens. 
Ulque  *vi  spatia  acnumeros  praecedit,  et  eiit, 
793  S*c  nuIl°  immen&us  cobibetur  (ine  loco- 

rum. 
180  Nilque  adeo  est  magnum,  quod  non  certus  mo- 

dus  arcet : 
Et  coelum,  et  lerras,  et  totum  denique  mun- 

dum 
Limes  habet :  meu  est  altis ,  et  meu  pro- 

fundis. 
Sed  nusquam  nou  esse  Dei  est,  qui  totus  ubi- 

que, 
Et  penetrat  mundi  membra  oninia  liber,  et 

ambit.  C 

1B5  Hasc  igitur  vis  sola  potest  modartoina  rerutn 
Dividere,  et  placidis  eadem  porsiftljjre  curis  : 
Quam  non  eflfugiant  ciu,  nec  rjHOoranlia  ur- 

dent; 
Quae  numquam  ignara,  numquam  longinqua, 

nec  ullis 
Translata  accedens  regionibus,  absit  ab  ullis: 
490  Nec  de  noscendis  egeat  manifesta  doceri. 
H«c  lestis  rerum  Uciia  audiat,  abdiu  cernat : 
Det  vius,  adimatque  datas,  pereuntia  salvet, 
Dejecu  attollat,  premat  ardua,  proroget  annea 
Et  minuat,  mutet  corda,  et  peccau  remittat. 
195   *  Sbd  qui  virtuiem  coucedunt  omnipotenti, 
Porte  volunutem  demant :  et  magna  regentem, 
Curam  hominis  renuisse  putent,  in  tempora  D 

nati 
Eiigua,  et  varia  sub  tempestate  relicti. 
Quo  vos  aponte  juvat  cadere,  oblitosque  pa- 

rentis, 
200  ln  pecudum  genus,  et  sorlem  transire  fera- 

rum? 
Incomperu  latent  natura  exordia  nostra? : 
Aut  spem  proposiUm  in  Ghristo  praescntia  lur- 

bant? 

190.  Editio  Lugd.,  Nec  dignotcendit  egeat  mani- 
festa  doeeri. 

Ibid.  Hic  vox  manifetta,  pro  voce  ceria  usurpatur : 
ut  uouiuntanterioies  editiones. 


Degeneri  violare  metu  :  potiusque  relictum 
205  Immorule  decus,  superato  apprendite  coelo. 
Nota  via  est,  Ghristo  cunctis  reserante  ma- 

gistro, 
Qui  vocat,  ct  secum  nos  deducturus,  et  in  ae. 
Ac  ne  vaniloqui  spondere  incerta  putemur  : 
Res  monet  a  primis  aperire  parentibus  ortum 
210  Humani  generis,  causasque  evolvere  vitse 

Amissse,  et  rursus,  Ghristo  donante ,  recepta. 
Dispositis  rebus,  totum  jam  conditor  orbcm 
Fecerat ,  et  pulcbra  vernabat  origine  mundus. 
Jam  soi  dimensis  in  teinpora  cursibus  ibat, 
215  Lunaquecum  steliis  prabebat  lumina  nocti : 
Jain  pecudes  lellus,  jam  pUces  ponius  alebat, 
Et  liquidum  volucres  innabant  aera  pennis : 
Sed  quod  divina  posset  ratione  potiri, 
Nondum  erat  in  terris  animai :  dedit  optimus 

Auctor 
220  Hoc  homini  speciale  decus,  cumque  omnia 

verbo 
Gonderet,  hunc  manibus,  quo  plus  genitori» 

haberet, 
Dignatur  formare  suis :  substantia  duplex 
Jungitur ,  inque  unam  coeunt  contraria  vitam. 
Namque  anima  ex  nullis,  ut  caetera,  gignitur, 
.    expers 
225  Interitus,  nisi  quod  Domino  cruciabiiis  uni  est, 
Et  rea  ferre  potest  pcenaro,  sub  uomine  mortis, 
Terrenamque  illapsa  domum,  dat  vivere  securo 
Gonsortem,  et  pariter  divinum  haurire  va- 

porem. 
795     Nec    Q1119    dSssimilis   rerum    natura 

duarum  cst, 
230  Dispar    conditio    est  :  manet    exitus    unus 

utrumque  : 
Seu  potior  juri  subdator  posterioris, 
Seu  se  majoris  virtuti  infirmior  aequet. 
Est  etenim  ambarum   vinci,  est  et  vincere 

posse, 
Proficere ,   et   minui ;   regnare ,  et   perdere 

regnum. 
255  Non  quia  plus  cuiquam,  minus  aut  in  origine 

causae 
Nascendi  attulerint,  aut  ulla  externa  creatos 
>        Vis  promal,  ignarosque  agat  in   discrimina 

morum ; 
Sed  quia  liber  homo,  et  sapiens,   discernere 

rcctis 
Prava  potest,  in  se  intus  habeos  discrimina 

rerum , 
240  Jusque   volunutis,   quo    lemperat   arbitrium 

mens. 
Si  Umen  ancipith  crca  iitar  praelia  yitae, 
Non  de  se  tumeat;  scd  votis  tuu  roodestis, 

*  Capot  IV.  Deo,  eui  potesias  non  deett%  etiam  ro- 
iuntatem  inesse  hominem  providentia  sua  curandi. 
Statut  jam  creati  mundi.  Hominis  ereatio. 


6*3  S.  PROSPERl  AQUITANI  OPEUA  INCERTA  AUCTORITATIS.  6W 

Imle  pntet  toiom  posse,  unde  accepit  et  esse.     A        Qna  posset  vitanda  suo  sine  nosse  periclo. 


Insita  sic  nobis  patriae  virtutis  imago  est, 
2i5  Longo  justiliae  quas  multum  exercita  culiu, 

Ceu  speculo  lumen  divinum  imitata  referret. 

Cuinque  bonis  positum  transisset  in  anibus 
aevum, 

jEteniam  victrix  arcem  mansura  teneret. 

Totaque  res  effecta  Dei,  jam  nulla  subiret 
250  Pralia,  nec  trepide  secum  decerneret  in  se, 

Nec  vellet  quod  mox  nollet,  voluisse,  timcre, 

Iguorare,  oplare,  pati  jam  nescia  :  nullis 

Crescere  egens  cumulis ,   nullisque    obnoxia 
damnis. 

Et  quo  prornissis  aoYit  fiducia  magnis, 
255  Ac  spes  propositae  sit  non  incerta  coronae  : 

Mmirre  praesentis  vitae  documenta  futuraa 

Suinit  homo,  et  dandis  confidere  discit  adeptis. 

Huic  coeli  Yolucres,  et  cuncta  animalia  terrce 

Sabjecta  :  et  pisccs  quos    nutrit   pontus   et 
amnes ; 
2G0  Uuic  solis  lunreque  vices,  et  sidera  noctis 

Nosse  datum,  numerisque  dies  comprendere 
etannos, 

Scire  potestates  herbarum,  et  nomina  rebus 

Indere,  et  ingenium  varias  angere  per  artes. 

Munc  potiorem  unum  cunctis  spirantibus ,  uni 
2G5  Subjcctum  servire  Deo;  nec  corporea  vi, 

Sed  rationis  ope,  praefortibus  imperitare. 
*  Quod  si  quis  non  totus  homo  haec  exten- 
dere  verbis 

Me  pntat,  et  nondum  sese  cognovit  in  istis ; 

Audiat  a  primis  dislare  parentibus  actum 
270  Ver  delicta  genus,  multa  et  rubigine  morum 

Corrupti  exiguum  senien  superesse  vigoris. 

Utque  suae  tantum  naturae  discat  honorem ; 

ln  summum  sancti  generis  redeat  caput,  et  se 

iEstimeta  manlbus  Domini,  afflaluque  regente, 
x75  Qualis  Adam   nondum  terram   damnatus  in 
istam, 

Et  liber  culpae,  paradisi  diviiis  orbem 

€uUarum  locuples  virtutum  fruge  tenebat. 

Cui  cum  t-mta  Deus  largitus  dona  fuisset, 

Viperei  populi  princeps  invidit,  et  alta 

284  797  Oejectus  regione  poli  (quia  summa  lenere 
Non  nisi  pura  potest  bonitas),  majora  nocendi 
€onceprt  verso  nratatus  corde  venena. 

Qui  possessorem  tantarum  deliciamm , 
Mandato  exclusum  quia  noverat  arbore  ab  una , 

285  Perpolit  a  vetitis  pomum  decerpere  ramis , 
Queis  inerat  recti  et  pravi  experientia  major 
Tune  ditione  hominis ,  quia  uondum  acceperat 

hanc  vim , 

*  Cafut  V.  In  quo  differaut  a  primo  parente  ho- 
mines  post  lapsum.  Diaboti  invidia  adversus  kominem 
primum.  Justi  aliqui  quahbet  mundi  wtate.  Exempla 
provideniice  Dei  erga  liomines  ante  Legem.  Abel  el 
Cain.  Rapius  Enock  et  Eiue  quid  doeeaU  In  diiuvio 
cur  servata  domus  Noe.  Abrahm  fides.  Loth  servatns. 
Joseith  in  ASyyptum  vendilus.  Moyses  populum  edu- 
esns  ex  servitwe.  Protectio  Dei  erga  fitios  Israei  in  de- 


llis  illata  dolis;  hoe  crimine  nata  snhtgit 

290  Mors  hominem ,  culpa  in  cunctot  manante  mi- 
nores: 
Quae  semel  antiqua  pulsos  virtutis  ab  arce , 
Non  uno  tantum  transfuso  errore  parentom 
Implicuit :  sed  cum  populis  nascentibus  aucta  , 
Multiplicem  lata  porrexit  strage  ruinam. 

295  cAt  quamquam  immissa  regnaret  morte  perem- 

ptos ; 

cNulla  Umen  placitos  Domino  non  edidit  aeias, 

cCunctaque  diversos  habuerunt  saecula  justos : 

cQuos  licet  ob  meritum  ▼itae  bona  roulta  mnne- 

rent , 
cln  mortem  vitiaia  tamen  natnra  trabehat, 
B  300  iNon  prius  a  primi  vinclo  absolvenda  parentU, 
«Quam  majestate  incolumi  generatus  in  ipsa, 
«Destrueret  lethi  causas  et  semina  Christus.i 
Cujus  perpetuam  cunctis  assistere  euram , 
Promptum  est  exemplis  ab  origine  nosse  petni . 

505  Non  latet  hanc  sanctis  onerans  altaria  sacris 
Justus  Abel,  qui  primitiis  ovium  grege  lectis, 
Convcrtii  Domitii  sincera  in  munera  vultum: 
Nec  fallit  specie  devota  relligionis 
Dona  Cain  reprobanda  dicans ,  cui  virns  amarum 

510  Invidia  in  fratrem  succenso  felle  coquebat. 
Nec  revocare  ferum  Dominus  sermone  benigno 
ALstinuit :  quantumque  nefas  strueretur  ab  i|<s» 
Ingessit,  formamque  dedit  qua  vincere  sese 
Posset ,  et  insame  regnaret  fortior  irae. 
C  315  Sed  concepta  semel  facinus  crodeie  peregit 

Impietas ,  scelere  immergens  primordia  mundi. 
At  nota)quId  placitum  sibi  justum  a  caede  nefaiHa 
Non  potuit  senrare  Deus  ?  Sed  finis  acerbi 
Occasum  potior  vita  et  tribuenda  eoroua 

520  Immodico  aeterni  superabant  pondere  bonoris. 
Quid ,  cum  viventem  de  terris  transtuiit  Enocb, 
Spernebat  terrena  Deus?  Namque  omnibus  illud 
Proderat  exemplutn  ,  quo  mortis  terror  abiret  t 
Spemque  inconcussam  caperet  substantia  carnis. 

525  Sic  alio  post  multa  aevo  documenta  miiiores 
Propositae  in  Cbristo  meruerunt  suroere  viiae, 
Cum  raptum  ignitis  per  inane  jugaiibus  Heliiu 
Scandentem  rutilo  viderunt  eethera  curru. 
An  aberat  tum  cura  Dei ,  cum  effusa  per  omnet 
D  530  799  Gens  hominum  culpas,  penitus  pietate  re- 
licta , 
Dira  toris  vetitis  generaret  monstra  gigantas 
lila  quidem  mundi  exitium  praefata  foturum , 
Tempora  larga  dedit,  queis  in  meliora  reducti 
Mortales,  seelerum  seriem  virtute  piarent. 

555  Cumque  nefas  placitum  toto  persisteret  orbe, 

serlo. 

288.  lta  Lugd.  editio :  aliae  vero ,  Quce  posset. 

516.  Sic  alias  :  et  quidem  meliori  seiiMi,  qnam 
cum  legiier  in  edilionibus  nostris,  immenso. 

527.  Id  est ,  Ueliam. 

555.  Lugd.  et  Lovan.,  deducfi,  pnpter  leges  c^r* 
miuis. 


625  CAKMEN  DE  PROVIDEMU  DIVLNA.  C20 

Nec  nbi  dilufio  deleri  criuiiua  possent ,  A        Ni  faciat ,  mullis  plectenda  superbia  plagjs  > 


Soli  Noe  servata  domus ;  quae  libera  cladis , 
Conclusis  paribus  spirantum  de  genere  omni , 
Unde  forent  vacuis  reparanda  animalia  terris , 
540  lilaesa  ,  mundo  pereunte ,  superfuit  arca. 

Non  quia  non  alios  popnlos  Deus  edere  possel: 
Sed  mullis  fraclus  morbis ,  ut  semine  ab  ipso 
Idem  homo  in  Christi  corpos  nascendo  veniret: 
Uique  Deo  justo  meritorum  judice,  partam 

545  Nossemus  requiem  sanctis  in  clade  malorum. 
Nonne  etiam  in  nostram  Domini  jain  tum  mise- 

renti* 
Progeniem  tendebat  amor,  cum  credulus  Abram 
Multorum ,  pariente  fide ,  genitor  populorum 
Promissum  genus  innumeris  censebat  in  astris  ? 

150  AutcuminPentapolimdescenderetigneusimber,  B 
Nunne  prius  multo  dilata  examine  venit 
Jndicis  ira  Dei,  qui  promptus  parcere ,  nullas 
Invenit  causas  veniae  ;  deque  omnibus  unum 
Dissimilem  Sodomis  incesta  in  plebe  repertom 

&3  Exemit,  parvique  dedit  domiiium  oppiduli  Loil»  ? 
Cum  vero  iEgyptum  Chananacaque  regna  tcneret 
Dira  faroes,  totos  septem  toicranda  per  annos, 
Prastruitur  certe  patriarchis  causa  movendis, 
Et  domus  externos  inter  placitura  paraiur, 

360  Qtiae  blande  foveat  populi  incremeiua  futuri , 
Mystica  dum  Joseph  prodentem  somnia  fratres 
In  servum  vendunt  pretio,  fallunique  parentem ; 
Dum  castum  dominac  petulantia  carcere  damnai; 
Dum  rex  obscuri  narrato  aenigmaie  somni , 

565  Exemptum  vatem  dignatur  honore  secundo  ;      C 
Dumque  piis  traducta  dolis  Hebraea  juvemus , 
Gaudet  adoratiim  venia  cognoseere  fratrem. 
Qoi  cum  mulia  insons  ferret  roala,  nonne  re- 

motum , 
Resque  hominum  dedignantem  potuisset  inepto 

570  Incusare  Deum  questu ,  nisi  cuncta  profundis 
Judice  sub  justo  scisset  decurrere  causis  ? 
Qu»  licet  infidas  soleant  confundere  mcntes ; 
Non  possunt  turbare  pias ,  quia  tempore  iu  isio 
Ilaec  posiia  est  virlus,  ut  libertate  potitos, 

373  Exiguo  in  spatio,  justi  paiiantur  iniquus, 
Quos  Deus  ipse  modo  dilata  sustinet  ira. 
Si  gens  chara  Deo ,  et  saevo  suspecta  lyranno, 
Injustnm  imperium  regis  tolerabal  acerbi ; 
Moestarum  et  malrum  felu  potiore  necato,  D 

560  Condeosas  [Forte  Condendas]  jussos  lateres  prx- 
bebat  ad  urbes , 
801  Ut  durus  labor ,  et  saevae  inclementia 

inortis, 
Omnes  terribilis  populi  consumeret  annos. 
Sed  non  ista  Deo  patribus  illata  remoto, 
Ipse  docet,  curamquesibi  probatesse  suoruin. 

585  Nam  jubet  electom  Pharaoni  edicere  Mosen  , 
Wt  sinat  iEgypto  Domini  discedere  plebcm. 


Scnliet  excitam  qux  regni  vis  habet  iram. 
Ule  quideiu  quoties  patitur  coelestia  tela  p 
590  Cedit,  etobsequium  simulat;  sed  clade  remota, 
Duralur  parcenle  beot  causas  pereundi 
Impius  inde  trahens,  quo  possct  liabere  saluiem- 
Dooee  vi  victus  laxat  fera  jura  tyrannus, 
Diiia  barbaricis  et  Moses  aginina  gaxis, 
595  Proinovet ,  insigni  sulco  monstrante  columna 
Per  deserta  viam  :  quaeformam  in  tcmpusutrum- 

que 
Temperat ,  allerna  ut  tribuat  vice  commoda  ea- 

stris , 
Luce  tegens,  et  nocte  regens ,  eadem  ignis  et 

umbra , 
Discutiens  flammls  tenebras,  et  nube  calores. 
400  Quid  loquar  et  trepidis  palribus  cum  incurabc- 
ret  boslis, 
Divisum  pelagus,  solidoque  rigore  ligalas 
Inslar  montis  aquas,  vacuo  cessisse  profundo ; 
Quaque  gradura  illaesa  tulerant  tot  millia  plebis, 
Oppressum  Algypti  populumcoeuntibus  umlis? 
405  Oiuiiis  enim  auctori  servit  natura  potenti, 

Quceque  ad  opem  cedunt ,  eadem  famulantur  ad 

iram. 
Sed  mibi  nec  vacuum  cunctas  percurrere  formas 
Virtutum,  et  gestis  oris  non  aequa  facultas. 
N  un  quis  tantarum  evolvat  miracula  rerum, 
4 10  Maiinae  imbrem,  etcunctos  in  coeli  pane  sapores, 
Siccae  rupis  aquam ,  et  dulcorem  foutis  amari , 
Aut  inter  deserta  actos  dcnos  quater  annos, 
Necmembris  nocuisse  aevo,  nec  veslibus  usu? 
*  Legis  in  exemplum  juvat  ire,et  quaerere  ab 
ipsis 
415  Qui  curam  Domini  removent ,  an  tcmporc  ab 
illo 
Coeperit  liumanas  in  viia  fcedera  menies 
Informare  Deus;  uec  per  tot  saccula  miiudi 
Permotus  vitiis  ,  tunc  jus  perscripserit  acquum. 
Ite, ipsiin  vestrac  penetralia  mentis,  et  intus 
420  Incisos  apices,  ac  scripta  volumina  cordis 

Inspicite,  et  genitam  vobiscura  agnoscite  legem. 
Nam  quis  erit,  modo  non  pecus  agri,  aui  bellua. 

ponti, 
Qui  vitiis  adeo  stolide  oblectetur  apertis, 
Ut  quod  agit,  velit  ipse  pati?  Mendacia  fallax, 
425  Furta  rapax,  furiosum  atrox,  liomicida  cruen- 
tum 
Damnat ,  et  in  mceehum  gtadios  distringit  adul- 

ter. 
c  Unus  enim  pater  e*t  cuuetorum,  et  semine 

recti 
c  Nemocaret,  similisqueomnesproduxit  origo. 
c  Undeetenim,  nondum  deacripta  legejue- 
runt 


*  Caput  VI.  Exempla  providentice  Dei  in  Lege.  Lex 
naturatu  omnibus  innata.  Non  in  solagente  Israeliliea 
e/feciui  providentice  Dei.  Mens  tpeculum  e$t  quod  /i- 
dss  Christi  tergit.  Ltx  et  propheta  Chrislum  nascitu- 


rum  annuntiaverunt. 

418.  Lugd.,  Lovan.  et  Dnac.  cditi,  peruiiosidi 
Colon.  cuui  rccentioribus ,  prcescripserit.  " 


t 


ti7 
50 


S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  lNCERTiE  AUCTORITATIS. 


613 


« 

435  c 
c , 
i 

c 
c 


440  i 


Qui    phcidum  sanclis  agerent   in  moribus  A 
aevutn ; 
c  Nec  summi  patris  ignari,  nec  juris  egeni. 
803  f  Ergo  oinnes  una  in  vita  cuni  lege  creati 
c  Veuimtis,  elfibrts  gerimus,  quae  condita  li- 
bris. 
Nec  nova  cura  fuit  nostri,  cum  tradta  Mosi 
Liitera  praeseuti  damnaret  crimina  pcena. 
Sed  buper  adjecia  e*t  generi  cu»todia  sancto ; 
Qua  memor  iu  patriae  fidei  perstarel  lionore , 
Et  promissorum  Domini  succederethaeres. 
Gum  tamen  et  quoscumque  eadem  sub  sacra 

liceret 
Ire,  nec  encrnos  arcerent  limina  templi  :  i 
Cumque  Dei  mouitu  canerent  ventura  prophetae, 
S.epe  etiam  ad  varias  gentes  sint  multalocuti.      II 
Sic  rcgina  Austri  cupidis,  Salomonis  ab  ore, 
Auribus  eloquium  Domini  venerata  trahebat. 
445  Sic  Ninive  monitis  Jonae  subtempore  cladis 
Credidit :  et  tribus  in  luctu  Jejuna  diebus, 
Promeruit  morum  excidio  consistereregno. 
Verum  ne  longo  sermone  moremur  in  istis , 
Quae  sparsim  varieque  suis  sunt  edila  sxclis : 
450  Nevo  quod  in  parteest,  intoioquis  negetes&e, 
Dum  solidam  Domini  divisa  negotia  curam 
Velant,  et  nulla  accipitur  quae  rara  videtur; 
o  Dicite  quem  populum,  qua  mundi  in  parte  re- 

motum, 
c  Quosve  homines,  cojus  generis,  vel  conditio- 
nis 
455  «  Neglexit  salvare  Deus.   Vir,  femina,  servus, 
Liber,  Judaeus,  Graecus,  Scytba,  Barbarus, 

oinues 
In  Christo  sumusunuro :  non  persona  potenlis, 
Nec  domini,  regisve  prior  ;xlisUntia  nulla 
Luminis  unius,  speculinisi  discrepetusus.  • 
4t0  Namque  velut  speculum   mens  est,  quae  quo 
mage  tersa  est. 
Expoliente  fiJe,  radiisque  intenta  supernis, 
Hoc  mage  confessi  resplendet  imagine  Cbrisii : 
Qui  cum  Paire  Deo  sempcr  Deus ;  inque  palerna 
Majeslate  manens,  misceiur  condilioni 
405  Humanss:et  Verbum  caro  fii,  rerumque  Creator 
Nascitur,  atque  annis  succedit  condiior  aevi. 
iloc  etenimlex,  boc  veneranda  volumina  vatum, 
Hoe  patriarcbarum  spes  non  incerta  tenebat : 
Ultiroa  cum  mundi  finem  prope  curreret  aeias, 
470  Venturuni  ad  terrena  Deum,  qui  morte  perem- 
pta, 
Sohreretinferni  leges,  longamque  ruinam 
Homani  generis,  meliore  attolleretortu. 
*  Su>  tu  qui  geminam  naturam  hominisque 
Deique 
Convenisse  vides  angusti  in  tramitis  ora, 
475  Firma  tene  cautus  vestigia,  ne  trepldantem 
Alterutram  in  partem ,  propellat  devius  error  : 


Si  cernens  operum  miraeula  divinorum, 
Suspicias  sine  carne  Deum ;  cumve  omnia  no- 

siri 
Corporis  agnoscas,  hominem  sine  Numine  cre- 
das. 
480  Nulla  etenim  soli  viU  est  mihi ,  morsque  sub- 
actum 
Detinel ;  el  non  estquo  victus  vincere  possioi, 
Si  non  vera  Dei  virtus  mihi  consociaia  est , 
805  Aut  me  non  vera  Salvator  carne  recepil, 
Cujus  majestas  stabiiis  non  boc  violatur, 
485  Quo  redimor;  neque  se  minor  est,  dum  mutor 
in  illo; 
Sed  mortale  meum  subit ,  ut  quia  morte  teneri 
Viu  nequii,  pereat  mihi  mors,  et  non  ego  jain 

in  me 
Vivam,  sed  Christus ,  qui  se  mihi  miscoit  in  se. 
Victus  enim  lerrenus  Adam,  transfudit  in  omnes 
490  Mortein  homines,  quoniam  cuncti  oascunlur  ab 
illo, 
Et  transgressoris  decurril  causa  parentis. 
Sed  novus  e  ccelis  per  sacr»  Virginia  alvura 
Natus  homo  esl,  aliudque  bonus  morulibus  in  se 
Fecit  principium,  earneinque  refubus  in  omnem, 
495  Et  vita  functos,  naturain  participando, 
Edidit,  et  vivos,  vitam  muUndo,  creavit. 
Utque  illos  veterum  complexa  est  gratia  solos 
Qui  Christum  tidere  fide;  sic  lempore  nostro 
Non  renovat  quemquam  Chrislus ,  nisi  corde 
receptus. 
C  »00  En,  bomo,  quanta  tibi  estgratiscollau  potesUs. 
i  Filius  esse  Dei,  si  vis,  potes,  ommpotens  le 
c  Spiritot  erobratum  Verbi  virtute  creavit. 
c  Nec  te  eorporeo  patrum  de  semine  natum 
c  Jamrepuies;  pereant  captiva  exordiacarnis.i 
505  Nil  veteris  conjunge  novo,  non  hic  tibi  roondus, 
Non  haec  viu  daU  est ,  nulla  hic  toa  ,  nec  tuos 

ipse  es. 
Emptus  enim  es,  pretiumque  (ui  resolvere  fas  est, 
Quo[A/.  Qoa]  potes,  ut  solvens  sis  dttior,  et 

tibi  crescant 
Quas  dederis,  cedatque  tibi  pars  ipse  Redemptor. 
510  Nec  te  difficilis  nunc  observantia  legis 

Sub  diirum  jubet  ire  juguro;  mens  libera  sanctum 
Obsequium  raiione  ferai,  quam  Spiritus  almus 
D         ln  tabulis  cordis  describat  sanguine  Cbristi . 
Qui  nobis  quidquid  sermonibus  insinuavit , 
515  Condidit  exemplo,  faciis  praecepu  eoaquan*. 
Rex  ille,  et  rerumdominns:  sed  pauperis  egit 
In  specie,  nec  vestenitens,  nec  honore  superbus. 
Ii.firmis  fonis,  rex  servis,  dives  egenk; 
Justilta  injustis  cedit,  sapientia  brutis. 
520  Sacrilegis  manibus  percussus,  non  panu  tetum 
Reddere ;  nnlla  refert  avidae  eonvicia  Iktgnae. 
Damnatur  judex,  Verbum  tacet ,  inspoiiur  lux, 
Ipse  ministerinm  sibi  pcenae  est;  felqoe  ei  acetum 


*  Cafut  VII.  Contra  Eutyehem,  de  Inearnatione. 
Neminem  $alvatum  umguam  $ine  /Ute  Chritli  incarna- 
lionii.  Lex  ootervatu  facitis  per  gratiam  Ckritli,  qui 


quod  pracepit  priot  tpu  fecit.  Contra  Nestoriwm. 
478.  Sola  editio  Lugdunensis,  $u$ci)rias. 


€»  CARMEN  DE  PROYIDENTIA  DIVINA.  C30 

DulciusMle  fatis  haurit;  sanctot  maleiUcmm     A  565  Numqtiid  cura  Deo  de  bobai  ?  numquid  ad  u11:«s 

Fit  verbum  Domini  ? olucres?  ntim  legc  tenentur 


5i5  FitCrucis,etmoriturCliristus,  vivenie  Barabba. 
Impia  gens  Untum  ausa  nefas,  sentisne  furorem 
J:nn  mundodamnanto  tuum?  Sol  fugit  ab  orbe, 
Et  medio  nox  facia  die  est ;  concusaaque  tellus 
Intreoiuit,  mortemque  Deo  subeunte,  sepulcris 
530  Gxcita  sanctorum  sumpserunt  corpora  viiara. 
Velum  etiam  templi  discissum  est ,  ne  quid 

opertum 
In  sacris  adytis  jam  plebs  indigna  leneret : 
Sanctaque  pontifices  fugerent  offensa  cruentos. 
Te  vero  exstinctae  calcantem  spicula  moriis, 
535  8Q7  Et  de  c*rne  novum  referentem  carne  iro- 
paeum, 
Tertia  discipulis,  Jesu,  dedit  atlonitis  lux. 
Nec  dubiis  Dominum  licuit  coguoscere  signis ; 
Cum  documenia  fides  caperet,  visuque  manuque 
Rimans  clavorum  vestigia,  vulnus  et  basiae; 
£40  Cumque  quater  denis  firmans  promissa  diebus , 
Conspicuus  muhis,  saepe  et  tractabilis  esset. 
H.icienus  in  nostris  te,  Jesu ,  novimus  :  cxliiuc 
In  tua  nostra  abeunt :  nec  jam  diver»a,  sed  unum 
Sunt  duo,  dum  viia  in  vila  est,  in  lumine  lnmen, 
515  Augmento,  non  flne  bominis;  qno  glorifi&ito, 
Sic  homo,  sic  Deos  es,  ut  non  sis  alter  et  alier. 
Nosque  ad  te  ire  jubes  sursum,  lecumque  potiri 
Luce  ina  :  si  calle  taraen  carramus  eodem, 
Edocti  non  posse  capi  uisi  de  cruce  coelum. 
550      i  *  Jajini  Dei  compertus  amor,  diffusaque  in 
omnes 


Monstra  maris?  quae  cum  faciunt  jussa  Omnipo- 

tentis, 
Ignorant  sese  facere,  affecturaque  volendi 
Sumum,  ei  o/iod  agunt  aliis,  sibi  cedere  credunt. 
570  Sic  eiiam  quac  non  spirant  sont  semper  in  illo 
In  quo  sunt  formata  modo :  non  plana  tume«cunt 
Gollibus,  aut  celsi  sternuntur  in  seqtiora  monies  : 
Non  veniunt  Alpes  in  ponlum ,  aut  ponius  in 

agros  : 
Saxajacent,  amnes  decurrunt,  stanlque  paludes. 
575  Et  tamen  bis  nibil  est  mercedis,  quse  sine  sensu 
Dispositos  in  se  prxbenl  viventibus  usus. 
Quod  si  hortim  pnestare  tibi  natura  videtur; 
B        J«*m  bove  mulari  velles,  vel  rupe,  vel  amne. 
Deterior  nollem  fieri ,  potior  voluissem. 
580  c  809  Numquid  qui  Domino  placuerunt  mori- 
bus  altnis, 
c  Displicuere  sibi  ?  nuroquid  non  semine  ab  uno 
c  Venimus,  aut  alia  est  bominum  natura  b«  no- 

rum? 
c  Non  aliter di ves  quam  pauper nascitur,  unum  esi 
c  Principiura  servis  etregibus:  optimus  ille 
5a5  c  Nonplusaccepitquam  pessimas;aequacreantis 
c  Mensura  est,  uno  qui  lumine  luminatomnes.i 
Sed  mundum  ingressi  variis  rerum  specicbus 
Suscipimur,   menteroque  adeunt  quacuroque 

videntur, 
Judiciocensenda  bominia :  stant  undique  foiinae 


i  Cura  patet?  notum  et  cunctis  attare  salutem?  C  590  Innuraers.possuniqueofnnesspeciandoprobai 


c  Ettamen,  beul  rursus  querulis,  homo,  garrula 

verbis 
i  Bella  moves,  jaculisque  luis  taa  viscera  fig>s. 
i  Cor  non  sum  bonus?  hoc  non  vis.  Cur  suin 

malus  ?  hoc  vls. 
555  i  Cur  voio  quae  mala  sunt,  et  cur  quae  sunt  bona 

nolo? 
i  Liber  es  :  sed  cum  recta  queas  discernere 

pravis, 
i  Deteriora  lcgis,  placitisque  improvidus  ha»res. 
i  Erro,  ais,  et  vellem  non  posse  errare.  Duobus 
c  Subjacet  haec  votis  sententia  :  nam  penitus  te  > 
IGO  Aot  esse  exanimum  cupis,  aot  rationis  egenum. 
Error  enim  est  ejus  qui  cessit  litnite  recii, 
Quiqoe  potest  ad  iter,  Christo  docente,  reverti. 
At  quem  nulla  via  suscepit  linea ,  nusquam 
Declinat;  nullumqoe  timent  non  stantia  casum. 

*  Caput  XIV.  Homo  qui  divinm  providentias  ingratus 
von  sibiimputat  peccata sua,  refellilur,  quia cum libero 
arbiirio  creatus  ,  ei  per  illud  peccai.  Qua  homini  ca- 
venda  in  mundo  si  virtutem  colere  curet.  Quis  rerum 
lemporalium  usue.  Sancti  omnes  ,  Hsdem  teutatianibus 
amibus  nos  subjeni ,  quomodo  eas  viarinU 

543.  H«c  ctim  grano  salis  (ut  aiunt)  arcipienda. 
Cum  ibi  videatur  Auctor  in  duos  errores  Nestorii  et 
Eut^cbetis  incurrere ,  dum  ait  Cbristum  ex  Ascen- 
sioois  die  ita  hominem  et  Deum  esse,  ut  non  $it  alter 
et  alter  :  nec  jam  diversce  sed  unum  sint  in  eo  ambae 
natune.  Verum  sapienter  observatuin  a  viro  cru- 
ditissiino;  pr&tcrquam  quod  facile  ignosci  possit 


Qusedam  etiara  patulasintrantstipata  per  aures, 

Krrores  velerum  studiorum ,  et  vana  parentmn 

Dogmala,  cum  quodain  fuco  ostenlantia  veri. 

Ilaec  modulata  sono  veniunt,  hsec  levia  tactu, 
595  Hsec  blandis  iate  fumlttntur  odoribus,  illa 

Conciliant  varias  in  milie  saporibus  escas. 

Ibgno  ergo  bsec  bomint  sunt  discerncnda  pe- 
riclo : 

Ne  nimium  trepidus  nullum  procedat  in  aequor; 

Neu  vagus  effusis  sine  lege  feratur  babenis. 
600  EttHenim  sanctusreruin  usu%  quem  cohibentes 

lutra  modum  uumeri,  et  niomentum  ponderis 
sequi, 

Pro  cunctis  soii  Domino  reddemus  honorcm. 

Omnia  quae  fecit  bona  valde,  ut  non  vitiorum 

Incentiva,  sed  ut  superas  caperemus  in  iliis». 
605  llic  decertato  virtuiis  agone,  corouas. 

poet»  per  transennam  rem  difficillimam  attingenti, 
si  quid  minus  exacte  in  terminis  locutus  reperiaiur. 
Auctor  iste  hoc  eodem  iu  loco  Cbristi  glorificatio- 
nem  fatetur  faclam  augmento,  non  fine  hominis; 
prsesertim  cum  non  longe  antea  clare  pradicarit  ge- 
minam  natutam  hominisque  Deique  in  Cbrislo  cen- 
veni$$e ;  nec  esse  quo  victus  vincere  posset ,  it  non 
vera  Dei  virtus  bumaiiae  naturae  esset  con$ociata ,  v. 
473  et  480. 

573.  Iia  Lugd.;  at  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  et  re- 
ceniiores,  in  muore. 

694.  Editio  Coloniensis  et  recentiores,  Unia9 


D 


631  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTA  AUGTORITATIS.  6» 

An  tibi  co&lesles  illi,  quos  protulit  orbis  A         Ad  qood  vis  extende  manum;  patet  sequa  fa- 


Fertque,  viri  non  luec  eadem  tolerasse  videntur 
Quaepatimur,  motus  animi,  affeclusque  rebelles, 
Et  circumjectis  vitia  oppugnantia  castris  T 
610  Sed  gladio  verbi,  fideique  umbone  potenti 
Vincebaut  arcus  tenebrarum,  et  spicula  mortis: 
Gumque  opus  hoc  mundi  magnum  pulchrumque 

viderent ; 
Non  mare,  non  coelum,  non  ignem,  aut  sidera 

coeli, 
Quae  numero  subjecta  sibi  visuque  tenebant, 
615  Suspexere  deos :  unum,  ratione  magistra, 
Auciorem  et  Dominum  rerum,  non  facta ,  co- 

lentes. 
At  tu  nobilius  qui  factum  te  voluisses, 
Numquidinangelicosatusordinenon  querereris?  B 
Nam  cum  ille  excelso  dejectus  Lucifer  axe 
620  Conciderit,  rueritque  illo  pars  tertia  pulso 
Astrorum,  quaero  in  quanam  tunc  parte  fuisses  ? 
Clara  Dei  semper  bonitatis  imago  maneres, 
An  castra  invidiae  sequereris  et  agmina  noclis. 
*  Sed  quo  te  praeceps  rapit  orbita?  Vis  bonus 
esse 
€25  Absque  labore  luo  ?  Credis  hoc  cedere  posse, 
Si  tibi  mutentur  natalia  sidera,  quorum 
Te  pravum  decursus  agit?  Quid  vaua  vetusii 
Perfugia  erroris  Chaldaeis  quaeris  in  astris  ? 
Quamvis  sollicitis  adeas  coelestia  curis, 
610  Et  penitus  causas  rerum  scruteris  apertas  ; 
gll  Non  renuis  mage  nosse  Deum,  quam 

cuique  elemento  C 

Naturam  dcderit,  qua  pontum  lege  moveri 
Jusserit,  aut  tenerisquam  vimconsueverit  auris, 
Sidereosque  ignes  in  quae  momenta  crearit. 
635  Qui  cum  sincerus  sit  fons  aequique  bonique, 
Iinmilcm  jussis  legem  prescripsit  iniquis, 
Si  prius  ipse  hominum  mores  constrinxerat  astris. 
Namque  adversa  sibi  sunt  hsec ,  nimiumque 

repugnant , 
Exigere  insontes  actus,  delictaque  poenis 
OiO  Afficcre,  et  cunctos  eadem  ad  promissa  vocare: 
Conira  autem  naiis  violentum  affigere  sidus, 
Quod  nec  velle  homini  cedat ,  nec  posse ,  sed 

omnes 
Desuper  ignaros  et  virtus  ducat,  et  error. 
Ergo  aut  sethereis  nuilum  est  jus  ignibus  in  nos,  D 
645  Autsi  quid  nostri  retinent,  amittere  possunt : 
Cum  mihi  progenito  ad  vitam  mandata  fcalutis 
Et  cordi  insinuet  bonus  auctor  et  auribus,  ac  me 
Currentem  mercede  vocet,  terrore  morantem. 
Solum,  inquit,  venerare  Deum,  solique  memento 
650  Servire,  externas  et  despice  relligiones. 

Hoc  operU  seclare  boni,  hoc  fuge  cautus  iniqui. 
Yita  beata  isto  paritur,  mors  editur  illo. 
Coram  adsunt  aqua  servatrix,  populator  et  ignis : 


cultas. 
655  Quod  legis  monitus,  et  vatum  scripta  piorom, 
Et  Deus  ipse  suo  nequidquam  promeret  ore, 
Arbilrium  nostruin  si  vis  externa  teneret. 
Yerum  si  quid  obest  viriuti,  animosque  retardat, 
Non  superi  pariunt  ignes,  nec  ab  aelbere  manat: 

660  Sed  nostris  oritur  de  cordibus ;  ipsaque  bellum 
Libertas  movel,  et  quatimur  civilibus  armis : 
Otia  cum  mollis  coinplexa  ignava  voluptas 
Diificili  negat  ire  via,  bravioque  potitos 
Ardua  quaeque  piget  pro  spe  tenlare  latenti. 

665  Cumque  haec  intus  agi  prospexit  caliidus  hostis , 
De  studiis  vestris  vires  capit:  utque  parentis 
Avertat  veri  culttim,  persuadet  ab  astris 
Fata  seri ,  frustraque  bomines  contendere  divis. 
Hinc  vario  vitae  dominos  mercantur  honore. 

670  Error  abi,  procul  error  abi :  satis  agnita  prisei 
Suntcommenta  doli,  monitos  quibus  Omnipotens 

nos 
Elaqueat,  cultusque  docet  vitare  profanos. 
Scimus  enimquanta  steterit  mercede  quibusdam 
Sidus  adoratum  Rempham,  venerataque  cceli 

675  Militia,  et  cullus  Soli  Lunxque  dicatus. 

Nec  latet  haec  verbis  hominis  subsistere  jussa 
Ad  vocem  servisse  mora,  noctisque  repulsae 
Temporibus  crevisse  diem :  cum  lux  famulata 
Nesciret  nisi  quem  faceret  victoria  finem. 

680  Novimus  et  coelo  praescriptas  conditiones 
Arbitrio  quondam  sancti  mansisse  prophetae; 
Cum  positum  ad  tempus  clausos,  sitientibus 

agris , 
813  Non  licuit  rorare  polos;  ipsumque,  vocata 
Partibus  e  superis  in  sancta  aiiaria  flainma, 

685  Quem  dederat  sacris  iguem  immisisse  profanis. 
Cujusvis  etiam  Cbristi  delapsa  fuisset 
Discipulis,  pcenam  hospitii  exactura  negati ; 
Ni  patiens  Dominus  venia  pravcrterei  iraui 
Nulluni  ergo  in  nos  est  permissum  jus  ele- 
mentis, 

690  ln  quae  jus  hominis :  nec  possunt  condere  legem, 
Quse  legem  accipiunt.  Solus  Deus  oniuipotens 

Rex, 
Omnia  qui  nostrae  dispensat  tempora  viiae , 
Nec  servire  asiris  vult  quos  super  astra  locatit. 
Nam  quoscumque  sacro  rcnovavitSptritus  amnc, 

695  In  Christo  genitos ,  mortaii  ex  stirpe  recisos, 
Jam  sedes  coele»tis  habet,  nec  terrea  nectit 
Progenies  lemplum  in  Domini  corpusque  re- 

dactos. 
Quod  si  quis  cursu  astroram  eflectuque  notato, 
Conteudil  naturam  hominis  viiamque  videri ; 

700  Qusero  qtiid  hac  trepidis  mortalibu»  afferat  arte. 
Hic  (inquit)  felix  ,  miser  bic  erit ,  huac  ra|iiet 
mors 


•Cipdt  IX.  Contra  eo$  qui  peccala  $ua  sideribus  im- 
fulant.  Libertas  arbiuii  tola  causa  peccati.  Non  homa 
tideribut  iubditur ;  $ed  aliquando  sidera  hominibus 


sanctis  subdita  fuere:Josue,  Elias.  Vanm  etnosim 
pmdictiones  humanorum  actuum  ex  asiris  ducim. 


«53  CARMEN  DE  PROVIDENTIA  DIVINA.  f»| 

Impubem,  hic  senfo  transcendet  Nestoris  annos.  A        An  quae  pars  bominum  peccati  noscia  munduiu 


Falaum  boc,  aut  verum  est?  Si  stant  praedicta 

canentis, 
Nec  roisero  superest  spes,  uec  formido  beato. 
705  Et  quae  sideribus  danda  est  rever6ntia  fliis ; 
Si  quae  ferre  queunt,  nequeunt  decreta  movere  ? 
Dent  sese  scelerum  potius  torreniibus  omnes  : 
Fatlant,  diripiaut,  jugulent,  fas  omne  nefasque 
Confundant,  persistet  enim  nihllominus  astrum  ; 
710  Cujus  ab  effectu  firmato  cardine  rerum, 

Ut  mala  non  potcrunt  sancta  probiiate  repeili, 
Sic  bona  non  fugient  perversos  debita  mores. 
At  ai  praedictae  sortis  mutabilis  ordo  est, 
Et  declinari  possunt  ventura ;  soluta  esi 
715  Omnis  ab  ancipiti  casu  vis  pendula  fati. 
Scrutatis  igitur  stellarum  motibus,  boc  est 
Artis  opus,  totam  subvertere  relligionem ; 
Dum  nullum  eurare  Deum  mortalia  suadet ; 
Aut  dum  posse  docet  votis  elementa  moveri, 
720  Innumeram  miseris  plebem  insinuare  deortim. 
*  Si*  quia  detectis  laqueis jam  fraudis  opertse, 
Quo  captos  vanis  studiis  deduceret  error 
Compertum ;  superest  nunc  respondere  querelis 
Quae  mundi  rebos  divinam  absisiere  curam 
725  Objiciunt,  dum  saepe  bonos  labor  anxitis  urget, 
Et  tranquilla  fluit  cunctorum  vita  malorum. 
Dic  age,  qui  nullis  Domini  moderantis  babenis 
Uomanas  res  ire  putas,  quid  ab  ordine  cessat 
Naturse?  quse  bella  movent  elementa?  quid  us- 
quam 
750  Dis  idet  a  prisco  divisum  foedere  rerum  ? 
Sic  interjecta  solis  revocatur  in  ortuin 
Nocte  dies,  idem  est  lunae  aitrorumque  re- 

ctirsus , 
Et  releguut  notas  subeuntia  tempora  metas. 
Non  aliter  venti  spirant ,  ita  nubibus  iniber. 
735  815  Laeta  negant,  servantque  genus  trudeniia 
flores 
Semina  quaeque  suum  :  nec  abest  ab  origine 

rerum 
Ordo  manens ,  iisdem  subsistunt  omnia  causis. 
Quae  nisi  perpetui  solers  prudentia  Regis 
Astrueret,  molemque  omnem  spirando  foveret, 
740  Conciderent  subita  in  nihilum  redigenda  ruiua. 
Et  cum  haec  pervigili  cura  Oinni|>otentis  agautur,  . 
Qu»  certum  ad  finem  devexo  limite  vergunl ; 
Quis  neget  in  nostram  gentem  specialius  acquum 
Partiri  sua  jura  Deum?  cui  perpetis  acvi 
745  Spem  tribuit ,  propriae  largitus  imaginis  instar. 
At  qui  nec  poenam  injustis,  nec  praemia  sanctis 
Restitui  ad  praesens  quereris,  vellesne  per  omnes 
Ultricem  culpas  descendere  judicis  iram? 
Et  quo  magnanimi  clemens  paiienlia  Regis 
750  Distaret  saeva  immitis  feritate  tyranni? 

*  Caput  X.  Contra  Epicureos ,  divinam  providen- 
fitfi»  negantet,  eo  auod  boni  hie  adverta  patiantur,  dum 
mati  protpera  omnia  experiuntur.  Quare  nee  malot  hie 
fumiri ,  nee  bonot  remunerari  oporteat.  Deut  patient, 
quia  omnipotent  et  aternut. 


Possessura  forei  ?  vel  sanctae  quis  locus  esset 
Virtuti  in  terris?  cui  si  pra?sentia  dona 
Affluerent,  coelo  poiius  sublata  ntaneret. 
755  Sic  mundi  meta  abruptis  properala  fuisset 
Temporibus,  neque  in  sobolera  generanda  ve- 

niret 
Posteritas,  pariter  cum  justos  atque  nocentes 
Aut  promissus  bonos,  aut  poena  auferret  ab 

orbe. 
Nunc  vero  et  generis  nostri  profunda  propago 
760  Tendiiur,  ac  duplici  succedit  origine  pubet, 
Nata  patrum  membris,  etChristi  fonte  renaU  ,. 
El  pia  dum  populis  Domini  patientia  parcit , 
lu  lucem  multos  de  tetra  nocte  reversos, 
B         Ac  posita  claros  peccati  labe  videmus. 
765  Iile  per  innumeros  vulius,  et  mille  per  aras, 
Rarbatos,  kevesque  deos,  juveoesque,  senesque, 
Ut  quondam  fecere ,  colens ,  jam  errore  paren- 

tum 
Abjecto,  solum  Unigenam  submissus  adorat. 
Hic  sopbicas  artes  Graecorum,  et  vana  secutus 
770  Dogmata ,  jam  Cbristo  sapere ,  et  brmescere 
mundo, 
Gaudet  apostolico  doctus  coelestia  ludo. 
Quam  multos  procul  a  portu  ntiouis  in  altum 
Dcdecorum  turbo  abstulerat ;  quos  aequore  toio 
Jactatos ,  nimiumqne  vagis  erroribus  actos, 
775  Nunc  reduces  juvat  excipere,  amplcxuque  pa« 
terno 
C        Confotos,  nusquaro  statione  abscedere  vitae? 
Quos  si  multa  inter  morum  delicta  priorum 
PJexisset  propere  rigor  implacabilis  irae, 
Inlercepta  forent  melioris  tempora  vita? , 
780  Nec  standi  vires  licuisset  sumere  lapsis. 

Mortem  (inquit  Dominus)  peccantis  nolo  ,  nce 

ullum 
De  pereunte  lucrum  est  :  redeat  magis,  inque 

relictum 
Mutatus  referatur  iter ,  vilaque  fruatur. 
Et  quia  virtutum  similes  vult  esse  suarum 
785  817  Quos  8enuil :  Vindictam ,  inquit,  mibi  ce- 
dite ;  reddaro 
Judicio  quae  digna  meo;  detur  locus  irae. 
Sic  dum  multorum  diCTr-rlur  poena  malorum, 
Nonnuili  plerumque  probos  revocantur  in  actus, 
Ac  fitquisque  sibi  judex,  ullorque  severus, 
790  Quod  fuerat  prius  interimens ,  aliusque  resur< 
gens. 
At  qui  persistunt  errori  incumbere  longo, 
Quainvis  in  mullis  vitiis  impune  senescant, 
ln  saevum  finem  venient :  ibi  non  erit  ulla 
Spes  veniae,  minimo  ad  pceiiam  quadrante  vo- 
cando. 

700.  Duac.  et  Colon.  cum  posierioribus  editioui- 
bus,  tuccetsit. 

778.  Editiones  antiquae,  Plectiuet;  recent.,  PU« 
xittet. 


655  S.  PROSPCRI  AQUITANI  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  636 

7^i  Nos  etenim  quotiescausaquacumque  movemur,  A        Carcer  sponte  patet,  sera  non  tenet  obice  vaf- 

Vindicum  celerem  cupimus,  quia  rara  facultas 

Non  paiitur  Ixsis  tempus  transire  nocendi. 

At  vero  xlernum  nil  effugit,  omniaque  adsunt 

Salva  Deo ;  nihil  est  illi  lardurove  citumve  ; 
800  Nec  dilaa  umquain,  nec  festinata  putemus, 

Quae  yeniunt ,  nostris  muUntur  tempora  rebus. 

Nam  quod  ubique  agitur,  quod  gestum  estt 
quodque  gerendum  est, 

Ante  oculos  Domini  puncto  subsistit  in  uno, 

Una  dies  cui  seroper  adest  cras  atque  here  no- 
strum. 
k05      *  Sed  quamquam  eiamen  Dcus  omnia  servet 
io  illud 

Quo  quae  nunc  occulta  latent  reserala  patebunt, 

Mulutamen  mundum  per  sxculacuncta  regentis  B 

Justiiiae  documenta  dedit,  duni  maxima  bellis 

Regna  quaiit,  dum  saepe  urbes,  populosque  po- 
tentes 
810  Exhaurit  morbis,  creroat  ignibus,  obruit  undis; 

Dumque  inopesditat,  dejectos  elevat,  auctos 

Imminuit,  solvit  vinctos,  subigitque  superbos. 

Nec  vero  boc  nisi  cum  magna  ratione  putan- 
dum  est 

Accidere,  ut  quoties  iram  experiunlur  iniqui , 
615  Supplicia  insontes  videanlur  obire  nocentum. 

Multa  quidem  semper  mundo  communia  in  isto 

Indignos  dignosque  maneut :  sol  omnibus  idem 
est, 

idem  imber,  pariter  subeuntur  frigora  et  aestus. 

Utque  indisereta  est  cunetis  aqua,  lumen,  et  ^ 
aura ; 
8*0  Sic  injustorum  justos  mala  ferre  necesse  est: 

Ut  dum  multa  malis  insontes  compatiuntur, 

Sint  quorum  merito  populis  parcatur  iniquis, 

Et  qui  conversos  vinutis  imagine  ducant. 

Sed  cum  perdendis  indemutabiiis  insiat 
825  Finis,  non  eadem  incumbit  tententia  sanctis. 

Sunt  quos  diluvium  mundi  non  obruat,  et  quos 

Arsuris  liceat  Sodomis  evadere  :  norat 

Angelus  JSgypti  vastator  limina  signo 

Scripu  crucis,  sacro  removens  a  sanguine  pla- 
gam. 
-830  Nec  rutilo  mulier  decepu  est  vellere,  cujus 

Sola  domus  tanta  pereunte  superfuit  urbe. 

Fit  mare  per  tumidum  sanctis  via ,  fitque  per  ^ 
amnem ; 

Et  per  inane  piis  gradus  est :  cibus  alite  sem 

819  Suggeritur,  perditque  avidus  sua  fercula 
messor. 
835  Uique  Dei  servis  nibil  obsit,  vertitur  ordo 

Naturae,  vinctos  labentii  vincula  solvunt ; 


804.  Editid  Lugdun.  habet  here;  alise,  heri,  cujus 
iiltima  longaversus  debitae  quanlitali  nnn  convenit. 
Here  adverbium  autem  idem  sonare  quod  heri,  patet 
cx  hoc  versu  penUmetro  Martialis  : 

Et  positom  est  nobis  nil  here  praeter  aprum. 

"Caput  XI.  Deus  lamen  maxima  juititiat  sucb  docu- 
menta  utpe  hic  edil.  Multa  in  hac  viia  bonit  et  mnlit 
communiter  accidunt ,  in  alia  nullaleuu*  ita  ru  erit. 


vas  ; 

Deflcit  humor  aquas,  ignes  calor,  ira  leones. 

Non  autem  dubium  est  in  magnje  turbiue  dadis 
840  involvi  teneros  annos,  et,  more  parentum, 

Criminis  expertes,  aliena  occumbere  culpa. 

Nam  cum  homines  pontus  tegeret  v  deleu  per 
orbem 

Mulla  puellarum  et  puerorum  millia  notnm  esl. 

Nec  Umen  injuste  terris  exeropU  videtur 
815  Progenies  auciura  malos,  cui  mul:u>  in  ipso 

Exitio  est  collatus  honos,  quod  crimine  patram 

Occidit  ante  sua  caderei  quatn  noxia  culpa. 

Quod  si  et  justum  aliquem  complexa  est  psoa 
malorum , 

Ne  dubites  placuisse  Deo;  nec  enim  mala  inors 
est 
850  Ulla  bonis,  quibusvario  longoque  labore 

Quilibet  in  requiem  patet  exitus :  aspera  vitam 

Dat  via,  nec  campo  capitur,  sed  line  corona. 

Verum  nos  blandis  capti,  offensique  severis, 

Nec  bona  judicio  specUmus,  nec  mala  vero. 
8  5  Dum  non  nostrarum  curanda  negotia  remm 

Suscipimus,  propriisque  juvant  alieoa  relictis. 

Nec  quemquam  viiiis  miserum ,  aut  virtule  bca- 
tum 

Cei  sentes,  frustra  externis  culpamque  deeusqut 

Jungimus,  et  coelo  ascripti  terrena  fovemus. 
860  Felices  dici  mos  est,  quos  blanda  potestas 

In  summos  apices  tumidorum  evexit  bonoruin, 

Quos  magni  quasstus  diUrunt,  et  quibus  amples 

Congessit  reditus  totum  res  fusa  per  orbem. 

Laudantur  vestes  pretiosa?,et  pulchra  supellex, 
865  Magn»  aedes,  famuli  innumeri,  vigilesque  cliea- 
tes, 

Ct  quidquid  non  est  nostrum,  quodque  ut  dare 
quivit 

Una  dies,  sic  una  potest  auferre :  nec  illud 

Quod  speciale  bonum  est  homiois,  nullamqoe 
timet  vim , 

Amplexi,  miseros  quibus  haec  perdenlia  desunt, 
870  Et  per  mille  modos  pereuntia,  credimus;  acsi 

Justitiam  durus  labor  urgeat,  et  dolor  aegri 

Corporis,  et  mortes  natorum ,  et  turpis  egettas. 

Non  quantas  pariat  constans  tolerantia  paloias, 

Nec  quo  pugna  brevis  sit  prccessura  videmus: 
875  Sed  calicem  crucis  ac  vitae  libare  verentes, 

Vipereum  obducto  poumus  melle  venenom. 

Dulcia  sunt  etenim  gustu,  speeieque  decora, 

Quae  morbos  mortemque  animae  generantqw 
(oventque, 

Canceris  et  ritu  Unguentia  viscera  carpunt. 

Nulla  mors  bonit  mala.  Quam  injuste  judicet  mundut 
de  beatitudine! 

840.  Editio  Ludg.,  et  in  ore  parentum;  id  esl,  et 
suboculis  parentum.  Editiones  Lovan.,  Duac,  Colon. 
et  alia,  tt  more  parentum;  quod  forte  signiilcat,  et 
pro  peccatis  suorum  parentum,  seu,  partter  ae  pa- 
rentes.  Hic  sensus  juvatur  verbis  sequeotibos  lAti*** 
occumbcre  culpa. 


!57 


CARMEN  BE  PROVIDENTU  DIVINA. 


m 


$0  Cumque  Deus  medieam  cobIo  demitiere  curam    A 
Dignatur,  penitus<jtie  putres  absciudere  fibras, 
lncusamus  opem  leneri ,  et  tabescere  morbo 
821  Malumus,  aotidoti  quam  Tim  toierare  se- 

verl. 
Non  igitur  mala  suot  quae  nos  mala  ducimus; 
etcum 

&5  Ulceribus  diris  non  parcit  dextn  medentis, 
Amplectenda  salus,  non  exacuenda  querela  est. 
Jam  quos  peccanles  Deus  irguit,  bos  etiain 

nunc 
Diligit,  et  patrio  vult  emendare  Aagcllo. 
Meque  istis  potius  societ,  quam  congreget  illis, 

90  Quos  jam  submoto  pennisit  verbere,  cursu 
Ire  voluntatis,  propriaque  libidine  ferri. 
Hi  sunt  vero  illi,  quos  inter  crimina  tutos,         B 
Et  scelerum  dites  fructu,  impuniia  senecius 
Exlremse  turpis  v itae  produxii  iu  oras. 

)3  Hi  justum  injustis  odiis  pressere ;  per  istos 
Bella  exciu  piis,  et  flagra  raedentia  tardis. 
•  Namqub  eadem  cunctos  exercent  tela  fide- 
les, 
Sub  duplici  causa ;  dum  quo  torquentur  iniqui, 
Hoc  sancti  crescunt ;  et  quod  poenam  attulil  illis 

K)  Pro  culpa,  boc  istis  dat  pro  virtute  coronam. 
Denique  si  quidquid  mundanis  rebus  acerbum 
Aecidit  excutias,  tolum  jam  spoote  videbis 
Anticipasse  Dei  famulos.  Gemit  ille  talentis 
Argenti  atque  auri  amissis,  bunc  rapta  su- 
pellex, 

16  Perque  nurus  Geticas  divisa  monilia  torquent.    C 
Hunc  pecus  abductum,  domtts  astae,  potaque 

vina 
Afflciunt,  tristea  nali,  obsceoique  ministri. 
Sed  sapiens  Christi  servus  nil  perdidit  borum 
Quae  sprevii,  cceloque  prius  translaia  locavit, 

0  Ac  si  quid  mundi  sub  tempestate  laborum 
Incidit,  intrepide  subiit,  manifestus  bouoris 
Promissi,  et  cupidus  victo  certaniiue  solvi. 
At  tu,  qui  squalidos  agros  desertaque  defles 
Atria,  et  exustae  proscenia  diruta  ville; 

5  Nonne  magis  propriis  posses  lacryinas  dare 
damnis, 
Sfi  potius  vastata  lui  penetralia  cordis 
Ifispiceres,  multaque  obtectum  sorde  decorem, 


Quae  congesta  jacent.  populati  cordis  in  aula 
Piangamus  rapiiva  manus,  nos  splendida  quon- 

dam 
Yasa  Dei,  nos  almae  arse,  et  sacnria  Chrisli, 
In  quibus  argentum  eloquii,  virtuiis  et  aaram, 

930  Et  sceptrum  captum  est  crucis,  et  diadema 
decons. 
Nec  rabidis  jusum  moveareus  qoestubus  iram, 
Judicium  culnando  Dei,  qood  mentis  et  oris 
Olficium  multa  transcendii  niajus  abysso. 
Quamvis  exiguo  hoe  fngientis  lempore  vit» 

935  Injusti  tumeani,  et  tnta  pace  suorum 

Laeteniur  scelerum ;  nonque  illos  vinea  fallat, 
Non  ager ;  et  noceant  iilsesi ,  et  crimine  cre- 

scant: 
Nos,  quibus  in  Cbristo  sunl  omnia,  non  cj- 

piant  rea 
Occiduse,  quas  nec  nobiscum  inveximus  orti, 

940  Nec  discessuri  mundo  exportabimus  islo. 
Sed  si  quis  superest  animi  vigor,  excutiamus 
Percaii  servile  jugum,  ruptisqae  catenis, 
In  libertatem  et  patriae  redeamus  honorem. 
Impia  non  oberunt  cum  saevo  pacta  tyranno, 

945  Captiva  conscripta  manu,  resolulrile  Christo  est 
Hoc  foedus,  quod  jure  potest  subvertere  justo* 
i  Aversos  rerocans  ei  suspiciens  conversos; 
i  Sangoine   quos  proprio  quafeivit  prodigus 

i  emptor, 
c  Si  tamen  assertoris  opem  fesiina  voluntas 

950  «  Praeveoiat,  fletu  Dominum  motura  fldeli. 
«  Nam  ut  nemo  invitus,  somnove  quietus  in 

«  alto 
«  Fit  salvus,  nec  vi  petilur  qui  sponte  reces^ii ; 
«  Sic  pulsata  paient  redeuntibus  atria  vitae, 
«  Et  recipit  cceli  servalos  curia  cives. 

955  Cujus  spem  veniae  firmato  corde  foventes, 
Implorale  Deum,  pugnasque  reliuquite,  fratres, 
Verborum,  et  liles  de  pravis  sensibus  ortas. 
Nec  quia  procidimus  fu»i  certamine  primo, 
Stare,  et  eonflictuin  vereainur  inire  secundum. 

960  Cuncta  Hcet  variis  terroribus  iuipleat  h.  stis, 
Et  vigili  clausas  obsidal  miiite  portaa, 
Cum  victo  tamen  est  bellum,  si  carne  vetusta 
Exuti,  in  Christi  renovemur  corpus,  et  oninem 
Yincendi  nobis  vim  de  victore  petamus. 


Grassantesque  hostes  captivaa  mentis  in  arce?   D  965  Qui  dum  nostra  suis  sociat,  junxit  sua  nostris. 


Quas  nisi  per  cuuctas  patuisset  dedita  portas, 
10  Inque  auam  cladem  facibus  fomenta  dedisset 
Hoe  etiam  quae  facta  manu  apeciosa  fuerunt, 
Devoii  meritum  populi  testata  manerenl. 
Sed  cum  deformi  jaceaut  prostrata  ruina, 
Objiciunt  nobia  casus  nostrosque  suosque. 
tl  Hos  igitur  cineres  templorum,  haec  busia  po- 
tenium, 

809.  Sie  editiones  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Co- 
••  Hecentiores  vero,  m  auras. 
*  Cafirr  III.  Af/tictio  maiis  pmna  est  criminis  , 
wit  corona  virtutis.  Anima!  damna ,  magis  quam  re- 
tm  exteriorum  tuqenda.  Conversis  prodest  affliciionit 
teranlieu  Vincitur  diabolus  eliam  ab  kis  quos  antea 


Ut  non  homanis  fideus  liomo,  lolus  in  illum 
Se  referat,  sine  quo  non  siant  qui  atare  vi- 

dentur, 
Et  per  quem  sparsi  coeunt,  stratique  resurgunt. 
Haec  sat  erit  parvo  rudibus  scripsissa  libello: 
970  Qui  cum  sineerum  vivo  de  fonte  liquorem 
Gustarint,  ipsi  profundent  flumina  ab  alvo 
Cordis,  el  irriguas  prxbebunt  fratribus  urnas. 

vicerat,  si  spem  in  Ckristo  ponant,  et  vincendi  virtu- 
tem  a  Ckristo,  qui  diabolum  vicit,  petunl. 

916.  ld  est,  certus,  V.  supra  v.  490. 

944.  Ita  libri  veterei  Lugd.,  Lovan.  et  Colotu 
curo  posteriores  habeant,  inveximus  orbL 


339  S.  PROSPERl  AQUITANI  OPERA  INGERTifi  AUCTORITATIS.  €10 

ADMONITIO 

IN  LIBROS  DB  VOCATIONE  OMNIUH  GENTIUM. 

Diu  cst  cum  quseritur  quis  fuerit  auctor  librorum  de  Yocatione  omnium  Gentium.  El  primnm  quidera 
rscripti  sunt  sanclo  Ambrosio  ex  quorumdam  manuscriptorum  codicum  fide.  Sed  non  multo  post  tempore 
ab  bac  opiuione  discessum  est,  cum  animadversum  est  ab  eruditis  non  solum  his  in  libris  citari  Pelagiano- 
ruin  haeresini,quae  postAmbrosium  inter  coeliies  assumptum  orta  cst,sed  etiam  in  illis  agi  de  conteutioae 
quae  iu  Ecclesia  nata  est  ex  doctrina  quam  sanctus  Augustinus  contra  Pelagianorum  haeresim  decertans  sire- 
nue  propugnaverat.  Deinde  vero  Prospero  ascripti  sunt  a  quibusdam,  qui  illos  in  manuscriptis  nonnullis  sub 
S.  Prospen  nomioe  descriptos  legerunt,  et  quia  magna  in  his  affinitas  notatur  cum  qnaestionibus  quas  san- 
ctus  ille  Augustini  discipulus  et  vindex  in  suis  operibus  attigit.  Sed  eruditis  criticis,  ncc  paucis  quidem,  vi- 
sum  est,  et  in  bac  secunda  opinatione  erratum  esse,  nec  eos  ut  veros  sancti  Patris  illius  fetus  debere  agnosci : 
bis  quidera  propter  styli  diversitatem,  illis  vero  propter  doctrinae  discrepantiam.  Gum  vero  uon  superessent 
nlli  codices  manuscripti,  in  quibus  libri  illi  alteri  cuidam  parenti  assignarentur,  tum  vero  ventum  est  ad  cen- 
jecturas.  Alii  euim,  inler  quos  Lalius  et  Vossius,  Hilario  illi  tribuendos  crediderunt,  cujus  epistola  legitor 
ad  sauctum  Augustinum  data,  quemque  nonnulli  cum  Arelatensi  hujus  nomiuis  episcopo  confuderunt.  Alii 
autem,  ut  Erasmus,  Eucherio  tribui  posse  suspicali  sunt,  illiusque  genium  satis  referre  judicarunt.  Deniqoe 
P.  Quesnellio  in  mentem  subiit  opus  boc  Leoni  Magno  omnino  esse  assignandum ;  cujus  doctrinam  styturoqae 
in  his  duobus  libris  omnino  agnovisse  se  asseruit.  Quod  suum  hac  in  re  judicium  satis  probabile  fecisse  fi- 
debatur,  ita  ut  multi  postremae  illi  opinioni  ultro  subscriberent ;  cum  Josepbus  Antelmius  Forojuliensis  es» 
nonicus  in  contrarium  se  opponens ,  et  longa  dissertatione  hanc  opinionem  subruere  conatus,  alteram  qat 
hi  libri  Prosperi  esse  agnoscebantur.  iterum  statuisse  se  gloriatus  est. 

Inter  tam  dhersas  una  de  re  opiniones,  duae  tantum  ejus  sunt  ponderis  quae  in  examen  revocari  merets- 
lur :  scilicet  quae  sancto  Prospero,  et  quae  sancto  Leoni  hoc  opus  assignandum  probant :  aliae  enim  aut  mt- 
nifesto  falsae,  aut  nullo  fundamento  nili  inveniuniur.  Ambrosio  enim  quomodo  tribuetur  opus  io  quo  qnav 
stiones  agitantur  quae  pluribus  annis  post  Ambrosii  obitum  tractari  coeperunl?  Nec  ea  est  slyli  similUudo 
inter  hosce  libros  et  opera  sancti  Eucherii,  ut  ex  solo  hoc  fundameuto  ci  auctori  tribui  queant.  Multo  mion 
ib  Hilario  Arelatensi  exaratos  credibile,  cum  ille  in  materia  gratiae  non  paria  senliret  cum  Auguslino,  sed 
inagis  cum  his  qui  in  hoc  opusculo  impugnantur.  Nec  Syracusani  Hilarii  esse  verisimile,  aut  Hilarii  illnu 
sancti  Prosperi  socii  (si  tamennon  unus  sit  idemque) ;  si  quidem  epistolarum  quasad  Augustinum  dedemnt 
Mylus  ionge  distat  a  stylo  auctoris  nostri.  Sed  nec  Prosperi  Aurelianensis  opus  esse  agnoscitur  :  qui  tantum 
abestut  tractatum  ejus  quo  iste  agnoscitur  esse  ingeuii  scritere  potuerit,  ut  Sidonium  Appollinarem  conte- 
nire  coac^tus  sit,  cum  viiam  sancti  Aniani  decessoris  sui  scribi  optavit,  quam  ipse  pro  sui  ingenii  tenuitate 
nggredi  ausus  non  fuit;  sic  deniqueejus  Prosperi  qui  interfuil  subscripsitqtie  concilio  Garpenloracensi  anoi 
5i7,  el  Vasensi  auni  529.  Siquidem  opus  illuddeVocatione  Geniium  absque  auctoris  nomine  citatum  legilor 
a  Gelasio  papa  in  suo  contra  Pelagianos  opusculo  :  obiit  vero  Gelasius  anno  496,  unde  extra  omnem  veri- 
similitudinis  speciem  est  citatum  ab  illo  auctore,  qoi  anno  529  erat  superstes. 

lu  hoc  ergo  unum  tota  vertitur  quaestio  :  an  opus  hoccc  Prosperi  sii,  an  Leonis  Magni,  an  tandem  ignoli 
huc  usuue  auctoris  dici  debeat.  Hae  autem  utrimque  rationes  diversarum  opinationum  afferuntur. 
1°ProProsperoquidem  primo  exhibentur  manuscripti  codices,  et  plures  quidem,  in  quibus  buie  operi  pne- 
figitur  nomen  Prosperi :  Hincmarus  quoque  teslis  adducitur,  qui  in  libro  quem  scripsit  de  PraedestinatioM 
citatillud  sub  nomine  sancti  Prosperi  :  doctrinam  auoque  hujusce  operis  S.  Prosperi  doctrinae  conformeni, 
stylum  etiam  valde  siinilem,  senteutias  easdem  utrobique  legi  contendunt.  Exempli  gratia,  dicit  Proaper  in 
suo  carmiue  de  Iugratis  quod 

Sedes  Roma  Petri,  quat  pastoralis  bonoris 
Facia  caput  mundo,  quidquid  non  possidet  armis 
Reiiigione  tenet. 

Hoc  idem  et  iisdem  pene  verbis  legitur  apud  eumdem  auctorem  librorum  de  Vocatione  Gentium  capito 
16  libri  u.  Prosper  quoque  in  Responsione  ad  Objectiones  Gallorum  asserit  quod  ex  loto  m**4* 
lotut  mundui  eligitur  :  loquendi  modus  similis  legitur  in  libro  i  de  Vocatione  Gentium  cap.  9,  obi  de  Wto 
mundototut  mundut  liberaius  agnoscitur.  S.  Prosper  in  carmine  delngratis,  inter  diversa  inscrutabilium  j«- 
diciorum  Dei  exempla  numerat  eas  differentias  quae  reperiuntur  inter  bomines,  eliam  in  naturalibus  doois : 
librorum  dc  Vocatione  gentium  parens  eamdem  comparationem  adhibet  iibro  i  capite  14.  Denique  S.  Prosper, 
et  scripti  subsequentis  auctor,  exempla  infantium  sine  baptismo  morientium,  infideiium  quoque  in  extremo 
vita»  halitu  ad  Deum  conversorum,  et  alia  plura  ad  easdem  res  probandas  usurpant. 

Et  vero  Jos.  Antelmius,  qui  hanc  opinionem  inter  criticos  jam  obsoleUm  tueri  suscepit,  hujuscemodi  mo- 
menia  ponderal,  exaggeratque  sedulo,  aliaque  insuper  addit  ducta  ex  styli  similitudine,  verborumque  et 
senlentiarum  consonanlia,  quae  in  diffusas  tabulas  aistribuens,  longa  et  pene  fastidiosa  parailela  instituii. 
Tum  Photii  testimonium  adducit  in  medium,  qui  in  cod.  5  Bibliothecae  Aciorum  epi«coporum  Oceidentaliaai 
rontra  Pelagianos  insurgens,  ait :  Cum  temporU  progrcssu  sectot  hujus  homines  per  hceresis  suce  abjuradonem 
Ecclesim  reslituti  esstnt%  Uerum  malum  ab  iptis  prtncipium  s umpiti,  ut  Septimo  episcopo  renascen*  emdem  iues% 
anteauam  iongius  serperet  (uerit  reprimenda,  datis  ad  Leonem  Ronus  tune  sedem  apostolicam  tenentem  iiiteris : 
qui  Leo  ferventi  zelo  contra  impietatem  iliam  depugnavit.  Post  non  diu  rursum  veiuti  existere  alque  renasci  t 
-maia  raaice  impudenter  cum  capissett  Remce  etiam  quidam  iibere  pro  heeresi  iocuti  sunt,  quos  vir  sane  dttratt 
Prosper  iibeiiis  adversus  eos  in  vuigus  editis  faeile  dissipavit  exstinxitque,  Leone  etiamnum%  quem  diamus^  Ro- 
manam  sedem  gubernante.  Quod  vero  hic  ait  Photius  aliis  Prosperi  operibus  ante  Leonis  Magni  pontificatun 
eiaratis  conveuire  nequeunt.  De  libris  ergo  his  de  Vocatione  Gentium  loquebatur  ibi  Photius. 

Qui  autem  e  contra  hoslibros  aProsperi  operibus  alienandos  toentur,  id  primo  dicunt :  Stylum  libronim 
illorum  longe  differea  stylo  operum  Prosperi.  Hac  fuit  censura  doctissimorum  inter  criticos  hujus  sxculi: 
sic  enim  Latitis,  Erasmus,  Vossius,  Grotius,  aliique  bene  mulii  praecellentes  eximiiqne  saporis  critici  cea- 
suerunL  Enimvero  aucioris  librorum  de  Vocatione  stylus  Prosperiano  longe  castigatior  concinniorque,  ele- 
gantior  dictio,  periodi  uiagis  commensurata*,  antitheses  sententiarum,  verborumqae  pugnae  rrequentiores, 
sehematum  usuh  crebrior,  tota  denique  oralio  ex  affectato  rhythmorum  occursu  ionge  modulatior.  Hocqao 
iuiprimis  auendeuduin,  utpote  uon  nisi  ex  consilio  studioque  natum ;  noo  enim  tuuc  soium  occurrunt» 


611  ADMOCTnO  1N  LIBROS  DE  VOCATIONE  OMNIUU  GENTIUM.  Gt2 

in  eas  vclut  sponte  currere  vid<  balur  oratio,  quod  et  nonnumquam  in  Prospero  inv enens ;  sed  aliif  etiam 
in  Incis,  «bi  nonnisi  data  opera  usurparentur. 

2°  Scrihendi  methodus  auctori  anonymo  familiaris  a  Prosperi  ratione  plurimum  dissidet.  Hic  enim  palam 
et  publice  assertorem  se  vindicemque  sancti  Augustini  exhibet,  ejus  doctrinae  apices  omnes  ubique  acriter 
ac  sirenue  propugnat,  preinil  studiose  omnia  ejus  vestigia ;  ubique  snncti  Doctohs  animum,  doctrinam,  seu 
susque  omnes  spirat.  Nihil  tale  in  gemino  libello.  De  sauclo  Augustino  ne  apex  quidem  ullus ;  ita  ut  vel 
ipsum  videatur  non  nosse  ( quod  nemo  crediderit );  vel  ejus  nomeu  ex  ceno  consilio,  certasque  ob  causas  re- 
ticuisse.  Prosper  cum  scribit,  Ecclesiae  Romanae  auctoritalem  passim  praedicat  ac  circumfert,  utpote  ( ut 
nonnullis  placuit)  ejus  nomine  et  ex  ejus  delegatione  in  areuam  descendens ;  alter  ex  proprio  ingenio  stylum 
exerit,  non  tam  pugnandi  quam  sese  exercendi  studio,  mapisque  inquircnti  similis,  quam  certa  et  jam  san- 
ciu  dogmata  propugnunti.  Ilie  palam  aggreditur  Semipelagianos,  atque  ut  catholicae  doclrina3  adversarios 
insectatnr ;  hic  non  lam  ex  industria,  quain  aliud  veluti  agens  eos  exagitat,  nec  id  ea  Tebementia  eoque  zelo 
exsequitur  quo  sanctus  ille  Augusiini  doctrin»  dlscipulus  et  vindex. 

3°  Cum  certum  sit  scriptum  opusculum  fuisse  aliquamdiu  ante  Gelasii  papae  tempora,  vix  tamen  unum 
aliquod  temporis  spatium  assignare  possis  quod  Prospero  conveniai.  Si  siatim  ab  inilio  concertationum, 
vel  paulo  post  eas  exorlas  exaratum  velis,  jain  ipsum  auctoretn  in  libri  stii  exordio  contradicentem  habes, 
qoi  jam  dudum  de  bis  quae>tionibus  contmversnm  fuisse  diserte  asserit :  Inter  defentores  liberi  arbtirii,  in- 
qutt,  et  prcedicatoret  gratias  Dei  magna  ei  dificilis  dudum  vertitur  qucetiio  (Lib.  l  de  Vocat.  omn.  Gent.  cap.  4). 
Si  vero  nltro  concesseris,  quod  negari  non  potest,  eam  controversiam  duduro  efferbuisse  inter  Auguslinianos 
et  Semipelagianos,  cum  ad  scribendum  auctor  se  applicuit,  jam  alium  a  Prospero  fuisse  necesse  est.  Ilic 
enim  statim  atque  Pelagiaui  veneni  reliquiae  per  Genuensium  Excerpta,  vel  Capitula  Gallorum,  vel  Joannis 
Gassiani  Collutioues  spargi  coepere,  stylum  ocius  arripuit  acuiique,  et  totis  viribus  illarum  vocum  novitales 
insectatns  est.  Contra  vero  auctor  lihrorum  De  Vocatione  Gentium  innuit  lianc  primam  suain  esse  de  hac 
nateria  lucubraiionem,  et  quidem  dudum  post  niotas  quaestiones  elaboratam  :  Magna  et  dificilis  dudum  verii- 
twr  qucettio....  De  kac  igitur  compugnantia  opinionum  qua  mensura  et  lemperantia  sentiendum  stf,  quantum  Do- 
minut  adjuverit,  anhitar  inquirere,  exercent  atqut  diteutiens  modulum  facultatis  mem  in  his  quce  cordi  tneo 
sobrie,  quantum  arbitror^  innanerunt.  En  verba  post  longam  opinionum  istarum  concertalionem  scribentis, 
primam  in  hoc  scriplo  operam  ponentis  primumque  conatum,  noininisque  magis  inquirentit,  sese  exercentis, 
rtuique  proprio  sttidio  discutientis,  ac  pro  moduio  facultatis  suae,  quam  cnufidenter  ex  Patrum  doctrina 
assereiitis,  propugnantisque  ex  delegatione  sedis  apostolicae.  Immo  timide  admodum  ac  dubitanter  scribit , 
qaia  videlicet  quamvis  per  omnia  Augustinianae  recepueque  in  Ecclesia  doctrinae  congruentia  proponeret, 
novos  tamen  loquendi  modos  inducebat :  sciebat  autein  sospectas  merito  esse  in  Ecclesia  novitates  vocuin, 
etiam  servata  antiqnitatis  doctrina  :  unde  post  descripta  verba,  hxc  subjicit  :  Vt  ti  in  eas  regulas  processerit 
sfy/tu,  qum  nihil  o/fensionis$  nihil  habeant  pramtatis,  non  sulum  nobis,  sed  et  aiiis  utile  sit,  ad  attquem  nos 
tumtem  perreniste,  quem  non  debeamus  excedere.  Qui  demum,  ne  scriptum  Prospero  abjudicent,  discrimen 
notatum  inde  nasci  posse  dixerint,  ut  dixerunt  nonnulli,  quod  illo  tempore  exaratum  est  a  Prospero.  quo 
Dondiim  plene  hauserat  Augustiniane  doctrinae  fluenta,  praesertim  vero  ex  iislibris  quos  posteriores  subque 
vilae  finom  scripsit ;  facile  ex  fixa  superius  epocha  hujus  scriptionis  refeiluntur. 

Antequam  vero  longius  progrediatur  oratto,  exarainanda»  rationcs  quas  Jos.  Anlelmius  allatis  mox  a  no- 
bia  momrntts  opponit.  Ait  ouim  primo  eamdem  esse  Prosperi  doctrinam  quae  e^t  librorum  de  Vocatione 
Gentium  :  et  bac  in  re  suffi  agatorem  se  habere  Quesnellium,  qui  contranam  Norisii  sententiam  expresse 
refellit.  Hoc  quidem  verum  otnnino,  si  ipsam  in  se  utriusque  doctrinam  spectes.  At  contendimus  auctorein 
•nonymum  diverso  quandoque  loquendi  modo  mentem  suam  exposuisse,  ab  eo  qtio  semper  usutn  fuisse 
Prosperum  nemo  jure  dubitabit.  Fatemur  quoque  librorum  de  Vocatione  Gentium  scriptorem  non  dissimili 
aliquando  sensu  grali.e  nomen  usurpasse  ab  eo  quo  Prosper  osurpat,  pro  vera  scilicet  Jesu  Christi  gratia  : 
aed  contendhnus  hanc  atictorein  stib  hoc  gratiae  nomlne  etiam  dona  naturalia  quandoque  intellexisse,  et  boc 
omnino  sensu  eam  omnibus  bominibus  communem  agnovisse.  Quo  sensu  a  Prospero  no*tro  ulio  in  opere 
aoo  gratiae  vocem  usurpatam  nemo  probaverit.  Rem  quidem  eamdem  docet  Prosper  cum  auctore  anonymo, 
Deoscilicet  curam  fuisse  omni  tempore  de  hominibus,  lios  vocasse  sive  per  legis  litteram.sive  per  naturale 
ntionis  lumen,  sive  per  Evangelii  pracdicationem;  sed  hujuscemodi  a  Deo  impensas  homini  admoniiiones 
gratiae  nomine  nullibi  invenitur  decorasse,  nec  hujusce  rei  ullum  Antelmius  protulit  exemplura.  Hoc  unum 
eniin  ille  probat,  docuisse  Prosperum  naturaie  lumen  omnibus  hominibus  esse  cominune,  ad  omnes  perli- 
nere  Dei  providentiam ;  sed  non  noc  agitur :  probaudum  enim  omnino  illi  incumbebat  quod  tilibus  generalis 
providentiae  auxiliis,  id  est  nattiralis  rationis  disciplinaa,  legis  instructionibos,  Evangelicaeve  praedicationi, 
etc,  grallae  nomen  S.  Prosner  fuerit  impertitus ;  nec  doctissimus  criticus  unum  Prosperi  locum  objicit  quo 
in  huncsensum  usurpari  probentur.  Quem  enim  ille  protulit  Disserutionis  tertiae  pagina  159,  in  quo  ioquilur 
8.  Prosper,  c.  14  lib.  contra  Collatorem,  de  potentia  gratiae  Dei,  et  de  modis  coguosccndi  Deum  per  natu- 
nlia  auxilia,  nihil  probat;  cum  hisce  exterionhus  adjumeutis  gratiae  nomen  non  indiderit  Prosper,  hoc  so- 
lum  illo  in  loco  docens,  quod  qtiodlibet  Deus  exterius  adliibeat  homini  auxilium,  sola  semper  gratia  interius 
ad  Deum  trahit.  Fatetur  tandem  vel  inviius  censor  eruditissimus,  diversa  aliquatenus  via  ingressum  aucto- 
rem  operis  de  Vocatione  Gentium  ab  ea  quam  tenuerat  S.  Prosper  in  aliis  suis  operibus  in  explicandis 
qoaestlonibns  de  Dei  gratia  ;  sed  vult  ille  Prosperum  boc  in  opere  sese  occultasse,  illud  anonymum  edidis>e, 
aensus  suos  mentemque  aliquatenus  dissimulasse,  ideo  nomen  magistri  sui  Augustini  tacuisse,  ut  ejus  doctri- 
nam  secorius  tueretur  :  novam  denique  illum  in  eodem  viam  iniisse :  et  hinc  fieri  quod  nihil  hactenus  hac 
de  re  se  scripsisse  finxerit :  ipsumque  Prosperum  aiiis  etiam  in  operibus  suis  cautius  aiiquando  esse  locutum. 
Aogustini  prtncipia  temperasse,  cuuique  ahquando  se  ulterius  non  scripturum  promisisset,  necesse  fuisse  ut 
diversa  disserendi  methodo  uteretur,  ne  agnosceretur,  stylum  ipsum  denique  mutasse  et  simulasse  ,  et  ad 
hoc  adactum  omnino  ex  ea  scribendi  ratione,  auam  sibi  hocce  in  libro  sequendam  proposuerat. 

Ussc  autem  argumenta  momentave  quid  solidi  contineant  Jector  aequns  dijudicet :  hoc  unum  asserimus,  si 
ei  conjeciuris  hujusinodi  liceat  tanti  ponderis  rationes  quas  supra  recensuimus  enervare,  nullum  imposte- 
rum  a  critico  quovis  proferri  posse  argumentum,  quod  hac  via,  quacumque  polleat  vi  et  efficacia,  non  possit 
everti.  Unde  enim  didicit  Antelmius  Prosperum  intendisse  hoc  opus  sub  larvati  et  occuiti  hominis  persona 
proferre?  A  quo  audivit  libris  his  nuitum  auctoris  nomen  inditum?  Quod  si  contigit,  quomodo  Prosperi  esse 
probabit?  tam  quos  in  medium  adducit  pro  sua  causa,  lamquam  probationum  efflcacium  loco,  manuscriptos 
codices ;  quid  ultra  pro  ipso  militant,  cuin  constet  Prosperi  aetate  opus  istud  sine  auctoris  nomine  legi  sc- 
lere,  et  tale  permansisse  diu  post  Prosperum,  cum  scilicet  a  GeJasio  papa  recensebatur?Cui  bono  igiturPro- 
apcr  aensus  snoa  aJiquando  dissimuiasset?  Cur  idem  illa  qua  solebatanimi  liberiate  et  eonstantia,  S.  Augu- 


643  S.  PROSPERI  AQUiTANI  01'ERA  INCERTiE  AUCTORlTATiS.  CU 

siinl  doctriiiam  tneri  hoc  in  opere  cessasset  ?  Numquid  credihile  insum  tunc  viri  Hlius  erga  quem  se  hzctrnuf 
tanta  reveieMia  affectum  eihibtierai,  nomen  proferre  erubuisse?  Etsi  enim  perver»os  sensus  qui  gancti 
4loc(oris  ve rbis  afflngi  poteranl  sedulo  ille  diluerit,  eoque  modo  qui  calumniis  locum  non  pr*>berel  eipresse- 
rit;  illos  tanien  aperte  tuitus  est,  in  Augustini  advrrsarios  nhiqiie  strenue  insurreiit,  quo*  certo  certius  ia 
errorem  lapsos  esse  arguit.  Etsi  tandein  stylum  dissimu^are  voluissel,  non  est  verisimile  quod  id  urn  feliciler 
pnrstare  potuerit.  Nam  dubio  procul  auctori»  anonymi  siylus  stylo  Prosperi  nitidior,  elegautior  el  subliiuior 
agno&citur.  Nec  quisquam  in  melius  siyluin  propriom  mi.Us^e  lacile  re;»erietur.  Qui  enim  personain  mutai, 
iu  dcterius  vergit,  et  quisqtiis  a  naturali  genio  recedit,  nihil  nou  informe  imperfcctuinquc  producit.  Quin 
:rgre  quis  tot  rnyihmos  invencril,  et  Um  acriuateomn<*s  periodos  romniensuraus  non  assuetus  ediderii. 
Nec  apparet  ullatenus  Prosperum  ad  hocadactuin  utsiylum  mutaret,  ex  ineibodo  qua  opus  boc  compositaa 
toahetnr. 

Deuique  qiiaecumqne  Autelmius  iis  opponit  momentis,  quibus  probatum  est  libros  de  YocatioDe  Gentiwa 
non  essc  Prosperi,  meris  supponitionibus  vel  levioii  prohaiionis  specie  carentibu*  iunititur. 

Jam  vero  illu  I  cxamiuatidum  an  efllcaciora  sint  argumenta  quibus  illi  libri  Prospero  adjudicandi  esie 
dicuiittir.  Haec  auiein  ad  tria  omnino  momenta  revocantur :  1*  ad  manuscripioruui  codicuin  aucloriUlea; 
V  Hincmari  testimonitim ;  5"  doctrinae  stylique  »iniiliui<iiiiem. 

Quantum  ad  primum,  de  quo  solo  convenimus  cum  anctore  diisertationis,  non  majoris  pouderis  ceaseri 
debent  mss.  ilh  ut  opus  istud  Prospero  ascribaiur,  «wam  alii  in  quibus  eidem  asserluin  fuisae  legitur  oaat 
Juliani  Pomerii,  deVita  Contemplativa. Nec  ilincuart  auctoritas  praepoudcrat  auctoritali  conciliorjiin  Gallnt, 
iu  qnibus  ab  aunis  800  iibri  de  Vita  Coniemplativu  sub  Prospcn  nouiine  cilati  legiinlur.  Nec  novum  aat 
iuusitatum  Hincmaro  qtia?dam  opera  sanctis  Palrihns  assigtiare,  quoruiu  tamen  illi  parentes  non  apo- 
scantor.  Citat  enim  ille  Hypomnesticon  sub  nouiiue  S.  Augustitii ;  librum  de  Prcedeslinatione  et  GratU  sab 
ejusdem  nomine  recensel,  hbrum  de  Induratione  Pharaonis  tub  llieronymi,  Co:nnieiilariuui  Hilarii  diacoai 
in  Paultim  sub  S.  Ambrosii.  et  Carmen  de  Providentia  Dei  sub  sancli  Prosperi  nomine  in  teslimoninoi 
.idhibet.  Quod  specut  autem  mss.  codices  librorum  de  Vocaiiom  Geniium,  ex  quinque  inss.  Yatieauis 
antiquior,  qui  mille  annorum  aetatem  excedere  crediiur,  et  alius  pariler  vetusiiasimus,  nomen  saadi 
Atnbrosii  nrseferunt;  tre«  reliqui,  qtiorum  »ute  major  800  amios  non  excedit,  noinine  Prosperi  insi- 
giiiuntur.  Alii  absque  dubio  eisunt  mss.  in  quihus  sub  Amhrosii  nomine  exhibentur  hi  libri;  cuui  ubique 
sub  ejus  nomine  editi  leganttir  aute  anuuin  15 66.  Si  er^o  antiquioruui  manuscriptorum  aucioriuti  ccdi 
opus  essel,  ouinino  iribuendi  S.  Ambrosio  viderentur.  Nec  diffitebitur,  opinor,  Autehnius  ex  suo  svste- 
mate,  primos  hujus  opcris  manuscripto*  auouymot  prodiisse,  cum  laiere  imeuderit  S.  Prosper.  Uude 
probabitur  amanuenses  illos  qui  primi  operi  isii  nomen  Prospcri  prafiieruiH,  pro  vero  Prosperi  uaori 
leiu  agnoscendos  ex  certis  arguiuentis  cognovisse?  Nonne  probabilius  est,  quod,  cuin  eos  libro*  enouynMS 
reperissent ,  ei  argtimenti  doctrinae  |ue  couforuiiute  inducti  fueriut  ut  Prosperi  nomeo  in  fronte  appone- 
rent.  Alit  roiuus  docii,  licet  antiquiores,  miuus  etiam  feliciter  eidem  operi  nouien  Ambrosii  indideranL  fix 
qua  nmanuensium  diversiute  colligitur,  non  siaudum  bic  manuscriptorum  aucloriuti,  ei  ex  aoia  ana* 
nuensiuin  teinerilJte  titul«»s  isns  lihris  iuditos  prodiiase. 

De  doctriiix  consensione  diximus  supra,  prohavimusque,  etsi  revera  idein  sentiat  auctor  librorum  da 
Yocatione  Gentium  quod  S.  Prosper,  diversos  tamen  ab  ilio  loquendi  roodos  usurpatos,  eaque  adbibiti 
temperameuta  quae  S.  Prosper  numquain  adhibuisset.  Si  consulantur  perp.iuce  utriusque  periodi,  forus- 
simum  arguuientum  a  nobis  merilo  duci  videbitur  ei  styii  disparitaie,  qua?  oculis  legenlium  primo  iutuiiu 
paiebit.  Nec  terreut  nos  aut  ab  opiiiioue  dimovebuol  lon^ue  illae  quas  elaboravit  Antelmius  Tabulae  :  in  qui- 
bus  saepe  nulla  alia  in  stylo  conformitas  prospicitur,  praster  voces  quasdam  tunc  teiuporis  usurpari  solilas. 
Nec  facile  iuvenientur  auctores  duo  idem  argumentum  versantes,  qui  non  aliauando  easdem  voces 
usurpaverint  :  multo  miuus  mirum  quod  iu  sensibus  conveniant,  et  iisdem  loqueudi  formulis  utantor.  Si 

auis  eadein  cura  iuvestiget  opera  S.  Augusiini  qua  Antelmius  S.  Prosperi  opera  omnia  scrutatus  esl,BSu 
esperandum  omnino  quin  feliciter  succedat  quae  instiiueretur  operum  Aucustinicuin  lihris  de  Yocauooe 
Gentium  collatio  :  cum  revera  non  pauca  Aineliniauoruin  paralleiorum  loca  ex  sementiis  Augastini  a 
Pruspero  eicerplis  ducantur,  aut  iisdeiu  terminis  scriptae  legantur  iu  S.  doctoris  operibus.  Yerum  frustra 
oinmno  talis  iniiiutatim  comparaiio  institueretur  :  quoniam  non  obstantibus  diffusis  illis  ultri  modsai 
Antelmii  parallelis,  ei  illis  quas  didiixiiuus  rationibus  librorum  dc  Yocatione  Gentium  tb  operibus  Prosperi 
differemia  ipsa  se  legenti  et  ponderauti  prodet. 

Nuuc  vcro  superest  ut  eiaiuiiientiir  conjecturae  quibtis  ductus  Quesnellius  libros  de  Yocatione  Gentiaai 
Leoni  suo  adjudicavit.  Pracipuum,  iuimo  vero  unicum  ipsius  arguiiieutum  stat  in  slyli  pariute,  quaia ss 
agnovisse  asserit  inter  libros  i^tos  et  reliqua  S.  Leonis  papa.*  opera.  c  Scripta  sancti  Leonis  saepius  rele* 
tf«:uti.  inquit  ille,  faiuiliarissiiita  facta  est  pbrasis  Leoniua,  iotusi|ue  diceudi  cbaracter,  quem  iu  Iibris  M 
Vocatione  Gentium  agnovi.  Siatim  animadverti  quod  in  eis  idein  loquendi  modus,  nonnulloruui  verboreai 
:iffectata  frequentatioy  conforniaiio  periodorum  eadem,  eadem  sermonis  constructio,  couflictus  ▼erbonua, 
crebraeque  antitheses,  dictionis  varietas,  elegautia,  dignitas,  ubertas,  igneiisque  vigor,  tota  denique  styli 
facies  eumdein  omnino  auctorem  pnedicaut.i  Ctimquc  rem  peuitius  con&iderasset,  patuit:  i*  Scriptioois 
icmpuH  in  aetatem  Leonis  incidere,  quam  iile  scribere  aggresstis  esset  cuiii  jam  duduui  ferverent  dissidia 
adversus  AugUktinbnain  docirinain  mota;  V  Auctoris  patriam  Leonein  arguere;  nec  Africanum  did 
posse,  cuiu  de  Augu^tiuone  verbuui  quidem  ulluin  habeat;  nec  Gallum  facile  probari  poste,  cum  a  Gea- 
nidio  vel  ignoratus  sil  vel  pratermissus.  Italuin  ergo  pronuntiari  debere  ex  6iyli  eleganlia  et  nitore,  et 
loco  peculiaii  capiiis  53  libri  secundi,  ubi  hxc  habeniur  :  Aiii  barbari  dum  Rommnii  auxiltautur,  qmei  k 
$ui$  locu  noiu  non  polerant,  in  nostris  didicere  rcgionibu$t  et  ad  $ede$  $ua$  cum  Ckriuiana  reiigionu  UutUfh 
lione  remcarunt  :  quae  verba  Bomam  ipsam  lucloris  pairiam  fuisse  arguunt.  Ilis  addit,  libros  istos  neav 
quain  in  Afncaua  Ecclesia  citatus  legi,  in  Gallicana  vero  notiuisi  octavo  Christi  saeculo,  cum  aaeauo 
expressa  de  his  halieatur  a  Gelasio  papa  tamquam  de  opere  Rouub  noto  et  approliato.  3*  Scriplor  ille  ia 
citanda  Scriptura  convenit  cum  S.  Leone.  Uterque  S.  Hierouymi  iranslationeiu  adhibet,  eadein  uierqos 
loca,  et  modo  sibi  pecuiiari  usurpat.  4°  Utius  operis  doctrina  circa  Cbristi  graiiam  eadein  prorsus  est  cma 
doctrina  sancti  Leonis :  cumque  in  illo  noiinulli  sint  lam  esplicandi  quam  loqueudi  in  hac  materia  modi, 
quibus  videtor  primo  intuitu  ah  Ausustiiii  sententia  recedere ;  iidem  quoque  passim  apud  Leouem  occur- 
ruut.  In  quihus  prjesertiin  esl  quod  de  generali  quadani  gr.ilia  nulli  aetati,  uulii  homiui  uon  iinpeusa  satpios 
disserit,  quam  quidem  pooit  iu  elementorum  discordi  coiicentu,  in  terrae  ccslique,  et  creaturaruni  omuinin 
siruclura,  ordiue  ac  veluti  loquela,  quae  Creatoris  oranipoienliam,  bonitateui,  sapientiam,  ineffabilner  prasdi* 
caut :  bterque  elemcnu  isu  paginas  et  volumioa,  iu  qufru*  les  aeterua  scripta  manet,  appeilaL  5°  m  aiiiS 


61S  AD3I0NIT10  IN  LIBROS  DE  VOCATIONE  OMMUM  GENTIUM.  Q{0 

quoqne  bene  multis  ea«l<»m  cogitau,  iidem  conceptus  dicendique  ratio  eadem  oeeurrunt.  Eodem  mo»!o 
loqnuntur  de  apostolicx  sedls  in  Romana  urbe  fundationc :  de  eo  qnod  a  Deo  electa  sit  ul  primatum  inter 
caeteras  tniios  orbis  Gbristiani  Eeclesias  obtinerei,  quod  ideo  linperium  Romanum  usque  ad  ultimos  orbis 
flnes  diiatari  foluerit,  quo  facilius  buc  usque  Cbristiana  religio  diiTiiiiderctur,  qu»  el  eo  pervenisse  agno 
acitur  quo  nec  Romana  diiio  pervenerat.  Gonferri  potest  captit  1  serm.  4  de  SS.  Petro  et  Paulo  npud 
Leouem  cum  capite  16  libri  n  de  Vocatione  Gentium.  Eadem  dicunt  ambo  de  trina  Petri  negatione  ipsms- 
que  veloci  pcemtenlia.  Legatur  et  strmo  3  de  Passione  el  caput  28  libri  n  de  Vocat.  Genl.  Uterque  dicit 
quod  i  Gliristo  Petrus  tamquam  a  petra  principili  soliditatem  traxit  :  Petrus  a  principati  pelra,  ait  S.  Leo 
woUditatem  et  virtutis  traxit  et  nominis  :  el  aucior  noster  loco  citato,  Qui$  ambigat  fortissimam  peiramf  qucr 
mb  ilta  principati  petra  eommunionem  et  virtutis  sumpsit  et  nomiiit* .' Ubi  idem  cogitatum,  eadem  pbr.isis, 
eadem  omnino  verba.  6°  Stylus  librorum  de  Vocaiioae  in  omnibus  congruit  styio  sancti  Leoui*.  Jam 
observatum  a  nobis  in  eo  eminere  elegautiam,  nilorem,  antitbese*  frequentes,  et  rhjthmos,  periodo* 
commensuratas  et  in  membra  paria  distincus  :  hic  etiara,  ut  notavimus  styli  Leonini  proprius  charactcr. 
7*  Non  solum  auiem  phrasis  eadem  utrique,  sed  et  voces  taepius  eaedem,  ncc  ab  aliis  frequenUtae  :  quarum 
lODga  enumeratio  legi  potest  pagina  375  tomi  II S.  Leonis  a  Quesnellio  editi  et  illusirati :  qui  deinde  etiam 
pbrasinm  plurimarum  utrique  communium  parallelum  inslituit;  ex  quibus  oinnibus  invicte  probaiuui 
arbitratur,  nocce  de  Vocatione  Gentium  opusculuin  Leoni  Magno  esse  adjudicaudum. 

Verum  Quesnellii  anugouista  duo  probanda  suscioit,  ut  omnem  vim  argumentorum  ejus  elevare  vi- 
deatur  :  1°  quidem  levioribus  nmnino  illum  niti  conjecturis ;  2°  argumeuiis  claris  et  efficacibus  demon  - 
Slrari  libros  de  Vocatione  Gentium  pro  Leonis  fetu  non  debere  agnosci.  Frustra  aulem  priori  investigand» 
insudaveris ,  si  posterius  recte  probatum  inveuiretur,  ideo  ab  illa  posteriori  parte  cril  exordium.  Ht« 
Cfgo  momentis  invicte  probatur  ( si  Josepho  Antelmio  fides )  Leoni  oinnimodis  abjudicandum  opos  de 
Voeatione  Gentium.  Priino  quidem  (aii)  obviat  quae  erat  Leonem  inter  et  Gassianum  singularis  necessitudo. 
Qais  credai,  qaod  Gassiano  Leo  munus  refellendi  Nestorii  imposuissei,  quod  tamen  certo  certius  imposuii, 
et  quod  illum  tanto  in  preiio  habuisset,  si  errori  obnoxium  cognovisset?  Aut  numquid  Cassiani  doctrinam 
seriptis  libris  de  Vocatione  Gentium  refeilere  suscepisset,  si  ipsum  ab  errore  jam  revocatum  et  sana  s»- 
pientem  credidisset,  quod  tameu  asseruit  Quesnellius?  Ego  autem  probationes  non  suppetere,  immo  nec 
verosimile  arbilror,  Gassianum  aliquando  mentem  muiasse.  Leonem  quidem  inter  Gassiani  amicos  nume- 
randum  fateor;  sed  nec  inderecte  probari  ejusdem  cum  Cassiauo  Leooein  fuisse  sententiae,  nec  indo 
arg oi  invicte  non  ab  eo  scriptos  de  Vocaiione  Gentiuin  libeilos  coniendo.  Quotidiano  experimento  lit 
notum,  ab  amicis  scribi  contra  atnicos,  si  opinione  d.flerat  uitu*  ab  altero.  Hoc  unum  prestat  amicitia,  ut 
amico  quantum  veritas  patitur  parcatur,  n  m  directe  oppugnetur,  leui  siylo  tractetur,  tamquam  homo 
qaem  magis  docerecupias  quam  refeilere.  Idipsuin  omnino  praestat  aucior  iibrorum  de  Vocaiiune  Geniium. 

Quae  tunc  erant  inter  Augustini  discipulos  et  ejus  doctrinas  adversanles  dissidia,  nondum  hacresim  iudu- 
caro  credebantur.  Sanctus  enim  Prosper,  fervens  licet  Augustini  discipulus  et  vindex,  eos  a  quibus  ip«e 
impognabatur  calholicos  vocat,  et  in  Ecclesia  vivere  agnoseit.  Auctor  libroruin  de  Vocalione  Gentium  adlmc 
roitioi  de  bis  concertationibus  loquitur,  quastiones  de  quibus  agitabantur  vocans  dilliciles,  et  ioier  catho- 
lieos  agiUri  solitas.  Ca>si»mis  ipse  cum  suis  asseclis  sensus  suos  modeste  defendebat,  absque  pertinacia 
ant  invecttvis.  Ex  quibus  conficit  ir  nihil  obstare  quin  S.  Leo  potuerii  Cassianum  ad  Nesiorhmos  refellen- 
dos  assumere,  et  postea  iibros  de  Vocatioae  Geutium,in  quibus  Cassiaui  de  gratia  seiiteuiisa  contradicil, 
idem  ipse  conscribere. 

Al  sahem  (subjicit  Antelmius)  ut  amicis  indulsisset  Leo  Cassiano  ejusque  discipulis,  nec  eorum  dispu- 
tatiooes  vocasset  Calumniosa  certamina,  nec  calumniosa  objicere  criminatus  esset.  aui  impie  diffiteri,  aut 
prarsomptionis  arguisset  et  iguorantiae,  tendere  laqueos  deceptionis  conlum  ice*ve  querelas,  aut  insidio*ain 
maligniutera  et  insolentem  praesumptionem  his  exprobrasset.  Hasc  tamen  probra  omnia  per  librosde  Voca- 
tkme  Genlium  sparsa,  et  iis  afflcta  legnntur  qui  non  perfecta  gratUe  fldera  sequebantur. 

Forte  quis  responderit,  saiis  indultum  Cassiatio  a  Leone  cum  ipsius  nomini  pepercii,  nec  ipsuro  ex  nomi- 
ne  refellere  aggressus  esi,  sed  eosgeneraiim  iusecutus  qui  uiminm  libero  tribuebant  arbitrio,  totam  hanc 
araaestioneoi  ita  iracUvii,  quasi  qui  nullas  iu  ea  partes  efigeret,  nec  se  palam  illis  aJversariura  declararet. 
Qoae  vero  dura  leguntur  hoc  in  opere,  nec  Cassianmn  tanguut,  nec  ejus  speciatitn  discipulos ;  sed  consecu- 
Uooes  erroneas  afficiunt,  qu:e  ex  eorum  principii»  elici  facile  possem.  Adde  quod  nec  talia  adeo  injuriosa 
eouscsri  posse  probatur  quantum  jactilaniur.  Tertium  profert  Antelmius  argiiiuentum  quod  videtur  ipsi  iu- 
eiociabile  ;  quo  plane  convictum  se  fuisse  ait,  et  uemiiiein  uou  convicium  iri  lacile  >ibi  persuadet :  scilice  , 
SiLeo  diaeonus  Semipelagianos  tam  viriliter  iusectatus  futsset,  qui  credetur  summi  pontificatus  apicem 
adeptus  eosdeni  indeinnaios  reliquisse  toto  pomilicatus  soi  lempore?  Iiidignum  sane  et  monstro  simile  si 
mhil  contra  eos  statuisset :  cum  tamen  ejusmodi  homines  sub  pontiflcatu  Leonis  honoribus  cumulatos  di- 
gaiutibusque  auctos  appareat.  Leonis  qu«»quc  successor  Hiiarus  amesignaiium  iliorum  Faustum  Koman?» 
coodlio  pnesidere  voluit.  Si  vero  dicatur  Leo  alitim  vultum  induisse,  talesque  errores  tacendo  palpasse ; 
iauneriio  ergo  hsretfcorum  non  fictus  aul  trepidus  impugnator,  et  consuns  veriutis  propugn;it<»r  andit; 
famierito  Leoni  de  tribu  Juda  comparator,  propter  ardens  studium  quo  Pelagianos  inseciatusest.  Car  ille  in 
Semipelagianos  in»urgere  negiexisset9si  cum  auctore  librorum  de  Vocatione  Gentium  seusissel,  illos  Pelagii 
arrores  revocare?  Numquid  S.  Prosper  tidelis  Leonis  anuuueusis,  et  ei  a  secreiioribu*,  iosignis  inler  om- 
oes  Semipeiagunorum  adversarius,  zelum  ejus  in  ipsos  non  infiainiuasset  ?  Quas  omnes  egregias  declama- 
tiooes  ab  ullo  pro  probatiooibus  invictis  et  inelucubilibos  haberi  posse  vix  in  animum  inducas.  Librorum 
de  Vocatione  Geniium  scriptor  defensores  liberi  arbitrii  hajreticis  non  accensuit,  eorum  sententias  ut  priva- 
tuabomo  refuuviu  Supponamus  ergo  libroruin  auctorem  Leonem  fui*se;  quid  opus  erat  ul  poutifex  factus 
pro  somma  qua  pollebatin  Eccelesia  auctoriuie,  eos  ut  hxresis  indubiiata»  reos  damnaret?  Kt  si  enim  opi- 
aiooes  a  sein  libns  istis  suis  rejecias  pro  bserelicis  habuisset;  cni  bono  in  horoines  insurrexisset  quietos 
ot  sileutes,  qui  nec  dogmata  perversa  disseminare,  nec  in  partem  se  dividere  atlentassent?  Nec  enim  legi- 
tor  quamdiu  ille  pontilicatum  tenuit  ulla  bac  de  re  exoru  disputatio.  L)iu  post  ejus  obitum  revixit  illa  con- 
certatio.  Dicatur  ergo  qua  ex  occasione  sanctus  Leo  damnasset  Semipelagianos  ?  Num  ab  aliquoad  ejus 
tribtjaal  deiati  ?  An  de  iis  aliquid  ad  euni  scriptis  nuntiatnm  ?  An  eo  pontilice  opiniones  suas  scriptis  libris 
propugnarunt  ?  Haec  omnia  omni  etiam  leviori  probatione  careril.  Al  enim  corum  asseclaa  honoribus  creve- 
runt,  in  abbates  et  episcopos  in  Galliis  electi  leguntur.  Leonis  erat  interc^dere  talibus.  Quasi  vero  turie 
diploroatihes  pontittciis  opus  csset  electis  ad  hasce  digniutes.  At  Hilarus  Leonis  successor  Faustuin  Rhe- 
gieusem  Semipelagianorum  principem  Romano  concilio  praesidere  voluit.  Prius  inielligendum  quid  bic  sit 
coucilio  praesidera  :  non  euim  ibi  significat  prsesse,  sed  Uutuin  interesse,  quomodo  dicitur,  prasidente 


f,!7  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTJS  AUCTORITATIS  648 

[ratrum  numeroso  concilio.  Num  inde  conficies  fautorem  Semipelagianorum  Leonem?  Non  id  quidem  mollis 
^onsequens  videndum  reor.  Cum  Fauslus  Romano  interfuit  concilio,  nondum  scripserat  librum  ilium  quo 
in  sancti  Augustini  doctrinam  insurgit :  diu  posl  id  temporis  librum  bunc  scripsit :  et  licet  autea  scripsis- 
scl,  non  inde  inferas  probatum  ab  Hilaro  opus,  multo  minus  a  Leone  Hilari  decessore,  nec  hunc  Fausfo 
favisse  concludas.  Sed.quod  maxime  mirum  Yidebitnr,  non  adyeriit  Antelmius  omnia  a  se  adducta  exempla 
solo  Prosperi  exemplo  convelli.  Nec  enim  videtur  ille  aliquot  contra  Scmipelagianos  scriptum  edidisse  post 
librum  suum  conira  ColUtorem,  id  est,  Cassianum,  quem  ante  Leonis  pontificatura  ediderat.  Si  ergo  illi 
lioniiues  sub  boc  pontilicatu  aliquid  novi  inducere  tcntaruut,  cur  ipse  siluit,  aut  cur  non  illos,  ut  anie,  pa- 
lam  et  publice  inseciatus  est?  Cur  eo  quo  pollebat  apud  pomificem  summum  favore  non  usus  est  adversui 
illos?  Cur  non  apud  Leonem  detulit  errantes?  Si  quis  hoc  genus  ratiocinii  eo  usque  urgeret  de  Prospero, 
quantum  Antehnius  urget  de  S.  Leone,  parum  abe>set  quin  inde  concluderetur  quoque  nibil  umquam  adver- 
sus  Semipelagianos  exarasse  sancium  Prospcrum. 

Quod  ducitur  cx  Gelasii  papae  auctoritate  argumentum,  quod  ille  auctorem  librorum  de  Yocatione  Get- 
tium  inler  doclores  Ecclesto  numeret,  etsi  ab  ejus  nomine  abstineat,  pnecedeiiiibus  plausibilius  videlur. 
Si  enim  Leonis  esset  opus  istud,  quomodo  id  Gelasium  latuisset ;  aut  si  non  latuit,  quo  cousilio  Leonis 
nomen  tacuisset?  Yerum  iioc  argumenio  probatur  tantum,  opus  istud  tunc  eliam  temporis  anonymum  pro- 
diisse,  de  quo  convenit  inter  omnes  :  unde  semper  quaerendum  superest,  numquid  non  ipae  sancius  Lep 
absque  nomiiie  ediderit.  Eas  affert  Quesnellius  rationes,  quse  rem  verisimilem  efficiant.  Ad  ea  nunc  qaa 
istis  respondentur  descendainus,  cum  jam  certum  sil  apud  nos  nullo  argumento  evinci  bos  libros  non  eue 
S.  Leonis.  Quesnellii  adversarius  lioc  unum  probare  niiitur,  sanctum  Prosperum  sancti  liieronymi  transhv 
tione  u<um,  quomodo  et  S.  Leo;  et  bunc  nonnumquam  antiquam  quoque  versionem  Scriplurarum  adbi* 
buiese ;  quo  solo  firmissimo  adversarii  sui  argumento  satisfactum  arbitratur.  Non  bic  investigare  aggrediar 
quis  eoruin  recte,  quis  secus  hoc  in  negotio  senserit :  soli  argumento  quod  duciiur  ex  styli  conformitits 
insUtam,  de  nuo  parti  adverae  assentiri  cognnscitur  Anielmius;  cum  ipse  ideo  Sermones  et  Epislolas  Leo- 
nis  magni  S.  Prospero  tribui  vult,  quia  concinit  stylus  horum  operum  cum  stvlo  librorura  de  Yocatioae 
Gentium.  Qua  confcssione  nibil  inagis  causam  Quesnellii  promovcre  potest.  Cum  enim  longe  certius  sit 
Sermones  et  Epistolas  quibus  praefigitur  Leonis  nomen,  Leonis  opus  esse,  quain  libros  de  Yocaiiooe  Geo- 
tiuni  esse  fetuin  S.  Prosperi ;  si  necessario  agnoscendus  idera  utrorumque  parens,  aequiori  jure  tribueotor 
Leoni  libri  de  Yocatione  Gentium,  quain  Prospero  Epistolae  et  Sermones  S.  Leonis.  Equidem  P.  Natalis 
Mexander,  et  P.  Oldinus,  styli  differentiam  aguovisse  se  dicunl,  nec  tot  in  Leone  rhyihmos,  toi  figuras, 
tot  similiter  cadentia,  quot  in  illis  libris.  Sed  non  sedulo  rem  considcrasse  videutur,  si  quid  enim  aiversi 
reperiatur,  hoc  exigui  admodum  momenti  apparebit. 

Ex  his  quae  bactenus  disputata  sunt  de  auctore  librorura  de  Yocatione  Gentiura  haec  confici  possunt : 
1°  Iloc  opus  primum  prodiisse  anonymuro ;  2°  exaratum  esse  post  annum  430.  et  anle  496*;  3°  sub  pootii- 
catu  Gelasii  papx  opus  notum  fuisse,  sed  siue  auctoris  nomine  lectum  esse;  4"  post  eam  xtatem  in  quibus- 
dam  mss.  nomen  praetulisse  S.  Ambrosii,  in  aliis  nomen  S.  Prosperi ;  5°  certo  certius  non  esse  Ambnhii ; 
6*  uec  vero  simile  idem  esse  S.  Prosperi ;  7°  auctorem  cum  bactenus  ignotus  manserit,  difficiie  posse  sdri 
quis  tandem  ille  fuerit;  8°  quod  si  ex  modo  res  traciandi  et  styli  conformitate  judicium  ducatur,  esse  oade 
coiijiciatnr  opus  sancti  Leonis ;  9°  Nuliatenus  probari  hoc  opus  non  a  Leone  elaboralum.  Unum  superest, 
scilicet  pro  certo  definire  hos  libros  esse  sancti  Leonis  fetum.  Quod  nos  ex  argumentq  in  sola  styli  simili- 
tudine  fundato  statuere  non  ausimus ,  quod  tauien  momentis  a  Quesnellio  in  medium  adductis  fere  persaa- 
deri  non  diffitebimur. 

Probationi  vero  quam  Antelmius  ex  Photii  testimonio  cruit  non  respondimus,  quia  illud  in  rem  de  qoi 
agitur  nihil  conferl.  Huic  enim  auctori  confuse  leviterque  nola  videtur  hbtoria  Pclagianorum ,  et  ignou 
omnino  orta  post  Augustiui  mortem  de  ejus  doctriua  inter  Occidentales  dissidia.  Ex  suo  ingeuio  ait  a  S. 
Prospero  pugnatum  contra  Pelagianos  sub  ponlificatu  S.  Leonis.  Audierat  de  gratia  scripsisse  Proapenm : 
Pelagianos  ab  eo  impugnatos  credidit ;  et  cum  legisset  in  epistolis  Seplimii  et  Leonis  ad  Januarium  Aqtt- 
leiensem  sub  hoc  pontilicatu  motos  istiusmodi  honuues,  hoc  ipso  tempore  a  Prospero  impuguatos  arbitraun 
est,  eo  libentius  quod  non  eum  latebat  tunc  temporis  Romae  diversatum  fuisse  Prosperum.  Sed  hac  omiiia 
ex  meris  conjecturis  a  Pbotio  scripta  iuanifcsie  patet,  locutumque  ut  hominem  a  temporibus  et  iocis  sejua- 
ctuni,  qui  exacta  rerum  liistoria  carebat,  sed  omnia  ex  suo  ingeuio  fingebat.  Eisi  vero  fateremur  Prospenua 
sedeute  in  Ronuua  sede  Leone  contra  Pelagi;mos  stylum  exercuissc  :  ex  mera  conjectura  id  tribuitur  libril 
de  Vocalione  G<ntium,  qui  in  Pelagianos  non  diriguntur.  Unde  babetur  de  his libris  locutuin  esse  Photiiui* 
Nuinquid  fieri  nequit  Prosperum  inierea  teinporis  aliquos  libros  edidisse  contra  Pelagianos ,  qui  tamea  ad 
nos  nou  pervenerint.  Sed  tandem  nibil  certi  statui  potest  ex  boc  Pbotii  loco,  qui  ha:c  omnia  ei  mera  coo- 
jeciura  scripsisse  convincitur. 

Ex  his  omnibus  facile  coliiget  aequus  iecior,  uihil  satius,  et  ab  omni  temeritatis  suspicione  remotiu,  a 
nobis  fteri  debnisse,  quam  ut  hosce  libros  inter  eruditos  hinc  inde  tanta  concertatione  discussos,  unde  tanea 
certum  de  auctore  judicium  statui  nrqueat,  nec  veris  S.  Prosperi  operibus  annumeremus,  nec  ad  supposiia 
omnino  rejiciamus;  douec  de  tanta  lite  statuerint  eruditi.  Ex  dictis  tamen  faciie  conjicitur  hos  libros  circa 
anuuiu  Christi  440  fuisse  exaratos. 

LIBRI   DUOa 

DE  VQCATIONE  OMNIUM  GENTIUM. 

LIBER  PRIMVS. 

847  CAPUT  PRiMUM.  A     non  recte  *entire  e09  ^1  vrcedicationt  graiim  Bkrm 

negari  arbilrium  contenaunt. 

Materiam  koc  libro  traciandam  proponit ,  oticnditque         Inter  defensores  liberi  arbitrii  v  et  praedicatOfii 
•  Scripti  circiter  aunum  440. 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTItM  LIBER  1.  650 

tei ,  magna  et  diTlicilii  dudum  •  vertitur  A  taa,  qua  l  aut  appetilur  quod  placel,  aut  deciinatur 
Quscriiur  enim  utrum  ▼elii  Deos  omnes     quod  diiplicet.  Hujus  voluntatis,  quantum  ad  naiu- 


ealvos  fieri ;  et  quia  negari  hoe  non  potest, 
atas  Omnipotentis  non  impleatur  inquiritui  • 
boe  secundum  b  voluntatem  bominum  fieri 
pratia  videtur  excludi;  quss  si  meritis  reddi» 
ttaleatu  non  donum  eue9  seddebitum.  Unde 
niaeritur  cur  boc  donum ,  sine  quo  nemo 
est,  ab  eo  qui  omnes  salvari  vult,  non  om- 
aferatur.  Atqtie  iia,  contrariarum  disputalio- 
los  terroinus  reperitur,  duin  non  discernitur 
nifestum ,  qeid  sit  occultum.  De  bac  igitur 
fnpugnactia  opinionuro,  qua  mensura  et  tem» 
eentiendum  sii,  quantum  Dominus  adjuverii, 
inquirere ;  exercens  atque  discutiens  modu- 


raiem  pertinet  moturo  ex  vilio  primae  prevaricalio* 

nis  infirmum,  gcnera  sunt  duo,  secundum  quae  vo- 

iuntas  hominis,  aut  sensualis,  autanimalis  e>t.  Sed 

cum  adeatgratia  Dei,  accedit  ei  per  donum  spiriius 

tenium  geuus,  ut  possit  fieri  spiritalis9  et  per  buitc 

exrelientiorem  motum  omnes  affectus  undecumque 

nascentes  superua;  rationis  lege  dijudicet. 

CAPUT  III. 

Di  voluntate  sensuali. 

Sensualis  igitur  voluutas,  quam  et  carnalem  pos- 

snmus  dicere,  non  erigitur  supra  eum  motum  qtii 

de  corporis  seusibus  nascilur,  qualis  esl  s  in  animis 

parvulorum  :  qui  licei  nullo  judicio  ratioeis  ulantur, 


nkaiis  mex  in  bis  quae  cordi  meo  sobrie  B  ostendunt  tamen  aliquid  se  velle,  aliquid  nolle,  cum 


■  arbitror)  inhseserunt ;  ut  si  in  eas  regulaa 
irit  stylus  qtwe  nibil  offensionis ,  nibil  ha- 
avitatis,  non  solum  nobis,  sed  et  aliis  utile 
iliqnem  nos  limitem  pervenisse ,  quem  non 
as  excedere.  Primitus  itaque  de  voluntatis 
i  motibus  et  gradibus  disputandum  est.  Inter 
.  gratiam  Dei  quorumdam  non  sana  discretie 
(ietimautium  quod  pracdicatione  gratiae  libe- 
ajetor  arbitrium;  nec  advertentium  eadem 
ibi  posse  objici ,  quod  gratiam  negent ,  cum 
nana  voluntatis  non  ducem  voluntesse,  sed 
I.  •  Si  enim  tollitur  voluntas,  nisi  ipsa  est 
I  erigo  virtutum ;  tollitur  gratia,  nisi  ipsa  est 
neausa  meritortim.  Sed  jam,  auxiliante  Chri- 
id  Iractandum  coucepimus  incbosmus.  i 

848  caput  ii. 

imm  humanas  naturaliter  inesu  quatemcumque 
ratcm,  quas  aut  semualis,  aut  animatis,  aut 
sfis  est. 

aoiraa  hutnanx,  quautum  intclligere  atque 
idatur,  naturaliterqualiscumque  iaest  voiun- 

Hi  nostri.  Lovan. ,  Duuc.  et  Colon.,  quwritur 

,easendamus  ex  edit.  Oper.  S.  Leonis  ad  ms. 

om  exacta,  ms.  Camberonensi  in  ora  eodicum 

uns  citato,  el  Jul. 

edil.  Leon.  conformiter  mss.  Tliu.,  Camb.  et 

M9  ucundum  9oluntate$hominum  fieri  videatur. 

inottris. 

.  Gamb.  et  edit.  Leo.  alias,  satvut  eue  potest. 

I.  Camb.  et  Jol. ,  usstimantium. 

:  ans.  Jolieusis ,  ad  quem  propius  accedunt 

tasb.  et  Thu.,  ubi  lamen  pro,  Si  emmt  habe- 


videndo,  audiendo,  odorando,  gustando,  tangendo, 
et  ea  quibus  delectantur  amanl,  et  ea  quibus  offen- 
duntur  oderunt.  h  Quid  autem  est  amare,  nisi 
vellet  aut  quid  est  cdiate,  nbi  nolleT  Habeut 
ergo  ctiam  ipsi  voluuuttm  suam,  l  quae  etsi 
providendi  et  con&ulendi  impos  atque  ignara  sit,  in 
bis  lamen  amat  agere  quae  carnis  sensibus  blandiun- 
tur,  donec  vigor  rati-»nalis  ingcnii  per  maturiora  mi- 
nisteria  corporis  cxcitelur,  et  ad  famulantium  sibi 
membrorum  usum,  non  i  alieno  nutu,  sed  sua  lego 
rooveatur. 

850  CAPUT  IV. 
De  voluntate  animali,  qua  nihit  supra  mercedem  tcm- 
porali*  gtoricc  acquiritvr,  etiam  si  dono  Dei  in  ea 
,      sublimius  sapiatur. 

1  Ab  hoe  ergo  sensuali  appetiiu,  in  quo  remanent 
bi  quos  etiam  in  annis  majoribus  excordes  videmns 
et  fotuos,  ad  animalein  surgiiur  voluntatem;  quaa 
priusquam  Spiritu  Dei  agatur,  etiam  si  supra  seu- 
sualem  motum  k  sesc  attollere  potea ,  tamen  sine 
summi  amoris  parlicipatione  in  lerrenis  occiduisque 
versatur.  In  bsc  humana  l  ingcuia  eiiam  si  corporeus 

participatione  defiuit.  Quemadmodum  et  cap.  8  in- 
ferius. 

1  Ita  emendaium  cx  mss.  cod.  Camb.  et  Tbuan.  in 
Leone,  et  a  nobis  hic  ex  tns.  Joliensi ;  cum  autea 
editi  Prosperiani  et  Leonis  1  habcrent,  in  hac  humana 
etiam  ingenia,  si  corporcw,  elc;  non  sine  dimiuu- 
tione  energia»  hujus  seuieniia?,  qua  solius  gtorim 
lemporalis,  et,  ut  ait  <ap  18,  vanas  taudU  mercedem 
eos  assequt  asserit,  qui  recias  actiones  et  boua  stu- 
dia  sua,  non  adejus  laudem  alque  bonorem  referunt, 
a  quo  acceperunt  ut  subtimius  saperent,  tametsi  cupi- 
dilates  suasjustitim  atque  honestatis  legibus  tamperent. 


t*ntmf  etc.,  ul  in  textu.  Editiones  Prospe-      „  _ 


viun  causa  meritorumt 

,  Jolieiisis,  aut  appetitquod  ptacet,  aut  decli- 

m 

lio  Leon.  Op.  omiltit  praepositionem  iw. 
Camberon.,  Quid  est  enim....  et  quid  cst.  Edit. 
*  me.  Jol.,  et  quid  est,  pariter  habet. 

Joliensis,  impotens  atque  ignaraest.  Ms. 
el  Leon.  op.,  quw  et  providenai  et  consulendi 
Isfsw  ignara  est.  In  his  tatnen. 

Camb.,  Thu.  et  Jol.  Editi  ante,  alieno 


mss.  Camb.,  Thuan.  et  Jol.,  non,  ut 
fili,  ****  sui  amoris;  qui  in  margiue  ferunt, 
M.  Graliam  videlicet  summi  amoris  seunonj 
'  Pataol.  LL 


vani  vanam,  recipient  et  in  altera  poenam  suam. 
Quoniam,  ex  Augustino  libro  iv  contra  Julianum,  « 
cap.  3,  cum  facit  homo  aliquid,  ubi  peccare  non  vide- 
turt  ss  non  propter  hoc  facit  propter  quod  facere  de- 
bett  et  faeare  debere  vera  sapientia  prctcipit,  peccare 
convincitur :  quia  elsi  opus  illud  officio  videatur  bonum, 
ipso  tamen  non  recto  fine  peecmum  est.  Hanc  e»sc 
mentem  anctori*  nostri  magis  elucescit  lum  ex  cap. 
G,  ubi  scribit  quod  ille  male  mit  qui  non  in  gloriam 
Dei  vivit;  tum  ex  cnp.  7,  ubi  ait  quod  sitte  cultu  Dei 
etiam  quod  virtus  vtdetur  peccatum  est.  Sed  ex  hoc 
ipso  capite  4,  ubi  eos  quos  hujusmodi  rectis  aciioni- 
bus  prsesentem  viiam  decenter  exornare  dixit,  paulo 
post  suggillat,  tamquam  qui  !•  nonconflieantur  Deum 
rectae  bvjus  actioms  auctorem ;  t°  nou  in  Dca*  v*. 


<tt! 


S.  PKOSPERl  AQUITANl  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS. 


652 


voluptati  non  turpiler  serviani,  et  ctipiditales  suas  A  mortates  sumu*,  similes  vobis  homines,  annunlicntes 


juslili.c  atque  honestalis  legibus  tempcrent,  nihil 

supra  mercedem  gloriae  lemporalis  acquirunl;  et 

cum  pracsentem  vitam  decenter  exornent,  acternae 

tamen  bcatitudinis  prsemium  non  habent;  quia  re- 

ctas  actiones  et  bona  stuclia  sua,  non  ad  ejus  1  u- 

dem  atque  honorem  refcrunt,  a  quo  acceperunt  •  ut 

sublimitts  saperent,  et  excellentius  caetcris  enitesce- 

rcnt.  Cum  enim  qtiidam  non  solum  ad  instituta  uti- 

lissimarum  artium,  et  doctrinas  liberalium  discpli- 

narum,  sed  eiiam  ad  inquisitioncm  summi  boni  aciem 

nientis  iulenderint,  et  invisibitia  Dei  per  ea  qum  faeta 

suni  (Hom.  i,  20)  intellecia  conspexerint ;  non  agen- 

tcs  tamen  gratias  Deo,  nec  confitentes  illum  sibi  esse 

hujus  facultatis  auctorera,  sed  dicentes  u  esse  sapien- 

tet  (tbid.  22),  boc  est,  non  in  Deo,  sed  in  semetipsis  "  nerati  sunt  ad  coiendtim 

gloriantes,  quasi  ad  veritatis  inspectionem  suis  stu- 

diis  atque  rationibus  propinqiia*sent ;  evanuerunt  in 

cogitationibus  suis,  et  quod,  illuminantc  Dei  gratia, 

b  invenerant,  obcaccante  superbia  perdideront,  re- 

lapsi  a  superna  luce  c  in  lenebras  suas,  hoc  est,  ab 

incommuiabili  atque  aeterno  bono%  ad  mutabilem 

corruptibilemque  naturam.  Cum  ergo  tales  in  amo- 

rero  sui  recidunt,  et  ita  sibimet  placent  ut  totum 

quod  in  se  laudabile  judicant,  non  ad  dona  Dei  refe- 

rant,  sed  sibi  vindicent,  et  sttidio  propriae  voluntatis 

ascribant,  procui  ab  iila  £51  spiritaii  d  exsulant 

voluniaie,  et  nihil  in  se  habent  quo  ad  vitam  provc- 

hantur  aciernam,  incipientes  in  semetipsis  etiam  illa 


vobis  eonverti  ad  Deum  vivumt  qui  fecit  cmlum,  et  ter- 
ram,  et  mare%  et  omnia  qum  in  eit  sunt,  qui  in  prmte- 
ritit  yenerationibus  dimisit  omnes  gentes  ingredi  vias 
suas  (Act.  xiv,U);quamvis  ergo  hsec  et  multa  simi- 
lia  verltatis  Scriptnra  pronuntiet,  •  secundum  ipsam 
tamen  crcdimus,  et  piissime  confitemnr,  quod  num  • 
quam  universitati  hominum  divinx  providentiae  eura 
defuerit;  quae  licet  exceptum  sibi  populum  speciali- 
bus  ad  pietatem  direxerit  institutis,  nulli  tamen  nt- 
tioni  hominum  bonitatis  suae  dona  subtraxit :  ut  pro- 
pheiicas  vocesel  pracepta  legalia  convincerenlur  in 
elcmentorum  obsequiis   ac  testimoniis   accepisse. 
Unde  et  inexcusabiles  facti  sunt,  quia  deos  sibi  Dd 
dona  fecerunt,  et  quac  creata  erant  ad  utendum,  ve- 


CAPUT  VI. 

Quod  absque  divina  gratia  voluntas  tanto  eitius  pro- 
pinquat  iniquitali,  quanto  acrius  intenditur  aetitmi, 
quia  non  in  gloriam  Dei  vivit. 

In  quam  impietatem  etiam  illa  gens  quam  sibi  ab 
omnibus  gentibus  Dominus  segregavit,  tota  transis- 
set,  nisi  misericordine  suae  propositum  *  sustenUndii 
eleciorum  lapsibus  praelendisscl  :  nam  plenae  sant 
paginae  veteris  Testamenti  de  Israeliticae  defectionis 
rehiiu:  ut  aperte  appareat,  divinae  semper  fuifse 
gratiae,  852  quod  non  omnis  ilte  populos  dlscessit 
a  Domino.  Ita  humana  natura  in  primi  hominis  pr»- 
varicatione  vitiata,  etiam  inter  beneficia,  inter  pre- 


tmrum. 


CAPUT  V. 


temporalia  Dei  dona  corrumpere,  et  a  bono  eorum      cepta  et  auxilia  Dei,  semper  in  deterioreoi  est  pro- 
usu  in  consuetudinem  innumi  rabilium  transire  vi-      clivior  voluntatem,  cul  committi  non  est  aiiud  quam 

dimitti.  Haec  itaque  voluntas  vaga,  incerta,  s  insia- 
bilis,  imperila,  infirma  ad   efficiendum ,  frcilis  ad 
audendum,  in  cupiditatibus  caeca,  in  honoribns  tn- 
mida,   curis  anxia,  suspicionihus  inquieta,  gloris 
qnam  virtutum  avidior,  famae  quam  conscientia?  di- 
ligentior,  et  pcr  omnern  stii  experientiam  miserior 
fruendo  his  quac  concupiverit,  quam  carendo ;  nibil 
in  suis  habet  viribus,  nisi  pcriculi  facilititem :  quo- 
niam  volunias  mutabilis,  quae  non  ab  incommntabifi 
volunlatc  regilur,  tanto  cititis  propinquat  iniquitaii, 
quanto  acrius  inlendiiur  actioni. 

Quamditi  ergo  homini  ea  placent  quae  Deo  displi- 
cent,  volunlas  ejus  animalis  est :  qtiia  etiam  si  in 


Omnes  gentes  in  elementis  aecepisse  prmcepta  legalta, 
ut  inexcusabiles  sint  in  idololatria. 

Quamvis  enim  scriptum  sit  quod  cum  dispertiret 
Excelsus  gentetf  quemadmodum  dispersit  filios  Adam, 
statuit  terminos  genlium  secundum  numerum  angeto- 
rum  Deit  et  facta  est  portio  Domini  populus  ejus  Jacob, 
(unicnlut  hatredilatis  ejut  Iseaet  (Deut.  xxxu,  8);  et 
scriptutn  sit  Dominum  dicere  ad  Israel,  Eritis  mihi 
sancti,  quia  ego  sanctus  sum  Dominus  Deus  vesterf  qui 
segregavi  vos  ab  omnibus  gentibus  esse  mihi  (Levit.  xix, 
2);  et  quamvis  scriptum  sit  in  libro  Esther,  dicenle 


Mardochaeo,  Gratias  tibi,  Domine,  quoniam  fecisti  ^  bonis  moribus  agat,  male  adhuc  vivit,  si  non  in  Dei 
nova  signa  et  prodigia,  quatia  non  sunt  facta  in  genti-  gloriam  vivit.  Iloc  est  enim  proprium  et  praecipunm 
but%  dividens  omne  smcutum  in  sortes  duas%  etegisti  piorum,  ut  in  Domino  glorienlur,  nec  se  nisi  in  D*> 
unam  tibi  populi  tui,  retinquens  atiam  gentibus  (  Esth.  diliganl.  Bene  enim  se  amant,  qui  in  se  opera  Dfi 
xvi,  justa LXX); et  Paulus et  Barnabasdicant,  Etnos      amani.  Nam  ct  Deus  hoc  amat  in  nobis  quod  ipw 


m  seraetipsis  gloricntur  ;  3°  evanescwt  in  cogitatio- 
nibussuis;  4°  in  aiuorcm  sui  recidanl;  5°  iu  scinet* 
ipsis  dona  Dei  corrumpant.  Constili.  possunt  Prosper 
carm.  de  Ingratis,  versu  408,  et  notae  eidem  sub- 
jectae. 

•a  In  editis  alias,  ut  in  ipsa  animali  discretione  su- 
btimius  saperent.  Nos  edit.  Leon.  ad  Camb.  et  Thuan. 
irss.  einendatam,  et  ms.  Joliensem  a  nobis  consul- 
tum  secuti  sumus.  Ycrba  quippe  illa,  in  ipsa  animati 
diterelionet  slossematis  habent  speciem,  quod  ex 
tuargine  studiosi  cujuspiam  in  textum  irrepserit. 


b  Ms.  Camlieron.,  invenerunt. 

c  Editi,  ad  tenebras  suas;  ms.  Jolicnsis  etedil. 
Leon.,  in  tenebras  suas. 

d  Melius  extulant,  ex  ms.  Jolieusi  et  edit.  Oper. 
Leon.,  quam  extuttant,  in  editis  priohbus,  legitur. 

6  lias  voces,  secundum  ipsam  non  habeut  mtt< 
Camb.  et  Thuan.,  nec  Joliensis. 

f  Ms.  Joliensis,  sustenlantis. 

s  Hac  duo,  inslabilis,  imperitat  absnnt  ab  edti. 
Leonis. 


653  DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  I  654 

fecit,  ei  hoc  odit  quod  ipsc  non  fecit.  Si  crgo  opus  A  placet?  A  quo  cum  homo  spoliarelur,  non  voluntate, 
Dei  amainus  in  nobis,   bonam  volunUtem  *  recte 


amamus  in  nobis  :  quae  utique  si  opus  Dei  non  cs« 
sei,  amanda  non  esset.  Quis  auiem  bomo,  nisi  ma- 
lae  voluutatis,  b  bonam  iu  se  non  amet  voluniatem, 
quae  superni  agricohe  prirna  plantaiio  est?  Dicente 
enim  Yerilate,  Omnis  plantatio  quamnon  plantavit 
Pater  meus  calestis,  eradicabitur  (Matlh.  xv  ,  13), 
quiJquid  non  est  eradicandum,  manifestum  est  a 
Paire  esse  plantatum.  Bona  autem  voluntas  omnium 
virlutum  germen  est  primum.  Qux  innixa  origini 
susc ,  in  ilia  scterna  et  incommutabili  voluntate 
requiescit,  ut  vere  sit  spiritalis  :  quoniam  qui  adhcv- 
ret  Deo%  unus  $piritu$  e$t  (I  Cor.  vi,  17),  dum  per 
communionew  illuminantis  et  illuminati,  juslifican- 
lis  et  justificati,  rcgenlis  et  subditi,  omnis  actio  ad  B 
unum  refertur;  et  quod  ad  unum  refertur,  utriusque 
est.  Quia  ncc  a  Deo  alienari  potest  quod  dedii,  nec 
ab  bomine  quod  accepit. 

CAPUT  VII. 
/n  konine,  eum  ad  pietatem  redity  non  aliam  in  ee 
ereari  tubitantiam,  sed  eamdem  qum  fuerat  labefa- 
ctata  repnrari ;  nec  aliud  cb  eo  auferri  niti  vitium, 
priore  volunlate  correcta. 

Hic  tractandum  videttirutrum  cum  bonse  volunta- 
tis  esse  bomo  incipit,  eadem  quae  in  ipso  erat  corri- 
galur  voluntas ;  853  an  a,ia  ei  Quam  c  nPn  habebat, 
ei  quae  priori  repugnet,  dctur.  Quod  ut  evidentius 
appareat,  altius  id  non  pigeal  inquirere.  Omnes  ho- 
mines  in  primo  homine  sine  vitio  coudili  sumus,  et 
otunes  natune  nostrae  incolumitatem  ejusdera  bomi-  C  a  quo  aliquando  superatus  est.  Non  ergo  fidat  k  de 


sed  voluntotis  sanilate  privatus  esl :  quia  ncc  de- 
trudi  ab  innocentice  slalu  posset,  nisi  voluntato 
peccaret.  Quae  ergo  natura  erat  bona,  qualilate  facta 
est  mala  ;  et  ille  animi  motus,  qui  nuroquam  potest 
siue  aliquo  esse  amore,  lioc  cst,  sine  aliqua  volun- 
tate,  non  perdidit  appetitum,  sed  mutavit  affecium  ; 
id  recipiens  desiderio  quod  debuit  refutare  jndicio. 
Cum  igitur  liomo  ad  pietatcm  rcdil,  de  quo  ideo  di- 
ctum  est,  Spiritus  vadens  et  non  rediens  (P*a/.Lxxvu, 
59),  quia  nisi  illum  Deus  convertcret,  non  rediret; 
f  cuin  fit  novum  figmentum,  novaque  creatura,  non 
alia  in  eo  croatur  substautia,  sed  eadem  quac  fuerat 
labefactala  reparatur  :  nec  aliud  ab  eo  auferiur, 
s  nisi  vitium  quod  natura  non  babuit. 

CAFUT   Vlil. 

Cratiam  sic  reparare  opus  Dei ,  ut  liberum  arbilrium 
non  auferat ,  $ed  potiu$  per  ipsummet  ittud  sanet. 
Fuit  enim  in  Adam  nalura  sive  vitio ,  qui  per  vo- 
luntatis  inobedientiam  irala  mtilta  contraxit,  et  in  po- 
steros  magismagisque^iuultiplicanda  transfudit.  Quaa 
utvincanturatque  in  nihiluin  deducanlur, l  nonetficit 
nisi  gratia  Salvatoris,  quiopus  suuin  8540D€re  8U0 
reparat :  sicut  enim  dicit  Joannes  apostolus ,  ln  lioe 
apparuit  Filius  Dei,  ut  solvat  opera  diaboli  ( I  Joan. 
3,8).  Et  sic  rumpit  vincula  caplivi,  sic  ves- 
tit  nuditatem  spoliati,  sic  sanat  vulnera  sauciati ,  tit 
quod  in  ipso  agit,  etiam  pcr  ipsum  geratur.  Cui 
utique  contra  hoslcm  i  suum  nou  expedit  sine  pro- 
tectore  confligere.  Cum  illo  enim   babet  certamcn 


nis  prxvaricaiione  perdidimus.  Inde  tracta  mortali* 
tas,  inde  multiplex  corporis  d  animique  corruplio ; 
inde  ignorantia  et  diflicultas,  curae  inuliles,  illicilai 
cupiditales,  sacrilegi  errores,  timor  vanus,  amor 
noxius,  injusta  gaudia,  pomitenda  consilia,  et  non 
roinor  miserrarum  multitudo  quam  criminum.  His 
ergo  atque  aliis  malis  iu  naturam  bumauam  irruen- 
tibus,  fide  perdita,  spe  relicta,  intelligcntia  obcx- 
eata,  voluniate  captiva,  nemo  in  se  unde  reparare- 
tur  invenit.  Quia  etsi  fuit  qui  naturali  inteilectu 
conatus  sit  vitiis  rcluctari,  bujus  tantum  temporis 
vilam  steriliter  ornavit,  ad*vcras  autem  virtutes  se- 
ternamque  beatitudinem  noti  profecit.  Sino  cultu 
enim  *  veri  Dei,  etiam  quod  virtus  videtur  essc, 


viribus  suis,  quae  etiam  cum  essent  iotrgra? ,  nou 
steterunt ;  sed  per  illum  qusorat  victoriam  qui  solus 
non  est  victus ,  et  omnibus  vicit.  Et  si  quxril ,  non 
dubitet  qu&rendi  affectnm  ab  iilo  sc  accepisse  quem 
quscrit.  Nec  quia  Spiritu  Dei  agiiur  (Rom.  viu,  U). 
ideo  se  pulet  liberum  arbilrium  non  baberc  :  qiiod 
ne  tunc  quidem  perdidil  quando  diabolo  volunlate 
se  dedit,  a  quo  judiciuin  voluutalis  depravatum  est, 
non  ablatum.  Quod  ergo  non  l  intci  feclum  est  per 
vulneranlem ,  non  toliitur  per  mcdentem  :  vulmis 
sanatur,  non  natura  removetur.  Sed  qtiod  in  nalura 
periit,  non  restituitur  nisi  ab  auctorc  naturx : m  npud 
quem  quod  perdidii  natura,  non  periit  (Idcm  Protp., 
cap.ZGcont.  Collat.).  JEtcrna  cst  enim  sapientia. 


peccatnm  est,  ncc  placere  ullus  Deo  sine  Deo  potcst.  D  retcrua  veritas,  seierna  bonitas,  xterna  juslitia,  om- 
Qui  vero  Deo  non  placet,  cui,  nisi  sibi  ct  diabolo      nium  denique  virtuium  lumen  xtcrnuin  est,  loium- 


•  Ms.  Thuaneus  caret  voce  recte. 

k  Hic  editi  inseruni  (uerit,  quo  carent  ms<.  Jol.  et 
Carob.  et  edit.  Leonis.  lidcni  postea,  non  amat,  et 
Leon.  edit.,  ubi  ms.  Jol.  et  Camb.,  amai. 

«  Colon.  editio,  non  liabeat. 
Ms.  Camberon.,  animceque. 

•  Vox  kiaec  veri  abest  ab  editione  Leonis ,  est  iu 
nosiris  omnibus  et  ms.  Joliensi. 

•  lia  mss.  Tbuan.  et  Jol.  et  edil.  Leon.  Cujus 
loco  alias  legebatur :  non  fii  novum  figmentum  ;  qu<»d 
ei  Apostolo,et  ipsi  baptismatis  ac  justificalionis 
nijsurio  contrarium. 

s  Ms.  Joliensis,  niti  quod  natura,  omissa  voce  hic, 
aitium. 


h  Mss.  Tliuan.  et  Jol.,  mulliplicando. 

'  Edili  Lovan.  Duac.  et  Cnlnn.,  non  effecit.  Meliui 
ms.  Jol.  elLeon.  editio.  cfficil. 

j  Vox  baec ,  suum9  abest  a  ms.  Joliensi. 

k  Editi,  de  viribu$.  Ms.  Jol.  et  edit.  Lugd.  non 
habent  particulam  de. 

1  Sic  editi  nostri  oranes.  Forte  infectum,  non  in- 
terfectum.  Mss.  Jol.  et  Camb.  cl  Leon.  Opcr.  edit. 
erepium  ett. 

m  lluec  qu»  sequuntur  usque  ad  fincin  capitis 
absunt  a  Lovaniensi  cditioue  :  olim  cx  Cambero- 
nensi  ms.  suppleta  sunt  in  Duac.  et  sequentihu  ; 
et  reperta  postmodurn  in  mss.  cod.  Thuaneo  et 
Joliensi. 


C55  S.  PROSPMU  AQUITANl  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  056 

que  quod  virtusest,  Deus  est.  Qui  si  non  operatur  A  audivit,  et  totum  <le  voluntate  quod  credidit?  Quod 


iu  nobis,  nullius  possumus  participes  esse  virtutis. 
Sine  boc  quippe  bono  nibil  est  bonum,  sine  bacluce 
nihil  est  lucidum,  sine  hac  sapientia  nibil  sanum,  sine 
hac  justitia  uibil  rectum.  Dicit  enim  per  Isaiam  Domi- 
nus,  Egotum,  ego  tum  Deut.et  non  ett  prcetermequi  tal- 
vet  (Itai.  xliii,1  I );  et  Jeremias,  Scio,  inquit,  Domtne, 
quianon  *ett  in  homine  via  tuaf  neeviri  ett  ut  dirigat 
itersuum(Jer.  x,23).  Homonamquemortalisdamnata 
in  Adam  origine  carnaliter  natus,  ad  spiritalem  novi 
generis  dignitatem ,  nisi  Spiritu  sancto  regente  non 
pervenit.  Sed  nec  ullo  hanc  desiderio  appeiit,  qui 
calorem  ipsius  desiderii  non  accepit  b  a  Deo,  de  quo 
dicit  Dominus,  Ignem  veni  mittere  in  terram :  et  quid 
volo  niti  ut  ardeat  (Lue.  xu  ,  49 )  ?  Ignis  autem-  isle , 


si  ita  esset,  nihil  inter  gratiam  legemque  distaret, 
nec  indulgentiae  quemquam  spiritus  viviflcaret ,  ai 
.oceidens  littera  permaneret.  Lex  enim  quod  fieri  ant 
non  fieri  juber,  non  praestat  ut  aut  fiat  aut  non  fiat ; 
quoniam  severitati  ejus  non  libertate,  sed  limore 
servitur :  Dominus  autem  ut  legcm  non  solveret,  sed 
impleret  (Matth.  v,  17),  per  gratiae  auxilium  efficax 
fecit  legis  imperium,  et  multipllcando  dementiani 
sustulit  pcenam ;  ut  peccatum  non  ulciscendo  plecte- 
ret,  sed  remitiendo  deleret.  Unde  adulteram  ex  le« 
gisconstitulionelapidandam,  et  veritate  liberavit,  et 
gratia ;  cum  exsecutores  praecepti  de  conscieuUii 
territi,  trcmentem  ream  sub  illius  judicio  reliqaia* 
sent  qui  venerat  qumrere  et  talvum  facere  quod  per* 


dileciio  est  Dei,quam  amator  mundi  corde  captivo  %ierat(Luc.  xix,  10);  et  ideo  inclinatua,  id   est,ad 


non  potest  concipere;  plenus  est  enim  amore  vani 
tatum,  quas  etiam  ai  potuerit  ex  aliqua  parte  vitare, 
ct,  transcensis  •  temporalibus  ac  visrbilibus,  ad 
xterna  et  invisibilia  intelligendo  profecerit;  si  aco- 
lendis  quoque  simulacris  recesserit,  et  venerari  coo- 
lum  ac  terram ,  omniaque  mundi  bujus  elementa 
destiterit ;  fidem  tamen  dilectipnemque  855  Curi" 
sti,  conturbatus  de  ejus  ipsa  humilitate,  non  capiet, 
etscandalum  Dominicse  nativitatis  ac  niortis  pro- 
prio  judicio  non  evincet.  Propter  sapienliam  enim 
mundi  resistentem  sapientiae  Dei ,  ut  superbia  de  ae 
prasumentium  cxcaretur,  placuit  Dio  per  ttultitiam 
prmdicalionit  talvot  faeere  credentet  ( I  Cor.  i,  21 ). 
Unde  qui  doctrinis  sxcularibus  tument ,  ridendani 
magis  quam  adorandam  crucem  Christi  existimant ;  C 
et  quanto  sublimius  quisque  ad  bumanarum  dicipli- 
liarum  instituta  conscendit,  tunio  magis  pracdicatio- 
nis  nostrae  bumilia  et  infirma  fastidit. 

Nec  mirtim  si  Cvangclio  crucis  Christi  pbilosopbia 
4  gentilis  obnilitur,  cui  etiam  Judaica  eruditio  re* 
luctatur.  Nec  docti  igitur ,  nec  indocti ,  cujuslibet 
stirpis  aut  ordinis ,  humana  ratione  •  ad  Deum  du- 
cuntur ;  sed  omnis  bomo  qui  ad  Deum  convertitur, 
Dei  primum  gratia  commovetur.  Non  enim  ipse  sibi 
lumen  est, f  nec  cor  suum  radio  propriae  lucis  ac- 
cendit.  Si  enim  beatus  Joannes ,  quo  nemo  bomi- 
num  major  natus  est,  non  erat  lumen ,  quia  non  stio 
splendore  lucebat ,  sed  de  illo  vero  lumine  quod  illu- 
minat  omnem  hominem  venientem  in  hunc  mundum 

(  Joan.  i,  9  ),  ut  lux  esset  acceperat :  quis  ille  erit  D  extollar,  datut  ett  mihi  angeiut  Satanm  qui  me  tole- 
qui  tot  opinionum  colluctatioues,  tot  vinculaconsuc-  phixet.  Propterquod  ter  Dominum  rogavi  ut  ditcedtrtt 
tudinis,  tot  praejudicia  vctustalis,  suo  tantum  judi-  a  me;  ted  dixit  mihi :  Su/ficit  tibi  gratia  mea ,  nam 
cio  f  usus  abrumpat ;  et  sola  voce  extrinsecus  so-  virtut  in  infirmitate  perficitur  (U  Cor.  xn,  7).  Qu*rat 
wantedoctoris,  hoc  tantum  de  gratia  babeat  quod      ergo  Domiuus  imnginem  suam  ,  et  errantem  oieoi 


humana  demissus ,  et  in  opus  nostrae  refonnationis 
inflexus,  digito  tcrihehat  in  terram  (Joan.  xyhi,  6), 
ui  iegem  inandatorum  pergratiae  decreta  vacuaret, 
et  ostenderet  se  esse  qui  dixerat  %  Dabo  Uget  ggg 
meat  in  tentu  iptorum ,  et  in  eorde  iptorum  tcrihem 
eat  (Jerem.  xxxi,  53).  Quod  utique  quotidie  fadl, 
dum  cnrdibus  vocatorum  suain  inserit  voluntaten, 
et  stylo  Spiritus  sancti  quidquid  in  animae  pagiuk 
diabolus  invidendo  blsavit  k  veritas  miaerando  re- 
scribit. 

Cum  igitur  verbum  Dei  per  ministerium  pradh 
cantium  auribus  carnis  infertur ,  miscetur  eperauo 
potentiae  divinae  cum  aono  vocis  humanae,  et  qtn 
incitavit  evangelixantis  officium,  audientis  quoqna 
1  firmavit  affecturo.  Dulcescit  enim  animae  cibos 
verbi,  veleres  tenebrae  nova  luce  pelluntur,  etob- 
tutus  inlerior  caligine  antiqui  erroria  exsuitur  : 
transit  animus  de  voluntate  in  voluntatem  ;  etsi  illa 
quae  pellitur ,  aliqua  i  cunctatione  remoratur;  ea 
tamen  quae  gignitur  electiora  quacque  aibi  vindicat,  at 
lex  peccati  et  lex  Dei  diversas  atque  diacretas  m 
eodem  homine  habeant  mansiones  :  et  concnpiscentc 
carne  adversus  spirilum,  k  carnis  etiam  concaipiscea- 
tiis  spirilu  repugnante  (Gal.  v,  17) ,  per  exteriors 
quidem  insidiari  tenutor  audeat ,  sed  mens  auiilio 
Dei  munita  praevaleat.  l  Ad  magnam  enim  utilitatem 
fidelium  materia  est  reservata  certaminum ,  ut  ooa 
superbiat  sanctius ,  dura  pulsatur  infirmitas.  Unda 
et  Apostolus  dicit :  In  magnitudine  revelationum  m 


•  Verbum  substantivum  ett  es  m.«.  Jol.  additur  : 
deest  iti  aliis. 

•  Ms.  Jol.  omittit  a  Deo. 

•  Ma.  Jol.,  corporalibus. 

•  Ms.  Jol.  et  edit.  Oper.  Leon.  addunt  gentilit , 
c ui  respomiel  Judaica. 

•  Editi  Duac.  ei  Colon.,  ad  Dominum. 
f  Ms.  Jol.,  nee  curtum. 

«  Ms.  Jol.  ct  edit.  Leon.  addunt  utut9  quo  carent 
alii  libri. 
k  Hacc  aberant  ab  edii.  Leonis  et  exciderant  a 


Colon,  Snnt  inmss.  Camb.  et  Jol.  et  Duac.  editione. 

1  Duac.  cl  Colon.,  firmavit.  Ms.  Jol.  etedit.  Lee- 
nis,  formavit. 

)  Sic  ms.  Jol.  et  edit.  Leon.  Alias,  contagiont,  u\ 
Lcone  et  Prospero. 

k  Mss.  Jol.  et  Duac,  earnit  autem.  Alii,  carmu 
etiam. 

1  Haec  referuntur  a  Gelasio  papa  in  opusculo  ad- 
versus  Pelagianos,  cum  hoc  elogio :  Sieut  quidmu 
magitter  Eccletim  tapienter  edocuitt  dicent  :  kd  ouk 
^nom  enim  utilitatetn,  etc. 


6S7 

boniis  pastor  inveniat 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  I. 


05* 


nec  dedignetur  argram  diu>  A  $eDeum$ciret  factisautem  negant(Tit.  i,16).Namcunt 


qne  in  invio  fatigaum  humeris  suis  ferre  v  et  non 
revocando  tantum,  sedeiiam  portando  salvare.  Qujb- 
rat  Dominus  iroaginem  suam  ,  et  omnium  quse  in 
eaiu  Inciderunt  sordium  concreiione  detersa ,  spe- 
cnlum  bumani  cordis  enubilet.  Scriptura  est  enim  : 
Qui$  potest  (acere  mundum  de  immundo  conceptum 
eemine?  Nonne  tu  qui  $olu$  e$  (Job  xiv,  4)?  Quaerat 
Domiiius  imaginem  suam ,  ut  •  in  renovaiione  ac 
justitcatione  ejus  gratia  reformantis  appareat,  sicut 
in  se  factum  Paulus  apostolus  protestatur  et  dicit : 
Eram  smtem  ignotus  facie  Ecelesiis  Judceas ,  quee  erant 
in  Christo  :  tantum  auditum  habebantt  quod  i$  qui  per- 
sequebatur  no$  aliquando,  nunc  etangelizat  fidem  quam 
espugnabat  ;etinme  etarificabant b  Deum  (Gal.  i,  22). 


scriptum  sit,  Omnie  quiinvocaveriinomen  Domini$atvus 
erit  (Rom.  vu,  21),  de  quibusdam  lamenDominusail! 
Non  omnisqui  dicit  mihi9  Domitte,  Dominetinirabit  inre* 
gnum  ceelorum,  $ed  qui  facit  voluntatem  Patris  meit  qmi 
in  coelisest,  ipseintrabit  inregnum  cmlorum(Maith.vn9 
21) ;  et  :  Multi  mihi  dicent  in  illa  die,  Domine,  Do- 
nrine,  nonne  in  nomine  tuo  prophetavimu$t  et  in  nomine 
tuo  deemonia  ejecimu$t  et  in  nominetuo  virtute*  multem 
fecimut  f  et  tunc  dicam  illit,  i  Numquam  novi  vo$9 
diseedite  a  met  operarii  iniquitatit  (lbid.t  22).  Tales 
non  invocant  nomen  Domini  quia  non  habent  SpirU 
tum  adoptionit  filiorum  in  quo  clamamut%  Abba%  PaUr 
(Rom.  vni,  15).  Nemo  autem  potett  dieere  Dominum 
Jesum,  niti  in  Spiritu  tancto  (\Cor.  xu,  3) ;  et :  Q«i- 


S«c  ergo  tonc  Chrfctianus  populus  didicerat,  et  illi  B  cumque  Sptritu  Dei  aguntur,  hi  filii  $unt  Dei  (Ro 


•  primitivi  Ecclesia,  quorum  erat  unum  coret  una 
auima  (Act.  iv,  32),  sic  credebant;  ut  cum  857  *i~ 
derent  quempiam  ad  agnitionem  veritatis  ab  errore 
convcrsum»  gloriflcarent  Deum,  et  fldem  correcti 
conflterentur  muneris  esse  divini.  Ipse  quoque  Do- 
minus  discipulos  suos  magistros  omnium  gentium  sic 
dncebat  dicens  :  Sic  lueeat  tumen  vettrum  coram  ho- 
minibu$t  ut  videntes  opera  vettra  bona,  magnificeni 
Patrem  vettrum  qui  in  coelis  e$t  (Matth.  v,  16). 

CAPUT  IX. 

4  Quod  Scriptura  tive  de  bonit,  tive  de  malit  loquatur^ 
eive  de  electit,  $ive  de  reprobie,  Ua  meminit  uniu$ 
partist  quati  neminem  houUnum  preetermittat. 

Fixa  ergo  hac  flde  in  cordibus  nosiris,  •  immobi- 
literque  fundau ,  qua  saluberr ime  credimus  omnia 
bona,  ac  maxime  ea  qux  ad  vitaui  aeternam  pro- 
vehunt,  *  Dei  munere  haberi,  Dei  munere  augeri, 
Dei  munere  custodiri ;  puto  quod  pius  sensus  non 
dcbeat  in  ea  qusestione  turbari,  quae  de  omnium  et 
de  non  omnium  hominum  s  conversione  generatur, 
si  ea  quae  clara  sunt,  non  de  his  qua  occulta  sunt, 
obseuremus,  et  dum  procaciler  insistimus  clausis, 
excludamur  ab  apertis :  cum  sufficere  debeat  ut  Lin  eo 
in  quod  pervenimus  ambulemus.  Qnid  cnim  mirum 
si  quidam  ad  vils  sacramenta  non  perveniunt,  *  cum 
plerique,  qtii  videbantur  venisse,  discedanl,  de  qui- 
bus  dicitur,  Ex  nobit  exierunt,  $ed  non  erant  ex  nobis. 


vin,  W).  Qui  k  ad  Deum  per  Deum  veniunl,  et  sal- 
vari  volentes  omnino  sahantur  :  quia  ipsum  deside- 
rium  salutis  ex  Dei  inspiratione  concipiunt,  et  per 
illuminationem  vocantis  in  agnitionem  veniunt  veri- 
tatis.  858  ^unl  enim  fllii  promissionis,  merces  fidei, 
spiritale  semen  Abrahs,  genut  etectum,  regate  sacer* 
dotium  (I  Petri  n,  9),  prsescituin  et  praordinatum  in 
vitam  aelernam,  sicut  testalur  Spiritus  sanctus  per 
Jeremiam  prophetam  dicens,  Ecce  die$  ventunt9  dicU 
Dominut,  et  disponam  domui  I$raelt  et  domui  Juda 
teetamentum  nov.um9  non  secundum  testamentum  quod 
disposui  patribut  eorumt  in  die  qua  apprehendi  manum 
eorum,  ut  educerem  illot  de  terra  jEgypti :  quia  imi 
non  perseveraverunt  in  tettamcuto  meof  et  ego  eo$  n*° 
C  glexi,  [Al.  Caput  IX.]  dicit  Dominut.  Quia  hoc  e$t 
tcttamentum  quod  ditponam  domui  Itracl  pott  die$  t/- 
toty  dicit  Dominu$t  Dabo  leget  meat  in  tensu  iptorum, 
et  in  corde  iptorum  tcribam  ea$t  et  ero  illi$  in  Deum9 
et  ipsi  erunt  mihi  in  populum.  Et  non  docebii  tmtts- 
quisque  proximum  $uumt  el  unusquisque  (ratrem  euum9 
dicen$t  Cognotce  Dominum :  quia  omnet  cognotcent  m 
a  putitto  eorum  utque  ad  magnum,  quia  propitius  ero 
iniquitatibut  eorum,  et  peccatorum  eorum  memor  non 
ero.  l  Et  dabo  illis  viam  alteram,  et  cor  aliudt  ut  ma 
timeant  omnet  diet  in  bonum  ipsi$t  et  filiit  eorum  po$i 
eo$  ;  et  constituam  iilis  tetlamcntum  aternum,  quod 
non  avertam  pott  eo$ ;  et  timorem  meum  dabo  in  cot 
eorumt  ne  discedant  a  met  et  visiabo  eo$t  ut  bonos  em 
faciam(Jerem.  xxn,  31  seqq.).  Per  lsaiam  quoquede 


Si  eni.n  fuittent  ex  nobist  mansissent  utique  nobiscum  D  gratia  sua  Dominus ,  qua  ex  omnibus  hominibus 
(IJoan.  ii,19)?Uuorumsimilessunl  \W\qu\ profitentur     «novam  creaturam facit,  eadem  prenuniiat, dicens : 


"  Sic  ms.  Jol.  et  edit.  Leonis.  Alii,  in  revelationet 
aut  relevaiione. 

b  Diiac.  et  Colon.,  Dominum.  Ifs.  Jol.  et  edit. 
Lconis,  Ueum. 

«  lia  ms.  Jol.  et  cdit.  Leon.,  Duac.  ei  Colon.,  pri- 
mitivee  Ecctesiee. 

d  llic  capitis  noni  initium  faciinus  auctorilate  ms. 
Joliensis,  qui  ca  verba  a  quihus  alias  incipiebit  hoc 
caput  conlinua  serie  habet  descriptum  cuin  antece- 
dentihus.  Nec  commodum  erat  a  nomine  prophet» 
qui  citaiur,  disjungi  novotitulolocumejusdein  qui  in 
tesiimonium  afTerebatur. 

•  Ms.  Juliensis,  humiliterque. 

1  ibec  ex  mss.  Tbuan.  et  Joiiensi,  ac  edit.  Lconis 


addimus,  quae  in  editis  defuerunt. 

s  lia  mss.  Thutn.  elJul.  Alias, conversatione. 

b  Ms.  Jol.,  in  quod  pervenimus.  Alii,  quo  perveni* 
mus. 

1  Haec  verba  absunt  ab  ediiis  nostris  et  Leonis  : 
leguntur  in  ms.  Juliensi,  videnlurque  omnitio  se- 
quentibus  neressario  prnemittenda. 

i  Ms.  Joliensis,  tnfroi6ii;  et  post  aliquot  lineas, 
Numquam  vo$  coguovi. 

k  Sic  ms.  Jol.  ei  edit.  Oper.  Leon.  Alibi,  ad  Do* 
minum  per  Dominum. 

i  Ms.  Joliensis,  et  iterum,  Et  dabot  etc. 

m  Ms.  Jo!.,  novam  creaturam  fecit. 


659  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTjG  AUCTORITATIS.  600 

Ecce  faciam  nova  quce  nunc  •  orientur,  et  cognoscetis  A  unusquisque  fralrtm    suumt  dicenst  Cognosce    Do- 
eat  et  faciam  in  detcrlo  viamt  et  in  sicca  terra  flumina. 
Dencdicent  me  bestioc  agrit  sirence  et  filice  struthionum 
quod  dederim  in  deserto  aquam,  et  flumina  in  sicta 


terra  ad  potandum  genus  meum  electum,  populum 
meum  quem  mihi  acquitivit  ut  enarrent  viriutes  meas 
(Isai.  xliii,  49,20);  el  itertim  :  b  Per  memetipsum 
juro,  niti  exiet  de  ore  meo  justitiat  et  verba  mea  non 
avertenturt  quia  mihi  flecteiur  omne  genu,  el  confitebi- 
tnr  omnis  lingua  Deo  (Isai.  xlv,  23,  24).  Si  ergo  im- 
posMbile  est  isla  nou  fieri,  quia  nec  incerla  prae- 
scientia  Dei  est,  nec  mutabilc  consilium,  nec  ineffi- 
ca*  volunias,  nec  falsa  promissio ,  omnes  isti  de 
quibus  haec  pradicta  sunt ,  sine  cujusquam  exce- 
ptione  salvantur.  Dat  enim  leges  suas  c  in  sensuin 


minum :  quia  omnes  cognoscent  me  a  pusilio  eorum 
usquead  magnum  (Jer.  xxxi,  54).  Reconciliandot 
proinisit,  qui  dixit:  Propitius  ero  i  iniquitatibus  eo- 
rumt  et  peceatorum  eorum  memor  non  ero  (Ibid.). 
Obedituros  promisit  qui  dixit :  Dabo  illis  viam  atte- 
ramet  cor  aliud,  ut  timeant  me  omnesdies(Ibid.t  55). 
Perseveraturos  promisit  qui  dixit :  Timorem  mewm 
dabo  in  cor  eorumt  ne  discedant  ame;  ei  visitabo  eot, 
ut  bonos  eos  faciam  (Ibid.t  40, 41).  Postremo,  omnes 
sine  cujusquam  exceptioue  k  promh»it  qni  dixit :  Per 
memetipsum  jurot  nisi  exiel  de  ore  meo  jusiitia ,  tt 
verba  mea  non  avertentur,  quia  mihi  flectetur  ommt 
genuy  el  confitebitur  omnis  lingua  Deo  (Isai.  xlv,  33 
seq.).  Hicsi  dicamus  non  fieri  quod  Deus  juravit  < 


ipsorum,  easque  in  cordibus  eorum  digito  suo  scri*  B  facieudum,  fahuiatem  Deo  (quod  absit),  et  menda- 


bk;  ut  agnitionein  Dei,  non  doctrinaebumanapoperc, 
sed  magisterio  summi  erudiloris  accipiam.  Quia  ne- 
que  qui  plantat,  neque  qui  rigat  ett  aliquid  ;  sed  qui 
incrementum  dat  Deus  (I  Cor.  ui,  7).  Ouines  hi  a  pu- 
silio  usque  ad  magnum  d  cognoscunt  Deum  :  quia  ut 
venirentad  Christuin,  a  Patre  audieruut  atque  di- 
dicerunt ;  •  omnes  educti  ab  errore,  859  dirigun- 
turinviim  vitae; omnibus, corde  niulatj,  recta sapere 
et  recta  velle  donatur;  omuibus  timor,  quo  in  man- 
datis  Dei  f  erudiantur,  inseritur.  Fit  in  deserto  via, 
it  et  terra  arida  fluininibus  irrigatur :  ut  qui  pri*is  ad 
confitendum  Deum  os  non  aperiebant,  et  velut  muta 
atque  irrationabilia  aniinalia  in  feritatem  transierant 
bestwruin  (Isai.  xlui,  19);  divinorum  eloquiorum 


cium  ascribimus  veritati.  Si  autem,  ut  pietas  fides- 
que  persuadent,  Dei  verba  non  excidunt,  et  fil 
omnino  quod  statuit ,  quomodo  nobis  veracis  pro- 
missionis  firmitas  apparcbit,  cum  multa  adkuc  bo- 
winum  millia  daemoniis  serviant,  et  idoiis  genu  fle« 
ctant?  Nisi  liujusmodi  denuntiationes  Dei  secuudojn 
illam  incommutabiiem  scientiam  editas  noverimus, 
iu  qua  apud  iilum  jam  universitas  liumana  discreta 
est,  etsivedebonis,  sive  de  roalis  860  loqualur, 
ita  unius  partis  meminit,  quasi  oemiuem  hominuni 
praetermittat.  Nam  cum  dicit  Apostolus :  Vetera  trans» 
ieruntt  ecce  facta  sunt  omnia  nova  ( II  Cor.  v,  17); 
numquid  non  omnes  homines  videtur  dixiase  rene- 
vatos  ?  Aut  cum  dicit :  Quia  in  ipso  complaeult  < 


fontibus  *  mundati,  benedicant  et  laudent  Deum ,  C  plenitudinem  habitare,  et  per  ipsum  reconciliari 


enarrantes  virtutes  et  mirabilia  misericordia»  eju*, 
qui  elegit  eos,  et  in  filios  adoptavit,  ac  novi  Teata- 
uiciiti  fccit  hseredesf.  Si  autem,  ut  Apostolus  loqui- 
tur,  hominis  confirmatum  testamentum  nemo  spernit 
aut  superordinat  (Gal.  nl,  15),  quomodo  fieri  potcst 
ut  ex  ulla  parte  divina  promissio  resolvatur  ? 

Manet  prorsus  et  quotidie  impleturquod  Abrahae 
Dominus  sine  coiiditione  promisit,  siue  lege  donavit. 
Quia  etsi  quidatn  quibus  baec  *  praedicata  sunt,  non 
cred  iderunt,tacra/ ti/ifa*torum  fidem  Dei  non  evacuavit. 
Est  enim  Deus  verax,  omnis  autem  homo  mendax  (Rom. 
iii,  3).  Et  ilii  quidem  qui  audito  Evangelio  credere 
noluerunt,  inexcusabiliores  facti  sunt  quam  si  nul- 
lum  praeconium  vcritatis  audissent  :  sed  certum  est 


in  ipso  (Coloss.  i,  19);  l  numquid  non  ita  loquitor, 
quasi  neminem  velit  exsortem  hujus  reconciliationis 
intelligi?  Aut  cum  ait:  Novistimis  istis  diebus  locutut 
est  nobis  inFilio,  quem  constituit  liceredem  univertorvm 
(Heb.  i,  2);  numquid  aiiud  sonat  forma  sententi*, 
quam  omnes  homiues  in  Christi  hxreditate  a  Patre 
esse  trauscriptos,  secundum  propheiiam  David ,  dh 
centis  :  Pottula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  hmreditatem 
tuam%  el  possessionem  tuam  terminos  terrm  (Psal.  n, 
8)  ?  Dicente  m  autem  Doinino  :  Si  exaltatus  fuero  • 
terrat  omnia  traham  ad  tne  (Joan.  xu,  32) ;  noun 
uuiversorum  videtur  promissa  convcrsio?  Aut  cum 
de  Ecclesia  prophetatur  et  dicitur :  Omnis  vallit  «• 
plebitur,  et  cmnis  mons  et  collis  humiliabitur,  et  ervnt 


eos  apud  praescientiam  Dei  Abrahx  filios  non  fuisse,      prava  in  directa,  et  aspera  in  vias  planas  (Isa.  xl,  4) ; 


nec  in  illorum  sorte  numcratos,  de  quibus  dictum 
est :  Benedicenfur  in  semine  tuo  omnes  tribus  terras 
(Gen.  xxvm  ^  14).  Credituros  enim  promisit  qui 
ilixil :  Et  non  docebit  unusquisque  proximum  suum,  et 


numquid  ulius  hominum  videlur  omissus,  qui  non  si- 
gnificatus  sitChristo  esse  subdendus?  Quid  cum  di- 
citur :  Et  veniei  omnis  caro  in  conspeciu  meot  ut  ad- 
orent  in  Jerutaiem%  dicit  Dominus  (Isa.  lxvi,  18) ;  aot 


•  Hs.  Camberon.  et  edit.Leonis,  oriuntur. 

b  Mss.  Camb.  et  Jol.  et  edit.  Leonis,  Per  memet- 
iptnm  juro,  nisi  exiet.  Alii,  Per  meipsum  juro,  nisi 
exiet. 

e  Ms.  Camb.  et  edit.  Leon.,  in  sensu. 

4  Ms.  Jol.,  cognoscent. 

•  Quidam  vir  doctus  suspicatus  est  legendum , 
Otnnes  edocti,  ab  error*.  diriguntur. 

f  Mss.Camb.et }o\.tcustodianturt  et  recle  quidein. 
s  Ms.  Jol.tf  tvta  urida. 


k  Ms.  Jol.,  inundati.  Detnde  editi,  benedicuntetlsw- 
dant.  Ms.  Jol.  et  opera  Leonis,  beneJicant  et  laudent. 

1  Ms.  Camb.,  prijedicta ;  et  Hifra,  inctedulitat  tamen 
eorum. 

i  Ms.  Jol.  addit  omnibus. 

k  Forle  addendum,  sibi  obseculuros. 

1  In  ms.  Jol.  deest  hic  numquid.  Post  pauca  pro 
exsortemt  Camberon.  ms. ,  extorrem. 

m  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  et  edit.  Leoois.  Alii,  Dt* 
centeenim. 


661  DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  I.  m 

illud:  Et  erit  in  diebus  illis,  effundam  de  Spiritu  meo  A  diceiiK :  Ducam  cacos  in  viam  quam  non  noverunt,  <?l 


super  omnem  carnem  (Joel  n,  28)  ;  aul  illud  :  Attevat 
Dominus  omnes  qui  corruunt,  el  erigit  omnes  elisos 
[Ps.  cxliv,  14)?  numquid  non  ita  pronuntialum  est, 
quasi  ab  boc  Dei  mmicre  ucmo  discretus  sil? 
ilabet  ergo  populus  Dei  plenitudinem  suam :  et 
'  quamvis  magna  pars  hominum  salvantis  gratiam  aut 
repellat  aut  negligat,  in  eleclis  tamen  et  praescilis, 
atque  abomn  um  generaliterdiseretis  specialis  quav 
dam  censetur  universitas»  ut  de  toto  mundo  totos 
mundus  liberatus,  et  de  omnibus  bominibus  omnes 
bomines  videantur  assumpti.  Sicut  etiam  cum  de 
impiis  sermo  est,  ita  locutionem  suam  divinus  slylus 
ordinat,  ut  ea  quae  de  quadam  parle  dicuntur,  ad 
omnes  homines  pertinere  videantur:  veluti  est  illud 


semitas  quas  nesciunt  calcabunt.  Et  •  faciam  illis  tene- 
bras  inlucem.  et.pravain  directum  Ucec  verba  faciam, 
et  non  derelinquam  eos  (Isa.  ilii,  46).  Sed  quod  se- 
quitur,  Ipsi  autem  conversi  sunt  retro%  ad  partem 
quamdam  generis  ipsorum  referendum  est,  non  ad 
eos  de  qulbus  ait,  non  derelinquam  eos.  Ilerura  dicit 
Dominus  ad  Jacob,  Noli f  meluere,  quia  tecum  sum. 
Ab  Oriente  adducam  semen  tuum,  et  ab  occasu  colli- 
gam  te.  Dicam  Aquiloni,  Adduc,  et  Africo,  Noti  vetare ; 
adduc  filios  meos  de  terra  tonginqua,  et  fiiias  meas  a 
summo  terrce,  omnes  in  quibus  vocatum  est  nomen 
meum.  In  gloriam  enim  meam  paravi  j//um,  et  finxt 
etfeci  itlum  (Isai.  xliii,  5-7).  Quod  autem  seqtiitur, 
Et  produxi  plebem  cwcam,  et  oculi  eorum  sunt  caci. 


quod  ait  Joannes  BapUsta  :  Qui  de  ccslo  venit,  super  B  et  surdas  aures  habent;  non  potest  eis  ulla  rationa 


omnes  est :  quod  vidil  et  audivit  testificatur,  et  testimo- 
nium  ejus  nemo  accipit  (Joan.  in,  32).  Aul  iilud  Apo- 
stoli :  Omnes  qua  sua  qucerunt,  non  quce  Jesu  Christi 
(Phitipp.  ti,  21).  Aut  illud  quod  psalmus  Davidicus 
canit:  Dominus  decoslo  prospexit  super  filios  hominum, 
ut  videat  si  est  intelligens}  aut  requirens  Deum.  Omnes 
declinaverunt,  simul  inutiies  facti  sunt,  non  est  qui  fa- 
eiat  bonum,  non  estusque ad  unum  (Psal.  xm,  3  seq.). 
His  igitur  ct  aliis  documenlis,  quae  possunt  ab  iuqui- 
renlibus  numerosiora  proferri,  non  dubie  demon- 
stratur,  £61  interdum  et  pro  parte  terrae  omnem 
terram,  et  pro  parte  mundi  toium  mundum,  et  pro 
parte  bominum  omnes  homines  nomiqari.  Quorum 
tamen  dbcretionem  plerumque  Scriptura  •  cito  ape- 


congruere,  quos  in  gloriam  suam  parassc  se  dicir. 
In  hisquippe  omnibus  verbis,  quaede  uno  hominum 
genere  dicuntur,  aliis  personis  priora,  aliis  posterio- 
ra  conveniunt.  Apud  Apostolum  quoque  quod  in 
parte  populi  agilur,  sub  totius  popoli  nuncupatione 
narratur,  s  et  in  reliquiis  plenitudo  censetur.  Cum 
enim  862  de  Judaeorura  obcaecatione  dissereret,  ct 
quosdam  ex  ipsis  gratia  satvos  fieri  demonstraret : 
Dico  ergo,  inquit,  Numquidh  repulit  Deus  populum 
suum?  Absit.  Nam  et  ego  Israelita  sum,  ex  semine 
Abraham,  de  tribu  Benjamin:  non  reputit  Deus  plebem 
suamquam  pmscivit  (Rom.  xi,  4,  2). 

Plebs  ergo  praescita»  plebs  non  repulsa,  hi  sunt 
qui  in  Christo  justiGcali  sunt.  Et  quod  de  omni 


rit,  ut  sensus  legentis  ab  universitaiis  appellatione,  C  Israele  dici  videtur,  in  his  tantum  quos  sibi  gratia 


ad  partem  quoe  iiitelligenda  est  transferatur.  Sicut 
est  illud  Apostoli  dicentis  :  Prasdicamus  Jesum  Chri- 
stum  crucifixum,  Judcris  quidem  scandalum,  gentibus 
autem  stultitiam,  ipsisvero  vocatisJ uda*is  atque  Grcecis 
Christum  Dei  virtutem  et  Dei  sapientiam  (1  Cor.  i ,  23). 
Ntimquid  ipsis  b  estCbristusvirtus  quibus  scandaium, 
aut  ipsis  sapienlia  quibusstultitia?  Sed  quoniamqui* 
dam  c  ex  ipsis  justificabanturflde,  quidam  autem  sua 
impietate  obdurabantur ;  unum  credentiumetnon  cre- 
dentium  genus,  sub  vocatorum  appellationediscrevit; 
ot  quos  a  fide  s  gnificabat  alienos,  eos,  quamvis  au- 
dissent  Evangelium,  ostenderet  vocationis  extraneos. 
CAPUT  X. 


electio  reliquos  fecit,  ostenditur ,  sicut  sequcntia 
apostolici  sermonis  enarrant.  Adjungit  enim  el  di- 
cit:  An  nescitis  in  Elia  quid  dicit  Scriptura,  quemad- 
modum  interpetlat  Deum  adversus  Israet?  Domine. 
prophetas  tuos  occiderunt,  allaria  tua  suffoderunt,  et 
ego  relictus  sum  solus,  et  qucerunt  animam  meam.  Sed 
quid  dicit  itli  responsum  divinum  ?  Reliqui  mihi  septem 
millia  virorum ,  qui  non  curvaverunt  l  genu  Daal.  Sic 
ergo,  inquit,  et  in  hoc  lempore  reliquice  secundum  ele- 
ctionem  gratice  i  faclas  sunt.  Si  autem  gratia,  jam  non 
ex  operibus,  alioquin  gratiajam  non  est  gratia  (Ibid., 
2  et  seq.).  Non  ergo  omnis  Isracl  reprobaius,  nec  om- 
nis  electus  est;  sed  parlem  cxcitas  k  voluntaria  aver. 


Quod  Scriptura  de  electis  et  reprobis  ejusdem  poputi      lil»  Parlenl  8,bl  *  »»umi»alio  gratuila  reservavit :  et 
loquitur,  tamquam  de  iisdem.  D  tamen  ila  de  eis  sermo  habetur,  ut  in  his  qui  per- 

*  Hac  regula  per  Isaiam  promiltit  sermo  divinus,      eunt,  et  in  his  qui  salvi  fiunt,  *iulla  tuius  gcneris 


•  In  ms.  Joliensi  non  esl  vox  htfc,  cito. 

•  Yerbura  substautivum  est  addimus  ex  editione 
Leonis. 

c  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  el  edit.  Leonis.  Editi  no- 
ftri,  ex  eisdem  justificabuntur  fide  quidam ....  obdu- 
rabuntur. 

d  Mss.Camb.et  Jol.  et  edit.  Leonis,  Hancregulam. 

•  Sie  mss.  Camb.  et  Jol.  Editi  alius,  Educam  . . . 
ienebras  iltucescere. 

f  Ms.  Camb.,  timere..  ..etab  Occidente. 

s  lta  mss.  Camberon.  et  Joliensis.  Quo  spcc  tari 
▼identur  quas  infra  ex  Apostolo  citantur,  Ei  in  hoc 
tempors  retiquim  secundum  electionem  gratia?  factce 
smnt.  Editi  nostri  ct  Leo  novus,  reliquis.  Qua  vocc 


respicitur  forte  aliud,  Reliqui  mt/iit  etc. 

h  In  ms.  Camh.  bic  et  infra,  repettil. 

1  Mss.  Jol.  et  Camb.  et  Leonis  editto,  genuaante 
Daal.  Editi,  aenu  Baal.  Jtixta  Crapcum  Aposioii, 
Tjj  B«o>,  ame  imaginem  scilicet  de  qua  II  Reg.  xix- 
'  i  Sic  ms.  Joliensis  conformiter  Graeco  Aposioli, 
ubi  vox  haec  salvas  omittitur.  Quam  post  vulgaiuin 
habet  Leo  novus,  et  Editiac  ms.Camberon.,  ubi  se- 
cundum  etectionem  loco  hujus ,  per  electionem,  qnod 
cditi  Prosperiani  praeferebant. 

k  Haec  vox  voluntaria  deest  in  mss.  Thuan.,  Cum- 
heron.  et  Jol. 

1  ln  ora  Duac.  el  sequentium  editionum,  illumi- 
nalionc. 


M3  S.  PR0SPE.R1  AQUITANl  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  6G* 

vidcalur  facta  discretio.  Nam  cum  legilur,  Secundum  A  caluinniosa  certam:na,  dicent  nos  perhujusmodidi»- 


Evangelium  quidem  inimici  propter  vot%  tecundum  ele* 
itionem  autem  •  dilecti  propter  palret  (lbid.y  28);  ita 
locutio  sonat,  tamquam  eosdem  dicat  ditectos,  quos 
dixit  iniinicos.  Sed  lianc  caliginem  Aposlolus  ipte 
detersit,  dicendo:  Quia  cmciiat  ex  parte  in  Itraei 
eontigit :  ut  unum  genus  in  duas  species  intelligero- 
mus  esse  divisum,  ct  omnem  liominem,  omnem  ple- 
nitudinem,  omnem  Lraelem  non  semper  ad  univer» 
sitatem,  sed  plerumque  ad  partem  esse  referendum. 

CAPUT  XI. 

Quod  Seriptura  de  divertorum  iemporum  kominibui 
loquitur,  quati  de  ejutdem  temporit  generaiione. 
Inter  kas  auiem  formulas  locutionum,  etiam  illam 
jn  Scripturis  dictionem  debemus  adverlere,  qua  id 


putationes  Apostolo  eontradicere  definienti,  qnorf 
D*us  omnet  homiuet  velit  talvos  /ieri,  *  et  in  aanitio- 
nem  veritatit  veuire  (I  Tim.  n,  i).  Quam  particulasi 
verborum  Apostoli,  ita  nos  integre  pleneque  susei* 
piuius,  ut  nihil  ei  de  prsecedentibus  sive  subjectis 
quae  ad  ipsam  pertinent  subtrabamus.  Quoniam,  «t 
caetera  divinorum  eloquiorum  testimonia  seqiiestre* 
mos,  bic  locus  suflicit  ad  evacuanduro  quod  caluat- 
niose  objiciunl,  et  ad  defendendum  quod  impie  dif- 
fitentur.  Scribens  iiaque  ad  Timotbeum  i  Paulus 
apostolns ,  ait :  Obtecro  igitur  primo  omnium  fieri  o#- 
tecrationet,  pottulationet%  gratiarum  actionet  pro  osv 
nibut  hominibut9  pro  regibut%  el  omnibut  qui  in  tubli- 
mitate  tunt :  ut  quietam  et  tranquillam  9itam  agamwt 


quod  ad  diversorum  temporum  bomines  pertinet,  iia  B  in  omni  pietate  et  864  cattitate.  Uoc  enim  bonum  eti 


b  promitur,  quasi  de  una  el  ejusdem  a?tatis  genera- 
tione  dicatur.  Sicut  est  quod  sanctus  Pelrus  aposio* 
lus  srribens  sui  et  futuri  temporis  gentibus ,  ail : 
8Q3  V°*  autem  genut  eleetum ,  regale  tacerdotium, 
gent  tancta%  populut  acqunitionit ;  ut  virlutet  annun- 
tietit  ejut  qui  de  tenebrit  vot  vocavit  in  admirabile  /«- 
men  tuum :  qui  ahquando  non  populut,  «  nune  autem 
populut  Deit  qui  non  contecuti  mitericordiam,  nunc 
uutem  mitericordiam  contecuti  (I  Petr.  u,  9, 40).Num- 
quid  cum  baec  praedicarenlur,  adhuc  illi  homines 
permanebant  quos  omnes  Deus  in  praeteritis  gene- 
rationibus  diniiserat  ingrcdi  vias  suas(Art.  xiv,  15); 
et  iidem  ipsi,  qui  prius  traditi  fuerant  voluntalibus 
suU,  d  nunc  de  tencbris  in  lumen  admirabile  voca- 


et  acceptum  coram  k  Salvaiore  nottro  Deo%  qui  omnet 
hominet  vult  talvot  fieri,  et  in  agnitionem  veritotit  t#- 
nire.  Unut  enim  Deutf  et  unut  mediator  Dei  et  hom- 
num%  homo  Chrittut  Jetut ,  qui  dedit  redemptionm 
umetiptum  pro  omnibut  (lbid.%  1  etteq.). 

De  bac  ergo  doctrinae  apostolicae  regula,  qua  Ec- 
clesia  nniversalis  imbuitur,  ue  iu  diversum  iatellc- 
ctum  nostro  evagemus  arbilrio,  quid  x  ipsa  univer- 
salis  Ecclesia  sentiat,  requiramus :  quianihil  dubium 
etse  poterit  in  praecepto,  si  obedientia  concordct  ia 
studio.  Pnecepit  itaque  Apostolus,  immo  per  Apo- 
stolum  Dominus,  qui  loquebatur  in  Apostolo,  fieri  ob- 
secrationes, ■  postulationes ,  gratiarum  aciiones  pro 
omnibus  hominibus,  pro  regibus,  ac  pro  liis  qui  u 


bantur?  Nonne  illi  jam  defecerant  •  in  ignorantia  C  sublimitate  sunt.  Quam  legem  supplicationis  ita  oav 

sua,  jam  in  hoc  mundo  non  erant,  nec  ab  errore  ad 

veritatem  reditus  oiim  mortuis  suppetebat  ?  r  Et  ta- 

nicii  quod  po»t  multa  sapcula  agebat  gratia  in  poste- 

ris  impiorum,  sic  loquendi  consuetudo  perslrinxit , 

ut  ipsi  videanlur  nunc  eligi,  qui  prius  fuerant  derc- 

ficti.  Pertinent  auiem  ba?c  non  ad  eosdem  homincs, 

f»cd  ad  ejusdem  s  generis  bomines :  et  vocatio  quae 

illuxit  prope  mundi  fiuem,  ad  praeteritam  non  recur- 

rii  xtatem.  Ita  modo  quodam  et  ipsi  et  non  ipsi  sunt 

de  quibus  et  quibus  ista  dicuntur ;  dum  in  aliquo 

h  specialia  a  gcneralibus  non  dividuntur,  in  aliquo 

veio  a  communibus  separantur. 

CAPUT  XII, 
Quod  itlud  Apottoli.  Yult  omnes  homines  salvos  fieri, 
de  omni  genere  hominum  intelligitur. 
I.  Sed  cum  baec  legerint  vel  audierint  qui  amant      ludinis  pondere  oppressi,  et  diaboli  vincuiis  alhgaii, 

ta  tcttula  gratia  in  potierit  impiorum  tit%  loquendi 
contuetudo  perttrinxit. 

s  lia  mss.  Camb.  et  Joliensis.  Alias,  aentit. 

h  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  cum  ediu  Leouis,  Alii, 
in  aliauo  tpeciaii. 

1  M*.  Canib.  bic  et  infra,  et  ad  agniiionem. 

i  Mss.  Camb.  et  Jol.  addunt  hic,  maaitier  geniiun. 

k  Editi  nostri  amea,  taiutari.  Ms.  Camb.  et  Leo, 
Salvatore.  Ms.  Thuan.  omittit  Deo. 

1  Editi  Prosperiani  el  ms.  Jol.  inserebant  praepo- 
silionem  m,  qua  caret  edilio  LeonK 

m  Particulam  et%  quae  iu  editis  Prosneri  et  Leone 
habetur,  omittit  ms.  Jol.,  nec  in  loco  Ap«istoli  supra 
relato  legitur.  Idemque  hic  addit  et%  ante  pro  regibut. 

0  Ms,  Camb.,  in  mtmbrit  tuit. 


nium  sacerdotum,  et  omnium  fidelium  devotio  < 
corditer  tenet,  ut  nulla  pars  mundi  ait  in  qua  tn> 
jufmoli  oraliones  non  celebrentur  a  populis  Cnri- 
stianis.  Supplicat  ergo  ubique  Ecclesia  Deo,  noa 
soluni  pro  sanctis  et  in  Cbristo  jam  regeneratis,  sed 
etiam  pro  omnibus  infidelibuset  inimicis  crucisCbri- 
sti,  pro  omnibus  tdolorum  cultoribus,  pro  omnibis 
qui  Curistum  n  in  membris  ipsius  persequuntur,  pro 
Juda?isquorumcaecitati  lumen  Evangelii  non  refulget, 
pro  haereticis  et  scbismaticis,  qui  ab  uniiate  fidei  el 
cbaritatis  alieni  sunt.  Quid  autem  pro  istis  petil , 
nisi  ut,relictis  erroribus  suis,  con vertantur  ad  Deum, 
accipiant  fldem,  accipiant  cbariuitero,  et  de  ignoran- 
tia?  lenehris  liberati,  inagnitiouem  veniaut  veriuii»? 
D  Quod  quia  ipsi  praestare  sibi  nequeunt,  niale  consue* 


\ 

•  Mss.Camb.  et  Jol.  et  Leo  addunt  Dei.  Qaae  vox 
subintelligitur  in  textu  Apostoli,  non  exprimitur. 

*     h  Iia  ms.  Camb.  et  Leo  novus.  Alii,  promittitur. 
Non  tam  bene. 

«  Ms.  Joliensis  solus,  non  populut  Dei. 

*  Ms.  Joliensis  omiltit  vocem  hanc ,  nunc.  Editio 
vero  Leonis  non  ouiissa  hac  voce,  pro  vocabantur 
habet  vocantur. 

0  Hxc  verba,  in  ignorantia  tua,  ex  ms.  Thuan. 
addiin  jam  alias  iu  Leone,  deerant  iu  Camh.  et  cdi- 
lis.  Pro  qiiibiis  ms.  Jol.  in  ignominia  tua.  Nec  male 
si  speitetur  summ.i  dignitas  Chrisliaui  populi  vcrbis 
Pctri  apostoli  paulo  antecitatis  expressa. 

r  Emendatum  ex  mss.  Joliensi  et  Cainb.  et  Leon^, 
cum  cditi  nostri  habereni.  Et  tamen  quod  pott  mut~ 


DF  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  I.  6€t 

rtiones  suas  evincere  valent,  quibus  tam  A  Dotnini,  aut  quis  consiliarius  ejus  fuit,  aut  quis  prior 


iniueserunt ,  ut  quantutn  aminds  est 
etom  diligant  filsiutem :  miterieors  et 
■vspro  omnibus  sibi  Tult  bominibus  sup- 
m  videmus  de  tam  profundis  malis  in- 
dfBon  ambigamus  Deum  prsestitisse  quod 
I  oratus  est ;  et  graiias  agentes  pro  bis 
li  eont,  spererous  etiam  e<*  qui  *  nec- 
isli  sunt ,  eodem  divinae  gratise  opere 
le  potestate  tenebraruro ,  et  in  regnum 
uun  de  hao  vita  eieant,  transferendos. 

865  CApUT  XIII. 

is  profundiias  quo  Del  salvantis  gratia 
»  quibus  Eceletia  oral  praterit,  nobis  in 
mtare  non  potesl. 

iliquos,  licot  videmos  accidere,  salvun- 
seterierit,  et  pro  eis  oratio  Ecclesiae  re- 
sorit ;  ad  occulta  divinae  justitis  judicia 
i  et  agnoscfndum  b  secreti  bujus  pro- 
nobis  in  bac  viia  paiere  non  posse.  Es 
Kfmtis,  el  ex  parte  prophetamu$  (1  Cor. 
%Hmnu$  nunc  per  speculum  in  amigmate 
llec  sapientiores  aut  scientiores  beatis- 
qui  eum  de  gratiae  potentia 
ororo  mysteriorom  ingressos  arca- 
m  •  impossibile  erat  enarrare  soccobuit. 
iiiisset,  Nob  enim  vo$  ignorare,  fratres, 
#t,  ut  non  $iti$  vobi$  ip$i$  sapienUs%  quia 
wta  in  Itrael  conigit,  donee  pienitudo  gen* 


dedit  t7/i,  et  retribuetur  ei  t  Quoniam  ez  ip$of  et  p:r 
ipsum,  et  tn  tpso  smif  omnia.  Ipti  glaria  in  scecula  s. 
Amen  (Rom.  n,  53  et  seq.).  Praemissa  enim  docemis 
assertio  locosa  dabat  moltimodss  quaestioni,  ut k  va- 
riatae  per  tot  populos  ac  tempora  gratiae  Dei  caosu 
quaeraretor.  Cor  scilicet  anterioribus  saecnlis  di* 
missae  essent  omnes  gentts  ingredi  vias  suas  (Actor. 
iiv,  15),  uno  tantum  lsraele,  qui  diviuis  eloquiis 
erodiretur,  eicepto,  et  ad  coguitionem  veriutis 
electo;  cujus  infidelitas  locum  tandem  salvandis 
gentibus  fecerit :  868  tamquam  si  unos  populus  in 
fide  sui  generis  permanerei,  misericordia  Dei  l  cae  • 
teris  so  nationibus  praestare  non  posset?  Cur  deni- 
que  ipsi  quornm  diminutio  salus  i  gentiom  est,  ab 
B  obcsecatione  sua  non  iiberentur  priusquam  ingre- 
diatur  gentium  pienitudo  (Rom.  n,  25) :  qua»i  illu- 
minari  cum  omuibus  nequeant  qui  omnes,  ac  a 
omnium  gentinm  adopiione,  salvandi  suntt  Aut  quo- 
modo  omnis  lsrael  sublata  obcarcatione  salvaudus 
sit,  cujus  innomerabilis  multitudo  in  sua  infideliUie 
deficiens,  k  ad  tempora  salvandis  promissa  non  per- 
venitT  Yel  quomodo  ipsarum  gentium,  quarum l  prius 
non  est  facU  vocatio,  dicaiur  nunc  ingredi  plenitudo: 
cum  tot  promiscoae  aetatis  et  conditionis  hominum 
roillia  iu  omnibos  nationibus  quae  sunt  »ub  ccelo, 
sine  Cbristi  justificatione  roorianturT  Sed  horom 
mvsteriorom  judiciorumque  causas  pius  et  doctus 
magister  maluit  ad  altitudinem  divitiarum  sapientiae 
Dei  scientiaeque  suspondere,  quam  justissimae  verita* 
f,  §t  tie  omnie  lsrael  talvut  fieret ;  ticut  Q  {\$  ti  miserieordissimae  boniutis  subtraetum  ab  hu- 


(J$ai.  ui,  20),  Veniet  ex  Slon  qui  *  eruat 
ipietaUt  ab  Jacob,  et  hoc  iUit  a  me  tetta- 
m  abttutero  peceata  eorum.  Setundum 
qmidem  inimici  propter  vo#,  eecundum 
m  dilecti  propier  pairet.  Sine  pomitentia 
$ma  et  voeatio  Dei.  Sicut  enim  aliquando 
rediditlit  Deot  nune  autem  mitericordiam 
is  propter  illorum  incredulitatem,  it o,  et 
I  erediderunt  in  vettra  mitericordia,  ut  et 
wikun  conuquaniur.  Conclusit  enim  Deus 
tcredulitate,  ut  omnium  mitereatur  (Rom. 
.)•  Cum  ergo  baec  divinorum  operum 
pra  mensuras  humanae  intelligentiae  ei  • 
lodam  mentis  suas  profudisset  eicessu , 


roana  cognitione  secretum   temeraria  inquisitione 

diseutere;  nihil  omittens  de  his  quas  non  oportet 

ignorari,  nihii  contrectans  de  his  quae  iion  licct 

sciri. 

CAPUT  XIV. 

Multa  esse  in  dispentatione  operumdivinorum,  quorum 
causis  laientibus,  soli  monstraniur  e/fectus. 


\ .  Muita  enim  sunt  in  dispensatione  divinorum 
operum,  quorum  causis  latentibus,  soli  roonstrantur 
effectus,  ut  cum  pateat  quod  geritur,  non  pateat  cur 
geralur;  negotio  inmedium  deducto,  et  in  occultum 
raiione  subducU  -%ut  in  eadem  re  et  de  inscruubi- 
libus  praesumptio  comprimatur,  et  de  manifestis  fal- 
titioois  rationem  translulit f  instuporem,  d  sius  refutetor.  Neque  enim  si  ncscio  cur  ille  Grae- 
r  eorum  qoae  protulerat,  eiclamavit  et  cus  creatur,  hic  barbarus,  iste  in  diviiiis,  ille  in  ege- 
Htudo  divitiarum  eapienti*  et  scientia  state  nascatur ;  bunc  valida  proceri  corporis  pul- 
huomprehensibilia  sunt  judicia  ejus,  et  chritudo  subiimet ,  illum  debilium  membrorum 
i  viot  eju$!  Qui$  enim  cognwit  tentum    eiilius  contracia  deforroet;  isie  a  catholicis  editus, 


ib.,  nec  cforn,  cnm  l*eone.  Alii,  nondum. 
.  verba  autem  idem  ms.  cum  Jolietisi  et 
iteitu:  cum  editi  Prosperiani  babeant 
:  Dm\  priusquam  de  hac  vita  exeantf  irans- 

sab.  et  Jol.  omittunt  est ,  et  Le  >  novus. 
iberon.,  impossibilia  erunt  enarrari. 
esttis,  eruet  et  avertet. 

teitu  Grseco  Pauli,  in  inereduli» 


$tuporem.  Ms.  Jol.  ct  Leo.,  in  stuporem. 


s  liic  voi  $mculorumt  omittitor  in  Leone,  nec  est 
in  loco  Apostoli,  quae  habetur  iu  editis  Prosperi  et 
u.s.  Jol.  .  .    _  , 

h  ln  Leonb  editione,  varice.  Ms.  Jol.  omittit  Dei9 
post  gratice. 

1  Ms.  Joliensis,  ea?teri$  $e  prcettare. 

i  Sic  post  teitum  Ap"Stoli  mss.  Jol.  et  Camberon. 
sl(as,  gentibua  e$l. 

k  Ms.  Camberon.,  ad  tempora  talutit. 

1  Ms.  Jol.,  quarum  priort  ei  post  pauca  cum  m$. 
Camb.,  cum  ianta. 


Gfl7  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTiE  AUCTORITATIS.  CCJ 

in  veritatis  cunabulis  nutriatur,  ille  haereticorum  ;  A  de  tenebri$9  et  producit  in  tucem  umbram  mortit.  Qui 
progentes,  cum  ipso  lacte  matris  bauriat  virus  er- 


roris  ;  si  deuique  mille  alias  differenlias  in  babitu 
corp<>rum,  in  qualitatibus  animorum,  in  *  conditione 
temporum ,  in  more  regionura  ,  dijadicare  non  pos- 
sum;  ideo  quod  omnium  borum  Deus  sit  condiior 
atque  ordinator  ignoro.  Qui  uiique  singulorum  lio- 
minttm  ita  et  corpora  creavit  et  sptritus,  ut  praeter 
illam  secuturam  ex  uniuscujusque  867  siudio  vo- 
luntariam  diversitatem ,  ipsa  conditionis  exordia 
dissimillima  numerositaie  variaret.Turbarent  autem 
nos,  et  in  diversuin  distraherent  mullae  vaniloquo- 
rum  opiniones,  qui  de  incognoscibilibus  b  definire 
inconvenientia  praesumpserunt,  et  bas  originales 
inaequalitates  fatis  (quae  nulia  sunt)  el  sideribus  de- 
putarunt;  nisi  certissima  nolitia  teneremus,  Deum  B 
Creatorcm  de  elementis  •  originalibus,  prout  vuh, 
vas  unumquodque  formare,  et  unam  naturam  ani» 
marum  et  unam  naiuram  corporum,  placitis  sibi 
temperare  mensuris.  Quae  utique  opera  Dei  humanae 
inlelligenli»  d  non  subtraherentur,  si  innotescere  de- 
buissent ;  et  manifeslaretur  cur  ita  quidque  fieret, 
nisi,  quod  ita  fieret,  scire  sufficeret. 

Dicit  Dominus  ad  Moysen  :  Quis  dedit  os  homini, 
et  quit  fecit  mutum  et  non  audientemt  videntem  et  cm- 
cum  T  Nonne  ego  Dominus  Deus  (Exod.  iv,  14)?  Et 
per  Isaiam  ;  Nonne  tgo  e  fecundum  et  sterilem  feci  t 
dicit  Dominut  (Isai.  lxvi,9).  Iii  libro  Ecclesiastico 
legitur,  Bona  et  mala,  vita  ei  mors%  paupertas  et  ho- 
nettat  a  Deo  sunt  (Eccli.  xt,  14).  Et  Job  dicit : 
Abundant  tabernacula  prasdonum ,  et  audacter  provo-  C 
cant  Deumt  cum  ip$e  dederit  omnia  in  manibus  eerum 
(Job  xn,  6).  Et  idem  de  omnium  rerum  bumanaruin 
profectu  et  defectu  disputans,  omnesque  mutationes 
ad  judicia  Dei  refereus  ;  Apud  ipsum  ettt  inquit,  ta- 
pientia  et  fortitudot  ipse  habet  contilium  et  intelligen- 
tiam.  Si  de$truxeritt  {  nemo  e$t  qui  cedificet ;  si  inrfu- 
$erit  hominemt  nullut  est  qui  aperiat.  Si  continuerit 
aquat,  omnia  siccabuntur ;  si  cmiserit  ea$t  subvertent 
terram.  Apud  ipsum  est  fortitudo  et  sapientia  :  ipse 
novit  el  decipientem,  et  eum  qui  decipiturt  adducit  con- 
siliariot  in  slultum  finemt  et  judices  in  sluporem  :  bal- 
teum  regum  di$$olvitt  el  praecingit  fune  renes  eorum. 
Ducit  sacerdotes  *  inglorio$t  et  optimates  $upplantatt 
commutan$  labium  veraciumt  et  doclrinam  senum  au- 
feren$t  effundens  despectionem  super  principe$t  et  eo$  D 
qui  oppressi  fuerant  relevans.  Qui  h  revelat  profunda 

*  Mss.  Thuan. ,  Cambl  et  Jol.,  eonditione.  Nec 
male. 

b  Ita  msi.  Tbuan.,  Camb.  et  Jol.  ac  Leo.  editio. 
Editi  alias,  devenire  in  inconvenientia. 

*  Sic  habent  mss.  Tliiiau.  et  Jol.  Vulgati  codices 
et  ms.  Camb.,  naturalibus. 

d  lia  scriplum  in  mss.  Joliensi  el  Cauib.  et  Lione. 
Editi  alias  cognoscibilia  essent. 

0  Mss.  Camb.  el  Jol.,  secundam. 

f  Ms.  JolienMS,  et  non  est  qui. 

s  Sic  ms.  Camb.  et  Leonii  ediuo.  Alias,  inglo- 
riosos. 

*  Ita  mss.  Camb.  ct  Jol.  et  Leo.  Alii,  relevat. 
'  Ita  mss.  Cainb.  et  JoL,  perdei  eas  . . .    reslituet. 

Lconis  etiit.,   ocrdit  eas  .  . .  rcstituct.  Poslta  mss. 


mulliplicat  gentcs  et  *  perdit  ea$t  et  $ubver$a$  in  inte- 
grum  reslituet.  Qui  immutat  cor  principum  terrmt  et 
decipit  eo$t  ut  fru$tra  incedanl  per  invium.  Palpabvut 
quasi  in  tenebri$t  et  non  in  lucet  et  errare  eos  faciet 
quasi  ebrios  (Ibid.t  16  et  teq.).  Et  iternm  idem  di 
ceus  voiuntatem  Dei  irritam  esse  non  posse  :  Ipse 
enimt  inquit,  solus  e$tt  et  nemo  avertere  potest  i  co- 
gitationem  ejus :  et  anima  ejut  quodcumque  volueril, 
hoc  fiet  (Job  xxm,  13). 

868  GAPUT  XV 
Quod  pars  hominum  liberatur,  atcribi  non  potest  me- 

ritis  voluntatum  :  veiuti  bonot  elegerit  gratiat  mattt 

prceterierit. 

Liberatur  pars  hominum,  parte  pereunte:  et  li 
hoc  voluntatum  meritis  k  voluerimus  ascribere,  ut 
malos  neglexisse  gratia,  bonos  aiitem  elegisse  videi- 
tur;  resistet  nobis  tnnumerabilium  causa  |opn)o- 
rum,  quibus  per  tot  saecula  l  nulla  ccelestisdoctrinc 
annunliatio  coruscavit.  Nec  meliores  foisse  eoroai 
posteros  possumus  dicere,  de  quibus  scripien  rsi, 
Gentium  poputust  qui  tedebat  in  tenebritt  lucem  vidit 
magnam  ;  el  tedentibut  tn  tenebrit  et  umbra  mertU,  Utf 
orta  est  illis  (Isai.  ix,  2).  Et  ad  quos  apostolos  Petrui 
dicit,  Vos  autem  genut  electnm,  regale  teuerdotkm, 
gent  $anctat  poputut  acquisitionit9  ut  virtutet  tmuwh 
tietis  ejus  qui  de  tenebrit  vot  uocavitmin tam  admirsbiU 
tumen  $uum  :  qui  quondam  non  populus,  nsmc  autem 
poputi  Dei ;  quorum  aiiquando  non  esl  misertu$t  mm 
autem  miteretur  (I  Petr.  u,  9).  Non  ergo  meritis  nri- 
norum  tribuitur  quod  non  meruere  roajores.  Psr 
enim  impielas  et  patres  accusabat  et  filioa,  caleni- 
que  ignoranliae  caecitas  omnes  simol  in  eosden  mer- 
gebat  errores.  Sed  cur  illorum  non  misertus,  ■  bt- 
rum  sit  misertus  Deus,  quae  scientia  comprehendere, 
quae  potest  investigare  sapientia  ?  Lalet  ducreliosii 
0  islius  ratio,  sed  non  latct  ipsa  discretio.  Non  is- 
telligimus  judicanteut ,  sed  videmus  operaDtefl. 
Quid  calumniamur  juslitiae  occultae,  qni  graiias 
debemus  misericordiae  manifestae  T  f  Laudemus  et 
veneremur  quod  :<gitur,  quia  tutum  est  nescira 
quod  tegilur. 

CAPUT  XVI. 
Ex  eo  quod  parium  parvulorum  atii  ad  atternem  vium, 

alii  ad  mortem  ceternam  ante  intelligentim  ussn 

hinc  migrentt  ostenditur  inscrutabUitat  dmntrt* 

judiciorum. 

Respice  autem   et    ad  uuiversam  mulUtodi<<es 


Camb.  etLeo.,  decipiet. 

J  Ms.  Camberon,  cojri/aiionts.  Alii  quidam  codicei, 
cognitioncm. 
mss. 


Caiuberon.  et  Jol.  cum  Leoue.  Ali% 


ogt 

kSic 
vetimut. 

1  Ms.  Jol.,  omisso  nulla,  coeiestis  doctrism 
tiatio  non  corutcavit. 

m  In  Leone,  m  admirabile,  omissa  partkula  l«*. 
qtiam  habent  editi  alii  et  ms.  Jol. 

n  Sic  ms.  Jos.  cum  edit.  Leonis.  Alii,  et  ktru*& 
miteriut. 

0  Ita  melius  et  Camb.  et  Jol.  mss.  et  Leone, 
qnam  in  editis  alias,  itta  ratio. 

P  Ms.  Joliensis  solus,  Lauda  et  venerare  quoi  sf> 
tur,  quia  tuum  ett  netcire  quod  tegttur. 


*       !>E  VOCATIONE  OMNIUM  GENT.UM  L1BER  I.  670 

>rum,  in  quibus,  cxccplo  illo  quo  in  damna-  A  lavacrum  Chrisli  assumerentur  in  regnum ;  agnosce- 


ntsciiur  gens  bumana  deliclo,  nec  praelerita 
t  merita,  nec  fulura  ceuseri.  Omnes  enim  de 
nnnc  loquimur,'  ante  ulium  intelligentiae 
lnte  liberum  voluntatis  arbhrium,  alii  ad 
m  beatitudinem  regener.di,  alii  ad  perpetuam 
im  Irauseunt  non  renati.  Si  originalem  cul- 
teris,  omnis  numerus  in  reatu  est :  si  mora- 
noeentiam  quaeris,  869  omnis  summa  sine 
it.  Non  invenit  quod  discernat  humana  justi- 
I  habet  quod  eligat  iuenarrabilis  gratia  Dei. 
ttndito  est  consilium,  sed  non  laiet  donum  ; 
exserit  pietas,  causam  obscurat  potestas.  Sed 
idubitabile  est  quod  non  videtur  quam  quod 
r ;  quia  auctori  manifesti  operis,  ncgari  con- 
etiam  ignotae  non  potest  aequitatis. 

•  CAPUT   XVII. 
ths  qui  in  extremis  conversi  salvantur,  osten- 
'  et  gratia  sine  meritis  dari ,  et  inscrutubile  esse 
\udicium.  , 

I  si  h  et  ad  illos  dirigas  mentis  intuitum ,  qui 
i  agentes  in  flagitiis  et  sceleribus  aetatem ,  sa- 
nlo  baptismatis  Cliristi  in  ipso  vitae  fine  re- 
lur,  et  sine  ullo  suffragio  bonorum  operum  in 
:olestis  consortium  transferuntur,  quo  intel- 
ifinum  jndicium  comprehendes?  nisi  ut  indu- 
*r  agnoscas  gratuita  esse  Dei  munera :  et  sicut 
saot  tam  detestanda  facinora ,  «  quae  possint 
arcere  donum ,  ita  nulla  posse  tam  praeclara 
etistere,  qnibus  boc  quod  gratis  tribuitur, 


rcntque  qui  in  sua  justiiia  gloriantur,  quam  nihil 
dignum  agere  possint  adoptione  filiorum  Dei ,  si  ad 
rcgenerationis  *  non  pervenerint  sacramentum  ;  cum 
eadem  qua  scelcstissiiui  peccaiores  conditione  te- 
neantur,  parcs  fuluri  in  banciificatioiie,  f  si  adfueril 
rcgeneratio;  simul  periiuri,  si  cessaverit  ablutio?  Si 
ergo  eliam  ex  nequissimis  in  ipso  vitae  exitu  gratia 
invenit  870  4U0S  edoptet;  cum  tamen  mulli ,  etiaro 
qui  minus  nocentes  videntur,  doni  bujus  f  alieni 
sunt :  quis  hoc  aut  sine  dispensatione  Dei  fieri ,  aut 
sine  profunda  dicat  aequitate  decerni  ?  Quod  utique 
non  ideo  iniquum  est ,  quia  occuhum  est ;  sed  ideo 
aequum  est ,  quia  judicium  Dei  esse  non  dubium  est. 
Quod  enim  ab  illius  pendet  arbitrio,  qua  sententia 
fi  judicari  debeat,  priusquam  judicetur,  incertum  est : 
cum  autem  res  ad  finem  suum  venerit ,  nemini  libe- 
mm  est  de  exilu  conqueri ;  quia  certissimuro  est  ni- 
bil  aliter  Deum  facere  debuisse  quam  fecerit.  Qui 
inultimodae  vocationis  varietatem ,  ad  unam  gratiain 
pertinentem ,  etiam  illa  reguia  Evangelicae  coiupara- 
tionis  astruxit,  qua  ostendit  palremfamilias  diverso 
tempore  eonducentem  operarios  vineae  sub  pactione 
denarii  ( Malih.  *x9iet  seq. ) ,  h  [quo  vitae  aeternas 
significalur  sequalitas].  Ubi  sine  dubio  hora  undeci- 
nia  intromUsi  in  vineam ,  et  totius  diei  operariis 
1  aggregati ,  istorum  de  quibus  nunc  loquimur  prae- 
feruut  sortem ,  quos  ad  commendandam  gratiae  ex- 
cellentiam ,  in  defectu  diei  et  conclusioue  vitx  divina 
indulgeniia  i  rauneratur,  non  labori  pretium  sol-* 


tributionis  judicium  debeatur.  Yilescerct  enim  £  vens ,  sed  divitias  bonitatis  suae  in  eos ,  quos  k  sine 


aiio  sanguinis  Christi ,  nec  misericordiae  Dei 
lOrum  operum  praerogativa  succumberet,  si 
atio  quae  fit  per  gratiam,  meriiis  praeceden- 
leberetur,  ut  non  inunus  largientis ,  sed  mer- 
Met  openintis.  Unde  autem  probari d  posset , 
nI  evacuandum  originale  peccatum  nulla  ido- 
set  iudustria ;  nisi  ct  iinpii  et  facinorosi  per 


operibus  elegit,  eflundens;  ut  etiam  bi  qui  in  miilto 
laborfe  sudarunt ,  nec  amplius  quam  novissimi  acce- 
perunt,  inteliigant,  douuiu  se  gratiae,  nou  opcruiu 
accepisse  mercedem.  Unde  si  el  nos  adversum  pa- 
tremfamilias  murmuremu!»,  eo  quod  novissime  L  vo- 
cati  totius  diei  operariis  coaequentur,  nec  amplius 
multa  opera  quam  pene  uulla  mereautur ;  dicetur 


lies  editi ,  opus  erexit.  Mss.  Camb.  et  Jol.  et 

«M  exserit.  In  ins.  Thu.,  opus  excelsi.  Ibidem 

amb.  et  Jol.  infra,  ignotoe,  ubi  alii  et  Leo, 

Um. 

i.  Jol.,  omisso  et ,  ad  Ulos  dirigis. 

ie  ms.  Joliensis  et  edit.  Lcouis.  Cditi ,  quat 

f  ;  minus  bene. 

».  Camb.  et  Leonis  cdit.,  possit.  Alii  nostri 


a  mss.  Jol.  et  Leon.  edit.  Alii ,  non  perveniunt. 

imb.,  non  pervenerit. 

js.  Jol.,  it  adfuerit  miseratio.  Ms.  Camb  t  si  ad- 

Iseratio. 

Is.  Joliensis ,  alieni  sint. 

erbt  his  signis  [  ]  inclusa  non  oinisimus 

sreditorum  Prosperi  et  ms.  Jobensis  auctori- 

.  De  quibus  tamen  juvat  Leonis  Operum  edi- 

et  illustratoris  notam  non  pnrterire.  Exem- 

tscusa  (ait)  addunt  continuo :  Quo  vitac  aeiernac 

ieator  sequalitas ;  et  linea  sequenti ,  ubi  nunc 

ms ,  totius  diei  operariis  aggregati ,  eadem  ha- 

sf ,  totius  diei  operariis  exaequati.  Quorum  hoc 

mism ,  illud  additum  mihi  videtur  ad  mentem 

msd  kmeticiy  qui%  ut  sanctus  Hieronymus  docct 

\  ediersus  ipsum ,  omnia  prcemia  beatorum  paria 

mlmtdebat.  Codices  enim  Camb.  et  Thuancus 


nihil  amplius  habent  quam  editio  nostra  ( quae  hsec 
praetermittit )  et  certe  auctor  noster  parabolam  istam 
non  eo  fine  adducit,  ut  cequalitatem  aterni  pramrii,  ex 
atqualitate  denarii  paraboltci  asserat :  immo  de  mercede 
electis  in  caslo  solvenda  ne  verbum  quidem ;  sed  totus 
ry  est  ul  ex  Uta  parabola  commendet  gratice  excellen- 
tiam  quam  in  conclusione  vitasnonnullis  impertitur  sum- 
mus  Paterfamilias ,  et  multimoda  vocationis  varieta- 
tem  ad  unam  justificationis  gratiam  pertinentem ,  ut 
etiam  hi  qui  i/i  multo  labore  sudarunt,  nec  amptius 
quam  Uovis&imi  acceperunt ,  intelligant  donum  se  gra- 
lice,  non  operum  accepisse  merccdem.  In  quo  non 
mqualitas  glorice ,  sed  gratuitas  gratias  ab  eo  conside- 
ratur.  Quem  sensum  parabolce  hujus  aenuinum  esset 
et  contextui  magis  eonsonum  vrobat  Lorn.  Jansenius 
Gandavensis  episcopus  capite  101  Commentarii  in  Con- 
cordiam  Evangelicam. 

1  Editi  alias,  exceauati:  de  quo  nota  superiori. 
Ms.  Jol.  et  Camb.  el  Leo. ,  aggregati. 

i  Alias  editi,  numeravit.  Mss.  Lamberon.  et  Jol.  et 
Lcon.  edit.,  muneratur. 

*  Ms.  Joliensis  solus ,  sine  operibus  legis.  Alii  om- 
nes  non  babent  vocem  bauc  Ugis. 

1  Ms.  Camberon. ,  vocatis  totius  diei  opmarii  fx*e- 
quemur.  Ms.  Jol.  ut  in  lextu,  cxcepto  quod  exe  jmb* 
tur  pro  coctqucutur  babct* 


671  S.  PROSPERI  AQDITANI  OPERA  INCERT  J£  AUCTORITATIS. 

nobis  quod  uni  eorum  responsum  est :  Amice  ,  non  A  fidentice  ,  in  quibut  et  no$  aliquando  amversati 


C71 


in  desideriit  carnit  nostrce,  faeientet  voluntatem  carm 
et  cogilationum ,  el  eramut  natura  filii  irce  ticut  et  cm» 
teri  (Ephet.  n ,  4  et  teq.) ;  et  iterum  :  Quia  eratit  Ult 
tempore  tine  Chritto,  alienati  a  conversatione  ltrael9 
et  hospitet  testamentorum ,  promittionit  tpem  non  h+ 
bentesy  et  tine  Deo  in  mundo  ( Ibid.,  12) ;  el  iteram : 
Eratit  872  oliquando  tenebrce  ,  nunc  autem  lux  m 
Domino  (ibid.9  v,  8) ;  et  iterum :  Gratiat  agentes  Ps- 
tri ,  qui  dignot  not  feeit  m  partem  tortit  tanclorum  m 
lumine ,  qui  eripuit  not  de  s  tenebrit  et  potettaU  tem~ 
brarum ,  et  tranttulit  in  regnum  Filu  dilectionit  tm 
(Colott.  i,  12  seqq.) ;  et  iterum :  Eramut  enim  et  utt 
aliquando  insipientet ,  increduli ,  errantes  ,  seniatUt 
detideriit  et  voluptatibut  variit ,  m  matitia  et  itmdk 
agentet9  odibilet%  odientet  mvUem.  Cum  auUmbcm* 
B  <mtfas  et  humanitat  apparuit  Salvatorit  nottri ,  hm  a 
operibut  juttitice  qum  fecimut  not9ted  tecundum  smm 
mitericordiam  salvos  not  fecit per lavacrum*  regeuera* 
iionit  Spiritut  sancti,  quem  effudit  m  ttos  abuudt 
per  Jesum  Christum  Saivatorem  nottrum,  ut  justi- 
ficati  gratia  ipsius9  hmedet  shnut  secuudum  tpem  vm 
ccicrnx  (Tit.  m ,  3  teqq.). 

CAPUT  XIX. 
Quatit  tit  natura  tine  gratia. 
Et  ut  brevissirae  pateat  qualis  sit  natura  humana 
sine  gratia,  dicat  Judas  apostolus,  quid  agat  vd 
ignorantia  imperitorum ,  vcl  doctrina  sapienlio». 
Hiautem9  inquit,  qumcumque  quidem  ignorant  bte- 
tphemant ;  qumcumque  autem  naturatiter  *  velut  i 


facio  tibi  injuriam ,  Nonne  ex  denario  convenitti  me- 

cum?  Totle  quod  tuum  est ,  et  vade.  Voio  autem 

et  huic  novistimo  dare  ticut  et  tibi.  Aut  non  licet 

mihi  de  re  mea  facere  quod  volo  ?  »  Aut  oculus  tuut 

nequam  est ,  quia  ego  bonut  sum  (  Matth.  xx ,  13  et 

tcq. )  ?  Certe  buic  calumniatori  injusta  videbatur 

baec  Isrgitas;  et  quid  eruditionis  retulit?  quid  ratio- 

nis  accepit?  Non  est  ei  dispensationis  *  hujus  reve- 

lata  justitia ,    nec   ad  inspectionem  secreti  871 

lalenlis  admissus  est;  sed  ut  a  discutiendis  Deijudi- 

ciis  abstineret,  opposita  est  ei  boniias  miserantis, 

et  voleniis  potestas :  quasi  illi  et  ab  Apostolo  dice- 

retur:  0  homof  tuquis  et  qui  retpondeat  Deo?  Num- 

quid  dicit  (igmentum  ei  qui  u  finxitt  Quare  me  fecisti 

tic(Rom.\\9M)1 

'  CAPUT  XVIII. 

Graiia ,  tme  qua  bona  merita  ette  nequeunl ,  non  acci- 
pitur  a  quoquam ,  niti  ex  Dei  votuntate%  sine  meritis. 

Omnibus  ergo  hominibus  cujuslibet  c  gentis  et 

generis ,  cujuslibet  conditionis  et  aetatis ,  causa  per- 

cipiendae  gratite  voluntas  Dei  est ,  apud  quam  ratio 

clectionis  abscondita  est ,  ab  ea  graiia  incipientibus 

meritis  quam  accepere  sine  meritis.  Quae  sl  possent 

bona  esse  sine  gratia ,  non  diceretur :  Nisi  quit  re- 

nalus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  sancto,  non  intrabit  in 

regnum  ccelorum  (  Joan.  iii  ,  5 ) ;  et :  Niti  mandu- 

caveritis  carnem  Fitii  hominis,  et  biberitit  sanguinem 

ejutt  non  habebitis  vitam  tit  vobit  (Joan.  vi ,  54) ;  sed 

dicerctur :  Nisi  quis  fuerit  justus  et  bonus,  beatus  in 

aeiernum  esse  non  poterit.  Nec  opus  esset  per  aquam         ...  .....  ,  .  ^    «*t 

0  .  ..  .     .  .  .  ,1      .  ammaha  norunt.  tit  hts  corrumpuntur  (Judmiv). 

et  Spintum  renasci ,  si  per  mandatum  sufficeret  eru- r>  . ...    .  ..         . f     ..  „    .    .  r  ... 

...  r„  .     n .  ...       ...  **  i  Dicat  etiam  sub  vcrbis  Zachanae  evangelisla  I 

din.Etevacuareturfides,quaecreditperbaptismum     .......  . 

.    ..   ...     :      ..  ..     ;.     .,        ante  illumiuatioiiem  gratiae  in  qua  bumanua 

omma  peccata  dimitti ,  si  gratia  non  mahs  et  lmpiis, 

sed  bonis  et  rectis  doceretur  impendi.  Origo  itaque 

verae  vitae ,  veraeque  jusiitiae  in  regenerationis  est 

posita  sacramento ;  ut  ubi  homo  renascitur,  ibi  etiam 

ipsarum  virtutum  veritas  oriatur ;  d  et  incipiant  ad 

perpetuam  gloriam  proficere  per  fidem ,  qtii  vix  ad 

tcmporalem  vanae  laudis  poterant  perveuire  mercc- 

dem.  Sive  enim  Judaeus  legis  scientia  tumens,  sive 

Graecus  studio  sapientiae  naturalis  inflatus,  prius 

quam  justificetur  per  fidem  Christi ,  conclusus  eat 

sub  pcccato  :  et  si  iu  sua  •  infidelitate  perstiterit , 

ira  Dei  manct  super  eum ,  illa  scilicet  in  Adae  prac- 

varicatione  contracta ,  de  qna  Apostolus  loquilur 

dicens  :  Et  vot  cum  estetit  mortui  delictit  et  peccatit  ry 


vestrit ,  in  quibut  aliquando  ambulastis  secundum  sx- 
culum  mundi  hujus ,  secundum  principem  potestatis 
aeris  hujus9  spiritus  qui  nunc  operatur  in  (  fiiibs  dif- 

*  Ms.  Joliensis.,  An  ocutut  tuus. 

b  Ms.  Joliensis  caret  voce  hujut. 

«  Mss.  Camberon.  et  Jol.  et  edit.  Leonis  addunt 
haec ,  gentit  et. 

d  Editi  Prosperiani  alias,  et  incipiunt.  Mss.  Camb. 
et  Jol.  cuiu  edit.  Leon.,  et  incipiant.  Eadem  editio 
Leonis  postea,  qua  vis9  inlellige  virtutis.  Codices 
nostri  qui  vixt  scilicet  liomines. 

e  Sic  gorrigimus  ex  mss.  Camberon.  el  Jol.  acLeo- 
ne.  Alias ,  infeticitate. 

f  Bb8.  Camberon.  et  Jol.  juxta  Graecum ,  in  filiis. 


nocte  versetur,  et  de  quibus  ignorantiae  lenebris  M 
populus  eruatur.  Et  1«,  inquit ,  Puer9  PropheU  A/- 
liMtmt  vocaberis  :  pranbit  enim  ante  faciem  Domhu 
parare  viat  ejut:  ad  dandam  scicntiam  salutis  popem 
ejus  ,  tn  remistionem  peccatorum  iptorum  :  propttr 
viscera  misericordice  Domini9  in  quibut  visitavit  um 
Orient  ex  allo ,  tucere  hit  qui  in  tenebrit  et  in  umbrt 
mortis  sedent ,  ad  dirigendot  pedee  nottrot  m  vum 
pacit  ( Luc.  i ,  76  teqq. ). 

CAPUT  XX. 
Viscera  mitericordix  Dominut  ad  omnium  nutiemr* 
impendit  salutem ,  omncsque  salvat :  et  tameu  etitm 
verum  est  quod  testimonium  ejut  nemo  accipit. 
Iiaec  autem  vhcera  niisericordiae  Dominus  noa  sd 
unius  tantum  populi  redemptionem ,  sed  ad  omnim 
nationum  impendit  salutem,  dicente  Evangelists: 
Quia  Jetut  k  moriturut  erat  pro  gente  :  non  tautum 

Alii,  ut  Vulg.,  m  filios. 

s  Haec  duo,  tenebris  et ,  elsi  habentur  in  omnibm 
libris  nostris ,  tamen  non  leguntur  in  utroqoe  texta 
Epistolae  Apo^toli. 

h  Ms.  Camberou.  hic  addit ,  renovaiionit :  quae  vox 
nec  abest  a  textu  Apostoli. 

4  Ms.  Camberou.,  velut  bruta  animalia, 

i  Mss.  Camberon.  et  Jol.,  Dicat  autem. 

k  Editi  alias,  mortuus  erat.  Melius  mst.  Camb.  el 
Jol.,  cum  Leone,  juxta  textum  Evangelii,  mmmrtt 
erat ;  I^o  postea ,  tt  non  tantum. 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUtt  UBER  I.  07» 

emte9  sed  etiam  ut  filics  Dei  di$per$o$  congregaret  A  patre,  qui  promistionem  Dei  aot  non   iupleri,  aut 


i  (Joon.  xi ,  52) .  Hoc  euim  agit  illa  vox  Domini, 
ttrquamdam  pietatis  tubam  toto£73  terrarom 
monantem,  •  omnes  homines  el  inviui  et  con- 
.  Natn  cum  dixisset,  Confitebor  tibiy  Pater,  Do- 
cmti  et  terrcet  quia  abseondUti  h&c  a  $apieniibu$ 
\demlibu$y  et  revelasti  ea  parvuiis.  ltat  Pater, 
m  $ic  beneplacitum  e$l  ante  te ;  addidii,  Omnia 
Wadita  $unt  a  Patre  meo9  et  nemo  noiit  Fitium 
*sUert  neque  Patrem  b  quU  novit  nisi  Filiust  et 
iuerit  Fitius  revelare.  Et  deinde  adjecit,  Venite 
r9  amnes  qui  taboratis  et  onerati  e$ti$t  et  ego  vo$ 
im.  Toitite  jugum  meum  super  vost  et  discite  a 
uim  mitis  $um  et  humiti$  corde,  et  invenietis  re- 
I  smimabus  vestrU.  Jugum  enim  meum  suave  e$tt 
if  meum  leve  esi  (Matth.  xit  25  et  seq.).  Joannes  B 
Btptisia  in  Evingelio  Joannis  propbeiico  spi- 
tfoiesiaiur  dicens,  Qui  de  coeto  venit  super  om- 
f  9  quod  vidit  et  audivit  testificatur,  et  testimo- 
ejns  nemo  accipit.  Qui  accipit  testimonium  ejus, 
mwit  quoniam  Deus  verax  est  (Joan.  iu,  31, 52  et 
gitur  quantum  attinet  ad  bumani  generis  cae- 
at,  longa  ignorantiae  etsuperbiae  nocte  con- 
mt  venit  in  bunc  miindum  Greator  mundi, 
mUs  eum  non  cognovit  (Joan.  l,  10);  lux  lucet 
m\ri$ ,  et  tenebrce  eam  non  cvmprehenderunt 
6);  qui  super  omnes  estt  quod  vidit  et  audivitt 
Mtur,  et  testimonium  ejus  nemo  accipit  (Joan. 
>  52).  Sed  quia  non  frustra  Deus  Dei  Filius 
Kd  mundum,  et  dedii  semetipsum  pro  omnibus, 


ab  alio  praeter  eum  qui  promisit,  dicat  implen?  lile 
quidem  eritmendax  :Deus  autem  est  verax,  et  omnis 
qui  accipit874  tesiimonium  ejus,  hoc  signat,  boc 
indicai,  quod  per  lucem  illuminantem  factus  est 
videns,  factus  f  obediens,  factus  intelligens;  sicut 
ioannes  Evangelista  testatur  dicens  ,  Scimus  quia 
f  mundus  totus  in  maiigno  positus  e$t,  et  scimus  quia 
Fitius  Dei  venit%  et  dedit  nobis  sensum9  ut  cognosca- 
mus  verum  Deum  ,  et  simus  in  pero  Filioeju$(\Joan. 
V,  19). 

CAPUT  XXI. 

Pion  eue  serutandum  cur  Deus  atios  eligit,  atios  non 
etigit;  sicut  nec  cur  antea,  omnibus  gentibus  pras» 
termUsUt  unum  hraelem  elegit. 

Si  vero  quaeritur  cur  Salvaior  omnium  hominum 
nou  omnibos  dedit  buuc  sensum  ,  ut  cognoscercnt 
verum  Deum,  et  essent,  id  est,  permauerent  iu 
vero  Filio  ejus :  quamvis  credamus  nullis  bomini- 
bus  opem  gratiae  in  totum  fuisse  subtractam  (de 
quo  plenius  h  in  sequentibus  disseremus) ,  tamen 
ita  forte  hoe  velaium  ait,  sicul  illud  absconditum 
cst,  cur  *  anlea,  omnibus  genlibus  praeiermissis, 
unum  populum  sibi,  qoem  ad  veriutis  cognitionem 
erudiret,  exceperit.  De  quo  judicio  Dei  si  non  est 
conquerendum,  multo  minus  de  hoc  quod  cum  ele- 
ctione  omnium  gentium  geritur,  murmurandum  esi. 
Quae  enim  Deus  occulta  esse  voluit,  non  sunt  scru- 
tanda;  quae  autem  manifesta  fecit,  non  sunt  i  ne- 
gligenda:neetinillisillicitecuriosi,fc  etin  istisdain- 


rtoos  est  non  tantum  pro  gentet  sed  etiam  ut  C  nabiliter  inveniamur  iugrati.  Non  autem  ignoramus 


M  dispersos  congregaret  in  unum  (Joan.  xi ,  52); 
rarsia  dicit ,  Venite  ad  met  omnes  qui  laboratis  et 
I  «sfif,et,  servato  sibi  incognoscibilis  electionis 
b,  dat  sui  Patrisque  notitiam,  quibus  d  eum 
ril  revelare  (Luc.  x,  22)  :  omnes  fllii  lucis, 
mtiasionis,  filii  Abraba»,  lilii  Dei,  genuselec- 
pogale  sacerdotium,  veri  Israelita?,  prxcogniti 
•ordinati  in  regnum  Del,  qui  eos  vocavit  non 
i  ex  Judseis,  sed  etiam  ex  gentibus  (Rom.  ix, 
asiimonium  ejus  qui  de  ccelo  venit  accipiuut ; 
lawies  quia  Deus  verax  est,  id  est,  expres*e 
in  sui  aalvaiione  quoniam  Deus  verax 
et  perficiens  quod  promisit  Abrahae 
gentium  patri  :  qui  pollicenie  Deo  quod 


esse  quosdam  tam  inconsideratae  praesumptionis,  et 
tam  superbae  arrogantiae,  ut  quod  praecipuua  magi  - 
ster  gentium,  non  ab  hominibus  neque  per  hominem 
(Galat.  i,  |),  sed  divinitus  eruditus,  supra  mensuram 
scienlia?  auae  ionge  et  alte  remotum  esse  confessus 
e»i,audeanl  falsi  nominis  temerare  doctrina;et  niliil 
illic  occoltum,  nihil  velini  esse  secretum,  ubi  Apo- 
stolus  non  quid  sentiendum  esset  aperuii,  sed  quid 
non  scrutandum  esset  ostendit.  Nullis  etenim  (quod 
supra  jam  diximus)  studiis,  nullis  ingeniis  indagare 
concessum  est,  quo  judicio  quove  concilio  Deus  incom- 
mutabiliier  bonus,  incommutabiliter  justus,  aemper 
praeaciue,  aemper  omnipotens,  ideo  omniain  increduli- 


tate  l  concluteritt  ut  omnium  mUereatur(Rom.\\tViyt 
\  futurus  esset  mundi,  non  hasilavit  diffidcntia,  D  et  tamen  illis  saeculis  quibus  unum  Israelem  erudie- 
mfortatus  est  fidet  dans  gioriam  Deot  et  plenis-  bat,  innumerabiles  populosimpiorum  illuminare  dis- 
wimu  quoniam  quod  promUit,  potens  est  et  faeere  tulerit ;  et  nunc  eumdem  Israelem,  donec  universitaa 
.  iv,  2o).  Quis  autem  tam  alienus  est  a  fide  gentium  iolroeat,  obcaecatum  esse  patialur,  pereun- 
uo,  quistam  degener  ab  universaruin  gentium     tem  ia  tot  miilibua^nascentium  atque  morientiuui, 


i  Leonia  editione  omiltitur  omnes;  quam  vo- 
odieos  Prosperi  non  omittunt. 
a.  JoJiensis,  quisquam  novit. 
ditio  Duac.  et  Golon.,  significavit. 
utu  Gamb.  et  Jol.,  eam  voluerit  revetare. 
io  ineditfone  Leonis,  et  supra  legitur.  At  cditi 
lue,  sigmficantes.  Prius  melius  scribi  paiet, 
m  si§nanle$t  per  expresse  significantes  cx- 
irnottea. 
diti,  factus  est  ebediens,  factus  est  intelligens. 


Verbum  substantivum  uirobique  omittitur  in  ms. 
Joliensi  et  Leone. 

s  Ms.  Joliensis,  mundus  omnU...  et  dederit. 

b  Ms.  Joliensis,  in  consequentibus. 

1  Vox  bdBC,  antea,  abe»t  a  manuscripto  Joliensi 
et  Leone. 

i  Mss.  Camb.  et  Jol.  cum  Leone,  negligenda.  Ga> 
teri,  neganda. 

k  Ms.  Jol.,  et  in  his. 

1  Ms*  Camberon.,  dimUerit. 


C75  S.  PROSPEftl  AQUITANI  OPERA  INCEKTA:  AUCTOIUTATK 

et  salyandum  875  'n  cisquos  mundi  fitiis  invcne-  A  CAPUT  XXIII. 


CT6 


ril.  Quo  mysieno  loio  Scriptiirantm  corpore  dila- 
talo,  innotuit  quidem  nobis  auid  factum  sil,  quid 
(iat,  quidve  faciendum  sil;  sed  quare  ita  fieri  pla- 
cuerit,  ab  humancc  intelligcntke  coniemplatione 
substraclum  est. 

CAPUT  XXII. 
Eosqui  diteretionem  qua  Deus  alios  elegit,  alios  non 
elegit.  ad  merita  referunt  voluntatis  humanee,  do- 
cere  neminem  gratis,  sed  ex  retribuiione  salvari;  el 
ex  parvulis  aperte  confutari. 

Isti  auiem  qui  nescire  aliquid  erubescunt,  et  pcr 
occasionem  obscuhtalistendunt  laqueosdeceptioois, 
omnem  discretionem  qua  DeusaIios*eligit,  aliosque 
non  eligil  {muiti  enim  b  sunt  vocatitpauci  autemclecti 


Omne  bonum  hominis  meritum,  ab  initio  fidei  usqus 
ad  perseterantice  consummationem,  donum  esse  di- 
vinum,  el  primum  hoc  ostenditur  de  fide. 

Multiformitas  aulem  et  magniludo  divinae  grati* 
probat  istos  contra  veriiatem,  etiam  quod  de  majo- 
rum  voluntatibus  loquuntur,  astruere,  eoramqiM 
persuasioni  diviiiorum  eloquiorum  testimonia  rc- 
pugnare.  Quae  si  omnia  termoni  nostro  velimos  aih 
neclere,  modus  non  erit r  disserendi.  Quae  lameo  se 
recordationi  ofTcrunl,  *  non  oniittenlur  :  ui ,  quan< 
tum  satisest,n  anifestetur,  hominis  bonum  meritun,. 
ab  initio  lidei  usque  ad  perseverahtiae  consuram* 
tionem,  donum  atque  opusesse  divinum.  Ig  tur  fides, 
quae  bonae  volnntatis  et  jnstae  acticnis  est  genitrix, 


(Ma/iA.  xx,46),admeritahumana2rcferuntvoluntalis,  ~  quo  ipsa  fonte  nascalur,  apostolus  Paultis  expooat, 


doccntes  scilicel  neminem  gratis.sed  ex  retributione 
salvari  :  quia  naluraliter  omnibus  sit  insitum,  ut,  si 
velint,  possint  veritatis  esse  panicipcs,  eisque  af- 
fluere  gratiam ,  a  quibus  fuerit  expetita.  Quas  de- 
finitio,  ul  inleiim  de  graliae  veritate  taceatur.de 
his  videiur  aliquam  ostentare  ratiunculam ,  qui 
iibero  utuntur  arbitrio.  De  parvulis  vero ,  quibus 
sine  tillo  bouae  voluntatis  merito  in  originali  vul- 
nere  cum  caeteris  mortalibus  causa  communis  est, 
niliil  potest  expositioni*  c  afferri  qua  doceatur  cur 
isli  salvi  fiant  renati,  illi  pereant  non  rcnati,  sub 
illius  providentia  ct  omnipotenlia,  In  cujus  manu  est 
anima  omnis  viventis,  et  spiritus  universcc  carnis  ho- 
minis  (Job  xn,  10);  el  cui  dicitur,  Breves  dies  hpmi- 


qui  pro  Romanorum  fide  Deo  gratias  agit,  dteens, 
Primum  quidem  gratias  ago  Deo  meo  per  Jessrn 
Christum  pro  omnibus  vobis,  quia  fidee  vestra  oinra* 
liatur  in  universo  mundo  (Rom.  i,  8).  Ad  Epliesiot 
quoque  scribens,  Proplerea,  inquit,  et  ego  audita  fdi 
vestra,  quas  est  in  Domino  Jesu,  et  dilectione  in  c 
sanctos,  non  cesso  gralias  agens  pro  vobis, 
vestri  faciens  in  orationibus  meis,  ut  Deus  Domim 
nostriJesu  Christi  Pater  gtorice%  det  vobis  spirinm 
sapientias  et  revetationis  in  agnilonem  ejns%  UUumh 
natos  ocutos  cordis  vestri,  ut  sciatis  qum  sit  spcswc* 
tionis  fjue,queedivilice  glorice  hcereditatis  ejus  m  sarMit 
(Ephe*.i,i6et$eq.).  Defide  etiain  Colossensium  simiK- 
tcr  Deograiiasagens,  Cratias  agimus,  inquit,  Deo  d 


nis  sunt,  numerus  dierum  ejus  apud  le  est  (Job.  xiv,  ^  patri  Domini  nostri  Jesu  Christi%  umper  provolh 


8).  Non  autem  puto  istos  voluntatum  patronos  sim- 
plicitate  illorum  tam  impudenter  u  uros,  ut  aut 
d  fortuito  ista  dicant  accidere,  aut  non  renalos  asse- 
raut  non  perire.  Aperle  enim  aut  cum  paganis  con- 
vincerentur  senlire  de  fato  ,  aut  cnm  Pclagianis 
transfusiim  in  posieros  Adae  negare  peccatum.  Fato 
auiem  non  baptizari  parvulos,  nec  Pelagiani  potue- 
runt  dicere;  sed  quia  eos  liberos  a  peccatoausi  sunt 
profiteri,  meruere  damnari.  Cum  autem  de  discre- 
tione  omnium  hominum  quxstio  ventiletur,  et  ab 
omnibus  horainibus  parvuli  nequeant  separari,  si- 
mulquede  totius  aetalis  hominibus  Yeritas  dixcrit, 
Filius  hominis  venit  qucerere  et  satvare  quod  perierat 
(Ltic.  xix,  10);  frustra  profundilatem  inscrutabilis 


orantes ,  audientes  fidem  vestram  in  Christo  Jesu ,  et 
dilectioncm  quam  habetis  in  sanctos  omnes%  propttr 
spem  quas  reposita  est  vobis  in  coetis  (Coloss.  1,3,4 
seq.).  Et  ut  alia  bona  ab  eodem  bonornm  auctoie 
percipiant,  quid  pro  eis  orct  enarrans,  ldeo,  inqvit, 
et  nos  ex  qua  die  audivimus,  b  non  cessamus  pro  tttit 
orantes,  et  postulantes  ut  impleammi  agnitione  tota* 
tatis  ejus,  in  omni  sapientia  et  intellectu  spiritoti,  st 
ambuktis  digne ,  Deo  l  per  omnia  ptacentes ,  in  onm 
opere  bono  fructificantes ,  el  crescentes  in  scientit  De, 
in  virlute  confortati  secundum  potentiam  ctaritatit  ejtt% 
377  ]  tn  omnl  Valxentta  et  longanimitate  cum  gnuMt 
(Coloss.  i,  9).  Item  ad  Tm?s*alonicenses  qni  spirita 
fidei  dileclionisque  fervebant :  Gratias  agimus,  inqoH, 


graliae  per  liberum  arbilrium  conantur  aperire,  qui  **  Deo  semper  pro  omnibus  vobis ,  memoriam  vestri  fi* 


causam  electionis  in  eoruni  constituunt  meritis  qni 
eliguntur.  Et  cum  mulla  de  m;»jorum  voluntate  ac 
Judicio  inepta  876  el  fa,sa  protulerint,  in  parvu- 
loruin  lamen  discrelione  deficiuut;  nec  possunt  de 
ejus  quaestionis  ratione  reddiia  gioriari,  qunc  de  om- 
uibus  e  hominibus  traclatur,  et  non  de  omnibus  ex- 
peditur. 

*  Duac.  editio  et  seq.  in  margine  scribunt  pro  di- 
versa  lectione,  elegit,  atios  non  elegit. 

b  Ms.  Joliensis,  Multi  enim  vocati. 
c  Ms.  Joliensis,  afferre,  qua  doceat. 
d  Mss.  Camberon  el  Joliensis,  fortuito.  Alii,  for- 
tuitu. 

•  Abest  vox  hominibus  a  ms.  Joliensi. 

f  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  et  Leon.  edit.  Alii  nostri 


cientes  in  orationibus  nostris  sine  intermissione,  mem+ 
ra>  operis  fidei  vestra,  et  laboris,  et  charitatis,  et  <si- 
tinentiat  spei  Domini  nostri  Jesu  Christi  ante  Deum  * 
Patremnosirum(\  Thes. ity.El  infra,  Ideoet  nosgretin 
agimus  Deo  sine  intermissione,  quoniam  cum  aeceph- 
setis  a  nobis  verbum  auditus  Dei,  accepistis  noa  tl 
k  verbum  hominum ,  sed ,  sicut  est  veret  verbum  Deif 

codiccs,  disserendo. 

b  Mss.  Jol.  et  Camb.,  non  omittantur.  Leonis  editw, 
Qtice  tamen,  si  se  recordationi  offerunt9  non  onittentur. 
M<*.  Joliensis,  tion  cessavimus. 

t  Ms.  Jofiensis  supplet,  pn  omnia,  quT  snnt  tex- 
tus  sncri.  deeranl  vero  in  aliis  codicibos  Prosperi. 

J   Ms.  Joliensis,  m  omnt  sapieniia. 

k  Ms.  Joliensis,  verbum  hominis. 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  L16ER  I. 


ft'8 


eraiur  iii  vobi$,  qui  credidistis  (1  Thes.  n,  13). 
B6  plenius  aut  evidentius  demonsirari ,  Dei 
onum  credeniium  fidera ,  quam  ut  ideo  ageren- 
ktke  Deo,  qnoniam  bi  quibus  verbum  Dei  per 
ea  pradicabatur,  non  quasi  de  bominum  ser- 
dabitarunt,  sed  tamquam  Deo  loqueuti  per 
et  crediderunt ,  qui  in  ipsis  est  operalus  ut 
entf  In  secunda  quoque  ad  eosdem  Thessalo- 
et  Epistola  de  fide  in  Chrislo  proftcientinm 
Wtolus  loquitur :  Gratias  agere  debemus  Deo 

•  pro  vobis,  fralres,  ita  ut  dignum  est ,  quoniam 
>escit  fides  vestra9  et  abundat  charitas  uniuscu- 
westrum  in  invicem  :  ita  ut  et »  nos  ipsi  in  vobis 
mir  inEcclesiis  Dei ,  pro  patientia  vestra  et  fidein 
u  pcrsccutionibus  vestris  et  tribulationibus ,  quas 
tis  in  exemplumjusii  judiciiDei9  ut  digni  habea* 
•egno  Dei  pro  quo  et  patimini  (II  Thess.  i ,  3  et  seq.). 

quoque  apostolus  ex  Deo  haberi  fldem  pracdi- 
la  scribit:  Scientesquod  non  corruptibilibusauro 
mto  redempti  estis  de  vana  conversatione «  vestra 
m  traditionis,  sed  pretioso  sanguine  quasi  agni 
mtmati  et  immaculati  Christi  Jesu ,  prascognili 
I  smte  constilutionem  mundi ,  manifestati  autem 
mis  temporibus  propter  vos,  qui  per  ipsum  fideies 

•  Deum%  qui  suscitavit  eum  a  mortuis9  et  glo- 
I  dedit9  ut  fides  vestra  et  spes  esset  in  Domino 
ri  i,  18  et  seq.).  hem  idem  in  secunda  Epistola 
si  perceptione  sic  loquitur :  Simon  Petrus  ser- 
mpostolus  Jesu  Christi ,  his  qui  coaequalem  nobis 

sunt  fidem  per  justitiam  Domini  et  Salvatoris 
ri  Jesu  Christi  (II  Petri  i,  1). 
le  autem  habeatur  spiritus  fidei,  Joannes  apo* 
manifeslissime  docet  dicens :  Omnis  spiritus  qui 
tfar  Jesum  in  carne  venisse,  ex  Deo  est ;  et  em- 
ritus  qui  solvit  Jesum,  ex  Deo  non  esl%  et  hic  est 
ristus  (l  Joan.  iv).  Item  •  idem  dicit  ab  eo  rc- 
vangelium,  in  quo  est  spirilus  veritatis  :  Nos9 
,  ex  Deo  sumus.  Qui  novit  Deum%  audit  nos ;  qui 
\  ex  Deo,  non  audit  nos.  In  hcc  cognoscimus 
m  verilatis,  et  spiritum  erroris(lbid.f  6).  Itera 
Ibus  Apostolorum  878  Petrus  apostolus  fi- 

etse  per  Dominum  Jesum  pronuntians  :  Hunc, 
,  quem  videlis  et  nostis,  confirmavit  nomen  ejus, 
i  qtuepereum  estt  dedit  integram  sanitatem  istam 
sptctu  omnium  veslrum  ( Act.  m,  16 ).  De  fide 
e  Lydiae,  cujus  inter  alias  mulieres  quae  Evan- 
i  ptriter  audiebant,  Domiuus  cor  aperuit,  ita 
lem  narratur   historia  :  Die  autem  sabbatorum 

sumus  extra  portam  juxta  flumen,  ubi  videbd- 
$  oraiio  ;  et  sedentes  toquebamur  mulieribus  quos 
ermnt.  Et  qucsdam  mutier  nomine  Lgdia ,  purpu- 

8.  Joliensis,  nosmetipsi. 

Ieedhi  nostri  addunl  tn.  Quo  cnrent  ms.  Jol., 

i  editio  et  textus  s.icer  Apostoii.     . 

iLeone  babelur ,  vestros  paternm  traditionis. 

s.  Joliensis  addit  nostri,  conformiier  textui 

Alii  codices  non  addiderant. 

s.  Joliensis  addii  idem. 

8.  Joiiensis  omittit  verbum  esse. 

ie  ms.  Joliensis  cum  Lconis  edit.  Alii,  Tluj<y 


A  raria  civitatis  f  Thyatirenorum,  colens  Deum,  au&uit, 
cujus  Dominus  cor  aperuit%  ut  intenderet  his  quas  dice- 
bantur  a  Paulo  {Act.  ivi  ,  13  et  U).  Non  aulem 
ex  humana  sapientia  esse  fidem,  sed  ex  inspiraiioue 
divina  ipsius  Yeritatis  voce  firmatur.  Diccnte  enim 
Domino  ad  discipulos  suos,  Vos  autem  quem  me  esse 
dicitisf  Respondens  Simon  Petrus  dixit,  Tu  es  Chri* 
stus  Filius  Dei  vivi.  Respondens  autem  Jesus,  dixit  ei, 
Bealus  es,  Simon  Bar  Jona$  quia  caro  et  sanguis  non 
revelavit  tibi,  sed  Pater  meus%  qui  in  coslis  est  (Matih. 
xvi,  15  et  seq.).  Paulus  vero  apostolus  banc  ipsaui 
fidem  secundum  mensuram  dari  pro  arbitrio  largien- 
tis  ita  praedicat  :  Dico  enim  per  gratiam.quce  dala  esi 
mihi%  omnibus  qui  sunt  inter  vos ,  non  plus  sapre 
quam  oportet  supere ,  ted  sapere  ad  sobmlatem% 
3  sicut  unicuique  divisit  Deus  mensuram  fidei  (  Rom. 
xn,  3).  Item  idem  unitatem  rectae  fidei,  *  et  con- 
sensionem  in  bonorem  Dei  a  Deo  esse  commen- 
dans  :  Deus  autemt  inquit,  patientias  '  et  eonsolationis 
det  vobis  idipsum  sapere  in  atterutrum9  secundum  Je- 
sum  Christum;  i  ut  unanimes  uno  ore  hoiorificetis 
DeumetPatrem  Domini  nobtri  Jesu  Christi  (Rom.  xv, 
5  et  6).  Et  infra  :  Deus  autem  spei  repleat  vos  omni 
gaudio  et  pace  in  credendo9  k  ut  abundetis  in  spe9  t/t 
virtute  Spiritus  sancti  (Ibid.  13).  Quo  testimouio  non 
solum  fides,  sed  etiam  gaudium,  et  pax,  et  abundan-» 
tia  spei ,  docentur  nisi  in  virtute  sancti  Spiritus  non 
babcri.  Ad  Epbesios  vero  scribens  Apostolus  de  di- 
viliis  gratiae  pro  malis  bona  retribuentis,  et  de  fide 
quae  non  ex  oobis,  sed  ex  Dei  dono  babeiur,  haec  lo- 
C  quitur  :  Deus  autemt  l  qui  dives  est  in  misericordia  , 
propter  nimiam  charitatem  suam  qua  dilexit  nos%  et 
cum  essemus  mortui  peccatis9  convivificavit m  nos  Chri- 
sto,  cujus  gratia  salvi  facti  sumus9  et  conresuscitavit  et 
consedere  fecit  in  calestibus  in  Christo  Jesu.  Gratia 
enim  estis  salvati  per  fidem,  et  hoc  non  ex  vobis%  Dei 
enim  donum  est ;  non  ex  operibus9  ne  quis  glorietur. 
Ipsius  enim  sumus  figmentum,  creati  in  Christo  Jesu 
in  operibus  bonis9  qua  prceparavit  Deus  ut  in  illis  am- 
bulemus  (  Ephes.  n,  4  et  seq. ).  Proprium  ergo  879 
hoc  habet  nova  creatura  per  gratiam,  ut  qui  figinen- 
tum  Dei  sunt ,  qui  nativitate  coelesti  conduuiur  in 
Christo,  non  otio  torpeanl,  nec  desidia  resolvantur ; 
sed  de  virtule  in  virtutem,  per  viam  bonorum  ope- 
rum  ambulando  proficiant.  Uoc  est  enim  fingi,  boc 
D  de  vetere  creatura  novam  fieri,  boc  de  imagine 
terreni  hominis  ad  imaginem  cceleslis  bominis  re- 
formari.  Quod  totum  sive  palam  per  cooperatores 
gratiae,  sive  occulte  per  subministrationem  Spiri- 
tus,  illeinchoat,  ille  auget  et  perficit,  cujus  agri- 
cullura,  cujus  aedificatio,  et  cujus  figraentum  sumus 

>  Ms.  Joliensis,  et  confessionem. 

1  Ms.  Joliensis,  ut  Vulgata  vcrsio,  etsolatii . 

i  Ms.  Joliensis ,  ut  uno  animo,  uno  ore  honorifi  • 
cetis. 

k  Ms.  Joliensis,  in  spe  et  virtute.  Leonis  editio,  in 
spet  inmrtute9  ut  textus  ulerque  Apostoli.  Editi  Pro- 
speri.  abundetis  spe%  in  tirtute. 

1  In  Leone  additur,  inqnit. 

**  Ms.  Joliensis  non  babet  praBpositionem  nos  et- 
Iiresiam. 


6W 


S.  PROSPERI  AQUITANl  OPKRA  INCERTiE  AUCTORITATIS.  6F0 

CAPUT  XXIV.  A  Dei,  ei  tantum  in  studiis  suis  proiicialnt,    qu^otuo 


Omne  bonum  in  homine  e$u  ex  gratia,  et  fidem  dari 
non  petitam,  ut  ipsius  petitiombus  catera  bona  con- 
eequamur. 

Abunde,  quanlum  arbitror,  bis  testimoniis  (quam* 
vis  et  alia  doeumenta  aggregari  potuerint )  demon- 
stratum  est ,  fldem  qua  justificatur  impius ,  nisi  ex 
Dei  munere  non  haberi,  eamque  nuliis  meritis  prae- 
eedentibus  tribui ;  sed  ad  boc  donari,  ut  principium 
possit  esse  roeritorum,  •  et  cum  ipsa  data  fuerii  non 
petita,  ipsius  jam  petitionibus  bona  caetera  v  conse- 
quantur.  Unde  quaedam  de  plurimis  assumenda  sunt 
testimonia  ,  quse  in  diversitate  donorum  ostendant 
gratiae  largiiatem.  Ex  Deoitaque  esse.ut  homo  viam 
Dei  eligat  et  ut  surgat  a  lapsu,  psalmus  Davidicus 


ille  k  donaverit.  Quantumcumque  taboraverit  homo  ui 
quctratfnon  inveniet ;  et  quodcumque  dixerit  sapiets 
ut  $ciatf  non  poterit  invenire.  Quia  universum  A<  t 
1  dedi  in  cor  mcum,  et  eor  meum  unhersum  koc  ridii, 
quia  et  justi et  sapenles,  et operationes eorum in  menu 
Dei  (Eccle.  vm,  17;  et  cap.  ix,  i).  In  libro  aulem 
Sapientiae  de  eodem  gratiae  opere  \U  dicitur :  Q*o- 
niam  ipu  et  sapientice  dux  e$tf  et  sapietitium  cmeuaa- 
tor.  In  manu  enim  illius  etno$f  et$ermone$  nostri,  etom* 
nis  $apientiaf  et  operum  $cientiafetdi$ciplsma  (Sap.vn, 
15  et  16).  De  continent  a  quoqut,  quod  ex  Dti  ba- 
beatur  munere,  eadem  Scripiura  sic  loquitur  :  Vt 
$civi  quia  aliter  non  possum  esu  ccmtinens,  nisi  Deus 
det,  et  hoc  \psum  erat  sapientictf  scire  cujus  esut  het 


canit  dicetis,  A  Domino  greuus  hominis  dirigentur,  el  B  donum  (Sap.  vm,  21 ).  Cui  sententiae  Paoli  apostoU 

doctrina  concordat  in  prima  ad  Corinthios  hatc  scri- 
bentis  :  Volo  autem  omne$  homines  e$$a  $icmt  uu> 
ipsum;  sed  unusquisque  proprium  habetdonum  ex  Deo% 
alius  $icf  ■  aittif  vero  sic  (I  Cor.  vii,  7).  Domious 
vero  in  Evangelio  secundum  Mattliacum  hjecdecoo- 
tinentiae  dono  insinuasse  narratur.  Dicentibus  nam- 
que  discipulis  suis,  Si  ita  est  cau$a  vbri  eum  uxore, 
non  expedit  nubere  ;  dixit  illis  Jesus,  Non  ommesca- 
piunt  verbum  istud,  sed  quibusdaium  esi  ■  (Mmith. 
xix,  10  et  ii). 

De  timore  Dei  et  sapientia  ita  in  Ecfletiastico 
legitur,  Corona  sapientice  timor  Domini9  mlraqme  avr 
tem  dona  $unt  Dei  (Eccii.  i,22).lteni  •  io  eodem,  Ti- 
mor  Domini  super  omnia  P  u  superpnsuit  :  beatus  eui 

nes,  iia  dicitur,  Meum  consilium  et  mea  tutela,  ego  C  donatum  e$t  habere  timorem  Domini  (Eccli.  xxv,  44). 

Isaias  quoque  de  diviiiis  spiritalibus,  quarum  auctor 
est  Dominus,  ila  loquitur  :  In  thesauris  salus  nosira 
edvenit,  sapientia,  et  pietasf  et  disciplina  a  Dominv : 
hi  sunt  thesauri  justitice  (I$ai.  xxv,  sec.  LII).  «  Item 
dealtitudine  divitiarum  sapientiae  et  scieutiae  Dei , 
cnjus  boniias  nullius  inerito  praevenitur,  baec  dicit : 
Quis  mensus  est  manu  aquamf  et  caslum  palmo,  el  utd- 
versam  terram  pugillo  f  Quis  statuit  montes  in  tibra,  et 
rupes  ggl  in  statera  f  Quis  cognovit  sensum  Dommif 
aut  quis  ejus  fuit  con$iliariu$,  qui  instruat  emmf  aut 
quem  consuluit,  et  instruxit  eumt  vel  quis  ostendUsi 
judicium,  aut  viam  prudentice  quis  oslendit  «,  vel  qui$ 
prior  deditei,  et  retribuetur  illi  (Isai.  xl,  42  $eqq.)1 
Unde  ct  in  libro  Job  secundum  eumdem  sensum  le- 


\ejusvolet.  Cum  ceeiderit,  non  collidelur ,  quia 
Dominus  supponit  manum  suam  (P$al.  xxxvi,  23). 
ltem  idem,  quod  duceDeoveniaturad  Deum  :  Emitte 
iucem  tuam  et  veritatem  tuam  ,  ipsa  me  deduxerunl ,  et 
adduxerunt  in  montem  sanctum  tuum ,  et  in  tabemar 
cula  tua  (  P$al.  xui ,  3 ).  Item  quod  •  in  Doinino  sit 
bominis  fortitudo,  et  Dei  voluntas  praeveniat  liberan- 
dum  :  Fortitudinem,  d  inquit,  meam  ad  te  cuModiam; 
quia  Deus  susceptor  meus  :  Deus  meu$f  •votunta$  eju$ 
pramnietme  (Psal.  lvhi,  iO).  In  Proverbiis  quoque 
legimus  de  sapientia  et  intellectu,  Quoniam  Dominus 
dat  $apientiamf  el  a  facie  ejus  scientia  et  intellectus 
(Prov.  n,  6).  Ilem  in  eodem  libro  de  dispensationi- 
bus  sapientiae  Dei,  sine  qua  nullae  rectae  sunt  actio- 
nes,  iia  dicitur,  Meum  consilium  et  mea  tutelaf  ego 
prudentia,  mea  autem  virtus.  Per  me  reges  regnantf  et 

tyranni  per  me  obtinent  terram  (Prov.  vui,  14 ).  Item 

alibi,  quod  nemo  polsit  recte  incedere,  ni»i  Domino 

dirigcnte :  A  Domino  f  corriguntur  gressus  viri ,  mor- 

tatis  autem  quomodo  intetligat  880  vta*  9Uas  (Ptov. 

xx,  24)  ?  Item  alibi :  Omnis  vir  videlur  sibi  ju$tu$f 

dirigit  autem  corda  Dominus  (Prov.xxi,2).  Et  infra  ; 

Prvparatur  voluntas  a  Domino  (Prov.m\\fuc.LII). 

Item  ibidem  de  cogitatione  atque  con&ilio  :  Muttas 

cogilationes  in  corde  viri,  consilium  autem  Domini  ob~ 

tinet  (  Prov.  xix,   21  ).  In  libro  vero   Ecclesiasias 

s  scribitur,  quod  et  habere  necessaria,  eieU  bene  uti, 

donum  sit  Dei ,  Non  eslf  injiuit,  bonum  homini  nisi 

quod  h  manducavit  et  bibit,  et  ostendit  animce  suce  bo~ 

num  in  tabore  suo.  Et  quidem  4  hctcvidi  ego,  <,uia  a  D  gunturDomiui  verba  dicenlis,  Quis  antededit 

manu  Dei  est.  Quoniam  quis  manducabit  aut  pauet      ut  retribuam  itti  f  Omnia  quce  $ub  cctto  innl,  mea  suvt 

absque  itlo  (Eccle.  v,  17)  ?  Item  in  eodem  libro  i  le-      (Job  xu,  2).  Jeremias  vero  quod  a  Deo  sit  homiai 

gitur,  quod  corda  et  opera  justorum  in  manu  sint      r  vera  sapieniia,  sic  profatur  :  Sciof  Domine,  quk 


*  Alias,  ui  eumipsa. 

*  In  Leone,  conferantur. 

«  Ms.  Joiiensis,  in  Deo  sit. 
d  Ms.  Jol.  omittit  in^ictl. 

*  Ms.  Camberon.,  misericordiaeju$. 
1  Ms.  Joliensis,  diriguntur. 

s  Mss.  Camberon.et  Jolien.,  uribitur;  itemedilio 
Leonis.  Alii,  dieitur. 

*  lia  mss.  Canib.  et  Jol.,  et  Leonis  edilio :  caeteri, 
mandat  et  bibatf  et  ostendat. 

'  Mn.  Joliensis,  hoe  ego  vidi. 
I  tls.  Joliensis,  toquitur. 


k  Mss.  Camberon.  el  Jut..  voiuerit. 

1   Leonis  editio  habet,  dedii  in  cor  meuns. 

«■  Ms.  Joliensis,  atius  autem  sic. 

n  Hic  libri  Prosperiani  addimt  a  Patre  meo;  qoas 
verba  nec  in  ms.  Joliensi,  aut  Leonis  editione,  nee 
in  textu  Evangelii  Graeco  aut  Latino  habentur.  ldet 
ea  erasimus. 

0  Ms.  Joliensis,  deeodem, 

p  Ms.  Jol.,  omisso  $ef  habet  supcrposmit;  poctea , 
timorem  Dei. 

4  Ms.  Joliensis,  Idem  de  aititudine. 

v  Sic  ms.  Joi.  ac  Leonis  editio.  Alii  codiccs.  recia 


681  DE  VOGATIONC  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  I.  681 

noneUinhomine  tia  rjut9  tueviri  ett  ut  dirigal  iter  A  tivificat  (11  Cor.  ui,  4  teqq.).  Et  iterum  in  eadem 

Epistola, l  dicens  bonoruro  operum  effectum  et  suf- 
flcieuliam  a  Dei  gratia  minislrari :  Potent  e$t  autem, 
inquit,  Deut  omnem  gratiam  i  abundare  faeere  im  w» 
bis  :  ut  in  omnibus  per  omnia  tufficientiam  habentet9 
abundetis  in  omne  opus  bonum  ;  tieut  seriptum  etl  : 
Dispersity  dedit  pauperibu$t  justitiaejus  manet  inmter 
num.  Qui  autem  minislrat  temen  $eminantit  et  panem 
ad  manducandum  prccstabil  ,  et  augcbit  incremeuta 
frugum  juttitim  vestrmt  ut  in  omnibus  locupletati  abun- 
detis  in  omnem  simpiicitatem  (II  Cor.  ix,  8).  Ad  Ephe- 
sios  vero scribens  Aptstolus  docet  quod  omnia  bona 
quibus  placelur  Deo,  dona  sint  Dei ;  et  quod  ab  ipso 
peli  oporteat  ul  ea  uou  k  habemibus  tribuantur  : 
Hujut  reit  inquif,  gratia  flecto  genua  mea  ad  Patrem 

a,)OStolus  docet,dicens  :  Ideo  notum  vobis  fucio  quod  B  Domini  nostri  Jesu  Chri$ti9  cx  quo  omnit  patcrnitut  in 


i  (Jerem.  x,  23).  llem  quod  "  ad  Deum  conversio 
eordisex  Deo  sit,  per  ipsum  Dominus  protrstatur,  ct 
dicit :  Rettituam  illot  in  terram  ittam ,  b  et  rcmdifica- 
bo9  et  non  dcttruamt  etplantabo  eot9  et  non  erellam, 
et  dabo  illit  cor  ut  tciant  me;  quia  ego  sum  Dom:nu$9 
ei  erunt  mihi  in  populum,  et  ego  ero  illis  in  Deumt  quia 
couvertentur  ad  me  ex  toto  corde  tuo  (Jer.  xxiv,  6  et 
teq.).  €  Baruch  quoque  pradicat  quod  ul  Deus  co- 
guoscatur,  ex  Deo  sil.  Et  $cienl9  inquit,  quia  ego  Do- 
minut  Deut  Ulorum,  et  dabo  illit  eor  cognotcendi  me9 
et  auret  audiendi  (Baruch  u,  5i). 

Quod  autem  omne  vcrbum  b<»num,  cl  omne  opus 
sanctum  suhministratio  sil  Spiritus  sancii,  sine  quo 
nibii  recte  d  agatur,  in  prima  ad  Gorimbios  Paulus 


ncmo  in  Spiritu  Dei  loquens  dlcit  anathema  Jesu.  Et 
nemo  potetl  dieere  Dominum  Jesumt  nLi  in  Spiritu 
eaneto.  Divisionet  vero  gratiarum  $unt9  idem  autem 
Spiritut ;  et  divisiones  mini$trationum  $untt  idem  autem 
Dominut;etdivitionet  operationum$unt,idem  vero  Deu$9 
mui  operatur  omnia  in  omnibus.  Unkuique  autem  datur 
tnanifettalio  Spiritutad  utilitatem.  Alii  quidem  per  Spi- 
ritum  daiur  termo  tapieniice9  alii  autem  termo  tcientitt 
ucundum  eumdem  Spiritum9  alleri  fidet  •  in  eodem  Spi- 
ritu9aHi  gratiasanilatum  in  uno  SpirUutaliiprophetatiot 
alH  ditcretio  spirituum,  alii  genera  linguarumt  aiii  in- 
terpreiatio  termonum.  Uac  autem  omnia  operatur  unut 
otque  iaem  Spiritut9  divident  tingulit  prout  vult 
(  I  Cor«  xii,  5  $eqq).  Tantum  vero  unumquemque 


cmlo  et  in  terra  nominatur ,  ut  det  vobit  tecundum 
divitias  gtoriw  $nce  l  i  irtutetn  corroborari  per  Spiri- 
tum  ejut  in  interiore  homine9  habitare  Chrhtum  per  fir 
dem  in  cordibus  vestris  :in  eharitate  radieati  et  firmaii9 
ut  possilis  comprehendere  cum  omnibus  tanetit9  qum 
tit  latitudo  et  longitudo,  tublimitat  et  profundum  ; 
m  tcire  etiam  $upereminentem  scicntim  charitatem 
Chri$tit  ut  impleamini  in  omncm  plenitudinem  Dd. 
Ei  autem  qui  potent  e$l  omnia  facere  tuperabundantiut 
quam  petimutt  aut  intelligimut ,  tecundum  virtutem 
qua  operatur  in  nobit ,  tpti  gloria  in  Eccletia  et  kt 
Chritto  Jetu9  in  omnia  secula  tmculorum.  Amen. 

Omnis  autcm  boni  Deuin  esse  auc  orem  ,  cujus 
dona  necuiucerta  suni,  necmutabilia,sedex  xterna 


babere  gratiae,  quantum  f  Dominus  donaverit,  idem  G  voluntate  veuientia.  Jacobus  aposio«us  ita  loqnitur: 


apostolus  ad  Ephesios  ait  :  Unum  corput9  et  unut 
§piritut9  tieut  vocati  ettit  in  una  $pe  vocationit  vettrm. 
Unut  Dominut9  una  fidet9  unum  bapti$mat  unus  Deut 
ei  peter  omnium ,  qui  s  super  omnes  est ,  et  tuper 
omnia9  et  in  omnibut  nobit.  Unicuique  autem  nottrum 
data  ett  gratia  tecundummenturamdonationit  Chritti; 
propter  quod  dicit :  Atcendent  in  altumt  captivam  duxit 
eaptmtatem9  dedit  882  dona  hominibut  (Ephet.  iv  , 
4  teaq.).  Item  idem  in  secunda  ad  Gorinthios  dicit 
quod  ne  ad  cogitandum  quidem  quod  spiritale  est 
idonei  simus,  nisi  per  gratiam  Dei  :  Fiduciam  autem 
talem  habemut  per  Chrittum  ad  Deum  :  non  quod 
tufficientet  timut  aliquid  cogitare  a  nobitt  quasi  ex 
nobismetiptit;  ted  h  sufficienlia  ncbit  cx  Deo  ett ,  qui 


Nolite  errare9  fratres9  mci  dilecti,  Omne  datum  opti- 
nmm,  et  omne  donum  perfectum  desursum  eti9  detcen- 
dent  a  Patre  luminum  ,  apud  quem  non  est  trantmu- 
tatio9  nec  vicis$itudini$  obumbratio.  Voluntarie  enim 
genuit  no$  verbo  verilatis,  ut  simus  initium  aliquod 
creaturm  eju$  (Jacvb  i,  46  et  il).  Gui  et  Zacharias 
prophcta  concinit,  dicens  :  °  Salvavit  Dominut  in 
die  illa  ticut  oves  populum  tuum9  quoniam  lapidet 
sancti  volvuntur  tvpcr  terram  iptiut.  Quia  883  ** 
quid  bonum ,  ipsiut  e$t9  et  ti  quid  oplimum9  ab  ipto 
eat  (Zach.  ix,  i6et  17).  In  Evangelio  vero  secundum 
Matthxum ,  quod  p  scientia  ct  intellectus  dona  sint 
Dei,  quae  quibus  volucrit  largiatur,  iia  dicitur:  7ui<; 
accedentet  ditcipuli  ejut ,  dixerunt  eit  Quare  in  para- 


ei  idoneot  fecit  not  minutros  novi  Te$tamenlit  non  D  bolit  loquerit  ad  eo$?  At  ipse  respondent ,  ait  itlu  f 
littera,  ted  tpiritu.  Littera  enim  occidit,  tpiritut  autem      Quia  vobit  datum  e$t  no$te  mytteria  regni  cmiorum  9 


tapienlia. 

•  Ms.  Joiiensis,  ad  Dominum. 

*  Leonis  editio,  et  mdificabo9  bicut  in  Vulgata  ver- 
sione. 

•  Sic  mss.  Gamberon.  et  J<>).  ac  Lcon.  edii.  Alii, 
Jiem  idem  prmdieant. 

d  M*.  Jolicnsis,  agitur. 

•  Ms.  Joliensis,  m  uno  Spiritu.  Infra  Golon.,  sin- 
gula  prout  vull. 

f  Ms.  Joliensis,  donaverit  Deus. 
a  Ms.  Jol.  et  super  omncSy  et  pcr  omniat  utin  utro- 
que  Apostoti  textu. 

*  Ms.  Jol.  ut  in  textu  Apostoli ,  sufficientia  nostra. 

*  Ms.  Jol.  docent....  ct  affectum  et  mfficienliam. 
j  Mss.  Camber.  et  Jol.,  abundantem  \ucere. 

Patrol    LI. 


k  Ita  mss.  Camberon.  et  Joliensis  ciun  Leonis  edi- 
tione.  Alii,  ut  non  habentibut  tribuat. 

1  Editio  Leonis  ul  in  texiu  Apostoli,  virtute  cor« 
roborari. 

m  II jc,  scire  etiam  exciderant  a  Prosperi  librit. 
Beslituimus  ex  mss.  Camberon.  et  Jol.  et  <  ditioue 
Leonis,  cum  iegantur  iu  textu  Apostofi. 

n  Ms.  Jol.  et  edit.  Leon.,  incerta  tunt.  Editi  alii9 
incerta  sint. 

°  Sic  editio  Leonis  cum  Dnac.  et  Colon.  Ms.  Jo- 
liens.  el  Lovan.,  saUabit,  ui  in  lextu  Scnpturae,  ubi 
in  looseqiientibus  volventur9  non  volvun:ur9  quod  li- 
bri  no>tn  onines  praferunt. 

p  Mss.  Cainb.  ci  Jo).  ct  Leonis  editio ,  tcienua. 
Alii,  tcicntim. 


m  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTjE  AICTORITATIS.  Ml 

illis   autem  non  .esi  datum  (Mallh.  xm ,  10  ei  li).  A  «'  ttobis  in  Chritlo  Jesu  :  quia  in  omnibus  divites  facti 


Joannes  quoijue  Evangelisla  pronuntiat,  neminem 
aliquid  boiii  habere,  nisi  quod  desursum  acceperit, 
dicens:  Non  potesl  homo  aceipere  quidquam,  nisi  fuerit 
ei  dalum  de  ccclo  (Joan.  m,  27).  ln  ejusdem  vero 
Evangetio  doctrina  est  ipsius  Veritatis,  quod  nenio 
veniat  ad  Filiura,  nisi  attractus  a  Patre  :  quia  vcn 
turura  Dcus  et  intelligenicm  et  obedienum  facit : 
Nemo,  ait,  potest  venire  ad  me,  nisi  Pater  qui  misit 
me,  aitraxerit  eum,  et  ego  resuscitabo  eum  in  novhtimo 
die.  Scriptum  est  enim  in  prophetis  ,  Et  erunt  omnes 
docibilet  Dei.  Omnis  qui  uudivit  a  Patre  et  didicit,  ve- 
nit  ad  me  (Joan.  yi,  44  et  seq.).  Et  infr? ,  Propter  hoe 
dixi  vobis,  quia  nemo  potest  venire  ad  me9  nisi  datum 
fuerit  ei  a  Palre  meo  (Ibid.  66). 


estis  in  illo,  in  omni  verbo  et  sapientia  :  sicut  tcstima- 
nium  Christi  confirmatum  est  in  vobis,  ita  ut  nihilvobie 
desit  in  utla  gratia ,  exspeetantlbus  revelationem  Do- 
mini  nostri  Jesu  Christif  qui  et  confirmabit  vos  usque 
ad  finem  sine  criminet  d  in  diem  adventus  Domini 
nostri  Jesu  Christi  ( I  Cor.  i,  4  seqq.).  Item  ad  Roma- 
nos  de  cbaritate  Chrisli,  qua  eos  quos  diligit ,  •  ia- 
superabiles  facit,  id  est,  usque  in  flnem  perseveran- 
tes.  (Nam  quid  est  aiiud  perseverare,  quam  tentatione 
non  vinci?  )  Quis  nos,  inquit,  separabit  a  charitale 
Christi  ?  Tribulatio  ?  an  angustia  ?  an  persecutio? an 
fames?  an  nuditas?  an  periculum?  an  gladius?  sicut 
scriptum  est,  Quia  propter  te  moriificamur  tota  die , 
f  existimati  sumus  sicut  oves  occisionis  ;  sed  in  his  om- 


In  fide  auiein  el  in  operibus  bonis  proficere  ac  B  nibu*  superamus  per  eum  qui  dilexit  nos  (  Rom.  tiii. 


per  cverare  usque  in  finem,  muneris  atque  auxilii 
esse  divini  sanctarum  Scriplurarum  confirmat  aucto- 
ritas.  Etenim  scribcns  Paulus  apostolus  Fhilippensi- 
bu>  ;»it :  Confidens  hoc  ipsum,  quia  qui  cozpit  in  vobis 
cpus  bonum ,  perficitt  usque  in  diem  Christi  Jesu 
(Philip.  i,  6).  Uujus  aulem  testimonii  virtuiem  qui- 
dam  volens  ad  sui  sensus  pravilatem  couvertere,  ita 
quod  dictum  est,  Qui  ccepit  in  vobis,  voleiat  intelligi, 
quasi  dictum  cs>et,  Qui  coepit  ex  vobis :  ut  et  iniiium 
et  consummalio  operis  nou  ad  Deum,  sed  ad  homi- 
nem  referretur,  qui  et  incipere  et  perficere  voluissct. 
Sed  lianc  insanissimam  superbiam,  in  eadem  Epistola 
excelleniissimus  gratiae  prxdicator  elidit  dicens  :  In 
nullo  terreamini  ab  adversarus,  qum  est  illis  causa  per- 


55  seqq.).  ltem  ad  Corintbios  de  victoria  quam  perfi- 
cit  Christus  :  Stimulus,  inquit,  mortis  pcccatum  est , 
virtus  vero  peccali  lex.  Deo  autem  gratiat,  qui  dedit 
nobis  victoriam  per  Jesum  Christum  Dominum  nostrwn 
( I  Cur.  xt,  56  et  57).  hem  ad  Tbessalonicenses  de 
perseverautia  quam  Deus  tribuit  :  Ipse  autem,  ait , 
Drus  pacis  sanctificet  vos  per  omnia%  s  ut  integer  spi- 
ritus  vester,  et  anima,  et  corpus  sine  quereta  in  adten- 
tum  Domini  nostri  Jesu  Christi  tervetur.  Fidelisestqui 
vocavit  vos,  qui  etiam  h  faciet  ( 1  Thess.  v,  23  et  34). 
Item  ad  Thessalonicenses,  quod  omnia  bona  nostn, 
sive  in  operando,  sive  iu  loquendo,  el  in  eis  perse- 
Terantia,  dona  sinl  Dei,  ita  praedicat,  dicens  :  Ipse 
autem  Dominus  nosterJesus  Christus,  l  et  DeusPater 


ditionis,  vobis  autem  salutis,  et  hoe  a  Deo.  *  Vobis  C  noiter>  oui  dilexit  nos,  et  dedit  consotationem  mtemam 


enim  donatum  est  pro  Christo  non  solum  ut  in  eum  cre- 
datisy  sed  e.iam  ut  pro  illo  patiamini (Ibidem,  28  et  29). 
Et  ilerum,  Cum  metu,  inquit,  et  tremore  vestram  sa- 
lutem  operamini.  Deus  est  enim  qui  operatur  in  vobis 
et  velle  *>  et  perficere  pro  bona  voluntate  (Philip.  n, 
!2).Item  in  prima  ad  Tbessalonicenscs  docet  ex  Deo 
esse  principium  et  profectum ,  consummationemque 
Tirtutum,  dicens,  Ipse  autem  Deus  et  Pater  noster  , 
et  Dominus  Jesus  dirigat  viam  nostram  ad  vos.  Vos 
autem  Dominus  multipiicet,  et  abundare  faciat  chari- 
tatem  in  invicem  et  in  omnes  ,  quemadmodum  et  nos 
in  vos,  ad  884  confirmanda  corda  vestra  sine  querela 
in  sanctitate  c  ante  Deum,  et  Patrem  nostrum  in  ad- 
ventu  Domini  nostri  Jesu  Christi  cum  omnibus  sanetis 


et  spem  bonam  in  gratia,  exhortetur  eorda  vestra,  ei 
confirmet  in  omni  opere  et  sermone  bono.  De  tmttro  , 
fratres,  orate  pro  nobis  ,  ut  i  sermo  Domini  currat  et 
clarificelur ,  sieut  et  apud  vos,  et  ut  liberemur  ab  im~ 
portunis  et  malis  hominibus.  Non  enim  omnium  ett  fideu 
Fidelis  autem  k  Dominus  est,  qui  et  confirmabit  vos,  et 
custodiet  a  malo  (II  Thess.  n,  15,  I6,efni,f ,2,3).  i  Pe- 
trus  quoque  aposlolus,  unde  esse  virtulem  perseve- 
rantiae  doceai,  audiamus.  Deus  autem,  inquit,  onuttf 
gratiw,  qui  vocavit  nos  in  ceternam  suam  §ioriam  in 
Christo  Jesu,  modicum  pauos  ipse  perficiei,  conftrma- 
bit,  solidabitque;  eui  est  virtus  et  potestat  m  setcula 
swculorum.  Amen  (I  Petr.  v,  10  et  11).  Joances  vero 
885  apo>tolus,  quod  victoria  sanctorom  opos  Dei 


#jics(lT*ess.iii,!l«U«^.).AdCorinihiosquoquescri-D8'1  habiiantis  in  sanciis.ita  loquitur  :  Vos  es  Deo 
bens,  et  omnium  virtutum  proficienlem  perseveran-  estis,  filioli,  et  vicistis  mundum;  quoniam  major  est 
liam  Dei  donum  esse  commendans  :  Gratias,  inquit,  qui  m  in  vobis  ett,  quam  qui  in  mundo  (I  Joan.  iv,  4). 
ago  Deo  meo  semper  pro  vobis  in  gratia  Dei,  quce  data      ltem  idcin  :  Omne  quod  natum  est  es  Deo,  tincit 


•  Sic.  ms*  Jol.  et  Leonis  editio.  Alii  vero  ,  Quia 
vobis,  etc. 

•  Ms.  Jol.  et  edii.  Leonis,  et  operari.  Caeteri,  et 
perficere. 

«  Uic  editi  addiderant  olim,  vitce,  qno  carenl  ms. 
Joliensis  et  editio  Leonis,  iinmo  et  textus  uterque 
S.  Pauli. 

d  Ms.  Joliensis  ui  in  textu  Apostoli,  in  die.  Qucc 
alias  erat  lectio  loci  bujus  in  Leonis  libris.  Idenique 
addit  nostri,  circa  liiiem  post  textum  ApostolL 

•  Editi  alias,  inseparabiles.  Ms.  Joiiensis  et  Lconis 


cditio,  intuperabiles. 

f  Ms.  Joliensis,  cestimati. 

s  Ms.  Jol.,  et  integer,  ut  in  tcxlu  Graeco. 

n  Aiias  in  Leone,  faciat. 

1  Sic  ms.  Joliensis,  ui  apud  Apo^tolam.  Aliicodt- 
ces  uostri  omittunt  el  secundo  loco. 

J  Ms.  Joiiensis,  sermo  Dei. 

k  Sic  ins.  Joi.,  ut  in  Apostolo.  Capteri,  Deus  ett. 

1  Ms.  Joliensis,  Petrus  vero.  Idemque  addit,  Atnm 
post  aiiqunt  veibn,  ut  Leonis  editio. 

m  Ms.  Jol.  et  cdit.  Leonis,  in  nobis  est. 


m 


DE  YOCATIONE  OMMUM  GENTIUM  LIBER  II. 


681 


mundum;  ethmc  est  victoria  quce  vincit  tnundum,  fides  A  libero  arbitrio  glorianlem ,  illam  iuvfciitsime  reniti 


nostra  ( I  Joan.  v,  4).  In  Evangelio  autem  secundum 
Lucam,  Deura  dare,  a  ut  in  iide  perseveretur ,  ita 
promitur  :  Dixit  autem  Jesus  Petro  :  Simonf  Simon, 
ecce  Satanas  postutavit  ut  vos  b  cerneret  sicut  trilicum. 
Ego  autem  rogavi  pro  tef  Petre ,  ne  deficiat  fides  tua  : 
et  tu  conversus  eonfirma  fratres  tuos,  c  et  roga  ne  in- 
tretis  in  tentationem  (Luc.  xm,  31  et  seq.).  In  Evan- 
gelio  quoquc  Joannis,  de  ovibus  Cbristi,  quae  de  manu 
ipsius  a  nullo  d  rapiantur,  haec  legimus  dicere  Veri- 
taiem  :  Sed  vos  non  creditis,  quia  non  estis  de  ovibus 
meis.  Oves  mem  tocem  meam  audiuntf  et  ego  novi  illas% 
et  sequnntur  me,  et  •  ego  vitam  ojternam  do  iltis ,  et 
non  peribunt  in  ceternum ,  nec  quisquam  rapiet  eas  de 
manu  mea  (Joan.  x,  Zftelscq.).  liem  in  eodeni  Evan- 


sententiam  dicentis  Apostoli :  Quis  enim  te  disctmU? 
Quid  autem  habes  quod  non  accepisti?  Si  autem  acem- 
pisti ,  quid  gloriaris  quasi  non  acceperis  (I  Cor.  ir ,  7)t 
Igitur  profunditas  illius  quxstionia,  quam  Sftcundum 
admirationem  Apostoli  iinpeoetrabilem  conltemnr, 
per  liberi  arbitrii  h  velle  et  nolle  non  solvitur.Quia 
licet  insit  homini  bonum  nolle,  tamen  nisi  donatum 
non  habet  l  bonum  vellc  :  et  illud  cuntraxit  natura 
per  culpam,  hoc  recipit  nalura  per  graiiam.  Sed 
quid  illud  sit  quod  haec  eadem  naiura  in  omnibua 
hominibus  ante  reconciliationem  i  rea,  in  omnibvs 
raisera ,  non  in  omnibus  justificatur,  et  a  pereun- 
tibus  quadam  sui  parte  discernitur  ab  eo  qui  venit 
qucsrere  et  salvare  quod  perierat  (Luc.  xix,  10),  ho- 


gelio,  de  his  quos  Pater  dal  Filio ,  qui  et  onines  ve-  B  mano  sensu  prorsus  non  potesl  iudagari.  Quautum- 


niunl  ad  Filium,  et  quorum  nullus  perit,  hxc  ipsius 
Domini  ore  dicunlur  :  Omne  quod  dat  mihi  Pater , 
venit  ad  met  et  eum  f  qui  venit  adme  non  ejiciam  foras: 
quia  descendi  de  cotlo,  non  ut  faciam  voluntatem  meamf 
ud  voluntatem  ejus  qui  misit  mePalris;  ut  omnequod 
dedit  mihi,  non  perdam  ex  eo  quidquam9  sed  reauscitem 
iilud  in  novissimo  die  (Joan.  vi,  37  et  seq.). 

CAPUT  XXV. 

Quetstionem  eur  potius  hic  quam  ille  accipiat  (,rutinm, 
esse  impenelrabUem  f  nec  posse  ex  libero  arbitrio 
sofoi. 

Multa  sunt  alia  in  canonicarum  serie  Scriptura- 
rum,  qiue  vitandae  prolixitatis  studio  praeterimus, 
quoniam  quae  assumpsimus,  nec  pauca  sunt,  nec 


libet  enim  impiorum  malignitas  accusetur,  residtent 
graiiae  Dei ;  numquid  k  piobabuntur  eam,  quibus  esi 
collata,  meruisse?  aut  illa  virtus  gratiae,  quae  aibi 
quos  voluil  subdidil,  convertcre  eos  qui  incouverti- 
biles  permansere  non  potuit  ?  Tales  fuerunt  qui  aunl 
attracti ,  quales  hi  qui  in  sua  duritia  sunt  relicti.  Sed 
illis  tribuit  graiia  stupenda  qnud  voluit,  islia  lre- 
tribuit  verilas  justa  quod  debuit,  ut  judicium  Dei 
magis  iuacruiabile sit in  electioie graiiae,  quam  "in 
retribulione  jusiitiae.  Veiumiamen  ne  iila  para  Adei, 
qua  pie  credimus  Deum  velle,  ut  omnea  hominea 
veritatis  agnitione  saiveniur,  per  hoc  quod  de  ef* 
fectibus  gratiaB  evidenter  oslenditur,  inflrmata  vi- 
deatur ;  annitendum  esi,  auiiliaute  Ghrislo,  ut  nobia 
obscura,  nec  levia  :  quibus  plenissime  declaratur,  C  stabiliUs  bujus  definiiionis  appareal.  Sed  quia  ne- 
omnia  quae  ad  promerendam  vitam  acternam  perii-  ceasariae  inquisitionis  negolium  non  levem  operam 
nenl,  886  sine  gratia  Dei  nec  inchoari ,  nec  augeri  sibi  poscil  impendi,  secuturam  dUpuUlionem  ab 
poase,  nec  perfici ;  et  contra  omnem  6  elationem  de     exordio  alterius  voluminU  inchoemus. 


•  Colon.  editio,  ut  in  virtute.  Mss.  Jolicnsis  el  Camb. 
et  cdit.  Leonis,  promitur,  loco  vocis  pro mittiturf  quae 
est  in  aiiis. 

b  Ms.  Joliensis,  ut  vos  cribraret.  Alii  omnes,  cer- 
neret.  Cernere  autem  pro  secernere  et  cribrare  usur- 
l>ari  tunc  soliium  observarunt  editores  a  Lovanien- 
fribus  omnes :  apud  Piinium  quoque  eodem  hoc  sensu 
usurpatur. 

e  In  Leone,  et  orate. 

4  lu  ms.  Joliens.  et  Leonis  editio.  Caeteri ,  ra- 
piuntur. 

•  Vocem  ego  addunt  ms.  Jol.  el  Leonis  edit.  inquo 
pro  do  ei$.  in  marg.  dabo  eis  aliaa  lectum  scribitur. 

1  Mf  •  Jol.,  qui  veneiit.  Alius  sic  lcctum  iu  Leoue. 


s  Mss.  Camberon.  et  Jol.  cum  Leonia  edil.,  e/offc- 
nem.  Alii,  electionem. 

h  Mss.  Thuan.,Camb.  et  Jol.,  velle  et  nolle.  Al 
aliorum  leciionem  anleponendam  probat  quod  se- 
quitur  :  et  illud  contraxit  natura  per  cutvam  :  qnod 
non  ad  aliud  quam  ad  bonum  nolle  referri  poieal. 

1  Editi  Pro»peri,  donum  bonumvelle.  Meltus  omit- 
titur  vox  donum  in  ms.  Joliensi  et  editione  Leonia* 

i  Mss.  Camb.  et  Jol.,  et  edit.  Leou.,  habeut,  rem. 
Editi  Prosperiani,  mala. 

k  Mss.  Tliuan.  et  Camb.,  probabunt. 

1  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  et  Leo.  Edili  Prosperi» 
tribuit. 

m  Ms.  Thuan.,  in  redhibitione. 


LIBER  SECUJYDUS. 


887  CAPUT  PRIMUM. 

Trid  esse  in  hac  qumtione  certa,  Deum  velle  omnes 
salvos  fieri ,  coaniiionem  veritalis  et  salutem  esse  ex 
graiia,  et  judicia  Dei  esse  impenetrabdia. 

Rcmotis  abdiotisque  omnibus  concertalionibus 
quas  iuteinperanttum  dispulatiouum  gignit  auiuiosi- 

•  Editi  Prosperl,  quod  ;tt  infra,  Atterum  quod; 
el  rtirsus,  Tertium  quod.  Ubi  mss.  Camberon.  et  Jo- 
licnsis,  nec  non  Leon.  edit.  habent,  quo. 


D  tas,  tria  esse  perspicuum  est,  quibus  in  hae  quae- 
stione,  dequa  secuuduni  voluinen  incipimus,  debeal 
inhaereri.  Unuui ,  *  quo  profiienduin  est  Dcum  vcllo 
omnes  homines  saivos  fieri ,  et  in  agnilionem  veri- 
talis  venire ;  alterum ,  quo  dubilanduin  non  esl  a.I 
ipsamb  cognitionem  veritatis  et  perceptionem  sa- 

b  Editi,  cognitionem.  Msa.  Cainb.  et  Jol.  cum Leone, 

agnilionem. 


687  S.  PROSPERI  AQIITANI  OPERA  INCt.HT.fi  AUCTORITATIS.  6S8 

lutis,  non  suis  quemquani  meritis,  scd  ope  atquc  A  bumano  taiitum  vidercnliir  opere  peragenda,  Eua 


opere  divinae  gratiae  pervenire ;  tertium  quo  confi- 
tendom  est  ahitudinem  judiciorum  Dei  humanae  in- 
lelligentiae  penetrabilem  esse  non  posse;  et  cur  •  non 
omnes  homines  salvet,  qui  omncs  homines  vult  sal- 
vos  fieri,  non  oportere  bdisquiri :  quoniam  si  quod 
cognosci  non  potest,  non  quxraiur,  inter  primam  et 
secundam  definiiionem  non  rcmanebil  causa  ceria- 
roiiiis,  sed  secura  ac  tranquilla  fide  atrumque  prae- 
dicabitur,  utrumque  credetur.  Deus  quippe,  apud 
quem  non  est  iniquitas  (Rom.  u,  14),  et  cujus  uni- 
ver»ae  viae  niisericordia  et  veritas  (P$al.  xxiv,  10), 
omnium  hominnm  bonus  conditor,  justus  esl  ordi- 
nator;  nemiuem  indebite  damnans,  neminem  debite 
liberans,  nostra  plectens  cum  ptinii  noxios,  sua  tri- 


ego9  inquit,  vobiscum  sum  omnibus  diebus  usque  ad 
contummationem  swculi  (Matlk.  xxvm,  20).  Id  est9 
cumsicutovesintroieriiis  in  medium  luporum  (M attk. 
x,  16),  nolite  de  veslra  infirmitate  trepidare,  sed  de 
mea  polestate  889  conndite.qni  vos  usqueadcon- 
summaiionem  saeculi  in  omni  hoc  opere  non  dere- 
linquam  :  f  non  hoc  ut  nihil  paliamini ,  sed ,  qood 
multo  majus  est,  praestiturus  ut  nulia  saevieniium 
crudeliiate  superciuini.  In  mea  enim  poiestate  prae- 
dicabiiis,  et  per  me  fiet  ut  inter  rontradicenies,  inter 
furentes  Abrahae  filii  de  lapidibus  sasciientur  [Matth. 
iu,9).  Ego  insinuabo  quod  docui,  ego  faciam  qood 
promisi.  Tradent  enim  vot  in  conciliis,  et  in  tynagogis 
suis  flagellabunt  vot,  et  ante  ftgtt  et  prcetidet  ttabitit 


buens  cum  facit  justos  *  ut  obslruaiur  os  loquentium  B  propter  me,  in  testimonium  illis  et  gentibus.  Cum  a«- 


iniqua  (Pt.  lxii,  12),  et  justificetur  Deus  in  sermo- 
nibus  suis  et  vincat  cum  judicatur  (P$al.  l,  6).  Nec 
damnati  justa  queriraonia,  nec  justificati  verax  est 
arrogantia,  si  f  el  ille  dicat  non  meruisse  se  poenam, 
vel  iste  asserat  meruisse  se  gratiam. 
CAPOT  II. 


Scriptura  docet  Deum  velle  omnet  homines  salvos 
fieri. 

Sicut  autem  ea  quae  ad  manifestalionem  gratiae  ex 

divinis  proferuntur  eloquiis  nulla  possunt c  disse- 

rendi  arte  violari ,  ut  perspicuae  consonantesqae  d  in 

tsinU  numerositatesententiae  ad  aliquod  pravae  inter- 

pretaiionis  trahantur  incertum ;  ita  etiam  quod  de 

salvatione  omnium  hominum  in  eodem  Scripturarum 


tem  tradent  vot,  nolite  cogilare  quomodo  aut  quid  /o- 
quamini.  Non  enim  vos  ettis  qui  loquimini ,  ted  Spi- 
ritus  Patris  vettri  qui  loquitur  in  vobit.  Tradet  enim 
frater  fratrem  in  mortem ,  et  pater  fitium ,  et  msmr- 
gent  fitii  in  parentes,  et  morte  eot  afficient,  et  eriiis 
odio  omnibut  hominibus  propter  nomen  meum.  Qui 
autem  perseveraverit  utque  in  finem ,  hic  tatvus  erit 
(M  att  h.  x,17-22) .  Apparuitergo%  ut  Aposiolusait,  grafia 
isalvatoris  nostri  Dei  omnibus  hominibut  (Tit.  n,  II); 
et  tamen  ministri  gratiae  odio  erant  oranibus  homi- 
nibus.  Et  cum  alii  essent  qui  oderant,  alii  qui  odiis 
persequenlium  premebantur,  neutra  tamen  pars  oun- 
eupatione  omnium  hominum  privabatar :  babente 
fuidem  salutis  suae  damnum  rebellium  portione,  sed 


eorpore  reperitur,  nulla  contraria  argumentatione  C  obtinente  plenitudinis  censum  fidelium  digniute.  Di- 


temerandum  est;  ut  quanto  hoc  ipsum  dilTQciliore 
intellectu  capilur,  tanto  fide  laudabiliore  credaiur. 
Magna  enim  forlitudo  est  consensionis,  cui  ad  se- 
qoendam  veriutem  auctoriias  sufficit,  eliam  latente 
ratione.  Proinde  vigilanter  consideremus  praedica- 
toribus  Evangclii  quid  a  Domino  jubeatur.  Secun- 
dum  Maiibxum  quippe  aic  ait :  Data  ett  mihi  omnis 
potestat  in  cotio  et  in  terra.  Euntes  ergo%  «  docete  omnes 
gentes,  baplizantcs  eos  m  nomine  Patrit,  et  Fi/ti,  et 
Spiritus  sancti ,  docentes  eot  tervare  omnia  qucecum- 
que  mandavi  vobit.  Et  ecce  vobiscum  sum  omnibus  die- 
b¥t  utque  ad  consummatlonem  seeculi  (Matth.  xxvm, 
18  et  teq).  Secundum  Marcum  vero  eisdem  aposto- 


cit  enim  Joannes  apostolvis,  Sed  et  si  qut  psceamerU, 
advocatum  habemus  apud  Patrem  Jesum  Ckrisium  j*- 
stum ;  et  ipte  est  propitiatio  pro  peccatis  nostris,  noa 
pro  notlrit  autem  tantum ,  sed  etiam  pro  totius  mundi 
(I  Joan.  ii,  1). 

CAPUT  m. 

Intcrutabite  ette  cur  Deus  judicarit  quormndam  voca* 

tionem  differendam. 

Magni  autcm  et  inenarrabilis  sacramenti  myste- 
rium  est,  quod  praedicatoribus,  quibus  dicium  est, 
Ite  in  orbem  univertum,  et  prcedicate  Evangeiium  uni- 
vertm  creatum  (Marc.  xvi,  15) ;  iisdem  prius  dtctum 
fuerat,  In  viam  gentium  ne  abieritisf  et  in  eivitates  Sa- 


li»  ita  dicitur  :  Ite  in  orbem  universumt  pradicate     maritanorum  ne  introierilis,  sed  polius  ite  ad  oves  qua 


Evangetium  universce  creatura ;  et  qui  crediderit  et 
bapiixalut  fuerit^  ipse  salvut  fiet ;  qui  vero  non  credi- 
derit9  damnabitur  (Marc.  xvi,  15).  Numquid  in  hac 
praeceptione  uliarum  nationam  uliorumve  hominom 
facta  discrelio  est?  Neminem  merito  excepit,  nemi- 
nem  genere  separavit ,  ncmiucm  conditione  dis- 
tinxit.  Ad  omnes  prorsus  homines  missum  est  Evan- 
§ elium  crucis  Christi.  Et  ne  praedicantium  ministeria 


peiierunt  domus  Israel  (Matth.  x,  5).  Quamvis  enim  ad 
omnium  hominum  vocationem  Evangelium  dirigere- 
tur,  omnesque  Dominus  salvos  fieri  et  iu  agnitionem 
veritaiis  vellet  vcnire  (ITsm.  u,  4) ;  non  tamen  sibi 
dispensationum  suarum  abstulerat  potestatem,  ut 
aliier  quam  occulto  justoque  judieio  siatuerat,  con- 
silii  sui  ordo  decurreret.  Unde  locum  non  habent 
comumacium  murmura  querelarum,  quiaquod  Deas 


•  Sie  rosa.  Camb.  et  Jol.  cum  Leone.  Ediii ,  non 
omnet  talvet ,  qui  omnes  vult  saivos  fieri. 

b  Ms.  Jolicnsis,  inquiri. 

•  In  editis  hic  erat  Vox  ista,  ratione,  Molius  abest 
a  ntsg.  Camb.  et  Jol.  et  edit.  Leonis. 

d  Ms.  Joliensis,  et  in  tantm. 


c  Ms.  Joliensis,  dorele  gentes,  baptisantes  eat. 

f  Edili,  non  ad  hoc.  Ms.  Joliensis  et  Leo,  non  koc% 
scilicet  prccttiturut,  quod  postea  sequiiur.  Ms.Camb. 
dein,  separemini. 

s  Ita  mss.  Camberon.  et  Joliens.  et  Leo.  Editi, 
salutaris  Dei. 


680  DE  VOCATIONE  OMN!UM  GENTIUU  LIBER  II.  690 

fieri  voluit,  constat  non  aliter  fieri  debuisse  quam  A  •»  sint  vivere  voluntaicm,  noii  iu  se  taiuen  aeterna 


voluit.  Posteriore  vero  tempore,  cuni  jam  Dominua 
Jesos  in  Dei  Patris  gloria  consideret,  et  praedicato- 
res  verbi  suscepto  negoiio  deservirent,  volentes 
apoaioli  evangelizare  890  ▼erburo  in  Asia,  vetiti 
tunt  ab  Spiritu  sancto,  el  disponentes  ire  in  Biiby- 
niara,  prohibiti  sunl  ab  Spiritu  Jesu  (Act.  xvi,  6 
ef  7) :  non  utique  negata  illis  populis  gratia,  sed 
quantum  apparuit,  retardata.  Nam  •  postmodum 
etiamapud  ipsos  fides  Cbristiana  convaluit. 

Quac  autem  fuerit  differendae  vocationis  catisa,  non 
claret ;  ei  tamen  rci  geslae  docemur  exemplo  quod 
inter  generalia,  vel  promissa»  vel  opera,  vel  praece- 
pia,  quaedam  Deus  a  communibus  excepia  causis, 
occultiore  novit  ordinare  ratione.  Credo,  ut  inlerpo- 


Greatoris  bonitaa  d  ab  illis  hominibus  avertit,  ut  eos 
ad  cognoscendura  se  alque  metuendum,  nullis  signi 
ficationibus  admoneret.  Coelum  891  quippe  ae 
terra  et  mare,  omnisque  creatura  quae  videri  atque 
intelligi  potesl,  ad  banc  prsecipne  disposiia  est  hu- 
mani  generis  utilitatem,  ul  natura  rationalis  de  con- 
templatione  tot  specierum,  de  experimcntis  tot  bo- 
norum,  de  perceptione  tot  munernm,  ad  cultum  el 
dilectionem  sui  imbtiereiur  auctoris,  implente  om- 
nia  Spirilu  Dei  in  quo  vivimus,  et  movemur,  et  su- 
mus  (Act.  xvii,  28).  Quoniam  etsi  longt  est  a  pecta- 
toribus  salus  (Ps.  cxviii,  i&5)9  prxsentia  tamen  sa- 
lutis  ipsius  ac  virtute  nihil  vacuum  est.  lgitur,  aicut 
dicit  Propheta,  Misericordia  Domini  plena  est  terra 


aitis  quibusdam  obumbrationibus,  ea  quae  secretius  B  (^m/.  xxxii,  5) :  quae  nullis  umquam  saeculis,  nullia 


roicant,  mirabilius  inuotescanl  :  ne  negligentior  fiat 
acies  de  facililate  cernendi,  et  quodammodo  dormi- 
tet  assuetis,  si  non  excitetur  insotitis.  Uas  autem 
incognoscibiles  illuminationum  dilationes,  imer  quaa 
ntique  mulli  in  infidelilale  deficiunt,  non  soluin  in 
populis  remotioribus  impiorum,  sed  etiam  in  civha* 
tibus  fidelium  per  pluriinas  domos  ac  familias  novi- 
mus  fieri,  dum  Chrislianae  fidei,  etiam  qui  Chri- 
atiani  futuri  sunt  adversantur.  Multi  enim  quod 
oderunt  amabunt,  quod  non  recipitint  pracdicabunt. 
Et  qnia  inter  baec  b  querulis  aut  curiosis  notum  fa- 
cict,  cur  adhuc  S<>l  justilix  (Malac.  iv,  i)  quibus- 
dam  gentibus  uon  oriatur,  et  a  lencbrosis  cordibus, 
etiam  uuuc  radios  suos  verilas  revclanda  coittineat 


generationibus  defuit,  eamque  providentiam ,  qua 
universitatem  rerum  administrat  et  continet,  rcgcn- 
dis  alendisque  naturis  semper  impendit,  dispositum 
habens  ex  incommutabilis  aeternitate  consilii,  •  qui- 
busquidque  temporibus  distribueret,  et  mulliformis 
graliae  sux  inscrutabiles  investigabileaque  mensu- 
ras,  per  quae  dona  ac  sacramenta  variaret.  Sicut 
enim  ista  graliac  largitas,  quae  in  omnes  f  gentes  no- 
vissime  s  effiiixit ,  non  evacual  eam  quae  super 
unum  Israel  sub  lege  h  roravii,  nec  pranscnles  diviiiaa 
fidem  prxteritae  abrogant  parcitati,  ita  nec  de  ilta 
cura  Dei  quoe  patriarcharum  filiis  proprie  praeside- 
bat,  conjiciendum  est  gubernacula  diviuae  misericor- 
diae  caeteris  hominibus  fuisse  subtracta.  Qui  quidem 


{Sap.  v,  6)  ?  Cur  corrigendi  tam  diu  sinantur  errare,  C  io  comparationem  electorum  videnlur  abjecti,  sed 


et  quod  senibus  in  fine  prjustandum  est,  per  tam 
longam  non  tribualur  a?tatem?  Cur  filiis  jam  in 
Chrisium  crcdeulibus,  nec  dum  credant  parcntes? 
Et  rursum,  a  religiosis  parcntibus  soboles  prava  dis- 
cordet  ?  Cum  tamcn  Deo ,  qui  initiorum  fidei ,  in- 
crementique  largitor  e*lt  secundum  ipsius  praece- 
ptum  quotidie  pro  oronibus  supplicetur  :  ut  e  el  si 
exaudit,  nota  sit  gratia  miserationis;  et  si  non 
exaudit,  intelligatur  judicium  veritatis. 

CAPUT  IV. 
In  praHeritis  sceculis  semper  admonuit  divina  bonitas 
homiiHt  sui   cullus  per  elementa  :  sicut  populum 
Jsrael  pecuiiariler  per  legcm  el  prophetas. 

Scd  ne  in  praeieritis  quidem  sa?cutis  haec  eadem 


rumquam  sunt  a  inanifestis  occultisque  benefhiis 
abdicati.  Legimus  enim  l  in  Actibtis  apostolorum, 
Pauluin  ct  Barnabam  apostolos  Lycaoniis  diccrc: 
V  jrt,  quid  hcec  facitis  ?  et  nos  mortales  sumus  timilet 
vobis  homines,  annuntiantes  vobis  ab  his  vanis  con- 
verli  ad  Deum  vivum,  qui  fecit  cceiam,  et  terramt  et 
maref  et  omnia  qua  in  eis  sunt,  qui  in  prafteritis  ge- 
nerationibus  dimisit  omnes  gentes  ingredi  vias  suas. 
Et  quidem  non  sine  testimonio  semetipsum  reliquit% 
i  benefaciens,  de  ccelo  dans  pluvias  et  tempora  fructi- 
ferat  implens  cibo  et  Iwtitia  corda  vestra  (Aet.  xiv, 
iietseq.). 

Quod  est  autem  hoc  testimonium,  qnod  scmprr 
Domino  dcservivit,  et  numquam  de  ejus  boniiate 


gratia  (quae  post  Domini  nostri  Jesu  Chrisli  restir-  D  conticuit,  nisi  ipsa  totius  mundi  inenarrabilis  pul- 


rectionem  ubiquediffusa  est,  ct  de  qua  scriptuin  est, 
Hluxerunt  coruscationes  luas  orbi  terrce\Ptal.  lxxvi, 
19])  defuit  mundo.  Quamvis  eniin  speciali  cura  :it- 
que  indulgentia  Dei  populum  Israeliticum  constet 
clcctum,  omnesque  aliae  nationes  suas  vias  ingiedi 
(Act.  xiv,  15),  hoc  est,  secundum  propriam  permis- 

•  Cditi,  postca.  Mss.  Jol.  et  Cantb.,  pottmodum. 
6ic  in  Leoue. 

h  M  .  Camheron.,  querulus  aut  curiotus. 

c  tditi,  etsi  exaudiat.  Melius  ms.  Joliensis  el  cdir. 
Lronis. 

d  Leonis  cdilio,  «6  ullis  hominibus. 

*Ms.  Joliensis,  uuibus  quwifue  temporibus.  Ms. 
Canibeiou.,  quid  qutbus  temporibus. 


chritudo,  et  iuenarrabilium  beneficiorum  ejus  dives 
et  ordinata  largilio,  per  quac  humanis  cordibus  qtiae- 
dam  aeternae  legis  t.ibulae  praebebantur,  ut  in  pagi  * 
nis  elementorum,  ac  voluminibtis  tempomm,  com- 
munis et  publica  divinne  institutionis  doctrina  l«ge- 
retur?  Coelum  ergo  cunctaquo  cmlestia,  mare  tf 

f  Vox  ha?c,  gentes ,  ab  edlt.  Duac.  et  Colon.  ex- 
cidcrat.  |n  Lovanicn  i  et  ms.  Jolicnsi  ae  Leone 
Ifgmir. 

s  Ms.  Cambcron.,  illuxit. 

h  Mss.  Camberon.  ct  Thuan.,  erogavit. 

1  Alii  libri,  in  Aclis.  Mss.  Cambcr.  et  Jol.  el  LcOt 
tn  Actibus.  ^J 

i  Ms.  Joliensis,  bene[aciens  cis.  -  "*"" 


691  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTjE  AUCTORITATTS.  m 

terra,  omniaque  quae  in  eis  sunt,  consono  speciei  A  893  structura  conveniat,  non  idem  tamen  locus 


suas  ordinationrsque  concentu  protestabanlur  glo- 
riam  Dei,  et  praedicatione  perpetua  roajestatcm  sui 
loquebantur  auctoris ;  et  tamen  maximus  numerus 
hominum,  882  *  4U'  vias  voluntatis  suae  ambulare 
pennissus  est,  non  intellexit,  nec  secutus  hanc  lc- 
gem  est,  et  odor  vitae,  qui  spirabat  ad  viiam,  factus 
est  ei  odor  mortis  ad  roortem  (II  Cor.  n,  16);  ut 
etiam  in  illis  visibilibus  testimoniis  discereiur  quod 
Iittera  occideret,  spiritus  autem  viviflcaret (II Cor.  m, 
6).  Quod  ergo  in  Israei  per  constitutionem  legis  et 
prophetica  eloquia  gerebatur,  hoc  in  universis  natio- 
nibus  totius  creaiurae  testimonia  et  bonitatis  Dei 
miracula  temper  egerunt. 

CAPUT  V. 
Qui  inter  gentes  Deo  placuerunt,  spiritu  fidei  cl  gratim  JJ  nui  in  Spiritu  sancto.  Divitionet  vero  gratiarum  tunt, 

idemautem  Spiritus;et  divitiones  ministrationum  suntt 


esi,  nec  idem  usus  omnium  lapidum  :  sicut  et  io 
uno  corpore  non  omnia  membra  eumdem  actum 
habent  (Aom.  xn,  4),  •  dicente  Apostolo,  Nune  aar- 
tem  potuit  Deus  membra,  et  unumquodque  eorum 
sicut  voluit  (I  Cor.  xu,  18). 

CAPUT  VII. 

Cum  omne  bonum  ex  gratia  Dei  sif,  imparitas  merito- 
rum  nec  in  liberum  arbitrium  est  referenda,  nec  in 
querelam  est  vocan&a. 

Haec  vero  membra  unde  apta,  unde  utilia,  unde 
sint  pnlchra,  idem  doctor  exponil  dicens  :  Ideo  nth 
tum  vobis  facio  quod  nemo  in  Spiritu  Dei  toquens,  dicit 
anathema  Jesu.  Et  nemo  potett  dicere  Dominum  Jetum, 


sunt  discreii 

Scd  cum  in  illo  populo,  cui  utraque  eruditio  prae- 
fuil,  nemo  nisi  gratia  justiflcatus  sit  per  spiritum 
fidei,  quis  ambigat  eos  qui  de  quibuscumque  natio- 
nibus  quibuslibet  icmporibus  Deo  placere  potue- 
runt,  spiritu  gratine  Dei  fuisse  b  discretos?  Quae  clsi 
parcior  ante  atque  occuliior  fuit,  nullis  tamen  sae- 
cuiis  se  oegavit,  virtute  una,  quantilate  diversa, 
consilio  incommuUbili,  opere  multiformi. 
CAPUT   VI. 

Nm  ommikus,  etiam  nunc9  eadem  mensura  gratim 
confertur. 

Nam  ei  in  his  diebus  quibus  totum  mundum  inef- 
fsbilium  donorum  flumina  rigant,  non  idem  modus 


idem  autem  Dominus ;  et  divisiones  operationum  tuntt 
idem  vero  Deus,  qui  operatur  omnia  in  omnibus.  Uni- 
cuique  autem  datur  manifettatio  Spiritus  ad  utilitatem: 
alii  quidem  per  Spirilum  datur  sermo  sajn*ntim%  alii 
sermo  scientim  secundum  eumdem  Sphitum,  alteri 
pdet  in  eodem  Spiritu% f  aiii  gratia  sanitatum  in  eodem 
Spirilu,  alii  s  operationes  virtutum,  alii  propheiauo, 
ff/tt  ditcretio  spirituum,  alii  genera  linguarum,  aln  tn- 
terpretatio  sermonum.  Hcec  autem  omnia  operatur  unus 
aique  idem  Spiritus%  dividens  singulis  prout  vult 
(I  Cor.  xii,  3  seqq.).  Haec  magistro  gentium  tanta 
lucc,  tanla  evidentia  praedicante,  h  quae  ratio,  qus 
causa  dubitandi  est,  an  omnium  nnbis  virtutum  ger- 


omnibus,  nec  eadem  mensura  confertur.  Quamvis  C  men  ex  Deo  s'1  *  ve*  <lw's» l  nis'  insipientissimus,  de 


enim  per  minUros  verbi  et  gratiae  Dci  eadem  cun- 
ctis  veritas  urxdicetur,  eadem  cohortatio  adhibea- 
tur,  Dei  tamen  agricultura  esl,  Dei  aedificatio,  cujus 
virlus  invisibililer  agit,  ut  incremenio  proliciat 
quod  aedificalur  aut  colilur.  Sicut  attestaiur  Paulus 
aposiolus,  dicens:  Quid  igitur  est  Apollo?  c  quid 
tero  Paulus?6  ministri ejus  cui  credidistis,  et  unicuique 
sicut  Dominus  dedit.  Ego  ptantavi,  Apollo  rigavit,  sed 
Deus  incrementum  dedit.  Itaque  neque  qui  planlat  est 
aliquid,  neque  qui  rigat,  sed  qui  incrementum  dat 
Deus.  Qui  plantat  autem  et  qui  rigat,  unum  tunt. 
Unusquisque  autem  propriam  mercedem  accipiet  se- 
cvndum  suum  laborem.  Dei  enim  sumus  adjutoret,  Dei 
agricuitura  estis,  Dei  mdificatio  ettis  (I  Cor.  m,  4  et 
seq.).  Agriculturae  ergo  hujus  atque  aedificationis  in  D 
untumquisque  adjutor,  et  operarius  ac  minister  est, 
In  quantum  unicuique  Dominus  dederit.  Et  hi  qui 
ministrorum  labore  excoluntur,  ad  eum  proficiunt 
modum,  ad  quem  ilios  incrementi  auctor  cvcxerit. 
In  agro  enim  Domini  non  uniformis,  nec  una  planta- 
tio  est.  Et  quamvis  in  unum  decorem  totius  templi 

•  BIs.  Gamberon.,  quia  vias.  Ms.  Jol.,  quia  viis. 
LMss.  Camb.  et  Joliensis,  directos.  Alii,  ditcretos. 

•  Ms.  Jol.  quid  autem  Paulus? 

•  In  edit.  Leonis,  minitter. 

•  Ms.  Joliensis,  igitur. 

•  llaec  pars  loci  apostolici  additur  ex  ross.  C.im- 
beron.  et  Jolieusi,  et  edilione  Leonis.  Excidcrai  ab 
editis  Prosperi. 


differenlia  divinorum  munerum  conqueratur,  aut 
imparibus  ascribendum  meritis  arbitretur,  quod  non 
aequnliter  de  superna  liberalitnte  confertur?  Sienim 
hacc  distributio  secundum  praeredentium  operum 
merita  J  provenirel,  non  ipsorum  donorum  catalo- 
gum  tali  conclusione  Aposiolus  lerminaret,  ut  dice- 
ret,  Hcec  autem  omnia  operatur  unus  atque  idem  Spi- 
ritus,  dividens  singulis  prout  vull  (Ibid.  II).  Ubi 
utique  si  merilorum  causas  voluisset  intelligi,  dice- 
ret,  Dividens  singulis  prout  merentur;  sicut  planU- 
toribus  k  aut  rigatoribus  praemium  dcvosionis  spo- 
pondit,  diccns,  Unmquisque  autem  propriam  merce- 
dem  accipiet  secundum  suum  laborem  (I   Cor.  in,  8). 

884  CAPUT  VIII. 

Unicuique  sine  merito  datur,  unde  tendat  ad  meritum, 
et  a  gratiajam  dona*o  es4pectatur%  ut  id  quod  accepit 
augeat  per  illum  qui  dat  incrementum. 

Datur  ergo  onicuique  sine  merito  unde  tendat  ad 
meritum,  et  datur  ante  ullum  laborem  unde  quisque 
mercedem  accipiat  secundum  suum  laborem.  Quod 

s  Alias,  operatio,  ut  Vulgata.  Ms.  Jol.  et  Leo,  ope- 
ralionetj  utGraca. 

b  Sic  mss.  Camheron.  et  Joiiensi  et  Leonis 
editio.  Alias  editi,  qua  rationef  qua  causa  dubitandum 
ett? 

1  Ms.  Joliensi»,  quis  insipientissimus. 

i  M>.  Joliensis,  non  ipsum  donorum  catalogum. 

k  Mss.  Camberon.  et  Joiiensis,  et  rigatoribut. 


C93  DE  VOGATIONK  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  II.  ®J4 

Ha  esse,  etiam  •  ei  doctrioa  evangelicae  veriutis  A  quidem  profectut  ab  illo  tsl,  qoi  dat  increroentum 


agnosciiur  :  ubi  per  comparationem  dicilur  quod 
komo  peregre  proficiscens  vocavit  servos  suos,  et  tra- 
didit  iUi$  substantiam  suam9  el  tmt  dedu  quinque  /a- 
ienta%  alii  autem  duo9  alii  vero  unum,  b  unicuique  #*- 
cundum  promHam  virtutem(Matth.  xxv,  iiet  15),  id 
est,  secuudum  propriam  et  naiuralem  pos^ilnlitatcm, 
noo  autem  secundum  proprium  meritum :  quia  alitid 
est  *  posse  operari,  aliud  operari;  etaliud  cst  po«se 
habere  cbartutem,  aliud  babere  chariUtein,  et  allud 
est  capacem  es^e  continentiae,  justiiiae,  sapientiae, 
aliud  rero  esse  conlinenlem,  justum,  atque  sapicn- 
tem.  Non  itaque  omnis  reparabiiis  reparatur,  nec 
omnis  sanabilis  d  sanus  est,  quia  reparabilem  et  sa- 
nabilem  esse,  de  natura  est;  reparatum  autem  et 
aanura  esse,  •  de  graiia  est.  Denique  Uli  quibus  se- 
cunduni  modulum  capacilatis  suae,  quem  in  eis  dis- 
tributor  subsUniiae  praevidebat,  dispar  creditus  est 
numerus  ulentorum,  non  meriti  remuneratiotiem, 
sed  operis  accepere  materiam.  In  qua  duorum  scr- 
vorum  vigilanlissima  industria  rion  solum  gloriosis 
laudibus  bonestatur,  sed  etiam  in  aeterna  Domini  sui 
gaudia  intrare  precipitur  (lbid.9  21  ef  23).  Tertii 
vero  pigrum  otium  et  desidiosa  nequitia  sic  punitur, 
ut  et  viiuperalionis  dedecoretur  opprobrio,  et  por- 
tione  qtiam  acceperat  eiuatur  (Ibid.,  26  et  seqq.). 
Dignus  enim  erat  perderc  inutilem  fidem,  qui  non 
exercuerat  chariutem.  Unde  et f  in  subsequenti  ser- 
mone,  quo  aperlissiroe  declaratur  futuri  forma  ju- 
dicii,  scdente  Filio  Iiominis  in  sede  majesutis  suae, 


(I  Cor.  iii,  7) ;  sed  tenra  vivens. k  et  rationalis,  et 
de  gratiae  jam  imbre  fecunda,  habet  quod  ab  ipsa  ei- 
spectetur,  ad  id  quod  aecepit  augendum. 

CAPUTIX. 

Yariatm  par  dhersa  tempora  gratla  causa  a  nobis  non 
est  investiganda. 

His  recte,  ut  arbilror,  quaniutn  Dominus  tributt, 
pertractatis,  ad  id  unde  digrcsta  est  dispuutio  re- 
▼ertamur.  Ad  consideraiioncm  scilicet  differentiarum, 
quibus  divinae  gratiae  opera  ac  dona  variaia  sunt.  Al- 
titudo  quippe  divitiarum  tapientiac  et  scientiae  Dei , 
cujus  inscruubilia  sunt  judicia  et  investigabiles  viae 
(Rom.  xi,  33),  l  sic  sempcr  misericordiam  suam  et 
™  justitiam  temperavit,  ut  secretissima  aeierni  consilii 
volunute,  noluerit  in  omnibus  ■  teroporibus  super 
orones  generationes,  aut  super  omnes  boroines  aequa- 
les  donorum  suorum  esse  mensuras.  Siquidem  alittr 
eos  juverii,  quos  ad  cognoscendum  se,  coeli  et  terra 
11  tesiimoniis  conveniebat;  aliter  illo*,  quibus  non 
solum  elementorum  famulatu,  sed  etiaro  docirina 
legis,  propbeUrum  oraculis,  •  miraculorum  siguis, 
et  angelorum  cooperationibus  comulebat;  et  raulto 
magis  aliter  misericordiam  suam  universis  hotninibus 
declaraverit,  quando  Filius  Dei  factus  cst  filius  ho- 
miuis,  ut  inveniretur  ab  eis  qui  eum  non  qusere- 
bant,  et  appareret  his  qui  ilitim  non  interrngabant 
(Isa.  lxv,  I);  et  non  in  uno  tantum  populo  p  honor 
Israelilicae  stirpis  excelleret,  sed  4  in  omni  genit 


•  ante  quem  facia  congregatione  omnium  gentium,  C  quae  e>t  sub  coeo,  mulliplicaturo  Abraliae  semen ori- 


alii h  dicuntur  ad  dcxteram,  alii  ad  sinistram  consti- 
tuendi;  laudatis  dextris  de  operibus  chariutis,  nihil 
aliud  sinistris  objiciiur,  quam  misericordiae  benevo- 
ltntiaeque  neglectus  (Matth.  xxv,  31  et  seqq.).  Acce- 
perantergo  etiam  isti  fidem,  sed  non  secuti  fuerant 
dilectionem ;  nec  de  non  servato,  sed  de  non  aucto 
munere  damnabuntur.  Quamvis  enim  oninia  bona 
dona  sint  Dei,  l  a  Deo  Umen  quacdam  etiam  895 
doo  petita  tribuuntur,  ut  per  ipsa  quae  accepta  suni, 
ea  qnae  nondum  sunt  donata  quaerantur.  Semcn 
qoippe  quod  jacitur  in  terram  non  ob  hoc  seritur  ut 
ipsum  solum  maneat,  sed  ut  fructum  afferendo,  mul- 
tiplex  alque  numerosum  sit  (Joan.  xu,  24).  i  Cui 


retur,  r  inqtie  hxredum  successionem  nou  filii  car* 
nis,  sed  filii  promissionis  intrarent  (Act.  xiv,  15);  et 
quanta  in  praeteritis  sanculis  stiper  caeteras  nationes, 
tauu  uunc  esset  in  gente  Judaea  parcitas  gratiae;  cum 
tamen  introducu  plcniiudine  genlium  (Rom.  xi,  25), 
etiam  ipsorum  aridiuti  earumdem  rigationum  inun- 
datio  spondeatur.  Qtiae  itaqne  causae  sint  harum  sub 
eadem  gratia  dissimilitudiiium,  quacve  rationes,  san- 
ctis  Scripturis  non  loquentibus,  quis  loquetur?  Et 
cum  in  eis  scienlia  Pauli  apostoli  a  dispuutiout 
transcat  ad  stuporem  (Hom.  xi,33),  cujus  erit  tanta 
prxsumplio,  qui  896  bacc  disserendo  ■  existimct 
aperienda,  polius  quam  silentio  miranda. 


*  Sic  cum  mss.  C:imb.  et  Jpl.  editio  Leonis.  Alias 
ediii,  evamjeliae  veritatis  testimonio. 

b  In  ms.  Joliensi  absunt  haec,  unicuique  secundum 
propriam  virtutem;  et  infra,  et  naturalem. 

•  M«.  J«>1.9  per  se  opcrari....  per  se  habere  ehari- 
tatem. 

d  Ita  mss.  Camb.  et  Jol.  cum  edit.  Leonis.  Alii, 
snnatus  est;  et  postea  iidem  et  sanum  esse;  ubi  alii, 
at  sanatum  esse. 

•  Coion.  editio,  de  gratia  Dei. 

1  Ms.  Jol.,  in  subsequenti  parabola  sermo  qno,  etc. 

«  Ms.  Joliensis,  antequem.  A\\\,ante  auam.  Prioris 
loetionein  praeponi  suadei  evangelista  dicens,  et  con> 
gregabuntur  ante  eum  omnes  gentes. 

*Sic  ros.  Jolieusis  et  Leonis  edit.  Alii  cdiii,  du- 
csM/ur,  vel,  ut  recentiores,  ducantur. 

*  Mss.  Joliensis  ct  Camb.,  ideo  tamen. 


I) 


i  Iu  ros.  Jolicnsis  cum  Leone.  Alii,  Quiquidem. 

k  Voces  has,  et  rationalis,  addunt  mss.  Camberon. 
et  Jol.  atque  edit.  Leonis.  In  his  tamen  mss.  oiuit- 
titur,  et  de  gratia  jam  imbre  fecunda;  quibus  nou  ca- 
renl  alii  libri. 

t  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  cum  edit.  Leonis.  Editi 
alias,  sic  per...  et  judicium. 

m  Mss.  Camb.  et  Jol.  addunt,  temporibus;  quac  vos 
excideral  ab  editis  Prosperiauis. 

0  M*.  Joliensis,  testimonu». 

0  Ms.  Jolieniis,  mirabilium  signis. 

P  Voccm  liauc  honor  habuiinus  ex  ms.  Joliensi  ct 
edit.  Lecnis.  Quae  supplcnda  probatur  es  serie  ora- 
tionis. 

4  Apud  Lconem,  in  omni  genere. 

'  lu  nis.  Jol.  cuin  Leone.  Alii,  in  quam. 

0  Mas.  Camb.  ct  Jolicnsis,  wstimet. 


eos 


S.  PROSPEM  AQUITANI  OPEAA  INCERTjE  AUCTORITATIS.  69« 

CAPUT  X.  A  autem  deeorem  non  statim  ut  edontur  accipiunt,  ted 


Omniku  smculis  misericordia  Dei  et  corpora  aluit, 
et  mentesjttvit. 

Patienter  igilur  et  arquatiimiter  ignoretur  tam  re- 
motum  ab  buroana  ■  coguiiione  secretum.  Nec  tamen 
*  quia  nequeunl  clausa  penetrari,  ideo  eiiam  resera- 
torum  est  praetereundus  iniroitus.  Manifeslaverunt 
enim  divinorum  eloquiorum  mult»  auctoritates,  et 
eonlinua  omnium  sxculoruin  cxperimcnta  docuerunt, 
justam  Dei  misericordiam,  misericordemque  justi- 
tiam  nec  alendis  umquain  corporibus  hominumv  nec 
docendis  juvaudisque  eorum  mentibus  dcfuisae.  Sem- 
per  eleitim  pluit  super  bonos  et  malos,  semper  sotem 
iMtfm  oriri  fecit  super  justos  et  injustos(Matth.  v,  45), 
seinper  vitales  auras  prabuit,  semper  diei  et  noctis 


certis  et  ordinatis  provebuntur  augmentia ,  donec  ad 
perfectam  sui  habitus  quantitatem  pcr  succedeatia 
sibi  incrementa  perveniant ;  ita  et  semina  charisma- 
tum  plantaeque  virtuium ,  noo  in  omni  agro  cordif 
humani  totum  boc  pariter,  quod  sunl  futora ,  na- 
scunlur,  nec  facile  reperitur  in  exordio  maturitas,  el 
in  incboatione  perfectio.  Exserit  quidem  frequeoter 
potens  et  misericors  Deus  mirabiles  istos  soae  ope- 
rationis  effectus,  et  quibusdam  mentibus  non  exspe- 
ctata  profectuuin  mora,  lotum  simul  quidqoid  coliatu* 
rus  est,  invebil.  ln  Abrahae  lumbis  Levi  sanctifica- 
tur  (Heb.  vn,  10),  et  simul  cum  eo  domus  Aaron  et 
sacerdoiali*  ordo  benedicitur  (Gen.  xiv,19).  In 
Isaac  de  repromissione  concepto,  et  conlra  spem 


vicissitudioes  ministravit,  ubertatem  agris,  ii.uhipli    B  (Rom.  iv,  18)  steriliumsenum  naio, omnium  gentium 


cationem  seminibus,  fecunditatem  gencrandis  homi- 
nibus  seroper  c  iropendil.  Et  si  quando  aliquid  hnr.un 
niinuit,  benignis  correplionibus  aversionem  dc*i- 
diamque  male  utentium  castigavit;  ut  miserationes 
*jus  quaererenl  in  adversis,  cujus  justiliam  non  li- 
muerant  in  secundis.  Denique  si  ad  ipsa  mundi  exor- 
dia  recurramus,  inveniemus,  omnium  sanctorum  qui 
dduvium  praeccsscruut,  Dei  Spiritum  fuisse  recto- 
rem,  propter  quod  el  Ulii  Dci  nominati  sunt :  quo- 
niam,  sicut  ait  Apostolus,  Quicumque  Spiritu  Dei 
aguntur,  hi  filii  sunt  Dei  (Rom:  viii,  14).  Et  cum 
iidero,  neglccta  observantia  patrum,  illicitis  se  re- 
proborum  counubiis  miscuissent,  atqoe  ob  nefariam 
socieiatem  digni  extermiuio  judicareulur,  Domious 


vocatio ,  et  tota  Chrisii  forma  pracconditor.  Jacob, 
nullo  merito  stiffragnnte,  dilectus  priusquam  nascatur, 
eligitur  (Malach.  i,  2;  Rom.  ix,  13).  Jeremiae  dicitur, 
Priusquam  te  formarem  in  uterot  novi  te  :  et  prius- 
quam  exires  de  vulva,  sanctificavi  te  (Jerem.  i ,  5). 
Joannes  inlra  Elizabeth  matnsviscera  Spiritu  sancto 
rcpletusexsultat  (Luc.  i,  44),  et  ut  nullus  interna- 
tos  mulierum  major  sit  (Matth.  xi,  11),  prius  senlit 
initia  gratiae  quam  nature. 

Sed  cum  ct  alia  similium  docuroentorum  exempia 
non  desini,  quac  brevitatis  studio  praeterimus,  multo 
tamen  crebrior,  multoque  numerosior  pars  ilhi  ho- 
minum  est,  cui  particulatim  quidquid  superna  largi- 
tas  donat,  accrescil;  ut  conferendorum  monerum 


oit,  Non  permanebit  Spiritus  meus  in  hommibus  istis,  C  causae,  de  his  quac  sunl  collata,  pariantur.  Quidam 


quoniam  caro  sunt  (Genes.  vi,  5).  Unde  apparet  qwd 
i-te  populus,  cujus  gcncrationes  discreto  ordinccum 
annor.un  numero  digcruntur,  spiritalisautea  fuit;  ea 
oiique  vcluutate  cui  Spiritus  sanclus  praesidebal : 
sic  imjcndens  moderaniinis  sui  regiinen,  ut  decli- 
nandi  ad  viiia  non  adiroeret  potestalem  :  qua  pole- 
state  hic  populus  si  non  utcrctor,  noo  rclinqueret 
Deum,  nec  relinquerelur  a  Deo,  essetque  ille  de  quo 
dictum  est,  Felix  qui  potuit  transgredi,  et  non  est 
transgressus  (Eccli.  xxxi,  10).  Quamdiu  ergo  apud 
Deum  mansii,  ea  voluntaie  mansit  quam  Dens  inspi- 
ravit  et  rcxit.  Prasparatur  enim9  sicut  scriptum  esl, 
voluntas  a  Domino  (Prov.  vm,  sec.  LXX). 
897  CAPUT  XI 


acccnla  fidc,  diffidenlia  non  carent,  qoam  utique 
ine*se  sibi  no\erat,  qui  dicebat,  Credo,  Dominet 
adjuva  incredulitatem  tneam  (Marc.  lx ,  23).  Quam 
nec  illi  abessc  peuiius  a  suis  animis  sentiebant,  qui 
dixerunt,  Auge  nobis  fidcm  (Luc.  xvu,  5).  Quidara 
quod  credunl  non  intellignnt,  cl  multi  eorom  diu  in 
sux  siraplicilalis  inodulo  dctinentur.  Multi  vero  cito 
intellectus  lumen  accipiunt.  898  JP  a  autem  intel- 
ligentia  non  in  omnibus  eu<itdeiu  liabet  vigorem,  aut 
similem  facultaiem.  Et  plurimi ,  cum  et  fide  et  in- 
teileclu  videanlurornaii,  laborant  tamen  tudigenlia 
charilalis,  el  his  qua;  fide  et  intellcctu  vident  nc- 
queunl  iuhaercre  :  quoniam  perseverari  in  eo  non 
polest,  quod  non  toto  corde  diligitur.  Douum  quoque 


Bominibus  fere  paulatim  et  pauiculatim  accrescit ,  D  ipsius  chaiiiatis  non  scmper  ejusmodi  esl ,  ut  quid- 


quod  svperna  largitas  eis  dare  decrevit. 
Sed  bujus  praeparationis  non  unus  semper  prove- 
ctus,  nec  una  meusura  est.  Quoniam  muliis  modis  et 
innumerabilibus  differeniiis,  gratix  opera  ct  doua 
variantur,  inque  ipsis  singolis  gencribus  niiinerum 
dissimiles  sunt  gradus  et  impares  quantitates.  Sicut 
enim  in  germinibus  herbarum  atque  lignortim ,  quae 
terra  producit,  non  unaspecies,  ucc  unum  in  om- 
nibus  genus  esi ;  sed  singuia  quaeque  in  sui  scminis 
forma,  et  in  suae  stirpis  qtialitate  giguuntur,  plcnuin 


quid  ad  plcnitudinem  ipsius  periinoi,  simol  a  perci- 
pientc  sumalur.  Esl  eniin  amor  qui  poicst  alio  amore 
superari ,  ct  saepe  dilectio  Dei  ex  mundi  diicctione 
marccscit;  nisi  ad  eum  fervorcm.  Spiritu  sancto 
inflammante,  profecerit,  qui  nullo  exstingui  frigorer 
oullo  possil  tepore  languere.  Cum  itaqne  in  boc 
inenarrabili  dono  Dci,  omnium  summa  donorom,  et 
qiixdam  cunctarum  sit  vil^  vinuturo,  ad  hocaetera 
conferuntur,  tit  habeat  animas  fidelis  intentio  per 
quje  ad  perfcctam  charitatem  po? sit  eoiti.  Qox  quo- 


*  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  ac  Leonis  edil.  Editi  no  - 
Stri.  ctgitatione. 


b  M<.  Joliensis,  quia  nequeant. 
r  M>>s.  Camb.  et  Jol.,  imrertiit. 


6D7  DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIGER  II.  C03 

niam  non  solum  ex  Deo,  sed  etiam  Dcus  est  (I  Joan.  A  tantcm,  dignaiur  Dominus  paterno  mitigarc  consilio. 


iv,  8),  slabiles  et  perseverantes  atque  insuperabiles 
facit,  quos  fluroine  *  suae  voluptatis  impleveril.  Qui 
iuiem  isiarum  aquarutn  dulcedinem  nesciunt,  et 
aJhuc  demundi  hujustorrenlibus  bibunt,  aut  etiam  si 
aliquid  primoribus  labris  de  vitae  fonte  gu>taverunt, 
b  iuebriari  tamen  aureo  Babylonis  calice  deleciantur 
(Apot.  xrv,  8,  et  xvi,  19 ) ;  suo  prorsus  decipiunlur 
arbitrio,  sua  volunlaie  labuntur  :  et  si  in  hac  desidia 
perseverani,  ipsi  se  hisqux  accepere  dispoliant.  Fa- 
cile  enim  qtixlibet  bona  sine  chariiate  possunt  perire , 
quas  non  possuntsine  charitate  prodesse(I  Cor.  xm,  4) . 

CAPUT  XII. 
Dbrina  eonstilutionis  non  est  nostra  a  Deo  aversio%  sed 

proprias  voluntatis;  ideoque  merili  hominis  esss  si 

steterit,  quia  cadere  potuil. 

Haec  autem  summatim  breviterque  perstricta ,  ad 
id  valeant ,  ut  cerlissime  noverimus  nullum  fldelium 
a  Deo  non  discedentem  relinqui,  neque  cujusquam 
ruinam  ex  divina  es.se  constitutione  dispositam  :  sed 
multis,  qui  jam  judicio  ratiouis  utuntur,  ideo  libe- 
rum  essc  discedere,  ut  non  discessisse  sit  praemium ; 
ct  ut  quod  non  potest  nisi  cooperanie  Spiritu  Dei 
fieri,  ejus c  meritis  depuielur,  cujus  id  potuit  volun- 
tate  non  fleri.  Quae  voluntas  in  malis  aciionibus  sola 
esse  potesl ,  in  bonis  autcm  sola  esse  non  polest. 
Quamvis  enim  d  secundum  naturam  sit  ejus,  ut  bona 
sit;  vilium  Umen,  quod  per  malam  voluntalem  in- 
cidit  in  naturam,  non  naturae  superatur  virlute,  &ed 
gratiae. 

CAPUT  XIII. 


diceus  ad  Cain  ,  (Jt  quid  tristis  factus  es  ?  Vt  quid 
eoncidit  vultus  luus  ?  Nonne  si  recte  offeras ,  recto 
aute.n  non  dividas,  peccasti  ?  quiesce.  Ad  te  enim  erit 
eonversio  ejus,  et  tu  dominaberis  ejus  (Gen.  iv,  6). 
Depone,  inquit,  ortam  de  inviJioc  xmulalione  triati- 
tiam,  et  flammas  odii  crudelis  exstingue  :  nibil  tibi 
Abel  nocuit,  nec  mihi  placendo  le  laesit.  Despcxi 
munera  tua  meo  judicio,  non  illius  voto.  Opu-»  euim 
bonum  negligenter  egisti.  Recta  fuisset  oblatio  tna, 
si  fuisset  recta  discretio.  Sciens  cui  offerres ,  scire 
debucras  quid  voveres.  Non  digne  iuier  me  et  te 
divisisli,  quoniam  tibi  elccliora  servasti.  Tuus  ergo 
hic  errorest,  luumque  peccaium.  Quietce,  et  noli 
in  insontem  fraircm  moveri  :  ad  le  potius  tua  culpa 

B  revocetur.  Noli  pcccato  regnum  in  te  dare,  sed  lu 
potius  in  ipsum  sume  dominalum.  Poenilendo  enim 
nec  in  majus  facinus  progredieris ,  et  abeo  in  qno 
te  doles  displicuisse,  mundaberis. 

Cum  ergo  talia  ad  Cain  loquerelur  Deus,  numquid 
ambiguum  est  voluisse  eum ,  et  (quanlum  ad  s  illum 
medendi  modum  sufficiebai)  egisse,  ut  Cain  ab  illo 
impietatis  furore  resipUceret?  Sed  raaliiia  pcntuax 
inde  facia  est  inexcusabilior,  unde  debuit  esse  cor- 
rectior.  Et  utique  prxsciebat  Deus  ad  quem  fincm 
insanieutis  csset  progressura  conceptio.  Neque  ex 
eo  quod  falli  scientia  drvina  non  poterat,  necessitate 
peccandi  urgebatur  facinus  voluiilalis.  A  cujus  uliquo 
inleniione  900  atQue  effectu  poluit  incolumitas 
Abel  illxsa  defendi ;  nisi  placuisset  Deo  cum  raa- 

C  gna  laude  patientiae  sunc  ,  ul  tcmporalis  furor  impii 
fieret  perpetuus  honor  jusii.  Postcris  vcro  islius  * 
parricida?,  quamv.s  in  progcnitoris  sui  moribus  vi- 
vereul,  l  numquam  sc  diviuam  bouilatem  ncgasse, 
quis  non  facile  advcrial,  si  considerct  quamum  eis 
prodesse  potuerit  lam  longa  paticntia  Dei,  tam  dives 
bonorum  tcmporalium  copia,  ci  muliiplicalae  fecun* 
ditatistaro  numerosa  propagntio?  Quae  beneficia  li- 
cei  obduralis  nihil  rcrnedii  cl  emcndatiouis  attule- 
rint;  probanl  tamcn  aversioncm  eorum  ncn  divina 
(uisse  constilulionis,  sed  pmprix  volunlatis. 


BomUUem  Dei  non  solum  sanctis ,  sed  el  impiis  iusii- 
luendis  affuisse  ante  diluvium. 

Regebalur  ergo  primus  ille  populus  Dei  Spiritu 
Dei,  et  a  maiedicti  ac  pra?damnati  populi  socieiate 
ac  moribus  per  eruditionem  sancti  Spiriius  absiine- 
bat,  custodiens  discrelionein  sui  a  permixiione  car- 
nalium  :  quorum  mala  tamditi  sustinuit  patieniia  Dei, 
quamdiu  boni,  per  id  quod  eos  non  imitabanlur, 
placere  potuerunt  :  ubi  vero  etiam  boni  malorum 
imitatione  corrupti  sunt,  ct  *  per  voluutarium  de- 
fectuiu  in  eamdem  nequitiam  f  conspiravit  univcr- 
sius  :  quos ,  excepta  Noe  domo,  una  impietas  pro- 
fanavit,  seutenlia  una  delevit.  Bonitas  aulem  Dei  ne 
illi  quidem  parti  defuit,  qus  in  charitaie  non  stelit, 
et  ab  initio  sui,  veneno  diabolici  livoris  intumuit.  D 
Principem  enim  gentis  impiae,  sancti  fratris  merilis  Im  couservatione  autem  Noe  filiorumque  ejus  et 
invidentem ,  cxdemque  ejus  parricidali  corde  medi-     nuruum  (Gen.  vn),  in  quibus  omnium  gentium  semi- 


CAPUT  XIV. 

In  diluvio,  et  postea  u:q.c  ad  Christum,  revelala  sunt 
opera  divince  gratia9,  et  Christiana;  gratice  miracula 
prmignata  ;  ctt>i  abundaniia  graliat,  quw  nunc  mtiit* 
dum  rigal,  pari  largitale  non  fluxil. 


•  Mss.  Jol.  et  Camb.,  suce  voluntatisf  et  sic  olira 
in  Leone.  At  alii,  suce  voluplatis. 

•  Sic  ros.  Jol.  et  edit.  Lovan.,  Duac.  et  Colon. 
et  Leoitis  edilio,  inebriati  tamen. 

«  Jta  mss.  Thuan.,  Camb.  et  Jol.  el  Leonis  editio. 
Editi  Prosperi,  eorum  meritis...  quorum. 

dIa  mss.  Camberon.  et  Jol.  < t  Lennis  editio. 
Edsti  vero  Pr<*peri ,  secundum  naturam  sit  homini  ut 
bonc  sit  voluntatis;  vitium  tamen,  quod  per  malam 
totuntatem  irruit  in  naturam.  Ms.  Cam.  lainen  habet , 
mcidit  in  ruinam. 

•  Editi  nosiri,  per  voluntatis.  Mss.  Camb.  et  Jol. 
ac  Leonis  editk>  poverior,  per  voluntanum. 


f  Ms.  Jolielfsis,  conspirabat. 

s  Yox  illum  non  legitur  in  mss.Thuaneo  et  Joliensi, 
ncc  in  ullis  Operum  S.  Ambrosii  editionibus  quibus 
Iil>ri  de  Yocatione  Geniium  inserli  sunt.  In  Lovau. 
Prosperi   edttione  duobus  uncis  (  )  inciusa  • 

qua^i  dubix  auctorilatis  ,  notatur.  In  aliis  Prosperi 
1  bris  et  nova  cditione  Leonis  legitur.  Quid  vero  dis- 
criminis  in  sensu  hujus  senteniiae  gignat  haec  lectio*» 
nis  varielas  non  faciie  esl  definire. 

k  Sic  inss.  Camb.  et  Jol.  et  Leon.  edit.  Editi  alias9 
(rairtcidoB. 

1  Ms.  Joliensis ,  numquam  Deum  divinam  bonita* 
tcm  ncqasse. 


m  S.  PROSPERI  AQUITANT  OPERA  INCERTA  AUCTORITATIS.  700 

naritim  disponebatur,  qnania  divinae  graliae  opera  A  e  acceperat  in  eo  corporis  membro,  per  quod  scmen 


revelala  sint,  sancta  Scriptura  manife*tat,  dum  in 
illa  mirandae  capacitatisarcn,  universi  generis  ani- 
malium,  quantum  *  reparationi  ?at  erat,  recepirice, 
cougregalura  ad  se  onine  hominum  genus  Ecciosia 
figuratur :  dum  per  lignum  el  aquam  redemptio  cru- 
cis  Chrisli,  et  ablutio  regeneralionis  aperitur  :  dum 
in  liis  qui  ex  ilia  mundi  vastatione  salvati  sunt,  om- 
ninm  genlium  plenitudo  benediciiur;  dum  donimi 
fecundilatis  ileraiur,  et  solo  b  esu  suffbcatorum  et 
sanguinis  interdicto,  libertas  edemli  quod  placuerit 
nugetur,  salutisque  securilas  in  lestimnnio  versico- 
loris  arcus  ,  hoc  est ,  in  signo  multiformis  graiiae 
consecralur  (Gen.  ix).  Qure  utiquc  mysteria  atque 
sacramenta  non  unius  tantum  familiae  paucis*imos 


procreationis  perventurum  ernt  ad  eam  carnem,  in 
qua  sine  carnali  seroiue  Dei  Filius,  Deus  Verbuoi 
caro  fierel,  ac  de  Abrabae  filia  Maria  Virgine  nasce- 
relur;  assumptis  omnibus  in  htijus  nativitatis  consor*- 
titim,  qui  iu  Christo  f  per  Spiritum  sanctum  regeoe* 
rati  qund  Abraham  credidit,  credidissent.  Hnec  aa- 
lem  fides  anlequam  veniret  hoc  semen  de  quo  Abra- 
hae  dictum  esl,  In  seniine  tuo  benedicentur  onmexgen' 
tes  terrce  (Gen,  xn,  3) ,  intra  unius  stirpis  populam 
continebatur  vigente  apud  veros  Israelitas  spe  re- 
demptionis  nostrae.  Quoniara  etsi  fuerunl  ex  alieni- 
genis ,  quos  temporibus  iegis  veritas  illuslrare  di« 
gnata  sit,  tamentam  pauci  fuerunt,  ut  vix  *  cogoo- 
scatur  an  fuerint.  Neque  ob  hoc  h  excusabiles  sint 


tunc  homincs,  sed  in  ipsis  omnes  eorura  posteros  B  naliones,  quae  alienatae  a  conversatione  lsrael,  spem 


imbuebant;  ul  quod  eruditiooi  impendebatur  paren- 
tum,  proficcrct  scienliae  filiorum.  Jam  vero  procur- 
rente  humanac  propagationis  augmento ,  cum  ipsa 
mortaliiim  numerositas  de  suis  multiplicationibus 
superbiret ,  el  secundum  elationis  suae  altitudinem  , 
coelo  cuperet  molcm  immodicae  c  exslructionis  in- 
serere  (Gen.  xi);  quam  mirabilis  erga  cohibendam 
hanc  insolentiam  fuit  divinae  censura  juslitiae?  quae 
unam  illorum  populorum  loquelam  notis  sibi  invicem 
significationibus  consonantem,  sepltiaginta  et  dua- 
rum  901  iinguarum  variettfte  confudit :  ut  et  inter 
dissonas  voces  operantium  pereunte  concordia,  in- 
sanae  moliiionis  machina  solverctur,  et  habitando 
orbi  terrarum  daret  incolas  inalae  congregationis 


non  habentes,  et  sine  Deo  in  hoc  mundo  (Ephes.  n, 
12),  sub  ignorantiae  lenebris  perierunt,  qoia  h« 
abundantia  gratia?  quae  nunc  univcrsum  mtindum  rv 
gnt,  pari  antca  largitate  non  fluxit. 

CAPUT  XV. 

ileliora  non  nasci  nunc  ingenia,  quam  ante  Christi  §A* 
ventum ;  quin  immo  tempore  adventm  Christi  tit- 
venta  est  iniquitas  robustiorf  ut  gratia  Dei  manifesta* 
rctur. 

Adhibila  enim  semper  est  universis  bominibos 
quaedam  supernae  mensura  doctrina  quae,  etsi  par- 
cioris  occultiorisque  902  gratiae  fuit,    *  suflieit 


opportuna  dispersio.  In  isto  autem  opere  providen-  Q  lamen,  sicutDominusjudicavit,  quibusdam  ad  reme- 


Uae  Dei  praeordinabanturmiraculagratiae  Christianae, 
qu  e  omnem  b/»nc  dispersionem  in  illius  aedificationis 
crnt  d  coaptalura  ,  compagem  ,  in  qua  omne  genu 
flectilur  Deo,  et  omnis  lingua  confitetur  quoniam  Jesus 
in  gloria  Dei  Patris  est  (Philip.  n,  10,  11). 

Hanc  lalitudinem  graliae,  in  plenitudine  disposito- 
rum  temporum  revelandae,  facta  ad  Abraham  pro- 
niissioDei,  signis  jam  luculenlioribus  Indicabat, 
quaudo  duplex  ejus  successio,  filii  scilicet  caruU  et 
filii  prornissionis  (Rom.  ix,  8),  mullitudini  arcnarum 
comparabatur  et  siderum,  et  vir  senex  per  annos>ain 
uxoris  sterilitatein,  ab  spe  jam  prolis  alienus,  cre- 
debat  laudabili  fide  per  germeii  unius  filii  palrem 
futurum  esse  se  mundi ,  prospiciens  iilum  in  semine 


dium,  omnibus  ad  testimonium  :  ut  non  dubie,  sed 
evidenter  appareat,  qnod  nisi  ubi  abundavit  pecca- 
tum,  superabundarel  et  gratia;  nunc  quoque  univer- 
sum  genus  humanum  similis  obcapcaret  impietas. 
i  An  forle,  ut  pierique  garriunt,  meliora  quam  vete- 
rum  ingenia  nostris  saeculis  orla  sunt ,  et  sptiores 
divinis  donis  k  animas  tempora  extrema  pepere- 
runt?  Quod  etiam  si  ita  esset,  ad  boniiatem  id  rcte- 
rcndum  esset  auctoris,  qui  vocandis  ad  ▼itam  aeter- 
nam  populis,  ea  quae  non  reniterenlur,  corda  flnxissel 
Sed  nihil  proisus  novalum  est  in  generatione  car- 
nali  •  nec  generosior  avis  minorum  orta  successis 
esl :  cum  potius  in  hominibus  illius  temporis  <po 
mundi  Redemptor  advenit,  quanto  erat  propago 


suo,  immo  conspiciens  ,  qui  dixit :  Abraham  diem  D  tardior,  tanto  sil  iniquitas  invenU  robustior.  Probt- 

vit  hoc  Judaici  furoris  impielas;  ei  quam  aptt 
Evangelio  Christi  fuerit  illa  generatio,  non  solum 
populi,  sed  eliam  scribarum  el  principum  ac  sactr- 
dotum  corda  docuerunt.  Quibus  parum  fuit  in  Agnam 
Dci  tollentem  l  peccalum  mundi  (Joan.  1,49),  contra 


meum  vidit,  et  gavisus  est  (Joan.  vm,  56).  Qua  fide 
Abraham  cum  justificaretur,  nondum  mandatum  cir- 
cumcisionis  acceperat;  sed  cum  esset  in  praeputio 
naturali,  repulala  est  fides  ejus  ad  jusliliam  (Rm. 
iv9  10).  Et  eadem  Ades  signaculum  circumcisionis 

•  Ita  ms.  Joliensis,  et  editio  Leonis.  Alias,  repa- 
rationis  aderat. 

b  Mss.  Thuan.  et  Camb.  carent  voce  hac  esu. 
Ms.  vero  Jolieusis,  et  solo  suffocato  et  sanguine  inter- 
diclo. 

c  Melius  exstructionis  cx  ms.  Jol.  et  Lconc ,  quam 
antca  in  editis,  instmctioms. 

d  Sic  mss.  Camb.  et  Jol.  ac  Lcon.  edit.Editi  olim, 
xocatura. 


•  Mss.Camb.  etJoliensis,  acceplt. 
t  Ms.  Jol.  carct  his  verbis,  per  Sviritum  snncttm. 
8  Editi  aiias,  cognoseantur.  Ms.  JoL  et  Leo.,  c* 
gnoscatur. 
h  Ms.  Joliensis,  excusabiles  sunt. 
t  Ms.  Joliensis,  sufjecit. 
\  Ms.  Camberon.,  Ante. 
k  Ms.  Joliensis,  animos. 
1  Mss.  Camb.  ct  Jol.,  peccata  mundi. 


701  OE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTiUM  UBER  II.  701 

testificaiionem  legis  ,  contra  oracula  prophetarum,  A  bus,  et  voeare  non  justos,  sed  peccatores  (Maith. 


contra  divinarum  experimcnla  virtutum,  seditioni- 
bus,  contumeliis,  spulis,  alapis,  colaphis,  lapidibus, 
flagris,  et  ad  postremum  crucisatrociiatesaevisse; 
nisi  etiam  testes  resurreclionis  ejus  eadem  perseque- 
rentur  insania.  Quam  Apostoli  quando  a  pontiflcibus 
fl.ngellati  sunt,  ostenderunl  in  psalmo  Davidico  pro- 
pheiatam,  dicenles  :  Dominef  tu  es  qui  [ecUti  cmlumf 
et  terramf  et  maref  et  omnia  quce  in  eis  suntf  qui  Spi- 
ritu  sancto  per  os  patris  nostri  David  pueri  tui  dixisti 
(Ps.  u,  4) :  Quare  fremuerunt  gentes,  et  populi  medi- 
taii  sunt  inania?  Astiterunt  reges  terra,  et  principes 
convenerunt  in  unum  adversus  Dominum,  et  advcrsus 
Ckristum  ejus.  Convenerunt  enim  vere  in  civitate  ista 
adversms  sanctum  Filium  tuum  Jesum,  quem  unxisti , 


ii,  12)?  Quoniam  gentium  populus,  qui  sedebat  in  te- 
nebrisy  lucem  vidit  magnam,  et  sedentibus  in  tenebris 
et  umbra  mortis,  lux  oriaest  illis  (Isa.  ix,  2).  Freme- 
bantgentes,  irascebanlur  populi,  saviebant  reges, 
et  potestates  contradicebant,  super»titiones  et  totius 
mundi  reluctabanlur  errores.  Sed  de  resistentibus , 
furenlibus,  persequenlibus,  populum  tuum  Christus 
augebat,  et  per  vincula  ac  supplicia  mortesque  san- 
ctorum  roborabatur  fides,  vincebat  veritas,  perque 
universum  mundum  *  Dominicae  segetis  multiplica- 
batur  ubertas.  Tanta  enim  desuper  prxbebatur  con- 
stanlia  fidei,  fiduciaspei,  fortitudo  loleranliae,  ut 
ille  ignis  dilectiouis,  quem  in  cordibus  fidelium  Spi- 
ritus  sanctus  accenderat,  nullo  modo  ab  opprimen- 


Berodes  et  Pontius  Pilatus  cum  gentibus  et  populis  B  tibus  posset  exstingui:  cum  et  qui  cruciabantur,  ve- 


Israel,  facere  qum  manus  tua  et  consilium  decreverunt 
furi  (Act.  iv,  2i  seqq.).  Igitur  ad  manifestandam 
gratiam  Dei  quae  ex  aeterno  ejus  incommutabilique 
consilio  in  saluiem  omnium  gentium  dbponebatur, 
ncn  priora,quasi  incapacia,  declinata  sunt  tempora; 
sed  istaelecta,  quac  talespopulos  ediderunt,  quorum 
ferox  et  voluntaria  iniquitas  non  consulendi  affectu, 
sed  intentione  saeviendi  persisteret  facere  qu»  ma- 
nus  Dei  et  consilium  decreverunt  fieri :  ut  mirabilior 
esset  gratia  et  potentia  Dei,  qu»  de  tam  duris  aui- 
mis,  tam  tenebrosis  menlibus,  tam  inimicis  cordibus 
fedl  sibi  populum  fidelem,  subditum,  sanctum,  qui 
boq  per  sapienliam  hujus  mundi  pervenit  903  ad 
lomen  sapientiae  Dei :  sed  per  illius  donum ,  de  quo 


hementius  inardesccrent,  et  qui  saeviebant,  eamdem 
quam  persequebantur  flammam  s*pe  conciperent, 
qua  beatus  apostolus  Paulus  ignitus,  fidenler  ferven- 
terque  dicebat :  Justificati  igitur  ex  fide,  pacemhabea- 
mus  b  ad  Deum  per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum, 
per  quem  et  accessum  habemus  '  fide  in  gratiam  istam 
in  qua  starnus,*  et  gloriamurin  spe  gloriw  filiorum  Dci. 
Non  solum  autem,  sed  et  gloriamur  in  tribulationibus ; 
scientes  quod  tribulatio  patientiam  operatur .  patientia 
904  wm  probalionemt  probatio  vero  spemt  spes 
autem  non  confundit :  quia  charitas  Dei  dijfusa  est  in 
cordibus  nostris  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est 
nobis  (Rom.  v,  4  etseqq.).  Etiierum:  Quis  nos  scpa- 
rabit  a  charitate  Christi?  tribulatio,  an  angustia9  an 


lestamr  Joannes  apostolus,  dicens  :  Scimus  quia  F/-  C  persecutio,  an  famesf  an  nuditas,  an  pcriculum,  an 


lius  Dei  venit,  et  dedit  nobis  sensum,  ut  cognoscamus 
uerum  Deumf  et  simus  in  vero  Filio  ejus  (1  Joan.  v, 
20).  Cui  testimonio  apostolus  Paulus  consonat  di- 
cens  :  Graiias  agentes  Patri,  qui  dignos  nos  fecit  in 
partem  sortis  sanclorum  in  luminef  qui  eripuit  nos  de 
tenebrls  el  de  potestate  tenebrarum,  et  transtulit  in  re- 
gnum  Hlii  dilectionis  suce  (Coloss.  i,  12).  Et  ilerum 
idem  :  Eramus  enimf  inquit,  aliquando  insipientes , 
ijiereduhy  errantesf  servientes  desideriis  et  voluptatibus 
«or/ts,  in  malitia  et  invidia  agentes ,  odibilesf  odientes 
invicem.  Cum  autem  benignitas  et  humanitas  apparuit 
Sakaioris  nottri,  non  ex  operibus  justitias  quce  fecimus 
nos ,  sed  secundum  suam  misericordiam  salvos  nos 
fecit,  per  lavacrum  regenerationis  Spiritus  sanctif  quem 


gladius?  Sicut  scriptum  est  (Psal.  xliii,  22),  Quta 
propter  te  mortificamur  tola  die :  *  existimati  sumus 
sicut  oves  occisionis.  Sed  in  his  omnibus  suptramus 
per  eum  qui  dilexit  nos.  Certus  sum  enim  quia  neque 
mors,  neque  vitaf  neque  angeli,  neque  principatus. 
f  neque  instantiaf  neque  futura,  neque  fortiludo,  neque 
altitudo,  neque  profundumf  neque  creatura  alia  polerit 
nos  separare  a  charitate  Deif  qum  est  in  Christo  Jesu 
Domino  nostro  (Rom.  vm,  35).  Hsec  charifas  diffusa 
per  Spiritum  sanclum,  fecit  ut  mundus  fldelium  mun- 
dum  vinceret  impiorum.  Haec  Neronis  crudeiiiatem, 
Domitiani  furorem,  innitorumque  post  eos  Princi- 
pum  s  rabicm  glorioso  innumerabilium  martyrum 
fine  confudit,  donanle  Christo  imitatoribus  suis,  de 


effuditinnosabundeperJesum  Christum  Salvatorem  D  persecutionibus  regum  aeternarum  stemmata  coro- 
nostrumf  ut  justificati  gratia  ipsiusf  hceredes  simus  se-      naruni. 


cundum  spem  vitas  eeternm  (Titi  m,  3  seqq.). 

Poiuitoe  plenius ,  luculentius,  verius  explicari , 
qua  merita  bominum  Christus  invenerit ,  et  quos 
aibi  mores  subjecerit,  quae  ad  se  corda  converterit, 
quando  venit  mederi  non  sanis,  sed  male  habenti- 

*  Sic  ms.  Joliensis  cum  edit.  Leonis.  Editi  anlea, 
Dominid  agri  segetis. 

*  Sic  restitutus  locus  ex  Leonis  libro,  juxta  te\- 
tum  ulrumque  Apostoli.  Ms.  Jol.,  ad  Dominum  per 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum.  Editi  antea  omi- 
serant /tarm  per. 

*  Mss.  Joliensis  et  Thuan.,  fidei. 

*  Anlchac  ediii,  Sed  et  gloriamur.  Sed  omissum 


CAPUT  XVL 
Quod  Christus  pro  omnibus  impiis  mortuus  sit. 

Nulla  igitur  ratio  dubilandi  est,  Jesum  Christum 
Dominum  nostrum  pro  impiis  et  peccatoribus  roor- 

in  ms.  Joliensi  ct  Leone,  nec  in  Apostoli  lextu  hic 
iegitur,  sed  panlo  infra. 

°  Ms.  Joliensis,  asstimati  sumus. 

f  Ms.  Joliensis,  neque  instantia  neque  futura,  ne- 
que  angeli,  neque  prineipatus ,  neque  attitudo ,  neque 
profundum%  neque  creatura  alia. 

%  Mss.  Camb.  et  Jol.  et  Leonis  edil.  addunt,  r* 
biem. 


703  S.  PROSPERI  AQUITANl  OPERA  INCERTJE  AUCTORITATIS.  704 

luu:n,  a  quorum  numero  *  si  aliquis  liber  invemus  A  quas  est  eirea  Cyrcnen,  et  advenm  Romani,  Judai 


est,  non  est  pro  omnibus  morluos  Christus  :  sed 
prorsus  pro  omnibus  morlaus  est b  Christus :  nemo 
crgo  ornnium  hominum  ante  reconcilialionem  quae 
per  Chri»li  sanguinem  facta  esl,  non  e  aut  peccator 
aut  impius  fuit :  dicente  Apostolo  :  d  Ut  quid  enim 
Christus%  cum  adhuc  infirmi  essemus,  juxta  tempus, 
pro  impiis  morluus  esl?  Vix  enim  projutto  quit  mo- 
ritur,  nam  pro  bono  forsitan  quis  andeat  mori :  com- 
mendat  autem  suam  charitatem  Deus  in  nobis,  quoniam 
si  cum  adhuc  peccatorcs  essemus,  Christus  pro  nobis 
mortuus  est,  multo  magis  justificati  sanguine  ipstus, 
salvi  erimus  ab  ira  per  ipsum.  Si  enim  cum  inimici  es- 
semus,  reeonciliati  sumus  Deo  per  mortem  Filii  ejus, 
multo  magis  reconciliati  salvi  erimus  in  vita  iptins 


quoque  et  Proselyti,  Cretes  ei  Arabes  t  audientes 
omnes  linguis  suis  praedicari  magnalia  Dei  (Actor. 
iit  9  et  seq.) :  quorum  testiflcatio  etiam  in  eas  geqtes 
quae  remoiiores  suni,  longe  laieqoe  procurreret.  Ad 
cujus  rei  effectum  credimus  providentia  Dei  Romaai 
rcgni  latittidinem  pracparatam :  ut  nationes  vocaod» 
ad  unitatem  corppris  Christi,  prius  jure  unius  ccnso- 
ciarentur  s  imperii :  quamvis  h  gratia  Christiana  non 
contenta  sit  eosdem  limites  habere  quos  Roma; 
muitosque  jain  l  populos  sceptro  crucis  Chrisii  illi 
snbdidcrit,  quos  armis  suis  ista  non  domuit.  Qo» 
tamen  per  apostolici  sacerdotii  principatuin  amplior 
facia  est  arce  religionis  quam  solio  poiestatis. 
CAPUT  XVII. 


(Rom.  v,  6  et  seqq.).  Idem  aulem  Aposiolus  in  se-  B  ^ationes  quibus  nondum  gratia  Salvatoris  itluxit, 
cunda  ad  Corinthios  ail,  Charitas  enim  Christi  urget         disposito  tempore  vocanaas  esse  ad  Evangetium. 


noi,  judicantes  hoc%  quoniam  si  unus  pro  omnibus 
mortuus  estt  ergo  onnes  mortui  sunt :  et  pro  omnibus 
mortuus  est,  ut  et  qui  vivunt,  jam  non  sibi  vivant,  sed 
ei  qui  pro  iptis  mortuus  est  et  re$vrrexit  (11  Cor.  v,  14 
et  scqq.).De  se  ipso  vero  quid  prununtiet,  audiamus : 
Fidelis,  inqoit,  sermo,  et  omni  acceptione  dignus%  quia 
Christus  005  venti  ,rt  nunc  mundum  peccatores  sal- 
vos  faeere,  quorum  primus  ego  sum;  sed  ideo  mistri- 
eordiam  consecutus  sum%  ut  in  me  primo  ostenderet 
Christus  Jesus  omnem  patientiam,  ad  informationem 
eoruni  quicredituri  sunt  illi  in  vitamceternam  (I77m.i, 
15  etseq.). 
Siveergo  circumcisio,  sive  praputium,  peccato 


Quod  si  forte,  quemadmodum  quasdam  gentes  i  noft 
olim  in  consorlium  filiorum  Dei  novimus  adoptabs, 
ita  etiam  nunc  in  extremis  mundi  partibus  sunt  ali- 
qnae  nationes  quibus  nondum  gratia  Salvatoris  006 
illuxii,  non  auibigimus,  ctiam  circa,  illas  occulto 
judicio  Dei  tempus  vocationis  esse  dispositum,  qoo 
Evangelium,  k  quod  non  audierunt,  audient  alque 
suscipient.  Quibus  tamen  illa  mensura  generalu 
auxilii ,  quse  de  super  omnibus  semper  hominibta 
est  praebita,  non  negatur :  quamvis  tam  acerbo  natura 
humana  vulnere  sauciata  sit,  ut  ad  cogniiionen  Dd 
neminem  contemplatio  spontanea  plene  valeat  eru- 
dire;  nisi  obumbrationem  cordis  vera  lux  discusserit, 


univcrsaliter  concltidebaiur,  unusque  omnes  reatus  G  quam  inscrutabili  judicio  Deus  justus  et  bonus,  i 


obstrinxeral,  ct  inter  magis  minusque  impios  nemo 
erat  qui  possct  absque  Chrisli  rcdcmptione  salvari. 
Quau  red<  mplio  universo  sese  iutulit  mundo,  et  oinni- 
bus  bomiuibus  indifferenler  innoluit.  •  Quandoqui- 
dem  in  die  quinquagesimo  ab  illo  Pascha,  in  quo  se 
hostiam  Deo  verus  Agnus  obiulerat  cum  apostoli  el 
qui  cum  eis  unaniines  erant ,  repleti  Spiritu  sancto 
linguis  omnium  gentium  loqtierentur,  conveniebat 
f  excila  miraculo  diversi  generis  hominum  multitudo, 
ut  Evangelium  Christi  in  eis  qui  aderant,  totus  mnn* 
dus  audircl.  Confluxerant  autem,  sicut  scriptum  cst, 
Parthi%  et  Medi,  Elamitcc,  et  qui  inhabilant  Mesopo- 
tamiam%  Judccam  et  Cappadociam,  Pontum  et  Asiam, 
Phrygiam  ct  Pamphtjliam ,  Egyptum  et  partes  Libyat 

*  M>s.  Camb.  <H  J»d.  ac  cditio  Lconis  addunt,  si  D 
aliquis,  qitormn   defectu  pendel  senieniia  iu  aliis 
libris.  Lovanienses  suspicali  erant  legenduin  cuin 
sensu  novo,  Nonne  pro  omnibus9  etc,  ul  loci  imel- 
lecttis  compleretur. 

b  Deest  b  c,  Christusf  in  mss.  Camb.  et  Joliensi  et 
editione  Leonis  :  quae  vox  in  aliis  babetur. 

*  Male  in  editis  alias,  nsn  autem.  Corrcximtis  ex 
mss.  Camb.  et  Joliensi,  ac  Lcone. 

d  lia  Leonis  editio  :  juxta  Apostoli  tcxtum,  cum  in 
aliis  codicibus,  scribatur,  Si  enim. 

*  Hs.  Joliensis,  Quando  in  die. 
1  Hs.  Joliensis,  excilala. 
«  Alias  editi,  impiciatis.  Melius  mss.  Camb.  et 

Jol.  ac  Leonis  edilio,  imperii. 

h  Ms.  Joliensis,  gratia  Christijam  non  eontenta  tit. 

1  Oiim  editi,  populorum.  Mss.  Camb.  et  Jul.  et 
Leo,  populos. 


ita  in  prxteritis  s&culis,  quemadmodnm  in  novissimis 
diebus  effudit.  Unde  et  beatos  apostolus  Paulus  scri- 
bens  Colossensibus,  ait,  Mysterium  quod  absconditum 
fuit  a  sceculis  et  generationibus,  nunc  autem  manifesta- 
tum  est  sanctis  ejus ,  quibus  voluit  Deus  notas  facere 
divilias  glorice  sacramenti  hujus  l  in  gentibut,  qwsd 
est  Christus  in  vobu  (Coloss.  i,  26  et  27). 
CAPOT  XYIII. 

Prioribus  sasculit  absconditam  fuisse  gentibut  gratim 
Christi,  non  tamen  prophetis.  / 

Numquid  hoc  mysterium  etiam  prophetis  incogmV 

tum  fuit,  et  itli  per  quos  Spiritus  sanctus  loquebator, 

ca  quorum  ab  ipsis  m  fiebat  denuutiatio,  nesciebanl? 

Non  ita  pbne  intelligendum  puto,  sed  ipsis  gentibai 

i  Ita  lcgilur  in  mss.  Camberon.  et  Jol.  ac  Lconii 
editione.  lu  Prosperianis  ed\\\s;quod  ante  nonns- 
runt,  in  consortium.  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  n 
inargine  ex  coujcctura  indicaruut,  quod  non  toltmt. 
lidemque  ibdctn  monent  quod  tempore  SS.  Lemt 
et  Prosperi  (  Leonem  addit  editor  Operum  Leonis 
Prospemtn  duintaxat  aliis  tndicantibus)  ad  Ckristwm 
venere  Scoti  opera  Cmlestini;  ut  in  fine  libric&mn 
Collatorem  leyitur. 

k  Iia  legimus  in  ms.  Joliensi  et  editione  Operom 
Leonis.  In  aliis  libris  Prospcri,  quod  nondum  rids- 
runtt  audiant,  atque  suscipiant. 

1  Lovan.  editio  habct,  in  gentibus.  Alii  omiUtmt 
pnepositionem  tV?,  qu&  legitur  in  lextu  Aposttdi.  Et 
infra  rns.  Joliensis,  ut  in  eodem  texlu,  in  vobis,  loco 
borum  in  nobs,  quomodo  alii  codices  exhilient. 

m  Editi  alias,  fiebant  denuntiationes.  Mss.  Canib.  el 
Jol.  ct  Lconis  editio,  ut  in  texu*  uostro. 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  II.  706 

fclUumfuissemysterium,  quodDominusqnando  A  sanctus  supereos,  sicut  etin  nos  m  initio.  Recordatus 


,et  quibus  voluit,  revelavit.  Nani  dc  vocalione 
m%  qu»  non  erani  populus  Dei,  ei  quibus  psius 
risertus  est,  nunc  autem  miseretur,  in  Deutero- 
>  iia  dieilur :  Et  vidit  Dominus,  et  xelavit,  et  ira- 
I  propter  iram  fiUorum  suorum  et  fitiarum9  ei 
kurtam  faciem  meam  ab  ei$ ,  et  ostendam  quid 
i  moiissimo,  quia  generatio  *  perversaett,  fUii  in 
l  »o«  est  fides  in  iliis.  Ipsi  in  zelum  compulerunt 
m  koc  quod  non  est  Deus ,  irritaverunt  me  in 
smk;  et  ego  in  ulum  incitabo  eos  in  eis  qui  non 
§entt  super  gente  insipicnte  irritabo  eos  ( Deut. 
19  et  seq.).  El  David  haec  de  adoraturis  Deum 
MSgentibus  praecinit,  Omnts  gentes  quascumque 
et  aiorabunt  eoram  te,  Dominef  et  gto- 


sum  autem  verbi  lomini,  sicut  dicebat,  Joannes  qui- 
dem  baptizavit  aquay  vos  autem  baptitabimini  Spiritu 
sancto.  Si  ergo  eamdem  gratiam  dedit  iltis  Deut,  sicut 
et  nobit  qui  credidimus  in  Dominum  Jesum  Christum  ; 
ego  quit  eram  qui  possem  prohibere  Deum?  His  audi- 
fts,  tacuerunt  et  glorificaverunt  Deum  dicentet,  Erge 
et  gentibus  Deus  pcenitentiam  ad  vitam  dedit  (Act.  xi, 
15  et  seq.).  Jacobus  quoque  apostolus  de  hac  voca- 
tione  gentium  dicit  (Act.  xv,  13  et  seq.) :  Viri  fratres, 
audite  me,  Simon  narravit  quemadmodum  primum 
Deus  visitavit  sumere  ex  gentibus  populum  nomini  suo. 
Et  huic  concordant  verba  prophetarumt  sicut  scriptum 
est  (Amos  ix,  H) :  Post  hcec  revertar9  et  remdificabo 
tabernaculum  David  quod  cecidit,  el  diruta  ejus  cedifi^ 
mnt  nomen  tuum  (Psal.  lxxxv,  9).  Et  iterum  B  cabo  et  erigam  illud  :  ut  requirant  cceteri  hominum 


Kt  adorabunt  eum  omnes  reges  terrm,  omnet 
•  servient  ei  (PsaL  lxxi,  II).  Et  iterum,  Bene- 
wt  in  ipso  omnes  tribus  terrm,  omnes  gentes  907 
ficabunt  eum(Ibid.  17).  Isaias  quoque  similia 
ifatt  dicens  :  Quoniam  erit  in  novistimis  diebus 
uftut  d  mons  Domini,  et  domus  Dei  in  cacumine 
m,  •  et  exaltabitur  super  coltes,  et  venient  ad 
mnet  gentes  ( haice  u,  2 ).  Et  iterum '  idem ,  Et 
,  bquit,  Dominus  Sabaoth  omnibus  gentibus  in 
iato  ;  bibent  in  jocunditate  riniim,  ungentnr 
mtatn  monte  isto;  tradet  hcec  omnia  gentibus; 
ta  consilium  super  omnes  gentet  ( Isai.  xxv,  6, 
IX).  Et  itemm  idem,  f  Et  revelabit  Dominus 
M  tuum  sanclum  in  conspectu  omnium  gentium, 


Dominum,  et  omnes  gentes  super  quat  invocatum  est 
nomenmeum,  dicit  Dominus  facient  hcec,  notum  a 
soiculo  ett  Domino  opus  tuum.  Simeon  quoque  ille, 
1  cui  responsum  erat  a  Spiritu  sancto  non  eum  visu- 
rum  mortem  priusquam  viderel  Cbristum  Domini, 
de  salule  omnium  gentium  qu»  in  Christo  908 
revelabaiur,  haec  dixit :  Nunc  i  dimittit  tervum  tuum, 
Dontine,  tecundum  verbum  tuum  in  pace  :  qnia  viderunt 
oculi  md  salutare  tuumt  quod  parasti  k  ante  faciem 
omnium  populorum,  Lumen  ad  revelationem  gentium, 
et  gloriam  ptebis  tum  Itrael  (Luc.  n,  29  et  teq.).  His 
et  aliis  testimoniis  Scripturarum  non  dubie  demon- 
stratur  istam  ditissimam,  polentissimam,  benignissi- 

r .9 mam  gratiam,  qua  in  novissimo   mundi  tempore 

ttmnt  omnet  gentes  terrm  talutem  qua  a  Domino  ^  omnesgentes  in  regnum  Christi  vocanmr,  prioribus 
m\  ui,  10).  Et  ilerum,  Ecce  advenas  ad  te  per     ssBCulia  in  occulto  Dei  abscondilam  fuisse  consilio. 
Mfml,  et  ad  te  confugient  (Isai.  liv,  15,  sec. 
\.  Et  infra,  Gentes  quce  te  non  cegnoverunt,  tn-  CAPCT  XIX. 

Deut  pro  omni  tempore  vult  omnet  homines  taivot 
fieri :  aut  generatibut  donit%  aut  etiam  peculiaribut. 

Et  eur  hac  manifestatione,  qua  nunc  universis 
nationibus  innotescit,  antea  revelata  non  fueril,  nul- 
lam  posse  *  scientiam  comprehendere,  nuliam  in- 
telligentitm  penetrare,  m  cum  lamen  illud  quod  de 
boniute  Dei  piissime  creditur,  quia  omnet  hominet 
velit  salvos  fieri,  et  in  agnitionem  veritatit  venire 
(I  Tim.  ii,  4),  nonoporteal  nisi  perpetuum  «ter- 
nnmque  sentiri,  seeundum  eas  mensuras  quibus 

_,„,.___. __. w Dens  dona  generalia  specialibus  novit  cumulare 

'  participes  esse  non  posse,  docet  beatus  apo-  "  muneribus  :  ut  et  qui  exsortes  graticc  fuerint,  de 
Petrus  quam  indiscretus  apud  Deum  uterque  sua  nequitia  redarguanlur;  et  qui  ejus  lumine  eni- 
pnbs,  si  in  unitatem  fidei  ambo  convenerint.  tuerint,  non  in  suo  merito,  sed  in  Domiuo  glo- 
mmm9  ioquit,  cctpissem  loqui,  decidit  h  Spvritut     rientur. 


!  te;  et  populi  qui  te  nesciunt,  ad  te  confugient 
tv,  5,  tec.  LXX).  Osee  quoque  paria  prophctat 
i :  Eterii  in  toco  in  quo  dictum  ett  cis,  Non  po- 
memt  vos;  ibi  vocabuntur  filii  Dei  vivi,  et  congre- 
tor  filii  Juda  et  filii  Israel  s  tn  idipsum  (Ose.  i, 
II).  Et  ilerum,  Miserebor  non  dilectce%  et  dicam 
fttio  meo,  Populut  meut  et  tu;  et  ipte  dicet, 
Mtvt  et  tu  (Ote.  n,  23  ct  24). 
apostolis  vero  curo  ii  qui  in  Christum  ex  cir- 
i  erediderant,  eos  qui  gentiles  erant,  dir e- 
>  pneputium,  justificationum  gratiae  arbitra 


bm.  Joiiensis  et  Leonis  editio.  Ediii  alii,  pcr- 

mfi&s. 

u  JoKensis,  in  eo  quod;  et  iufra,  qui  non  erant 

» 

l«  JoiieMis,  magnifieabunt  eum%  idemque  omittit 

iten  Psalmograpbi  aoctoritatem. 

i.  Joiiensis,  mont  Domini  in  cacumine,  csteris 

a.  1  ulgata,  motts  demut  Domini: 

s.  Joliensis  non  habel  pariiculam  et;  nec  po- 

iem;  sed,  Et  iterum%  Faciet. 

S.  Joliensis,  Revelarit,  omisso  et. 

I.  Jolietsis.  et  olim  Leonis  codices,  ad  ipsum. 


h  Ediiio  Leonls,  in  Spiritu  tancto;  ut  Graeca 
Actuum. 

1  Ms.  Joliensis,  qui  retpontum  acceperat;  postea,  de 
tatute  vero  .  .  .  hcec  dicit. 

i  Sic  Leonis  editio  juxfa  texlum  Evangelii.  Editi 
Prosperi,  dimitte. 

k  Ms.  Joliensis,  secundum  faciem;  deinde,  m  reve- 
tationem  ....  populi  tui  Israet. 

1  Mss.  Camb.  et  Jul.  et  Lco,  addunt  rectc,  sci  n- 
tiam. 

»  Snppve  ex  capite  praecedenti,  testimoniis  Scri- 
pturarum  non  dubie  demonstratur. 


% 


»07 


S.  PROSPEIU  AQUITANI  OPERA  JNCERTjE  AfJCTORlTATlS.  70S 

CAPUT  XX.  A  neque  mali  constat  egisse;  discimus  super  eos  illan 


Objeetio  es  parvulit  contra  illud,  Qui  Tult  omnes 
homincs  salvos  fieri. 

fn  hoc  sane  angusto  quidem,  sed  lamen  reclo 
intelligentiae  iramilev  non  parum  difficuliatis  oppo- 
nit  cousideratio  parvulorum,  qui  nullo  judicio  ra- 
tionis  utimtur,  quo  auctoris  sui  beueficia  sentientes, 
ad  agnitionem  valeant  Teritaiis  accedere;  nec.vi- 
dentur  de  neglectu  opitulantis  gratia?  jusle  argui, 
in  illa  iguoraiilia  naturaliter  coiistitmi,  quam  du- 
bium  non  est  nullam  recipere  scientiam,  nullam 
sentire  doctrinam.  Unde  cum  omnet  homines  velit 
Deut  salvot  fieri  (l  Tim.  u,  4),  quid  est  q«;od  aliena- 
iur  a  salute  perpetua  tanta  infamium  multitudo, 
tolque  in  his  aelalibus  hominum  millia  extra  vitam 


mancre  sententiam,  quam  humanum  genus  ■  ia  Ads 
primi  parenlis  praevaricatione  excepit;  cujus  senten* 
tiae  rigor  dum  eliam  circa  lales  non  resolvitur,  quani 
magnum  illud  peccatum  fuerit,  demonstratur.  l  Ne- 
mo  autem  putaretur  non  innocens  nasci ,  nisi  etiaio 
talibus  esset  noxium  non  renasci. 

De  immaturitate  vero  mortis  non  est  ratio  con- 
querendi,  cum  semel  in  naturam  nostram  per  pecca- 
tum  ingressa  mortalitas  obnoxium  sibi  omnem  viue 
nostrac  fecerit  diem.  Esset  enini,  J  qnando  secundum 
aliqucm  modum,  immortalis  dici  homo  posset,  »i 
esset  tempus  inlra  quod  mori  omnino  non  posseu 
Sed  numquam  corruptio  ita  incorruptionis  est  parti- 
ceps,  ut  nou  semper  obnoxium  sit  defeclioni,  quod 


relinquuntur  aeiernam  :  quasi  ad  hoc  tantum  condili  B  debetur  occasui.  Vhae  hujus  principium  morlis  exer- 


sint  ab  eo  qui  neminem  odiens  creavil,  ut  quia 
in  hunc  mundum  cum  peccati  carne  venerunt,  in- 
solubilis  culpae  vincula  sine  reaiu  propriae  aclionis 

*  incidcrenl?  Quid  hoc  profundius,  qtiid  mirabiiius 
909  csse  potest?  Neque  enim  credi  fas  est,  eos 
qui  regenerationis  non  adepti  sunt  b  sacramenlum, 
ad  ullum  beatortim  pertinere  consortium.  Et  magis 
stupeiidum,  magisque  fit  mirum,  quod  ubi  actio 
non  offendil,  ubi  arbitrium  non  resistit,  ubi  eadem 
miseria,  similis  imbecillitas,  causa  communis  est, 

•  non  unum  est  in  tanta  parilitate  judicium ,  et  qua- 
les  reprobat  abdicatio,  tales  adoptat  electio. 

CAPUT  XXI. 
Juste  agi  cum  parvulis  pereuniibus ,  tam  in  hoc  sm- 
culo,  quam  (uturo,  propter  originale  peccatum. 
Verumtamen  de  hac  ahitudine  discretionis  Dei 
non  conturbabitur  d  cor  humilitatis  nostrae ,  si  firma 
et  stabili  fide  omne  judicium  Dei  justum  esse  creda- 
mus ,  nec  appetamus  habere  cognitum ,  quod  voluit 
esse  secretum ;  ut  ubi  investigari  non  potest  quare 
ita  judicet,  sufliciat  scire  quis  judicet.  Quamquam 
non  ita  incognoscibilis  ista  sii  quaestio,  •  ut  nihil 
inde  eruditiouis  possimus  acquirere,  si  ad  contem- 
plandum  id  quod  videri  potest,  tranquillus  sobrii 
cordis  adhibeatur  intuitus.  Cum  enim  consideramus, 
iuter  paganos,  inter  Judaeos,  inter  haereticos,  inter- 
que  ipsos  catholicos  Christianos,  quam  multiplex 
pereat  numerus  parvulorum,  quos,  f  quanlum  ad 
proprias  pertinet  volunlates,  neque  s  boni  aliquid, 


dium  esl ;  nec  prius  inripU  910  augeri  aetas  nostra, 
quam  minui.  Cui  si  quid  k  adjicitur  spatii  tempora- 
lis,  non  ad  hoc  accedit  ut  maneat,  sed  in  hoc  traasit 
ut  pereat.  Quod  ergo  l  ab  initio  sui  morUle  esi, 
qualibet  occidat  die,  non  contra  legem  morialitalis 
occumbit ,  nec  umquam  ei  vicinius  est  posse  vivere, 
quam  posse  deficere.  Quamvis  autem  ex  ona  causa 
omnium  hominum  m  sit  orta  mortalitas ,  noo  ia 
unam  tamen,  sed  in  muliiplicem  imbeciilitatem  cor- 
rupttbilis  natura  distrahiiur.  El  sive  morbis ,  sive 
debilitatibus,  sive  vulneribus,  non  solum  anni  aut 
menses,  vel  dies  aetatis  humanae,  sed  et  omnes  bo- 
rae ,  omniaque  momenta  subjecta  sunt.  Nec  est  aK- 
quod  mortis  genus ,  aut  ullus  obeundi  modus ,  qoi 
G  non  intra  universitatem  morialium  in  aliqoaa 
incidat  ponionem.  Manet  enim  grave  jugtsm  smptr 
filios  Adam ,  a  die  exitus  de  ventre  matris  eorum ,  » 
diem  sepulturm  in  matrem  omnium  (Ecclu  xl,  I). 
CAPUT  XXII. 

Divina  justitia  cuilibet  mensuram  et  modum  miserim 
ordinai. 

Sed  hujus  asperrimi  jugi  pondera ,  non  ita  io  Ada 

filios  irrueruni,  ut  divina  justitia  *  nihil  eis  suaedi- 

mcnsionis  adhiberet ,  quae  defectionum  legibus  ita 

defectura  °  subjecit ,  ut  ab  eis  moderaiiouum  sus- 

rum  non  averteret  potestatem  :  »  nec  ideo  omaia 

omnes  incidereut  mala ,  quia  per  communem  eoodi- 

tionem  omnes  omnibus  subjacereiit :  sed  ut  generali 

necessilate  variata,  causas  sibi  Dominus  indulge&tis 


•  Ediiio  Leonis,  inciderint.  Alii  codices,  incide-  D 
rcnt. 

b  Ms.  Camb.  et  edit.  Leonis,  sacramenta.  Alii ,  $a- 
cramentum. 

«  Sic  emendatur  ex  ms.  Joliensi  ct  cdilione  Operum 
Leonis.  Alias  editi  Prosperi,  non  unum  esse  de  tanta 
parililatejudiccm. 

d  lta  legimus  in  mss.  Camberon.  et  Jol.  el  edit. 
Leonis.  In  aliis  Prosperi  libris,  cor  nostrum. 

9  Ita  cum  mss.  Camberon.  et  Jol.  Leonis  codex. 
Aiias  apud  Prosperum,  ut  nihil  sitquod  de  ea  erudi- 
tionis  possimus  acquirere. 

f  Mss.  Camberon.  et  Joliensis  uon  habent  isla, 
quantum  ad  proprias  pertintt  voluntates.  Alii  codices 
fiabent  illa. 

*  F.diti,  bonum  aliquid,  neque  malum.  In  secundo 
casujonunt,  boni. . .  mali,  Ms.  Cnmbercn.  cl  Leoais 


editio. 

*  lta  babet  editio  Leonis.  Mss.  vero  Camberon.  et 
Joliensis  ,  in  Ada  prmvaricatione  suscepit.  Editi  Pro- 
speriani,  pra*varicatione  primi  parentit  exupit. 

1  Editio  Leonis,  Nemo  etiam. 

I  Emendamus  hic  quando,  ex  mss.  Camb.  et  Jo1. 
et  Leone;  ubi  quoniam  iu  editis  cateris  Prosperi  k> 
gitur. 

k  Editio  Leonis,  adjiciatur.  Alii  codices,  adjkitv. 

1  Sic  mss.  Camberon.  et  Jol.  cum  edit.  Leon. 
Alii,  ab  initii  sui  die. 

m  Ms.  Jolieusis,  sit  ista  mortalitas. 

n  Apud  Leonem  ,  nihil  et ,  id  est  jugo.  Aiii,  nihd 
eis :  refer  ad  pondera. 

0  Ms.  Jolieusis,  subegit. 

p  M  s.  Camberon.  et  Joliensis  cum  Leone  adduat 
nec. 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  UDER  II. 


71» 


Liouisque  servaret ,  essetque  io  uno  omnium  A  Sicut  autem  circa  majores ,  pneter  iilam  generalem 


qnod  el  miscricors  remitteret,  et  jusius  exi 
Com  igiturjusta  et  omnipotens  providentia 
eessabiliter  universa  dijudicet,  et  nemo  in 
oundum  venial,  neque  ab  hoc  mundo  exeat, 
>  ortu  *  atque  discessu  quem  rerum  arbiter 
loro  allissimam  scicntiam  suam  sapientiamque 
it,  sicut  scriptum  est  in  libro  Jrb.  Qtfti  igno- 
4  omnia  hosc  manut  Domini  fecerit ,  in  eujus 
Utima  omnis  viventis  et  spiritus  universw  earnis 
is  (Job  xu,  9)?  et  ilcrum,  Breves  dies  hominis 
!l  numerus  dierum  ejus  apud  te  est  (Jcb  xiv,  5) ; 
udeat  causas  operum  et  cousiliorum  ejus  in- 
et  Inscrulabile  enim  est,  valdeque  sccretum 
otis  differentiis  911  condiiio  humana  variaia 
mn  ab  infantia  usque  b  in  seneciutem  longaeva  B 
inflrmitas ,  nec  inter  perseveranles  dolores 
e  deflcit  lempus  aetatis :  illum  integris  valen- 
iribus  annosissimus  vigor  vegetat.  Huic  in  pue- 
nis  est,  ilii  in  adoiescentia.  Huic  ultra  juven- 
non  iicet  progredi,  illi  impossibile  est  usque 
pendtrudimenta  grandescere.  Quas  viiae  me- 
ilflfoTinWrlAaequales ,  minus  acerbas  experi- 
caduca  morialitas ,  si  praesentis  tantum  sa?culi 
Mnta  pateretur;  et  non  in  aeternas  miserias  ca- 
t ,  qoi  hioc  sine  lavacro  regenerationis  eiis- 

CAPUT  XXIII. 
Hf  pereuniibus  generalis  gratia  tribuiturf  dum 
ea  parentibus  datur. 


gratiam  parcius  atque  occnUius  omnium  bominum 
corda  pulsanlem,  excelleniiore  opere,  largiore  mu- 
nere, f  potentiore  virtuic  vocatio  specialis  exeritur; 
iia  etiam  circa  innumeros  parvtitos  eadem  manife- 
statur  eleclio.  Quae  quidem  *  nec  iliis  qui  renaii  non 
sunt  111  pareniibus  defuit ,  sed  iis  qui  renati  sunt, 
prae  parentibus  affuit :  ita  ut  miilus  sa?pe  quos 
hsuorom  impictasdeseruit,  alienorum  cura  servierit, 
et  ad  regeneraiionem  912  veuerint  per  extraneos, 
quae  eis  non  erat  providenda  per  proximos. 

CAPUT  XXIV. 
Non  esse  justam  querelam  ex  discretione  parium  par- 

vuiorum ,  sed  magnam  divince  justitiaf  et  graties 

Christi  commendationem. 

In  quo  opere  graiiae,  quis  nisi  arrogantissimus 
1  atque  vanissimus  de  divina  justitia  conqueratur, 
qiiod  non  omnibus  parvulis  simiiis  providcntia  con- 
sulat,  omniaque  pcricula,  quae  moriiuroium  regeue- 
rationem  prohibcre  possunt,  aut  polestato  submo- 
veat,  aot  miseratione  praeveniat  T  Quod  utiqiie  erga 
ooMies  i  fieret ,  si  ita  fieri  omnino  deberet.  Non  au- 
tem  latet,  quantum  k  cordibus  fideliuin  desidicegi- 
gneretur,  si  in  baplizandis  parvulis  nihil  de  cujus- 
quam  nagligentia ,  nihil  de  ipsoruin  esset  morte  me- 
tuendum  :  quandoquidem  01  tales  baptismo  fraoda- 
renlur,  nullo  modo  posset  accidere.  Ilac  vero  tam 
iuamissibili  felicilate  infantium ,  vehementissime 
opinioiliius  roboraretur  erroris,  qui  gratiam  Dei 
secundum  meriia  hominum  dari,  audet  coiiira  fidem 


I  eom  '  inscrutabilior  sit  causa  donorum  quae  C  catholicam  praedicare,  tideretur  quippe  inculpabili 


1  triboit ,  quam  miseriarum  quas  natura  pro- 
lt  ipsa  nos  intelligentiae  difficullas  ad  nostrum 
dlauctorem.  Et  cum  quxrimus  quomodo  omnes 
les  salvos  fieri  velit  (1  Tim.  u,  4),  qui  non 
W  iilud  tempus  d  impertit,  in  quo  per  volun- 
1  Idem  percipit&d<e  gratias  sint  capaces ;  non 
^Ote  arbitror  credi,  neque  inconvenienler  in- 
i,  qood  isti  paucorum  dierum  homines  ad  illam 
loont  gratiae  partem,  quae  semper  universis  est 
m  nalionibus :  qua  utique  si  bene  eorum  ute- 
rporentes,  etiam  ipsi  per  eosdem  juvarentur. 
om  namque  exordia  parvuiorum,  totaqueilla 
ipU  necdum  rationalis  infantiae,  sub  arbitrio 
i  volunlatis  alienae,  nec  ullo  modo  eis  nisi  pcr 
eonsuli  potest :  et  consequens  est  illos  ad  eo-  ^ 
pertinere  consortium ,  quorum  vel  recto  vel 
1  aguntur  affectu.  Sicut  eniin  ex  aliena  confes- 
credunt,  ita  ex  aliena  infidelilate  aut  dissimu- 
%  non  credunt.  Et  cum  ipsi  nec  praesentis  viia» 
arlom  •  haboerunt ,  ncc  futurae ;  quam  ipsorom 
■  ost  nasci ,  tam  ipsorum  efficilur  non  renasci, 


b.4oliensis,  decessu  :  postea  ms.  Camo.  qvce. 

Is.  loliensis,  ad  senectutem  longavam. 

iie  mss.  Camberon.  et  Jol. ,  et  edit.  Leon.  Alii, 

Uabilis  sit  causa  tam  donorum  quam  miseriarum. 

Is.  Camberon.,  impertitur. 

fs.  Joliensis,  habuerint. 

b.  Joliensis,  potentiore  justitia. 

Is.  Joliensis,  nec  in  illis...  sed  in  his  quu 


innoeentiae  boc  tota  aequiiate  deberi ,  ut  neminem 
eorum  adoptio  praeteriret ,  qups  nuilus  reatus  ob- 
stringeret :  ncc  impie  a  quodam  de  parvulorum  ba- 
ptlsmo  dktom  fuisset.  Habet  gratiaquod  adoptet9  non 
habet  vmda  quod  diluat.  Sed  hoe  detestabiliter  prae- 
dicatum  omnes  discipuli  veiitatis  intelligunt:  et 
inde  manifesium  est  eos  qui  salvi  fiunt,  non  merito, 
sed  graiia  libcrari,  quia  sine  baptismo  mortuos  per- 
iisse  non  dubium  est.  Qui  utique  nisi  gravissimi 
peccali  essent  participes,  non  perirent.  Nunc  autem 
occulta  qoidem  Dei  discretione,  sed  justa,  sie  osten- 
ditur  et  quid  conferat  gratia  ,  et  quid  praevaricalrix 
mereotor  nalura  :  ut  nec  conlra  douum  elevctur  su- 
perbia,  nec  contra  periculum  ccsset  iudustria. 

CAPUT  XXV. 

Deum  ob  generalem  gratiam  omni  tempore  velle  omnet 
salvos  jteri :  at  peculiari  gratia  quosdam  lantum. 

Sive  igilur  novissima  contemplemor  saecula,  seu 

prima,  seu  media,  rationabiliter  et  pie  creditur  om- 

nes  homines  salvos  fieri  Deum  velle,  semperque 

voluisse ,  et  hoc  non  aliunde  monstratur  quam  de 

h  Ms.  Joliensis,  tuornm  pietas. 

1  Ms.  Joliensis,  atque  inanissimut...  eonqmratur... 
timiU  providentia. 

I  Editi ,  ita  fleret.  Ms.  Jol.  et  Leonis  editio  non 
habent  itaf  hoc  loco. 

k  Alias  editi,  cordibut ,  absque  in;  ei  post  aliquot 
verba,  de  ipsorum  ettet  mortalitale.  Lectionem  no- 
stnyn  hauimiiS  ex  ms.  Joliensi  ct  editione  Leonis 


7il  s.  PROSPBRI  AQUITANI  OPERA  INCERTifi  AUCTORITATB.  7" 

iis  beneficiis  •  quac  providentia  Dti  913  universis  A  vel  sine  consensu  noslra  voluntatis  taabeatar.  Ipsa 

—  eiiim  gratia  hoc  omni  genere  medendi  atque  auii- 

liandi  agit,  ut  in  eo  quem  vocat,  primam  sibi  rece* 
ptricem  el  famulam  donoruin  suorumpraparetvolon- 
talem.  Nam  virlus  nolentium  nulla  esi,  nec  puiesi 
asseri  vei  iidem,  vel  spem,  vel  cbaritatem  eis  inesse, 
quorum  ab  bis  bonis  consensus  alienus  est. 


generalionibus  conimuniter  alque  indiffeTenter  im- 
pendit.  Fuerunt  enim  ac  sunt  b  hujusmodi  dona  ita 
generalia  ,  ul  «  ipsorum  lcstimonio  ad  quaerendum 
verum  Deum  possent  homincs  adjuvari :  quibus  do- 
uis  auclorem  suum  pcromnia  saecula  protestantibus, 
6|>cciali8  gratiqe  largitas  superfusa  est.  Qu»  licet 
copiosius  nunc  quam  aute  praeslelur;  causas  taroen 
distribuiionum  suarum  Dominus  apud  scieiuiam 
suam  tenuit,  et  intra  secremm  potentissimae  volun- 
tatis  occuluit :  quae  si  omnibus  uniformiler  afflue- 
cent,  non  latercnt;  et  quam  nulla  est  ambiguilas  de 
benignitate  generali ,  tam  de  speciali  mUericordia 
nihil  quod  stupendum  esset  exsNterel :  ac  proinde 
illa  esset  gratia ,  ista  non  esset.    Deo  autem  placuit 


CAPUT  XXVII. 
Consensum  voluntatit  per  gratiam  gigni,  non  $olum  es 
doctrina  ct  illustraiione,  $ed  eiiam  ex  terrore  ei 
melu. 

Ilunc  autem  consensum  non  solum  cohorla»io  prae- 
dicanlium  el  incitamenta  docirinae,  sed  etiam  inetus 
gignit :  propler  quod  scriplum  esi,  Principium  $a- 
pientice  timor  Domini  (Prov.  ixf  10).  Qui  qu.iutistibet 


et  hanc  multis  tribuere  ,  et  illam  a  nemine  submo-  B  terroriDUS  inferaiur ,  non  aliud  agit  quain  ut  quem 
vere ;  ut  ex  utraque  appareat  non  negatum  univer- 
sitati,  quod  collalum  est  porlioni,  sed  in  aliis  pra> 
valuisse  graiiam,  in  aliis  resiluisse  naturam. 

CAPUT  XXVI. 

Quod  in  omnijwtificatione  gratia  quidem  principaliter 
prceemineat,  sed  volunlas  ei  subjungatur,  quia  gratia 
primo  $ibi,  lamquam  receptricem  et  famuiam  dono- 
rum  stiortim,  prccparat  voiuntatem. 

llancquippeabundantiorem  graiiain  *iiacredimus 
atque  experimur  potentem,  ut  nullo  modo  arbitre- 
mur  esse  violenlam,  e  quod  quidquid  in  sulvandis 
hominibus  agitur,  ex  sola  Dei  voluntate  peragatur ; 
cum  etiam  ipsis  parvulis  per  alienae  voluntalis  sub- 
venialur  obsequium. f  Cratia  quidem  Dei  illa  in  omni 


fecerit  limemem,  faciat  et  volentem,  nec  solum  vo- 
lentem,  sed  etiam  sapientem.  Unde  et  iilud  scriptum 
est,  Bealus  cui  donalum  e$t  habere  timorem  Dei 
(Eccli.  xxv,  15).  Quid  cnim  tam  beatificum  quaui  hic 
timor,  qui  genitor  erudiiorque  sapientia*  est?  la 
cujus  utique  devoiione  devota  est  et  voluntas, h  qn* 
auctore  gratise  eodem  proficit  limore,  quo  ccepit. 
Cum  ergo  hic  timor  etiam  per  quamdam  vim  inagui 
terroris  iinmitiitur,  non  ibi  ratio  exstinguilur,  nec  in- 
tellectus  aufertur ;  sed  illa  potius  quae  mentem  pre- 
mebat  caligo  discutitur,  ut  voluntas  depravata  priut 
atque  captiva,  recta  efflciatur  et  libera.  Unde  sicut 
animus  nihil  virtulis  capit,  nisi  radium  vcri  acceperit 
luminis;  ita  gratia  niliil  ei  quem  vocat  confen,  nisi 


justificaiione  principaliter  preeminet,  suadendo  ex   C  oculos  in  eo  aperuerit  voluntatis.  Quae  in  plerisque, 


hortationibus,  movcndo  excmplis,  terrendo  periculis, 
iucitando  miraculis,  daudo  intellectum,  inspirando 
consilium,  coriueipsum  illuminando,  et  Udei  affectio- 
nibus  imbuendo  :  sed  etiam  voluntas  hominis  sub- 
jungitur  ei  atque  conjungitur,  quae  ad  hoc  predictis 
est  excitata  praesidiis,  ul  divino  in  se  cooperetur 
operi,  et  incipiat  exercere  ad  meritum,  quod  de  su- 
pemo  scmine  conccpit  ad  studium ;  de  sua  habens 
mutabilitate  si  deficit,  de  gratiae  opitulatione  si  pro- 
ficil.  Quac  opiiulaiio  per  innumeros  modos,  sive  oc- 
cultos,  sive  manifestos,  omnibus  adliibetur ;  etquod 
a  multis  refutatur,  ipsorum  esl  nequitix;  quod  au- 
tcm  a  multis  snscipitur,  et  gratkp  est  divinae,  et  vo- 
lunlatis  humana».  Sive  igilur  inkia ,  sive  profectua 


sicut  superius  disputatum  est ,  ab  ipso  initio  sui  ar- 
deutissima,  l  citis  et  magnis  ditatur  augmentis ;  ia 
plerisque  autem  tarde  cuuctanterque  proficiens,  vix 
ad  ea  incrementa  provehiiur,  qnae  idoneam  ad  perse- 
▼erandum  habeant  firmitatem.  Dicil  quidem  Domi- 
nus,  Nemo  venit  ad  me,  ni$i  Pater,  qui  misit  mc,  ut 
traxerit  eum  (Joan.  vi,  44).  Sed  hoc  ideo  dictum  est, 
ul  illam  fidem,  sine  qua  nemo  ad  Chrisium  veml,  ex 
Pairis  haberi  munere  noverimus,  secundum  illud 
quod  apostolo  i  Petro  dicitur ;  Beatus  est  Simon  Bar 
Jona,  quia  caro  et  tanguis  non  revelavit  tibif  ud  PeUr 
meu$  qui  in  cmlit  ctt  (Matth.  xvi,  17).Qui  in  cordibus 
traliendorum  hoc  egit  ut  crederent,  hoc  effccit  at 
vellent.  Non  enim  esset  unde  traherentur,  si  s*-qua- 


fidelium,  sive  usque  in  finem  s  perseverantiam  cogi-  ®  ces  fide  et  915  voluniaie  non  esaent :  quoniam  qui 
temus,  nullum  genus  nulla  914  species  cujusquam  non  credunr,  nec  trahuntur  omnino,  nec  veniunt; 
virtutis  occurret ,  qux  vel  sine  dono  divinae  graiiae,      neque  accedunt  qui  dissentiunt,  sed  recedunt.  Qai 


•  Sic  ms.  Camberon.  et  Leonis  editio.  Editiones 
vero  Prosperi,  eaque  providentia  Dei,  quam,  elc. 

^  Ms.  Joltensis,  ejusmodi  dona  ista  generalia. 
«  Ita  mss.  Cainberon.   et  Jol.  et  Leonis  editio. 
Editi  alias,  per  ipsorum  teslimonia. 

•  Biss.  Thuan.,  Camb.  et  Jol. ,  ila  credimut  beni- 
gnam. 

•  Ita  editio  Leonis.  Mss.  Thuan.  et  Jol. ,  quod  $i 
quid.  Ms.  Camb.,  quo  $i  quid.  Editi  Prosperiani,  quo 
quidquid. 

t  Mss.  Jol.  etCamb.,  Gratia  quidem  itla  in  omni 
justificatione  principatiter  prceeminet.  Editi  nostri, 
Gratia  quidem  Dei  in  omnibus  junifieatiombus.  L^onis 


editio,  Gratia  quidem  Dex  Ula  in  omnibus  jw$ttfie$> 
tionibus. 

s  Sic  mss.  Camberon.  et  Jol.t  cum  Leoae.  Editi 
alias,  perseterantium  cogitemus  genu$%  nutla  specieu 
lidem  postea,  occurrit. 

h  Ms.  Joliensis,  qua  auetore  eodem  profkit  ft- 
more.  Ms.  Cainberon.,  quo  auctore,  eodem  proficii 
timore. 

1  Editi  nostri  antea,  $iti$.  Melius  ciii$f  per  c,  ex 
mss.  C«unb.  et  Jol.  et  edit.  Leonis  ;  cum  correspon- 
deat  siatiin,  tarde  cunctatiterque. 

1  Recic  inss.  Cainb.  et  Joi.  cum  Leone  addont 
Petro9  qua  voce  carent  editi  nosiri. 


113  DE  VOCATIONE  OMXIUM  GKNTIUM  LIBER  II.  714 

ergo  veniunt,  imore  ducuntur  :  dilecti  eiiim  sunt,  et  A  x,  18).  In  caneris  vero  uominibus,  donec  caro  concu- 


dilexerunt;  quaesiti  sunt,  et  quaesierunt,  et  quod  eos 
voluit  Deus  velle,  voluerunt. 

CAPUT  XXVIII. 

Poue  eos  qui  gratia  Dei  in  Chrittum  credunt,  non  cre- 
deret  et  eot  qui  per$everantt  a  Deo  recedere. 

•  Qui  ad  obediendum  sibi  ipsum  velle  sic  donat,  ut 
eiiam  a  perseveraturis  illam  mutabilitatem  quae  po- 
lest  nolle  non  auferat.  Alioquin  nemo  umquaiu  fide- 
lium  recessisset  a  lide,  neminem  concupiscentia  vin- 
ceret,  neminem  tristitia  elideret,  neminem  iracundia 
debellaret,  nullius  charitas  refrigeseeret,  nullius  pa- 
tientia  frangeretur,  et  collatam  sibi  gratiam  nemo 
negligeret :  sed  quia  haec  possunt  fteri,  et  iu  consen- 
sura  lalium  tentationum  facilis  nimiuiu  proclivisque  B  etiam  in  ipsa  palmarum  omniumconsuinmationeper- 


pi$dt  advertnt  $piritum ,  et  $piritu$  advertu$  earnem 
(Gal.  v,  17),  et  donec  $piritu$  quidem  promptut  ettf 
caro  autem  infirma  (Malth.  xxvi,  41),  incommulabilis 
animi  fortitudo  non  potest  reperiri.  Quoniam  non  bu 
jus,  sed  alterius  vit»  est  *  verae  pacis  perfecta  et  se- 
cura  felicitas  :  in  prasenlis  autem  agonis  incerto, 
ubi  tota  vita  tentatioest(Jo6vii,l),eth  ab  insidianti ; 
superbia  nec  ipsa  est  tuta  victoria,  motabilitatis  pe- 
riculo  non  caretur.  Et  licet  innumeris  *  sanciis  sui* 
donet  virtutem  perseverandi  usque  in  Gnem  divina 
protectio,  a  nullis  tamen  i  aufert  quod  ipsis  repu- 
gnat  ex  ipsis  :  ut  in  omnibus  studiis  eorum  aique  co- 
natibus  semper  inter  se  velle  et  nolle  k  decertent. 
Quam  compugnantiam  idem  beatissimus  Petrus 


descensio  est,  nuioquam  debet  in  auribus  ftdelium 
vox  illa  Domini  non  sonare,  qua  apostolis  dicitur, 
Vigilate  el  orate,  ne  intretis  in  tentationem  (Matth.  xxviv 
41).  Ubi  si  de  vigilando  tantum,  non  etiam  de  orando 
discipulos  admoneret ,  solas  liberi  arbitrii  vires  vi- 
deretur  hortatus.  Sed  cum  addidit,  et  oratet  satis  do- 
cuit  superni  futurum  muneris  ut  eos  etiam  vigilantes 
teniationis  procella  non  vinceret.  Tale  est  et  illud 
quod  ait,  Simont  Simont  ecce  Satanas  postulavit  ut 
vot  b  eernerei  velul  triticum.  Ego  autem  rogavi  pro  tef 
ne  dtfUiat  file*  tua;  et  tu  tandem  conver$u$t  confirma 
fratret  tuo$t  et  rogate  ne  intretit  in  tentationem  (Luc. 
xxii,  51).  Si  ergo  defectura  erat  fides  tanti  apostoli, 
•  uiti  pro  eo  Chrislus  oraret ,  inerat  ei  proculdubio 


pessus  est.  Si  quidem  hoc  *  ipsi  Dominus  protesie- 
tur  et  dicat,  Ament  amen,  dico  tibi :  quando  juvenit 
era$f  prcscingebat  le,  et  ambuiabat  ubi  volebat ;  cum 
autem  tenueritt  extendet  manut  tua$t  et  aliut  te  prm- 
einget9  et  dueet  quo  tu  non  vit.  Hoe  autem  m  dixit,  «i- 
gnificant  qua  morte  glorificaturu*  ettet  Deum  (Joan. 
xxi,  18  et  19).  Quis  ergo  ambigai,  quis  ignoret  banc 
fortissimam  petram,  qua  ab  illa  principali  petra 
communionem  et  virtutis  sumpsit  et  nominis,  boe 
desiderium  semper  babuisse,  ut  ei  moriendi  pro 
Christo  constantia  donaretur  (Matth.  xvi,  18)  ?  Veruin- 
tamen  ita  inevitabilis  erat  obluctatio  trepidationis, 
11  ut  vir  marty  rii  a  vidissimus,  adepturus  quidem  denun- 
tiaretur  victoriam  passionis,  sed  non  sine  tentatione 


ita  jam  perseveranliae  fuerat  virtute  solidatus,  ut 
nullis  periculis  esset  obuoxius.  Si  quidem  tam  gravis 
eum  perturbatio  etiain  post  isu  concusserit,  ut  in 
Caiphas  domo  unius  ancillae  interrogatione  pavefa- 
ctus,  usque  ad  trinam  negationem  •  Christi,  cui  com- 
moriturum  se  spoponderat,  constantia  deficiente  per- 
ductus  sit.  Qui  ergo  tunc  conturbatum  cor  apostoli 
non  bomanis,  sed  divinis  couvenit  oculis,  et  ad  largos 
poMiitudinis  fletus  potenti  incitavit  aspectu ,  potuit 
banc  firmitatem  aniini  praecipuo  conferre  discipulo, 
ut  sicut  ipsum  Dominum  nihil  ab  explendae  916 
passionis  proposito  deterrebal,  ita  nec  beatum  Pe- 
Irum  ulla  tunc  formido  superaret.  Sed  hxc  stabilitas 
illius  tantummodo  propria  fuit,  qui  solus  vere  po- 


■otabilitas,  quae  posset  in  tentatione  d  nutare;  ei  C  formidinis.  Merito  igitur  nonsolum  ab  incipientibus, 

verum  etiam  a  °  provectis  sanctis  uniformiter  Domi- 
no  supplicatur,  et  dlcitur,  Ne  not  p  inducm  in  tenta- 
tionemf  ted  libera  not  a  malo  (Matth.  vi,  13).  Univer- 
sis  enim  qui  in  fide  et  dilectione  permanent,  ab  ipso 
donatur  ne  in  tentatione  superentur,  ut  qui  gloriatur, 
in  Domino  glorietur  (I  Cor.  i,  31).  Ipsamque  4  glo- 
riam  iisdem  quibus  eam  impertit,  ascribit ;  ut  quam- 
vis  auxilio  Dei  steteriut,  tamen,  quia  in  se  babebant 
unde  caderent,  ipsorum  sit  merilum  quod  steterunt. 
Igitursicut  qui  crediderunt,  juvantur  ut  in  fide  ma- 
neant ;  sic  et  qui  nondum  crediderunt,  juvautur  ut 
credant.  Et  917  quemadmodum  illi  in  sua  babent 
potestate  ut  exeant,  ila  et  isti  in  su*  babent  potestate 
ne  veniant.  Fitque  manifestum  quod  diversis  aique 

tenterque  dicebat,  Potettatem  habeo  ponere  animam  J)  innumeris  modis  omnes  hominetvult  Deustalvot  fieri, 
r,  el  poiettatem  habeo  iterum  *  eumere  eam  (Joan.      el  in  agnitionem  eeritatit  tenire  (I  Tim.  u,  4) ;  sed 

Camb.  et  Jol.  et  Leo  ut  supra. 

1  M<.  Jol.  cacet  voce,  tanctit. 

I  Mss.  Camb.  et  Jol.,  aufertur. 

k  Editi  Prosperi,  decertet.  Mss.  Camb.  et  Jol.  ae 
Leo,  decertent. 

1  Alias  excusi,  ipte  Dominus.  M«s.  Camb.  et  JoJ.  et 
edit.  Leonis,  ip$i  Dominus. 

m  Ms.  Joliensis,  dicebat. 

a  Ms.  Joltensis  ut  viro  martyrii  aridittimo  adeptu- 
ro  quidem  denumiaretur  vicloria  pattionit. 

°  Ita  iiiss.  Camb.  et  Jol.  cum  Leo.  Alii,  provecth- 
timit. 

?  Mss.Camb.  et  Jol.  et  amiquae  Leonis  ed  tione», 
inferat. 

<i  Editio  Leonis  Operum,  victoriam. 

93 


•  Ms.  Camberon.,  Quia. 

b  Ms.  Joliensis ,  expottulavit  ut  vot  cribraret.  Ms. 
Canib.,  pottutavit  ut  vo$  cribraret.  De  voce  cerneretf 
quain  babent  editi  nostri  et  Leouis,  vide  supra  pag. 
8S5,  in  nou  C  ldem  Camb.  et  Leouis  editio  rogatet 
pro  rogat  in  a:iis. 

4  M>s.  Camberon.  et  Jol.,  niti  pro  ea. 

4  Alias  in  Leone,  et  in  Colon.  edit.  Prosperi,  mu- 
tmre. 

•  Ms.  JoL,  ejut  cui.  Deiode  alias,  moriturum.  Leo- 
nio  edit.,  commoriturum. 

1  Ms.  Joliensis,  tumendi  eam. 

•  Sfc  mss.  Camberon.  et  Jol.,  et  Leonis  editio.  No- 
slri  codices  excusi,  vere  perfecta. 

»  Editi  Prosperiani,  ab  intidianti  $uperbia.   Mss. 
PathoIm  Ll. 


y 


715  S.  PROSPERI  AQUITANI  OPERA  INCERTifi  AUCTORITATIS.  710 

qei  veniunt,  Dei  auiilio  diriguntur ;  qni  non  ve- A  nem  qui  salvus  flt,  quique  in  agnitionem  teritatis 


niunl,  sua  pertinacia  reluclantur. 

CAPUT  XXII. 

Promissio  benedictionii  otnnium  gentium  tta  comple- 
iur  quotidie,  ut  nee  pereuntibui  $ii  excusatio  jutia , 
nee  $alvatU  de  $ua  justitia  gloriatio. 

Quamvis  *  enim  multi  amantes  tenebras  suas, 
splendorem  non  recipiant  veriutis,  et  multi  qui  illu- 
minati  fuerant,  tenebrescant,  verbum  tamen  Dei  ma- 
net  in  mternum  (l*a.  xl,  8),  et  de  promissionis  veri- 
tate  nibil  excidit.  Intral  quotidie  praesciu  et  promls- 
aa  gentium  plenitudo ,  et  in  Abrahae  semine  omnb 
gens ,  omnis  tribus,  omnis  lingua  benedicitur.  Quod 
enim  Pater  Filio  dedit,  Filius  non  amitiit .  neque 
quisquam  potest  de  manu  ejus  b  rapere  quod  accepit 


venit,  Dei  auxilio  juvari  et  regi,  utque  in  flde  qnm 
per  dilectionem  operatur  (Gal.  v,  6),  permaneat,  cu- 
siodiri.  Teriia  vero  temperanter  et  sobrie  prote*u- 
tur,  non  omnein  voluntatig  Dei  comprehendi  posae 
rationem,  etmuliasdivinorum  operum  causas  abhu- 
mana  intelligentia  esse  subduclas  :  ul  cum  in  ten> 
poribus,  in  nationibus,  in  famHiis,  in  parvulis,  in 
nondum  natis  f  et  geminis  quaedam  aut  variesutin- 
signiter  gesta  noscuntur,  non  ainbigamus  ea  ex  iUis 
esse  quae  justus  et  misericors  Deus  in  hoc  trans- 
ituro  saeculo  noluit  sciri.  Quod  quidem  ad  utilitaiem 
nostram  dispositum  sentiendum  est :  ul  quoniam, 
s  $pe  salvi  facti  $umu$  (Rom.  vni,  24),  cui  praeparavit 
Dcus  quod  oculus  non  vidit ,  nee  auri$  audmt,  nee  h 
(Joan.  vi,  59,  el  x ,  29).  Firmum  fundamentum  Dei  B  cor  hominis  a$cendit  ( 1  Cor.  n,  9) ;  sicul  constaoter 


$tat(\\  Ttm.u, 19),  et  mansuri  in  aeternum  templi 
aediflcaiio  non  vacillat,  prartenu  super  omnes  veri- 
tate  et  misericordia  Dei;  a  quo  quod  et  nemini  ne- 
gaiur,  et  nulli  debetur,  in  iis  quos  promisit  effici- 
tur.  Ipse  enim  operatur  omnia  in  omnibus  (I  Cor. 
xn,  6) ,  sed  omnia  proculdubio  justa  et  bona.  Uni- 
tersm  enim  vim  Demim  mi$erieordia  et  verita$  (Psal. 
xxiv,  iO).  Qui  sicut  pnescivit  ante  saecula,  quanta  to- 
tius  mundi  bominum  multitudo  vel  communibus 
'  usa  donis,  vel  specialibus  adjuta  praesidiis,  declinans 
tamen  ab  itinere  veriutis  et  vitae,  ingressura  essel 
latitudiuem  erroris  et  mortis  :  iU  semper  praecogni- 
tum  babuit  quantus  piorum  numerus  per  opein 
grati»  et  per  servitutem  obedientiae  ad  aeternam 
beatitudinem  periineret  :  ut  nuilo  cxcidente   de  C  cunctis  retro  sseculis  probarelur  gratiam  Dei  omni 


credimus  videndum  quod  nondum  videmus ,  iu  pa- 
tienier  h  exspectemus  intelligendum  quod  nondooi 
intelligimus.  Si  ergo  cessel  insidiosa  maligniUs,  si 
insolens  praesumptio  conquiescat,  bis  recte,  utar- 
bitror, l  pertracutis,  nullius  superest  causa  cerumi- 
nis ,  neque  ultra  necesse  est  nos  inlerminabiiibus 
quaestionibus  occupari. 

GAPUT  XXXI 

Omnibus  smculis  affuisse  omnibus  hominibus  generalem 
Dd  bonUatem;  sed  tantum  sahandis  pecuiiarem 
gratiam. 

Elaboratum  est  enim,  quantum  Dominus  adjuvit, 
ut  non  solum  in  novissimis  diebus,  sed  etiam  ia 


plenitudine  promissorum,  qui  uec  d  provectu  erat 
fallendus,  nec  auxiiio  defuturus,  eos  gloriflcaret  prse 
omnibus  quos  elegit  ex  omnibus.  Universiuti  quippe 
liominum,  quod  abunde  probavimus,  ita  muhiplex 
•tque  ineffabilis  bonitas  Dei  consuluit  semper  et  con- 
sulit ,  ut  neque  ulli  pereuntium  excusatio  suppeut 
de  abnegato  sibi  lumine  veritatis ,  neque  cuiquam 
sit  liberum  de  sua  justitia  gloriari ;  cum  et  illos  pro- 
pria  nequitia  demergat  ad  pceuam ,  et  islos  Dei  gra- 
ftia  perducat  ad  gloriam. 

918  CAPUT  XXX. 
Repetitio  primi  capitis  tibri  seeundi. 
Quod  iuque  in  principio  secundi  liujus  voluminis 
insinuavimus,  hoc  nunc  iterum  commendamus ,  ut 


bus  bominibus  affuisse ,  providentia  quidem  pari  et 
boniiate  generali;  i  sed  multimodo  opere,  diversa- 
que  mensura  :  quoniam  sive  occulte,  sive  manifoste, 
ipse  est,  ut  Apostolus  ait,  Salvator  omnium  komi- 
num,  maxime  fideiium  (I  Tim.  iv,  10).  Qtue  senten- 
tia  subtilissimse  brevitatis  el  validissimi  roboris  si 
tranquillo  consideretur  intuitu,  toum  banc  k  de 
qua  agimus  eonlroversiam  919  dirimit.  Diceodo 
enim,  Qui  est  Salvator  omnium  hominum ,  confinna- 
vit  boniutem  Dei  super  uutversos  homines  esse  ge- 
neralem.  Adjiciendu  autem,  maxime  fidelium,  osten- 
dil  esse  partem  generis  humani  quse ,  merito  ftdei 
divinitus  intpiratae,  ad  summainatque  aeternamsa* 
lutem  specialibus  beneficiis  provehatur  Quod  uuque 


cum  de  gratia?  profundiute  et  altitudine  dispuutur,  D  |Ju»a  iniquiute  agitur  justissiini  el  misericordissiaii 

•  tribus  illis  saluberrimis  et  veracissimis  definitioni- 

bus  simus  innixi.  Quarum  una  profitetur  aeternum  el 

proprium  divinae  esse  boniutis,  ut  oranes  homines 

salvos  fieri  velit,  et  in  agnitionem  veriuiis  venire 

(1  Tim.  u,4);  alia  simul  praedicai,  omnem  homi- 

•  Editi  alias,atritm.Mss.Camb.ei  Jol.etLeo,  eitiw. 
k  Mss.  Camb.  et  Jol.,  rapere.  Alii,  eripere. 
c  Ms.  Jolieusis,  adjuta  donis. 
d  Ms.  Joliensis,  proventu. 

•  Editio  Leonis,  primis  illis. 
1  Sic  inss.  Gamb.  el  Jol.  ac  Leo.  Alii,  etolimLeo- 

nis  libri ,  et  genitis.  Iufra  editi,  non  ambigimus;  ubi 
mox  citati  codiccs,  non  ambigamus.  Et  adhuc  inferius 
ms.  Camb.,  tran*itorio$  pro  iranstturo. 


Dei,  cujus  judicium  in  liis  dispensationibus  non  i 
arrogantia  discutiendum ,  sed  cum  t 
dum  est. 

CAPUT  XXXII. 

Inter  fideles  varios  esse  gradus  munerum  Dei;  ida  e 

s  Mss.  Camb.  et  Jol.  cum  Leone  supplent  vocem 
hanc,  $pe,  quae  in  aliis  deficiebat.  Leonfs  ed.,  quibus, 
promi:  spei  imellige. 

*  Ms.  Joliensis,  exspectamus. 

1  Ms.  Joliensis,  retractatis. 

i  Ms.  Camberon.,  multimoda  ditersaque  mensmra. 
Sic  alias  et  in  Leone. 

k  Ediii,  de  qua  egimus.  Ms.  Joliensis  et  Leonis  edi* 
tio,  agimus. 


717 


DE  VOCATIONE  OMNIUM  GENTIUM  LIBER  II. 


718 


non  ex  meritis  eorum ,  ted  jutto  ti  latenti  Dei  ju-  A  praefuerunt.  At  alii  barbari  dum  Romanis  auiinan- 


dieio. 

Siquidem  in  ipsis  quoque  fidclium  poptilis ,  qnod 
jam  superius  ostensum  est ,  non  eadem  otnnibus, 
nec  paria  conferantur,  ct  anie  ulla  bamanorum  pon- 
dera  meritoruut,  dissimillima  divinorum  mensora  sit 
manerom.  Si  euiai  de  parentum  carnalium  judiciis 
conqueri  non  audemus,  cum  aliquos  (ilios  suos  ante 
ulla  morum  examina,  ante  aliqaa  pietatis  obsequia, 
indulgemiore  ampleciuntur  affectu ;  *  si  in  dominis 
quoque  erga  famolos  libera  est  dispositio,  nec  juste 
a  quoquam  reprebenditur,  qui  de  uuius  conditionis 
familia  quosdam  sibi  quos  benignius  bonesiaret,  et 
quos  k  liberalius  erudiret,  elegit :  numquid  de  sum- 
mi  Pairis  et  veri  Domini  benevolentissima  aequitate 
caasandum  est,  quod  in  magna  domo  ejus  innume-  B  discernere  non  valemus,  in  illa  aeterna  scientia  simui 


tur,  qood  in  suis  locis  nosse  non  poterant ,  fn  no- 
stris  *  didicere  regionibos,  et  ad  sedes  suas  cum 
Christianae  religionis  f  institutione  remeamnt.  Iia 
nibil  obsistere  divinae  gratiae  potest  quominus  id 
quod  voluerit  impleatur,  dum  etiam  discordiae  ad 
unitatem  trahunt,  el  plagae  in  remedia  vertuntur, 
ut  Ecclesia  unde  metuit  periculum,  inde  sumat  aug- 
mentum. 

Ad  quoslibet  igltur  rerum  humanarum  exitus  se 
nostra  converlit  inspeciio,  nulla  saecula,  nulla  ne- 
gotia ,  nullos  generationum  ortus  atque  decessus  ab 
aeternis  et  inscrutabilibus  judiciis  Dei  vacare  repe* 
riet.Omnes  varietatum  compugnantiae,  et  universae 
dissimilium  s  proventuum  causae,  quas  investigare  et 


ns  differenliis  universa  variantur?  Cumque  nemo 
aliquid  boni  babeat  quod  non  ille  donaverit,  non 
omnes  tamen  iisdera  virtuiibus  micant,  aut  eadem 
ebarismalum  dote  diiantur.  Nec  possumus  hanc  di- 
▼ersitalem  graduum  causis  aptare  meritorum ,  cum 
totius  boni  meriti  principalis  causa  sit  gratia,  de  cu- 
jus  opibus  sumitur  quidquid  in  singulis  probabiie 
reperitur. 

CAPUT  XXXIII. 

Nemo  perit,  qui  perire  non  debet ;  sed  omites  ab  teter- 

no  eletti  salvi  fiunt. 

Sicut  ergo  de  iis  quae  intra  Ecclesiam  multiformi- 
terSpiritns  sanctus  operatur,  impiumest  ullam  que- 
relam  corde  concipere ;  ita  etiam  de  illa  providentia 


notae,  simulque  divisae  sunt.  Et  nibil  ibi  inordinaiuni 
est,  etiam  de  necdum  existentium  qualitatibus  actio- 
num.  Quoniani  non  est  in  Deo  accidens  motus ,  aut 
nova  voluntas ,  aut  temporale  consilium,  nec  cogi- 
tatin  ejus  cum  rerum  mutabilium  inaequalitate  varia- 
tur,  sed  cuncta  pariter  tempora  et  temporalia ,  sem- 
piterno  ac  stabili  comprehendit  intuitu,  et  omuibus 
omnia  jam  reiribuit,  k  qui  quas  suntfutura,  jam  fe- 
cii.  Hinc  illud  est  beati  Pauli  aposioli  scribeniis  ad 
Ephesios,  Benedictut  Deus  et  Pater  Domini  nottri  Jetu 
Chritti,  qui  benedixit  not  in  omni  benedictione  spirita- 
li  m  cotlestibus  in  Chritto ,  sicut  elegit  not  in  ipho  ante 
mundi  conttitutionem ,  ut  etsemut  tancti  et  immacula- 
ti  in  conspectu  ejus  in  charitate.  Qui  prwdestinavit  nos 


qoae  infldelibus  praesidet,  nullatenus  murmurandiim  C  m  adoptionem  fUiorum  perJetumChrittum  *,  tecun- 


est.  Quouiam  ei  justus  et  bonus  arbiter  nec  voluutatis 
iniqnae  est,  nec  discretionis  incertae,920  ul  8ul>  ini- 
mensa  e  omnipotentis  Dei  misericordia  atque  justitia 
potemus  quod  quisquam  pereat ,  qui  perire  non  de- 
beat.  Nulla  pars  mundi  ab  Evangelio  vacat  Christi. 
Et  licet  iila  generalis  vocatio  non  quiescat ,  tamen 
etiam  ista  specialis  jam  universis  est  facta  commu- 
nis.  Ei  omni  gente,  etex  omni  conditione  adoptan- 
tur  quotidie  millia  senum,  niillia  juvenum,  millia 
parvulorum ;  et d  effectibus  gratiae  Christianae,  etiam 
ipsa  quibus  inundus  atteritur,  arma  famulautur. 
Quam  multos  euim  qui  in  tranquillitaie  pacis  sacra- 
nentnm  baptismatis  suscipere  differebant,  ad  aquam 
regeneralionis  confugere  instantis  periculi   metus 


dum  propositum  voluntatis  suce,  in  iaudem  glorim  gra- 
Xia  sum  (Ephes.  i,  3  seqq.),  921  et  caetera  i ,  quas 
subejusdem  sensus  praedicatione  connectit,  docens 
donum  atque  opusgraiiae  in  aeierno  semper  Dei  maa- 
sisse  consilio,  omnesque  adoptionis  filios  non  solum 
k  in  eo  tempore  quo  jam  existentes  vocati  sunt,  sed 
etitm  priusquam  mundus  l  constitueretur,  electos. 
In  qua  electione  quidquid  hominum  in  Christo  prae- 
cognitum  non  est,  nulla  eidem  ratione  sociabitur. 
Omnett  enim  qui  in  regnum  Dei  de  cujuslibet  tempo- 
ris  vocatione  venturi  sunt,  in  ista,  quae  sseeula  cuncta 
praecessit,  adoptione  signati  sont.  Et  sicut  nullus  in- 
fldelium  in  hac  sorte  nomeratur,  ita  nullus  piorum 
m  ab  bac  benedictione  discretus  est.  De  plenitudine 


impolit,  et  lentis  tepidisque  animis  quod  diu  cobor-  D  quippe  membrorum  corporis  Christi,   praesciemia 


tatio  quieta  non  suasit,  minax  subite  tcrrorextorsit? 
Quidam  Ecclesiae  filii  ab  hostibus  capti,  dominos 
euos  Christi  Evangelio  manciparuut,  et  quibus  con- 
ditione  bellica  serviebant ,  eisdem  fidei  magisterio 

•  Ms.  Joliensis  supplet  particulam  st,  quae  est  etiam 
in  Leone. 

»  Editi,  libcriut,  emendantur  ex  ms.  Joliensi  et 
Lecme. 

«  Ms.  Joliensis  omissis  his,  omnipotentis  Dei,  ha- 
bet,  misericordia  ejus. 

d  Duac.  et  Coion.,  a/fectibus.  Alii,  effectibut. 

9  Ms.  Joliensis  et  Leonis  editio ,  cognovere.  Alii, 
didicere. 

1  Ms.  Joliensis,  juttificatione. 

•  Leonis  edilio,  provectuum.  Caeteri,  provenluum. 


Dei,  qu«  falli  noo  potest,  nibil  perdit,  et  nullo  de- 
trimento  minuipotest  summa  praecognita,  aique  ia 
Christo  ante  saecuia  aeterna  praeelecia,  sicut  ad  Timo- 
theum  scribens  Apostolus  dicit ,  Collabora  Evangelio 

k  Ms.  Camberon.,  queeque  sunt  futura. 

1  Hoc  loco  editi  addiderant  Dominum  nostrum , 
quibus  careut  ms.  Joliensis  et  Leonis  editio,  imino 
eiiam  textus  Aposioli  cum  Vulgata  ejusdem  ver- 
sione. 

i  Editio  Leonis,  qum  ibi. 

k  Praepositio  in  non  legitur  in  ms.  Joltansi. 

1  Editi  alias,  conderetur.  Mss.  Camb.  et  Jol.  et  Leo 
ut  in  lextu. 

■  Editi,  numeratus.  Posiea  ms.  Jol.  et  Leonis  edi- 
tio,  ab  hac  benadictione ;  cum  aiii  ferant,  ab  hac  soru. 


710         S.  PROSPERI  OPERA  INCERTiE  AUCTORITATIS.  -  DE  VOCAT.  OMfl.  GENTIUM. 


-m 


secundum  virtutem  Dei%  qui  nos  liberavit  et  vocavit  vo-  A  solvuntur,  ut  in  destructione  eorum  etiam  ib  iis  qui- 


ealione  saneta,  non  secundum  opera  nostra,  sed  teeun- 
dum  suum  propositum  et  gratiam ,  qum  daia  est  nobis 
in  Christo  Jesu  ante  tempora  mterna  (II  Tim.  i,  8 
•19). 

CAPUT  XXXIV. 

Non  frustra  laborari  ad  acquirenda  bonorum  ope- 
rum  merita ,  vel  orationibus  insisti ;  quamvis  in- 
eommutabile  sit  Dei  propositum  super  salule  electo- 
rum. 

Contra  banc  invictac  veritatis  splendidissimam  lu- 
cero  solent  qtiidam  non  sobrie  dicere ,  superfluo  ad 
acquirenda  bonorum  operum  merita  laborari,  frustra 
etiam  orationibus,  quibus  Deus  exorandus  speratur, 
insisti,  si  ex  incommutabili  proposito  ejus  Cbristianae 


bus  succurritur,  laboretur,  quoniam  el  hoc  a  salfaule 
donalur.  Ideo  beatus  Apostolus ,  Non  solum  auum, 
inquit ,  sed  et  gtoriamur  in  tribulationibus  :  sciemtes 
quod  tribulatio  patientiam  operalur ,  patienlia  autem 
probationem,  probaUo  vero  spem;  spes  autem  non  cm» 
fundit,  quia  eharitas  Dei  diffusa  est  in  cordibus  nostrit 
per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  nobis  (Rom.  ?,  3 
et  seq.).  Itemque  idem  ad  Ephesios,  Graiia,  inquil, 
salvati  estis  per  fiJem ,  et  hoc  non  ex  oobis,  Dei  enim 
donum  est ;  non  ex  operibus,  ne  quis  glorietur.  Ipsm 
enim  sumus  figmentum ,  creati  in  Christo  in  operimu 
bonis ,  qum  prmparavit  Deus  ut  in  Ulis  ambulcmu. 
(Ephes.  u,  8  et  $eq.)  Deus  ergo  bis  quos  d  elegit  sim 
meritis,  dat  unde  ornenlur  et  meritis.  Ei  frasira  di- 
gralix  subsistit  eleciio,  nec  aliier  quidquam  proce-  jj  cilur  quod  ratio  operandi  non  sit  in  electis,  cum  etian 


dere  poiest,  quam  Omnipotentis  voluntate  disposi- 
lum  est.  Sed  qui  •  hoc  ingeniose  se  arbitrantur 
opponere,  non  mtelligunt  scienliam  Dei,  quae  et  prae- 
terita,  et  praesentia,  et  fulura  complectitur,  lempore 
non  teneri,  el  tam  in  conspectu  ejus  astare  ea  quae 
gerenda  suut,  quam  illa  quae  aut  geruntur,  aul  gesla 
sunl.  Quod  cum  verissimuin  sit ,  non  indigel  mora 
cernendiet  discernendi  illa  virtus  quae  perpetuo  vero- 
qne  922  conluilu  creata  et  creanda,  oria  et  oritura, 
acta  et  agenda  simul  aspicit,  et  quidquid  in  univer- 
sitate  rerum  per  saecula  praeflniia  evolvitur,  ac  mul- 
timodis  varietalibus  explicatur ,  id  lolum  in  eo  jam 
ordine  comprehendil ,  quem  ex  ip*ius  summo  illo 
perfecloque  judicio  mundi  bujus  finis  accipiet.  Haec 


9  ad  hoc  ul  operentur  elecli  sinl.  Viriutum  quippe 
munera  otiosa  esse  non  possunt.  Quoniam,  sicut  Ve- 
rilas  ait,  Omni  habenti  dabitur ,  non  habenU  smtem 
etiam  quod  habet  auferetur  ab  eo  (MaU.  xxt,  39).  Noa 
igitur  ad  boc  dalur  conlinenlia ,  ut  concupisceotin 
non  repugnet.  923  N«c  ^o  cuiquam  triboitur  sa* 
pientia  el  intellectu»,  ul  non  die  ac  nocle  r  in  Domini 
lege  meditetur  (Psat.  i,  2).  Quid  agil  donum  dilectio- 
nis,si  benefolenti»  sollicitudo  non  Tigilat?  Quis 
fructus  esl  palienliae ,  si  non  habei  fortiiudo  quod 
toleret?  Aul  quomodo  in  Christo  pte  vivere  (II  Tim. 
iii,  4S)sostenditur,  qui  nulla  perseculione  pulsatur? 
Vel  pax  quae  esl  a  Deo  el  cum  Deo ,  numquid  bene 
quieia  esl ,  si  non  h  discordal  a  mundo?  Aut  amor 


autem  aeterna  el  semper  tranquilla  cognitio,  nulla  nos  C  te\  l  potesl  sine  diaboli  inimicitiis  obtineri  ?  Nemi- 


urgetnecessiiate  peccandi,  nec  inde  manal  iniquitas, 
undejusiitia.Quia  cum  bonus  Deusomnia  booafecerit, 
*  et  mali  nulla  sit  omnino  natura,  a  liberis  ? oluotati- 
bus,  quas  ulique  bonum  fuit  liberas  fleri,  spontanea 
est  oria  transgressio ;  et  natura  muiabilis,  cujus  in- 
eolumitas  ab  incommutabili  pendebal  esseniia,  a 
summo  se  bono,  *  dum  proprio  perverse  delectatur, 
abrupit;  cui  nunc  ruinae  medetur  gratia  Dei. 

CAPUT  XXXV. 

Gratia  datur  electis,  non  ut  otientur,  vel  a  nullo  hoste 

impetantur,  sed  ut  bene  operenturf  et  hostem  vincant. 

Et  propterea  Jesus  Chrisius  venit  in  hunc  mundum, 
ut  soUatopera  diaboli  (I  Joan.  m,  8) ;  quae  utiqne  sic 

•  Leonis  edilio,  hare  se  ingeniose.  Editi,  se  inyeniose 
koc.  Al*.  Jol.  ordine  supra  scripto. 

»>  Ms.  Joliensis,  et  mala  nulla  sit  omnino  natura. 
«  Ms.  Joliensis  non  babet  perveru.  Editio  Leonis, 
dum  propriis  detectatur. 
d  Olim  editi,  eligit.  Ms.  Jol.  et  Leonis  editio,  elegit. 

•  Ita  legendum  esse,  non  vero,  ut  antea  legebatur 
in  editis,  ad  hoc  operentur  ut  etecti  sint ,  et  contextus 
series  persuadet,  et  toia  hujus  libri  doctrina,  et  mss. 
Thuan.  et  Joliensis.  Objectio  enim,  cui  verbis  isiis 
satisfacit,  ex  en  naia  est,  quod  ante  docuerat  in  haec 
verba  :  De  plenitudine  membrorum  corporis  Christi 
prmscieniia  Dei ,  qum  falli  non  potest%  nihit  perdit,  et 
nullo  detrimento  minui  potest  summa  prmcognita  atque 
in  Christo  ante  smcula  mterna  prmelecta ,  cap.  33.  Si 
haec,  inquiunt,  ita  se  habent ,  ratio  operandi  non  eu 
etectis.  linuio  ,  regerit  ille,  maxima  raiio  operandi, 
cum  non  lanlum  ad  boc  ul  salventur,  sed  etiam,  ad 


nem  prorsus  Dei  gratia  intenlabilem  facil.  Neque  ob 
boc  coelestium  armorum  praesidio  a  dexlris  ei  a  sini- 
stris  instruitur  Chrisiiana  militia,  ut  nullo  com  hosto 
confligat,  cum  laudabilius  sit  i  alque  felicius  pognas- 
tem  non  poluisse  vinci,  quam  desidem  non  potuissa 
lentari. 

CAPUT  XXXVI. 

Electio  non  tollit  orandi  studium ,  sed  ejus  efeetws 

per  orationem  et  bona  opera  comptetur. 

Orationum  vero  sollicitudinem  divinx  electionii 
proposilo  non  resolvi,  uno  testimonio  evidenter  pr- 
babo,  ul  caeiera  studio  breviutis  omitum.  Iu  libro 
igitur  Tobiae  ad  filium  ejus  Tobiam  Kaphael  angelos 

D  hoc  ut  operentur  electi  sint.  Concinit  planebeatoApt- 
stoio  ad  Epbes.  u,  10  :  Creati  in  Christo  Jesu  tn  ot+ 
ribus  bonis,  qum  prmparavit  Deus  ut  in  iiiis  ombuk* 
mus;  et  cap.  i,  4,  Elegit  nos  in  ipso  ante  mundi  ce+- 
stitutionem,  ut  essemus  sancti.  lnde  hausil  S.  Auga- 
stinus  quod  passim  docet,  quod  prmdestsnatio  ett  pre> 
paratio  beneficiorum  Deit  quibus  certissime  tibersmtut 
quicumque  tiberanlur.  Quod  prmdesHnatio  est  grutim 
prmparatio.  Quod  Deus  prmdestinavit  quos  voluitt  ot  ed 
opera  bona,  et  ad  prmmia  sempiterna.  Porro,  ul  sub- 
jicit  auctor  noster ,  virtutum  nxunera  otiosa  esot  mm 
possunt. 

f  Ms.  Joliensis,  in  Dei  lege. 

s  Ms.  Joliensis,  creditur. 

h  Ms.  Jolidnsis,  discedat  a  mundo. 

{  Edili,  poterit. 

i  Hs.CAmbtroo. yutiquepugn4ntemtom\$$o felkius. 


7*1  APPENDIX  —  CONCILU  ARAUS1CAN!  II  CANONES.  7*2 

dicii :  Memor  etto  mandaiorum  patris  tui ,  quoniam  A  bumana  cognilione  secreto,  praefinitio  hujus  electio- 

pracepit  tibi  aecipere  uxorem  de  gemre  patrit  tui.  Et     nis  abscondita  est. 

nuncaudime,  frater:noli  computare  damonium  illud,      _  .     CAPUT  XXXVII. 

.  .  _.  .  ...     ....  .         De  nuilo  ante  nnem  vitee  hujus  pronunttart  potestquod 

std  postula  eam.  Et  tctto  quontam  dabUur  ttbt  kae         |f|  eieclorun[  gloria  $u  fj^.  ei  nuluZ  lapti  ett 

noete  uxor :  et  eum  intraveri$  in  cubieulum ,  tolle  de  detperanda  reparatio. 

ieeore  piteit  illiut ,  et  impone  tuper  earbonet,  et  odor  Et  de  nullo  anle  ipsius  finem  pronuntiari  poteat 

tnanabitt  et  odorabitur  illud  damtoniumf  et  fugiet ,  et  quod  in  electorum  gloria  sit  futurus,  ut  perseveran- 

non  apparebit  circa  illam  omnino  in  perpetuum.  Et  cum  tem  liumilitatem  utilis  metus  servet,  et  qui  ttat  videat 

cmperit  vctle  etse  eum  illaf  turgite  primum  ambo ,  et  ne  eadat  (I  Cor.  x,  12);  b  et  si  forte  aliqua  victus 

tUprecamini  Dominum  castif  ut  delur  vobit  mitericordia  tentatione  corrueril ,  non  absorbeatur  tristitia,  nec 

el  tanitas.  Etffafcnolile  timere;  tibi  enim  dettinata  de  ejus  miseratione  diffidat  qui  allevat  omnet  <  qui 

€$$  ante  tcecula,  et  lu  eam  tanabit  (Tob.  vi,  12  teqq.).  corruunt,  et  erigit  omnet  etitot  (Ptal.  cxliv,  14).  Dum 

Quamvis  ergo  quod  statuit  Deus  nulia  posait  ratione  enim  in  hoc  corpore  vivitur,  nuliius  d  est  negligenda 

non  fieri,  studia  tamen  non  tolluntur  orandi,  nec  per  correctio,  nullius  est  desperanda  reparalio.  Oret  ita- 

ciectionis  propositum  iiberi  arbitrii  devotio  relaxatur:  que  sancta  Ecclesia,  et  pro  iis  qui  crediderunt  gra- 

cum  implendae  voluntatis  Dei  ita  sit  preordinatus  B  tias  agens ,  proficientem  eis  perseverantiam  petat; 

effectus ,  ut  per  laborem  operum,  per  instamiam  pro  iis  autem  qui  extra  fidem  sunl,  poscat  ut  credant. 

*  sopplicationum,  per  exercitia  virlutum  fiant  incre-  Nec  ideo  ab  obsecrationibus  cesset,  si  pro  aliquibiii 

menta  meritorum ;  et  qui  bona  gesserint,  non  solum  exaudita  non  fnerit.  Deus  enim  qui  omnet  vult  ad 

s^condum  propositum  Dei,  sed  etiam  secundum  sua  agnitionem  veritath  venire  (I  Tim.  u,  4),  non  potest 

merita  coronentur.  Ob  boc  enim  in  reinoiissuno  ab  quemquam  sine  justitia  refutare. 

•  Ms.  Camberon.,  tupplicantium.  •  Editi  alias,  qui  ruunt. 

h  Ms.  Camb.  et  Jol.,  ac  ti  forte.  d  In  ms.  Joliensi  omittitur  ett  boc  loco. 

APPENDIX 

AD  OPERA 

S.  PROSPERI  AQUITANI. 

Bie  liber  de  Vita  Conlemplativa  ,  trf  qui  S.  Protvero  ab  eruditittimit  virit  pcr  longum  temporit  laptum 
fueriQadtcriptut,  in  omnibut  aneaeditis  exttabat.Not  vero%  quia  jamdudumverum  dignoscere  auctorem  ticuitf 
el  atiunde  in  nostra  universali  Bibliotheca  suus  cuique  tcriptori  auignatur  iocus  et  ordof  hoc  oputeulum 
tune  edi  curabimut  cum  et  Pomerii  opera.  Eoit. 

ADMONITIO 

1N  CONCILII ARAUSICANI  II  CANONES  DE  GKATIA  ET  LI3ERO  ARBITRIO. 

Omnibns  sancti  Prosperi operibus  annecii  solet  concilium  Arausicanum  secundum,  canones  viginli  quin* 
qae  complexum.  Et  merito  quidem.  Nam  bujusce  concilii  decreta,  illa  maxinie  dogmata  statuunt  qux  contra 
Semipelagianos  Aupustinus  primum,  ac  deinde  S.  Prosper,  Augustitii  doctrinae  strenuus  assertor  et  vindei, 
defenderant.  Quin  immo  ex  ipsissimis  utriusque  Patris  verbis  concinnata  notantur ,  cum  sint  ex  diversis  S. 
Augustini  libris  hausta,  et  speciatim  ex  sententiia  illis  eicerpta  quas  S.  Prosper  de  operibus  S.  Augnstini 
colTegerat.  Nec  solum  ex  Augustino,  sed  etiam  ex  operibua  a  Prospero  ipso  post  Augustini  obitum  cxaratis  : 
quomodo  ei  libro  contra  ColUtorem  decerpti  canonea  6,  7et8.  Qua  episcoporum  illorum  agendi  ratione 
mauifestum  est,  probalam  fuisse  a  Patribus  Arausica  convenientibus,  tum  Augustini,  tumspeciatim  S.  Pro- 
•pen  nostri  doctriiiam  :  immo  etiam  a  Felice  IV,  quo  Romse  sedente,  et  ad  id  celebrandum  eos  admonente, 
r.i  aucioriiate  sua  munienie,  babitum  est  concilium.  Haec  docent  Patres  in  Praefatione  bis  verbis  :  Pervenit 
md  not  esse  aliquos  qui  de  gratia  et  libero  arbitrio  minut  caute,  et  non  secundum  fidei  cathoticce  timpticitatem , 
emtire  veiint.  Vnde  id  nobit,  teeundum  auctoriiatem  et  admonitionem  sedis  apo$tolicce,justum  et  rationabile  w- 
mm  est,  ut  pauea  capitula  ab  apottoliea  nobit  tede  trammissa  de  gratia  et  libero  arbitrto,  qua  ab  antiquis  Pa- 
tribus  de  tanctarum  Scripturarum  voluminibut  in  hac  eauta  coilata  tuntf  ad  docendos  eos  qui  aliter  qnam  oportet 
tentiebant,  ab  omnibut  obtervanda  proferre,  ei  manibus  nottrit  tubtcribere  deberemut.  Cui  concilio  poslea  as- 
sensum  suum  approbationemque  autbenticam  concessit  Bonifacius  II  in  epistola  ad  Caesarium  Arelatensem  in 
bitnc  finem  daia.  lnquibusdam  vero  snis  canonibus,  maiimein  ocuvo,  ex  professo  Palres  illi  rejiciunt  di- 
slinctionem  illain  quam  Cassianus  collatione  decima  tertia  confinxerat,  duplicis  generis  praedestinaloriim  , 
qoorum  alii  meritis  quibusdam  gratiae  donum  praeverterent,  alii  nullis  meritia  praecedentibus  a  Deo  gratia 
donarentur,  quamque S.  Prosper  fuse  refellerat  in  librbcontra  Collatoreiii  per  inulta  capita.  Diversas quo- 
que  bujusce-auctoris  Scripturarum  eiplicationes  singulis  membris  applicatas  circa  finem  canonis  25  paucis 
verbis  rejicit,  sic  statuens :  Uoc  etiam  satubriter  profitemur  et  credimut,  quod  in  omni  opere  bono,  non  not 
tfet  pottea  per  Dei  mitericordiam  adjuvamur,  ted  ipte  nobit  nullit  pracedentibus  bonit  meritit  et  fidem 


etemorem  sui  prius  mspirat,  ut  et  baptismi  sacramenta  jideliler  requiramus,  et  post  baptitmum  cum  iptiut  ad- 
jutoriot  ea  auce  tibi  tunt  placita  imptere  pottimus.  (Jnde  manifettissimc  credendum  est  quod  et  illius  lalronit , 
Quem  Donunut  ad  paraditi  patriam  revocavit ,  et  Cornelii  centurionit,  ad  quem  angelut  Domini  missus  est9  ei 
ZaechaH,  qui  ipsum  Dominum  suscipere  meruit,  illa  iam  admirabilis  fides  non  fuit  de  natura,  ted  divinee  largi- 
Scifii  donum. 
Arauaijue  convenit  haec  sy»odus  secunda  quinto  nonas  iuiii  anno  Cbristi  529-,  ut  observat  Jacobus  Sir- 


723 


AD  OPERA  S.  PROSPEM  4QUITANI  APPENDIX. 


724 


roondus,  sub  Felice  papa  IV,  regnante  in  Italia  Atbalarico  Amalasunta?  filio,  in  Gailia  vero  Hberis  ClodoveL 
Concilio  praeseriit  Capsarius  Arelatensis  :  quod  approbarit  Bonifacius  II  poniifex  in  sua  ad  Cacsarium  ipsuio 
epislola,  quani  ex  anliquis  inss.  Sirmondus  in  lucein  proiulit.  Hac  synodo  contra  Semipelagianos,  qui  in 
Gallia,  maxiuie  in  secunda  Narbonensi  provincia,  per  hujus  haeresis  prapcipuos  assertores  eximii  ingenii  vi- 
ros  Cassianum  et  Faustum  percrebueranl,  Cbrisli  gratiae  necessitas,  etiam  aii  fidei  omnisque  piae  vitae  ini- 
tium,  commendata  est. 


CONCILH  ARAUSICANI  II  CANONES 

DE  GRATIA  ET  LIBERO  ARBITRIO. 

11  Concilium  Arauticanum  u  in  dedicatione  batilicce  a  Liberio  pairicio  conttrnctee  celebratum  v  nonat  Julias,  De- 
cio  Jumore  V.  C.  contule,  id  ett,  anno  Chritti  525,  Felicit  1 V  papee  anno  3. 


Prjkfatio.— Cum  ad  dedicationem  basilicae  quam  A 
illustrissimus  praefectus  et  patricius  filius  noster  Li- 
berius  in  Arausica  civitate  fidelissima  devotione  con- 
struxit,  Deo  propitiante,  et  ipso  invitante  convenls- 
•emus ,  et  de  rebus  quae  ad  ecclesiasiicam  regulam 
pertinent,  inter  nos  fuisset  spiritalis  oborta  collatio: 
penrenit  ad  nos  esse  aliquoa  qui  de  gratia  et  libero 
arbitrio  minus  caute,  et  non  secondum  fidei  catho- 
licae  regulam  senlire  velint.  b  Unde  id  nolris  secun- 
dum  auctoritatem  et  admonitionem  sedis  apostolicae, 
justum  et  rationabile  visum  est,  ut  pauca  capitula,  ab 
apostolica  nobis  sede  transmissa,  quae  ab  antiquis 
Patribus  de  sanctarum  Scripturarum  voluminibus  in 
hac  praecipue  causa  collata  snnt ,  ad  docendos  eos 
qui  aliter  quam  oportet  sentiunt,  abomnibus  obser- 
▼anda  proierre,  et  manibus  noslris  subscribere  de- 
beremus.  Quibus  leciis,  qui  bucusque  non  sicut  opor- 
tebai,  de  gralia  et  libero  arbitrio  credidit,  ad  ea  quae 
fidei  catholicae  conveniunt,  animum  suum  inclinare 
non  difierat. 
Quod  per  peceatum  Adce  non  tolum  corout ,  ted  anima 

etiam  lceta  fuerit  (Aug.  lib.  u  de  biupt.  et  Conc. 

cap.  34). 

I.  Si  quis  per  offensam  praevaricationis  Adae  non 
totum,  id  es»,  secuudum  corpus  et  auimain,  iu  dete- 
rius  dicit  liominem  commutaium ;  sed  animae  liber- 
tate  illxsa  durante,  corpus  tantummodo  corruptioni 
creciit  obnoxium  :  Pelagii  errore  deceptus  adversatur 
Scriplurae  dicenti :  Anima  quce  peceaverit,  ipta  morie- 
tur  (Ezech.  xvui,  20) ;  et :  Netcitit  quoniam  cui  exhi- 
beiit  vos  tervot  ad  obediendum,  tervi  ettit  ejut  cui  obe- 
diiit  (Rom.  vi,  16)?  et  :  A  quo  quit  tuperatur,  ejut 
et  tervut  addiciiur  (11  Petr.  u,  19). 

Quod  peccatum  Adce  non  ipti  tolum  nocuit,  ted  ad  po- 
tlerot  quoque  trantiit  (Aug.  lib.  iv ). 

II.  Si  quis  soli  Adae  praevaricationem  suam,  non 
et  ejus  propagini,  asseril  nocuisse;  aut  certe  niorteiii 
tanturn  corporis,  quae  poena  peccali  est,  uon  autem 
et  peccaium,  quod  mors  est  animae,  per  unum  honii-  C 
nein  in  omne  genus  humanuin  transisse  tesiatur ; 
injustitiam  Deo  dabii,  contradicens  Apostolo  dicenti : 
Per  unum  hominem  peccatum  iniravit  in  mundum9  ei 
per  peecatum  mor$9  c  et  ita  in  omnet  hominet  mort 
perirantiit,  in  quo  omnet  peccaverunt  ( Rom.  v,  12  ). 


Quod  gratia  Dei  non  ad  invocationem  detur,  sed  ipta 
faciat  ut  invocetur. 

III.  Si  quis  invncatione  humana  gratiam  Dei  dicit 
posse  conferri ;  non  autem  ipsam  gratiaru  facere  ut 
invocetura  nobis:  coutradicit  Isaiae  prophet*  (Itaie 
lxv,  i),  vel  Apostolo  idem  dicenti :  Inventut  tum 
a  non  qnmrentibut  me,  palam  apparui  hit  qui  nu  uo* 
interrogabant  ( Rom.  x ,  20 ). 

Quod  Deut  ut  a  peccato  purgemur  voluniatem  nottren 
non  extpeetet,  ted  prceparet. 

IV.  Siquis,  ut  a  peceato  purgemiir ,  voluntatem 
nostram  Deuin  exspectare  contendit,  non  autein  ot 
eliam  purgari  velimus  per  sancti  Spiritus  infusionein 
et  operationem  in  nobis  fieri  confitetur ;  rcsistit  ipsi 
Spiritui  sanclo,  per  Salomonem  dicenii :  Prarparatur 
voluntat  a  Domino  ( Prov.  vm  tec.  LXX ) ;  et  Aposiolo 
saluhriter  pradicanii :  Deut  ett  qui  operatur  d  in  vobit 
et  velle  et  perficcre  pro  bona  voluniate (Philipp.  n,  13). 
Quod  initium  fidei  non  ex  nobit,  ted  ex  gratia  Dei  tH 

(Aug.  lib.  de  Prced.  SS.  a  cap.  1  utqne  ad  9.) 

V.  Si  quis,  sicut  augmentitm,  ita  etiam  iuiiium  fi- 
dei,  ipsumque  credulitatis  affecttim,  qun  in  eiini  cre- 
dimus  qui  justificat  impiuin,  et  ad  regetieration«n 
•  sacri  baptismatis  pervenirous,  non  per  graiiae  do- 
num,  id  est,  per  inspirationem  Spiritus  sancti  corri- 
gentem  voluntatem  nostram  ab  infidelitate  ad  fiden, 
abimpietate  ad  pielatem,  sed  iiaturaliier  nobis  inessa 
dicit ;  aposlolicis  dogmatibus  adversarius  approba- 
tur,  beato  Paulo  dicente  :  Conftdimut  quia  qui  canit 
in  vobit  bonum  oput,  perficiet  utquc  in  diem  Donuni 
notiri  Jeau  Chritti  (Philtp.  i,  0) ;  et  illud  :  Vobit  da- 
tum  ett  pro  Chritto,  non  tolum  ut  in  eum  credatit%  ted 
etiam  ut  pro  illo  patiamini  ( Ibid. ,  2<J  ) ;  et :  Gratia 
talvi  facti  ettit  per  fidem,  et  hoc  non  ex  vobit,  Dei 
enim  donum  ett  (Ephet.  n,  8).  Qui  euim  fidem,  qna 
in  Deum  credimus,  dicunt  esst*  naturalem,  omnes 
eosquiab  Ecclesia  Christi  alieni  sunt,quodam  modo 
fidelesesse  definiunt. 

Quod  tine  gratia  Dei  credentibut  et  petentibut  mts#n- 
cordia  non  conferalur%  cum  gratia  ipta  faciat  nt 
credamut  et  petamutlAug.  lib.  dc  Dono  Pertever. 
c.  23;  Protp.  contr.  Coll.  cap.  6). 

VI.  Si  quis  sine  gratia  Dei  credentibus,  volentihts, 


•  In  vetere  codice  Lugdunensi  inscriptio  est : 
Conttitutio  epitcoporum  in  civitate  Arausicana,  de  gra 
tia  et  tibero  arbitrio.  In  edit  Lovan.,  Duac.  et  Colon., 
Canonet  concil.  alteriut  Arauticani,  circa  tempora 
Leonit  papce  prtmu  De  libero  arbitriof  vel  de  divertit 
conditionibut,  et  de  rebut  necettariit  per  capitula  requi- 
rendft.  Hoc  quidem  primo  Baronius  collocaverat  ad 
iinnum  463,  sed  postea  in  addit.  to.  X  voluit  in  an- 
nuin  529  transferri.  Caesarium  enim  episcopum  Are- 
latensem,  qui  ei  pr;efuit  concslio,  non  illis  lempori- 
bus  sedisse  docetur  variis  in  locis  :  quem  et  perve- 
nisse  ad  annum  Chrisii  544  constat  ex  ejus  vitae 
scriptoribus.  Insuper  teinpus  Liberii  patricii  prxfecti  D 
Galliarum,  qui  buic  Arausicano  conctlio  subscri- 


psisse  reperitur,  erratum  fui^se,  cnm  assignatum  est 
temporibus  Leonis  magni,  admonet  Spondanus,  tcuu. 
u  Epitom.  u.  20. 

b  In  edilionibus  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  Vnde  H 
nobis.  Mulatuiu  in  Append.  to.  X  Aug.,  ut  supra.  Sic 
et  iufra  de  certit  Scnpturarum  voluminibut,  ubi  nunc 
Aug.  editio,  de  tanctarum. 

9  In  edit.  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  desunt,  et  iV«. 
.  .  .  . ,  mortt  quae  restituta  sunt  in  appeud.  tom.  X 
Auj?. 

d  In  Lavan.,  Duac.  et  Colon.,  in  nobit. 

•  Editio  concilii  in  append.  tomi  X  Aug.  addit  hic, 
tacri:  et  infra,  et  hoc,  ante  non  ex  vobis;  quibus  ca- 
renl  Prosperiani  codices. 


H« 


CONCILII  ARAUSICANI  U  CANONES. 


72* 


d<*siderantibus,  conanlibus,  laborantibus,  vigilanli-  A  ab  illo  acciperet  quod  voveret,  sicut  legitur :  Quat  de 


bus,  siudentibus,  petentibus,  quaerentibus,  pulsanti- 
bus  nobis  misericordiam  dicit  conferri  difinitus ; 
non  autem  ut  credamus,  veliinus,  vel  baec  omnia 
sicut  oporlet  agere  valeainus,  per  infusionem  et  in- 
spirationeni  sancti  Spiritu»  in  uobis  tieri  confitetur ; 
et  aut  bumilitati,  aut  obedienti»  humanac  subjungit 
gratiae  adjutorium,  nec  ut  obedientes  et  buroiles  si- 
iuus  ipsius  gratue  donum  esse  consentit ,  resistit 
Apostolo  dicenti,  Quid  habes  quod  non  acceptsti 
(I  Cor.  if,  7)  ?  et :  Gratia  Dei  sum  idquod  sum  (I  fcor. 
xv,  20). 

Quod  tfntus  naturm  bonum  altquod  quod  ad  salutem 

pertineat  coaitare  aut  eligere  sine  gratia  non  possi- 

mus  (Aug.  hb.  de  Gratia  Christi,  cap.  26). 

VII.  Si  quis  per  naturae  vigorem  bonum  aliquod , 

quod  ad  salutem  pertinet  vitae  ap.ternae,  cogitare  ut 

evpedit,  auteligere,  sivesaiutari,  id  est,  evangelicae 

pradicationi  consentire  posse  confirmat,  absqueillu- 


manu  tuaaccepimus  damus  tibi  (1  Paral.  xnx,  14)* 
Quales  nos  diligat  Deus  (Prosp.  sent.  56). 

XII.  Tales  nos  amat  Deus  quales  futuri  sumus 
ipsius  dono,  non  quales  sunius  nostro  merito. 

De  reparatione  liberi  arbitrii  (Aug.  iib.  xiv  de  Civ.  Dei 
c.  ii  ;  Prosp.  sent.  152). 

XIII.  Arbitrium  f  voluniatis  in  primo  homine  in- 
firmatum,  nisi  per  gratiam  baptismi,  non  potest  re 
parari :  quod  amissum,  nisi  a  quo  potuit  dari,  non 
potest  reddi.  Unde  ipsa  Veriias  dicit :  Si  vos  Filius 
liberaveril,  tune  vere  liberi  eritis  (Joan.  vm,  56.) 
Quod  ut  liberemur  a  miteria,  misericordia  Dei  prane- 

niamur  (Prosp.  sent.  211). 

XIV.  Nullus  miser  de  quantacumqne  miseria  libe- 
ramr,  nisi  qui  Dei  misencordia  praevenitur:  sicut 
dicit  Psalmista  :  Cito  anticipet  nos  misericordia  tua , 
Domine  (Psal.  lxxviii,  8) ;  et  illud.  Deus  tneus,  mi* 


iuinaiione  et  inspiratione  Spiritos  sancti ,  qut  dat  B  sericordia  ejus  prceveniet  me  (Psal.  lviii,  11) 


oinnibus  suavilatem  •  in  consentiendo  et  credendo 
vcriiati,  ba?retico  fallitur  spiritu,  non  inlelligens  vo- 
reui  Dei  in  Evangelio  dicentis :  Sine  me  nihil  potestis 
facere  (Joan.  xv,  5);  et  illud  Apostoli :  Non  quod 
idonei  simus  cogitare  aliquid  a  nobis%  quasi  ex  nobist 
*ed  snficitntia  nostra  ex  Deo  est  (il  Cor.  ut,  5). 
Quod  per  liberum  arbitrium  aa  gratiam  baptismi  per- 
renire  nulius  pissit  iProsper.  contra  Coll.  cap.  2f 
7, 18 ;  et  Resp.  ad  definit.  6  Cassiani). 

Vill.  Si  quis  alios  misericordia,  alios  vero  per  li- 
berum  arbiirium  (quod  in  omnibus  qui  de  praevari- 
ratione  primi  hominis  nali  sunt,  constat  esse  vitia- 
tum) ,  ad  gratiam  baptisroi  posse  venire  contendit ; 
a  recia  lide  probatur  alienus.  Is  enim  non  omnium 
liberum  arbitrium  per  peccatuin  primi  bominis  as- 
serit  infirmatuin  :  aut  cerle  ita  laesuni  puiat,  ut  ta- 
inen  quidain  valeanl,  sinc  revelatione  Dei,  myste 


Quodper  gratiam  Dei  in  meVtus  mutetur  fidelis  (Aug. 
serm.  in  ps.  lxvih;  Prosp.  sent.  225). 

XV.  Ab  eo  quod  formavit  Deus,  s  mutatus  est 
Adam,  sed  in  pcjim  per  iuiquiiaiem  siiam  :  ab  eo 
quod  operata  est  iniquilas,  muiatur  fidelis,  sed  iu 
melius  per  gratiam  Dei.  II la  ergo  mutatio  fuit  prae- 
varicatoris  primi;  hcec.  secundum  Psalmistam,  mu- 
tatio  est  dexterw  Excetsi  (Psal.  lxxvi,  11). 

Quod  ex  eo  quod  habemus  non  sit  gioriandum  v  cum 
ex  Deo  sit  (Aug,  de  Spir.  et  Litt.  c.  28 ;  Prosp. 
sent.  260). 

XVI.  Nemo  ex  eo  quod  videtur  habere  glorieiur, 
tamquam  uon  accepent;  aut  ideo  seputet  accepisse, 
quia  littera  extrinsecus ,  vel  ut  legerelur  apparuit , 
vel  ut  audiretur  insonuit.  Nam  sicut  Apostolus  dicU : 
Si  per  legem  jnstitia%  ergo  Christus  gratis  mortuus  tst 


rium  salulis ^iernaV  persemetipso^^mreVeViuod  n  {Gai"<  *!>•  *orro  *ul«:m  si  non  gratis  mortuus  cst : 
q..am  sil  conlrarium,  ipsc  Dominus  prSbat,  qui  non  C  Ascendenstn  altum  capttvamduxtt  captmtaiem,  dedtt 
aliquos,  sed  neminem  ad  se  posse  venirc  testatur, 
desi  qiiem  Pater  attraxerit  (Joan.  \i,  44).  Sicut  et 


dona  hominibus  (EpAts.iv,  8;  Psal.  lxvii,  19).  Inde 
habei,  quicumque  habet.  Quisquis  autem  inde  se  ha- 
bere  negat ,  aut  vere  non  habet,  aut  id  quod  babet, 
auferelur  ab  eo  (Matth.  xxv,  29). 

De  fortitudine  Christiana  (Aug.  lib.  i  Op.  Imp.  n.  83; 
Prosp.  sent.  297). 

XVII.  Fortiludinem  gentilium  mundana  cupiditis, 
fortiludinem  auiem  Cbristianorum  Dei  cbarilas  facii, 
quae  diffusa  est  in  cordibus  noitris,  non  per  volunta-. 
tis  arbitrium,  sed  per  Spiritum  sanctum,  qui  datus  est 
nobis(Rom.  v.  5),  h  nuliis  merilis  gratiam  praevenien- 
tibus. 

NuUis  meritis  gratiam  prceveniri  (Aug.  lib%  i  Op.  Imp. 
num.  153;  Prosper.  sent.  299). 

XVIII.  Debetur  merces  bonis  operibns,  si  fiant ; 

X.  Adjutorium  Dei  etiam  renatisd  ac  sanclis  sem-     sed  gratia,  quae  uon  debelur,  prapcedit  ul  liant. 
per  «i  iiiiplorantluin,  ut  ad  fiiieui  bonum  pervenire.      Neminem  nisi  Deo  miserante.  salvari  (Aug.  epist.  186, 
▼el  in  bono  poisuil  opere  ^erdurare.  »  n#  37 .  protper  .ent,  510). 

De  oblaiwnt  votorum  (Aug.  lib.  xvn  de  Civ.  Dei  c.  4 :         XIX#  Nalara  humana,  etiam  si  in  illa  integritate  in 
Prosp.  sent.  54).  oua  cgl  condita  permaneret,  niillo  modo  seipsam , 

XI.  Nemo  quidquain  Doiuiuo  recte  voveret,  •  nisi     Crealore  suo  non  adjuvante,  servaret.  Unde  cum 


Petro  dicit :  Deatus  es  Simon  Barjona,  quia  caro  et 
semguis  non  revelavit  tibi,  hed  Pater  meus  qui  in  ccelis 
est  (Matth.  xvi,  17);  et  Aposlolus  :  Nemo  potcst  di- 
cere%  h  Dominum  Jetum  Christum,  nisi  in  Spiritu 
sancto  (I  Cor.  xsi,  5). 

Deadjutorio  Dei  per  quod  bona  operamur  (Prosper. 
sent.  22). 

IX.  Divini  est  muneris,  cum  et  recie  cogitanius , 
ei  pedesnoslrosafalsiiaie  etinjustiiia  l'  contineiuus. 
Quotie*  eniiu  bona  agimus,  Deus  in  nobis  alque  110- 
biacuiii,  ut  opereinur,  operatur. 

De  adjutorio  Dei  omnibus  semper  hnplorando  (Prosp. 
contra  Cotlat.  cap.  24). 


*  Duac.  et  Colon.omiinint  tn.Melius  Lovan.  etapp. 
tom.  X  Aug.  non  omiitum. 

b  Kdilio  tom.  X  Aug.  in  append.,  Dominus  Jeius. 
Prosperiaui  libri  adduut  textui  sacro,  Dominum  Je- 
•nnt,  vocem  banc,  Christum. 

<  Sic  August.  edilio  et  in  Sentent.  libro.  Lov.in., 
Duae.  et  Colon.  hic,  tenemus. 

*  Duo  mss.  scilicet  Lugdunensis  et  Remensis,  ac 
ganatU. 

*  Emendatur  ex  lomoX  Aug.  in  append.  et  iibro 
Sent.  Protperi:nam  Lovau.,  Duac.  el  Colon.  bic,  vo~ 


verit ,  nisi  ab  illo  acceperit,  sicut  legitur :  caeieris 
oinisMs.  Titulum  quoque  ex  libro  Sententiarum  supra 
edito  correximus,  oblatione%  loco  vocis  obligationef 
quae  eliam  in  append.  Aiirusi.  irrepsit. 

f  Nonnulli  mss.,  Arbitrium  libtrtatis. 

s  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  mutalur. 

h  Haec  verbu  ad  finem  canouis  17  leguntur  in  codi- 
cibus  Prosperi  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  bic:  non 
vero  in  editione  tom.  X  Oper.  S.  Aug.,  nec  in  sent. 
295,  nec  in  libro  Oper.  linperf.  contra  Jiiiianiiin. 
Forte  huc  irrepserunt  ex  titulo  canonis  sequentis. 


m 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUHANI  APPKNDIX. 


718 


sine  gratia  Dei  salutem  non  possit  custodire  qnsm  A  ceremus.  Diffundit  enim  charitatem  in  cordibos  no- 
accepit,  quomodo  sine  Dei  gratia  poterit  reparare  -•-*-  »-«-;•«-  d*..s«  -.  ip;i;s  «..-«  »..m  !>.*--.  •—_ 
*  quam  perdidit? 

Nihil  boni  hominem  potse  tine  Deo  (Aug.  I.  u  cont. 
duat  epitt.  Pelag.  c.  8;  Protp.  tent.  314). 

XX.  b  Muiia  Deus  facii  in  bomine  bona  quae  non 
facil  homo  :  nulla  vero  facit  bomo  bona  quae  non 
Deus  prsstet  ut  faciat  bomo. 
De  natura  et  gratia  (Aug.  L  de  Grat.  et  Liber.  Arbit. 

cap.  13;  Protper.  tenU  317). 

XXI.  Sicut  eis  qui  volentes  in  lege  justiflcari,  a 
graiia  exciderunl,  verissime  dicit  Apostolus :  Si  e% 
tegejuttnia  est%  ergo  Christut  gratit  mortuut  est  (Ga- 
lai.  n,  21):  sic  et  hisqui  gratiam  quam  commendal 
et  percipit  fldes  Christi,  pulanl  esse  naturam,  veris- 
sime  dicilur,  Si  ex  natura  juslitia,  ergo  Christus 
gratis  moriuus  est.  Jam  hic  enim  erat  lex,  et  non 
iustificabat :  jam  hic  erat  et  nalura,  et  n<>n  justilica-  ......  .     .  ..        . 

Lat.  IuVo  Christus  non  gratis  mortuus  est,  ut  et  lex  B  ***  Chnsn  novinii.s  simul  et  credimus  largitate  coo- 
per  illum  impleretur,  qui  dixit :  Non  veni  legem  tol~      fcm  :  wcundum 


stris  Spiritus  Patris  et  Filii,  quem  cum  Patre 
mus  et  Filio  (Rom.  v,  5). 

Ac  sic  secundum  supra  scrlptas  tanetaram  Scri- 
ptitramm  sententias,  vel  antiquorum  Patram  defini- 
liones,  hoc,  Deo  propitiante,  et  pranJicare  deberaus 
et  credere,  quod  per  peccatum  primi  hominis  ita 
inclinatum  et  attenuatum  fuerit  liberum  arbitrinm, 
ut  nullus  postea  aul  diligere  Deum  sicut  oportuit, 
aut  credere  iu  Deum,  aut  opcrari  propter  Deum  quod 
boi  um  esi,  possit,  uisi  gratia  eum  et  misericordia 
diviua  prsevenerit.  Unde  Abel  justo,  et  Noe, f  et 
Abrahse,  et  Isaac,  el  Jacob,  omnique  aittiquorum 
sanctoram  multitudini,  illam  praclaram  fidem  quam 
in  ipsorum  laude  praedicat  aposlolus  Paulus,  uon  per 
bonum  naturae  quod  prius  in  Adam  datum  fuerat, 
sed  per  gratiam  Dei  credimus  fuisse  collatam  :  quam 
gratiam,  etiam  post  adventum  Domini,  onttiibus  qui 
baptizaii  desiderant,  non  iu  libero  arbitrio  s  haberi, 


terey  ted  adimplere  (Matth.  v,  17) ;  et  natura  per 
Adam  perdits,  per  illum  repararetur,  qui  dixit,  ve- 
nisse  se  quaerere  et  salvare  quod  perierat  (Luc.  xix, 
10). 

De  hit  qum  hominum  propria  tunt  (Aug.  tract.  5  in 
Joan. ;  Protper.  teni.  325). 

XXH.  Nemo  habet  de  suo,  nisi  mendacium  et  pec- 
catuin. «  Si  quid  aulcm  habet  homo  veritatis  atque 

i'ustitiae,  ab  lilo  fonte  est  quem  debemus  sitire  in 
lac  eremo,  ut  ex  eo  quasi  guttis  quibusdam  irrorati, 
non  deficiamus  in  via. 

De  voluntate  Dei  et  hominit  (Aug.  tract.  19  in  Joan. ; 
Protper.  tent.  340). 

XXIII.  Sunm  voluntatem  homines  faciunt,  non 
Dei,  quando  id  agunt  quod  Deo  displicet.  Quando 
autem  ita  faciunt  quod  volunt,  ut  diviuae  senriant  vo- 
luntati,  quamvis  volentes  agant  quod  agunt,  illius  r 
tamen  voluntas  est,  a  quo  et  praeparatur  et  jubetur  ^* 
quod  volunf. 

De  vite  et  palmitibut  vitit  (Aug.  tract.  81  in  Joan.; 
Protper.  tent.  368). 

XXIV.  Ita  sunt  in  vile  palmiies,  ut  vili  nihil  con- 
ferant,  sed  inde  accipiant  unde  vivant.  Sic  quippe 
vitis  cst  in  palmitilms,  ut  vitale  aliinenlum  subnii- 
nistret  cis,  non  sumat  ab  eis.  Ac  per  boc  et  manen- 
tem  in  se  habere  Christum,  et  manere  in  Chrislo, 
discipnlis  prodest  d  utrumque,  non  Christo.  Naoi 
prarciso  palmite,  potest  de  viva  radice  alius  pullula- 
rare  :  qui  autem  praecisus  cst,  non  potest  sine  radice 
vivere. 

De  dilcctione,  qua  diligimut  Deum  (Aug.  traet.  102 
in  Joan. ;  Protper.  tent.  372). 

XXV.  Prorsus  donum  Dei  est  diligere  Deum.  Ipse 
ut  diligeretur  dedit,  qui  non  dilectus  •  dilexit.  Dis- 
plicentes  amati  sumus,  ut  fieret  in  nobis  unde  pla- 

•  Editi  Prosperiani,  quod  perdidit.  Yerum,  quam  D 
perdidit  habetur  apud  Augustiniim  loco  in  margine 
ciiaio,  et  in  append.  tom.  X,  nec  non  in  sententia 
Prosperi. 

b  Sic  legitur  canon  iste  in  edit.  append.  tom.  X 
Aug.  et  locis  Aug.  et  Prosperi  iu  margine  citatis.  In 
edii.  vero  Prospeii  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  Multa 
in  homine  bona  fiunt. 

<  Editi  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  Si  quit  autem  ha- 
bet  homo  veritatem  atque  juttitiam.  August.  append. 
tom.  X  et  loci  in  ora  libn  citati  habent  ut  lecitur  in 
textu. 

J  Edil.  Lovan.,  Duac.  el  Colon.,  et  non  Chritto.  In 
append.  tom.  X  Aug.  et  locis  in  mangiue  notaiis, 
utrumque,  non  Christo 

•  In  cod.  Prosp.  Lov.,  Duac.  et  Colon.,  diligit.... 
•t  lufra,  diffudii.  Append.  tom.  X  Aug.  hic  et  Sent. 


illud  quod  jam  supra  dictum  est,  et 
praedicat  Paulus  aposlolus  :  Vobit  donaium  ett  pre 
Christo,  non  telum  ut  in  eum  credatis,  ted  etiam  «l 
pro  illo  patiamini  (Phitip.  i,  29);  et  illud  :  Deut  qui 
cmpii  in  vobit  bonum  oput,  perficiet  utqve  in  dkm 
Domini  nottri  h  Jesu  Chritti  (lbid.%  6) ;  et  illud  :  Gra- 
tia  talvi  facti  e*tit  ver  fidem,  et  Aoc  non  ex  vobit,  Dd 
enim  donumett  (tphes.  n,  8);  et  quod  de  seipso  ait 
Apostolus  :  Misericordiam  contecutut  tum,  ut  fideih 
essem  (1  Cor.  vu,  25) :  nnn  dixit,  quia  eram,  sed  ut 
estem;  et  illud  :  Quid habes quod  ncn  accephti  (lCer. 
iv,  7)?  et  illud  :  Omne  dutum  bonum  et  omne  donum 
perfectum  detursum  e$t,  detcendent  a  Patre  luminwm 
(Jacob.  i,  17);  et  iilud  :  Nemo  habet  quidquam,  boni, 
1  niti  illi  datum  fuerit  detuper  (Joan.  m,  27).  innu- 
merabilia  sutil  sanclarum  Scripturarum  testimonia 
quae  possint  ad  probandam  gratiam  proferri,  sed  bre- 
viiatis  studio  pr%tennissa  sunt;  quia  et  revera, 
cui  pauca  non  sufliciunt,  plura  non  proderunt. 

Hoc  etiam  secundum  fidem  catholicam  credimus, 
i  quod  accepta  per  baptismum  gratia,  omues  bapii- 
zali,  Christo  auxiliaute  et  cooperante,  quae  ad  sals- 
lem  pertineut,  possint  et  debeant,  si  Odeliter  labo- 
rare  voluerint,  adimplere.  Aliquos  vero  ad  malum 
divina  potestate  praedestinatos  esse,  nou  solnm  non 
credimu*,  sed  etiam,  si  sunt  qui  tantum  malum  cre- 
dere  velint,  cum  oinni  delesiatione  illis  anathema 
dicimus. 

Hoc  etiam  salubriter  profitcmur  et  credimus,  quod 
in  omni  opere  bono,  non  nos  incoepimus,  et  postea 
per  Dei  misericnrdiam  adjuvamur ;  sed  inse  nobis, 
niillis  praecedentibus  bonis  nieritis,  et  fidem  et  amc- 
rem  sui  piius  inspirat,  ut  et  baptismi  sacramenta 
fideliler  rcquiramus,  el  post  baplismum  cum  ipsiis 
adjutorio,  ea  quae  sibi  sunt  placita  implere  possimus. 
Unde  manifestissime  credcndum  est,  quod  el  illios 
latronis  qucm  Dominus  ad  Paradisi  patriam  revota- 
vil  (Luc.  xxiii,  43),  etCornelii  Centurionis,  ad  quem 
Angelus  Domini  missus  est  (Act.  x,  3),  et  Zaccbxi, 

Pro  p.  ut  In  textu. 

f  Sic  edilio  concilii  in  append.  tom.  X  Aug.  ac  mss. 
recensiti.  Prosperiana  vero,  Lovan.,  Duac.  et  Colou^. 
et  Abraham...  in  iptorum  taudem. 

s  Lovan.,  Duac  etColon.,  habere.  lfeliuslegi  ht> 
beri  couvincit  editio  append.  Aug.  tom.  X  ei  sensus 
loci. 

-  Desunt  haec  verba,  Jetu  Chritti  in  Lovan.,  Dnac 
et  Colon.  Prosperi  editionibus.  liabenlur  in  appew- 
dice  August.  tom.  X.  Iu  utroque  textu  Apostoli  desunt 
h.rc  duo,  Domini  nostri. 

1  In  Lovan.,  Duac.  et  Colon.  Prosp.  edit.,  atsi 
illud.  Addititium  videtur  illud,  quo  caret  editio  Au- 
gust.  append.  conformitcr  textoi  sacro. 

1  Lugdunensis  codcx,  pott  aoieptam  bapUsni  gra- 
tiam. 


719 


LIBER  DE  PROMISSIONIBUS  ET  PR&DICTIONIBUS  DEI. 


730 


qui  ipsum  Dominom  suscipere  meruii  (Lue.  xix,  6),  A 
illa  lam  admirabilis  fides  non  fuit  de  natura,  •  sed 
divina»  largitatis  donum  (Vide  tupra  lib.  Protp.  con- 
tta  Cattianum,  cap.  7). 

Et  quia  definitionetn  antiquorum  Patrum,  noslram- 
que  qua»  supra  scripta  est,  uon  solum  religiosis,*sed 
eiiam  laicis,  medicameiitum  esse  et  desideramus  et 
eupimiis:bplacuit  ut  eam  etiam  illustres  ac  magniflci 
▼iri  qui  nobiscum  ad  prefatam  festivitatem  conve- 
neruni,  propria  manu  subscriberenl. 

CitSARios  in  Christi  nomine  episcopus,  constitutio- 
nem  nosiram  relegi,  et  subnoians  subscripsi,quinto 
nonas  Julii,  Decio  juniore  viro  clarissimo  consule. 

Jdlianus  *  Amabtolus  episcopus  relegi  et  sub- 
scripsi. 

Constantius  in  Cliristi d  nomine  episcopus  consensi 
ct  snbscripsi. 

Ctprianus....  episcopus....  subscripsi. 

Eccherius....  epi&copus....  subscripsi. 


Item  Eur.HERius....episcopus....  subscripsi. 

Heraclius....  episcopus....  subscripsi. 

Principius....  episcopus....  subscripsi. 

Philagrius....  episcopus....  subscripsi. 

Maximus....  episcopus....  subscripsi. 

Pratextatus....  episcopus....  subscripsi. 

Aletiiius....  episcopus....  subscripsi. 

Lupf.rcianus....  episcopus....  stibscripsi. 

Yindemialis....  episcopus....  subscripsi. 

•  Petrus  Marcellinus  Felix  Liberius  vir  clarissi- 
mus  et  illustris  praefectus  praetorii  Galliarum  atque 
pairicius,  consentiens  subscripsi. 

f  Stagrius  vir  illustris  consentiens  subscripsi. 

Opilio  vir  illiistrisconsetniens  subscripsi. 

Pantagathus  vir  illustris  consentiens  subscripsi. 

Deodatus  vir  illustris  consentiens  subscripsi. 

Cariathto  vir  illustris  consentiens  suhscripsi. 

Marcellus  vir  illustris  conseu\iens  subscripsi. 

s  Mamatius  vir  illustris  conseoliens  subscripsi. 


•  Codex  Lugdunensis,  ted  gratice  largitate  donata. 
Remensis  et  Bellovacensis,  ted  de  divince  largitaiit 
dono. 

b  Edit.  Prosp.  Lovan.  et  Duac,  placuit  ergo  ut 
etiam.  Aug.  append.  tom.  X  ut  in  lextti. 

«  Ha?c  vox  Amartolut  addiiur  in  edit.  append. 
torn.  X.  Aug.,  abest  a  Prosperi  libris  Lovan.,  Duac. 
etColon.  excusis  ;  addiiur  quoque  in  eadem  Aug. 
edit.  in  Chritti  nomine,  et  conunti. 

4  Ediiio  append.  tom.  X.  Aug.  supplei  bujus  epi- 
tcopi  nometi,  et  subscriptionem,  cum  absit  a  codici- 
bus  Prosperi. 

•  In  codicibu*Prosperi  legebatur  :  Petrut,  Marcel- 
linut,  Felix,  Liberiut,  viri  claritsimi  et  illuttret  pras- 
fecti  prcetorio  Galliarum  atque  patricii  contentientet 
aubtcripterunt.  Emendavimus  ex  editione  concilii  ut 
habetur  in  append.  tom.  X  Augustini,  erasis  virgulis, 
ct  plurali  mutalo  in  singulare.  Nam  recte  observat 
Spondanus  tom.  II  Epitomes  ad  annum  529,  pag.  2, 
falso  referri  eidem  concilio  interfuisse  quaiuor  pra> 
feetAg  praetnrio,  ut  lextns  depravatus  habet.  Nam,  ut 
codex  Vaticanus  docet,  quatuor  sunt  illa  nomina  per- 


sonae  unius  :  et  in  ipsius  synodi  exordio,  non  quatuor 
qui  inierfuerint  ibi  pracfecti,  sed  unus  dumiaxat  Li- 
_  berius  palricius  nominatur  :  ac  denique  boc  tcmpore 
**  Alhalarici  regis,  non  quatunr  prnrfecios  Galliam  ad- 
ministrasse,  sed  unum  buuc  Liberium  patet  ex  ejus- 
dem  regis  epistola  ad  cumdem  Liberium  data  (Cat- 
tiod.  /.  vin,  ep.  6).  Qui  quidem  ille  ipse  esse  Liberius 
invenitur,  cui  Theodoricus  Atlialarici  prsedecessor 
fasces  antea  crediderat.  Quippe  qui  inter  alia  pra>- 
clare  ab  ipso,  bello  paceque  in  llalia,  Gallia  et  alibi 
gesta,  commendatus  ex  eo  habetur,  quod  iialos  G<>- 
this  consociarit,  tertia  agrorum  parte  illis  concessa 
(lbid.,  L  n,  epitt.  45,  ad  Senat.). 

*  Ex  eadem  edit.  lom.  X.  Aug.  Oper.  muiamus 
tubtcriptit%  quod  legitur  in  codicibus  Prosperianis, 
in*t/6«cripjihicet  in  sequeuiibus. 

s  Hoc  noiiien,  et  baec  subscriptio  additur  ex  Au- 
gusiiui  tom.  X  in  append. :  cum  desii  editionibtis  Pro- 
speri.  Lovan.,  Duac.  et  Cokon.  Cujus  auctoriiate  in 
subscriptionibus  sex  quae  prseceduut  posuimus,  vir 
illuttrity  ubi  amea  habebatur,  vir  clarittimut. 


ADMONITIO 

IN  LIBRCM  DE  PROMISSIONIBUS  ET  PRjEDICTIONIBOS  DEI. 

Cassiodorus  in  libro  lnslitut.  Divin.  Liiter.  capita  primo,  boriatur  u^pssidue  et  atiente  Irgantur  libri  tres 
in  quibus  sanctus  Prosper  omnes  verbi  divini  auctorilates  in  cenium  quinquagiuia  tribus  caoitulis  adinsiar 
centum  quinqoaginla  triuro  piscium  quos  Evangelica  retia  de  Iwjus  saecnli  leinpestuosa  proftiiidiiate  traxe- 
runtj  complexus  esl.  Qua*  vix  est  ullus  dubitandi  locus  ab  eo  dici  de  hocce  opere  cui  titulus  esl,  dePro* 
mUtionibut  et  Prmdictionibut  Dei.  Hanc  enim  illius  fuisse  mentem,  inde  conjicitiir ,  quod  ipsemet ,  libri  ejus- 
dem  cap.  17,  de  bistoricis  Chrislianis  sermonem  pcrseqnens,  de  Prospero  ita  loquatur  (  Cap.  84  ) :  Sanctut 
quoque  Protper  Chronica  ab  Aiam  ad  Genterici  tempora  et  urbit  Romce  deprcedationem  utque  perduxit.  Quibus 
vcrbis  hunc  Prosperum  qui  Chronica  scripsil,  eumilew  se  existimare  satis  iunuit  quem  tres  libros  totius 
divinaB  auctoritatis  elucubrasse  aniea  testaius  erat  :  uterque  enim  sanctus  illi  repuiatur.  At  Cbronica 
illa  Cassiodorum  Prosperi  nostri  opus  intellexisse  ex  eoquisque  intelliget,  quod  Gennadius  Chronica  ejutdem 
uomine  matitulata  vidisse  se  testetur  in  Catalogo,  ex  quo  sua  haud  dubie  mutiiatus  est  Scnator,  qui  jam  citato 
capite,  hujus  trperis  leciionem  impense  commendat. 

Hoc  vero  opus  bodie  in  quinque  partes,  ut  ab  auctore  exierat,  distributum  habetur.  llle  aulem  ad  centum 
quiuquaginla  tres  illos  piscesquos  apostoli,  post  Chrisli  resurrectionem,  uno  retis'jactu  cepisse  referuntur 
in  Evangelio  (Joan.  xxi,  li),  alludens,  sub  centum  quinqnaginta  tribus  titulis  (ut  notavit  Cassiodorus)  oinncs 
Cbristi  Domiui  promissiones,  per  totumScriptura3sacra?campuni  diffusas,  voluit  conlineri  :  quasideo  ille  in 
nnum  collegit,  ut  eas  vere  a  Christo  fuisse  impletas,  aut  in  posterum  certo  certius  implendas  fore  demonstra- 
ret.  Cum  autem  promissiones  ill:e  partim  ante  legem,  pariim  sub  lege  factae  ,  t?ndem  tempore  manifestaue 
hominibus  graiiae,  impletaB  inveniantur,  non  defuere  qtii  hocce  opus  nomiiie  Libri  ante  tegem,  tub  iege  et  tub 
gratia,  designarent.  Cassiodorus  vero  locumcx  parte  tert  a  peliium  lamquam  sar.cti  Properi  dictum  producit. 

Doctissimus  quoque  Annalium  Ecclesia»ticorum  condiior  ad  annum  aerae  Chnstian.e  444  auctorem  operis 
de  Protnissionibus  et  Pt  asdictionibus  Dei  Prosperum  esse  scribit,  aique  ila  illum  longis  itinenbus  per  llaliam 
Atricamque  circumducit ;  lum  illi  uova  bella  contra  Pelagianos  attribuit ,  quae  omnia  ex  eodem  fonte  ma- 
nant.  Inulriusque  supra  ineinorati  atictoris  seutenliam  mulli,  rematunus  non  examinata,  toti  descenderuiit. 
Nec  tamen  facile  definiam  an  ex  sola  utriusque  auctoritate  recle  concludi  pos^it  hujus  operis  auctori  Pro- 
•peri  nomen  fuisse.  Quae  conjectura  aquihusdam  non  improbata,  ab  »liis  omnino  refulatur.  Hos  inter  emi- 
nentissimus  cardinalis  Norisius,  Histori»  Pelagianac  libro  secundo,  capiic  decimo  quarto,  rem  pro  verosimili 
•upnoneus,  libri  auctorem  putat  agno^ci  posse  sanctum  Prosperum,  KiiCgicnsem  episcopum,  aliuin  aProspero 
A^oitano,  quem  umquam  cpiscopali  digtutate  auctum  fui^senou  credit  vir  doctissimus. 


731  AD  OPERA  S.  PBOSPERI  AQUITANI  APPENDIX.  73* 

At  vero  de  hac  eonjectura  quidquid  fuerit,  ei  ea  illud  saltem  in  res  nostras  accederet  f  quod  et  eins 
etiam  auctoritate  confirroari  posset,  Prosperum  nostram  librorum  de  quibus  hic  agitur,  auctorein  dici  iiufla- 
tenus  posse,  sed  alterum  iis  esse  necessario  assignandum.  Quae  res  tam  ex  eruditorum  criticorom  judicio, 
quam  ex  librorum  horum  lectione  et  styli  eorum  gustu  non  difficile  evincitur.  Nam,  ui  optime  nolaruut  jam 
1'bilippus  Labbeusin  libro  de  Scriptonbus  Ecclesiaslieis,  in  Prospero,  ac  etiam  accuratius  supra  dictus 
llenricus  Norisius,  Historiae  Pelagianae  libro  secundo  cap.  14,  vel  ipsomet  teste  auctore,  non  Aquitanus,  sed 
Africanus  fuit :  quippe  qui,  praeterquam  quod  inter  multos  haereticos,  de  Donatistis  praecipue,  Maximianistis- 
que  loquitur,  Ticontumque  hominem  imer  Donalistas  celebrem  citat,  eveiitus  qnoque  quosdaro  singulares 
qui  in  Africa contigerunt,  ut  testis  eorum  oculatus  in  meditim  adducit.  Nam  Carih»gine  degebat  adolescens 
adbuc,  cum  ea  in  urbe  sanctus  pontifex  Aureliu*  templum  illud  deae  Coelestis  longe  lateque  diflTamatum  Chri- 
sto  vero  ccelesti  Regi  dedicavit :  quod  saiis  indicat  rem  narrans,  parte  tertia,  Promissione  38,  subjungensque 
siatim,  Ipse  tunc  aderam  cum  sociis  et  amicis.  Atque  dum  se*c,  ut  adolescentinin  aeias  solet ,  impatiens  cir- 
cumquaque  verteret,  et  dum  siugula  curiose  <  um  amicis  aspiceret,  mirum  quoddam  et  incredihile  se  ingessit 
aspectui,  titulus  videlicet  aeneis  grandioribusque  litteris  iu  fronle  templi  conscripius  :  Aurelios  PONTirxx 
dcdicavit.  Cum  igitur  templum  Cce'estis,  eodem  ipso  assertore  Africano,  paucis  posl  lineis,  Deo  consecratum 
fuerit  occasione  legis  ab  Honorio  Tbeodosii  Senioris  iilio  latac,  qua  lempla  omnia  cum  sibi  adjacentibus  spa- 
liis  ecclesiis  contulit,  simulque  idolormn  simulacra  confringi  indulstt,  superest  ut  boc  facinus  coniigeril  post 
annum  399,  quo  datum  lioc  cum  aliis  istiusmodi  edictum  ,  vel  lalis  facultas  concessa,  idque,  ut  observat, 
pascbali  solemnitate  recurrente. 

Eodem  etiam  Carthagini  constituto,  Aspare  vi  consule  ( si  recta  codicum  censeri  possit  lectio ) ,  contigit 
signum,  ut  ait,  monstruosum  diabolicuinque,  quod%  inquit  ( De  Promiss.  et  Prcedict.  dimid.  tempor  cap.  £), 
quis  illius  patrice  civis  ignorat  f  Hoc  deinde  fusius  narrat,  de  juveocula  quadam  Araba  natione,  quae  in  posnam 
aspectus  iropudici  a  daemone  arrepta  ,  nihil  cibi  vel  poculi  per  septuaginta  ferme  dies  trajicere  valens,  in 
monasterio  puellarum  a  sacerdote  collocata  est,  ubi  per  duas  hebdomadas  nihil  cibi  aut  potus  suinens  cum 
mansisset ,  die  tandem  quinto  decimo  :  Ascendente  nobiscum  (ait  ille)  sacerdote  ,  ut  matutinum  sacri/Uium 
illic  offerretur,  puellam  pmposilus  ad  altare  perduxit,  etc.  Quibus  verbis  insignis  facti  testem  oculatum  se  prav 
dicai,  qui  iu  Africe  inetropoli  tunc  temporis  degerei,  et  aliqua  forte  apud  clerum  illum  digniiate  vel  ofncio 
aliquo  cohonestatus  esset ;  qnod  inmiere  videntur  illa  narrationis  verba  :  Ascendente  nobisaun  saeerdote, 
eic.  Ibi  ergo  degebat  Aspare  vi  consule,  hoc  csl  ad  annum  434 ,  quo  contra  Gensericum  invasorem  ncriter 
armis  deeertabatur.  Prosper  vero  hoc  eodem  anno  adversus  Massiiienses  pertinacius  in  sancti  Angustini  do- 
ctrinam  lumultuantes  calamum  resumens,  Cassiani  illorum  antesignani  scripta  nervosa  responsione  percellere 
landem  coactus  fuerat. 

Refert  (Ibidem)  quoque  se  novi<se,  cum  Carthaginem  advenit,  quemdam  sub  specie  monachi,  qui  quaedam 
signa  curationum  se  operari  jactabat  circa  aegros,  quos  oleo,  nescio  cujus  mortui  osse  infuso,  liniebat :  qui 
tamen  cum  fraudem  suam  proditam  cognovit,  statim  ex  illa  urbe  aufugit. 

Si  autem  scriptor  iste  anno  circiter  400  in  adolescentia  consiitutus  Carthaginem  incoluit ,  et  ibi  sedem 
adhuc  ftxam  retinebat  anoo  434 ,  difGcile  eum  alium  quam  Carthaginiensem ,  vel  saltem  Africanum  dixeris ; 
iniilioque  minusin  tanto  temporis  intervalio  eumdem,  non  mediocris  nominis  virum,  Augustino  tum  in  hac 
inelropoli,  inm  ex  provinciae  ^ynodorum  occasione  in  his  regionibus  saepius  diversami,  de  facie  notum  fuisse 
negaveris.  At  Prosper  noster  et  Aquitanus  fuisse  omnium  hucusque  conseusione  perhibetur ,  et  Hipponensi 
antistiti  de  facie  ignotus  suomet  testimouio  proditur.  Nam  ad  eumdem  scribens,  sic  habet :  Iqnotus  qwdem 
tibi  facie,  scd  jam  aliquatenus,  si  reminiscaris,  animo  ac  sermone  eompertus,  etc.  (Supra  eol.  67).  Hinc  patet 
eum  qui  hos  Tibros  de  Promissionibus  et  Prcedictionibus  Dei  elucubravit,  esse  omnino  diversum  a  sancto  Pro- 
spero  Aquilano.  Ne  dicamus  Gennadium  in  Catalogo  Scriptorum  Ecclesiasticorum,  aliosve  qui  post  ipsura 
ecclesiasticos  scriptores  recensuerunt,  nusquam  eos  tractatus  Prospero  tribuisse. 

Ilis  omnibus  testimoniis  adde  etiam  non  dubiam  in  stylo  dicendique  charactere  diversitatem  inter  aucio- 
rem  istorum  librorum  et  Prosperum  Aquitanum ;  de  qua  quivis  &quus  rerum  aestimator  facile  judicabit. 
Auctoris  quippe  oraiio  humilis  ,  jejuna  et  simplex  ;  Prosperi  loquendi  genus  abundans,  dives,  viribus  et 
nervis  valens,  locuplesque  sententiis.  Frustra  vero  quis  dixerit  exaratum  hoc  opus  a  Prospero  juniore,  curo 
sit  hominis  aelate  provecti,  ul  ipse  adttor  de  se  testatur,  et  ex  multis  locis  constat.  Scribebal  auietn  regnante 
Valeittiniano  III;  ai,  ut  videtur,  defuncta  jam  Placidia  :  et  sic  post  annum  450  etante  455.  In  multis  Augu- 
stiiium  sequitur,  et  identidem  ipsuin  citat.  Denique  Lovanienses  doctores,  qui  sancii  Prosperi  opera  tjpis 
inandari  cnrarunt,  fatenlur  hoc  opus  stylo  et  eruditioni  sancti  Prosperi  sibi  videh  imparem,  textumque  in 
«nultis  locis  depravatum  ct  mulilum.  Cui  nos  viiio,  in  quantum  licuit,  ope  manuscripti  Remigiano-Remeusis 
annorum  800,  et  vcterum  editionuro  inederi  conati  sumus. 

Id  autem  nunc  ctim  aliqua  cura  expeudere  non  pisebit,  unde  tandem  factum  sit  ut  bic  Prospero  fetui 
ascriptus,  et  inter  ejusopera  fuerit  receusitus.  Nain,  1°  etsi  ex  styli  similitudine  non  potuerit  error  prodire, 
cum  tanta  sit  inier  ulrumque  auctorem  diversitas  styli ,  ne  qnid  etiam  dicatur  de  loquendi  formulis  phtne 
dispanbus  :  non  sic  tamen  lapsus  occasio  nasci  nequivit  ex  afllectuum  studiorumque  satis  magna  inter  utros- 
que  affinitate.  Nam  praeterquain  quod  hic  scriplor  in  Augustini  lectione  satis  se  versatum  prodit ,  cujoi 
adeoque  verba  et  auctorilatem  assumil  in  hoc  opusculo,  nou  secus  ac  Prosper  in  suis,  id  etiam  ingenue  fa- 
tenduin  est,  Africanum  istum  in  aliis  multis  Prosperi  geniuin  qtiasi  sibi  proposuisse  sequendtim  et  iinilandum. 
Palet  id  primo  ex  prima  operis  linea  ,  ubi  tolies  laudatam  a  Prospero  Pauli  I  Corinth.  iu,  7 ,  sententiam, 
Nequequiplantatest  aliquid%  neque  qui  rigat,  etc. ,  adducit  et  ipse  praefationis  initio ;  tumque  deagrUultmn 
calesti*  et  regalis  patrimonii,  quam  excoluerunt  apostoli,  loquitnr  ad  meniem  omnino  Prosperi ,  quem  in  istis 
frequentem  fuisse  faciie  animadvertitur.  Sed  et  alia  stippetunt  hujus  imitationis  arcumenta  :  nam  2°  tum  ia 
prefatinne  totius  operis ,  tum  in  sequenti  prologo,  distributionis  praescriptae  methodus  Prosperianum  ge- 
nium  aliquatenus  spirat,  quod  vel  ex  hac  loquendi  formula  satiselucescit :  Sub  gratia  tiumtfetla,  qum  occuitis 
semper  interfuit :  ubi  occultum  manifesto  opponilur,  ad  eum  modum  quo  s^epe  sapius  iu  Prospero  bas  voees 
sibi  invicem  correspondentes  leguntur.  fct  paulo  post  sententia  Augustiniana  citatur  ab  iilo,  quam  Prosper 
antea  deflorasse,  et  suis  ex  Augustino  excerptis  inseruisse  reperitur.  3°  In  multis  operac  titulis  quaedam  assu- 
muntur  argumenta  pertractauda,  quae  Prosper  occupaverat,  immo  et  interdum  iilius  verba  depromuntur.  Naro- 
«ue  Prosperiana  peuitusest  haec  phrasis  parte  i,  praed.  3 ,  ubi  diaboli  sententiam  eos  manere  dicit  qui  ejus 
faciunt  voluntatem.  Quae  frequenter  in  Prospcri  nostri  responsis  adversus  calumuiatores  Gallos  usurpatur. 
Sed  etalii  consenuenter  tituli. 

Ex  his  igitur  aliisque  similibus,  quae  facile  in  his  libris  reperieolur,  pronum  esl  credere  sciolos  quosdam, 
tiac  argutnentorum  eousouautia  delusos,  viri  Augustiuianae  doctrinac  sludiosi,  sed  anooymj,  felum  oon  coa- 


733 


LIBER  DC  PROMISSIONIBUS  BT  PRiEDlCTIONIBUS  DEI.  PARS  I. 


734 


temnendum,  Aquitano  ejusdem  ftdeli  discipulo  et  acerrimo  findici  tribuere  primum  coBpisse,  ondeet  in  illius 
c»pernm  collectionem  litulus  ille,  cum  aliis  similiier  adulterinis  tracUtuum  iiiscriptionibus  irrepsii.  Id  cerie 
proclivins  est  credere,  quam  :«luim  Pros|>eriim,  eumque  sanctilaiis  fama  decoratum  admittere,  cujus  nuila 
superest  memoria,  nullus  in  borum  temporum  monumentis  apex  repehri  perbibetur. 


INGERTI  AUCTORIS 

UBER 

DE  PROHSSMMS  ET  PRSDKMONMS  DEI 

k  MONNULLIS  S.  PHOSPERO  ATTRIBUTUS. 


^jjntfrttio. 

Paulus  apostolus  dicit :  Neque  qui  plantat  est  ali-  \  credidit,  xvm.  Quam  creditam  post  se  videndam 


quid,  neque  qui  rigat;  sed  qui  incrementum  dat,  Deus 
(I  Cor.  iii,  7).  In  hac  igitur  agricoltura  coelesiis  ei 
regalis  patrimonii,  quam  excoluerunt  apostoli,  pa- 
triarchae  et  prophetae,  inter  casieros  Doininicos 
cai.es,  ipseiatellus  dum  limites  circumeo,  ex  divi- 
nis  Scripturis,  duce  gratia,  centum  quinquaginta  tria 
capiinla  venando  confeci :  in  quibus  sunt  promfcsio- 
ites  Dei  centuin  et  tres ;  praedicia  quinquagima,  dis- 
trilMita  boc  modo.  Populus  ante  legein  promissiones 
quas  credendo  vidit,  et  videndo  credidit,  habuit  xix. 
0»»s  credidit,  et  populo  post  se  •  videndas  reliquii, 
vi.  Pradiaa  quae  vidit,  m.  Quae  credidit,  m.  Popu- 
lus  sub  lege  promissiones  quas  credendo  vidil  ei 

*  Editiones  Lngd.  et  Lovan.,  videnda.  Ms.  Remi- 
gianos,  videndo. 

*  ftls.  Reinigianus,  habet,  nec  male.  Editi  orones, 
kabebat. 

*  ftls.  Remigianus,  autem. 


reliquii,  uiiam.Prxdicia  quse  vidii,  xix.Quaccredidit, 
ii.  Populus  sub  gratia  promissiones  b  babebat  xl. 
Quas  an(e  nos  vidit,  xxxu.  Nos  qnas  vidimus,  et  vi- 
demus  impleri,  vn.  Et  unam,  finis  mundi,  quain 
omnes  credimus.  Dimidium  temporis,  pnedicia  qus 
in  flde  sunt,  xu.  Quae  vidimas,  u.  Promissiones  qns 
in  fide  et  in  flue  %entiirae  sunt,  vi.  Tredecim  •  eliam 
gloriae  sanctorum  in  flde  sunt,  quia  soti  sancti  ea 
percipient  d  facta.  Promissiones  implelae,  lxxxiv. 
Impleiid»  xix.  Prsedicta  imoleta,  xixv.  lmplenda  xv. 
Quis  igitur  durus  •  adeo  et f  ferrei  ferreus  sensns 
esi,  qui  dubitet  impleri  pauca,  cum  tot  jam  cernat 
impleta? 

d  ftfs.  Remig.,  Fratre*%  promh$ione$  implete. 
•  Ms.  Remig.,  adhuc. 

f  Edit.  Lugd.  uonbabet  hanc  vocem,  ferrei;  sic  et 
ms.  Remtgianus. 


PdlRS  PRUtM. 

TEMPUS   ANTE    LEGEH. 


PROLOGUS. 

1.  Omnis  fldei  raliospc  dilectioneque  conctuditur. 
Etenim  diligendo  quisque  prontissum  quod  credit, 
*  fidem  commodat,  donec  potialvr  omni  quod  sperat. 
Convictiouem  rerum  quae  non  videniur,  esse  fidem 
Paulus  apostolus  deflmit  (Heb.  xi,  1) :  cujus  dispensa- 
tioneCreator  omnium  Deus,  omuia  cx  nihilo  forma- 
re  dignaius  est(ut  Scriptura  sancta bloquitur)  ex  ma- 
teria  invisa  {Gtn.  i,  2;  Sap.  xi,  18),  summa  mediis, 
etmedia  inus  libratione  perpendens.  Nam  quaedam 
invisibilia  visibilibus  praeferens,  rationalia  irrationa- 
bilibns,  et  seusala  insensibilibus,  etviventia  vitaecx- 
pertibus,  in  mensura,  numero  el  pondere  cuncta 
disposuit  (Sap.  xi,  21).  Quibus  pro  modo  subsislenli- 
busrebus,  rationale  animal  bominem  terrenis  prsefe- 
rens  creaturis,  el  soli  ad  imaginem  et  similitudinem 
suae  divinitatis  condito  (Gen.  i,  26)  c  tribuit  liberam 
volnntatem.  Huic  et  legem  dedit  semper  vivendi,  si 


B  jndictum.  bene  condila  natura,  inferre  non  porttit. 
ftlorlem  lirei  causa  pravaricaiionis  invenerit,  viine 
lamen  essemtam,  in  quanluiu  est,  nec  in  morte  di- 
misit.  Immortalis  quippe  anima  creata,  in  hoc  stndio 
mundi  labc  f  vitiata,  corporis  subversa  eltivie,  fla- 
giliormn  gravata  poiideribus,nisisangtiineredempia 
fuerit  Salvamris,  ablutnque  spiritali  unda,  contagio 
inflicli  vulneris  carens,  decorem  collatse  gralise 
s  inviolata  flde  servaverit,  eam  in  aHernam  poenam 
citm  carne  vicmram  Evangelica  fldes  annttntiat 
(Matth.  xxv,  41 ;  Joan.  v,  29).  Quae  bonis  aeternam  vi- 
tam,  maiis  aeternam  poenam,  ca  aucloritate  firmavit, 
qua  omnia  quae  a  principio  mundi  praedixit  iinplevit. 
2.  Veruro  ne  longum  prooemium  hujus  libri  huma- 
nus  sieriiisquc  sensus  extendai,  quem  in  tres  partes 
et  dimidiam  disirihuttim,  juvanie  illo  cujus  munere 
loquirnur,  divina  testimonia  collecia  undique,  con- 
junctaque  supplebunt;  ex  omnibus  divinis  Scripturis, 
qune  pra^dicta,  quaeve  siut  promissioncs  Dei,  ul  oc- 


mandata  servaretd  ;  moriemli,si  sui Creatoris  prae-  currerinl,  per  capiiula  decerpenda  suscepimus;  si- 
eepu  contemneret  (Genes.  n,  47).  Yerum  serpentinaC  gnantes  trifaria  tempnra  ab  exordio  mundi  usque  in 
fraude  •  diabolus,  superbia  qua  ipse  cum  sociis  ce-  linem,  in  diversis  populis  consistere,  anie  legem, 
ciderat,  hominedecepto  (Genes.  iu,  1),  dum  secum  sub  iege,  sub  gratia  manifesia,  qtue  occultis  signis 
ftotastirpe  humani  generis  Adam  per  inobedientiam  semper  interfuit.  Quorum  tripartita  divisio  h.TCest. 
praccipitaret  in  mortem  (Rom.  v,  12),  Creatori  pr&e-      A  prima  conditione  priiui  homiuis  usquead  ftioysen9 


a  Ms.  Remig.,  ftde  commendai. 

b  Ediii,  proloquitur.  ftfs.  Remig.,  loquitur 

•  M*.  Remig.,  attribuit. 

*  Ms.  iemig.,  moriturum. 


e  Sic  Lugd.  et  ms.  Remig.  Ali.T  cditiones,  diabolu 

f  Ms.  Remig.,  vitiato. 

s  ftb.  Reraig.,  inviolata  (ide$. 


755 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


73e 


ante  tegem  eit.  A  Mnyse,  cni  lei  daia  ett  in  monte  A  cutoram,  si  veiila  teligissent,  dieens :  Ex  omm  li§n* 

fl_.____      /__■*-_»-_- _J  *•  v  M        _»__,«■       V  ■  -._■_■_>»._--         •  •_.         ___«!  __•_*«  i  _.-k-M_i         CaIma  _M_IM»-r_t_F_r_- _»_!        _■.*#_■#* -»  _fJ  _■         f  •_*■•__ -»»        J *  -  -"  -*  - -*  *  _L._m_____?      _____ 


Siua  (fcxod.  xi,  i  *eq),  nsque  in  adventum  Salva- 
toris  Domini  nostri  Jesu  Christi,  sub  lege  est.  Mani- 
festato  auiem  eo  in  carne,  crucifixo,  resurgente, 
atque  ascendente  in  coelum,  u*que  nunc  et  in  finem 
mundi,  cum  ilio  ipso  brevi  spatio*  Anticbristi,  tem- 
pus  agiiur  gratise.  Quibus  tribus  lemporibus  modera- 
lione  sui  Creator  justissimus  Deus  ila  jura  promis- 
s.ique  sua  ordinavit,  ut  non  omnia  fidei  taulum 
credenda  committeret,  sed  pleraque  intuenda  oculis 
commeiidarel :  e  quibus  illa  quae  fuiura  sperabantur 
his  qu;e  videbantur  crederentur  implenda.  Singulis 
ifrilur  pradictis  temporibus  singulas  partes  bujus 
libri ,  ut  promisimus ,  b  consignabiinus  :  quae  pro- 
inissa  suni,  qu:eve  Ghristo  ei  Ecclesiae  llgurate  exhi- 
biia;  quae  credita  relicia  sint,  intuenda  fuiuris,  ca- 
pitul.i  per  ordinem  posiia  demonstrabunt  ( Sent. 
Prosp.  214). 

CAPUT  L 


paraditi  edetis,  de  tigno  aulem  dignotcentim  boni  et 
mali  non  edetit  ex  eo.  Qua  die  autem  ederiti$9  morte 
moriemini  (Genes.  u,  46).  Praeceptum  autem,fal- 
lente  diabolo,  coinemnentes ,  vetituin  teiigerunt 
(Genes.  m,  0).  Quod  peccatnm  dum  vir  excusat  per 
mulierem,  mulier  per  serpeniem,  mortem  praedictam 
non  tantum  sibi  ,  qoantum  suis  etiam  posteris  pro- 
pinarunt  (Rom.  v,  14).  Hanc  enim  expendit  omoe 
simul  genus  humanum ,  aliant  significans  perpetuam 
mortem ,  cuju^  expers  erit  omnis  qui  mandata  Cbri- 
sti  servavent  (Joan.  vm,  51);  eum  veroqui  monita 
salutaria  Doinini  nostri  Jesu  Christi  m  temnenda  do- 
xerii,  sine  uila  dubitatione  suscipiet.  Beatu*  enim 
et  sanctusf  ait  Joannes  apostolus ,  qui  habet  partem 
in  hae  vrima  resurrectione ,  n  in  quo  secunda  mors 
non  habet  potestatem  (Apoc.  xx ,  6).  El  Dominus  : 
Qui  audit,  •  iuquit,  verba  meaf  et  credit  ei  qui  me  mi- 
titf   habet  vitam  celernam  ;  et  in  judicium  non  veniel, 


c  Ex  hbro  Geneseos  creaturm,  est  in  Adam  et  in  Evam,  n  ted  transiliet  a  morte  ad  vitam  (Joan.  v9  24), 
Christum  et  Ecctetiam.  D 

3.  In  principio  d  fecit  Deus  coelum  et  terram,  mare, 
omniaque  eorum;  in  ccelo  fuigeniia,  gradientia  in 
lerris,  in  aere  volantia,  natantia  in  aquis  (Genes.  i). 
Quibus  perfectU,  dixit  Deus  :  Faciamus  hominem  ad 
imaginem  et  timititudinem  nostram  (lbid.f  26).  *  Eo- 
que  formato  ex  limo  terrse,  insufflavit  in  faciem  ejus 
tmritum  vilm,  et  factus  est  homo  in  animam  viveniem 
(Genes.  ii,  7).  Et  dixit  Deus  :  Non  est  bonum  solum 
hominem  esse  :  Faciamus  ei  adjutorium  f  simile  itlif 
consiliarium  (lbid.f  18).  Ei  paulo  post :  Immisit  Deus 
soporem  in  Adamf  et  obdormivit.  Et  sumpsit  unam  de 
co%tis  ejus  (Ibid.  21),  et  formavit  eam  in  mulierem  : 
et  addtixit  eam  ad  Adamf  s  ut  videret  quid  eain  voca- 
ret  (Ibid.  22).  Dixitque  Adam  :  Hoc  nunc  os  ex  ot- 
sibus  meis,  et  caro  de  carne  mea ;  hmc  vocabitur,  h  Vi- 
rago,  quoniam  de  viro  suo  sumpta  est  ( Ibid.  23 ). 
Propter  hocf  inquit,  relinquet  homo  patrem  et  matren, 
et  adhmrebit  uxori  sumf  et  erunt  duo  in  carne  una 


CAPUT  III. 

Diaboli  senlentiam  eos  manere  qui  ejus  fecerint 
voluntates. 

In  Genesi  credita  etvisa. 

5.  Sequitur  in  serpeniem  diabolum  prolata  praedi- 
ctaqtie  senlenlia,  in  qua  metuendum  quiddam  repe- 
rilur,  quod  ei  inter  caetera  dicttim  est :  Terram  man» 
ducabis  omnibus  diebus  vitm  tum  (Genes.  ni,  14).  Ter- 
renis  eiiim  ctipidilalibus  inhiantes  aitimae ,  terrae  si- 
miles  comparantor,  easque  tmpias  propheta  David  iu 
primo  psalmo  designat,  dicens  :  Erunt  tamquam  p*l- 
vitf  quem  projicit  ventus  a  facie  terrm  (Psal.  i,  4).  Et 
Jeremias  propheta  :  Recedentet  a  te%  ait,  %n  terra  scri- 
bentur  (Jerem.  xvu,  13).  Job  etiam  dicit :  Terra  tra» 
dita  est  in  manus  impii  (Job  ti ,  24).  Ilem  David  : 
Memento,  Domine,  quoniam  terra  sumu*  (Psai.  cu, 
14).  Se  vero  exui  a  terra,  quam  peccati  meriio  t*r- 
pens  comedendatn  accepit,  In  alio  psatmo  dicit : 


(lbid.%  24).  Hoc  l  iuque  factum  esse,  ut  rem  gere-  ^  Salva  ™  de  lut0*  ut  non  nteream  (P«.  lxviii,  15). 


ret  et  figuram,  apostolus  Paulus  testis  est.  Exponens 
quippe  hunc  locum  in  epistola  ad  Ephesios,  ait : 
Sacramentum  hoc  magnum  est ;  ego  autem  dico  in 
Christo  et  in  Ecclesia  (Ephes.  v,  32).  Sacramentum 
fgiiur  magnum  quod  promissum  spcravit  Adam,sibi 
conjunctam  vidit,  quam  credidil  conjugem,  nobis 
per  fidem  i  vivorum  signavit  futuram  Ecclesiam. 
malrem  appeliavil  omniuin  vivorum  (Genet.m9  20); 
ea  scilicet  causa  qua,  ex  latere  Ad»  dormientis  lor- 
■uata  Eva,  ex  latere  Christi  in  cruce  pendenlis  for- 
inaudam,  ut  factum  est,  pra?vidit  Ecclesiam,  quae 
vere  est  mater  omnium  vivorum.  Ha3C  est  enira  illa 
mutier  quce  custoditur  per  tempus  et  tempora,  *  et  di- 
midium  temporisa  conspectu  serpentis,  ut  in  Apocaly- 
psi  (Cap.  xit,  v.  14)  dc  Eeclesia  dicitur. 

CAPUT  II. 


Item  alibi  :  Hmsit  in  terra  venter  notter;  exturge, 
Domine,  auxiliare  nobis,  et  redime  nos  propter  nomen 
tuum  (Ps.  xliii,  25).  ltem  alibi  :  Ne  tradat  mt,  Do* 
mine9  a  desiderio  meo  peccatori  (Ps.  cxxxix,  9).  Pro- 
pter  quod,  quotidie  monendos  nos  per  sacerdotes 
censuit  divina  clementia,  cor  sursum  erigere,  uos- 
que  profitemur  habere  ad  Dominum ;  si  tamen  soon- 
sio  nostra  firma  sit ,  ul  quod  verbis  proferimus, 
p  jugi  gratia  factis  etiam  compleamus. 


CAPUT  IV. 
/n  maledicto  mulierit  tequi  originaU  peccatum. 

Frsdictum  peccatum  originale.  In  Genesi  credita  et 

visa. 

6.  Mulieri  autem  dixit  Deus  :  Multiplkant  multi- 
plicabo  <i  gemitut  et  doloret  tuot ;  in  trittitia  pariet 
filios  (Genes.  ui ,  16).   Sic  nasci  transgressorum  fi* 
lios  David  propbeta  confinnat  :  In  iniquitatibut ,  in 
4.  Praedixit  Deus  Adae  et  mulieri  ejus  mortem  se-  D  quit,  conceptut  tum,  r  et  in  peccatit  in  utero  mealui. 

•  Ms.  Remig  ,  ante  istum. 

b  Ms.BemigiaiioRemensistotum  locumsicpraefert, 
consignavimus :  qum  promissa  sint  intuenda  futuritf 
qumve  Christo  et  Ecclesim  figurate  exhibita,  qum  cre- 
dita  relicta  tint,  capitula  per  ordinem  posita  demon- 
ttrabunt. 


1  /n  mandato  contempto  duat  tequi  mortet. 


«  ln  ms.  Remigiano  liiiilus  talis  est :  Promistio  ex 
libri  Geneseos,  credita  et  visa. 

d  Edit.  Colon.,  creavit. 

•  Ms.  Remig. ,  eumque  formatum intufflavit , 

dictum  estf  in  faciem. 

1  Ms.  Reinig.,  similemillicontiHarium. 

f  llaec  non  suut  pars  textus  sacri,  iu  Vulgala,  nec 
in  Hebraeo. 

b  Ms.  Remig.,  mnlier. 

1  Ms.  Reinig.,  Hoc  ita. 

i  U*.  Remig.,  virorum  it^natJi.  futuram  Eccltsiam 


matrem,  propter  quod  eamdem  mutierem  tuam  Adam 
matrem  appellavit  omnium  virorum.  Hmc  est  enim, 
etc.  Omissis  quae  intermedia  leguntur  in  editis  co- 
dicibus. 

k  Ms.  Remig.,  et  dimidium  temputa  contpectu  ter- 
pentis.   Reliqua  desunt. 

1  In  ms.  Remig.  titulus.  Prmdixit  Deut  Adm  et  m«- 
lieri  ejut  mortem  tecuturam,  ti  vetita  tetigittent ;  tum 
a  linea  :  /n  Genesi  credita  et  vita.  Deinde  caput  u 
incipit  :  Ex  omni  ligno,  etc. 

m  Ms.  Remig.,  non  tenenda. 

u  Sic  ms.  Remig.  Editi  vero,  in  qua  mort. 

0  H*c  vox,  inquit,  legitur  iu  ms.  Remigiano ,  non 
vero  in  editis 

p  Ms.  Remig.,  adjnti  gratia. 

i  Ms.  Remig.,  aemitut  tuot. 

r  Sic  ms.  Remtg.  Ediii,  cum  peeuait* 


757 


LIBER  DE  PROMfeSIONIBUS  ET  PRiEDlCriONIBUS  DEI.  PARS  I. 


7S8 


mater  mea  (PsaL  l,  7).    Salomon  quoque  paria  te-  A  dicio  divinae  sentcnliae,  seqtiea  propriis  paiernisque 


•Utur  :  Grave%  ail,  jugum  super  filios  Adam,  a  die 
esitus  de  venire  matiit  eorum,  u$que  in  diem  upultu- 
rce  in  matrem  omnium  (Eccli.  il,  1).  liero  ipse  : 
Et  ego  natus  accepi,  dicil,  eommunem  aerem%  et  in  $i- 
militer  factam  decidi  terram ,  primam  vocem  timitem 
omnibus  emi$x  plorant ,  in  involumentis  nutritut  sum 
et  curis  magis.  Nemo  enim  ex  regibus  aliud  habuit 
nativitaiis  initium.  Unus  e$t  enim  omnibus  introitus 
ad  vitam,  et  similis  exitus  (Sap.  vii,  3  $eqq.).  Et  paulo 
post :  Semen  enim  eral  maledictum  ab  initio  (lbid. 
xn,  11).  Et  Isaias  :  Semen  nequam,  ait,  filH  scelesti, 
dereliquistis  Dominum  (Isai.  i,  4).  Job  etiaui  dicii : 
tiullus  est  immunisa  sorde,  nec  infans  cujus  est  unius 
diei  vita  super  terram  (Job  uv,  4  tec.  LXX). 
liem  ipse  :  Nemo  potest  facere  mundum  de  immundo 
conceptum  semine,  ni$itu%qui  solus  munduses(lbidem, 
uc.  Vulg.).  Pro  cujus  expiaiione  maledicti  semini*, 
immunditia  parienlis  mulieris  et  infantis  (Levit.  xu), 


aicrificia  sunt  legalia  instiluia ,  usque  ad  Christuin  R  nibus  parricida 
regnantera  :  qui  sui  corporis  oblato  sacriGcio,  sulvos  °  Ui*  ;":,;" 


deiictis  expiare  contendunl,  ex  primitii*  fruguiu 
suaruin  sacrilicia  ohtuleruut.  Minoris  Ahel  ex  ovibut 
oblatum,  acceiuabile  suscipitur  sacrificiura,  repu- 
diatur  Cain  (Cenes.  iv  ,  7 ) ,  non  recte  divisa  terru* 
panicula.  Invidia  binc  nascitur  :  prxsciaque  divi- 
nitas  fulurorum ,  indicit  patienliam  furenti ,  dicitur- 
que  ad  Caiu  :  Peccasti,  quiesce ,  ad  te  conversio  ejus% 
et  tu  dominaberis  eius :  id  est,  ul  peccato  suo  ipse 
dominareiur,  nec  fieretservus  peccati.si  praecipieuti 
bumilis  ohedirel.  Yerum  Cain  coutumai,  suique  im- 
patieus,  inslliit  super  Abei  in  caiupiim,  el  occidit 
eum.  Proh  nefas  !  h&ccine  sunt ,  Cain ,  germanitatip 
foedera?  hseccine  principia  bonae  naturae?  liaeccine 
bonae  indolis  spes  est,  ut  ante  te  norit  paier  bomici- 
dam  quam  filium !  Sed  bis  ausibus ,  facinus  suum 
Cain  miillis  d  etiam  viuculis  connodavil.  Effectut 
contemplor  divini  mandati,  superbiae  caput,  auclor 
invidiae,  princeps  illatae  niortis,  et  primus  in  homi- 


fiacit  pusillos  cum  magnis.  Ipseenim  salvum  faciet  po- 
pulum  suum ,  dictum  est,  a  peccatis  eorum  (liaith.  i, 
§1).  Haec  tamen  quae  praedicta  sunt,  ita  cernuniur 
impleu ,  ut  usque  in  tiiieun  mundi  supplenda  do- 
ceantur. 

CAPUT  V. 

In  Adam  omnibus  posteris  labor,  sudor  et  dolor. 

Pnedicta  propagaUque  sententia.  In  Genesi  credita 
et  visa. 
7.  Adce  autem  dixii  Deus  :  Quoniam  audisti  vocem 
muiieris  tuaf%  *plu$quam  me%  et  tetigisti  de  arbore 
de  qua  tola  prazceperam  tibi  ne  manducares  ex  ea ,  et 
manducasti  :  maiedicta  terra  in  operibus  tui$%  spinas 
a%  tributos  pariet  tibi ;  in  trUtitia  et  gemitu  ede$  pa- 
bulum  agri  lui%  in  sudore  vultus  tui  manducabis  panem 
$mum%  donec  reverlaris  in  terram ,  de  aua  sumplus  e$ : 
quoniam  terra  es  et  in  terram  ibi$  (  Gene$.  m ,  17  et 


9.  Hic  initia  bellandi  instituit,  ut  reus  innoxiuin 
sanguinem  •  diffuudat,  livoris  plenus  gloriam  f  im- 
petit  alienam.  Nam  praeclara  hinc  fulsere  martyria, 
dum  justi  occiduniur  ab  iinpiis.   Sed  ut  omne  nobis 

3uod  actum  est,  proficere  demonstraret  divina  provi- 
entia,  fratrem  a  fralre  requirit,  f  quem  jam  occisum 
noverat ;  negantem ,  terra  h  tesle ,  convicit :  Vox, 
iuquit ,  $anauiui$  fratris  tui  elamat  ad  me  de  terra 
(Gen.  iv,  40).  Cain  figurasse  Judaicum  populum  ter- 
renis  desideriis  inbianlem,  Abel  Chrisium  pastorem 
ovium ,  ab  eo  populo  occisum ,  nullus  jam  ambigit 
Christianus,  cujus  sacrum  sanguinem  omuis  nuue 
terra  accipiens,  *  clamat :  Amen  (quod  esl,  Verum), 
ut  neganti  Judneo  quod  ocrid»rit  Cliristum,  recte 
dicatur  a  Deo  :  Vox  sanguinis  fratris  lui  clamat  ad  me 
de  terra.  Pro  Abel,  quem  occidit  Cain,  nalus  cst  Seth 

iGen.  iv,  25),  ex  quo  per  ordinem  successionis  venil 
Snoch,  qui  Deo  dum  placeret,  translatus  est  ne 
gusUret  mortem  (Ecclu  xliv,  16),  Eiiae  sociandus 


seq.).  Hanc  praedicum  posnam  peccati,  quam  radix  C  (IV  Reg.  u,  il),  ut  duo  testes  idonei  secundo  Chri 


humani  generis  Adam  pro  sententia  excepit ,  ac  suis 
posteris  umquam  ramis  b  iransfudit ,  per  unum  ho- 
minem,  dicit  Apostolus,  pecra/umintrassefnmtmdtim, 
et  ita  inomnes  homines  pertransisse,  in  quo  omnes  pec- 
caverunt  (Rom.v,  12).  Humusenim,  quae  crealoris  im- 
perio  c  fertilis ,  salubresque  ex  se  herbas ,  sine  ulla 
coltura  homini  ante  produxit ,  post  aerumnis  senti- 
busqoe  referu  est ;  ut  in  sudore  ac  labore  ex  ea 
omnem  hominem  edere  panem  oporteat ,  donec  re- 
currat  in  morlem.  Non  tautum  praedicU  audireistc 
meruimus,  quam  etiam  probau  expendere.  Unde  et 
David  dicit :  Exibit  homo  ad  oput  suum%  et  ad  opera- 
tianem  suam  usque  ad  vesperam  ( Ptal.  cin,  25).  Et 
iterum  :  Labores  manuum  tuarum  manducabis  (Ptal. 
Ciivu,  2).  Aposlolus  qnoque  dicit  :  Qui  non  vult 
aperari ,  nec  manducet  (II  Thess.  m,  10).  Et  Donii- 
dus  usque  in  undeciniam  horam  operarios  mittit  ad 
▼ineam  (Mattk.  ix ,  9). 

CAPUT  VI. 

ln  Cain  et  Abei ,  duorum  populorum ,  Christianorum 
et  Judceorum. 

Praedictio  figurata ,  dnorum  populorum  scilicet. 
In  Genesi  crediu  et  visa. 

8.  Ex  primis  igitur  hominibus  morUlibus  jam  effe- 
ctis,duo  filii  procreati  sunt,ambomorules:Cainma- 
ior,  minor  Abel ;  pastor  ovium  unus  ,  alius  agricola. 
lli  dum  terram  incolunt  laboribus  jam  obnoxiam  ju- 

•  Haee  verba,  plutquam  me%  adduntur  ex  ms.  Remig. 
k  Ms.  Remig.,  infudit. 

c  Editi,  feriilet.  Ms.  Remig.,  fertilis. 
d  Ms.  Remig.,  multis  exvinculis. 

•  Ms.  Remig.,  fundat. 

1  Ms.  Remig.  impetrat;  nec  male,  si  referas  ad  mox 
sequenlia  :  Prasclara  hinc  fuleere  martyriay  dum,  etc. 
s  Ms.  Remig. ,  Qut  jam  occisum  noverit. 


sti  adventui  praeparentur  (Apoc.  xi,  5),  i  in  confu- 
tationem  Antichristi,  et  in  gloriam  judicanlis  Filii 
Dei ;  de  quibus  suo  loco  testimonia  proferemus. 

CAPUT  VII. 
In  diluvium  arcce%  qum  significavit  Ecclesiam. 

Praedictio:  iu  Genesi  crediu  et  visa.  Pradictumdi- 
luviunu 

10.  Dum  filii  Del  a  proposito  k  desciscercnt  sancti- 
Ulis,  Deus  Noe  jusium  sic  admonuit :  Fini$%  inquit, 
univer$ee  carnit  venit  coram  me  :  repleta  e$t  enim  terra 
iniquitate  eorum,  et  ego  disperdam  eos  cum  terra.  Fac 
tibi  arcam  de  Ugnis  quadratis,  tricameratam  facies  ar- 
cam ,  ef  bitumtnabis  intrinsecus  et  extrinsecus ;  et  tic 
faciet  eam.  Trecentorum  cubitorum  erit  tougitudo  ar- 
ca*,  quinquagmta  cubitorum  latitudo,  et  trigima  cubito- 
rum  altitudo  iptiut.  Fenettram  faciet  in  arca ,  et  m 
D  cubilo  consummabis  eum.  Ostium  autem  arcce  ponet 
ex  latere.  Ecce  adducam  diluvium  aquce  super  terram, 
et  interficiam  omnem  carnem,  in  qua  ett  tpiritut  vitm% 
$ub  cceto  (Gen.  vi,  13  et  $eq.).  Dum  igitur  fides  com- 
modat  ac  praeparat  mentem,  creditque  futurum  quod 
sperat  implendum,  mysticae  jussioni  et  fabricae  obe- 
dien<  Nne,  arcam,  qua  se  cum  mundis  immundisque 
animalibns,  utpraeceptum  fuerat,  conderet,  fabrica- 
vit :  geometrica  quippemensura,  quae,  ut  fertur,  se- 
xies  uutum  quam  l  nostra  se  extendit. 

h  Ms.  Remig.,ftsfam>. 

1  Ms.  Remig.,  clamat  tamen  quod  verum%  ut  negante 
Judceo  quod  occiderat  Chrittum. 

i  Ms.  Remig.,  in  confutatione  Antichritti  et  inglorie. 

k  Ms.  Remig.,  deficerent. 

1  Edit.  Lugd.,  quam  nottrm.  Ms.  Remig.,  geome» 
tricam  quippe  men$uram%  auce%  ut  (eriur,  sexitnsUue* 
tum  quam  nostra  est  extenditur. 


739 


AD  OPERA  8.  rHOSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


740 


14.  De  bii  •  autem  ascriplii  numeris,  qoanium 
divinitus  adjutu*  fucro ,  colligens  pauca,  arcbitecti 
illius  uostri  Pauli  apostoli  senientiam  introdiicam 
(I  Cor.  iii,  10)  :  qui  lllius  arcae  figuratam  fabricam, 
omnemqne  ejus  spirttalem  conslructionem  ad  Eccle- 
siam  sancum  referens,  instar  in  ea  crucis  eipresait. 
Ait  enim  inepistola  ad  Epliesios  :  Fleclo  genua  mea 
ad  Patrem  Domini  nosiri  Jesu  Chritti ,  ut  det  vobisf 
ucundum  divitias  gralicc  itur,  virtutem ,  habitare  Chri- 
stum  per  fidem  in  cordibus  vestris,  in  charitate  radicati 
atque  fundatif  ut  valeatit  comprehendere  eum  omnifnu 
sanctitf  quce  tit  ait'Uudof  latiludo,  longitudo  et  pro- 
fundum;teire  eliamsuperemineniem  tcientiacharitatem 
Chritti  (Ephet.  iu,  44  et  teqq.).  Quinque  sententias 
b  in  quinque  articulis  dixit,  ut  poie  is  qui  dixerat : 
Volo  quinque  e  verba  mente  meu  in  Eccletia  loqui  ( I 
Cor.  itv,  49).  Quinque  ergo  istae  sententiae  ad  prae- 
diclae  arcae  mensuras  perlinere  bac  ratione  monsiron- 
tur.  Quinarius  enim  numerusex  pari  el  impari  cnn- 
stiluliis,  liabet  duo,  et  tria  :  tria  a  trinitate ,  duo  a 
duobu*  prapceptis,  quac  conjuncla  quinariuin  for- 
inant.  Huic  addilur  unus  ,  propter  ur.iiatem  Indivi- 
duae  Triniutis,  et  eflicitur  senarius  perfectus,  omni 
ex  parte  sibimel  respondens,  in  primam ,  lertiam  ac 
dimidiam.  Dequouumero  multi  jamdixere  majores. 
Ui  igitur  quinartus  et  senarius  conjuncti  ntimeri ,  ac 
uiuliiplicali  in  iiivicem.exlenduntur  ad  prsedictae  ar- 
cae  mensuras  quinarias.  Propter  quod  quinia  die, 
excepto  homine,  universa  quae  creata  suut  d  fecerit 
Deus;  atque  in  quinque  libris  Moysi  universa  legis 
uiaudaia  conscripu  sunt ;  et  quod  periiciendae  legis 
causa,  quinta  ftria  ad  patibiilum  traditus  fuerit  ipse 
Satvaior  et  Dominus.  Senarius  vero  numerus  hoc 
continet,quod  sexta  die  formatus  est  homo;  et  sexu 
artate  saeculi  ad  redeniptioiiem  mundi  hominem  su- 
seeperit  Verbum  Dei ;  et  sexU  feria  sutpensus  in 
cruce,  nostrum  omne  pretiam  ex  suo  latere,  um- 
quam  pcr  ostium  arcae ,  pretiotum  sanguinem  fude- 
rit;  cx  quo  colutuba  (Gen.  vm,  8)  Eccleua  Unio  san- 

J;uiue  dotata  processit.  •  Propter  quod  et  corvus 
increiicusexicns,  bumani  cadaveris  cupiditate  nau- 
fragus ,  ad  arcam  Ecclesiam  redire  noluit.  De  qwo 
intus  |K>siu  munda  anmiantia  clamant :  Ex  nobis 
exiit ,  ted  non  erat  ex  nobit :  nam  ti  ex  nobit  ettet, 
mantittet  utique  nobiuum  (I  Joan.  u,  49).  Hi  igitur 
uuo,  ut  dixi,  numeri,  qrinarius  et  senarius,  dum 
iiiultiplicaiitur  in  invicem,  supplent  tricenarium. 
Quiuquies  enim  seni,  et  sexies  quini  ductus  numerus 
tricenarium  *  foroiat.  Et  ipsi  sunt  triginia  cubiti, 
qui  in  altitudine  arcae  praecepii  suut  construi,  ad  su- 
blimcm  partem  pertinentes  spei ;  in  qua  caput  euii- 
nus  coniixum  est  Crucifixi.  Omnis  eoim  spes  in  ca- 
pite.  Propier  quod  et  ipsum  caput  noslrum  triginU 
anuoruin  dignatus  est  cruciligi.  Rursum  quinahus 
nuiiieriis  in  decalogo  muhiplicatus,  propler  decem 
praecepta  legis.  Decies  enim  quini,  et  quinquies  de- 
ni  nunierus  dnctus ,  quinquaginia  efficiiiut.  El  bi 
iu  latitudine  arcae  ponuntur,  qui  ad  cbariutis  spaiia 
in  cruce  signantur,  in  qua  manus  inttxae  sunt  Cru- 
cifixi.  Decem  eniin  praecepu  digito  Dei  *  dictmtur 
esse  conscripu ,  nosque  ipsi  manus  nostras  levare 
in  saucu  jubemur  (Ptal.  cxxxui,  2).  Iiein  quinarius 
et  senarius  numeri  in  quinquagenario  multiplicali, 
arcae  longitudinem  supplent.  Quinqoagies  euiin  seui, 

•  Ms.Remig.,  tamen. 

b  Ms.  Remtg.,  in  quinque  artieulot  dixil :  ul  puto 
kitque. 

•  Ms.  Remig.,  verba  mea  in  Ecclesiam  loqni. 

d  Ms.  Reiuig.,  fecerat;  et  paulo  infra,  fuerat ;  ubi 
editi,  fuerti. 

•  M*.  Remig.,  Per  quod. 
1  Ms.  Remig.,  facil. 

s  Ms  Keiing.,  docentur. 

•  Ms.  Reimg.,  longitudine. 

1  llaec  vox,  Uomini,  babetur  ei  ms.  Reiuig. 
J  Ms.  Reiuig.,  ntanet. 


A  et  sexagies  quini  treeentos  efOciunt,  qui  sottrai  ar- 
cae  k  longiludiui  patientias  ascribuntur,  in  qoa  enr- 
pus  extensum  est  Crucifixi  :  eui  dicitur,  Ckmtus 
prorobis  pastusettf  relinquens  vobis  exemplum,  ut 
sequamini  vestigia  ejus  (I  Petr.  u,  21).  Quonmm  vetus 
homo  notter  simul  cum  Ulo  afixus  est  ermci  (Rom.  vi, 
6) ;  patientesqueessejubemur  usqueiu  *  adventum 
Domini  [Jac.  v,  7).  Profundum  vero  crucis  diluvii 
magnitudinem  significai ,  qua  et  illa  et  nostra  arca 
porutur.  Quoniam  sunt  judicia  Dei  (ut  scriptum  est) 
sicul  abyssus  mulu  (P«.  xxxv,  7). 

42.  Quod  vero  dictum  est  :  Tricameratam  facies 
eam  (Gen.  vi,  44)  :  hanc  fabricam  praedictus  arrhi- 
tecius  noster  Paulus  expressit :  Manet.  inquit,  fides, 
spes%  charitasf  tria  heec  (\Cor.  xui,  45).  Namctim 
iu  prima  et  secunda  babiutione,  besliae,  peeora, 
serpentes,  avesque  in  fide  et  spe  manserint;  ia 
tertia  Noe  cum  suis  in  charitate  iiianeiis  (quia  majer 
horumomnium  charitas  (lbid.),  dihrvitim  formidare 
non  potuii.  Qui  enim  manet  in  chajritate,  in  Deo  me- 

B  net,  et  Deut  in  illo  i  permanet;  quia  Deus  charitst 
ett  (I  Joan.  iv,  16).  Fenestram  vero  arcae  melins 
L  accipimus  respectum  in  falutem  animarum,  qa« 
sunt  bitumine  intrinsecus  et  estrinsecus  sociaiae  et 
cidligatae  invicem  in  uniiate  Spiritus  l  sancti,  el  in 
vinculo  pacis  (F.phet.  iv,  5).  tn  cuhilo  dietum  est 
consummari  arcam ;  sic  enim  decuit  m  significare 
Ecclesix  unitaieiu.  Quoniam  finit  legis  Chrislus  ad 
justitiam  omni  credenli  (Rom.  x,  4).Unde  et  ille  di- 
ves  iu  Evangelio,  diluvium  n  hujus  vitx  formidans, 
ait  ipsi  Domino  reruin  :  Magister  bone,  quid  fackmt 
vitam  mternam  consequar  (Luc.  xviu,  48)?  Et  Demi- 
nus,  prsdictae  arct»  illi  mensuras  ostendens  :  Prm- 
cepta,  inquit,  nosti  (Ibid.  lo)T  Cumque  ei  plurima 
dixisset  ex  numcro,  ille  °  velut  quadratus  arca 
cupieus  sociari  :  Omnia  heec  r  mandatmf  inqiit, 
feci;  quid  adhuc  mihi  superest  (Ibid.,  21)?  Et  De- 
tuinus  perfectionem  arcae  nostrae  designans  in  ono 
cubito  cousiftere  :  Si  vist  inquit,  perfectus  ette, 

Q  vadef  vende  omnia  quee  habet,  da  paupehbus,  ei  veni 
sequere  me  (Matth.  xrx.  24  ).  Qund  cum  ille  facere 
nequiviaet,  quia  omni  ex  pane  quadratos  non  fuit, 
nd  cuuiiuin  perfectionis  4  arcae  non  meruit  per- 
tingere.  Akiti  enimf  ut  dictum  est,  emaristsm 
(lbid.f  tt). 

15.  Quod  vero  qttadraginta  diebus  et  qmdraginta 
noctibus  diluviom  ractuaa  est  super  terram  (Gen. 
vu,  47),  non  Untum  praeteriti  ia  boc  numero,  qoan- 
tum  etiam  praesentis  temporia  aaimarum  dilnvinn 
ostendit;  qua*.  in  scopulis  saeculi,  atojoe  in  gurgite 
flagitiorum ,  diversarumque  r  volupUtaoi  naufragis 
fluctibus  siibmerguntur.  •  Propter  quae  ewidrsjda 
quadraginta  diebus  Moyses  (£acod.xxiv,48),q»a^ 
ginU  diebus  Elias(lll  Hea.  xix,  8),  quadraginu  i 
bus  et  ipse  Salvaior  ( Matt.  iv,  x)  jejunia  < 
crasse,  bac  tripartita  ratione  monstrantur  : 
quam  praediciis  trtbus  teniporibmi  necessaria,  an»e 
legem,  sub  lege,  sub  graiia.  Finis  igitur  diluvii, 
sex<  euiesimo  primo  auuo  Noe  terininatus  (Gen.  vui, 

V  15),  fiuein  mundi  siguificat  posl  sex,  ut  dieUm, 
;ciaies  saeculi,  et  b-evc  Antichristi  spatium.  Tot 
cuim  aeutibus  eliam  hominis  longaevi  viu  iiroten* 
dtiur,  donec  ab  infantia  recurrat  in  senium.  Nunc 
vcro  Ecclesia,  attt  [forte  ut]  arca,  velut  munda  et 

k  Ms.  Reraig.,  accepimus. 

1  In  ms.  Reuiig.  deest  Sancii,  juxU  textum  Ap«»- 
sloli  ad  quem  altudere  videtur  Aucior. 

m  Ms.  Remig.,  signi/icari  Eccletia  tn  unUaiem; 
forte  meiius,  tignihcari  Eccletim  unitatem. 

u  Ms.  Remig.,  hujus  vitce.  Editi,  bujusmodi. 

°  Ms.  Remig.,  llle  vero  velui  quadratis. 

p  Ms.  Rcmig.  caret  bac  voce,  mandata. 

4  Ms.  Remig.  addil,  nottra. 

r  Editio  Lugd.,  votuntatum. 

*  Editi,  propter  quod.  Rtliqua  suppientur  ex  ms. 
Reinig. 


7« 


LIBER  DE  PROMISSIONIBUS  F.T  PRifiDICTIONIBUS  DEI.  PARS  I. 


74* 


immunda  animalia,  bonos  malosque  portare  cogno-  A  aignataa  sunt,   eo  ordlne  divino  quo  praedicu  ante 


scitur,  usque  io  praedicium  ftnem  :  de  quo  Dominus 
et  Salvator  noster  in  Evangelio  teslalus  estv  di- 
cens  :  Sic  fulurum  adventum  suum  quemadraodum 
fuii  in  diebus  Noev  subito  manducantibus  ac  biben- 
tibus,  ementibus  et  vendentinus  (Matth.  xxiv,  37). 
Credidit  igitur  Noe  quae  praedicta  vidil  in  arca.  Cre- 
didit  quae  *  futura  erat  nobis  praesenUuda  Ecclesia  : 
nobiscum  sperat  quae  erit  ullimo  judicio  decla- 
ntnd*. 

CAPUT  VIII. 

In  tribus  filiis  Noe,  gentes,  quat  Christus  Dominus 

sparsat  invenit,  collegit. 

Praedictae  gcoies  :  b  ex  tribus  filiis  Noe.  In  Geuesi 

credituiu  el  visum. 

14.  Ex  tribus  igitur  flliis  Noe,  Sem,  Cham,  Ja- 

phet,  totidemque  nuribus  ejus,  morulium  fecunditas 

dum  aecrevisset,  radix  peccati  superbia ,  niundo 


qnam  fiereut ,  propbeta  David  testatus  est,  dicens  , 
Tituti  inscripiionem  ne  corrumpai  (  Peal.  lvhi,  i  ). 
Regem  enim  Judaewum  cruciQxum  ille  scripserat 
judex  ( Jofln.  xii,  19 ).  Hunc  sua  lingua  k  llebraei 
dum  legerent,  quae  primo  in  loco  posita  erat,  postu- 
lantes  mutandum ,  l  divinitus  actus  Pilatus,  Quod 
tcripti,  inquit,  tcripti  (lbid.%  22) :  ut  et  tituli  invio- 
lata,  sicut  proniissum  est,  maneret  integritas,  ci 
lingua  Hebraea  sub  testimonio  iti  principalem  locum, 

auem  post  amisit,  merito  signaretur.   Ex  islo  iglur 
leber  currit  progenies  usque  ad  Abraham  ( Gen. 
xi,  17  et  teqq. ),  a  quo,  ut  quidam  dicuut,  Abraei 

If.  Abrahaei],  sicut  ab  Heber  Hebraei  appellati  suni. 
Mrimitivum  vero  esse  hunc  populum,  licet  ipse  Do- 
minus  attestetur,  dicens ,  Prhnitivut  mevt  hrael 
(Exod.  lv,  22);  in  Deutcronomio  libro  plenius 
ostendilur.  Cum  ditpartireiur  Altittimut  (dictum  est) 
nationes,  ttatuit  terminot  gentium  tecundum  nume- 


percunte  diluvio,  ipsa  perire  non  potuit.  Turris  R  rum  angelorum  Dei.  Et  facta  ett  portio  ejut  Jacob, 
superba  a  superbis  exstruitur,  cujus  caput  ccelum  D  teriet  hmreditatit  ejut  Itrael  (  Deut.  xxxn,  8,  tec 


hactenus  occuparet  ( Gen.  xi,  4 ).  Hujus  cospta  a 
vero  artittce  Deo  per  confusionem  linguarum  in 
irritom  deducuntur  :  sic  enim  scriptum  est  :  Ecce 
labium  unum  ett  omni  tcrrm,  et  hoc  cmperunt  facere, 
*el  nunc  non  de/icient  ab  eit  omnia  qumcumque  aggreui 
sunt  facere  (Ibid.,  6).  Et  dixit  Deus,  Venite  descen- 
damus,  et  confundamus  ibi  iinguas  eorumjjbid.,  7). 
Deus  trinitas  loquitur.  Descendere  vero  Deum ,  est 
humanos  actus  inspicere,  vel  eorom  sensibus  pro- 
pioquare.  Quae,  d  ut  praedicU  sunt,  mox  impleia 
aont.  ConfusaB  quippe  iingu»  non  lantum  disposita 
soppiere  nequiveruut,  quantum  etiam  dispersae  per 
orbem  gentes  quasque  suo  •  dislinxere  eloquio 
( lbid.t  9 ).  AtUmen  Creatoris  et  judicis  impleu 
censora,  per  bumilem  Christi  gratiam,  cbariias 
iino  sub  dogmate  congregavit,  quae  superba  impietas 
'  male  disperserat.  Omnu  ergo  nunc  in  unum  iing«a 
con/Ueatur,  quod  Dominus  Jesus  Christus%  qui  est 
lorris  fortitudinis,  in  gloria  est  Dei  Patris  (  Philip. 
u,  41).  Uuem  inebriaium,  ut  Noe  ex  vinea  (Gen. 
iz,  21),  nudatutnque  in  passione ,  Cnam  fllius  irri- 
dens,  in  Canaam  .filio  maledictura  excipiens,  genti- 
bus  propinavit.  Quod  abstulit  Jesus  Dominus ,  qui 
pro  nobis  factus  est  maledictum  (Gatat.  iu,  45). 

CAPUT  IX. 
Its  Heber  gem  Hebrmat  quem  primatum  Christian* 

populo  tradiait. 
Rraedicu  gens  Ilebraea,  a  quo  exorU  sit,  primatum 

habeos  in  omnibus  lioguis.  •  lo  Gene*i  creditum 

etvisum. 

15.  Inter  caeteros  quos  linguarum  confusio  per 
gentes  divisit,  h  uuus  Heber  dictus  est  (Gen.  xi,  14), 
in  quo,  ot  fertur,  Hebraea  prima  lingua  resedii, 
unde  etiam  Hebraea  gens  nomen  accepit.  Priinam 
vero  Hebraeam  esse  linguam ,  mysticus  ilie  liiulus 
a  Pilato  conscriptus  oslendit.  Erat  enim  ■  is  tribus 


hmreditatis 
LXX ).  Sed  liic  Jacob,  qui  appellalus  est  hrael, 
ex  quo  tramite  veniat  per  ordineui  recurramus, 
ut  Abrabae,  cujus  hic  nepos  est,  promissa  sup- 
pleantur. 

CAPUT  X. 
In  Abrahm  vocatione,  terra  vtventium  Christiano  po- 

puio  futura. 

Promissio  facU  et  figurata.  m  In  Geoesi  crediu  et 

visa. 

16.  Ex  seinine  igilur  Sem  ftlii  Noe,  natus  est 
lleber,  cujus  fuit  filius  Phaleg  ( Gen.  x,  25 ),  sob 
quo  divisae  sunt  liuguae.  Phaleg  genuit  Reo  (  Gen. 
xi,  18  et  seqq. )  :  Keo  geuuit  Semcb;  Seraeh  gc- 
nuit  Nachor;  Nachor  geouit  Thare;  Tbare  gettuii 
Abram ,  qui  postea  dictns  est  B  Abraham ;  cujus 
nepos  foit  Jacob.  Houc  °  Abrabam  apud  Chald^os 
geoitom  Scriptura  tesutur  ( G«t.  xi,  28 ).  Ex  qua 
1  cente  vocatus,  dum  primus  p  crederet,  pater  fidei 
7  Rom.  rv,  1!  ),  cratia  vocantis,  meruit  appcllari. 
Chaldaei  asironomiae  dediti ,  dum  callide  positiones 
siderum  perscruuntur,  multum  errantes  circa  cul- 
tum  religionemque  divinam,  Creaiorem  4  omnium 
rerum  minime  perquirentes ,  evanuerunt,  ut  Paulus 
dicil,  in  cogitationibus  suis,  et  obscuratum  est  insi- 
piens  cor  eorum  ( Rom.  i,  21 ).  E  quibus  Abrabam 
non  r  callidae  creaturae,  sed  calore  divini  cuitus 
accensus,  ab  stultis  et  insipientibus  Domini  munere 
segregatus  est.  Exit  inquit  ei  Deus,  de  terra  tua  et 
de  coanatione  tua,  et  veni  in  terram  quamcumque  tibi 
ostendero  ( Gen.  xu,  1 ).  Ad  praeceptum  vocantis, 
prima  sede  coguaiioneque  relicta,  per  fidem  credit 
quac  non  vidii,  donec  videre  mereaiur  omne  quod 
credit.  Exiens  igitur  de  terra  Cbaldaeorum,  habita- 
vit  Charrae  (Act.  vu,  4),  in  qua  omnibus  ■  repletus 
est  diviiiis.  Terrae  quoque  ipsius,  in  spe  sui  semitiw 
futuram  suscepit  baereditaiein.  Cum  etiam  ex  aiio 


linguis  insignitus,  Hebraea ,  Graeca  et  Laiina  (Joan.      *  el  sterili  conjuge,  vergens  quoque  ipse  in  senium, 
xix,  20)  :  quae  linguae  primatum  fere  in  omuibus  u  •  pe : u — J—    u' L!" 


retinentes  linguis,  eidem  Creatori  i  in  titulo  con- 

*  Ms.  Remig.,  futura  erant . . .  nobiscum.  Sperat- 
epte  ad  ultimum  judicium  declaranda. 

b  Haec  addiinus  ex  ms.  Remigiano,  in  quo  caput 
VIII  sic  incipit :  lis  nominibus  Sem%  Cham  et  Japhet% 
etc,  lorte,  lis  hominibus. 

•  Seqeeniia  absunt  a  ms.  Remig.  et  Edit.  Lugd., 
osque  ad :  Et  dixit  Deus. 

e  In  ms.  Remig.,  Qum  prmdicta  sunt,  mox  et  im- 
pUta  sunt. 

•  Ms.  Reinig.,  creavere. 

*  Additur  ma/e,  ex  ms.  Remig. 

t>  Uaec  addimus  ex  fide  ms.  Remigiani. 
b  Abest  vox  unutt  a  ins.  Remig.  et  edit.  Lugd. 
et  Lovan. 

t  Ms.  Remig.,  hit  tribut. 


per  promissionem  exspecut  baeredem ,  hic  nobis 
pater  fidei  ostendit ,  nec  incolatus  nostri  longoa 

J  Ms.  Remig.,  in  titutum. 

k  Editi,  Hebraici. 

1  Ms.  Reroig.,  divinitus  actum9  Pitatus. 

m  Supplentur  haec  ope  ms.  Remig.,  cui  deesl  prior 
titulos. 

n  Ha  legimus  in  ms.  Remig.  Aberant  vero  haee 
ab  editis,  Abram,  qui  postea  diclus  ett. 

0  Ms.  Remig.,  Abram. 

P  Ms.  Remig.,  crediderit. 
q  Ms.  Remig.,  rerum  omnium  munimine. 
r  Ms.  Remig.,  caltide  creatura;  sola  edilio  Ltigd., 
non  callidm  creaturm. 

*  Ms.  Remig.,  reptetut  divitiitt  terrm  quoque. 

1  Ms.  Remig.,  et  ex  tterili. 
u  Ms.  Remig  ,  promissionis. 


7i5 


Al>  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX 


744 


exitus  formidandos,  et  in  Christo  Doroino  seroper 
speranduro  :  cujus  per  gratiaui  *  terra  viveniium, 
sempiterna  poiiemur  haerediute  :  de  qua  David  pro- 
plieu  dicil  :  Credo  videre  bona  Domini  in  terra  w- 
vetuium  (Ps.  xxvi,  13). 

CAPUT  XI. 
In  Abrahce  semine  multipticari,  ut  Keltat,  populum 

Christianum. 

Promissio  multiplicandi  seminit  Abrahae.  ln  Genesi 
crediu  et  visa. 

17.  Faetus  ett  sermo  Domini  ad  Abraham  per  w- 
sum  dicens  :  Noli  timere,  Abraham,  ego  te  protego ; 
tnerces  tua  multa  erit  valde  (Gen.  iv,  1  et  seqq.).  Dixit- 
que  Abruham :  Domine,  quid  dabis  mihi  ?  ege  enim  tum 
abtque  tiberit,  et  filiut  prcepositus  b  domui  meoe9  hie 
Danuucus  Etiezer.  Dixiique  Abraham :  Quia  non  de- 
disii  mihx  semen,  vernaculuz  meus  mihi  hceres  erit. 
Suitimque  sermo  Domini  ad  eum :  Non  erit  hie  havtes 
tuus ;  sed  qui  egredietur  de  utero  tuo,  ipsum  habebis 
hasredem.  Eduxitque  eum  foras,  et  ail  ilti :  Suspiee 
in  ccelum,  ei  numera  stellas,  sipoteris  numerare  eas. 
Et  dixit :  Sic  erit  semen  tuum.  Qredidit  autem  Abra- 
ham  Deo,  et  deputatum  est  ei  ad  jusiiliam.  Haec  Pau- 
lus  c  lirmai  apostolus,  dicens :  Igitur  fides,  ait,  e% 
auditu;  auditus  autem  per  verbum  Christi  (Rom.  x. 
17).  Et  Lsaias  ail :  Nisi  credideritis,  non  intettigetis 
(Isai.  vii,  9,  sec.  LXI).  Fundamenliim  omnis  rei 
luturae  fides  est  :  cujus  culmeu  aedificii  terras  cue- 
lumque  obtinuit  in  Cliristo  Jesu,  qui  est  ex  semiue 
Abrahae. 

CAPUT  XII. 

lu  sacerdotio  Abraha,  regale  Ecclesix  sacerdotium. 

Promissio  qua  Abraham,  poscente  Deo  sacrificium, 
sacerdos  osiendilur.  d  ln  Genesi  crcdita  et  visa. 

18.  Secundo  oraculo  dixit  Dominus  ad  Abraham  : 
Ego  sum  qui  eduxi  te  de  terra  Chaldaorum,  ut  darem 
tibi  terram  istam%  et  possideres  eam.  At  ilte  ait :  Do- 
mine,  unde  scire  possum  quod  possessurus  sum  eam. 
El  Dominus  :  Sume,  inquil,  vaccam  triennem,  et 
capram  trimam,  el  arietem  trimum,  turturem  quoque 
et  columbam.  •  Qui  totlens  universa  haec%  divisit  ea 
per  medium,  et  utratque  partes  contra  invicem  posuit : 
aves  autem  non  divisit.  Descenderuntque  volucres  tu- 
per  cadavera  divisa,  et  abegit  eas  Abraham.  Cumque 
sol  occumberet ,  sopor  irruit  super  Abrahamt  et  horror 
magnus  et  tenebrosus  invasit  eum.  Dictumque  est  ad 
eum  :  Sciens  pramosce,  quod  peregrinum  erit  semen 
tuum  in  terra  non  suat  el  suhjicient  eos  tervituii,  et 
afjligent  annis  quadringentis.  Gentem  autem  cui  ser- 
viertnt,  judicabo  ego ,  dicit  Dominus.  Post  hatc  egre- 
dientur  cum  magna  substantia.  Tu  autem  ibis  ad  pa- 
tres  tuos  nutritus  *n  senecta  bona.  Quarla  autem  gene- 
raiione  revertenlur  huc  :  necdum  enim  impletce  sunt 
iniquitates  Amorrhasorum  (  Gen.  xv,  7  et  seqa. ).  In 
hac  promissione ,  et  iu  boc  sacrificio  tnpariito 
(quod  in  praescnii  ita  actum  est,  ut  tauien  aiia  fu- 
tura  signaret),  tria  tempora  quae  superius  dicu 
sunt,  in  tribus  his  animalibiis,  spiriulis  lector, 
agnosce  :  vaccam  irimam,  ante  legem  lascivieniem 
plebem  sine  jugo  legis  :  capram  iriniam,  sub  lege 
quum  imiuolare  debct  plebs  legem  irausgredieus, 
pro  peccato  :  arieiem  irimuui,  sub  gratia  perfectuui 
sacrificiura,  quod  figurate  pro  filio  Mem  offereus 
Abraham,  arietem  uostrum  Chrisium  triennein,  tri- 
bus  temporibus  praedicaturo,  pro  peccato  populi  ara 

•  Ms.  Remig.,  terram  viventium,  sempiternam  po- 
tiemur  hwreditutem. 

b  M>.  Remig.,  domus  meat. 

e  Eiliti  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  affirmal. 

d  iluec  addiia  ex  ms.  Remig.,  in  quo  omittitur 
prior  tilulus. 

9  lii  ms.  Remig.,  Tollensque. 
1  M>.  Reuiig  .  addit,  in  vobit. 


A  crucis  excepit  (  Vide  Aug.  lib.  xti  de  Civit.  De%% 
cap.  24).  Quoniam  pro  iniquitate  poputi,  ait  Isaias, 
ductus  est  ad  mortem,  et  livore  ejus  omnes  sanaU  *»- 
mus  (Isa.  liii,  5  et  8). 

19.  Quod  vero  b*c  animalia  contra  invicem  di- 
visa  posiu  sunt,  divisioues  et  schismaia,  quae  sese 
invicem  impugnarent,  lutura  apoatoius  Paulus  osten- 
dit,  diceus  :  Oportet  et  hcereses  esse ,  ut  probati 
manifesti  fiant  in  vobis  (I  Cor.  xi,  19).  Nam  et  ime 
legem ,  ut  haereticorum,  Cain  repudiatum  est  sacri- 
ficium  (Genes.  iv,  5) :  et  in  lege,  Chore,  Dathan  et 
Abiron  (Num.  xvi,  32),  dum  haeresum  schismatoin- 
que  auctores,  vivos  terra  voravit.  Et  sub  gratia, 
multarum  haeresum  dogmata  ,  et  aves  circa  divisa 
cadavera  mortuorum  residentes,  abiguritur  a  Paulo, 
curo  dicit  :  Divisus  est  Christusf  f  Numauid  Pautus 
pro  vobis  crucifixus  est  ?  aut  in  nomine  Pauli  bapti- 
xati  estis  (I  Cor.  i,  13)?  Praeceptum  est  autem  Abra- 
h;u  in  illo  sacrilicio,  ut  turturem  castum  et  sinipli- 

H  cem  coiuojbam  non  divideret.  Quoniam  spiriules 
D  iilii  casti,  et  simpiices  virgines ,  dum  iu  charitaie 
sacriAcium  illibatas  fidei  offerunt,  dividi  omnino 
non  possunt.  Peregrinum  vero  esse  in  hac  viu 
semen  s  eorum,  qui  Domino  suo  canunt ,  tesutvr 
D.ivid  diceus  :  Inauilinus  sum  et  peregrinus,  suui 
omnes  patres  mei  ( Ps.  xxxvm,  13).  h  Et  vexaiiin 
i£gypto  annis  quadringentis,  dum  gemunt  et  di- 
cunt  :  Ueu  mef  quia  peregrinatio  mea  elongaiaest 
( Ps.  cxix,  5 ),  satis  in  promptu  est.  Quaru  vero 
generatione  ad  liberutein  reverti  ex  bac  ifigypiia 
servitute  ;  nostra  a  peccato  eruta  iiberus  ostendi- 
tur,  quas  tribus  saepe  dictis  expletis  teinporibus, 
1  in  quartam,  quam  regenerationem  Domiuos  ap- 
pellat  (  Maiih.  xix,  28  ),  declarau  per  resurreciio- 
uem  veram,  omnis  nostra  liberus  exsurgat :  iuiple- 
tis  i  peccatis  Amorrliaeorum ,  eorum  scilicet  oai 
non  credunt  Dei  Kvangelio.  Quoniam  qui  non  credit, 
ut  Domiuus  dtcit,  jam  judicatus  esl  (Jean.  m,  18). 

C  CAPUT  XIII. 

iit  nominis  perfectione,  qua  in  fide9  pater  genlinm  nf 
Abraham. 

Promissio  figurau.  In  Genesi  crediu  ei  visa. 

20.  Teriio  oraculo  promissio  divina,  etiam  in  ej«s 
nomine  firmatur.  k  Abram  ante  vocatus,  Abraluai 
eum  creator  Dominus  nuncupal,  cujus  nominis  pro- 
prieus  designatur  :  Patrem,  iuquit,  multarumgc*- 
ttum  vosui  le  (Gen.  xvn,  5);  ut  haec  proniissio,  tiou 
ad  solam  progenieui  carnis  Abrahae,  ex  qua  populos 
Judaicus  veuiebat,  crederetur  pertinere.  De  qua  glo- 
riati  in  Evangelio  l  dixerunl  :  Nos  patrem  kabemut 
Abraham;  responsumquc  est  ab  eo  qui  el  vocabo- 
lum  Ule  dederat  et  fidem  :  Nolite9  inquit.  in  kec 
gloriari ;  potens  est  enim  Deus  de  lapidibus  istis  sus- 
citare  fllios  Abrahce  (Matth.  m,  9 ;  et  Luc.  m,  8); 
ut  esset  Abraham  in  Christo  paler  multarum  gen- 
tium  per  fidera  (Rom  iv,  8)  :  cum  unius  Untum 
gentis  fuerit  per  generalionem. 

D  CAPUT  XIY. 

/n  Circumcisionty  qua  corde  circumciditur  Christiamu 
Praedictio  figurau. 

21.  Huic  Abrahoe  j.im  vocato  per  fidem,  partuia 
quoddam  circumcisionis  indicitur  (  Gen.  xvu,  10  H 
seq. ),  in  siguo  veteris  tesumenti  quod  ipse,  suiqos 
posteri  servare  praecipiuntur  :  omnemque  animaia 
perituram  de  popuio  quas  circumcisionem  minin? 

s  Ms.  Remig.,  Sanctorum. 
h  lu  ins. ;  editi  vero,  ut  vexati. 
1  Ms.  Remig.,  in  quarta. 
j   Ms.  Remig.,  supptetis. 

k  Ms.  Remig. ,   Abram  ante  vocitatus   Ahrakem, 
ereator  Dominus  voluit  nuneupari  :  cujus. 
1  Ms.  Remig.,tft24ra»ir 


LIBER  DE  PROMISSIONIBUS  ET  PRADICTIONIBUS  DCI.  PARS.  I 


7JI 


net  (lbid.9  14).  Qusritur  forusse  cur  •  pla- 
)eo  circumcidi  omne  dumtaxat  matculinum 
qei  te  ad  obediendum  Deo  voverant.  Grandi 
•aeramento  res  h*c  acta  est ,  quae  media  et 
ta  tempora  respiceret,  nc  futura.  Nam  primae 
eationis  causa ,  b  ea  parte  corporis  serpentis 
homo  percubsus,  ardore  libidinis  aestuans 
ez  bis  quae  pndenda  creata  non  erant ;  eaque 
Mida  verecundia  statuit  qnae  fuerant  invere- 
ludata.  Idcirco  creator  et  judex  Deu»,  in  ea 
irporis  signum  circumcisionisiiidixit,  tempe- 
lorbom  m:ile  conceptae  libidinis  ex  copula 
i :  ut  per  c<>ntiiienti;e  bonum  aique  iniegrita- 
is  id  repanret  quod  fuerat  viliatum.  Gircum- 
lippe  cordis ,  qti.u  in  uovo  fulget  Testainento, 
ligno  figurata  est  :  quia  sunt  spadones,  qui  se 
miremerunt  propier  regnum  Dei  (Matth.  xix, 
t  llios  Israel,  iucircumcisos  corde,  Deus  in- 
el  objurgat  (Jer.  ix.  26). 

CAPUT  XV. 

teme  nato,  ejui  risus  dicitur,  quid  ostendat  in 
Chrislo. 

litsio  fignrata.  •  In  Getiesi  eredita  et  visa. 
lersum  eidem  Abratue  ad  ilicem  Mamhra  in 
viris  divina  majestas  apparifit ,  pn.xime  de 
cipicndo  ferens  promissionem ,  ac  supra  dicta 
tans;  a  quo  etiain  Sara  uxor  ejus  iu<|uiritur 
;vui,  1  et  seq).  Divit  eniui  Dcus  Abrah;<m  : 
Ssva  uxor  lua?  Qui  dixit  :  ln  labernaculo  est. 
§  illi  Dominus  :  Revertar  ad  te  hoc  tempore 
uet  et  habebit  Sara  filium.  Audiens  vero  hesc 
um  esut  in  ostio  tabernaculi  post  eum,  risit  in- 
atM  dicens  :  Nondum  factum  mihi  est  usque  in 
jms,  el  dominus  meus  senior  est.  Ait  Dominus 
ikem :  Quare  risit  Sara  intra  seipsam  dicens  : 

•  uerepariam  quoz  senuif  numquid  nihil  potest 
Dei?  Rursumque  confirmat :  Revertar  igitur  ad 
rtmne,  et  habebit  Sara  filium  (Ibid.,  9  et  sea.). 
lo  negat  S»ra  rhisse,  quod  riserit  convinciiur 
i  (Iftta.,  15).  Quae  concipicns  et  pariens ,  ap 
n  est  noroen  ejus  Isaac ,  quod  imerpretaiur 
?<tt.  xxi,  2).  Ob  quam  rem  et  ipsa  Sara,  cuin 
*vulum  portarei  in  manibus  :  Risumf  inquit, 
rU  *  Deus.  Omnis  enim  qui  audicrit  senem  <  t 
l  peperisse,  congratulabitur  mi/ii  in  risu  (lbid.f 
RMes  risus  excipitur,  k  in  <|iia  benedictioneni 
nuxi  omnium  gentium  suscepit  Abrahatn. 
eoim  quae  Christo  *  per  illum  senem  in  carne 
i  minc  crediint ,  i  iu  risum  a  Judscis  suum 
ren  confitentur,  eumqne  glorificaiitcs,  agno- 
llluf  coutumeliosaro  passionem  suam  esse  ve- 
ertatem. 

CAPUT  XVI. 

Sadoma  et  Gomorrha  futuri  judicii  diem. 

lio  facta  et  figurata.  In  Genesi  credita  et  vi*a. 

mpiarum  civiiatum  subvcrsionein  praedict-mi 
itmi  et  Gomorrharorum  ,  eidein  fideli  famulo 
I  Dominus  demonstravit  dicens  :  Clamor  So- 
m  et  Gomorrhceorum  multiplicatus  est ,  et  pec- 
l»  valde  k  nimia.  Desccndens ,  inquit ,  videbo 

.  Remig.,  placuerat. 
!  ms.  Remig.  Editi  omnes,  a  parte. 
eum  emeudamus  ex  ms.  Remig.  Ali  is,  parere 
mm  statuit. 

m*.  Remig.  Editi,  debitum. 
ppletur  ex  ms.  Remig. ,  qui  priori  titulo  mu- 
{itur. 

•  Keniig. ,  Dominus. 

•  Reiuig.,  Prolis  risus. 
iti9  inquo. 

•  Remig.,  per  illam  seriem  in  carne  vemcntem. 
rle  ona  voce ,  inrisum,  pro  irrisum, 

!  m.  Kemig.  Ediii ,  invism. 
\.  Remig.,  consummabunt. 

PlTEOL.   LL 


A  «  clamotem,  qui  venit  ad  me ,  l  consummaverint ;  shs 
autem  ,  «I  sciam  (Gen.  xvm,  20  et  seq.).  De«ceiidii# 
ut  hic  dictum  est,  Deus :  quta  famulo  gratissimo  non 
celavit  suum  jnstnm  judicium ,  ac  per  qnamdam  pa- 
ciionem,  quain  supplex  huniilisqne  intercessor  acce- 
perat,  Deum  cognoscens  jure  pnedictas  velle  perdere 
civitates,  ut  iraKcen'em  mitigaret,  boc  modo  :  Me 
perdas ,  iuquit,  m  pariter  justum  cum  impio.  Et  erit 
justus  quomodo  et  injustu*  ?  Si  fuerint  quinquaginta 
justi  in  chntate ,  perdes  illos  ?  Non  remittes  *  omnem 
locum  causa  illorum  quinquaginta  justorum  (lbid.%  23 
et  24)  ?  °  Gumque  promisisset  Deus  non  se  perditu- 
rnm,  si  quinquiiginta  justos  In  illis  reperisset  locis  ; 
ex  ro  loquendi  surnpsit  audaciam ,  pias  precantis 
adhibens  voces,  limum  pulveremque  sese  confitens, 
Dei  sententiam ,  r  a  quinqnaffinta  uno  ad  decem, 
mira  sereniute  sospendit  (Ibid. ,  26,  27  el  sea.). 
Cuorora  exiguum  numertim  ininime  reperiisse  dict- 
tur.  Eruaisque  Loth  cuni  uxore  et  duabns  filiabus 

n  ejus,  de  populis  et  civiiatibus  quas  coelesti  igne  con- 
smnpturus  erat ,  eos  quos  liberavit  admonuit  non 
«ure  in  tota  regione  illa,  neve  retro  respieerent.  Quae 
uxor  Loth  praecepta  contemnens  retroque  respicieus, 
statua  saiis  effecta  (Gen.  xtx,  17  et  seq.),  suoexem- 
|»1<>  fatuo^  condivil,  in  propo«ito  sancto  quo  teiiduiit 
proflcieuies,  noxa  cnnositate  retro  non  deliere  rc- 
spicere  (Luc.  xvu,  32) ;  nec  possc  cvaderc  tales  sta- 
tuta  supplicia ,  h.TC  femina  demoustravit ,  quac  quotl 
evaserat,  perdidi'.  Tales  Domiuus  in  Evangelio  in- 
crepat  dicens  :  Remissius  erit  ierrm  Sodomorum  in 
diejudicii,  quam  vobis  (Matth.  x,  15 ;  et  xi,  24).  tjuos 
vero  Gbrisli  gratia  libcrat,  admonet  per  Apostolum  : 
Exite  de  medio  eorum ,  et  separnmini ,  dicit  Domtnus 
(II  Cor.  vi,  17).  Item  ipse  :  Quce  retro  obli'ns ,  m  ea 
ques  ante  sunt  extentus  (PhUipp.  m,  13).  Nemo  enim 
in  retro  attendsns,  et  ponens  manum  suam  super  ara. 
trum,  aptus  est  regno  Dei  [Luc.  ix,  6?).  Cuni  Doiniiius 
dicerei  :  Mementote,  ait,  uxoris  Loth  (Luc.  xvn,  32). 
Securi  igitur  diera  judicii  exspeciant ,  <i  qmbu»  in 

C  cruce  Domini  gloriantibus ,  miindus  cis  crucifixus 
est,  et  ipsi  mundo  (Gal.  vi,  U).  Tcrrtiit  enim  Domi- 
nus  corda  fidelium,  diccns  :  Ut  factum  est  in  dtebus 
Lotht  ita  futurum  adventum  tiili  hominis  [Luc.  x\n, 
28) ;  ne  sravatos  in  crapulis  et  ebrietatibus  eos  su- 
biuneus  inveniat  dies  (Luc.  xxi,  34).  De  qno  dkit 
Apostolus :  Quia  dies  Domini,  »  sicut  fur  in  nocit  ita 
veniet  (I  Thess.  v,  2). 

CAPUT  XVII. 

f  n  Isaac  immolando ,  Christi  passio. 

•  Prxdictio  figurata.  In  Gencsi  credila  ct  visi. 

24.  Tentavit  Deus  Abraham  dicens :  Abraham,  Abra- 

ham.  Et  dixit :  Ecce  ego.  Et  Dominus :  Accipe  fiiium 

tuum  unigenitum,  quem  diligis.  lsaac%  et  vade  in  terram 

excelsam »  et  offer  ibi  eum  holocaustnm  supsr  unum 

montium,  quem  tibi  dixero  (Gen.  xxii,  I,  2).  Enm  sibi 

jubet  offerri  holocaustum  in  «jtio  somen  Abrahae  ui 

n  stellas  coeli  multiplicari,  et  in  eo  genles  benedici,  tot 

jain  oraculis  *  divinitus  ipse  proiniserat.  Nen  taincn 

cunctatur  pater  in  filio  implere  qua?  jussa sunt,  siicns. 

ut  Paulus  dicit,  quod  etiam  ex  mortuis  possct  eum 

m  Ms.  Remig.  addit  vocem  Domine. 

n  Ms.  Remig. ,  omni  loco  causam  iliorum. 

0  Ms.  Remig. ,  Cumque  promittentis  Det  sumpsisse 
audaciam ,  non  se. 

f  lia  omnino  in  nis.  Romigiano.  In  cditis  yero^  pro 
quinquaginta  justis,  addens  quadraginta  quinque,  miia 
celeritate  suspendit. 

q  Ms.  Kemig.,  qui  in  cruce  Domini  gloriantes9  mun- 
dus  eis ,  etc. 

'  Ms.  Remig.,  sicut  fur9  ita  in  nocte  veniet. 

•  Ms.  Remig.,  Promissio.  Ideiuque  addit  hM  :  Iu 
Geuesi,  etc. 

*  Ms  Remig. ,  dmnitas  ipsa. 

2* 


717 


ad  opera  s.  prosperi  aquitaki  appendix. 


74S 


Dominut  excitare  [lleb.  xi,  19).  a  Sed  cjus  qui  ten-  A 
utur  in  filio,  non  lantum  collata»  fidci  virius  demon- 
Mratur ,  quanlom  etiam  nobis  imitanda  proponitur  : 
*  ct  ut  pracepti  novi  ex  Cvangelio  maneret  auctori- 
tas  :  Qui  amat  patretn  aut  matrem  super  me%  non  e*t 
me  dignut ,  aut  qui  amal  filium  aut  filiam  plut  quam 
iwe,  non  esi  me  dignus  (Matih.  x,  37;  Luc.  xiv,  26). 
Nam  cum  eum  necdum  proli  seiret  idoneum  ,  Deo 
lainen  c  jubenli  ea  iulentione  paruit  Abraham,  qua 
sciebat  Deum  nec  immemorem  promissionum  sua- 
riiin,  et  mysticum  quoddam  futtirae  pa^ionis  Domi- 
nicae  geri  sacramentum  :  illum  scilicet  respiciens 
diem  nostrjc redemptionis,  de  quo  Dnninus  in  Evan- 
gelio  increpaus  Jodaeos  dicit  :  Abraham  pater  vester 
d  concupivit  videre  diew  meum ;  et  vidit,  etgavisus  ett 
(Joan.  viii,  56);  diem  scilicet  passiotiU  Filii  Dci  in 
suo  filio  (iguraluiu  vidit  Abraham ;  quod  unico  filio 
non  pepercil;  quod  vclut  ad  aram  crucis  triduo  cuin 
insonti  victima  convolawt ;  quod  palien*,  ac  sinc 
voce,  •  siuiilis  agno  coram  tondentc  se ,  fiUus  patri, 
ut  pcrculeiet,  pia  colla  nr.ebuit;  «|uod  se  ligno  quod  B 
portaverat  ipse,  suspendi  Isaac  non  reluciaius  est ; 
quod  aries  cornibus  in  vepre  detentus,  spinis  corona- 
tiitn  Clirislnm  osiendens,  pro  Isaac  immolandus  ap- 
paruit ;  quod  ideo  Isaac  iatutolatus  non  esi  ,  quia 
lcsui  rcctio  Filio  Dci  servata  est.  Ilaec  omnia  credens 
Abiahatn  vidcre  mcruit  per  figuram  quae  uos  pcr 
gratiam  inipleia  essc  cognoscimus. 

CAPUT  XVIII. 

Jn  juratione  Dei  qua  temen  ejus  in  Christo  supra 
numerum  extenditur. 

Promissio  figurata  Abrahae.  f  In  Gencsi  crcdiia  et 
visa. 

25.  Per  s  memetiptumjuravi,  dicit  Dominus,  h  pro- 
pter  quod  non  pepercisti  fiiio  tuo  dilectissimo  propter 
me;  benedicam  tibi,  et  multiplicabo  scmen  tuum  sicut 
stellas  cceli ,  et  velut  arenam  quw  est  in  littore  marit. 
Kt  potsidebit  semen  tuum  civitates  inimicorum  suorumf 
et  benedicentur  in  temine  tuo  omnet  gentet  ierrce ,  quia  G 
obedisli  voci  mecc  (Gen.  xxn,  16  teq.).  Mulliplicaium 
quidem  senicu  Ahruhae,  alque  ad  grandem  numerum 
perveuisse,  libcr  Numeroruin  ostendit  :  non  tamen 
scitnus  esse  innumeruin.  Promissio  vero  Dei  ut  siellas 
cceli ,  et  ut  arenam  maris ,  quae  numerari  nequeunt, 
coniinet :  quam  in  Christo  per  fidem  genlium,  quarum 
pater  cst  Abraham ,  benedictionem  e>se  suppletam, 
et  ipse  rerum  ordo  demonslral ;  simul  et  oracula  pro- 
pheiarum,  quaj  filios  Abrah.e,  non  tantum  ex  seinine 
carnis,  sed  fidc  vocari  ad  infiuituni  numcrum,  per 
D.ivi.l,  cjeterosque  testantur.  Benedicenlur,  inquil,  in 
eo  omnet  tribut  terrm.  Omnet  gentet  beatum  dicent 
eum  (Pt.  lxxi,  17).  Itcm  :  Adorabunt  eum  omnet  reget 
terra,  omnet  gentet  tervienl  illi  (lbid.9  11).  El  Isaias  : 
Erit  radix  Jette,  et  qui  exsurget  *  regnare  in  gentibut, 
in  eo  gentet  tperabunt  (/sa.,  xt,  lu;  Rom.  xv,  12). 

Apostolusquo  jue  PauIus,fractosramos,JiiaaBosdicil 
per  incredulitaletn,  ntque  J  in  fidc  radicis  Abrahie 
genles,  ut  olcastro,  fnisse  insertas( Rom.  xi,  17, 19  d 
el20).  Ilcm  ipse  :  Gentet  autem  tuver  mitericordiam 

•  Ms.  Remig.,  ted  ei  qui  tentalut  in  fitio%  non  tanta 
coilata  fidei  virtus. 

b  Ms.  Remig.,  quibus  pracepti  novi  ex  Evangclio 
manaret  auctoritat. 

c  Ms.  Remlg. ,  jubenle. 

d  Ms.  Remig.,  cupivit. 

6  Ms.  Remig.,  timilit  agm\  tondenti  te  Filiut  Pa~ 
tri.  etc. 

f  Additio  hncc  habeiur  ex  ms.  Remig.  in  quo  de- 
suleratur  anierior  litulus. 

s  Edili,  Per  mejuravi. 

k  Edili,  propterea. 

1  Ms.  Remig.,  regere in  evm. 

i  Ms.  Remig.,  in  fidem  radicet. 

k  Ms.  Remig.,  cum  dicit  Judais  :  Si  vot  tacueritit. 


glorificure  Deum  (Rom.  xv,  9)  :  mhcricnrdla  qna 
ablatn,  ut  promisit ,  corde  lapideo,  daret  eis  cor  cat- 
neum  (Exech.  xi,  19;  et  xxxvi,  26).  Lapidcs  enirtt 
appellat ,  lapideos  deos  colentes  ,  cum  dcit :  k  Dice 
vobit ,  si  hi  tacuerint ,  lapidet  ctamabunl  (Luc.  xtx, 
40).  Mirum  in  moduin  qui  erani  lapides,  per  gratiaM 
facii  ftlii  clamant :  Pater  notier.qui  et  in  ccetis(M*ttk. 
vi,  9)  :  el  qui  craut  filii ,  eflectl  lapides,  dicont :  Fae 
nobit  deot  qui  not  prcecedant  (Exod.  zxxn,  1  \ ;  mm 
dcrelinqiicntes  Detim  vivum ,  servieront  Baal  et  ido 
lisgcntium.  Gentesecontrario9sprclis  idolis,  semtx 
siim  Deiiiu  vivum.  Qua?.  nos  videmus  implerl. l  llla 
scilicet m  quae  piomissa  sunt  iu  semine  suo  fulun»  per 
Chrisiuin,  qu;c  ct  credidit  Abraham. 
CAPUT  XIX. 
Ex  femore  Abraha  Ckristum  hominem  tutceptttrum. 
Praedictnm  carncm  Christi  ex  feinore  Ahraha*  vm 

turain,  scqticits  my>tica  actio  ostendil.  In  Genen 

ci  e.lita  ct  visa. 

2G.  \oa\i  n  Abr.ihatn  praenositnm  domns  *oy,  rt 
siit  illi  :  Pone  manum  tuam  °  tub  femore  mco  ex  jur§ 
pr  Deum  cceli,  quia  non  accipies  uxonm  filU  me*%  a 
filiabut  terrce  hujut%  cum  quibus  ego  habito;  ttdti 
tribu  mea  accipies  illi  uxorem  (Gen.  im,  4,  5).  hi 
fcmore  Abrahse  Deiim  coeli  fuisse,  hic  ordo  ostendil, 
quod  Abraham  gcnuit  Isaac;  Isaac  Jacnb;  larofc. 
d'iodeciiu  patriarchas ;  in  quilms  Judas,  ex  cujus  trilw 
David  :  de  quo  p*r  seriem  gcnerationum ,  vtrgo  Vara 
qunc  jwperit  Christum,  qui  est  Deos  caeli,  qoia  |er 
i|»sum  facta  suut  omnia  (Joan.  i,  3). 

CAPUT  XX. 

In  geminit  Rebeccec  vopulot  duot ,  CkrhlitwM  ei 
Jkdceot. 

Promistio  facta  et  figurata.  In  Genesi  eredha  et  viss. 
27.  Cuin  p  idem  Isaac  Rebeccam  propinquam  $M 
accepisset  uxorem  ,  eam  sentiens  sterilem ,  pro  gi- 
gnenda  prole,  Deum,  qui  mulliplicem  pronutem, 
deprecatus  est  :  sutimuue  ut  4  poposcit,  accepiU 
Cum  aulem  concepissctftel^cca;  geinini  gesUebaat 
in  utcro  ejus  (Genet.  xxv,  t\).  At  ilTa  r  aegre  lereai : 
&i  tic  mihi  futurum  eratf  ait,  ut  quid  mikt  koc  (IKl, 
22)?  Abiit  autem  Isaaccum  eaiuterit^ar«Do«nm, 
atque  hujusmodi  responsum  accepit  :  Duo,  iaaril, 
popuii  in  utero  tuo  tunt ,  et  dum  ptebet  de  wtutre  fw 
8  prodibunt;  et  popuUu  populum  superubit,  eimtjor 
terviet  minori  (lbid.%  23).  Suscepit  duos  proiuistoi 
filios  Isaac ,  duosque  populos  fide  tanlura  futures 
agnoscens  ,  quns  ilia  mystica  actio  nobis  revelaios 
exhibuit.  Ksau  qnippe,  dum  prior  pilosus  prodiretex 
utero  ,  minoris  Jacob  manus  emissa  post  eum,  plas* 
lam  ejus  apprchcndit  (lbid.%  25)  :  quod  faclum  bih 
rum  magnuinque  visum  prsebuit.  Idem  igitur  Jacos 
1  minor  lenis ,  in  ipsa  jam  pueritia  per  coeiwiai 
ruliram  lenlicuto  majorem  fratren  suppiaataas, 
abstulit  ejus  printatus  (lbid.%  50  et  teq.) ;  uec  vacatua 
esse  potuit  laitii  mysierii  sacramentum.  Lenis  ille 
ininor  Jacob ,  lenem  mitemque  u  signabat  popslaai 
Chribtianum ,  ea  leuiute  praeditum  ,  qua  iuoocasai 

lapides  clamubunt. 

1  ii.cc  duo  verba,  IUa  tcilicei%  absuni  a  ms.  Remif. 

Ib  Ms.  Rcuiig.,  qum  promissa  in  semine  suo  (uturt 
per  Christum  credidit  Abraham. 

n  Ms.  Remig.,  vocans. 

0  Ms.  Remig.,  super. 
p  M*.  Remig.,  Et  idem...  eamqne  seniicnt...  Dtm- 

num,  aui  muliiplicem,  etc. 

q  Ms.  Reinig.,  potcit.  Concipient  namqme  Rebeeet. 

r  Ita  ius.  Remig.  Edili  vcro,  hcec  reftrem.  Tsai 
ms.,  Si  tic  mihi  incipiet  fieri,  ut  quid. 

••  M<.  Remig.,  prodient. 

1  Editi  hic  et  iufra,  junior,  ubi  msRenig.  habei, 
nifNor. 

u  Ms.  Remig.,  dettgnmit. 


m 


UBER  DC  PROMISSIONIBIS  £T  PR/£D1CTI0NIBUS  DCI.  PARS   I. 


750 


tentilis  furor  crediderat  *  absumendum.  Ilic  igitur  A  venatus  est  mihi9  et  intutit  priusquam  tu  introires  •  et 
fenit  populus  per  cocluram  *  rubram  ?  passiouein  benedixi  illum,  et  benedictus  e$t  (Ibid.  31  $tqq. )? 
scilicei  Cbristi  sanguinc  rubratam,  edaci  ei  saevienti  Benediclus  posterior  populus  Christianus,  jam  patri 
Judaico  populo  ,  cujus  figuram  gesiabal  Csau  ,  qni      *  dicit :  Dedisti  leetitiam  in  eorde  meo: l  a  fruciufru- 


etiam  Cdom  dictus  est ,  petenti  voluntarie  ubtulil ; 
ac  primatus  quos  habuit  ille,  vendidit,  tste  susrepit. 
Judaeus  quod  nascendb  habuit,  per  concupiscentiam 
perdidit ;  Christiauus  per  gratiam  ,  c  quod  in  natura 
nun  habuit,  acquisivit. 

CAPUT  XXI. 

In  eo&dem,  quee  gesscrint  pcr  figuram. 

Promissio  facta  et  ligurata.  lu  Gene-i  credita  et  vlsa. 

28.  Ca  vero  qua:  in  duobus  istis  geminis  acta  sunt, 
quam  niira,  quam  grandia,  quam  juzta  promissiones 
Dei  d  sacramcntis  omnia  plena  siut .  breviter ,  ut 
jostum  fuerit,  ezplicare  contendam.  Caecatus  Isaac 
pater  eorum  exterioribus  oculis  (Gen.  xxvu,  1  et 
«*q.),  lumine  vero  interiore  fulgente,  promittit  Csau 


mentt  vini  et  olei  $ui  multiplicati  sunt  (P$.  ivt  7 
8  ).  Majon  autem  pbpulo  Judaeo  pater  dicit :  Noss 
accipiam  de  domo  lua  vituio$9  neque  de  gregikus  tvit 
hircos.  Sucrijicium  enim  laudis  glorificabit  me  (  Ps. 
xlix,  9  et  23).  Venit  enimjrater  tuu$  eum  dUoy  et  acce- 

Jit  benedietionem  tuam  (Genes.  xxvn,  35).  Quia  igitur 
acob  Deus  diiexit,  Csau  autem  odiotiaouit  (Malach. 
i.i;  Rom.  ix,  13 ),  propterea  suppleto  tempore9 
sacrificiis  Judaeorum  explosis,  sacrificium  mundum, 
ut  praedictuiu  est  (Malach.i,  II),  offerri  nomini  ejus 
omnis  nunc  populus  Christianus  agnoscit,  qui  per 
gratiam  Judaeo  et  primatum  et  benedictiooem  abstu- 
lit.  ■  De  isto  enim  dictum  est:  Eri$  dominus  fratris 
tui  (  Genes.  xxvn,  29  ).  Caeterum  n  in  illis  geminis 
i*oii  provenit.  Minor  enim  et  munera  majori  obtulii, 


primitivo  filio  benediclionem ,  si  desideraia»  escas  d  et  famulum  °  se  esse  professus,  eum  humilis  adora 


ei  sua  venatioue  lilius  prsepararet  patri.  Pergit  ille 
implere  quae  jussa  sunt  (Ibid.  5  ei  seq.).  Mater,  quae 
aodierat  benedictiouem  majori  protuissam,  diviuitus 
acta ,  ut  minori  Jacub  proveniat ,  prophetica  arte 
composita  mysticam  •  anem  parat.  Yestem  accepit 
primogeuiti  sui,  quaeerat  apud  iilam  in  domo;  hac 
juniorera  induit ,  ac  super  brachia  ejus ,  et  nudam 
cervicem  pelles  hariorum  imposuit :  '  aptavitque 
eum  qui  crat,  ut  posset  intueri  quod  non  erat ;  lam- 
quam  jam  nobis  iltuui  figuratum  osieaderet  Cbri- 
*iura,  quiaccepit  non  carnem  peccali,  sed  simititudi- 
nem  camis  peccati  ( Rom.  vm,  3 ).  Legeni  quoque 
veieris  Testameiiti ,  lamquam  vestem  primogeniii 
eicipiens,  non  eam  se  soivere  Dominus  venisse  dixe- 
rii,  ked  implere  (Matth.  v,  17).  Sic  compositus  mi- 
imr  filius  ille  Jacob,  qui  frairi  jain  primasus  abstu- 
lerat ,  usurpat  insuper  s  et  benedictionem ,  offercns 
patri  paratas  a  matre  escas ,  et  dicit :  Pater.  At  ille : 
Quis  es  f»,  fiii  ?  Ego  sum9  luquit,  primogenitus  tuus 


vit  (  Genes.  x\un,  3);  ut  res  quae  tunc  signata  ost 
per  liutram,,  nobis  nuuc  p  mantfesUrelur  ia  g ratia. 
m    f  CAPIJT  XXII. 

/n  E$aut  ex  cujus  semini  Job,  et  Christus  in  gentibus 
per  fidem. 

Promissio  io  Geuesi  credita  et  visa.  Promissa  pr«- 
inia  virtuti  et  patientiae. 

30.  Ex  semineEsau  Idumaea  gens  (Genes,  xxxvi, 
I ),  in  qua  inter  csteros  duces,  Job  ille  fortissimus 
aihleta  Dei  enituit  in  exemplum  omnis  patientiaj 
productus,  titagonisticocertamineprincipem  totius 
mililiie  diaboiuin  superaret  fulius  auxilio  Dei  {Job. 
i,  12).  Yir  namqiiecum  esset  justus,  ac  sine  quere1:i 
Deo,  eumque  in  confusione  diaboli  qualis  es^ei,  Deu< 
ostendere  dignarelur  :  Animadvertisli  f  in  |iiil  Deus 
diabolo  ,  q  ad  puerum  mtum  Job  ?  non  enim  est  similis 
iili  r  qui$qunm  in  terris.  Ei  diabolus  :  Numquid  Job , 

-  ._,  fM-  .  --^ ,  ....t».-,  r y —  r  ait,  gratis  colit  Deum  ?  Nonne  tu  benedixisti  domum 

Feci  sieut  locutus  e$  mihi  (iienes.  xxvii,  18).  ^  ejus ,  et  pecora  ejus  multiplica$ti  ?  Sed  mitte  manum 

" tuamt  et  tanqe  *  omnia  quce  habet,  et  seies  anin  facie 

benedicat  tibx.  Ecce,  inquit  Deus,  *  omnia  quce  habet 
in  tuas  manus  do ,  sed  ipsum  cave  ne  tangas  ( Ibid.  8, 
et  $eq. ).  Fit  grande  certamen.  Perfidus  aposiaticus- 
que  angelus  fidelem  Dei  famulum  insectatur,  atque, 
ut  illi  est  plena  a  seipso  procreata  maliiia,  vastai, 
fugat ,  disperditque  omnia  inuocenlis  u  bona  ,  et 
cum  omni  ha?reditate,  oinnem  simul  ▼  consumpsit 
baeredeui.  Tot  tameu  jaculis  emissis,  illaesus  mauct 
Job;  cuius,  ut  militis  Dei,  uno  ictu  percutitur  dia- 
bolus.  Nudus  exit,  inquit  (Ibid.  21),  de  utero  matris 
mece>  nudus  revertar  in  terram.  Dominus  deditt  et  Do- 
minus  absiulit :  sicut  Domino  placuitf  ita  factum  est. 
Sit  nomen  Domini  benedictum.  Hoc  superatus  certa- 
inine,  aliud  majusiniinicus  indicit.  Mitte,  inquitDeo, 
manum  tuam,  et  tange  carnes  illius,  et  otta,  el  scUs  an 
*  in  facie  benedicat  libi  (Job  n,  5).  Mitte  manum 
tuam ,  nihil  est  aliud  quam,  Da  potestatem.  Hanc 
patri,  et  dicit:  Exsurgai  paler  meus  ,  et  maxi-  j\  enim  nec  iu  porcis  babuitdiabolus  (Matth.  vm,  32), 
de  venatione  filii  $ui,  ut  benedicatme  anima  tua.      uisi  iile  dedisset,  qui  sub  bac  auctoritate  ct  Job  ci 


Cumque  pater  vocem  fllii  roinoris  agnobceret,  pal 
undum  aestimans;  h  babitu  membra  majoris  invenii. 
TurbaUisque  in  filiu,  factus  est,  ut  ait  quidam(  VirgiL), 
gratos  error  parentibus. l  Acceptis  igitur  epuli»  qu_s 
paraterat  mater ,  filius  offerebat :  pater  quas  liben- 
lcr  accepit ,  bujusuiodi  benedictionem  minori  lilio 
dedil.  Ecce,  inquit,  odor  filii  mei9  sicul  odor  agri 
pleni  quem  benedixit  Dominus.  Det  tibi,  inquit, 
ihstsarort  cceli  et  a  fertilitate  terree  muttitudinem 
frumenti,  H/it,  et  olei :  et  serviant  tibigentcs,  et  ado- 
re&unt  tt  jmncipes ,  et  eris  dominus  fratris  tui ,  i  et 
mdorabunt  U  filti  patris  tui :  el  qui  te  benedixerit,  erit 
benedktus;  et  qui  te  maledixerit,  erit  maledictus  (  Ge- 
m».  xxvii,  27  seq.).  llasc  oumia  Chnsto  DoiuLio 
eooveniuut,  post  ejus  odorem  benedictae  concurruut 
omues  aeotes. 

29.  Venit,  peractis  illis,  et  filius  primogeniius 
Esau  ez  minoris  gratia  jam  reprobus.  Ulleri  et  ip  e 
escas 
dmcet 


Ad  haec  pavefactus  pater :   Et  quis  estt  iuquit,  qui      tradidit,  ut  praecepu  non  excederet  moduin.  Eccet 


•  Edili,  ab  t»tau%  nullo  recto  sensu,  ut  videtur;  at 
ms.  Remig.,  ad  sumendum,  forte  pto  absumendumt 
ut  nout  vox,  (urorf  pnevia. 

h  Vox  rubrum  est  ex  ms.  Remigiano. 

•  Ms.  Remig.,  quam. 

•  Ms.  Remig.  addit  Dei;  deest  in  editis. 

•  Ms.  Hemig.,  fraudtm. 

i  Ms.  Remig.,  aptabatqueeum...ut  posset  inveniret 
Ibrte  pro  invenhri. 

s  fcditi  carent  hic  particula  et. 

•  M?.  Reraig.,  kabitum  majoris  invenit. 

1  Ms.  Remig.,  Satiatus  igitur  epulis  quas  parave- 
rat  matert  filius  ojferens  (forte  o/fenbat),  pater  tiben- 
ur  accepit,  hujusmodi  benedictioncm. 


J  Ms.  Remig.,  servient  libi. 
k  Mt.  Kemig.,  dixit. 
1  Ms.  Remig.,  A  tempore. 
m  Ms.  Remig.,  Ad  istum. 
°  Ms.  Kemig.,  illis,  sine  in. 

0  Ms.  Remig.,  sese  professus. 

p  Ms.  Remig.,  manifestetur  gratia. 
<i  Ms.  Kemig.,  in  puero  meo. 
r  Ms.  Remig.  nou  habet  quisquanu 
•  Ms.  Remig.,  cuncta  qum  habet. 

1  M..  Kemig.,  omnia  qucecumque. 

u  ln  edit.  antiquis  deest  haec  voi  bonsu 
T  Ms.  Remig.,  conclusit. 
1  Ms.  Remig.,  in  faciem. 


T8I 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPbNDIX. 


751 


inquii  Dctis,  trado  tibi  iltum ;  tantum  animam  Utiut  A  ciposuit :  Videbititt  itiquit,  caJot  aperto$%  et  amjekt 
cuttodi  (Job  ii9  6).  Quem  percussum  gravi  vulnere,      Dei  atcendentet  et  descendentet  ad  fitium  hommt 

_»_      __._  _   _.  _*       --. -*  —       a__  __a,__M  _______  -___-_--__-_-_        __l  _•§_-*     - 


Eutrefacta  totius  corporis  compaaine,  omnibus  ariu- 
us  solutis,  sanie  profluente,  ebullientibus  vermibus, 
dum  in  corrupto  corpore  inieger  animus  consisterei, 
sentiretque  diabolus  intrinsenis  fortem,  qu«»m  forin- 
•ecus  debilem  aestimabat,  mulierem  viro  suo,  illo  ar- 
ticulo  quam  sibi  necessariam  dimiser>t,  armat,  at- 
que  per  uxorem  fortissimum  virum  suo  pulsat  ex 

laiere.  _  ,  .    . 

31.  Gum  et  mulier  venenata  jacula,  quae  ab  inimi- 
eo  sumpserat,  infunderet,  ait  inter  caetera  :  Dic  ali- 

Stod  verbum  a  in  Dominum,  el  morere  ( Ibid.  9  ). 
taiimque  ille  ruinam  primi  hominis  recordatus, 
Evam  novam,  atque  in  illa  illum  inimicum  qui  pre- 
liabatur  expugnaus,  ait :  Tamquam  una  ex  insipienii- 
bus  mulieribut  locuta  et.  Si  bona  accepimut  de  manu 
Domini,  mala  quare  non  toleramut  ( Ibid.  10  )  ?  His 
diviuis  jaculis  b  pro>tratus  iiiiinicus,  superalusque 


(Joan.  i,  51).  Qui  enim  detcenditt  Christus  ip$e  ett\ 
el  qui  ascendit  tujper  omnet  ccelot,  ut  advmpleret  c — '- 
(Ephes.  iv,  10).  Scalam  vero  angustam  viam  | 
quae  ducit  ad  vitam  (Matth.  vn,  14). 
CAPUT  XXIV. 

1h  ipuut  Jacob  claudicatione,  non  creastmrot 
Judceos. 

Promissio  facta  et  figurata.  In  Genesi  credita  et  visa. 

53.  Ipsi  quoque  Jacob  revertenti  de  Mesopolania 
cum  nxoribus,  liliis,  faiuulisque  suis,  angelus  in  vfa 
occurrii ;  qui  cum  eo  sacratam  luctam  gerent,  s  et 
angelns  ab  homine  superari  se  passus  eai,  victnrqaa 
a  victo  exegit  benedictionein.  Non  te%  inquit,  rftsrif- 
tam  niti  benedixerit  me.  Dixitque  ei  angeius :  Quodtisi 
nomen  ettf  At  ille  ait%  Jacob.  Jam%  k  inquit,  nonnct- 
berit  Jacob.  ud  erit  Itrael  nomen  tuum9  quia  prmte* 


per  gratiam,  pio  homini  perversus  angelus  cessit,      luisti  cum  Deo%  et  cum  hominibut  potent  eris.  TetitM- 

At  liiimilia  naiipnlisi»  nieLafL  Amn_m  moleStisim  SUUer-  **  nu*  nnnmlu*  tatituiiintm  famnritfiiMM  __„_.- ___!■_»  «_#<__« 


et  liumitis  panentise  pieus  omnem  molestiam  super 
biae  debellavit.  Jam  enim  c  per  jusium  virum  polen- 
tem  transitura  ChrUti  vestigia  in  gentes  sifuiaban- 
tur,de  quiiiu*  David  ex  persona  ejus  dicit :  In  Tdumma 
extendam  catceamentum  meum  (Pt.  cvu,  10).  Jacobus 
quoque  apostolus  ad  exempluin  palientiae  credeniium 
torda  coiilirmans,  ail  :  Patientiam  Job  audistis,  et 
dnern  Domini  vidistis,  auia  misericors  Dominut  et  mi- 
terator  est  (Jacob.  v,  11).  Dupla  enim  praemia  Job 
vktor  accepiu  Pugnantious  vero  suis,  et  sua  gratia 
invante  vinceuiibus, d  centupla  hic  se  daiurum  Do- 
minus  pollicetur,  et  vitam  aeternam  in  futuro  sse- 
culo  largiturum  (Matlh.  xix,  29;  Marc.  x,  50).  Quod 
in  •  Valenliano  Yalentis  fratre  videmus  implelum : 
qui  dum  pro  Cbristo  militiam  tribunatus  sprevit, 
nujus  mundi  regnum  adeptus  est,  et  verus  Christi 
confessor  vitam  acquisivit  aeternam. 
CAPUT  XXIII. 

in  Jacoby  cui  per  vitum  Christut  lapit  angularit 
ottentut  etu 

ProcnLsiio  figurata.  In  Genesi  crediia  et  visa. 
82.  Jacob  quoque  filius  Isaac,  nepos  Abrahac,  per 
quasdam  res  secum  mirabiliter  gesta*  accepit  pro- 
missionem  (Genet.  xxvm,  10  teqq.).  Fugiens  euim 
fratris  insidas,  locum  ei  mausiouis  praebuit  solis 
vergentis  excursn*. f  lllic  lapidein  capiti  suppositum, 
talia  sibi  revelata  in  somnio  narrat.  Scalam  niiraj 
granditatis,  cujus  capui  coelum  liactenus  occup  «rei, 
Obtensam;  p^r  quam  angeli  Dei  a  cendentes  et  dr- 
scendeutes  ernnt,  Dominum  quoquc  inciimbere  in  ip- 
6am,  sibique  dixisse:  Terram  in  qua  dormit9  tibi  dttbo 
eamf  et  semini  tuo  post  te  (Ibid.  13).  Qui  evigilans,  in 
sacramenio  lapidem  quem  ad  c»put  habuit,  emiuus 
erigeus,  eumijue  liniens  oleo,  Curisium  nobis  lapi- 
dem  angularem  cousccravit :  de  quo  proplieta  dicii  : 
Lapidem  quem  reprobarerunt  adificantes,  hic  fartus 
ett  tit  caput  anauti  (Pt.  cxvu,  22j.  Et  Isaias,  Ecce, 


que  angetut  latitudinem  femorit  ejut%  claudutque  efecm 
ett  Jacob  per  omnet  dies  (Genet.  xxxn,  26  teqq.).  Claa* 
dicaiio  ista,  quae  ex  femore  ejus  facta  est,  poimfaM 
ipsuin  l  Hebracum  significat  claudicaittein  :  qoilMs 
J  ait  Elias  proplieta  :  Quid  claudicatit  ambobus  imjwh 
nibut?  Si  Deut  ett,  ite  pott  illum  (III  Heg.  xviii,*!). 
Et  David  dicit :  Filti  atieni  inveteraverunt%  et  cltmih 
caverunt  a  temitit  tuit  (Ps.  xvn,  46):  k  quud  recta 
itinere  ex  illo  populo,  viam  Christuin  sequi  non  vh 
luit,  claudicans  per  errore-»  variis  snniiis  oberravit; 
quem  Videns  Deum  (quod  Israel  appellaiur)  per  gra- 
tiam  Gbristianus  populus  ^pprehendit  (Gen.  xxxu, 
^8)-  CAPUT  XXV. 

In  filiis  Jacob9  et  in  Joseph,  qui  getsit  figuram  ChrittL 
Promissio  factae  figuraa.  In Genesi  cre litaetvisa. 
34.  Duodecim  fllios,  qnos  duodecim  pairiarcbas 


Scriptura  tesutur  (Gen.  xxxv),  ex  suis  feminis  i 
pit  Jacob.  Non qu»d  l  liberet  sanct is  viros  plnrimas 
C  habere  mulieres,  concupiscentias  scilicet  causa,  aod 
quod  gratia  multipli&indis  prolis  daret  Deus  lieea- 
tiam.  b  qui  et  unam  permisii,  ei  posiea  aliqiaRdt 
prohtbuil.  Nam  cum  in  lege  dixerit:  Maiedictuthemt 
qui  non  tutcitaverit  semen  in  Israel  (Denler.  xxv,  t), 
per  Salomonem  autem  prophetaui  huic  licenlix  ter- 
minum  dedit.  Tempus,  ait,  mittendi  lapidet%  et  Umpu 
coltigendi  iapidet.  Temput  amplectendi%  at  tempmtctm- 
tinendi  ab  amplexu  (Eccle.  m,  5).  B  ln  his  igilur  duo- 
decim  pitriarcliis  Judas  dicius  est,  ex  quo  Jod», 
Joseph  et  Benjamin  germani,  ex  naire  Jacob  el  ex 
m;itre  Rachel ;  quoruin  actio0  omnis  Cbristumsonst, 
et  Ecclesiam.  Dictum  e^t  enim  :  Jacob  diHgebet  Jf- 
teph  (Gen.  xxxvn,  3).  Dicit  et  Deus  dc  Filio:  Bkett 
Filius  meus  dilectus,  in  qno  bene  complacui  (MtHk. 
iii,  17).  Fecit9  inquii,  Jacob  Joreph  tunicam  wmriem 
(Gen.  xxxvn,  3).  p  Dicitur  et  huic  n»stro  Josepa 
Christo  :  Attitit  regina  a  dextrit  tuit  in  vestilu  det% 
rato,  circumamicta  varietate  (Pt.  xuv,  10).  Somaia- 


inqnil,  pono  m  Stontaptdem  anaularem,  clectum,  pre  n  vit  Joscph  somnium,  narravitque  fraihbus  suis.  H 
tiotum;  et  qui  credtdcrit  tn  itlumf  non  confundetur  u  tabamnot,  ait,  iigare  gremia  in  campo.  Surrexitgrt- 
(Ita.  xxviii,  16).  Hic  lapis  angularis  Chnstus  Nailia-  mium  meum  et  erectum  est.  Conversm  autem  artmt 
naeli  veiiieiui  ad  se,  somnium  quod  Jacob  viderar,      testra  adoraverunt  gremium  meum  (Gen.  xxxvu,  7). 


*  Editiones  veteres,  in  Domino. 

*  Sic  ms.  Itemig.  M  Ediii :  Prvstratut  ett  inimicut, 
tvperatusque  per  gratiam,  per  hominem,  perversus  an- 
gelns  et  humilis,  etc. 

«  Editio  Lugd.  et  ms.  Remig.,  per  istum. 
d  Ms.  Remig.,  centuplicia. 
e  Forte  Vulcntiniano;  mox  ms.  Remig.,  vidimut 
hipletum. 
1  Mi.  Remig.,  suo  illic...  apposilum. 
s  Ms.  Rem  g.  non  habel  particulam  et% 
k  M_.  Remig.  addii  bic  ultra  quidm. 

*  M».  Remig.,  Hcbrosorum. 


)  Ms.  Remig.  non  habet  vocem  eit. 

k  Sic  ms.  Remig.  Editi.,  quod.  Tum  ms. ,  mhut. 
Editi,  non  voluii. 

1  Ms.  Rt*mig.,  iton  qttod  liber  et  sanctms  vir;  forit, 
libcret  sanctos  vtros  pturimat  habere,  ete.,  ted  ^mi 
mutiittlicandce  proli  daret  Deut  licentiam. 

"  Ms.  Remig.,  qui  et  tunc  pamuit,  et  ptXtetprt- 
hibuil. 

n  Mi.  Remig.,  Mit  igiturinter  duodecim  matrmrckm. 

0  Ms.  Remig.,  omnem  Christi  tonai  EceUshtm. 

*  M«.  Remig.,  Dieetur. 


I 


7» 


LIBER  DE  PROMISSIONIBUS  ET  PRADICTIONIBUS  DBI.  PARS.  I. 


754 


55.  Hoc  In  Christofuturum,  idem  »  Jacob  ottendll  A  24),  unitatem  Ecdesiae  firmantes,  a  cnjtis  sorte  ex> 

In  benediclione  quam  a  patre  acceperat  Judas ,  di-       '" *    . 

cente  :  Adorabunt  te  filii  patris  tui  (Gen.  xlix.  8). 
Hi  enim  dicunt  :  Venite ,  adoremus  et  prosternamur 
ei  (Ps.  xciv,  6),  qui  jam  dicunt :  Pater  noster,  qui  e$ 
in  rottis  (Mattk.  vi,  9).  Et  ipse  in  Evangelio  :  Cum 
exaUatus  fuero  a  terra,  traham  omniay  ait ,  ad  meip- 
anm  (Joann.  xn,  32).  Rur>um  alia  sacramenta  videt 
in  soinuio,  et  haec  suis  fratribus  indicavit.  Quasi  10/, 
inquit,  et  luna  et  undedm  stettx  adorabant  me  (Gen. 
xxxvii,  9).  Diciiur  el  de  nostro  Joseph  Christo  Do- 
nino  per  prophetun  :  Laudate  eum%  sol  et  tunat  lau- 
date  eum  omnes  stellat  et  tumen  (P$.  cxlvih,  3);  et, 
Cceti  enarrant  gtoriam  Dei  (P$.  xvm,  4);  et  Haba- 
cue  :  Elevatusest,  inquit,  «o/,  et  tuna  stetii  in  ordina 
$mo  (Habacuc.  m,  i  I,  sec.  LXX).  Luna  ex  decedenti- 
Imis  ac  succedentibus  nionalibus  constans  Ecclesia  v 
posteaquam  sol  Chrisius  exaltatus  est ,  resurgens 
ordine  integro;  hajc  stetit  in  fi<le,  fulgenlibus  stellis 


cludunlur  harretici  :  quoniam  sorte  provenil  ut 
unns,  id  est,  unius  possideret.  Aceipientes ,'inquii > 
hcedum  de  eapri$  fratres  Joseph,  inquinaverunt  fmts- 
cam  ejus  sanguine  (Gen.  xxxvn.  31),  quam  patri  sub 
falsa  testatione  l  proferunt,  qund  bestia  nequam  co- 
roedisset  illum.  Tria  illa  genera  sacrificiorum ,  qu* 
Abraham  ohtnlit  mutato  ordine,  omne  suum  tempua 
observat.  Pro  I$aac,aries;  pro  Josepb,  haedus  ex 
capris  :  pro  filio  perdito  redeunte  ad  patrem  (Luc. 
xv,  23),  i  ex  juveuco  viiiiliis  saginatus  occiditur, 
Venite9  inquit  uuus  ex  fratribns,  venumdemus  Jo$eph% 
et  non  occidamus  ittum.  Hocet  JudseideChristo,quem 
▼enditum  iradiderunt  Pilato  ad  n«*cem ,  dixerunt : 
Nobi$  non  ticet  interficere  quemquam  (Joan.  xvm,  31). 
Kt  vendiderunt  Joseph  fratres  ejus  Ismaeliiis  nego- 
liaioribus  euntibus  in  iEayptum  k  viginti  aureis  (Gen. 
xxxvn,  28).  Venditum  autem  nostrum  Joseph  Chri- 
sium,  Zacbarias  et  Jeremhs  proplietse  testantur. 


ei  qui  numerat  eas.  Discipulis  enim  suis,  quorum  »  Dederunt,  inquit,  pretium  i  appretiati  triginta  aureos 
»certusestiiufiteriis,  ait:  Luceant  operavestra(Mctlh  i7n,h  n  4*\  n..A,iAi;._  1...1— «  .  1..^«;.  .A^n:..« 
v,  16),  sicut  luminaria  in  mundo  (Philip.  11,  15). 


CAPUT  XXVI. 
Jn  codem,  qui  ut  Christus  Dominus  missus  e$i  ad  rt- 

sitandas  oves. 
•  Pra»figurata  promissk).  In  Ccnesi  credita  el  visa. 
36.  Mittitur  Joseph  a  patre  ad  visitandos  fratres 
snos  et  oyes  (Gencs.  xxxvn,  13).  Dicitct  nosier  Jo- 
seph  Christus  Dontiiitis,  Non  sum  missus  nisiad  oves 
qumpcriere  domus  hraet  (Matth.  xv,  24).  Dictum 
esl :  Oderunt  Joseph  fratresejus,  propter  somnia  ejus 
(Gcn.  xxxvii,  41).CIatnai  et  hic  noster  Joseph  Chri- 
atas  de  Jodxis  fratribus :  Quoniam  odio  habuerunt 
mc  gratis  (Ps.  xxiv,  19;  Joan.  xv,25). d  Viso  Joseph, 
fraires  ejus  dixere  :  Ecce  somniator  ilte  venit :  venitef 
occidamus  ittum,  et  videamus  quce  crunt  somnia  ipsius 

IGTit.  xxxvu,  19).  Et  apud  Salomonem  de  nosiro  „         ...  .   . 

osepb  inipios  dixisse  refertur :  Venite,  occidamus  r  nt  saepe  dictum  est,  primatum  auferat  populo  qui 


(Zach.11, 12).  Quod  etiam  Judam  a  Judaeis  accepisse 
Evangelia  narrant  (Haith.  xivu,  9;  xxvi,  15;  marc. 
xiv,  11;  Luc.  xxii,  5) :  ea  ratione,  qua  disiractua 
Christnt»  a  Juda;is  transiret  ad  genles.  Judas  enim 
simnl  cum  pretioet  vitam  perdidii :  Judaei  et  pretinm 
et  Christum  quem  m  comparaveraut,  amiserunt :  gen- 
tes  vero  lucrum  gratiae  possidendo  possessie  sunt. 

CAPUT  XXVII. 

In  eodem  quo  castitas  patiendo  muneratur. 

Promissio  facta  et  fiffurata,  qua  affliclus  non  deseri* 
tur  D  Joseph.  In  Genesi  credita  et  visa. 

38.  Ismaelitse  vendiderunt  Joseph  in  JSgypto  cui- 
dam  pr;i'posito  °  cocoruro  Pbaraonis  (Gen.  xxxvu. 
30).Nechi>c  quidem  vacat,  quod  dictum  esi,  pr;epo- 
sito  cocorum.  pCoco  enim  illa  rubra  ve^tis  pa>sionis 
Cliristi  signatur,  qua  posterior  populos  Christiauiis, 


justum,  quoniam  insuavis  cst  nobis  (Sap.  11,  12).  Et 
«eqnitur  :  Promittit  scientiam  Dei  se  habere,  et  fitium 
toet  se  nominat.  Videamus  si  sermones  ittius  veri  sunt% 
tl  tCHlemus  •  an  succedant  qwe  ventura  sunt  itli  (lbid. 
43  $i seq.).  Haec quopie  iu  Evangelio  ipse  conlirmat 
do  filio  qui  ad  cultores  vineae  missus  est,  quomodo 
diseriul :  Uic  est  harres  :  venitc  occidamus  illum,  et 
moetra  erit  hareditas  (Matth.  xxi,  38).  Accipienles 
Jusepii  fratres  ejus,  exspoliaverunt (  illum  tnnicam 
illaM  Tariam,et  misere  iltum  in  lacum  (Gen.  xxxvu, 
S3,  £4).  Uoc  el  noster  Joseph  de  sua  passiotie  per 
prophelam  didt  :  s  Projccere  me%  .nqtiit,  in  laeum 
e&eriorem*  m  tenebrxs  et  in  umbra  mortis  (P$. 
LXtXVII,  7). 

57.  Tunicam  vero  b  exspoliaUm  desnper  contex- 
tam  Evangelica  auctoritas  narrat  (Matth.  xxvu,55)  : 
^nam  eliam  milites  dividere  noluerunt  (Joan.  xix, 


•  lls.  Remiff.,  idem  Jarob  in  benedictione  accepc-  ■ 
r*f.  dicente :  Adorabunt. 

fe  Ms.  Remig.,  certus  est  numerus.  Ediii,nM7/«i£ff. 
Et  infra,  in  mundum. 

•  Primus  titulus  non  legitur  in  ms.  Remig.  Se- 
rnndtis  autein  sic  habet :  Per  figurutam  proniissio- 
ssem  mittitur  Joseph  a  patre  ad  visitandos  fratres  et 
09cs  :  In  Genesi  credita  et  visa.  Tiun  veio  caput  20 
incipit  ab  his  vcrbis  :  Dicit,  eic. 

d  Us.  R^mig.,  Videntes  fratres  ejus ,  de  Joseph 
diserunt :  Ecce. 

•  Hae  duae  voces,  an  succedant ,  non  leguntur  in 
ms.  Remigiano. 

r  Yox  iltum  habctur  ex  edit.  Litgd.  M«.  Remig., 
exspoliaverunt  eum  tunica  ilta  varia,  el  miserunt  illum. 
s  Ms.  Remig.,  projecerunt. 
h  Ms.  Reinig.,  exspoliatum  desuper  textam. 
1  Ms.  Remig.,  proferrent. 
1  Verba  baec.  ex  juvenco,  absunt  a  ms.  Rcinig. 


sem|ier  vendere,  nec  novit  Cliristiun  gratia  rompa- 
rare.  Fuit  diclum  :  Dominus  est  cum  Joseph  (Gen. 
xxxix,  2) ;  ct  nosler  dicil  :  Non  sum  so/ui,  quia  me 
cum  est  qui  misit  me  Pater  (Joan.  vm,  16).  immist 
vxor  domini  ejus  ocnlos  in  Joseph;  et  ait  itti  :  Dormi 
mecum  (Gen.  ixxix,  7).  Cumque  ille  resistrret,  gra- 
tiain  quam  apud  tumn  dominum  invenerat  narrans , 
4  et  sanclo  timore  Dei,  (iuo  plenus  eral,  metuens  <>f- 
fendere,aliud  opp<>rliinum  leinpus  mulier  auscultaus, 
aitraxit  illum  a  vestimentis,  dicens  :  Veni,  dormi 
mecum  (Ibid.  12).  At  ille  relinquens  vestimenia  sua 
111  manibus  ejtis,  fugit  et  exiii  foras.  Cuinque  ejus 
dominus,  sutis  maritus,  advenissct  (  r  nolum  quid 
furens  femina  possit),  mentita  estiniquiiassibi,falsa 
pro  veris  afOrmat,  violentiam  se  dicit  perpessain 
fuisse  quam  feccrat.  0  impudica  mulierl  Ardet 
amans» 

^     k  Ms.  Remig.,  triginta  aureis. 

1  Ms  Remig.,  appretiatum  triginta  argentcos, 

m  Ms.  Remig.,  comparaverunt. 

■  Ms.  Remig.,jtuliM. 

0  Ms.  Remig.  ct  Lug<f.,  hic  et  paulo  post ,  eoquo- 
rum.  Qui  edit.  Lovan.,  Dtiac.  et  posteriores  curarunt, 
hic  notant  in  margine  quod  in  hoc  opere  Prosp**r 
(quem  illi  hujus  libri  auctorero  crediderunt|  lecii>  tiu 
l.XX  interpretnm  utatur.  Quod  obbervandum  n«  n 
soluro  de  hocce  loco,  sed  etiam  de  pluribus  aliis,  in 
quibus  auctor  Scripturas  aliter  citat  i|uam  iu  Vul^aia 
nostra  legi  consueveril. 

p  Edit. Lovan., Duac. et Colon., Cocco enim. Lugl. , 
Coco  enim.  Ms.  Remig.,  Coctura  ilta  rubra,  et  hU 
Passionis  Christi  signalur. 

4  M*.  Remig.,  et  spiritum  timori$  Dei. 

r  Alludere  videtur  suctor  ad  hunc  versum  initio 
libri  qiiiuii  ifineidos  Virgilianae  : 

Nolumaue  furcos  quid  fcniiua  possiU 


75* 


AD  OPCRA  S.  PROSPERt  AQUITANl  ArPENDIX. 


Vulntis  alil  venis,  et  cseco  carpitur  igni ; 


amnl ,  ei  persequitur;  concupiscit,  et  s*vit.  El  quia 
ei  ad  sluprum  non  consentit,  trucidandum  eum  sta- 
tuil,  qusritque  perire  quem  b  diligiu  Uanc  itnpudi- 
eam  muiierem  iEgypium  impi»  idololairia  merilo 
eomparaverira.  Iramisit  enim  et  haec  oculos  in  Jose- 
phuin  nostrum ;  vidit  speciosum  forma  prs&  flliis  lio- 
ininum(Ps.iUT,5)9  eumqnead  itlicittim  consensum 
a  vestimentis  suis  attraxiL 

59.  Q11&  sunt  vestimenta  nostri  Jowph  Christi, 
nisi  sancti  raartyres?  de  quibiis  per  Isaiara  prophe- 
tam  suo  corpori  Ecclesiae  dicit :  Vivo  ego,  dicit  Do- 
minutfquia  omnibut  itlit  vettierit  (l$ai.  xlix,  18);  el 
in  Canticis  canlicoriim :  Quam  rubtcunda  $unl  tibi  ve- 
$iimenta{Cant.  v,  10)?  EtJacob  benedictione  prophe- 
lica  :  Lavabit ,  Inqmt,  in  vino  $tolam  tuam,  ei  vettem 
$uam  in  sanauine  uvce  (Gen.  xlii,  41).  Cum  igitur 
attrahuntur  Gbristiani,  ut  sacrificantes  idolis  iu  ani- 
ma  fornicentur,  quid  aliud  quam  in  suis  vestimentis 


7*6 

A  seph  Christns  Dominns  die  tertio  a  mortois  resur- 
ivxit.  Prtescntatur  Pharaoni  :  mundo  resurreetio 
declaraiur.  Exponit  Josepfa  Pharaoni  somnia,  ae  fo- 
turse  famis  arceudce  gratia,  ex  abundanlia  annoram 
septem,  per  sapieutem  vinnn  coudi  debtre  framenia, 
et  impleri  horrea  aalobri  consilio  instruit.  El  noster 
Joseph  Christus  Dominus  mundo  per  septenariuni 
numerum  currenti  in  flnem  tale  consilium  dcdit.  Nisi 
eniin,  ait,  granum  triUci  eadene  in  terram  morluum 
fuerit,  ipswn  $olum  manet :  si  autem  morimmm  fuent% 
f  multum  fruetmm  affert  (Joan.  xn,  24).  Quia  qui  te- 
minant  m  lacrymi$%  in  gaudio  meteni  (Ps.  cxxv,  5). 
DaU  est  Joseph  a  Pharaone  t  in  teta  jEgypto  pote- 
sias.'  Et  noster  Joseph  Chrislus  Dominus  post  reasr- 
rectionero  dicit :  Data  e$t  mihi  omni$  pouitmt  in  tssfe 
et  in  terra  (Matth.  xxvm,  18).  Misit  Joseph  suos  per 
lotam  i£gyplum,et  colleait  fruroentum  multumqsai 
arenam  maris  (Gen.  xli,  47, 48, 49).  Et  noeler Jokeph 
Ghristiis  Doiiiinus  mi>it  suns  per  muncfom,  dfcent : 


Cbrislus  allrahitur?  Teneanlur  Christiani ,  dicit  im-  „  Ite%  baptitate  aentet  innomine  Patrit%  ef  FUU9et  $$+> 
pia,  impudicaque  doctrina;  aut  consentiant,  aul  eis  *  ritu$$ancti  (Matth 


:aque  do< 
carceres,  exsilia,  gUdii ,  ignes ,  bestiae  caeieraque 
supplicia  praparentur.  In  his  noster  Josenh  Chrisius 
a  vestimeiitisattrahitur.Cum  vero  suis  dicit,  Nolite 
timere  eo$qui  eorpu$  oceidunt  (Matth.  x,  29);  eique 
respondent,  Propter  te  morte  aficimur  tota  die  (P$. 
xlih,  22;  Rom.  vm,  56),  reliquit  vestimenta  sua  in 
manibus  ejus.  Quod  vero  dictnm  est,  Fugit  el  exiit 
(orat^retinquent  vettimenta  $ua(Gen.  xxxix,  12),  ani- 
mam  liberatam  ostendrl ,  quae  clamal  per  David  : 
Anima  nottra  sicut  pa$$er  erepta  e$t  de  laqueo  venan- 
fttcm  (P$.  cxxiu,  7). 

CAPUT  XXVIII. 

In  eodem  Jo$eph,  *qua  Chrieti  patsio  figwratur. 

Promissio  in  Genesi  crediu  et  visa.Promissa  Chrlsti 
Passio  per  hguras. 

40.  Traditiir  Josephin  carcerem  (Gen.  xxxix,  20). 
NosterJoseph  Christus,  ut  Isaias  aicll,  inieriniquos 


xxviii,  19).  Ei  collefctus  est  cre- 
dentium  nuiuerus  sine  numero,  quasi  arena  utaris. 
Constituii  Joseph  horrea  per  universam  JSgyptam; 
el  pcr  totiim  mundum  Christu*  Dominus  consecravit 
ecclesias,  dequoJoannes  dicit:  Frumenta  receniit 
in  horreo  (Luc.  iu,  17).  Aperuil  Joseph  horrea  te»- 
pore  famis.ei  minisirabai  populis(Geii.  xu,56).  Uoe 
et  de  uosirodicium  est :  Oeuli  Domini  euper  ju$to$.  Et 
sequitur :  Ut  eruat  a  morte  anima*  eorttm,  et  pauet 
eo$  in  fame  (P$.  xixm,  16).  Famem  vero  ania» 
Amos  propheu  ostendit :  Dabo  ei$%  ail  Domiuut,  /a- 
mem.  non  panit  etaqum}  $ed  famem  audiemdi  verbum 
Dei  (Amo$  vm,  11).  Et  in  Evangelio  iose  Dominus : 
Quia  abundavit  intquila* ,  refrigetcet  ckarita*  autfta- 
rum  (Matth.  xxiv,  \t).  In  hac  fame  positis,  mxter 
Joseph  Cbristus  Dominus  ex  horreis  suis  nobis  divi- 
n.im  sui  corporis  h  annonam  administrat ,  quara  gu« 
alanles  videmusquam  suavis  estDominus  (Pt.  xxxu, 
9).  Dictuin  est  quod  acquisierit  Joseph  Pharaooi  lo- 


deputaiut  ett  (l$a.  liii,  12).  lnter  sonies  insontem  C  tain  iKgyptum  (Gen.  xlvii,  20).  Et  de  nostro  dkiiur : 

Deisapientia  dumgubernat,  quae  detcendit  cumillo,      n '    "'  '  '  "*       --""  #M  *• 

ul  scnptum  est,  in  foveam%  in  vinculie  non  dereliauit 
iUum  (Sap.  x,  15).  Exclamal  hic  noster  Joseph  Chri- 
stus  :  Faclut  tum  ticut  tine  adjutorio,  inter  mortuot 
UberlPt.  lxxxvii,  5).  Quod  vero  seqiiilur,  gratiam, 
qua plenuseraLinvcnisse  apud  praepositum  carceris, 
uuiver.-asque  claves ,  toumque  custodlam  traditam 
fuisse  inambus  Josepb  (Gen.  xxxix,  21)t  illud  d  intel- 
ligendum  fuit,  ut  cui  coelura  in  sole,  stellis,  ac  luna, 
et  in  manipulis  terra,  iuferna  quoque  carceris  subde- 
reutur :  ut  nosiro  Joseph  Christo  omne  genu  flectatur, 
€a$lc$tium9  terre$trium%  ei  infernorum  (Phil.  n,  10). 
Neque  iliud  a  sacramento  Dorainicae  Passionis  esse 
S3stimo  alienum,  quod  duo  Pbaraonis  spadones,  cum 
eo  in  illa  passione  detrusi  sunt  (Gen.  xl,  5) :  ut  trium 
crucifixorum  quodam  modo  nomerus  snppleretur 
(Ibid.,  21,22).  E  quibus  nosier  Joseph  Chrislus  re- 
velando  mysteria,  unum  puniret  per  debitum  suppli- 


Deut  erat  in  Chri$to  mundum  recondUant  $M  (U  Cw. 
v,  19). 

CAPUT  XXI. 
In  eodem%  qui,  ut  Christvt  Dominut9  tmot  diUmitbA» 

mieot. 
Promissioin  Genesi  credita  el  visa.  Proroissa l  sa- 
blimitaa  eis  qui  benefecerunt  inimicis. 
42.  Venerunt  in  jEgyptum  fame  compulsi  fratws 
Joseph,  ab  eo  quem  vendiderant,  cub  preiie  cun- 
l»arare  frumeiiU  (Gen.  xlii,  5).  Venerunt  ad  m- 
strum  Joseph  Cbristum  Dominum.  qui  eum  erueii- 
xerunt,  ut  ejus  refecii  cibario,  famem  qua  e>ru« 
animas  vexabaotur  auferreni.  Adoranl  illi;  adoraal 
isti.  VidensJoseph  fratres  suos,  agnovit  eos,  iasi 
vcro  non  cognoverunt  illum  (Ibid.%  8).  Hoe  et  k 
noslro  implelum  est,  quod  sui  fraires  non  cogiiove- 
runtillum  :  Si  enim\  eum  cognoviuent  y  numque 


ctum  alterum  per  indebium  grailam  hberaret.  H«  D  Dominttm  gloria  cnidfixment  (I  Corn^l  Ahenaus 

Sl?^S^  8Wm  fi8UralU'  Ul     esl  *»&*  fratribuf  suis,  e\sque  tWr  t'nt«preieei 

nobis  revelanda  omma  servarentur.  dilil .  ^p/or<llore<  Mi9>  Conside\arF  vestigi*  knjut 


CAPUT  XXIX 

ln  eodem  Joteph  Christi  returrectio  e$t  figurata. 

Promissio  in  Genesi  credita  et  vlsa.  •  Promissa  re- 

surreciio  figurau. 

41.  Poslduos  annos  dierum,  tertio  incipiente.  de 
carcere  educitur  Joseph  (Gen.  xli,  1).  Et  noster  Jo- 

n  Hic  quoque  versus  integer  inseritur  ex  primis 
lihri  quarli  ejusdem  iEneidos. 

b  Ms.  Itemig.,  dilexit. 

r  In  ms.,  Remig.,  Promista  Chritto  pa$$io%  prcefi- 
§urata%  in  Geneti  credita  et  vita. 

J  Ms.  Remig.,  eupplendum. 

•  Ms.  Remig.,  Promi$$io  resurrectionit  figurata. 
In  ifcnesi,  etc. 


terras  ventttit  (Gen.  xlii,  2).  Hoc  «i  noster  Josei  h 
Christus  Dominus  per  iuterpretem  Petrnm  aii  per- 
secuioribus :  Vo$  $anctum  et  juetum  nega$ti$%  et  prm* 
cipem  vitm  aternoj  interemi$tit  (Act.  m,  14  et  15).  Po> 
nitent  fralres  Joseph  ex  his  qua)  gesserunt.  DtcitaT 
his :  Potnitemini  (lbid.%  19).  Dicunt  illi :  In  pecceH 
sumut  de  fratre  no$tro  (Geit.  xlii,21)  ;  et  Rtiben  iliis : 

f  Ms.  Remig.,  multum  fruetum. 
s  Ms.  Remig.,  In  tota  terra  ASgypti. 
h  Ms.  Remig.,  prcebet  annonam. 
1  Ms.  Remig.,  tuhlimitatie  ei$  qui  bemrfaciunt.  h 
Gene$i9  etc. 
J  In  ms.  Remig.  drest  eum. 
k  Haec  lectio  est  LXX  interpretum« 


757 


LIBER  DE  PROMISSIONIBUS  ET  PR_£DICTIONIBUS  DEI.  PARS.  I. 


781 


Numquid  uon  dixi  vobi$,  nolite  vexare  puerum?  et  A  pisse  )  se  gratiam  pro  gratia  (Joan.  i,  16).  Poculum 


non  me  audittis.  Ecce  ianguu  eju$  exquiritur  (Ibid 
22).  El  Judaei  qui  Pilato  dixerant,  Sangui$  ejus  $u- 
per  nos9  ei  super  filios  nottros  (Mattk.  xxvn,  25); 
dicunt  apostolis  :  QtitVf  facUmu$%  viri  fratres,  mon- 
sfrafe  nooii  (Act.  n,  57).  Ut  exploratores  non  esse 
credcrentur  fratres  Joseph,  duodecim  •  se  Hlios 
tmius  patris  esse  testantur,  unum  non  esse ,  cum 
ipse  essct  cui  ista  narrahant,  alium  niinorem  apud 
patrem  esse  conflrmant.  Audiens  Joseph  germani 
sui  fsiciam  menlionem,  ejus  desiderio  inardescens  : 
i«  hoc,  inquil,  probabo  exploratores  vos  non  e$$e9  si 

etier  vesler  junhr  venerit  vobiscum.  Accipiensque 
meonem  ab  eis ,  vinxil  coram  ipsis ,  tradiditque 
in  custodiam  (Gen.  xlh,  15  uqq.).  Si  nostrum  Benja- 
mtn  juniorem  fratrem,  quem  requirit  Joseph  nosler 
Ghristus,  advertas,  ipse  e*i  ille  Paulus  ex  Saulo,  ex 
tribu,  ut  ipse  dicit,  Benjamin  (Pkilipp.  tn,  5;  Act. 
xi ui, 6),  qui  se4-sseril  inmimum  apostolorum  (lCor. 


suum  Joseph  iu  sacco  B^njimin  clam  jussit  immitli ; 
quod  requisitum,  cum  fratres  perturbaret  snos,  in- 
ventum  est  poculum  in  sacco  Benjamin  (Gen.  xliv, 
12).Calixpassionis  Christi  dalus  occulte  per  gratiam 
in  corpore  Pauli  cognoscitur,  qucm  pnedicans,  cum 
omnem  synagogam  perturbnret  in  dictis,  inveutum 
ctiam  in  suo  sacco  ipse  fatetur,  cum  dicit :  Ego  enini 
stigmata  Domini  nottri  Jetu  Chritti  in  corpore  meo 
porlo  (Gal.  vi,  17).  Cum  autem  jam  vellet  cognosci 
Joseph  a  fratribns  suis ,  emisil  vocem ,  dicens  :  Ego 
sum  Joteph  frater  ve$ter.  Adhuc  paier  meus  vivU  (Gen. 
xlv,  5)?  Et  noster  Joseph  Christus,  ut  se  ostenderet 
fratribus  suis ,  dixii  in  PsalmU  :  Annuntiabo  nomen 
tuum  fratribus  mdt  (Ps.  xxi,  23) ;  quos  docuil  diccre : 
Pater  noster  qui  es  in  coelit  (Matth.  vi,  9).  Dixii  Jo- 
seph  fra:ribus  suis  :  Nolite  k  metuere.  non  vo$  huc 
me  mitittit,  sed  Deu$  (Gen.  xlv,  5).  Dicit  *  et  de  no- 
stro  Joannes  aposlolng  :  Ad  hoc  enim  misit  Deus  Fi- 


iv,  9).  Simeonem  ligatum,  Iribus  vinculis  negatio-  «  lium  suum  in  mundum,  ut  vivamus  per  eum  (I  Joan. 
nis  qoem  timor  ligavit,  et  aroor  solvit,  possemus     iv,  9).  Ei '       '    " 


aecipere  Petrnm.  Sed  melius  per  ipsum  ligari  el  sol 
vi  peccaia  cognosciinus,  cui  dictura  est :  Qucccum- 
tpsc  tigaceru  super  terram,  ligata  erunt  et  in  ccelo ;  el 
•nce  solveris  super  terram  ,  soluta  erunt  ei  in  cozlo 
(Matth.  xvi,  19). 

CAPUT  XXXI. 
In  eodem  Josepk  figuratee  gratice. 

b  Promissio  fada  et  flgurata.  In  Genesi  credita  el 
visa. 

13.  Jussit  Joscph  fralrum  suorum  saccos  impleri 
frumento,  et  reddi  unicuique  prctium  quod  attule- 
ratil  (Gen.  xlii,  25),  ut  gratia  «  noslri  Cbristi  non 
e-set  ex  operibus;  alioqui  gratia  jam  non  esset  gra- 
tia  (Rom.  xi,  6).  Seciindo  fralres  Joseph  cum  Benja- 
min  veniunt,  ut  promiserant  (Gen.  xliii,  2);  sccun- 
do  ex  Judaeis  d  tria  millia  veniunt  ad  Christum  (AcL 


inse  in  Evangelio  :  Sic  tcrivtum  est ,  ait , 
et  sic  oportebat  pati  Christum,  tt  introtre  in  gloriam 
$uam(Luc.  ni\tt6). 

•     CAPUT  XXXII. 
De$een$ioni$  Jacob  in  /Egyptnm,  et  Christi  Dcmini  in 
mundum. 

Prouiitsio  facta  et  flgurjta.  In  Geoesi  crediia  ei  vi.a. 

41.  Jibetur  Jacob  visiUtus  in  Luxa  descenderc  in 
Al^yptuin ;  spi aruit  m  enim  illi  Deus,dic«ns  :  Ne 
timeas  descendere  iu  A&gyptum;  in  gentem  enim  ma- 
gnam  con$lituam  te  UUc.  el  (Uiu$  tuu$  Joteph  ponet 
digitot  suos  tuper  oculos  tuot.  Detcendit  auttm  Jacob 
in  ASgyptum  cum  animabue  n  $eptuaginia  quinque,  oe- 
curritque  illi  Joteph  filius  suu$ ,  quem  cum  xidittet  : 
Video  te9  fili ,  amodo  libenter  moriar  (Gen.  xlvi,  3  et 
seq.).  Quiddam  subsimile  in  nostro  Joseph  repcritur. 


n,41),  subsequente minimo apostolorum  Paulo  (I  Cor.  p  (;uni  enim  venerabilis  ille  senex  Simeon,  pater  «Ute, 
xvf  9).  Vidil  Joseph  Benjamin  fratrem  sunm  ex  una  **  ■«*-  ——•:-«-  ~:a:-~-»  #^M:et..m  ^..:..-  ~-  „*..** 
niaire,  el  lacrymaius  est  (Gen.  xliii,  29,  30) :  vidit 
•  Jesus  Paulum  sxvieuteui  in  Eccle>iam  matrem,  et 
miaeratus  est.  Idem  enim  Paulus  tamquam  aborlivo 
sibi  dicit  apparuisse  Jesuin  (I  Cor.  xv,  8).  Benjamin 
aulcm  f  eo  exilio  natus  est,  ul  mairem  precipitaret 
in  mortem  :  unde  fitiu$  dolorit  dictus  est  (Gen.  xxxv, 
18).  Dicil  el  Benjamin  Paulus  no^tcr  :  Non  sum  dU 
gnus  rocari  apostolus,  quia  persecutut  sum  Ecciesiam 
'  Dts  (I  Cor.  xv,  9).  Dixit  Josepb  s  prjeposit<>  douius 
S4UC  de  fratribns  suis  (Gen.  xliii,  16) :  introduc  itiot 
sm  domwn,  mecum  enim  manducabunt  panem ;  dicit  et 
notler  ner  prophetam  frairibus  suis:  Venite,  edite  de 
meis  panibut,  et  bibite  vinum  quod  mitcui  vobis  (Prov. 
ix,  5).  Munera  dedit  Joseph  fratribus  suit :  et  noster 
Joseph  Cbristus  dedit  dona  hominibus  (Ps.  lxvii,  19), 
ruin  Sanctum  spiritum  dedit  h  discipulis  suis.  Bcn- 
jamiu  autem  imnori  frairi  ampliora  Joseph  dedit, 
uuam  fratribus  munera  (Gen.  xlv,  2i).  Hoc  praedicat 

.    n^„s ;_    ■%_..!.._     —._»«__.    ni..m     :__..:•      __._.:_.._ 


non  generatione,  vidis«et  Christum  ,  cujus  ex  causa 
in  hac  luce,  velut  in  /£gypior  decrepilu»  tenebatur  : 
-Vmte,  inquit,  °  dhnittu  $ervum  tuum,  Domine,  tecun- 
dum  vsrbum  tuum  in  pace.  Quia  viderunt  oculi  mei  w- 
iutare  tuum  (Luc.  u,29).  ln  animarum  numero  septua- 
ginta  quinque  descendil.  Davidicus  etiam  psahnus 
excUinal :  Notus  in  Judeea  Deiis,  in  lsrael  maanum 
nomen  eju$  (P$at.  lxxv,2).  Quia  igitur  Lsraei.Yidens 
Deum  intcrpretatur,  p  omnis  illuminatus  grala ,  Ju- 
claeus  et  Gracus,  uecesse  est  ui  ex  h  »c  iEgyptia  ser- 
viluie  libereiur,  tametsi  duro  jugo  diaholi  uYprimi- 
tur  Pharaonis.  Crevit,  dicit  liber  Exodi.  pl»  b#,  et 
multlplicata  est  in  i£gypto  (Exod.  i,  7).  Hoc  lit  per 
fidem  semiuis  Abralia ,  ut  in  Chrisio  inuliiplicetur, 
ticut  promissum  est,  lamquam  arena  inaris  (Gen. 
xxu,  17)  :  licet  Pharao  diabolus  sxviens  pcsnas  ex- 
quirat,qnihiis  interftciat  innocenles,  necandos  in  flu- 
vio,  4  quod  multiplicari  videt,  minuendos'arbitrans, 
ne  popolus  augealur  (Exod.  i,  22).  Augetur  Dei  jnssu 


«l  Benjamin  Paulus  noster;  P/us ,  inouit ,  ommbus  D  moriendo   populus,  frustrata  polentia  sasvientis 
*  iiiis  taboravi ;  non  ego  aulem,  sed  gratia  Dei  mecum 


(I  Cor.  xv,  10).  Rursuni  jubet  Joseph  saccos  fralrum 
suorum  impleri  frumentis  (Gen.  xliv,  1),  et  reddi 
pretia.  Hoc  et  fraires  nostri  Josepli  clainaiit  acce- 

*  Edili,  sed  filios. 

*»  .n  ms.  Remig ,  Promi$$a  graiia  $ub  figurata, 
forte  pro  $ub  figura.  /n  Gene$i,  eic. 
«  lls.  Remig.,  nostro  Jo$eph  Chri$to. 

*  Ms.  Remig.,  quinque  millta. 

*  Ifs.  Reuiig.,  vidit  Deut. 

*  Editi  Lovan.  et  Duac,  ex  eo  exitio,  minus  benc. 
s  Ms.  Remig.,  ad  prcepoeitum. 

*  Sic  ms.  Remig.  Editi  vero,  hominibu$  tuit. 
»  Ms.  Remig.  caret  voce  t'//ts. 

i  lloc  pronomen  $e  aberat  ab  cdilis ,  lcgilur  in 
in^.  Remigiano. 

t  Ms.  Remig.  9  timere. 


quod  etiam  nostris  provenit  marlyribus ,  et  maxime 
parvulis ;  qui  pro  Christo  ab  Herode  occisi  [Matlli. 
n,  16),  pretiosa  grana  dum  sata  snnt,  Hdei  seges 
ruulta  surrexit  Ecclesix. 

1  Paniculam  et  addit  ms.  Remig.  cum  edit.  Lugd. 

m  Ms.  Remig.  addit  eniiit,  solus. 

u  Auctor  scquitur  editioncm  LXX  Interpretnm,et 
Stephamim  Actunm  cap.  seplimo  versu  decimo  quar- 
to.  Eaque  de  re  invenies  gravero  disputationem  apud 
Augusiiiiiim  de  Civitate  Dei,  libro  deciuio  sexto,  ca- 
pile  quadragesimo. 

°  Ms.  Remig.,  dimitte. 

p  Ms.  Remig. ,  omne$  iltuminatos  gratia,  Jndafos  et 
Grmco$,  necetee  est  vl  ex  hac  ASgyptia  servitute  libe- 
rentur. 

q  Melius  forie  lcgerctur,  quot  multiplieari.  Ms.  Hc- 
mig.  statim,  vidl. 


750 


AD  OPEHA  S.  PROSPERI  AQUITANI  API  ENWX. 


:« 


CAPUT  XXXW. 


Jn  Mouse,  qui  personam  habuil  Mediatoris  Christi 
Domini. 

Prontissio  facta  et  figm  ata  Mediatoris.  In  Eiodo 
credita  et  visa. 

45.  In  illo  tempore  natus  est  Moyses%  ei  erai  acce- 
ptus  Deo%  qui  nuiritus  est  tribus  mensibus  in  domo  pa- 
iris  sui  (Exod.  n,  i;  Aet.  vn,  21).  Et  bi  tres  inenses 
irinus  saepe  dictis  tenxpohbus  respoodent.  Curaque 
euin  amplius  celare  non  possent,  accepit  niater  ejus 
capsamf  linitque  a  foris  bitumine ,  et  misit  infantem 
in  eamy  projecitque  in  amnero  (Exod.  n,  3).  Figurae 
succedunt  fipuris,  dum  tamen  omnes  actiones  Chri- 
stum  Ecclesiamque  signilicent.  Tria  quaedam  etiam 
in  isto  Moyse  acta,  nostro  Medi.uon  comparanda 
*  reperimus,  futurum  scilicet  in  carne  sacerdotem , 
aquam  fluminis  in  baptismo,  lignum  ethm  quo  pe- 
uendit  in  cruce.  Descendens  filia  Pbaraonis  b  lavari 
in  flumine,  cujus  noster  Moyses  per  lignuro  consc- 
cravcrat  aquas, e  agnovit  qiiod  de  infnntihus  Hebraeo- 
rum  esset,  eumque'  suscipiens  e^ucavit  ut  filium 
(lbid.y  5  et  teqq.).  Dum  descenderet  ad  Christum  do- 
etriua  bujus  mundi ,  abluta  spiritali  unda  deposuit 
tuperbtani,  suscipiensque  quasi  grandis  parvum  per 
liumilem  gratiani,  Ecclesiae  sociaia  persnnae,  quse 
ftlia  Chrisli ,  efliciiur  mater.  Propter  <|uod  scriptum 
est :  Pro  palribus  tuis  naii  sunt  tibi  filii  (Ps.  xliv»  17). 
Sic  dum  erudiendum  suscepit,  eruditur.  Stutta  euim 
mtmdt  elegit  Deut,  per  qum  tapientiam  mundi  evaeuet 
(1  Cor.  i,  27).  Omnis  etenim  philosophia  Christianae 
ce>sit  docirinae,  quam  utiliter  expugnans.  iniroico- 
mm  jacnris  destruxit  inimicos.  Sicnt  Moyses  ab  jE- 
cyptiis  eruditus,  illico  expugnavit  i£gyptios  ut  in 
Kubro  mari  tamquam  in  baptismn,  omuis  superb>a 
mergeretnr  (Exod.  xiv,  22).  Per  Moysem  filii  Israel 
ab  iEgyptiis  (Exod.  u ,  11  et  seq  ) ,  et  per  Cbristum 
a  spiritibus  immundis  animae  liherantur.  Adultus  fa- 
eius  Moyses  vidit  quemdam  iEgyptium  injuriam  fa- 
eientem  euidam  ex  gente  sua;  qiiem  vindicavit,  ac 
defensionem  dedit,  mactaudo  iEgyptium,  eumque 
obrok  in  arena.  Hoc  agit  et  Moyses  noster  Mediator 
Christus,  eruens  animas  de  potestate  tenebrarum,  in 
»Ha  multkudine  *  spiritalis  seminis  Abrahss,  quae 
erevit  «t  areoa  maris.  Obruit  jfigyptuin ,  dum  cla- 
mant  daemonia  expulsa  :  Quid  nobtt  ei  tibi ,  JesufUi 
Davidfvenisli  ante  tempus  perdere  nos  (Jfafm.viu,  29)? 

CAPUT  XXXIV. 

In  eodem  Moute$  qui  ut  Christus  pacem  intulit  jurgan- 

tibus. 
Praedictio  facta  et  figurata,  qua  cum  h»s  qui  "dertmt 

pacem ,  jubemur  esse  paciflci.  «  in  Geuesi  credita 

et  visa. 

46.  Vidit  Mogtes  alla  die  secum  Hebraet  attercau- 
tet ,  catpitque  eot  componere  ad  pacem  ,  dicens  :  Yiri 
fratresy  ui  quid  alterutrum  nocetis?  Dixiique  iile  qni 
alteri  injuriam  faciebat :  Quis  te  ttatuit  judicem9  vel 


A  principem  nobit  ?  Numquid  et  mt  tis  occidere,  auemeu 
modum  occidisii  hestema  die  jEggptium  (Exoei.  n,  15; 
Act.  vu,  £6)?  Et  noster  Moyses  Uediaior  Chrislus 
clamat  per  David  :  Cum  hi$  qni  '  oderunt  pacem% 
eram  pacificus;  cum  toquebar  Ulis,  impmgumbant  me 
gratit  (Pt.  cnx,  7).  Et  alibi  :  Retrwuebant  miki  mala 
pto  bonit  (Pt.  xxxiv,  12).  Fugit  Moyses  in  illo  ser- 
mone,  et  factus  est  transfuga  in  terra  Madian  (Exed. 
li,  15).  Dicit  et  noster :  Ecci  elongavi  fugiens,  et  mansi 
in  eremo  (Psal.  liv,  8).  Accepit  Moyses  uxorem  fi- 
liain  Jelhri  sacerdotis  Madian  (Exod.  n,  21) ;  ut  no- 
atrum  Mediatorera  ex  aiieuigenis  sumpsiste  conjugea 
signaret  Ecclesiam.  Pascebal.  dictuin  e*t,  Moutet 
ovet  Jetkri  toceri  tui  in  eremo  (Exod.  m,  1).  Et  m*ler 
Mediator  Cbristus  pascens  oves  dicit :  Pastor  bonut 
animam  tuam  ponit  pro  ovibut  tuit  (Jean.  x,  11).  Ter- 
ribili  visione  moins  Moyses  pergit  videre  cur  ignis 
in  montem  descenderat,  rubum  minime  coDcreiuaret 
(Exod.  iii,  2).  *  Noster  Moyses  lesiatur  ignem  se  vt- 

n  tiisse  mittere  in  terram  ,  quem  utiliter  vull  amplMi 

0  inflammari  (Lue.  xu,  49).  ipse  enim  dicit :  Eg»  susi 
ignis,  vitia,  non  homines  consumens.  Vocatus  Moyses 
dum  pergit  b  in  inontein  conscendere ,  dicitur  ei: 
Sotve  caiceamenta  de  pedibut  tuit  (Exod.  iu ,  5) :  at 
siut  lilieri  et  speciosi  pedes  Medialorn»  *  anuunliaaUi 
bontnn  (Isai.  lii,  7;  ttom.  x,  15). 

47.  Jubetur  Mnyses  peigere  ad  filios  Israel,  et  ad 
Pnjraonem  i  c^cm  iEgypti,  ut  popiilum  Dei  (quornm 
clamnr  durae  servitutis  ascenderat)  dimitteret  ei 
terra  sua  •  1  mediationeroque  futumu  svseiperct 
(Exod.  lii  et  seqq.).  Per  Mattbaeum  dieit  m»ur 
Mediator  :  Son  sum  missut,  nisi  ad  oces  quee  perieruut 
domut  Itrael  (MoJtk.  xv,  24).  Excusat  Moyses,  qwil 
sit  k  impedilus  lingua  et  gracili  voce.  Dicit  et  nosier 
Juda*is :  Sermo  meut  nen  capit  tn  vobit  (Joan.  viii,  37). 
Rursum  insunti  Deo  ut  nersjeret,  omni  ex  pme  ei- 
cusat  Moyses  dicens  :  Domtne ,  provide  alinm  queu 
mittat  (Exod.  iv,  13) ;  ut  vox  Mediaioris  iiostri.  inflr- 
mitatis  humauw  susceptSB  signaretur  dicenlis  :  Pater, 

C  si  fieri  poiest ,  trunseat  a  me  catix  itte  (Maith.  xiti, 
59  ).  Dicitur  Moysi,  ut  sibi  societ  Aaron  fralreui 
suum,  ipscque  ad  Deum  agenda  suscipiat,  tllc  ad  po- 
pulum ; l  eique  signa  et  prodigia  iu  nianu  et  in  virta 
iraduntur  (Gen.  iv,  14).  Dicilur  et  nostro  Mediatori: 
Dabo  tibi  genles  hareditatem,  et  potsettionem  tuam  fi- 
net  terree :  reget  eot  in  virga  ferrea(Pt.  n,  8).  Paalua 
vero  electum  qui  loquereiur  ad  populuto,  *  per  Aaruo 
significatum  possumu»  intelli^ere,  de  quo  MediaMr 
noster  in  Deum,  ipse  ostendit  Ananiae  dicens  :  V« 
ett  miki  electionit  homo  itte%  ut  ftrat  nmmen  met* 
coram  geniibus,  et  regibutf  et  filiis  Itrael  (Act.  ix,  15). 
Sic  euim  Moyses  et  Aaron  *  llebraeo  popuJo  praedn 
canies,  missos  se  a  Deo  ut  eos  ex  JSgypto  eroerwi, 
firinavenmt  :  quos  andiens  pnpulus  °  ingeuifHbni 
adoravit;  quihus  et  signa  facientibus  credidii  (£s»<f- 
iv,  50).  Pi\Tdicame  vero  Paulo  gentibus,  ac  JudtH 
salutem  aiiiiiiariini  per  Christum  fiducialiter  f  pn>- 
mittente;  signa  dnm  faceret,  ad  agniiionem  Dei  po- 

rj  pulum  mira  celcritate  convertit,  ipsosque  reges  ei 
fuluro  Dei  judicio  *t  eruit. 


•  Ms.  Remig.,  reperimut.  Editi,  reperiuntur;  miiius 
r otigruenter  mox  secuturis ;  tum  a  ms.  abest  vox 
tcilicet. 

>>  Ms.  Remig.,  lavare. 
«  Ms.  Remig.,  eognovit. 

•  Ms.  Remis;.,  tpiritati. 

•  Hacc  suppleniur  ex  ms.  Remig. 

1  hU.  Remig.;  odernnt...  debellabanl  me  gratit. 

•  Iii  ms.  Reimg.  haec  phrasis  longe  aliter  habetur, 
scilicet,  post  vocem  concremaret%  Jgnem  te  venisu 
miltere  in  terram  notter  Mediator  affirmat ,  quem  utili- 
kr  vull  amptiut  inflammari. 

b  M<.  Remig. ,  montem  conscendere 
»  Sic  legimus  in  iiis.  Remig.  Editi  vero  :  Ut  sint 
toiri  et  speciosi  pedet  Mediatoris  annuntianiit  bona. 


J  Ms.  Remig.,  Mediatoris  susciperet  persomvn  :  4- 
eit.  ejtc. 

k  Ms.  Remig.,  tardus  Hngua%  et  graciluvoee. 

1  Emendamus  ex  ms.  Remigiann.  In  editis  baci^ 
nus,  Et  quee  tigna%  sensu  roinus  coluerente. 

"  Ms.  Remig.  statim  post  ista,  ad  populum.  cum 
uoster  Mediator%  etc. 

*  Ms.  Remig.,  Hebraerum  populum. 

f  As.  Remig.,  in  geniculis. 

p  Ms.  Remig.,  promiitentem. 

q  Ms.  Remig.,  terruit,  nec  male;  nam  videtur  an* 
ctor  ad  id  forte  alludere  quod  legitnr  Act.  xxiv,  25 : 
Disputante  illo  (Paulo)  de  justitia  et  custitale,  et  4* 
judicio  (uturo  tremefactut  Felix  respondit9  etc 


761 


LIBER  DE  PROMiSSIONlBUS  ET  PRjEUICTIOMBUS  DEI.  PARS  I. 


7« 


CAPUT  XXXV. 

In  eodem  Moyse,  qui%  ut  Chrutus  Dominus,  diabolum 

interfecit. 

Praedictio  iacla  et  figurata,  qua  diabolus  a  Dei  mi- 
nistris  eipugnaiur.  In  Exodo  crediu  et  visa. 
48.  Ingressi  itaqne  Moyses  et  Aaron  ad  Pbarao- 
nem,  non  lantuni  jussione  diviua  verba  quae  audie- 
ratit  narraverunt,  quantum  signa  quas  daia  fuerant 
exhibenle*  {Exod.  v,  1  et  seqq.).  Virga  quam  manu 
M<»y*es  portabat,  coram  Pharaone  pmjeca,  cffecta 
«si  serpens.  Magi  quoque  Plmraonis,  ut  *  divina  po- 
teniia  superareulur,  ulia  signa  facere  permissi,  pro- 
jicietites  virgas  suas  b  etiam  ipsi  serpeutum  species 
oatenderunt,  voravitque  serpens  Moy»i  tnngorum 
serpentes  (Exod.  vn,  10  et  seqq.);  ut  nostri  ducis 
Christi c  virga  doctrinae  omiiiuiii  paganoruin  hatreti- 
corumque  dogmaia  divina  virtute  consumpsii.  Non 
Untum  d  ut  bac  actione  flguraia  sign:irent,  quantuiu 
iHiam  propbeta  David  prxconia  roonarent  diccntis : 
Virgam  virtutit  tuce  emittet  Dominu$  ex  Shn9  dominara 
in  medio  inimicorum  tuorum  (Pt.  cix,2).  Aliud  signum 
Moyses  coram  populo  osteniat,  in  sinum  suum  ma- 
initn  miuens,  •  eaque  nroducta,  leprosa  sicut  nix 
effecta  est;  rnrsam  reducta  produciaque,  restituta 
est  in  eolore  suo  (Exod.  iv,  6).  Iu  sinu  signatur  ora- 
lio  pro  peccato,  dicente  David  :  Oratio  mea  in  sinum 
wseum  convertebatur  (Ps.  xxxiv,  13).  Quod  vero  ma- 
»ns  de  sino  producta  nivem  demonstravit,  signiflca- 
vit  Mediatoris  Chri^ti  Domiui  fusa  oralione  pro  no- 
fei*,  Mhtra  etiam  peccaia  purgari.  Sic  per  Isaiain  ipse 
ftttendit :  Si  fuertnt  peeeata  vestra  *  ut  coccinum,  ut 


i  dealbabo  (Isai.    u.  18).  *  Eique  canUi  Eccle 
aia  :  Lmabis  me%  et  super  nivem  dealbabor  (Psal.  l,  9). 
Advocatum  enim  knbemus  apud  Patrem,  Jesum  Chri- 
sium  Dominum%  et  ipse  est  exoratio  pro  delictis  nostrit 
(1  Joan.  ii.  1). 

CAPUT  XXXVI. 

J«  eodem,  cum  flagris,  ut  Pharao,  cceditur  diabolus. 

*  Jam  praedictas  plagae  indurato  Pbaraoni,  ejusque 
populo  pnesentatus,  quibus  judicatus.  lu  Exodo 
credita  et  visa. 

49.  Sicui  promisstim  e*t  Abrahae  (Gen.  xvv  44),  fl- 
Ik»  Israel,  quos  captivos  diu  tenuerant,  inviti  landem 
aliqoando  diniittatit :  moz  quoque  ipse  Pharao  digno 
•xitio  cum  suis  supplicioque  periturus  dimisit  (Exod. 
vu  et  seqq.).  Deceiu  sane  plagas  iUatas  jEgypto, 
eomparaudas  decein  praeceptis  qnac  aecepit  populus 
in  deserto,  hac  ratione,  Domino  adjuvante,  suscepi- 
mus  demonstrare ,  qua  sibimet  respondentia  *  cora- 
probeutur.  Prima  placa  £)gyptiorum,  per  Moysem 
aquas  fuisse  in  sanguinein  conversas;  et  primum 
praeceptum  i  cnnliiiel :  Audi ,  Israel :  Ego  sum  Do- 
mimus  Deus  tuus ,  qui  te  eduxi  de  terra  Mggpti.  Non 
trunt  tibi  k  dii  prceter  me.  Non  facies  tibi  ullnm  simi- 
litudinem  (Deut.  vi,  4;  Exod.  xx,  2).  Qui  igitur,  re- 
iicto  uno  vero  Deo ,  diis  faUis  serviuut ,  in  carne  et 


A  sanguine  voluuntur ;  et  caro  tt sanfulsregnum  Dei  non 
kmeditabunl  (I  Cor.  xv.  50).  Corrupli  enim  mores 
elementum  aqune  corruptum  nabere  mertierunt.  Ideo 
aquae  in  sanguinem  muianlur,  quia  sacriflcames  filioa 
et  Alias  suas  l  daemoniis .  effuderunt  sanguinem  in- 
noceniem  (Ps.  cv,  37,  58),  puri  liquoris  fontem  ve- 
rnm  Deuni  Chrisium  rcpudiante*  :  cujus  gratia  ex 
fluxu  sanguitiis  mulier  sanata  (Hattk.  ix,  22;  Luc. 
▼iii,  44),  animam  ab  idololatriae  fluxu  erulam  demon- 
stravit. m  Sicukda  plag*  jEgtptiorum  est,  scaturiens 
ranarum  multitudo,  felido  sqnalore  omnem  conU- 
minane  iEgypiuin  (Exod.  viu,  3).  Secundum  quoque 
mandatuui  in  lege  est  :  Non  accimes  nomen  Domini 
tui  tft  vanum.  *  Non  enim  mundabit  Dominus  talem 
(Exod.  xx,  7). 

50.  Oranis  iUque  h.Treticus.  perjums,  ucrilegus- 
que,  dnra  aliud  sonat  iingua  °  quam  nomen  Doniini, 
fetore  disputationis  su  t\  ranarum  in  similitudinem 
clamiut  conlra    D  um.    i\abia    dolota   in  corde, 

R  ef  corde  (Ps.  xi ,  3)  loquuntur  mala.  Nec  immerito 
0  hiaanimaniibuscomparantiir,  qui  inlacuuar  rebapti- 
latorum  confectas  sordes  uou  abluunt,  sed  potius 
cumulant  deiicia.  Tertu  plaga  ^iptiorum  est, 
siniphes  toto  aere  vihrantes,  morsu  quooue  pestifero 
mediis  aestibus  p  infestantes  iEgyptlos  :  in  qua  plaga 
omnis  magoruin  docirina  defecit;  professique  sunt 
digitum  Dei  esse  in  illa ;  «t  ipsis  quoque  vexaiis ,  va- 
cua  inanisque  eoruni  remansil  astutia  (  Exod.  yiii, 
17, 18,  49).  Ct  tertium  pratceptum  in  lege  est :  Va- 
catio  aabbali  ni-i  fuerit  observaia ,  perituram  ani- 
mam  de  populo  suo  (Exod.  xx,  8,  41).  Quam  vaca- 
tionem  propiieta  David,  ei  persona  Domiui r  annuu- 
tiat  dicens  :  Vacato ,  et  videte  quoniam  ego  sum  Deus 
(Pt.  xlv,  44).  Ili  igitur  qui  votum  voventes  sese  of- 
ferunt  Deo,  ejusque  verbo  vacantes,  spiritale  sahba- 
tum  observant :  ut  Maria  quae  nieliorem  partem  ele- 
gil  (Lmc.  x,  42).  A  quo  declinantes  in  strangulatione, 
dum  inuiidaniscurisinnodantur,  morsu  peslifero  pra> 
dicta?  pl  'gie  lasdiiutiir  *  in  anima  redimenda  per  du- 
C  cem  Jesuui,  qui  Dominus  est  *ahbaii  (Luc.  vi.  5). 

51.  Quarta  placa  iEGVPTioRUM,  ccettomyia,  caninas 
scilicet  muscae,  secreiit  etiam  membris  poenas  mor- 
sibus  infligentes  (Exod.  vm ,  24).  Et  quartum  man- 
daium  in  legeest :  honorandos  esse  parentes  (£xod. 
xx,  42).  Quod  primuin  ad  homines  referiur  manda- 
lum ,  quoniam  *  superiora  Divinitaii  videnttir  ascri- 
|»ia.  Ili  vero  qui  non  ea  honestate  venerantur  paren- 
tes  qua  mandatuin  est ,  canibus  similes,  rabiem  suae 
foeditatis  exerceutes',  u  longaevi  iu  terra  esse  non 
possuiit.  Neque  talibus  sauctiim  dandum  Doininus 
iii  Evangelio  dicit  (Mattk.  vu,  6) ;  a  quorum  consor- 
tio  Ghananjea  fide  mundata ,  hutnili  pio«|ue  latratu, 
etsilii  graiiam  et  fili*  salutein,  nullis  praecedeniibiis 
merilis,  impetravit  (Matth.  xv,  27).  QuiNTi  placa 
iEGTPTioRUM  est,  omuiuin  pecorutn  jumentorumque 
rcpentinus  interilus  (Exod.  ix,  6).  Etquititum  man- 
datuin  legis  e^t :  Non  occides  (Exod.  xx,  13).  N«»n 
iAitur  qui  gladio  tantum  ,  verum  etiam  qui  odio  sae- 


•  Ms.  Reniig. ,  ut  divina  potentia  superaretur%  talia  D 
sjgita  facere  permissi  sunt ,  projicientes. 

*>  Ms.  Remig.,  etiam  ipsce,  referendoad  virga^. 

•  Ms.  Remig. ,  virya  doctrinaque. 

'  d  ll:ee  particula,af,abest  ab  editis  veteribus  et 
ms.  Remigiano,  etsi  loci  hujus  recto  sensui  milis  vi- 
deatur.  Idem  vero  ins.  :  Non  tantum  hcec  actio  figu- 
rata  s'tgnare%  quantum  etiam  propketa  David  pmconia 
resonare  dicentes. 

•  Ms.  Remig. ,  eamque  producens  nix  effecta  est. 
Tum,  reducens  producensque. 

•  Ms.  Remig.,  phamices. 

s  Ms.  Remig.,  Eique.  Editi,  Et  qum 

h  Abest  hie  liiulus  a  ms.  Reinigiano,  in  quo  litu- 
|ii<.  prior  sic  legitur  :  Prcedictio  facia  et  figurata,  in 
ea  cumfiagris,  ut  Pharao,  ceeditur  diabolus.  In  Exodo 
credita  et  tisa;  qux  po>tre*ua  verba  aberant  ab  eJiiis. 


1  Edit.  Duac,  comprobantur. 

j  Ms.  Remig.,  continetur. 

k  Ms.  Remig. ,  dii  alii. 

1  Ms.  Rcmig.,  dcemonibus. 

»  lu  ms.  Reuiig.  bic  interserunlur  liaec  verba  :  In 
Exodo  credita  et  visa. 

"  ln  ms.  Remig.,  Non  enim  mandavit  Dominus 
D,»s  tale. 

0  SU.  Remig.,9itam  est  nomen  Domini  Deu 

pM>.  Remig.,  infectantet. 

H  hU.  Remig.,  ipsi  quoque  vexaii. 

r  Ms.  Remig.,  denuntiat. 

•  S  c  ms.  Reioig.,  pro  quo  editi,  in  animam  redi- 
memta. 

<  \U.  Remig.  addit  bic  tria  superiora. 

u  Emendainus  ex  ms.  Remig.  bditi  hactenus9 
longc. 


763  AD  OPfcRA  S.  PRUSPERI  AQUITANI  APPEHDIX.  7W 

CAPCJT  XXXVII 

Pa$chce  figuraice,  at  transitus  Chritti  ad  Pairem. 

1  Promissio  facu  et  ffgurau.  In  Exodo  credita 
ei  visa. 

53.  Pascha,  quod  est  iransitns,  in  qaoomnis  actio 
idei  nuatrse,  pansionisqoe  Dominicae  agitur  saera- 
meniuin,  jubei  Dein  Moysi  ste  fieri  ,  ot  ab  Aigyptiis 
Hebraei  vasa  anrea  ,  et  argentea  ,  el  vestem  posce- 
rent  :  quibus  snblatis  exspoliarent  iEgyptkis ,  eom- 
modantes  urgente  necessilate  primae  amiasae  sobolis 
(Exod.  iii,  29).  Sibi  quoque  dnm  metount,  otfes 
rlebraos  cmn  universis  quae  dederant ,  pepolerant : 
ui  redderetur  juttit,  ait  propbeta  .mercet  laborum  il- 
lorum  fiap.  x,  17).  Duas  enim  iEgyptiis  eonsirase- 
runt  civiutes ,  pro  quibus  spolia  itta  non  sunt  furto 
ablaia,  sed  merees  est  reddiU  (Exod.  xii,  4  et  $eqq .). 
Transfius  vero  ip*e  mysticus  hic  fuii  :  agnom  sine 

macula,  annieulum  jiissione  divina  per  tabernaeub 

est ;  NonJuraberi$(Exod.  xi,  45).  d  Gomparaiio  n  occidendum,  ac  de  ejus  sanguine  postes  donras  H- 
harc  esl.  Fur  parietibtts  domibusque  infert  alienis  "  niendos,  non  commiouendo  os  ei  illo ,  eom  picridi- 


viunt,  noaeieidaB  sunt.  Dicil  eniin  Joannes  apostolot :  A 
Qui  odit  fratrem  tuum,  homicida  e$t  ( I  Joan.  ni ,  15). 
Tales  veiuti  JSgyptia  animalia  repeniino  impetti  cor- 
ruunl :  quia  outni$  homieida  non  habet  in  $e  vitam  •  ma- 
nenum  (lbidem).  Sbxta  plaga  jEgyptiobum  est,  ve- 
sicaeebullientes,ulceraqiie  niananlia  (Exod.  ix,9).Et 
sextiim  mandatum  legi*  esl :  Non  mouhaberit  (Exod. 
xx,  U ).  Quid  enim  moechi  in  anima  patiantur,  com- 
pacu  piaga  deroonsirat.  Nisi  enim  ulcera  b  turpissi- 
mi  amoris  ebuUiensque  libido  rationem  animi  per- 
lurbarenl,  adulter  utique  non  esset;  neque,  ut  scri- 
plum  est  (Prov.  vi,  5i) ,  per  inopiam  sensus  perdi- 
lionem  animae  suae  aequireret.  Et  licet  hujusinodi 
putiiantur  eiiam  hic  legibus  humanis ,  fornieatoree 
«  etiam  et  adutterot,  ul  Paulus  nosterdicit,  ji«rt<;a4t* 
Deut  (Hebr.  xin,  4).  Septima  plaga  JSgtptioruii 
kst,  grando  cum  igne  permixu ,  non  lantum  omne 
animal,  quanium  etiain  arbusu  ipsa  virgullaquc  sub- 
Tertens  (Exod.  u,  25).  Seplimumque  mandalum 


usque 
quod  saeviens  grando  agit  in  campis  :  obnoxiusque 
est  lcgi  generaii,  qna  dictum  esl :  Quod  tibi  fieri  non 
vi$t  aui  ne  fecerit  (Tob.  iv.  16). 

55.  Octava  plaga  iEoTPTioauii  bst,  locosUrum 
multitudo  Texans  omuia,  radicitusque  exterminans 

iExod.  x  ,  15).  Et  mandatum  ocUTum  in  lege  est : 
rai$um  tettimonium  •  non  dicet  advertut  proxtmHtn 
tuum  (Exod.  xx,  16).  Falsarius  enim  mulu  variaque 
confingens ,  rodil  ul  locusu  famain,  Tiiara,  actusque 
alienos,  donec  lotum  adversu*  queni  falsa  confingit, 
radiciius  exterminel.  Sed  fai$u$  testit  non  erit  impu- 
uitut  (Prov.  xix,  5  el  1>).  Nona  plaga  iEGTPTionua 
bst,  tenebrae  densissimae,  plenae  imaginibus  terrori- 
busquc  feralibus  (Exod.  x ,  2i).  £t  nonuro  manda- 
tum  legis  est  :  Non  concupitcet  uxorem  proximi  tui 
(Ibid.  xx,17).Quiddeteriiu  f  est  concupiscentia  ina- 
la,  quae  iu  toum  erc&cat  meiitem,  ut  non  lantum 
limorem  Dei,  quantum  etiam  ipsas  poeuas  legum  in 


buset  axymis,  succinctis  lumbis  inomni  festinauoae 
comedeiidum ,  nihil  ex  eo  reJinquendum  in  maae. 
Quas  omnia  figurau  dum  fuerinl,  quomodo  som  !»• 
pleu,  evangelica  auctorius  narrat,  quae  nobis  car- 
nes  agni  usque  in  mane  quod  veaporum  non  nabe- 
bit,  id  est ,  usque  in  resurrectionem ,  oomedendas 
praecipil,  non  in  fermento  ueterit  tedin  axumie  amtmuu- 
tit  ■>  (I  Cor.  v,  8);  signatis  sane  sanguino  postibas, 

auoruui  in  frontibus  n  crux  ejus  elueet.  Cutn  p*cri- 
ibns  dicium  est,  amaram  vium  lugeodo  agenubus. 
Sed  beati,  quia  ipsi  consolabuniur  (Matt.  y,  5). 

54.  Sane  exspoliatos  iEgyptios  a  nostris,  unc  ra- 
tione  colligirous,  quod  omnis  mundialia  scientia,  qaa 
inflati  super  ea  superbiebant ,  moralis<iue  sapieatia 
Iransiit  ad  Ghrisluin ,  ut  ea  bumilis  °  recU  fide  pos- 
sideai,  populusque  jure  superbus  amitut.  Expulsi  •. 
Hebraei  oer  eremum  diiciiuntur  (Exod.  siv,  3) :  quia 

.  ,  ,     _  _  ,       ^ .. w omni  Ghristiano  renuntianti  mundo  ,  arcu  illl  angu- 

famemque  morlem  oblivioni  daus,  niliil  in  moecho  C  sUQue  necessaria  e*t  via  quae  ducit  ad  viUro  (Mattt 


remaueat  luminis,  s  quem  totum  ferales  occupant 
tenebraef  Quos  vero  ex  his  graiia  liberat,  admonet 
et  per  Apostolum  dicens  :  Fuutit  enim  aliquando 
Unebrat,  nune  autem  iux  in  Domino  :  $icut  filti  tucit 
ambuiate  (Ephee.  v,  8).  Dxcima  plaga  Acwtiqrvu 
esx,  ommum  primogenitorum  mors  (Exod.  xn,  1.9). 
fci  decimum  maudatum  esl  in  lege ,  Non  eoncupitcee 
uiiam  rem  proximi  lui  (Ibid.  xx,  18).  Primiiivam  ve- 
ro  esse  coucupUcenliam  malam,  Pharaoni  diabolo 
fcostenditillud,  quod  etipseconcupivitesse  quod  non 
rrat(/*oi.xiv,12);  el  Adam,  k  qui  per  cupidifcitem 
praecipiiavit  se  in  mortem  (Gen.  ui,  5).  Viiia  vero 
sngelorum  ejus  per  qucm  mors  imroivit  in  orl»ein 
terrarum,  J  ut  primitiva  ^Egyptiorum  in  boc  mtuido 
umquam  in  jfigypto ,  dux  noster  interfecit ;  dum 
nos  docet  renuntiare  diabolo ,  pompis  k  et  angelis 
ejus  :  ut  ubi  abundavit  peccaium,  superabundei  cra- 
tu(  «om.v,20). 


vii,  U).  Huic  populo  columna  nubis  in  die,  et  co- 
lutnna  ignis  per  noclem  iter  ostendit  (Esoa*.  xui,  21): 
quoniam  p  Christiani  hominis  gressus  a  Domino  dU 
riguntur,  el  vias  ejus  volel  ( Ps.  xxxvi,  2b) .  Ubi  vere  po- 
pulum  eremus  ac  Bubri  maris  liitus  excepit ,  ineu- 
ratus  Pharao ,  ul  uitus  cum  suis  periret,  corribas 
e.|uitibu8queconjunctis,  secuius  est  fugientes  (Exed. 
xiv,  6).  Iloc  agit  saeviens  diabolus  cum  Tiliis  ange* 
lisque  suis,  dum  nostros  a  se  fugientea  inaequiur. 
Oinnis  eoim  qui  his  renuntiat,  ad  bapliamnm  tam- 
quam  ad  Rubrum  mare  festinans  hoatem  fugil,  t  «t 
Salvatoreum  inveuiat.- 

caput  xxxvin. 

In  baptitmo ,  ut  in  mari  Rubro. 

Promissio  r  facia  et  figuraU  in  baptismo.  lu  Exodo 
crediu  et  visa. 

55.  Dixit  Dominut  ad  Moysem  :  Quid  ciamat  *4 


•  Ms.  Remig.  addit  hic  vocem  aternam. 

b  Edili  haliebant  pes$imi.  Ms.  Remig. ,  turpi$. 
$imi. 

c  Ms.  Remig.,  vero...  judicat. 

4  Longe  aliter  in  ms.  Remig.,  Comparatur  enim  fur 
grandim  :  hoe  enim  et  i$te,  ciam  effraclit  parietibut, 
domibut  infert...  obnoxiut  fur. 

•  Sic  ms.  Remig.  Edili,  non  dicet.  Receniiores 
cdiiiones,  noiidieere. 

f  Ms.  Uemigianus  omiltit  verbum  subsunlivuin 
ett. 

s  Sic  legiiur  in  ms.  Remigisno.  In  ediiis  vero, 
quod  non  totum  oecupent  feralct  tenebrm. 

k  Iia  ms.  Remig.  At  vero  ediii  codices,  Pharaoni 
diuboiut  per  iilud  ottendit;  excepto  Lugd.,  in  quo 
.particuia  per  non  babeiur.  In  aliis  vero  quasi  addili- 
tu  divcrbo  cluractcrc»  aut  uncis  duobus  dssiguatur. 


D  ft  Sic  ms.  Remig.  At  vero  Lugdun.,  qui  cupidiiaie 
projcipitavit  in  mortem.  Doac.  et  Colon.,  qmi  cupidl- 
tate  prcBcipitatit,  omisso  $e.  Lngd.  vero,  ^nt  cupidi- 
tatem  proJcipHavit  in  mortem. 

i  Ita  ms.  Remig.  Alros  edili ,  m  primitiva. 

k  Ms.  Remig.  caret  his  vocibus,  et  anae/ts,  legil- 
que,  diaboio  et  pompit  ejus. 

1  Sic  tns.  Remig.  et  Lugd.  edit.  Alii  codiees,  jmr- 
diclio. 

m  Ms.  Remig.  addil,  el  veritaiit. 

n  Ms.  Remig.  omiuit  proiioraen  eju$. 

°  Ms.  Remig.,  recte. 

p  Ms.  Remig.  diverso  ordine  legil  stc,  Chri$tiani  a 
Domino  grettut  hominit...  et  viam  ejut  voiet. 

^  Ms.  Remig.,  ut  Sahatorem  inveniat. 

r  Hxc  verba,  facta  et9  dcsunl  in  ms.  Reuiic. 


705 


LIBER  DB  PROMISSIONIBUS  ET  PRADICTIONIBUS  DEI.  PARS.I. 


7W 


me  ?  Dic  fiins  Israet.  ut  jungant  se%  et  tu  leva  virgam 
tuam  super  mare%  et  divide  illud,  et  intrent  filii  Itrael 
per  medium  mare,  per  ticcnm.  Ego  enim  indurabo  cor 
Pharaonis  et  ASggptiorum  omnium%  ut  insequantur 
€09 ,  $t  magnificabor  in  Pharaone%  et  in  omni  exercitu 
tjus  [Exod.  xiv,  1 5  et  seqq.).  Gumque  id  flerel,  mare 
exsequcndo  judfcium  sui  creatorisetregis,  •  senten- 
%m  divma  jussa  complevit.  Dein  puuiendo  rebelles  v 
hinocuU  viam,  rescisis  undis,  suspensoque  gorgiie, 
sicco  pulvere  gradieutibus  pnebuit ;  reductaque  in 
sese  unda  liosies  in  ima  demersit  (Ibid.  22,  et 
seqq.).  b  Ei  vindex  aqua  sacrata  verbo ,  rubrata  san- 
guiue,  ligno  crucis  iu  mysterio  virgae  percussa,  salu- 
tem  ad  Saivatorem  c  venienti  ministravit ,  peccata 
vero  cum  auctore  diaboio,  ut  jEgypiios  cum  suo  re- 

S«\  in  profundo  detrosit.  Hic  est  fteus  nosterde  quo 
licheas*  dicit  propheta  :  lp$e  convertetur,  et  mi$e- 
rebitur  no$tri ,  et  demerget  in  profundum  maris  omnia 
veccaia  nostra  (Mich.  vn,  19).  Post  dura  •  exsilia  post 
bbores  eremi,  ac  Rubri  maris  transitum  (Exod.  xv, 
17),  Dei  populum  victrix  palma  suscepit:  quamvis 
Marath  aqua  amara  faiigaverit  sitientem  :  que  ligno 
in  eam  misso,  dulcis  eflecta  (Ibid.  23),o*tcndit 
sitientem  Cbrisiianum  staiim  ut  amarum  passionis 
p«»culum  biberit,  ligni  f  crucis  dulcedine,  omni  ama- 
ritudine  liberandum.*Unde  et  Paulus  dicil :  Mihi  ab- 
vt  gioriari,  nisi  in  cruce  Domini  «  no$tri  Je$u  Chritti , 
perauem  mikimundu$crucifixu$  ett,  et  ego  mundo(Gat. 
vi,  14).  Idem  enim  locus,  qui  illi  populo  reauiem 
mebuit  in  duodecim  fontibus  aauarum  (Exoa.  xv, 
27),  ex  septuaginta  palmarum  arboribus,  no«tris  in 
Mysteriis  taeratus  fiiil.  Namque  post  baptismum, 
duodechnapostolorum  fotitium  flneuU  purae  doctrins 
exuberanl  satiandis*  pectoribu*.  qutbussacer  psalmus 
insnnat:  In  Eccletiis  benedicite  Dominum  Deum  de  fon- 
tibut  ltrael  (  Ps.  lxvii,  27).  In  septuaginia  vero  ar- 
boiibus  palmaruin ,  oiiint?  numerus  sanctorum  mar- 
lyram  in  mitlibus  consignatur,  qui  pro  veritate  us- 
que  ad  mortem  cerUntes,  palnuin  tupemos  vocationis 
airipiunl  (Phit. m,  14).  Hosetiam  Apocalypsis  Joan- 
nit  apostoli  designat  dicens  :  Vidi  turbam  multam% 
sjuam  dinumerare  nullus  hominum  poterat%  ex  omni 
tribu%  povulo,  et  lingua.  Et  induti  erant  alba  veste,  et 
palmm  fuerunt  in  manibut  eorum  (  Apoc.  vn9  9  ), 
qnas  vincentibus  ill:i  palma  l  Sapientia  dcdil,  qu* 
exaliata  est  in  Cades  (Eccli.  xxiv,  18). 

CAPUT  XXXII. 

Pains  cosleUn  in  manna ,  quod  e$t  Christus. 
i  Promissa  manna  de  coelo. 
50..  Consumptis  panibus  quos  secum  attulerat  ex 
^£gJPlMf  p*neui  a  M«»yse  murmurand»  popo  cit,  car- 
ues  etiam  desideraus  /Egypii  (Exod.  xn,  2).  Verum 
mediator  ille  M-.yses  panem  eis  et  caruem  k  ocius  a 
Domino  impetravit.  Jubetur  ponulus l  mane  panein , 
in  vesperum  carnes  accipere  (lbid.%  8).  Sed  hxc  fl- 
gurae  nostrsp  fuerunt.  Panero  enim  illum  sanctum  qui 
de  coelo  descendit,  suscepit  primo  populus  mandu- 
cauduro ,  postea  earnein  Christi  in  passione  confe- 
cUw  :de  qua  ipse  Dominus  dicit :  iVtsi  manducaveri- 

•  Ms.  Remig.,  sen«entia  dfoina,   forte  legendum, 
senientia  dmnajussa. 

b  Editio  Lugd.,  En  oindex  aqua. 
«  Ms  Remig.,  vementibut. 

*  Ms.  Remig.,  dixit. 
•Ms.  Remig.,  extiia. 

f  U>.  Remig.  oiuitttt  particulam  el,  qcue  legitur 
in  editis. 

ft  Ms.  Remig.,  Domini  mei. 

h  Sic  ms.  Remig.  Ediii.  peccatoribus. 

1  Ms.  Retnig.,  sapUntice. 
iu  editiones  aniiqux  omnes,  licet  neutrius 
g«-neris  modo  censeatur  hac  vox  mannat  si  pro 
ciKlt^ii  pane  usurpelur. 

k  M*.  Rcmig.,  iotiu. 


A  ti$  carnem  Filii  hominis ,  non  habebitis  vitam  in  vobh 
(Joan.  vi,  54).  Sane  sub  ceru  diurna  mensura,  man- 
na  sanctus  populus  vescebatur  :  quam  si  quis  ™  ex- 
cederet,  vermibus  corruptum  putrefactumque  pro- 
jiciebat  (Exod.  xvi ,  20) ,  avaritia»  atque  intemperan- 
tiae  su»  eiipiditate  frustratus.  Tales  doctor  genlium 
Panlus  exprobrat  dicens  :  Victum  et  tegumentum  ku- 
bentes%  ht$  contenti  $imut9  nam  qui  volunt  dwites 
fieri,  incidunt  in  desideria  mutta  stutta  et  noxia ,  auar 
mergunt  hommem  in  interitum  et  perditionem. n  Ra- 
dix  enim  omnium  malorum  est  cupiditat  (I  Tim.  vi, 
8,  9).  Ilaec  est  pntredo  et  hi  vermes  eorum  qui  pe« 
reiime  mundo  cupiunt  suas  augeri  difitias,  nec  sunt 
diurno  pane  contenti.  Sed  idem  populus  in  deserto 
potandae  nquae  causa ,  adversus  Moysem  rursus  mur- 
nniravit.  Petenti  Movsi  a  Domino  dictum  est :  Prm- 
cedam  ie.  inquit,  in  Coreb  :  $t  stabo  super  petram,  et 
tu  veniens  percuties  petram,  °  et  exibit  aqua ,  et  bibet 
poputus  meus  (Exod.  xvti,  6,  tec.  LII).  Hoc  factum 
n  esl.  Et  David  tesuiur:/>ismpif  in  deserto  petram%  et 
11  potavit  eos%  sicut  in  abytto  multa  (P$.  lixvii,  15). 
Qwe  sit  vero  ba3c  pelra,  Paulus  exponit  apostolus, 
omne  quod  luncactum  estin  mysierio,  Christo  Do- 
mino  assignans  :  Patre$f  inquit,  nostri  omnes  tub 
nube  fueruni,  et  omnes  per  mare  transieruntx  et  om- 
nes  tn  Moyten  baptizati  $unt  tn  nube  et  in  mari.  Elom- 
neteamdem  etcam  spirilatem  manducavcrunt,et  omnes 
eumdem  polum  tpiritalem  biberunt.  P  Bibebant  enimde 
tpiritaii  tequentt  petra  :  petra  autem  erat  Christus  (1 
Cor.x,  I  seqq.).  Haecpeli  aeliam  nossatians  dicit:  Qni 
biberii  ex  aqua  quam  <t  ego  dedero%  non  sitiet  umquam ; 
sed  fiet  in  eo  font  aqum  saUentis  in  vitam  mternam 
(Joan.  iv,  13,  14).  H«c  petra  percussa  in  cruce,  sau- 
guinem  pmduxii  et  aquam  (Joan.  xix  54),  r  quibua 
kobrie  inebriamur. 

CAPUTXL. 

/n  signo  cruds  expugnare  inimicos. 

Pmmissio  flguraU,  qna  omnes  nostros  adversarioa 
C     signo  crucis  expugnare  pnecipimtir.  In  Exodo  cre- 

diu  et  visa. 

57.  Huic  populo,  in  mio  omtois  nostia  flgurata  actio 
*  est,  Amaiech  et  omnis  cum  suo  duce  gens  adversa 
occurrit,  bellum  rudi  plebi  indicens, %  quam  a  se  cre- 
debat  facile  superandam  (Exod.  xvii,  8).  Couserta 
pugna,  adversarii  dum  piurimum  praevalerent,  ex- 
leiidens  Moyses  manus  nd  Deum,  cmeiflxi  iusUr  ex^ 

Eressit.  Qno  signo  cadentes  hostes,  tt  dum  manu* 
[oysi  inclinnreiitur  ,  adversarin*  fortior  vincebat^ 
Ut  autem  manus  Moysis  siabiles  flerent ,  Aaron  r| 
Ur  sustentantibus  manus  ejus,  et  quadam  subililat* 
flrmantibus,  cadens  fugiensque  Amalech  omnis  ex- 
stinctus  esl  (lbid.%  11  seq.).  Si  nostri  Medialuris  bio 
resi  iciamus  siffnum,  cum  per  David  canentem  recor* 
demur,  Etevatto  manuum  mearum  sacrificium  vo$per* 
tinum(P$.  cxl,  2),  cujus  in  pa«sione,  sol  et  liuia. 
babitum  cursumque  muUvit  (Luc.  xxtn,  44);  qiiis 
spiritus  adversanus,  quave  inimica  potestas  huic 
D  signo  poterit  obviare,  ac  non  pottiis  T  omnis  aufugiaif 
Si  uroen  spes  pugnantis  ex  manibus  crucifixi  peu- 

1  Ms.  Remi^.,  in  mane. 

™  Ms.  Remig.,  $caie$cere. 

n  H.ec  reliqua  loci  aposlolici  verba  desumuntur  ex 
ms.  Remigiano,  omissa  sunt  in  editis. 

°  Ms.  Remig.,  et  exut. 

P  Ms.  Remig.,  Bibebant  de  spiritali  peira. 

4  Vox  ego  anest  a  ms.  Remig. 

r  Ms.  Keraig.,  quibus  sacramentis  quotidie  sobrie 
debriamur. 

•  Ms.  Remig.,  versabaiur. 

1  Ms.  Remig.,  quam  se  credebat  facile  superare. 

n  Ms.  Remig.,  dum  manut  Moyti  stabiles  herent , 
Aaron  et  Ur  sustenlabant  manus  ejus ,  et  qiiadam  sta* 
bilitate  firmante$%  caden$%  etc. 

▼  Ms.  Remig.  addit  vocem  omnis. 


AD  OPEIU  S.  PROSPERI  AQBITANI  APPENDl* 


7OT 

d?at,pcr  quam  qnoiidie»  eruimur  de  polestate  tene-  A 
brartun  (Cotoss.  i,  13). 

58.  Nunc  jam  recurrentes  omnes  Aguratas  actiones 
lemporia  ante  legem,  cum  oronia  quae  geata  sunt,  ita 
ilie  nooulus  proiuissa  susceperit,  utipsequoquetide 
:iniliob  longius  prospiciens  sibi  credenda,  posieris 
idenda  reliquerit.  Quia  igitur  ad  mnntem  Sina  per 
ertas  praedictiones  promissionesque  perduclus  est 
populus,  in  quo  Moyses  legem  c  a  Domino  perci- 
piens  ,  regendis  tribubus  jura  coslestia  d  panderet 
( unde  aestimo  quod  ideo  nuncupentur  Judaei,  tam- 

•  II*.  Remig.,  eruemur. 

*  Deesi  vox  tongius  ab  antiquioribus  editimiibo*, 
el  ros.  Remigiano,  in  quo  pro  voce  mutto  leg.mus 
multa. 


Ttt 

quam  portantes  vel  sequentes  jus  Dei ) :  buc  osqoe 
tempus  ante  legem  conelusum,  lector,  agoosce,  taro- 
quam  unum  diem  quatuor  ex  cardinibos  mundi  wr- 
geutem ,  patriarcbarum  scilicet  proeerum,  Abrabam, 
ls:iac,  et  Jacob,  Orientis  radio  fulgente  •  Melchi- 
sedech  rege  et  sacerdoie  ,  in  duodenario  liorarom 
nuinero.  Qui  ex  illis  progenili ,  nostri  quoque  pa- 
Iriarcbae  nuncupaniur;  ut  in  vesperum  couclusnin 
aliud  tempus  sub  lege,  velut  alius  dies  per  taeteres 
Dumeros  inchoatus  exsurgat. 


•  Ms.  Remig.,  legem  Dommi. 
d  Ms.  Remig.,  panderentur. 

•  Ms.  Remig.,  Melchisedeck  regem  et  saeerdotem. 


PARS  SECUJCDA. 


TEHPDS  LEGiS. 


CAPUT  PRIMUM. 

f m  monie  leges  dalcc%  et  Ckristi  Domini  mandata  in 
monte. 

Prardictio  facta  et  flgurata.  In  Exodo  crediu  el  visa. 

i.  Vocans  Detis  Moysem  in  monte  Sina,  legem  in 
tabulis  lapideis  conscnptam,  ut  populo  traderet,  de- 
dit,  quam  rite  servans,  terram  promissionis  accipe- 
ret  (Exod.  xix,  20  et  24).  Noster  vero  Mediator  Jesus 
Domiiius  (cujus  figuram  gestabat  etiam  Moysea) 
ascendens  montem  cnm  discipulis  suis  (Matth.  v,  1), 
quibus  modis  beali  bomines  fierent,  legem  uon  iu 
tabulis  lapideis,  sed  in  tabulis  cordis  camalibus  Dei 
tpiritu  scripsii  (U  Cor.  m,  5) ;  qua  •  non  lerra,  sed 
ccelo  attue  vita  potiantur  aelerna  qui  ejus  mandata 
servaverint.  Sed  eidem  caetero  populo,  praelaiis  de- 
cem  praecepti*,  per  Moysem  ccelesiia  jura  traduutur : 
de  successione  haeredum ;  de  cessante  harede;  (i- 
delem  amicum  et  domesttcum  b  loco  baeredis  debere 
succedere;  dc  furto  in  quadruplum  restitue*  do;  de 
deposiiis  seu  commodatis,  casu  vel  vi  aliqua  sub?a- 
lis;  de  puniendis  adulteris;  de  virgine  vitiaia  in 
agro,  vel  in  civitate ;  de  muliere  praegnante  percussa; 
oculuro  pro  oculo ;  dentem  pro  oVnie,  et  caetera  qtias 
•  in  bis  juris  divini  tenet  auctoritas  (  Exod.  xxi  et 
seqq.).  Populus  sub  lege  ea  tesiificatione  suscepit  a 
Moyse,  qua  spopondtt  omnia  esse  faciurum.  Mactans 
itaque  Moyses  in  sacrificio  vitiiluni,  sanguinem  ipsius 
in  teslimonium  accipiens  cuni  hyssopo  et  laua  coc- 
cinea,  populnm  ipsumque  libruin  aspersit,  dicens  : 
ilic  sanguis  testamenti  quod  vobi$  mandavit  Deus 
(Exod.  xnv,  8;  llebr.  ix,  20).  Ad  haec  *  Mediator 
noster  Chrisiu*  Domiinis,  legem  non  vacuans,  sed 
adimplens  (Matlh.  v,  17),  non  lantuin  liberis  et  po- 
lentibus ,  qiiaulum  etiaui  ignobiiibos  servfeque  fa- 
cientlbus  praecepta  sua,  Te>tamentum  novuin  suo 
sanguineconsecravit,  nonsine  hyssopo»quod  •  mixtuin 
aceto  in  passione  bibit  (Matth.  ixvu,  48 ;  Mare.  xv. 


B  proximo  f  commodanti ,  vel  deponenti, jper  enmdem 
Aposlolum  mandat.  Bonumy  inquit,  o  fimotkee,  de- 
positum  custodi  (II  Tim.  i,  14).  Et  ileram :  Nonqvm 
sua  sunt  quisque  intendentes  ,  «  sed  et  qum  aliorum 
(I  Cor.  xiii,  5 ;  Phitip.  u,  4).  Et  per  propbetaro  Sa- 
lomonem  :  Fideti  homini  totus  mundus  dmiiarum 
est :  infideti  autem,  nee  oboius.  Itero  Paulns  :  Qw 
furabatur,  jam  non  furetur  (Ephes.  ivy  28).  Ipse  quo- 
que  virgim  ca»ts  timet  serpetitinaui  diaboli  corra- 
ptionem  ( II  Cor.  xi,  3).  cum  se,  pio  affectu  cond- 

?iens,  spiritu  prapgnautem  esse  confirmat  v  dicens : 
't/ro/t  mei%  quos  iterum  parturio,  donee  Ckristus  (or- 
metur in vobis (Gat.  iv.  19). Hos onni ex  p »rte illaesos 
edere  cupit,  cum  dicit  :  In  Christo  tnim  Jesu  per 
Evangelium  eao  vos  genui  (I  Cor.  iv,  15). 

2.  k  Addidit  quoque  noster  Mediator  novae  legis 
mandala,  veteris  l  teslamenti  lemperans  vindictam. 
Nainciim  J  illic  adulteros  puniendos  statoitfLevti.xx, 
40),  bic  adultcram  ea  pieiate  liberai,  qua  legem  uon 
desiruit,  diceus  :  Vade  et  noti  amplius  pecemre  (Joan. 
viu,  41).  Non  solum  non  moechandum ,  sed  nec  eculis 
conseniiendum  ad  concupi&centiain  (Mattk.  v,  17). 
Homicidium  non  lauiuin  uer|>etranduiu  non  esse, 
quantum  qui  odit  fratrem,  homicdam  esse  (I  Jomn. 
iiit  45).  Oculum  pro  oculo  nullatenus  expetenduai , 
verum  iusnper  matum  pro  malo  reddemlum  noci  esse. 
Qui  ahstulerit  tunicam,  dimittendum  illi  et  pallium. 
Q«»i  percusserit  in  n.axillam,  praebendam  illi  ei  al- 
teram.  Qui  angariaverit,  duplum  cum  illo  eundum. 
fieuefaciendum  inimicis.  k  Orandum  pro  persequea- 
tibus  (Matth.  v,  38  et  seq.);  et  caeier»  quae  ab  ipso 
«oelesti  juris  conditore  mandantur  in  Evangelio,  noa 
e»se  contraria  legi  hinc  ostenduntnr,  quod  ibi  mao- 
datum  fuerit  animal  in  via  si  ceciderit  ioimiei ,  eri- 
geudum  e>se,  uec  praetereundum ;  dolose  non  H> 
queudum  cum  proximo  ;  tieque  pignus  paoperis 
retinendum  usque  in  ve^perum ;  septimo  anno  saia 
frumenta  non  metends  fructusque  oiunes  ejosdrni 
anni,  proselytis,  viduis  et  orphanis  reiinquetidos , 


56;  Joan.  xix,29):in  quo  Testamento, discretio  nulla  D  eodemque  auno  dandam  Hcbrxis  scrvis  libertatem; 
est  personarum.  Ait  enim  apostolus  Paulus  :  Hon  decimas  omnium  fructuum  primitiasque  in  domnm 
est  Judceusy  neque  Gracus ;  non  est  servus,  neque  liber,  Domini  inferendas ;  debitum,  septimo  suppleto  anno, 
non  cst  mascutus,  neque  femina.  Omnes  enimvos  estis  non  repeiendum,  relaxatis  e  i.»m  pignoribus;  quin- 
unum  in  Ckristo  Jesu  (Gal.  m,  28) :  qni  est  fldelium  quagesimo  vero  anno  reddenda  omnia  praedia  ,  quae 
indivisa  sempiternaque  bxrediias.  Fidem  servandain     cautionum  nexu  obstrinxerant,  pecunia  non  recepta 


•  Ms.  Reg.,  non  terram,  sed  ecelum  atque  vham  po- 
tiantur  atternam,  aui.  .  servaverint. 

*  Ms.  Remig.,  locum  hmredis  succedere. 
«  Ms.  Hemig.,  tn  ea  tege. 

*  Ms.  Remig.,  Mediator  Dei  Ckristus. 

•  Ms.  Remig.,  mixio  aceto. 


t  Ms.  Remig.,  commendanti. 

s  Ms.  Reuiig.,  sed  ea  qum. 

h  Ms.  Remig.  et  Lugd.,  Addit  quoque. 

1  Abest  vox  hapc,  testamcnti9  a  ms.  Rcaig- 

i  Ms.  Remig.,  ilte...  non  detfrual* 

k  Ms.  Hcmig.,  orando. 


769 


LIBER  DE  PROMISSIOMBtJS  ET  PRjEDICTIONIBIS  DEI.  PARS  H. 


770 


(  Exod.  xmii.  4f  5  et  seqq.).  El  omuia  quaa,  utdixi, 
novi  ac  vetcris  maudata  continent,  discussa  ,  nulla 
ex  parte  sibimet  repugnantia  inveniuntur ,  cum  et  in 
novo  Testamento  non  parva  lerribiliaque  exempla 
vindicuc  processerint :  dum  spiritui  iinnmndo  super- 
bus  iradilnr  ut  ditcat  non  blatphemare  (I  Tim.  i,  20); 
dotn  adulieri  traduntnr  Satance  .•  in  mternum  interi- 
tum  carnit,  ut  tpiritut  talvus  $it  in  die  Domini  nottri 
Jesu  (I  Cor.  v,  h) ;  dum  fraudantes  mendacesque 
Ananiaset  Sapbira  subiia  mone  plccluulur  (Aet.  v, 
5,  9) ;  duiu  maiiibus  pedibusque  ligatis  in  tenebras 
ezeriores  miititur  qui  vestem  non  babuerit  nnplia- 
lein  (Jfa(fA.xxu,l£);  quae  est  ehariiat  decorde  puro. 
eonteientia  bona%  et  fide  non  ficta  ( I  Tim.  i,  5).  Et 
i|ii.TCiifiiq'«e  alia  ex  veteribus  sigttis  iu  novo  suppleta 
nosciniiiir,  sacro,  utdictuin  est,  satguiue  Mediato- 
ris,  siiiiui  cuin  ipso  populo  consecraia  sunt. 

CAPIJT  II. 

I  oittut  Dei  in  Ecctetia  tancta. 

Promissio  f.icta  et  (igurata.  b  lu  Ezodo  credita 
et  visa. 

3.  Eid^m  Moysi  diciiur :  Vide  ut  faciat  taberna- 
cuium%  quemadmodum  tili  montiratum  ett  in  sancto 
monte  (Exod.  xxvi,  30).  Et  ex  quibus  rebus  oblatis 
illud  tabernaculutti  surgat  induilur.  Dabunt,  inqnit 
Deus. c  fn  oblationefilii  fsraet  lanam  hyacinthinam%  bys- 
tum  tortum,  purpnram,  coccum  bit  tinctum  (Exod. 
xxv,  5).  E  quibus  op<»re  vario  tetdoria  t.-thernaculi, 
siinulque  et  ve-ii-i  *arerdoialis  confecia,  myslica 
omnia  in  teropore  fiitur*  Kcclesi»  revelareniur.  Iu 
opertoria  sane  labern.iculi  pelles  hyacinlhinas,  alias- 
que  ruhratas,  et  undecim  vela  ex  pilis  caprarum  con- 
ficienda  (Exod.  xxvi,  1  et  seqq.)%  divina  auctoriias 
inandat.  Quae  omnia  signa  fuisse,  ipsius  legis  rcso- 
nant  testiinonia.  In  l.yncimhinocolore  pallorquidam 
esi  cum  splendore  concordaus,  jrjnniis  eleemosy- 
nisquc  conveuiens.  Unde  et  sancius  Raphael  archau- 
gclus  ad  Tobiam  :  Bona  etl,  inouit,  oratio%  cum  ;e- 
fvttfo,  et  eleemotyna  [Tob.  xii,  S>  In  jejuuiis  pallor, 
in  eleeroosynis  splendor  refulget,  qui  uyacimhi  ligu- 
ram  d  osiendunt.  Bystum  ver«>,  mundum,  ut  Apoca- 
IvpsU  dicit,  juttitim  tanctorum  tunt  (Apoc.  xix,  8). 
Quod  drctiim  e*t,  tortum :  per  muitat  tribulationet 
oportet  justos  introire  in  regnum  Dei  (Act.  xiv,  21). 
Purpura  vestis  cst  regia ;  qua  ipse  rex  noster  Chn- 
stus  Dominus,  iu  sua  passione  indutus  esl.  In  cocco 
bis  tincto  niartyria  saucta  rutilant :  qu»  semel  bap- 
tisino  Christi  in  banguine  tiiiguntur,  atque  suo  effu- 
sionis  cruore  •  denuo  sunt  retincti.  Sic  enim  et  ipse 
tinctus  est  Dominus  seroel  in  Jordane,  iierum  in  pas- 
sione,  de  qua  dicit  discipulis  suis  :  Baptitma  habeo 
koptitari  quod  vos  ignoratit  (Luc.  xn,  &0).  Hoc  pelles 
rubrata,  hyacintliiiiseque  testantur  (Exod.  xxvi,  51). 
Centum  per  centuin  cubitos  duo  latera  labernaculi 
protenduntur;  aliaque  duo  frontalia,  quinquaginta 
per  quinqnagiiita  :  tamquam  misericordia  et  veritas 
oceurrentes  sibi,  justiiia  et  paz  osculantes  invicem 
(Ptal.  lxxxiv,  11);  quatuor  ez  partibns  conjunctis 
angulis  dignum  tabernaculum  '  demonstrarent ;  fu- 
tunini  templuui  Dei  Ecclesiam,  quae  in  centenario  et 


A  quinqiiagenario  numero  i/salmorum  misericordutn 
et  jndicium  suo  Dominocantat  (Pt.  c,  1). 

4.  Neque  s  sine  mystcriu  uudecim  velis  cilicinis 
tahcrnaculum  de  super  operilur  (Exod.  xxvi,  14); 
quo  reum  esse  ostendat  totum  mundum  Deo,  ac  sob 
h  |  oenitentiam  degere.  Ipsius  enim  mimerus  psalmi 
habet  principium  :  Satvum  me  fae ,  Deut ,  quoniam 
defecit  tanctut  (Ptal.  xi,  2).  Et  cur  *  defecerit  nar- 
rat :  Quoniam  diminuta  immi,  a<t,  veritatet  m  fUiit  ho- 
minum :  pro  qitibus  salvandis  Veritas  ipsa  i  de  coelo 
descendit,  quse  dignata  est  habitare  cuui  hominibus 
in  terra.  Imeriora  vero  labemaculi  bis  ex  rebus  or- 
nantur.  Bis  denae  in  parle  columnae  ex  lignis  impu- 
tribilibus  (Exod.  xxvn,  10),  non  tam  sanctos  apo- 
stolos  quam  doctores  quoque  Ecclesiarum  pnesi- 
gnanl,  quos  etiam  Paulus  ostendit,  dicen*  :  Petmt 
et  Joannet%  qui  videbantur  columnee  esse%  dextrat  de- 
deruntmihi  etBarnaboe  tocietatit  (Gat.  ti,  u).  Barnabas 
enim  iu  aposiolatum  est  suscepius  in  ordine,  Domiuo 

n  praecipiente  et  dicenie :  Separate  mihi  Barnabam  at 

B  Pautum  in  oput  in  quod  provocavi  eot  (Act.  zm,  2). 
Iu  quo  opere  ipsa  Sapieutia  fabricans  sibi  domum9 
subdidii  columnas  septem  (Prov.  ix,  1) :  quas,  terra 
citm  dcfluzissei  peccatis  incursaitiibus ,  columnas 
ejus  i|»sa  cunfirmavit  (Ptal.  lxxiv,  4).  Harum  igitur 
columnarum  ntimerus  in  duabus  partibus  labei  naculi 
k  quadraginta  suni,  quadragrsimum  diem  asrensionis 
Doiniui  demonstrantes,  in  qua  suis  aii  discipulis  : 
Yot  t»dete  in  civitate%  donec  induamini  l  virtute  ex 
alto  (Luc.  xxiv,  49).  m  Ternis  seris  connectuntur 
columnie  :  qtioniam  ndci,  spei  el  charitatis  trinitatis 
vinculo  dociores  Ecclesiarum  salubriier  asiringunlur : 
ex  n  basis  argenieis,  capilibusque  aureis.  tamquaro 
in  operibus  °  misericordia; :  ut  sanctitate  virgiuali 
columnarum  omne  decus  exsui^it.  Sancta  sincioruia 
itt  interioribus  sunt  tabernaculi,  haneniia  arcam  te- 
stamenti  referiam  mysteriis  (Hebr.  ix,  5).  In  quam 
p  ingreditur  sacerdus  in  anno  semel  cum  saiiguine 
alieno  (Ibid.y  7) :  ez  qua  accipiens  responsum  divi- 

q  nuiii ,  lllud  verbum  resonat.  quod  Verbum  carnem 
suscipieus,  nostram  ob  redemptioneui,  consccravit 
arcam  non  veteris,  sed  novi  Testamenti:  iii  aua  tunt 
omnet  ihetanri  tapientiat  q  et  tcientiw  abuonditi  (Co- 
lott.  ii,  3).  Ad  quam  cum  suo  sanguine  verus  ipse 
princeps  sacerdotum  introiitsemel  in  sancia  (Uebr. 
ix9  12);  quoniam  semel  Cbristus  oblatus  esi,  ut  mul- 
torum  peccala  porUret  (lbid.%  28).  Cui  dicit  pro- 
pheia  f  Exsurge,  Domine%  in  requiem  tuam%  tu  et  arca 
tanciitatit  tua  (Ptal.  cxxxi,  8).  Meiisam  quoque  po- 
sitim  r  et  arain,  quas  carnem  sacram  et  sacriflcantia 
exciperet,  quid  aliud  in  his  quam  crticem  iutelligi- 
rous  tii  qua  noster  Agnus  imtnolaius  est?  ip«e  sa- 
cerdos  et  victima  panem  sanctiflcatum,  suMin  sacra- 
tum  corpus,  in  sua  mensa  confirmans.  Cui  lucerna 
septifortni  Spiritu  accensa  toti  lueet  tabernaculo. 
Quojiiam  fulgur  illius  ut  lumen  •  est  :  atria  vero 
hujus  spiritalis  tabernacnli,  corda  piorum  sunt  cou- 
fltentium  et  laudantium  Deum.  De  quibus  propheta 
dicit   David  :  Atria  ejut  in  hymnit9  confiAermni  ei 

D(Pi.xcix,4). 


•  Ms.  Remig.,  in  inleritu. 

h  Ms.  Remig.,  omisso  primo  titolo,  bicaddit,  do- 
tnut  Dei.  Csetera  habet  ut  editi. 
«  Ms.  Remig.,  in  oblationem. 
d  Sie  ms.  Reraig.  Ediii  omnes,  ottendii. 
•M<.  Remig.,  aenuo  tincti. 
f  Ms.  Remig.,  demonttrant. 

*  Ms.  Remig.,  tine  hoc  mytterio. 
b  Ms.  Remig.,  pcenitentia. 

'  Ms.  Reinig.,  defUeret. 

i  Ms.  Remig.,  detcendit  de  ccetit. 

1  Emcndamus  ope  ms.  Reinigiano-Remensis ;  et 
quidetn  ad  fldem  lextna  Exodi  cap.  xxvn,  num.  10  et 
il.  Editi  habebant  undecim;  cui  leciioni  repugnat 


applicalio  quadragcsimi  diei  Ascensionis,  quae  ab 
auciore  statim  instituitur. 

1  M<.  Remig.,  virtutem. 

m  Ms.  Remtg.,  Externit. 

n  Sic.  ms.  Remig.  Edili,  vasis,  mendose,  ut  videlur 
ex  Exodo. 

0  Ms.  Remig.  non  habet  vocem  mitericordia*,  se<; 
legit.  in  opertbut  et  in  sanciitate. 

P  Ms.  Remig.,  ingreditur  tacerdot.  Editi,  ingreatun 
tur  tacerdotet.  Vide  Hebr.  c.  ix,  v.  7. 

<i  Ms.  Reinig.  addil  et  scientict. 

*  ha  ms.  Retnig.  Editi,  et  arcam. 

•  Ms.  Remig.  addit  est ;  tum  idem  ms.,  caetut  pio* 
rum  tunt;  ubi  editi,  piorum  tcMcet. 


171 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANl  APPENDIX. 


771 


CAPUT  III. 
iit  Aaron  saeerdotium  figuratum  in  Christo. 

Proniissio  facli  et  figurata.  ln  Exodo  cndita 
ei  visa. 

5.  Pracepit  Dominiis  Moysi  ut  Aaron  fratrem  sutim 
ex  oleo  sanctiflcato  unctuni,  sacerdutio  consecruret 
(Exed.  xxix,  21);  ut  unctum  nostrum  pr»  partici- 
pibussuis  ■Coristum  Dominura  (Psal.  xuv,  8),  no- 
men  ipsum  unctionis  ostenderet.  Ipsius  quoque  Aa- 
ron  venis,  mysiica  taxatione  describitur.  Indues% 
inquit,  eum  tunkam  talarem  ex  lana  htjacinthina,  sca- 
puusqueejus  superkumerale  iwpones  (Lxod.  xxvm,  5). 
Duos  lapides  b  smaraqdos,  sculpios  singulos  singuUs 
•  nominibus  filiorum  lsraslt  e  quibus  caienulcr  ex  auro 
purissimo9  pereurrentes  umbones  ultimos  humeralis 
apportent  (lbid.9  14  et  25).  Quadratum  quoque  ex 
diversis  coloribus  pretiosisque  duodecim  lapidibus, 
tibulam  rationalem  sacerdolis  in  pectore  rollocan- 
dam,  quae  duas  principales  partes  superhumeralis 
astrinsat.  Cingulum  quoque  lmnbi*  ejus  dandum, 
atque  in  ora  talaris  tunicae  qninquaginta  tiulinnabuia 
aurea,  totidemque  mala  granata  in  mediu  tintinna- 
bulorum  poni  jubentur :  ut  omnis  vestis  ex  supra- 
dictis  d  speciebus  vario  opere  confecla  fulgerei.  Ca- 
piti  quoque  ipsius  bsec  iiuponenda  priecepla  sunt : 
eidarim  ex  bysso  mundo,  mitraiu  quoque  ex  qua  la- 
mina  conscripta  in  tituluin  pendeus,  caput  rrouiera- 
uue  sacerdmia  consecraret  (lbid.9  16  seqq.).  Qu* 
siugula  nosiro  Christo  Domiiio  sacerdoti  cooveiiiuut: 
nara  cidaris  ex  bysso  iu  capite  ejus,  jiistiliw,  ut  dixi- 
mus,  sanctorutn  sunt  (Apoc.  xix,  8).  Quuniain  omnis 
viri  eaput  Ch.istus  est  (I  Cor.  xi,  5),  a  quo  est  omuis 
jnstitia.  Quod  ujitiam  regalem,  indicat  sucerdotiuni 
apiritaleque  connubtura.  Quod  litulus  conscriptus, 
in  passione  sacerdoti  nostro  Pilatus  imposuit  (Joan. 
xix,  iv).  Tunica  talaris,  viscera  sunt  misericordia» 
f>ei  nostri  :  de  quibus  Apo*tolus  dicit :  lnduite  vost 
sicut  eleclos  Dei%  viscera  misericordias  (Coloss.  r.i,  12). 
Soperliuuierale  vero,  principaium  ejus  ostendit  de 
quo  dicit  lsaias :  /  oJus  est  vobis  filiust  et  factus  est 
prihdpatus  super  humeros  ejus  (Isai.  u,  6).  Duo  la- 
pides  in  humerts,  duo  prarcepu  suut  diteciiunis  Dei 
et  proxiini,  quibus  duodecim  tribuuin  sculpta  noiuina 
eontinentur,  duodecim  discipulos  in  h«c  uuiiiero 
jam  designanle.%  quos  uoster  Sacerdos  in  bumeris 
perfecta  dilectione  portavit.  Cum  enim  diexisset9  ait 
evangelista  Joaunes,  discipulos  suos9  usque  m  fintm 
dilextt  eos  (Joan.  xiti,  i).  «Ex  his  catenuhc  portanies 
uinbone»:  fructus  sunt  spiritus:  charitasf  gaudium9 
paxt  tonganimitas.  benigmtas9  bonitas,  fides9  mansue- 
iudo,  continentia  (Gal.  v,  22).  Kalionalis  in  pectore, 
ex  pretiosis  lapidibusomnis  est  doctrina  pouiificis  : 
ut  sit,  sicut  Apostolus  dicit,  faabens  rationale  obse- 
qnium  (Itqm»  xu,  4).  Praecinctum  sane  nostrum  sa- 
cerdotem  nonagesimus  secundus  psalmus  ostendit : 
Induit,  inquit,  Dcminus  fortitudinem,  et  prcecinctus 
est  (Psal.  icn,  f ).  In  quinquaginla  vero  tiniimia- 
bulis,  totidemque  malis  granatis,  linguae  sum  Lccle 
siarnm,  quae  per  Suicluni  spiritutn  die  Peutecoste* 
in  spccie  ignis  divisae  discipulisinsederunl(/lrt.  n,3). 
Ut  etiam  numerus  ipse  ostendit :  ex  quo  mala  gra- 
oata  omuis  Ecclesla  per  mnndum,coniicxos,  ut  graua 
inirinsecus ,  coutiuens  popuios  in  vinculo  pacis 
(Ephes.  iv,  3)  et  gratiae,  unum  eos  f  tcgincn  operi.it 
cbaritatis.  Resonaulibus  enim  in  tintinnabulis  apo- 

*  Ms.  Remig.  addit,  principem  fiacerdotem,  forte, 
sacerdotum. 

b  Vutg.  Onychinos.  LXX  interprejes,  smaragdos. 
c  Ms.  Remig.,  singulis  humeris,  e  quibus. 
J  Ms.  Remig.,  rebus. 

•  Ms.  Remig.,  Et  his. 

1  Ms.  Remig.,  tegumen. 
s  Ms.  Remig.9  omnibus. 

h  Sic  ms.  Remig.  At  editi,  Finqitur  per  Aaron  W- 
tuius;  sod  coactanior  videtur  lectio  ms.  codkis. 


A  stolis,  mala  granata  statim  mota  sunt,  in  Actihus 
Apostoloruro  dicentia  :  Nonne  hi  qui  loquuniur,  na- 
tione  sunt  GalilaH  (Act.  u,  7)?  Et  quomodo  agnoscimus 
in  UUs  sermonem  in  quo  naii  sumus?  Et  seqoilur  : 
Variis  <nim  linguis  magnificabant  Deum  (lbid.,  4}. 
Sed  haec  s  omuia  gressibus  liberi  sacerdotis  moven- 
tur,  dum  ingrediturinSancta  sanctorum(tfe^r.ix,l2), 
quo  pro  nobis  noster  jam  Mediatorascendii,apparere 
ante  facicm  Dei. 

CAPUT  IV. 

In  populis  uindicta,  qui  prmvaricati,  etqui  maudata 
Christi  non  servavere. 

Prardiciio  facta  et  figurata.  Iu  Eiodo  credita  et  visa. 

6.  Dum  hxc  qua?  supra  diximus,  in  mome  Sina 
Moysi  lacienda  mandantur  (Exod.  xxx,  1),  popiilus 
pnrvnricatus  a  Deo,  idololatriae  crimen  incurrit.  Fiii- 

«  git  h  per  Aaron  vituliim  ex  auro,  eique  in  contume- 
n  l'»m  Dei  veri  viciioi»s  sacnficiaque  obtulit,  dkens  : 
Hi  dii  tuit  Israel,  qui  te  eduxerunt  de  terra  ASggpli 
(/6id.xxxu,4).  Etobliiisunt  Deum  qui  liberavil  eos% 
qui  fecit  magnaiia  in  AZqypto,  mirabitia  in  terra  Cham, 
et  terribiUa  in  mari  Rubro  (Ps.  cv,  %  ).  Per  nosiruni 
quoque  Sacerdotetn  hujusinodi  apostaticae  aniuiac  in 
Kvaugelio  iucrepamur.  Sic  enira  ait :  Nisi  fecissem 
in  eis  signa  qua  nemo  alius  fecit,  peccatum  non  habe- 
renl;  nunc  autem  excusationem  non  habent  de  ptccato 
suo  (Joan.  xv,  24).  Sequiturque  ei  gravi  culpa  vio- 
dicta.  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysem  :  Desceude 
celeriter:  pmvaricatus  est  enim  populus  tuus,  qms 
eduxisii  ex  Mgqpio.  Fecerunt  sibi  deos  aureos,  eisque 
dixerunt :  Hi  ati  lui,  Israel,  aui  te  eduxerunt  de  ima 
jEgypti.  Et  nunc  sine  me,  deleam  cos,  et  faciam  U  in 
geniem  magnam,  amplioremque  quam  hax  eti  (Exod. 
xxxu,  7  et  seqq.).  Pius  Dominus  l  dat  iutercedendi 
lempus,  cum  dicit :  Sine  me.  Non  enim  Deus  J  ex 
lioiuinis,  sed  bomoex  Dei  voluntaie  pendebat.  Cum- 
G  que  multis  modis  precaretur  Dominnm  Movses,  seip- 
suin  pro  peccaio  populi  offereos  (lbid.t  It  eiseqq), 
nostrum  Mediatorein  sub  figura  expres>ii9  qui  am- 
mam  suain  pro  iinpiis  posuit.  Christus  eiiim,  ut  Apo- 
siolus  dicit,  pro  impiis  mortuus  est  (Rom.  v,  6) 

7.  Nec  tamen  illud  tam  grande  peccatum  caret 
vindicta :  quouiam  peccatum  impunitiun  es>c  nun 
potesi.  Descendens  eniin  de  monte  Moysesv  dilflueu- 
tem  populumdum  videret,  stans  in  medio  castrorum, 
ait:  Siquisest k  Domini,  veniat  ad  me(Exo^.xxxti,26). 
Cumque  una  tantum  ex  duodecim  tribubus  ad  eum 
tnnsiret,  praeceplum  ei  tale  dedit :  Hmc  dicit  Domi- 
nus :  Accipiat  unusquisque  vestrum  gladium  in  manu 
suat  et  pertranseat  a  castris  usque  in  castra,  et  percutiet 
unusquisque  patrem,  fralrem9  filium.  Quod  cu  m  incuu- 
ctanter  fecisseut :  implevistisf  ait  Moyses,  manut 
vestras  hodie  Domino  unusquisque  in  fUio  et  in  ftaire, 
1  ut  daretur  super  ros  benediclio  (Ibid.f  27  et  seqq). 
Tales  in  bis  discipulos  nostri  Mediatohs  osteiitiii, 

p  quibus  ait  m  Dominus  Jesus :  Si  quis  venit  ad  met  et 
non  odio  habet  patrcm,  matrem,  n  (ratres%fitios%  iuiuper 
et  animam  suam%  non  potest  meus  discipulus  essi 
(Luc.  nv,  26).  Ei  iteruin  scriptum  est :  °Qui  dicit  patri 
suo  et  mairi  suce:  Nescio  ros,  et  fratribus  suis:  Iguoro 
iUost  et  filios  suot  oderunl%  ii  testamentum  tuum  ser- 
vabunt  (Deni.ixxui,  tt).  Quod  saucti  fecere  maryrcs 
vocati  per  gratiam,  felicitate  perpetua  munerau. 

1  Ms.  Remig.,  dat  tocum  interctdendum ;  forte,  t* 
tercedendi  sibi%  cum  dicit. 

j  Ms.  Remig.,  ex  homine. 

k  Ms.  Rt-mig.,  ad  Dominum. 

1  Ms.  Remig.,  dari  vobis  benedictionem. 

m  Ms.  Remig.  addtl  vocem  Dominus. 

u  Editi,  fratrem.  Ms.  Remig.,  fraires. 

0  Ms.  Reinig.,  Qui  dicil  patri  et  nuttri  :  Mon  nen 
vos ;  insuper  et  filios  suos  oderuui. 


773 


LIRER  DE  PROMBS.  KT  PR/EDICT.  DEI.  PARS  II. 


774 


C\PUT  V. 

In  tacrifciit  omnibut  Cltristum  Dominum  figuratum. 

Promissio  facia  ei  flgurata.  In  Exodo  credila 
el  visa. 

8.  Rursmn  Moyses  secundo  montem  jnbelurascen- 
dere  (Exod.  xxmv,  2).  Eique  *  mandatur,  qnas  in 
sncrifictis  ex  animalibus  atibusque  populus  oflerat, 
sub  cerla  mensura  similaginis  conspersae  ex  oleo, 
pro  peccato,  pro  solemnibus,  pro  volivis,  vel  certis 
neome  niis,  diehusque  fesiivis  (Ibid.,  18  teqq).  Vitu- 
lum,  dicium  esi,  sine  macula,  referens  ad  Christurn 
veritaiem,  quae  signa  sunt  reruin.  Placebit,  dictum 
esl,  Deo  tuper  vitutum  novellum  cornua  producentem 
et  unaulat  (Pt.  lxviii,  32).  Agnum  anniculum  sine 
pincula  ipse  esl  AgnutDei%  qui  loilit  b  peccata  mundi 

IJoan.  i.  29).  Uvein  ex  gri-ge,  «  idem  ipse  de  quo 
saias  dicil  :  Sicut  ovis  ad  immolandum  ductut  e$t 
(isa.  liii,  7).  Arieiemex  grcg»\ d  idem  ipse  est  Chri- 
stus  Dom  nus,  qui  dicit  per  pwphetam  :  Exaltabitur 
tictt  nnicornit cornu  menm(Pt. xci,  11).  Et  Habacue : 
Comuat  iiiquit,  in  manibut  ipsius  tunt  (llabac.  iu,  4). 
Uaedutn  ex  grcge  :  ipsc  est  Clirisltrs  Dominus,  qui 
noa  propria,  sed  ali«*na  peccata  portans,  •  pelles, 
e  quihus  cHici»  collatae  (•auiiteiiiise  texuntnr,  suo  in- 
tiilK  tabemaculo  :  qui  et  per  David  dicit :  Omnia 
cornuapeccatorum  confringam,  et  exaltabuntur  cornua 
justi  (P$.  lxxiv,  11).  ln  turture  vero  et  columba  Ec- 
rlesiaui  »giiu*cimiiB.  Quoniam  turtur  invenit  tibi  ni- 
dnm  vbi  ponat  puilot  tuos  (Pt.  lxxxiii,  4).  Unamque 
dicii  e3se  columbain,  sponsain,  eleclatn  suani  (Cant. 
ti,  8).  Cujus  pullos  in  sacrificium  otTerrt  jubet  duin 
dirit  Dominus  Jesus  :  Sinite  parvulos  venire  ad  me; 
f  tnlium  ett  enim  regnum  coslorum  (Matth.  xix,  44). 
Oiioiiiam  et  parvuli  duin  ejus  bapiismo  cousecraniur, 
miiiuI  tum  illo  sepeliuntur  in  morte,  ut  eiiJin  in  eis 
evacnetur  corpus  peccaii  (Kom.  vi,  4,  G). 

9.  Hla  vero  dislinctio  peccatorum  igiioratitfce  et 
scienli»,  pro  quibus  sacriiicinm  coiilnti  coidrs,  ul 
similago  frixa  ex  oleo,  uffertur  (Levit.  n,  3,  4  et 
&eqq);  etiam  in  nostio  sejungitur  sacrificio,  cum 
dicit  anima :  Delicta  juventutit  et  ignorantia  mece  ne 
mcminerit  (Pt.  xxiv,  7).  Quae  bcaius  Petrus  uiitius 
cautus  incurrit,  dum  pracdicenti  Domino  passionem 
auam,  ignorans  eam  per  Legeui  atque  Propheias 
promissain  fuisse:  Abtit  a  tef  ait,  Domine,  propiliut 
tibi  etto,  non  fiet  ittud  (Matth.  xvi,  22).  *  Et  Domi- 
nos,  Vade  relro,  Satana ;  non  enim  tapit  L  quee  Dti 
tunt,  ted  qum  tunt  hominum  (Marc.  vm,  53).  Quod 
peccatum  ignoranti*,  et  scientiae  negationis,  siinul 
et  juventutis  (de  qua  praesumens  dixerat  Doinino  : 
Animam  pro  te  ponam  (Joan.  xui,  37)  respectus  alque 
compuncius  omnia  flendo  l  delevil.  Docuitque  iu  his 
peccatorem  presumptoremquc  dicere :  Avertitti  fa- 
eUm  luam9  et  factut  tum  conturbatut  (Pt.  xxix,  8). 
Sana  animam  meam,  quia  peccavi  iibi  (Pt.  xl,  5).  Pro 
votivU  vero  J  el  solemutbus  quae  k  Cbristi  Dumiui 
«tflerat  populus,  Paulus  aposiolus  oslendit. l  Offera- 
mus,  inquii,  tacrificium  laudit  temper  Deo,  id  est9 
frmctum  lubiorum  confilentium  nomini  ejut.  Beneficen- 
tim  aulem  et  communionit  nolile  obliuitci  J  tattbus  enim 
uterificiit  placatur  Deut  (Iiebr.  xm,  15, 16). 


A  CAPUT  VI. 

In  leprm  inspectione,  hwreticot  uariot  timUaua, 
Praedictio  facta  et  figurata.  In  Levitico  credita  et  visa. 

10.  Jubet  Deus  lloysi  ut  lepro  inspectio  atque 
pnrgalio,  bujusmodi  sacrificiis  expietur  (Levit.  xiii 
ct  xiv).  Par  gallinarum  offerendum  saccrdoli,  ex 
quibus  iinam  oflerat  "aliamque  relinquat  (Ibid.  xiv, 
4).  Similiter  qua3  ex  bircis  caeterisque  pccudibus.  Scd 
u&c  mysteria  ooster  Sacerdos  Jesus  *  Dominus  evi- 
denter  o^tendit  iu  Evangelio  dicens  :  Duo  erunt  rn 
agrOy  umt  assumetur,  atiut  reiinquetur;  et  duw  m 
nwlendinOt  una  attumetur,  alia  relinquetur  (Matth. 
xsiv,  40).  Qtiantum  autem  °  intersit  iriler  assumi  et 
relinqui,  culumba  corvusque  dimissi  ex  arca  osten- 
dunt  {Gen.  vni,  6).  Columbam  enim  Noe  ad  se  reci- 
pieus  iu  arcam,  servandam  sacrificio  custodivit ;  cor- 
vum  vaganlem  erraiitemque  relinquens.  Sic  agnos 
ab  haedis  discerni,  sic  virgin*»s  sapientes  a  siubis 

R  voluit  segregari  (Mattk.  xxv,  12);animas  scilicet  \*r 
0  graiiam ;  quas  digna  oblatioue  purillcans,  sacrificio 
contriti  cordis  (quod  similago  frixa  ex  oleo  siguavit ) 
secum  iu  aeteriiain  Jerusalem,  cujus  spirilalis  spousus 
est  p  introducit  iu  patriam ;  repuUis  ha3relicis,  quia 
leprosi  foras  extra  castra  miituntur  (Levit.  xnt,  46;. 
Nec  praetereundum  existimo  ipsam  distinctioneui 
leprae ,  ut  datum  fuerii  aliqua  ex  narle  discuiere. 
Nam  lepra  in  capite  Manicli£Osy  Pnscillianos,  coin- 
plicesque  eorum  deinoostrat.  Eteniin  cum  viri  caput 
Chrittut  sit,  caput  vero  Ckristi  Deut  ( I  Cor.  xi,  3 ) ; 
Deo  ipsi  capiti  dum  adversarium  nescio  quem  prinei- 
peiu  ienebr;«ruin  disputantes  opponunl;  ipsi  in  ca- 
pite  sui  erroris  aspersi  lepra,  foris  extra  castra  pelli 
mertieruiil.  Lepra  in  barba,  Ariauos,  Pbotinianos, 
Ne*toriano*que  designat  :  qui  no»trum  pontiiicem 
Cbristuni,  dum  minorein  in  divinltate,  aut  solum  lio- 
ininein,  non  Deutn  et  boininem  prsdicant,  aliterque 
de  Christo  sentiunt  quani  tenet  4  tradiditque  lides 
catliolica ;  leprosi  in  barba  eum  lacessunl,  quem  in 
C  siiiiilitudinem  Aaron,  David  propbeta  inlroducit;  ve- 
rum  Priucipem  sacerdotum  Chrisluin  Dominum  di- 
ceus  :  Ecce  quam  bonum,  et  quam  jucundum  habitare 
fratres  in  unum.  Sicut  unguentum  tn  capite9  quod  de- 
tcenditT  in  barba,  in  barba  Aaron  (Pt.  cxxxu,  1,  2). 
Hi  igitur  qui  unitatem  cathoticaro  reliuquentes,  uu- 
gueutuin  quod  in  nostri  pontificis  barbam  descendit, 
erroris  sui  dogmate  foedanduro  exisiiniarunt;  ul  ie- 
prosi  in  barba  inventi,  etiam  ipsi  extra  castra  pulsi 
sum.  Lepra  in  corpore,  Donatists,  Maxloiianist», 
Luciferiani,  caeterique  similibus  erroribus  obvoloti, 
duni  per  totum  mundum  Christi  corpus,  Domini  Ec- 
clesiam,  humanis  calumuiis  insectantur,  ■  in  lepra 
corporis  sui  eiecti,  nisi  a  vero  Sacerdote  x  Christo 
charitate  mundati  fuerint,  casira  eos  populi  Dei  uon 
suscipiunt. 

11.  PcUgtani  vcro  omni  ex  parte  leprac  macula 
turi»aiHur,  dum  capiti  et  corpori  nebulas  u  suas  per- 
vcrsae  doctrinae  infundere  contendunt.  Capiti,  quod 

n  Deus  auie  peccaiuui ,  mortalem  bominem  fecerit : 
**  qui  mortem  non  fecitt  nec  latatur  in  verditiotie  vivo- 

rum:  creavit  enim,  ut  ettent,  omnia  (Sap.  i,  13,  14). 

Corpori ;  quod  gratia  Dei  ncccssana  y  homini  non 


*  Ms.  Remig.,  mandanlur. 

*  Sic  rus.  Remig.  E<liu,  ptccatum. 
c  Ms.  Remig  ,  ipte  esl. 

*  Ms.  Remig.,  in  manu. 

r  Ms.  Reong.,  pi/oi....  texuerunt. 
f  H*c  adduntur  ex  ms.  Remigiaii'». 

*  Ms.  Remig.,  Et  Chrittut ;  Itedi. 

*  Ms.  Itemig.  addit  ea,  u;t. 
1  M».  Reinig.,  abluit. 

1  Ms.  Remi,'.,  vet  solemnibun. 
k  Kls.  Reinig.,  Chritto  Domino. 

*  Ms.  Reung.,  Offerimut.   Et  paulo   post  :   B<ne 


autem  facete9  el  communicatoret  es*et  notile  oblivisci. 
m  Ms.  Remig.,  alierumque. 
n  Ms.  Keinig.,  Jetut  Christus 
°  Ms.  Remig.,  interetset. 
P  Ms.  Remig.,  introducat. 

<\  Ms.  Remig.,  Iraditque.  5 

r  SU.  Htmiig.,  in  barbam  barbwi. 
1  M>.  Rctuig.,  ex  tepra. 
1  Ms.  Kein«g.y  Ckritli  chariUAu 
u  Mi.  R  •nnK.,  nue. 
f  Ms.  Reniig.  addit  komim. 


775 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


776 


visum  sit,  cum  onum  consecrstum  sii  in  remissionem  A  fuit  cnncta  persequi  ?  Cum  de  compendio  noster  lle- 


omnium  peccatorum.  Sic  in  toio  leprae  maculaviiiati, 
s  castris  Dominicis  etiam  ipsi  pulsi  snnt.  Gum  vero 
naec  noster  Sacerdos  inspicil,  variasque  dirimit  pla- 
gas,  utrum  sit  teira  in  Manichaeis,  an  rubea  in  Aria- 
nis9  an  in  Pelagianis  alba,  vel  varia  :  Quoniam  opor- 
tet,  ait  Paulus,  et  hcereut  e$te,  ut  probati  mamfe$ti 
fiant  invobit  (\  Cor.  nt  19).  Quamdiu  in  bis  variis 
erroribus,  velut  in  leprae  maculis  auimae  detinentur, 
castra  eos,  ut  dicium  esl,  Dominica  non  admittunt. 
Ex  quibus  omnibus  baeresibus,  compuncti  Dei  gratia, 
dum  mundandi  redeunt,  in  illis  qtiodammodo  decem 
leprosis  nostro  se  offerunt  Sacerdoti  (Luc.  xvu,  12 
et  teqq.).  Eosquejuita  Legis  pnrceptum  dum  ad  sa* 
cerdotem  Judseorum  niittit,  euntes  in  via,  id  e»t,  in 
bac  viu,  potentia  Verbi  mitndavit.  Pro  qiiorum  rauu- 
daiione  sacrificium  seipsum  obtulil  gallina  illa  pre- 
liosa,  qui;  dicil :  Quotiet  volui9  Jerutalem,  eolligere 
fitiot  tuot  ticut  gatlina  colligit  pultos  tuot  tub  ata$t  et 


diator  Jesus  Dominus,  in  quo  isla  omnia  persona- 
bant,  vecordes  Judaeos,  qui  Legem  littera,  non  spiritii 
tequebantur,  increpaverit,  dicens:  Vcevobis,  Seribet 
et  pharitm  hypocrHce,  quia  decimatit  mentham,  cymi- 
num,  et  omne  o/tis,  mundantet  catinumet  eaUcem,  emm 
intut  pteni  sitit  rapina  et  iniquitate  (Matth.  xxiu,  25, 
25)  Eisque  singularis  ipse  transiens  (Ps.cxl,  10), 
singulare  sacrificiuin  ostendit,  dicens  :  VerunUamen 
dico  tobit%  date  eleemotynam,  el  ecce  vobis  munda  *unt 
onmia  (Luc.  xi,  4i). 

15.  0  quam  breve  compendiotumqiie  sacrificium, 
quod  intrinsecus  atque  extrinsecus  lolumque  liomi- 
nem  mundatl  Eleemo  ynaa  morte  tiberat,  eiipta  pmr- 
qat  peccala.  i  Eleemo.yna  non  patitur  ire  in  tenebrit 
(Tob.  it,  14).  EIeemo*yi  a  nnniiis  boiiiun  est  omni- 
bus  facientibus  eam,  c«»ram  siiiiiiiio  D«*o.  H«rc  esl 
qiiae  perpetuos  ignes  exslin^uit ;  liaccesi  quae  res:siit 
peccatis;  haec  est  quae  Chnsititn  pasctt  esuriente 


uolmsti  (Matth.  xxui,  57)?  Colligit  sane  etiam  *  illa  R  »n  paupere  ;  Ii.tc  vestit  nudum;  toec  visitat  infinntun; 
ad  unitatis  suc  membra  pertiuere  co-      hacc  peregriuuin  hospitio  k  reripit:  h.cc  oua*  omnea 


imlentet,  quos 

gnoscit:  quoniam  novit  Dominut  qui  tuniejut  (II  Tim, 
ii,  19).  Uiius  euim  ex  decem  miind:tiis  reversus  gra- 
tias  egil  nostro  Pontifici  (Luc.  xvn,  45);  quia  unitaa 
cognoscit ,  non  in  se ,  sed  in  Doibino  glnriatiduin 
(l£or.  i,51),  quae  spem  noluit  habere  in  liomine  (Je- 
rem.  xvu,  5),  quae  itilellexitb  bonam  vnluiitatem  a 
Domino  pr:i-p:irari  (Prov.  xvi,  $ec.  LXX),  quae  vere 
libera  esse  voluit,  quotiiam  cognovit  *  quod  eam  Fi- 
lius  liberavit  (Joan.  vm,  56).  Hi  vero  qui d  mundanti 
ingrati,  vcl  in  erroris  sui  leprae  maculis  persistum, 
in  castris  Dominicis  suscipi  omnino  non  poterunl. 
•  Contra  qtios  exclusos  claudens  osiiuin  diclurus  est 
noster  Pontifrx  :  Non  novi  vot  (Luc.  xm,  25) ;  ut  a 
longe  illi  dimifcSi  fori*  reinaneant,  canes,  malcfici, 
et  omiies  hoiniiies  qui  o|>eranlur  et  faciunl  meitda- 
dum  (Apoc.  xxii,  15).  Mulu  f  hic  dicere  non  opor- 
luil,  cum  Origenes  (Super  Leviticum)  »ingula  dUcn- 
tiens,  quse  recta  fide  sensit  Douiino  consignaverit 
Christo. 

CAPUT  VIF. 
lne*cit  mnndit,  et  immundit,  eUemotynit  munda 

omnia  fieri. 

s  Prxdiclio  facta  et  figurau.  ln  Levilico  credita  et 
visa. 


angusliam  l  carceris  tdlit  (Matt.  xxv,  55);  hac  on- 
iieu  inopiam  finit;  liaec  divitibus  confert  remedta; 
haec  vitam  apternam  comparat ;  liacc  feinmt  Deua; 
h«c  contiiiet  regniim  coelomm  :  haec  est  quae  discer» 
nit  agnos  ab  ba-dis  (lbid.%  52) ;  li;vc  est  quae  ad  dei- 
teram  collocat  Judicis  (Ibid.,  54);  Ii;pc  angelis 
sociat; harcex servisfilio^ Dei fieri prasiat.  Concnrrile 
omni  ex  genere  peccatores.  com  urrite  omncs  ex  vitiis 
erroribusque  lcprosi;  concurriteomnesquolibetliagitio 
maculati  atque  uiiinuudi,  poenilenieH,  vnveniesqne; 
concurrite  ad  um  magiiuni,  conipendiosuin,  unleque 
sacrificium,  ciim  oniui  laetitia  olfereiites.  Hiiarem 
euim  dotorem  diligit  Deut  (1  Cor.  u,  7),  Prout  quisqoa 
■  quod  oflerat  habiierit,  lioc  offerat  munns.  *  Quud 
iu  noster  Princ<  ps  sacerdotum  insiituit,  acceplum- 
que  prae  omnihus  esse  mandavit,  ut  usque  ad  duo 
minuta  (Marc.  xii,  42)  calicemque  aquae  frigidx  men- 
suras  biijus  perduxerit  sacrihcii  (Uatth.  x,  42): 
G  pacem  promittens,  eisi  ha?c  desunt,  hominibus  borae 
voluntatis  (Luc.  u,  14).  Ista  sunt  po>tericra  D  i, 
qua;  faciem  ejus  dum  videre  non  iiossei  Moyse>,  «pf  • 
ritu  sunt  ei  revelata  prophetico  (Exod.  xxxm.SO), 
in  Christo  Jesu  Doiuino  et  hominc,  qui  est  aetemus 
Priuceps  omnium  sacerdotuin.  °  llxc  in  Levifa» 
suppleu  noscuntur. 


12.  Inter  omnia  mandau  quae  ad  erudiendum  Dei 
populum  lioysi  in  monte  Sina  a  Deo  tradebantur, 
expleto  ordine  sacriliciorum,  atiimalia  niimda  ab  im- 
mundis  quae  populus  m  escam  sumeret,  ista  sunt 
k  dislinciionesignaia.  Ruminantia,  qu«que  fissa  un- 

?ula,  habenda  munda  esse,  et  in  e>cam  suroenda 
Levit.  xi,  5ef  teqq.).  Quae  animas  signant  ruminan- 
tes  verbum  Dei,  ex  fissa  ungula,  diiorum  scilicet 
praiceptorum.  De  avibus  quoque  vel  piscibus  nomi- 
natim  mandau  sunt,  qu»  contingere,  auaeve  abnuere 
populus  debuis<et.  Quam  legem  in  t»bulis  lapideis, 
juita  duriliam  cordis  Judaeorum ,  datam,  Doniiuiis 

in  Evangelio  lesUtus  est  (Matt.  xix,  8).  Verum  cuin  D  pitcium  quot  manducabamut  in  JE< 
de  'x  his  singnlis  priores  nosiri  patreS,  quibus  revela- 
tum  est,  allegi  ricas  omnes  dispuutiones  longo  volu- 
mine  splendidoque  stylo  conscripserint.  quid  opus 
sit,  quod  Christus  giatis  mortuus  »il  (Gat.  u,  21  )9 
quod  unum  baptisma  in  minoribus  majoribusque  di- 


*  lis.  Remig.,  illa  nolenle,  scilicet  Jerusalcm. 

b  Ms.  Remig. ,  bonavoluntate ad  Dominum pmparari. 

«  Sic  ms.  Remig.  At  eiliii,  etiam. 

d  Editi,  mundali.  Ms.  Remig.,  mundanti. 

e  Ms.  Reinig.,  Contra  quos  ctaudent  dicturut  ett. 

f  Ms.  Remig.,  hinc  dicere. 

s  Ms.  Remig.,  Promittio.  Idem  vero  caret  priori 
titulo. 

h  Ms.  Remig.  caret  hac  voce  dittinciionc. 

1  Ms.  Remig.  habet  hanc  voceiu,  hit.  Editi  non 
babent. 

i  llaec  pars  additur  in  ras.  Rcmigiano 


CAPUT  VIII. 

//i  'itti  detideratit  A£gypti9Chri$tum  manna  renuw. 

Pise.hcuo  lacia  et  figuraU.  In  libro  Nuiueroruni 
creriiu  et  visa. 
14.  In  Numcroium  libro  populus,  piincipibos  si- 
bimei  a  Moyse  consiiiuiis,  certa  sub  descriptkme 
qii^nlus  sit  desiguatur  (Num.  i  et  xxvi).  Immemor 
qnoque  faclus  libertatis  p  et  gratiae  ALajpUx,  ukm 
c  cas  desideraus,  adversum  Deuin  ct  Moysem  nnw- 
murasse  comperlus  est  (Num.  xi,  f ).  Quit  no$.  in- 
quiiitit,    cibubiti   carnef  Rememorati    enim  $umut 

ASgypto  graii$t  cueu- 
mere$i  porro$,  altium,  et  cepa$.  Kunc  autem,  aiunl, 
arida  facta  ett  anima  twttra,  nihiique  aiiud  niJ  mauna 
fn  oculis  no$tri$  (lbid.  4 ,  5,  e).  Repudianlur  dulcia, 
desiderautur  amara.  Iloc  periculosa  gravisque  aiimue 
ingerit  sgriludo,    ui  uoxia  sumere  r   velil,  et  quae 

k  Ediii,  accipit.  Ms.  Rcmig.,  reciml 

1  Ms.  Remig.,  etiam  carcens. 

m  Ms.  Remig.  oniittii  bas  voces,  quod  offerat. 

n  Ms.  Remig  ,  Quod  dicat  notter  princeps  Sacerdo 
tum  inttilui. 

0  H.tc  uliima  verba  capitis  non  leginma  in  m*.  Ite 
mig.;  scd  adduutur  sccundo  litulo  capiiis  subse- 
quenlis. 

v  Ms.  Remig.,  et  gratias  jEgyrtias.  Forte  pru  ct 
graiim,  jEgyptiat  idem  e$cat  detiderant. 

4  Ms.  Reinig.,  camibut. 

'  Ms.  Remig.,  veltet. 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRjCDICT.  DEI.  PARS  II. 


77R 


imt  acsaluii  proficiunt  spernal  ac  renunt.  Sic 
iveronl  manna  Chrisluin,  dicenies :  Nos  $cimu$ 
m  Moyse  locutus  e$t  Deus%  hic  vero  nescimus 
f  (Joan.  u,  29).  Eosque  increpans  dicit :  Si 
ti$  Moysi,  credereii*  •  utijue  et  mihi :  de  me 
te  $crip$it(Joan.  v,  4ti).  Eyo  enim  sum  panit 
qui  de  ceelo  descendi  (Joan.  vi,  51  ).  Nonne 
tanclum  repudiaverunt,  quando  Pilato,  volenii 
dimiitere,  dixenint:  Noii  ipsum  dimittere, 
mbbam(Joan.  xvm,40).  Barabbas  autem  fuit 
$  lairo,  quem  sibi  dnnilli  poscenles,  velut 
9  cepas,  allium ,  b  asperas  lacrymosa-que 
iat  escas.  ei  laironis  scelehbus  se  d«  siderasse 
li  sunt.  Sane  murinurantibus,  carnes  divina 
itexliibuit,  non  quac  reficerenl,  sed  quae  veia- 
ntius  comedentes  (Num.  xi,  33;  Pt.  l\xvii, 
uoniarn  igitur  animalis  homo  non  perdpit  qum 
*ritus  Dei  (I  Cor.  u,  14),  et,  in  concupitcentiis 
nit  tegnit  (Prov.  xxi,  25),  recieque  spiritalis 
tuferri  a  se  ventrU  concupiscentias  (Eccli.  xxiu, 
leosum  e*t  impium  esse  c  ea  desiderare  vel 
Deo  qua»  sunt  animae  perniciosa ;  et  maxime 
■m  murmure  posiulatur.  d  Fugial  anima  tali 
rio  Deum  offendere,  si  terram  promissionis 
ilrare. 

CAPUT  IX. 

pt,  Chritto  Domino  et  Ecctcsice  fratres  detraxiue. 

*H>  facta  •  et  figurata.  ln  libro  Numeri  credita 
et  visa. 

Erat%  dicit  Scriptura,  Moytes  mitit  prce  omni- 
ninibus f  qui  erant  tuper  terram  (Num.  xn,  3). 
•  matisuetudine  noster  resonat  Mediator,  cui 
•»id  :  Tu%  Domine.  tuavit  ac  mitit  es  (Psat. 
5).  Et  ipse  in  Evaugelio  :  Tollitejugum  meum 
im,  et  discite  a  me  quia  mitit  tum  et  hnmilit 
Matth.  xi,  29).  Detraxerunt  Aaron  et  Maria 
germano  suo,  quod  iEthinpissam  accepisset 
n  (Num.  xu,  \).  Delraxerunt  ei  nostro  Do- 
uifraires,  quodcum  publicanis  et  peccatori- 
iscereiur  (Luc.  xv9  2).  Quibus  cum  dixisset, 
4  opussanis  medicus%  $ed  male  habcntibut;  non 
ocare  ju$to$,  sed  peccatore$  in  posnitentiam 
i.  ix,  12),  ostendit  iliam  i£thiopissam  seacce- 
x  gentihus.  quae  dicit:  Fusca  tum%  et  decora% 
erusalem  (Cant.  i,  4).  Maria  quas  delraxerat, 
!X  vindicu  poenam  leprae  suscepit  (Num.  xn, 
lam  metuere  animae  debent,  qua?  Christo  de- 
tet  Ecclesiae.  Dicit  euim  de  talibus  per  pro- 
n :  Pro  eo  ut  diligerent  me%  detrahebant  mihi ; 
tem  orabam(P$.cmi%i).  Oratione  enim  Moysi, 
mundata  indulgeniiain  meruii  (Num.  xn,  t3), 
i  aniina  tanto  exoranle  Ponhlice,  omni  ex 
itnetur.  Jussu  tauien  dtvino  Moyses,  duodeciin 
\ de  plebe  viros  explorandain  Chananxorum 
i  nisit,  quibus  iu  mandatis  dedit,  non  lantuin 
n  hominesque  prospicere,  quanium  etiam 
ei  terrn  fructibus  asponare.  Pergeuies  dum 
qua?  jussa  sunl,  vallis  eos  quacdam  excepii;  ex 
trum  abscindenles  pro  magnitudme  phalaug;e 
tum,  simul  cum  malis  granatis  licnsque  por- 
ad  castra  redeunt,  fructus  osiendunt,  ea  nar- 
qnss  viderant  (Num.  xm,  3  et  seqq.).  Iu  tribus 
etibus,  mysleria  Christi  Doraini  resonant  Ec- 


A  clesix.  Bolrtis  in  Christo,  vox  Eoclesi»  in  Canlic's 
C  mticorum :  Botrus  cypri%  fratruetis  meus  (Cant.  i,  13) 
Quod  ligno  portaiur,  s  Crucifixum  agnosce.  Quod  in 
medio  duorum  exploratorum,  Ilabacuc  propheia :  ln 

'  medio,  inqmt,  duorum  animalium  cognoscerit  (Habac. 
iii,  %  tee.  LXX).h  liem  Ecclesia  de  seipsa  in  eodem 
cantico  :  Floruit,  inqiiit,  vilit%  floruerunt  mala  gra- 
ttata  (Cant.  vn,  12).  Ficus  vero,  cujiurex  foliis  trans- 
gressores  pritni  homines  sibi  sncciiietoria  fecerunt 
(Genet.  m,  7),  osiendunt  originale  peccatum,  quod 
per  mala  granata  Ecclesiae,  botrique  sanguinem  ab- 
solvitur,  qui  fusus  est  in  remissionem  omnium  pcc- 
catorum. 

16.  Hi  autem  qui  cum  exploratoribus  ascendcrant, 
his  dictis  populum  terruernnt :  terr.*e  illius  promiss» 
audaces  esse  homines,  magnosque  viros,  civitatesque 
muniias.  Gigantes  se  quoqne  illic  vidisse  conlinnant, 
qtioruin  in  conspectu  ipsi  ut  locuslae  fuerint  super  ler- 
ram  (Num.  xiii,  28  et  teqq. ).  Horura  metii  perculsus 

R  popuius ,  rursum  advcr^um  Moysem  iniirmuravit , 

D  sibique  sUtuit  eligere  ducem  qui  eos  reducerct  in 
iEgyptum  (  Num.  xiv,  2  et  tcqq. ).  Hoc  malum  eorum 
e»t  qui  liberati  per  bayplismum  metu  dxmonum,  non 
ante,  sed  retro  respiciunt  ( Phitip.  m,  13),  Dei  be- 
neficia  ejusque  mira  facia  obliii : 4  desperanies  erga 
se  impleii  promissa  Dei,  eligunl  ad  eum  reverti  cui 
jam  renuutiaverant ;  illum  cui  crediderant  spernen- 
les,  ejusque  potentiain  abuegantes.  Hos  increpaus 
dicil :  i  Verterunt  ad  me  dortum  $uum%  et  non  faciet 
suas  (Jerem.  u,  27 ).  Et  Petrus  apost»lus :  Melius  illis 
erat  non  cognoscere  viam  salutis,  quam  cognoscentcs 
retro  respicere  a  tradito  $ibi  sancto  mandalo.  Contingit 
illis  ret  usri  vroverbii :  Canis  revcrsus  ad  vomitum%  et 
sus  lota  in  *  volutabro  luti  ( II  Petr.  n  21 ;  Prov. 
xxvi ,  II ).  Jesus  vero  filius  Nave,cl  Caleph  Uepuo- 
na?,  qui  lcrrain  inspexerant,  simul  cum  Moyse  ei  Aa- 
ron  sacerdotibus  prostraii  ( Num.  xiv,  5,  C ),  aguut 
pieiatis  ofttcia,  ab  intentione  desperaue  voluulaas 
populmn  revocant,  dicenles  :  Nolite  metuere  populum 

C  terrce:  quoniamdevotiom  nobissunt.  Discessitenimtem- 
put  abilliSy  Dominus autemin nobisest :  nolite  timere  eos 
( Ibid.%%)9  sec.  LXX).  Qu«  omiiia  subvcrsione  idolo- 
rum  etiam  u  populo  re&onanl  Christiano,  ite  sint  ho- 
inines  apostataR  a  Deo,  qui  9  daemones  metuuiit,  a 
quibus  jam  per  Dci  graliam  iibcrati  sunt.  Quoruni 
pompain  iuanem  descnbens  Jeremias,  ait :  Inter  cas- 
tera%  ingressi  in  Balyloniam,  videbitis  ibi  deot  aureot 
et  argenteot  portari  in  humeris  ( Baruch  vi,  3  et  teqq.). 
Ipsi  autem  sunl  manufacta  et  inania  :  sed  neque 
praestare,  neque  nocere  possunt,  ideo  quod  nihil  sint: 
ne  ergo  timuerilis  eo$.  Dominum  autem  tanctificate  iu 
cordibut  ve$tri$,  et  ip$e  erit  vobit  timor,  P  sicut  Isaias 
ait(/io.  vni,  13;  I  Petr.  m ,  15).  De  d.-etnoiium 
aulem  cultoribus  Jeremias  scribens  ait :  Ibi  fuerunt 
gigantet  illi  nominati  tcientet  prcelium.  Non  hot  elegit 
Dominus,  nec  viam  scientice  dedit  eis.  Et  perierunt, 
propter  quod  consilium  non  habuerunt  (Bar.  m,  26  et 
seqq.).  Et  Salomon:  Ab  tfitfio,  aii,  cum   perirent  $u- 

rj  perbi  gigantes  (Sap.  xiv,  6 ).  Contra  quorum  super- 
biam  bumilis  Chrisli  populus  victor  <l  exsurgit. 

17.  Sed  cuiti  llebraeus  populus,  indignaius  vellet 
lapidare  precautes  r  se,  honor  Domini  apparuit  in 
tanernaculo  (Num.  xiv,  10).  Sic  eniin  semper 
audacia  malorum  comprimitur  praesentia  divinae  vir- 


ec  particula,  utique,  additur  ex  ms.  Remig. 

5  ros.  Remig.  Ediii   vero,  atperat  tacrymas% 

JSguptiisescis....  desiderasse, sine  particula  se. 

l  Reinig.,  ea  desideria. 

i.  Remig.,  Fugiat  animo  tate  desiderium.... 

uUre. 

ee  supplenlur  ex  ms.  Remig. 

:  ms.  Remij.  Editi  vero,  qui  sunt. 

c  ms.  Remig.  Editi,  Crucifixum  significat.  A- 

quod%  etc. 

».  Rcmig.,  Inter  hcec. 

Patrol.    LL 


1  Sic  ms.  Reraig.  At  vero  edili,  deprecantes. 
i  Ms.  Remig.,  Posuerunt. 
k  Ms.  Remig.,  in  volulabris  cmni. 
1  Ms.  Remig.,  Sephone. 
m  Ms.  Reinig.,  nobit  e$t. 
n  Ms.  Remig.,  poputum  resonant  Christianum. 
°  Ms.  Remig.,  dcemones  ;  edili,  homines. 
p  Ms.  Rcmig.,  Esaias  autem  dwmonum  cuttores  de~ 
tcribentf  ait. 

i  Ms.  Remig.,  exsurgeret. 

r  Ita  ms.  Remig.  At  ediii,  pro  s*. 


m 


AD  OPERA  S.  PR09PERI  AQUITANI  APPENDIX. 


7tf 


tutis.  Cumque  exacerbantes  se  Dominus  perdere  vo-  A 
luisgei,  milU  ille  prae  omnibua  Moyses,  graliae  inter- 
cessionis  verba  quae  proferrei,  invenit :  Audienl,  in  - 
quit,  AZgyptii,  cum  contriveris  hunc  populum  ,  el 
dicent :  Quoniam  nou  potuil  illot  introducere  in  terram 
quam  juravit  iliis,  prostravit  iUo$  in  deterto.  Et  nunc 
exaltetur  manus  tuat  Domne,  sicut  dixisti :  Ego  tum 
Deu$  patieni,  ti  muiium  misericor$%  et  verax  (Num.  xiv, 
15).  Quibus  precibus  propitialus  Deus,  ita  lemperavit 
iram  suam,  ut  tamen  peecantes  sequeretur  digoa 
vindicia  ( lbid.%  20  el  scqtj. ).  N<>n  ip»os  intraiuros  in 
requiem  promissae  terr<e.  testificando  prsdiiit,  exce- 
pto  Jcsu  fllio  Nave,  et  Calcph  lilio  •  J^phona»;  om- 
nesque  defuncti  iu  eremo  (Ibid.  ,  57 ) ,  fllii  eoriiin 
obedientes  susceperunt  hasreditaiem  quani  illi  ami- 
serant  contumaces.  Sic  noster  Mediator  Jesus  Do- 
minus,  lebelli  adversum  se  codem  populo,  el  cum 
He.rode  de  sua  nece  conferente,  spietis  aique  b  in 
bnjus  vitx  eremo  mortuis,  eliam  in  anima,  Judaeis, 
flliis  eorum  sempiternam  bxreditatem  dedit,  quos 
pro  eo  impius  Herodes  oecidit  ( Uatth.  n,  4G ).  *> 

CAPUT  X. 

In   virga  Aaron  germinante,  confirmalio   vaeerdoiii 
Chrisii  Domini. 

Prsedictio  facta  et  figurata.  In  libro  Numerorum  cre- 
dita  et  visa. 

48.  Contemptores  proeceptorum  suorum,  officium- 
que  sacerdotale  usurpare  volentes  Chore,  Datlian  et 
Abiron  ( Num.  xvi ,  4  seq. ),  praesens  Dei  judicimn 
dum  puniret,  c  condemnans  in  illis  omnes  hneretkos, 
ut  jam  supra  ( Parte  i,c.42 )  posuimus,  signum  quod- 
dam  d  indicit  Moysi ,  quod  a  se  electum  conflrmct 
principem  sacerdotum.  Dixit  Dominus  Moysi:*  Sic 
dices  pliis  hrael,  ut  dent  omnes  principes  illorum  $in- 
guli '  in  tribubus  virgas  suas  (  Num.  xvn,  2 ).  Duo- 
decim  igitur  virgas  accipiens  Moyses,  etvirgam  Aa- 
ron  inter  virgas  illorum,  posuit  eas  coram  Domino, 
intulitqtte  in  labernacoltim  teslimonii.  Et  factum  est, 
in  crasiinum  inlioiil  Moyses  ct  Aaron  in  tabemacu-  C 
lum.  El  ecce  germinavit  virga  Aaron  ex  doino  Levi, 
et  produxit  gcrmcu,  florem,  germinavit  et  nuces 
(Ibid.,  6  ).  Qtio  profecto  signo  quieiiim  populum 
esse  jubel,  dicens  :  s  Desinat  murmuratio  eorum  a 
me,  el  non  morientur  sic  omnes  (Ibid.%  fO).  Haeretici 
prreunt  contra  Domini  sacerdotem  legithnum  mur- 
mtirautes.  Quod  vero  florescens  virga  Aaron  produ- 
xit  nuces,  uostruin  ha?c  Christum  Dominum  indicant 
Sacerdotein  :  de  quo  dicit  Isaias  :  Exiel  virga  de  ra- 
dice  Jesse,  et  flos  de  radice  ejus  ascendet  (Isa.  *i,  4  ). 
lu  nuce  vero  miindum  Ecclesiamque  in  mundo 
ostendi,  qui  pie  quaerit,  intelligil.  Ex  duabus  quippe 
partibus  conjunctis,  tamquam  inlra  cameram  coeli 
et  spatia  terne,  velul  qtiaiuor  partes  orbis,  b  inlriti- 
secus  ciim  populis  continentur  :  tenue  quoddam  co- 
rium  habens  in  medio  sni,  ut  maria  diffusa  per  par- 
tes. 

49.  EcclesiaD  quoque  mysteria  haec  in  ea  suril , 
duorum  veteris  el  novi  Tes'amenlorum  operta  secre-  rj 
tis,  quatuur  cornua  crucis,  quibus  orbis  redimitur  , 
et  aquam  baptismi  iu  medio  sui  habens,  qua  vireus 
Kemper  fructiucausque  flore*cit.  Hujus  pomi  arbor 
celsa  pctens,  opacis  ramis,  aspersa  per  tenues  mol- 

•  Ms.  Remig.,  Sephone. 
h  Ms.  Hemig.,  in  hujus  vita  eremo.  Ediii,  in  hac 

tita. 
c  Ms.  Remig.,  contemnens. 
J  Ms.  Remig.,  prcedicit. 

•  Ms.  Uemig.,  Dic. 
f  Editi,  in  tribus. 
s  Ms.  Remigianus,  desinet. 
b  Ms.  Hemig.,  inlrinsecus  continetur,  cum  populus 

ltnue%  cic. 

'  Ms.  Remig.,  geminas. 

i  Ms.  Remig.,  post  hxc  verba,  cx  tegmine%  (ovet 


lesque  surculos,  aut  singulas  in  unnate,  aut «  binas 
in%duobus  praeceplis,  aut  termis  in  trinitaiis  numerv, 
quatuorve  connexas  in  quatuor  Evangeliis,  gemma- 
rtim  in  modum  producens,  bui  anificis  pulchritudi* 
nem  operaque  inira  declaraU  llarum  expre>sus  soe- 
cus  J  ex  tegmine,  quxdam  in  se  tincta  alba  colont, 
ac  medendi  gratia  exasperatis  faucibu*  adhibetur. 
Haec  virentium  nemorum  froude  yesllla  tegmina  f<>- 
vent  aestuantes,  in  requiem  simrum  scilicet  k  fofi*>- 
ruin,  temperanlque  flatu  suo  aegrotantis  iucendia. 
Nec  immerito  Jeremiae  prophct»  jubet  Domiaas 
1  baculum  sibi  nuceum  facere  debere  (Jer.  i,  44  )tin 
quo  omnis  Ecclesia  in  mundo,  m  et  mundtis  in  ea 
Christi  susteutetur  auxilio.  ejusqiie  graiia  sufferaiur, 
qua3  canit  in  Psalinis ,  et  dicit :  Virga  tua  el  baeuUt 
tuus  ipsa  me  consolata  sunl  (  Ps.  xxn,  4). 

CAPUT  XI. 

In  ceneo  serpenle,  Christum  Dominum  a  mor$u  dicbeli 
liieranlem. 

Praedictio  facta  et  flgurata.  In  Numerorum  librocre- 
dita  et  viaa. 

20.  Sitiens  rtirsum  in  alia  eremi  parte  populiis. 
adversus  Aloy^em  et  adversus  Dominom  munnuravit 
( iVtim.  xx,  2  ).  n  E  petra  qua,  ut  prius  aderat,  Moj- 
ses  produci  posse  aquam  diffldit  ( Exod.  xvn,  5 ) . 
is  qui  talia  vel  ampliora  signa  jam  fecerat,  es  h*< 
offensam  incnrrens,  quod  non  °  ciarificaverii  Demu 
coram  flliis  lsrael;  non  ipsum  introdiicturum  popu- 
lum  in  terram  promissionis.  vindex  sentenlia  divina 
conflrmat  (  Num.  xx.  42 ).  Ihi  Aaron  in  Or  mnnte 
defunctus,  Eieazamm  flhuin  sacerdotemque  ditnisil 
(lbid.,  29).  Moyses  paululum  reserraiur,  cujus  in 
locum  p  Jesus  Nave  fllius  transit,  qui  populum  in  ler- 
ram  promissionis  imluxii.  Recte  buic  nomini  etian 
terrena  haereditis  disiribuenda  servata  est :  qno- 
niam  non  esse  aliud  nomen  sub  coelo  datum  homimbut, 
in  quo  no$  oporteat  salvari  (Act.  iv,  42.  Phil.  n,  40), 
apnstolica  est  senlentia  praefinitum,  qme  nosirun 
ducem  Christum  Jesum  Dominum  ostendit,  suisbc- 
redilatem  perpetuam  spipsum  distribuentem,  et  qui 
<1  eum  percipicntes,  dicuut :  Ilcereditas  mea  prteciara 
e$tmihl(P$.  xv,  6). 

21.  Dtim  vero  idein  populus  pergit  per  certas  gen- 
tes,  quas  ei  Dominus  mandaverat  exstirpandas,  qua 
rum  scilicct  ex  culpa  idololatrine,  suppletts  peccatis 
jam  finis  advenerat,  fatigatus  itinere,  adversum  Do- 
minum  murmtiracs,  serpentum  morsibus  vexatns  in 
eremo  est ,  pceniiensque  Moysem  supplicem  pro  ss 
fiomino  fieri  precibus  exorat  (Num.  xxi,  5  ei  seqq ). 
Verum  ille  semper  pius  et  mi^ericors  Deus,  qui  par- 
tihus  judicans  oat  locum  pcBnilentis  (  Sap.  xn,  40), 
rcmedium  exaltati  serpentis  in  ligno,  contra  morti- 
feros  serpentum  morsus  dedit.  Jubetur  enim  Moyses 
acneum  formare  scrpentem,  eumque  alto  ligoo  cool- 
xum,  populo  pracipere,  ut  si  quis  se  vuliierauin 
cujusiibet  fccrpenlis  morsu  sentiret,  siatim  a?neum 
re^piceret  serpentem,  cujus  aspectu  continuu  r  st- 
naietur.  Ilic  ctiam  sic  ille  iiludilur  serpens  diabolus, 
de  quo  per  David  dicitur  :  Drticonem  quem  finxisti, 
ad  itludendum  ei  (  Psal.  cm,  2G ).  Ciiui  enim  io  liu 
jus  vitac  eremo  diversis  ex  vitiis,  jam  consecraiis  ii« 
baptismo  tamquani  iu  mari  Rubro,  pcsliferos  mor»us 

mtuantes  subjicit,  cxteris  prxtermissis. 

k  Ms.  Remigianus,  filiorum. 

1  Aliudit  auctor  ad  Jerem.  i,  44  :  Virgam  nuctnn, 
seu  bacutum  amygdulinum,  ego  video. 

m  Ibec  verba,  et  mundus  in  eaf  omittuntor  w  ms. 
RrnVtgi.tno. 

D  Kditio  recentior :  E  petraque. 

°  Edit.  Colon.,  gloriftcaveht. 

p  Ms.  Remigianus,  Jesus  Nave  tranuat .  .  .repro* 
mhsioni$. 

h  Ms.  Remigiaiius,  qui  ei 

'  Ms.  Hemig.,  sanubaiur. 


781 


LIBER  DC  PROMISS.  ET  PRiEDICT.  DEI.  PAftS  II. 


73  i 


inflxeril  diabolus,  statim  exalutum  in  ligno  crucis  A  doctrinam  Balaam,  aui  docebat  Balaac  mittere  scan 


Jetum  Dominum  respiciat,  id  esi,  a  cmlesii  medico 
iton  recedat,  ul  omnU  gui  viderit  et  crediderit  in  eum 
( sicut  ipae  in  Evaogelio  dicit)  non  pereat,  $cd  kabeai 
titam  mtemam  (Joan.  111,  45). 

CAPUT  XIL 
/*  ei$  qui  pro  ChrUto  parentet  contempetri*tf  umn 

benedutionem. 
Pr*missk>  facu  el  figurau.  lo  Numeris  credita  ei 
visa. 

f2.  Benedtctum  a  Deo  populuro ,  Balaac  rex 
lloab  conducens  Balaam  prophetam  ex  gentibus 
(licet  uniua  veri  Dei  vatem)  ut  malediceret  inviiavit: 
quem  maledictum  existimabat  se  faclle  snperaturum 
( Num.  xxn,  5  et  seqq. ).  Sed  propheia  a  Domino  re- 

n*  t  utrum  pergat  an  maneat.  •  Probibeturque  a 
ino  ne  veniat,  ac  regi  mandat  sibimet  interdi- 
ctoaa.  Aliis  nuntiis  rex,  ampliora  munera  promiitens, 
propheum  horiatur  ul  veniat  (Ibid.f  15  et  teqq.). 
Rursum  ille  ab  eo  qui  jara  prohibuerat,  corde  per- 
▼erao  qusrit  tenuns  utrum  locus  daretur  eundi.  Iluie 
recte  resonat  Scriptura :  Non  tentabis  Dominum  Deum 
tmmm  (  Deui.  vi,  46 ;  Matth.  iv,  7 ).  Dalur  igitur  jani 
mente  saucio  pergendi  pote-tas,  ita  ut  b  si  quid  D  >- 
minua  tn  os  ejtis  dedis»et,  boc  ipse  proferret.  Dum 
vadii  •»  avariii*  sux  jam  corde  captivus  obvius  ei 
angelus.  jiimento  ipsius  quo  *  vehebatur  se  potius 
nuuifeaure  voluit  quam  illi  (Num.  xxu,  28)  :quia 
komo  cum  m  konore  euet,  non  intellexit,  comparatus 
estjumentU  in$en$atisf  et  non  simitis,  sed  pcjor  ta- 
ctus  ett  iUU(Ps.  xlviii,  21).  Subjuaale  enim  (ul 
Petrus  apostolus  dicit  iu  Kpistob  sua )  hunanu  voce 
respondens,  veluit  propheta  dementiam  (11  Petr. 
n,  16). 

23.  Tunecoram  rege  conduciusillepropheia,  dum 
eogiut  maledicere,  benedixit  (Num.  xxu,  36;  xxiu, 
xxiv):  illorum  depuuius  ex  numero,  quos  propbeia 
David  dcsignai,  dicens  :  •  MaUdicent  illif  et  tu  bene- 


dalum  l  itt*  oculis  fitiorum  Israet,  edere  de  sacrificio, 
et  formcari  (Apoe.  u,  14;  Num.  xxv,  2 ) ;  esse  eiiam 
nunc  lales  osiendens,  qu«»s  autvindex  ira  ■  consumil, 
aut  objurgatos  sub  pcenitenlia  indulu  gratia  liberat 
sacerdoiis. 

CAPUT  XIII. 

/n  Mouse  transeunte.  Jesum  signaste  Dominttm 

rectorem. 

Prsdictio  facta  et  figurata.  In  Deuteronomio  crediu 
etviaa. 
24.  Moyses  vicinum  se  dum  cognosceret  sepultu- 
rae,  populo  oinnem  recapiiulairs  legem,  beneriictioni- 
bus  malediciionibusque,  atque  lerribili  illo  Deuiero- 
nomii  C;  ntico,  toum  synagogam  asirinxii ,  testem 
inducens  ccelum  et  lerram,  nihil  se  ex  mandtiis  Do- 
roini  celasse,  omnique  vigili  cura  egi>se  nc  quid  ex- 
sisteret  quod  laederet  populum  :  monetque  a  pnrce- 
_  piis  Dommi  non  di>cedendum,  neque  ab  eo  in  aliqno 
**  declinandum ;  metuendumque  esse  n  prosperis  ne 
sequ.intur  adversa  (  Deut.  xxxi,  12).  Adtlit  quoque 
prophetico  spiritu  eis  futura  deslguans ,  post  suum 
obitum,  rehcto  vero  Deo ,  post  geniium  eos  vana  et 
noxia  concursuros  °  simulacra  :  quorum  ex  cultu 
peccatorum  ponderibus  gravati,  ii  imaPmergantur: 
eosqoe  dimiiti  a  Deo,  si  ip»i  dimiserint  Deum  (Deut. 
xxxi,  16).  Quibus  dictis  oinnes  iribus  mysiicaiVne- 
dictione  cousignans  (Deut.  xxxin,  i  et  seqq.),  Jesu 
fllioNave  tradiU  gubernauda  plebe  (Deut.  xxxi,  7), 
ipsejam  provectus  aeiae,  ad  Dominam  cx  hac  vita 
migravit  (Deut  xxtiv,  5).  Coinmendavit  qtioque  no- 
ster  Mcdiator  Jesus  Dunrnus  Hdem  ac  pacem  siiam 
discipulis  suis,  traiisiens  de  hoc  mnndo  ad  Patrein 
(Joan.  xiv,  |)t  eosque  ,  ut  Jomnes  ev.ingelista  dicit 
usque  in  fineiu  diligens  erndiit  (Joan.  xiti,  f ).  Illud, 

?noque  propheiicum  futurum  discentibus  per  stium 
aulum  apostolum  mand  ms,  quod  posl  rjus  obitum 
introirent  graves  lupi  non  parcentes  gregi  ( Act.  xx, 


sHces  (Ps.  cvni,  28);  et  alibi :  Ore  suo  benedicebant  C  29),  et  ex  ipsis  discipulis  exsurgerent   pseudopro- 


(  Ps.  lxi,  5)  f.  Hoc  exiius  posterior  docuit.  Supple- 
Uin  eniui  beuedictioneui  propheticam,  s  qua,  etiaui 
per  Ulem,  adventum  onici  Filii  suiex  illopopulo  Deus 
gentibot  promittebai.  Uuo  vaticinio  acius  dixit  iuter 
eaatera  :  Orietur  stelia  ex  Jaeobf  et  exswget  homo  ex 
/traW,  et  confrmget  omnia  regna  terrce  ( Num.  xxiv , 
17).  Qu*  de  Christo  Domioo  dicta,  Evangelia  diviua 
attetUnlur  (Matth.  n,  2).  Is  igiiur  qui  maledicere 
folnit,  k  nec  vakiit ,  consil:um  nequissimi  serpentis 
esqnisitum  regi  dedit.  Speciosas  quasque  feminas, 
quaruni  forma  ornaiusque  ferruin  viriutemque  l  niol- 
lirel,  elecus  e  suo  populo  ad  conctlandam  libidinem 
I  llebraico  ponulo  dimittendas  (Num.  xxiv .  14; 
xxt,  f ;  xxw,  16 ).  Harum  ex  concupisceutia  per- 
aoasj»  sacriticanies  idolis  ac  sacrtiicau  vescenies , 
onenso  Deo,  totum  pene  Israel  in  mortero  duxere 
eapthrom.  Divina  quippe  manu  perctissif  duin  plu- 
rima  multitudo  caderet  in  de»eno,  tota  pene  syna- 
goga  periisset,  uiai  Pbineea  sacerdos  (iVumi.  xxv,  8), 


phete  loquentes  perversa  (Matth.  xxiv,  5)  De  quibus 
iu  epistola  sua  dicit :  Videte  canes,  videte  malos  ope- 
rarios,  videte  coneisionem  (Phil.  iu,2).  Commendans- 
que  <i  omnes  Deo  et  verbo  gratias  ejus,  ulterius  non 
visuros  faciem  suam  Paulus  aflinnat  (Act.  xx,  25 ). 
eosque  Domino  Jesu  tradidit  guboriiandos ,  aui  est 
cum  suis  usque  in  consummationeni  saeculi  ( Matth. 
xxviti,  20). 

CAPUT  XIV. 

In  Jesu  Navef  Jesu  Dominifiguram  ostendit9  terrenam 
expngnantem  civitatem. 

Promiasio  facu  et  figurau.  In  Jeau  Nave  crediu  et 
viaa. 

25.  Jesus  Nave  filius,  jubente  Deo,  mauu  Moysi 
consecratus,  dux  effectus  est  populi  (Deut.  xm,  7). 
Neque  enim,  quod  sarpe  dicendum,  decebat  Dei  po« 
pultim  iu  lerram  promissionis  alium  iutroducere , 
nisi  iilum  qui  et  nominis  el  rei  r  sacramenta  salu- 


adolteroa  mente  et  corpore  ferro  trausfodiens,  iram  D  temque  poruret.  Ilic  exploratores  duos  in  Jericho 
Uet  «  uoc  facto  placasset.  Admonetur  Joannes  apo-  miitit,  quae  prima  in  civiUlibus  promiss.TR  lerraeessi 
atolua  in  Auocalypsi,  scribere  angelo,  id  est,  rectori  videbatur  (Josue  n,  1).  Misit  et  noster  Jcsus  Doini- 
BcclesMB  Pergami,  quod  in  plebe  ejus  esseut  tenentet     nus  exploratores  duos,  qui  sui  primi  adveutus  ler- 


•  lls.  Remig.,  prohibitusque  regi  mandat9  ne  veniret 
ad  non  stbimet  interdictum. 

*  Ma.  Remig  ,  sicut. 

*  M<.  Remig.  addit  vr»cem,  iter. 
4  Ms.  Remig.,  veclabatur. 

•  Ms.  Remig.,  MaUdicunt  f//i,  et  tu  benedicis. 

*  Ma.  Reroig.  addit,  et  corde  suo  benedicebant ; 
forte,  maUdicebant.  Hoc  enhn. 

•  Ms.  Remig.  et  edil.  Lugd.,  quam  etiam. 

k  llaec  verba,  nec  valuit,  supplenlur  cx  ros.  Remi- 
giano.  Abenuit  ab  editiooibus  amiquioribiis  denipta 


Lugd. ,  in  qua  babelur,  nec  potuit. 

*  Ms.  Remig.,  moUesceret. 
i  Ms.  Remig.,  Hebrmo. 

k  M8.  Remig.,  cuui  rccen;,  edit.,  hoc  modo. 

1  Ms.  Remig.,  in  oculU. 

m  Ms.Reinig.,consiimel. 

n  Ms.  Kornlg.,  prospera. 

9  Ms.  Remig.  addii  vocem  haue ,  timutacn. 

p  Ediu.  mergunlur. 

i  Ms.  Reiuig.  supplet  vocem  omnes. 

*  Ms.  Remig.addit,  futura. 


783 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


784 


tam  •  predicando  conculerent ,  Z  «chariam  scilicet  A 
lucerdotem,  ejusque  filium  Joannem  :  de  quo  idera 
pater  sacerdosque  eidero  suo  Qlio  dicit  :  Tu  puer 
Propheta  Aititsimi  vocaberis  iprasibit  enim  ante  faciem 
Domini,  praparare  viat  ejut  (Luc.  1,76).  Iiern  de  ipso 
Joauneangelus  :  Praceaet,  i nqui lf  ante  eum  intpiriiu 
et  virlute  Eliaf(lbid.f  17).  Eiploratores  terrae  illius 
excepit  Rahabmereirix,quae  eos  abscondens,  a  suis 
persequentihus  liberavii  (Jotue  n,4j.  Et  quos  b  Do- 
ininus  Jesus  misii,  suscepit  anima  fomicaria,  quae 
nominis  Jesu  exspectanssalutem.a  prosiitutione  ido- 
lolatrix,  per  coccinum,  siguum  ejus  c  sacri  sangui- 
nis,  liberata  est. 

26.  Has  animas  ex  hac  fornicatione  d  venientes  9 
etiain  Thamar  ilia  nurus  Judae  in  suis  e  gemiuis  si- 

?nat,  doin  minor  ejus  filius  manuin  prior  ex  utero 
coepit  miuere,  et  accepio  signo  coccino,  posterinr 
natus  est  (Genes.  xxxviu,  27) :  gemium  in  sc  popu- 
luin  osientaus,  qui  vagus,  dum  prior  manum  misis- 
set  in  sacris  idolorum,  posierior  ad  Chri>tum  per  si-  R 
gnum  ejus  sanguinis  baptismo  renatus  advenit.  Sub  " 
lino  illa  Rahabexploratoresabscondit.  Sub  lino  s  et 
nostri  Jesu  Domiui  exploratores  fuisse  abscousos 
Isaias  prophela  tesiatur,  dicens  :  Arundinem  quassa- 
tam  non  comminuet,  et  linum  fumigans  non  exttinguet 
{Isa.  xlii,  5;  Mattn.  xn,  20) :  gentem  ipsani  Judaeam 
signans,qu33  ut  linum,  fuinigans  in  sacrificiis,  om- 
nem  usque  ad  Christum  h  lectam  celavit  prophe- 
tiam ;  ipsosque  praecursores  nostri  Christi  Jesu,  a  quo 
non  exstincta  nunc  usque  servatur;  ut  quae  in  ea 
ndhuc  tecu  laleut, l  futuro  iu  tempore  revelentur. 
Meiu  i  enim  Jesu  ducis  suos  territos  cive?  mulierilia 
explorantibus  prodidit ,  ut  etiam  illud  impleretur 
quod  de  nostro  Jesu  Domino  diclum  est :  A  facie  tua 
gentes  turbabuntur9  cum  fecerit  mirabitia(lsai.  liiv, 
2,  3).  Reversi  exploratores  ad  Jesum ,  cum  oinnia 
quaB  egerant  retulisscnl ;  jussu  divino  duodecim  tri- 
buuro  Israel  jubet  castra  moveri,  simuliue  otnaes 
transire  Jordanem,  arca  praeeume  (Josue  m9l),  quaB 
k  jam  in  Ogura,  ut  dictum  est,  noslri  Jesu  ducis  l  sa-  C 
ciament*  portaret. 

27.  H;i  c  dum  in  medio  fluininis  moraretur,  divi- 
*as  in  partes  inferior  unda  dum  irei,  superiorque 
iinmola  subsisieret,  folum  siccum  ipse  alveus  pra> 
buit  traiiseunlibus  (lbid.  16).  Siatimqtie  praecepto 
Domini  duodecim  lapides  a  singulis  tribubus  de  roe- 
dio  fluminis  Jesus  jussit  auferri  (Josue  iv,  1)  :  qui- 
bus  in  sacralo  numero  dtiodecim  apostoli  noslri  Jesu 
signarentur.  Transeunte  autem  populo,  famulatu 
quem  unda  Dei  jussu  praebucrat  suppleto,  rursum 
recurrens  in  sesefluvius  laetos  pcrse  reddidit  trans- 
euntes  (lbid.y  18).  Baptismi  et  hic  inslar  expressum, 
ut  hi  qui  in  eremo  nati  Rubri  maris  sacramenta  non 
noverani,  Jordanis  in  transilu  abluti,  circumcisio- 
nem  ex  cultellis  m  suscipercnt  petrinis.  Omnis  enim 
sub  nostro  Jesu  consecratus  in  baptismo,  ex  petra 
corde  c  ircumciditur,  quia  omnis  virtus  ejus  in  petra 
firmatur.  Quam  peiram  Cbrbtum  esse  jam  supra 
u  osicnditur  (1  Cor.  x,  4). 


CAPUT  XV 

Per  Jesum  Dominum  anince a  prostitutone  idolorun 
liberantur. 

Praedictio  facia  et  figuraia.  In  Jesn  Nave  credita  et 

visa. 

28.  Jericbonta  Dei  populns  cnm  Je«u  duce  veniens, 
eamque  munitam  omni  ambitu  prospiciensciviiatem, 
obsidione  vallavit  (Josue  vi,  1  etseqq).  Mirabilisan- 
tem  in  divinis  praeceptis  Mic  videtur  •  initus  esst 
conflictus  :  actumque  est  quodaromodo  certamen  spi- 
ritale,  septem  tubarum  clangoribus  septiesin  diesrp- 
timana  tota  recurrente,  die  oltimo  P  tubis  concrenan- 
tibus,  jubilantibus  cunctis,  omnis  illa  superba  mn< 
romm  constructio,  non  bumana,  sed  divina  roam 
concussa  intercidit  (lbid.t  16).  Subversa  civitas,  eon- 
cremataque  cum  populis  incendio,  sola  *ex  eo  Ra- 
hab'  cum  suis  per  signum  sanguinis  potuit  liberari 
(lbid.9 17).  His  tubis,  boc  fremitu  jubilantum,  pro> 
ceptoJesu  Domini  etiam  uoster  pugnat  exerctloi. 
Nam  septiformi  spiritu,  sapientiae  et  intellectus,  coo- 
silii  et  fortitudinis,  scientiae  et  pietatis,  ac  tkoorii 
Dei  (lsai.  xi,  2 ),  dum  resonant  qui  caount  io  tufeii 
ductilibus  cl  voce  tubae  corneae ,  jubilatque  popolts 
inconspectu  rcgis  Domini  (Ps.  xcvu,  6),  septies  k 
die  doui  laudes  dicunl  super  judicia  jusiitiat  ej« 
(Psal.  cxviu,  164),  omnis  Jerico  civitatis  r  terreoa 
superbia  debellatur  (Josue  vi,  24).  Concrematur  m- 
cendio  ab  eo  de  quo  dicitur  :  Jgnts  ante  eum  •  pre» 
cedet,  et  inflammobit  in  circuitu  inimicos  ejus  (PsaL 
xcvi,  3).  ln  qua  spes  salutis  datur  fornicariae  aoina 
pCBnitenti,  dum  signo  saoiruinis  Jesu  Domini  liberata, 
diciiur  elatis  et  tuinidis  :  Meretrices  et  pubUcaniwrm- 
cedent  vos  in  regnum  Dei  (Matth.  xxi,  31).  Talei 

Juippe  animas  invenit  Jesus  Dominus  noster,  sive  ii 
udaeis,  sive  in  gentibus.  Quarum  exemplo  ut  a  m 
prostitutione  transiret  ad  legitimura  \irum,  jobetor 
Osee  propheta  mulierem  accipere  fornicariam.atqae 
ex  ea  procreare  filios,  ut  sit  jam  uxor,  quae  paolt 
ante  fuerat  meretrix,  babeatque  filios,  quae  atudtbat 
filios  non  habere,  nec  jam  iibidini,  sed  soscipieote 
serviat  proli  (Osee  i,  2). 

29.  Evidentius  hoc  per  Jeremiam  propheiam  ex- 
pouitur,  cum  tota  arguitur  Judaea  :  Si  contamineU 
fuerit  mulier,  ait  Dominus,  numquid  reverteiur  adesm 
vir  suus  f  Et  tu  fornicata  es  in  pastoribus  multis,  et  sk 
revertere  ad  me%  dicit  Dominus  (Jerem.  m,  1).  fct  per 
Oseam  :  Vocabo  non  ptebcm  meamf  plebem  nuam;tt 
non  dilectamt  ditectam  (  Otee  i,  10 ;  ii,  24;  Rom.  u, 
25).  Apostolus  quo<|iie  Paulus  hujosmodi  animasu- 
lubriler  objurgat,  dicens  :  Auditur  tu  vobis  fornicato, 
et  talis  fornicatio.qualit  nec  *  inter  gentts  (ICor.v,!). 
Sed  lales  etiam  sua  gratia  Jesus  noster  Domiooi 
dumsuscipit  ad  salutem,diviniute  illa  potentiae  soa 
fornicariam,  virginein  facit.  Quam  proiiubus  ioss 
Paoluscastospirilualiqiieconnubiocomponittdieeoi: 
Aptavi  enim  vos  uni  viro  virginem  castam  eskiber* 
Christo  (II  Cor.  xi,  *).  De  qua  filios  non  carne,  sol 
spihluexcipiens,  facit  Ecclesiam  virginem,  matre« 
liliurum  fecunditale  u  laciantem  (Ps.  cxn,  9).  Uu* 


•  Ms.  Remig.,  prcedicandam. 

h  Ms.  Reinig.,  notter  Jesut  Dominus. 
«  Ms.  Remig.,  lacro  sanguine. 
d  Emcndainus  ope  ms.  Heungiani.  Alias  cdili , 
vehemenler. 

•  Ms.  Rtmig.,  criminibus,  scd,  ut  vidctur,  niinus 
bene. 

f  Ms.  Rcmig.,  mittereL 
s  Ms.  Remig.,  et  nostros. 
k  Ms.  Reinig.,  texit  et  celatil. 
1  Sic  ms.  Reuiig.   Editi ,  latent  futura,  in  tempore 
reretentur. 

I  Ms.  Remig. ,  Metu  tamen  Jesn  dnce. 

k  Ms.  Remig.  habet,  in  figura.  Editi  carenl  parti- 


D  cula  in. 

1  Ms.  Reitjg    omnia  sacramenta. 
m  M$.  Remig.,  susceperint. 
n  Ms.  Remig  ,  ostendimus. 
0  («orrigimus  ex  lide  ms.  Remig.  Iu  editis  legri»- 
luT.illic  videtur  virtus  fuisse.  Conflictu*9aciumqug\tiC' 
»  Ms.  Remig.  addit  vocem,  tubis. 
q  Ms.  Remig.,  ex  ea. 
T  Ms.  Remig.,  terrena. 

*  Ms.  Kemig.,  ardebit. 

*  Ms.  Remig.,  in  gentibus. 

*  Editiones  antiquiores,  lactanlem%  recentiores  f e* 
ro,  latantem;  prioribusfavet  ins.  Ueuiig. 


785 


LlfcER  DE  PROMISS.  ET  PRjEDICT.  DEI.  PARS  II. 


7M 


•ectim  admonet  Joannes  ap  >stolus  dicens  :  Charissi-  A  colisqoe  peccatorum  stiorum  nnusqutsque  constrin 


•w,  filii  Dei  sumus,  et  necdum  apparuit  •  quid  erimut 
(I  Joan.  iii,  2).  Coujungit  et  Paulus  :  St  au/fm  /i/it, 
#1  hmcdet ;  hmedet  quidem  Deit  cohmedes  autem 
Ckritti  (Rom,  vm,  47). 

CAPUT  XVI. 
Per  Jesum  Dominum  omnia  vitia  expugnanda. 

*  Promissio  facU  et  AgtiraU.  In  Jesu  Nave  crediU  et 
visa. 

50.  Eipugntt  Jesus  Nave  lilius  Chananaetim,  Ce- 
tlijeum,  Pheresaeum,  caeterasque  g*'nies,quarnm  ter 
rts  populo  suo  Dominus  in  haerediutcm  promiserat 

Ktuey  ii  5,  et  seq.  cap.).  Expugnat  et  noster  Je«us 
nninus  idololalriam,  superbiam,  invidiam,  luxu- 
ritm,  caeteraque  vitia,  ut  suis  seipsum  praparetaMer- 
aam  niereditaiem.  ln  funiculo  Jesus  Nave  filius, 
victori  populo  terram  divisit  (Ps.  lxxvii,  54).  Dicit 
etnoster  triumphans  in  Christo  Jesu  populu*  :  Fu- 
me$  eeciderunt  mihiinpmclarit.  Namel  hmeditat  mea  j 
prmclara  ett  mihi  (Ps.  xvt  6).  Jnbet  Dominus  filiis 
Salphad,quia  virum  haeredem  non  reliquit,paternam 
Msciperenaerediutem  (Num.  xxvn,  6),  ut  in  liisani- 
dm  auxilio  *  humano  destilutae  signarentur,  quas 
4nm  respicit  Deus,dicunt :  Dominus  porlio  hmedita* 
tii  tneee  et  calicit  mei ;  tu  es  qui  rettituet  mihi  hmedi- 
tatem  meam  (Ps.  xv,  5 ).  Terminos  positos  quaeque 
iritms  inviolau  fide  custodit.  Dicitur  et  nostro  popu- 
lo:  Non  trantgredieristerminos  mernotquotpotuerunt 
nmtres  tui  (  Prov.  xxu,  28 ).  E  roundu  migraturus  Je- 
ses,  ultima  coutestationis  suae  verba,  sicut  Moyses, 
toe  populo  tradidit :  A  mandatis  Domiui  non  disce- 
dendum,  si  vellentsemper  esse  liberi,  et  ab  inimico- 
rsun  insidiis  alieni :  uihilque  se  ab  eis  accepisse,  vel 
eet  in  aliquo  laesisse  confirmal  (Jotue  xxm).  Et  suos 
Jesns  nosier  Domintistransiens.hac  pactioned  con- 
slringit :  Si  feceritis,  inquit,  7110?  mando  vobit ,  vere 
tmti  ditcipuli  ettitt  et  cognotcetit  veritatem,  et  veritat 
tikeravH  vos(Joan.  viti,  54).£uibus  cum  dedisset 


vin,  &ij.42uiDus  cum  acuissei     angelus  Domihi  ob  redemptionem  eoruin,  G 
esercendorum  miraculorum  polestatem,  nc  qmd  ab  C  fif,um  joag  IIIIUI11  cx  ||ebr»is  ad  judirandum 
•liquo  sperarent   quod  ipsi  non  dederant,  •  dixit ,      Handuinque  pro  eo  millens,   boc   JI—  f- 
Graiu  date(M afiA.  x,8).Post  abscessum  Jesupopulus      ■*     • 
ille  non  ducein,  sed  judices  regendos  accepit  ( Judie. 
I,  2).  Et  cum  noster  Jesus  Dominus  transiret  de  hoc 
nraudo  ad  Patrem,  rectores  Ecclesix  suae  per  uni- 
versum  instituit  mundum. 

CAPUT  XVII. 
in  figura  Eccletim  Delbora  hottem  tuperavit. 
1  Praedictio  facta  et  figuraU.  ln  Judicum  s  crediu 

et  visa. 
51.  Primus  Judas  inter  caeteros  Judices  fuit  qui 
iedfcarunt  Israel  (Jud.  1,  2).  De  cujus  iribu,  utsaspe 
dixinius,  Dominus  Christus  huic  mundo  in  carne , 
Jodex  omnium  animarum  prauenUtus  est.  Relicto 
¥ero  Deo ,  populus  Israel  oblitus  mandatorum  Moysi 
01  Jesu  famulorum  Dei,servivit  idolis  geutiuin,h  eos- 
aequens  vindicta,  per  confines  iuimicos  vexa- 


gitur  (Prov.  v,  22).  Clamaverunt  filii  Israel  ad  Domi- 
num,  cum  pressuram  paierentur ,  ct  de  necettitatibut 
eorum  Uberavit  eot  (  Ps.  cvi,  6  ).  Dtcit  eiiam  notier 
Dominus  per  prophetam  :  Erit  cum  l  clamaveriiit  ad 
nu  et  dixeritit ,  Pater,  exaudiam  vct  ut  populum 
sanctum  (Itai.  lviii,  9).  Cujus  in  manifesUtioue,  cla- 
mantem  ad  patrem  filium  perdilum,  cum  magna  mi- 
aeratlone  pius  pater  in  Evajigelio  )  posniteniem  sus- 
cipit  redeuntem  (Luc.  xv,2l).kSubsequeasinjudici- 
bus l  Delbora  prophetes,  maler  surrexit  in  Israel,  qua» 
jodicavitpopulum  annis  quadraginU  (Jud.  iv).  Htijns 
m  tempore  Sizaram  ducem  regis  Jabin  adversus 
plebem  Domini  rebellantem,  divina  virtus  in  mauu 
femiii»coiiclusitm :  illum  scilicct  terribilemciirhbus, 
equitibus,  populisque  metuendum.  Nee  eum  n  ferro  , 
sed  femina  virtim  ligno  coufixii,  pnlo  ac  malleo  tem- 
pora  illius  transfodiens  (lbid.„  21)  :  quae  nostrs  ma- 
tris  Eccleshesimilitudinem  gercns,0  voce  resonaret 
in  Psalmis :  Oi  in  curribut  et  hi  in  equitt  not  autem  in 
nomine  Dei  nottri  magnifUabimur.  Iptit  obligaii  sunl 
pedet,  et  ceciderunt,  not  vero  turreximus  et  erecti  su> 
mut  (Psal.  x»x,  8,  9).  Ilaec  et  alia  canlat  sancta  Kc- 
clesia  expugnans  idola ,  idolorumque  cullores ,  nec 
non  et  vicinos  hostes  suos  haereticos.  Qui  dum  ad- 
versus  eam  castra  consliluuni,  non  limere  cor  suum 
dicit;  et,  Si  exsurgat,  ail,  in  me  bellum,  in  illud  ego 
sperabo  (Psat.  xxvi,  5).  Et  in  alio  psalmo  :  Smpe  ex- 
puanaverunt  me  ajuventute  meat  eienim  non  potuerunt 
mihi  (  Ps.  cxxviii,  1,  2).  Quia  Dominus  justus  p  per 
crucis  lignum  contrivit  cervices  peccatorum. 

CAPUT  XVIII. 

Jn  figura  Gedeon  gratiam  Domini  Christi  commendat. 

Promissio  facuet  figurau.  In  Judicum  credita 
et  visa. 

52.  Rursum  pro  peccato  idololairirc  aflligitur  po- 
pulus  eum  deprimente  Madian  (Jud.  vi,  1).  Missus 

Gedeon 
prae- 
dicto  instruit: 
Dominus'tecu'mf  potens  in  virtute ;  et  Gedeon  :  Si 
Dominus  nobiscum  ett,  ait,  quare  notinvenerunt  mala 
hmc  (lbid.%  42,  45)  T  Et  augelus :  Vade,  4  ait :  in  manu 
enim  tua  tiberabitur  Itrael  de  manu  Madian  (lbid., 
44).  Cumque  Gedeon  r  ex  minima  Iribu  se  esse  iti 
Israel  coram  Domino  faterelur,  ab  eoqtii  exaltat  hu- 
milem,  etimque  sedere  facit  cum  principihus  populi 
sui  (Pt.  cxn,  8),  roboratus,  statim  aram  Baal,  quain 
filii  Israel  construxerant ,  subvertii.  Hunc  populus 
pro  boc  facto  insectatus,  s  in  domum  patris  stii  fu- 
gientem  obsedit  (Jud.  vi,  27  et  seqq.).  Cumque  im- 
peium  populi  declinasset,  pater  ejus  Joas  furcntem 
plebcm  his  miligavit  verbis  :  Numqutd  vot,  ail,  vin- 


dicatis  Baal,  aut  talvum  faciiit  eum  ?  Qui  x  in  eum 
injuriat  ingettit,  morietur  u  in  mane.  SiDeut  ett,  ipse 
sevindicabit  (Ibid.t  51).  Verum  cum  popuhis  placa- 
tus  abscederet,  spiritus  Domini  induit  Gedeon,  eum- 
tH  (Jud.  ii9  41  et  seq.).  Hoc  et  nunc  agitur,  D  que  vinote  subfultum  ad  praeliandum inittiL,  signuin. 
^nm  renati  per  baptismum  filii  Dei ,  vanis  super-  victori»  voluniali  ejus  assignans.  Duo  lamen  ipse 
Mitionibus  curisque  hujus  sxculi  iinplicantur,  vin-      poposcit,  quae  in  magno  mysterio  usque  in  tempus 


*  Editiones  veteres,  quod  erimut. 

*  Sic  ms.  Remig.  cuin  edir.  Colon.  et  posteriori- 
iws.  Antiquiores  vero,  prcedictio. 

«  Ms.  Remig.  addit  voccin  hanc,  humano. 

4  Ms.  Remig.,  conttriugent. 

«  M*.  Remig.,  Gratit,  dixit,  date. 

*  In  editione  Colon.  et  ncentioribus,  Promistio. 
s  Ms.  Remisj.  et  receutiores  editiones  liic  et  in  se- 

quenlibus  capitulurum  tituiis  addunt  vocem  libro, 
qiiap,  licet  omissa,  subintelligitur  in  antiquioribus  edi- 
lionibus. 

k  Ms.  Remig.,  enmque. 

1  Ms.  Remig.,  Cum  clamantet  ad  me  dixeritis. 

i  Deestvox  illa,  posnitentemt  iu  ms.  Remig. 


k  In  ms.  Rcmig.  praesens  caput  dividiturante  hoc 
verbum,  Subtequentt  cui  pra?ligilur  tilulus, Pradicth 
facta  et  fiaurata ;  in  Judicum  credita  et  vita. 

t  Ms.  Remig.  legit,  Debbora. 

m  Editi  addebant  hic  vocem  i//um;  qua  ex  uit, 
Remigiano  judicatur  superflua. 

n  Ms.  Retnig.,  ferrum...  lignum. 

0  Ms.  Remig.,  vocem. 

p  Ms.  Remig.,  crucis  ligno. 

1  Ms.  Remig.,  inquit. 
T  Edili,  in  minima. 

*  Ms.  Remig.  caret  particula  in» 

*  M*.  Remig.,  qui  ei. 

u  Ms.  lUmig-,  usque  manu 


787 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


78* 


velaia  noscerenlur.  Volo,  inquit,  Domine,  ut  vellut  A  et  Gedeon.  Eiplorans  igiturGedeon  per  noclero  ca- 


qnodest  inarea,  impleaturaqua,  elarea$icca$it(Jvd.vi, 
57).  Facium  est.  Sicca  area,  ros  •»  omue  descendit 
in  veilus :  quod  expressum  pelvim  repletit  aqna. 
Vellus  repletum  in  area  sicca ,  b  afnoscimus  Syna- 
gogam ,  Ecclesia  tunc  sicca  in  fide  gemium,  quae 
<um  nullo  imbre  supernae  docirinae  rigaretur,  Syna- 
g«ga,  nl  vellus,  rep'eia  erat  divinfc  oraculis  sacris- 
i|iie  mysterlis.  Quod  vera  virlus  Jcsus  Dominus  eo 
iisque  exprcssit  in  pelvim,  ut  propinquante  passione, 
pcdes  in  ca  lavans  suis  discipulis  (Joan.  xiii,  5), 
oinnemSygiiagogifgloriuui  vacuans,  lamquam  vellus 
cxpressum  iuanem  relinquerei;  genlibus  graiiam 
novi  Testamenti  ministrans,  quam  in  secundo  signo 
ovidenter  osiendii.  Volo,  Domine,  inquit  Gedeon,  ut 
rellut  ticcum  sit,  et  area  omniscompluatur  (Judic.  vi , 
50). 

33.  Ulrumqne  factum,  futurumque  in  Christo  et 
ner  Christum,  David  propheta  e  coufirmat,  dicens  in 
p«almo  septnagesimo  primo  (  Vert.  6) :  Detcendet 
sicut  pluvia  in  vetlut  (quod  pertiuet  ad  Synagogam)  9 
ct  sicut  gnttce  dittitloniet  tuper  terram  (quod  pertinet 
:id  Ecclesiam).  Et  iu  Deuteronomio :  Excipiatur.  in- 
qoil,  ticut  ptuvia  pronuntialio  mea  ,  et  detctndant, 
velut  rot,  verba  mea(Deut.  xxxu,  2).  In  vellere  ros9 
tunc  refertam  Synagogam;  et  pluvia  iu  area,  nune 
repletam  Ecclesiam  gratia  osiendtt.  Dicit  el  Isaias 
propheta  :  Sicul  rot  aut  pluvia  d  detcendent  non 
ducedit ,  quousque  inebriet  lerram  et  germinet9  et  det 
pnnem  adedendum  hit  qui  eam  colunt:  ita  •  et  verbum 
quodcumque  exierit  ex  ore  meo,  non  revertetur  quout- 
que  perficiat  quce  volui  (Ita.  lv,  40,  11).  Perfectis 
igitur  universis  sacramenib,  quae  aliis  f  condita 
jcgebantur  in  vellere,  Judawrum  scilicei  Synagogam 
inanem  remansisse,  omnis  jam  muiidus  s  agnoscit ; 
nrcam  vero  ,  Ecclesiam  per  omnes  gentes  graiia  re- 
pletam,  fecuudilatc  credenlium  populurum.  Sed  ei- 
dcm  Gedeoui  prscceptum  est,  congregato  agmine 
b  fgredi  ad  praliandum  contra  inimicos  populi  Dei. 


sira  partis  adversae,  sentiensque  quibui  somniis  Do* 
mintis  eorum  terruerit  adversarios,  diluculo  suotad 
miliies  P  redit,  eosque  ul  certa  victoria  potitos,  atlo. 
quilur,  jubetque  Dei  miliies  hydrins  q  e  stiis  manibas 
in  lerram  projicere  ac  prot  nu?  in  adversarios  omni 
cum  fiducia  proselire  (Jbid.,  48).  Iia  etiam  sub  nostrn 
judice  Jesu  Domino,  noster  vicit  et  vincit  eserciius. 
Cni  pneripilur  :  Sinl  lumbi  vestri accincli et  ttctmc 
ardentet  portantet,  gladium  bis  acutum ,  verbum  Dti 
(Luc.  xn,  35).  Quoruui  fortium  corp»ra  martyrsm 
r  in    terra   illisa,   velut  hydrie,  dum  concrepant, 
eorum  scilicei  qui  pro  veriiaie  certant  asquead  inor* 
lem  (Apoc.  i,  16),  suo  grandi  souitu  omnes  fugavere 
inimicos.  Horum  iriumplius  suavi  cantu  resonat  di- 
ceniium  :  Uabemus  thesaurum  ittum  •   tn  vasis  ficli- 
tibus,  ut  eminentia  vinutis  sit  Deif  et  uon  ex  nobit 
(II  Cor.  iv,  7).  Graiias  agentes  Deo,  qui  dedil  eis  si- 
ctoriam,  per  Dominum  nostrum  JesumChristum  (I  Cor. 
n  xv,  57).  Traiisierunt  enim  et  nostri  probandi  per 
°  ignem  et  aquam  (Ps.  lxv,  12),  larobemes  lingua  ot 
canes  Domini :  quos  David  memorat,  dicens  :  Lingua 
canum  tuorum  ex  inimicis  ab  ipso  (Ps.  lxvii,   24).  Hi 
enim  proeonunc  lutraut,  qui  eum  aliquaudo*  ode* 
rant,  quorum  latraiu  omnis  Cbristi  fugatur  adversa- 
rius. 

CAPUT  XIX. 

In  Abimetech  coneubinas  filium,  hwretieos  signat. 

Predictio  facta  et  Ogurata.  u  In  Judicum  credita  et 
visa. 

35.  Abimelech  filius  ex  concnbina  9  post  obiton 
patris  sui  Gedeon,  interfectis  a  se  septuaginta  legi- 
timi-*  ejus  filiis,  sollicitato  populo,  Judex  effectus  est 
in  I>rael  (Judic.  n,  4  et  seq.).  Unus  e  septuaginta 
duin  evasissei  absconditus,  (rauseuntem,  sub  qua- 
d  »m  parabola,  tolum  increpat  Israel  (Jbid.,  7) :  quod 
infructuosa  ligna  silvesiria,  vitem  ei  ficum  dum  sibi 


Yc»  uiiiianieu  quia  sacrainenlis  omnia  tegebanlur ,  Q  peterent  regem,  rcspondi>se  fructuosa  infructuotis, 


idem  qui  duoiabaur  excrcitus,  ad  aquam  probandus 
accessii.  Dixit  euim  Dominus  ad  Gedeon :  *  Deduc  po- 
pulum  ad  aquam:  adhucenim  multi  tunt  lecum  :  erft- 
que  qui  tambent  lingua,  S  ut  canit  biberit ,  ttatues  eos 
seorsum,  casUros  dimiltetke  ca$trit  (Judxc.  vii,  4).  Be- 
periiqiiesunt  trecenti  viri.  J/oi,  inquiiDominus,1^- 
duces  lecum :  ne  dicat  Itrael,  Quoniam  manus  mece 
talvum  me  fecerunt  (Jbid.,  2).  Sic  enim  m  agit  divma 
providc.lia  graiiam  coinmcndans,  ut  non  insequis- 
quam,  sed  in  Domino  glorietur  ( I  Cor.  u,  34).  Quo- 
tiinm  non  in  multiiudine  exerciiut  polentia  ett  bellitsed 
de  coelo  e&t  fortiludo  Dei  (I  Reg.  xiv,  6). 

54.  Pra^liantur  autem  miliies  Domini  hoc  modo  , 
hm  cincii  lumbis,  hydriasque  portaules  in  manibus 
(Juilic.  vn,  46),  faccsquoquensnccensas,igiiitimeiite 
ct  corpore,  in  boc  victorise  °  signo:  Gladius  Domini 


non  se  posse  relinquere  fnicius  pinguedinis  suae,  et 
T  ire  regnnre  iu  lignis.  H^c  figura  *  prxsumptam  an- 
daciam  liaTeliconun  osiendit :  qui  ciim  sint  non  Klit 
libera?,  sed  anciilae  (Gal.  iv,  31),  ul  silvestria  silve- 
stribus,  id  esi,  infruciuosis  animabus,  ea  intentiooe, 
deliclorum  spinis  obruti,  potentanlur,  ul  filios  veri 
Hegis  et  Judicis  in  anima  7  rebaplizando  interflctant. 
Hunc  tamen  Abimeiecb  audacem  principem  mulier, 
*  e  muro  misso  fragmenlo  molae,  quassalo  eapiie 
occidit  (Jud.  ix,  53).  Sic  *a  etiain  decet  perire  ha*re- 
licos,  qui  caput  nosirum  Cbristum  Dominom,  con- 
luuiciiosa  disputaiione  expngnare  bb  dum  nituntur, 
qiK-niam  hneredes  esse  non  poterunt  anctllae  filii,  sed 
liberae:  Ecclesia  ui  inulierex  gentibus,  molamasina- 
riam  eortiin  coilo  alligans,  eos  mergit  in  profondufli 
(Matth.  xvin,  6). 


*  Ms.  Remig.  addit,  omne;  tum  pro  voce  pelvim, 
haliet  lebetem. 

b  Ms.  Remig.,  agnoscimus  Ecclesiam  tunc  siccam  in 
fide  gentium. 

c  Ms.  Rcmig.,  confitmam  dicit. 

d  Ms.  Remig.  addit,  propheta;  deinde  loctim  Isaiae 
sic  liabet:  Sicut  ros  aut  piuvia  detcendit  quousque...  D 
€t  dat. 

*  Ms.  Remig.,  ita  ut  verbum  quocumque. . .  non  re- 
vertitur  quoadusque  quod  volui. 

f  Ms.  Remlg.,  abtconditu  tang>bantur. 


Ms.  Rcmig.9  agnoscet. 

Ms.  Kemig.9  egrediatur  prceliaudo. 

Ms.  Remig.,  Adduc. 

Sicedil.  Ms.  Remig.  vero,  utcamt  biberint. 

Ms.  Rctnig.,  in  cattrit. 

Ms.  Remig.,  Adduc. 

Ms.  Remig.,  ait. 

Ms.  Rcimg.  addit  hic,  poriantet. 


0  Ms.  Remig.,  signum. 

p  Ms.  Remtg.  et  Lupd.   editio,   rediit,  cosque  ut 
certamjam  victoriam  potilot. 
q  Ms.  Remig.,  e  suit.  Editi,  ejnt. 
r  Ms.  Remig.,  in  terram  relisa,  forte,    ilhsa. 

*  Ms.  Remig.  addit  liic,  absconditum. 

*  Edili,  adorant. 

u  Ha?c  adduuturex  ras.  Remigiano. 
▼  Ms.  Rcinig.,  addil,  ire. 
z  Ms.  Reinig.,  prcesumpta. 
y  Ita  ms.  Remig.  cuiu  edit.  Lugd.  Cttleri,  **»<'• 
zando. 

1  Ms.  Remig.,  muro  emisso  fragmento  motm;  editi 
carebant  voce  hac,  moloe. 

n«  Edili,  enim.  Ms.  Remig.,  etiam. 

bb  Ms.  Remig.  addit,  (/um;etpost  pauca, a//io«u; 
ubi  :ilix  editioiies  h;ibebant,  a$$ignantt  in  boc  uliiuftO 
iiis.  concinit  edilio  Lugd.  sola. 


73W 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRiEDlCT.  DEl.  PARS  II. 


79) 


CAPUT  XX.  A 

InJephthe,  immolata  carnii  Christi  immolatio  mrginit. 

Promissio  facu  ei  figurau.  In  Judicum  credita 
el  visa. 

56.  Jephte  *  quoqne  ordine  suhseqnente,  Dei  po- 
pulum  perannos  sex  judicavii  (Jitdfc.xi,6).Hicdum 
bellum  gerii  adversus  filios  Ammon,  viditqoe  sibi 
odversarios  prssvalere,  temeraria  prasumptione  vo- 
luni  vovit,  quod  si  inimieos  vincere  contigisset, 
quidquid  ei  primitus  ex  domo  sua  obviam  lieret , 
i»fferret  in  *acrifictum(/airf.,  29).  Cujus  audacia  boc 
roodo  correpta  est,  ut  non  animal  cujusque  pecoris 
h  existimatum,  sed  nnica  filia  virgo,  triumphantis 
more  occurrens  affligeret  graviter  de  promissio- 
ne  victorem.  Quam  respiciens:  Heu!  mihi9  ait, 
/U#«,  Offentio  facta  ct  in  oculis  meis.  Vovi  cnim  tupcr 
U  votum  Deo,  et  non  potcrU  everti.  Dixitquc  ci  pba  : 
Si  in  me  aperuisti  ot  tuum9  pater9  od  Dominum,  fac  ita 
ui  promuitti :  propter  quod  e  fecit  Dominut  vinaictam 
dc  inimicit  tuit  (Ibid.,  55).Induciasque  petita  patre,  B 
quibus  in  monte  cum  sodalibus  suis  fleret  virginita- 
tem  suam.  Qub  consummato  tempore  reversa,  d  sui 
sacrificii  ex  ea  Jephte  vou  complevit.  Et  hmc9  ut 
dictum  est ,  ncn  novcrai  virum  (Ibtd.  ,  59).  Quaeriiur 
forusse  cur  non  ei  pratceperit  Detis  parcere  debere 
unicae  filiae,  sicot  Abrah®  unico  jussit  •  ut  parceret 
filio  (Gcn.  xxu.  12)?  Nasciturque  famosa  illa  et  ad 
tolvendom  difficihs  quss*tio  9  quam  revelante  Do- 
mioo  boe  modo  persolvam :  primo  quod  Deus  non 

Kposcerat  a  Jephte,  tenUndo  eura ,  *  sicut  ab  Abra- 
oi ;  sed  hic  sponte  vovii,  non,  ut  dixi,  tenUius  a 
Deo9  aed  ipsc  qoodammodo  tentans  Deum.  Secundo, 
i  \Forte  lndiffnum]  fuit  ut  non  uxaia  victima, 


i,  vel  subjugale,  aut  quodlibet  aliud  f  indignum 
pecos  sibi  primitus  occurreos,  ut  promiserat,  im- 
molaret.  Quia  ergo  non  tenUtus  tenure  voluit  Deum, 
fcoc  ei  occurrit  quod  h  probaret  virtutem,  votum  et 
ooimom  promitteiilis. 

57.  Sed  bunc  Jephte  Paulus  apostolus  in  Epistola  C 
od  Hebrseos  (Cap.  xi,  52),  inter  caeteros  fide  ple- 
nos,  ex  boc  Ipso  operatum  dicit  fuisse  justitiam: 
commemorans  Barach,  Samson,  Samuelem,  csete- 
rosque  beroasnostros;  ne  solu  terrena  civius  plausu 
▼aoiutissuos  extolleret  cives,  si  proea  filium  Tor- 
qomtus  occidit,  si  Mucius  dexieram  porrexit  in  flam- 
soas,  si  Curtius  se  praecipitem  dando  voragini,  pro 
ejus  »  ssevitia  vila  privavit:  cum  louge  i  celsiora  no- 
itri,  et  molti  ac  multipltcia  fecerint  cives  Jerusalem 
coslestis  civitatis  magnae.  Hujus  tanien  Jephte  ope- 
ratio  juslitise  admonet  nos  inquirere  inysteria  actionts 
Doirinica»,  velot  k  datum  fuerit  untse  rei  explicare 
secretum.  Haec  iuque  figurau  mysteria  ad  Judicein 
Ducemque  nostriim  Jesum  Dnmintim  iu  l  referoni, 
ot  cogiioscamus  enm  pro  noslra  redemptione  de  iui  • 
micis  nosths  vindiciani  volcntcm  suscipere,  unicam 
virginemcarneinsuatn,  m  tamquamfiiiam  iinmolasse. 
Et  a  seipso  quippe  formatus  in  utero  dicitur  per 
David  prophetam  :  Matcr  Sion  dicct :  Homo  et  homo  D 
\actut  ctt  tit  ea9  et  iptc  fundavit  cam  Altistimut  (Pt. 
lxxxvi,'5).  Hatc  occurril  in  hara  passiouis,  cuin  Crea- 

*  Ifs.  Remig. ,    Ipto  quoque  ordine   tubtequcntc 
Jcphtc  Dei  populum. 

b  M>.  Remig.,  mtimatum. 
c  Ms.  Remig.,  fccerat ...de inimidt  tuit. 
d  Ms.  Kemig.,  tua  sacrifUiaexea  Jcphte  votum  im- 
plevit. 

*  Ms.  Remig.,  parcere. 
r  Ms.  Remig.,  ticut  Abraham. 
s  lu  ms.  R*mig.,  et  quidem  melitis,  ut  videlur, 

qtum  quod  legebatur  iu  editis,  dignum.  Tum  ms. 
immolari. 

*  Ms.  Remig.,  provocaret. 
1  Editrones  antu|uiores,  et  ms.  Rcmig.,  taiviiia, 

rccentiores,  tervitio. 
i  Us».  Remig.,  celtioret. 


lor  ejus,  vrincipatut  el  potettatct  aerh  kujut  ■  exem- 
ptaret,  fiduciaUter  triumphant  eatin  temetipto  (Cotott. 
ii,  15).  Occurrit,  inquam,  in  hor.i  de  qua  °  in  Evan- 
gelio  dieit :  Paier9  quid  dicaml  Tranteat  ha*c  hora. 
Sed  proptcrea  veni  in  hanc  horam  (Joan.  xti,  37),  P  ut 
is  qoi  eam  creaverat  immolaretur. 

58.  Quod  vero  illa  petit  indocias,  ut  fleret  in  mooto 
virginitatem  suam  cum  sodalibus  suis  (Judic.  xi, 
57),  ascendit  in  montem  Jesos  cum  4  sodalibus  pro- 
pinquante  passione  (Matth.  xxn,  50),  illic  orans,  ut 
evangelisU  testatur,  sudans :  pro  lacrymis,  gtittss 
sanguinis  stillare  videbaniur  in  terram  (Luc.  xxn, 
44).  Admonuitque  sodales  suos  vigilare  et  orare,  ne 
intrarcnl  in  lemationem :  adjiciens  tristem  esse  ani  • 
mam  suam  usque  ad  mortem  (Matth.  xxvi,  5»,  40). 
Descendens  vero  de  monte,  nanc  quam  pro  nobis 
susceperat  carnem,  sine  corruptione  virginem,  qu» 
non  noverat  virum,  obtnlit  sacriflcium  Deo  Patri. 
Quoniam  et  bicaperuit  os  suum  super  carnem  suam, 
dicens  per  propheum  :  Quce  T  procedunt  de  labUt 
meit,  non  rcprobabo  (Pt.  Lxxxvm,  55).  Et  ipse  in 
Evangelio  :  in  hoc  me9  ait ,  diligit  Paicr  meus9  quo- 
niam  anhnam  meam  pono  pro  ovibut  meit  (Joan  x , 
17).  Et  iteruin:  Majorem  hanc  charitatem  nemo  ha- 
bet,  quam  ut  animam  tuam  ponat  quit  pro  amicit  tuit 
(Joan.iv,  15).  Neque  enim  vel  in  morte,  caroilla 
corrupu  est:  de  qua  dicit  in  psalmo :  Caro  mea  ■  re- 
quietccl  in  spe.  Quoniam  non  derelinquesanimammeam 
apud  inferos9  neque  dabit  tanctum  tuum  videre  corru- 
ptionem  (Pt,  xv,  9,  10).  Vivit  iUque  Deo,  qui  viiam 
isUm  fin  t  propter  Deum.  Mihi  enim  vivere,z\t  Apo- 
stolus,  Cltristus  estt  et  mori  tucrum  (Philip.  i,  21). 

CAPUT  XXI. 

Jn  Samson9  Nazarwus  Dominus  Christut9  fortis  in 

capite. 

Promissio  facU  et   figtirata.  *  ln  Judicum   crcdita 

et  visa. 

59.  Manue  dictus  est  in  tempore  illo,  quo  judices 
Dei  populum  gubernabant ,  cujus  uxor  sienlis  fuii 
(Judic.  xiu,  2).  Huic  augelus  Domtni  aslitit  promit- 
tens  filium  Uiem  futurum  (lbid.9  5).  Ferrum9  iuquit, 
non  ascendct  supercaput  ejus9  elvinumct  ticeramnon 
bibct :  quoniam  Natarams  erit  puer  a  dic  nativitatit , 
utque  in  finem  mortit.  Jam  Nazar;etis,  virtu*  sonat  io 
capite:  quoniam  viri  caput  Chritlut(\  Cor.  xi,  5).  Na- 
tus  est  igtttir  Sainson  ille  fortissirnus,  plcnus,  ut  di- 
ctum  est,  virtute  ex  coma  capitis  sui,  qui  judicavit 
Israel  annos  viginti.  Hujus  omnis  actio  io  figura 
Christum  Dotninnm  resonat.  Cujus  gestorum  ordi- 
nem  adjutus  Dei  gratia  u  ita  percurram.  DescendU , 
dicil  Scriptura,  Samson  in  ▼  Taumatha,  el  dilexit  illic 
mulierem  alienigenam  (Judic.  xiv,  1),  suosque  paren- 
tes  petiit  ut  eam  sortiretur  uxoretn.  De>cendit  et 
noster  de  coelo  fortissimus ,  de  quo  dicit  angelus  ad 
Mariam  :  Quoniam  Nazaraus  vocabitur(Maith.u925); 
ut  sibi  dilecus  ex  gentibus  animas  sociarel,  et  fide 
conjungeret.  Dumpergil  Samson  videre  despoiisaum 
sibi,  catulus  leonis  ei  obviam  factus  esl,  quem  rcnle- 
tusspiriiuxdiscerpsit,  eutnque  misit  per  parle*(Jurf. 

k  Ms.  Remig.,  doctum . .  •  explanare. 
1  Ms.  Remig.,  ita  (eram9  forte,  refcram. 
m  Editi,  eamquc;  emendantur  ex  ms.  Remig. 
u  Id  est,  palam  traduceret,  acosteiiiui  ludibritique 
habetet;  id  erfim  signiflcat,  nap*Zstyu4xiZtn* 

0  Ms.  Remig.,  Evangelium  dicit. 

p  Ms.  Remig.,  ut  eam  qui  creaverat  immolaret. 
4  Ms.  Retnig.,  cum  discipulis  suit...  illaorans. 
r  Ms.  Remig.,  proccdent.  ..non  faciam  irritat 
non  reprobabo. 
*  In  nis.  Remig.,  requicsci t . . .  deretinquit. 

1  Editi,  In  Juda.  Emendauiur  ope  ms.  Remigiaui. 
u  Abest  vox  ita  a  ms.  Reinig. 

T  lls.  Remig.,  in  Tamna. 

*Lditio  Ludg.,  discerptit.   Alix  omnesk  suffra 


791 


AD  OPLRA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


792 


ii v,  5,  6).  Rursum  rediens  declinansque  viam,  duiu  A  prehensis,  earum  in  invicem  caudas  innectens,  faces 


cadaver  inspicil  animantis,  favum  tnellis  iu  ore  ieo 
nis  siispiciens  absiulit,  idque  coinedens  suis  ex  eo 
parentibus  dedit,  neque  illis  facium  sui  operis  inti- 
inavil  (lbid.%  8).  Hoc  el  nosler  Nazarxus  Jesus  Do- 
ininus  egit.  Discerpsit  populum  Judaeorum,  a  ut  ca 
tulum  leonis,  misitque  per  partes  :  de  quo  Balaam 
propheta  genlilis  aii  :  Catulus  Uonis  b  in  via  fortiui- 
mus  Israel  (Sum.  xxiii,  24).  Hujus  pariiculas  per 
orbem  sparsas  propheia  David  testatur,  dicens  ipsi 
forti  nostro  Domino:  Ditperge  illot  in  virtutetua  (Ps. 
lyiii.  12). c  Quod  factum  non  crediuius,  sed  videmus. 
40.  Favum  vero  niellis  quod  in  ore  leonis  hujus 
tnveiiit,  legem  spiriialem  populi  ejus,  audiior,  intel- 
lige,  quod  apes  patriarchae  atque  prophet;e  con- 
struentes,  in  eum  mella  iufuderint  divini  eloqnii. 
Hoc  cx  ore  lconis  morlui  abstulit,  qui  repuUis  Ju- 
«Ijeis,  legem  ipsam  etiam  gentibtis  ministravii.  Idque 
u  coinedeus  corpus  fortissimi  nostri  Judicis  Cliristi 
Dotnini,  dicit  :  Quam  dulcia  *  faucibus  verba  tua% 
tuper  mella  ei  favoa  ori  meo  (Pt.  cyviii,  103).  Et  Sa- 
lomon  ait :  Favi  meliis,  sermonet  bonilProv.  xvi,  24). 
Dedit  ex  eo,  dictum  ut  est,  parentibus  suis,  sive 
discipulis,  cum  aperuii  sensum  eorum;  ut  intettiae- 
rent  Sc)ipiurat(Luc.  xxiv,  45);  sive  bis  qui  ex  Ju- 
d.eis  transieruul  ad  fidem  ChrUti,  ut  etiam  ipsi 
gusianies  vid  rent,  quam  suavis  ett  Dominus  (Ps. 
sxxiu,  0).  Hujus  aclionis  aenigma  Satns-n  in  convi- 
vio  nupliarum  prottilit,  sub  cena  sponsione  triginta 
sindonum,  lot u>mque  sola  um  viris  oiii  aderaut, 
si  prnposita  narravissent  (Judic  xiv,  \0).Exdevoranie% 
inquit,  exiit  esca%  et  ex  forti  f  dulce  (Ibid.  14).  Qnain 
propinquaute  solutiouis  die  cum  intelligere  nequivis- 
sent,  ejus  mulierem  s  minis  terroribusque  coactam 
explorare  faciuul  sensus  viri,  ac  per  ipsam  proposi- 
tionis  solutione  comperla,  parabolam  pandunt,  di- 
centes  :  Quid  dutcius  melle  et  fouius  leone?  Quibus 
Ule  ait  :  Si  non  L  domattetis  vitulam  meam%  numquam 
inieliiijeretis  paraboiam     meam  (Ibid.  18).  Magiiuui 


his  ardentes  posuii, l  easque  per  segetes  Alluphylo- 
rum  ire  dimisit,  omnesquu  eorum  frnges  miro  com- 
pendiosuccendit.  Dicitquidem  el  noster  foriis  Do- 
minus  haereticos  signans  :Capiie  nobis  vulpespusil- 
lat  exterminantes  vineas  (Canl.  n,  ib) :  quibus  sunt  fa- 
ces  incendii  potius  erroris  quam  divini  amoris.  Nee 
suni  in  capile,  sed  in  cauda.  Ardent  enim  ttudiit 
perversisque  doctrinis,  quibus  imperitos  vel  poiius 
i  peritos  vaporis  sut  aspersioue  afflanies,  ooines  eos, 
qua«i  ignis  «  agreste  feniim,  consumunt.  Quoniam 
in  conspeclu  uostri  jndicisChristi  Domini  ignis  arde- 
bit  (Pt.  xcvi.3),  eruntque%  ul  dicit  propheta,  omnes 
aHenig*na,  ttipula  :  et  tuccendet  eos  adveniens  dies, 
dtcit  Dominus  (Mai.  iv,  1).  Illa  vero  molier  quae,  re- 
licto  tanto  viro,  alii  se  credidit  snciandam,  incendio 
cmn  suis  parcuiibiisa  suis  civibus  dignosciluresse 
cnnsiunpia  (Judic.  xv,  6),  ul  omnis  anima  haeretiea 
cuin  sms  parentibus,  id  esl,  doctoribus,  igni  l  inex- 
n  stinguibili,  peccatis  iraduceniibus,  exuratur.  Quo- 
inam  traducent  illos  ex  adversoiniquitatetiiiorum  (Sap. 
lv,  20),  cutn  eis  dixerit  Dominus  :  Discedite  a  mein 
ignem  aiternum,  qui  paralus  est  diabolo  et  angeiis  ejus 
(Hatth.  xxv,  41). 

CAPUT  XXII. 
In  eodem  Samson,  quodtigatus  Christus  Dominus  a 

Judvis,  vincula  omnia  dtsrupit. 
Prsediciiofucla  ei  figurata.mIn  Judicum  credita  elvisa. 

42.  Idein  Samson  in  illo  populo  aliam  dilexit  mu- 
lierem,  quam  dum  pergeret  accipere,  soli  trauseunti 
viam  iniinicoruin  insidiae  irruerunt  (Judic.  xv,  15). 
Cui  virius  diviua  siatim  afftiii.  Appreliensa  etenio 
asiui  maxilla,  miile  viros  ex  ea  prostravit,  cseleros- 
que  vertit  iniugam.  Qui  cumsiti  praeliando  deficeret, 
invocato  Deo,  ex  rima  ejus  maxill.e  aqua  profluens 
priscaB  virluti  reddidit  satiatum,  eumque  adversariis 
superatis  fecit  esse  victorem.  Si  nostrum  fortem 
Domimim  respicias  liocaniinaliveciatum,tantumdeD 


igitur  illud  pielatis  Dominicae  sacramentum,  quod  C  alque  ampliorem  numeruniabeo  prostratum  invenies 


in  Lege  fuit  velalum,  fuitqueabscondituiii  a  sseculii 
iuDeo;  revehtum  perCliri.slum,  mauifestatum  est  in 
gentibus (Coloss.  1,26 ;  I  Tim  m916).  Sane  a  se  pro  tra- 
tos  exuens  spoiiis.  promissa  Samson  omni  celeritate 
persolvit  (Judic.  xiv,  19);  utde  nosiro  quod  d  ciuin 
fucrat  cliam  signaretur,  Fortium  dividet  spolia  (Isa. 
liii,  12).  Salubriier  enim  nosler  suos  occidit  inimi- 
cos,  dum  peccato  peccaium  occidil  in  carue  (Rom* 
viii,  5),  reddens  spoliorum  proinissiones,  non  merita 
meritis  ,  sed  pro  malis  bona  conferens  miseris. 

41.  Pergens  vero  Samson  ad  diem  fe^tum  Hebr*i 
po;>u!i,  ut  cum  suis  agere  potuisset,  mulierem  ejus 
viro  alii  parentes  tradiderunt  (Judic.  xv,  1).  Hoc 
faciunt  leves  vilesque  anima*,  quae  con«ortium  unici 
sponsi  Christi  casto  fldelique  corde  miiiime  retinen- 
tes,  cuilibetse  h.eretica  tradunt  socianl  iue  doctrinae. 
Admonetque  Apostolus  animas  uniussponsi  Christi, 
pudico  amore,  cubile  servatites  :  Videte  ne  quit  vos 


inimicoruin  :  cu  i  ei  dicil  David  pr<>pheta  :  Cadeni 
a  latere  tuo  mitte%  el  decem  miilia  a  dextris  tuis  :  tibi 
autem  non  appropinquabunt  (Ps.  xc,7).  Quoniam  $i- 
tienli  corpori  ejus,  ex  laiere,  lainquain  exrima,  sau- 
guisetaqua  manavii  (Joan.  xix,54),quasatuiUomiiis 
auima  Chrisiiana  dicil  :  Super  aquas  refectionit  edu- 
cavit  me,  animam  meam  couvertit  (Ps.  xxn,  4).  Post 
iliud  mirabile  pr^luim,  Samson  sociavit  «ibi  aliaas 
quam  dilexit  mulierem,  nomine  Dalila  (Judic.  x«ia 
4)  Duas  isias  ninheres  (ut  ipsa  actio  raysiica  mulii- 
piiciter  discussa  revelal)  duas  illas  existimo  civiutes 
quas  Ezechiel  prophcta  bis  vocabulis  consignavit, 
Oolla  et  Ooliba,  S^mariam,  sciticet  et  Jerusalen 
( Ez*ch.  xxiii,  4) :  Samariam,  qu*  scissuram  regai 
iu  undecim  pariiuulis  susceph,  tamquam  illa  prlma 
mulierquse,  relicto  legitimo  viro,  se  haereticis  trt- 
didit;  Jerusalem  vero,  ut  ha»c  Dahla,  qac  mysteria 
passionis  Christi  Doiuini,  ordinataomni  acliooe  coa- 


seducat  utlo  modo  (11   Thess.  u,  3).  Reversus  igitur  ■>  clnsil. 
Samson,  cum  cognosceret  uxorem  suam  alteri   viro  43.  Quae  res  gestae  iia  sequunlur.  Dixerunt  AHo» 

ftiisse  conjiinciani,  insidiis  illam  geniem  pro  dolore      phyli   ad   Dalilam  :  Seduc   virum  tnum,  et  indicet 
confecit  (Judic.  xv,  5).  Treceutis  itique  vulpibus  ap-      tibi  in  quo  sit  virlus  ejus,  et  dabimus  tibi  th>- 


pnnie  ms.  Remig.,  ditpersit.  At  patel  ex  textu  Scri- 
piura  et  sequentibus,  ubi  dicitur:  Discerpsit  popu- 
lum%  priorem  leciionem  ante  ponendam. 

A  Cditi,  et  catulum. 

b  Sic  ms.  Remig.  Editi  vero,  Juda. 

*  Ms.  Remig.,  Quod  factum  nos  credimus  dum  vi- 
demus. 

d  Ita  ms.  Remig.  Atedhi,  Idque  comedit ut 

dicit. 

•  Siclegilur  in  editiouibus  veleribus  et  ms.  Remig  , 
licet  recentiores  addant  vocein  meis ;  iu  quo  ms. 
hihctur  :  eloquia  tua  super  met  el  favot. 

1  Ms  Remig.,  dutcis. 

b  Sic  Ms.  Remig.,  cui  accedere  videulur  Lugdun. 


etLovan.,  uhi  legitur,  nimis  terroribus.  Alii  codices 
nimiis  terroribus. 

h  Ms.  Remig.,  dominaretis  vilutaz  mem%  numquam 
intellexissetis. 

1  H.ix  verba,  easque  per  segetes  AUophyiorum  mt 
dimitit%  omnesque  eorum  segeles  miro  ,  qua?  habeban- 
lur  in  ins.  Reinigiano  et  edilione  Ltigdunensi,  ab 
ediiionibus  ilii  posterioribus  exciderant,  non  sine 
sensns  ioci  istitisdetrimento. 

i  M«.  Remig.,  perituros. 

k  Ms.  liemig.,  ul  agreste  fenum. 

1  Ms.  Retnig.,  incestimabilis. 

m  ll.rc  supplentur  ex  ms.  Reinig.,  cui  deestpriur 
tituius. 


7& 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PR£DICT.  DEI.  PAR3  II 


794 


guli  roille  cenlam  argenteos  (Judic.  ivi,  5).  Erce 
ebt  illa  triplex  vendilio.  Yenditur  Christus  in  Joseph 
ante  Legem  (Gen.  xxivu,  <8),  vendilur  in  Samson 
suh  Lege,  vendiiura  Juda  Jttdiris  sub  gratia  (Matih. 
xxvi,  15).  Seducit  Dalila  mulier  virum  illis  suadcn- 
libus,  el  dicil :  lndiea  mihi  in  quo  tnfirmari  possH 
virtus  lua  yJudic.  xvi,  7).  Aperuit  quodam  modo  os 
suuin  Samson  iu  parabolis,  et  dixtt  :  Si  tigaus  fue- 
vo  nervit  humidis ,  id  est,  recentibus,  infirmabor,  et 
ero  sicut  omnes  homines.  Sinit  se  forlis  liis  vinculis 
coliigan  :  insidiantibusque  adversariis,  *  ac  dicente 
iili  uxore,  Phitistiim  b  super  te  Samson;  iia  illa  vin- 
cula  vinuie  dissolvit,  tamquam  stupa  cum  teiigerit 
ignein ;  advereariosque  omnes  venii  in  fugam.  No- 
steretiam  Dominus  « fortiiudinis,  apud  Jerusalem 
*elul  his  vinculis  se  ligari  pennisit.  Adducunt  enim 
ad  eumd  Pharisxi  mulierem  in  adulterio  deprehen- 
saoi,  et  dicunt  temantes  :  Magittert  modo  hane  de- 
prehendimut.  Moytes  jussit  hujusmodi  tapidari;  tu 
vero  quid  de  ea  statuis  (Joann.  vm,  4)?  Nervonim  ve- 
lut  ex  Lege  vinculis  se  crediderant  ligasse  Jesum , 
et  maiiine  recentium  cum  dixerunt,  modo.  •  Qua? 
noster  fortis  hoc  responso  disrupit :  Qui,  inquit,  ve 
Mtrum  sine  peccato  est ,  prior  in  iltam  lapidem  mittat 
(Ibid.  7).  Quo  audiio,  iiniis  post  alterum  di6ces.<e- 
runt,  ut  illud  vinculum,  quo  ugaverant,  iia  solvere- 
tur;  quemadniodum  diiil  prophetn  :  Sicut  fluit 
cera  a  facie  ignis ,  sie  pereant  pe:catores  a  facie  Dei 
(Ps.  lvvii,  5). 

44.  Rursum  Allophyli  per  mulierem  iusidias  ten- 
dunt;  dicitque  mulier  ad  Sarason  :  Indicajam  mihit 
in  quo  infirmetur  virtus  tua.  Et  Sanisou  :  Si  ligatus 
fuerot  ait,  funibus  novis,  infirmabor,  et  ero  sicut  om- 
nes  homines  (Judic.  xvi,  11).  Cumque'id  fierel,  Ad- 
ueriarhadte,  '  inquit,  Samson.  At  ille  repleius  spi- 
ritu  s  disrupit  funes  a  brachiis  suis  tamquam  lilum  , 
spifeit  omoesque  fugavit  advrsarios.  Ltgari  se  si- 
m t  et  nosler  Dominus,  fortis,  h  dum  secundo  veniunt 
ad  eum  Pharisxi  et  dicunt :  Maghtert  scimus  quia  in 
weritate  doees;  et  nullius  personam  accipis.  Lieet 
tributum  dare  Ccesarit  an  non  (Matth.  xxu,  iO)?  In 
bac  tentatione  fortem  noslrum  bicipili  quasi  laqueo 
1'gaverum.  Sed  spiritu  virtutis,  fortis  nosler  nodos 
omnes  ista  voce  disrupit :  Quid  met  inquit,  tentatis, 
hupocritas  f  afferte  miht  numisma  census.  At  itli  attu- 
ierunt  ei  denarium.  Ei  Dominus  :  Cujus  est  imago 
ei  Si  perscriptio?  Dixerunt,  Ceesaris.  lleddite,  ait  Dk>- 
minus,  Cceiari  qute  sunt  Camris,  et  Deo  quoi  Dei 
sunt  (Ibld.  18).  His  dictis  mira  celerilate  vincula  illa 
disrupii ,  iiie  su~ceptus  homo,  qui  Deo  suo  canit 
iii  p»almis  :  Dirupitti  vincula  mea9  tibi  sacrificabo 
sacrificiHm  laudis  (Ps.  cxv,  16). 

45.  Tertio  sollicitat  mulier  virum.  l  Quousque, 
hiquit,  iltudit  me  f  Indica  jam  mihi  in  quo  infirmetur 
uirtus  tua  (Judic.  ivi,  13).  Pene  eadem  verba  et  Ju- 
d.ri  diienmt  nostro  judici  Christo.  Quousque,  in- 
quiuut,  animas  nostras  i  tottit  f  Si  iu  es  Christus,  dic 
nobis  patam  (Joan.  x,  24).  S<*d  Samson  terlio  se  li- 
gari  hoc  modo  permisi l :  Si  allignti  fuerint,  ait, 
eapitli  capitit  mei  in  palo  onorio,  infirmabor,  et  erotic- 
mt  omnes  homines.  Quod  curo  facerel  mulier  :  Iidem 
insidiantes  ad  tet  k  inquil,  Samson.  At  ille  eisur- 
gens,  disruptis  omnibus,  fugalos  pla^aiosque  inimi- 
ros  prostravit.  Fit  et  nostro  forti  Jesu  Domino  hu- 
jusmodi  colligatio,  velut  in  orsorio  palo  coniextio  ca- 

c  Ms.  Remig.,  ac  dicentibus. 

•  Ms.  Remig.,  ad  te. 

c  Ms.  Remig.,  forti  manu. 
*Sic  ms.  Remig.  Editi,  foris. 

•  Ms.  Remig.,  Quod...  et  paulo  post,  Si  quist 
inquit. 

r  Ms  Remig.,  inquhmt. 

•  Sic  M*.  Remig.  Editi,  disrumpens.  .  tptirgit. 

h  Ms.  Remig.,  hoc  secundo :  veniunt  ad  eum  rursum. 
*Ms.  Remig.,  vel  quo  utque...  indica  jam  wihi. 
Editi ;  indica.  inauit,  mihi. 


A  pillorum.  Dicunt  Scribs  et  Phsrisaei  ad  Jestun : 
Scripsit  nobis  Moutet,  quodsi  quis  morluus  fuerit 
non  habens  filios9  accipiat  uxorem  ejus  frater  ipsius, 
etsuscitet  semen  fratri  suo.  Septem  auten  fratres 
erant:  l  accepit  uxorem  fratris  seeundus  et  tertius, 
et  mortui  sunt  non  relictis  filiis ;  pottea  vero  omnes  eam 
acceperunt ;  sine  liberis  mortua  est  et  muiier  :  in  resur- 
rectione,  aiunt,  cujus  erit  uxor  (Matth.  xxn,  24  seq.)1 
Quanto  vebememius  se  ligasse  nostrum  fortem  cre- 
diderunt,  tanto  ^vpiocius  solvii  quam  iiuulerant 
quacstionem.  Et  vere  sicut  potestatem  habvns  (Matth. 
vn,  29),  qoia  nec  iigari  his  leniationibiis  posset, 
nisi  ipse  permitteret.  Ft/it,  inquit,  smeuli  hujus 
generant  et  generantur  :  qui  autem  digni  fuerint  see- 
cutum  itlud  contingere%  neque  nukent  neque  nubentur. 
Non  enim  jam  •  mori  poterunt,  quoniam  sunt  simites 
angetis  et  filiis  Dei  (Luc.  xx,  S4).  Quibus  dictis, 
oroni  coufusione  proslraii,  ejus  fugati  sunt  iniinici 
(Ibid.  40).  El  venit  hora   mortis  Samson.   Dicit  et 

R  noster :  Venit  hora  ut  clarificetur  Filius  hominis  (Joan. 

°  xn,  23).  JViit  enim  granum  tritici  cadens  in  terram 
morluum  fuerit ,  iptum  solum  manet :  si  autem  mor- 
tuum   tuerit ,  multum  fructum  affert  (ibid.  24). 

46.  insiante  et  flenie  meudaciter  coram  se  mu- 
liere,  pusiltanimis  factus  ett%  ait  Scriptura,  Samson 
usque  ad  mortem  :  ut m  nostri  figurau  actio  implere* 
tur,  diceutis  :  Trittisest  anima  mea  usquead  mortem 
(Matth.  xxvi,  58).  Si  rasi ,  inquit  Samson,  fue- 
rint  capitis  mei  capitli ,  infirmabort  et  ero  stcut 
omnes  homines  ( Judie.  xvi ,  47  ).  Aniequam  lurc 
fierenl,  mittil  mulier  ad  viros  diceos  :  Afferte  argen- 
tum,  jam  enim  mihiomnia  veraciterindicavit.  Fil  cer- 
ta  traditio,  quam  sopplevit  Judas  percepto  argento : 
impleturque  iu  Sumsou  per  figuram  quod  n  in  nostro 
Chrifcto  Dotnino  actum  est  eiiam  manifeste.  Nam 
quod  eum  accipiens  mulier  dorroire  fecit  in  sinu 
suo,  hoc  est  quod  noster  forlis  Dominus  dicit :  Non 
expedit  mori  propketam  extraJerusaiem  (Luc.  xin,  33). 
Quod  euni  inebriavit  pocuto    morlifero  ,   boc  est 

C  quod  el  Dominus  nosler  dixit :  Dederunt  in  etcam 
meam  fel%  et  in  siti  mea  potaverunt  me  aceto  (Ps. 
lxviii,  22).  Quod  vero  nnvacuia  adhibita  rasil  capot 
ejus,  hoc  est  quod  eum  in  loeo  Calvari»  crucifixit. 
Raso  capite  Samson,  discessit  el  virtus;  et  noster 
pendens  in  ligno  clamavit :  Deus,  Deus  meus9  respice 
met  quare  me  dereliquisti  f  Et  iterum  :  Muttipticati 
sunt  super  capiltos  capitis  mei  qui  me  oderunt  gratis 
(Ps.  xxi,  !;Lxvinf5).  EffoderunlinimiciSamsonduos 
oculos  ejus.  Duae  panes ,  velut  °  lumioa ,  discipulo- 
rum  effusae  sunt  ad  tempus,  p  alii  n^gando,  alii  fu- 
giendo ;  pro  quibus  clamat  noster  fortis  :  Oculi  mei 
defeeerunt  sperando  in  Deum  meum;ei  iierum  :  ///«- 
mxna  oculosmeott  ne  umquam  obdormtam  in  mortem 
(Ps.  liviii,  4;  xu,  4).  Quod  factum  in  discipulis 
novimus,  quando  illo  resurgente,  aperti  sunt  ocuU 
eorumt  eumque  cognoverunt  in  (ractione  panis  (Luc. 
xxiv,  31).  Accipientes  inimici  Samson,  ligaverunt 
eum  ferro.  Iloc  clavi  indicant  Crucifixi. 

q  47.  Quae  vero  illudenies  fecerunt,  dando  palmas 
in  facie,  spuiis  linire,  flagellis  caedere ;  haec  omnia 
isaias  propheta  praedixit  (Ita.  l,  6),  et  impieta  in 
Christo  Domino  sancta  Evangelia  testantur  (Matth. 
xxvu,  29,  30 ;  Marc.  xv,  17, 18, 19),  ubi  velotcaca- 
tum  illudunt  Juda3i,  dum  calamo  percutientes  caput 
ejus,  dicunt  :  Prophctiza  nobist  Christe,  quis  te  per- 

I  Ms.  Remig.,  tmpendis. 

*  Ms.  Remig.,  inquiunt. 

1  Ms.  Remig.,  accevit  unus  ex  eis  uxorem,  et  toemn- 
dus  et  tertius.  et  omnes  mortui  tunt. 

m  iia  rns.  Rcmig.  cum  edil.  antiquis;  recentioribus 
addita  fuerat  hic  voi  Domini. 

&  Ms.  Remig.  h;cc  habel  in  accusaudi  casu  :  in  no- 
strum  Chrittum  Dominum. 

0  M>.  Retnig  ,  luminvm, 

p  Ha»e  voces  alii  negandot  6upplentur  ex  ms« 
Rcmig. 


705 


AD  OPERA  S.  PROSPBRI  AQUITANI  APPENDiX. 


m 


cussit  (Luc.  xxn,  64 ;  Matth.  xxvi,  68)?  Unam  vero  A  ablactatum,  nt  promiserat,  reddidit  Domino.  Eju<« 


extremum  in  morlesuamiraculum  fecltSamson,quod 
eiiam  noster  Domiuus  ei  fortis  implevit.  Crescente 
coma  capitis,  cum  ei  crevisset  et  virtus,  ad  templum 
ductus  ab  inimicis,  quo  omnis  populus  ille  convene- 
rat  dare  laudes  et  victimas  diis  suis,  quod  eis  acerri- 
nium  suum  tradideraut  bostem;  illic  positus,  puero 
qui  sihi  ducatum  prxbehat,  ut  ejus  manibus  colum- 
nas  supra  quastotum  illud  aedificium  ferebatur  tra- 
deret  imperavit.  Quas  •  singuiis  manibus  appreheu- 
dens,  invocato  Deo  ,  semel  so  adhuc  confirmari 
petit;  atque  impeiu  spirilus  columnas  evellens, 
omne  illud  aedificium  cum  populis  cadens,  plures 
Samson  occidil  in  morte  sua,  quam  occiderat  in 
vita  sua  (Judic.  xvi,  22  seq).  Nosier  eliam  Dominus 
manifesiius  quod  ille  myslicn  fecerat  exhibuit  : 
duos  angnlos  mundi,  circumcisionem  scilicet  ac  prae- 
putium,  velut  duas  columnas,  in  sua  morte  movens, 
omnem  culluram  idololatrise  subvertit  :  solvens  ini- 
micitias  in  carne  sua%  ut  duos  conderel  in  se%  in  unum 


que  gratiae  fuit,  dum  parvulus  versareiur  in  lempto, 
ut  et  divina  responsa  acciperet,  et  ei  futura  Duni- 
nus  numiaret  ( I  Reg.  iu ,  4 ).  Sed  is  non  tantum  in 
figura  liiutavit  ordinem  sacerdotii,  quantum  in  ilto 
tria  quaedam  inveniuntur,  quae  Christo  sunt  Domino 
cmisignanda.  Dux  enim  et  sacerdos  atqne  propheta 
effectus  esl  populi.  Ducem  si  quxrisChristum,Daniel 
propheta  de  ipso  :  Dux%  ait,  militiee  cmlestis  (  ftar. 
ix  ,  25).  Sacerdotem  *i  quaeris  Christnm ,  David  di- 
cit :  Tu  es  sacerdos  in  afternum  secundum  ordinem 
Metchisedech  (  Ps.  cix ,  4 ).  Prophetam  si  ousris 
Christum,  ipse  de  seipso  in  Cvangelio  dicit :  Non  est 
propheta  sine  honore  nisi  in  palria  sua  (Lue.  iv,  24). 
Dtim  igitur  filii  Heli  sacerdotis  maligne  agerent,  in- 
debite  praesumentes  partes  aliasvesci  ex  carnibus 
immolandis ,  quas  illis  non  mandaverat  Detis  ( I  Reg. 
n,  12) ;  ac  primitus  sibi ,  postea  Deo  debere  offerri ; 
insectanles  etiam  mulieres  venienies  ad  templum, 
cum  eis  flagitia  perpctrabant.  Quibus  sceleribus  con- 


uovum  hominem;  faciens  pacem%h  ut  reconciliet  utra-  **  feclis  irntus  Deus,  praeiium  eis  adversae  geotis  im« 

misit  (1  Reg.  iv,  i).  In  quo  nou  tantum  caesus  popn- 
lus,  quantum  eiiam  illi  ipsi  sacerdotes  interfecti. 
lpsa  quoque  arca  Dei  ab  hostibus  capta  est.  Sic  enim 
Deus  Israel  irasritur  peccantibus  sacerdoiibus ,  ut 
etiam  sacratis  locis  suis  vasisque  non  parcat.  Dicit 
enim  David  :  Repulit  Deus  tabernaculum  $uum%  in  quo 
habitabat  in  hominibus ;  et  tradidit  eos  in  mantis  gen- 
tium  et  dominaiv  sunt  eorum  qui  oderunt  eos  [Ps. 
lxxvii,  60,  61).  Et  itcruin  :  Repulit  eos  Deus  sancti 
ficationem  suam  ( Ps.  lxxxviii  ,  40 ).  Item  alibi :  Si 
peccaverit  populns%  exorabit  pro  eo  sacerdos;  si  au 
tem  sacerdos  l  peccaverit ,  quis  exorabit  pro  ilto  ( I 
Jle9.n,2S)? 

50.  J  llei  mibi !  Cum  magno  geinitu  et  inexplebili 
fletu  dicam  :  dicam  precurrentibus  peccatis  lmpie- 
que  agentibus  nobis,  nostris  quoque  haec  mala  prove- 
nire  temporibus.  Arcam  vero  Deiquam  ceperantho- 
stes ,  ea  veneratione  colendam  esse  crediderunt ,  ot 


lUil 


que  in  uno  corpore  Deo%  ver  Crucem9  interficiens  tni- 
micitias  in  semetipso  (Ephes.  n,  Met  seq.).  Hucusque  e 
in  Judicum  figurate,  quae  acta  sunt,  occurrerunt. 

CAPUT  XXIII. 

Ruth ,  Ecclesia  ex  Gentibus  Judosis  illudens. 
Praediciio  facta  et  figurata.  In  Ruib  credita  et  visa. 

48.  Rulh  in  illo  populodicia  est,  quae  cum  esset 
alienigena ,  id  est ,  ex  Moabitis  veniens,  sub  lege  Dei 
et  populo  posita,  ea  egit,  quae  figuram  gestarent  Ec- 
clesiae  venientis  ex  geniibus  (  Ruth.  i,  4).  Cuidam 
enim  ex  populo  llebnro  se  in  conjugio  matrimonii 
oblulit  (Jfrtf.iii,9  et  12).  At  ille  servans  mandat»  le- 
gis,  non  specie  tractus  juvenculae,  non  adolescentiae 
suae  capius  ardore,  sese  ingerentem  ad  enm  mittit, 
cui  propinquiori  ex  lege  debebatur  (J>c«i.xxv,  5).  Re- 
cusat  eam  is  qui  jure  dtvino  pnlsatus  est.  Excalcean- 

dum  lex  censuil  qui  pmpiuq.iam  accipere  noluisset :  c  in  templo  Dei  sui  Dagon ,  collocandam  arbitrarentar 
mia  nota  i»te  vexatus,  illa  iin  sociata  cst,  qui  locum  /|  Reg.  v  2).  S,,b  cujus  potentia ,  sequemi  d.e  ido- 
d  in  propinquiori  servaverat  (Ruth.  iv,  8, 10).  Sic     *  -■  *■  -   -- 

Ecclesia  •  geniium  etiain  populo  isr^elitico  in  fide 
Chrisii  Doinini ,  in  propinquiori  sese  obtulit :  quam 
suscipere  nolens  rite  excalciams  est  gloria  collatse 
legiSi  et  infainiii  nota  inustus  :  quoniam  noluit  bene- 
dictionem,  et  tonge  fiet  ab  eo  (  rs.  cvin,  48).  Sicut 
Apostnliis  eidem  populo  dicit :  Vobis  primo  oportuit 
f  annuntiari  verbum  Dei :  sed  quoniam  expulistis  itlud, 
nec  vos  dignos  vitas  cetemce  judicastis ,  ecce  converti  • 
ffiKJ  no$  ad  gentes  (  Act.  xiu,  46  ).  Domus  enim  ex- 
calceati  in  illo  populo,  lioc  crimine  noiabatur.  Qui 
vero  eam  posterior  accepit,  populus  est,  catceatos 
pedes  habeus  in  proiparatione  Etangetii  pacis  (Ephen. 
vi,  15).  Quod  Evangelimn  aniiuntial,  Booz  el  Rulli 
Obed  genuisse,  cujus  per  succrssionetn  seminis ,  us- 
qne  ad  Josepli  et  Mariam,  ipsiu«que  Christi  Domini 
iialivitatem  perventum  esi  (Matih.  if5et seq  ). 

C\PUT  XXIV. 

In  Samuete  Christus  Dominus%  Dux%  Sacerdos, 
et  Propheta9  sacerdotes  arguens. 

Promissio  facta  et  figurata.  In  Rcgum  t  credita  et  visa. 

49.  Anna  uxor  Elranae,  quae  sterilis  fuit,  votum 


m  suum  elisum  prostratumque  viderant.  Sed  bo« 
casui  dantes ,  eum  rursum  uncis  fortioribus  validio- 
ribusque  defigunt  (lbid.% 5).  Quem  postera  die  con- 
fractum  comminutumque  coram  arca  intnentes , 
quidnam  illud  essel  minime  repererunt  ( lbid.6); 
ipsaque  gens  graviori  atrocique  plaga  percussa  est , 
quam  David  propheia  sub  quodam  pudore  testatur, 
dicens  :  Percussit  inimicos  suos  retrorsum ,  oppro- 
brium  sempiternum  dedxt  illis  ( Ps.  lxxvii  ,  66).  Nec 
valuerunt  hujus  turpitudinis  evadere  ultimam  pot- 
nam ,  nisi  arcam  Dei  quam  ceperant,  k  donis  appo- 
sitis ,  reddidissent  (IReg.  vi ,  3).  Videant,  metuant- 
que  reges  et  genies ,  quae  penes  se  sacraia  omnipo 
lentis  Dei  vasa  nunc  usque  captiva  relinent ,  eaqne 
reddere  detrectant.  Quae  enim  mala  ventura  credi- 
mus  eis  qui  nomen  illud  quod  est  super  omne  no- 
men  (Philip.  u ,  9) ,  in  vasis  ejus  sacratis  honorare 
n  noluerunt :  cum  sic  punitos  arcam  Dei  honoranies 
D  divina  teslelur  Historia  (I  Reg.  vi,  49),  ob  quam 
visam  et  bic  coeperit  vindictam  facere  Deus  de  iui- 
micis  suis  f 

51.  Idem  vero  ille  contumax  Hebraeus  popntus , 
spreto  Samuelis  ducatu,  sibi  regera  fieri  petiitfl 


vovit  Deo,  si  ei  daret  fllium,  eum  ab  infamia  usque  Reg.  vm,  5).  Iratusque  Dominus"ait  Samueli :  No* 
iu\  seuium  fuiurum  in  dojno  h  Domini  (I  Reg.  i ,  44  te  isti%  sed  me  spreverunt  (lbid.%  7) ;  ul  illud  tunc  st- 
et  seq.).  Datus  atque  ex  ea  natus  est  Samuel,  quem     guaretur  quod  post  dixerunl  Pilato,  spernentes  Do- 


*  Ms.  Remig..  singulaisingulis, 

b  M-.  Remig. ,  et  commutare  utrxnque  inane  . .  .  in 
semetipsum. 

«  Sic  ms.  Remig  ,  subinlellecto,  //6rti;  edili  vero, 
in  judiciis. 

*  Ms.  Rcmig.,  propinquo  reservaverat. 

*  Ms.  Rcnng.,  ex  genttous. 

1  ks.  Rcmig.,  annuntiur* . . .  eonvertimur  ad  gentes. 


«  Receniiores  addiderant  hic  voeem,  likris ;  et  in 
sequentibus  quibusdam  capitoro  titulis ,  quam  uno 
consensu  omittunt  ant.quiores  codices,  cum  ms.  Re* 
mig.,  etsi  subaudienda  non  dubitetnr. 

h  Ms.  Remig. ,  Domino. 

1  Ms.  Remig.,  addit  vocem,  peccaverit 

j  Edit.  Colon.  et  ms.  Remig.,  Heu  nukl. 

k  Ms.  Reiiiig.,  anis  appositis. 


797 


LIBER  DE  PROMSS.  ET  PRiEDICT.  DEI.  PARS.  U. 


798 


minum  Jesnm  regem  :  Nos  non  habemus  regem  nisi  A  Qtie  gladio  dignoseiiur  esse  Iruncatos  (I  Reg.  xvii  t 


to/icm  lcesarem  (Joun.  xix,  15).  Dedil  tamen  eis  Dih 
ininus  regem  Saul ,  ftlium  Gis  de  tribu  Beiijamin  ( I 
Ifr^.  ix,  I) ,  qui  eos  regia  potenlia  afflixit  anuis  qua- 
draginla.  Omnis  iiaque  anima  quse  •  legem  Chrisli 
Domini  et  jugura  repudiai,  sic  meretur  affligi,  qui- 
Kius  dum  dominantur  mali  duces ,  principes ,  sacer- 
dotes,  audiuni:  Dedi  vobis  regem  secundum  corve- 
strum  ( 1  lleg.  xn ,  43 ).  Ipsi  quoque  caveant  qui  has 
accipiunt  poiestates,  si  cupiditate  dominantis,  nec 
consulenus  affeclu  suscipium,  si  ministrari  eligunt, 
ac  non  potius  ministrare.  Quod  Dominus  per  semet- 
ipsum  et  per  prophetam  O^ee  increpai,  dicens :  Cha- 
naan  in  manu  ejus  staUra  b  injustitice,  dominatio- 
ttern  c  enim  eleqit  (Ose.  xu,  7).  Et  in  Evangelio  ipse : 
Qui  voluerit  major  esu  in  vobts,  erit  vtster  servus :  sic- 
ut  Filius  hominis  uon  venit  ministrarit  sed  ministrare 
(Maitk.  xx,  «7,  48). 
1  CAPUT  XXV. 

In  David  Ckristum  pastorem  citharixantem.  3 
Prmnissio  facta  et  flguraia. d  In  Regum  credita  et  visa. 
52.  Cum  idem  ipse  rex  Saul  superbia  captus ,  Dei 
pracepta  coniemneret  ( 1  Reg  xvi  tietseq. ),  spretus 
a  Deo,  David  ille  (quod  diciiur  manu  fonis) ,  par- 
▼u<  licet  in  fratribus,  •  nnciionis  regi»  sacramenta 
auseepit  ( 1  Reg.  xvi ,  13 ) :  pasior  sane  ovium  .  ut 
nostrum  signaret ,  pa&iorem  unctum  Chrisiuin  D«>- 
ninum  ,  qui  dicit :  Ego  sum  pastor  bonus  ( Joan.  x , 
II ).  Eripuisse  se  praedam  e\  ore  leonis  David  fate- 
tnr  (I  Reg  xvu,  35).  El  noster  manu  fortis  de  ore 
leonis  diaboli  v  et  Petrum  negauiem  ,  et  lalronein 
enpuit  confltentem  (Luc.  xxn,  6i,  et  xxiu,  43).  Suavi 
sono  citbarizans  David,  non  lantum  animalium  mul- 
cebatauditus,  quantum  eliam  in  ipso  Saule  vexatio- 
nem  f  mali  spiritus  temperabat  (1  Reg.  xviu,  10).  St 
nosiri  manu  fortis  Chrisli  Doinini  citharairi  respicias 
personaniem  s,  quam  ligno  crucis,  carnis  membro- 
ramque  suorura  chordis  aptatam,  plectro  dum  tangit 


49,  51  ).  Ex  quinque  enim  libris  legis  unus  bpis 
praedictus  ,  fuodibula  carnis  locutus ,  manu  forli  ei- 
pressus,  lotam  superbiam  diaboli  elisil,  suoque  per- 
eiuit  gladio,  duiii  morlera  niorte  occidit.  Invidia 
enim  diaboti  mors  mtroiit  in  orbem  terrarum  (Sap.  11 , 
24).  Ilauc  suscepit  innocuus  Pastor  ille  bonus,  qui 
pro  suis  animam  posuit  (Joan.  x ,  11) ,  ut  sua  morte 
diabolum  debeltaret.  Eistiucto,  prostratoque  boste, 
adversuH  D  ivid  Saul  inique  invidiam  cuncepil  ex  vi- 
ctoha  ( I  Reg.  xvm ,  8 ) :  relribuensque  mala  pro  bo- 
nis,  fugat,  odii ,  persequiiur  iunocentem.  DicH  et 
nosier  Dnminus  de  talibus  :  Retribuebant  mihi  mala 
pro  bonis.%  et  odtum  vro  ditectione  mea  (Ps.  xmiv,  12, 
et  cviii,  5).  i  Ouod  vero  David  per  latebras  mon 
tium,  perspeluncas  et  per  deserta,  Saule  perse- 
quente,  discurrii  (I  Reg.xx  et  seq.)9  corporis  sui  no- 
ster  Dominus,  id  est,  sanciorum  membrorum  suornm, 
niartyrum  videlicet,  in  hac  figura  persecuiiones  ex- 
pres$it :  de  quibus  apostolus  Paulus  dicit :  Cum  kis 
dignus  non  essei  orbis  terrarum9per  deserta  errabant, 
et  per  sveluncas,  et  per  cavernas  terrce  (Bebr.  xt,58). 
o4.  Quod  vero  persecutorem  suiim  Saulein  11011 
occidit  David  cum  ci  traderetur  in  manibus,  abscin- 
densque  pinnam  cblamydis  ejus,  se  odienii  pepercit 
(I  Reg.  xxiv,  4) :  hoc  quotidie  agii  noster  pastor 
■  et  rex  Christus  Dominus,  circa  osores  persecuto- 
resque  suos;  a  quibus  dum  abscindit  vitium  magnmn 
superbia,  parcit  etiam  regibus  saevientibus :  qnia 
non  vuli  moriem  impiorum ,  l  sed  ut  revertantur 
ei  vivanl  (Exech.  xvm,23).  Quodin  omnibus  suis  fc- 
cii,et  facii  inimicis  ille,m  illequi  non  ex  meritis,sed 
graiis  jusiiflcat  impium  ( Rom.  iv ,  4 ).  Eurodem 
David  declinantem  rursum  insidias  Saulis,  genies 
excipiunt  (I  Reg.  xxi,  10).  Sic  se  noster  Christus 
Dominus  sasvientibus  sublrauens  Jndaeis,  gentibns 
dedit.  Prodiderunt  Alloplryli  Sauli  regi,  quod  David 
esset  penes  eos  abscond.tus  in  Geth  (IReg.  xxvi,1). 
Prodilum  el  nostrum  Regem  ideni  propbctn,  dicens: 


sancti  Spiritus,  omne  animal  rcplens  benediclione  C  Adversum  me,  inquit,  susurrabant  omnes  inimici  meit 


iPs.  cxliv,  16),  ipsumquoquediabolum  fugavitde  cor- 
dibua  inimicoriim ,  pro  quibus  orans  fn  cruce  6iia- 
vem  illum  sonum  protulil,  dicens :  Pal^r,  ignosce 
Uli*9  quia  nesdunl  quid  faciunt  (Luc.  xxm ,  54).  Idein 
tamen  David  dum  Sauli  regi  graius  esset  ex  ciiliara, 
eumnne  lurbatum  nuniiis  Goliae  cngnoscerei ,  qui  sub 
eondiiione  servilutis  provocaret  singulare  ceriainen , 
conira  potenlem  illuin  virum  hic  se  David  parvus 
opponit.  Non,  inquit,  corruat  cor  domini  mei  :  eao 
ffe,  h  e*  pugnabo  huic  Allophglo  (I  lieg.  xvn,  Zi). 
Cui  Saul :  Non  potes ,  ait :  quia  tu  puer  es%  et  ille  vir 
beltalor  esl  a  juventute  sua.  Et  leonem.  ait  D.ivid,  et 
ursum  occidit  servus  tuus.  Sic  erit  iste  unus  ex  illis 
(  Ibid.t  35 ) :  ex  semine  soo,  ut  promissum  fuerat , 
signans  illum  esse  veuturum  qui  conculcavil  leonem 
et  draconem  (Ps.  xc,  15). 

53.  Suscepto  itaque  praelio ,  renuit  David  Saulis 
arma  quibus  erat  indulus  ( I  Reg.  xvu,  5^ ).  Quinque 


advenum  me  cogitabant  mihi  mala  (Ps.  xl,8j.  Et  He- 
rum  :  Astiterunt  reges  term,  et  principes  convenerunt 
in  unum  f  adversus  Dominum  et  adversus  Christum  ejus 
(Ps.  11, i).  £ed  David  proditum  sesc  cgnoscens, 
a^it  quaedam ,  inuno  per  eum  ?guntnr  futura  myste- 
na,  arreptitium  simulans;  salivac  ejus  in  barbam 
"defluebant,  ferturt|ue,  utdicit  Scriptura,  totus  in 
manibus  suis  (I  Reg.  xxi,  13).  Talem  genlis  illius  rex 
aspiciens ,  a  ^e  projiciendo  dimiltit ,  dicens  :  Quid 
mihi  iniroduxistis  istum  fanaticum  ( Ibid.,  14)?  Nih  1 
enim  in  lege  dictuin  gestumve  esi  quod  vacuuni 
esse  possit,  aut  a  (igurata  actione  sit  aliquatenus 
alienum.  Dicunt  enim  el  nostro  Domino  Judaei  ini- 
niici  :  Samaritanus  es ,  et  dmmonium  habes  (Joan.  vm , 
48).  Quem  conspuentes  etiam  de  qtiibusdara  civitati- 
bos  miserunt  foras.  PortaUis  est  quippe  ei  Jesus  Do- 
minus  in  manibus  suis,  dum  suum  corpus  in  sanctifl- 
cato  pane  ^esians  roanibus  suis,  dixit :  Rocest  corpus 


coim  sibi  lapides  leves  eligens  de  iorrenle,  l  fundi-  «^  menm  quodpro  vobis  tradetur  (Luc.  xxn ,  19;  1  Cor.  xi, 
bula  manu  capta,  non  in  specie  regis  regem,  sed      24).Dequibusmysterii!i,qiiieiiamiIliidnossedeside- 


oiagnum  liosiem  parvus  pastor  eipugnai.  lu  noster 
pastor  Cbristus  Dominus ,  sapienuam  hujus  miiiidi  , 
Unquaro  illa  arma  rejiciens ,  in  quin.jue  lapidibus 
stulta  mundi  elegit  quibus  confunderet  fortia  (I  Cor.  1 , 
27  ).  Omnis  etenim  ille  terribilis  ambilus  superbi , 
ono  iciu  lapidis  fronte  percussus  prostratus  est,  suo- 


rai ,  quomodo  sit  David  saltans  ante  arcam  nudatns 
coram  servis  et  ancillis  suis,  ul  Christura  crucifixum 
praeseutibus  viris  et  feminis  demonsiraret,  veneraii- 
da  memori»  Augustini  episeopi  dicta  inspiciat,  qui- 
bus  latius  in  liis  pervagatus  pene  omnia  comprehen- 
dii  ( Vide  August.  Enar.  in  psal.  xxxm ,  imm.  5  et  uq.). 


•  Ms.  Rcmig.,  qum  leve  Christi  Domini  jugum. 
t»  Ms.  Remig.,  cum  Lugd.  edit.,  justitite. 

•  Ms.  Remig.,  minime  elegit. 

d  Haec  adduntur  titulo  huic ,  et  aliquot  aliis  ope 
nis.  Remigiano-Remensis. 

•  Ms.  Remig.,  uuciionem  regiam  sacramento. 
1  Ms.  Remig.,  maligni. 

S  Ms.  Remig.,  quam  liqnum  crucit...aptat ,  plectro 


dum  tangit  sanctus  Spiri:us. 
h  Ms.  Remig.,  expugnabo  hunc  Allophylum. 
1  Ms.  Remig.,  fundtbulo  manu  capto. 
J  Ms.  Remig.,  Quid  vero. 
k  Iia  ms.  Reinig.  Editi,  et  rerum ,  1111II0  sensti. 
I  Ms.  Remig.,  tantum  ut  revertamur  et  vivauun. 
m  lu  jiis.  Remig.  legitur  semel,  ille. 
*  Ms.  Remig.,  recurrunt. 


799 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


CAPUT  XXVI. 

In  eodem  Davtd  ,  inimicos  diUgentem  ,  lapsos 
reparantem. 
Promissio  facta  et  ftgurata.  Iu  Regum  credita  et  visa. 
55.  Ut  piomissionis  ordo  poscehat,  unctus  David 
•in  toium  Israel,  non  partem,  ul  priu*,  excepit  gu- 
bernandutn,  exsiincio  Saule  in  pi.aelio  (1  Reg.  xxxi, 
6).  Qtieiu  graviter  occisum  doluil ,  eumqiie  insuper 
viudicavit,  oranisquead  eum  congregatus  estlsrael 
( II  Reg.  i,  17  et  seq. ).  Hoc  etiam  minc  agitur,  dum 
noster  Kex  Christtis  Domimis  suos  plurimum  diligit 
inimicos  et  vindicat ;  tolus  ad  eum  ,  ut  promisaum 
est ,  colligitur  mundus  :  cui  diclum  est :  Dabo  tibi 
gentes  hareditatem  tuam ,  et  possessionem  tuam  termi- 
nos  tnrce  (PsaL  u ,  8).  El  licet  jam  pene  omnes  oc- 
cupaverit  geutes ,  superesl  tamen ,  ut  plenitudo 
gentium  cum  intraverit ,  totus  praedestinatus  Israel 
salus  fiai  ;  ut  per  euni  oinnis  mundtis  reconcilietur 

Deo  (Rom.  xt,  25,  26).  Ea  vero  qux  David  subli-  .       .  ,     -     -  .     .     - 

matus  gessit  m  reguo,  eos  respiciunt  qui  praesum-  j*  «eis-erJl»  ul.donalu«n  '«?nt,  parumper  excurram 
ptione  quadam  superbiae  lapsi ,  per  poeuitemiam         57In  P"«cip.o  regni  ejus  vtsus  est  ei  Dom 


m 

A  Sunamitis  virgo,  quae  regem  ralcfaceret,  applicatur, 
nullam  ob  causam  h  coucuhitus  :  quae  eiiam  post  ob- 
itum  ejns  virgo  reperia  est  ( III  Reg.  t,  4  et  seqq.)Mwc 
1  similiiudo  auimain  siguat  Dei  gratia  castilalis  ca- 
lorc  succensam,  qtiae  frigidas  in  fide  animas,  ut  mem- 
bra  Regis  rnagni  suo  accendit  affectu.  Canit  enim  de 
se  ipsa  in  psalmis :  /911«  me  examinasti,  et  non  esi  m- 
ventu  in  me  iniquilas  (Psal.  xvi,  5).  Aliosque  suo  flatu 
calefaciens,  dicit :  Venite  et  audite,  et  narrabo  vobis 
omnibus,  aui  timetis  Dominum,  quanta  fecit  animm 
mea  (Psal.  lxv,  16).  i  Defecto iiaque  rege,  Salotnon 
patri  David  successit  inregnum  (III  Reg.  11,  \0etit). 
ln  cujus  nomine  multa  divina  promissa  dum  reso- 
nani,  ne  quis  ipsi  personae  depuuret  quae  fuerant  •• 
gurata,  dum  kapraceptisDominide4liiiaret,etviuin 
in  senectule  et  sapientiam  simul  amisH  (Ibid.  xi,  4): 
ut  paciucoChristo  Domino  (quod  Salomon  interpre- 
latur)  omnia  illa  quae  1  figurata  fuerant,  servareniur. 
Quae  lamen,  ui  propheta  ex  persona  Christi  Domtni 

ram. 
Dominos 


emendati  Christi  corpori  sociantur  Eccle>i«  secun 
dae  [Forte,  secundo  ].  Quippe  res ,  ul  aii  quidam , 
sapienium  animos  fatigaut.  Quibus  hic  David  elatus, 
duo  principalia  quae  lex  prohibct ,  adulteriuin ,  ho- 
micidiumque  b  commisii  (II  Reg.  xi,  \et  seqq.).  Mo- 
nilusque  per  Nathan  prophetaiii ,  dtiui  niagua  coin- 
punctione  cordis  c  actus  ageret  poeniientiam  (quo- 
niam  peccata  impuuita  esse  non  possunt),  mortem 
licet  repentinam  evaserit,  in  his  taiiien  quae  gessit, 
constat  graviter  vindicatmn  (/frid.,xn,  4  et  seqq.). 
Jain  enim  ex  ore  prophetae  audierat :  Fecisti  in  abs- 
condito ,  patieris  in  sole  (II  Reg.  xn,  12).  Qua  sen- 
temia  ornnis  siatus  domus  ejus  isio  ordiue  penur- 
batus  esl.  Unus  e  filiis  ipsius,  sororis  suae,  ex  alia 
licet  malie,  lurpi  conctipisccntia ,  captus  clam  op- 
pressit ,  vitiavitque  virginem.  Germanus  puellae  Ab- 
*alom  stupraiorem  inteilecil  fratrem  (II  Reg.  xm, 
14).  Quo  facto  pen  ubus  Absaiom ,  a  facie  sui  patris 
aufugiens  (Ibid.,  34),  lotum  solliciiat  Israei,  rebel- 
lisque  effectus  fugal  (II  Reg.  xvt  16) ,  atque  insequi- 
lur  patrem ,  tlioruoi  quoque  ejus  in  concubinis  sce- 
lerate  coutainiuaus  (11  Reg.  xvi,22).  Quae  patienter 
David  fereus,  ea  in  se  puuiri  justitia  vindicanie  co- 
gnovit ,  quae  sibi  ut  videbatur,  d  abscondite  commi- 
serat.  Quorum  gesta  lex  diviua  dum  resonal,  specu- 
lum  se  esse  ostendil ,  non  celans  ipsorum  quoque 
facta  majorum,  ac  splendoris  sui  serenitate,  ut  pul- 
cbriludines,  ita«etiam  foeditates  quorumcumque  de- 
monstrans  :  ea  veritate  pollens,  quae  reatus  eiiam 
suorum  et  probat,  el  vindical,  non  sane  sine  mise- 
ricordia,  quae  totum  f  tegit  tolumque  ostendit ;  et 
lapsus  tanti  viri,  et  senientiam  justi  Judicis,  el  io- 
diilgentiam  clemenlissimi  Palris.  Positus  s  est  hic 
vero  exemplum  sobriis  animabus  :  ut  discant  am- 
plius  metuere  prospera  quam  formidare  adversa. 
in  iribulatione  quippe,  ul  propheta  dicit,  memores 
aumusDei  (Osee  vi,  1).  Periculosuin  est  autem  anima3 
diiuilti  in  volupiatibus  suis,  cum  ipse  dicat  Domi- 
uus :  Ego  quos  amo  redarguo  et  castigo  (Apoc.in,  id). 
CAPUT  XXVII. 

In  kbisac,  animas  Chrisii  gratia  calore  fervente*. 
Predictio  facta  et  Ugurata.  Iu  Regum  credita  et  visa. 

5'J.Huic  ipsiDavidja  11  senili  utate  coufectoAbisac 

•  Ms.  Remig.  omiilit  particulam  int  nec  niale. 
b  Ms.  liemig.  addit,  simul. 
c  Ms.  Remig.,  tactus. 
d  Editiones  antiquiores,  absolute,  nec  videtur  cor- 

rcctus  error  in  ms.  Reinig.,  sed  in  editionibus  re- 
oentioribus  emendaiur. 

•  Particula  etiam  addilur  exedit.  Lugdun. 
f  Veteres  editiones,  totum  eg\ty  nec  repugnat  ms. 

Romigianus. 

v  Sicms.  Rcmig.  Ediliones  veleres,  positus  verum 
hic;  recentiores,  positus  vero  in  exemplum. 


per  somnium  dicens.  Pete,  tibi  aliquam  petitionem  (III 
Reg.  iiif  5).Nihilquealiudmexpetitquam  sapientiam. 
Christum  ergo  petit,  quia  Christus  esl  Deivirtu*,  et 
Dei  sapientia  (1  Cor.  1,  24).  Dabist  inquit,  Domine, 
servo  tuo  cor  saniens  ad  judicandum  gubemandumque 
populum  tuum  (III  Reg.  111,  9).  Quae  petitio  dum  pla- 
ceret  (ut  donum  collalae  sapientian  omui  populo  pan- 
deretur),  dua3  mulieres  astiterunt  regi,  quae  aimul  in 
couclavi  commaneutes,  uno  in  tempore  filios  pro- 
crearunt  (Ibid.  111,  eic).  E  quibus  una  dormtens 
cnin  suum  parvulum  prafocatset,  sociae  dormienti 
supposuit, "  ejusque  vivutu  sibimet  usurpavit.  Exple- 
tis  igitur  °  nocturni  somui  ofliciis,  dum  claras  solis 
ortus  redderet  aspeclihus  diem,  lorpore  otnni  dis- 
cusso,  mulier  quae  vivum  perdiderat,  dum  suisube- 
ribus  crederet  applicandum,  respiciens  mortuum, 
non  aguovii  suum.  A  furante  igitur  dum  vivum  re- 
itetit,  atqtie  illa  pro  invaso  fortiler  conlradicit,  in 
Q  bac  controversia  concertantes  regi  se  pariter  obtu- 
Jerunt.  Cutnque  cujus  esset  vivus  parvulus  demon- 
strari  non  posset,  sapientia  illa  Cbristus  qoas  regi 
fuerat  tributa,  gladium  afferri  jussit,  non  quo  par- 
vulum  ferirei,  sed  quo  denuo  parturieniis  matrii 
viscera  demonstraret.  Dividite,  ait  rex  suis,  parvulum 
vivum  in  duas  partes,  et  date  dimidium  husc%  et  dimi- 
dium  huic  (Ibid.  25).  Vera  mater,  ut  Unlum  vivat, 
adversariae  lotum  cedit ;  falsa,  ne  vera  possideat, 
dimidium  petit.  Sic  haereticorum  nostro  sub  Rege 
Christo  animae  judicaniur  :  quibus  dum  vera  mater 
cathoiica  nomen  suum  vivum  jurganlibus  offert  lotum, 
illi  volentes  discedere  petunt  dimidium.  Sed  Rex 
noster  qui  venit  gladiutn  mittere  in  terram  (Matth. 
x,  34),  haereticorutn  fraudes  removens,  verae  matri 
petenti  vitam,  vivuro  reddidit  statum.  Quoniam  titam 
peliit,  ait  propheta,  et  dedisti  ei  (Ps.  xx,  5).  Idem 
vero  ipse  parvulus  non  divisus,  verae  catholicje  ma- 
tris  liliiis,  judirium  pacifici  suromi  Regis  Cbristi  Do- 
n  mini  laudal,  et  dicit :  Vivet  anima  tnea,  et  laudabil  fc, 
u  etjudicia  tua  adjuvabunt  me  (Psal.  cxviu,  175). 

58.  Templum  idem  Salomon  Domino  sno  fahri- 
cavit  illud  amplum,  mirabili  ambitu  constractum, 
omni  cum  regia  potentia  dedicatum  (III  Reg.  vi,  vu, 
vii;).  Quod  pater  ejus  dum  voveret,  implere  permis- 
sus  iioii  est.  Multas  enim  bellaudo  proitraverat  gen- 

h  Ms.  Rem\%. ,  concupiscentice. 

1  Editi,  in  stmilitudinem ;  recentior,  In  slmilitudine. 

)  Ms.  Remig.,  Defuncto.  Editi  onines,  Defect: 

k  Ms.  Remig.,  a  viis. 

1  Ms.  Remig.,  signata. 

m  Ms.  Remig.,  expetiit. 

n  H*c  verba,  ejusque  vivum  sibimet  usurparit,  ad- 
dimus  ope  ms.  Remig.,  faventibus  sequentibu*  ver- 
bis,  qum  vivum  perdiderat,  scilicet  a  contubernali 
6ufTuraium. 

0  Ms.  Rcmig.,  n:cturnis  oficiis. 


8CI 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRjBDICT.  DEI.  PARS.  II. 


809 


tes  (II  Reg.  vn,  5),  eique  dictiim  est,  quod  •  plu-  A  Jerusalem  reguiii  Jud  i  et  Israei  suorum  principom 


rimum  sanguinis  effudisset  in  terrn,  non  ipsum,  sed 
ejus  filium  pacificum  debere  construere  »  domum 
Deo  (II  Paralip.  xxn,  8  et  9).  Sed  quoniaro  •  illud, 
epirilale  boc  ardificium  sign.it,  scriptum  est(  Allia- 
siinum  d  uon  liabiiare  in  aedificiis  manu  bominum 
factis  (Act.  xvii9  24).  Propier  quod  Rexnoster  vera 
pax  Cbristus  Dominus,  ex  lapidibus  vivis  domum 
construens  spiritaleui  (I  Pttr.  u,  5),  fideliuin  corda 
suorurn,  non  tantmn  singula  lempla  in  singulis,  sed 
unum  ex  omuibtis  lemplum  fecit.  Quibus  dicit  Apo- 
stolus:  Nesciti*  quia  iemplum  Dei  estis,  et  Spirilut 
tanctus  habitat  in  vobis  (I  Cor.  ui,  40)?  In  quo  spiri- 
tales  hostiae  ,  per  ipsum  priucipem  sacerdotum  offe- 
runtur  Deo  (I  Petr.  n,  5).  lpte  enim  ett  pax  nustra 
qvd  fecit  utraque  unum  (Ephe$.  n,U).Pacilicus  •  Sa- 
lomon  omne  tempus  cum  gentibus  babuit  quietmn, 
pacem  Domino  largieme.  Uui  cum  se  lotum  sapien- 
tiae  dedisset,  sententias  quasque  f  et  icas,  id  est,  im- 
rnorlales  partes  ascribens,  aenigmata  etiam  mystica 
dum  conderet,  *  praxlare  rcgni  ipsius  fama  nuntii 
sparsa  est  per  orbem.  h  Ad  videudum  igilur  lalem, 
tiegina  Auttri  venit  a  ftnibtit  terrm  audire  tapientiam 
Salomonit  (III  Reg.  x,  i).Cujuscum  miiaretur  doctri- 
nam,  muneribus  oblatis,  laudibus  praferens  praesen- 
tiam,  ejus  a  conspectu  dUcessit. 

5^.  Hoc  ex  facto  Rex  noster  Christus  Domi- 
nus  Jud«os  increpat,  quod  regina  Auslri  omnes 
moras  regiasque  necessitates  abruropens ,  neque 
granditate  itineris  praepedila,  omni  cum  festinalioue 
venerit  videre  atque  audire  sapientem  (Matth.  xu, 
42;  Luc.xi,  31);  ipsi  vero  ultro  ad  se  venientem 
Sapientiim  ipsain  conlempserunt.  Merito  dicit  ex- 
surgere  banc  in  judkio  cum  illa  generatione,  ctcon- 
demnare  eam.  Sed  harc  regina  nostram  sauctam 
ostendit  Ectlesiam,  de  qua  dicitur  ipsi  Regi  nosiro: 
Astitit  regina  a  dexlrit  tuit  (PsaL  xliv,  40),  quap  ab 
ortu  solis  usque  ad  occasum  nunc  *  accurrit,  Cbri- 
stom  Dominum  andire  Sapienliain;  laudans  nomen 

Domini  muneraque  offerens,  quoniam  sublimia  fecit  C  58),  replens  terram  °  gratiac  pluvia  qua  fauies  fideli* 
universa.  Itaque  quae  de  Salomone  dicta,  vel  ab  eo      animae  repellalur. 


per  successionein  ordineni  servaverunt.  Sed  hsec  hae- 
reiicorum  schisinaticorumque,  sicut  saepe  dictum  est, 
osientat  figuram,  douec  ille  qui  uniiatem  facit  et 
diligit,  alias  oves  quas  babet  exlra  suum  ovile,  sua 
gralia  illustrante  adducat,  ut,  sicut  promiltere  di- 
gnatus  esl,  sit  unut  grex  et  unut  patlor  (Joan.  x,  16). 
Kou  omnes  nunc  in  ordine  exsequimur  reges,  sed 
eos  tantum  quoruin  teiuporibus  aliqua  ve!  gesta  v?l 
dicta  sunt,  qu*  Redemploris  nostri  nunliaveruni  ad- 
ventum,  brevitatis  intuiiu  et  lectori  fastidium  mini- 
me  inferentes. 

61.  Acbab  igitur  pessimo  (III  Reg.  xvi,  30)  rege 
regnauie  in  Judxa,  Elias  propheia  ad  arguenduiu 
regem  et  populmn  mitiiiur,  quod  relicto  Deo  secuti 
fuei  inl  Daal  (111  Reg.  xvm,  1  et  seqq.).  Cuinque  Jezabel 
uxor  Achabregis,  incomprehen&jbili  judicio  illo  Dei 
quo  dattir  potestas  malis,  prophetas  Domiui  occidis- 
set,  Elias  orando  l  in  sterilitate  a  facie  se  regis  abs- 
condit  (\WReg.  xix,  1  et  teqq.).  Suppletoque  triennio 
0  et  sex  mensibus,  cum  lolam  Judapam  saeva  faraes  af- 
fligeret,  Elias  jubcturseipsum  piaesentare  regi.  Cuin- 
que  Domino,  imerfeciisomnibus  prophetis,  solum  se 
relicum  esse  diiisset,  ait  ei  responsum  divinum  : 
Reliqui  mihi  teptem  millia  virorum  qui  non  curvave- 
runt  genua  anle  Baal  (111  Reg.  xu,  18;  Rom.  xt,  4). 
lluic  m  etiam  sanclorum  comprimitur  elatio,  ne  quis 
se  in  quolibet  bono  opere  arbilretur  necessarium 
Deo :  cum  omne  n  opus  suum  per  quem  vult,  impleat 
Deus,  quoniam  omnia  terviunt  illi  (Pt.  cxviu,  91). 
Ilomo  enini  Deo,  non  Deus  boinine  indigere  mon- 
stratur.  Unde  ait  ille  sauctus  propheta :  Dixi  Domwo, 
Deut  meut  et  lu  :  quoniam  bonorum  meorum  non  eget 
(PtaL  xv,  t).  Elias  vero  quae  fuerant  divinitus  impe- 
rata,  coram  rege  et  populo,  per  mysticum  illud  sa- 
crificium  vespertinum,  iguein  coeliius  ironetrando 
perleoii  (III  Reg.  xvni,  36).  Quo  uoster  per  figuram 
vitulusimmolaius,sacerdoies  omnes  ido!olatria»,  sic- 
ut  Eiias ,  cum  ipso  errore  Baal  simul  exstinxit  (lbid.9 


prophetice  gesta  sunt,  recte  Christo  Domino  consi 
gnantur.  Caeterum  ipse,  ut  supra  dictum  est,  elatus, 
in  senio  fornicaius  mente  et  corpore,  Domino  ipsum 
desereute,  male  obiit;  metuendum  exemplum  po- 
ftteris  relinquens,  ne  felicitate  bujus  vitae  lurbati, 
Cbristum  deserani ,  qui  est  suorum  aterua  felicius. 

CAPliT  XXVIII. 
In  Roboam,  teitturam  hceretum,  e  quibus  Chrittut  tuat 

colligil  ovet. 
Praedictio  facla  et  ligurata.  lu  Regum  eredila  et  visa. 
00.  Regnante  Rnboim  filio  Silomonis,  et  tam  suo 
quam  etiam  peccato  palerno  coustricto,  cum  pene 
tolum  posi  idolorum  culturam  perverteret  Israel, 
regnum  e  manibus  ejus  scissum  e4  (III  Reg.  xu,  46 
*f  teqq).  Jeroboam  )  quippe  servus  Salomoni«,  ju- 
dicio  divino  in  k  uudecim  tribiibus  ampliorem  regoi 


62.  Quod  vero  in  ercmo  constiiulo  eidem  Elire, 
jussu  divino  corvj  niane  panem  et  carnes  vespere  mi- 
uistraruut  (III  Reg.  xvn,  6).  tolius  corporis  Do- 
mini  figura  inonstrata  est,Pquando  prius  iu  pr<eceptis 
panem,  posiea  carnem  domiuicae  passionis  Judaei,  ut 
corvi,  geutibus  ininisirarunt ,  tetri  colore,  voce 
4  raucisona,  odore  fetidi,  borrentes  aspectu.  Quibus 
avibus  similes  Judoei,  carnem  crucis  ex  ligno  de- 
coctain  gen  ibui  praeparantes,  ut  corvi  una  el  rau- 
cisona  voce  Pilato  clamaverunt :  Crucifige ,  crucifige 
(Joan.  xix,  6).  Ilanc  comedunt,  qui  audiunt  diceu- 
tem:  Nisi  manducaveriiit  carnem  Fitii  hominit,  et 
biberitit  tanguinem  r  ejns,  non  habebitit  vitam  in  vobit 
(Joan.  vi,  54).  Tria  tamen  etiam  h;c  lempora  et  di- 
luidium  te.nporis  in  tribus  annis  et  sex  mensibus 
fsicut  el  superius  memoraviinus )  coelestis  plovia, 
l>ei  alio  judicio,  negitur  eis  qui  carncm  ejus  iioq 
comedeules,  neqne  ejus  sanguinem  bibeudo  redeui 


partem  suscepit.  Per  quam  divisionem  Samaria  et  D  pti,  ab  ejus  corpore  iiiveuiuuiur  alieni 


*  Ms.  R^mig.,  plurimum  tauguinem  fuditsei. 
h  Ms.  Remig.,  domum  Dei. 

«  Ms.  Remig.  caret  bac  voce,  itlud. 
d  M«.  Remig.,  non  habere  cedificium  manu  faclum 
hominum. 

•  Ms.  Remig.,  Salomon  pacificum  omnetemputcum 
genlibut  habuit  :  pacem. 

1  lta  editioues  omneset  ms.  Remig.,  qui  pr<>,  im- 
mortaUt  babet,  mortales,  forte  pro,  moratet ;  uude 
suspicamur  legendutn  esse,  tententiat  quatque  ethi- 
ca$,  id  tttf  moralet  tcribent. 

f  Ms.  Remig  ,  prceclara...  fama  nuniiit  tparsere  per 
orbem.  Yocem  numii9  aut  numiis,  superfluam  es*e 
suspicamur ;  ei  forte  legend  uin  :prceclara  regni  iptiut 
fama  tparta  ett  per  orbem. 


L  Ms.  Remig.,  Advisitandum...  videre. 

1  Ms.  Remig.,  nunc  occurrit  Lhritto  Domino,  furie, 
Domini  audire  sapientiam. 

J  Ms.  Remig.,  quoque. 

k  M».  Reinig.,  in  duodecim  tribus;  forle,  m  decem 
tribus. 

1  Ms.  Reinig.,  indieta  sterilitate ;  id  est,  cum  pro- 
plictassei  futuiam  m  >x  sieriiitatem. 

m  Ms.  Remig.,  enim. 

n  Sic  ms.  Rem*g.  cum  edii.  Lugd.  et  Lovan.  Duac« 
vero  et  Colo».,  omne  temput. 

0  M<*.  Remig.,  gratiaet  p!uvia. 

P  Ms.  Remig.,  quee ;  furte,  qna.  * 

<*  Ms.  Remig  ,  curnisomt. 

r  Cditi,  hujus. 


£03 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


801 

A  9»  4  *'  6).  Iloc  actum  est,  donec  td  enm  pervenium 
est  loeuin  nbi,  curra  igneo  susceptus,  qutsi  usque  ia 
codium  pervectus  est.  Atque  ita  intentio  disetpuli  vi- 
gila\it,  tit  raptum  sibi  magistrum  fletu  ac  vocemagna 
sequeretur  dicens :  Paler  mi  Elias%  Paier  mi%  auriga 
hrael  (lbid.%  12)!  His  vocibus  perculsus  Elias,  spi- 
ritale  illi  viaticuin  acpignohs  donum,  tuum  ■  pallio- 
Inm  dimisit.  Quo  percepto,  rescisso  ex  eo,  et  per- 
cusso  ex  eo  Jordane  fluvio,  quem  per  seipsum  non 
valuerat,  pallii  adjutorio  pertransiit  (/**/.,  f4).  Unde 
et  proplietarum  filii  dicunl:  n  RequievU  spiriius  £iaor 
iuper  Etiseeum  (Ibid.%  45). 

65.  Et  in  hac  mystica  actione  ,  similitudo  Domini 
et  magistri  nostri  Jesu  Christi.  Cuin  euiui  dixissei 
discipulis  suis  :  Qui  credit  in  me,  opera  quce  ego  facio% 
et  ipse  faciet  (Jocmv  xiv,  42);  ul  dupla  se  d<ma  Chn- 
sius  dedisse  ostenderct,  adjecii :  Et  majora  korum 
faciet.  Sed  boc  inhxrentibus  sibi,  nec  in  ali>|uaiu 
partem  a  se  declinantibus,  quos  edocuit  dicetis :  Si 


CAPUT  XXIX. 

/*  Elia  Christum,  et  in  vidua  misericordm 
principatum. 

Predictiotacu  ct  figurau.  In  Regum  credila  et  visa. 

65.  Dixit  Dorainus  Eliae :  Vade  in  Sarepta  Sidoniee; 
ecee  enim  msmdavi  tnutieri  vidum  ut  pascat  te  iliic 
(III  Re§.  xvii,  $seqq.).Ei  hic  mysticas  aciionesspi- 
ritalis  lector  *  agnoMiit.  Neqne  enim  defecerat  Omni- 
potens  qnanto  vellet  tempore  per  easdem  aves 
auum  pascere  propbetam.  Quem  lamen  necessarium 
tiduae  sciebat,  cui  ex  fame  copiam,  pctentia  verbi, 
per  suum  ministrum  voluil  praeparari.  Hanc  vidiiam 
in  agro  duo  minuta,  ut  duo  pra?cepta  ,  colligentem 
divino  nutu  prospiciens  Elias,  aclus  eiiam  spiritalis 
sitis  ardore,  aquam  a  muliere  poposcit.  Qu»  dum 
pergil  affrrre,  et  pusillum  panis  petit  ab  ea  propheU. 
Hla  vero  tcstattdo  dicit  modicum  se  farris  hahere  in 
hydria,  et  b  parum  olei  in  oleario,  unius  scilicet  et 
eum  liberis  c  diei  victum,  d  quo  absumpto,  esset  R  auis  mihi  minislraverit  me  sequatur,  et  ubi  ego  fuero, 


moritura  cum  Uberis.  Ex  hoc  ipso  sibi  propheia  prius 
ofierri  jubet,  tometiam  sibi  suisque  ftliis  praeparan- 
4um  :  •  ut  Mtisertcordia  primum  occupet  locuro : 
quain    preire  ante  faciem  Dei   Scriptura    testatur 

iPi.  Lxxxviu,5,).r  Ex  ipso  enimomn«copia.Qtioniaifi 
mc  dicii  Dotmnus,  ait  Elias,  Hydria  farinat  non  de- 
fbciet,  et  capeaces  oiii  non  minuetur,  usque  in  diem  quo 
dabitDomiuus  pluviam  super  terram(\\\Rea. ivu,  14). 
Sic  anima  misericor*  feneratur  Deum,  sic  dum  dat 
in  necessitaie,  sibi  consnlit  ad  salutem.  Sic  repletur 
auima,qtiae  corpore  abscedente,  Doinino,  s  castigan- 
tem  dtligens,  unius  thori  fidem  pudico  amore  custo- 
dii,  sacramenio  farris  et  olei  unctioue  muuita ;  se- 
eura  exspectans  h  gratain  ploviatn,  cum  ei  dixeril 
D«Miiinus :  Euge,  bone  serve  et  fidelis,  quoniam  in  mo- 
dico  fideiis  fwsti,  supra  muita  te  constituam,  inlra  in 
aaudium  Domini  tui  (Matth.  xxv,  21).  Ctijus  in  simi- 
litudinem  et  illa  laudatnr  a  Domino,  quce  duo  mi- 
uula  vidua  dum  milteretin  gazophylaciiitii  (Luc.  xxi, 


iUic  erit  et  minister  meus.  His,  et  duplum  spiriUin 
boc  modo  infudit  :  semel  post  restirreetioneoi, 
quando  iiisufHavil  in  faciem  eorum,  dicens  :  Aceivite 
Spiritum  sanctum.  Si  cui  dimiseritit  peccata,  dimktsa 
erunt :  si  cui  detinueritis,  deienta  erunt  in  cattis  (Joan. 
xx,  *2,  25)  :  secuudo  vero  cum  uube  susceptns, 
vectamibus  angelis ,  ipsis  quoque  discipolis  P  oculis 
deduceutibus ,  ait :  Vos  sedele  in  civitaie%  donee  mdum* 
mini  virtutem  ex  alto  (Luc.  xxiv,  49).  tsque  die  Peu- 
tecostes  in  lin^uis  igneis  donum  sanduin  Spiritom 
misit  (Aa.  n,  5).  Non  hic  duos  Spiritus  intelligere 
debeinus,  cum  unus  sit  Spiritus  sanctus;  sed  ipse 
kiem  Spiritus  e*t,  cliarismatmn  dona  dispensans : 
iu  muliipliciier  pra?rogaius  ab  ipsa  indivkiua  Trini- 
tate,  ut  in  ea  non  duo,  sed  unus  sit  Spiritua.Quoaiaa, 
ut  Pauhis  apostolus  dicit :  Unus  Deus,  una  ftdes.unum 
bmptisma,  unus  Spiritus  (Ephes.  iv,  5).  Umle  el  ipse 
Elis.vus  non  ait  magistro :  4  Spiriius  quiinte  est  dao 
sint,  sed,  dupio  sil  in  me.  Hoc  duplum  exposoit  Do- 


2  et  seqq.)f  plus  omnibus  eam  misisse  dixit  ille  *  qui  ^»  minus  cum  dixit :  Denec  induamini  vhrlutem  ex  atta; 


vidil,  quia  sibi  nibildimisit. 

CAPUT  XXX. 

In  Elisceo%di*cipulos  Christi  duplum  accipientes 
spiritum. 
Promissk)  facta  el  figurata.  In  Regum  credita  et  visa. 
64.  Elias  discipulum  Elisaeum  reliquit,  i  quia  tem- 
pus  aASumptionis  sua?,  Domino  revetante,  cogno- 
scens,  ait  discipulo :  Pete  iibi  aliquam  petitionem%  prius- 
quam  tollar  a  te.  At  ille  ait :  Volo  ut  spirilus  qui  in  le 
esi  k  duplex  in  me  sit.  Dixitque  ei  Elias :  Dure  petisti: 
verumiamen  si  me  respexeris  euntem,  fiet  tibi  (I V  Reg. 
ii,  9  et  40).  Ilac  proutissrone  factus  certior  Elisxus 
1  ut  optato  petitionis  sua?  omni  ex  parle  potiretur,ita 
inhpsit  niagistro,  ut  tiuita  ettm  ab  illo  necessiias  se- 
queslraret.  Cumque  propheta  studium  vellet  exer- 
cere  disciputi,  necessark)  se  per  devi^  sequi  illum 
sustinentem  imperat.  At  ille  ait :  Vivit  Dominus  et 


ut  ampliora  per  eos  facerei,  quam  fecerat  per  se- 
ipsum.  r  Taeia  sua?  fimbriaj  a  fluxu  sangutnia  niuiie* 
rero  sanavit  (Matlh.  ix,20):  discipulorum  vero  umbra 
infirmitaies  omnes  (Acl.  v  ,  45).  Ipsi  resurgenti*  pal* 
pantes  videntesque  vix  crediderunt,  eiiam  ipsi  diici- 
puli  :  ascendenti  in  coelum,  illis  prsedicammus,  ia 
eum  quem  non  viderunt  totus  credidii  mundus.  Ph- 
stremo,  amplius  est  impium  justificare,  quaui  resus- 
citare  niorluum.  Quae  omuia  per  suos  disctpulos  idem 
ipsc  fecit,  qui  eis  hanc  tribuit  potesUlem,  dkeusi 
Sine  me  nihil  polestis  facere  (Joan.  xv,  5). 

CAPUT  XXXI. 

/n  eodem  Elitceo,  cum  mqriuum  figuratum  Ckrietus 

Dominus  gratia  suscitavit. 
1  Pradictio  facta  et  figurau.  In  Regum  crediu  et  visa. 

66.  Idem  ipse  Elisaeus  dum  excurrit  per  diversa, 
annunlians  verbum   Domini,  qunpdam  eum  mulier 


vivit  anima  tua%  si  dimisero  te  quocumque  ieris  (lbid.%  D  Sunamitis  hospitio  suscepit  (IV  Reg.  rv,  8).  Cui  pro 


*  Ms.  Remig.,  agnotce. 

h  M*.  Rcmig.,  et  perparvum;  forle,  perparum. 

c  Ms.  Reinig. ,  in  die. 

d  Ms.  Remig.,  quo  tumpto  esse  moriluram. 

9  Ms.  Remig.  addit,  pottea. 

f  Ms.  Remig..  Ex  ipsa  enim  omnis  domus  reple- 
batur. 

s  Ms.  Remt£.,  castitatem. 

h  Ms.  Remig. ,  gratice  pluviam. 

>  Ms.  Remig.,  qui  dedii. 

I  Ms.  Remig..  qui  tempus...  agnoscens  ait  ad  disci- 
pulum. 

k  Yeteres  editiones,  duplum9  ut  ins.  Remig.  Re- 
-  eentiores,  duplex. 

t  Ms.  Kemig.,  m  aviditatem  petitionis. 

•  Ms.  Remig.,  pallium. 


11  Ms.  Remig.,  Spiritus  Domini  resedit  in  Eliueo. 

0  Haec  verba  :  tibi  nec  in  aliquam  partem....  usque 
ad  isla  :  illic  erit  et  minister  meus%  Mipplemus  ex  lide 
ms.  Remigiano-Remensis. 

r  Ms.  Remig.,  oculis  elevantibus,  forte,  ocuiat  ele- 
vantibus ;  tum  infra,  post  ISIin.,  idem.  nis.,  Eisque. 

4  Restiluimus  locuni  huuc  ex  ms.  Remigiano :  aniea 
iegebalur  :  Fiant  in  me  duo  spiritus,  sedd  plex :  Spi- 
ritus.  Quem  exposuit.  In  edit.  Lugd.,  ait  magnlro  spi- 
ritus.  Ca?tera  per  parenlhesim  quamdani,  ui  dnbia 
addiderant  Lovan.,  Duac.  ct  Colon.,  et  hisrecentio- 
res  editiones. 

'  Sicms.  Remig.  At  editi,  Tactusnamqne. 

•  Ms.  Remig.,  palpantivus  videntibvtque* 

1  la  ms.  Remig.,  Promissio 


m 


IJBER  DE  PROOTSS.  ET  PRitiDlCT.  DEI.  PARS  II. 


806 


uiunere,  sterilitateRubblata,nlium  ei  impetravit  a  Do- 
liiioo  (IV  Reg.  iv.  46  el  seq.).  Q**2  suscipiens  parvu- 
loin  enulriit.  Adultus  vero*ad  patreni  in  agrum  dum 
pergeret,  solis  ardore  percussus  recurreiis  domum, 
sestuans  in  sinu  matris  spiritum  ewisit.  Statim  mulier 
ad  honiinem  Dei  recurrit,  in  Carmelo  pedibus  ejus 
nrovoluta,  filiuin,  quem  eius  gratia  suseeperat, 
•  nuntiat  fuisse  defunetum.  Celatum  sibi  hoc  a  Do- 
mino  propbeia  miratur,  ut  nostri  Domini  Jesu  totam 

Smram  impleat  •  propheta ,  qui  cum  omnia  d  noril, 
iqua  se  neseire  siinulat.  13 1  illud  de  Lazaro  :  Ubi 
posuistis  illum  (Joan.  xi,  34)  ?  Et  :  De  die  et  hora 
nemo  sciL  neque  angeli,  neque  Filius  (Marc.  xiii,  32); 
cum  eo  die  et  ea  hora  ipse  venturus  sit  Filius.  Et 
illud,  narrantibus  duobus  diseipulis  de  passione  ejus 
et  dicentibus  ei :  Nescis  quw  facta  $unt  in  Jerusalem 
amte  lertium  diem  (Luc.  xnv,  18,  19)?  et  ipse  iu  quo 
facia  sunt,  nescienti  similis  dicit,  Q«<F?Sedh«cquae 
eelaniur,  aut  in  magno  aguniur  mysterio,  aul  inten- 
tio  eordis  extendilur  in  Deum,  ut  quautum  non  ca- 

Eil,  avidios  nosse  quterat;  et  cum  quxsita  non  intel- 
jxerit,  amplius  metuat,  sciens  divinum  esse  atque 
profundum,  quidquid  mortalibus  Bosse  fuerit  deno- 
gatum. 

67.  Agit  vero  Elisaem  quas  sunt  dominicx  actionis 
aacrainenu  (IV  Reg.  rv,  %&).  MiiUt  per  servuai  sumn 
baeulum,  quod  supra  exanime  corpus  positutn,  mor- 
luttm  vit»  reslituat.  Misit  et  Dominus  per  Moy«em 
servuni  suum  legem,  quse  mortuum  mutidmii,  sicut 
illud  baeulum,  vivifieare  nott  potuit,  quia  $i  data  e*> 
aet  lex  qum  posset  vivijicare,  ut  Apo*tolus  dicit,  omnino 
ex  lege  esset  justitia  ( Gal.  m,  21);  quia  tittera  occi- 
sfit9  smritus  auUm  vivi/icat  (II  Cor.  in,  6).  Postea  ipse 
Elisseus  descendit  •  magnus  ad  parvum,  saivator  ad 
salvanduB),  vrvus  ad  inortuuu».  Descendit  ei  noster 
Dominus.  Qui  detceudit,  ipte  est  et  qui  ascendit  super 
ammee  cmhsf  ut  adimpleret  omnia  (Ephes.  iv,  10). 
f  Qiue  omnia?  Q?isb  mystice  gessit  fclisaeus.  I3t  enim 
mortuum  parvulum  suscitaret ,  juveuilia  membra 
ieonteiit(IV  Reg.  tv,  34).  Et  DomiuusJesns  seipitim 
exinamwit  formam  $ervi  acdptens  (Phil.  u,  7) ;  parvuut 
se  illi  parvo  ceaptavit,  ut  efliceret k  isiud  corpus  hur 
wtilitaks  nostrm  conforme  corpori  glorim  sum  (Phil.  m, 
£1).  Jacens  subter  *e  frigidum,  suo  calore  succendit 
(IV  Reg.  iv,  34).  Similiur  et  noster  *  Salvator  Do- 
minos  muudum,  a  cujhs  calore  non  est  jain  qui  se 
abscondat  (Ps.  xvm,  7),  insufflavii  J  ille  teruo  ja- 
cenli,  ut  trina  coiifessjo  infuiideretur  credcnii.  Sie 
auscitaius  est  roortuus,  duin  a  morte  perpetua  justi- 
fieatus  est  impius. 

68.  Multa  et  varia  sigaa  Spiritus  Domini  fecit  per 
Elisamm,  sicut  eadem  ilegum  narrat  bisloria.  Qua 
omnia  persequi  longum  e»t.  Pauca  tamen  exsequar, 
cum  sint  k  cuucta  signa  fulurorum  Cbristo  Douiino 
coaptanda,  qui  per  Isaiam  dicit  :  Spiritus  Domini 
smper  me  :  propter  quod  unsit  met  bene  evangelitare 
pauperibus  mi$it  me,  dimittere  quassaios  in  requiem, 
reddere  captivis  libertatem,  et  cmcis  visum  (l$a.  lxi,  I; 
Lmc  iv,  4»).  Jordanem  Elis»us  eo  S|>iriiu  operanle 
transiit  (IV  Reg.  u,  14),  quo  noster  Domiuus  Jesus 
emndem  fluvium  suo  in  baptismoconsecravit  (Matth. 
in,  13).  Insullarites  sibi  proplieta  bestiis  tradiditpue- 
ros  (IV  Reg.  n,  24).  Et  noster  Jesus  Domiuus  *  de 

•  Editi,  cum  patre.  Ms.  Beuiig .,  ad  patremf  melius. 
b  Ms.  Remig.,  nunliaus. 

«  Editi,  prophetia. 

d  Ms.  Remig.,  nmerit,  aliquid. 

•  ttee  ipsa  leges  apud  Augustinum  sermone  26  de 
Verbis  psalrai  xcrv,  et  Apostoli  Galau  m,  pag.  141 
novse  editioiiis ;  et  eumdem  sensuin  reperies  in  ser- 
mone  136  de  Verbis  Evangel.  Joannis  ix  ,  pag.  603 
item  bovsb  edMionis. 

'  Hsec  verba,  Qua  omnia  ?  addit  ms.  Remig. 

i  Ms.  Remig.,  contramt. 

k  Ms.  Remig.,  tsie,  sciliret  Chrisius. 

4  Vox  baec,  Salvatur,  abcst  a  ms.  Hemig. 


A  parvHlis  in  Paulo  dicit :  Nolite  pueri  efici  memtibu* 
jl  Cor.  xiv,  20).  E  quibus  quosdam  beatiis,  m  id  esl9 
immundis  spirilibus  iradidit,  ut  discant  non  blaspke- 
mare  (I  Tim.  i,  40).  Rex  Israel  ad  perimendum  Eiiam 
quiuquagenos  viros  tribus  vitibus  cum  tribunis  mi- 
ait,  quos  coBlesti  incendio  propheta  consumpsit  (IV 
Reg.  i,  9,  41,  43).  Dicitur  eiiam  de  nostro  propheta 
et  Domino,  quod  ianis  ante  eum  ardebit  et  in/lamma> 
bit  in  circuitu  inimicos  ejus  (Ps.xcn,  3).  Ipsuni  posi» 
ea  regem  cum  oinni  exercitu  se  obsidione  vallan» 
lem,  quadam  caeciiate  percussos  hostes,  captivos  in 
Saiuariam  induxit  (IV  Reg.  vi,  48).  Quibus  reddito 
visu,  simul  et  indulgentiam  impetravit  (Ibid.,  t2). 
Haec  licet  in  multis  signentur,  evidentius  tanien  in 
Pauio,  et  qui  cum  eo  Ecclesiam  *  per^equebantur, 
Dominus  ostendit.  Cxcatus  quippe  prostratusque  in 
via,  capiivus  Dei  dum  fieret,  reddito  lumine,  qui 
fuerat  persecutor,  facius  est  praedicator  (Act.  ix,  8) ; 
ataue  iu  ipso  ostendit  Deus  omnem  longanimitatemad 

n  informationem  eorum  qui  credUuri  sint  illi  in  vitam 

B  mternam  (I  Tim.  i,  16). 

69.  Item  Naaman  Syru^  amicus  regis  ad  regem 
Israel  directus  est,  ut  ab  Elisaeo  leprae  inacula  niuu- 
daretur.  Quem  respiciens  homo  Dei  jussit  eum  °  se- 
pties  in  Jordane  tiugi,  si  vellet  corporis  sui  maeulas 
auferri.  Quod  cum  frceret,  mundatus  est  (IV  Reg.  v, 
4  et  $eqq.).  Munera  homini  Dei  offerenda  credniit 
(lbid.f  46),  quae  jure  divino  renuens,  graliam  gratis 
datam  nostri  praesignavit  Christi  Domiui,  quain  iu 
Evangelio  suis  discipulis  commendavit,  dieens :  GVa- 
ti$accepi$ti$,  gratis  date  (Matth.  x,8)  Sepliformi  Spi- 
ritu  roundari  animam  a  vitiis,  quibus  interior  txte- 
riorque  homo  polluitur,  aqua  etiam  ipsa  demonstr.it, 
qua  tinguntur  consecrati  in  nomine  Patm,  et  Filu,  et 
Sphritus  sancti  (Matth.  xxvni,  49).  Gieii  vero  pwer 
propheta,  qui  secutus  Naamau  Syrum,  eomiiosiio 
mendacio,  vendere  voluit  quod  propbeta  gratis  de- 
derat,  ea  leprae  percussus  macula  qua  ille  muiidatus 
fuerat  (IV  Reg.  v,  20  et  seaq.),  haeredcorum  figuram 

Q  ostendit,  qui  suae  rapacitatis  eaecitate  compolal,  duin 
venditant  suis  velut  expiationes  videlieet  peceato» 
rum,  ipsi  quoque  maculis  quibus  illi  fuerant  aspersi, 
insigniuntur.  Ut  merito  audiaot  a  Domino  :  iVoit  nosi 
vos.  Discedite  a  me  omnes  qui  operati  estis  iniquitatem 
(Matth.  vn,  23). 

CAPUT  XXXII. 
Jn  Ezechia,  qua  suos  Christus  docet  in  bono  non  debere 

efferri. 
Prapdictio  bcta  et  figurata.  In  Regum  credita  et  visa. 

70.  Dum  p  alternanter  reges  Isnel,  alii  a  viis  D »- 
mini  declinanles  erroribus  impllcantur,  alii  fidelitt-r 
viam  Domini  gradiumur,  ad  Execliiam  regem  ordo 
perductus  est  (IV  Reg.  xvm,  4  et  seqq.).  Hic  exter- 
niinans  omuia  siinulacra,  omnemque  idolorum  cut- 
turam  subvertens,  pene  totum  Israel  erramem  coik 
vertit  ad  Domiuum  (Ibid.,  4).  Uuic  diviuum  datum 
est  responsum,  ut  ordinare  ac  dispooere  deberei  d*K 

n  mutn  suam,  quod  ipse  jaiu  iret  in  monem  (IV  Reg. 

D  xx,  4).  Qui  cum  flens  orasset  dkens :  Memento,  Do~ 
mine,  quomodo  ambuUverim  in  via  tua  (lbid.%  3  et  6), 
quindecim  anni  sub  noc  Mgno  ei  adjiciimtur  ad  viiam. 
4  Duodecim  enim  gradus  sol,  cursu  quo  ascendoiat, 

i  Ms.  Remig.,  t//t...  ut  trina  coufessiona. 

k  Ms.  Remig.,  tota. 

i  Ms.  Hemig.,  per  Paulum  dicit,  nee  habet,  de 
parvulis. 

m  il*c  verba, !(/«/,  immundis  spiritibus,  addit  ms. 
Remiginnus. 

n  Editi ,  insequebantur.  Ms.  Remig.  melius,  prr*e~ 
quebantur. 

0  Ms.  Remig.  addit,  septies,  qm>d  aberat  ah*»d  fis. 

r  Iia  antiqtiiorcs  ediiiones,  cum  ms.  Rttuig.  Re- 
centiores  vero,  aUernanles. 

q  Ms.  Reiuig.,  quindecim.  In  Vulgata  lcguutur  Uu« 
tuin  decem. 


807 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


m 


d«scendit(IVfl<?g.xx,  Ifj.Quodmireevenissefinitimi  A 
duin  advcrtereni  roges,  nuntiosad  Eze.chiam  miserunt, 
qua;reiiteB  qoidnaui  illud  essei  osienii.  El;>ttisque  in 
bono,  non  lantum  pro  se  foctum  narrat,  quantum  et 
jactaniiae  gratia  universa  regalia  eis  domus  suae  et 
vasa  osieudil  (Ibid.,  13).  Iudignatusque  Doroinus 
per  proplieiam  lsaiam  regem  increpat,  testans  venire 
dies,  t|uibus  illa  omniaqtix  monstraveral,  captiva  in 
Babylonia  cum  popnlu  ducerenttir  llbid.,  16).  Nec 
immeriio  nosier  Rex  per  apostolum  Joannem  in  Apo- 
Calypsi  nos  admonet,  dicens  :  Tene  quod  habes%  ne 
quis  alius  accipial  coronamtuam  (Apoc.  m,  11).  Item 
alibi  :  Beatut  qni  vigilat  et  serval  vettimenta  sua%  ne 
nudus  ambulei  (lbid.,x\\,  15).  Et  in  Evaugelio  :  Non 
sciat  simstra  tuaquid  (aciut  dextera  tua  (Matlh.  vi,  3); 
adnioneiis  in  bonis  operibus,  quae  Dei  dona  sunt, 
non  e*se  in  homine,  sed  in  Domino  gloriandum,  ne 
quod  buroilis  »  accipit,  superbus  amiltat. 


B 


CAPUT  XXXIII. 

In  regibus  peccantibut ,  qui  secum  populum  in  capti- 

vitatem  ducunt. 
Praedictio  facta  et  figurata.  In  Regum  credita  et  visa. 

71.  Regname  Josia  atque  Sedechia  filio  ejus  (IV 
Reg.  xxii,  I  *eqq.),  populus  omnis  Israel  ulilia  vincla 
legis,  quibus  regebatur,  abruinpens,  multis  ex  gravi- 
busb  culpis  t  nus  pietatis  auctorem  Deum  ad  ma- 
gnarn  iracumliam  provocavit.  Jeremiam  propbetam 
ad  objurgaiidiim,  corngendumque  regem  et  populura 
Dominus  misit  (Jer.  xxn,  J  el  teqq.)%  pracdicens,  si 
conversi  legis  mandala  servarent,  suo  in  loco  semper 
manere  illaesos  :  si  vero  monentem  se  conteinnerent, 
in  Babylouiam  irecaptivo*.  Spretis  igituret  inauda- 
tis  et  praedicaulis  verbis,  dum  malis  ausibus  rex  et 
populus  suis  peccalis  urgiiiiibiis  preinereiiiur,  sen- 
tentiam  divinaiu  Jeremias  plebi  jam  caplac,  et  regi- 
bus  per  epistolam  expressit  dicens  :  Propter  peccata 
quoe  peccastis  ante  Deum,  ducemini  in  Bubylomam%  et 
eritis  illic  per  lempus  longum  usque  ad  generationes  q 
sepfem  (Baruch  iv,  \  el  2).  Rex  igilur  Nibuchodono- 
sor,  coinprebensis  regibus  Juda,  toimn  Israel  capti- 
yum  transinigravit  in  Babyloniam,  effossis  oculis  iu 
itinere  regi  Sedecliiae(1V  Reg.  xxi,  1  et  seqq.);  ut 
duorum  propheiarum  de  eodem  rege  praeilicta  im- 
plereotur.  Jeremias  e  dixit  visurum  regem  Babylo- 
niam  (Jer.  xxiv,  3);  Ezecbiel,  non  visurum  (Ezech. 
xii,  13).  Qui  duin  sibi  qtiasi  comrariare  visi  essent, 
hoc  modo  utrumque  videtitr  implelum  :  cuin  exemptis 
oculis  adductus  Sedecbias  Babyloniam,  et  vidit,  quia 
prsesens  fuit,  et  non  vidit,  quia  in  via  oculos  perdi- 
dit.  Adinonet  noster  Domimis  suos  hnjus  exemplo, 
et  dicit :  Ambulate  dum  lucem  habetit,  ne  vos  tenebra 
comprehendant  (Joan.  xu.  35).  Coniemplons  vero 
mandaiorum  suorum,  eiiani  reges,  caecos  esse  idem 
Dominus  ui  Evangelio  dicit :  Cceci  sunt  duces  caco- 
rum.Cascus  auiem  d  dum  cascum  ducit,  simul  in  fooeam 
cadunt  (Uatth.  xv,  14),  quae  est  dura  cnptiviias  aui- 
mae  impoenitenti,  de  qua  dicitur  :  Dedi  illi  tempus  nt 
pmnitentiam  ageret,  et  pcenitere  non  vult  (Apoc.  u,  21).  D 
Sic  donec  suppleretur  mensura  per  annos  sepiua- 
ginta,  in  Babylonia  populus  ille  captivus  fuit. 

7i.  Vasa  sane  omnia  temnli  Dei  idem  rex  Nabu- 
cbodonosor  per  suos  abripuit  (IV  Reg.  xxv,  13,  14, 
15).  Va*  peccatis  hominum,  dum  pro  his  sacriflcia 
ipsa  conculcantur  ab  exteris,  quae  semper  pro  reme- 
diis  fuerunt  in  salutem.  Quo  gemitu,  quibus  amaris- 
simis  flelibus,  qua  animi  angustia  h*c  descripserit 

•  Ms.  Remig.,  accepit. 
b  Ms.  Remig.  culpit.  Editi,  causis. 

•  Editi,  dicit. 
d  Ms.  Remig.,  cmcum  ducens. 

•  Ms.  Remig.  addit  hanc  vocem,  parlem. 
1  Ms.  Remig.,  nulla  mcetiilia  manet  irim,  nec  ve- 

niam. 

•  Ms.  Reroig.,  remedii. 


Jeremias,  Threni  ejus  indicant  :  tabernaculum  Do- 
mini  fuisse  pollutum,  diem  festum  ductum  in  obli- 
vionein,  sabbaia  omniaque  solemnia  extcrmlnaia ; 
sacerdotes  et  principes,  parvulns.  senes.  juvenes,  vir- 
ginesque  suas  e  partem  gladium  comedisse,  parteni  ' 
remansisse  captivam  (Thren.  i,  1  et  seqq.).  En  dolo- 
mm  nostrorum  ulcera;  en  Iuctus  nostri  opprobrii,  en 
peccata  grandia,  qtiorum  ex  causis  eiiam  nos  ha»c 
videre  mcruiiuus  amplioreque  pcenarum  plagaquasi 
vulneraii  curari  nolumus.  Elisi  siare  nos  credimus, 
expulsi  exsiliatique,  ut  oporiuit,  non  dolemus  *  sa- 
tisfactio  f  nulla,  mce>iiiia  nutla,  manet  ira,  nec  ve- 
niam  postnlamus.  Hcereditas  nosiraconversa  esi  aliemis, 
domus  nostrm  peregrinis  (Ibid.,  v  ,  2).  Sic  ca>tigaii 
non  plangimus,  sic  emendaii  nolumus  suscipcre  di^ct- 
plinam.  Recedamus  a  nialis  qtiibus  Dominum  olfeD- 
dimus,  pceuiteamus  in  bis  qu.-e  sacrahs  ejus  contu- 
meliosa  iiige>sinius.  Supeib-a  nosira  bomilitaie  c«- 
retur.  Collatum  tempus  >  remediis  non  spernamtis, 
h  ne  is  cujus  placldam  niitemqiie  sei>8imus  niiseri- 
cordiam,  non  poenilentibus  aeiernam  constituat.  pos- 
nal^mque  sententiam.  Paratus  est  enim  ignoscere  ille 
Dominus  qui  dicit :  Convertimini  ad  me,  et  convertar 
ad  vos  (Zach.  i,  3) :  si  modo  voces  fllii  cum  posnitea- 
tia  revertentis  pius  Paier  agnoscal  (Luc.  xv,  18). 

73.  l  In  eadem  captivitaie,  Danielem  ei  Ezecbielem 
narrat  historia  propbetasse.  Daniel  vir  desideriomro 
(qui  Ballhasar  a  rege  mmctipatus  esi),  trcs  virosgen- 
tih  su;e  amicos  babtiit  Ananiam,  Azariam,  Misaeleio 
(Dan.  i,  11;  i.  7).  Omnis  vero  ejns  propheiia  myste* 
riis  licet  pleua  sit  (Dan.  ix,  25).  qua-dam  tamen  pars 
ejus  iia  eluret  clariiate  sui  fulgoris,  ut  eiiam  lempus 
signaverii  quo  venlurus  esset  ipse  Salval«>r  et  Dotni- 
nus.  Duodecim  sane  cum  sint  propbeticx  visiones 
eju*,  iu  llebra?o  decem  reperiuniur.  Qua*  duddecitn, 
Duiniuo  donante,  c<Tla  ctiui  comparaiione  percurram. 
In  prima,  conira  impudicos  ^eniores  castitaiem  Su- 
sanna  defendit  (Dan.  xm,  51).  Hoc  agit  Jesus  Domi- 
uus,  dum  adversus  sceleratos  hxreticos  Ecciesiae  sns 
integritatem  tuetur,  quam  perversis  suis  disputatio- 
nibtis  viliare  couiendunl.  Quos  etiam  per  :<posioluai 
Paulum  notat,  diceus  :  Ex  his  sunt  qui  penetrant  do- 
mos,  et  captivas  ducunt  mulierculas  oneratas  peccatist 
quce  ducuntur  variis  desideriis  (II  Tim.  m,  6).  In  se- 
cuuda  ipse  Daniel,  suique  amici  slaiuerutit  legis  sox 
m^ndata  servantes,  ex  cibis  mensae  regis,  qtiihus 
cacteri  eorum  sodales  vescebantur,  non  contaminari 
(Dan.  I,  8).  Desideriis  hujus  muiidi  non  solum  con- 
taminaius  non  esi  uoster  Magister  el  Dominu^,  verum 
etiam  suos  amicos  probibuit,  dicens  :  Nolite  dUigere 
mundum%  neque  ea  quas  in  mundo  sunt.  Omne  emm 
quod  in  mundo  ett,  concupiscentia  carnis  est%  et  con- 
cupiscentia  oculorum,  et  ambiiio  sceculidjoan.  u,  15 
et  10).  Quse  omnia,  velui  escas  illa<t  regias,  repo- 
dianda  ostendil.  Et  per  apostolum  Paulum  evidentiui 
mandans  :  Esca  ventri,  ait,  et  venter  escis.  Deus  au- 
tem  et  hunct  et  has  evacuabit  (I  Cor.  vi,  13);  ut  sit 
auiinae  unus  cibus  ipse  Salvator,  qui  ei  vartos  diver- 
sosque  sapores  exhibeat. 

74.  In  tertia,  sacramentum  divinae  dispnsiiionis, 
quod  regi  ostensum  fuerat,  itaqoe  erat  j  oblitus;  noa 
humana  doctrina  Daniel  qua  instructus  erat.  sed  Do- 
mino  revelanle,  et  somnium  et  ioierpreUtion^ui 
somnii  regi  narravit  (  Dan.  n,  1 ,  etc! )  :  Quatuor 
regna  in  qtiatuor  metallis,  e  quibus  statua  forreau 
auie  faciem  ejus  k  aderat,  mundo  exsurgere;  caput 
aureum ,  ipsum  esse  Babylonicuin  Oriemis;  pecius 
et  bracbia  ejus  argentea,  Macedonicum  Septenlrio- 

h  Ita  ms.  Remig.  Editi  vero,  ne  is  quem  placidttm 
mitemque  sentimus,  iracundiam  non  posnuenttbus  eete.  - 
nam  conttituaU,  pctnalemque  tenlentiam. 

'  Emendatur  locus  hic  ad  ms.  Remig.  Editi,  t* 
eamdem  captiviiatem. 

i  Ed i ti,  o6/a/w;  sed  melius  ms.  Reroig.y  obUtuu 

k  Editi,  adirat.  Ms.  Remig.,  erat. 


009 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRjEDICT.  DEI.  PARS  II. 


810 


ttis;  venter  et  femora  aerea,  Punicum  MeriditDi;  Aoronibus  regnis  eminens  domavit  omncm  tcmm, 


crura  ferrea  et  digiti  pedum  partim  ferrei,  partim 
fictiles,  ultimum  Romanum,  videlicet  Occidentis»  sicut 
et  vir  eruditissimus  Orosius  historiographus  posuit. 
Quod  regnum  tamquam  ferrum  comminuit  omnia,  et 
domuit.  Christi  quoqne  regnum  subjungit  Daniel  in 
lapide  ahscisso  de  monte  sine  manibus  concidentiura 
(Ibid.,  44  et  45),  tamquam  sine  manibus  comple- 
ctentium  Deum  hominem  ex  Virgine  uatum.  Qui  cum 
illam  statuam  percussisset,  omues  ejus  partes  redegit 
in  pulverem,  eaque  auferens  spiritusventi,  locus  ejus 
inventus  non  est :  ipsum  autem  lapidem,  qui  percus- 
sit  statuam,  factum  esse  montem  magnum  et  implesse 
omnemfaciem  terrae  (Ibid.,  55).  •  Vacualisenim  om- 
nibus  regnis,  regnum  Ghrisli  Domini  exsurget,  quod 
nuHi  alteri  populo  relinquetur,  quoniam  perma- 
nebit  in  aeternuro.  Hoc  nunc  orando  omnis  ejus 
petit  Ecclesia,  cum  dicit  :  Adveniat  regnum  tuum 
ILuc  xi,  2).  In  quarU,  statuam ,  imaginemque  suara 


subjccitque  eam  (lbid.,  25).  Post  ipsamuno  tempore 
decem  reges  exsurgent  :  et  post  eos,  ille  qui  nomen 

Berditionissuae,  id  est,  Antichristi,  poruturus  est. 
e  quo  suo  loco,  ut  iam  promissumest,  divina  testi- 
moma  proferentur.  In  septima  ex  ariete  et  hirco, 
Persarum  atque  Grxcorum  sibi  prarlia  revelata  de- 
scribit  (Dan.  viii,  5,  etc.).  Sub  persoua  quoque  Anli- 
christi,  quicorde  suo  dum  magnificabitur,  dolo  cor- 
rumpet  multns  (lbid.,  25),  donec  veniatqui  veuturus 
est  /esus  Dominus,  et  non  tardabit  (Babacuc  n,  5). 
76.  In  octava  (Dan.  v,  4,  eic.),idem  vir  desiderio- 
rum  Daniel,  providam  juslitiam  Dei  judicantera  re- 
gessuperbos  ea  ratione  insiuuat,  qua  Baltasar  rex 
coenara  (aciensprincipibussuis,  vasa  tempii  Dei  quaa 
Nabuchodonosor  pater  ejus  abstulerat  prolau  [Editi, 
$ublata]t  biberit  iu  eis  concubiniS  principibusque 
suis,  laudans  deos  suos  aureos  et  argenteoe,  ligneos 
et  lapideos :  statimque  in  conspectu  ejus  exierunt 


Nabucbodonosor  quam   statuerat  adorandam,  cum  R  articuli  manus  hominis,  et  scripseruut  in  pariete 
tres  prsrdicti  amict  Danielis  adorare  noluissenl,  ca-  B  regis  domus  (lbid.,5);  qua  visione  turbatus  rex, 


mino  detrusi,  illud  mirum  divinitus  praebuit,  quod 
fagato  incendio,  ipsos  potius  ministros  regiae  jussio- 
nis  vorax  Qamma  consumpsit.  Tres  vero  viriillaesi, 
bymnum  Regi  vero  dum  canerent  in  mcdio  camini, 
secum  Filium  Dei  babere  merueruiit.  Quem  revelante 
gratia  rex  ipse  cognovit,  quiMios  veros  adoralores 
ligmenta  vanissimacontemnentes,  a  flammis  praesen- 
tis  saeculi  ad  ccelesiera  gloriam  perducit  triumphan- 
les  (Dan.  m). 

CAPUT  XXXIV. 

In  Daniele,  qui  Christum  Dominum  suis  visionibus 

enarravit. 

Praedictio  facu  etfigurata.  In  Daniele  credita  et  visa. 

75.  QuinU  vero  visio  conlinet  somnium  cjusdem 
regis,  quod  Daniel  iu  interpretatus  est  (Dan.  iv, 
3,  eu.)  :  Arborem  magnificam  quam  viderat,  sub 
cujus  ramis  omnes  bestiae,.pecora,  avesque  habiu- 
rent 
minus 

ejus  auferendum  ab  eo ,  ipsumque  cum  bestiis  ~man 
summ  (lbid.y  47,  etc);  capillos  ejus  ut  mulieris,  et 
ongues  ejus  ut  a^uilae  crescere,  fenum  ut  bos  edere, 
donec  septem  divmitus  tempora  jussa  complerentur; 
dans  consilium  regi  eleeroosynis  sua  peccau  redi- 
mere  debere.  Quodcum  facere  neglexisset,  praedicU 
omnia  regi  advenerunt,  suppletaque  mensura  tem- 

Sorum ,  regnum  quod  amiserat,  recuperavit  ( Ibid. , 
1).  Sic  praesuinplores  caeduntur,  sic  casugantur 
superbi  abeo  qui  potat  in  lacrymis ,  in  mensura  ( P$. 
lxxix,  6),  quia  sunt  judicia  ejus  suavia  ( P$.  cxvm, 
39).  Sic  Petrum  aposioluin  negan:em,  dum  respe* 
ctumflentem  videret,  iu  eum  iocnra  restituit  quem 
praesumptor  amiserat  (Luc.  xxn,  61).  Sic  in  suis  in 
terfectoribus  sacrum  ejus  sanguinetu  b  fundentibus, 

Cro  quibus  oravit  euindem  sanguinem  propinavit 
ibendum,  quo  regiam  susciperent  diguiutein.  Sic 
quotidie  Rex  noster  lapsos  reparat,  quibus  collatae 
gratiae  coelesiis  regni  donum  servat  in  poslerum.  hi 
sexu  ex  quatuor  sibi  apparentibus  bestiis  e  iltius 
supradictae ,  quatuor  partium  orbis  regna  confirmat 
(Dan.  vu,  4,  etc.).  Quibus  quarUm  bestiam  grandio- 
rem  fuisse  atque  ternbilem,  idem  proplteta  testattir : 
babentem  cornua  decem ,  ac  de  medio  eorum  cornu 
aliud  parvum  ascendens,  tria  ex  illis  anle  faciem  ejus 
excussa  suntcornua,  donec  vetustus  dierum  sedit  in 
jodicio.  Sed  haec  eo  mododsunt  exposita,  quo  regna 
illa  qualuor  sibimet  succedeutia.  Bestia  quarta,  quae 


cnm  omnes  quosbabiiit  curiosos,  scripturam  legere 
nequivissent ,  Daniel  accitus ,  causa  vasoruin  domus 
Dei  id  factum  fuisse;  regem  constanter  objurgans, 
scripturam  etiaro  reciuvit :  Mane,  Thecel,  Phares; 
eamque  interpreUtus  est,  Mane  :  Numeravit  Deu$ 
regnum  tuum,  et  implevit  illud.  Thecel :  *  Ponderatus 
es9  et  inventus  e$  mtnus  habens.  Phares  :  Divisum  e$t 
regnum  tuum%  et  datum  est  Medis  et  Persis  (lbid.,  25). 
Promissa  itaque  munera  quae  Daniel  abnuerat ,  cum 
rex  coniulisset  prophetoe ,  suppleto  viiae  cursu ,  ut 
praedictuin  fuerat ,  regnum  rehquit  Medis  el  Persis. 
Videant,  videant  snperbi  reges,  qui  ausu  mentis  suae 
vasa  domus  Dei  dinpieutes,  quae  juste  ille  ministris 
peccantibus  tradidit,  sine  ulla  reverentia  contrectan- 
tes,Deo,  cujus  nomine  consecrau  sunt,  videnlur 
contumelias  irrogasse.  Quorum  finis  utique  mors 
est,  quae  non  habet  finem. 

CAPHT  XXXV 

f  Pratdictio  facta  et  figurau.  In  Daniele  crediu 
et  visa. 

77.  In  nona ,  Darius  Medus  successit  in  regnum ; 
qui  cum  satrapas  centum  viginti  statueret  iu  regno 
suo,  tres  ei  pr^positos  constituit  (Dan.  vi,  4,  etc). 
Daniel  unus  erat  ex  tribus  graliam  habens  in  ocu- 
lis  regis.  Exquirunt  s  invidi  adversum  Dei  servum 
consilium,  acregi  persuadent  diebus  triginU  pelitio- 
nem  a  nullo  deo  vel  homine,  nisi  a  solo  rege  essa 
poscendam,  in  eo  poena  iuterposita,  qua  si  quit 
praeceptum  regis  conteuineret,  in  vivarium  missus 
leonibus  in  esca  daretur  (Ibid. ,  7,  etc).  Quod  prae- 
cepium  propositum  reperieus  propheta,  Domiunm 
suum  tribus  temporibus  diei  soliu  oratione  precatus 
est.  Detentum  ut  conlumncem  regi  offerunt,  quem 
cum  eripere  invidis  nou  valeret,  Deo  suo  propheiam 
rx  sub  hac  confessione  dimisit,  qua  eum  de  mortis  peri- 
culo  solus  possei  eruere.  Quod  et  factumesl.  £x  hac 
Umen  moestitia  incoeuatus  rex,  dum  neque  cibum 
neque  somnum  caperet,  diluculo  ad  videndum  Da- 
nielein  ipse  perrexit.  Quem  vivum  iilaesuinque  respi- 
ciens,  Deo  vero  dans  gloriam ,  educi  de  lacu  praece- 
pit,  eosque  qui  Danielem  criminati  erant,  in  lacum 
misit;  et  dcvorati  sunt  continuo  in  conspectu  ejus.  In 
his  etiam  stipplela  est  proplietia,  dicens  :  Qui  foveam 
fodit  proximo,  h  incidet  in  eam.  Et  qui  statuet  laqueum 
proximo,  peribit  in  illo  (Eccli.  xxvn,  £9).  Et  ip*«  uo* 


•  Ms.  Remig.,  Vacuatisque.  *  Ms. 

h  Haec  verba ,  fundentibus ,  pro  quibus  oravit,  eum-  e  Ms. 

dem$anguin§mt  m  nis.  Remig.  reperU  huic  loco  re-  tum  est. 

stituimus.  In  illo  Umenpaulo  posllegitur,  su$ceperit9  *  Ms. 

non  susciperent,  ut  in  editis.  s  Ms. 

«  Ms.  Remig.,  ilti  supradiclce.  »»  Ms. 

P4TR0L.    Li. 


Remig.,  $int  exposita. 

Reuiig. ,  Ponderatum  ett  in  itaterat  et  inven- 

Remig.,  Promissio. 
Remig.,  invidia...  consilia. 
Remig.,  incidil...  statuit...  depehei. 

ae 


ftll 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANl  APPENDIX. 


812 


sier  Jesos  Dominus,  in  qno  omnia  ista  fignrata  sur- 
gebant,  per  Prophelam  dicit :  Foderunt  ante  faeiem 
meam  fov*am,  et  inciderunt  in  eam  (Ps.  lvi,  7 ).  El 
iterum  :  Misit  Dominus  misericordiam  suam  et  verita- 
temsuam,  et  liberavit  animam  meamde  medio  caiulo- 
rum  tconum  (Ibid. ,  4). 

78.  In  decima  (Dan.  u,  2),  propinquante  fine 
temporis  septuaginta  anuorum  desolationis  Jerusa- 
lem,  quam  per  Jereroiam  propheum  Dominus  pras- 
diierat  (Jerem.  iiv,  II ;  mi,  40),  Daniel  cum  omni 
fletu  et  jejunto  orationem  fndit  pro  se  ac  pro  delictis 
populi  sui,  miserationem  Domini  iinplorans.  Oranli 
Gabriel  astitit  archangelus,  eique  rutura  mysteria 
revelavit,  septuaginla  nebdoroadas  breviatas  esse  in 
populo  ejus,  et  *  in  civitate  sancta,ut  consummentur 
peceatn,  et  signcntur  delicta,  et  ut  finiatur  injusticia, 
et  adducatur  justitia  sempiierna  (Ibid.,  21);  impleri 
quoque  visus  prophelarum,  el  ungi  Sanctum  sancto- 
rum  ab  eiitu  sermonis  in  respondendo.  Et  iteruin 
SRdificabitur  Jerusalem,  usque  ad  Cbristum  ducem 
liebdomadae  septem,  et  hebdomadae  b  seiaginta  du». 
Et  rursum  asdificabitur  platea  et  muri  in  angnstia 
temporum.  Et  post  hebdomadas  septuagiuta  duas, 
interibit  chrisma;  et  judicium  n«»n  erit  in  eo;  vel, 
sicul  Hebrxus  inlerpres  :  Occidetur  Christus,  et  non 
erit  ejus  populus%  qui  eum  negaturus  est.  Et  civitatem 
et  sanctuarium  dissipabit  populus  cum  duce  veniente,  et 
finis  ejus  vastitas ,  et  post  finem  belli  slaluia  desolaiio. 
tlon/irmabit  autem  pactum  c  multis  hebdomada  una  et 
in  medio  hebdomadce  de/iciet  hostia  et  sacrificium,  et  in 
templo  erit  abominatio  desolalionis,  et  usque  ad  consum. 
mmionem  et  finem  perseverarit  desolatio  ( Ibid. ,  26 ). 
Ad  confutandum  errorem  Judxorum  haec  sibi  reve- 
lata  scripsit  Daniel.  Qui  ergo  exspectant  adbuc  ven- 
tururo  ChrUtum,  crediturisunt  Aniichristo.Sic  enim 
eos  Dominus  Jesus  in  Evangelio  increpat,  dicens  : 
Ego  veni  in  nomine  Patris  mei%  et  non  credidistis  mihi; 
alius  veniet  innomine  suof  et  ipsicredetis  (Joaii.v,43). 

79.  Labore  ingenioque  magno  beatae  meuiorias 
liieronymus,  d  per  supputationes  annorum  regum 
Babyloniae  septuaginla  hcbdomadas,  usque  ad  nostri 
Redempioris  nativitaiem  Ghrisii  Domini  aunos  qua- 
dringenlos  nonaginta  perduiit,  «sejungensseptemin 
rcstauratione  lempli  hebdoinadas ,  sexaginta  et  duas 
usquead  Doinini  nalivitatein,  et  usque  ad  passionem 
ipsius,  el  unam  vastationis  qnae  facta  est  a  Vaspa- 
siano  duce,  vel  Tito  filio  ejus.  Inimici  igitur  Domini 
Judaei  fallentes  semetipsos.  cum  multiplicia  prophe- 
tata  de  Christo,  ad  quasquc  suorum  regum  personas 
referre  contendunt;  huic  propheue  Dauieli  volentes 
tiolentesque  colla  submiltunt,  qui  non  tantum  signa 
oiiinia  suprascripta  conscripsit,  quantura  etiam  tem- 
pora  ipsa  advenius  Doinini  designavit.  Quae  omnia 
luce  clarius  impleta  omnis  jam  mundus  f  agnoscit. 
Gloriam  igiiur  Christi  Dotnini  diffusam  in  gentibus, 
eumque,  ut  scriptum  e>t,  oninem  terram  adoranlem 
(Ps.  liv,  4),  Judaei  adhuccredere  uolunt,  nobiscum 
intuentes  iropleri  omnia  quac  pracdicia  sunt  oraculis 
prophetarum. 

80  lu  undecima  (Dan.  n,  1 ,  ete.)f  eidero  prophet» 
revelata  sunt  sub  persona  bellantium  regum,  ipsius 
facta  Autichristi ,  angustiaeque  ullimi  temporis,  re- 
suirectio  etiam  mortuorum,  qualiter  impii,  qualiter 
vcl  sancti  resurgant.  Haec  et  Isaiae  (Isa.  vi,  11,  etc; 
ini,  9,  16),  et  Ezechieli  (Etech.  xixviu  et  xxxix)  ita 


A  ottensa  sunt,  quemadmodnm  eorumdicta  evangelica 
firmat  auctoritas. 

81.  In  duodecima  (Dan.  xiv,  2,  etc),  spectacntam 
quoddam  laotissiinum ,  non  tantum  regi,  qnantum 
etiam  spirilalibus  mentibus  exhibuit  Danicl.  Bel 
quippe  idblum,  quod  omnes  Babylonii  siroul  eom 
rege  cultui  habebant,  magnos  regios  apparatos  velol 
quotidie  comedeus,  quos  sacerdotes  cum  suis  per 
occulium  inlrantes  ostiuro  consumebant.  Daniel  eo- 
rum  fraudem  subtili  arte  demonstrans,  f  seri  in  pa- 
vimento  templi  cinerem  suis  praeoepit.  Signalis  igitur 
foribus  annnlo  regis,  in  posterum  diem  venientitas, 
non  illa  ab  illo  (igmento  consumi,  virorum  ac  mulie- 
rum  impressa  vestigia  demonstrarunL  Confessioos 
etiam  sacerdotum  occultum  est  illud  ostium  prodi- 
tum ,  per  quod  introeuntes  omnia  devorabant.  Con- 
fracto  itaque  regia  jnssione  figmeuto  (Ibid. ,  22,  etc.), 
draconem,  quem  simul  ut  divinum  suspiciebani,  sine 
gladio  et  fuste  iu  peremil  Dantel ,  queroadiiiodutn 

R  sciebat  corruptibilein  posse  corrumpi  :  docens  et 
°  ostendens  unum  et  solum  verum  Deum  esse  coJeu- 
dum,  relictis  vanis  superstitionibus,  quibus  non  tan- 
turo  Babylonios ,  quantum  etiam  totum  mundum  s*b 
potestate  daemonum  captivum  teneri  propbeu  cerne- 
bat.  h  A  quorum  dominatu  Cbristi  Domini  gratia  li- 
bcrandum,  praconio  etiam  suo  £  futuro  tempore 
designavit.  Sed  quOniam,  ut  ait  quidam,  Yeritas 
odium  parit(unde  etPaulus  nosterdicit(Ga/.  iv,  16): 
lnimicus  factus  sum  vobis  verum  prctdicans  ,  pro 
munereverae  religionis  ostensae,  in  lacum  leouom 
Babylonii  devorandum  propheUm  raiserunt.  fiee 
defuitdivina  poteutia,  quae  et  custodiam  I  solilam 
suo  et  prandium  pcr  ejus  socium  ministraretincluso. 
Cujus  ob  roerituro  gratiae.  ferales  leontun  impetus  ia 
ovium  mansuetudinem  coromuuvit.  Educto  iuqoe 
Daniele,  cum  rex  mirarelur  illaesum ,  inimici  ejus  in 
escam  leonum dati  sunt  ut  perirent  (Dan.  xiv,  30, etc). 
Non  sine  signo  ejus  Domini  haec  acta  suut,  qui  pro 
suisorat,  diceiis :  Netradideris  bcstiis  animam  con- 
C  fitentem  tibi  (Ps.  lxiiii,  1*).  Rugiens  enim  ille  leo 
diabolus  qui  circuit  aucerens  quem  devoret  (I  Petr.  v, 
8) ,  k  inimicos  nostn  prophelae  Chrisli  Domini  qao# 
reperit,  accepla  potestate  consumit. 

CAPUT  XXXVI. 

In  Euchiele ,  manifetta    resurreciio    per    Chrisiuu 

Dominum. 

PromisMo  facU  et  figurata.  In  Exechiel  credita  et 

visa. 

82.  Exechiel  quoque  propheU  inter  caetera  qua 
arcanis  recondiu  scripsit,  resurrectionem  sibi  osien- 
sam  quae  fuitira  est  morluoruro, hocmodo l  intimavil. 
In  campum  se  quemdam  adductum,  qui  erat  plenus 
ossibus  morluorum  (Euch.  xxxvu.  1  et  stqq.).  Illic 
potentia  verbi  Dei  tinumquodque  os  suis  partibns 
conjungi,  carnes,  nervos,  cutesque  ascendere,  eisqne 
viiales  auras  infundi  eo  Spiritu  ipse  vidit,  quo  nos 

*v  futuraro    speramus    et    credimus    resurrectionem. 

u  Mulia  quoque  sub  figura  regis  Tyri  de  Anticbrisio 
narrans,  describit  etiam  civitatem  quae  congregatar 
m  ex  gentibus  ex  lapidibus  vivis,  Jerusalein  cmles- 
tem  (Euch.  xxvm,  2,  etc.):  cujus  portam  orientalem 
clausam  seinper  os»tendit,  dicens  :  Hcec  porta  ctamsa 
erit9  solus  princeps  sacerdoium  ■  transibil  per  com,  et 


•Editi,  in  civitatem  $anctam9  ut  consummarentur 
peccaiat  et  signarentur. 

*  Ms.  llemig. ,  hebdomadas  vi  et  hebdomadce  lxiii. 
L«igd.,  hebdowada:  seplemy  ei  hebdomadoe  septuaginta 
duv. 

c  Ms.  Remig.,  multum...  et  in  medio  hebdomadis. 

d  Lege  hanc  scptuaginu  duarum  hebdomadarum 
expositionem  apud  ilieronymum,  libro  in  Danielem 
propheiam,  capite  nono. 

*  Ms.  Kemig.,fcd  jungcns...  sepluaginla  duae. 


f  Ms.  Hemig.,  agnoscei. 

s  Ms  Remig.,  sterni. 

b  Ms.  Remig.,  A  quarum;  intellige,  superstitionum. 

*  Ms.  Remig.,  futura  tempora. 
i  Ms.  Remig.,  solidam. 

K  Ms.  Remig.,  inimicus...$umit. 

1  Sic  ms.  Remlg.  At  vero  editt,  tmfrorif. 

»  Editi,  in  gentibus,  et  laptaibus. 

*  Ms.  Remig.,  transiit. 


813 


UBER  DB  PROMISS.  ET  PRADICT.  DEI.  PARS  U. 


m 


imta  clavta  erit  principi  {Eteeh.  xuv,  S) ;  Mari»  vir-  A  Salomonii  fabricas  temensa  tempora  Jod*i  dixeruni» 


ginalem  utemm  signans,  quae  semper  virgo  mtegra 
protulit  Salvatorem.  Solus  enim  Christus  Dominus, 
nt  ait  bealae  memoriae  Augustinns  episcopns,  *  per 
inviolata  matris  Tirginea  viscera,  membra  infantis 
eduxit,  qui  post  resurrectioneni  per  clausa  ostia 
membra  juvenis  introduxit :  solus  pcccatum  non 
habens  infantilis  aOatis  exortu,  qui  peccatum  non 
habuit  grandioris  aptaiis  accessu,  ipso  dicente  '.Ecce 
venit  princeps  hujus  mundi,  et  in  me  nihil  inveniet 
(Joan.  xiv,  50). 

83.  In  hac  captivitate  Babyloniae  etiam  Esdraa 
sacerdos  et  propheu  fuit,  qtii  gratus  in  conspectu 
regis  dum  esset,  et  cum  flenteni  rex  aspiceret,  qua 
ex  cauaa  tristis  esset  ab  eo  perquirens,  solemnia 
*  religionis  ac  populi  sui  agi  solere  eo  tempore  fir- 
mat,  a  quibus  se  alienum  esse e  docebat  (II  E$dr.  n, 
\,etc.).  Dat  rex  eundi  liccntiam,  jubetque  d  restau- 
rari  templum  Dei.  Veniens  quoque  E*drig  ad  Jeru- 
salem,  xelo  legis  accensus,  purgandaro  a  vitiis  pri-  R 
roitus  plebem  sUtuit.  Quoniam  Rex  $apien$,  ut  D 
Propheta  dicil,  populi  ttabilimentum  ett  ISap.  vi, 
26).  Reperto  itaque  libro  Moysi,  ostendit,  inter 
csetera,  etiam  hinc  iram  Dei  luisse  succeiisam, 
quod  contra  Dei  mandatum  ex  alienigenis  sibi  po- 
pulus  accepisset  uxores  (I  Etdr.  x,  1,  etc);  persua- 
sitque  censura  qua  valuit,  suas  quisque  cum  filiis 
l»rojiceret  mulieres.  Nulla  itaque  •  detenti  carnali 
dulcediue,  cum  sibi  vellent  Deum  esse  propitium» 
incunctanter  quae  fuerant  imperata  fecere  :  ut  po- 
puli  Christiant  figuram  ostenderet,  quos  admonet  et 
princeps  omniuni  sacerdotum  dicens  :  Si  ouis  dimi- 
$erit  domum,  aut  agrum,  aul  uxorem,  aul  fitiot  causa 
nominit  mei9  et  hic  multiplicia  accipiet,  et  vitam  ceter- 
nam  contequetur  (Matth.  xix,  29). 

CAPUT  XXXVII. 

in  Etdra,  domus  Dei%  id  e$t,  per  Christum  Dominum 
restauratio. 

Praedictio  facta  et  figurata.  In  Esdra  credita  etvisa. 

84.  Templum  quoque  Dei  dum  restauraret  Esdras 
(1  E$dr.  iv,  1,  etc),  invidia  quorumdain  malorum 
qui  socii  fabricae,  nec  tamen  socii  retigione  esse 
voluerunt,  cuin  eos  incircumcisos  non  susciperet 
Esdras,  maliliose  regi  insinuantes,  ab  opere  templi 
cessatum  est  usque  ad  Cyrum  reajnantein  (JMd.,24). 
Qoi  divino  acius  imperio,suppletisannis  septuaginta, 
quos  Jereraias  ex  ore  Domini  praedixerat  (Jer.  xxv, 
H,  et  xxix ,  10),  omnero  populum ,  simulque  et  vasa 
domus  Dei  ex  Babylonica  captivitate  ad  Jerusalem 
dimisit,  adjiciens  munera  rex,  e  quibus  praecepit  ut 
rabrica  surgeret  templi.  Quod  sub  Dario  cceptum, 
usque  ad  perfectionem  ejus  quam  Cyrus  fieri  et  ju*- 
sit  et  juvit,anni  e? olutl  sunt  quadraginta  sex(I  Esdr. 
T,13;vn,i5).  De  quibus  Judaei,Domino  resuuratio- 
nem  sui  corporis  f  promittenli,  ac  dicenli :  Solvite 
$emplumhoc,etin  triduo  tutcitabo  illud  (Joan.  n,  19) 


sed  Esdrae,  cui,  ne  perficeret,  fuerat  interdictum. 

85.  Reparato  itaque  templo  ac  muro  Jerusalem» 
joxu  Danielis  tempora  constituta  (quo  exorante  ai- 
mul  cum  Zacbaria  populus  mansit  in  Jcrusalem) 
septuaginta  hebdomadarum  usque  ad  Christi  Dominl 
naliviutem,  ut  supra  diximus  (Cap.  3),  tempora 
1  cucurrerunl.  Cujus  indulgentia,  etiam  nuncanim» 
de  captivitate  saeculi  J  in  compunctione  cordis  sup* 
pleta  k  mensura,  gratia  et  misericordia  liberantur. 
Jucundantur  enim  pro  illis  diebus  quibus  sunt  hu- 
miliati, l  vnnis  quibus  videruut  mala,  donec  aspicial 
Dominus  super  servos  suos  et  in  opera  sua  (P$* 
lxxxix,  15*1 16).  Serviamus  igitur  Domino  in  timo» 
re,  et  exsultemus  ei  cum  tremore  (P$.  it,  II), 
quoosque  redutamur  ad  civitatem  quam  Rex  et 
Sacerdos  noster  resuurat  Jerusalem  coelestem  :  ut 
in  templo  corporis  ejus,  quod  triduo  suaciUvit,  sa- 
crificium  laudis  ei  jugiter  offeramus. 


CAPUT  XXXVIII. 

In  eodem,  cum  in  figura  Eccletim  parabolam  panait. 

m  Praedictio  facia  ct  figuraia.  In  Ksdra  crcdita  et 
visa. 

86.  Rex  Babyloni.T.  Artaxerxes  dum  suoa  vellet 
exercere  captivos,  tres  elegit  prudentes  Judapos,  quo- 
rum  sententias  Esdras  sacerdns  scripsil  (III  Etdr.  m, 
4,  etc).  Unus  vinum  omni  rei  praeiulit;  alius  regem; 
tertius  Zorobabel  molieres,  ac  super  omnia  verita- 
tem.  Qui  cum  suas  sententias  protulisseni,  sapien* 
tior  omnibus  judicatus  est  Zorobabel,  qui  mulierea, 
ac  supra  omne  veriutem  astruxerat.  Et  re  vera 
quid  rouliere  fortius,  quae  priroum  Adam  ita  illexit 
virum  (Gen.  m,  6),  ut  Dei  prsecepu  contemneret? 
Quid  fortiua  muliere,  cujus  species  omnt  se  n  cupi* 
diuti  extollilt  Quid  forlius  muliere,  quae  et  reffiain 
fortitudinem  emollit,  et  virtimt  Quid  etiam  in  bono 
fortius  muliere,  quae  credidit  integram  se  Cliristum 
q  parere  veritatem  (Luc.  l,  45)?Quid  fortius  muliere» 
quae,  fugientibus  discipulis,  mysteria  ipsiuscrucis 
intrepida  ac  plena  fiducla  °  aspexit  (Joan.  xix,  25)? 
Quid  fortius  rouliere,  quae  prima  prae  omnibus  viri* 
excurrens,  videre  mcruit  Dominum  resurgentem 
(Marc.  xvi,  9)?  Quae  cum  in  typo  Ecclesiae  baec  Es- 
dras  p  scripserit,  subsecuu  est  etiam  actio  figurata. 
Esther  eniin  qtirc  a  Mardochnpo  fuerat  in  filiam  edu* 
cata  (Esth.  n,  7),  dum  aulam  regiam  Mardocbieus 
curaret,  a  Deo  qui  exahat  humiles  ad  regiam  Esther 
perducu  est  dignitatem.  Ilaec  cum  populum  suum, 
agente  amico  regis  Aman  causa  Mardochaei,  4  dona- 
tum  intelligeret  mnrti  (Ibid.  vn,  3)>  gtadiusque  eo- 
rum  cervicibus  immineret,  aiiimam  suam  Estber  pro 
suo  populo  ponen%  invocalo  divino  auxilio,  penetra- 
lia  regis  ingressa  c»t  (Ettk.x,  lv  etc),  quo  inuliert 
non  vocatae  accedere  non  licebat.  Quam  cum  rcx 
iudignatus  aspiceret,  illa  quoque r  pudore  Ubuisset : 
Convertit,  ttt  diclum  est,  cor  ejut  Deut  in  lenitatem 
(Ibid.xv,  11);  eique  rex  multa   bona  promiltens, 


Nonintellip[entesilliusdictisacramentum,dixerunt:  D  dnm  ejus  salutem  reparare  contenderet,  ad  convi- 
Quadraginta  et  tex  annit  conttructum  ett  (lbid.%  20);  vium  cum  Aman  venturum  se,  til  regina  poposcerat, 
et  quomodo  hic  dicil  :  Triduo  tutcitabo  illudf  s  A  non  negavit.  Illic  narrans  quae  secnm  et  ctim  suo 
Salomone  enim  ea  celeritate  constructum  est,  qua  populo  acta  erant,  Aman  eo  ligno  cruciiigi  rex  su- 
omnia  prarparante  David  patre  repererat.  Non  crgo      tuit,  quo  Mardochaeum  idem  Aman  suspeudere  sta  • 


*  Haec  leguntur  apud  Auguslinum  epistola  ad  Vo- 
lusianum,  alias  3,nunc  137,  cap.  2,  pag.  405,  iiov» 
editionis.  Et  lib.  v  contra  Julianum  cap.  15,  pag. 
G56,  n.  57,  item  nov.  edit. 

b  Editi,  regionis. 

•  Recentiorea  edit.,  dicebat. 
d  Ms.  Remig.,  rettaurare. 

•  Editi,  tenenti. 

f  Ms.  Remig.,  promittenti  ac  dicenti.  Editi,  pro- 
mittente  ac  dicente. 

s  Editi,  A  Salomone  autem...  qui. 

*  Editi,  priora.  Ms.  Remigianus,  tempora. 


|  Edili,conctirr<?rii/i/.  Ms.  Remig.,  CttctirrcrnMt. 
j  Ms.  Remig.,  in  compunclionem. 
k  Ms.  Remig.,  mentura  gratim  liberantur. 
1  Ms.  Remig.  addit  vocem,  annit ;  et  paulo  post| 
rettauret,  ul  edit.  recentiores. 
m  Ms.  Remig.,  Promittio. 
u  Ms.  Remig.  Dnac.  et  Colon.,  eupldilate. 
0  Ms.  Remig.  addit,  conttanter. 
p  Ms.  Remig.,  tcripterat. 
4  Ms.  Remig.,  donalum;  editi,  damnatum. 
r  Edili,  tacuittet.  Ms.  Remig..  pudore  tabuitteL 


*15  AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX.  810 

luerat  innocentem  [Ibid.  vn,  3,  ete.) :  *  ui  cogiianii  A  polit,  qui  rlii  jam  septem  occiderat  viros  (Tob.  nnt 
nequissima,  sicut  ait  Propheia,  super  ipsuui  volve-      5). l  Reductus  locuples  cum  uxore  filius,  ipsi  quoque 

Tobiae  ex  iecinoribus  piscis  quibus  et  daeniouium 


rentur. 

87.  Sic  Ecclesia  sancu  ligno  crucis  periniit  inimi  • 
cos.  Sic  se  pro  suis,  periculis  b  hujus  mundi  opponit. 
Sic  datis  in  morte,  suis  laboribus  vitam  conferendo 
ministrat :  utpote  regina,  quae  a  suo  Rege  sponso  et 
Domino  admonetur,  eique  dicitur  :  Libera  eo$  qui 
ducuntur  ad  mcrtem,  et  redime  eot  qui  occiduniur 
(Prov.  xxiv9  11).  Cujus  benehViorum  refugia,  ipsi 
quoque  ejus  appetunt  inimici.  Nec  impari  etiam  lo- 
co  Judith  sancta,  ordine  subsequente  ponitur,  quae 
etiam  ipsa  figuram  sanctae  Ecclesiae  persouamqtie 
«  suscipiat.  Nam  cum  dux  militiae  regis  Babylonis 
Betulliam  Holofernes  obsidione  cinxisset,  sublalis- 
que  aquis  sili  totam  affligeret  civkatem,  primores 
ejus  in  deditionem  statuerunt  tradere  iloloferni  (Ju- 
dith  vu,  10,  eic). 

88.  Haec  disponenlibus  Judith  obslitit,  paucorum 


fugaverat  (Tob.  vi,  44),  oculorum  maculas  auferens, 
pristinum  reddidit  visuin  (Tob.  xi,  43).  Eosque  mo- 
nuitsemper  glorificare  Deuin,  et  in  bonis  operibus 
permanece.  Hic  Tohias  Christum  Dominum  inter 
caetera  praeconia  suae  laudis  propheiavit,  dicens  : 
Nationes  multat  de  longinquo  venient,  habitatores  a  no- 
vissimis  partibus  lerras  ad  nomen  Domini  Dei9  et  mu- 
nera  sua  in  manibus  habentes  Regi  ccelorum  offerent 
cum  kelitia  (Tob.  xin,  44)  :  quod  nos  nunc  videmus 
impleri.  Myslicum  vero  actionis  hujus  hoc  est,  quod 
ex  interionbus  piscis  et  daemon  fugatus  estet  Tobias 
illuminatus. 

90.  Hoc  J  egit  piscis  magnus  ex  passione  sua 
Cliristus  purgans  Mariam,  a  c-ua  expulit  septem  dse- 
mouia  (Luc.  vm,  2) ;  animae  sic  captae  desperationem 
tolLens,  quam  septem  spirilus  nequiores  dum  vexa- 


dierum  inducias  poscens  (Judith  vm,  4,  etc).  Qui-  n  verint  (matth.   xu,  45),  purgari  sanarique  etiam 


bus  jejuniis  oralionibusque  supplex  Regem  regum 
et  Dominum  dominorum  exoravit  (Ibid.  ix,  4,  etc). 
Exuta  igiturvesteviduali,  sese  onnu  ex  parte,mente, 
corpore,  moribusque  componens,  mirabilem  cunclis 
exhibuit  (Ibid.,  x,  5,  etc.)\  eo  usa  consilio  quo,  cu- 
stode  Deo, credebat  pulchritudine  captum  hostem 
posse  perimere,  suam  pudicitiam  illo  servante,  qui 
dator  et  custos  esl  castitatis.  Quae  cum  illjesa  c«put 
hostis  afferret,  quam  viri  non  valuerant,  feinina  pa- 
triae  reddidit  libertaietr.  (Judith  xm,  40).  Nostram, 
ut  diximus,  cnjus  h*c  figuram  gestabal,  si  d  agno- 
scas  Ecclesiaui,  vides  quemadmodum  postea  quam 
ejus  vir  Cbristus  Dominus  passus  resurgensque 
ascendrt  in  ccelum,  omni  moestitia,  ut  veste  viduali 
depulsa,  sH  induta  pulchritudine  ab  eo  de  quo  in 
Isaia  propheta  dicit  :  Induit  me  vestimento*  salutari, 
et  stola  jucundilaiis  circumdedit  mef  sicut  sponsam 
ornatam  monilibussnis(Isai.  lxi,  40).  Missa  esteniin 
et  haec  in  vuluere  capilis  inimicorum,  qnoniam  cor- 


ulem  necesse  est  per  jecinora  nostri  piscis,  si  poe- 
nitens  reversa  intelligat,  quia  ex  illa  spiritus  mali- 
gni  fugenlur,  eosque  caveat  inimicos.  Nam  spiritus 
malus,  est  spiritus  superbiae;  nequior  illo  simulatio 
humilitalis.  Spirilus  malus,  sniritus  invidiae;  ne- 
quior  illo  simulatio  charitatis.  Spiritus  tnalus,  spiri- 
tus  mendacii ;  nequior  illo  siraulatio  veritatis.  Spiri- 
tus  malus,  spiritus  luxuhae ;  nequior  illo  simulatio 
castitatis.  Spirilus  malus,  spiritus  a? aritiae ;  nequior 
illo  simulatio  misericordiae.  Spiritus  malus,  spiritus 
intemperantiae;  nequior  illo  simulatio  parciutis. 
Spiritus  malus,  spintus  erroris;  nequior  illo  simu- 
lalio  religionis.  His  igitur  possessa,  cum  sint  poste- 
riora  ejus  deteriora  prioribus,  piscis  nostri  libera- 
tur  medicina,  quia  ubiabundavit  delictum,  superabun- 
davit  et  gratia  (Rom.  v,  20).  Qui  tributum  pro  se  et 

Po  Petro  (Mattn.  xvn,  26),  etcaecato  lumen  reddidit 
aulo  (Act.  iit  48),  satians  ex  se  ipso  in  littoredis- 
cipulos  (Joan.  xxi,  43),  et  toti  se  offerens  mundo 


us  illius  est  qui  confregit  caput  draconis  magni.  (J  fx©vv.  Namque  Latine  piscem  sacrislitieris,  majores 
'on  pepercit  et  haec  animae  suae  sicut  iila,  quoniain      n°s(ri  hoc  inierpretati  sunt,  ex  SibyJUnis  versibus 


R  . . 

ipsa  est  quae  dicit  per  Joannera  apostolum  :  Sicut 
Christus  pro  nobis  animam  suam  posuil,  ita  et  nos  de- 
bemuspro  fratribus  f  animas  ponere  (I  Joan.  m,  46). 
Quod  iecisse  in  sanctis  manyiibus  conslat,  quaeest 
^enedicu  apud  omnipotentem  Deum. 

CAPUT  XXXIX. 

Yn   Tobia9  ex  pisce  Christo,  et  dcemonia  fugari,  et 

illuminari  ccecos. 

s  Praedictio  facta  et  figurata. 

89.  Tobias  quoque  captivus  apud  Niniven  fuit, 
h  ea  reiigionis  suae  patienlia  praeditus,  quia  sciebal 
iram  Domiui  aequo  animo  sustinendam  (Tob.  i,  4, 
etc).  Dignis  operibus  confessionibusquesatisfaciens 
Deo,  moribus  quoque  sanctis  filium  erudiil.  Cui  in 
mandatis  dedit  neque  penuriam  paupertatis  (Tob 


colligentes,  quod  est,  Jesus  Christus  Filius  Dei  S«/- 
vator,  piicis  in  sua  passione  decoctus,  cujus  cx  in- 
lerioribus  remediis  quotidie  illuminamur  et  pas- 
cimur. 

CAPUT  XL. 

In  Machabeeis,  qui  et  martyriat  et  ipsum  Christum 
regem  natum  susceperunt. 

k  Praedictio  facta  et  figurata.  ln  Machabaeis  credita 
et  visa. 

91.  Post  redditam  liberUtem  ex  captiviute  Baby- 
loniae,  MachabaBi  ducatum  liebraeo  populo  praebue- 
runt(I Machab.  n,  I,  etc).  Quorum  virtusiu  enituit, 
ut  non  tantum  Macedones  el  Ptolomaeus  [Lugd.  Pto- 
lemaeus]  rex  ifigypti,  qnantum  eos  ipsi  Romani  in 
ainiciliarutn  foedera  convocarent  ( I  Machab.  x ;  et 
II  Machab.  xi).  Iilic  apud  Judaeos  m  quadam  parle 


iv,  23),  neque  labores  diiilurni  exsilii  formidandos,  n  quam  Roniam  jam    ceperant,  Anliocho  regnante, 


si  modo  in  mandatis  Domini  perseverans  discederet 
ab  omni  iniquilate,  «t  bene  ageret.  Et  haec,  fulgente 
justitia  inlerioris  luminis,  itinera  dum  caecus  cor- 
pore  filio  recta  monstraret,  Raphael  archangelus 
missus  a  Deo  (Tob.  v,  4f  etc.)t  non  Unlum  captivis 
solatia,  quanlum  eliam  beneiicia  coelestia  orantibus 
ministravit :  filio  pro  recipienda  pecunia  ducalum 
pr.TSUns,  filiam  Raguelis  ei  uxorem  dedit  (Tob.  vi, 
12),  a  qua  Asmodeum  daemoniuni  nequissiinum  ex- 

"  lU  ms.  Remig.  ac  editi,  utqui  cogitant  in  me  ne- 
quissima,  sicut  ait  Propheta,  super  ipsos  volverentur. 

b  Sic  ms.  Remig.  At  vero  in  edilis,  hujusmodi. 

c  Ms.  Remig.,  figuratam  sanctam  Ecclesiam,  per- 
tnnamque  suscipiat.  Coion.  et  recentiores,  figuram 
mnctas  Ecclesia,  personamque  significat. 

<*  Ms.  Reiuig.,  si  agnoscis. 

*  Ms.  RemigM  salutaris,  et  stolam. 


praeclara  illa  femina  Machabaeorum  inater,  pro  spe 
actcrnae  vitae,  legilimisque  suis.  ne  vetitas  carnes 
suiilas  filii  sui  langerent,  uno  die  septem  martyres 
•edidil  Deo  (\\  Mach.  vu,  4,  elc.)y  quos,  terra  contem- 
pta,  non  huic  mundo,  sed  l  ipsi  peperit  ccelo  :  suo 
exemplo  nos  admonens  pereunlia  contemnere,  ap- 
peiere  sempiternn,  velocius  finienda  finire,  quo  pos- 
sent  certantes  atque  vincentes  iliud  apprehendere. 
quod  non  habet  iinem.  Sic  ipsa  slatim  secutura  ( II 

f  Ms.  Remig.,  animam. 
s  M<.  Rcmig. ,  Promissio. 

h  Ms.  Remig.,  ea  religionis  suce  potentia.  Golon.  et 
reccni.,  ea  religione  sua  patientia. 

'  Ms.  Remig.,  Reductum  locupletem...  ftlimm. 

i  Editu  agit. 

k  Ms.  Rcmig.,  Promissio. 

1  Ms.  Remig.,  ipsa. 


«11 


LIBER  DB  PROMiSS.  ET  PRiEDICT.  DEI.  PARS  III. 


SIS 


Maehab.  vn,  41),  fllios  praemisit  ad  vitam,  qutro  ve-  A 
ram  sciens,  omnique  metu  carenlem ,  sibi  suisque 
filiis  fideli  testimonio  acquisivit.  Propter  quam  et 
alios  in  bello  moriuos  Judas  Macbabaeus  (II  Machab. 
in,  43)  duodecim  millia  lalentorum  Jerosolymam 
niisit  offerre  sacrificium  pro  mortuis,  beue  et  optime 
de  resnrrectione  cogitans.  Hac  exoratione  sancta 
Ecclesia  suos  agit  filios,  quibus  contemptum  mortis 
incuicans,  ad  veram  ▼itara  Christum  transire  com- 
pellit,  nt  sit  ipsa  tn  regno  Dei  perfecta  cum  filiis, 
qui  ei  dicunt  •  Quis  nos  separabit  a  charitate  Ckritti  ? 
Tribulatio?  an  angustia?  an  perucutio?  an  fames?  an 
nuditas  ?  an  periculum  ?  an  gladius  (Rom.  vm,  35)  1 
92.  Sane  apud  Machabacos  ultimus  dux  et  pontifex 
fuit  Hircanus  II  Mach.  xvi,  24).  Nam  fratrem  ejus 
Aristobolum  Pompeius  magistratus  populi  Romani, 
dum  Jerosolymam  expugnaret ,  vinctuin  cum  liberis 
Romaro  misii,  sicut  Josepbi  narrat  Historia.  •  Impleta 
tamen  Jacob  patriarchae  prophetia  dicentis  :  Non  de- 
ficiet  princeps  ex  Juda,  neque  dux  de  femoribus  ejusf 
donec  veniat  cui  reposita  sunt  omnta,  et  ipse  erit  cxspe-  " 
etatio  gentium  (Gen.xux  40).  b  Intuemur  quiescente 
ordine  regum  Juda  et  Israel,  vel  Levitico  sacerdotio, 
cum  Herodes  rex  alienigena  Hebraeo  populo  impe- 
ravit,  cessante  etiam  uuctione,  quam  Daniel  propheta 
praedixerat  cessaturam,  ne  unctos  reges  vel  sacerdo- 
tes  seqoeretur  ille  populus,  e  praesente  jam  aeterno 

•  Rem  fuse  narrat  Josephus  libro  xiv  Antiquitatum, 
cap.  octavo. 

*  Ms.  Remig. ,  Intueamur  quiescentium  ordinem 
tegum. 

«  Ita  ms.  Remigianus.  Edili  vero ,  prasertim  m- 


Rege  et  Sacerdote  Christo,  qui  est  exspectatio  gcntium. 
Herodes  igitur  (cujus  patrem  ex  ldumaeis ,  matrem 
vero  ex  Arabia  fuisse  idem  Josephus  d  dicit)  a  Caa- 
sare  Auguslo  attributum  sibi  illius  genlis,  eo  tempore 
sumpsit  imperium  quo  Caesar  pacati  orbis  totius  sub 
edicto  descriptionem  fieri  praecepit  (Luc.  n,  !).  Ila- 
que  eo  auno  professionis  illius  quae  facta  est  praeside 
Syriae  Ctrino ,  natus  est  Christus  Domiun*,  in  qua 
descriplione  venit  et  Paulus.  Sic  enim  iutelligenduni 
est  quod  tribuno  Lysiae  dixit :  Ego  autem  natus  sum 
Romanus  {Act.  xxu,  28).  Omnes  enim  pretio  compa- 
rabant  hujus  nominis  dignilatem  ;  hic  vero  Judaeus 
cum  dixil  natum  se  esse  Romanuin,  clarius  ostendit 
in  illa  se  descriptione  venisse ,  nato  jam  «  Joanoo 
praecursore  ct  prxcone  f  veri  Regis  et  Judicis,  a  quo 
tempus  gratiae  sumpsit  initium. 

93.  Hucusque,  juvante  Domino,  subLege  figuratas 
promissiones  praedictaque  ut  datum  est  colligere 
valui.  Secundum  et  hic  tempus,  velut  secundum  dieni 
,  ex  quatuor  panibus  mundi  surgentem  propbetamm 
'  s  patrum,  orientali  plaga  migrante,  Isaia,  Jeremia9 
Ezechiele  ac  Daniele  tribus  in  partibus  constitutis ; 
duodenario  et  hic  prophetarum  minorum ,  tamquam 
horarum  numero  diem  secundum,  velut  in  vesperum 
concludens;  ut  tempus  tertium  manifestataa  gratist 
simul  cum  ipso  aeterno  die,  ascriptis  capilulis,  tertia 
pars  libri  sumat  initiura.  Aroen. 

nienle  Reqe,  etc. 
4  Lib.  Antiquitatum  xiv,  capite  duodecimo,  in 
•  Ms.  Remig.  addil  banc  vocem,  Joanne. 
f  Edili,  Domini,  regis. 
s  Ms.  Remig.,  procerum. 


PARS   TERTIA. 

TEMPDS  GRATIiG, 


PROLOGUS. 
i.  Quoniam  Christi  Domini  gratia  rutilante  illu- 
atratus  jam  mundus  eluxit,  non  reor  adhuc,  ut  supra 
facium est,  flgurat»s  promissiones, seu  praedicta  dis- 
culiens,  huic  tertiae  parti  praelatis  capitulis  consi- 
gnare.  Praeserlim  quia  Lex  omnis  et  pruphetia  Cbri- 
stum  Dominum  sonuit  et  Ecclesiam.  Cujus  ccelestis 
Regis  et  Judicis  adventum,  praeconia  omnium  spiri- 
tuum  eo  ordine  nuntiarunt ,  quo  per  linguas  etiam 
inimicoram  suorum  veritas  clamitaret.  Quia  et  dcemo- 
net  credunt  et  contremiscunt  (Jac.  n,  19)  *  confessi- 
que  sunt  praesenti :  Scimus  qui  scis,  quid  venisti  ante 
tempus  torauere  nos  (Luc.  iv,  34).  Quare,  juvanle 
Domino,  placuit  huic  opert  non  lantum  eorum  vati- 
ciuia  inserere,  qui  Dei  Spiritu  acti  suni,  quautum  ct 
eoram  qui  errantium  spirituum  seductione  decepti , 
eognoscentes  Deum,  non  sicut  Deum  glorifUaverunt 
(Rom.  i,  24).  Pauca  itaque  de  multis  expendens,  et 
quaedam  Sitryllae,  vel  quorumcuroque  congrua  de 
Christo  Domino  dicta  subjungens,  primo  iu  loco  Joan- 
nem  praeconem  pra>cursoremque  ipsius  singularis  Re- 
gis  et  veri  Judicis  introducam.  Cui  testimonium  ipsa 
veritas  praebuit,  quod  in  natis  mulierum  nemo  exsur- 
rexit  major  Jeanne  Baplista  (Matih.  xi,  11);  in  quo 
Lex  omnis  et  prophetia  cessavit  (Ibid.  45). 

CAPUT  PRIMUM. 
De  Joanne  Baptista,  praxursore  Christi. 
Promissio  b  credita  et  vi«a. 
X  Isaias  propheta :  Vox9  ait,  clamantis  in  eremo : 

•  Editi,  fassique...  qui  advenisti. 

b  Haec  verba  adduntur  huic  tiiulo  et  paucis  sequen- 
tibus  ex  ms.  Remigiano-Reniensi.  Absunt  vero  ab 
editis. 

«  Ms.  Remig.,  Joannxs. 


C  Parate  viam  Domino%  rectas  facite  semiias  Dei  nottrr. 
Omnis  rivus  implebitur%  et  omnis  mons  et  collis  humi- 
liabitur.  Et  erunt  tortuosa  in  directumt  et  aspera  in  vias 
planas.  Et  videbit  omnis  caro  salutare  Dei  (Isa.  xl,  5, 
etc).  Firmat  haec  Joannes  evangelista  ,  dicens :  Hoc 
testmonium  est  Joannis  de  Christo,  quando  ad  eum  mt« 
serunt  priucipes  sacerdolum  interrogantes,  ulrum  ipse 
essel  Christus.  Et  confessus  est%  et  non  negavit,  dicens: 
Quia  non  sum.  Qui  ei  dixerunt :  Eiias  estu?  et  dixit, 
Non.  Quis ergoes?  aiunt :  dic%  ut  habeamus  renuntime 
his  qui  nos  miserunt ;  quid  de  teipso  dicis  ?  Qui  dixit : 
Ego  sum  vox  clamanlis  in  eremo .  Parate  viam  Domino, 
sicut  dicit  leaias  propheta  (Joan  i,  49,  etc).  Tesiatur 
et  Petrus  in  Actibus  Apostolorum  (Act.  xni«  24),  di- 
cens :  Cum  impleretur  cursus%  c  Jeannes  dicebat :  Quem 
me  suspicamini  esse  non  sum  ego,  sed  ecce  venit  post  me, 
de  cujus  pedibus  non  sum  dignus  solvere  corrigiam 
calceamentorum  ejus.  Fatetur  et d  Sibylla  Erylhraea, 
dicens : 

n      Jodicii  signum  :  teHas  sudore  madescet. 

u      Jam  sequantur  campis  montes  et  caerula  ponli. 

Seque  ipsam  exponens,  adjunxit : 

Non  erit  in  rebus  bominum  sublime,  vel  altum. 
Quod  iraplettim  per  Christum  Dominnm  ipsi  cogno- 
scimus  et  videuius. 

CAPUT  II. 
9  De  ccslo  venturi  Regis  et  Judicis  Chrisii. 
Promissio  credita  et  visa. 
3.  David  propheta :  A  summo  coslo  ,  ait ,  egrettio 

d  De  Sibyllarum  dictis  cilatis  hic ,  et  in  capitulis 
sequentibus,  lcgi  poterit  Augustiims,  capite  23  libri 
decimi  octavi  de  Civitate  Dei. 

e  Ms.  Retnig.,  E  ccelo  venturi  judicis  Reqis  Christi. 
Credita  et  vita. 


*49 


AD  OPERA  S.  PROSPERI 


sjus.  El  iterum  :  Regnum  tuum,  regnum  omnium  $cc-  A 
cutorum  (Psat.  xvm,  7 ;  et  cxliv,  45).  Iiem  ipse : 
Regnavit  Dominus  tuper  omnet  gentet  (Ps.  xlvi,  9). 
El  Isaias :  Reqem  cum  claritate  videbitit.  Item  :  Ecce 
Res  tuus,  ait,  venit  sedent  super  nubem  levem  (Isa. 
xxxiii,  47;  etzix,  4),  carnem  scilicet  nullum  pondus 
habentem  peccati.  Firmat  haec  Evangelium  Matthaei, 
dicens  :  Magi  ab  Oriente  venerunt  aicentes  :  Ubi  ett 
guinatut  est  Rex  ludceorum  (Matth.u,\)l  Testatur 
et  Paulus  :  Regi ,  ait ,  swcutorum.  Et  iicrum  :  Osten- 
4et  beatus  et  tolus  potens  Rex  regum,  et  Domi- 
nus  dominorum  (I  Tim.  i,  47;  \i,  45).  Fateturque 
Sibylia: 

E  cc&Io  rex  ad? eniet  per  sascla  fulurus. 

CAPUT  ll(. 
•  De  Verbo  Deo  et  homine. 
Proroissio  credita  et  visa. 

4.  David  propheta  :  Jftstl,  ait ,   Verbum  suum  ,  et 
sanavil  eos  (Ps.  cvi,  20).  Et  Jeremias  :  Hic  Deus  no-  H 
ster,  et  non  est  alius  absque  eo  qui  invenit  omnem  viam 
nrudentice.  et  dedit  eam  lacob  b  electo  tibi :  post  hcee 
im  terris  visus  est  et  cum  hominibus  conversatus  est 

Sruch  iii,  36,  etc).  Et  Habacuc  propheta  :  Ambu- 
t,  ait,  Verbum ,  et  exiit  incampos  (Habac.  n,  3, 
sec.  LII). «  Firmat  haec  Joannes  evangelista,  dicens : 
Verbum  caro  factum  e$t%  et  habitavit  in  nobis  (loan.  i, 
14).  Testatur  et  Paulus  :  Cum  in  forma  Dei  esset,  non  x 
tapinam  arbitratus  est  d  ette  otqualis  Deo;  sed  semet- 
ipsum  exinanivii  formam  servi  accipiens ,  in  shnilitudi- 
nem  hominum  factus,  tt  habitu  inventus  ut  homo.  Fa- 
leiurque  Sibylla  : 

Scilicet  •  in  carne  prssens  ut  judicet  orbem 
CAPUT  IV. 
f  De  nato  Christo  ex  Virgine. 
Promissio  credita  et  visa. 

5.  Isaias  propheta :  Ecce,  ait,  Virgo  in  utero  acci-  r 
piet  et  pariet  fiUum ,  et  vocabitis  nomen  ejus  Emma-  ** 
nuet  (Isa.  vn,  44) ;  quod  s  interpretatur  ,  Nobiscum 
Deus.  Firmal  hoc  Lucas  evangelisla,  dicens  (n,26): 
Missus  est  Gabriet  angelusadVirginem  desponsa- 
tam,  cui  nomen  erat  Maria :  qui  et  inqressus  sic  eam  salu 
tavit :  Avef  inquit,  gratia  plena,  Dominus  tecum.  Et 
paulo  post :  Sptritus  sanctus,  ait,  superveniet  in  te,  et 
virtus  Aitissimi  obumbrabit  tibi :  propterea  quod  nasce- 
iur  ex  letanctum,  vocabitur  FiliusDei  (Ibid.,  35).  Testa- 
tur  et  Paulus  dicens :  Cum  autem  venit  plenitudo  tem- 
poris,  misit  Deus  Filium  suum  factum  ex  mutiere  (Gat. 
iv,  4) ;  Hebraeam  locutionem  sequens ,  quae  omnes 
feminas  mulieres  nominat.  Fatetur  et  Sibylla  : 

Deum  cernent  (inquit)  incredulut,  atque  Adelis. 

Dicit  Maro  : 

Jam  nova  progenies  ccalo  demittitur  alto 
Jam  redit  el  virgo. 


AQUITANI  APPENDIX.  8*0 

Reditf  dixit ,  quia  virgo  adhoc  Eva  mortem  intulit 

mundo ,  rediens  virgo  Maria  h  protulit  Saivatorem. 

CAPUT  V. 

I  De  Christo  in  prmepi  posito. 

Promissio  credita  et  visa. 

6.  lsaias  propbeta  :  Agnovit,  ait,  bos  possessorem 
suum,  et  asinus  prcesepe  domini  sni  (lta.  i,  5;.  Et 
Habasuc  :  In  medio,  inquit,  i  duum  animatium  co- 
gnoscerit  (Habac.  m,  2,  uc.  LII).  Firniat  haec 
Lucas  evaii|*eliFta,  dicens  :  Cum  autem  impleti  suni 
dies  Maria,  peperit  filium,  et  pannis  eum  involvit,  et 
posuit  in  prcesepe,  quoniam  non  erat  tocus  in  dvcerto- 
rio  (Luc.  n ,  6,  7).  Et  Angelus  ad  pastores  :  Natus 
tst  *  vobis,  ait,  Christus  Dominus  in  civitate  Datid ;  et 
hoc  vbbit  signum  :  Invenietis  infantem  pannis  obvoiu- 
tumet  positum  in  prcesepe  (Itnd.,  44).  Testatur  eC 
Paulus ,  dicens  :  Pauper  faciut  ett%  eum  dives  essel, 
ut  ejus  paupertaU  nos  ditaremur  (WCor.  viu,  9).  Fa- 
tetur  et  Sibylla  : 

Cum  Jacel  incultus  deosis  l  in  vepribus  orbis. 

CAPUT  VI. 

m  De  stetlce  signo. 

Promissio  credita  et  visa. 

7.  Balaam  propheta  ex  gentibus,  Orietur,  inquit, 
stella  ex  lacob ,  et  exsurget  homo  ex  Israel ,  et  con- 
fringet  omnia  regna  lerrai  (Num.  xnv,  47).  Et  Isaiai 
propheta  :  Gentium  ponulus ,  ait ,  sedens  in  tenebris 
vidit  »  lucem  maanam  (tsa.  ix,  2).  Et  David  dixit : 
Reges  Tharsis  et  tnsulce  munera  o/ferent,  reget  Arabum 
et  Saba  dona  adduceni  (Ps.  lxxi,  40).  iietn  Isaias  : 
Omnes  a  Saba  venient,  (erentes  aurum,  ihus  ei  lapidem 
preliosum ,  salutare  Domini  bene  nuntiabunt  (Isa, 
lx,  6).  Firmat  haec  Maubaeus  evangelista,  diceas: 
Ecce  stetla  quam  viderant  Magi  in  Oriente ,  praHbat 
eos ,  donec  venit  et  stetit  supra  tocum  ubi  erai  puer. 
Videntes  autem  stellam ,  gaviti  sunt  gaudio  magno. 
Ingressi  ilaque  invenerunt  puerum  et  matrem  eju*. 
Apertisque  thesauris  obtuterunt  ei  munera  :  aurum,  ut 
Regi;  tnus,  ut  Sacerdoti;  et  myrrham,  °  ut  morituro 
pro  nobis  ( Jf altA.  n,  9,  cte.).  Testatur  et  Paulus  : 
Deus,  inquit,  qui  dixit  de  tenebris  lumen  ctareseere, 
claruit  in  cordibus  noslris  :  ad  iltuminationem  giorim 
scientice  ejus  p  in  faciem  Christi  Jesu  (U  Cor.  iv,  6); 
fateturque  Sibylla,  dicens  : 

Exuret  terras  ignis,  4  pontumque  polumque. 

Dicit  et  Maro  quaedam  congrua  (ACneid.  n,  v.  694, 700): 

Slella  facem  ducens  uiulu  cum  luce  cucurrit : 
r  Muneribus  cumulaut,  el  sanctuui  sidus  adonusL 

CAPUT  VII. 

■  De  pace  et  salute  Nativitatis  ejus. 
Promissio  credita  et  visa. 

8.  Per  Isaiam  prophetam  :  Datus  estt  ait,  *  nobis 


*H%. Rem\%.,Verbum Dei honunemsuscepiste. Lu%d.  D 
et  Lovan.,  De  Verbo  Dei  et  homine. 

b  Ms.  Remig.,  electo  suo. 

«  Ms.  Remig.  bic  inserit  islt :  Isaiat  etiam  propheta 
dicit :  Grave  cor  per  omnia;  et  homo  ett,  et  quis  cogno- 
scet  illumf  Quae  cum  non  iegantur  in  Isaia,  forte  al- 
Judit  ad  Jeremiae  cap.  xvn,  vers.  9  :  Pravum  esi  cor 
omnium  et  inscrutab%te%  quis  cognoscet  iltud  f 

d  Ms.  Reiuig.,cum  recentioribusedil.,  estetcvqua- 
(em. 

•  Ita  legitur  apud  Aiigustinum  loco  supra  cilato. 
l.iigdun.,  tcilicel  ut  carne  prasens,  et  judicct  orbem. 
Lov.,  Duac.,  Colon. ,  cum  recentioribus ,  tcilket  in 
carnem  prasens,  et  judicet  orbem.  M*.  Remig.,  tcili- 
cet  til  carnem  prcetens,  et  judicet  orbem. 

*  Ms.  Remig.  hnbet  tanlum  ista,  Ex  Virgine  natus. 
s  Editi,  interpretatum;  forle,  ett  interpretatum ,  ut 

Mntth.  i,  23.  V 

\  H^t  Remiy.,  vitam  protulit. 


I  Ms.  Remig.,  /n  prauepe  positum. 

\  Sic  editiones  veteres  omnes.  Ms.  Reroig.  et  po- 
steriores,  duorum. 

k  Ms.  Remig.,  nobis. 

i  Iia  ms.  Remig.  et  August,  liber  de  CiviUle  Dei. 
At  editi,  cum  vepribus. 

m  Ms.  Remig.,  ver  steltam  declarata,  etc. 

II  Ms.  Remig.,  lumen  magnum. 

0  Sic  ms.  Remig.  Al  editi,  pro  Dominica  sepulturtt. 

p  liaec  duo ,  in  faciem ,  addimus  ex  ms.  Remig. 

<i  Corrigimus  ex  libro  Augustini  de  Civitate  Dei, 
et  ejusdera  versus  leclione ,  infra ,  Promis.  44,  io 
m«.  Reinig.  Editiones  omnes  nustrae  praeferebaot, 
ponlum  populumque. 

r  Prima  pars  hujus  versus  non  reperiiorin  Virgilio. 

•  Ms.  Remig.  sic  habet  titulum  hunc  :  Promissas 
impleta  conlaice  in  nobis  salutis  ei  pads,  etc 

9  Ms.  Remig.,  vobis. 


m 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRjBDICT.  DEI.  PARS  III 


m 


(Uius  (Isa.  u(  6).  Ei  paulo  post  :  Adducam  pactm  A  I^aiw  (Luc.  iv,  16).  Qai  cum  legisset  ea  quae  snprt 


tmper  principium  ejut  ,  pax  et  talut  Uli  maana  est , 
pofeslalts  et  pacis  ejus  non  erit  terminus  (Ibid.,  7). 
Firmat  haec  Luca*  evangelista,  dicens  :  Continuo 
facta  est  cum  angelo  mutiiiudo  exercitus  c&lettis,  lau  ■ 
dantxum  et  diceniium  :  Gloria  in  excelsis  Deo ,  et  in 
terra  pax  hominibus  bonce  voluntatit  (Luc.  u,  43).  Et 
ipse :  Pacem  meam,  ait,  do  vobit ,  *  pacem  meam  re- 
Unquo  vobit  (Joan.  xiv,  27).  Tesiatur  et  Paulus  apo- 
stolus  ,  dicens  :  Ipte  est  enim  pax  nostra ,  qui  fecit 
utraque  unum(Ephet.  it,  14).  Faietur  et  Maro  (Eclog. 
4,  •.  47)  : 

Pacatomque  reget  patriis  virtutibus  orbem 

CAPUT  VIII. 

b  De  fuga  in  jEgyplum. 
Promissio  crediia  et  visa. 
9.  Per  Oseam  prophetam  :  Ex  jEgypto,  ait,  vocavi 
Filium  meum  (usee  n,  4).  IIoc  firmat  evangelista 


posita  sunt,  ait  illis ;  Amen  dico  vobit,  quia  hodie  im- 
pleta  est  Scriptura  ista  in  auribus  vetlrit.  Et  miraban- 
tur  omnes  qui  erant  in  templo,  dicentes  :  Quomodo  hic 
legit,  qui  litterat  non  didicit  (Joan.  yii,  45)?  Testaiur 
apostolus  Peirus.  Non  enim ,  ait,  voluntate  humana 
auata  ett  umauam  prophetia,  sed  SpirUu  tancto  acti 
locuii  sunt  homines  Dei  (II  Petr.  u,  24).  Dicit  et  Pau- 
lus  :  Supercedificati  super  fundamentum  apottolorum 
et  prophetarum,  ipto  tummo  angulari  Uipide  existente 
Christo  Jesu  (Ephes.  n,  20). 

CAPUT  XI. 

s  De  Christo  uncto  per  columbam ,  potteaquam  eum 

Joannes  in  Jordane  baptizavit. 

Promissio  impleta. 

42.  Isaias  propheta  :  h  Exaltabuntur,  ait ,  deterta 

Jordanis  (Isa.  xxvi,  44,  sec.  LXI).  Etsequimr  :  Plebt 

mea  videbit  aUitudinem  Dei,  ei  claritatem  Domini. 


Matituetis  :  Angelus  Domini,  aii,  apparuit  Joteph  in  B  Wcjl  et  *>avid  £««■**.  «I*"  ™W  ciw*'°'«m 
oomnis  ,  dicens:  Surgens  accipe  puerum  et  matrem     *>»  (*•  ™.>.  5)'  ***,  !P*e  :  Unxtt  te  Deut,  Deus 


ejus ,  et  fuge  in  jEggptum.  Quasilurut  est  enim  Ue- 
rodes  puerum,  ut  eum  perdat  (Malth.  ii,  45).  Ad  lioc 
enim  in  iEgyptum  Christus  introducius  est,  ut,  sicut 
apostolus  Paulusdic.it :  UbiabundavitdeUctum  (Rom. 
▼,  20),  superahundaret  gratia. 

CAPUT  IX 

De  parvulis  pro  Christo  occitit.  • 

Promissio  impleta. 
40-  1n  Jeremia  propheta  :  Vox9  inquit ,  in  Rama 
audita  est9  fletut  et  ululatus,  Rachelplorant  filiot  tuos, 
et  noluit  contolari,  quia  non  tunt  (Jerem.  xxxi,  45). 
Ei  per  David,  dicens  :  Innocentes  etrecti  adhceterunt . 
mihi  (Ps.  xxiv,  24).  Item, c  alibi :  Ex  ore  infantium  et 
Imcientium  perfecisti  laudem  (Psal.  vm ,  3).  Firmat 
haec  evangelista  Matllucus.  Herodes  vero ,  d  ait ,  ut 
vidit  quia  Ulutut  est  a  magis,  iratut  ett  valde,  ei  mititt 
€t  occidit  omnes  puerot  qui  erant  in  Bethlehem  et  in  C 
omnibut  regionibus  ejus,  a  bimalu  et  infra ,  tecundum 
temputquod  exquisierat  a  magis(Matth.u,  4C).Teata- 
tur  et  Joannes  in  Apocalypsi  :  Hi  tunt,  dictum  est, 
qui  venerunt  ex  magna  tribulatione ,  et  laverunt  ttolas 
aaroi,  et  candidat  eat  fecerunt  in  tanguine  Agni  (Apoc. 
vii,  44).  Numerusque  eorum  ex  omni  tribu  Israel 
ostensus  eat  centum  quadraginta  quatuor  millia  tignati 
(Ibid.t  4),  quos  eliam  a  nolente  Jerusalem  Chrisius 
suo  numero  sociavit ;  quia,  sicut  Paulus  dicit :  Quot 

EadcttinavU,  illot  et  vocavit  (Rom.  viu,  50).  Ad  haec 
aro  (JSneid.  vi,  v.  426)  : 
Infantumque  anima  *  flentes  in  limine  priroo. 
Item  (Eclog.  4,  v.  23) : 

Ipsa  tibi  blandos  fundent  cunabula  flores. 

CAPUT  X. 

<  De  puero  Jesu%  qui  in  templo  seniores  Judaorum  ex 

Isata  propheta  convicit. 

Promissio  impleta. 

II.  Isaias  propheta  ex  persona  Christi  Domini  : 

Spiritut  Domxni ,  ait ,  tuper  me.  Propter  quod  unxit 

me%  bene  evangeUxare  pauperibut  mitit  me,  curare  con- 

tribulatot  corde,  preedicare  captivit  remittionem ,  et 

ccecit  visum  (Itai.  lxi,  I  ).  Firmat  haec  Evangelium 

Lucse,  dicens :  VenitJesus  intemplum,  et  accepU  Ubrum 

*  Ms.  Remig.,  pacem  relinquo. 

t>  Ms.  Remig.,  qua  in  /Egypto  ductus  est  parvulus. 

*  Ms.  Remig.,  ibi. 

*  Ms.  Remig.  et  Lugd.  addunt  ait. 

*  Sic  ms.  Remig.,  confermiter  textui  Yirgiliano. 
Editi  nostri,  ttantet. 

f  Ms.  Remig.,  quajmer  in  templo. 

s  Ms.  Remig.,  In  Chritlum  unctum,  etc. 

h  Aiiuderevideturaucloradlocum  lsaiae,  xuv,  26, 


tuus  oleo  Imiitice  prce  participibus  tuis  (Ps.  xliv,  8). 
Firmathaec  Evanaelium  Malthoei,  dicens :  Venit  Jesua 
a  Galilcea  in  Jordanem ,  ut  baptizaretur  a  Joanne.  Ei 
prohibebat  eum  Joannes,  dicens  :  Ego  a  te  debeo  ba- 
piitari,  et  tu  venis  adme.  Respondit  ei  Jesus :  Sine  modo, 
tic  enim  decet  implere  not  omnem  justitiam.  Tunc 
tinxit  eum;  et  bapUzwo  Jesu?  l  statim  ascendit  de  aqua9 
etaperti  sunt  e%  cceli;  et  vidit  Spiritum  sanctum  de- 
scendentem  de  coslo  sicut  columbam,  et  manenlem  super 
eum.  Et  vox  facta  est  de  ccclo,  dicens  :  Hic  ett  Filiut 
meut  dilututyin  quo  bene  compiacui  (Matih.  m,  43, 
$tc.).  Testatur  in  noc  Peirus  apost<>lus,  dicens  :  Et 
hanc  vocem  audivimut  de  ccelo  delatam,  cum  essemus 
cumillo  in  sanctomonte  (II  Petr.  i,  48).  Tertio  enim 
bsec  de  ccelo  sonuit  vox,  sicut  norunt  qui  Evangelia 
i  intente  Jegunt,  vel  audiunt.  Per  columbam  veru 
uDClionem  intelligit,  qui  novit  post  diluvium  ramum 
oleae  columbam  ad  arcam  ponasse  (Gen.  vm,  44). 

CAPUT  XII. 

k  De  eleclione  ditcipulorum. 

Promissio  impleta. 

43.  Per  Jeremiam  prophetam  :  Miltam,  inquit,  ad 

eos  pucatores,  el  pitcabunlur  eot;  et  venatoret ,  el  ve- 

nabuntureot  (Jer.  xvi,  46).  Firmat  hoc  Evangeliunv 

Marci  :  Invenil  Jetus ,  ait,  Simonem  Petrum ,  et  An- 

dream  fratrem  ejut%  juxta  mare  Galilosa?,  componentes 

retia,  et  ait  illis  :  Venite  votl  me,  et  faciam  vot  pisca- 

tores  hominum  (Marc.  i,  46).  l  Yenautihus  dedit  mon- 

tes  altitsimos  cervis ;  petram  refugium herinaciis  (Pt. 

ciii,  48),  et  leporibus;  piscantibus  vero ,  Volucres 

ceeli  et  pisces  maris  ,  qui  perambulant  semilus  marit 

IPs.  viii,  9).  Quod  breviler  e.iponit  David,  dicens  : 
*rincipes  populorum  convenerunt  cum  Deo  Abraham 
(Ps.  xlvi,  40).  Fatetur  et  Sibylla : 

Celsum  cum  sanctis;  »vi  jam  termiuo  in  ipso. 


LV 


CAPUT  XIII. 

m  De  miraculis  Christi. 

Promissio  credita  et  visa. 

44.  Isaias  prophcta  :  Exhortamini ,  ait ,  qui  esiie 
putillanimet,  confortamini,  etjam  nolite  timere.  Ecce 
enim  Deut  notter  retribuet  judicium,  ipte  veniel ,  et 
talvos  nos  faciet.  Tunc  aperientur  oculi  catcorum ,  et 

seciinduin  LXX,  ubi  tamen  sermo  est  de  descrlis 
Idumese,  non  Jordanis.  YideGrseca. 

1  Ms.  Remig.,ifa/itn  ut  ascendit  de  aquataperti  tunt. 

i  Ms.  Remig.,  intenie  leguni.  Ediii ,  inteUigunt. 

k  Ms.  Remig.,  Qua  ducipulot  Chrittus  piscatores 
elegit. 

*  Ms.  Remig.,  Venantibus ,  cut  respondet  mox  , 
pitcantibus  vero.  Editi,  Venientibus. 

m  Als.  Rcmig.,  MirabiUum  quce  fecit  Jctut,  etc. 


M3 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


m 


aures  surdorum  audient.  Tunc  *  taHet  ctaudut  ticut 
eertus%etptanaeritlinguamutorum(Isa.  xxxv.4,  etc.). 
Firmat  hoc  Evangelium  b  Marci ,  dicens  :  Venerunt 
discipuli  Joannis  missi  ab  eo  ad  Jesum%  et  dicunt  ei : 
Hcec  dicit  magister :  Tu  es  qui  venisti,  an  alium  exspe- 
ctamust  Respondit  eis  Jesus  :  Ite,  dicite  Joanni  qum 
vidistis  et  audistis.  Cmci  vident ,  claudi  ambutant , 
surdi  audiunt ,  leprosi  mundantur,  pauperes  evangeli- 
%antur%  et  beatus  qui  non  fuerit  scandalizatus  in  me 
(Mattk.  xif  2,  etc). Testatur  et  Peirus  in  Actibus  Apo- 
stoloriim  :  Jesus%  ail,  qui  venit  benefaciens  et  curans 
in  plebe  omnem  infirmitatem%  quia  Deus  erat  in  eo  (Act. 
xt  38).  Dicitad  haecet  Maro  (EademEclog.  iv,  v.  45): 
Ipse  deura  vitam  accipiet. 

CAPUT  XIV. 

«  De  Christo%  quod  mare  pedibus  ambulavit. 

Promissio  credita  et  visa. 

45.  David  propheia  :  /n  mari  est  via  tua%  tt  semitce 
tuce  tit  aquis  multis  (Ps.  lxxvi,  20).  Dicil  et  Habacuc  : 
Dispergens  aquas  d  ilineris ,  dedit  abgssus  vocem  suam 
(Habac.  m,  10).  Firront  hrc  Evaugelium  Matllisei, 
dicens  :  Quarta  autem  noctis  vigitia  venit  Jesus  ad 
sHscipulos  suos ,  ambutans  supra  mare.  Videntes  vero 
eum  disciputi  timuerunt%  dicentes:  Quiaphantasmaest. 
Accedcnt  autem  ad  eos  Jesus%  dixit  eis :  Ego  sum%  nolite 
timere  (Matth.  xiv,  25,  etc).  Salomon  eiiam  dicit  : 
Dodisti  in  mari  viam  et  inter  fluctus  semitam  firmissi- 
mam  ,  ostendens  quoniam  potes  etiam  sine  rate  trans- 
tuntee  mare  servare  (Sap.  xiv,  5).  Quod  etiam  in 
Petro  Jesus  fecisse  cognoscitur  (Matth.  xiv,29).  Te- 
statur  et  Paulus  in  naufragio  adstuisse  sibi  Jesum,di- 
C4  ntem  :  Ne  timeas%  Paule;  ecce  enim  donavit  tibi 
Beus  omnes  qui  tecum  navigant  (Act.  xxvn,  24).  Ex 
quibus  nullus  hominum  periit  nisi  navis  tantum. 
Sibylla  vero  *  supra  dicta  ad  utrumque  respondit : 

Exuret  terras  ignis,  pootumque  f  polumque, 

CAPUT  XV. 

I  De  Jesu ,  quod  mirabiliter  populos  pavit  in  deserlo. 

Promissio  credita  et  visa. 

16.  David  propheta  :  Satiavit ,  ait,  animam  inanem, 
et  animam  esurientem  bonis  reptevit  (Ps.  cvi,  9).  Et 
Isaias  dicit  :  k  Cibabit  te  in  hcereditate  patris  tui  Ja- 
cob  (Isa.  lviii,  44). l  Firinanthaecevangelistae :  ouod 
Jesus  jussit  dUcipulis  suis  quinquagenos  in  feno 
discumbere;  et  ex  quinque  panibus  et  duobus  pisci- 
bus  hominurn  quinque  millla  pavit  in  eremo ,  et  ex 
reliquiis  duodecim  cophjni  repleli  sunt.  Testatur  et 
Paulus  :  Omnes%  ait,  enim.de  uno  pane  parlicipamus 
(I  Cor.  x ,  47).  £t  iterum  :  Sanctificantur  omnia  per 
verbum  Dei  et  orationem  (I  Tim.  iv,  5).  Et  ad  hoe 
signum  supra  dicta  Sibylla  resonat. 

CAPUT  XVI. 

I  De  Jesut  quod  portatut  asello  est, 

Promissio  credita  et  visa. 

17.  Zacharias  propheta  ;  Dicit ,  ail ,  filim  Sion  : 
Ecce  Rex  tuus  venit  tibijustus  et  *  talvans;  ipse  man- 
§uetus%  sedens  tuper  tubjugalem  atinam  et  pullum  no- 
veltum  (Zach.  ix,  9).  Haec  omnes  evangelistae  con- 

*  Ms.  Remig.,  ascendit. 

h  Fortasse  legendum ,  Evangelium  Malthai.  Haec 
enim  non  leguntur  in  Marco ,  sed  in  Matlhico  cap, 
xi,  2  et  sequentibus.  Quem  errorem  ,  nullo  codice 
ms.  aot  edito  juvante,  emendare  non  tentavimus. 

«  Ms.  Remig.,  qua  Christus  mare,  etc. 

*  M.  Remig.,  incessn. 

*  Edit.  Lugdun,  supra  dictum. 

f  Ms.  fteinig.,  pontumque  polumque;  editi,  pontum 
populu.nque.  Vidc  snpra  notain  in  huuc  eutndem  ver- 
luiu ,  promis.  6 


A  firmant ,  qtiod  Jesus  sederit  in  pullo  asinae ,  eique 
indumenta  sua  populus  straverit(Jf  aith.  xxi,  5;  Mare. 
xi,  7;  Luc.  xix,  55;  Joan.  xu,  44).  In  hoc  facto 
Jesus  Cornelium  ostendit  ex  gentibu»  venientem  ad 
fidem,  in  quo  sedit  gratia  vocantis  (Act.  x,  4,  etcX 
Quoniam  in  disco  illo  gentes  mundatas  Petro  Donu- 
ntis  ostendit,  credente  Cornelio  (lbid.y  15). 

CAPCT   XVII. 

1  DeJesu,  quod  de  templo  Dd  expulit  mercatoret  [Al. 
peccatores]. 

Promissio  credita  et  visa. 

48.  Per  David  prophetam  ipse  dicit :  Comedit  me 
%elus  domus  tuce  (Pt.  lxviii,  40),  quoniam  oblid  tunt 
verborum  tuorum  tnimici  mei  (Pt.  cxviii,  139).  ltem 
ibidem  :  Quoniam  non  coanovi  m  negotiationem%  ta- 
trcibo  in  potentiam  Domtni  (Pt.  lxx.  45).  Et  bacc 
evangelistae  confirmant,  Jesum  Dommum  ex  lia- 
gello  resticulae  pepulisse  de  teinplo  emenies  et  ven- 
Bdenles  columbas  (Matth.  xxi,  42;  Joan.  n,  45); 
et  mensas  nummulariorum  evertit,  dicens  :  Domut 
mea  domut  orationit  vocabiiur,  vot  autem  fecistis  esm 

Keluncam  latronum  (Matth.  xxi,  43).  Testaturel 
iuIus  :  Siquit9  inquit,  templum  Dei  viotaverit  %  m- 
labit  iilum  Deut  (WCor.  m,  17).  Et  iterum  :  Scripta 
autem  tunt  hcec  ad  correptionem  nostram ,  tn  quos  finit 
swculorum  obvenit  (I  Cor.  x  ,  44).  In  quo  etiam  ama- 
4ores  pecuni*  notat  inter  castera ;  et  proditores , 
qui,  ut  columbas ,  innocentes  prodendo  distrahonu 
Hinc  est  etiam  illud  Maronis  (jEneid.  vin,  v.  l%6) ; 

Paulatim  ac  deeolor  «tat, 
Et  belli  rabies  etamor  suqeessit  habendi. 

CAPUT  XVIII. 

nDe  Chritto  Domino,  qui  tvi  traditorem  ostendit. 

Promissio  credita  et  visa. 


r  19.  Per  David  propheiam  ipse  dicit :  Qui 
panet  meot$  °  amptificavit  tuper  me  calcaneum  (Ps. 
xl,  40).  liero  ibi :  Egrediebatur,  ait,  foras,  et  loque- 
batur  in  eodem :  adversum  me  susurrabant  omnet  ini- 
mici  mei ,  adversum  me  cogitabant  mihi  mata  (Ibid., 
7).  Et  ilerum  :  Si  inimicus  maiedixisset  tmAi,  sutti* 
nuistem  utique  ;  et  si  is  qui  oderat  me,  tuper  me  ma- 
gnum  verbum  dixittet,  abtconderem  me  utique  ab  eo, 
Tu  autem  homo%  unanimit%  dux  meut  et  nolmt  ntew, 
aui  timui  mecum  dutcet  capiebat  cibot  (Pt.  uv%  43). 
Et  apertius  :  Traditut  tum9  ail,  et  non  egredkbar 
(Pt.  lxxxvii,  9).  Dicit  et  per  lachariam  :  Dederuut 
mercedem  meam  triginta  araenteot  (Zach.  xi,  42). 
Haec  omnes  evangelistx  conhrmant :  quod  Jesus  Do- 
minus  discuinbentibus  discipulis  dixerit  :  Scitis  quia 
unus  ex  vobisv  tradet  me  (Matth.  xxvi  ,2i)T  Comqoe 
singuli  dicerent  :  Numquid  ego  tum,  Rabbi  t  ail : 
Cut  intinctam  buccellam  dedero,  ipse  ett  (Joan.  xm, 
26).  Dicente  vero  Juda :  Numquid  ego  sumt  Megister? 
ait  illi  Jetut :  Tai  dixitti.  Et  continuo  cum  accepisset 

D  buccellam ,  introiit  in  eum  Satanas.  El  abiit ,  et  exsH 
foras,  ut  eum  traderet  Judans.  Et  iterum  abiit  Judast 
et  relulit  argeuium  principibus  sacerdotum ,  dicens  : 
Peccavi  tradendo  sanguinem  juttum  (Marc.  xiv,  48 ; 
Luc.  xxii,  24 ;  Matth.  xxvn,  4).  Teatatur  et  Paulos : 
Pominus  Jetut9  ait,  ea  nocte  qua  tradebaturt  acctvU 

s  Ms.  Remig.,  qua  Jesus  mirabHiter%  etc. 
h  Lugd.,  Cibavit  te.  Ms.  Remig.,  in  hafreditaUnu 
1  Ms.  Remig.,  Firmat  hmc  Evangclista. 
i  Ms.  Remig.,  Qua  Jesus  portatut  atello  esl,  e«C 
k  Ms.  Remig.,  Satvator. 
1  Ms.  Remig.,  Qua  Jesus  detemplo. 
m  Ms.  Remig.,  negotiationem.  Editi,  UUeraturam. 
n  Ms.  Remig.,  Qua  Chrittut  Dominut  tuum  prodh 
torem  ostendit. 
•  Ms.  Reroig.,  ampliavit. 
p  Ms.  Remig.  tradit. 


815  LIBER  DB  PROMISS.  ET  PRADICT.  DEI.  PARS  m.  8*6 

panem  (I  Cor.  xi,  15) ;  et  caetera  quaa  asqae  td  tra-  A  quod  venientet  ad  locum  i  fuf  dici/icr  Golgotha,  quod 
aTiionem  acu  sunL  Fateturque  Sibylla  :  e$l  Catvarim  locust  ibi  eum  crucifixerunl  (Jfai/A.xxvn, 


Tradetor,  sootes  *  eternum  flamma  cremabit. 

CAPUT  XIX. 

*>De  contumeliis  in  Jesum. 

Promissio  impleta. 

10.  Per  Isaiam  propbetam :  Ip$e  dortum  meum, 

ait,  potui  ad  flagella,  maxiUas  vero  mea$  ad  palmas, 

faciem  vero  meam  non  averti  a  foeditate  spulorum  (i$a. 

l,  6).  Et  Jeremias  dicit :  Dabit  percutienti  $e  maxtt- 

lam,  *$aturabilur  opprobriis  (Thren.  ui,  30).  Et  haec 

omnesevangelistae  conflrmant,quod  flagellatum  Jesum 

eis  Pilatus  tradidit  cruciflgendum ,  eique  palmas  et 

colapbos  dabant,  dicentes  :  Prophetita  nobi$tChri$te, 

quis  te  percuuit  (Matth.  xivi,  68)?  Tesiatur  in   his 

et  Petrus  apostolus,  dicens  :  Cnri$tu$  pro*  nobie 


pa$$u$  e$tt  vobis  relinquens  exemplum  ut  sequamini 

vesiigia  ejus.  Qui  cum  malediceretur  t  non  remaUdice-  ~\y\$  45). 

bat;  cum  paterelur,  non  comminabalur ;  commendabat  B     '      ' 

autem*  judicanti  $e  juste  (1  Petr.  11, 11  $eq.).  Fatetur 

Sibylla  alia  :  1 f  In  manus,  inquit,  impiorum  postea 

veniet,  dabunt  Deo  alapas  manibus  incestis,  et  im- 

purato  ore  exspuent  venenatos  sputos.  Dabit  Tero 

ipse  ad  verbera  sanctum  dersum ,  et  colaphos  acci- 

pfens  tacebit ;  ne  quis  agnoscat  qnod  Verbum ,  vel 

Qnde  veniat.»  Quae  omnia  impleta  in  Christo  Domino9 

omois  jam  mundus  agnoscit. 

CAPUT  XX. 

s  De  ChrUto  spinis  coronato. 

Promissio  impleta. 

11.  Per  Davidh  ipse  :  Convntut  $umt  ait,  m 
eerumna,  dum  infigereiur  spina  (Ps.  xxxi,  4).  Et  boc 
evangelistae  coufirmant,  quod  spiueam  coronam 
*  imposuerunt  capiti  ejns,  et  crucem  suam  portans 
exiit  (Matth.  xxvu,  19 ;  Marc.  xv,  47 ;  Joan.  nx,  1 ), 


55).  Testatur  in  baec  Petrus  apostolus,  dicens  :  Pee* 
cata  nostra  pertulit  in  corpore  suo  tuper  hgnum  (1  Petr. 
n,  14).  Dicit et Paulus :  Etsi  crucifixus  eti ex infirmitate: 
$ed  vivit  in  virtute  Dei  ( II  Cor.  xm,  4). 

CAPUT  XXII. 

Quod  Christus  in  medio  latronum  $it  crucifixus. 
Promissio  impleta. 

15.  Isaias  propheta  :  Inter  tceleratot,  inquit,  depu- 
tatus  e$tt  qui  peccatum  non  fecltt  cujus  livore  $anati 
sumus  omnes  (Isa.  liii,  41  et  5 ;  1  Cor.  xv,  5).  Firmat 
hoc  Evaugelium  Joannis  dicens  :  Cum  eo  alios  duos 
hinc  et  inde  latrones  crucifixerunt ,  in  medio  autem 
Jesum  (Joan.  xix,  18).  Dicii  ad  haec*ViruB  aposlolus: 
Nemo  autem  vestrum  patiatur  quasi  homicida,  aut  fur9 
aut  maledicus  :  $i  vero  qua$i  Chrittianus ,  non  erube- 
scat.  glorihcet  aulem  Dominum  in  hoc  nomine  (I  Petr. 


CAPUT  XXIII. 

Quod  vettmen*  ejus  divita ,  et  sortem  super  tunicam 

eju$  miterunt. 

Promissio  implela. 

14.  Per  David  prophetam  :  Ipti  diviurunt  $ibi,  afit, 
vettimenta  meat  et  super  vestem  meam  miserunt  jor- 
tem  (P$.  xxi,  19).  Firmat  haec  Joannes  evangelista. 
Miliiet  vero9  ait,  crucifigentet  Jesum,  acceperunt  vetti- 
menta  ejutt  et  fecerunt  qualuor  partes.  Similiter  et 
tunicamtqum  erat  desuper  contexta  per  totum,  dixe- 
runt :  Non  scindamus  eam ,  $ed  tortiamur  de  illa  cujut 
sit  (Joan. xix,  15, 14).  Hanc  tunicam™  unani  esse  Ec- 
clesiam  catholicam  apostoias  Paulus  ostendit,  di- 
cens  :  Christu$  dilexit  Ecclesiam,  et  teiptum  tradidii 
pro  eat  ut  eam  sanctificaret,  mundant  eam  lavacro 
aguce  xn  veroo  vttce  :  ut  exhiberet  sibi  ipte  gloriosam 
Ecclesiam,  non  habentem  maculam  aut  rugam,  aut 


Hoc  etiam  aries  ilfe  signavit,  qui  in  spinis  cornibiis  r  aliquid  hujutmodif  ted  ut  $it  tancta  et  immaculata 
detentus  immolatus  est  pro  Isaac  (Gen.  1111,  45).  **  (Ephes 
Fatetur  et  Sibylla  :  c  Ut  inferis  loquatur,  et  corona 
spinea  coronetur  (Apud  Augutt.  eod.  c.  11,  lib.  xviu 


tU  Civ.). 

CAPUT  XXI. 

J  De  Christi  cruce  et  vulneribus. 

Promissio  impleta. 

H.  Isaias  propheta  :  Sicut  ovi$t  ait,  ad  victimam 
ductus  ett,  et  sicut  agnus  coram  tondente  k  tet  non 
aperuil  0$  sunm  (Isa.  liii,  7).  Et  ilerum  :  Pro  iniqui- 
tate  populi  mei  ductus  est  ad  mortem  (lbid.t  8).  Dicit 
ei  per  David  :  Foderunt  manus  mtas  et  pedes ;  dinu- 
mteraverunt  omnia  ossa  mea  (P$.  xxi,  47).  Jeremias 
etiam  dicit :  Ante  faciem  nostram  Christus  Dominus 
eomprehensus  est  m  corruptionem  eorum  (Thren.  iv, 
80).  Item  ipse  :  Venite,  ait,  mittamus  tignum  in  panem 
ajut  (Jer.  xi,  49).  Firmanl  haec  omues  evangelistae, 

*  Emendamos  ex  libro  Augustini  de  Civ.  Dei  xvm  9 
c.  21.  Codices  nostri  Prosperiani  habebant,  ceternat 
coiitra  leges  carminis. 

*  Ms.  Remig.,  Promissio  faeta  et  figuratayet  impleta 
contumeliarum  Jesu. 

«  Ms.  Remig.,  $atiabitur. 

*  Ms.  Remig.,  pro  vobis. 

*  Ms.  Remig.,  iudicanti  juste,  quod  melius  respon- 
det  voci  commendabat,  et  conforme  est  Gmeco  textui; 
editi  vero  antiquiorcs :  commendabat  autem  judicanti 
ae  injuste;  pre>  quo  recentior  quasdam  editio,  commo- 
dabat  autem  judicanti  se  injuste. 

*  Haec  eadem  Sibyllae  verba  fusius  refert  S.  Augu- 
stinus  citato  libro  xvm  deCivitate  Dei  cap.  H,  num. 
%  lamquam  a  se  desumpta  ex  libro  Lactanlii  primo 
cap.  6  :  Interit  etiam  Lactantius  (ait  sanctus  doctor) 
operi  $uo  qumdam  de  Chri$*o  vaticinia  SibylUBtquamvis 
non  exprimat  cujus ;  ted  qum  ipte  singillatim  potuit , 


15,  etc). 

CAPUT  XXIV. 

De  Chrislot  nqui  felU  et  aceto  potatut  est. 
Promissio  implela. 

15.  Per  David  prophetam  ipse  :  Dederunt,  ait,  in 
escam  meam  fel ,  et  in  siti  mea  potaverunt  me  aceto 
(Ps.  lxviii,  11).  Et  haec  omnes  evangelistae  confir- 
mant.  Scient  Jetus,  ait  Joannes,  quia  omnia  contum- 
mata  $unt9  ut  impleretur  Scriptura ,  ait :  Sitio.  Vat 
potitum  erat  aceto  ptenum ,  et  °  tpongia  plena  aceto  : 
hyttopo  circumponentett  obtulerunt  ori  ejus.  Cum  ergo 
accepisset  Jesus  acetum  plenum  felle,  ait  :  Coneum- 
matum  estt  et  inclinato  capite,  tradidit  spiritum  (Joan. 
xix ,  18,  etc).  Et  per  David  hanc  herbam  non  lacuit 
dicens  :  Asperges  me  hu$sopot  et  mundabor  (P$.  l,  9). 
Fatetur  et  Sibylla  :  c  Ad  cibum  autem ,  ait,  fel .  et 
ad  sitim  acetum  dederunt,  p  inhospitalitatis  hanc 

ego  arbitratus  $um  conjuncta  esu  ponenda,  tamquam 
unum  $it  prolixum ,  quce  ille  plura  commemoravit  et 
brevia. 

s  Ms.  Remig.,  Quia  spinit  coronatut  ett  Christu$. 

h  Edili,  ipsum.  Melius  ms.  Remig.,  ip$e,  scilicet 
Cliristus  dicit;  tum  configereiur. 

1  Haec  verba ,  imposuerunt  capiti  cjus ,  desunt  in 
Ms.  Remigianp,  nec  male. 

i  Ms.  Remig.,  Crucis  et  vulnerum. 

k  Ms.  Remig.,  coram  tondentet$ic  non. 

1  Ms.  Remig.  non  habet  qui  dicitur,  nec  hanc  vo- 
cem  tocu$. 

m  Ms.  Remig.,  unicam  ette. 

*  Ms.  Remig.,  quod  fet  et  acetum  accepit. 

0  Ita  legimus  in  ms.  Remig.  In  editis  vero,  aceto 
plenum  :  spongiam  plenam  acetot  hytsopum  circumpo- 
nentes. 

p  Ms.  Rcmig.»  inhotpiialitaUm  hanc  monstrabant. 


B27 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


m 


monstrabunt  mensam  (Apud  Augustin.,  ubi  supra).  >  \  Matlhaeus  et  caeteri  evangelisUc  testantur,  quod  Jo- 


■  Ad  Ii.tc  quoque  Virgiliaiiuin  iltud  respondet  (Eclog. 
4,  v.  24) : 

Oocidet  et  serpens,  et  fellai  herba  veneni. 
Oecidet :  tunc  enim  diabolus  viclus  esl 

CAPUT  XXV. 

*>  DeChrutOyquod  lanua  percussus,  et  ex  latere  ejm 

ianguit  el  aqua  manavit. 

Promissio  impleta. 

26.  Zacharias  propheta  :  Videbunt  in  quem  pupu- 

gerunt  (Zach.  m,  10).  £t  iterum  in  legedictum  est: 

Os  non  comminuetis  ex  eo  (Exod.  m,  46).  Jcremias 

vero  dicit :  Dabit  in  fossura  ot  suum  (Thren.  ui,  29). 

Firmaiit  n»c  «evangelistae,  dicente  Joanne  :  Ad  Je- 

sum  autem  cum  venissent  milites ,  eumque  vidisseni 

mortuum,  non  fregerunt  ejus  crura%  ut  latronum ; 

std  unus  e  mitiiihus  lancea  talus  ejus  aperuit ,  et  con 

tinuoexiit  sanguis  etaqua  (Joan.  iii,  35,  etc).  Testa< 


seph  ab  Arimathia,  permitienle  Pilato,  acceperit 
corpus  Jesu ,  et  linteaminibus  B  otivolutura  pusoerit 
in  monumento  novo  (Malth.  ixvii,  57;  Marc.  iv,  42; 
Luc.  xxiii,  50;  Joan.  iu,  58).  Testatur  et  1'aulusdi- 
cens  Corinthiis  :  Tradidi  enim  vobis  in  primis  quod 
el  accepi ,  quia  Christus  mortuus  est  pro  peceatis  no~ 
stris  secundum  Scripturas,  et  quia  sepultus  est9  et 
quia  resurrexit  tertia  die  secundum  Scripturas  (1  Cor. 
iv,  3).  Fatetur  et  Sibylla  (Ubi  supra) :  <  Et  mone 
morietur,  ait,  tribus  diebus,  somno  suscepto.  i 

CAPUT  XXVIII. 
0  Quod  in  morte  Christi  sanctorum  corpora  surrexerunt. 
Promissio  impleu. 
29.  Isaiai  propheta  dicit :  Exturgent  mortui,  et 
P  excitabuntur  qui  in  monumentis  sunt ,  et  ?  exsuttabunt 
omnes  qui  suni  in  terra.  Ros  enim  qui  ate  est%  medi- 
cina  ittis  est  (Isai.  ixvi,  19).  Haec  firmat  Mattha*ts 
evangelista,  dicens :  Terra  mota  estf  ei  petrm  scissm 


tur  in  bis  Petrus  aposlolus :  Scientes ,  ait,  quia  non  B  IRR/)  et  mo\Umenta  aperta  sunt,  et  muUa  eorpora 


auro  vet  argento  redempli  estis  a  vana  vestra  conversa 
tione  paternm  d  traditionis%  ud  pretioso  sanguine  Agni 
immaculati  (1  Petr.  i,  18).  Dicit  el  Juannes  aposlolus : 

•  Tria  sunt  qum  testimonium  dicunt%  spiritus,  sanguis 
et  aqua  (I  Joan.  v,  8).  Et  sequitur  :  Si  teslimonium 
hominum  f  acceperimus,  testimonium  Dei  majus  est 

ilbid.,  9).  Fatetur  et  Sibylla  (Ubi  supra)  increpans 
udaeam  gentem  :  <  Ipse  enim  insipiens,  ait,  ttium 
Deum  non  iutellexisii  iudeiitem  mortalium  s  sensi- 
bus,  et  splnis  coronasti,  et  liorridum  fel  miscuisti.  i 

CAPUT  XXVI. 

*  Quod  in  Christi  passione  sol  lunaque  obscurati  sunt. 

Promissio  impleta. 

27.  *  Joel  propheta  :  Ante  faciem  ejus,  ait,  confun- 
detur  terra  et  movebitur  cmlum ,  sol  et  luna  contene- 
brescent,  et  sidera  abscondtnl  tumen  suum  (Joel  u,  16; 
Jsai.  xiii,  10).  Et  hasc  evangelist»  dicentes  confir- 
mant :  Postquam  crucifixus  est  Jesus ,  tenebrm  factm  C 
sunt  per  universam  terram  a  sexta  hora  usque  in  no- 
nam  (Matth.  xxvu,  45).  Et  ilerum  :  Postquam  emisit 
spiriium  Jesus,  velum  templi  scissum  est  in  duas  partes 
a  summo  usqne  ad  deorsum  (lbid.%  51 ).  Dicit  et  Paulus 
apostolus  :  i  Cum  converti  fuerint  ad  Christum,  aufe- 
retur  velamen  (II  Cor.  ui,  16).  Fatetur  et  Sibylla  : 
<  Templi  vero  velum,  ait,  scindetur,  et  medio  die 
nox  erit  tenebrosa  nimbis  in  trihos  horis.  > 

CAPUT  XlVlI. 

De  sepultura  Christi  Domini. 

Promissio  impleta. 

28.  Per  David  prophetam  ipse  :  Factus  sum,  ait, 
mcut  homo  sine  adjutorio  k  in  mortuis  liber,  et  sicut 
vuUierati  dormientes  projecti  *  in  monumentis  (Ptat. 
liiivii,  5, 6).  Item  m  in  eodem  :  Non  derelinques* 
ait,  animam  meam  apud  inferos,  neque  dabis  Sanctum 
tuum  videre  corruptionem  (Ps.  iv,  10).  Hic  etiam 

AMs.  Remfg.,  Ad  hmcque Occidit Occidit.  jy 

bMs.  Remig.,  De  percussione  lateris  ejus  lancea. 

c  Ediii  addunt  vocem  omnes.  Ms.  Remig.  omittit. 
Solus  Joannes  e  quutuor,  latus  Christi  lancea  aper- 
lum  fuisse  narrat. 

d  Ms.  Remig.,  traditionis  vestrm. 

«  Ms.  Remig.,  Tres  suntqui  testimonium  dant. 

1  Ms.  Remig.,  accepimus. 

%  In  Augustino,  mentibus9  sed  et  spmts.Ms.Remig., 
Std  spinis.  Editi,  mortalium  sensibus  et  spinis. 

hMs.  Remig.,  Deobs curato  sole  in  passione. 

t  Sic  ms.  Remig.,  et  quidem  melius  quam  editi , 
qui  habent  lsaias.  Ilic  enim  locus  eipressius  et  fu- 
aius  habetur  in  Joele  quam  in  Isaia. 

J  Ms.  Remig.,  Cum  transieris. 

k  Ms.  Remig.,  inter  mortuos. 

1  Ms.  Remig.,  in  monumentit.  Editi ,  in  monumento. 


sanctorum  dormientium  surrexerunt.  Et  exeuntesde 
monumentis  post  resurrectionem  ipsius,  veneruntin 
sanctam  civitatem  tt  apparuerunt  muttis  (Ifa/fA.iivn, 
51,eic).  DicitetPaulus:  Si  conturrexistis  cumChristo, 
owb  sursum  sunt  qumrite,  ubi  Chrittut  esi  fa  dextera 
Dei  sedens  (Colots.  iu,  1).  Testatur  et  Petros  aposto- 
lus  dicens  :  Ideo  et  mortuis  evangeiisatum  est  (1  Petr. 
iv,  6).  Fatetur  et  Sibylla  : 

TarUreumque  chaos  monstravit  terra  dehiscenf. 
Inquirens  tetri  portas  r  iofringet  Iverni, 
Sanctorum  sedeoim  cunctx  iui  libera  carni. 

CAPUT  XXIX. 

•  Quod  tertia  die  a  mortuis  resurrssii. 

Promissio  impteta. 

50.  Osee  propheta  dicit :  Post  bidsmm  *  ssmnbit 
nos.  Die  tertia  surgemus ,  et  ante  lucem  paratum  eum 
inveniemus  (Out  vi,  5).  Dicit  *  et  per  Dtvld  :  ipu 
txsurgam  ante  lueem  (Ptal.  liii,  2).  Itera  ibi :  Essiir- 
rexit  tamquam  dormiens  Dominus  quasi  r  pottns  cra- 
pulatus  a  viuo  (Ps.  lxivii,  65).  Haec  Matthaeos  et  cas- 
teri  evangelislx  confirmant,  quod  venientes  prindpes 
sacerdotum  dixerunt  Pilato :  Domtne%  rememorati  su- 
mus  quod  seductor  Ute  *  dixerit  adhuc  vivens  :  Pesi 
tertium  diem  returgam.  Jube  ergo  custodiri  sepuicrum 
(Matth.  iivii,  62,  etc).  Diierat  eniin  eis  :  Generetie 
hmc  generatio  nequam  est;  signum  qumrit,  7  et  siemum 
non  aabitur  UU,  nisi  Jonm  prophetm.  Sicut  enhn  Jonas 
fuit  in  ventre  ceti  tribus  dtebus  el  tribus  noctibus ;  ita 
oportei  et  Filium  hominis  in  corde  terrm  esu  *  tribus 
diebus  et  tribus  noctibus  (Matth.  xn,  59, 40).  Vespere 
auttm  sabbati,  qum  lucescit  in  prima  saobats,  vemt 
Maria  Magdalene  et  aUa  Maria  videre  sepuierum.  Et 
ecce  terrm  motus  factus  est  magnus.  Angefns  enim  Do- 
mini  descendit  dt  cmlo,  tt  «*  accedens  rewoivit  iamdem, 
et  sedebat  super  eum.  Fuit  autem  aspectus  ejns  »*  me- 
tuendus,  et  vettimenta  ejus  uelut  nix  :  metu  smtem  ejus 

I     k  Ms.  Remig.  addit  hoc,  in  eodenu 

*  Ms.  Reroig.,  tinteaminibus  novU. 
0  Ms.  Remig.,  De  corporibus  sanetomm  resuscketis. 
P  Ms.  Remig.,  suscitabuntur. 
4  Ms.  Remig.,  et  tmtabuntur  qum  super  terram  sunt. 
r  Ms.  Remig. ,  et  frigida. 
»  Ms.  Remig.,  De  die  Resurrectionis  tertia, 

*  Hs.  Remig.,  sanavit resurgemus. 

u  Ms.  RemiK.,  per  prophetam  David. 

T  Ms.  Remig.,  cum  recentioribua  edd.  f  potem\ 

Antiquiores  edit.,  potans. 
x  Editi ,  dixtrat. 
7  Ms.  Remig.,  et  non  dabitur  ilHs,  nisi  signum  Jenm. 

*  Hsec  verba,  tribus  diebus  ef  tribus  no€tibust  alh 
•unt  a  ms.  Remigiano. 

•*  Ms.  Remig.,  et  accutit....  t%  tedit. 
b*>  Ms.  Reinig.,  gloriosuju 


899 


LIBER  DE  PROMISS.  ET  PRjEDICT.  DEL  PARS  111. 


830 


espaterunt  cu$tod*$  et  facti  sunt  veluti  mortui.  Dixit  A  ip»0  in  Marco  :  Signa  autem  credentes  hmc  subsequen 


tur  :  In  nomine  meo  dmmonia  ejicient,  linguis  loquen- 
tur  novis  (Marc.  xvi,  17).  Et  alibi :  Ego9  inquit, 
h  promiaum  Patrit  mei  miitam  vobis,  vo$  autemt  sedete 
in  civitate9  donec  induamini  virtute  ex  alto  (Luc.  xxiv, 
49).  Et  postquam  hccc  loeutus  estt  ascendit  in  cmlumf 
et  sedet  ad  dexteram  Dei  (Marc.  xvi,  19,  ).  Tesian- 
lur  ot  Actus  aposlolorum  :  Nubesf  ait,  suscepit  eumt 
el  l  sublatus  est  a  discipulis.  Et  quomodo  contemplan- 
tes  erant9  cum  iret  in  ccelum,  duo  viri  astiterunt  eis  in 
albis%  qui  el  dixerunt  :  Viri  Galilcei,  quid  statis  intuen- 
tes  in  cmlumf  Hic  Jesu$t  qui  assumptus  est  a  vobis. 
sic  veniet  quemadmodum  eum  vidistis  eunlem  in  cm- 
ium  (Act.  i,  9,  10,  11).  El  iierum  :  Dieautem  Pen- 
tecostes  fuerunt  omnes  discipuli  eadem  i  animatione 
simul  in  unum.  Et  factus  est  de  ccelo  subito  sonust 
auasi  ferretur  flatus  vehemens,  et  implevit  totum  illum 
tocum  in  quo  eranl  *.$edente$.  Et  visce  sunt  illis  lin- 
guce  divism  quasi  igni$9  et  insedit  in  unumquemque  eo- 
rum9  et  loquebantur  variis  linguis,  prout  Spirilus  da- 
B  bat  eis  pronuntiare  (Acl.n,  1  et  $eqq.).  Et  iteruin  : 
Spiritu  $ancto9  ait,  misso  de  cmlo9  quem  ditissime  ef- 
fudit  super  no$9  et  super  omnes  credentes  (1  Petr.  l,  12; 
Tit.  iii,  6). 

CAPUT  XXXII. 
De  exortu  Ecclesim. 
Promissio  itupleta. 

33.  David  propbeta  dicit :  Qui  habitare  facit  steri- 
lem  in  domo  matrem  filiorum  Imtantem  (Ps.  cxn,  9). 
Et  Isiiias  :  Lmtare9  ail,  $terili$f  qum  non  paris,  erumpe 
et  exclama  qum  non  parturis,  quia  multi  filii  desertm 
magis  quam  ejus  qum  habet  virum  (Isa.  llv,  1;  Gal. 
iv,  27 ).  Et  quomodo  baec  pariat ,  in  Evangelio 
1  Marci  ipse  Dominus  ostendit  :  Ite9  ait  discipulis, 
m  baptixate  omnes  aentes  in  nomine  Patri$t  et  Filii9  et 
Spiritus  sancti  (Malth.  xxvm,  19).  n  Iiem  ait :  Si 
auis  non  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu9  non  intra- 

imult  ex  quibus  ptures  manent      ™ in  regnumDei  (Joan.  iii  5).  El  in  Actibus  Aposlo- 

,  5  it  seq.).  Item  :  Si  Christu+Q  lo™m  :  Erttt$ t  mqu\tf  tmh  '"/"  °  »«*«•  /«**« 

rexit  dmortui$9  quomodo  dicunt      «  Samartam  et  u$quetn  finesterrm  (Act.  i,  8).  Dicit 

*  et  Pelrus  :  Stcut  modo  geniti  mfantes  p  rationaie  et 

sine  dolo  lac  *  concupiscite9  ut  in  eo  crescatis  in  $alu» 

tem  (I  Petr.  u,  2).  Tesiatur  et  Patilus  :  Si  decem  mj/. 

lia  pmdagoqorum  habeatis  in  Christo9  ud  non  multos 

patres.  in  Christo  enim  Jesu  per  Evangelium  vos  ge- 

nui  (I  Cor.  iv,  15). 

CAPUT  XXXIII. 

r  De  Testamento  novo9  cantico  novo,  homine  novo. 

Promissio  iropleta. 

34.  Jeremlas  propheta :  Ecce  dies  reniunt ,  dicit 
Dominu$f  et  consummabo  super  domum  lsraei9  et  $u- 
per  domum  Juda  Testamentum  novum9  •  non  $ecun- 
dum  Teslamentum  quod  dedi  patribus  eorum  (Jer. 
xxxi,  31 ;  Hebr.  vm,  8).  *  Et  paulo  post  :  Hoc  est 
Testamentum  quod  dispono  adeos9  dans  leges  meas  in 
mentibus  eorum,  et  in  cordibus  eorum  *  superscribam 

D  Marco;  unde  vero  accideril  liic  error,  an  ex  ama- 
nuensium  vitio,  an  eo  quod  auclor  ipse  ibi  memoria 
sit  lapsus,  plurium  manuscriptorum  defectu  judicare 
nohis  non  licuit. 

m  Ms.  Remig.,  baptizate  omnes  gentes.  Editi,  bapti- 
santes  in  nomine9  etc. 

nMs.  Remig.,  Etillud. 

0  Ms.  Remig.,  in  tota  Judma. 

P  Ms.  Remig.,  rationabiles. 

4  Edit.  Duac,  Colon.  et  recentiores,  concupiscen* 
tes.  Ms.  Remig.,  cum  Lugd.  et  Lovan.,  concupiscite 

*  Ms.  Remig.,  ln  testamento9  etc,  ut  in  editis. 

*  Ilaec  verba,  non  secundum  testamentumf  supplet 
ms.  Reniigianus. 

*  Ms.  Remig.,  Et  Paulus  apostolus.  Hunc  prophe- 
isc  loi  um  ex  parte  recitat  Apostolus,  Hebr.  x,  1$. 

u  Ms.  Rcmig.,  scient. 


autem  angelus  mulieribns  :  Nolite  timere  vo$9  scio  enim 
quod  Jesum ,  qui  crucifixus  est%  qumrilis  :  non  est  hic; 
surrexit  enim9  sicut  dixit  (Matth.  xxvm,  1  $eq.). 
Tesiatur  et  Paulus  Timotbeo  :  Memor  e$to9  aii,  Chri- 
stum  Jesum  resurrexisse  a  mortuis  secundum  Eoange- 
tium  meum  ( II  Tim.  u ,  8).  Et  Corinlhiis  :  Chri$tu$f 
ait,  resurrexit  a  mortuis  primilim  dormientium  (1  Cor. 
xv,  20).  Quaeritur  bic  quomodo  primitiae  dicalur» 
cum  et  ipse  susciuveril  mortuos,  et  Elias  atque  Eli- 
sacus  a  morluis  nexcitavenint.  Respondetur  quod  hi 
qui  suscitati  sunt,  denuo  mortui ,  cum  sic  dormienti- 
bus  hodieque  requiescunt :  Christum  autem  Paulus 
apostolus  dicit  ideo  primitias  dormientium,  quia 
surgens  ex  mortui$9jam  non  moritur,  et  mors  ei  uitra 
non  dominabitur  (Rom.  vi,  9).  Fatetur  et  Sibyila  : 
c  Tuuc  ab  inferis  regressus,  aa  lucem  veniet  primus ; 
resurrectionis  principio  revocatis  ostenso.  > 

CAPUT  XXX. 

k  De  Incredutis  discipulis  increpatis. 
Promissio  impleta. 
31.  Osee  propbeta  dicit :  Sicut  leo  ructavit  Domi- 
uusf  quia  ipse  rugiet  et  obstupescent  (ilii  aquilarum 
{Osec  xi,  10).  Juxia  illud  dictum  Jacob  :  Ascendisti 
recumberu,  dormisti  ut  leo  (Gen.  xlix,  9).  Firmat  hoc 
Evangelium  Marei  :  Discumbentibus  illis  c  undecim, 
ait,  apparuit  illis  Je$u$9  et  increpavit  incredulitatem 
eorum  et  duntiam  cordis ,  quia  eis  qui  viderant  eum 
* resurrexisse  non  crediderunt (Marc.  x vi,  14).  Et  Tbo- 
maB  io  Joanne  dixit  :  Injice  huc  digitum  tuum9  et  vide 
manus  meas ;  et  manum  tuam  mitte  in  latus  meum9  et 
nots  esse  incrcdulu$9  sed  fidelis  (Joan.  xx,  27),  Testa- 
tur  ei  Joannes  in  Epistola  sua,  dicens  :  Quod  audi- 
vimu$f  quod  vidimus  nostris  oculi$9  et  manus  nostrm 
contracteverunt  de  Verbo  vitm,  et  ttita  palam  facta  est 
nobis  (1  Joan.  i,  1).  Et  Paulus  dicit :  Apparuit  Ce- 
phm9  postea  undecim.  Deinde  apparuit  plu$  quam 
quingentis  fratribus  simuly  ex  quibus  plures  manent 
usqueadhuc(\Cor.\y' 
prmdicatur  quia  resurrexit 

sjmidam  in  vobi$9  quia  resurrectio  mortuorum  non  est 
{Ibid.f  12)?  Dicit  et  Maro  (Eclog.  iv,  v.  13,  U) : 

Teduce,  si  qua  manent  sceleris  vestigia  nosiri, 
Irrita  perpetua  solvent  formidine  terras. 

CAPUT  XXXI. 

*  De  Ascensione  Christi  in  cmlumf  el  donis  Spiritus 

sancti. 

Promissio  impleta. 

32.  David  propheta  dicil :  Ascendit  in  altumf  ca- 

pttvam  duxit  capthitatem,  dedit  dona  hominibu$  (Ps. 

lxvh,  19).  f  Item  ipse  :  Ascendit  super  Cherubin  et 

votavit9  volavit  super  pennas  ventorum  (Ps.  xvn,  11;. 

Et  iterum  :  Donuni  est  s  assumptio  et  Sancti  Israel 

regni  no$tri  (P$.  lxxxviii,  19).  Item  dicit :  Emitte 

Spiritum  /itum,  et  creabuntur,  et  renovabis  faciem  ter- 

rm  (P$.  cm,  30).  Firmant  haec  cvaugelisUe9  diceuts 

•Ms.  Remig.,  resuscitaverint.  Editi,  excitaveruntf 
forie,  excitaverint. 

*Ms.  Remig.,  Qua  incredulos  discipulos  increpat. 

*  Ms.  Remig.  addit  hic  undecim. 
J  Ms.  Remig.,  resurrexisse  a  mortuis  non  credide- 

i*nt. 

*  Ms.  Reroig.  hoc  habet  dumtaxat,  Atcensionis 
Domini. 

1  Ms.  Remig.,  Item  :  Ipse  a$cendit9  ut  et  recentio- 
res  dtstinxerant. 

*  Ms.  Remig.,  assumptio  no$tra9  et  Sancti  lsrael 
Regis  noslri. 

»  Ms.  Remig.,  promUsionem...  viriutem...  et  sedit. 
|  Ms.  Rcmig.,  sublevatus  esi  a  discedentibus. 
i  Ms.  Remig.,  admiralione;  lum  editi,  in  uno. 
k  Sic  Ms.  Remig.  At  editi,  credentes. 
1  Haec  verba  Cbristi,  baptismi  formam  discipulis 
prsscribentia  leguntur  in  Matthaeo,  non  vero  iu 


K\ 


AD  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI  APPENDIX. 


852 


eat  :  et  non  docebit  unusquUque  fralrem  $uum  diceut:  A  riographos,  velati  deeem  plagas  JSgyptias,  seripsit 


Cognosce  Dominum.  Quia  omnes  cognoscent  me  a  ma- 
\ore  usquead  minorem  eorum  (Jer.  iiii,  53,  54).  Et 
per  Isaiain  :  Ecce  ego  nova  facio,  quct  nunc  orientur 
(Isa.  iliii,  19).  El  iterum  :  Hit  vero  qui  mihi  ser- 
viunt,  nomen  nominabitur  novum  (Ite.  liii,2).  Intel- 
ligitur  utique  Christianum,  quod  noinen  terras  obii- 
nuil.  Dicit  et  David  :  Cantate  Domino  canticum  no- 
vutn;  cantate  Domino,  omnis  lerra  (Ptat.  icv,  1). 
Quis  h.ec  nisi  caecus  corde,  impleia  non  videat?  Fir- 
niat  a  haec  Dominus  iu  Evangelio  Malthaei.  Umnit, 
ait,  tcriba  erudiiut  iu  regno  Dei ,  timilit  est  viro  pro- 
ferenli  de  b  thetauris  tuit  nova  el  vetera  (Matth.  iiii, 
52j.  Et  iterum  :  Quod  nascitur  c  de  Spiritu,  spiritus 
est  (Joan.  m,  6).  Testatur  et  Paulus :  Primus.  ail, 
homo  de  terra  terrenutf  tecundut  homo  de  ccclo  *  cos- 
letiit.  Quomodo  porlavimut  imaainem  terreni,  indua- 
mut  et  imaginem  ejut  qui  de  cceto  est  (I  Cor.  iv,  47, 
49).  Et  iteriun  :  Henovamini,  ait,  tpiritu  mentit  ve- 
strcc,  et  induite  novum  hominem,  •  eum  qui  secundum  _ 
Deum  creatus  est  (Ephes.  iv,  25).  Item  :  Si  qua%  aii,  » 
in  Christo  nova  creatura,  vetera  transierunt9  et  ecce 
facta  sunt  nova  (11  Cor.  v,  17).  Dicit  et  Maro  (Eclog. 
ivv  v.  8,  9)  : 

Quo  ferrea  primum 
Desinit,  ac  toto  surgit  gens  aurea  mundo. 

CAPUT  XXXIV. 

f  De  Martyribus. 
Promissio  impleta. 

35.  Per  David  prophetam  dicunt :  Propter  te  morte 
aficimur  tota  die%  deputati  sumus  ut  oves  occisionis 
(Ps.  iliii,  22).  Et  iierum  :  Dedisti  nos  tamquam  oves 
adescam  (Ibid.,  12).  Item  ibi  :  Pretiota  in  contpeciu 
Domini  mort  tanctorum  ejut  (Pt.  civ,  6)  Firmat 
b«ec  ipse  in  Evangelio,  dicens  :  Ecce  ego  mitto  vot 
ticut  ovet  in  medio  luporum  (Matth.  i,  16).  El  ite- 
rnm  :  Qui  perdiderit  animam  tuam  vropter  me,  in  vi- 
tam  ceternam  contervabit  illam  (ibid.,  39).  Item :  C 
Trademini  autem  a  fratribus,  cognatis  et  amicis,  et 
morte  afficient  ex  vobit ;  et  eritit  odio  omnibut  propter 
nomen  meum.  Qui  autem  tuttinuerit  usque  in  finem, 
hic  salvus  erit  (Luc.  m,  16).  Et  in  Joanne  :  /Vitt, 
ait,  granum  frumenti  cadens  in  terram  mortunm  fuerit, 
ipsum  solum  manet ;  ti  autem  mortuum  fuerit,  multum 
fructum  affert  (Joan.  iii,  24).  Testalur  et  Joannes 
apostolus,  dicens  :  Sicut  Chrittut  pro  nobit  animam 
potuit,  tic  et  not  debemut  pro  fratribus  animat  ponere 
(I  Joan.  iii  f  16).  Dicit  et  Paulus  :  Certut  sum  enim 
quia  neque  mon,  neque  vita9  neque  angelit  s  neque 
principatut,  neque  prastentia,  neque  futura  (et  conclu- 
tlit),  neque  creatura  alia  poterit  not  teparare  a  chari- 
tate  Deif  quce  ett  in  Christo  Jesu  Domino  nottro  (Rom. 
▼iii,  58,  59). 

Ad  haec  illud  Maronis  (Eclog.  iv,  15, 16) : 

*  Permixtosque  laU)  videbit 
Heroas  divis,  et  ipse  videbitur  illis. 


Alias  sane  quamplures,  beatae  memoriae  Augustinns 

1  scriptis  suis  inseruit.  i  Quas  baud  procol  a  nobts 

et  sensit  et  vidii,  nobisque  memorias  sui  roartyrii 

consecratas  tradidk  venerandas,  credens  et  ipse  ao- 

gmenta  Ecclesiae,  qune  nos  videmus  impleri.  Saae 

nostris  temporibus  apud  Persas  persecutionem  faciam 

novimus  imperante  Arcadio  k  religioso  et  Cbristiano 

principe ;  qui,  ne  traderet  ad  se  confugientes  Arme- 

nios,  bellum  cum  Persis  confecit.  Eo  signo,  ame* 

quam  potitus  victoria,  jam  coeuntibus  in  prxlium 

mililibos,  aeriae  cruces  in  vestibus  paruere.  Unde 

etiam  victor  auream  monetam  eodem  cum  signo 

crucis  Aeri  praecepir,  l  quse  in  osu  totius  orbis  et 

maiime  Asiae  hodieque  persistit. 

CAPUT  XXXV. 

m  De  Vocatione  Gentiunu 

Promissio  impleta. 

57.  David  propheja  diiit :  Deus  deorum  Dominut 

locutus  ett,  et  vocavtt  terram.  A  solis  ortu  usque  §4 

occasum  (  Ps.  xlii,  1,  2).   Et  Isaias  :  JftrafanUar 

gentet  multm  super  eum,  et  continebunt  os  suum  re- 

ges.  Quibus  non  est  nuntiatum  n  de  eo,  videbunt ;  etjm 

non  audierunt,  intelligenl  (Isa.  lh,  14, 15  ).ltem:  Tw* 

tutes  ejus  in  insulis  pronuntiabunt  (Isa.  ilh,  12). 

Item  °  Isaias  dicit :  Gentes  quw  non  novenmt  fs,  m» 

vocabunt  tef  et  populi  qui  ignorabant  tef  ad  te  csmfu- 

gient  (Itai.  lv  ,  5  ).  Item  ipse  de  apostolis  :  Qsi 

tunt  At,  qui  ut  nubes  volabunt,  adducere  filios  tsm  4$ 

terra  longinqua  (Isai.  n,  8,  9)?  Et  iteram  lEcceki 

de  Umghtquo  vemunt;  hi  autem  ab  Aqnitone  et  mmi; 

hi  autem  de  terra  Persarum  (Isai.  ilii,  12).  Et  per 

David  dicitur :  Populus  quem  non  coanom\  servwU 

mihi9  in  obauditu  anris  obaudivit  miki  (Ps.  xvu,  45). 

Firmat  haec  Dominus  in  Evangelio  :  Mutti,  ait,  t» 

Oriente  et  Occidenle  venient,  et  recumbent  enm  Abra- 

ham  et  Isaac  et  Jacob  in  regno  Patrit  P  sui  (Mmtth.rm, 

11).  Testatur  et  Petrus  :  Qui  aliquande,  ait,  non  pe- 

I  pu/ui,  nunc  autem  populut  Dei  (1  Petr.  n,  10).  Dicit 

et  Paulus  :  Vobit  dico  gentibus  :  Quamdiu  quidemegt 

sum  gentium  apottolut,  minitterinm  mevmiglonjh 

cabo,  ti  quo  modo  ad  amulationem  provocart  potere 

carnem  meam,  ut  salvos  faciam  aliquos  ex  UUs  (Rem. 

iiv  15).  El  iterum  :  Cacitas,  ait,  ex  parte  Israelfe- 

cta  ett%  donec  plenitudo  gentium  intraret,  et  sic  owaat 

Israel  salvus  *  fieret  (Ibid.,  25).  Omnis,  dicit,  qti 

scriptus  ett  in  libro  vitee  Aaniy  qni  oceisns  est  ab  •H- 

gine  mundi  (Apoc.  iiu,  8). 

CAPUT  XXXVI. 
•  Quod  reges  Chrittum  in  Ecclesia  per$equentet>  ei 
eam  hnmilet  adducentur. 


Promissio  impleta. 
58.  In  David  propheta  :  Adorabunt  enm  omnetrt* 
aet  terrm,  omnes  gentes  servient  illi  (P$.  lxii,  11).  Et 
Isaias  propheta  :  Gentet,  ait,  et  reges  qui  tibi  nou  ter- 
vierintf  peribunt  (I$a.  li,  12).  Et  itenim  :  Eete\  ait 
56.  Decem  sane  persecutiones  a  Nerone  usqoe  ad  D  Dominus,  tollo  in  gcntes  mannm  meam,  et  in  insulm 
Diocletianum  et  Maiimianum  fuisse  Orosius  bisto-     toUam  signum  meum;  et  adducent  fUios  tnos  mere* 


•  Ms.  Remigianus,  autem  et  Dominns 
b  Ms.  Remig.,  de  thesauro  $uo. 

•  Ms.  Remigunus  his  interserit,  ex  carne  earo  ettt 
quod  nascitur ;  quae  ab  editis  omnibus  omittuntur. 

d  Hasc  vox  legiiur  in  ms.  Remig.  et  recentioribos 
edilis,  non  vero  in  antiquioribus,  Lugd.,  Lovan., 
Dnac.  et  Colon. 

•  Ms.  Remigianos  caret  hac  voce,  eu«L 
(  Ms.  Remig.,  In  Martyres. 

s  Editi,  angelus. 
k  Apud  Yirgilium, 

Divisqoe  videbit 
Permiitos  beroas,  et  ipse  videbitur  illis. 

1  Legatur  cap.  52  libri  decimi  oclavi  de  Civiuie 


Dei,  ubi  ei  professo  disserit  sanctos  Augustious  aa 
impletis  decem  persecutionibos  qoae  praecessermt, 
nuila  supersit,  praeter  eam  quae  in  ipto  Anucnhsti 
tempore  est  futura. 

i  Ms.  Remig.,  quas  nt  procnl  alHs  poputus  $entn\ 
nobitaue  memorix  $um. 

*  Ms.  Remig.,  glorioso. 

1  Ms.  Reraifj.,  qui  usus. 

«  Ms.  Remig.,  Advocaiionis  gentiunu 

n  Editi,  a  Deo. 

0  Ms.  Remig.,  ip$e. 

p  Ms.  Reroig.,  Patris  mei. 

q  Ms.  Remig.,  honorificabo%  $i  quando 

r  EdiU,  fiet. 

sMs.  Remig.,  Qua  Reges...  adducuntut* 


8X8 


LIBER  DB  PROMISS.  ET  PRjEDICT.  DEl.  PARS  111. 


m 


mio9  fUia$  autem  tuas  super  humeros  •  tottent.  El  A  metipeum  divisus  e$t,  quomodo  stabit  regnum  eju$f 

erunt  rege»  nutritores  tui,  et  principe$  femina  eorum      — •"-  j:':':' :~  »— '-- •-•«•  — - A — — --  «— '  -* 

psaltrices  tuw.  Et  $uper  faeiem  terrcs  adorabunt  tef  et 
putverem  tuorum  pedum  lingent  (l$a.  ilix,  22,  «lc). 
Firmat  haec  Dominus  in  Evangelio,  dicens :  Regina 
Austri  exsurget  b  t>i  judicio  cum  generatione  hac,  et 
condemnabit  eam.  Venit  enim  a  finibus  terrce  audire 
eapienliam  Salomonis.  Et  ecce  plu$  quam  Satomon 
hic  (Matth.  xn,  42;  Luc.  ii,  31),  Ideo  ptu$  hict  quia 
ad  illum  una,  ad  isium  omnia  regna  venerunt.  Sicut 
nunc  nos,  •  qui  tania  credidimus  et  credimus,  haec 
impleri  et  cernimus  et  vidimus.  Fatetur  et  Sibylla, 
dicens  (Apud  August.  ubi  supra)  : 

Et  coram  boc  Domlno  reges  sistentur  ad  unom. 

CAPUT  XXXVII. 

Jugum  tegii  Christi  etiam  rege$  su$cepi$$e. 

Promissio  impleta. 


quia  dicitis  in  Beelubub  ejicere  me  damonia.  Quod  si 
ego  in  Beelxebub  ejicio  damonia%  filii  vestri  in  quo  ea> 
peUunt?  Propterea  ipsi  judices  erunt  vestri  (Matth.  xif, 
25).  Testatur  et  Paulus  dicens  :  Scimusquianihit  e$t 
idolum  F  in  hoc  mundo,  et  quia  nutlus  Deu$%  nisi  unu$ 
(1  Cor.  vm,  4).  Fatetur  et  Sibylla  (Ubi  $up.) : 

Rejicient  simulacra  viri9  conctam  quoque  gazam. 

44.  Multa  igitur  haec,  quss  de  Christo  dicta,  *  et  in 
Christo  acta  sunt,  nns  credimus  ,  quae  anle  nos  po- 
nulus  videns  ista  credidit,  quae  nos  videinus  impleri. 
Namque,  ul  de  notiris  temporibus  aliquid  dicamus : 
Constantino  Chrisiiano  imperatore  regnante  ,  et 
schisma  Donatianum  confutatum  est r  ejus  judicio, 
et  Arius  est  divina  auctoritaie  ponitus.  Theodosii 
vero  religiosi  principis  imperio,  per  Joviuin  et  Gau- 
dentium  comites  ■  templa  omnia  clausa,  exspoliata- 
quevanafigmenta,  quis  nostrum  permiltiturignorare? 


eciptinam,  ne  quando  irascatur  Dominus,  et  pereatis  de 
via  ju$ta  (Psal.  n,  40,  etc>).  Et  iterum  :  ln  conve- 
niendo  populos  in  unum,  f  et  reges  ut  serviant  Do- 
mino  (P$.  ci,  23),  *  Dicit  et  Salomon  :  Diligite  ju$- 
titiam,  quijudicatis  terram  (Sap.i,  4).Firmat  liatc 
Dominus  in  Evangelio,  dicens  :  Tollite  jugum  meum 
enper  uo$%  et  discite  a  me  quia  mitis  $um  et  humilis 
corde  (Matth.  n,  29).  Et  iterum  :  In  qua  mensura 
mensi  fueritis,  in  ea  remittetur  vobis  (Matth.  vn,  2). 
Testatur  in  hsec  Jacobus  aposlolus  ;  Judicium,  h  in- 

3uit,  sine  misericordia  illi  qui  non  fecerit  misericor- 
iam.  Superexaltat  enim  misericordia  judicio  (Jacob. 
u,  13).  Paulus  etiam  orandum  pro  regibus  l  censet, 
et  pro  hi$  qui  in  subtimitatibus  $untt  ut  quietam  et 
trunquiUam  vitam  agamus  ( 1  Thn.  n,  2 ).  Ad  harc 
Maro  ait  (/Eneid.  vi,  o.  620) : 

Discite  justitiam  moniti,  et  non  temnere  divos. 
CAPUT  XXXVIII. 
I  De  eubversione  idolorum  atque  lemptorum. 
Promissio  impleta. 

40. 1n  lege  sua  Dominus  per  Moysem  dicit :  Aras 
torum  subvertetis,  et  lucos  eorum  k  $uccideti$9  et  $cul- 
ptUia  eorum  igni  concemabitis  (Deut.  vn,  5,  et  xn,  3). 
Et  Isaias  propbeta :  Fugient  omnia  manufacta  jEgypti 
{l$ai.  xix,  4).  Iiem  ipse  :  Abscondent  deos  suos  in 
epeluncis  et  cavernis  petrarum,  1  neque  ibi  celabunt  eos 
(I$m  iiy  19,  $ec.  LXX).  Jeremias  eiiam  dicit :  Dii 
aui  eoitum  et  terram  non  feeerunt,  pereant  m  de  sub 
calo  et  terra  (Jer.  i,  41).  Et  per  Zacliariam  Dominus 
dicit :  Perdam  nomina  idotorum  de  terra  (Zach.  xm, 
2).  David  quoque  dicit  :  Omne$  dii  n  gentium  dm- 
monia  (P$al.  xcv,  5).  Haec  Dominus  in  Evange- 
lio  Lucae  firmat,  dicens  :  Omne  regnum  divisum  in 
eemetipsum  de$olabitur  °.  Quod  si  et  Satanas  in  $e- 


riae  in  senatu  resiitui,Cbristiano,utnoverat,principi 
intimavit.  Quem  statim  a  suis  aspectibus  pulsum,  in 
centesimo  lapide,  rhedae  non  stratae  impositum  ea 
die,  manere  praecepit.  Eutropius  quoque,  praepo- 
tens  u  patricius,  et  animo  ac  mente  paganus,  cum  in 
contumeiiam  Ecclesiss  edictum  obreptitie  ab  Arcadio 
Cbristiano  imperalore  exscoiperet,  ut  si  quis  ad  eam 
confugeret,  eiiain  ab  aliari  sublalus  poenas  luerel 
ampliores,  divino  judicio  suae  sententiae  prior  ipse 
propinatus  est.  Offensam  quippe  praedicti  regis  in- 
currens,  ad  ejus  refugium  quam  oderat  convolavit. 
Quem  sancta  maier  pietatis  gremio  suuin  excepil 
inimicum.  Cui  per  venerabileni  sacerdoiem  Joannein 
impetrans  veniam,  T  osori  et  superbo  viiam  contulil 
et  salutem  :  ejus  exemplo  cunctos  admonens  inimi- 
cos,  vanum  eis  esse  contra  stimulum  calcitrare  (Act. 
ii,  5).  Honorius  etiain  Tbeodosii  minor  filitis  Cbri- 
C  stiana  religione  ac  devotione  praeditus,  templa  oninia 
cum  suis  adJHcentibus  spatiis,  Ecclesiis  contulit  si- 
mulque  eorum  simulacra  confringenda  in  potestatem 
dedit. 

42.  Quae  z  vero  eodem  imperante  in  hac  Dei  pro- 
missione  acta  sint,quantum  memoriam  graiia  divina 
juverit,  duo  vei  tria  loca,  J  memoriter  ac  breviter 
eicurram.  Apud  Aiexandriam  in  templo  Serapis  h<»c 
argumentum  daemonis  fuit.  Quadriga  ferrea  nulla 
basi  suffulta,  nullis  uncis  infiiis  parietibus  coliigata  9 
in  aere  pendens,  cunclis  stuporem,  ac  velut  dmnuin 
subsidium  oculis  mortalium  exhibebat.  Quam  tamen 
lapis  magnes,  qui  ferrum  sibimet  x  attributum  sus- 
pendit,eo  loco  camerae  affixus,  totam  illam  machinam 
sustenlabat.  ltaque  cum  quidam  Dei  servus  inspiratus 
intellexissei,  magnetem  iapidem  statim  ut  cainer» 
substraiit,  omne  illud  ostentum  cadens  confractum 
comminutumque,  ostendit  divinum  non  esse,  quod 
mortalis  homo  •*  firmaverat. 


•  M<.  Remig.,  portabunt.  ] 
^  Ms.  Remig.  addit  injudicio. 

«  Ms.  Remig.,  qui  tanta  credimus  impteri$  et  cerni- 
mus  etvidemu$. 

d  Ms.  Remig.  supplet  verbum  erudimini. 

•  Ms.  Remig.,  et  doctrinam. 

{  fcdili  antiquiores,  et  regna.  Ms.  Remig.  cum  re- 
eentioribus,  et  reges. 

s  Ms.  Remig.,  item  et  Salomon. 

L  Ms.  Remig.,  facit...  judicium. 

1  Ms.  Remig.,  censuit. 

I  Ms.  Remig.,  tn  svbversione. 

k  Ms.  Remig.,  succendetis. 

l  llic  locus  lsaiae  secundum  versionem  LXX  inter* 
pretum  ita  refertur,  ut  pars  posierior,n#/tt€  tfri,  etc, 
ejusdem  versionis  sensum  magis  quam  verba  ex- 
prioiat. 


i     m  Ms.  Remig.,  de  coelo. 

°  Ms.  Remig.  addit,  gentium.  Aberai  ab  editis. 

°  lta  Ms.  Remig.  At  editi,  cum  distinctioue.  Etsi 
Satanas. 

p  Ms.  Remig.,  in  mundo. 

4  Sic  ins.  Remig.  Edili  vero,  et  de  Christo. 

r  Sic  ms.  Remig.  At  ediii,  exjudicio. 

■  Restituimus  ei  ms.  Remig.  Anlea  editi,  omnia 
tempta  exspoliata ,  quce  vana  figmenta. 

1  Ms.  Remig.,  vraconia...  recUane. 

u  Sic  uis.  Remig.  Editi,  plurimum,  anima  et  mente* 

T  Ms.  Remigianus,  itlusori. 

z  Ms.  Remig.,  viro  eodem. 

y  Ms.  Remig.,  memorans. 

s  Editiones  posteriores,  attritum. 

••  Ms.  Remig.,  formaverat. 


sss 


AD  OPEIIA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


8» 


45.  Apud  urbem  Romam  specus  quidam  fuit  in  A  not  (Marc  i,  24)  7  Hic  tanta  peomm  illa  torba  cer- 

quo  draco  mira  magnitudiais  mechsnica  arte  for-     * *~"~  x * v U2* " :,,:  ~'~ 

matus  ,  gladium  ore  gestans ,  oculis  rulilantibus 
gemmis,  metuendus  ac  terribilis  apparebat.  Huic 
annnse  devntae  virgines  floribus  exornaiae,  eomodo  •  in 
sacriflcio  dabantur,  quatenus  insciae  munera  defe- 
rentes  gradum  scalac,  b  quo  certe  iile  arte  diaboli 
draco  pendebat ,  coutengentes,  impelus  venientis 
gladii  perimeret,  ut  sanguinem  funderet  innocemem. 
Et  hunc  quidam  monachus  bene  ob  meritum  cogni- 
tus  Stiliconi  tunc  patricio,  eo  modo  subverlit.  Ba- 
culo,  manu  singulos  gradus  palpando ,  inspiciens  , 
statim  utiilum  tangens  fraudem  diaboiicam  c  reperit, 
eo  trangresso  descendens,  draconem  scidit,  misitque 
in  partes;  ostendens  et  hic  deos  non  esse  qui  mana 
fiunt. 

44.  Apud  Africam  Garthagini  Ccelestis  iuesse  fe- 
rebant  templum  nimis  ampium,  omnium  deorum  suo- 
rum  aedibus  vallatum.  Cujus  platea  d  lithostrau , 
pavimenlo  »c  pretiosis  columnis  et  moenibus  deco-  « 
rata,prope  in  duobos  fere  millibus  passuum  proten- 
debatur.  Cum  diutius  clausum  incuria ,  spinosa  virgalta 
circumsepta  obruerent,  velletque  populus  Cbristianus 
usui  verae  religionis  vindicare,  •  dracones  aspidesqoe 
iliic  esse  ob  custodiam  templi,  sentilis  populus  cla- 
mitabat.  Quo  magis  (  Christiani  fcrvorc  succensi,  ea 
facilitate  omnia  amoverunl  illaesi,  qua  tempium  suo 
vero  coelesti  Regi  et  Domino  consecrarent.  Nam  cum 
sancta  Pascbae  solemnis  ageretur  festivitas,  collecta 
iliic,  et  undique  oroni  curiositate  etiaro  adveniens 
multitudo  sacerdotum  multoruro,  patcr  et  dignae  me- 
moriae  nominandus  antistes  Aurelius,  coelestis  jam 
patriae  civis,  cathedram  illic  loco  Coslestis  et  habuit, 
et  sedit.  Ipse  tunc  aderam  cum  sociis  et  aroicis; 
atque  (ut  se  adolescentium  aetas  impatiens  circum- 
quaque  vertebat)  duro  curiosi  singula  quaeque  pro 
magnitudine  inspicimus,  mirum  quoddam  et  incre- 
dibile  nosiro  se  ingessit  aspectui :  titulus  aeneis  gran- 
dioribosque  litteris  in  fromispicio  templi  conscriptus : 
Aorblids  pontifbx  dkdicavvt.  Hunc  legentes  populi  C 
mirabantur.  Prasago  tunc  spiritu  acta,  quae  praescius 
Dei  ordo  certo  isto  fine  concluserat.  Cumque  a  quo- 
dam  pagano  falsum  vaticiniuin,  velut  ejusdem  fcce- 
lestis,  proferreiur,  quod  rursus  et  via  ,  et  templa 
prisco  sacrorum  ritui  redderentur :  llle,  ille,  inquam, 
verus  Deus,  cujus  propheiica  vaticinia  nesciunt  om- 
nino  mentiri  nec  (allere,  sub  Constantio  et  Augusta 
Placidia,  quorum  nunc  (ilius  «  Valentinianus  pius  el 
Christianus  imperat,  Urso  insistente  tribuno,omnia 
ilia  templa  ad  solum  usque  perducta,  agrum  reliquit 
in  sepufturam  scilicet  morttiorum,  ipsamque  Tiam 
sine  roemoria  sui  nunc  Vandalica  manus  evertit. 

45.  Novi  quoque  ipse  in  quadam  parte  Mauritaniae 
provinciae  de  spelaeiset  cavernis  ita  antiqua  producta 
simulacra,  quae  fucrant  absconsa,  ut  oronis  illa  cum 
clericis  in  sacrilegio  perjurii  civitas  teneretur.  Quid 
vero  per  caeteras  provincias  in  re  hac  actum  sit,  et 
omnibus  notum  est,  et  exitus  ipsi  demonstrant.  Do- 


torum  atque  incertorum  quos  Varro  prodit ;  ilii  < 
proceres  et  electi  dii  cum  ipso  rege  kuo  iovc  fulniaa 
vibrante,  consilio  poientiaque  (uteorum  cultoresfe- 
runt)  metuendi  ,  armisque  terriblles,  hic  hic  ah- 
quid,  si  non  pro  mundo,  saltem  pro  se  »  oporteoat 
agere,  ne  scilicet  unus  eos  perderet  Crucifiios. 
Periisse  vero  et  nos  novimus,  et  David  prophela  coa- 
firmat  dicens  :  Periit  memoria  eorum  cum  ttrepitu,  m 
Dominut  in  mternum  manet  (Ptal.  ix,  8). 

CAPUT  XXXIX. 

Reges%  mediocres9 )  et  pauperet  ad  unam  ChfisA  men» 

sam  pariter  conventurou 

Promissio  impleta. 

46.  Isaias  propheta  :  Tunc,  ait,  una  paseent  thnul 
luput  eum  agno,  et  pardut  adquietcet  hcedo,  et  botet 
leo  et  agnut  timul  manducabunt  paUat,  etpuer  pusiunt 
patcel  eot  (Ita.  xi,  6).  Et  David  dicit  :  Quoniameat 
reget  terrm  collecti  tunt  et  convenerunt  in  unumt  ipn 
videntes  ita  admirati  tunt  (Pt.  xltii.  5  et  6).  ltea 
ipse  :  Quit  ettt  ait,  qualit  Dominut  Deus  nottert  qui 
tn  aitithabitatt  ei  humilia retpicit  f  Qui  erigit  a  tem 
inopemt  et  de  ttercore  exaltat  pauperem.  Ut  collocet 
eum  cum  principibut ,  cum  principibus  populi  m 
(Pt.  cxu,  5  et  seq.)  ?  Dicit  et  Salomon  :  PudUum  m 
magnum  ipte  fectt,  et  mqualiter  cura  est  ilii  pro  omwt- 
but  (Sap.  vi,  8).  Et  iterum  :  Sapientia,  ait, 
fabricavit  tibi  domum  et  tubdidit  columnat  teptem , 
mactavit k  tuat  hostiat,  mitcuit  in  cratere  tinum  smai, 
et  paravit  tuam  mentamf  mitit  terwot  tuot  contocant 
et  dicent :  Venite9  edite  de  meit  panibut ,  et  bibite  vt- 
num  quod  mitcui  vobit  (Prov.  ix,  I  et  teqq.)-  Firmat 
haec  Dominus  in  Evanselio,  iti  coena  illa  quam  dhres 
ipse  magnus  paravit  lilio  suo.  Mitit9  aii,  tervot ,  «f 
venirent  invitati,  et  excutaverunt  hoc  modq.  Ouut 
dixit  :  Villam  emit  eo  l  videre  Ulam,  habe  me  excuta- 
tum.  Aliut  dixit  :  Quinque  juga  boum  emi.  A&ut 
dixit :  Uxorem  duxi  (Luc.  xiv,  16  et  teqq.).  In  ttis 
tribus  excusatiouibus  concupitcentia  carnit  est,  et 
concupitcentia  oculorum,  et  ambitio  tacmti(\  Joan.n, 
16);  quibus  detenti  Judaei,  vocati  ad  ccenara  Christt 
venire  noluerunt.  lte>  ait  paterfamilias,  chca  plateat 
et  vicot%  et  quot  inveneritit  adducite  ( Matth.  xxu,  9). 
Ex  his  adductae  sunt  gentes.  Adhuc9  inquit,  locut  m* 
cuut  ett.  lte,  ait,  circa  tepet  ae  viat,  at  quot  inune- 
ritit,  cogite  intrare  (Luc.  xiv,  2t,  25).  Etei  kis  <fi- 
vites,  reges,  etquosdam  haereticos(quos  nabet  extra 
ovile  suum)  coactos  m  addncil  ille  qui  dicit :  Neme 
veniladme.  nitiPater,  qui  mUiimettraxeriteum(Jeam. 
vi,  44).  Etiam  venientibus  dicit  :  Qmi  manducmeer- 
nem  meam  et  bibit  tanguinem  meumt  habet  vkam  mter- 
namt  et  ego  tutcitabo  itlum  in  novittimo  die  (Ibtd., 
55).  Oui  vero  isti  sunt,  Paulus  apostolus  osteodit: 
Non  ettf  inquit,  Judceut,  neque Grcecut9  nouetisermt, 
neque  liber,  non  ett  matculut  et  feminm.  Omnet  enim 
vot  unum  ettit  in  Chrhto  Jetu  \Gai.  m,  28]u  Hoie 


luit  h»c  futura  Hermes  tlie  Trismegistus ;  etmcerens  n  cliam  ^P»,1»1?.  qu*  supra  posuunus  wba  Sibyilas 
inter  caetera  scripsit ,   dicens  :  «  Tunc  terra  ista  ,  D  conveniunt  dicentis  (Apud  Augustm.  ubx  tupra)  • 
sanctissiina  sedes  delubrorum  atque  templorum,  mor- 
tuorom  erit  cadaverumque  plenissiina  futura.  i  At 
Spirilus  Dei  ante  praedixit :  spiriius  etiam  dxmonum 


u  Dejiciet  colies,  valles  extollet  ab  imo. 
tfon  erit  in  rebus  hominum  sublime,  vel  altnm. 


confitendo  tacere  nequiveruut ,  et  maxime  qui  ipsi 
dixeranl  Domino  :  Quid  venitti  ante  temput  b  perdere 


Cui  consonans  Maro  dicit  (Ecloga  rv,  v.  3i) 
Nec  magnos  metuent  armenta  ieones. 


•  Colon.  et  recentiores  edit.,  in  tacrificium. 

»>  Sic  ms.  Remig.  Editi,  quo  tota  illa  diaboli  arte 
pendebat. 
«  Edili,  retpexit. 

•  Ms.  Remig.,  lithoitrato  pavimento. 

•  Ms.  Remig.,  draconem...  ad  cutlodiam. 

f  Ms.  Remig.,  Chrittiane...  temptum  tuum. 
s  Emendamus  ex  ms.  Remig.  Antea  legebatur  9 
Valentinut  in  omnibus  editis. 


h  Ms.  Remig.,  torquere  not. 
1  Ms.  Remig.,  agerent. 
j  Ms.  Remig.  addit  et  pauperet* 
k  Ms.  Remig.,  tuit  hottiat. 
1  Ms.  Reniig.,  et  ideo  non  pottum  venire,  et  atms. 
m  Ms.  Remig.,  adducet. 

D  Apud  Augustinum,  et  in  ms.  Remig ,  deytitt. 
In  editis  vero,  dejecit. 


«1 


LIBER  DB  PROMISS.  ET  PRADiCT.  DKI.  PARS  IV 
CAPUT  XL. 


8tt 


A  autem  ,  ait ,  exsultabo  in  Dommo  (Rabae.  xiii,  1?  «I 
seqq.).  Ipsi  quoque  sapientes  rouniti  in  ha?c  atteeuti 
sunt,  ut  est  iliud  Sallustii  :  €  Necesse  est  ut  omnia 
orta  occidant,  et  aucta  sene>cant  (Sallustius  Prcefat. 
in  bellum  Jugurt.  circa  initium).  i  Academici  etiam 
novi,  omnia  vergentia  e  in  interitum  incerta  esse  pu- 
uverunt.  Et  Piato :  «  Si  iniiium  mundo  dedit,  dedit 
et  finem.  t  Unde  f  et  aiius  dicit  :  c  Quid  est  boc  ? 
istud  in  quo  esi  aliquid  extremurn.  >  Quae  Dominus 
ipse  rerum  omnium  dans  signa  conlirmat.  Cum  vi- 
deritis ,  8  ait,  hcec  omnia  jteri ,  scitote  quoniam  in 
proximo  est  finis  (Matth.  xxiv,  33 j.  Dicit  et  Joannes 
apostolus  :  Mundus  transibit  et  concupiscentia  ejus 
(l/oait.  u,  47).  Extrema  autem  futura,  dimidium 
temporis  quod  subsequiiur,  h  annexis  capitulis  de- 
monstrabit :  ut  hoc  tertium  tempus,  tamquam  ter- 
tium  diem,  ex  quatuor  evangelistis,  velul  cardiuibus 


Quod  cum  omnes  crediderint  gentest  veniet  finis. 

Promissio  impleta. 

47.  •  Isaias  propheta  :  Adorabuntt  inquit,  eum  de 
locis  suis  omnes  insulce  gentium  (Sophon.  u,  11).  Et 
pcr  Malacbiam  prophetam  :  A  sotis  ortu  usque  ad  oc- 
casumt  clarum  erit  nomen  meum  in  gentibus ,  dicit  Do- 
minus. h  Et  sacrificium  mundum  inferetur  nomini  meo 
m  omni  loco  (Malac.  i,  11).  Item  Isaias  :  Quia  lepleta 
esi  terra  ut  cvgnoscat  Deum%  quasi  aqua  multa  tegens 
mare  (Isa.  n ,  9).  Firmai  hsec  Dominus  in  Cvangelio 
Matlhaei,  dicens  :  El  prcedicabitur  Evangelium  hoc  in 
testimonium  omnibus  gentibut ,  et  tunc  veniet  finis 
(Matth.  xxiv,  44).  De  fine  mundi  per  Aggeum  pro- 
phetam  haec  signa  data  sunt  :  •  Ecce  egot  dicit  Do- 

tninus,  semel  adhuc  commovebo  ccelum  ac  terramt  et  mundi,  surgentem,  orientalf  radio  migrante  Joanne 
pemam  orbem  terrm  desertum,  et  civitates  ita  ut  non  evangelisu,  Matthaeo,  Marco,  Luca,  tribus  in  parti- 
kabiUntur  (Agg.  n,  7,  sec.  LXX;  Isa.  xm,  9).  Et  bus  constitutis ,  et  in  duodenario  l  discipuforum 
llabacuc  dicit :  Consummatio  in  impios  veniet  (Ha-  B  horarum  numero,  vesperum  quo  passus  est  Dominus, 
bme.  i,  9,  sec.  LXX).  Et  iteruro  :  Ficust  ait,  *  non  concludamus.  Ut  ipse  dies  qui  a  mortuis  resurrexit, 
dabunt  fructum  suum9  et  non  erunt  nascentia  in  vineis.  cum  aeternus  venerit  in  majestate,  aeternos  noa  faciat 
Meniietmropus  olivce  et  campi  non  afferent  escas.  De-  secum  i  vivere,  semperque  Deum  donet  sine  fine 
/Uient  ab  epca  ovest  non  erunt  in  prassepibus  boves.  Ego     laudare. 


•  Si  auctor  ipse  citavit  Isaiam ,  lapsus  memori:e 
esL  Ipsa  verba  sunt  Sophoniae  u,  11 ,  secundum  LXX. 

Ms.  Remig.,  et  David  sacrificium. 

•  Ms.  Remigianus,  Zachariam.  At  vero  prima  pars, 

Eceeego terram,  verba   continet  Aggaei  o,  11, 

juxu  LXX.  Secunda  pars,  et  ponamt  etc,  est  Isaiae 
xiu  9  9. 

4  Sic  ins.Remigianus.  Editi,  nondabit ....  nascen- 
lia  tn  eie. 

•  flaec  duo  verba,  in  interiium,  absunt  ab  editio- 
nibaa  anliquis,  nec  legimus  in  ms.  Remigiano ;  ha- 
benlur  aulem  in  recentioribus,  nec  male  :  optanduin 


lamen  ut  alicujus  codicis  antiquioris  auctoriute 
fulciantur. 

f  Ms.  Remig.,  et  Tullius.  Cicero  quidem  lib.  de 
Senectute  n.  69  ait :  Quid  est  in  hominis  vita  diu  t 
Sed  mihi  ne  diutumum  quidem  quidquam  videturt  in 
quo  est  aliquid  extremum. 

f  lu  legitur  in  ms.  Remig.  In  editis  omittuntur 
h:ec  duo ,  ait...  fieri. 

b  Editi,  connexis. 

1  M*.  Remig.  addit  hic,  etiam. 

I  Ms.  Remig.  inveniref  forte,  inveniri. 


PdlRS  QUARTA. 


•DHHDIUM  TEMPORIS  AD  CUJUS  FINEM  IMPLENDiE  SUNT  VISIONES  IN  SCRIPTURIS  SANCTIS  FACTiB 

DE  ANTICHRISTO. 


PROLOGUS  C 

4.  In  boc  dimidium  temporis,  finem  mundi,  et 
signa  quae  k  futura  sunt,  ipsiusque  Antichristi  facU, 
soperbtam  ejus ,  brevisque  temporis  potesutem , 
Domino  donante,  et  operante  ejus  gratia,  ascriptis 
capitulis  ex  divinis  testimoniis  probanda  suscepimus, 
oatendentes  sane  prius  ac  demonstrantes  quid  fuerit 
qui  nunc  diabolus  dicitur,  qualisve  ab  auctQre  bo- 
nomm  omnium  formatus  sit,  tutn  etiam  lapsus  ejus 
ruioam  et  finem,  ex  omni  prophetiae  vei  novi  Testa- 
neoti  auetoriute  breviter  «  intimabo  :  ne  sint  fa- 
SJidio,  si  cuucU  fuerinl  huic  operi  ascripU. 

CAPUT  PRIMUM. 

Qaomodo  creatus   est  angelus  qui  per  superbiam 

diabolus  factus  est. 

*  Praedictio  impleU. 

2.  Per  Exechielem   dicit  de  eo  Dominus  :  Tu  si- 
gnaculum  similitudinis,  plenus  sapientia  et  perfectus 
decore,  in  paradiso  Dei  tui  fuisti.  Omnis  lapis  pretio-  D 
sus  operimentum  tuumt  in  medio  lapidum  igneorum 

*  \n  ms.  Remig.  sequens  opus  sie  summatur : 
Jncipit  sub  gratia  dimidium  temporist  in  signis  An- 
iichristi. 

*  Ms.  Remig.,  ventura  sunt. 
e  Ms.  Remig.,  intimanda. 

d  In  ms.  Remig.,  Prmdictio  impleta,  qua  creatns 
esit  ef,utin  eaitis:  et  iu  in  cxteris  capiiibns 
tiluli  disponuntur. 


ambulastif  perfectus  in  vns  tuis  a  die  conditionis  iua?9 
donec  inventa  est  iniquitas  tua  ( Etech,  xxvni,  12, 
etc.).  Et  Isaias  :  Quomodot  ait,  cecidit  Lucifer,  qui 
mane  oriebatur  (Isa.  xiv,  12)?  Pirmat  haec  Domintis 
in  Evangelio  :  Vost  ait  iudaeis,  a  patre  diabolo  estis. 
lUe  enim  homicida  fuit  ab  initiot  et  in  veritate  non 
stetit  (Joan.  vm,  44).  In  veritate  •  factus  est  in  oua 
non  stetit,  quia  subditus  Creatori  esse  noluit,  cujus 
poieutiam  nec  malus  evasit. 

CAPUT  II. 

Qua  elatione  ceciderit  diabolus. 
Praedictio  impleta. 

5.  Isaias  propheU  de  eo  :  f  Dicebas,  ait,  m  corde 
luo  :  In  caslum  ascendam  super  astra  Deit  exaltabo 
solium  meumt  sedebo  in  monte  testamentit  in  laieribus 
aquitonis.  Ascendam  super  oJtitudinem  nubium,  et  ero 
similis  Altissimo  ( ha.  xiv,  15  et  44).  Et  s  in  Eze- 
cbiele  :  Ijevatum  estt  ait,  cor  tuum  in  decore  tuot 

ferdidisli  h  omnem  sapientiam  (  Etech.  xxviu,  17  ). 
Firmat  haec  Dominu*  in  Evangelio  :  Nunct  ait,  ju- 

•  Ms.  Reroig.  addit  hic,  a  veritate. 

{ lu  ms.  Remig.  At  editi,  Dicebat  • . .  suo. 
s  Ms.  Remig.,  et  Euchiet. 

*  Ms.  Remig.,  sapientiam  tuam. 

1  Haec  verba  :  Firmat  hac  Dominut  m  Evangelio9 
quae  excideraut  ab  editis ,  restituimus  ope  ms.  Re* 
mig. 


850 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQMTANl  APPENDU. 


MO 


dicium  ett  mundi9  nunc  princept  hujus  mundi  mittut  A  *****  ***;  et  apprehendii  draconem  Ulum  maauum9 


e$t  deorsum  {Joan.  xn,  31)«  festaiur  ei  Petrus  apo- 
ttolus  in  Epistola  sua  ad  gentes :  Deut  enim9  ait, 
angeiit  peecantibut  non  pepercit  ( II  Petr.  u,  4 ).  Par- 
eitlamen  peccantibus  horoinibus,  quiahomo,  diabolo 
seduceute ;  peccavii,  ille  tero  seipsum  peccando  se- 
duxit. 

CAPUT  III. 

Quo  fuerit  prmcipitatut  diabotus. 

Pradictio  impleta  •. 

4.  Isaias  propbeta :  Verumtamen9  ait,  in  infernum 

demergeris9  in  profundum  laci  ( lsa.  xr?,   15  )•  Ei 

paulo  post  :  Tu  autem  projeetus  es  de  sepulcro  iuo9 

quasi  stirps  inutilis  b  (lbid.f  19).  Et  per  Exechielem 

Dominus  de  eo  :  In  terram  projeci  te9  ante  faeiem 

regum  dedi  te9  ut  eernerent  te9  et  muliiiudinem  ini- 

quitatum  tuarum.  Et  iniquitate  negotiationis  tum  per» 

didisti  sanetifUationem  tuam(E%ech.  xxvm,  17  ei  18) 


illum  serpentem  antiquum9  qui  vocatur  diabotut  et 
Satanas,  et  alligavit  eum  milte  annis9  et  misii  m  abmt- 
sum.  Et  cluusit,  et  signavit  super  eum+  ue  uilra  sedu* 
eeret  nationest  donec  finiantur  miile  anni  :  post  hmc 
oportet  eum  soivi  in  brevi  tempore  (  Apoe.  xx,  I  et 
teqq. ).  Hic  exposuil  quod  in  eodera  Itbro  i  dictam 
est  Gog  ei  Magog  ( lbid.%  7  ),  verba  Hebraen  (  qoaa 
Latine  tectum  et  detectum  dicuntur),  ni  sic  aecipia- 
mus  tectum,  quod  in  abyssum  missus  sii  diabolus 
tlauaam  signaUmque  super  eum;  deteeium  tero, 
quia  vportet  eum  solvi  et  produci  in  brevi  tempore. 

6.  Aiille  vero  anni,  aui  a  parte  iotnm  accipiendi 
sunt  (  nt  Petrus  dicit  aposiolus  ( II  Episi.  m,  8 ) : 
Unus  dies  enim  Domino9  sicui  mitle  anm\  et  unlie 
anni9  sicut  dits  unus)9  aut  ab  exitu  strmonit ,  quando 
a  Daniele  teptuaginta  hebdomadm  laxatae  sunt  futorae 
utque  ad  Christum  dueem  (  Dan.  ix,  £4  ).  Nam 
tunc  esse  bellum  factum,   ut  Michael  et  angeli 


Firmai  haec  Dominus  in  Evangelio  dicens:  Videbam  R  ejus  pugnarent  cum  dracone,  et  Danieli  aogdos 

Satanam  sicut  fulaur  de  emlo  cadentem  (Lue.  x,  18).  °  ostendii  dicens,  missom  se  etse  ut  pugnaret 

Tunc  enim  amplius  cecidit,  quando  se  ab  eo  Jesus  '  ~ 

c  tenuri  permibit ,  ostendens  nequitias  seductionis 

ejus,  ei  docens  suos  quemadmodum  debeani  re*i- 

stere  tentatori  ( Matth.  iv,  1 ).  Dicii  ei  Peirus  apo- 

stolus  :  Carcerious  caliginis  inferi  retrudens9  tradidit 

injudicio  puniendos  servari(\\Petr.  u,  i).  Et  in  Apo- 

calypsi  Joannis  dicitur  :  Missus  est  draco  iile  magnus9 

Ute  serpens  antiquus  qui  voeatur  diabolus  et  Satanas9 

qui  sedueit  totum  orbem  terrce ;  et  prcecipilatut  est  in 

terram9  et  angeli  ejus  eum  eo  misst  sunt  (Apoe.  xn, 

9  et  seqq.)9  ruinosam  ejus  superbiam  sequenles.  Vce 

diclum  esi  terra  et  mari :  quoniam  descendit  diabolut 

ad  vot9  iram  magnam  habent9  sciens  quia  breve  tem- 

pus  habet  in  d  negotiatione  seductionis  suce  (lbid.9 12). 

Uutt  egerit  decipiendo  e  elatos  et  cupidos ,  superio- 

res  partes  hujus  libri  continent.  Nunc  vero  in  brevi, 

id  est  in  flne  temporis,  quae  futur®  sini  ejus  falla- 

cia5,  signis,  ui  dictum  est,  praecurrentibus  exse- 

quamur. 

CAPUT  IV. 

De  diabolo  ligato9  et  misso  in  abyssum. 

Prxdiciio  impleta  f . 

5.  David  propheta  dicit  :  Draconem  quemjinxisti 
ad  itiudendum  ei  (  Ps.  cm,  26).  Et  iterum  :  Tu  eon- 
trivitti  capita  draconum  tuver  aquat9  tu  confregisli 
eaput  draconis  magni ,  et  deaisti  eum  in  escam  poputit 
JEihiopibut  (Pt.  lxiiii  ,  13  et  14).  Et  in  libro  Job 
dicitur  :  Eoe  est  initium  figmenti  Domini9  quod  fecit 
ut  ittudatur  ab  angetis  ejus  ( Job  xl,  14 ).  Firmai 
baec  *  Evangelisia  dicens  :  Rogabant  Jesum  damonia 
ne  eos  mitteret  in  abyssum  ( Luc.  vm,  31 ).  Et  alibi 
dixit  Jesus  discipolis  suis  :  Ecce  dedi  vobis  poteslatem 
calcandi  serpentes  et  scorpiones9  et  h  non  vobis  noce- 
bunt  (Luc.  x,  19).  Item  Dominus  :  Nemo.  ail,  intrat 
in  domum  fortis ,  ut  vasa  domus  ejus  diripiat9  nisi 
prius  atliaaverit  fortem  (Matth.  xu,  19).  Super  haec 
testatur  Apocalypsis  Joamiis  :  Vidi ,  ail ,  angeium 


principe  regni  Persarum  :  Et  non  ett9  aii,  qui  me 
adjuvei9  nist  Michael  princeps  vetter  ( Dan.  x,  13). 
In  quo  bello  diabolus  victus  ,  k  pnecipiiatus  ei  w- 
ctus  esi,  i  sicui  eidem  propheiae  in  initto,  iu  Joanni 
in  flne  temporis  ostensum  est.  Ut  ilii  quadringenti 
nonaginta  anni,  et  isti  qui  excurruni  ab  adTenta 
Salvatoris  usque  in  m  solulionem  ejusdem  diabob, 
n  conclud.ini  mille  annos ,  in  quibus  ligalus  esi 
diabolus,  ne  ultra  seduceret  nationes,  quas  antea 
possederat  in  idololatriis.  Qu»nu  autem  viriute,  ut 
ait  beatae  memoriae  Augusiinus  (De  Civit.  Dei  l.  xx. 
c.  7,  n.  2),  pollebunl  tunc  sancti  qui  lucutari  suoi 
cuni  diabolo  soluto,  cum  quo  ligato  umis  periculis 
dimicatur?  Jam  enim9  ut  Paulus  dicil,  mysterium 
iniquitatis  operatur  ( II  Thess.  n,  7 ).  Sed  qme  sint 
ejus  mysteria,  juvaute  Domioo,  subter  aonexis 
capitulis  coutinebitur. 

CAPUT  Y. 
G  °  Quomodo  per  omnet  suos  diabolut  mysteria  iniqui» 
tatis  operatur. 

Praedictio  impleta. 
7.  Apocalypsis  Joannis  dicil  :  Apprehtnsa  ett 
bettia9  cum  illo  pseudopropheta  qui  fecerat  signa, 
quibut  tignit  teduml  eot  qui  acctperunt  uriptsonem 
bettim  in  fronte  ei  in  manu  tua  ( Apoc.  xix ,  90; 
xiv,  9 ).  Inscriptio  in  fronte  et  in  inanu  baec  est, 
non  lautum  diaboli  facta  imiUri,  quantum  el  glo- 
riari  in  ejus  malis  operibus  ,  ul  sub  figura  Chnsti, 
Anticbristi  facta  exerceant.  Quos  eiiam  Dominus 
Jesus  in  Evangelio  tesiatus  esi,  dicens  :  Multi  ve- 
nient  in  nomine  meo  dieenlet  :  Ego  sum  Chrittus9  et 
muttos  seducent ;  notite  ire  vost  eos  (Marc.  xm,  6).  Ei 
apo»tolus  Joannes  :  Audxstis9  ait,  quia  Antichnstus 
venii :  nunc  multi  Antichritli  facti  tunt  (Woan.  n,18), 
Er/qui  i»li  sini  osiendit.  Ex  nobit9  inquil,  «simaf, 
ted  non  erant  ex  nobit.  Si  enim  fuittent  es  nobis9 
mansissent  utique  nobiscum  (lbid.9  19).  Hsereticos 


detcendentem  de  ccelo  habenie m  '  catenam  magnam  in  D  otnnes  ostendit,  el  maxime  Arianos,   quos  nuoc 


•  Ms.  Remig.  subjungit  his,  credita  tantum. 

i>  Ms.  Remig.  addit  haec ,  poltutut  et  obvotutut, 
nec  plura  loci  prophetici. 

•  Ediii  omnes,  tentare;   at  errore  manifesto,  cui 
Siiieudando  non  succurrit  ms.  Remig. 

4  Ms.  Remig.,  in  negoliatione  sua. 

•  Ms.  Remig.,  etatus  et  cupidut. 

•  Ms.  Remig.  addit  bic,  credita  tantum;  omit- 
titque  haec,  et  misso  in  abyssum. 

i  Ms.  Remig.  addit  hic,  Joannes.  At  quae  hic  ci- 
tantur,  leguniur  in  Luca,  nuilibi  in  Joanne. 
h  Ms.  Remig.,  non  vos. 

4  Emendamus  ex  ms.  Remig.  Ediii,  eathedram. 
i  Ms.  Remig.,  seriptum  est. 
k  iu  legimus  iu  ms.  Remig.,  qua  lectio  textui 


sacro  soperius  allato  conformior  nobis  visa  est, 
quam  quod  edili  nabebant,  victut  ett  et  mincipatm 
ejus. 

1  Ms.  Remig.,  ticut  prophetm  initio. 

m  Editi  antiqoiores  uno  consensu,  solitudhem. 
Ms.  Reroig.  et  recentiores,  solutionem.  Et  qnideoi 
melius,  curo  boc  referatur  ad  id  quod  legitur  supra 
ex  Apitcalypsis  cap.  xx,  3 :  Pott  hmc  op&rtet  eum 
tolvi  in  brevi  tempore. 

n  Ms.  Remig.,  concluduntur  miUe  anni . . .  tmtea 
deceperat. 

0  Ms.  Remig.,  Promissio  impleta,  qua  per  omuet 
tuot  diabolut  mysteria  operatur  :  a  nobis  crtdUa  tt 
visa. 


841  JLIBER  bfc  PROltlSS.  BT  PRifcDICT.  DEI.  PAftS.  IV  *4S 

tmUhbus  multoi  sedueere,  aut  potenlia  temporali,  A  strosumque,  quod  illic  accidfi,  qfiis  illius  patrife  civis 


aut  vndustria  •  maliingenii,  aut  certe  abstinenii* 
parciWUis,  vei  quorumlibet  sianorum  decepiione, 
dicente  Apostolo  ;  lp$e  enim  Satanas  transfigurat  u 
veiut  angeium  luci*.  Non  ergo  magnum ,  $i  ministri 
etus  tran$figurantur,  sicut  ministri  juslitim  :  quorum 
jmis  $ecundum  operationem  ipsorum  (II  Cor.  xi,  14  et 
15);  eum  eis  dixerit  Dominus  jacuiuibus  se  in 
mirabilibus  :  Non  novi  vot.  Discedite  a  met  omnes 
qui  operati  estis  iniquitatem  (  Maith.  vn,  23;  fto/. 
ti,  9),  b  iniquiias  enim  est  scindere  uniutem,  tam- 
quam  •  vestem  Chrisii ,  tamquam  retia  piscantium 
apostolorum  iacerantet.  A  quorum  consortio  alieoi 
iiiveniunlur  omnes  hamtici,  qui,  relicta  pace  com* 
monionis  et  panis  *  Dei  et  apostolorum,  iu  suis  noo 
ecclesiis ,  sed  plateis  priedicant ,  et  eorum  memo* 
riis  non  communieant ,  separati  a  toto  caiholicum 
sibi  nomen  asciscunt;  cnm  in  ipsa  Jerusalem  Ja- 
eobus  et  Stephanus  primus  martyr,  Joannes  apud 


ignorat?  Quaedam  jovencula  Araba  natione,  ancillas, 
Dei  habitum  gestans,  h  cum  in  balneo  lavans  simu» 
lacrum  quoddam  Veneris  impudice  respiceret  et  se* 
ipsam,eique  se  consimiians,  domiciliura  sediabolo 
prabuit.  Sutim  ille  ieo  <jui  rugiens  circuit  (I  Petr. 
v,  8),  quem  quaerebat,  invenit.  Meatus  igitur  gut» 
turis  ipsius  occupans,  nullum  cibum,  nullumque  po- 
tum  trajicieos  per  septuaginta  ferme  dies  toiidemque 
noctes,  jejunium  sibi  diabolus  ex  *  capto  possesso- 
que  vase  exhibuit.  Hoc  monstrum  parentes  puellai 
per  tot  dierum  spatia  auferri  posse  sperantes ,  dum 
jupe  malum  ulterius  tolerare  non  possent,  simul  cum 
iilia  sese  ingesserunt  sacerdoti,  quae  acia  erant  fide- 
liter  intimantes.  Hoc  tanlura  puella  fatebatur,  avem 
quamdam  noctis  medio  apparere,quae  sibi  ore  nescio 
quid  infunderet.  Stupor  tunc  inerat  cunctis  videre 
puellam  nullis  indiciis  J  diuturni  jejunii  foedaUm  , 
nullo  pallore  seu  Ube,  vel  debilitate  confecum ;  quiit 


Ephesum,  Aridreas  et  caeteri  per  toUm  Asiam ,  Pe-  ~  potius  robusum  succo  viscerum,  mole  membrorum. 
"  *  Roma  geniium  Ec-  v  Cumque  incredibilia  viderentur  quae  dicebantur»  ha- 


irus  et  Paulus  apostoli  in  urbe 
ciesiam  ( in  qua  Cbristi  Doraini  doctrinam  erudie- 
rant)  pacaum  unaraque  posteris  tradenus,  sanguine 
memorii«que  suis  ex  dorainica  passione  sacrarunl. 
Iluic  generali  Ecciesiae  couimuaicans  Christianus, 
est  •  ealbolicus.  Ab  hac  segregatus  baereiieus  esl, 
et  Anticbristus ;  qui  cum  palam  manifesuius  fuerit, 
ampliora  signa  eum  esse  faclurum ,  sequeutia  de- 
monatrabmi. 

CAPUT  VI. 

De  signi$  Antichritli. 

Praedictio  impleu  f. 

8.  In  libro  Job  de  Antichristo  dicilur  :  Virtus 

ejus  tn  lumbis  e$t%  et  potentkt  eju$  super  umbilicum 

ventris  (Job  iL,il).Et  iterum  :  Non  e$t,  ait,  euper 

terram  potestas  qum  comparetur  ei  qui  sic  factu$  e$t 

ut  nullum  timeret.  Omne  sublime  videt,  ipse  e$t  rex 

super  unwertos  fiUos  superbim  [Job  xu,  24  et  25). 


bito  consilio,  in  inonasterio  puellaruin,  in  quo  reli- 
quise  sancti  Stephani  sitae  snnt,  sacerdos  puelfam  * 
simul  et  praeposito  commendavit.  Illic  priina  untum 
die  apparuisse  iJlam  avem  asseruit ,  sibique  incre* 
passe  quod  neque  fame  neque  siti  compulsa  illum 
appeteret  locum,  quo  sibi  accederenon  liceret,  PeY 
duas  sane  bebdomadaa  uihil  cibi  vel  poculi  sumens 
in  monasterio  mansiu 

iO.  Accidit  autem  ut  qulntus  deciinus  dominicut 
illucesceret  dies.  Ascendente  nobiscum  sacerdole, 
ut  matutioum  illic  sacrificium  solito  offerretur,  puel- 
lam  praepositus  ad  alure  perduxit ,  eo  incessu  et 
habitu  quo  solent  rubore  perfusas  ex  epuJis  poculi*- 
que  mulieres  advenire.  Sed  ut  se  rlla  prostravit  al- 
Uri,  clamore  fletus  sui  cunctis  astantibus  gemitus 
lacrvmasque  l  induxil ,  quibus  Untum  maium  aufe- 
rendum  praesens  plebs  Dominum  exorabat*  Erai  eniaa 
jam  indecens  murmur  in  populo.  Peracto  itaque  «a- 


Dieit  et  Paulus  apostolus  :  Secundum  operationem  C  criiieio,  cura  eadem  inler  caeteras  brevem  paruculam 

Satanm  in  omni  vtrtute  ,  $igni$  et  prodigu$  menda*      '-  * — :~s  "! J 

cit,  et  in  onvii  eeductione  iniquitaHe  ki$  qui  pereunt 
( II  Theu.  n,  9  tt  10  ).  Et  Dominns  in  Evangelio : 
Exsurgent ,  inquit,  pseudochristi  et  pseudoprophetm, 
et  dabunt  tigna  magna,  et  prodigia,  tn  qutbus  $edu~ 
cantuty  n  dici  pote$tf  etiam  ipsi  electi.  Eccef  ait, 
prmdixi  vobis  (  Matth.  xxiv,  24  et  25  ).  Quamquajn 
apostolus  Paalus  aliquos  tacite  memoret  cauteriatam 
habentee  consdentiam  (I  Tim.  iv,  2),  alios  aperte,  ul 
Hymenaeum  et  Pbiletum,  Demam,  Hermogenem,  et 
Alexandrum  asrarium  ,  quoram  errores,  doctrmas* 
que  varias  et  mulu  mala  commemorat  (II  Tim.  n, 
47;  rv,  9;  i,  45;  et  iv,  14;  Act.  xx,  29).  Nee 
defuturos  post  suum  abscessum  lupos  graves,  ipsum- 
qoe  qui  etiam  nunc  operatur  in  filii$  diflldentia ,  ipse 
lestatur  (Ephe$.  n,  2). 

9.  Nostris  quoque  temporibus,  s  Aspero  vi  cos. 
Carthagini  constituto,  hoc  signum  diabolicum  mon- 

•  Recentfores,  mala.  Veteres,  maU.  Ms.  Remig.,  D 
mali  ingemi. 

b  Haec  verba,  Iniquitae  enim  est  $cindere  unita- 
tem,  sapplemus  ex  ms.  Heraig.  Aberant  ab  editis 
otnnibus. 

«  In  editione  Lngdunensi  hoc  in  margine  noutom 
legitur  :  Veetem  supra  poeuit  pro  Ecclesia,  ut  hic  : 
retia  vero  hic  prra?«p<xft>f ,  pro  doctrina  evangelica 
ponit,  qua  homines  veiuti  pucantur  apostcU. 

•  Ms.  Remig.,  dicta  apostolorum. 

•  Ms.  Remig.,  et  catholicus. 
t  Ms.  Remigianus ,  Signorum  Antichristi ,  nobis 

credita  et  vi$a. 

s  Ex  hoc  textu,  quo  designatur  faetum  Aspare  vi 
consule  Carthagini  constituto  accidisse,  pronum  est 
credere  Aspari  sexies  consulatum  obtigisse,  quod 
tamen  Fastis  Consularibus  repugnare  conteudit  vir 
doctissimus.  Unde  merito  suspicalur  legendum  po- 
Patrol.  LL 


corpohs  Domini  tinciam  a  saeerdote  perciperet,  se- 
mihora  mandens  trajicere  non  valuit,  nondum  Hlo 
fngato,de  quo  dicit  Apostolus :  Qum  consonantia  ChH* 
sti  ad  Betial  (II  Cor.  vi,  46)?  Et  Herum  :  Non  pote~ 
stis  calicem  Dotnini  bibere,  et  calieem  dcemoniorum* 
Non  potestis  mensm  Domini  varticipare,  el  mensm  dm- 
moniorum  (I  Cor.  x,  20, 21).  Manu  igilor  faciem  ejus 
sosienunte  sacerdote,  ne  sanctum  projiceret,  a  quo* 
dam  diacono  suggestum  est,  ut  calicem  saluiarem 
gutturi  ejus  pontifex  applicaret.  Quod  ui  factum  est, 
sutim  ut  locum  illum  quem  diabolus  obsederat,  Sal- 
vatoris  imperio  reliquit,  sacramentum  quod  ore  ges* 
ubat  cum  laude  Rederuptoris  transglvtisse  pueila 
clainavit.  Hinc  latitia,  binc  voces  in  gloriain  Dei  • 
quod  post  m  octoginu  et  quinque  dies,  diabolo  ex- 
fiulso,  puellade  potesute  fuerit  eruu  inimici.  Obla- 
tio  iUque  rursum  gratiarum  actionis  pro  ea  fit,  n- 
crilieiique  percipiens  cerUm  partein,  prisco  est  red- 

tiusV.  C,  Viro  Claris$imot  aut  V.  I.  cons.,  Viro 
lllustri  consule,  quod  in  annum  cadet  4$4.  Quarn* 
quam  aegre  concedi  posse  putet  tuuc  temporis  fuisse 
Asparem  Carthagini. 

b  Ms.  Remig.,  qum  cum  in  balneo  lavans,  simuia 
crum  quoddam  Veneri$  in  puero  respiciens...  ut  domi- 
ciiium  se  diaboh  prabuitt  slatim  ille,  etc. 

1  Edit.  Lugd.,  Lovan.,  Duac.  et  Colon.,  ex  capta 
possessoque  vase.  Recentieres,  ex  capto.  Ms.Hemig., 
ex  appetito  possessoque. 

i  Ms.  Remig.,  diuturno  jejnnio. 

*  Supplendam  bic  crediuius  vocem,  inciusit,  aut 
aliquam  ejusdem  sensus. 

1  Ms.  Remig.,  indixit. 

m  Hunc  numerum  designat  ms.  Remig.,  qui  ex 
sepiuaginta  et  quindecim  diebus  jejunii  puellae  illius 
supra  nolalis  exsurgit.  Editi  omnes,  Octoginta  et 
duost  necdifficilefuit  Lxxxuex  lxxxv  lieri  a  Itbrariis. 

27 


m 


AD  OPERA  S.  PUOSPERI  AQUITANI  APPENDiX 


m 


dita  usui.  Tuncetiam  duro  haec  aguntur,  Spiritu  di-  A  qo»  temporalis  est,  utique  nomen  et  btaspbemue 


vino  actusdiaconusejusdem  tituli  statuam  illam  sub- 
latam  confregit  in  puiverera  v  omneroque  insidiantis 
astutiaro  superavit  divina  majestas. 

4 1 .  Novimus  etiam  advenisse  illuc  quemdam  sub 
specie  monacbi,  qui  quaedam  signa  curationum  se 
operari  fatebatur.  €umque  circa  caecos  et  claudos 
phamasticos  quosdam  ageret  lusus,  eosque  oleo, 
nescio  cujus  mortui  •  osse  infuso,  liniret;  ut  sibi  vi- 
sus  gressutque  redditos  aestimabant,  bdiscedentes  in 
illis  quibus  antea  tenebantur  infirmitatibus  perma- 
nebant.  Sed  in  bis  prodiium  sese  cognoscens  se- 
ductor  ilie  aufugit. 

42.  Iu  Asiaverosive  ipsum,  sive  aliumtalia  fe- 
cisse  quidam  Chrislianus  religiosus  c  et  nobilis 
euarravit.  In  Itaiia  quoquo ,  nobis  apud  Campaniam 
eonstitutis,  dum  veuerabilis  et  apostolico  bonore 
nominanJus  papa  Leo  Manichaeos  subverteret,  et 
contereret  Pelagianos,  et  tnaxime  Julianum  :  am- 


cum  mortales,  licet  reges, k  in  ea  dicanttir  divi, 
que  supplices  dicunt ,  Numini  vestro ,  altaribosve- 
stris,  perennitati  vestrae,  etcaetera;  quas  vanitas, 
non  veritas  l  tradit ,  atque  exyecrabtlia  suot.  Haee 
enim  aeierno  Deo  debentur.  Sane  in  saeris  saerilegts, 
et  mollibus  tunc  sacerdotibus,  ad  fornicationem  ido- 
lolatriae  omnes  gentes  invitans,  seipsam  insobditis 
contaminavit.  Dequibus  sacer  insonat  psalmus :  Per- 
didisii  omnes  qui  fornicantur  abs  te  (Ps.  Lixn,  27). 
Verumtamen  quia  sunt  in  ea  cives  supernae  patriae 
Jerusalem,  qui  dicunt :  Mihi  auiem  adjungi  Deo  be- 
num  e$l  (lbid.9  28),  dicitur  eis  :  Exi  ie  ea ,  populus 
meus9  ne  particeps  tit  deliaorum  efut,  ei  ne  persttin* 
garit  plagit  ejus  (Apoc.  xvm,  4).  Exeunt  eniro  hi  qui 
non  m  fastus  ejus,  sed  humilem  viam  Chrisuim  se* 
quuntur;  qui  non  rapinam ,  sed  misericordiam  dilignnt, 
pacem  et  sanctificationem  custodiunt,  sine  qua  neme 
voterit  videreDeum(Hebr.\\\9  U),quigemuntetdo» 


biens  tum  quidam  Florus  nomine,  spiritu  seductio-  Rlentobiniquilatesquaeftunt  in  medioeorum  (Eseck. 
nis  arreplus,  virtutem  et  meritum  sibi  sancti  Sosii  ■■ «,  4),  nec  sunt  jugum  ducenles  cum  infiaeiibos 
martyris  assignans,  cum  baud  procui  a  Neapolitana 


civitate  in  sttbversionem  animarum  quaedam  pro- 
milteret  faceretque  illicita,  a  germano  venerabilis 
Nostriani  episcopi,  et  Herio  ptesbylero,  simul  cum 
clericis  pradictae  Ecclesiae  detentus  et  coercitus, d  sic 
a  praefatae  provinciae  •  liminibus  pulsus  est.  Multa 
sane  perdiversas  terras  agit  ille,  qui  suae  perditionis 
socios  quaerit.  Ideoque  pauca  ipsius  in  boc  opere  in- 
limanda  credidi,  ut  qui  post  nos  futuri  sunt,  iegendo 
eognoscant  qua  cauteia,  Deo  juvante,  sttperare  va- 
leant  inimicum. 

CAPUT  VII. 

De  muliere  et  betiia  a  qua  portatur. 

Praedictio  implenda. 

15.  In  Apocalypsi  Joannes  Apostolus  dicit :  Venit 
unus  ex  septem  angelis  sanctis9  et  iocutus  est  mecum9 
dicens :  Vem\  ottendam  tibi  judidum  meretrich  magnce 


(II  Cor.  vit  14).  Quos  etiam  Dominus  in  Evangeiio, 
suo  exhortatur  aiioquio,  dicens  inter  caetera:ifeaJi 
mites9  quia  ipsi  possidebuntterramJBeati  misericordes9 
quia  ipsi  misencordiam  consequentur.  Beati  pacificU 
quia  ipsi  filii  Dei  vocabuntur.Beati  iugentes9  quiaipsi 
consolabuntur.  Beati  quipersecutionem  patiuntur  pro- 
pter  justitiam,  quoniam  tpsorum  est  regnum  catorum 
(Matth.  v,  4  et  seq.).  Testatur  et  Paulus  dicens  : 
Tanlum  qui  modo  tenet,  teneait  donec  de  medio  fiat; 
et  tunc  revelabitur  iniquus,  quem  Dominus  Jesus  in- 
Urficiet  spiritu  oris  sut9  et  evacuabit  in  iUuminatioue 
prasentiat  sum  (II  Thess.  n,  7,  8;  Isa.  xi,  4). 

CAPUT  VIII. 
De  decem  regibus,  quos  Antichristus  inveniei. 
Promissio  n  implenda. 
45.  In  Apocalypsi  Joannes,  Dixii,  ait,  tmki  Ange- 


sedentis  super  aquas  multas.  Et  duxit  me  in  spiritu.ei  C  iut :  Propter  quid  admiratus  esf  Ego  dicam  tibi  *s- 


vidi  muiierem  sedentem  super  bestiam  habentem  capita 
septem  et  cornua  decem ,  ferentem  pocuium  in  manu 
tuaf  plenum  exsecrationious  immunditice  et  Jornica* 
tione  totius  terrce  (Apoc.  xvn,  I,  etc).  Et  pauio  post : 
Vidi  muiierem  illam  ebriam  tanclorum  sanguine9  et 
sanguine  mariyrum  Ckrisli  Jesu  (lbid9  6).  Haec  est 
i  Babylon  illa  magna  per  mundum  exspolianda  tro- 
pbaeis;  ejusque  fiiia  est  misera,  quaecumque  facta 
ejus  et  superbiam  imitatur.  Nec  eam  uno  in  loco 
existimes  civitatem,  qoaetota  estsparsa  inorbe.  De 
qua  dicit  et  propheia  David  :  Filia  Babylonis  misera9 
beatus,  ait,  qui  retribuet  tibi  retributionem  tuam9  quam 
reiribuitti  nobis  (Ps.  cxxxvi,  8).  Et  in  Apocalypsi 
Joannis  dicitur  :  Reddite  ei  sicut  et  ipsa  reddidit  vo- 
bit  :  in  poculo,  quo  miscuit  vobis ,  miscete  ei  duolum. 
Et  in  quantum  se  clarificavit  et  s  potestalis  habutt ,  tn 
tantum  date  ei  cruciatus  et  tuctus.  Quia  dicit  :  Sedeo 
reginat  etvidua  non  sumt  nec  luciut  vitura  sum.ldeo- 


cramentum  hujus  mutierit,  et  besiiee  quaporiatur. 
Bestia  quam  vidttti,  fuitt  et  non  esi ;  sed  ascensuta  est 
ex  abgsso  et  itura  in  tnteritum.  llla  septem  capita  ejutt 
uptem  montes  sunt,  supra  quos  muiier  sedit;  etreges 
sevtem  sunt ;  unde  quinque  ceciderunt ,  unus  superest% 
aitus  nondum  venil9et  cum  venerii,  oportet  °  bren  tem- 
pore  iilum  manere.  Bestia  qum  fuitetnon  estp  etipm 
octavo  loco  ett9  cum  sit  ex  septem,  el  in  perditionem 
ibit.  Et  decem  cornua  qurn  vidisti9  decem  reges  sunt :  ki 
regnum  nondum  acceperunt%  sed  potestalem  regni  una 
hora  accipient  post  bettiam  (Apoc.  xvu,  7, 8, 9  el  seq.). 
Hoc  a  Daniele  ostensum  est,  bestia  quarta,  qwe 
graudior  omnibus  bestiisfuit,  tot  cornua  habeos 
(Dan.  vn,  7). 

16.  Sed  quod  ibi  dicit,  cornu  minns  surrexisse , 
9  et  tria  cornua  exclusisse  ante  se  (lbid.9  8),  btc  se- 
ptein  reges  nominat,  illis  iribus  expulsis  ;  ipsum  ao- 
tem  octavum  Anticbristum  esse,  cum  sil  ex  sepiem. 


aueuna  hora  plagceejus  advenerunt,  mors9  fames  et      Ergo,  in  quantum  datur  existimatio,  aul  priores  re- 
luctus.  h  Etipta  ignt  cremabUur9  quoniam  fortis  esi  **  ges  n 


Dominus  qui  eamjudicabit  (Apoc.  xviu,  6  et  seqq.). 

44.  Quis  autem  non  inteliigat,  quain  dicat  feren- 
tem  poculum  plenum  exsecrationibus  immunditiae, 
et l  fornicationis  totius  terrae?  iEterna  cum  I  dicitur 

•  Sic  ms.  Remig.  Editi,  ossis  iiniret. 
h  Ms.  Remig.,  discedentibus  illit. 

•  Sic  ms.  Remig.  Editi,«/  nobis. 

*  Ms.  Remig.,  coercilus  digne. 
6  Ms.  Remig.,  hominibus. 

f  Editi  antiquiores  et  ms.  Remig.,  Babglonia;  re- 
centiores,  Babylon. 

s  Ms.  Remig.,  potettates...  iuctum. 

h  Ms.  Remig.,  Ei  iptam  igni  cremabunt...  qui  eam 
judicavit. 

*  Ms.  Remig.,  fornicatione. 
i  Ms.  Iteinig.,  diceretur. 


ges  memorat,  qui  truculentiores  fuerunt  *  in  religi*» 
nem  Christianam;  aut  ex  dccem,  tribus  exstinciis, 
septem  futuros,  qui  et  ipsi  ssviant  in  Ecclesiam. 
Omnes  sane  haereticos  Arianos  vult  inteltigi ,  cum 
dicii :  Hi  adversus  Agnum  pugnabunt,  et  Agnus  mnr 

k  Ms.  Remig.,  in  hoc  dicuntur. 

1  Editio  Lugd.,  tradidil,  atque.  Ms.  Remig. ,  fratti» 
dit9  tuique.  Caeteri  codices,  tradit. 

m  Ms.  Remig.,  fastus  eos. 

n  Ms.  Remig.,  tmplenda.  Edili,  impieim. 

0  Ms.  Remig.,  breve  tempus. 

p  Hnec  verba,  et  tria  comua  exclusisse^  desomoa- 
tur  ex  ms.  Remig. 

^  Edit.  antiq.,  in  reiigione  Chrisiiana,  nec 
dnntur  a  ms.  Remig.  Sed  recentiores 
sandi  posuere. 


M 


LIRr.ft  DE  PROMISS.  ET  PRADICT.  DEI.  PARS.  IV. 


848 


tet  eot  (Apoc.  xvn,  14).  Pugnant  enim  exsufflando  et  A  dierum.  Cumque  corruerint,  sublevabuntur  auxilio 
rebaptixando  membra  Apni,  quse  jam  Christus  suo      dico,  et  opplicabuntur  eit  plurimi  fraudulenter.  Et  de 
.  Sea  nemo  penit%  ait  Dominus,  -       -    - 


sangutne  sacraverat 

niti  fitius  perditionis  (  Joan.  xvn ,  12).  Oclavum 
igitur  •  regem,  quem  dicit  Antichristum,  quidam 
Neronem  intelligi  volunt :  ut  ipse  sit  bestia,  qum 
fuit  et  non  est%  et  Uerum  venturus  ett.  Sed  sive  ipsius 
rormam  et  speciem  corporis  sumat,  et  iu  ea  appa- 
reat  (sicot  e  contrario  angelus  sanctus  in  Tobiae  li- 
bro  (Tob.  v,  8),  speciem  et  similitudinem  Axariae, 
Ananiae  magni  suscepit),  sive  in  alterius  speciem 
appareat  Antichristus ;  ipsius  tamen  Neronis  luxu- 
neoj  et  spurcitiam  sseviiiamque  morum  habiturum  9 
Daniel  propheta  testalur,  quae  in  sequenti  capitulo 
demonstranda  sunt. 

CAPUT  H. 
De  moribus  Antichristi. 
Praedictio  implenda. 
17.  Daniel  propheta  dicit  angeluro  dixisse  sibi : 
Ftitt  quoque  pranaricatorum  populi  tui  extollentur, 
ut  impUant  visionem  (Dan.  xi,  14).  Et  paulo  post : 
Stabit,  ait,  in  loco  regis  vilittimut  et  indignut  decore 
regio,  et  in  pauds  diebus  conleretur%  non  in  furoref 
nee  in  prcelio.  Et  faciei  juxta  voluntatem  suam  re?.% 
et  elevabitur%  et  magnificaiitur  adversus  omnem  Deum% 
et  adversus  Deum  deorum  loquetur  magnifica,  et  dirt- 
get%donec  compleatur  iracundia :  perpetrata  est  quipph 
definitio.  Et  Deum  vatrum  suorum  non  reputabit%  ei 
erit  in  concupiscentiis  feminarum,  et  Deum  auem  igno* 
raverunt  vatres  ejus  colet,  et  Deum  Moasi  tn  loco  tuo 
statuet  (lbid.%  20,  etc.)  Hic  osiendilur  quod  ex  Judseis 
detribuDan,  quae  hodieque  in  Perside  est,  veniat 
Anticuristus,  juxta  propheticam  benedictionemJacob 
patriarchs  dicentis :  Dan  judicabit  poputum ,  ticut 
aiice  tribus.  Fiat  Dan  coluber  in  viay  cerastes  in  temita% 
mordens  ungulas  equi,  ut  cadat  ascensor  ejus  retro 

IGenes.  xlix,  16  et  17).  Statimque  verum  Christum 
)ominum  venturum  ostendit,  dicens  :  Salutare  tuum 


eruditis  ruent,  ut  confientur  et  eligantur  et  deaibentur 
sancti  usque  ad  tempus  prafinitum  (Dan.  xi,  30,  5i 
*eqq.).  Item  ibi  In  tempore  illo,  dictum  est,  consur- 
get  Michaei  prineeps  magnus,  qui  stat  pro  filiis  popuU 
tui :  et  veniet  tempus  quale  non  fuit  ab  initio  ex  quo 
gentes  esse  caperunt,  usque  ad  tempus  iilud.  Et  in  tem- 
pore  illo  salvabitur  populus  tuus  omnis  qui  im-entua 

Euerit  scriplus  in  iibro  vitee  (Dan.  xn,  1,  etc).  Firmat 
ixc  Dnmiuus  in  Evangelio  :  Cum  videriiit ,  ait, 
vastationem  desolationis,  quce  dicta  ett  in  Daniele  prc~ 
pheta,  qui  legit  inieitigat  (Matth.  xxiv,  15;  Dan.  ix9 
27).  Et  iterum  :  ln  diebus  autem  illis  erit  tribulatio  et 
angustia%  quatis  non  fuit  ab  initio.  Et  niti  breviassei 
Deus  dies  illos,  non  remantisset  omnis  caro  :  sed  pro» 
pter  eUctos  breviabuntur  dies  illi  (Matth.  xxiv,21,22). 
Testaiur  et  Joannes  in  Apocalypsi.  Data  est%  ait,  po+ 
testas  bestim  loquendi  magna.  et  aperuit  os  suum  in 
H  btasphemia  adversus  Deum ,  btasphemare  nomen  ejns 
D  et  tabernacuium  ejus.  Et  data  est  ei  potestas  faciendl 
bellum  cum  sanctis,  et  vincere,  et  occidere  eos.  Et  data 
est  ei  potestas  in  omni  tribu,  et  Ungua  et  aente ,  et  ad- 
orabunt  eam  omnesf  qui  non  sunt  seripit  in  tibro  vim 
Agni  s  qui  occisus  esl  aboriaine  sceculi  (Apoc.  xm,  5» 
elc).Hic  etiam  martyria  Cnrisli  Domini  refulgent,  ul 
sicut  primus  ejus  adventus  millia  infantium,  ita  se* 
cundus  electorum  suppleat h  uumerum. 

CAPUT  XI. 

De  superbia  Antichrutu 

*  Praedictio  implenda. 

19.  Ezechiei  propheta  :  Elevatum  etf,  ait,  cof 
lutim,  et  dixisti%  Deus  ego  «um,  et  in  eathedra  Dei  sedeo 
in  corde  maris  :  cum  sis  homo  et  non  Deus.  Et  dedi* 
sti  cor  tuum  quasi  cor  Dei  (Etech.  ixvm,  f).  Diciiet 
Paulus  apostolus  :  Cumvenerit  refuga  primum,et  re~ 
velatus  fuerit  homo  peccati  filius  perditionis ,  qui  su- 


exspectabo,  Domine  (lbid.$  18).  Hoc  etiam  in  Evan-  q  perextoliitur  supra  omnequod  dicitur  Deus%  aut  quod 


Seho  quod  supra  posuimus,  testaius  esi  Dominus  Ju- 
aeis  dicens  :  Veni  ego  in  nomine  Patris  mei,  et  non 
eredidhtis  mihi ;  aUus  b  veniet  in  nomine  suo%  et  ipsi 
eredeiis  (Joan.  v,  43).  Quos  prxvaricalores  legis  Pau- 
lus  redarguens,  ostendit  Anticbristo  credisuros.  Pro 
eo  quod  dilectionem  veritatis  non  receperunt  ut  salvi 
fierent,  ideo  mittet  itlis  Deus  operationem  erroris,  ut 
eredanl  mendado,  et  judicentur  omnes  qui  non  c  ae- 
diderunt  veriiati%  sed  consenserunt  iniquitati  (II  Thess. 
n9  10  et  11).  Notandum  sane,  post  bestiain  haec  om- 
nia  esse  ventura :  id  esi,  sublato  regno  in  quo  mulier 
4  sedet  ebria  sanctorum  sanguine,  quae  nos  creden- 
tes,  posteris  videnda  relinquimus. 

CAPUT  X. 
De  perseeutionibus  Antichristu 
Pnedictio  implenda. 
18.  In  visione  Danielis  angelus  de  Antichristo 


cotitur,  ita  utin  iemplo  Dei  sedeat,  ostentans  se  tam- 
quam  sit  Deus  (II  Thess.  n,  3  et  4).  Et  Dominus  in 
Evangelio  :  Cum  vobis  dixerint,  Ecce  hic  est  Christus, 
ecceillic,  i  nolite  credere(Marc.x\\\%  21).  Et  in  Apo* 
calypsi  Joannis  :  Vidiy  ait,  bestiam  aseendentem  de 
terra,  et  habebat  cornua  duo  Agni  sim\lia%  et  toqueba- 
tur  sicut  draco  (Apoc.  xm,  li).  Et  paulo  post  :  Et 
fecit  signa  magna%  ita  ut  ignem  faeeret  de  caeto  descen- 
dere  in  terram  sub  oculis  nominum ,  et  seduxit  eos%  qui 
habitani  terram%  propter  signa  quoe  data  sunt  ei  facere 

ilbid.  13  el  14).  Hlc  metuant  curiosi,  et  maxime  Ju- 
laci.  Qui  JudaH  signa  petunt ,  ut  Apostolus  dicit,  et 
Grmci  sapientiam  qumruni(\  Cor.  i ,  22).  Unde  qui- 
dam  conjiciunt  in  templum  Salomonis  Antichristum 
esse  sessurum,  vel  se  efferre  signis  quibus  Christus 
esse  credatur.  Nam  el  prsecones  mendacii  sui  babi- 
turum  ostensum  est,  cuin  dictum  sitduo  cornua  ha- 
biturum  Agni  similia.  Dicit  etiam  Joannes  in  Apo- 
caiypsi  :  Vidi>  inquit,  ex  ore  draconis  et  ex  ore  be$tux% 


Cor  ejus,  z\l%  adversus  tettamentum  sanctum.  Iiem  U  etexore  pseudoprophelce  smriius  tres  immundos  ex 

~~~L:        ""  "  "'  """  euntes  velut  ranas;  sunt  enim  spiritus  dctmoniorum, 

(acientes  signa.  Exibunt  ad  teges  totius  orbis  terrm 
congregare  iltos  in  pugnam,  ad  diem  itlum  magnum 
Omnipotentis  (Apoc.  xvl,  13  «l  14).  Quod  enim  iu 
Daniele  dictum  est :  k  Examina  ex  eo  exsurgent  (Dan. 
xi,  31),  hic  aperte  dictum  est,  exire  velui  pnecones 
ejus  spiritus  tres  immundos,  tamquam  in  tres  partes 


ibi  :  Brachia  ez  eo  exturaent%  et  potluent  sanctuarium 
fortit^dinis%  et  auferent  fuge  sacrificium ,  et  dabunt 
abominationem  in  desolat\one%  et  impii  in  testamentum 
simulabunt  fraudutenter.  Et  hic  Arianos  signat  prx- 
cursores  Antichristi.  Populus  autem,  ait,  sciens  Deum 
summ  obtinebitt  '  et  docti  in  poputo  plurimi.  Et  erunt 
tn  gladio%  et  tit/Iamma,  et  in  captivitatef  et  in  rapina 


*  lls.  Reraig.,  regem.  Lugdun.  et  Colon. 
Lovan.  et  Duac,  regum. 

h  Ms.  Remig.,  venit...  et  ipsi  creditis. 
c  Ms.  Remig.,  credunt. 
4  Ms.  Remig.,  sedit. 

*  Ms.  Remig.,  Ad  persecutionem. 

*  Ms.  Remig.,  et  docebunt  plurimot. 
f  Ms.  Remig. ,  gui  est  ab  origine. 


regnum*         *  Editi,  numerus.  Ms.  Remig.  melius,  numerum. 

1  Editi,  promitsio.  Ms.  Rnmig.,  Prwdietio. 

i  Ms.  Remigiauus,  nolite  credere.  Ediii,  nolite  ira 
post  eos. 

k  Sic  editi  cum  ms.  Remig.  At  vero  in  textu  Gncco 
LIX,  quem  sequitur  aucior  noster,  legitur  semina% 
onipuAx*  :  quffi  vox  facile  ab  amanuensi  minus  lau- 
to  mutari  notuit  in  aliam  vocem,  examina 


8tf  AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX 

orbis,  idest,  Asiae,  Europae  et  Afticae ;  qui  ei  signis  A 
pcrsuadeant  Anlichrislum    ipsum   esse   Christum. 
Sed  eum  non  esse,  sequeutia  demoostrabunt. 

CAPUT  XII. 
De  JbUichristo  convincendo  ,  quod  Chrittus  non  sit. 

Praedictio  iroplenda. 
10.  Antichristus  in  qua  superbia  sit  venturu*,  su- 
perius  dicta  declarani.  Non  ergo  erit  huiuilis  ejua 
adventus,  sicul de  Christo  omnis  resonal  proihetia, 
Isaia  dicente  :  ln  humililate  judicium  ejus  subtatum 
es$f  •  generationem  autem  ejus  quis  enarrabit  f  quia 
lolletur  a  terra  vita  ejus  (Isa.  uu,  8).  Non  ducetur 
sicut  ovis  ad  victimam  (Ibid.  7),  id  est,ad  passionem, 
utChristum  ductum  fcvangelia  tesuoiur  et  prophe- 
tiae.  Non  dabit  percutienti  se  maxillam ;  nec  sputa 
etcolaphos  accipiens  tacebit  (Thren.  iii,  30) :  quaeiu 
Christo  facta  ita  credimus,  ut  ea  omnis  praedicit 
prophetia.  Non  ponet  dorsum  suum  ad  flagelia,  nec 
saiiabitur  opprobriis  (Ibidem)  :  quod  Cbristum  iin-  *» 
plesse,  omne  Evangelium  prxdicat  el  prophelia.  Non 
dividentur  vestimenta  cjus,  et  in  tunicam  sortem  ne- 
ino  mUsurus  est  :  quod  in  Christi  veste  factum 
fcEvangelia  testantur  et  prophetiae  (Joan.  xu,  23;  Ps. 
xxi,  49).  Non  crucifigelur,  nec  fel  c  et  acetum  ac- 
cipiet :  quod  Christum  percepisse  et  Evangelia  di- 
cunt  et  propheti;e  (Matlh.  ixvii,  34  ;  Ps.  liviii,  22), 
Non  suscipiet  latus  ejus  lanceam ,  et  vulnera  clavo- 
rum  in  eo  non  erunt  :  quae  in  Christo  etiam  post  re- 
surrectiunem  fuisse ,  et  Evangetia  teslaulur  et  pro- 
pbetise  (Joan.  xix ,  34:  Pi.xxxiu,2t).Sanguine  suo 
nou  redimet  muuduui :  quod  in  Christo  omnis  prae- 
dicat  propheiia.  Non  morietur,  et  tertia  die  resur- 
get :  quod  Chrislum  fecisse  et  Evangelia  testantur ; 
apostolicae  quoque  litteraeet  prophetiae  (Matth.  xivii, 
60,  el  ixvui ,  6 ;  l  Cor.  iv,  3  et  4 ;  Ose.  vi,  3).  Nou 
ascendet  in  coelum ,  nec  Spiritum  sanctum  in  iinguis 
igneis  super  discipulos  effundet :  quod  Christnm  ira- 
plesse,  onine  Evangelium  sonat et  prophetia.  Supcr  C 
uaec  mundus  ipse  jam  testis  est  totus. 

21.  Quare,  his  examinalis  atque  perspectis ,  d  in- 
telligautqui  post  nos  futuri  sunt,  Antichristum  non 
esse  Cbristum.  Cujus  (iueui  Apucalypsis  ipsa  demou- 
strat.  Yenity  ait,  angelus  et  anprehendit  draconem,  et 
bestiam,  et  pseudoprophetas.  lsti  vivi  simul  missi  sunt 
in  stagnum  ardens  igne  et  sutphuret  et  eruciabuntur  i/- 
licin  swcula  soecutorum  (Apoc.  xx,  2  el  10).  Hic  finis 
erit  diaboli ,  et  angeleruin  ejus,  et  eorum  homiuum 
qui  sub  nota  et  siguo,  •  ad  ejus  societalem  trans- 
ierunt.  Sicut  etiam  Daniel  et  Ezecbiel  prophetae  de 
ejus  fine  testantur.  In  his  aulem  quae  dicta  sunt,  bene 
facieui  qui  tunc  fuerint  imendere  propheti;e ,  sicut 
tueernm  in  obscuro  loco9  donec  ipse  dies  qui  venturus 
esi,  clarescal  in  cordibus  credentium  ( 11  Petr.  i,  19). 
Alia  vero  signa  ultima ,  quse  futura  sunl,  scquenlia 
demonstrabunt. 

CAPUT  XIII. 

*  De  missione  Elice  et  Erioch.  D 

Promissio  implenda. 

22.  In  Mahchia  propheta  :  Eccef  ait,  dicit  Domi- 
uus:  miilam  vobis  kliam  Thesbitemf  prius  quam  t»e- 
niat  dies  Domini  magnus  et  manifesius ,  qui  rextituet 
cor  patris  adfiliumf  et  cor  hominis  ad  proximum  suumf 


m 

ne  vemens  percutiam  terram  funditus  (Mal.  iv,  Bet  b). 
Sic  enim  isti  prophelae  convertent  corda  patrum  ad 
filios,  ut  ostendant  quae  patriarchae  vel  prophetae  di- 
lerunt  de  Christo  in  bumiliiaie  venturo,  conviucen- 
tes  Antichrisium  non  esse  Cbristum.  Hoe  *  eviden- 
tius  Apocalypsis  Joanuis  ostendit.  Dabo,  ait  Doroi- 
nus,  duobus  martyribus  meis ,  et  prophetabunt  diebus 
mitle  ducentis  sexaginta ,  amicti  saccis.  Hi  sunt  dua 
otivce  et  duo  candelabra  consistentia  in  conspectu  0o- 
msnt  terrce  (Apoc.  xi,  3  eti).  Et  paulo  post  :  Hi 
*  habent  potestatem  ctaudendi  ccetumf  ne  imbrem  ptuat 
perdiespropheliceeorum.  Et  potestatem  habent  ommum 
aquarum  convertendi  eas  in  sanguinem ,  percutere  Ux- 
ram  m  omni  plaga,  quotiescumque  voluerint  (Ibid.  6). 
Ecce  et  hic  tripartita  etiam  testium  divisio.  Coutra 
Pbaraonem  duo  testes  Dei  missi  sunt,  Moyses  et  Aa- 
ron ;  et  duo  magi  Pharaonis .  Jamnes  et  Mambres 
resistenles  Moysi  (Exod.vii,H;II7tm.in,  8),  qui  si- 
mui  cum  suo  rege  perierunt;  et  conira  Neronem 
duo,  Petrus  et  Paulus  apostoli;  at  e  eonlrario,  Simoii 
Magus,  qui  et  se  perdidit,  et  Neronem  decepit;  et 
contra  Amichristum  duo,  Enoch  et  Elias  propneUe, 
adversus  quos  tres  pseudopropbetae  Antichrisii  con- 
surgent  (Apocat.  xvi,  13).  Ideo  bic  plus  unus,  quia 
supra  unus  minus  :  ut  senarius  numerus  ex  utrisque 
partibus  suppleaiur ,  propter  sex  dies  creatune  in 
principio  dispositos,  et  sex  angelos  canentes  lubis, 
totidemque  plagas  mundo  inferentes  (JLpoc.  vin,  6,el 
v,  1  et  seqq.) ;  ut  septimus  finem  laborum,  requiem- 
que  sanctorum  significet,  tamquam  septimus  dies, 
qui  mane  tautum, l  et  vesperum  non  habebit.  Quam 
requiera  sabbati  omni  praecepto  divinitas  ipsa  ser- 
vandamcommendat,  utvacantes  ab  omni  opere  malo 
mane  astemus  (Psal.  v,  5) :  ut  contemplemur  eum 
qui  coronat  in  miseratione  et  misericordia  omnes  ( Ps.  ca. 
4),  juste  judic^ns,  et  inique  neroinera  damnans.  Sed 
de  his  Tyconius  multa  conscripsil.  Consumraationem 
vero  perfectionemaue  temporum  irium  anoorum  et 
sex  mensium,  qui  aicti  sunt  dies  mille  ducenti  seia- 
ginta  ,  et  menses  faciunt  quadraginta  et  duos ,  noi 
tanlum  Apocalypsis  ioannis  (Apoc.  xu,  6),  quanlum 
et  Daniel  propheta  commendat  (Dan.  xu,  II,  xi,  2): 
quibus  civilatem  sanctam  calcari  J  ut  eiistimatur  ab 
h^relicis,  et  maxime  Arianis,  qui  lunc  plurimum  po- 
terant :  Gog  et  Magog  (E%ech.  xxxix,  1  et  6) ,  ut  qui- 
dam  dixeruot,  Gotboset  Mauros,  Getas  etMassage- 
tas,  k  per  quorum  saevitiam  ipse  jam  diabolus  Eccle- 
siam  vastat ,  et  lune  amplius  l  persequentur.  Ce>- 
sare  etiam  facient  juge  sacrificium,  propter  quod  ad- 
monet  Doininus,  dicens  :  Venio  cito.  Beatus  qui  vigi- 
latf  et  servat  vestimenta  sua ,  ne  nudus  ambutet  (Apoc. 
xvi,  15).  Quaeautem  sint  vestimenta  servanda,  »e- 
quens  capitulum  demonstrabit. 

CAPUT  XIV. 

De  veste  servanda  Christianis. 

«Praedictio  implenda. 

23.  Paulus  apostoius  dicit  :  Quotquot  inChristo  ba» 
ptixati  esti$t  Christum  induistis(Gal.  m,  27).  EtDo- 
minus  in  Evangelio  :  Qui  semel9  ait,  lotus  est,  non 
opus  habet  lavare  nisi  pedes  tantum9  quia  esi  mundus 
totus  (Joan.  im,  10).  Umnis  ilaque  ab  baereticis  re- 
baptizatus,  aut  voiuntarie  vestetn  suam  Chrismm 
amisit,  aut  in  persecutione  deficiens  indumentuui 


•  Ms.  Remig.,  nativitatem. .  .  quis  enarravit  ? .quia 
lollitur,  etc. 
b  Ms.  Remig.,  et  Evangelium  testatur. 
c  Ms.  Remig.,  vet  aceium. 
d  Editi,  inteltigunt.  Ms.  Rem\%.fintelligant. 
9  Ms.  Remig.,  ejus  societatis. 
r  Ms.  Remig.,  ln  missione. 
s  Ms.  Remig  ,  evidenter. 

h  Editi,  habebunt;-ei  postea  ms.  Rcmig.,  claudere. 
1  Ms.  Remig.,  nam  vespcrum. 


i  Sic  Lugdun.  et  Lovan. ,  qui  tamen  habent,  po- 
terunl,  non  poterant.  Ms.  Remig.,  ut  ceslimatur.  . . 
poterunt.  Colon.  et  recentiores,  ut  existimatum  .  .  • 
qui  plurimum  poterant.  Intelligendum  videlur,  quo 
tempore  de  his  Tyconius  scribebat. 

k  Videri  potesi  hae  de  re  S.  Augostinus ,  libro 
xx  de  Civitaie  Dei  cap.  11. 

1  Ms.  Rcmig.,  versequitur  ;  forte,  persequetur. 

m  Ms.  Remig. ,  Promissio  imptenda  in  veste  servanda. 


*49 


UBBR  DE  PEOMISS.  ET  PRJEDICT.  DEI.  PARS.  IV. 


850 


quod  habuit,  *  perdit.   Dum  igitur  tempuft  estv  re-  A  niet9  dicit  Dominut.  Et  quis  susltnebit  introhum  ejus , 
currat  exspoliaius  et  nudus  pocnitendo  ad  pium  Pa-      aut  quis  k  resistet  in  aspectu  ejus9  quia  ipse  introibit 


irem,  qui  redeunti  perdito  filio,  et  primam  stolam 
reddi  jubet,  simul  et  annulum  dignitatis  (Luc.xv, 
92).  Qui  adhuc  b  tortuosis  hsereticorum  disputaiio- 
nibus,  velut  siliquis  porcorum  pasci  desiderat  (lbid. 
15),  panis  recordetur  et  patris,  fugiat  latrones  ex- 
spoliatores  suos,  c  pudeat  Dei  filiuui  Antichristi  fa- 
cttMt  esse  mancipium.  Sponte  vel  compunctus  re- 
deat,  ut  vestiatur,  ne  nudus  exhibitus  judicetur. 
*  Hapc  illi  cum  perditis  filiis  acturi  sunt  Dei  testes.  In 
his  Eiias  et  Enocb  suum  martyrium  consuromabunt 
(Apoc.  xi,  5eJ  10) ,  sicut  capituli  sequentis  narrat 
auctoritas. 

CAPUT  XV. 
Dc  pauionc  Elim  ct  Enoch. 
Predictio  implenda. 
24.  In  Apocalypsi  Joannis  dicitur  :  Cum  finierint 


sieut  ignit  conflatorii  (Matac.  iii  ,  4 ,  etc)?  Dicil  et 
Isaias  :  Ecce  diet  Domini  ticut  ignit  veniet,  et  ticut 
procella  currut  ejut,  reddere  in  ira  vindictam,  et  retri- 
butioneminflanunaianis(Isa.  lxvi,15).  Dicitet  Domi- 
nus  in  Evangelio  :  Sicut  enimfulgur  exient  abOriente 
pergit  in  Occidentem,  ticerii  el  adventus  Filiihominit 
(Matth.  xxiv,  27).  Et  iierum  :  Sol  tenebrabitur,  etlu- 
na  non  dabit  tumen  tuum,  et  stellm  de  ccelo  erunt  de- 
cidentes,  et  virtutes  caclorum  movebuntur  :  et  tunc  vi- 
debunt  Filium  hominis  venientem  in  nubibus  cum  vir- 
tute  maana  et  gloria  (Ibid.  29  et  50). 

27.  Testatur  et  Apocalypsis  Joannis  dicens  :  Sol 
factus  est  niger  ut  saccus  cilicinus ,  et  iuna  sanguinem 
facta  est,  et  stelUe  ceciderunt,  eo  modo  quo  ficus  vento 
magno  agitata  amittit  acerbot  fructut  suot.  Et  cotlum 
recessil,  ut  liber  cum  evolvitur  ;  et  omnit  mont  et  tii- 
tulce  l  de  locis  suis  motas  sunt%  el  reges  terra?  maximi- 


martyrium  suum,  bestia  quce  f  ascendet  de  abysso,  fa-  «*  que  tribuni,  et  divites,  et  nobiles  ,  et  servi  absconde- 

^Z  ^f      AA^a^*        k\l*        J»:*ftfl«*Mtt  ^S)      «*«m.4»>»4         **k.m         j*§      m*j9MJWJ*§     4A«  j»§     *^    ■•*«**  4      m\^    Imm.      m~^  ^i+mm^^lm*     s*B    mm\A4mm%m%    «MA*af***«M        Wi>i«Mlii«     MAAttl«_ 


ciet  cum  his  bellum,  et  vincet  eos9  et  occidet  eos ,  et 
corpora  eorum  jacebunt  in  platea  civitatis  itlius  magna 
quce  vocatur  spirilualiter  Sodoma ,  et  /Eguptus ,  ubi 
et  Dominus  eorum  crucifixus  est  (Apoc.  xi,  7  et  8). 
Haec  platea  conscientia  est  omnium  impiorum ,  in 
mundo  plaudenlium  in  mortesanctorum,  quodacer- 
rimU  quasi  caruerint  inimicis.  Propier  quod  cor- 
pora  eorum  non  sinent  poni  tf  in  sepulcris ,  quia  hi  vi- 
deticet  duo  propheta  cruciaverunt  eos  qui  habitant  ter- 
ras  (Ibid.  9  et  10),  quibus  occisis,  Cum  dixerinttPax 
et  securitas ,  tunc  illis  udveniet  repentinus  interitus  , 
dcut  dolor  partut  h  habenli  in  utero,  et  non  effugient. 
Qma  dies  Domini  fut  Paulusdicitapostolus)  sicut  fur 
Ua  in  nocte  veniet  (1  Thess.  v,  2,  3, 4). 

CAPUT  XVI. 

De  resurrectione  Elice  et  Enoch. 
*  Proniissio  implenda. 


runt  se  in  tpeluncis  et  petris  montium,  dicentes  monti- 
bus  et  petris  :  Cadite  super  nos,  et  abscondite  nos  a 
conspectu  Patris  sedentis  super  thronum,  et  ab  ira  Agni, 
quoniam  venit  dies  magnus  irce  illorum.  Et  quis  pote- 
rit  stare  (Apoc.  vi,  12,  etc.)  ?  Dicit  et  Paulus  aposlolus : 
Ipse  Dominus  in  jussu,  in  voce  archangeli  et  in  tuba 
Dei  descendet  de  ccelo  (1  Thess.  iv,  15).  Fatetur  et 
Sibylla  iuter  caetera  dicens  (  Apud  August.  lib.  xvni 
de  Civit.  c.  22) ; 

Eripilur  solis  jubar,  et  cborus  ioterit  astris  : 
Volvetur  eoelum  :  m  lunaris  splendor  obibit. 
Sed  tuba  tum  sonilum  tristem  M  demiltet  ab  alto 
Orbe,  gemens  facinuS  miserum  vailosque  labores. 
Tartareumque  cbaos  monstrabit  terra  dehiscens. 

28.  Multa  per  singula  capita  etiam  necessaria  te- 
stimonia  prxtermisi ,  su^cepti  operis  moduui  cogi- 
tans.  Quare  advenlus  Filii  Dei,  sicut bonis  lalitiam 
iufcrt,  ita  malis  exitium.  Nunc  eniiu  cum  vivimus, 


«5.  Apoealypsis  Joannis  dicit :  Post  tres  et  dimi-  n  el  lemPus  esl  corrigendi,  actus  moresque  mutemus. 
dium  diem  spiritus  vitasa  Deo  inlravit  in  Mos,  el  stete-      ft-"»il"'  *»*<""  -««^iSa  n.ArinAram 
runt  super  pedes  suot  (Apoc.  xi,  11).  De  his  arbitror 


apostolum  dixisse  Paulum  :  El  mortui  in  Christo  re- 
surgent  primi  (I  Thess.  iv,  15).  Tres  igitur  et  dimi- 
dius  dies,  tribus  annis  et  sex  mensibus  respondent, 
quibus  poiestas  erit  Anticliristo  :  eisque  suppletis, 
coraro  oculis  inimicorum  Eiiasel  Enoch  ascendentes 
in  coelum,  ibunt  in  occursum  Christovcro  Rgi  et 
Judici  venienti  (Apoc.  xi,12);  qui  Antichrisium 
omnesque  ejus  inlerficiet  spiritu  oris  sui  (II  Thess.  n, 
8),  ut  regnet  in  domo  Jacob  ipsc,  de  quo  diclum  e*t  : 
Kegni  ejus  non  ent  finis  (Luc.  i,  32ef  33  ;  Mich.  ivt  7). 

CAPUT  XVII. 

J  De  adventu  ciarita  is  Filii  Dei  et  hominis. 
Promissio  implenda. 
26.  David  propheta  dicit :  Deus  manifestus  veniet, 
Deus  noster,  et  non  silebit.  Ignis  ante  eum  ardtbii,  et 

in  circuitu  ejus  tempestas  valida  (P«.xlix,3).  Dicit  el  D  q  Canit  enim,  ait,  tuba  et  mortui  resurgunt  incorrupti, 
propheta  Maiachias:  Va?  desiderantibus  diem  Domini,  ei  nos  immutabimur  (1  Cor.  xv,  52).  Et  Apocalypsi>, 
el  utquid  vobis  ittam  (Amos  v,  18)  ?  ilem  :  Ipse  su-  Exhibuit,  ait,  mare  quos  penes  u  habebat  mortuos, 
bito  veniet  in  templum  suum  Dominus,  quem  vos  igno-  similiter  et  mort9  el  infernut  (Apoc.  xx,  13).  Hic  iila 
roiif,  etAngelus  tettamenu,  quem  vot  vultit.  Ecce  ve-      absolvenda  sese  iugcrit  qu&stio,  quae  insipicntium 


Sequilur  autem  resurreciio  ntoriuorum. 

CAPUT  XVIII. 

*  De  returrectione  carnit. 
Promissio  implenda. 

29.  Ezechiel  propheta  :  Dixit  mihi  Dominut :  Fili 
hominit,  proplviiixa  tuper  ossa  hxc,  et  dic :  Hcec  dicil 
Dominus :  Ecce  ejiciam  vos  de  monumentis  vestris,  et 
f  inducam  super  vos  nervosy  et  imponam  carnes,  et 
extendam  cutem.  Et  dabo  spiritum  meum  in  vos%  et  vi- 
vetis9  et  scietis  quia  ego  sum  Dominus  (Ezech.  xxxvu, 
4  et  seqq.).  Et  Isaias  :  Exsuraent  mortui.  et  excitabun- 
turqui  in  monumentis  sunt  (fsa.  xxvi,  19).  Et  ipse  in 
Evangelio  :  Veniet,  inquit,  hora  auando  omnes  qui  in 
monumentis  sunt,  audient  vocem  tilii  Dei%  et  procedent 
qui  bona  egerunt,  in  resurrectionem  vitce,  aui  maia 
egerunt,  in  resurrectionem  judicii  (Joan.  v,  25).Testa- 
tur  et  Paulus  ha>c  in  ictu  oculi  lieri,  in  novissima  tuba : 


•  Editi,  perdidit.  Ms.  Remig.,  perdit. 

b  Ms.  Remig. ,  tortoriosis ,  quod  nomen  si  Laline 
dicaiur,  a  torquendo  ductum  credetur. 

e  Ms.  Remig.  addit  bic  :  Pudeat  Christum  (forte, 
Christianum)  nudatum. 

d  Ms.  Reroig.,  Hmc  illis. 

•  Ms.  Remig.,  In  passione. 
f  Ms.  Remig.,  ascendit. 

s  Ms.  Remig.,  in  sepulcris.  Editi,  m  sepulcro. 
h  Editi,  habentis. 

1  Ms.  Rcmig.,  Promissio ,  in  corum  resurrectione 
Elioeet  Enock. 


i  Ms.  Rcmig.,  /n  adventu,  etc. 

k  Ms.  Remig.,  resistit. 

1  Ms.  Remig.,  de  loco  suo. 

m  Editiones  nostrae,  luminaris,  contra  leges  ver- 
siium.  Correximus  ex  Augustiiii  lib.  xvittde  Civii. 
Dei,  cap.  25. 

u  Editi  Prosperiani,  dimittit ;  et  infra,  monstramt 
Emendamus  ex  libro  Augustini  mox  citato. 

°  Ms.  Remig.,  Resurrectionis. 

P  Ms.  Remig.,  induam. 

i  Ms.  Reinig.,  Canet  .  .  .  et  mortui  murgant. 


851 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANl  APPENDIX. 


ftM 


gen  JNomque  ore  profertor.  Quomodo  resurgant  ii  A  conscienti»  singnloram.  Alius  liber  qui  omnion 


quorum  cadavera  beliuae  besti*  que  comederint,  ipsas- 
que  ab  aliis  besttis,  avibus,  canibusque  consumpt* 
sint.  Ignorantes  omnia  quae  ex  lerra  creata  sunt,  •  in 
eamdem  maleriam  resoluta  recidere;  ac  facile  esse 
potentue  Creatoris,  ex  ea  rursum  reparare  quae  fue- 
rant,  qui  potuit  inter  cartera  primum  ex  illa  hominem 
formare  qui  non  crai.  b  Si  quera  v/cro  movet,  quod 
scriptum  est  in  primo  psalmo  quod  nou  resurgunt 
impii  injudicia  (Psal.  i,  5),  inteiligat  non  eos  ad  ju- 
dicium,  sed  ad  pcetiam  resurgere,  juxta  illam  Doroini 
sententiam  :  Qui  non  creditt  ait,  jam  judicatus  e$t 
(Joan.  in,  18).  Fatetur  et  Sibylla  (ubi  supra) : 

Sic  •  animsa  cum  carne  aderunt,  quas  judicat  ipse. 
Resurgentibus  cunctis,  judicium  sequitur, 

CAPUT  XIX. 

*  Dejudicio  Christi  Domini. 

Ptomissio  implenda.  B 

30.  David  propheta  dicit  :  Annuntiabunt  ccelijusti- 
tiamt  quoniam  Deus  judex  est  (Ps.  xlii,  6).  Ilem  : 
Advocavit  coelum  sursum%  et  terram;  ui  ditcemeret 
populum  suum  (Ibid.%  4).  Ilem  :  Ipse  judicabit  orbem 
terrct  in  aquitate  (Psal.  xcv,  13).  Pirmat  baec  Doininus 
in  Evaugelio :  Cum  venerit%  ail,  Filius  hominis  in  cla- 
ritate  $ua9  congregabuntur  ante  eum  omnes  gentes%  et 
separabit  tos  ab  tnvicem ,  sicut  separat  pastor  oves  ab 
hmdis.  Oves  ponet  a  dextris%  hcedos  autem  a  sinistris. 
Tunc  dieet  his  qui  a  dextris  sunt  :  Venite,  benedicti 
Patris  mei,  percipite  regnum  quod  vobis  paratum  est 
ab  oriaine  mundi.  Esurivi  enim  et  dedistis  mihi  mandu- 
eare  (Matth.  xxv,  31,  etc),  et  caetera  quse  pertinent 
«d  opera  misericordias,  in  qnibus  est  sacrificium 
magnum  purgans  omne  peccatum,  ipso  dicente  Do- 
mino :  Misencordiam  volo  •  magis  quam  sacrificium 
(Matth.  u,  13).  Sinistris  autem  dicturus  est :  Ite  in 
ignem  ceternum  quem  prayaravit  Pater  meus  diabolo 


continet  accus,  ju»titia  Dei  est  concta  producens  ia 
Jucem ; *  de  qua  dirit  Paulus  :  Donec  veniat  DoimJtst, 
et  iilummet  abscondita  tenebrarum,  ei  manifestabii  co- 

fitationes  cordis%  et  tunc  laus  erit  tmicuique  a  De$ 
I  Cor.  iv,  5).  Concludit  Joapnis  Apocalypsi*  :  Mors 
et  infernus  missi  sunt  in  stagnum  ignisf  et  qui  non  stmt 
inventi  in  libro  vitmt  missi  sunt  in  staanum  ignis  (Apoc. 
xx,  H  el  15),  in  quo  cruciabunlur  tit  scecula  seeculo- 
rum  \Ibid.%  10).  Sicut  dicit  et  Isaias  * :  Vermis  eorum 
non  morietur,  el  ignis  eorum  non  exstinguetur  et 
erunt  h  usque  ad  satietatem  visionis  universm  cami 
(Isa.  lxvi,  24).  l  Falelur  et  Sibylla  (Ubi  supra) : 

Occullos  actus  retegens  tunc  quisque  loquetur. 
Secreta,  atque  Deus  reserabit  pectora  luci. 
Tunc  erit  et  luctus,  stridebunt  deuUbus  omnes. 

Ei  paulo  post : 

Et  coram  hic  Dominoreges  sisttntur  ad  unum. 
Recidet  e  ccelis  ignlsque  et  sulphuris  amnis. 

Post  baec  sequitur,  per  ignem  purihcatorium,  quot- 
dam  fideles  homines  ipsaque  elemeuta  purgari. 

CAPUT  XX. 

De  igne  purificatorio  [Ms.  Hem.  purgatorio]. 

Promissio  implenda. 

32.  David  propheta :  Omnia  sieut  1  vestimentumrete- 
rascent;  et  sicut  opertorium  mutabis  ea,  el  mutabuntur% 
tu  autem  ipse  idem  es  (Ps.  ci,  27  ei  28).  Item  ipse : 
k  Ignenos  examinasti%  sicut  examinatur  argenium  (Ps. 
lxv,  10).  Et  iterum :  Transivimus  per  ianem  et  aquamt 
et  induxisli  nos  in  refrigerium  (ibid.t  12).  Et  Malacbia* 
propheta  :  Ipse  l  introiitt  ait,  sicut  ignis  conftaiorh% 
ei  sedcbii  conflans%  et  purgans  sicut  argenlum  et  auru%% 
met  purgavit  filios  Levi  ( Malach.  m,  2  et  seq.).  Ei  in 
Evangelio  Matthaeus  basc  de  Domiuo  coiifirmat  di- 
cens :  Hic  est  qui  baptizat  in  Spiriiu  sancto  et  igni% 
ferens  ventilabrum  in  manu  sua ,  et  purgabit  aream 
suam.  Frumenta  recondet n  in  horreo,  paleas  comburet 


et  angelis  ejus.  Esurivi  emm%  aii,  et  non  dedistis  mlhi  C  igni  inexstinguibili  (Matth.  m,   11  et  12).  Et  iteruiu 

manducare  (Matth.  xxv,  41  et  42);  et  c;elera  similiter      s—  ^ — :—  J:^:'  -  n-; ' 

qua  ad  crudelitaiis  eiiiia  pertinent,  qnm  mergunt 
hominem  in  interitum  et  perditionem  (I  Tim.  vi,  9), 
dum  avari  non  pascunt  Christum  esunentem  in  pau- 
pere,  qui  dicit :  Quamdiu  uni  ex  minimis  meis  non 
fecistis,  neque  mihi  [ecistis  (Matth.  xxv,  45).  Sequitur- 
que  inter  partes  lata  sententia  judicantis.  Ibuntt 
dictum  est,  impii  in  combustionem  esternam  (lbid.t 
40). 

31,  Testatur  et  in  haec  Paulus  apostolus.  Omnes, 
ait,  astabimus  ante  tribunal  Christi,  ul  referat  unui- 
quisque  secundum  ea  quwper  corpus  gessit9  sive  bonum% 
sive  maium(\\  Cor.  v,  10).  Et  Apocalypsis  Joannis 
dicil :  Vidi  mortuos  tam  magnos  quam  minimos,  stantes 
in  conspectu  throni  Dei.  Dehincapertisunt  libri,  et  alius 
liber  apertus  estt  qui  est  vita  uniuscujusque  hominum : 
etjudicati  sunt  mortui  ex  ipsis  scripturis  librorum, 
secundum  facta  sua  (Apoc.  xx,  12 et  13).  Libri  aperti, 

*  Ms.  Remig.,  in  eadem  materia  resoluta  reeedere. 
b  Ms.  Remig.,  Ex  quo  quem  movet.  Haec  vero  qua 

sequuntur,  auod  scrivtum  est  in  primo  psaimo%  ex  eo- 

dem  ms.  codice  suppletur.  In  editis  hoc  solum  legeba- 

tur :  Si  quem  vero  movet  quod  impH  in  judieio  non 

resurqunt%  intelt\gat%  etc. 

-     «  Ms.  Remig.,  animm  a  carne.  Apud  Augustinum 
Ipostea,  quas  judicet  ipse. 
.     ^Ms.  Remig.9/njndfco. 

*  MaxMemig.,  plusquanu 

*  Ednf,  Dequo. 
f  Ms.  Remig.,  Vermes  eorum  non  morientur,  et  ignis 

eorum  non  exstinguitur. 

*  Ms.  Remig.,  et  erunt  ad  visionem  universa  carni. 
i  Hunc  loeum  restituimus  ex  libro  Augustinl  sa?pe 

cttaio.  In  editis  nostris  legebatur :  Faietur  et  Sibylla, 
eccultot  actus  tunc  dctegens,  Quis  loquetur  secreta? 
Aiqne  Osw  imrntt  pectora  luci; 


ipse  Dominus  dicit :  Prius  quam  coslum  et  terra  trans- 
eatt  iota  unum,  aut  unus  apex  nonrcadet  ex  teget  °q*i 
non  impleatur  (Matth.  v,  18).  El  Petrus  Apostolus  : 
QuiauUm  nuncsunt  cceti,  eodem  verbo  repositi  sunt% 
igni  reservandi  in  diemjudicu  (II  Petr.  in,  7).  Et  paulo 
post:  Properantest  ait,  ad  pmsentiam  Domini9  per 
quam  cceli  ardentes  sotventur%  et  elementa  iaws  ardore 
decoquentur  (Ibid;  12).  Dicil  ef  Paulus  :  Quia  etipia 
creatura  libcrabitur  a  servitute  P  corruptionis  in  libcr- 
tatem  gtorice  filiorum  Dei  (Rom.  viu,  21).  Fateturet 
Sibylla  diceus  (Ubi  supra) : 

Omnia  cessabunt,  tellos  confracta  peribit. 
Sic  pariter  footes  torrentur,  fluminaque  igui. 

His  igitur  peractis,  cum  respicientes  impii  josios 
dixerint :  Hi  sunt  quos  habuimus  aliquando  4  in  dtri- 
sum  et  in  similitudinem  improperii.  Nos  insensati 
vitam  illorum  msiimabamus  insaniam,  et  fincm  Ulorum 

p        Tunc  erit  et  luctus,  stridebunt  dentibus  omnes. 

Et  paulo  post 

Et  coram  hoc  Domioo  reges  sistentur  ad  unum. 
Decidet  e  coelo  igois  et  sulphuris  amnis. 

Uhi  auctori  libri  hujus  tribuebatur  qood  Sibylla  fuent 
ab  eo  citatum,  et  ieges  metri  infringebautur. 

i  Ms.  Remig.,  sicut  vestimenta  .  . .  .  et  sicut  opr* 
toria. 

k  Ns.  Remig.,  Ignistinos%  sicut  ignitur  argentum. 

1  Recentiores  editiones,  introibit. 

m  Editi,  purgabit.  Ms.  Reinig.,  purgavit. 

n  Ms.  Remig.,  m  horrea. 

0  Ms.  Remig,,  donecomnia  impleantur. 

P  Ms.  Remig.,  interitus  in  iibertate.  f 

*  Ms.  Reinig.,  inrisuetin  simUitudine. 


855 


UBER  DB  PROMISS.  ET  PRiEDICT.  DEI.  PARS  V. 


854 


tme  honore :  quomodo  computati  sunt  inter  filioi  flet,  A  nulla  lux,  nollusque  dies  erit,  ac  vox  illa  terribills 
et  inter  $ancto$  $ors  illorum  e$t  (Sap.  v,  3  $cqq)l  in-  et  metuenda  sonuerit :  Auferalur  tmpttis,  ei  non  videai 
fructuosam  tunc  agentes  pcenitentiam,  cum  scriptum  claritatem  Domini  $anctorum  (I$a.  xxvi,  10);  tunc 
f it:  /ti  inferno  autem  qui$  confitebitur  tibi  (P$al.  vi,  6)  ?  •  sequetur  eminens  illustrisque  gloria,  quae  aliis  est 
redactisque  malis  in  tenebris  exterioribus,  in  quibus     intimauda  capilulis. 

*  Ms.  Remig.,  tequilur .  .  .  qum  alii$  e$l  intimanda  capilulit.  Editi,  alio  e$t  intimanda  eapitulo. 


PdRS  QUIISTA. 

DE  GLORIA  REGNOQUE  SANCTORCM. 


CAPUT  PRIMUM. 

De  coslo  novo  et  de  terra  nova. 

•  Promissio  implenda,  credendaque. 

1.  Apocalypsis  Joannis  dicit :  Vidi  cmlum  novum 
et  terram  novam  (Apoc.  xxi,  i).  Tesiatur  et  Peirus  : 
Novo$  vero  ccelos  et  novam  terram,  secundum  ip$iu$ 
promi$$a ,  exspectamus ,  in  quibut  justitia  inhabitat 

tll  Petr.  in,  13).   Et  David  dicit :  Credo  videre  bona 
lomini  in  terra  viventium  ( P$.  xxvi,  13).  rLtcimpii 
non  Tidebunt. 

CAPUT  II. 

De  eommutatione  $anctorum. 

Promissio  implenda,  atque  primo  credenda. 

2.  Paulus  dicit  apostolus :  Donec  oecurramut  omne$ 
in  virum  perfectum,  in  menturam  cetatis  plenitudini$ 
Christi  (Ephe$.  iv,  13).  In  quam  sancti,  oninis  aelas, 
et  uterque  sexus,  cum  hac  gloria  ad  tricennalem  ju- 
ventntemfin  qua  Christus  Douiinus  passus)  transeant 
cum  ipso  Rege  suo,  quein  impii  non  videbunt. 

CAPUT  III. 

De  nova  Jerusalem. 

Promitsio  implenda,  et  credenda  prins. 

3.  Apocalyp^is  dicit :  Jerusalem  novam  vidi  a  Deo 
detcendentem,  aptatam  et  exornalam,  b  ut  sponsa  ma- 
rito  (Apoc.  xxi.  2).  Dicii  el  Paulus  :  Qum  sursum  est 
Jerusalem,  libera  est ,  qum  est  maler  nostra  (Gal.  iv, 
2«).  In  l.ac  civitate  non  erii  nox,  nec  iumen  lucernm 
opus  erit,  non  luctus,  neque  mor$%  neque  clamor,  ted 
necdotor  c  nllus,  quia  priora  abierunt  (Apoc.  xxu,  5; 
xxi,£>).Et  liujuspalrite  gloriamimpii  nonvidebunt. 

CAPUT  IV. 
De  eo  quod  $ancti  fulgebunt  ut  tol. 
Promissio  implenda  et  credenda. 

4.  Dominus  in  Evangelio :  Tunc%  ait,  jutli  fulge- 
tuni  ticut  tol  in  contptctu  Patrit  $ui  (Matth.  xm,  43); 
quoniam  erunt  mqualet  angelis  Domini  (Luc.  xx,  36). 
Et  lianc  gloriam  impii  nou  videbuut. 

CAPUT  V. 

De  $anctorum,  ticui  ttellarum  in  gloria  differentia. 

Promissio  impleuda,  et  credeuda. 

5.  Panlos  aposiolus  dicit :  Stella  a  ttella  differt  in 
gloria ,  sic  et  resurrectio  mortuorum  ( I  Cor.  xv,  41  et 
42).  Quomodo  alii  pro  d  confestioue  martyrii,  alii 
pro  integritate  virginali,  alii  pro  cotitineniia  viduali, 
alii  pro  pudicitia  conjugali ,  diversis  bonoribus  siuc 
invidia  fulgeani,  impii  non  videbunt. 

CAPUT  VI. 

De  virginitate  sanctorum. 
Promissio  implenda,  et  credenda. 

6.  Apocalypais  Joannis  dicit ;  Ui  sunt  qui  cum 

*  Omnes  tituli  13  capitum  sequentium  in  ms.  Re- 
migiano,  bis  duabus  vocibus  continentur,  Promistio 
imnlenda. 

•  Edit.  postcriores,  ut  tpontam. 


B 


mulieribut  te  non  coinquinaverunt  ,  virginct  enim  per- 
manserunt.  Hi  sunt  qui  tequuntur  Agnum  quocumque 
ierit  (Apoc.  xiv,  4).  Quo  sequanlur  virgines,  quo 
eum  sequi  nequeant  non  virgines,  irapii  non  vi- 
debuui. 

CAPUT  VII. 

De  inexplicabiti  dono  tanctorum. 

Promissio  implenda  et  credenda. 

7.  Paulus  diclt  aposiolus :  Quod  oculut  non  vidii, 
el  aurit  non  audivit ,  nec  in  cor  hominU  atcendit ,  qum 
prceparavit  Deus  diligentibus  $e  (\Cor.  n,  9).  Sancti 
cum  haec  acceperint,  impii  non  videbunt. 

CAPUT  VIII. 

De  facie  ad  faciem  videndo  Deum. 

Promissio  implenda. 

8.  Paulus  dicit  Apostolus  :  Videmus  nunc  pertpe- 
culum  in  amigmate,  tune  auttm  (acie  ad  faciem  (I  Oor. 
xiii,  12).  Quemadmodum  sancti  videant  Deum  Trini- 
tatem,  Patrem  in  Filio,  Filium  in  Palre,  Spiritum 
sauciuui  et  in  Patre  et  in  Filio ,  impii  non  videbunt. 

CAPUT  IX. 

De  revelata  facie  tanctorum. 
C  Promissio  implenda, 

9.  Paulus  dicit  apostolus  :  No$9  ait ,  revelata  faeie 
gloriam  Domini  $peculantet9  in  eamdem  imaginem 
trantformamur  a  gloria  in  gloriam  tanquamaDomini 
$piritu  (II  Cor.  in,  18).  Et  haec  impii  non  vidcbunt. 

CAPUT  X. 

De  eo  quod  tradat  Filius  regnum  Deo  ei  Patri. 
Promissio  implenda. 

10.  Qtioroodo  e  tradat  Filius  regnum  Deo  et  Patri, 
sicut  Paulusdicit  apostolus  (I  Cor.  xv,24),impii  non 
videbunt. 

CAPUT  XI. 

De  jugi  cantico  Alleluia. 

Promissio  implenda. 

11.  Quomodo  jugi  cantico,  ul  Apocalypsis  dicit, 
sancli  cantent  Alleluia  sine  defeclu.sine  One  (  Apoe. 

«v  xix,  1, 3,  4,  6);  impii  necaudient,  uec  videbunl. 

CAPUT  XII. 

De  innovatione  omnium. 

Promissio  implenda. 

12.  Quomodoinnoventur  omnia,utlsaiaspropbeta 
et  Apocalypsis  dicuni,  permaneantque  iu  seternuin 
(l$a.  xun,  19;  Apoc.  xxi,  5);  et  quomodo  ex  ligno 
vitae  sive  corruptione  cibum  sancti  capiant,  et  de 
fonteChristo  (Apoc.  xxn,  14],  non  necassiute,  sed 
potestate  bibant,  impii  non  videbunt. 

c  Editi  omnes,  dolut. 

d  Sic  ms.  Remig.  At  vero  editi,  pro  coneemione. 

•  Edili,  tradidit.  Ms.  Remig.,  tradat. 


853 


AD  OPERA  8.  PROSPERI  AOMTANl  APPENDHL 


&!W 


CAPUT  XIII. 

Quod  Deut  sit  omnia  in  omnibus. 

Promissio  implenda. 

15.  Qaomodo  eril  Deus  omnia  in  ommbus  (I  Cor. 

xv,  28),  utPaulusdicitapostolus,  impiinonvidebunl: 

quia  soli  sancti  el  redempti  bis  voluptatibus  et  deli* 

ciis  ccelestibtis  perfruentur.  H*c  esl  civitas,  virtus 

(i  salvaiio  nostra.  Ilaec  est  Jerusalem  coelestis  per- 

petua.  Ilis  in  ea  posiiis  sanctis  verus  Deus  Hex. 

Nec  meUs  rerutn.  nec  lempora  ponit, 
lmperium  sine  fine  dedit. 

(jBneid.  if  ver$.  278  et  287). 

14.  Hi  sunl  qui  regnant  cum  rege  Chriito,  de  quo 
dicit  Dauiel  :  Reqnum  ejut  alteri  populo  non  derelin- 
quetur  (Dan.  u,  44,  et  in,  400),  quoniam  regnabit  In 
infiniu  saecula,  et  regni  ejut  non  erit  finit  (Luc.  l, 
53). 

CAPUT  XIV. 

Peroratio  •  tancti  Protperis  et  conclutio  kujut  fidtlis- 
timi  utilittimique  libii  tui. 

15.  b  Juvante  gratia  Dei ,  bunc  conclusi  librum, 
tribus  ejus  primis  partibus  quadragena  capitula  an- 
notando,  velut  quadragenos  dies ,  quibus  in  hujus 
viue  curriculis  Moyses,  Elias  et  Dominus  Jesus  jeju- 
nia  celebrarunt.  Ter  enim  quadragies  docia  centum 
viginti  faciunt.  Accedunt  alia  viginti,  in  dimidia  par- 
te  finis  mundi,  et  sunt  centum  quadragiuta.  Trede- 
cim  quoque  in  gloria  sanctorum  superadduntur,  et 
perficionl  centum  quinquaginu  tria.  In  quo  numero 
sacrali  illi  pisces  reti  veritatis  incorrupio,  post  re- 
surrectionem  Domini  jussione  capti  sunt  [Joan.  xxi, 
II),  miilia  sanctorum  signiflcantes,  quos  Dominus 
ex  omni  genere,  tribu,  et  lingua,  per  omne  tempus 
congregans,  nobis  infinitum  sibi  cognilum  numerum 
cousecravit.  Habes  primam  piscandi  voluptatem,  si 
liujus  rei  amator  es,  lectorspiriulis  :  praesertiin  quia 


A  ter  apostolorumproplietaramqnedicta  percurrentes. 
liabes  et  in  campis  pttram,  refugium  eryciis  et  lepori- 
bu*  (Ps.  cui,  i£)f  quos  in  simplicilaie  cordis  Chri. 
stus  Dominus  per  suos  caoes  veualur,  ut  spinis  ca- 
reant  delictonim.  Si  spectandi  voluptas  est,  habes 
bic  aurigam  spiriulem  Cbristuro  Lliam,  aui  curra 
igiieo  usque  ad  metas  pervectus  est  cceli  (IV  Reg.  n, 
41 ).  currusque  Pharaunis  demersos  in  profundo 
(Exod.  xiv,  25).  Inmitnere  habes  Danielem  sanctum, 
leonem  non  ferro,  sed  oratione  vincentem  (Dan.  vit 
%t)%  uriosque  vexantes  e»s  qui  Elisaeum  prophetaui 
contumelhs  lacesserant  (IV  Reg.  u,  24).  Habes  quo» 
que  in  sancto  spectacttlo  non  mimicas  turpitudiues, 
sed  Christo  ^acratas  virgines.  Ilabes  hCabaUisUruni 
loco,  Kebeccae  geminos  mystice  ludentes  (  Cen.  xxv, 
22).  Habes  David  coram  arca  saltantem  (II  Reg.  viv 
5),  et  nudatum  in  passione  Christum ,  coram  servis 
et  ancillis  suis,  illaipsa  saa  historia  exbibenlem.  Ha- 
bes  postremo  ftetus  planctusque  Jeremias  decantatos, 
non  arte  tragica,  sed  proplietica. 
17.  ifidificandi  si  est  *  affectus,  habes  febricasl 


B 


mundi,  mensuras  arca? (Gen.  vi,  14),  ambitum  taber» 
naculi  (  Exod.  xxvi,  1,  eic. ),  fasiigium  templi  Salo- 
monis  (III  Reg.  vi,  1 ,  elc.  ),  I  ipsius  per  munduai 
membra  Ecclesiae,  quara  illa  omuia  figurabant.  Epo- 
laudi  si  esl  delecutio ;  habes  hic  Saprentiae  paraua 
mensam  (Prov.  ix,  1,  2),  in  qua  est  panis  angelicus, 
ei  vituius  saginaius,  sobrieque  inebrians  poculum 
saluUre.  Neque  flores  sancti  desuut  buic  coovivio , 
lilia  virginum,  k  contineuUum  violae,  et  rosex  coro- 
n»  martyrum.  ResUt,  ut  arbitror,  musiconim  vo- 
lupus;  habesorganumex  diversis  fistolis  sauctorum 
apostolorum,  doctorumque  omnium  Ecctesiarum , 
apiatum  quibusdam  acceutibus,  gravi,  acolo  et  cir- 
cumfiexo,  l  quod  musicus  itle  Dei  Spiritus,  per  Yer- 
bum  tangit,  implet  et  resonat ;  habes  elatem  DawUt 
qui  claudit,  et  nemo  aperit ;  aperit  et  nemo  claudil  (Apoc. 
iii,  7) :  chrismatis  oieo  et  aqua  baptismi  cuncta  coo- 
secrans  ac  decorans.  Ad  hujus  organi  suavtssimas  et 


in   hoc  libro,  ut  existimo,  omnes  e  voiuptates,  om-  £  dulcissimas  voces  pervenerunt  principet  conjuncti 


nesque  affectiones  invenies.  Ingredere  ergo  huc,  ado- 
lescens,  et  huc  avocare,  hic  ludet  et  age  conceptiones 
tuat  (EccH.  xxxii,  15).  Nam  si  te  fortassisUbulae  lu- 
sus  iuviut,  *  in  asse  uno  duo  et  tria,  quina  et  sena 
babes  quibus  numeris  mensurae  arcae  consurguot 
(Gtn.vi,  15),  trinse  uniutis  tesseras  volvens ;  calcu- 
los  movens  etiam  in  bonis  operibus  caudidos,  in 
passione  purpureos,  *  specunte  ilio  qui  dicit :  Vin- 
cenli  dabo  calculum,  et  per  calculum  nomen  novum, 
quod  nemo  sctl,  niti  qui  accipit  (Apoc.  n,  17;.  In  cal- 
culis  eburneis  nomina  proconsulum  conscripta  Car- 
tbagini  in  foro  coram  populo  a  praesenti  judice  sub 
certis  vocabults  citabantur,  et  erat  solemnis  dies 
albi  ciutio.  Hi  qui  avaritiam  superantes  rempubli- 
cam  Udeliter  egerant  f  absqueflagitiis  favoribusque, 
etiam  absentes  bonorabantur.  Eos  vero  quos  rapa- 
cius  vicerat,  populut  conviciis  sibilisque  nolabat. 

16.  Habes  igitur  quid  vincas,  qui  rempublicam  gu- 
bernando  ludis  in  sxcuio.  Avaritiam  vince,  quae  ra 


ptallentibuSy  in  medio  adoletcentutarum  tympanitlria- 
rum  (Ps.  lxvii,  26).  Et  quae  siut  bacc  sequitur  :  In 
ecclettit  benedicite  Dominum.  Hae  adolescentulaeeccie- 
siae  dum  tympanum  unguut,  id  est,  pellem  monui 
animantis  extensam  inligno,  sciltcet  Cbristum  prav 
dicant  crucifixum.  Hujus  tympani  Um  magnus  sonas 
totius  mundi  jam  mulcet  auditus. 

18.  Nec  decem  chordarum  psalterium  (Pt.  cxuu, 
9)  huic  deest  convivio,  dummin  conclusione  cenuo 
quinquaginU  psalmorum  laudant  sancti  Dominum  in 
tono  tubcc,  in  ptalterioet  ciihara,  in  lympanoetchoro, 
in  chordit  et  organo^  in  cymbalit  bene  tonmnlibus,  iu 
cymbalit  jubilationts,  quoniam  omnis  spiritus  laudat 
Dominum  (Psal.  cl,  5  seqq.).  Haec  in  teraplo  Dei  mei 
prospiciens  in  quo  omnis  quisque  dicit,  Gloria  (Psai. 
xxvm,  9; :  quoniam  adhuc  passiones,  quae  per  iegem 
sunt,  operanlur  in  tnembris  nostris  (Rom.  vii,  5),  ut 
fructum  fcrantmorti,mullisqueviliis  implicati  teuc- 
mur  in  hac  vita  quae  toU  tenUtio  est  (Job  vn,  1). 


dix  est  omnium  malorum  ( 1  Tim.  vi,  10) ;  nec  jam  u  sacrificium  ex  adipibus  vituloruro,  patriarcharum  et 
terrenae,  quae  quocumque  modo  labuntur,  sed  coe-  propheiarum,  caprarum  pinguium  et  arietum,  apo- 
lestes  oelernaeque  s  alliciant  potestates.  Si  venandi  stolorum  ducum  gregis,  pro  peccalo  animss  mess,  ac 
est  affeclio,  babes  montes  altissimos,  cervos  veloci-     mundatione  totius  hominis  mei  in  hoc  iibro  et  coo- 


•  De  Prospero  nnlla  hic  mentio  in  codice  ms.  Re^ 
migtano-Remensi,  sed  ki  editis  Untum.  Au  vero  cui- 
dam  hujusce  nomiuis  tribui  possir,  eui  Prospero 
Aquiunoomnino  non  debeat  inbui  hocopiis,  vide  in 
admonitrone  pratvia  huic  libro. 

k  Mt%  Eemig.,  Jukentt  gratia  Dei  m  1SQ  cavitulis 
concluth 

•  Ms.  Remig.,  voluntaUt. 

<i  lta  Lugd.  et  Lovan.  cum  ms,  Remig.,  Duac.  et 
Colou.,  in  esse  uno;  sed  mmus  bene,  ut  videtur. 
«  Ms.  Reraig.,  exspectantc,  nielius  ms.  Remig., 

tyectaiite. 

i  M=.  \\9Vh\g-,ab$qve  suffragHs. 


s  Ms.  Remig.,  illuceant. 

*  Lugd.  et  Lovan.,  Cadalistarum  :  sed  metfus  legi- 
tur,  Caballistarum  ex  ms.  Remig.  et  Duaci  Colonien- 
sique  editionibus.  CabaUittarum  vero  nomine  intellig» 
credimus  ab  auctore  eos  qui  equorum  agiutione  et 
cursu  inareoa  contendebant. 

i  Ms.  Remig  ,  aflectio. 
1  Ms.  Remig.  iptinsque. 

*  Editi,  continentice.  Ms.  Remig.,coit/iisfiiltttm. 

i  Editi,  quos;  melius  ms.  Remig.,  quod9  sciikcl 
organtitn. 
01  Sic  ms.  Remig.  At  editi,  inclusione. 


857  1N  CIIRONKON  ALTERIM  S.  PROSPEUO  ATTRIMJTUM  ADMONITIO.  8-8 

fessionem  vovi,  ei  in  ara  contrili  cordis  immolavi  A  cordia,  et  arguat  in  lenilate  (Ps.  cxl.  5),  oretque 

holocausta,  non  sine  incenso  oratioiium  oinnium  pro  nobis,  ut  simul  in  arca  inter  muuda  aniiualia  re- 

Kinctorum  (Apoc.  vm,  4),  quibus  me  ab  omni  peccato  perti,  in  cubito  perfectionisejuspariterannexi,  cha- 

expiari  posse  confido.  Quiescat  invidus  lecior,  ne  ritatein  Domini,  trinx  majestatis  unitatem  a  super- 

MCutCain  ferro  {Gen.iv,8).  iste  deote  vel  lingua  per-  emineutem  viam  (I  Cor.  xu,  31),  ducegratia,  sequa- 

cutiat.  Filii enim  hominum  dentet  eorum  arma el  sagit»  mur  omnes ;  eodero  manenle  in  nobis,  et  nobis  in  illo ; 

fa?,  tt  lingua  eorum  giadius  acutus  (Pt.  lvi,  5).  Si  A  quo  omnia,  per  quem  omniu,   qui  ett  Deut  benedi- 

quid  auiem  di-plicet,  si  pius  est,  emeudet  ia  miseri-  clus  in  b  scecula.  Amen  (llom.  i,  25;  xi,  36). 

•  Emendamus  ex  ms.  Remig.  Editi,  per  cminen-         *  fils.  Remig.,  in  scecula  sceculorum.'  Amen. 
tem. 

ADMOMTIO  IN  CHRONICON  SEQUENS. 

Prrler  Chronicon  illud  sancti  Prosperi,  quod  ad  calcem  genninorum  ejus  opernm  exhibuimus ,  quodqtie 
Prospero  Aquitano  sancti  Auguslini  discipulo  omnes,  si  perpaucos  exceperis,  libenter  tribuunt,  prodiit  etiam 
Chrouicon  aliud,  sub  nomine  Tironis  Prosperi  a  viro  erudilissimo  Petro  Pithoso  e  manuscripto  codice  biblio- 
llieca?  Sancli  Victoris  Parisiensis  primo  in  lucein  editum.  Quod  quidem,  sicut  ordinarium  sancti  Prosperi 
Chrtmicon ,  ab  anno  379  incipiens,  ad  annum  usque  455  protendilur.  Auctori  operis  istius  nomen  Prosperi 
iodidit  PithcBus  (Duchetn.  tom.  1  Hist.  Gall.p.  196),  rootus  auctoritatc  manuscriptorum  Sigeberti  et  Mariani : 
sed  de  suo  addit,  illud  ipsum  esse  verum  Prosperi  Chronicou,  cujus  ita  ingenium  referre  contendii,  ut  non 
immerito  sibi  videatur  membrum  esse  amplioris  ejus  quod  ipsius  nomine  aborbe  condito  ad  captam  a  Wan- 
dalis  Romam  Gennadius  Massiliensis  presbyter  se  legisse  testatur ;  mireturque  unde  factum  sit,  ut  aliutl 
Chronicon  (scUicet  antea  vutgatum)  per  consules  digestum,  hactenus  in  omnibus  Hieronymiani  Chrooici  edi- 
tionibus  Prosperi  tilulo  subjtingeretur  :  quod  etsi  cuiu  isto  non  pauca  habet  communia,  utpote  ad  ejusdem 
setatis  hisioiiam  penioentia,  alterius  tamen  genii  esse  facile  intelliget,  qui  utrumque  attentius  legerit. 

Equidem  non  aegre  fatebirour  Pithmo,  utruroque  hocChronicon  unius  ejusdemque  auctoris  fetum  dici  non 
posse.  Alias,  ut  aitBucherius  (Cycl.  p.  212;  Norit.  Hitt.  Pelag.  I  n,  cap.  45,  p.  218),  concedendum  esset, 
ab  uno  eodemque  ore  calidum  frigidumque  ( ut  aiunt )  Aameu  simul  posse  prodire.  Sed  mirum  omnino  talem 
virum  eam  in  opinionem  venisse,  quod  istud  Chronicon,  etsi  valde  confusum  perturbatumqne  (quod  ipse  lu- 
bens  agnoscit),  licet  mendis  in  rcctam  chronologiae  ratiouem  referlum;  in  quo  vix  aliquid  delibalur  dePela- 
gianis ;  in  quo  id  unum  de  Ausustino  observatur,  quod  plurima  libris  innumeris  disseruerit ;  in  nno  demuni 
ex  Augustino  orta  dicitur  Praedestinatorum  bxresis,  sancto  Prospero  certo  certius  ignota,  cnm  talem  nullibi 
impugnasse  aut  retulisse  legatur  :  mirum,  inquam,  quod  tale  opus  Prospero  dignius  haberi  debeat,  ejnsque 
ingenium  magis  referre,  quam  alterumillud  Cbronieon,  quod  profecto  el  clarius  est,  et  majori  ordine  digc- 
stum  ;  exquo  lux  maxiroa  aspergitur  in  oinnem  sancti  Augustini  et  Pelagianx  hxreseos  historiam ,  et  in  quo 
denique  cum  mnxima  venerationis  testiQcatione  laudantur  sanctus  Augustinus,  sanctusque  Leo,  qui  ambo 
saecti  Presperi  magistri  jure  merito  possunt  appellarL  Unde  iu  hoc  a  Pithoei  opinione  dissettit  omnino  Ja- 
cobus  Sirmondus  (Pradest.  c.  5,  p.  31) ;  novumque  hoc  Chronicon  magni  Prosperi  libris  accenseri  non  pati- 
mr. 

Prthcens  vero,  cui  contrarium  pro  persuaso  erat,  Chronici  sui  auctorem  Tironis  Prosperi  nomrne  designa- 
verat;  etsi  solum  Prosperi  nemen  praeferrent  illi  codices  manu  exarati,  unde  opusculum  istud  hatiserat. 
Quod  quidem  immerilo  ab  illo  factum  agnovit  Sirmondus  (Ibidem).  Hinc  est  quod  hoc  Tironis  noineti  sorti- 
tum  fuisse  non  legatur  m  ediiionibus  a  Duchesnio  vel  Scaligero  procuratis.  Cum  autem  hoc  Prosperi  noinen 
sine  alio  addito,  videatur  sanciissiino  gratias  Christi  defensori  designando  onsecratum,  vuleo  auctor  Chro- 
nici  Pithceani  sub  hoc  nomiue  Tironis  Prosperi  solet  notari,  ne  cum  altero  Prospero  confundi  puteltir. 

At  vero  in  hoc  maxime  lapsus  est  Pithceus,  quod  praestitit,  cum  de  Praedestinatianis  actum  est.  Etsi  enim 
to  loci  legebatur  in  duobus,  quos  in  manibus  habuit,  manuscriptis  :  Prcedestinatorum  hceresis,  quee  ab  Au- 
COSTmo  accepisse  dkitur  initium9  his  temporibus  serpere  exorsa  (a);  et  in  altero  tantum  horom  pro  diversa 
lectione  appositum  fueral,  ab  Augostmi  libris  mulb  irtbllectis  ;  eademque  in  Chronico  Sigeberti  babe-» 
bautur :  quo  unico  argumento  satis  evincebatur,  auctorem  operis  non  Prosperum  agnosci  debere,  sed  quenv» 
dam  sancti  Augusiini  adversarium;  et  omni  iide  indignum  esse,  qui  bseresim  aliquam  ab  Augustino  ortuni 
habuisse  dixerit :  Pithceus  tamen,  neglcctis  manuscnpiis,  leclionem  Sigeberti  substituit ;  qua?  licet  minus 
odii  scriptori  conciliet,  tamen  nec  ipsa  a  sancto  Prospero  prodire  ullatenus  potuit.  Unde  etiam  Sirmondus, 
cujus  intererat  Pithcei  pairocinium  suscif>ere,  ut  ejus  quero  baeresis  Pra3destinatianae  testem  primarium 
a^sumpserat,  fidem  sarlamtectam  ttieretur,  Pithosum  1iac  in  reculpare  coactus,  confessusque  est,  abilloin 
Chronico  suo  scribi  debuisse,  Ab  Augustino :  ut  postea  a  Pbilippo  Labbeo  editom  habetur,  in  Bihliotbeca 
nova  manusciiptorum  (Lab.  Bibl.  nov.  t.  I,  p.  b&et  59;  idern  de  Script.  Eccl.  I.  II,  pag.  2Q0);  etsi  ille  (quod 
non  facite  credai,  nisi  qui  legerit)  dubitet  adhuc  numquid  tale  Cbronicon  pro  Prosperiano  non  sit  agno- 
scendum. 

Nec  desunt  qui  hoc  operis  Prosperiano  nomini  suppositum  putent  (Maug.  t.  II,  p.  519),  ut  inde  tum  ipte> 
tom  sanctus  Augustinus  in  conteinpium  el  invidiara  veoirent.  Quae  coujectura  nec  solidis  fundamentis,  nec 
probatioiiibus  debitis  inniti  videtur.  Umcmarus  enim,  quem  observant  de  hoc  Chronico  tacuisse,  aut  illud 
fortassenonnoverat,aulcerie  eo  utialiisdecausis  noluit.lgitur  inagis  pronum  est  credere,  aut  illud  aProspera 
quodam  sancti  Prosperi  grati»  vindicis  aemulo  couciunatiiin ;  aul,  cum  in  primis  exemplaribus  cujusvis 
auctoris  nomine  careret,  impositum  ei  postea  fuisse  nomen  sancti  Prosperi,  qui  Chronicon  ejusdem  auatis 
scripsisse  palam  noscebatur;  aut  denique  a  Semipelagiano  quodam  e  Provincia,  penes  quem  erat  germanum 
lancti  Prosperi  Chronicon,  illud  pro  libiio  mntatum,  diminutum,  aut  interpolatum  fuisse  :  licet  forte  is  hoino 
de  ilio  umquam  in  lucem  emittendo  non  cogitaret.  In  hauc  ultimam  sententiam  descenderunt  tum  Jos.  An- 
telmius  disserutione  octava  de  veris  Operibus  sancturum  Patrum  Leonis  et  Prosperi,  tum  afectissimus 

(a)  Sic  legitur  etiam  in  manuscripto  codice  aunorum  riori  vero.  et  charactere  recentiori  substitutnm  est,  ab 

fbrte  500,  qui  fuerat  V.  C  Gaudii  Joli  pracentorls  et  cano-  Augustini  libris  male  intellectis.  Idipsum  quoque  qaasi  pro 

nici  ecclesi®  mctropolitaoa  Parisieosts;  poslea  vero  ex  correctione  notatum  in  margioe  ms.  sancti  Vlctoris  per 

•josdono  tacius  est  venerabilis  capitull  ejusdem  ecclesias.  nos  visi ;  el  simililer  a  mauu  receutiori  substitutum  in  co« 

ln  hoc  enim  a  prima  maou  habelur,  ab  AugusUno;  a  posie-  dice  Ojseliiano  notat  Ph.  Labbeus,  in  Bibl.  nov.  utss. 


859  AD  OPERA  S.  PROSPERf  AQUITANI  APPENDIX.  fctf 

auctor  Bibliotheeas  tuctorum  ecclesiasticorum  (Dupin.)  tomo  IV,  io  Prospero ;  qooram  judicio  adhaerendum 
ms  quoque  facile  credimus. 


CHRONICON  ALTERUM 

SUB  TIRONIS  PROSPERI  NOMINE  VULGATUM, 
Qaod  a  quibusdam  vocatur 

PSEUDOCHRONICON. 

A  morte  Valcntis  imperatoris  ad  captam  a  Genserieo  Urbcm,  longe  aliud  ab  eo  quod  hactenus 
B.  Hieronymi  Chronico  tubjunctum  cst ;  ex  edit.  Pithai. 


I.  *  Igitur  Valente  a  Gothis  in  Thracia  concre- 
mato,  Gralianus  cum  fratre  Valentiniano  regnat  an- 
uos  sex.  Hic  parvulum  fratrein  habens,  regni  con- 
aortem,  probaiae  .-vtaiis  virum  Theodosium  in  socie- 
latem  regni  asciscil.  lltc  Graiianus  valde  religioui 
Javens  et  Ecciesiis  per  oinnia  promptus  fuit. 

Martinus,  Turouensiuin  episcopus,  apostolicis  vir- 
tutinu*  insiguis  h  *b*'tur. 

II.  Theodosius  io  Orientis  partibus  lassaiu  rempu- 
blicam  reparavit. 

IH.Maximus  lyrannus  in  Britannia  a  militibus  im- 
perator  coustituitur. 

IV.  Iocursauies  Pictos  et  Scotos  Maximus  strenue 
superavit. 

Priamus  quidam  regnat  in  Francia,  quanlum  altius 
coiligere  potuimus. 

V.  Ambrosius  libros  contra  Arianorum  perfidiam 
luctilentissiiiios  ad  Gratianum  Augusium  scribit. 

VI.  Maximus  in  Gallias  transfretavit  et  couflictu 
contra  Gratianum  habito,  eumdem  fugilantem  Lug- 
duni  interfecit. 

Theodosius  annis  xi. 

I.  Maximus  timens  Orientalis  imperit  principem 
Tlieodosium  cum  Valenliniano  fostius  iniit. 

Apud  Treveros  Manichaei  deprehensi,  summo  Ma- 
liroi  studio  exterminati. 

II.  Justina  roater  Valentiniani  Arianis  favens,  in 
Ambrosiura  et  omnem  Mediolanensem  Ecclesiam  di- 
▼«  r*a  injuriarum  genera  congerit. 

Reiiquiae  Gervasii  et  Protbasii  b  martyrum,  ab 
Ambrosio  primuni  Mediolani  repertae. 

Uymni  Ambrosii  compositi,  qui  numquam  ante  in 
Ecclesiis  Latinis  modulis  canebantur. 

III.  Maximns  indignum  ducens  contra  Ecclesiae 
statum  agi,  locum  irrurapendi  quod  cum  Valenti- 
tiiano  junxerat  foedos,  invenit.  Valentinianus  veritus 
Imminentem  jam  cervicibus  suis  tyrannum,  ad  Ttieo- 
dosium  confugil. 

•  [Honorius  et  Arcadins  xxxn,  cccc. 

Tneodosius  et  Joannes  xxv  et  xxu. 

Yalentinianus  et  Mariianus  m,  cccc,  xxv]. 

Augustinus  Mediolani  rbetoricain  a^prime  docens, 
omissis  scholis,  ad  Mdem  rectam  conveniiur,  cum 
ante  Manichxus  fuisset. 

IV.  Theodosius  cum  exercitu  ad  Italiam  transgre- 
diens,  Maximum  iuterfecit,  el  Valentinianum  proprio 
regno  reddidii. 

Justina,  qua  Ecclesias  vexaverat,  ne  regnum  cum 
filio  reciperet,  morte  praevenia  est. 
Immane  TtiessaioniQae  gestum  facinus  exstineti 


A  populi,  egregio  poenitentiae  exemplo  imperator  reli- 
giosus  eluit. 

V.  Haresis  Apollinaristarum  ab  Apollinare  coepta. 
Ariani,  qui  totum  pene  Orientem  d  atque  Occi- 

dentem  commaculaverant,  edicto  gloriosi  principis 
Ecclesiis  spoliantur,  quae  caibolicis  deputatae  sunt. 

VI.  Joannes  jEgyptius  monachus,  qui  ob  vita»  pu- 
ritatem  prophetiae  gratiam  a  Domino  meruit,  instgnis 
babelur. 

Post  Damasum  Romanae  Ecclesiae  regimen  xxxvi, 
Syricius  *  suscipit. 

VII.  Apud  Alexandriara,  defunctoPetro,  Timotbeos, 
tt  post  hunc  Tbeopbilus  episcopi  cnnstituuntur. 

Jerosolymis  post  Cyrillum  Joannes  Ecclesiaro  re- 
cipil. 

Apud  Anliocbiara,  defuncto  Meletio,  substituitur 
Flavianus. 

Ingens  inter  nostros  contentio  oborta,  quod  scili- 
cet  episcopi  qui  ab  haereticis  depulsi  fuerant  nollent, 
n  his  ab  imperatore  dejectis,  aiios  quam  se  substitui 
15  sacerdotes. 

Terribile  in  coetosignom  columnse  per  omnta  simile 
apparuit. 

VIII.  Apud  Alexandriam  templa  destructa,  in  qui- 
bus  Serapis  antiijuissimum  el  notissimum  templum, 
quod  quasi  quaedam  columua  ruentem  sustinebat  ido- 
lolatriam. 

IX.  X.  Valeotinianus  Viennae  ab  Arbogaste  comite 
suo  exiinguitur,  in  cujus  locum  tyrannidem  Eugenius 
invadit. 

XI.  Ad  vindicaudumValentiniani  interitum,  et  op- 

firimendam  Eugenii  tyrannidem,  Theodosius  In  lia- 
iam  transgreditur,  aperto  Dei  favore  conspirauiibus 
in  idipsuro  elemeniis. 

Eugenio  superato,  Theodosius  xi  regni  sui  aano 
'  diem  obit. 

Areadms  tl  Bonorius  xxxn  annis. 

C  I.  Constantinopolis  eminentem  iram  Dei,  igne  soper 
nubem  terribiliter  fulgente  formidans,  loto  ad  poeni- 
lentiam  animo  conversa  subterfugit. 

Rufinus  Bosphoritanus  cum  ad  suromam  militke 
pervenisset,  preferri  sibi  Stiliconem  non  ferens,  ab 
eodem  interficitur,  Huunorum,  quo  fulciebatur,  pra> 
sidio  *  superato. 

IL  Claudianus  poeta  admlratione  dignus  habetur. 

h  Gildo  Africanus  in  rebellione  commota  consueta 
Romanis  siipendia  subtraxit. 

Prudentius  lyricus  poeta  noster, l  Hispanos  genere 
illustri,  ingenii  sui  robur  exercet. 


*  In  nas.  Joliensi,  liaec  praefixa  leguntur  :  Hucusque 
Bieronymus  presbyter  ordinem  prcccedenlium  digettit 
unnormm.  Quce  tequuntur  Protper  digettit. 

b  Aberat  vox  ha*c,  martyrum,  ab  edit.  Pithoeana. 

•  fi*c  uucinis  inclusa  putantur  translata  ex  roar- 
gine. 

d  Desunt  in  ms.  Victor.  hxc  verba,  atque  Qcci-  D 
dentm. 


•  Utcrque  ms.  Victor.  et  Jol.,  suuepit. 

(  Ms.  Viclor.,  diem  obiit. 

s  Sic  restituimiis  ex  mss.  Victor.  et  Jol.  Antea 
legebatur  apud  Pilhaeum,  superatur. 

h  In  Biblioth.  mss.  Phii.  Labbei  non  legitur,  Gilde 
Africonut,  sed  Africa. 

1  ln  ms.  Jol.f  Hispanum  genere,  Utustre  ingtnii  sm\ 
etc.  Sic  et  Bibl.  Labbei. 


B6I 


CRRONICON  ALTEIMJM  S.  PROSPERO  ATTRIBUTUM. 


m 


III.  Siilico  magister  militia»  Gildonem  MauriUniae 
interfecit,  Africa  ad  pristinum  jus  redacta. 

Romanae  Ecclesiae  catbedram  xxxvn  Innocentiot 
lenet. 

IV.  Toto  orbe  Romano  autiqux  superstitionis  tera- 
pla  destructa. 

Paulinus,  Nolanus  postmodum  episcopus,  admira- 
bili  exemplo,  vendilis  omnibits,  cum  esset  dominus 
innuraerabilium  praediorum,  religionem  expeditus 
elegit. 

V.  Joannes  Constantinopoliles  episcopus  dictis 
factisque  clarescit. 

Martinus  post  egregie  actam  vitam,  corpore  exui- 
tur. 

VI.  Pelagius  vesanus  doctrina  exsecrabili  Ecclesias 
commaculare  conatur. 

VII.  Couientio  ex  doctrina  Origenis  synodum  apud 
Alexandriam  movit,  cujus  exstitit  sententia,  ut  extra 
Ecclesiam  Qeret,  quicumque  supradicti  viri  opera 
probavisset. 

¥111.  Solis  facta  defectio. 

Augustinus  plurima  libris  *  innnmeris  disserit. 

IX.  Severus  ex  disciplhia  S.  Martini  ejus  vitam 
tribos  explicat  libris. 

I.  Saeva  Iialiae  barbarici  motustempestasincubuit. 
Si  quidem  Radagaius  rex  Gothorom  luliae  limitero 
▼asuturus  transgreditur.  Ex  hoc  Ariani,  qui  Romano 
procul  b  fuerant  orbe  fugati,  barbararum  nationum, 
ad  quas  se  contulere,  praesidio  erigi  coepere. 

XI.  Multis  ante  vasutis  orbibus,  Radagaius  occu- 
boit :  cujus  in  tres  partes  per  diversos  principes  di- 
▼isus  exercitus  aliquam  repugnandi  Romanis  aperuit 
facolutem.  Insigni  triumpho  exercitum  Uriiae  partis 
bostium,  circuroactis  Hunnorum  auxiliaribus,  Slilico 
usque  ad  internecionem  delevit. 

XII.  Arohadius  Orientis  imperium  ffubenans  vi- 
tam  explet,  parvum  admoduni  Tbeodosium  lilium 
imperii  successorem  relinquens. 

Coeiesiinus  xxxvm  Romanam  Ecclesiam  guber- 
navit. 

XIII.  Diversarum  gentium  rabies  Gallias  dilacerare 
exorsa,  immissu  quam  maxime  Sliliconis,  iudigne 
ferentis  filio  suo  regnum  negatum. 

XIV.  Uticae  in  foro  Trajani  terra  diebus  septem 
xnugitum  dedit. 

Inter  alia  multum  reipublicae  Stiliconis  morte  con- 
suttum  est,  qui  saluti  imperatoris  tendebat  insidias. 

Nestorius  Consuntiuopolites  episconus  ad  liae- 
resim  quae  in  Christo  Deum  ab  homine  separat, 
vertiiur. 

Joannes  comes  Africae  occisus  est  a  populo. 
*     XV.  Procnlus  Massiliensis  episcopus  clarus  habe- 
tur,  (juo  annuente  magna  de  suspecto  adulterio  Re- 
inedii  episcopi  qoaestio  agiutur. 

Hac  tempesute  prae  c  valeiudine  Romanorum, 
▼ires  funditus  attenuatae  Britanniae. 

XVI.  Saxonom  incorsione  devasuuni  Galliarum 
partem  Wandali  atque  Alani  vasUvere :  quod  reli- 
quum  fuerat  ConsUniinus  tyraniius  obsidebat. 

Hispaniarum  partero  maximam  Suevi  occupavere. 
Ipsa  denique  orbis  caput  Roma  depradationi  Go- 
tborum  fcedissime  patuit. 

XVII.  Constantinus  tyrannus  occiditur. 

XVIit.  Rursum  alia  praedatio  Galliarum,  Gothis, 
qui  Alarico  duce  Romam  ceperant,  Alpes  transgre- 
dienlibus 


A  XIX.  Jovinus  tyrannidem  post  Constantinum  in- 
vadit, d  industria  viri  strenui,  qui  solus  tyranuo  non 
cessit,  •  Dardani. 

Auuolfus,  qui  post  Alaricum  Gothis  imperiubat, 
a  socieute  Jovini  avertiiur. 

Salustius  quoque  et  Sebastianos  occisi. 

Vaientia  nobilissima  Galliarum  civius  a  Gothis  ef- 
fringjtur,  ad  quam  se  fugiens  Jovinus  contulerai. 

XX.  Iugens  in  Gailiis  famcs. 
Aquitama  Gotbis  tradiU. 

Patroclus,  Arelatensis  episeopus,  infami  mercatu 
sacerdotia  veudiiare  ausus. 

Heraclianus,  comes  Africae,  qui  in  Romanae  urbis 
reparationem  strenuum  exhibuerat  ministeriuin , 
uova  quaedam  molitus  interimitur. 

XXI.  Placidia,  soror  tmperatoris,  diu  captiva  , 
postea  etiam  regis  uxor,  rege  fraude  sublato,  >  Cou- 
stantis  connubio  copulator. 

XXII.  Gothi  cum  se  iterum,  AUuulfo  perempto , 
»  movissent,  Constantis  repellontur  occursu. 

XXIU.  Praedestinatorum  hacresis,  quae  ab  *  Augu- 
stino  accepiSie  dicitur  initiura,  his  temporibus  ter- 
pere  exorsa. 

XXIV.  Tricesimus  nouus  Xistus  Romanam  Eccle- 
siam  regit. 

XXV.  Solis  hoc  anno  facU  defectio. 

XXVI.  Fararaundus  regnat  in  Francia. 

XXV II.  Signum  in  ccelo  mirabile-npparuit. 
Maximus  tyrannus   Hispaniarum  dominaidm  vi 

obtinet. 

XXVUI.  Honoratus,  Minervius,  Castor,  Jovianui 
singulorum  monasteriorum  Palres  in  Galliis  florent. 

XXIX.  ConsUntio  dignitas  imperii  ab  Ilonorio 
snoote  delata,  qua  vix  octo  mensibus  usus  interiit, 
Valentiniano  h  octo  annorum  filio  derelicto. 

XXX.  Maiimus  tyrannus  de  regno  dejicitur,  ae 
Ravennam  perductus  subiimem  specuculorum  pom* 
patn  tricennalibus  Honorii  praebuit. 

XXXI.  Placidia,  eum  insidias  fratri  lenderet,  de- 
G  prehensa  est,  et l  Roroam  exsilio  relegau. 

XXXII.  Honorius  Ravennae  defunctus. 

Nullo  jure  debitum  Joannes  ex  primicerio  nou- 
riorum  regnum  sumit,  qui  vulneralum  multis  cladi- 
bus  reliquit  imperium. 

Thodosius  annos  xxvn. 

I.  Placidia  ad  Theodosium  auxilium  precatum 
mittii. 

Sigisvultdeus  ad  Africam  contra  Bonifaciom  pro- 
peravit. 

II.  In  Galliis  Exuperantius  praefectus  a  militibus 
interficitur. 

Muro  Carthago  circumdaU,  quae  ex  tempore  quo 
velus  illa  destructa  est,  sanctione  Romanorum,  ne 
rebellioni  esset,  munimento  murorum  non  est  per- 
missa  vallari. 

Joanne  ab  exercitn  Orientis  victo  et  perempto,  Ra- 
venna  depraedatioue  vaslata  est. 
n     Aetius,  Gaudentii  comitis  a  militibus  in  Galiiis  oc- 
u  cisi  fiiius,  cum  Chunnis  Joanni  opem  laturus  Italiam 
ingreditur. 

III.  Valentinianus  Romae  imperator  factus. 

IV.  Areias  a  Gothis  per  Aetium  iiberatur. 

V.  Placidia  Uudem  illau  oputo  regno. 
Clodius  regnat  in  Fraucia. 

VI.  Cassianus  comperus  in  iEgyplo  i  vius  Pa- 


•  Duo  ross.  Victor.  el  Jol.,  innumerabilibus. 

b  In  editione  Pithoeana  aberat  hasc  vox,  (uerant. 

«  Ms.  viribus.  Forte,  invaieludine. 

d  In  Bibliotb.  mss.  Labbei  statim  a  linea  habe- 
tnr :  lndustria  viri  strenui,  qui  solus  tyranno  non  cessit, 
Vardani,  Atauulfus,  qui  post,  etc. 

•  Consule  nous  Ph.  Labbei  ad  Olympiodomm. 

f  Bibiiotb.  mss.  Labbei  hic  et  articulo  sequenti. 


Con&tanlii.  . 

s  Pro  his  verbis,a6AM^uj/i/io,  Pilhceut  Scripsent, 
ab  Augustini  libris  male  intetlectis  :  qua  de  re  vide  ad- 
uionitionein  praeviain  huic  opusculo. 

h  Labb.  in  niarg.,  non  octo. 

4  Bibl.  nov.  ross  Labb. ,  Roma  in  exsilium. 

I  lia  ms.  Vicior.  Editio  Piihcaana  veru  vias  Po* 
. .  esponxt. 


805 


AD  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI  APPENDIX. 


*Ci 


tnim,  doctrinasque  et  reguUs,  iibris  ad  plurimos  A 
datis  exprimit. 

VII.  Aetius  Ihutungoram  genlem  •  delere  inlendiu 

VIII.  Viginti  ferme  miilia  miiiuim  in  Hispaniis 
contra  Wandalos  pugnantium  caesa  :  Wandali  in  A- 
Iricam  transfreUntes,  ingentem,  iaceraU  omni  pro- 
vincia,  Romanis  ciadem  dedere. 

IX.  Consulatu  Aetius  edito,  b  Bonifaciuro,  qui  ab 
Regina  accitus  ex  ACrica  fuerat  deettnans,  ad  muni- 
tiora  ascendit. 

Asperius  nimii  frigoris  etiam  saloti  plurimorum 
pernicies  exstitit. 

ttonifacius  contra  Aetiuro  certamine  habito e  per- 
culsus,  victor  quidem,  sed  moriturus  abscedit. 

X.  tum  ad  Chunnorum  geutem,  cui  luuc  Rugila 
praerat,  posl  praelium  se  Aetius  contulisset,  impe- 
trato  auxilio  ad  Romaiium  solum  d  regreditur. 

Gothi  ad  ferendum  auxiliura  a  Romanis  acciti. 
Gennanus  episcopns  Antissiodori  virtulibus  et 
vitae  distrietione  clarescit.  jj 

XI.  Aetius  in  gratiam  receplus. 

Rugila  rex  Chunnorum,  cum  quo  pax  Grmata,  mo- 
ritur,  cui  Bleda  succedit. 

XII.  Gallia  ulteriorTibatonem  principem  rebellionis 
secu;a,  a  Romana  socieiate  discedit,  a  quo  tracto  ini- 
tio,  omnia  pene  Galliarum  servilia  in  Bagaudatn 
conspiravere. 

XIII.  Bellum  contra  Burgundiorum  genlem  me- 
morabile  exarsit,  quo  universa  peue  gens  cum  rege 
•  Peretio  deleta. 

XIV.  Capto  Tibatone,  etcaeteris  seditionis  partim 
principibus  vinctis,  parliui  necatis,  Bagaudarum 
commotio  conquiescit. 

XV.  Theodosianus  liber,  omoium  legum  legitimo- 
rum  principum  in  unum  collaUrum,  boc  primum 
anno  editus. 

Siivius  turbafce  admodum  menlis,  post  mililiae  io 
palatio  f  exacta  rounera,  aiiquadereligionecooscri- 
bit. 

XVI.  Eccleaiae  Romanae  xl  Leo  suscepit  princi-  C 
patum. 

XVII.  Pacatts  motibus  Galliarum,  Aetiusad  luliam 
regreditur. 

Deserta  Valciitinae  tirbis  rura  Alanis,  quibus  Sam- 
bida  praserat,  partieuda  traduntur. 

XVIII.  Britmniae  usque  ad  hoc  lempus  variis  cla- 
dibus,  eventibusque  laccrats,  in  ditionem  Saxonum 
rediguntur. 

XIX.  Alani,  qutbus  terrae  Galliae  ulterioris  cum 
incoiis  dividendae  a  patritio  Aeiio  tradiiae  fuerant, 
resistentes  armis  subigunt,  et  expuisis  doiniuis  ter- 
rae,  possessionem  vi  adipiscuntur. 

XX.  Sabaudia  Burgundionum  reliquiis  datur,  cum 
indigenis  dividenda. 

XXI.  Carthaso  a  Wandalis  capta  cum  omni  simul 
Africa  lacrymabili  clade  et  damno  imperii  Romani 
poientiam  dejeciL  Ex  boc  quippe  a  Wandalis  pos- 
sidetur. 

XXII.  Thracia  Hunnorum  incursione  concutitur.  j) 

XXIII.  Bleda  Chunnorum  rex  Attiiae  fratris  fraode 
perculitur.  Cui  ipse  succedit. 

XXIV.  Nova  iterum  Orienti  consurgit  ruina,  qua 
sepiuaginu  non  minus  civitates  Chuunorum  de- 
praedaiiojie  vastatae ,  cum  uulla  ab  Occidentaiibus 
lerrentur  auxiiia. 

XXV.  Meroveus  regnat  in  Francia. 


Eudoxius  arte  mcdicus,  pravi  sed  exerciuti  inge- 
nii,  in  Bagauda  id  temporis  mou  delatus,  ad  Chun- 
nos  ronfugii. 

XXVI.  Eucherius  Lugdunensis  episcopus,  et  s  Hi- 
iarius  Arelatensis  egregtam  vium  morte  consum- 
mant. 

XXVII.  Haeresis  nefaria  a  quodam  archimaodriu 
cominoU,  cui  favorem  prsebens  Tbeodosius  obiit , 
septem  super  vigiuti  anuis  in  impcho  exactis.  Cui 
Martianus  substituiiur. 

Placidia  quoque  post  irreprebensibilem  h  conver- 
sationem  hoc  anno  vilam  explevit,  ilio  vicesimum 
quintum  annum  *  in  imperio  consummante. 

Valentinianus  et  Marlianm. 

I.  Hac  tempestate  valde  miserabilis  reipublicae  sU- 
tus  apparuit,  cum  ne  una  quidem  sit  absque  barbaro 
cultorc  provincia;  et  iufanda  Arianoruin  haeresis, 
quae  se  nationibus  barbaris  rotscuit,  catbolicae  nomea 
fidei,  i  toto  orbe  diffusa.  praesumat. 

Attila  Gallias  ingressus,  quasi  jure  debium  poscit 
uxorem ;  ubi  gravi  ciade  inflicta  et  accepta,  ad  pro- 
pria  recedit. 

II.  Plurima  hoc  anno  signa  apparuerunt. 
k  In  speraU  in  GaJIiis  clade  accepU,  furiatus  At- 

tila  luliam  petit,  quam  incolae  metu  solo  territi  prav 
sidio  nudavere. 

III.  Synodus  Chalcedonensis,  ubi  Eutycbe  Diosco- 
roque  duinnatis,  omnes  qui  se  ab  eis  retraxerunt,  io 
eoinmunionem  recepti,  conflnnata  universaliter  fide, 
quae  de  incarnatione  Verbi,  secundum  evangelicam 
et  apostoiicam  doctrinam  per  sauctum  papam  Leo- 
nem  pr.edicabatiir. 

Atiila  in  sedibus  suis  mortuo,  magna  primum  in« 
tcr  (ilios  ipsius  cerUmina  deobtinendo  regno  esorta, 
deinde  aliquot  genlium,  quae  Hunnis  parebant,  de- 
feetus  secuti,  causas  el  occasiones  bellis  dederunt, 
quibus  ferocissimi  populi  mutuis  tncursibus  conte- 
rentur. 

IV.  Inter  Valentintnnum  Augustura  et  Aetium  pa- 
tricium,  post  promissae  invicem  fldei  sacramenta, 
posl  pactum  de  coujunctione  filiorum,  dirae  inimici- 
tiae  convaluerunt  :  et  unde  fuit  gratia  charitatis  ao- 
genda,  inde  exarstt  fomes  odiorum ;  incentore,  ut 
crediium  est,  Heraclio  spadone,  qoi  iu  sibi  impera- 
toris  animum  in  sincero  fainulatu  astrinxerat,  ut  eum 
facile*  in  quae  vellet  impelleret.  Cum  ergo  Aetius 
placiu  insUntius  repelit,  et  causam  filii  *  commu- 
nis  agit,  imperatoris  manu  et  circumstantium  gladiis 
crudeliter  confectus  est,  Boetio  praefecto  praetorii 
simui  perempto,  qui  ei  mulla  auiiciiia  m  copulatus 
erat. 

V.  Mortem  Aetii  mors  Valentiniani  non  longo  post 
tempore  consecuta  est,  tam  imprudenter  non  decli- 
uata,  ut  interfecti  Aetii  amicos  armigerosque  ejus 
sibimel  sociaret.  Qui  concepti  facinoris  opportunita- 
tem  diasimulanter  aucupames,  efressum  extra  Ur- 
bem  principem,  et  ludo  gestatioms  intentum  inopi- 
natis  ictibtts  confoderunt,  Heraclio  siinul,  ut  erat 
proximus,  interempto,  et  nullo  ex  multitudine  regia 
ad  ullionem  tanti  sceleris  accenso. 

Utaulem  hoc  parricidiu.n  perpelratam  est,  Maii- 
mus  vir  gemini  cousulatus  et  patriciae  dignitalis 
sumpsit  imperium.  Qui  cum  pericliunti  reipublica 
profuturus  per  omnia  crederetur,  non  sero  doco- 
meuto  quid  aniroi  haberet  probavit :  sic  quidem,  ut 


•  Ms.  Victor.,  deleri  intendit. 

w  Mss.  Vict.  et  Jol.  hic  et  aliis  in  locis,  Bonifacium. 
lidemque  poslea,  conscendit. 

c  Ms.  Jol.  et  Bibi.  Labb.,  percu9*u$. 

d  Ita  mss.  Vict.  et  Jul.  fcidiii,  revertitur. 

e  Bibliolh.  ins.  Labbci,  per  JEtium. 

1  Ms.  Jol.,  exacta  munera.  Sic  et  Labb.  in  Bibl. 
mss. 

s  Vox  hxc,  llilarius,  desideratur  in  edit.  Pithosaua. 


b  Ms.  JoL,  conversionem. 

1  Cdit.  Pitb.,  in  ipso. 

i  Ms.  Jol.,  toto  orbe  di/fusce.  Idem  notatur  a  Labb. 
in  margine  Bibl.  mss. 

k  Ediiio  Pithmana,  Insperata  Calliis. 

i  Ms.  JoL,  cominu*  agit.  Labbeus  in  marg.  Bibl. 
ms.,  cominus,  aSias,  commotius. 

K  Ms.  Vict.,  copulatu$  fuerat. 


m 


SYLLABUS  CODICUM  S.  PROSPERI. 


866 


interfeciores  Valenliniani  non  solura  •  noo  plecteret,  A 
sed  eliam  in  amiciliam  reciperei,  uxoremque  ejus 
Augusti  amissionem  viri  lugere  prohibitam,  intra 
paucissimos  dies  in  conjugium  suum  transire  coge- 
ret.  Sed  bac  incontinentia  non  diu  potiius  esl.  Nain 
po»t  alterum  mensem ,  nuntiato  ex  Africa  Genserici 
regis  advenlu,  mullisque  nobilibus  ac  popularibus 
ex  urbe  fugientibus,  cum  ipse  quoque,  data  cuuctis 
abeundi  licentia,  trepide  vellet  abscedere,  a  famulis 
reginae  dilaniatus  et  membraiim  dejecius  in  Tiberim, 
sepultura  quoque  caruit. 
Post  hunc  Maxiini  exitum,  confestim  secota  esl 

•  Abest  ab  edit.  Piihoeana  particula  non9  sed  er- 
rore  manifesto. 

b  Ms.  Vicior.  et  edit.  Pilh.  ,  Romana  captivitas* 
JoL  ins.,  Romce  captivitas. 

e  Haec  verba,  prout  quique  aut  xtate,  aut  arte  p/a- 
cucrunt,  non  leguutur  in  ms.  Viciorino. 

d  Ms.  Victor.,  abduclisunt. 

•  In  ms.  Joliensi  in  fine  hujus  operis  subjungitur, 
sive  ab  ipso  auclore,  sive  a  scriba  amanuensi,  rubro 


multis  di$na  lacrymis  b  Romana  captivilas,  et  Ur- 
bem  omm  praesidio  vacuam  Gensericus  obtinuii,  oc- 
currente  sibi  extra  portas  sancto  Leone  episcopo  : 
cujus  supplicatio  iia  eom ,  Deo  sgente,  lenivit,  ut 
cam  ornnia  in  potestate  ipsius  e>sent,  iradiia  sibi 
civitate,  ab  igne  tamen  et  caede  atque  suppliciis  ans- 
lineret.  Per  qnatuordecim  igitur  dies  secura  et  li- 
bera  scrulaiione  omnibus  opibus  suis  Roma  vacuata 
jest;  multaque  millia  captivorum, «  prout  quique  aut 
setate,  aut  arte,  placuerunt,  cum  regina  et  filiabus 
ejus  Carthaginem  d  abducta  sunt 6. 


charactere  :  Hucutque  Prosperi  Chronographia,  in  qua 
Dominiccs  Incarnationis  annos  non  annotavimusf  quia 
in  subsequenti  Chronographia,  eadem  pene,  et  eo  am- 
p/fai,  quas  a  Prospero,  a  Sigeberto  monacho  sub  annis 
Domini  recitantur  a  ccclxxxi  Dominicce  Incarna- 
tionis  incoepta,  quo  Jeronymus  pretbyter  Chronicorum 
suorum  finem  fecerat.  In  utroque  vero  manu&criplo, 
Joiiensi  et  Victorino,  sequitur  Cbronicon  Sigeberti, 
monachi  Gemblacensis. 


SYLLABUS  CODICUM 

TAM  EDITORUM  QUAM  MANHSCRIPTORUM. 


Ad  qaos  de  novo  rccognita  et  emendata  fuerunt  Opera  sancti  Prosperi  Aqoitani,  tam  certa 
quam  dubia,  aul  eidem  hacteous  supposita. 

Epistola  S.  Prosperi  ad  S.  Augustinum  de  reliquiit 

Pelagiana  hcereteot  in  Gallia  subolescentibus,  deyue 

hujusmodi  hominum  querelis  adversus  pmdtstina- 

tionit  et  grutice  doctrinam,  Augustini  gpusculis , 

prcesertim  libro  de  Correptione  et  Gratia  explicatam. 

Recognita  et  emendaia  est  hac  nova  editione  ad 
ediiiones  Lov.  seu  Lovan.,  id  est,  Lovaniensem  anni 
1565,  opera  Joannis  Sotelli  Lovaniensis  procuratam ; 
—  Duac,  id  est,  Duacensem,  curis  Joannis  Olivarii 
auctam  etcastigatam  anno  1577;  —  Col.  seu  Colon., 
id  est,  Coloniensem,  scilicet ,  Coloniae  Agrippinae 
iternm  excusam  ad  instar  Duacensis  editiouis  anno 

Consuluimus  etiam  editionem  Pansiensem  Opernm 
8.  Augustini  a  HR.  PP.  Monachis  ordiuis  sancti  Be- 
nedictt  e  Congrcgatione  S.  Mauri,  ab  anuo  1679  ad 
■DDum  4ohj0  procuratam :  ubi  eadem  epistola  exhi- 
bttur,  tam  in  tomo  secundo  quam  in  decimo. 

Ilem  mss.  duos  bibliothecae  regis  Christianissimi, 
el  alterum  ms.  bibliothecae  Colbertinae. 


S.  Prosperi  Epistola  ad  Rufinum  de  Gratia  et  Libero 
Arbilrio. 

Emendata  est  ad  ediiionem  Ven.  seu  Venet.,  id 
est,  Venetiis  faclam  auno  1538,  aliquot  S.  Prosperi 
opusculorum  de  gralia  ct  libero  arbilrio. 

ltem  ad  editionem  Lugd.  seu  Lugdun. ,  id  est,  Lugdu- 
Beosein,  omnium  quaj  integrae  prodierunt  Prosperi 
editionum  antiquissimam,  typis  et  cura  Sebastiani 
Grjphii  typographi  Lugduneusis  anno  1539. 

liem  ad  editioues  Lovaniensem ,  Duaceusem ,  el 
Colonieusem,  ac  novissimam  Operum  S.  Augustini, 
ubi  haec  epistola  legitur  in  appeudice  tonii  decimi. 

ltera  ad  ms.  codicem  Remig.,  id  est,  Rcroigiano- 
Hemensem ,  abbatiae  videiicet  sancli  Rcmigii  apud 
Remos  ordinis  sancli  Benedicti :  unde  ad  nos  pro 
sua  humanitale  variantes  lectiones  ejusdem  inisit 
unus  ex  piissimis  et  doctissimis  hujusce  cccnobii  in- 
coiis. 

liem  ad  ms.  Jol.  seu  Joliens.,  idest,  qui  alias  fue- 
ratviri  clarissimi  el  eriidilissimiClaudii  Jolipraicen- 
toris  etcanonici  ecclesiuj  meiropohtanu:  Parisiensis: 
postea  vero  ex  ejus  legato  factus  est  venerabilis  ca- 
pituli  ejusdein  ecclesiae  :  cujus  a  capite  ad  caicem 
kgcndi  et,  confereudi  facta  nobis  est  copia  per  flde- 


B  lissimum  ipsiusmet  bibliothecae  ecclesiae  Parisiensi 
custodem. 

S.  Prosperi  de  Ingratit  carmen  cum  prafatioue 
ejusdem. 

Castigatum,  quantum  fieri  pottiit,  ad  supra  receo- 
sitas  editionesLugdunensem,  Lovaniensem,  Duaceu- 
sem  et  Coloniensem. 

Ad  eam  quoque  qua  Parisiis  anno  1646  idem  Car- 
men  prodiit  io  linguam  Gallicanam,  tam  versibus 
quam  oratione  soluta  translatuui. 

Insuper  collatum  est  ad  illud  quod  Lovanii  exhi- 
buit  Martinus  Steyaert  doctor  Lovaniensis  cura  notis 
miscellanels,  tomo  terlio  opusculorum  suorum  asino 
4703editorum. 

In  obtrectatorem  S.  Augustini  epigramma  utrumque 
ae  epilaphium  Ntttoriance  et  Pelagiance  hcereseon. 

Ad  eosdem  libros  recensuimus,  ad  quos  supradi- 
ctum  Carmen  de  Ingratis. 

C  S.  Prosperi  pro  Augustino  responsioncs  ad  capitula 
objectianum  Gallorum  calumnianUum. 
His  castigandis,  praeter  editiones  Lngdunensem , 
Lovaniciisem,  Duacensem,  et  Coloniensem ,  ac  edi- 
tionem  appendicis  tomi  decimi  Operum  S.  Aogusiini 
novae  editionis,  consuluimus  ins.  Regium  unuiu,  ms. 
Joliensem,  et  ms.  Remigiano-Remensis  variantes  le- 
ctiones. 

S.  Prosperi  pro  Augustini  doctrina  responsiones  ad 
capitula  objectionum  Vincentianarum. 

Emendavimus  juxta  editiones  praecedenti  articulo 
notatas.  Tum  etiam  ad  ms.  Joliensem,  ac  ins.  Remi- 
giano-Remensis  lectiones  variantes. 

Pro  Augustino  responsiones  ai  excerpta  qum  de  Gc- 
nuensi  civitate  sunt  missa. 
Contulimus  cum  editione  Venela  anni  4538,  que 
rumdain  S.  Prospeh  opusculorum,  Lugdunensi,  Lo- 
0  vaniensi,  Duacensi,  et  Coloniensi  supra  dictis,  ac  ms. 
Joliensi  et  Reraigiano  Remen6is  ms.  lectionibus. 

Prateritorum  sedis  apostolicas  episcoporum  auetoritates 
de  gratia  Dei  et  libero  voluntalts  arbitrio. 
Recensuunus  juxta  supradictas  editionesVenetam 


M7 


AD  OPERA  S.  PROSPER!  APPENDIX.  —  SYLLABUS  CODtCCM. 


861 


Lovaniensem.  Duacensem  9  Coloniensem  et  Mogun-  A 
linam  anni  45S4. 

ltem  juxia  appendicem  tomi  decimi  Operum  eo- 
rnmdem  S.  Augustini  novae  editionis.  Ac  novissimam 
Dperum  S.  Leonis  a  Quesnellio  emendaioram  et  il- 
lustraiorum  Parisiis  anuo  4675. 

De  Gratia  Dei  et  Libero  Arbitrio  liber  eontra 
Collalorem. 

Recensitus  est  ad  editiones  ejnsdem  libri  Mognn- 
liuam  anni  45i4,  Venetam  anni  4538,  Lugdunensem, 
Lovaniensem ,  Duacensem  et  Coloniensem  Operum 
S.  Prosperi. 

Item  ad  editionem  ejusdem  libri  in  appendiee  tomi 
decimi  Operum  S.  Aopustini. 

Subsidio  fuerunt  euam  ms.  Joliensis  per  nos  col- 
latus,  et  ms.  Remigiano-Remensis  variantes  ad  not 
iransmissae. 

Psalmorum  a  centesimo  ad  CL  espositio. 

Emendata  est ,  quatenus  licuit,  ex  flde  codicum  ]g 
Lugdunensis,Lovaniensis,  Duacensis  et  Coloniensis. 

Deficientibus  nos  manuscriptis,conjeciuras  aliquot 
in  locis,  ex  ipso  S.  Augustini  opere,  quod  praeoculis 
tiabuerat  Aucior  noster,  exposuimus. 

Senteniiarum  ex  operibus  S.  Augustini  delibatarum 
liber  unut. 

Exactus  est  ad  editionem  Coloniensem  anni  4534, 
Lugdunensem ,  Lovaniensem ,  Duacensem  et  Colo- 
mensem  anni  4630.  Preterea  ad  eumdem  librum,  ut 
jacet  iu  appendice  tomi  decinii  Operuni  S.  Augustini 
nova?  editionis. 

Nec  omisimus  ros.  Joliensem  et  ms.  Remigiano- 
Remensis  variantes  lectiones. 

Exsententiis  S.  Auguttini  Epigrammatum  liber  unus. 

A  nobis  collatus  est  cum  editionibus  Veneta  quo- 
rnmdam  opusculorum  S.  Prosperi  anni  1838.  Om- 
nium  Operam  ejusdemLugdunensi,  Lovaniensi,  Dua- 
censi,  et  Coloniensi  anni  4630.  C 

Consuluimus  pariter  ms.  Regium  unum ;  ms.  Col- 
bertinos  tres:  ms.  Joliensem,  et  ms.  Theodoricensis 
(sic  nouti  Theodor.  seu  Tbeodoric),  id  est,  monaste- 
rii  S.  Tbeodorici  prooe  Remos,  lectiones  variautes » 
hinc  ad  nos  missas  beneflcio  unius  ex  ejusdem  coe- 
nobii  monachis,  et  cum  editione  Duacensi  anni  4577, 
ab  eodem  collati. 

S.  Prosperi  Chronicum  integrum,  in  duas  partu 
dislributum. 

Edidimus  ex  tomo  primo  Bibliothecae  nov»  mss. 
R.  P.  Pbilippi  Labbei  Soc.  Jeeu.  Collato  cum  eodem 
ut  babetur  in  tomo  VIII  bibliothecse  SS.  Patrum 
Lugdunensi  anni  1677,  ac  editione  Cbronicorum  Eu- 
sebii,  Hfcronymi  et  Prosperi  ab  iUustrissinio  Arnaldo* 


Pontaco  episcopo  Vasatensi  emendata  et  noiit  iiiu- 
strataanno  4604. 

Mecnon  cum  mss.  qninqne  bibliothecse  Colherti- 
n«  :  in  quorum  duobus,  Chronicis  Eusebii  et  Hiero- 
nymi  subtexitur  Cbronicum  verum  S.  Prosperi, 
quale  edidimus  in  hoc  opere;  in  tribos  aliis  annecti- 
turiisdemChronicum  adulierinum,  quod  sub  Pseudo* 
Chronici  titulo  damus  in  appendice. 

Confessio  qum  dieitur  Prosperi  Aquitani. 

Ediui  est  ex  tomo  VIII  Bibliothecae  SS.  Patrum 
Lugdunensis,  collataque  ad  ms.  Joiiensem. 
Poema  Conjugis  ad  Uxorem. 

Excusum  est  ut  legitur  in  editionibus  Veneta  opu- 
acnlorum  quorumdam  S.Prosperi  anni  1538,Lnado« 
nensi,Lovaniensi,  DuacensietColoniensi,  cum  iisdenv 
que  mss.  comparatum  qui  Epigrammata  exhibeat , 
quibus  ante  hac  poema  istud  ubique  annectebatur. 
De  Providentia  divina  ineerti  auctoris  carmen. 

Huic  recensendo  adjnmentum  praebnerunt ,  mss. 
deficientibus,  editiones  Lugdunenais,  Lovaniensts, 
Duacensis  et  Coloniensis  anni  1630. 

De  Vocationeomnium  Gentium  ignoti  auctoris  likriduo. 

Emendati  ope  editionum  Lovaniensis,  Duacensis  ei 
Coloniensis  Prosperi  Operum,  ac  novae  editionis  Ope- 
rum  S.  Leonis  papae,  quae  cura  P.  Quesneliii  prodiit. 

Additus  est  ms.  Joliensis ,  non  negiectis  omnioo 
variantibus  lectionibus  quas  in  roaraine  appotneront 
editores  Duacenses,  etqui  hos  secutisunt.atqueQue- 
snellius  in  Leone,  ex  ms.  Camberonensi  etTnoaneOw 
Concilium  Arausicanum  n  dcGratia  et  Ubero  Arbitrio. 

Collatnm  est  cum  editionibns  Lovaniensi,  Dnacea- 
ai  et  Coloniensi ,  ac  appendice  tomi  decimi  novai 
edilionis  Operum  S.  Augustini. 

Liber  ineerti  auetoris  de  Prommionibus  et  Preedictie- 

nibus  Dei. 

Emendaii  fuere  juzta  editiones  Logdonensem, 

Lovaniensem,  Duacensem  et  Colonienaem  Prosperi 

Operum ,  junctis  variantibus  lectionibns  qnas  ad  nos 

Eerhumaniter  transraisit  vir  religiosisaimua  e  cceno- 
io  S.  Remigii  Remensis:  quas  ille  excerpseratems. 
quem  testatus  est  800  annos  excedere :  com  scriptas 
videatur  nono  saeculo  opera  Leutberti  et  Adeloldi 
monachorum. 

Ckronicum  alterum,  quod  et  Pseudockronkcm       ' 
nuncupatur. 
Exhihetur  quale  habeiur  in  editione  Pithceana  to- 
mo  VIII  bibliotbecse  Patrum  Lugdunensi  4677,  et 
apud  Labbeum  tomo  I  Bibliothecae  novae  mas.  p.  56 
et  sequentibus. 

Nec  negleximus  consulere  ms.  Victorinum,  oods 
hauserat  Pithoeus,  et  ms.  Joliensem. 


1DATIIS  EHSCOPUS.—  PROLEGOMENA. 


8T0 


AHNO  DOMINI  CCCCLX. 


IDATIUS, 

EPISCOPUS  AQttEFLAVIENSIS. 

( Ex  GtllandU  Bibl.  Max.  Tett.  Palr.  tom.  X. ) 


PROLEGOMENA. 


Idatinm  Lemicse  provinciae  Gallacci»  urbe  fuisse 
natum,  ex  ipso  erudimur  auclore  (a).  Ejus  orium  an. 
circitcr  388  illigat  Floresius  (M.qui  gesta  Ida- 
tiana  salis  diligemer  digessit  in  erudito  opere,  quod 
inscriptum  Etpanna  tagradu  quatuorque  voluminibus 
distinctuin,  ann.  1744-1749,  Madrin  evulgavit.  In 
Orientem  profectus  Idalius  adhuc  infantulut,  ibidem 
inier  alios  praestanles  viros  doctorein  maximum  se 
vidisse  tesiatur  (c)  ad  annuin  tcrtium  olympiadis 
216,Chrisii  407.Legationcm  antem  ad  Aetiuin  ducem 
pro  Gallaecis  suscepit  jam  episcopus  (d)  olympiadis 
302  anno  tertio,  Chrisii  431 ,  ul  propterea  fuerit  ad 
hanc  dignitatem  evectus  circa  annum  427  aut  428. 
Et  in  Lemicam  quidem  civitate  tummi  prassul  creatu$ 
oMcti  fuerit  ldatius,  ut  ipsemet  in  prooemio  innuere 
videtor  (e) :  sed  non  ideo  ex  eo  loco  episcopus  Le- 
tnicensis  ille  sutuendus  cum  Sigeberto  Gemblacen- 
si  (f)  et  Tritbemio  (g)  aliisque  recentioribus  utnim- 
qoe  scriptorem  sccutis,  Mira5o,inquam(n),Vossio(i)f 
Pagio  (;) ,  Ruinartio  (k) ,  Fabricio  (/) ,  caeteris.  Nam 
ipse  auctor  otympiadis  310  anno  secundo,  Christi 
46£,  se  in  Aquccftavienti  Ecctetia  eaptum  a  Goihis 
V»  kal.  Auqusti,  ac  iribut  mentibut  captivitatit  expfe- 
fis,  mente  Novembri  rediitte  ad  Flavia  tradit(m).  Hinc 
igitnr  Idatius  ejusdem  Ecclesiae  AquaeQavietiftis  epi- 
scopus  fuisse  jure  intelligitur.  Atque  in  hanc  sen- 
leotiara  abiere  Caveus  (t),  Floresius  (o)  et  postremi 
OperumS.  Leonis  editores  (p).  His  itaque  positis,  pla- 
ne  respuendura  Rasnagii  corameuluiu  (q),  inquiemis 
de  Jdatii  episcopatu  dubitari  apud  eruditos,  quia 
sedem  suam  non  indical  ipse.  Quibus  addas  velim, 
ldatii  nostri  episcopi  meminisse  sanctum  Leonem 
sub  finem  epistolae  ad  Turribium  f  raesulein  Asturi- 
eensem  (r) :  ex  qua  viri  docti  arguunt  ($)  non  solum 
antistitem  Turribio  antiquiorem  fuisse  ldaliuni,  qoi 


A  propterea  ad  annum  445  Turribio  se  ipsom  nraeno- 
nit  (/),  verum  etiam  magno  in  pretio  fuisse  habitum 
ad  eodem  Leone  pontifice,  qui  nimirom  dignum  euin 
duxerit  qui  Turribio  juniori  episcopo  efflcaciorem 
utilioremque  operam  adjungeret,  ut  in  Gallaeciae  pro- 
vincia  synodus  adversus  PriscillianisUs  cogeretur. 
Haec  porro  de  precipuis  Idatii  gestis.  Quo  aotem  an- 
no  po&thac  e  vivis  excesserit,  baud  est  omnino  ex- 
ploratura.  Aitonymus  aucior  libelli  de  XII  ScriptorU 
but  Ecclesiatticit  qui  Isidoro  et  lldefonsn  stibjici  so- 
let  (n)  :  Decestit,  inquii,  tub  Leone  prineipe,  ultima 
jam  pene  senectule;  ttcut  etiam  prwfationis  tuademon* 
etrat  indici:  Qua  de  re  Cangii  senlenliam  ex  Fastis 
Idatianis  desumptam  in  rnedium  adducere  libet.  Sic 
auiem  ille  (r)  i  Procedunt ,  »it  hi  Fasti  ad  secundum 
usque  Ambemii  consulatum,  id  est,  ad  ea  tempora 
quibus  vixit  ldatius ,  cum  decessisse  legatur  Leoue 
M.  imperatore  ,  in  quae  cadit  secundus  Anthemii 
consulatus,  qui  est  anuus  Christi  vulgaris  408,  quo 
n  etiam,  vel  certe  sequenti,  ejusdem  Idatii  Chronicnn 
D  rtnitur.  >  Hactenus  Cangius  ;  cui  Floresius  quam 
proxime  accedit  (x) ;  at  Papius  ei  iis  quae  scribit  Ida- 
tius  (y)  de  Aspare  degradato  ejusque  filio  occiso, 
cum  ea  contigerint  anno  471,  concludit,  eadem  li«c 
ipso  anno  vel  forsan  tardius  auctori  nuntiata,  fuisse 
ab  eo  deinceps  suo  Chronico  addila  (s)  ;  adeoque 
ulierius  eum  vitam  produxisse,  secus  atque  alii  exi- 
Slitnarunt. 

II.  Ad  Idatii  Chronicon  qnod  attinet,  illud  primum 
contexere  sutuerat  auctor  ab  anno  primo  Theodosii , 
ad  annum  tertiunt  Valentiniani  Piacidiae  reginaefttii, 
til  ex  eodem  intelligimus  (aa) :  quod  postea  fuisse  ab 
eo  perductum  usque  ad  annum  Leonis  imperatoris 
ocuvum,  sive  ex  ipso  Idatio  (bb),  sive  ab  anonymo 
scriptore  cujus  modo  meminunus ,  erudimur  (cr). 

G     (o)  Flores.  1.  c.  pag.  306. 

(p)  Ballerin.  tom.  II,  pag.  1366,  ediL  Opp   S. 
Leon. 
(q)  Basnag.  ad  Thes.  Canis.   tom.  II.  pag.  150, 

8  *• 


la)  Idat.  praefat.  ad  Cbronic.  infra. 

(b)  Flores.  Espan.  sagr.  vol.  IV,  pag.  300. 

(c)  Idat.  praefat.  ad  Chronic.  infra. 

(d)  Id.  in  Chron.  infra. 
le)  ld.  loc.  cit.  infra. 

u)  Sigeb.  Gembl.  de  Scriptor.  Eccl.  cap.  18. 
(g)  Tritbem.  de  Scriptor.  Eccl.  cap.  iiO. 
(k)  Mir.  Aucur.  de  Scriptor.  Eccl.  cap.  97. 
(i)  Voss.  de  Hist.  Lat.  lib.  II,  cap.17,  pag.  130. 

apud  quem  pag.  235,  perperam  dicitur  in  inscripuo- 
ne,  Idaciut  Lemovicemit. 

(t')Pagi.  adann.  431,  §61. 

(i)  Ruinart.  ad  Victor.  Vitens.  Hist.  perseeut. 
Vandai.  part.  n.  cap.  2,  pag.  413,  edit.  Paris.  1694. 

(/)  Fabric.  Bibl.  Eccl.  ad  incert.  auct.  libell.  pag. 
70,  et  Bibl.  Med.  Latin.  toin.  IV,  pag.  79,  edit. 
tiamb. 

(m)  Idat.  Chron.  infra. 

(n)  Cav.  Hist.  Litier.  tom.  I,  pag.  438. 

*  Peractis  Jam  S.  Prosperi  operibus,  cum  aliquot  Untum  quaternionea  complendo  desssent  volumuii,  Idatium  et  Mar- 
eeJlinum  padcis  aunis  suum  praevertere  ordinem  voluimas,  veniam  pecoati  cbronologici  inde  facile  sperautef  qvod  e» 
iHorum  Patrum  opusculis  uon  solum  hic  lonms  ad  juslam  mensuram  coalesceret,  sed  etiam  Prosperi  Curonios  oova.  o| 
fita  dicsm.  accederet  appendix.  Edit. 


(r)Leon.  epist.  15,  om.  I,  pag.  711,  edit.  Balie- 
rin. 

(*)  Ballerin.  ad  tom.  I,  edit.  Leon.  pag.  1475. 

(t)  Idat.  Chron.  infra. 

(u)  Anonym.  de  XII  Script.  Eccl.  cap.  8,  apud 
Fabric.  Bibl.  Eccl.  pag.  69. 

(v)  Cang.  praefat.  ad  Chronic.  Pasch.  §.  40  pag. 
31. 

(x)  Flores.  1.  c.  pae.  305. 

(y)  Idat.  Chron.  infra. 

U)  Pagi.  ad  ann.  469,  §  5,  et  ad  ann.  470.  §  2. 

(aa)  Idat.  praefat.  ad  Chronic.  infra. 

(bb)  Id.  Chron.  infra. 

(cc)  Anon.  de  Xfl  Script.  Eccl.  eap  8« 


IDATU  EPISGOPK  AQUiEFLAVIENSIS 


wi 

Neque  enim  audiendus  S»geberlustqui  praesulero  no-  A 
firum  hujusmodi  opusculumperduxisseusque  ad  an- 
num  Cbristi  490  lilteris  tradidit(o),  ut  posl  Sirmon- 
dum  (b)  Vossius  (e)  et  Pagius  (d)  observariwt.  De 
Imjiis  autem  Idatiani  Chronici  pretio  sic  edisserit 
Sirmondus»  (e) : 

c  Quanti  merito,  inquit,  esse  debeat  hfe  libellus, 
lute,  lector,  slatim  agnosces.  Intelliges  enim,  non 
solum  ab  Iioc  fonte  hausta  ea  esse  quae  de  Gothorum, 
Suevorum  aliarumque  gentium  rebus  in  Hispania  Gal- 
liaque  per  ea  tempora  gestis,  apud  Isidorum  et  alios 
scnptores,  non  aliis  ferme  qnam  Chronici  hnjus  ver- 
bis  contexta  leguntur  ;  sed  alia  praeterea  tum  ad  sa« 
cram,  tum  ad  civilem  historiam  plurima  hic  doceri ; 
tpiae  ut  caeteris  omnibus  intacta  qui  etstant,  ipsi  nof 
etiam,  nisi  ab  ldatio  prodita  essent,  Ignorare  coge- 
remur.  i  Et  jure  quidetn  ha?c  Sirmondus  ad  res  quod 
pertinet :  at  de  computo  Idatiano  secus  censet  Pagius 
(/);  de  quo  etiam  plura  disserit  Cointius  (9),quem 
propterea  consulere  juverit.  |» 

III.  Chronicon  eicipiunt  Fasti  consulares,  de  qui- 
bus  Sirmondos  (h) :  i  Fastos  consutare»,  inquit,  quoa. 
Chronico  adjecimus,  idatianos  jam  alibi  noininavimus: 
non  tam  qnod  in  codice  Metensi  quo  usi  sumus  in 
Chronico  edendo ,  eidem  Chronico  subjiciebantur, 
quam  quod  rerum  et  verborum  in  utroque  opere  af- 
finiias  et  cognatio,  epocharumque  et  temponim  par 
nbservatio,  eumdem  utriusoue  auciorem  fuisse  satis 
ostendant ,  tameui  auctoris  nomen  nullum  praeferat 
inseriptio,  quae  his  verbis  ibi  concepla  est,  Deteriptio 
eontulum  ex  quo  primum  ordinati  tunt.  Etsi  porro  io 
exeroplari  nosiro  procedebant  hi  Fasti  ad  secunduin 
usque  Anthemii  consulatum,  hoc  est,  ad  ea  tempora 
in  quibus  ldatii  Chronicon  desinit ,  atque  a  primis 
orsi  consulibus,  omnia  exinde  ad  eum  usque  aununa 
paria  consulum  percensebant,  nobis  tamen,  dutn  aliud 
consilium  dies  proferat,  satius  in  praesens  visuin  est, 
eam  dumtaxat  partem  edi  quae  et  ab  antiquariis  mi- 
nus  fucrat  depravata,  et  memorabilium  rerum  varie- 
tate  atque  fructu  lectoribus  acceptior  jucundiorque  G 
fore  videbalur.  i  Huc  usque  Sirroondus. 

IV.  t  Quod  vero,  subdit  Labbeus  (i),  summus  ille 
vir  u  que  ad  obitum  renuil ,  hoc  ego  plurimorum 
pulsatus  precibus  ac  prope  conviciis,  puWicare  ag- 
gressus  sum ,  integrosque  Fastos  Idatianos  capite 
pedibusque  truncos,  lectoribus  ex  eodem  nostro  co- 
dice  ms.  representavi,  additis  ad  oram  utriusque  co- 
lumnae  annis  ab  Urbe  condita  ex  Varroniana  suppu- 
tatione,  ct  castigaiis  plerisque  autiquariorum  bive 
exscriptorum  erroribus.  Addidi  quoque,  sed  diverso 
a  caHeris  charactere,  omissos ,  interdum  eoruindera 
antiquariorum  potius  quam  Idatiiculpa  consules  gemi- 
nos,  quia  id  a  me  postulare  videbatur  et  argumenti 
ratio  et  lectorum  inajor  opporlunitas.  i  Haecille.  Qui- 
bus  addit  Baiinius  Sirmondianomm  editor  (;') :  c  Ut 
autem  a  nobis  iidem  Fasti  aliquanto  etiam  ornatiores 
eiirent,  praeter  illa  qtiae  Labbeus  omissa  suppleve- 
rat,  praeterque  adjectas  ab  ipso  sive  emendationes, 
sive  variantes  lectiones,  alia  iiisuper  generis  ejusdem  n 
non  pauca  ex  Ciceronis  libris  aliisque  veterum  rnonu- 
nientr8  couquisita  similiter  ad  uiriusque  coinninae 
oram  ascripsiraus .  nec  non  breves  aliquot  aninjad- 


87* 


versiones  intexuimus,  quibus  aiiqiui  Idatianse  descri- 
ptionis  errata  notaremus  :  prarsertim  cum  id  jam  alii 
accurate  praestiterint,  atque  inter  caeteros  Eromaiiuel 
Schelesiratius  et  Antonius  Pagi,  a  quibus  haud  pri- 
dem  eruditae  de  ea  re  lota  dissertationes  prodiere.  i 
Ilaclenus  cl.  Bannius;  cujus  recensitam  Idatii  cum 
Chroniei,  tum  Fastoram  editionem  Sirmondiartam 
secuti  sumus,  aliquot  in  locis  ad  paginarum  limbum 
pauculis  nostris  observationibus  auctam. 

V.  Verum  illud  hic  baud  praetereundum,  Floresium 
nimirum  quem  superius  memoravimua,  Idatium  Fa- 
siorum  auctorem  non  agnoscere  (k)t  secus  atque 
certatim  censnere  post  Sirmondum  eruditi  viri  quoi 
inter  cl.  Cangius  (/) ;  qui  praeterea  eosdem  Fastos 
denuo  coniulit  curo  ipso  codice  ouo  usus  est  Labbeus, 
et  quampJnra  ex  eo  emendavit  quae  antea  parum 
iida  vel  accurata  manu  fuerant  descripta  :  quim  qui- 
dem  Fastorum  editionem  sic  restilutam  inter  $eUtu 
qumdam  ad  illuttrationem  Ckronki  Pauhalit  evulp- 
vit  (m).  Nonnulla  vero  in  iisdem  Fastis  Idatiauis  ca- 
stigata  reperias  apud  Dodwellum  (n).  Ulod  iesuaer 
monendum  ducimus,  laudatum  Floresinm  ex  codke 
ms.  qui  Joannis  Marianae  fuit ,  com  Complutensi  ae 
Toletano  collato,  in  lucera  emisisse  Idatii  Chrooicoa 
minus,  hactenus  ineditum  (o). 

VI.  At  vero  hic  demum  operae  protiufn  fuerit  Sir- 
mondi  observationem  iu  medium  proferre  de  Nmrno» 
rorum  notit  quce  Ckronici  ei  Fattorum  mmraimkm 
a/Uoc  tunl.  Sic  igitur  ille  (■) :  c  In  Gbronico  Idatii, 
ait,  prster  olympiailas  et  singulorum  imperaionum 
annos  qui  ordine  digeruntur,  duo  praecipoe  Dumeri 
annotantur.  Unus  major  cujus  initium  dueitor  ab 
Abrabamo,  hoc  est  ab  exordio  Cbronici  EuaebianL 
Nam  eum  Eusebii  Chronicon  continoarel  Idatios, 
oonsetjuens  erat  ut  illius  etiam  epochaa  sectaj-etar. 
Hic  iguur  prior  numerus  est  Eusebianua.  Alier  eat 
aerae  nispanicse,  quam  in  Fastis  quoque  ot  Hoi paais 
usttatam  et  familiarein  adjecit.  Haec  vero  Christi  na- 
Ulem  58  annis  tantum  autecedit,  cum  numenui  Ba- 
sebianus  prsecedat  annis  2015.  Quare ,  si  asainata 
aera,  Christi  annum  indagari  piacet ,  deduceudi  ab 
aera  sunt  anni  38.  Verbi  gratia,  barbarorum  in  Hi- 
apanias  ingressum  in  Chronico  (q)  et  in  Fastis  (r) 
contigisse  notat  aera  447 ;  deduc  anuoe  58,  reiifm 
fiunt  409.  Is  ergo  Christi  annus  fuit,  cum  barbari  ia 
Hispanias  penetrarunU  Quod  saue  coaGrmant  reJiqni 
etiam  characteres  qui  una  ibidem  coinparantur. 
Olympias  enim  297,  et  consules  Honorioa  vm,  et  Theo- 
dosius  m,  et  feria  tertia  iv  kal.  Octobris,  omata  eoo- 
gruunt  atino  Cliristi  409.  Hursua  prodigia  quaedaiB 
in  Gallaecia  vi  nonas  Martiaa  visa  9  eauiqoe  Ceriasi 
aextaui  fuisse  oarrat  in  Chronieo  (s) ,  awa  quingea- 
tesima.  Si  de  quingenlis  tollantur  58,  restaiit  46*. 
Aunus  ergo  Chrkti  fuit46i,  in  quena  et  feria  iitsi 
illa  quadrat»  et  Severi  Augusti  qui  Majoriaun  suceet- 
sit,  annus  secundns  eui  hsec  ascripf a  sunt.  Alque  is 
hunc  modum  ratiocinari  in  eaeteria  licebii,  nisisi 
quando  numeri  suis  locis  antiquariorum  cuipa  moti, 
scrutantium  industriani  et  conatum  eludent.  >  Hxc 
ille.  Cseterum  de  snrae  Hispanicae  ratione  et  origine 
Joannem  Marianam  consulcre  praestat  (I).  Sed  a» 
num  de  ubula. 


(a)  Sigeb.  Cbronic.  ad  ann.  490. 

(b)  Sirmond.  praefat.  ad  Idat.  in  Vet.  Testim. 

(c)  Voss.  I.  c.  pag.  230. 

(d)  Pagi.  ad  ann.  469,  }  6. 

(e)  Sirmond.  I.  c. 

(f)  Pagi.  ad  ann.  465,  §  6. 

(g)  Coim.  Annal.  Eccl.  Francor.  adann.  468,  {  1, 
tom.  I,  pag.  103. 

(h)  Sirmond.  praefat.  ad  Idal. 
(i)  Labb.  Syllab.  Scriptor.  tom.  I  Nov.  Biblioth. 
«nss.  tihror.  pag.  2. 
(i)  Baun.  praefat.  ad  tom.  II  Opp.  Sirmond.,§2. 


(k)  Flores.  1.  c.  pag.  454. 

(l)  Cang.  pnefat.  ad  Cliron.  Pasch.  {  40,  psg.  51. 

(m)  1d.  ad  Chron.  Pasch.  §  42,  p»g.  544  seqq. 

(n)  Dodvr.  ad  Opp.  post.  Pears.  in  Dissert.  smgvl. 
cap.  7,  §  10,  pag.  101  seq. 

(o)  Fltires.  I.  c.  pag.  405. 

(p)  Sirmond.  praifat.  ad  Idat. 

(q)  Idat.  Chron.  iufra. 

(r)  Id.  Fast.  infra. 

(s)  Id.  Chron.  infra. 

(()  Marian.  Hist.  de  Reh.  Hisp.  Jib.  m,  cap.  ^ 
lo:i-.  I,  png.  101  se«iq.  edit.  Ilagae-Cookl.  1735. 


S73 


CnROMCON. 


«57* 


IDATII 

EPISCOPI 


CHRONICON. 


fttMfatio. 

Idatias  servns  Domini  nottri  Jesu  Christi  nniversis  fldelibas  in  Domino  Jcsu  Chrislo,  <  C  ser- 

vientibas  ei  in  verilate  salutcm. 


Probatissimorum  in  omnibus  virorum  studia,  quos  A 
pnecipue  in  flde  ca;holica  el  conversatione  perfecta 
testes  veritatis  divini  cultus  docet  asserlio,ut  or- 
naotur  decore  dictorum,  ita  et  commendantur  ho- 
nore  merilorum,  ut  mirain  in  omni  opere  suo  ob- 
lineanl  firmilatem.  Verum  Idatius  provinciae  Gallae- 
ciae  natus  in  Lemica  civitate,  mage  divino  munere, 
qoam  proprio  merito,  summi  praesul  creatus  ofttcii, 
ul  extremus  plagae,  ita  extremus  et  vitas,  pereii- 
guuin  informatus  studio  saeculari,  multo  minus  do- 
cilis  sanctae  lectionis  volumine  salutari ;  sanctorum 
erudiiissimorum  Pairum  in  precedenti  opere  suo9 
pro  capaciute  proprii  sensue  aut  verbi,  ostensum  ab 
bis  secutus  exemplar.  Quorum  primus  Euscbius  Cae- 
sariens'isepiscopus9qui  ecclesiasticassui  numeri  libris 
icripslt  historias9ab  initio  Nini  regnantis  Assyriis,  B 
et  sancti  Abrahae  pairiarcbae  llebraeis,  et  reliquorum 
conlemporales  his  annos  regum,  in  vicesimum  Con- 
siantini  augusti  quo  imperabit  annum,Graci  ser- 
inonis  chronographix  concludil  historia.  Post  hunc 
successor  syngrapheus  perfec:us  universis  factoruin 
dietorumque  rooniiiieniis ,  Hieronymus  presbyter, 
idem  Eusebius  cognomento,  de  Graeco  in  Laiinum 
scriplure  hujus  interpres9  a  vicesimo  anno  supra 
dicti  imperatoris  in  quarium  dccimum  Valeniis  au- 
gusii  annum  subdiiain  lexit  historiam.  Esto  ut  in 
sanctis  quibus  deguit  Hierosolymorum  locis,  a  me- 
morato  Valenlis  anno  in  tempus  quo  in  pracsenti 
vita  duravit,  forte  quamplurima  de  his  quas  sunt 
insecuU  subjecerit :  quia  haud  uroqiiam,  dum  va- 
luit,  a  diverso  slyli  opere  ces^avit.  Quem  quodam  C 
lempore  propri»  peregrinationis  iu  supra  dictis  re- 
gionibus  adhuc  infantulus  vidisse  me  certus  sum. 
Qui  post  aliquot  aunos  beato  ut  erat  mansit  in 


corpore.  Si  tunc  proprio  operi  quod  subdidit  aliqua 
subjuuxerii,  apud  eos  ad  quos  scriptorum  ejus  omne 
opusvel  summa  pervenit,  certa  et  plena  cognitio 
est.  Sed  quoniam  in  cujusdam  studii  sui  scriptura 
dixisse  eum  constat,  debacchaniibus  jam  in  Rornano 
solo  barbaris,  omnia  haberi  pennixta  ttque  confusa, 
opinamur  ex  hujus  indicio  sermonis,  in  hoc  per  se 
annorum  volumine  subdito  de  successione  tempo- 
rum  ab  ipso  nihii  adjectum.  Tamen  quia  ad  nostri 
temporis  cursum,  ut  superior  lectio  docet,  descrip- 
tio  defluxit  annorum,  cum  membrana  hujus  historise 
curam  coniigisset  expertis ,  menlem  monuit  imperiti, 
ut  de  cogniiis,  etsi  in  omnibus  impari  gressu,  vei  ve- 
stigiis  se  substerneret  prapcessorum.Quae  fldeli  susci- 
pienscordis  intuitu,  partiinex&tudio  scriptorum,  par- 
timexcertoaliquantorum  relatu,  partiinexcognitione 
quam  jam  lacrymabile  propriae  vitae  tempus  ostendii, 
quae  subsequuntur  adjecimus.  Quorum  continemiam 
gestorum  et  temporum,  qui  legis  itadiscernes:  Abanno 
primo  Theodosii  augusti  in  aiinuor-tertiuin  Valenti- 
niani  augusti,  Placidi*  reginae  filii,  ex  supra  dicto  a 
nobi«  conscripta  sunt  studio,  vel  ex  scriptoruru  slylo, 
velexrelationibusindicaiitum.Exinimmeritoailectus 
ad  episcopatus  otflcium,  non  ignarus  omnium  mise- 
rabilis  temporis  aeruuuiarum,  et  conclusi  in  angustins 
imperii  Romani  metas  subdidimus  ruituras,  et  quod 
est  luctuosiu?,  intra  extremain  universi  orbisGallse- 
ciam  deformem  ecclesiastici  ordinis  statum,  crea- 
tionibus  indiscretis  honestae  libertatis  interitum,  et 
universx  propemodum  in  divina  disciplina  reli- 
gionis  occasum  ex  furentium  dominantem  permixia 
iniquaruin  perturbaiione  nationum.  Haec  jam  quidem 
inserta  :  sed  posteris  iu  temporibus  quibus  offende- 
rint,  reliquimu*  consurnmanda. 


CHRONICON. 


Romanorum  XXXiX,  Theodosius  per  Gratianum 
in  consortium  regni  assumptus,  cum  ipso,  et  Valen- 
tiniano  juniore  regnat  annis  xvu. 

I.  Theodosius  nalione  Hispanus,  de  proviucia  Gal- 
lxcia,  civiute  Cauca,  a  Gratiano  augustus  appel- 
latur. 

Inter  Romanos  et  Gothos  multa  certamina  conse- 
runtur. 

II.  Theodosius  ConsUntinopolim    ingreditur  in 

Pathol.  LI. 


primo  consuiatu  suo,  qucm  cuin  Gruliano  agebatau- 
gusio. 

Alexandriae  XXI  habeturepiscopus  Tlieophilus  vir 
eruditissinius,  insigois  qui  a  primo  conuUu  The<>- 
dOMi  augusti  Laterculuro  per  centum  aunos  dige- 
stum  de  paschae  observatione  conscripsit. 

IU.  (  Olymp.  ccxc.)  Athanaricus,  rex  Golhoriiin9 
•apud  Consuntiuopolim  decimo  qtiinto  die  ex  quo  4 
Theodosio  fuerat  susceptus,  interiif . 

28 


875  1DATII  EPISCOPI  AQUjEFLAVIENSIS  871 

IV.  {ASr.  Risp.  cdxc.)  Gothi  infida  Romanis  pace  A     Romanonim  XL,  Arcadius  et  floHORHJS  Theodotii 


se  tradunt. 

Ambrosius  in  Italia  Mediolani  episcopus,  Mar- 
linus  in  Galliis  Turonis  episcopus,  et  vitae  me- 
ritis  et  patralis  miraculis  virtutum  habeotur  insigne». 

V.  Theodosius  Arcadium  filium  suum  augustum 
appellans,  regni  facit  sibi  esse  consortem. 

VI.  (Eus.  mmcd.)  Honorius  nascitur  filius  Theo- 
dosii. 

Legati  Persarum  ad  Tbeodosium  Constantinopo* 
lim  veniunt. 

VII.  (Olymp.  ccxci.)  Greothingorum  gens  a  Theo* 
dosio  superatur. 

Priscillianus  declinans  in  haeresim  Gnosticorum, 
per  episcopos  quos  sibi  in  eadem  pravitate  colle- 
gerat ,   Abulae  episcopus  ordiuatur  :  qui  aliquot  B  lio  Ortigio  episcopo  qui  Caelenis  fuerat  ordinatos, 


filii  defuncio  patre  regnant  annis  xxx. 
I. 

II.  (Olymp.  ccxciv.) 

III.  [Romanw  Eccletice  XXXVII  habetur  eplseopm 
Amastasius.] 

IV. 

V.  In  provincia  Carthaginiensi  in  civitate  Toleto 
•ynodus  episcoporum  contrahitur,  in  qua  quod 
gestis  continetur,  Symphosius  et  Dictinius,  et  alii 
cum  his  Gallaeciae  provinciae  episcopi,  Priscilliaai 
sectatores  haeresem  ejus  blaspbemissimam  cum  as- 
sertore  eodem  professionis  suae  subscriptione  con- 
demnant.  Statuuntur  quaedam  etiam  observanda  ds 
Ecclesiae  disciplina,communicante  in  eodem  conci- 


episcoporum  conciliis  auditus,  Italiam  petit  et  Ro- 
mam.  Ubi  ne  ad  conspectum  quidem  sanctorum  epi- 
scoporum  Damasi  et  Ambrosii  receptus,  cum  bis 
cum  quibus  iverat,  redit  ad  Gallias.  Inibi  similiter  a 
sancto  Martino  episcopo,  et  ab  aliis  episcopis  haere- 
ticus  judicatus,  appellat  ad  Caesat  ein  quia  in  Galliis 
lits  [Ms.  bisdem]  diebus  potestatein  tyrannus  Maxi- 
mus  obtinebat  imperii. 

VIII.  Arcadii  quinquennalia  celebrantur. 
Romanae  Ecclesiae  XXXVI  habetur  episcopus  Sni- 

cius. 

IX.  Priscillianus  propter  aupra  dictam  haeresem 
ab  episcopatu  depulsus  9  et  cum  ipso  Latronianus 
laicus,  aliquanlique  secutores  ejus  apud  Trevirim 
sub  tyranno  Maximo  caeduntur.  Exin  in  Gallaeciam  G 
Priscillianistarum  haeresis  invasit. 

X.  Maximus  tyrannus  occiditur  per  Theodosium 
tertio  lapide  ab  Aquileia  quinto  kalendas  Augustas  : 
et  eodein  tempore  vel  ipso  anno  in  Galliis  per  Arbo- 
gastcm  [  Ms.  Arvagastem  ]  comitem  filius  Maximi 
nomine  Victor  exstinctus  est. 

Cynegius  Theodosii  prsefectus  habetur  illuslris, 
qui  factis  insiguibus  praeditus  et  usque  ad  iEgyptum 
penetrans  gentium  simulacra  subvertit. 

XI.  (Olymp.  ccxcn.)  Theodosius  cum  Honorio  filio 
auo  Romam  ingressus  est. 

XII. 
XIU. 
XIV.  Valentinianus  junior  apud  Viennam  scelere 


sed  ageniibus  Priscillianistis  pro  fide  catholica  pul- 
sus  factionibus  exsulabat. 

VI.  (Olymp.  ccxcv.) 

VII. 

VIII.  Solis  facta  defectio  tertio  idua  Novembris 
feria  secuuda. 

Romanae  Ecclesiae  XXXVIII  [Ms.  XXXVII]  habe- 
tur  episcopus  Inmocentius. 

IX.  (Eus.  mmccccix.)  Theodosius  Arcadii  filios 
nascitur. 

X.  (Otymp.  ccxcvi.)  Constantinopoli  Joannes  epi* 
scopus  praedicatur  insignis,  qui  ob  fidem  catoolicam 
Eudoxiam  Arcadii  uxorem  infestissinajD  patitor 
Arianam. 

XI. 

Xil.  ilierosolymis  Joannes,  Caesarea  Eulogius, 
Cypro  Epiphanius,  Alexandria  Theophilus  qui  supra, 
episcopi  habeniur  insignes. 

Ilieronymus  presbyterio  praeditus,  in  Bethleeai 
Judae  vicina  consistens,  praccipuus  habetur  in  cuncUs. 

XIII.  Post  supra  scriptos  sane  Arianos,  qni  Hie- 
rosolymis  ante  Joannem  episcopi  fuerini,  Idatios 
qui  haec  scribit,  scire  non  potuit.  Hnnc  vero  san- 
ctum  cum  sanctis  Eulogio,  Theophilo  et  Hieronymo 
vidit,  et  infantulus  et  pupillus. 

XIV.  (Olymp.  ccxcvn.) 

XV.  Alani,  et  Wandali,  et  Suevi  Hispanias  ingressi 
acra  ccccxlvu,  alii  quarto  kalendas,  alii  tertiu  idus 
Octobris  memorant  die,  tertia  feria,  Honorio  vm  et 


comitis  Arbogasti  [M s.  Arvagasti]  occiditur,  et  Eu-  ^  Tbeodosio  Arcadii  filio  iu  consulibus. 


genius  tyrannus  efficitur. 

XV.  (Olymp.  ccxcui.  Mr.  Hisp.  cdxxx.) 

XVI.  (Em.  mmcdx.)  Eugenius  a  Tbeodosio  au- 
gusto  superaius  occiditur. 

XVII.  Tbeodosius  invaletudine  hydropis  apud  Me- 
diolanum  defunctus  est  anuo  regni  sui  xvn.  Et  bte 
annus,  qui  Theodosii  xvn  ipse  Arcadii  et  Honorii  in 
inilio  regni  eorum  priums  est :  quod  ideo  indicatur 
ne  olympiadem  quinque  annorum  turbet  adjectio,  in 
hoc  loco  untum  propter  regnantum  iuserta  •  prin- 
eiplum. 

•  Principium,  Cangius  in  praefatione  ad  Chronicoij 
pascbale  pag.29,  $17,  iegit  item  principium  cx  cod. 


Alaricus  ,  rex  Goihorum,  Romam  ingressus,  cd« 
intra  et  extra  urbem  caedes  agerentur,  omnibus  in* 
dultum  est  qui  ad  sanctorum  limina  confugerunt 

Placidia  Theodosii  filia,  Hooorii  imperatoris  so- 
ror,  a  Gothis  in  urbe  capta. 

Alaricus  moritur,  cui  Ataulfus  succedil  in  regi>c 

Barbari  qui  in  Hispanias  ingressi  fuerant,  capde 
depraedantur  bostili.  Pestilentia  soas  partes  non  se- 
gnius  operaiur. 

XVi.  Debacchantibus  per  Hispanias  barbaris,et 
saevienle  nihilominus  pestilentiae  malo/opes  et  con* 
ms.,  non  principum,  ut  esl  in  ediL 


§77  CHRONICON. 

dium  in  arbibus  subsUntiam  tyrannicus  exactor  A  cedens  Wallia  in  regno 


diripit,  et  miles  exhaurit  [M$.  milites] :  famea  dira 
grassatur,  adeo  ut  humanae  cames  ab  bumano  ge- 
nere  vi  famis  fuerint  devoraiae  :  matres  quoque  ne- 
catis  vel  coctis  per  sc  natorum  suorum  sint  pastaa 
corporibus.  Bestiae  occisorum  giadio,  fame,  pestilen- 
tia,  cadaveribus  assuetae,  quosque  hominum  furtio- 
res  interimuni,  eorumque  carnibus  pastae  passim  in 
humani  generis  efferantur  interitum.  Et  iu  quatuor 
plagia  ferri,  fainis,  pestilentiae,  bestiarum,  ubique 
in  toto  orbe  sievientibus,  praedictae  a  Domino  per 
prophetas  suos  anuuntiationes  iroplentur. 

XVU.  Subversis  memorata  plagarum  grassatione 
Hispaniae  provinciis,  barbari  ad  pacem  iueundam, 
Domino  miserante  conversi,  sorle  ad  inbabiundum 


•ibi    provinciarum    dividunt  regiones.  Gallaeciam  B  Zosmos  [M$.t  Eulalius]. 


878 
cum  patricio  Constamio 
pace  mox  facta,  Alanis  et  Wandalis  Silingis,  in  Lu- j 
siUnia  et  Baetica  sedentibus  adversatur. 

Alexandrinae  Ecclesiae  post  Theophilum  quis  prae- 
sederit,  ignoravi  haec  scribens. 

Constantius  Placidiam  accepit  uxorem. 

(Fredibalum,  regem  gentit  Wandalorum,  mne  ullo 
eertamine  ingeniou  captum  ad  imperatorem  Honorium 
de$tinat.) 

XXIII.  Wallia,  rex  Gothorum ,  Homani  nomhrs 
causa  intra  flispanias  caedes  magnas  efficit  barbu- 
rorum. 

XXIV.  Solis  facu  defectiodie  decimo  quarto  kal. 
Augusti,  qui  fuit  quinta  feria. 

Romanae  Ecclesiae    XXXIX    praesidet  episcopus 


Wandali  occupant  et  Suevi,  siUm  in  extremiute 
Oceani  maris  occidua.  Alani  LusiUniam  et  Cartha- 
giniensem  provincias,  et  Wandali  cognomine  Silingi 
Baeticam  sortiuntur.  Hispani  per  civitaies  et  castella 
residni  a  plagis,  barbarorum  per  provincias  domi- 
naniium  se  subjiciunt  servituti. 

ConsUntinus  post  triennium  invasae  lyrannidis  ab 
Booorio  duce  Constantio  intra  Gallias  occiditur. 

XVIII.  (Olymp.  ccxcmii.)  Jovinus  et  Sebastianus 
fratres  intra  Galliam,  et  in  Africa  Heraclianos  pari 
tyrannidis  inflamur  insania. 

Angustinns  Hipponeregiensis  episcopos  habetur 
insignis,  inter  cujus  studia  magnifica,  Donatisus  ab 
eo  Dei  adjutorio  superatos,  probau  fldes  demon- 
strat  auctorum. 

XIX.  (Eus.  mhccccxxx.)  Jovinus  et  Sebastianus 
oppressi  ab  Houorii  ducibus  Narbona  inlerfecti  sunt. 

Gothi  Narbonam  ingressi  vindemiae  tempore. 

Heraclianus  movens  exerciium  de  Africa  adver^us 
Bonoriom,  Utriculo  in  Italia  in  conflictu  superatus 
effugit  in  Africam,  caesis  in  loco  supra  dicto  l  milli- 
tms  armatorum.  Ipse  post  Carthagine  in  aede  Memo- 
riae  per  Honorium  percussoribus  missis  occiditor. 

XX.  Auulfus  apud  Narbonam  Placidiamduxit  uxo- 
rem,  in  quo  prophetia  Danielis  putatur  irapleU,  qui 
ait  filiam  regis  Austri  sociandam  regi  Aquilonis, 
nullo  umen  ejos  ex  ea  semine  subsistente. 

XXI.  Hierosolymis  Joanne  quo  supra  episcopo 
pnesidente,  sanctus  et  primus  [Jfs.,  praesidente  san 


cto  et  primus]  posl  Christum  Dominum  martyr  Ste-  D  facius.] 


Duranteepiscopoquosupra,  gravissimo  terraemntu 
sancta  in  Hierosolymis  loca  quassantur  et  caetera,  de 
quibus  in  gestis  ejusdem  cpiscopi  scripu  deciarant. 

Wandali  Siiingi  in  Baetica  per  Walliam  regem 
omnes  exstincti. 

Alani  qui  Wandalis  et  Suevis  potentabantur,  adeo 
caesi  sunt  a  Gothis,  ut  exstincio  Atace  f Addace]  rege 
ipsorum,  pauci  qoi  soperfuerant,  abolito  regni  no- 
niine,Gunderici,  regis  Wandalorum,  qui  in  Gallaecia 
resederat,  se  patrocinio  subjugarent. 

Gothi  intermisso  cerUmine  quod  agebant,  per 
ConsUntium  ad  Gailins  revocati,  sedes  in  Aquita- 
nica  a  Tolosa  osque  ad  Oceanom  acceperont. 

Wnllia  eorum  rege  defuncto,  Theodoricus  succe- 
C  dit  in  regno. 

XXV.  Inter  Gundericum  Vandalorum,  et  Herme- 
ricum  Suevorum  reges  ceriamine  orto,  Suevi  in 
Nervasi  [M$.9  Nerbasis]  montibus  obsidentur  a  Wan- 
dalis. 

Valentinianus  CousUntii  et  Placidiae  filius  na- 
acitur. 

In  Gallicana  regione,  in  civiute  Biterris,  roulu  si- 
gna  effecU  terrifica,  Paulini  episcopi  ejusdem  civiu* 
tis  epistola  enarrat  ubique  dirccla. 

XXVI  (Olymp.  ccc.)  Wandali  Suevomm  obsidione 
dimissa,  insUnle  Aslerio  Uispahiaruin  comite,  sub 
vicario  Maurocello,  aliquautis  Bracarae  in  exitu  suo 
occisis,  relicta  Gallaecia  ad  Baticain  transierunt. 

[Romana  Ecclc$ia  XL  prasidet  epi$copu$  Bow- 


phanus  revelatur. 

Hieronymus,  qui  supra  praecipuus  in  omnibus,  ele- 
mentorum  quoque  peritissimus  Hebraeorum,  in  lege 
Domini,  quod  scriptum  est,  diurna  nocturnaque  me- 
diutione  contiiiuus,  studia  operis  sui  reliquit  innu- 
mera.  Ad  ullimum  Pelagianorum  [Mt.f  Pelagiani] 
seciam  cum  ejusdem  auctore  adamantino  veritatis 
malleo  eontriviL  Adversum  bos  et  adversum  alios 
naereticos  exsunt  ejus  probatissima  monimenU. 

XXII.  (Otymp.  ccxcix.)  Auulfus  a  patricio  Con- 
Mantiopulsatus,  ut  relicU  Narbona  llispaniaspeteret, 
perqoemdamGothum  apud  Barcinonam  [M$.  Barce- 
I  inter  familiares  fabulas  jugqlatur.  Cui  suc- 


Honorius  apud  Ravennam  Constantium  consortem 
sibi  facit  in  regno. 

XXVII.  Consumius,  imperator  Ravennae,  moritu* 
in  soo  tertio  cousulatu. 

XXVIII.  Castinus  magister  militum  cum  magna 
manu  et  auxiliis  Gothorom,  bellum  in  Rptica  Wan- 
dalisiufert:  qnos  cum  ad  inopiam  vi  obsidionis  ar- 
ctaret,  adeo  ot  se  tradere  jam  pararent,  inconsulU 
publico  cerUmine  coufligens,  auxiliorum  fraude  de- 
ceptus  ad  Tarraconam  [  M$.%  Terraconam  ]  victus 
effugit. 

Bonifacius  palaiium  deserens  Africam  invadit. 

XXIX.  (Euj.  hmccccxl.) 


379  %  1DAT11  EP1SC0P?AQU;EFL\V1ENSIS  SSO 

XXX.  (Olymp.  ccci.)  Ifonorius  actis  tricennalibus  A     VII.  Aetius,  dui  ulriusque  militiae,  Noros  edowai 
mus  Ravemiae  obiil.  rebellantes.  P.ursum  Suevi  initam  eum  Gallaecis  pa- 

Paulinus  nobilissimus  et  eloqueotissimus,  dudum 
conversione  ad  Deum  nobilior  factus,  vir  apostoli- 
cus,  Nola  Campaniae  episcopus  babetur  insignis  :  ctii 
Therasia  de  conjuge  ficla  soror,  testimonio  vitae 
beatae  aequatur  et  merito.  Exstant  operis  ipsius  egre- 
gii  sludia  praedicanda. 

Romanorum  XLI,  Tbeodosius  Arcadii  filius,  ante 
aliquot  annos  regnans  in  partibus  Orientis  defuncto 
patre,  post  obitum  Honorii  patrui,  monarcbiam  te- 
iii*l  imperii,  cum  esset  annorum  viginti  sex. 

Joannes  arripit  tyrannidem. 

I.  Theodosius  Valentinianum,  amitae  suac  Placidiae 
tilium,  Constantinopoli  Caesarem  facit,  et  contra 
Joannem  mittit:  sub  quo  a  ducibus  qui  cura  eo  per  B  vulnefe  quo  fuerat  percussus  interiit.  Cui  Sebastia- 


i  libata  sibi  occasione  conturbant.  Obquorum  de- 
praedationem  Idatius  episcopus  ad  Aelium  docem 
qui  expeditionem  agebat  in  Galiiis,  suscipit  legatio- 
nem.  Vetto,  qui  de  Gotbis  dolose  ad  Gallaeciam  ve- 
nerat,  sine  aliquo  effectu  redit  ad  Gotbos. 

VIII.  (Olymp.  cccm.)  Superatis  per  Aetium  incer- 
tamine  Francis  et  in  pace  susceptis,  Censorios  eo» 
mes  legatus  mittitur  ad  Suevos,  supra  dicto  seeum 
Idatio  redeunte, 

Bonifacius  in  aemulationem  Aetii  de  Africa  per 
Placidiam  evocatus  in  Italiam  ad  palatium  redit. 
Qui  depulso  Aetio  in  locum  ejus  succedens,  paucti 
post  mensibus,  inito  adversum  Aetium  conflictu,  de 


Theodosium  mis*i  fuerant,  apud  Ravennam  prirao 
anno  invasae  tyrannidis  occiditur,  et  Felix  patricius 
ordinatur  ex  magistro  militum  [Ifi.,  et  magister  mi- 
litum]. 

Valentinianus  qui  erat  Caesar,  Romae  Augustus  ap- 
pellatur. 

Wandali  Balearicas  insulas  depraedantur :  deinde 
Carthagine  Spartaria,  et  Ilispali  eversa  et  Hispaniis 
depraedatis,  Mauriuniara  invadunt. 

II.  RomanaeEcclesiae  XLI  [Jft.  XL]  praesidet  epi- 

SCOpilS  COELESTINUS. 
III. 

IV.  (Olymp.  cccu.)  Gundericus,  rex  Wandaloruro, 
capta  Hispali,  cum  impie  elatus  manus  in  ecclesiam 
civitatis  ipsius  extendisset,  moxDei  judicio  daemone  C 
correptus  interiit.  Cui  Gaisericus  frater  succedit  in 
regno.  Qui  ut  aliquorum  relatio  habet,  effectus  apo- 
staia  de  fide  catholica  in  Arianam  dictus  est  trans- 
iase  perfidiam. 

V.  Gaisericus,  rex  de  Bseticae  provinciae  littore,  cum 
Wandalis  omnibus,  eorumque  familiis,  mense  Maio 
std  Mauriuniam,  et  Africam  reliciis  transit  Hispaniis. 
Qtii  prius  quam  periransiret,  admonitus  Hermiga- 
ritim  Soevuin  vicinas  in  transitu  suo  proviucias  de- 
praedari,  recursu  cum  aliquantis  suis  facto,  praedan- 
tcm  in  Lusitania  conscquilur.  Qui  baud  procul  de 
Emerita,  quam  cum  sancun  martyris  Eulaltae  injuria 
spreverat  multis  per  Gaisericum  caesis,  ex  his  quos 
secum  habebat,  arrepto,  ut  putavit,  Euro  velocius 


nus  gener  substitutus  per  Aetium  de  palatio  sope» 
ratus  expellitur, 

IX.  (Eus.  mmccccl.)  Regresso  Censorio  ad  pahv» 
tium,  Hermericus  pacem  cum  Gallaecis  quos  pneda- 
balur  assidue,  sub  interventu  episcopali  datissibi  w 
format  obsidibus. 

Symphosius  episcopus  pcr  eum  ad  comitatum  I* 
gatus  missus,  rebus  in  cassum  frustratur  arreptis. 

In  conventu  Lucensi  contra  voluntatem  Agrolii, 
Lucensis  episcopi,  Pastor  et  Syagrius  episcopi  ordi- 
nantur. 

Aetius,dux  utriusquemilitiae.Patricios  appellatnr. 

X.  Sebastianus  exsul  et  profugus  effectus,  navi* 
gal  ad  palatium  Orienlis. 

Romanae  Ecclesiae  XLU  [M$.  XLI]  babetur  episco- 
pus  Xystcs. 

XI.  Hierosolymis  Juvenalem  episcopum  praeside- 
re,  Germani  presbyteri  Arabicae  regionis  exinde  ad 
Gallaeciam  veuientis,  et  aliorum  Graccorom  relatkrae 
comperimus,  adjicientibus  Consuntinnpolim  eua 
cum  aliis,  etPalaestinae  provinciae  et  Orieutis  episeo- 
pis  evocatum,sub  praesentia  Theodosii  augusti,  coa- 
tracto  episcoporum  iuterfuisse  concilio  ad  destruen- 
dam  HebioniUrum  haeresiro,  quam  Nestorios  [Ms.t 
Atticus]  ejusdem  urbis  episcopus  pravo  stultissimas 
sectae  resuscitabat  iugenio. 

Quo  vero  tempore  sancti  Joannes,  Hieron jmus  et 
alii  quos  supra  diximus,  obierint,  vel  quis  Joanni 
ante  Juveualem  successerit,  sicut  et  fecisse  cogoi- 


fugae  subsidio,  in  flumine  Ana  divino  brachio  praeci-  D  tura  est  in  brevi  seniorem  quemdam,  referentuni 
piutus  interiit.  Quo  iu  exstiucto,  mox  quo  coeperat     sermo  non  edidit 
Gaisericus  enavigavit. 

IV.  Suevi  sub  llermerico  rege  medias  partes  Gal- 
laeciac  depraedantes,  per  plebem  quae  casteila  tutiora 
retinebat,  acta  suorum  partim  caede,  parlimcaptivi- 
tate,  pacem  quam  ruperant,  familiarum  quae  tene- 
bintur,  redhibitione  resuorant. 

Per  Autium  comitem  baud  procul  de  Arelate  quae- 
dain  Gothorum  manus  exstinguitur,  Anaolfo  optimate 
eorum  capto.  Juthungi  per  eum  simililer  debelian- 
tur  et  Nori. 

Felix  qui  dicebatur  Pjtricius  Ravennae  tumultu 
occidilur  iuililah. 


XII.  (Olymp.  ccciv.)  Narbona  obsideri  ccepu  prr 
Gothos. 

Burgundiones  qui  rebellaverant,  a  Romanis  dace 
Aetio  debellantur. 

Uuo  eodemque  tempore  Alexandriae  Cyrillum  epi- 
scopum  praesidere,  et  ConsUntinopoli  Nestorium 
haereticum  Hebionaeum,  Cyrilli  ipsius  ad  eumden 
epistola,  et  baeresim  destruentis  et  regulam  fldei  ei- 
ponentis  ostendit.  Haec  cum  aliis  babentur  alUta. 

XIII.  Narbona  obsidione  liberator  Aetio  dnce  et 
roagistro  militum.  Burgundionum  caesa  viginti  mil- 
lia. 


881 


CHRONIGON. 


889 


Rursos  Gensorius  et  Fretimundus  legali  mitluntur  A  nopoli  fugit  admonitui ,  et  ad  Theodorem  regeui 


ad  Suevos. 

XIV.  Gothorum  caesa  octo  roillia  sub  Aetio  duce. 
Suevi  cum  parte  plebii  Gallaeciae  cui  adversaban- 

tur,  pacis  jura  coufirmant. 

Hermericus  rex  morbo  oppressus  Rechilam  fllium 
suum  subaiituit  in  regnum :  qui  Andevotum  cum 
sua  quam  babebat  manu  ad  Singillionem  Bjetican 
fluvium  aperto  marte  prostravit,  magnis  ejus  auri  et 
argenti  opibus  occupatis. 

XV.  Cartliagine  fraude  decepu  die  decimo  quarto 
kalen.  Novembris  omnem  Africam  rex  Gaisericus 
invadit. 

Bello  Gotbico  subTbeodorico  rege  apud  Tolosam, 
Litorius  Romanus  dux  inconsultius  cum  auxiliari  Hu- 


Gothorum  veniens ,  couquaesiUro  sibi,  qua  potuit, 
Bareinonam  bostis  factus  ingreditur. 

XXI.  In  Asturicensi  urbe  Gallacciae,  quidam  anta 
aliquot  annos  latentes  Manicbaei  gestis  episcopalibus 
deteguntur ;  quse  ab  Idatio  et  Turibio  episcopis  qui 
eos  audierant ;  ad  Antoninum  Emeritenscm  episco- 
pum  directa  suni. 

Wandali  navibus  Turonio  in  littore  Gallaeciae  re- 
penie  advecti,  familias  capiunt  plurimorum. 

Sebastianus  de  Barcilone  fugatus  migrat  ad  Wan- 
dalos. 

Per  episcopum  Romae  tunc  prarstdentem  getta  de 
Manichftis  per  provincias  diriguntur. 

XXII.  Yitus  magister  utriusque  militiae  factus,  ad 


norum  manu  irruens,  caesis  his,  ipse  vulueratus  ca-  B  Hispanias  missus,  non  eiiguae  manus  fultus  auxilio, 


pilur,  et  post  dies  paucos  occiditur. 

Inter  Romanos  et  Gothos  pax  efflcitur. 

Gaisericus  eiatus  impie,  episcopum  clerumque 
Carthaginis  depellit  ex  ea,  et  juxia  prophetiam  Da- 
nielis,  demutatis  ministeriis  sanclorum,  ecclesias  ca- 
rholicas  tradit  [Jtfi.,  tradiditj  Arianis. 

Recbila,  rex  Suevorum,  Emerium  ingreditur. 

XVI.  (Olymp.  cccv.)GaisericusvSiciliamdeprseda* 
tus,  Pauormum  diu  obsedit:  qui  damnatia  catnolicis 
episcopis  Maximini,  apud  Siciliam  Arianorum  du- 
cis,  adversum  caibolicos  prsecipiutur  insiinctu,  ut 
eosquoquo  pacto  in  impieUtem  cogeret  Arianam: 
Bonnullis  declinantibus,  aliquanti  durantes  in  catbo- 
lica  fide  consummavere  martyrium. 

Censorius  comes  qui  legatus  missus  fuerat  ad  Sue-  C 
vos,  residens  Mirtyli  [Manyli],  obsessus  a  Rechila  in 
paee  se  tradidit. 

XVII.  Rex  Suevorum,  diuturno  per  annos  sepiem 
•morbo  afflictus,  moritur  Hermericus. 

Rex  Rechila  Hispali  oblenu,  Baeticam  Ct  Cartha- 
giniensem  provincias  in  suam  redigit  potesutem. 

[RomatuE  EccUiia  XLIII  pra$idet  epiuopm  Leo.] 

Sabino  episcopo  de  Hispali  factione  depuiso,  in 
locum  ejus  Epipbanius  ordinatur  fraude,  non  jure. 

Asturius,dux  ntriusque  militis,  adHispaoias  mis- 
sas9  Tarraconensium  csedit  muititudinem  Bacau- 
daram. 

XVIII.  Cometae  sidus  apparere  incipit  mense  De- 
cembri;  quod  per  menses  aliquot  visum,  svbsequen- 


ti8  in  pestilentia  plagae  quae  fere  in  toto  orbe  diffusa  D  datur  mense  Februario. 


cum  Carthaginienses  vexaret  et  Baiticos,  succeden- 
libus  cum  rege  suo  illic  Suevis,  superatis  etiam  in 
congressione  qui  ei  ad  depraedandum  in  adjutorium 
venerant,  Gotbis,  territus  miserabili  timore  diffugit. 
Suevi  exin  illas  provincias  magna  deprsedatione  sub- 
vertunt. 

XXIII.  Romanae  Ecclesiae  XUU  [  Jfs.  XUI]  praesi- 
det  episcopus  Leo  :  bujos  scripia  per  episcopi  Turi- 
bii  diaconem  Pervincum  contra  Priscillianistas  ad 
Hispanienses  episcopos  deferantur.  Inter  quae  ad 
episcopum  Turibium  de  observatione  catholicae  fidei 
et  de  haeresum  blasphemiis  dispuutio  plena  dirigk 
tur,  quae  ab  aliquibus  Gallascis  subdolo  probatur 

arbitrio. 

« 

Solis  facu  defectio  die  nono  kal.  Januarias,  qui  fuii 
tertia  feria. 

XXIV.  (Olymp.  cccvu.)  Rechila,  rex  Suevorum  » 
Emeritae  gentilis  moritur  mense  Augusto  :  cui  mox 
filius  suus  catholicus  Rechiarios  succedit  in  regnum, 
nonnullis  quidem  sibi  de  gente  sna  aemulis,  sed  laten- 
ter :  obteiito  Umen  regno,«ine  mora  uiterioresregio- 
nes  invadit  ad  praedam. 

Pascentium  quemdam  urbis  Romae  qoi  de  Asturic* 
diffugerat,  Maufchaeum  Anloninus  episcopus  Emeri- 
tae  comprehendit,  auditumque  etiam  de  provincia 
Lusitania  facit  expelli. 

Per  Agiulfum  Hispali  Censorius  jugulator. 

XXV.  Recbiarius  accepia  in  conjugium  Theodoris 
regis  fiiia,  auspicatus  initium  regui,  Vasconias  deprae- 


«s>t,  praemisit  ostentum. 

ConsUntinopoliunae  ecclesiae  depniso  Nestorio 
praesidet  episcopus  Flavianus. 

XIX.  (Eu$.  mmcccclx.)  Astorio  magistro  utriusque 
militiae,generipsius  successor  ipsi  miitiiurJMerobau- 
dis,  natu  nobilis  et  eloquentiae  merito,  vel  maxime 
io  poematis  studio  veteribus  coroparandus,  testimo- 
mo  etiam  provebitur  sutuarum.  Brevi  tempore  po- 
tesutis  suae  Aracellitanorcm  frangit  insolentiam  Ba- 
caudarom.  Mox  nonnullorum  invidia  perurgenle,  ad 
nrbem  Romam  sacra  praeceptione  revocatur. 

XX.  (Otymp.  cccvi.)  Sebastianus  illicquo  confu- 
gerat,  deprebeusus  sibi  adversa  moliri,  e  Consunu- 


Basiiius  ob  testimonium  egregii  ausus  sui  congre- 
gatis  Bacaudis  in  ecclesia  Tyriassone  fcederaios  oc- 
cidit :  obi  et  Leo  ejusdem  ecclesiae  episcopus,  ab 
eisdem  qui  cum  Basilio  aderant,  in  eo  loco  obiit  vul- 
neratus. 

Rechiarius  mense  Julio  ad  Theodorem  socerum 
profectus,  Caesaraugusunam  regionem  cum  Basilio 
in  reditu  depraedatur.  Irrupta  per  dolum  Uerdensi 
urbe,  acu  est  non  parva  captivius. 

XXVL  Asturius  vir  illustris  ad  honorem  provehi- 
tur  consuiatus. 

Sebastianus  exsul  factus  ad  perniciosam  sibi,  sicul 
post  exitus  docuit,  Gaiserici  confugtt  potesuiem : 


m  IDATII  EPISCOPI  AQDiEFLAVIENSIS  884 

pervo  poft  tempore  quam  venerat  per  eum  jubelur  A  Fronto  similiter  comes,  legati  pro  paee  mitiontur  et 


occidi. 

De  Galliis  epistolae  deferuntorFlavianiepiscopi  ad 
Leonem  episcopum  missae,  cum  scripiis  Gyriili  epi- 
^seopi  Alexandrini  ad  Neslorium  GonsuntinopoliU- 
num  de  fiutychete  Hebionila  haeretico,  et  Leonis  epi- 
scopi  ad  eumdem  responsa,  quse  cum  aliorum  episco- 
poruin  et  gestis  et  scriplis  per  ecclesias  dirigun- 
tur. 

XX VII.  Tbeodosius  imperator  moriiur  Gonstanti- 
nopoli  anno  aeutis  suae  quadragesimo  ocUvo. 

Post  quem  XLIII  statim  apud  Gonstaminopolim 
Marcianus  a  miiitibus  et  ab  exercitu,  instante  sorore 
Theodosii  Pulcheria  regina,  efficitur  imperator.  Qua 
sibi  in  conjugiumassumpta9regnat  inpartibus  Orien- 
tis. 

XXVIII.  (Olymp.  cccvtn.)Valentiniani  imperatoris 
mater  Piacidia  moritur  apud  Romam. 

In  Gallaecia  terraemotus  assidui,  signa  in  coelo 
plurima  ostenduntur.  Nam  pridie  nonas  Aprilis  tcr- 
tia  feria,  post  solis  occasum,  ab  Aquiionis  plaga  coe- 
lum  rubens  sicut  ignis  aut  sanguis  efticitur,  inter- 
minii  per  igneum  ruborem  lineis  clarioribua  in 
speciem  hastarum  rutilantium  deformatis  :  a  die 
clauso  usque  in  horam  noctis  fere  tertiam  signi  durat 
ostensio,  quae  mox  ingenti  exitu  perdocetur. 

Gens  Hunnorum  pace  rupta  depraedatur  provincias 
Galliarum  :  plurimae  civitates  effractae,  in  campis 
GaUlaunicis,  haud  longe  de  civiute  quam  effrege- 
ranl,  Mertis,  Aetio  duci  et  regi  Tbeodori,  quibua 


obtinent  conditiones  injunctaa. 

Thorismo,  rex  Gothorum,  spirans  hostilia  a  Theu- 
dorieo  et  Frederico  fratribus  jugulatur :  cni  Tbeode- 
ricus  auccedit  in  regno. 

XXX.  Tertio  regni  anno  principia  Marciani  regioa 
moritur  Pulcheria  mense  Julio. 

Per  Fredericum  Theudorici  regia  fratrem  Bs- 
caudae  Tarraconenaea  casduntor  ex  aactoriute  Ro- 
mana. 

In  Gallaecia  terraemotus,  et  in  sole  signum  inorto, 
quasi  aitero  secum  concerUnte  monstratur. 

Aetius  dux  et  pairicius  fraudulenter  aingularis  ac- 
citus  intra  palatium  manu  ipsius  Valentiniani  irope» 
ratoria  occidiior.  Et  cum  ipso  per  spaurium  ejos 
B  aliqui  aingulariter  intromissi  jugulantur  honorati. 

His  gestis  legatos  Valentinianus  mittit  ad  gentes, 
ex  quibos  ad  Suevos  venit  Jostinianos. 

XXXI.  Quarto  regnl  anno  principis  Marriani  per 
duos  barbaros  Aetii  familiarea  Valenlinianns  Rnas 
imperator  occiditur  in  campo,  exercitn  circamsuu- 
te,  anno  aeutis  suae  xixvi,  et  regni  xxxu  Post  qoem 
mox  Maximus  ex  consulibus  xi.ni  Roraas  Aogustos 
appellatur :  qui  cum  imperator  factus  relicum  Va- 
ientiniani  sibi  duxisset  uxorem,  et  fllio  suo  ex  priore 
conjuge  Palladio  quem  Caesarem  fecerat,  Valenti- 
niani  filiam  in  conjogium  tradidisset,  magnoram  mo- 
tuum  quos  verebator,  perturbatione  distortus,  et 
quia  in  occisorum  per  Valentinianum,  et  in  ipsios 
interitnm  Valentiniani,  ambitu  regni  consttia  sce- 

erat  in  pace  socieUs,  aperto  marte  confligens,  divino  G  lesu  patrau  contulerat,  eum  imperium  deserere 


caesa  superatur  auxilio  :  bellum  nox  inUmpesU  di- 
remit.  Rex  illic  Theodorea  prostratus  occubuit: 
ccc  ferme  millia  hominum  in  eo  cerUmine  cecidisse 
memorantur. 

Mulu  anuo  signa  procedunt.  Quinto  kal.  Octobris 
a  parte  Orientis  luna  fuscatur.  In  diebua  sequentis 
paschae  visa  quaedam  in  ccelo  regionibus  Galliarum, 
epistola  de  bis  Eufronii  Aogustodunensis  episcopi  ad 
Agrippinom  comitem  facta  evidenter  ostendit.  Stella 
cometes  a  decimo  quarto  kal.  Juiias  apparere  inci- 
pit,  quae  111  kal.  diluculo  ab  Oriente  visa,  post  occa- 
sum  solis  ab  occidua  parte  mox  cernitur.  Kalendis 
Augusti  a  parte  occidentis  apparet. 

Occiso  Theodore  Thorismo  filius  ejus  succedit  in 
regno. 

Hnnni  cum  rege  suo  Attila,  relictis  Galliis  post 
cerUmen,  Iuliam  petunt. 

XXIX.  (Eu$.  mmcccclxi.)  Secundo  regni  anno  prin- 
cipis  Marciani,  Hunni  qui  Italiam  praedabantor,  ali- 
quantis  etiam  civiutibus  irruptis,  diyinitus  partim 
fame,  partim  morbo  quodam  plagis  coelestibus  fe- 
riuntur :  missis  etiam  per  Marcianum  principem  Aetio 
duce  caeduntur  auxiliis;  pariterque  in  sedibus  suis  et 
cceiestibus  plagis,  et  per  Marciani  subiguntur  exer- 
citum  :  et  ita  subacti,  pace  facU  cum  Romanis  pro- 
pi  ias  universi  repetunt  sedes,  ad  quas  rex  eorum 
Attila  mox  reversns  interiit. 

Ad  Suctos  Mansuctua  comes  Hispaniarum,  et 


vellet  et  Romam,  vix  qoatnor  regni  soi  mensibos 
expletis,  in  ipsa  orbe  tumnltu  popoii  et  aeditione  oc- 
ciditur  miliUri. 

Ipso  anno  in  Gailiis  Avitus  Gallos  civis  ab  exerejtn 
Gallicano  et  ab  honoralis,  primum  Tolosae,  dehinc 
apud  Arelatum  Angustus  appellatns,  Romam  pergtt 
et  suscipitor. 

Usquead  Valentinianum  Theodosii  generatio  tenuit 
principatum. 

Romanorum  XLUI,  Maociaiios  quario  jam  regui 
soi  anno  obtinet  monarchiam. 

I.  (Olymp.  cccix.)  Per  Avitum,  qoi  n  Romanb  et 
evocatus  et  sosceptus  foerat  imperator,  legali  ad 
Marcianum  pro  unanimiUU  mittuntur  imperii. 
D  Gaisericus  soiliciutos  a  relicu  Valentiniani,  ot 
malum  fama  dispergit,  prius  quam  Avitoaaogustos 
fierei,  Romam  ingreditur,  direptisque  opibus  Roma- 
norum  Carthaginem  redit,  relicum  Valentiniani  et 
flliaa  duas,  et  Aetii  filium  Gaudentiom  nomine,  aecu 
ducens. 

Suevi  Garthaginienses  regiones  quas  Romania  red^ 
diderant,  depraedantur. 

Marcianus  et  Avitos  coneordes  principatu  Romam 
ntuntur  imperii. 

Per  augustum  Avitum  Fronto  comes  legatus  mlt* 
titur  ad  Suevos.  Similiter  et  a  rege  Gothorum  Then- 
dorico;  quiafidos  Romano  esset  imperio,  legati  ad 
eosdem  millunlur,  ut  Ura  secom  quam  cnm  Ro 


toS  CimOMCON. 

Imperio,  qaia  uno  essent  pacis  fcedere  copulati,  ju-  A     Aiulfus  deserens  Gothos  in  Galiaecia  residcL 


m 


rati  fcederis  promissa  servarent.  Remissis  legatis 
utriusque  ptrtis  atque  ouini  juris  ratione  violaU, 
Suevi  Tarraconensem  provinciam  quae  Romano  im- 
perio  deserviebal,  invadunt. 

De  Erulorum  gente  septem  navibus  in  Lucensi  lit- 
tore  aliquanti  advecli,  viri  ferme  cccc  expediti,  su- 
perventu  mullitudinis  congregatae  duobus  tantum  ex 
suo  numero  effugantur  occisis,  qui  ad  sedes  proprias 
redeuntes,  Canubriarum  et  Vardulliarura  loca  mari- 
tima  crudelissime  depraedati  sunl. 

Legati  Goihorum  rursum  veniunt  ad  Suevos :  post 
quorum  adventum  rex  Suevorum  Beehiarius  cum 
magna  suorum  multitudine  regiones  provinciae  Tar- 
raconensis  invadit,  acta  illic  depraedatione,  et  grandi 
ad  Gallaeciem  captivitate  deducta. 

Mox  Htspanias  rex  Gothorum  Theudoricus  cum 
ingenti  exercitu  suo,  et  cum  volunlaie  et  ordinatione 
Aviti  imperatoris  ingreditur.  Cui  cura  multitudine 
Suevorum  rex  Rechiarius  occurrens  duodecimo  de 
Asturicensi  urbe  milliario,  ad  fluvium  nomine  Urbi- 
cum,  tertio  nonas  Octobris  diev  sexta  feria  inito  mox 
certamine  superatur  :  caesis  suorum  agminibus,  ali- 
quantis  captis,  plurimisque  fugatis,  ipse  ad  extre- 
mas  sedes  Gallaecise  plagatus  vix  evadil  ac  profugus. 

Theudorico  rege  cum  exercitu  ad  Bracaram  extre- 
mam  civiutem  Gallaeciae  penendeute,  quinto  kal. 
Novemb.  die  dominico,  etsi  incruenta,  fit  tamen  satis 
mcasta  et  lacrymabilis  ejusdem  direptio  civitatis. 
ftomanorum  magna  agitur  eaptivitas  captivorura, 


Suevi  qui  remanserant  in  extrema  parte  Galla> 
ciae,  Massiliae  filium  nomine  Maldram  sibi  regem 
constittiunt. 

Tbeudoricus  Emeritam  depraedari  volens,  beatae 
Eulaliae  martyris  terretur  ostentis. 

III.  Avitus  terlio  anno  postea  quam  a  Gallis  ei  a 
Gotltis  factus  fuerat  imperaior9  caret  imperio,  Gotho- 
rum  promisso  destilutus  auxilio,  caret  et  vita. 

In  Orientis  partibus  septimo  anno  imperii  sui  ino- 
ritur  Marcianus. 

Romanorum  XLIV,  Majorunus  in  lialia,  et  Cou- 
sunlinopoli  Lso  augusti  appdlantur. 

I.  Theudoricus  adversis  sibi  nuntiis  territus,  mox 
post  dies  paschae,  quod  fuit  quinto  kal.  Aprilis,  de 
B  Emerita  egreditur,  et  Gallias  repetens  partem  ex  ea 
quam  habebat  multitudine  variae  natiouis,  cum  du- 
cibus  suis  ad  campos  Gallaeciae  dirigit :  qui  dolis  et 
perjuriis  insirucli,  sicut  eis  fuerat  imperatum,  Aslu- 
ricam  quam  jam  praedones  ipsius  sub  specie  Roma- 
nae  ordinationis  intraverant,  mentientes  ad  Suevos 
qui  reraanserant,  jussam  sibi  expeditionem,  ingre- 
diuntur  pace  fucata  solitae  arte  perfidiae.  Nec  mora 
promiscui  generis  reperla  illic  caeditur  multitudo, 
sanctae  effringuntur  ecciesiae,  altaribus  direptis  et 
demolitis,  sacer  omnibus  ornatus  et  usus  aufertur. 
Duo  iliic  episcopi  inventi  cum  omni  cleco  abducun- 
tur  in  eaptiviutem  :  invalidior  promiscui  sexus  agi* 
tur  miseranda  captivitas;  residuis  et  vacuis  civitatis 
domibus  datis  incendio,  camporum  loca  vasUotur. 


sanctorum  basilicae  effractae,  altaria  sublaU  atque  C  Palentina  civius  simili  quo  Asiurica,  per  Golhos 


confracta,  virgiues  Dei  exin  qtiidem  adductas9  sed 
iniegriute  servaU,  clerus  usque  ad  nuditatem  pu- 
doris  exutus,  promiscui  sexus  cum  parvulis,  de  locis 
refugii  sanctis  populus  omnis  abstractus,  jumento- 
rum,  pecorum,  camelorumque  borrore  locus  sacer 
impletus,  scripU  super  Jerusalem  ex  parte  coelestis 
irae  revocavit  exempla. 

II.  Reciiiarius  ad  locum  qui  Portucale  appellatur, 
profugus  regi  Theudorico  captivus  adducitur  :  quo 
in  custodiam  redacto,  caeteris  qui  de  priore  certa- 
mine  superfuerant,  tradentibus  se  Suevis,  aiiquantis 
nihilominus  interfectis,  regnum  destructum  et  fini- 
tum  est  Suevorum. 

Ilisdem  diebus  Rechimeris  comitis  circumvenlio- 


perit  exitio.  Unum  Coviacense  castrum  tricesimo  de 
Asturica  milliario  a  Gothis  diutino  cerumine  fatiga- 
tum,  auxilio  Dei,  hostibus  et  obsistit  et  praevalet : 
quam  plurimis  ex  eorum  manu  interfectis,  reliqui 
revertuntur  ad  Gailias. 

Aiuifus  dum  regnum  Suevorum  spirat,  Portucaie 
moritur  mense  Junio. 

Suevi  in  partes  divisi  pacem  ambiunt  Gallaecia- 
rum  :  e  quibus  pars  Franunem,  pars  Mcldram  re- 
gem  appellat.  Soiito  more  perfidiae  Lusitaniain  de- 
praedatur  pars  Suevorum  Maldram  sequens :  acta 
illic  Romanorum  caede,  praedisque  contractis,  civitas 
Uiyxippona  sub  specie  pacis  intratur. 

FranUnes  moritur  per  Pascba  et  Pentecosteu.  Ju- 


ne,  magna  multitudo  Wandalorum,  quae  se  de  Car-  D  bente  Maldra  Suevi  in  solium  perfidiam  versi,  re- 
thagine  cum  lx  navibus  ad  Gallias  vei  ad  Italiam 
moverat,  regi  Theudorico  nuntiatur  occisa  per  Avi- 
tum. 

Hesychius  tribunus  legatus  ad  Tbeudoricum  cum 
sacris  muneribus  missus  ad  Gallaeciam  venit,  nun- 
tians  ei  id  quod  supra,  in  Corsica  cassam  multitudi- 
nem  Wandalorum,  et  Avitum  de  liaiia  ad  Gallias 
Arelate  successisse.  Orlentalium  naves  Hispalim  ve- 
nientes  per  Marciani  exercitum  caesas  nuntiat. 

Occiso  Rechiario  mense  Decembri,  rex  Theudori- 
cus  de  Gallaecia  ad  Lusiuniam  succedit. 

In  conventus  parie  Bracarensis  latrocinantum  dc- 
praedatio  perpetralur. 


gtonem  Gailaeciae  adhaerentem  flumini  Durio  deprae- 
dantur.  Quinto  idus  Junias  die,  quaru  feria,  ab 
bora  quaru  in  boram  sexUm,  ad  speciem  lunas 
quintae  vel  sextae,  sol  de  lumine  orbis  sui  minoratue 
apparuit. 

II.  (O/ymp.cccx.)  Gotbicusexercitusducesuo  Cy- 
rila  a  Tbeudorico  rege  ad  Hispanias  missus  mense 
Juiio  succedit  ad  Baetioam.  Legati  Gothorum  et 
Wandalorum  pariter  ad  Stievos  veniitnt,  et  rever- 
tuntur. 

IU.  Theudoricus  cum  duce  suo  Sunierico  exercitus 
sui  aliquanum  ad  Baeticam  dirigit  manum  :  Cyriia 
revocatu*  ad  Gallias.  Suevi  nibilomious  Lusiiaaia» 


S87  IDATII  EPISCOPI  AOU^FLAVIENSIS  8» 

partes  com  Maldra,  alii  cum  Rechimundo  Gallaeciam  A     Romanorom  XLV,  Siviaoa  a  senato  Romae  aa- 


depraedantnr. 

Eruli  marilima  conventos  Lnceosis  loca  nonnulla 
crudelissime  invadunt  ad  Baeticara  pertendentes. 

Maldras  germanum  suum  fratrem  interflcit,et  Por- 
ftucale  castrum  idem  hostis  invadiu 

Inter  Suevos  et  Gallaecos  interfectis  aliquantis  ho- 
tiestis  naiu,  maium  hostile  miscetor. 

Legaii  a  Nepotiano  magistro  militiae,  et  a  Snnie- 
rico  comite  missi  veniunt  ad  Gallaecios,  nuntiantes 
Majorianum  augustum  et  Theudoricum  regem  firmis- 
sima  inter  se  pacis  jura  sanxisse,  Gotbis  in  quodam 
certamine  superatis. 

IV.  (Eu*.  mmcccclxxi.)  Maldras  in  fine  mensis 
Februarii  jugulatos  merito  perit  interito. 

Per  Suevos  Luco  babitantes,  in  diebus  paachae,  B 
Romani  aliquanti  cum  rectore  soo  honesto  nato  re« 
pentino  secori  de  reverentia  dierura  occiduntur  in- 
cursu. 

Mense  Maio  Majorianus  Hispanias  ingreditur  im- 
perator  :  quo  Carthaginiensem  provineiam  perten- 
denie,  aliquantas  naves  quas  sibi  ad  transitom  ad- 
versum  Wandalos  praeparabat,  de  littore  Cartbagi- 
iiiensi  commoniti  Wandali  per  proditores  abripiunt. 
Majorianos  ita  soa  ordinatione  frustratus  ad  Italiam 
revertilur. 

Pars  Goihici  exercilus  a  Sonierico  et  Nepotiano 
comilibos  ad  Gallaeciam  directa,  Soevos  apod  Lu- 
cura  depraedantur  :  quae  Dictinio  [Ms.  Suevos  apud 
Locom  depraedatur  habitantes,  quae  Dictinio],  Spi- 


gustus  appeliatur  anno  imperii  Leonis  qointo. 

VI.  l.[Olymp.  cccxi.)  Sooiericua  redit  ad  Gallias. 
Nepotianus  Theodorico  ordinante  Arboriom  accipit 
soccessorem. 

In  provincia  Gallaecia  prodigiorora  videntor  signa 
diversa.  iEra  d,  vi  nonas  Martias  poliorom  canta, 
ab  occaso  solis  tona  in  sangoinem  plena  convertitor. 
Idem  dies  sexta  feria  foit. 

Antiochia  major  Isanriae  [Forte,  majoris  Syriae] 
inobediens  roonitis  salutaribos,  lerra  debiscente  de- 
mergitur,  tantum  ipsins  civitatis  aliqnantis  qoi  eom 
obaodientes  limori  Domini  sont  secuti,  de  interihi 
liberatis,  tnrriom  etiam  solis  cacuminibos  exsunti- 
bus  super  terram. 

Gaisericus  Valentiniani  relictam  Constantinopolim 
remittit.  Fiiiae  ipsius,  una  Gentoni  Gaiserici  filio, 
alia  Olybrio  senatori  orbis  Romae  jore  matrimonii 
eopulantur. 

Agrippinos  Gallos  et  eomes  et  civis,  iEgidio  co- 
miii  viro  insigni  inimicus,  ut  Gothorum  mereretor 
auxilia,  Narbonam  tradidit  Tbeudorico. 

Adversus  JSgidium  comitem  otriosque  militi*, 
virum,  ut  fama  commendat,  Deo  bonis  operibos 
complacentem,  in  Armoricana  provincia  Freliricos 
frater  Tbeuderici  regis  insurgens,  com  his  com  qui- 
bus  fuerat,  superatus  occidilur. 

Cum  Palegorio  viro  nobiii  Gallaeciae,  qui  ad  sopra 
dictom  foerat  regem  Cyrila  iegatus,  ad  Galledam 
veniens,  eontes  ad  eomdem  regem  iegaios  obviat 


nione  et  Ascanio  delatoribos ,  spargentibosqoe  ad  C  Rechimundi  :  qui  regressi  in  celeri ,   revertentem 

Cyriiam  in  Lucensi  urbe  suscipiunt.  Post  cojus  moi 
egressum  de  Gallaecia,  Suevi  promissiooum  suarom 
ot  semper  failaces  et  perfidi,  diveru  loca  infelicis 
Gallaeciae  solito  depraedantor. 

Per  Theodoricom  ad  Suevos  Remismundus  et  Cy- 
riia  cum  aliquantis  Gnthis  qui  prius  venerant,  remit* 
tuntur.  Cyrila  in  Gallaecia  reraanente,  Remismondo 
mox  recorrente  ad  regem,  inter  Gallaecos  et  Soevos 
indisciplinata  pertorbatio  dominator. 

Romanae  Ecclesiae  ILIV  [M$.  ILIII]  praesidet  epi- 
scopos  Hilarus. 

VII.  II.  Nepolianos  recedit  e  corpore. 

Frumario  mortuo,  Rechimundus  omnibus  Soevis 
in  suam  ditionem  regaii  jure  revocatis,  pacem  refor- 


lerrorem  propriae  venena  perfldiae,  indicata  recurrit 
nd  suos  :  ac  mox  iisdem  delatoribos  quibos  sopra, 
Frumarius  cum  manu  Suevorum  quam  habebat  im- 
pulsus,  capio  idaiio  episcopo  septimo  kalend.  Au- 
gusti  in  Ai|uaeflaviensi  ecclesit,  eumdem  conventum 
grandi  evertit  excidio. 

Rechimundus  vicinasibi  pariter  Auregensium  loea, 
et  Lucensis  conventus  maritima  populatur. 

Inter  Frumarium  et  Recbimundum  oritur  de  regni 
potestate  dissensio. 

Gailaeciorum  et  Suevorum  pacis  qoaedam  umbra 
conscriiur. 

A  Theudorico  iegati  ad  Suevos  veniont  et  recor- 
runt. 


Suniericus  Scallabim  cui  adversabator,  oblinet  ^  mat  elapsam. 


civitatem. 

Idatius  qui  supra,  tribus  mensibus  captivitatis  im- 
plelis,  mense  Novembri,  miserantis  Dei  gralia,  contra 
votum  et  ordinationein  supra  dictoroin  delatorom 
redit  ad  Flavias. 

Derege  Theodorico  legati  gentis  perGdae  rever- 
tuntur. 

Gaisericus  rex  a  Majoriano  imperatore  per  legatos 
poBtulat  pacem. 

V.  Majorianum  de  Galliis  Romam  redeuntem,  et 
Romano  imperio  vei  nomini  res  necessarias  ordi- 
nantem,  Rechimer  livore  percitusetinvidorom  con- 
silio  fultos,  fraode  interficit  circomventom. 


Mense  Maio  sopra  dicti  viri  ifigidii  legati  per 
Oceanum  ad  Vandalos  transeont,  qui  eodem  cnrsa 
Septembri  mense  revertuntur  ad  suos. 

Decimo  tertio  kalend.  Augusti  die,  seeunda  feria, 
in  speciem  lunae  quiniae  sol  de  lomine  suo  ab  hora 
tertia  in  horam  sexum  cernitur  minoratus. 

Legatos  Remismondos  mittit  ad  Theudoricom;  qoi 
similiter  soos  ad  Remismondom  remitiit,  com  ar- 
morum  adjectione  vel  munerum,  directa  et  conjoge 
quam  haberet. 

Vandali  per  Marcellinom  in  Sicilia  caesi  effngantut 
ex  ea. 

iEgidius  moritur,  alii  dicunt  insidiis,  alii  veueas 


CDRONICON. 


890 


jrceptus.  Qao  desi»tente,  mox  Gollii  regiones  inva-  A  rura,   habitatoribusque  captis  alque  dispersU,   ct 


dunt  quas  Romano  nomini  tuebatur 

Suevi  Conimbricaro  dolose  ingressi,  famHiam  roV 
bilem  Cantabri  spoliant ,  et  capiivam  abductint 
niatrem  cum  ftliis. 

Legati  eodem  anno  duabus  vieibus  a  rege  Suevo- 
rum  mittuntur  ad  regem  Theudoricum,  ad  quem  et 
Arborius  proficiscitur  evocntus. 

[VIII.  111. j  Reversi  legaii  Suevorum  obiisse  nun- 
liant  Severura  imperii  sui  anno  quarto,  qui  supra 
remittuntur  ad  Conimbricam. 

Ajax  natione  Galata ,  effectus  apostata  et  senior 
Arianus,  inter  Suevos  regis  sui  auxilio  hostis  ca- 
iholicae  fidei  etdivinss  Triuitatis  emergit.  Ad  Galli- 
canam  Gothorum  habiiationem  hoc  peetiferum  ini- 
mici  hominis  virus  adveetum. 

Suevi  adversum  Aunonensem  sarviunt  plebem: 
qua  de  causa  legati  a  Theuderico  ad  Remismnndum 
mittuntur  incassum,  spretique  ab  eo  mox  redeimt. 

De  Constantinopoli  a  Leone  augusto  Authemius 
frater  Procopii  cum  Marcelliuo,  aliisque  comitibus 
viris  electis,  et  cum  ingenti  multitudine  exercitus 
copiosi,  ad  Italiam  Deo  ordinante  direclus  ascen- 
dit. 

Roroanorum  XLYI,  AirrMimus  ocuvo  milliario  de 
Roma  Augustus  appellatur,  anno  Leonis  imperii  oc- 
lavo,  mense  Augutto. 

IX.  1.  Expeditio  ad  Africam  adversus  Wandajos 
ordinata  metabularum  commutatione  et  navigationis 
inopportunitate  revocatur. 

Per  Theudericum  Salla  legatus  mittitur  ad  Re-  ** 
mismunduin  regem  Suevorum,  qui  reversus  ad  Gal- 
lias  eum  a  fratre  suo  Eurico  [/»  nu.  Euverico]  re- 
perit  interfcctum. 

Euricus  pari  scelere  quo  frater,  succedit  in  re- 
gnutn  :  qui  honore  provectus  et  crimine,  legatos  ad 
regem  dirigit  Suevorum,  quibus  sine  mora  a  Remis- 
mundo  remissis,cjusdem  regis  legati  ad  imperatorem, 
alii  ad  Wandalos,  alii  diriguntur  ad  Gothos. 

De  Aunonensi  plebe  cui  Suevorum  adversabatur 
hostilitas,  Opilio  cum  viris  secum  a  rege  profectis, 
et  cum  aliquantis  qui  cum  ipso  missi  fuerant,  re- 
vertitur. 
Goihi  qui  ad  Wandalos  missi  fuerant,  supra  diclas 


regio  desolatur  et  civitas. 
Legati  de  Gothico  reversi  portenta ,  in  Galliis  visa 

aliquanta,  in  conspectu similem  ipsi  de  conti- 

duo  paruisse  solem  alium  visum solis  occasn. 

Congregatis  etiam  quodam  die  concilii  sui  Gothis, 
tela  quae  habebant  in  manibus  a  parte  ferri  vel  acie, 
alia  viridi,  alia  roseo,  alia  croceo,  alia  nigro  colore 
naturalem  ferri  speciem  aliquamdiu  non  habnisse 
mutata.  Medio  Tolosae  civitatis  hisdem  diebus  e  terra 
sanguinem  erupisse,  totoque  diei  fluxi>se  curriculo. 
III.  Legatorum  Suevorum  reditum  aliquanta  Go- 
thorum  manus  insequens  Emeritam  petit. 

1'lyxippona  a  Suevis  occupatur,  cive  suo  qui  illie 
praeerat,  tradente  Lusidio.  Hac  re  cognita  Gothi  qui 
*  venerant,  invadunt  et  Suevos  depraedantur,  pariter 
et  Romanosipsis  in  Lusitaniaeregionibusservienles. 
Legati  qui  ad  imperatorem  missi  fuerant,  redeunt, 
nuntiantes  sub  praesentia  sui  magnum  valde  exerci- 
tum  cum  tribus  ducibus  lectis  adversum  Wandalos 
a  Leone  imperatore  descendisse,  directo  Marcellino 
pariter  cum  manu  magna  eidem  per  imperatorem 
Antbemium  sociata.  Recbimerum  generum  Anthemii 
imperatoris,  et  patricium  factum  :  Asparem  degra- 
datum  ad  privatam  vitam,  fllium  ejus  occisum,  ad- 
versum  Romanum  imperium,  sicut  deteclique  sunt, 
Wandalis  consulentes. 

Hilaro  deruncto  sex  sacerdotii  sut  annis  expletis, 
XLV  Romanae  Ecclesiae  Simplicius  episcopus  ordi- 
natur. 

Aunonenses  pacem  cum  rege  faciunt  Suevoruro, 
qui  et  Lusitaniae  et  conventus  Asturicensis  qnaedam 
loca  praedantes  invadunt. 

Gothi  circa  eumdero  conventum  pari  hostililate  de- 
saeviunt,  partes  eiiam  Lusitaniae  depraedanlur. 

Lusidius  per  Remismundum  cum  suis  hominibua 
Suevis  ad  imperatorem  in  legatione  dirigitur. 

Durissimus  extra  solitum  hoc  eodem  tempore  an- 
nus  hiberni,  veris,  aestatis,  aufumni  in  aeris,  et  om- 
niura  fructuum  permutatione  diffunditur. 

Signa  etiam  aliquanta  et  prodigia  in  locis  Gallaeclaa 
pervidentur.  In  flumine  Mlnio,  de  municipio  Laia 
milliaro  ferme  quinto,  capiuntur  pisces  quatuor  novi 
visu  et  specie,  sicut  retulere  qui  cwperant  Christiani 


expeditionis  rumore  perterriti  revertuniurin  celeri :  n  et  religiosi,  HebraeisetGraecis  iitteris,  Latinis  autem 


pariter  et  Suevi,  qui  post  legatos,  more  solito  per 
diversa  loca  in  prxdam  dispersi  fuerant,  revocantur; 
sed  paucis  post  mensibus  ipse  rex  Suevorum  ad  Lu- 
i  itaniam  transit. 

>  II.  (Olymp.  cccxn.)  Conimbrica  in  pace  decepta  di- 
ripitur ;  domus  destruuntur  cum  aliqua  parte  moro- 


aerarum  numeris  insigniti,  ita  ccclxv  anni  circulum 
continenfes,  pari  roensiuro  intervallo.  Haud  procul 
de  supra  dicto  municipio  fcn  speciem  lenticulae  vir?- 
dissimorum  ut  herba  quaedam  forma  granorum  plena 
amaritudine  defluxit  e  coelo,  et  multa  alia  osienta 
quae  memorare  prolixum  est. 


891 


IDATII  EPISGOPI  AQUifcFLAVIGNSIS 


899 


IDATII 


EPISCOPI 


DESCRIPTIO  CONSULUM 

EX  QUO  PRIMUM  ORDINATI  SUNT. 

Ex  Codice  ms.  biblothecce  colUgii  Parisiensis  boc.  Jesu. 
Annos  ab  Urbe  condita  Yarronianos  ad  oram  addidit  Labbeus. 


945  *  Brato  et  CoIUtino. 

AS88 

246  Publicola  et  Lucretio 

289 

247  Publicola  netPublilio[A/.  Pulvillo], 

290 

948  Ommi  Lartius  et  Exquilinus. 

291 

249  Omiui  Valerius  et  Tuberlus. 

292 

250  Publicola  m  et  Lucretio  n. 

295 

251  Menenio  Agrippa  et  Poslomio. 

294 

252  Tricosto  ct  Vitellino  [Al.  Visceliino]. 

295 

253  Aurunco  et  Flavo. 

296 

254  Camerino  et  Longo  (Cie.  in  Bruto  n.  62). 

297 

255  Helva  et  Gemino. 

298 

256  Flavo  et  Sifulo  [A/.  Siculo]. 

299 

257  Atratino  et  Augurino. 

500 

258  Albo  et  Coelimonlano. 

501 

259  SabinoetPrisco. 

m 

2C0  Coeiimontano  n  et  Vitellino  iu  [AL  Gemino  u] 

.  B 

261  Aurunco  u  et  Vitellino. 

262  Macrino  [A/.  Macerino]  et  Augurino. 

505 

265  Augurino  u  et  Atralino. 

506 

264  Gamerino  et  Flabio  [AL  FlavoJ. 

507 

265  Tullo  [Al.  Julo]  et  Ruffo. 

508 

His  conss.  Romani  proceres  dicli  suot. 

309 

266  Nautio  et  Rufo  [Al.  Fuso  vel  Furio]. 

267  Tusco  et  Sabino. 

510 

268  Rutilio  [vel  Rutilo]  et  Viscellino. 

311 

269  Fabio  et  Maluginense. 

512 

270  Mamerco  et  Fabio. 

515 

271  Fabio  et  Volesio  [AL  Valerio]. 

514 

272  Tertullo  [Al.  Julo]  et  Fabio  n. 

515 

273  Sabino  et  Fuso. 

274  Gincinnato  et  Fabio  m. 

C 

275  Rutilio  et  Fabio  iv. 

517 

276  iEmilio  u  et  JSsculino  [AL  Esquilino]. 

518 

277  Laenate  et  Publilio  \AL  Lanato  et  Puivillo]. 

519 

278  Omiui  Tricostus  et  Structus. 

520 

279  Nautio  et  Publicola.. 

280  Mallio  [AL  Manlio]  et  Furio. 

281  iEmiiio  et  Julio. 

523 

282  Pinario  et  Fusco  [AL  Fuso]. 

524 

285  Sabino  et  Gapitolino. 

525 

284  ifimilio  et  Valerio. 

526 

285  Coslimontano  et  Prisco  u. 

527 

286  Capitolino  e(  Prisco. 

287  jfimilio  u  et  Vibulano. 

Regilliano  et  Fusco  \AL  Prisco]. 

Omiui  Capitolinus  iu  et  Fabius  u. 

Prisco  [AL  Fuso]  et  Albo. 

Omissi  Priscus  et  Elva. 

Tricipilino  et  Veturio. 

Galio  et  Gamerino. 

Publicola  ii  et  Sabino. 

Vibulano  et  Maluginense. 

Nautio  et  Atratino. 

Pubiiiio  et  Hilario  [A/.  Pulvillo  et  Augnrino]. 

Maximo  et  Virginio. 

Roco  [Al.  Romilio]  et  Veturio. 

Capitolino  et  Varo  [AL  iEternio  vei  Aterioj. 

Festo  etQuintillo  [AL  Quinlilio]. 

Laenate  et  Gapitolino. 

His  Conss.   [Forte  Sine  conss.]  deeemviri 
ereati  priores  et  posteriores  annis  u. 
Barbaio  et  Potiio. 
Herminio  et  Tricosto. 
Macerino  et  Julio. 
Furio  et  Capitoiino. 
Genutio  et  Curtio. 

His  conss.  tribuni  plebis  facti  tres  anno  i. 
Omissi  Mugillanus  et  Airatinus. 
Macerino  et  Gapitolino. 
Vibulano  et  Helva. 
Pacilio  [AL  Pacilo]  et  Crasso, 
Omissi  Macerinus  et  Lanatus. 
Mallio  [AL  Menenio]  et  Capitolino. 

His  conss.  [Forte  Siue  conss.]  item  tribuni 
plebb  tres  ann.  u. 
Maeerino  et  Fidenate. 
Maluginense  et  Grasso. 
Julio  et  Virginio. 
Capitolino.  et  Camerino. 

His  conss.  [Forte  Sine  conss.]  item   tnbuni 
plebis  tresann.  u. 
Penno  et  Mentone. 
Crasso  et  Julio. 
Tricipitinoet  Fidenate  n. 
Cosso  et  Poeno  [AL  Penno]. 
Acbilla  [AL  Ahala]  et  Mugillano. 

His  conss.  [Forte  Siue  conss.]  item  tribuni 
plebis  tres  annistu. 


•  llanc  partem,  osque  ad  annum  Ghristi  270,  oon  edidit  Sirmondus.  Vide  ipsius  prasfationem. 


DESCRIPTK)  CONSULUM. 


8W 


531  Atratino  et  Vibulano. 
334  Capitolino  ei  Vibulano. 

His  conss.  [Fcrte  Sine  conss.]  item  tribuni 
plebis  quatnor  annis  vm. 

541  OmUti  Cottut  ei  Meduttmue. 

542  Omitti  Ambuttut  et  Pacilut. 
545  Mugillanoet  Rulilio  [A/.  Ruiil »]. 

544  iEniilio  et  Rustico  [At.  C.  Yalerio]. 

545  Cosso  et  Medullino. 

His  conss.  [Forte  Sine  conss.]  item  tribuni 
plebis  iv,  et  ii9  et  vi,  annis  xv. 
561  Flavo  et  Camerino. 
502  PolitoelCapitolino. 

His  conss.  [Forte  Sine  con>s.]  item  tribuni 
plebis  ereati  sunt  annis  xvm,  postea  annis  iv ; 


A  429  Camillo  et  Bruto. 

His  conss.  [Forte  sine  conss.]  tum  dictator 
creatus  Papyrius  Cursor,  et  magister  eqnitum 
Drusus. 

431  Longo  et  Cerretano. 

432  Cursore  et  Rullo  [Al.  Maz.  Rulliano  et  Fulvio 
Curvo], 

435  Calvino  et  Albino. 

434  Cursore  n  et  Pliilone. 

435  Papirio  et  Cerretano. 

436  Venoce  et  Flaccino  [AL  Vennone  et  Flacco]. 

437  Barbula  et  Bubulco. 

438  Rutilio  et  Laenate. 

439  Cursore  ui  et  Laenate  [Al.  Philone]  ii. 

440  Samnite  [At.  Poetelio]el  Longo. 


nemo  curulis  magistratus  fuit.  ltem  tribuni  plc-  B  44!  Cursore  rr  et  Bubulco  n. 


bis  vi. 
581  Mamertino  [AL  Mamerco ,  *et  Mamercino]  et 
Laterano. 

589  Genucio  et  Curtio, 

590  Petico  et  Galva  [At.  Calvo]. 

591  Mamertino  n  et  Siila  [At.  GenucioJ. 
392  Aliaia  et  Genucio, 

593  Scoione  el  Petino  [AL  Fetico]. 
394  Omi$$t  Balbus  el  Ambuttut. 

595  Libone  [Al.  Manlio.  Yide  Sigon.]  et  Laenate. 

596  Ambusto  et  Proculo. 

597  Rustico  et  Capitolino  [Al.  Rutiio]. 

598  Ambusto  u  et  Laenate. 

599  Potito  [AL.  Petico]  et  Publicola. 

400  Omitti  Ambuttut  m  e%  Capitolinu$. 

401  Deeunt  Petieut  iv  ei  Poplicola  n. 

402  Detunt  P.  Pubticola  et  Rutilut  n. 

405  Roetico  et  Poeno  [AL  Petico  et  Penno]. 

404  Scipione  et  Laenate  u. 

405  Camillo  et  Crasso. 

406  Corvino  et  Laenate  in. 

407  Veneco  [Al.  Vennone]  el  Torquato. 

408  Corvino  n  et  Libone. 

409  Bursone  [Al.  Dorsone]  et  Camerino. 

410  Rutilo  et  Torquato  n. 

411  Corvino  inetCosso. 

412  Ahala  et  Rutilo  u. 

413  Venoce  [AL  Vennone]  n  et  Mamenino. 

414  Torquato  m  et  Musone  [At.  Mure]. 

415  Mamertino  et  Seleno  [AL  Philone]. 

416  Camillo  et  Mcenio. 

417  Festo  [Al.  Pano]  et  Longo. 

418  Crasso  et  Dulillo  [Al.  DuillioJ. 

419  Regulo  et  Corvino. 

420  Aibino  et  Galbino  [A/.  Calvino].  Vide  Sigon 

421  Ann.  i$te  eo$$.  nullot  nabuit. 

422  Galbino  et  Cosso. 
425  Potito  et  Marceilo. 

424  Crasso  et  Venoce  [AL  Vennone] 

425  Mamertino  u  et  Deciano. 

426  Venoee  u  et  Scipione. 

427  Lentulo  et  Silone  [Al.  Philone]. 
418  Ubonio  [Al.  Libooe]  ct  Cursore. 


442  Maximo  et  Musone  [Al.  Mure]. 

443  Bubulco  ui  et  Barbula. 

444  Rullo  et  Rutilio. 

His  conss.  [Forte  Sine  conss.]  tum  dictator 
Cursor,  et  magister  equitum  Bubulcus. 

446  Musone  [Al.  Mure]  n  et  Rullo  u. 

447  Appio  Caeco  et  Violente  [At.  Volumnio]. 

448  Tremuio  et  Albino  [A/.  Arvina]. 

449  Metello  [AL  Megello]  el  Minutio. 

450  SempronioetFaberiorA/.  Saverrioneve/  Arer- 
rione]. 

451  Lentulo  et  Abentesi  [AL  Avenlinensi]. 

452  Dentone  [Al.  Dentre]  et  iEmilio. 

Hisconss.  [ForU  Sine  conss.]  Corvinos  dicia- 
C        tor,  etiEmiliui  magister  equitum  mensibusvl 
deinde  fuerunt. 

454  Corvino  [Al.  Corvo]  et  Pansa. 

455  Paetico  [At.  Paetino  vel  Paeto]  et  Torquato. 

456  Scipione  et  Maximo. 

457  Ruiio  iii  et  Musone  m  [AL  Q.  Fabio  iv  et  P. 
Decio  iii]. 

458  Claudio  et  Violenie  [AL  Volumnio  n]. 
Rullo  it  et  Musone  nr.        ) 

Cbudio  ii  et  Violente  n.     |  ( Bl  "**  l,ll€r/l 
videntur.) 

459  Rullo  v  et  Musone  v  [AL  iv]. 

460  Metello  [Al.  Megello  u]  et  Regulo. 

461  Cursore  et  Maximo  [AL  (^arvilio]. 

462  Maximo  Gurgite  et  Braccho  [AL  BrutoJ. 

D  463  Meteilo  n  et  Vulbo  [AL  Megello  m  et  Bubulco]. 

464  Omisst  Rufinut  et  Dentatut. 

465  Maximo  [At.  Corvino]  et  Noctua. 

466  Tremulo  et  Aibino  [Al.  Arvina]. 

467  Marcello  et  Rutilo. 

468  Potito  et  Petito  [At.  Paeto]. 

469  Lepido  et  C*cina  [Al.  Canina]. 

470  Dacio  el  Dentone  [At.  Tucca  et  Dentre]. 

471  Doiabella  et  Maximo  [At.  Domitio]. 

472  Lucio  [AL  Luscino]  et  Papo. 

473  Barbula  et  Philippo. 

474  Lxvino  et  Coruncano. 

475  Caverione  et  Musone  [At.  SaTerrioM  et  MureJ. 

476  UcJnio  [A/.  Lucino]  et  Papo. 


695 

177  Rufino  et  Bubulco. 

478  Gurgite  el  Clepyno  [AL  Ciepsina]. 

479  DenUlo  et  Lentulo. 

480  DenUlo  u  [Al.  m]  et  Merenda. 

481  Licinio  el  Cambia  [AL  CaniuaJ. 

482  Cursore  el  Maiimo  [AL  Carvilio]. 

483  Claudio  el  Clepsinale  [A/.  Clepsina]. 

484  Omitsi  Clepsina  n  et  Blatio. 

485  Gallo  Sabino  ei  Pisone  [A/.  Pictore], 

486  Semoronio  Sapiente  et  Rufo. 

487  Regulo  et  Libone. 

488  Fabio  Pictore  et  Poeta  [Al.  Pera]. 

489  Maximo  et  Yilulo  [AL  Mure]. 
590  Theudace  [AL  Caudice]  et  Flacco. 

491  Maiimo  et  Crasso. 

492  Albino  [Al.  L.  Posiumio  Megello]  et  Vtiulo. 

493  Flacco  n  el  Crasso. 

494  Scipione  Asina  et  Duillio. 

495  Scipione  et  Fioro. 

496  Catacoeno  [Al.  Calatino]  et  Paterculo. 

497  Regulo  et  Blaeso  [A/.  Blasione]. 

498  Yulsone  et  Decio  [A/.  Cxdicio],  cui  suffectus 
Reguius. 

499  Paelino  [AL  Fulvio]  et  Paulo. 

500  Scipione  et  Calatiuo. 

501  Capitone  [A/.  Cxpione]  et  Blaeso. 

502  Coiu  el  Gemino. 

503  Metelio  et  Papo  [AL  Pacilo]. 

504  Regulom.et  Ytrfeene. 

505  Pulchro  ct  Pullo. 

506  Cotia  n  et  Gemino  u. 

507  Metello  et  Buteone. 

508  Crasso  et  Licinio. 

509  Buteone  u  et  Bullo  [AL  Balbo]. 

510  Torqualo  et  Blaeso. 

511  Fundulo  et  Galio  Longo. 

512  Calulo  et  Albino. 

513  Torquaio  et  Catone  [AL  Cercone]. 

514  Centone  et  Tudilano  (Ck.  in  Bruto,  72). 

515  Tuncino  eC  Falcone  (A/.  Turrino  et  Faltone]. 

516  Graccho  et  Faltone. 

517  Omitti  Lentulus  ei  Flaccut. 

518  Claudio  Lentulo  [Al.  p.  Corn.  Lentulo  Caudioo] 

et  Yaro. 

519  Torquato  et  Yolbo  [AL  Bulbo]. 

520  Albino  et  Rogo  [AL  Carvilio]. 

521  Maximo  et  Mathone. 

522  Lepido  et  Balbulo  [Al.  MalIeolo[. 

523  Malhone  et  Masone. 

524  Barbula  n  et  Pera. 

525  Albino  et  Centumalo. 

526  Burga  et  Maximo  Yero  [AL  Q.  Fab.  Max.  et 
jt         Carvilio]. 

527  Flacco  et  Regulo  (Cic.  de  Senectute,  11). 

528  Maximo  Messala  [A/.  Yal.  Mcssala]  et  Apustio. 

529  Papo  [A/.  FlaceoJ  et  Regulo. 

530  f  orquato  et  Papo  [AL  Ftaeco]. 

531  Flaminio  et  Philone  [A/.  Philo]. 

532  Scipione  et  Marcello. 


IDATII  EPISCOPI  AQILEFLAYIENSIS  SM 

A  533  Scipione  Nasica  [AL  Asina]  et  Rufo. 
554  Catulo  et  Philone. 
855  Paulo  et  Salinatore. 

536  Scipione  et  Longo. 

537  Gemino  et  Flaminio,  cui  suffectus  est  Rogulos» 

538  Paulo  ii  et  Varone. 

539  Fabio  Maximo  elGraccho. 

540  Fabio  Maximo  u  et  Marcello. 

541  Maximo  ei  Graccho. 

542  Pulchro  et  Flacco. 

543  Galba  et  Centumalo. 

544  Lebyino  [A/.  Laevino]  et  Marcello. 

545  Fabio  et  Flacco. 

546  Marcello  et  Crispino. 
H  547  Nerone  et  Salinatore. 

548  Metello  et  Philone  (Cic.  ibid.,  57). 

549  Scipione  et  Crasso  diviie  (Cic.  ibid.f  77). 

550  Cethego  et  Tuditano  (Cic.  ibid.t  58  et  liO). 

551  Cxpione  et  Servilio. 

552  Nerone  et  Servilio. 

553  Lentulo  et  Paelo. 

554  Galba  u  et  CoUa. 

555  Lenlulo  et  Tappulo. 

556  Fiaminio  et  Paelo. 

557  Cethego  et  Rufo  (Cic.  ibid.,  73). 

558  Porphyrio  [AL  Purpureone]  et  Marcello. 

559  Festo[A/.  Catone]  etFlacco. 
5G0  Scipione  Africano  et  Longo. 
561  Merula  et  Thermo. 

q  562  Flaminio  et  Ahenobarbo. 

563  Glabrione  et  Nasica. 

564  Scipione  et  Laeiio. 

565  Yulsone  et  Nobiliore. 

566  Salinatore  el  Messala. 

567  Lepido  et  Flaminio. 

568  Albino  et  Philippo. 

569  Pulchro  et  Tuditano  (Cic.  in  Bruto,  60). 

570  Pulchro  n  et  Licinio. 

571  Labeone  et  Marcello. 

572  Pamfllio  [AL  Tamphylo]  el  Paulo. 

573  Cethego  et  Pamfilio  \AL  Tampbylo]. 

574  Albino  et  Pisone. 

575  Acindyno  [AL  Acidino]  et  Flacco. 

576  Bruto  et  Yulsone. 
D  577  Pulchro  et  Graccho. 

578  Scipione  et  Petilio. 

579  Lepido  u  et  Scaevola. 

580  Omiui  Albinut  et  Sccevola. 

581  Albino  ct  Laenate. 

582  Laenate  et  AEIio. 

583  Crasso  et  Longo  [AL  Longino]. 

584  Macrino  [AL  Mancino]  et  Serrano. 

585  Philippo  el  Caepione  (Cic.  in  Bruto,  78). 

586  Paulo  et  Crasso. 

587  Paeto  et  Penno  (Cic.  ibid.f  109). 

588  Gallo  et  Claudio. 

589  Torquato  et  Octavio  (Ibid.  de  Fin.  1. 19 14). 

590  Torquato  u  et  Longino. 
501  Graccho  et  Thalua. 


897  DESCFUPTIO  CONSULUM.  8W 

692  Scipione  Nasica  et  Figulo.  A  645  Melello  Numidico  et  Silano  (Cte.  ibid.9  155). 

In  horum  locum,  quia  ▼itio  ereati  erant,     646  Sulpiiio  etScauro. 


sufflciuntur  Lentuius  el  Domitius» 
503  Messala  et  Carbone  [A/.  Strabone]. 

594  Gallo  et  Cethego. 

595  Dolabella  et  Fulrio  Nobiliore. 

596  Lepido  ei  Laenaie  n. 

597  Caesare  et  Oreste. 

598  Lentolo  el  Figulo  (Cie.  in  Bruto,  79). 

599  Nasica  et  Marcello. 

600  Opimio  et  Albino. 

601  Nobiliore  et  Lusco  (Cic.  ibid.). 

602  Marcello  n  cl  Flacco. 

603  Lucullo  el  Albino  (Cic.  ibid.t  81). 

604  Flaminio  et  Balbo. 

605  Censorino  et  Manilio  (Cic.  m  Bruto,  61). 

606  Albino  et  Pisone. 

607  Scipione  jEmilii  [AL  iEmiliano]  et  Druso. 

608  Lentulo  et  Numicio  [A/.  Mummio]. 

609  Maximo  iEmilii  [A/.  jEmiliano]  et  Mancino. 

610  Galba  etCotta  (Cic.  de  Amicil.  96). 

611  Claudio  elMetello. 

612  Meieilo  u  et  Maximo  (Cic.  in  Bruto,  161). 

613  Omitti  Ccepio  el  Rufut. 

614  Caepione  et  Laeiio  (Cic.  ibid.t  85). 

615  Lsnate  et  Pisone  (Cic.  ibid.9  106). 

616  Nasica  Scipione  et  Bruto. 

617  Lepido  Porcina  el  Mancino. 

618  Philo  el  Senrilio  [A/.  Sex.  Atilio]. 

619  Flacco  etPisone. 

620  Scipione  Africano  et  Flacco. 

621  Scxvola  el  Calpurnio. 

622  Laenate  et  Rutilio  [A/.  Rupilio]. 

623  Crasso  et  Fiacco  (Cic.  de  Amicitia,  37). 

624  Lenttilo  [A/.  App.  Claudio]  et  PernenuA. 

625  Tudilano  et  Anulio  \Cic.  de  l¥«u  mtorum  M 

AquilioJ. 

626  Octavio  el  Rufo  [A/.  T.  Annio]. 

627  Longino  et  Cinna  (Cic.  ibid.f  109) 
618  Lepido  et  Oreste. 

629  Hypsaeo  et  Flacco. 

630  Longino  et  Calvino. 

631  Metello  et  Flaminino  (Cic.  pro  Domo,  136). 

632  Ahenobarbo  et  Fannio  (Cic.  in  Bruto,  99). 

633  Opimio  el  Maxiino  iEmilii  [Al.  jEiniliano]. 

634  Manilio  [Al.  ManlioJ  et  Carbone. 

635  Metello  et  Cotu. 

636  Catone  et  Marcio  rege. 

637  Metelio  Diademato  [Vel  Dalmatico]  et  Mutio 

Scaerola. 
658  Ceu  et  Maximo  Serviliano. 

639  Scauro  et  Metello. 

640  Balbo  et  Catone. 

641  Meteilo  el  Carbone. 

642  Druso  et  Pisone. 

His  conss.  inilium  belli  Jugurthini. 

643  Nasica  Scipione  et  Beslia  Caipurnio  (Cic.  in 

Bruto,  128). 

644  Rufo  et  Albino, 


647  Longino  et  Mario  (Cic.  ibid.t  161). 

648  Serrano  et  Cacpione. 

His  eonss.  natus  est  Cicero  die  vm  kalenda^ 
Maias  [m  Non.  Jan.  ad  Ail.  vn,  5]. 

649  Rufo  et  Mallio  [A/.  Manilio]. 

650  Mario  u  el  Fimbria. 

651  Mario  iii  et  Oreste. 

652  Mario  iv  et  Caiulo. 

653  Mario  ▼  et  Aquillio. 

654  Mario  vi  et  Flacco  (Cic.  pro  Rabir.,  20). 

655  Antonioet  Aibiuo  (Cic.  potiredil.,  ad  Qitir.,  U). 

656  Metello  Nepote  et  Tito  Didio. 

657  Lentulo  et  Crasso. 

B  658  Ahenobarbo  et  Longino. 

659  Crasso  et  Sc*vola  (Cic.  in  Brulo,  229). 

660  Giilva  [Al.  Caldo]  el  Ahenobarbo. 

661  Flacco  et  Herennio. 

662  Puithro  et  Perperna. 

663  Philippo  et  Caesare  [A/.  Sex.  Jul.  Cas.]. 

664  Caesare  [A/.  L.  Jul.  Cars.  i]  et  Lupo. 

665  Strabone  et  Catone  (Cic.  Dwin.f  4). 

666  Sylla  et  Rufo  (Cic.Zin  RulL,  58). 

667  Octavio  el  Ciuna  (Ck.  TutcuL,  55). 

668  Mario  vu  et  Cinna  u. 

Ilis  conss.  natut  est  Sallustius  die  kalendas 
Octobr. 

669  Cinna  in  et  Carbone. 

670  Carbone  u  et  Scribonio  [Al.  Cinna  iv]. 

C  671  Scipione  et  Norbano  (Cic.  pro  Quintio,  24)« 

672  Carbone  iii  et  Mario  (Cic.Zin  Rull.t  7). 

673  Decula  et  Dolabella  (Cic.  2  m  BuU.,  35). 

674  Sylla  et  Metello  Pio  (Cic.  pro  Plancio,  69). 
Cl*  Vatia  et  Pulcbro. 

676  Lepido  et  Catulo  (Cic.  pro  Balbo,  31). 

677  Bruto  et  Mamerco  (Cic.  in  Bruio9 175). 

678  Octavio  et  Curione  (Cic.  ibid.,  217). 
<79  Ociavioet  Cotta  (Cic.  i  Verr.t  130). 

680  Lucuiio  el  CotU. 

681  Marco  Lucullo  et  Cassio  Longino  (Cicero  pro 

Cluent.,  137). 

682  Cn.  Lentullo  et  Geliio  (Cie.  4  Verr.,  95). 

683  P.  Lentulo  et  Oreste. 

684  Pompeio  et  Crasso  (Cie.  5  Verr.f  123). 
D  685  Hortensio  et  Metello  (Cic.  pro  Cluent ). 

His  conss.  naius  est  Virgilius  die  id.  Octobr. 

686  Marcio  Rege  et  Metello  (Cic.  in  Pit.f  8). 

687  Pisone  et  Glabrione  (Cie.  2  Philipp.) 

688  Volcatio  et  Tullo.  (Duot  ex  uno  fecit.  Voleath 

Tullo  collega  fuit  jEmiliut  Lepidue  (Cie.  t 
Catil.  15). 

689  CotU  el  Torquato  (Cic.  3  Catil.f  19). 

690  L.  Caesare  et  Figulo  (Cic.  pro  Sylla,  56). 
t>91  Cicerone  el  Antonio. 

His  conss.  bellum  Catilinae  gestum  est. 

692  Silano  et  Murena  (Cic.  pro  Flaceo,  50). 

693  Pisone  Frugi  el  Messala  Nigro. 

694  Afranio  et  Metelio  Celere  (Cie.  ad  Afi.  \,  15> 


*Vt  1DATU  EPISCOM  AODiEFLAYlBNSIS 

695  C.  Cssare  et  Bibulo  (Cic.  tn  PUcm.,  5).  A  751  OcUviano  n  et  Pisone. 


900 


•96  Pisone  ei  Gabinio. 

697  Lcnlulo  el  Metello  Nepote  (Cic.  pott  red.  tn 

Sen.  5). 

698  Marcellino  et  Philippo  (Cic.  ad  Fam.  i,  9)* 

699  Pompeio  u  et  Cra*so  n. 

700  Abenobarbo  ei  Pnlcliro. 
70!  Calfino  et  Messala. 

702  Pompeio  m  et  Meiello  Scipione. 

703  Ruto  et  Marcello. 
7u4  Marcello  et  Paulo. 

705  Lenlulo  cl  Marcello. 

706  Csesare  et  Scrvilio  Isaurico  (Cic.  in  Bruto,  129). 

707  Caleno  et  Vatinio  (Cic.lPhilipp.,  51). 

708  Csesare  m  et  Lepido. 

709  Csesare  if  solo. 

710  Caesare  v  et  Antouio. 

711  Pansa  et  Hirtio. 

His  conss.  obiit  Cicero  die  iv  kalend.  Maias. 
(Obiit  vii  idut  Decembret.  Ita  tettimonio  Tironit 
prodidil  auctor  Dialogi  de  Oratoribut.) 
71*  LepidoetPlaneo. 
713  Antonio  Pietate  et  Isaorico. 

Hisconss.  bellum  Isaoricum  gestum  est,ct 
Julius  Ccsar  ex  Senatus  consilio  deceptus  in 
Curia  occiditur  a  Casslo  et  Bruto. 

Post  bunc  Ocuvianus  Caesar  Augustus  appel- 
latur.  {Itta  loconon  tuo  appotita  hie  eua  taiit 
liquet.  Cmtar  occitut  ett  an.  710,  idtbut  Martiit. 
Augutli  autem  nomen  Octaviano  tributum  anno 
787,  tetlibut  Dione  et  Centorino.) 


752  iEseroino  et  Aruntio. 

Celso  et  Hiburo.  (Itti  maU  kie  interti). 
755  Lollio  et  Lepido. 

754  Apuleio  etNerva. 

755  (JSr.  Hitp.  20)  Saturnino  et  Lucretio  Cinna. 

756  Duobus  LentulU. 

nis  conss.  obiit  Virgilius  die  xi  kal.  Oetnbr. 
(Obiil  anno  tuperiore  proximof  Saturnino  et  Lu- 
eretio  contt.  idibut  Oet.)  \ 

Lentulo  et  Coruelio.  ( Hi  tunl  duo  LentuH 
modo  appetlati,  nec  ett  aliut  conaulatut.) 

757  Fornicio  \Al.  Furnio]  et  SiUno. 
738  Sdpione  et  Domitio  Abenobarbo. 
759  Libone  et  Pisone. 

B  740  Crasso  et  Lentulo. 

741  Ncrone  et  Varo. 

742  Messala  et  Quirino. 

RubeiUo  et  Saturnino.  (  Temere  interti.) 
745  Maximo  et  Tuberone. 

744  Africano  [Al.  Fab.  M.  Afric.  et  i  Anlonio]  et 
Maximo. 

745  (jEr.  Hitp.  30)  Droso  etCrispino. 

746  Censorinoet  Gailo. 

747  Nerone  n  et  Pisone  u. 

748  Balbo  et  Veiere. 

749  Ocuviano  xu  et  Sylla. 

750  Sabinoet  Ruflno  [Al.  Rufo]. 
761  LentuioetMessalino. 

752  OcUviano  xm  et  Silano  [AL  Silvano]. 
4  His  eonss.  natus  est  Cbristns  die  vm  kal.  Jao. 


714  Calvino  n  et  Pollione. 

715  (jEree  Hitp.  1)  Rufo  Censorino  [AL  L.  Martlo 

Censorino]  et  Sabino. 

716  Pulcbro  et  Flacco. 

His  conss.  obiii  Sallustius  die  iii  idus  Maias. 

717  AgrippaelGallo. 

718  Publicola  et  Nerva  Cocceio. 

719  CorniAcioet  PompeioMagno[Ai.Sex.Pompeio]. 

His  conss.  bellum  Fugitivorum  gestum  est. 

720  Antonio  u  et  Libone. 

Uis  conss.  obiit  Cicero  interfectus  die  iv  kal. 
Maias.  (Expungenda  hmc  ette  nemo  non  videt.) 

721  Octaviano  Augusto  u  et  Paulo  [Al.  Tullo]. 

His  conss.  iEra  prima  cursus  lunae  inventus 
est.  (Refcrendum  id  [uit  ad  annum  716.)  D 

722  Abenobarbo  et  Sosio.  (Hi  perperam  potiti  infra 

erant  in  mt.) 
«23  OcuvUno  Aug.  m  el  Corbilio  [AL  Corvino]. 
7i4  Oclaviano  iv  ct  Crasso. 
725  ( ASr.  Bitp.  10 )  OcUvuno  v  et  Pu'cbro  [  AL 

Apuleio]. 
716  Ocuviano  vi  et  Agrippa  n. 

His  conss.  Carthago  iibertatem  a  populo  Ro- 
mano  recepit. 

727  Octaviano  vn  et  Agrippa  ra. 

728  OcUviano  vm  et  Tauro. 

729  OcUvUno  ix  et  Silano. 
750  Ocuviano  x  et  Fiacco. 


755  Lentulo  et  Pisone. 

(jErm  Chrittianm  annot  deincept  intcribcnm 
margini  quibus  perpetua  methodo  additi  anni  75S 
Urbit  conditm  annot  exhibebunt.) 

1  C.  Caesare  et  Lucio  Paulo. 

2  (£r.  Hitp.  40  )  Vindicio  [AL  Vinicio]  et  Varo. 
5  Lamia  et  Servilio  n  niano  [Sic  mt.]. 

4  Omitti  jEliut  Catut  et  Saturninut. 

5  Magno  Pompeio  [At.  Cinna  Magno]  et  Valerio. 

6  Lepidoet  Aruntio. 

7  Cretico  et  Nerva. 

8  Camillo  et  Quintiliano. 

9  Camerino  etSabino. 

10  Dolabella  et  Sabino  [Al.  Silano]. 

11  Lepido  et  Tauro. 

12  (jEr.  Hitp.  50)  Omim  Germanieut  CmtaretC. 

Fonteiut  Capito. 

13  Flacco  et  Silano  [Al.  Planco  et  Silio]. 

14  Duobus  Sextis  Pompeio  Magno  et  Apuleio. 

15  Bruto  [Al.  Druso]  et  Flacco. 

16  Tauro  et  Libone. 

17  Crasso  [A/.  Flacco]  et  Rufo. 

18  Tiberio  Caesare  u  et  Druso  Germanico  [Al.QtT- 

man.  Caes.]  u. 

19  SiUno  et  Balbo. 

20  Messala  et  Grato  [Al.  Coiu]. 

21  Tiberio  Cauare  ui  etDruso  Germajiieo  m  \A*. 

Drus.  Tib.  fil.  u]. 


toi 


DBSCRIPTIO  CONSULUM. 


ttt 


12  (jBr.  Hitp.  60)  Agrippa  etGalba.  A  63 

25  Pollione  et  Vetere.  64 

24  Cethego  et  Varo  [Al.  Varronc].  65 

25  Agrippa  n  et  Leutulo  Galva  [Sie.  m.].  66 

26  Getulico  et  Sabino.  67 

27  Crasso  et  Pisone.  68 

28  Silano  et  Nerva. 

29  Rufo  [Al.  Fusio,  vel  FuGo  et  Rubellio]  et  Ru-       69 

bellione.  70 

His  conss.  passus  est  Cbrislus  die  decimoka-  71 
lendas  Aprilis,  et  resurrexit  viu  kalendas  eas-  72 
dem.  *& 

[Hie  in  margine  m$.  hac  leguntur  :  Cum  Joan-  ?* 
nis  Evangelium  doceat  Salvatorem  etDominum  75 
nostrum  tribus  annis  post  baptismum  docuisse,  76 
ad  qiiod  venit  tricesimo  aetatis  suae  anno9  sicut  B  77 
in  imperio  Tiberii  Csesaris  habetur  ascriplum. 
In  hoc  loco  per  consules  error  annorum  est, 
nisi  si  de  Rufo  et  Rubellione  in  tertium  ordinem  78 
consulum  supputatio  perlendat.]  79 

50  Vinicio  el  Longino  Cassio.  80 

51  Tiberio  Caesare  iv  solo  [Al.  et  jElio  Sejano]. 

52  (jEr.  Hisp.  70)  Aruntio  [Al.  A.  Vitellio]  et       81 

Ahenobarbo.  82 

53  Galba  libolo  [Ai.  Sulp.  Galba]  et  Sylla.  85 

54  Persico  et  Vitellio  Pulo  [At. L.  Viteilio].  (1n  nu.       84 

assignatur  anno  32.)  85 

55  GalloetNoniano.  86 

56  iEmiliano  [Al.  Galieno,  vtl  AUieno]  et  Plautio.       87 
37  Procolo  et  Nigrino.  88 

58  Juliano  et  Asprenate.  C   89 

59  Caesare  [Al.  Caio  Caes.]  n  et  Caesiano.  90 

40  Caesare  iu  solo.  91 

41  Caesare  iv  el  Antonino  [Al.  Saturnino].  92 

42  (jEr.  Hi$p.  80)  Claudio  u  et  Largo.  93 

43  Claudio  m  et  Vitellio  u.  94 

44  Crispo[A/.  Crispino]  n  et  Tauro.  95 

45  Vinitio  et  Corvino. 

46  Asiatico  et  Silano.  06 

47  Claudio  iv  et  Vitellio  [Al.  L.  Vitellio]  m. 

48  Vitellio  iv  (Non  iv  :  nam  kie  e$t  A.  Viiellius)  et 

Publicola.  07 

49  Verranio  et  Gailo.  98 

50  Vetere  et  Nerviliano.  99 

51  Claodio  [Al.  Claodio  v]  elOrfito.  100 

52  (jEr.  Hi$p.  90)  Sylla  et  Catone  [A/.  Othone].     D 101 
55  Silauoet  Antonino.  102 

54  Marcello  et  Avioia. 

55  Nerone  et  Telere.  103 

56  Saturnino  et  Scipione.  104 

57  Nerone  n  etPisone.        •  105 

58  Nerone  iii  et  Messala  Corvino.  106 

His  conss.  Petras  et  Paulus  passi  sunt  die  m  107 

kal.  Julias.  108 

59  Aproniano  et  Capitone.  f  09 

60  Nerone  ivet  Lentulo.  iiO 

61  Lucio  [Al.  Paeto]  et  Turpiliano.  11 1 

62  (  £>.  Hitp.  100)  Mario  et  Gallo.  112 

His  conss.  Judaea  capta  est. 


Rufo  et  Regulo. 

Crasso  et  Rasso. 

Helva  [Al.  Nerva]  et  Vestino. 

Teilesino  et  Paulino. 

Capitone  et  Rufo. 

Italico  el  Trachalo. 

His  conss.  Nero  non  comparuit. 
Galba  u  et  Tito  Ruflno. 
Vespasiano  u  solo  [Al.  etTito  Caesare  i]. 
Vespasiano  iu  et  Nerva. 
(jEr.  Hi$p.  110)  Vespasiano  iv  et  Tito  n. 
Domitiano  n  et  Messalino. 
Vespasiano  v  et  Tito  m. 
Vespasiano  vi  et  Tito  iv. 
Vespasiano  vn  et  Tito  v. 
Vespasiano  vm  el  Domitiano  m  [A/.  Tito  vi,  cul 

Domitianus  suffectus]. 

His  couss.  Judaei  pervicii  smil. 
Commodus  el  Pri$cu$  omim. 
Vespasiano  ix  et  Tito  i\  [Al.  Tiio  vn]. 
Tito  Tiiet  Domitiano  i?[Ai.  Tito  vm  et  Dom. 

vii]. 
Galba  [At.  Silvano]  et  Pollione. 
(jEr.  Bi$p.  120)  Domitiano  v  et  Fiavio  Sabino. 
Domitiano  vi  et  Rufo. 
Domitiano  vn  et  Appio  Sabinou. 
Domitiano  vm  et  Fulvio. 
Domitiano  ix  et  Dolabelia. 
Domitiano  x  et  Saturnino. 
Domltiano  xi  el  Rufo. 
Fulvioct  Alralino. 
Domitiano  xu  et  Nerva  u. 
Glabrione  et  Trajano. 

(&r.  Hi$p.  150)  Domitiano  xni  et  Saturnino. 
PompeianoetPrisciano  [A/.Pompeio  et  Prisco]. 
Asprenate  eiLaterano  [Al.  Arretino  aemenie]. 
Domitiano  iit  et  Clemente  [A/.  T.  Fl.  Clemen- 

tej. 
Valente  et  Vetere. 

His  conss.  exceuit  Domitianus  in  palatio  Ro~ 
mae. 

Nerva  m  et  Rufo  m. 
Nerva  iv  et  Trajano  n. 
Palma  et  Senecione  \Al.  add.  n]. 
Trajano  m  et  Pontino  [Al.  Frontone]. 
Trajano  iv  et  Paeto. 
(jEr.  Hisp.  140)  Severiano  et  Syrio  [  Al.  Sene- 

cione  m  et  Sura]. 
Trajano  v  et  Maximo. 
Suburano  [Al.  Surano]  n  et  Marcello 
Candido  u  et  Quadrato. 
CoininodoetCereali. 
Syra  m|A/.  Sura  ivj  et  Senecione  n. 
Gallo  et  Dradua. 
Palma  u  et  Tullo. 
Orfito  et  Prisciano  \Al.  Crispino]. 
Pisone  et  Juliano  \Al.  Bolano*. 
(jEr.  Hi$p.  150)  Trajano  vi  et  Afrieano. 

His  conss.  [»ersecutio  Cbristianorum. 


M6  IDATII  EPISCOPI 

113  Celsoii  et  Prisciano  [Ai.  Crispino]  u. 

114  Hasta  el  Yoluso  [A/.  Vopisco]. 

115  Messala  et  Pedone. 

116  jEliano  et  Vetere. 
Ii7  Aproniano  et  Nigro. 

118  Hadriano  [A/.  add.  n]  el  Salinatnre. 

119  lladriano  iv  [A/.  mj  et  Rustico. 

120  Severo  n  et  Fulvo. 

121  Verou  et  Augure. 

122  Mt  Hhp.  IfiO)  Aviola  el  Pansa 

123  Aproniano  et  Paupino  [A/.  Paetino]. 

124  Glabrione  el  Torquato. 

125  Asialico  [Al.  add.  n]  el  Aquilino. 

126  VeroiueiAmbibulo. 

127  Tiiiano  etGallicano. 

128  Torquato  et  Libone. 

129  Marcello  [A/.  Q.  Jul.  Balbo]  et  Celso. 

130  Caiullino  et  Libone  [Al.  Apro]. 

131  Pontiano  et  Rufo  [A/.  Rufluo]. 

132  (JZr.  Hitp.  170)  Augurino  et  Sergiano  [A/.  Se- 

veriano. 

133  Hibero  et  Sisenna. 

134  Severo  [Al.  Servilio,  vel  Serviano]  m  ei  Varo. 

135  Ponliano  et  Aquilino  Rufo  [A/.  Aciliano]. 
156  Commodo  et  Pompeiano. 

137  Caesare  \AL  jElio  Caet.]  u  et  Balbino. 

138  Camerino  et  Nigro. 

139  Antonino  u  et  Praesente. 

140  Antonino  iu  et  Aurelio. 

141  Severo  et  Silvano  [Al.  M.  Paeduceo  Priscinn]. 

142  [JEr.  Hitp.  I8U  Kulino  et  Quadraio. 
145  Torqualo  etHerode. 

144  Avito  et  Maximo. 

145  Antonino  rv  et  Aurelio  n. 

146  Claro  [A/.  add.  n]  et  Severo. 

147  Largo  et  Messalino. 

148  Torquato  [AL  add.  ii]et  Juliano. 

149  Orfim  ei  Prisco. 

150  Glabrione  A/,G.illicano]ct  Vetere. 

151  Conpiano  [A/.  Gordiano]  el  Maximo. 

152  (JEr.  Hitp.  190  )  Glabrione  n  et  Humili>  [AL 

Oinullo  Veriano]. 

153  Praesente  et  Ruflno. 

154  Commodo  et  Laterano. 

155  Severo  et  Sabiniano. 

156  Silvano  et  Augurino. 

157  Barbaio  [Vel  Barbato]  et  Regulo. 

158  Tullo  [A/.  Tertullo]  et  Sacerdote. 

159  Quintillo  et  Prisco. 

160  liradua  et  Vero  [Al.  Baro]. 

161  Antonino  v  et  Aurelio  C«s.  duobus  Augustis. 

Ilis  conss.orta  persecuiione  passi  Polycarpus 
et  Pionius. 

162  (jEr.  Uitp. 200)  Ruflno  [A/.  Rustico]  et  Aquilino. 

163  L.  ifiliano  et  Pastore. 

164  Macrino  et  Celso. 

165  Orflto  et  Pudente. 

166  Pudente  et  Pollione. 

167  Vero  m  et  Quadrato. 


AQUAPLAVIENSIS  904 

A  In  Chronko  his  conts.  passos  legis  ( Tanium 

hmc  in  tnt.). 

168  Aproniano  AL  Montano]  et  Paulo. 

169  Prlsco  et  Apollinare- 

170  Ceihego  ei  Claro, 

171  Sevcro  et  Hereimiano. 

172  (,Er.  llitp.  2f  0}  O.flio  et  Maximo. 

173  Severo  ii  et  Pompeiano. 

174  Gallo  et  Flacco. 

175  Pi&oneet  Juliano. 

176  Pi.tTiniieei  Anro. 

177  Citmmodo  ei  Quiniillo. 

178  Ui-riiii  ei  Rufu. 

179  Commodo  u  et  Vero. 

180  Praesente  [AL  add.  u]  ei  Condiano. 
B  181  Commodoiu  etByrro  [Sf  p*  Burrho]. 

182  (JEr.  Hitp.  220)  Mauieriino  et  Rufo. 

183  Commodo  iv  el  Viciorino. 
1,4  Marullo  et  iEliano. 
1^5  M   emo  etGradua* 

186  Cnmmudo  v  ♦  i  GlaLriooe, 

187  Crispino  et  ;fcliano. 

188  Fusciano  et  Silano. 

189  Duobus  Silanis. 

190  Commodo  vi  et  Sepiimiano. 

191  Aproniano  el  Bradua. 

192  (JEr.  Hitp.  230)  Commodo  vu  et  Peninarc.. 

193  Flaccone  [A/.  Falcone]  et  Claro. 

194  Severo  n  et  Albino. 

195  Teriullo  et  Clemente. 
C  196  Dextro  et  Prisco. 

197  Laierano  et  Ruflno. 

198  Salnrnino  etGatlo. 

199  Anulino  et  Frontone. 

200  Severo  n  [Male  n]  ei  Victorino. 

201  Muciano  et  Fabiano. 

202  (JEr.  Hitp.  240)  Severo  ui  et  Antonino. 

203  Plautiano  n  et  Geia. 

204  Cilone  ei  Libone. 

205  Antonino  n  et  Gela  u. 

206  Albino  et  42miliano. 

207  Apro  et  Maximo. 

208  Amonino  iii  et  Geta  iu. 

209  Pompeiano  et  Aviio. 

210  Faustino  et  Rufino. 
D  211  Geniiano  et  Basso. 

212  /Fr  Hup,  250)  Ouobus  Aspris. 

213  Antoniuo  iv  et  Balbino. 

214  Messala  et  Sabino. 

215  Laeio  et  Cereale. 

216  Sabino  et  Anulino. 

217  Pra^ente  et  Extricato. 

218  Antonino  [AL  Antonino  Macrino]  et  Advenlo. 

His  conss.  inslrumenta  debitoram  flsco  ia 
foro  Romano  arserunt  per  dies  xxx. 

219  Anlonino  u  [  A/.  Antonino  Elagabaloj  etSa- 

cerdote. 
210  Antonino  m  et  Comazonte. 
221  Grato  et  Seleuco., 


§05 

222  (Mr.  Hi$p.  260.)  Antonino  iv  et  Alexandro. 

223  Maxioio  u  et  jfcliano. 

224  Fabiano  [AL  Juliano)  et  Crispino. 

225  Fusciano  [Al.  Fusco,  »e/  Rufo]  ei  Dextro. 

226  Alexandro  u  et  Marcello. 
127  Albiuo  \AL  Balbino,  al.  Sabino]  et  Maiiuio. 

228  Modesto  et  Probo. 

229  Alexandro  hi  et  Dione. 

250  Agricola  et  Clemenie  [Al.  Clementino]. 

251  Pompeiano  et  Peligniano. 

232  (Mr.  Hisp.  270.)  Lupo  el  Maximo. 

233  Maximo  et  Paierno. 

234  Maximo  u  et  Urbano. 

235  Severo  ei  Quintiano. 

236  Maximo  ui  [AL  Maximino]  el  Africano. 

237  Perpeloo  et  Corneliano. 

238  Pio  el  Ponliano. 

239  Gordiano  el  Aviola. 

240  Albino  [At.  Sabino  n]  et  Venuslo. 

241  Gordiano  u  ei  Pompeiano. 

242  (Mr.  Hi$p.  280.)  AUico  el  Prxtextato. 

243  Arriano  et  Papo. 

244  Peregrino  et  iEmiliano. 

245  Philippo  et  Tiliano. 

246  Prasente  ei  Albino. 

247  Philippo  u  el  Pbilippo. 

248  Omissi  Pkilippus  iii  el  Philippus  u. 

249  iEmiliano  et  Aquilino. 

250  Decio  u  et  Grato. 

251  Decio  ui  et  Decio  Caesare. 

His  conss.  persecutio  Clirisiianorum. 

252  (Mr.  Hup.  290.)  Gailo  n  et  Volusiaoo. 

253  Volusiano  u  el  Maximo. 

254  Valeriano  u  et  Gallieno. 

255  Valeriano  in  et  Gallieno  n. 

256  Maximo  et  Glabrione. 

257  Valeriano  iv  et  Gallieno  m. 

258  Tusco  et  Basto. 

His  conss.  passua  esl  Cyprianus  die  xvm 
kal.  Octobris 

259  iEmiliano  ei  Basso. 

260  Saeculare  et  Donato. 

261  Gallieno  iv  et  Volusiano. 

Hic  conss.  hostes  mulli  irruerunt  in  Ro- 
mania. 


DE5CRIPTIO  CONSOLUM.  90J 

A  His  conss.  levatus  AureUamB  ioiperator. 

271  Aureliano  et  Basso. 
His  conss.  ninri  Urbis  coepti  fleri. 

272  (Mr.  Hi$p.  310. )  Quieto  ei  Valdumiano  [Al. 
Voldumianoj. 

273  Taciio  et  Placidiano. 

274  Aureiiano  u  et  Capiiolino. 

275  Aureliano  iii  et  Marcellino. 
His  conss.  occisus  esi  Aurelianus  imper. 

Caenofrurio ,  et  levatus  est  posi  dies  [Numerui 
dierum  deesi  in  ms.]  Taciius  Ruma*. 

276  Tacito  u  et  iEmiliano. 

277  Probo  et  Paulino. 
His  conss.  occisus  est  Tacilus  Tyana. 

278  Probo  n  ei  Lupo. 
B  279  Probo  iii  et  Paterno. 

280  Messala  et  Grato. 

281  Probo  iv  et  Tiberiano. 

282  (Mr.  Bisp.  520.)  Probo  ▼  et  Victoriuo. 

283  Caro  el  Carino. 
His  conss.  occisus  est  Probus  Sirmio. 

284  Caro  [Al.  Carino]  n  el  Numeriano. 
nis  conss.  magna  fame«  fuit. 

285  Diocletiano  n  el  Arhtobuio. 
Hit  conss.  occisus  est  Carinot  Nargo,  qui 

ipso  anno  cum  Aristobulo  consul  proce*8<r«»t. 

286  Maximo  u  et  Aquilino. 
His  conss.  levatus  est  Maximianus  impera* 

tor  senior  die  kal.  April. 

287  Diocietiano  m  et  Maximiario. 
^  288  Maximiano  u  et  Anunrino  [AL  Januario]. 

289  Basao  et  Quintiano. 

290  Diocletiano  iv  cl  Maximiano  iu. 

291  Tiberiano  et  Dione. 
Ris  conss.  tenebr»  fuerunt  inter  diem ;   et 

eo  anno  levati  sunt  Const:«ntius  et  Maxiiiiiantis 
Caesares,  die  kal.  Mart. 

292  (JEr.  Hisp.  330.)  Annibaliano  et  Asclepiodoto. 

293  Diocleliano  v  el  Maximiano  iv. 

294  Constautino  [Ai.  Consiantio]  et  Max'<miano. 
His  conss.  castra  fecta  in  Sarniatia  contra 

Acinco  et  Bonomia. 

295  Tusco  et  Anulino. 
His  conss.  Carporum  gens  univtrsa  in  Ro* 

mania  se  tradidil. 


262  ( Mr.  Hi$p.  500. )  Gallieno  v  et  Faustiniano  ^  296  Diocletiano  vi  et  Constantio  n. 


[Al.  Fausiino]. 

263  Albino  et  Dextro. 

264  Gallieno  vi  ei  Saiurnino. 

265  Valeriano  v  [Al.  n]  et  Lucillo. 

266  Gallieno  vu  et  Sabillino. 

His  conss.  captus  Valerianus  in  Persida. 

267  Paterno  et  Arcesilao. 

268  Paterno  u  etMariniano. 
2€9  Claodio  et  Paterno. 

His  conss.  vieti  Gothi  a  Ciaudio. 
270  *  Anliochiano  et  Orflto. 


297  Maximiano  v  et  Maiimiano  n. 

His  conss.  victi  Persa*. 

298  Fausto  u  et  Gallo. 

299  Diocletiano  vn  et  Maximiano  v  [Al.  vi]. 

His  conta.  victi  Marcomanni. 

300  Consiantio  ni  et  Maximiano  ur. 

301  Titiano  n  et  Nepotiano. 

502  (Mr.  Hisp.  540.)  Constantio  iv  et  Maxi. 
miano  iv. 

His  cooas.  vilitatem  jvsserunt  imperttores 
esse. 


A  Sirmundo  ediu  sunt  quse  sequuntur  ad  obitum  «que  Donorii. 
Patbol.  LI. 


N7  IDATII  EPISCOPI  AQUjEFLAVIENSIS  ** 

505  Diocletiano  Tin  et  Maximiano  vn.  A  526  Conslanlino  vn  et  Constantino  [Al.  Constantio] 


llis  conss.  persecutio  Christianoram. 

504  Diocletiano  ix  et  Maximiano  vm. 

Ilis  conss.  deposuerunt  purpuram  privati 
effecti  Diocletianus  et  Maximianus,  et  vestierunt 
Severum  et  Maximianum  [Al.  Maximinum]. 
Nam  Consiantius  et  Maximianus,  qui  Caesares 
fuerunt,  eadem  hora  Augusti  noucupati  sunt 
die  kal.  April. 

505  Constanlio  v  et  Maximiano  vi  [A/.  v]. 

506  Omitti  Contlanliut  vi  et  Maximianut  vi. 

Hisconss.diem  funetus  Constantius,  et  post- 
ea  levatus  est  Constantinus  vm  kal.  Aug. 

507  Novies  et  Consumino. 

Ilis  conss.  quod  est  post  sextum  consulatum, 
occssus  Severus  Romae. 

508  ltem  Decieset  Maximianovn[A/.Maximianoix]. 

His  conss.  quod  est  Maxentio  et  Romulo, 
levaius  Licinius  Carnunto  m  id.  Nov. 
309  Post  conss.  x  et  vii  [Ai.  x  M.ix.  Herculiiet 
vu  Galerii  Max.]. 

His  conss.  quod  est  Maxentio  u  et  Ro- 
mulo  n. 

510  Anno  u  post  conss.  x  et  vn. 

His  conss.  quod  est  Maxenlio  tu  solo,  diem 
functus  Maximianus  senior. 

511  Maximiano  viu  console. 

His  conss.  quod  est  Rufino  et  Volusiano, 
diem  functus  Maximianus  junior. 

512  (Mr.  Ui$p.  550.)  Constantino  u  et  Licinio  u. 


His  conss.  quod  est-Maxentio  rv  solo,  victus  C  55S  Urso  et  Polemio. 


C&sare. 

His  conss.  occisus  esi  Crispus ,  el  edidil 
vicennalia  Constaniinus  Auguslus  Rome. 

527  Constantino  et  Maximo. 

528  Januarino  [Al.  Januario]  et  Juslo. 

529  Constantino  vm  et  Constantino  iv. 

550  Gallicano  et  Symmacho. 

His  conss.  dedicau  esi  Constantinopolis  die 
v  idus  Maias. 

551  Rasso  et  Ablabio. 

552  (jEr.  Hitp.  570.)  Pacaiiano  ei  Hilariano. 

His  conss.  victi  Gothi  ab  exercitu  Romano 
in  terris  Sarroalarum  die  xu  kal.  Maii. 
355  Dalmatio  et  Zenophilo. 
B  His  conss.  levatus  est  Constans  die  vm  kal. 

Januar. 

554  Oplato  et  Paulino. 

His  conss.  Sarmatae  servi  universa  gens  do* 
minos  suos  in  Romaniam  expulerunt. 

555  Constantino  [Al.  Constantio]  et  Albino. 

His  conss.  tricennalia  edidit  Constantinos 
Aug.  dievm  kal.  Aug.,  et  levatus  est  Dalmatius 
Caesar  xiv  kal.  Octob. 

556  Nepotiano  et  Facundo. 

557  Feliciano  et  Titiano. 

His  eonss.  Gonstantinus  Aug.  ad  coelesiia 
regna  ablatus  est  die  xi  kal.  Juoias,  et  ipso  ao- 
no  nuncupati  sunl  tres  Augusti,  Constantinai, 
et  Constantius,  et  Constans  v  idus  Septemb. 


et  occisus  Maxentius  Romae  ad  Pontem  Mul- 

vium. 
515  Constantino  in  et  Licinio  m. 
5U  Volusiano  n  el  Anniano. 

His  conss.   bellum  Cibalense  fuit  die  vm 

idus  Octobr. 

515  Constantino  rv  el  Licinio  iv. 

516  Sabino  etRufino. 

His  conss.  diem  functus  Diocletianus  Sola 
[Al.  Salona]  die  m  non.  Decemb. 

517  Gallicano  el  Rasso. 

His  conss.  levaii  tres  Caosares,  Crispus,  Li- 
cinius  et  Constantinus  die  kal.  Mart. 

518  Licinio  v  et  Crispo  Caesare. 

His   conss.   tenebre    fueront   inter 
hora  ix. 

519  Conbtantino  v  et  Licinio  Caesare. 

520  Constantino  vi  el  Constantino  Caesare. 

521  Crispo  n  et  Constantino  n. 

522  (JEr.  Uisp.  560.)  Probiano  et  Juliano. 
5i5  Severo  et  Rufino. 
ViA  Crispo  iu  et  Constantino  m. 

His  conss.  bellum  Hadrianopolitanum  die  v 
non.  Juiias,  el  bellum  Ghalcedonense  xiv  kal. 
Octob.,  et  levatus  esi  Constantinus  [A/.  Con- 
stantius]  Caesar  vi  idus  Novemb. 
525  Paulino  et  Juliano. 

ilis  conss.  occisus  Liciuius. 


559  Consuntio  u,  et  Constante. 

540  Acyndino  et  Proculo. 
His  conss.  occisus  est  Constantius'  Al.  Coo- 

stantinus]  junior. 

541  Marcellino  ei  Probino. 
His  conss.  pugna  facta  esl  cum  gente  Fran- 

corum  a  Constante  A»g-  in  Galliis,  et  ipso  an- 
no  terraemotus  fuit  ad  Orieniem  per  totum  an- 
num  praeler  Antiochiam. 
512  (JEr.  Hitp.  580.)  Constantio  m  et  Constante  u. 
Ris  conss.  vicli  Franci  a  Constante  Aug.  seu 
pacati :  tractus  Hermogcnes. 

545  Placido  et  Romulo. 
544  Leonlio  et  Sallustio. 

diem  D  545  Amentio  [AL  Amantio]  et  Albino. 

546  Constaniino  iv  et  Constante  ui. 

547  RuQno  el  Eusebio. 

548  Philippo  et  Salia. 
His  conss.    bellum  Persicum  fuil  MKZm* 

num. 

549  Limenio  et  Catullino. 

550  Sergio  et  Nigriniano. 
His  conss.  Constans  occisus  esi  in  GallHs  a 

Magnentio,  et  levaius  esi  Magnentius  die  xv 
kal.  Febr.,et  Yetranio  apudSirmium  kal.  Mar- 
liis  eo  anno,  etNepotianus  Rom»  ui  non.  Jontas, 
et  pugna  magna  fuit  cum  Romanis  et  Magoea- 
tianis 


909 


DESCRIPTIO  CONSULUM. 


910 


551  PdSl  conss.  Sergii  et  Nigriniani.  A 

His  conss.  bellucn  Bfagnenlii  fuit  Morsa  die 
iv  kal.  Octob.,  et  eo  anno  depositus  Vetranio 
viii  kal.  Januar.,  et  levatusest  Gonstanlius  Cae- 
sar  idus  Martias  [Chr.  Alex.  idibus  Marliis]  :  et 
apparuit  in  Oriente  signum  Salvatoris  die  111 
kaU  Febr.  luna  xxvm. 
352  (JEr.  Hnp.  590.)  Constantio  v  et  Constantio 

Caes. 
553  Constantio  vi  et  Constantio  u. 

His  conss.  Magnentius  se  interfecit  in  Galliis 
apud  Lugdunum  die  iii  id.  Aug.,et  Decentius 
frater  Magnentii  laqueo  se  suspendit  xv  kal. 
Septemb. 
354  Coustantio  vc  et  Constantino  [Al.  Consianlio 
Gallo]  in.  B 

His  conss.  occisus  est  Constantius  Caesar  in 
insula  Flanona. 
555  Arbetione  et  Lolliano. 

His  conss.  levatus  est  Julianus  Caesar  die  vm 
idus  Novembres. 

356  Constantio  viii  et  Juliano  Caes. 

His  conss.  introierunt  Consiantinopolim  reli- 
quiae  apostoli  Thnothei  die  kal.  Jun. 

357  Constantio  ix  et  Juliano  Caes.  u. 

His  conss.  introierunt  Constantinopolim  reli- 
quiae  sanctorum  apostolorum  Andreae  el  Lucae, 
die  v  non.  Mart.,  el  inlroivitConstantius  Aug. 
Romae  vi  kal.  Maias,  et  edidit  xxxv. 
558  Daliano  ct  Cereaie. 

His  conss.  introierunt  Constanlinopolim  le-  G 
gati  Persarum  die  vm  kal.  Mart.  Ipso  anno  ler- 
raemotus  factus,  ita  ut  civitas  Nicomedensium 
funditus  versaretur  die  ix  kal.  Septemb.;  aliae 
vero  cl  civitates  partibus  vexalae  suut. 

359  Eusebio  et  Hypalio. 

His  conss.  natus  esl  Gratianus  filius  Augusii 
Valentiniani  die  xiv  kal.  Maias  :  et  ipso  anno 
primum  processil  Constaniinopolim  prafectus 
Urbis,  nomine  Honoralus ,  die  ni  idus  Decemb. 

360  Constantino  x  et  Juliano  m. 

flis  conss.  dedicatum  est  Constanlinopoli  Do- 
minicum  die  xv  kal.  Marlias. 

361  Tauro  et  Florentio. 

His  couss.   diem  functus  Constantius  Ang. 
Mopsucrenas  in  fines  Cilici»  Plsoeniciae  provin-  D 
ciae  ni  non.  Novemb.,  et  introivit  Julianus  Aug. 
Conslantinopolim  die  ui  idus  Decembres. 

362  (sEr.  Ilitp.  400.)  Mamertino  et  Nevitla. 

363  Juliano  Aug   iv  et  Salluslio. 

His  coi»>s.  occisus  esl  Julianus  Aug.  in  bello 
Persico  die  yi  kal.  Juli  <s  ;  et  quia  aposlata  a 
Deo  factusest,  Christianorum  etiam  persecuior, 
occisus  est,  et  levatus  est  Christianissimus  Jo- 
vianns  Aug.  v  katend.  Julias. 
564  Joviano  Aug.  et  Yarro  [AL  Varronianoj. 

His  conss.  recessit  Jovianus  Aug.  Dadaslena 
die  xi  kal.  Mtrt.  et  levatus  est  Yalenlinianus 
Ayg.  apud  Ni&pam  die  v  k\l.  Mart.  Ipso  anuo 


levalus  est  Valens  Aug.  Consiantinopolim ,  in 
milliario  vii,  in  tribunali  a  fratre  suo  Valeuti- 
niano  die  iv  kal.  April. 

365  Yalentiniano  et  Yalente  Augg. 

His  conss.  mare  ultra  lerminos  suos  egrcs- 
sum  est  die  xn  kalend.  Ang.,  et  ipso  anno  la- 
tro  nocturnus  hoslisque  pnblicus  inira  nrbem 
Constaniinopolim  apparuit  die  iv  kal.  Octob. 

366  Gratiano  Nob.  [A/.  Nobilis&imo  puero]  et  Da- 

galaifo. 

His  conss.  natus  est  Valentinianus  junior  d- 
lius  Augusti  Yaleulis  die  xv  kalend.  Fcbr., 
el  ipso  anno  idem  hostis  publicus  et  pr:c- 
do  intra  Phrygiam  Salutarem  ,  et  in  Nacolien- 
sium  campos  ab  Augusio  Valenie  oppressus 
atque  exstinctus  est  die  vi  kal.  Juni.is.  Ipso  an- 
no  Augustus.Valentinianus  gentem  Alamanni- 
cam  pervicit. 

367  Lupicino  et  Jovino. 

His  conss.  in  civitate  Constantinopoli  t  Deus 
grandinem  pluit  in  modum  petrarum  die  iv  no- 
nas  Julias;  et  ipso  anno  levatus  est  Gratianus 
Aug.  in  Galliis  apud  Ambianos  in  tribunali  a 
patre  suo  Augusto  Valentiniano  die  ix  kal.  Scpt. 

368  Yalentiniano  u  et  Yalente  n. 

His  conss.  terraemoius  factus,  ita  ut  civitas 
Nicaenorum  terrae  funditus  prosterneretur  die  v 
idus  Octobr. 

369  Valentiniano  Nob.  el  Victore. 

Hisconss.  opusmngnificum  cisiernne  Consian* 
tinopolitanae  completum  est  a  Domitio  Modesto 
v.  c.  iterum  prefecto  urbis,  quod  in  prima  in- 
choaverat  praefectura.  Agon  post  annos  xvii 
restitutus  est  ab  Augusto  Valente. 

370  Valentiniano  m  et  Valente  iu. 

His  conss.  magna  fames  fuit  in  parlibus 
Phrygiae  .*  et  deditata  est  sancla  ecclesia  ubi 
beati  apostoli  posiii  sunt,  die  v  idus  April. 

371  Gratiano  Aug.  u  et  Probo. 

37i  (JEt.  Hitp.  410.)  Modesto  et  Arinthco. 

373  Valenliniano  iv  et  Yalente  iv.  * 

374  Graliano  m  et  jEquitio  [Al.  F.quitio]. 

375  Post  conss.  Gratiani  iu  et  jEqu  tii. 

Ris  conss.  thermne  Carosianne  dedicntae  sunt 
ageute  prefecto  v.  c.  Yindalonio  Magno.  Et 
ipso  anno  diem  functus  Valentinianus  senior 
xv  kal.  Decemb.  in  castello  Virgitione  :  et  l<>- 
vatus  est  Valentinianus  junior  Aug.  filius 
Ang.  Valentiniani  ab  exercitu  in  tribunali 
die  x  kal.Decemb.  in  civiiate  Acinco. 

376  Valente  Aug.  v  et  Valenliniano  juniore  An- 
gusto. 

Ilis  conss.  victi  et  expulsi  sunt  Gothi  a  gente 
Hunorum  ,  el  suscepti  sunt  in  Romania  pro  mi- 
sericordia  jussione  Aug.  Valontis.  Et  ipso  an- 
no  introivit  corpus  Angusti  Valenliniani  Con* 
stanlinopolim,  die  v  kal.  Jan. 

377  Gratiano  iv  et  Merobaudc. 

Hisconss.gens  Gothorum  qtii  pro  miscricordja 


*9J1  IDATIl  EPISCOPI  AQILEFLAVIENSIS  DESCRIPTIO  CONSULUM.  912 

suscepti  sunt,  rebellaverunt  adversus  Roma-  A  387  Valerio  [Al.  Valentiniano]  in  ei  Eufropio. 

His  couss.  Quinquennalia  Arcadius  Aug.  pro- 
pria  cum  Theodosio  Aug.  patre  suo  editionibus 


nos :  ad  quos  expugnandos  raissi  sunt  cotnites 
cum  miliiibns,  et  pugnaverunt  cum  Gothis. 

S78  Valente  vi  et  Valentiniano  n. 

His  conss.  ingressus  est  Valeni  Aug.  ab 
oriente  Constantinopolim  die  iii  kal.  Jun.  El 
ipso  anno  profectus  est  Valens  Aug.  ex  urbe  ad 
fossatum  die  111  idus  Junias  :  et  pugna  magna 
fuit  cum  Romanis  et  Guthis  a  milliaro  xu  ab 
Hadrianopoli,  die  v  idus  Augusti.  Ex  ea  die  Va- 
lens  Augustus  nusquam  apparuit ;  et  tolo  anno 
per  "dioecesim  Thraciarum,  et  Scylhise,  et  Moe- 
siae,  Gothi  habitaveruul  simul ,  et  eas  praedave- 
runt ;  deinde  usque  ad  portas  urbis  Constanti- 
nopolitanae  venerunt. 

£79  Ausonio  el  Olybrio.  B 

His  conss.  levatus  est  Theodosius  Aug.  ab 
Augusto  Graiiano  die  nv  kal.  Februar.  in  civi 
tue  Sirmio.  Ipso  anno  multa  bella  Romani 
cumGothis  commiserunt.  Deinde  victoriae  nun- 
liatx  sunt  adversus  Gothos,  Alanos  atque  Hu- 
nos  die  xv  k*l.  Decemb. 

[Ad  oram  codich  no$tri  m$.  h(tc  habentur  a$cri- 
pta,quwSirmondu$  omi$it:  HisconsulibusTheo- 
philus  Alexandriae  episcopus  subjectum  Later- 
cuium  infra  dePaschaeobservationeconacribit.] 

580  Gratiano  Aug.  v  et  Theodosio  Aug. 

His  conss.  victoria  nuntiataB  sunt  amborum 
Augustorum.  Et  ipso  anno  ingressus  est  Theo- 
dosius  Aug.  Consiantinopolim  die  xvm  kal.  De- 
cemb. 

581  Syagrio  et  Eucherio. 

His  con&s.  ingressus  est  Athanaricus  rex  Go- 
thorum  Conslantinopolim  die  iii  idus  Jan. 
Eodem  mense  diem  funcius  idem  Athanaricus 
viii  kal.  Febr. 

582  {sEr.  Hi$p.  420.)  Antonio  et  Syagrio: 

His  conss.  Theodosius  Aug.  corpus  Augusti 

Valentiniani  in  sarcophago  deposuil  die  ix  kal. 

MarL  lpsoanno  universagensGolhorum  cum  rege 

suo  in  Romaniam  se  t<-adideruntdie v  non.  Ociob. 

3S3  Membaude  u  et  Saturnino. 

His  cousulibus  levatus  est  Arcadius  Aug.  Con- 
stantinopoli,  in  milhario  vn,  in  tribunali  a  Tbeo- 


ludisque  celebravit  die  decimo  septimo  kalend. 
Februar. 

588  Theodosio  Aug.  n  et  Cynegio. 
His  conss.  defuncius  est  Cynegius  prefectus 

Orienlis  in  consulatu  suo  ConstantinopolL  Hie 
universas  provincias  longi  temporis  Ube  dece- 
ptas  in  statum  pristinum  revocavii,  et  usque  ad 
iEgyptum  penetravit ,  et  simulacra  gentium 
evertit.  Unde  cum  magno  fletu  totius  populi  ci- 
viiatis  deductum  est  corpus  ejus  ad  Apostolos 
die  xxv  kal.  April.  Et  post  annum  transtulit  eum 
matrona  ejus  Achaiitia  ad  Hispanias  pedestre. 
Et  ipso  anno  occiditur  hostis  pubiicus  Maximus 
tyrannus  a  Theodosio  Aug.  in  miiliario  in  de 
Aquileia  die  v  kal.  Aug.  Sed  el  filius  ejus  Viclor 
occidimr  post  paucos  dies  in  Galiiis  a  comiie 
Theodosii  Augusti. 

589  Timasio  et  Promolo. 
His  conss.  iniroivit  Theodosius  Aug.  in  urbem 

Romam  cum  Honorio  filio  suo  die  iduum  Junia- 
rum ,  et  dedit  congiarium  Romanis. 

590  Vaientiniano  iv  et  Neuterio  [Al.  Neoterk)]. 

591  Tatiano  et  Symmacho. 
392  [&r.  Hi$p.  450.]  Arcadio  Aug.  n  et  Rufino. 

Hisconss.  Valeutiniaiius  junior  apud  Viennam 
est  inierfectus,  et  levavit  se  Eugenius  tyrannus. 
Postmodum  Theodosius  Aug.  occidit  Eugenium. 
^  595  Theodosio  Aug.  iu  et  Abundantio. 

594  Arcadio  Aug.  ui  et  Honorio  Aug.  u. 

595  Olybrio  et  Probino. 
His  conss.  recessitapud  Mediolanum  Theodo- 

sius  Aug. 

596  Arcadio  Aug.  iv  et  Honorio  Aog.  m. 

597  Atlico  et  Cacsario. 

598  Honorio  Aug.  iv  et  Eulychiano. 
His  conss.  Gildo  occisus. 

599  Manilio  et  Thcodoro  [A/.  Manlio  Tkeodoro]  v.  c. 
His  conss.  templa  gentilium  demoliu  sunt, 

Joviniano  et  Gaudentio  comilibus. 

400  Stilicone  v.  c.  consule. 

401  Vincentio  el  Fravito. 


dosio  Aug.  patre  suo  die  xvn  kal.  Febr.  Et  ipso     402  (JEr.  HUp.  440.)  Arcadio  v  et  Honorio  v. 


anno   ingressuin  est  Constantinopolim  corpus 
Constantise  fili*  Augusii  Constanlini  die  11  idus 
Septemb. 
534  Ricomere  et  Clearcho. 

His  conss.  introierunlConstantinopolim  legati 
Persarum.  lpso  anno  natus  esl  Honorius  nob.  in 
purpuris  die  v  idus  Septemb. 

585  Arcadio  Aug.  et  Bautone. 

586  Honorio  nob.  et  Evodio. 

His  conss.  victi  atque  expugnati ,  et  in  Ro- 
mania  capiivi  adducti  gens  Greothyngorum  a 
nostris  Theodosio  et  Arcadio  :  deinde  cum  vi- 
etoria  el  triumpho  ingressi  sunt  Constantino- 
polim  die  iv  idus  Octob. 


His  conss.  solis  facta  defectio  iu  id.  Novemb. 
405  Theodosio  ct  Rumorido. 

404  Honorio  vi  et  Aristone  [At.  Aristxneto]. 

His  conss.  bellum  civile  fuit  ex  111  kaleod. 
Sepieinbres. 

405  Stilicone  11  el  Anthemio. 

His  conss.  inter  catbolicos  et  Donatistas  u&>- 
t  s  facta. 

406  Arcadio  vi  et  Probo. 

407  Hon  rio  vu  et  Theodosio  Aug.  n. 

408  Bas  0  et  Philippo. 

409  lionorio  vm  et  Theodosio  m. 

His  conss.  barbari  Hispanias  ingresti. 

410  Honorio  w  et  Varari,  quod  fuit  Tertullo.      ~< 


»IS  MARCELLDHJS  COMES. 

411  Theodosio  Aug.  iv»  A  454 

His  conss.  CoDStantini  tyranni  in  conto  caput     435 
allatum  est  xiv  kal.  Ociob. 

412  Honorio  »  et  Theodosio  v. 
415  Post  consulatum  Uonoril  ix  et  Theodosii  v, 

Lucio  cons. 

His  conss.  occisi  sunt  Jovianus ,  Sebastianus, 
Sallustius;  et  Heraclianus  abolitus  est. 

414  Constantio  v.  c. 

415  Honorio  x  et  Theodosio  vi. 

His  conss.  S.  Stephanus  primus  martyr  reve- 
latur  sancto  prcsbytero  Luciano  die  vi,  feria 
quae  fuit  tunc  ui  non.  Dec. ,  in  Hierosolymis 
sancto  Joanne  episcopo  presidente  :  et  exstant 
ex  his  gestis  epistola  supra  dicti  presbyteri  et 


—  PROLEGOMENA. 


914 


456 
457 
438 
459 
440 
441 
442 
445 
444 
445 


446 


sancti  Aviti  presbyteri  Bracarensis ,  qui  tunc  in  B  447 

Hierosolymis  degebant.  4 <  8 

416  Tbeodosio  vn  et  Palladio.  449 

417  Honorio  xi  et  Gonstantino  u.  450 

418  Honorio  xn  et  Theodosio  vm.  451 

419  Monaxio  et  Plenta.  452 

His  conss.  sanctus  Joannes  Hierosolymorum 

episcopus  qui  supra,  epistolam  dirigil  per  Eccle-  455 
sias  orbis  terrarum ,  quae  habetur  de  signis  ter-     454 

roribusque  divinitus  perpetratis.  455 

420  Theodosio  ix  et  Constamio  m.  456 

421  Agricola  et  Eustathio.  457 

422  [Mr.  Hitp.  460.]  Honorio  xiu  et  Theodosio  x.  458 

423  Mariniano  et  Asclepiodoto. 

His  conss.  Honorius  Aug.  recessit  Ravenna.  459 
(Hactenue  Sirmondi  editio ;  ccetera  ex  eodem  C 

m$.  eodice).  460 

424  Castino  et  Victore.  461 

425  Theodosio  xi  et  Valentiniano  Cass. 

426  Theod.  xn  et  Valentin.  Aug.  n. 

427  Pierio  et  Artabu  [A/.  Hlerio  et  Ardabure].  462 

428  Felice  et  Tauro.  465 
419  Florentio  et  Dionysio.  464 

430  Tbeodosio  xm  et  Valentin.  m. 

431  Basso  et  Antiocho. 

432  (jEr.  Hi$p.  470.)  Aetio  et  Valerio. 

435  Theodosio  xiv  et  Maximo.  468 


Aspare  et  Ariovindo. 

Theodosio  xv  et  Valentiniano  rv. 

lsidoro  et  Senatore. 

Aetio  u  et  Segisvuldo. 

Theodo&io  xvi  et  Fausto. 

Theodosio  xvu  et  Festo. 

Valentiniano  v  et  Anatolio. 

Cyro  v.  c. 

(Mr.  Hitp.  480.)  Dioscoro.  (Omi$il  Eudoxium.) 

Maximo  u  et  Paterio  [Al.  Paterno]. 

Theodosio  xvm  et  Albino. 

Valentiniano  vi  et  Aetio  m.  ( Uie  confunduntur 

«Jtm  duotquorum  prioreconu.  fuere  Valentima* 

nus  vi  et  Nonius ;  altero  aulemp 

Aetius  ui  et  Symmachus.) 

Gallepio  et  Ardabure. 

Postumiano  el  Zenone. 

Asturio  et  Protegene. 

Valentiniano  vn  et  Avieno. 

Adelpbio  et  Marciano. 

(  jEt.  Bi$p.  490. )  Herculano  et  Parracio  [Al. 

Sporatio]. 

Opilioue.  [Omi$it  Vincomalum.] 

Aetio  iv  et  Siudio. 

Valentiniano  vu  et  Anlhemio. 

Aviio  Augusto  cons.  [Ai.  Joanne  et  Varane]. 

Omi$$i  Con$tantinu$  et  Rufu$. 

Recimere  et  [Patricio]  qui  de  Oriente.  (Bi  per- 

tinent  ad  annum  459.) 

Majoriano  Aug.  et  Ariovindo  [At.  Leone  Aug.] 

(Hi  ad  annum  458.) 

Magno  et  Apollonio. 

Severiano  et  [Dagalaipho]  qui  de  Oriente. 

His  conss.  Majoriauus  occiditur ,  el  Severus 
efficitur  imperator. 

(AZr.  Bi$p.  500.)  Severo  et  Leone  Augustis. 
Basilio  et  Gadaipho  [Al.  Viviano]. 
Dn.  Olybrio  [Al.  et  Rustico]. 

Severus  Augustus  obiit.   Anthemius  Romrc 
imperalor  factus  est.  Adversum  Vandalos  gran- 
dis  exercitus  cum  Marceliino  duce  dirigitur. 
Auguslo  Anlhemio  n  consule. 


MARCELLINUS 

COMES  V.  C. 

^Ex  GaUandU  Bibl.  Max.  Vett.  Patr.  tom.  X.) 


PROLEGOMENA. 

1.  Pauca  sunt  admodum  quae  de  Marcellini  Comitis  J)  culo  vi  ineunte  variis  litterarum  monimentis  incla. 
v.  c.  gestis  in  promptu  exstant.  Eum  fuisse  natione  ruit,  quorum  unus  inter  veteres  meminit  idem  Cash 
Romanum  tradit  Anonymus  MeUicensis  (a).  Comitem  siodorius  his  verbis  (c) :  Marcellinus,  inquit,  qualuor 
autem  Ulyricianum  egisse,  ac  Jusliniani  adhuc  patri-  librot  de  lemporum  qualilatibut  et  po$itionibu$  loeorum 
cii  cancellarium,  ex  Gassiodorio  erudimur  (b).  Sae-     puicherrima  proprieiate  con/icieng,  itinem  $ui  tramitem 

(a)  Anonym.  Mellic.  de  Script.  Eccl.  cap.  56.  (c)  Id.  ibid. 

(*)  Cassiod.  de  Instit.  Divin.  Litter.  cap.  17. 


915  MARCELL1NI  COMITIS  M6 

taudabilUer  percurrit.  Et  alibi(a)  :MarceUinutt*\lt  pari  A  aliquot  variantes  annolavimus,  ac  nonnnllai  ilem  ex 


cura  legendum  est,  qui  ConttantinopoUtanam  eivitatem 
et  urbem  Hierotolymorum  minutittima  narratione  de- 
teriptit.  Verum  uirumque  Comilis  nostri  memoratum 
opus  vel  prorsus  intercidit,  vel  etiamnum  alicubi 
dclitescil.  PergitporroSenator  (6):  Chroniea  qumtunt 
jmaginet  hittoriarum  brevittinueque  commemorationet, 
tcriptit  Grcece  Eutebiut,  quem  trantlulit  Hieronymut  in 
Latinum,  et  utque  ad  tempora  tua  deduxit  eximie.  Hunc 
tubtecuiut  ett  tupra  tcriptut  Mareettinut  lllyricianut, 
qui  adhuc  pairicii  Justiniani  fertur  egitte  cancellot;  ud 
meliore  conditione  devotut,  a  tempore  Theodotii  prin- 
cipit  utque  ad  [oret  imperii  triumphalis  augutti  Jutti- 
niani  oput  tuum  Domino  juvante  perduxit :  id  est ,  ab 
annoTheodosii  senioris  primousquead  quarium  Justi- 


niani  consulatum,  qui  est  imperii  ejus  annus  ociavos,  B  autem  se  habent : 


schedis  viri  docti  atque  in  recensendis  veteram  scri- 
ptis  exercitatissimi,  Petri  Francisci  Chiffletii,  quj 
Sirmondianam  Chronici  Marceilini  editionem  cum 
veteri  codice  Brugensi  comparaverat.  Praeter  istas 
porro  aliasque  quas  suis  locis  indicavimus,  lectiones 
novas,  postmodum  et  alias  nobis  Chronici  ejusdem 
in  Chifflelii  schedis  occurrerunt ,  quarum  indiculum 
statim  dabimus.  i  Has  vero  postcriores  leetiones , 
quas  sero  detectas  editioni  suae  Sirmondianae  Bau- 
nius  subjicere  baud  valuit ,  nos  suis  qtiasque  locis 
apposuimus.  Yerum  cum  aiias  in  idem  Chronicon 
observationes  longiores  edideril  in  sua  praefalione 
laudatus  Baunius,  eas  hic  opportunius,  et  apiiori 
quidem  ordine  digestas,  proferendas  duximus.  Sic 


Christi  434,  annorum  nimirum  156  periodom  perti- 
ciens,  ut  ipsemet  auctnr  in  sua  prafalione  teslalur  (c). 
11.  Porro  Marcellini  Cbronicon  quod  post  primam 
Antonii  Schonhovii  canonici  Brugensis  editionem 
pluries  prodiit,  casti^atissimeomnium  Parisiisevulga- 
vii  Sirmondus  anno  1619,  qui  de  eo  haec  habel  (d) : 
c  De  Chronici  hujus  auctore  necessario  monendus 
es ,  lector,  non  omnino  Marcellini  esse.quae  in 
illo  continenlur.  Testatur  enim  praefatione  sua  Mar- 
cellinus  se  opus  suum  ab  inilio  principis  Theodosii 
ad  Magni  usqtie  consulaiuoi  per  annos  1 46  perduxisse; 
tum  deinde  alios  tantum  16  annos  adjecisse ,  a  primo 
Juslini  ad  quartum  usque  Justiniani  Augusli  consu- 
htum,  hoc  est,  ad  annum  Chrisli  534.  Ullra  hunc 


IV.  i  Quod  annus  581  inscribitur  Eucherio  (sive 
Euchario)  etEvagrio  cott.t  mendosum  id  esse,  ac  pro 
Evagrio  scribendum  esse  Syagrio  satis  constat  tum 
ex  Idatii  Fastis,  tum  ex  aliis  antiquis  scriptoribus. 
Sed  nimirum  siinilitudine  scripture  factum  est ,  ut 
primo  apud  Socratem  (f)  Ehxypioc  pro  2v*ypwc,  ac 
deinde  apud  Marcellinum  Evagrio  pro  Syagrio  scri- 
beretur,  sicut  notavit  vir  erudilissimus  Joannes  Bar- 
duinus  (g). 

i  Anno  397,  Catario  et  Attieo  eott. ,  ubi  FlacciUa 
Archadio  nata  legitur;  itemque  anno  451,  Antiocho 
et  Batto  cott.%  ubi  Flaccilla  Theodosii  Augusti  filia 
vocatur ;  Piaeillam  utroque  in  ioco  scribi  debere  con- 
tendit  Petrus  Lambecius  (h) :  pariterque  emendari 


annnm  igitur  non  processeral  Marcellinus,  nec  plura  G  vuus.  Ambrosii,  Claudiani,  Pauli  Diaconi  et  Prosperi 


sane  his  fuerant  in  editione  Antonii  Schonhovii,  qui 
Chronicon  hoc  in  lucem  primus  dedit.  Quae  deinceps 
sequuutur  ad  finem  usque  principis  Justiniani ,  ab 
alio  posiea  quopiam  adjecta  sunt,  et  a  Panvinio  pri- 
mum,  deiude  ab  aliis  nullo  discrirnine  pro  Marcelli- 
nianis  edita.  Nos  ex  vetustissimo  Tilianae  bibiiothecae 
codice,  tum  Marcellini  omnia  muilo  quara  hactenus 
emendatiora,  tum  appendicem  quae  et  ipsa  perantiqui 
scriptoris  est,  multis  partibus  auctiorem  damus  :  in- 
tegram  daturi,  nisi  nos  iacerum  exemplar  in  septimo 
post  Basilii  consulaium  anno  destituisset.  Quo  facto 
iii  reliquis  ad  iinem  usque  Panvinianam  editionem 
sequi  necesse  fuerit,  demptis  annorum  adcalcemepi- 
logismis;  quos  idcirco  pra?termittendos  eensuimus, 


locos,  ubi  videlicet  pro  Placitla  nominari  FtaccUlam 
putat :  quippe  Theodosii  quidem  filiam  baud  dubie 
Placillam  dictam  fuisse  de  nomine  Pladdiae,  sive 
Placillce ,  Antonii  fili*,  primae  uxoris  Theodosii ;  ac 
deinde  ad  filiam  quoque  Arcadii,  Theodosii  neptem, 
illud  nomen  transiisse.  Socrates  quidem  primam 
Theodosii  uiorem  nominal  iftaxtf/r* ,  filiam  autem 
Theodosii  et  Gallae  uXxY.iZbr*  (i) ;  ac  priorem  Soso- 
menus  Wkaxdloc*.  At  Henricus  Valesius  notat  hanc 
ab  Epiphanio  Scholastico  FlacciUam  dici,  et  quidem 
rectius:  sic  enim  in  veteribus  nummis  appellari. 
Tum  haec  adjicit  (j) :  Sed  mirum  etl  Grcecot  in  hoc 
nomine  (ere  hallucinari:  tupra  enim  obtervavtmut 
iftftxtTOv  dici  a  Soerate  pro  Flaccillo,  qui  fuit  Anlio- 


quia  nihil  illos  neque  ad  Marcellini  Chronicon,  neque  "  chentit  epitcoput.  Demum  Joannes  Hardoinus  scite 


ad  ejus  Appendicem  pertinere  constabaui  Hucusque 
Sirmondus. 

III.  Interesse  autem  putamus  his  modo  relatis  ea 
subdere  quae  de  eodem  opere  in  litteras  retulit 
Sirmondianorum  editor  Baunius.  Sic  igitur  ille  (e) : 
c  Chronicon  Marcellini  Coinitis  rursum  contulimus 
cum  mss.  duobus ,  uno  collegii  nostri  Parisiensis, 
altero  bibliothecae  Victorinae ;  atque  ex  iis  lectiones 


(a)  Cassiod.  de  fnstit.  Divin.  Litl.  cap.  25. 

(b)  Id.  ibid.  cap.  17. 

c)  Marcell.  praefat.  ad  Chron.  infra. 

d)  Sirmond.  praefat.  ad  Chron.  Marcell. 

e)  Baun.  praefat.  ad  tom.  li  Opp.  Sirmond.  {  5. 


admodum  monet ,  utcumque  Graeci  scripserint,  de 
Latinae  regina  nomine  fidem  baberi  potius  Ambrosio 
aliisque  Lalinis  debere,  qui  uxorem  Theodosii  senic- 
ris  Flacciilam  vocant. 

c  Ad  annum  525,  Philoxeno  et  Probo  cott.y  nbi  sie 
legitur  :  Joannet  R.  E.  papa  li,  anno  a  Petro...  475, 
Chifflelius  ponit  485,  codicem  tamen  nullum  citans. 
Ac  postea  Schelestratius  in  Dittertationibut  quibus 


f)  Socrat.  Hist.  Eccl.  lib.  v,  cap.  8. 

\g)  liarduin.  in  notis  ad  orat.  16  ThemisliL 

h)  Lamb.  Bibi.  Caes.  iib.  u,  p^g.  585. 
(i)  Socrat.  lib.  iv,  cap.  31. 
(j)  Vales.  Adnot.  ad  Socrat.  iib.  iv,  cap.  31 . 


917 


CHRONICON. 


918 


EecUsim  anUquitatem  illustravil,  sic  ad  annum  illura 
scripsil :  Petrut  pontificatum  Itomanum  iniit ,  juxta 
nostram  chronologiam,  atmo  post  mortem  Chritti  duo- 
decimo :  a  quo  usque  ad  prasdictum  consulatum  tunt 
anni  485,  unde  decem  anni  detiderantur  apud  Marcel- 
Unum;  fortan  tabellariorum  incuria,  qui  475  pro  485 
uripterunt. 

c  Postremo  ad  annum  547,  posl  consulatum  Batilii 
yi,  monet  Chiffletius,  in  codice  regio  1690,  Mir^el- 
9ioi  Cbronicon  ibi  desinere,  post  illa  scilicet  verba , 

(o)  Lamb.  Bibl.  Caes.  lib.  u,  p»g.  874. 


A  Prauentale  accepit  magitterium.  Alque  id  Petrus  que. 
que  Lambecius  testatur  (a)  de  veteri  codice  Ccsaree» 
qui  olim  Matthiae  Corvini  Hungari»  regis  fuit;  in  eo- 
que  post  verba  modo  memorata,  in  morem  inscriptio- [ 
nis  subjici,  Collectio  omnium  annorum ;  tum  infra  :  ( 
lttiut  Chronicos  colliguntur  omnet  anni  utque  ad  con- 
tulalum  Valentis  sextum,  etc.  i  Haclenus  cl.  Biunius, 
cujus  Sirmondianam  editionetn  recensitam  typis  ex- 
pressimus.  At  de  his  salis. 


MARGELLINI 

COMITIS  V.  c 

CHRONICON. 


pr«<r«ti«- 


Pott  mlrandum  opns  quod  a  mundi  fabriea  usque 
in  Constantinum  principem  Eusebius  Csesariensis, 
liujus  ssecuU  originem,  tcmpora,  annos,  regna,  virtu- 
tesque  mortalium,  el  variarum  artium  repertores, 
omniumque  pene  provinciarum  monnmenta  comme* 
morans»  Graeco  edidit  stylo,  noster  Hieronymus 
cuncta  transtulil  in  Latinum,  et  usque  in  Valenlem 
Casarem  Romano  adjeciteloquio.  Igitur  uterque  hujut 
operis  auclor  mmmmm  et  dlxxjx  annorum  hunc  mun- 
dmn  tune  fore  miro  computavit  ingenio.  Ego  vero, 
iimplici  dumtaxat  computatione  Orientale  tantum 


B  secutus  imperium,  per  indictiones  perque  eonsules 
infra  scriptos,  centum  et  xl  annos,  a  septima  vide- 
licet  indictione  et  a  consulatu  Ausonii  et  Olybril 
(quibus  etiam  consuiibus  Tbeodosius  Magnus  creatus 
est  imperator)  enumerans,  et  usque  in  consulatum 
Magni  indictionis  undecim»  colligens,  eorumdem 
auctorum  operi  subrogavi :  itemque  alios  xvi  annos, 
a  consulatu  Justini  Augusti  primo  usque  in  consu- 
latum  Justiniani  Augusli  iv  suffeci :  id  sunt  simul 
anni  clvi,  et  meum  rusticum  opus  supposui. 


INCIPIT  CHRONICON. 


(A.  C.  579.)  Indietione  vn,  Ausonio  el  Olybrio  coss. 

Tbeodosius  Hispanus  lulica  divi  Trajani  civitatis, 
a  Gratiano  Augusto  apud  Sirmium  XXXIX  post  Va- 
lentis  interitum  imperator  creatus  est,  nv  kalendas 
Februarias.Orientalern  dumtaxat  rempublicam  rectu-  Q 
rus,  vir  admodum  religiosus  et  catholicae  Ecclesia 
propagator,  omnibusque  Orienlalibus  principibus 
praeponendu*,  nisi  quod  Marcianum,  tertium  posl  se 
principera,  imiiatorem  habuerit.  Alanos,  Hunos,  Go- 
tbos,  gentes  Scythicas  magnis  multisque  preliisvicil. 

(A.  C  580.)  Ind.  vni,  Gratiano  Aug.  v  ei  Theodosio 
Aug.  coss. 

Gregorius  Nazianzenus  facundissimus  Chrisli  sa- 

cerdos,   et  ilieronymi  nostri  praeceptor,  ecclesia 

npslra  apud  Byzantium  capta  ab  Arianis,  plebem  ca- 

tbolicam  in  beatse  Anastaske  oralorio  catholica  quo- 

.'  tidie  allocuiione  continuii.  Saepe  namque  pravorum 

:'  conviciis  insecUlus  est :  sed  gratia  Christi  praedilus, 

nsque  ad  id  tempus  quo  eadem  ecclesia  sui  presentia 


subArianis  imperatoribus  tenueranl,  nostris  caiho- 
licis  orthodoxus  restituit  imperator  mense  Decembri. 

(A.  C.  581.)  Ind.  ix,   Eucherio  et  Evagrio  [Forle 
Syagrio]  coss. 

Sanctis  cl  Patribus  urbe  Augusta  congregatis  ad- 
versus  Macedonium  in  Spiritum  sanctum  naufragan- 
tem,  ab  iisdem  episcopis  sancta  synodus  confirmala 
est :  Damaso  videlicet  sedem  beati  Petri  tenente, 
Constantinopoli  vero  per  Timoiheoin  Alexandrinunn 
perque  Meletium  Antiochenum  et  Cyrillum  Hieroso- 
lymitanum  episcopos,  NecUrio  ex  pagano  protinus 
baptizato,  et  in  praefata  synodo  pontiflce  ordinato. 
Athanaricus  rex  Gothorum  cum  quo  Theodosius 
imp.  foedus  pepigerat,  Constantinopolim  mense  Ja» 
nuario  venit,  eodemque  mense  morbe-  periit. 

(A.  C.  582.)  Ind.  x,  Antonio  et  Syagrio  sott. 

Divi  Valentiniani  magni  cadaver  [A/.  cadavere] 
Theodosius  princeps  ab  lulia  reporlatum  [At.  repor- 


nostris  est  reddila,  perfidis  obstitit  Arianis.  Nam  his  D  uto],  apud  Comitatum  regio  in  sepulcro  recondidiL 
onts.  TheodosiusMagnuspostquamdeScylhicisgen-  Eodem  anno  universa  gens  Gothorum,  Athanarico 
tibus  iriumphavit,  expulsis  continuo  ab  orthodoxo-  rege  suo  defuncto,  Romano  6ese  imperio  dedit  mense 
rusn  ecclesia  Arianis,  qui  eam  per  xl  fer me  annos     Octobrio.  Damasus  Romaiue  Ecclcsi»,  exoeptii  Li- 


0!9  MARCELUNl  COMITIS  920 

berio  et  Felice,  XXXV  episcopus,  anno  pontificatus  A     (A.  C.  392.)  Ind.  r,  Archadto  u  ei  Rufuto  cou. 


sui  xviii,  in  Domino  requievit. 

(A.  C.  383.)  Ind.  xi,  Merobaude  n  it  Saturnino  co$s. 

Romanae  Ecclesiae  Siricius  XXX VI  amisles  factus, 
vixit  annos  iv.  Archadius  pairi  suo  Theodosio  Aug. 
consors  imporii  septimo  ab  Urbe  milliario  coronalus 
est.  Gralianus  imp.  Maximi  lyranni  dolo  apud  Lugdu- 
num  occisus  est  vni  kal.  Sepiembris. 
(A.  C.  384.)  Ind.   xn,   Richomere  et  Clearcho  coss. 

Leg^ti  Persarum  Constanlinopolim  advenerunt,  pa- 
cem  a  Theodosio  principe  [At.  Theodosii  principis  ] 
postulantes.  Eodem  lempore  Honorius  alter  Theodo- 
aio  natus  est  filius  mense  Septembri. 

(A.  C.  385.)  Ind.  xm,  Archadioet  Bautone  cou. 

Theodosius  imp.  aliquanlas  Eoas  [Al.  saevas]  na- 
liones  per  legatos  suos  suo  utpote  imperio  subdidit. 
(A.  C.  386.)  lnd.  xiv,  Honorio  Casare  et  Esodiocoss. 

Jnvasam  princeps  Theodosius  ab  hostibus  Thra- 
ciam  vindicavit,  viclorque  cum  Archadio  fiiio  suo 
Urbem  iugressus  est.  Galla  Theodosii  rcgis  altera 
uxor  his  consulibus  Constautinopolim  venit. 
(A.  C.  387.)  Ind.  xv,  Valentiniano  iu  et  Eutropio  coss. 

Archadius  Caesar  cum  patre  suo  Theodosio  sua 
qninqoennalia  celebravit.  Theodosius  Magnus  Italiam 
contra  Maximum  tyrannum  pugnaturus  accessit. 
(<V.  C.  388.)  Ind.  I,  Theodosio  Aug.  n  et  Cynegio  coss. 

Valeniinianus  Gratiani  frater  et  Theodosius  imp. 


B 


Arbogastes  Valentihiano  imp.  exstincto,  et  Euge- 
nio  Caesare  facto,  innumeras  inviciasque  copias  un- 
dique  in  Gallias  conlraxit,  Occidentale  sibi  imperium 
utpote  vindicaturus,  vir  barbarus,  animo,  consilio, 
manu,  audacia,  potentiaque  nimius.  Contraxit  autem 
undiqueinnumerascopias,  vel  Romanorum  praesidiis, 
vel  Barbarorum  auxiliis,  alibi  poteslate,  alibi  cogna- 
tione  subnixus.  Usque  hunc  xix  Theodosii  imperii 
annum,  bealus  Hieronymus  post  ascensionem  D.  N. 
Jesu  Christi,  a  Petro  apostolo  incipiens,  et  in  semet- 
ipsum  desinens,  cxxxv  virorum  illustrium  ecclesia- 
slica  volumina  descripsit,  apud  Belbleem  oppidum 
degens;  ubi  et  monasterium  sibi  condidit,  et  alia 
mulla  ecclesiastica  lilteris  quoque  Hehraicis  edoctus 
scripsit,  finemque  vitae  suae  admodum  senex  fecii, 
ibique  sepuitus  est;  calbolicis  quidem  inexpugna- 
bilis  ecclesitt  turris,  haereiicis  autem  omnibus  infa* 
tigabilis  hostis,  tam  proposito  vitae  suae,  quam  libro- 
rum  a  se  editorum  assertionibus  depugnans. 
(A.  C.  393.)  Ind.  vi,  Theodotio  iu  et  Abundantio  eosu 

Honorium  pater  suus  Theodosius  in  eodem  loco 
quo  fratrem  ejus  Archadium,  Caesarem  fecit,  id  est 
septimo  ab  urbe  regia  milliario.  Tunc  quippe  hora 
diei  tertia  tenebrae  factae  suut. 

(A.  C.  394.)  Ind.  vu,  Archadio  iu  et  Bonorio  n  cosu 

Theodosius  Augustns  astumpto  Honorio  Caesare, 
eodemque  filio,  contra  Arbogastem  qui  Eogenium 


Maximum  tyrannum  et  Victorem  filium  ejus  apud      lJ™num  imperalorem  facereaususest,  iieriimpro- 
An..iiPiam  rphAii.ni^n  vi^n.nt    Andr^ihi»*  rn_  C  peravit :  bello  commisso  Eugenius  victus  atque  ca- 


Aquileiam  rebeilantem  vicerunt.  Andragathius  co- 
ines  morteMaximi  cognita  praecipitem  sese  c  navi  in 
undas  dedit  ac  suffocatus  esl. 

(A.  C.  389.)  Ind.  u,  Timasio  et  Promoto  coss. 
Theodosius  imp.  cutn  Honorio  filio  suo  Romam 
inense  Jwiio  introivit,  congiarinni  Romano  populo 
tribuit,  Urbeque  egressus  esl  kal.  Septembris.  Per 
idem  tempus  grandocrepitans  per  biduum  continuum 
pro  pluvia  cecidil,  pecorum  arborumque  pernicies. 
Sielia  a  septentrione  gaiiicinio  surgens,  et  in  mo 
tlmn  Lucifcri  ardens  poliusquam  spleudens  apparuit, 
vicesiino  tertio  die  [Al.  vicesimo  die]  esse  desiit. 
Templum  Serapidis  apud  Alexandriam  Theodosii 
linp.  edicto  solutum  est. 

(A.  C.  390.)  Ind.  m,    Valentiniano  Aug.  iv  et     ' 
Neoterio  cott. 

Signum  in  coelo  quasi  columna  pendens  ardensque 
per  dies  xxx  apparoit.  Galta  Theodosii  uxor  ab  Ar- 
chadio  priv.gno  suo  ej<  cta  est.  Obeliscus  in  circo 
positus  est :  columna  haud  longe  ab  ecclesia  consti- 
tuia  e»t,  quae  argeiileam  Thcodosii  Magni  statuam 
ferens  hactenus  contemplatur. 

(A.  C.  391.)  Ind.  iv,  Tatianoet  Symmacho  cott. 

Theodosius  imp.  ltalia  decedens  Con*tantiuopolim 
remeavit.  Valenlinianus  imp.  apud  Viennam  dolo 
Arbogastis  atrangulatus  interiit  idib.  Martiis.  Euge- 
nius  Arbogastis  favore  confisus  imperium  sibimet 
usurpaviu 


ptos  interfectus  est;  Arbogastes  sua  se  manu  percu- 
lit.  Tememotu  a  mense  Septembrio  in  Novembriom 
continuo  imminente,  aliquantae  Europas  regiones 
quassatae  sunt.  Thermae  Archadianae  ex  conditoris 
sui  nomine  nomen  acceperunt. 

(A.  C.  393.)  Ind.  vmt  Qlybrio  et  Probino  coss. 
Theodosius  Magnus  apud  Mediolanuin  vita  deces- 
sit.  Imperavit  annos  xvu.  Corpus  ejus  eodem  anno 
Constantinopolim  allatum,  atque  sepultum.  Archa- 
dius  et  Uonorius  germani,  utrumque  imperium  di- 
visis  tantum  sedibus  lenere  cceperunt.  Rufinus  patri- 
cius  Archadio  principi  insidias  lendens,  Alaricum 
Gothorum  regem,  missis  ei  clam  pecuniis,  infestum 
reipublicae  fecil,  et  in  Grjeciam  misit.  Porro  detecto 
dolo  suo  Rufinus  ab  Italicis  militibus,  olim  [Al.  deest 
olim]  cum  Gaina  comite  Archadio  mlssis,  ante  portas 
urbis  nierito  trucidatus  est.  Caput  ejus  manusqoe 
dextra  per  totam  Constanlinopollm  demonstrata. 
(A.  C.  396.)  Ind.ix,  Arcadio  iv  et  Honorio  iii  cou. 

Rufiui  uxor  et  filia  exsulant.  Eutropius  sacri  pa- 
latii  cubicularius  omnes  opes  abripuit,  avariiiamque 
transgre>sus  est.  Terraemolus  per  dies  plurimos 
fuit,  coeluroqne  ardere  visum  est. 

(A.  C.  397.)  Ind.  x,  Cmsario  et  Attico  coss. 
His  consulibus  Flaccilla  Archadio  naia  est  filia. 
(A.  C.  398.)  Ind.  xi,  Honorio  iv  et  Eutychiano  coss. 
Romanae  Ecclesiae  Anastasius  XXXVli  epiacopw 


m  cHRomcoit.  m 

erdinatus  viiit  amu»  quatuor.  Ambrosius  Mediola-  A  (A.  C.  4W. )  Ind.  iv,  Archadio  v  et  Honorio  v  eots. 


nensis,  virtutum  episcopus,  arx  fidei,  orator  catboli- 
eus,  ad  Christum  Dominuro  commigravil.  Joannes 
Amiochiae  natus,  ibique  a  Meletio  ejusdem  civiutis 
episcopo,  eodeiuque  confessore,  lector  ecclesiae  or- 
•inatus,  per  singulos  officii  gradus  ascendit.  (Jbi  per 
qtv**quennium  continuum  diaconusmultos  divinosque 
—***£•!  libros;  presbyter  quoque  factus  per  iu  annos 
plures  confecit.  Tanta  debinc  opinione  ubique  me- 
rito  propagatus,  Conslanlinopoli  in  locum  Neclarii 
pontifei  suffectus  est:  ubi  plurima  dulciaque  divina- 
rum  Scripturaruro  volumina  suo  operi  catholico  [Al. 
satholici*]  addidit,  hosque  episcopos  habuit  inimi- 
eos,  Theophilum  Alexandrinum,  Epiphaniura  Cy- 
prium,  Acacium  Beroentiem,  Antiochum  Ptoloraen- 


Romanae  Ecclesiae  Innocentius  XXXVIll  creatut 
antistes,  viiit  annos  iv.  Tbeodosius  junior  in  loco 
quo  pater  patruusque  suus,  Caesar  ciealus  est.  Con- 
stantinopoli  ingens  terraemotus  fuit. 

( A.  C.  403. )  Ind.  i,  Theodotio  juniore  et  Rumorido 
cots. 
Marina  patre  Archadio  nata  iu  idus  Febr.  Eudoiiaa 
Archadii  uioris  super  porphyrelicam  columnam  ar- 
gentea  stalua  juxta  ecclesiam  posita  hactenus  sistil. 
Joanoem  ConsUnlinopolitanae  civitalis  episcopum, 
cui  supra  dicii  sei  anlistites  incassum  aemuli  fuere, 
aliosque  triginta  sibimet  episcopos  conscivere,  no- 
lente  Archadio  principe,  in  Cucusum  Armenise  op- 
pidum  eisulem  miserunt,  eumque  post  annum  unum 


sem,  Severianum  Gabaleusem  et  Severum  Cbalcedo-  B  |n  fiiiam  quae  Comana  in  regioue  Pontica  dicilur, 


nensem.  Gildo  comes,  idemque  paganus,  qui  morluo 
Tbeodosio  principe  Africae  praeerat,  dum  Archadio 
et  Honorio  adhuc  pueris  regnantibus  invidet,  Afrl- 
camque  nititur  obtinere,  frater  ejus  Masceiel,cognita 
ejus  vesania,  rclictisque  duobus  apud  Africam  filiis, 
in  Italiam  remeat :  Gildo  utrumque  fratris  filium 
dolo  trucidat.  Masceiel,  fratris  scelere  cognito,  cum 
quinque  millibus  suorum  conira  Gildonem  cum  lxx 
millibus  armatorum  sibimet  obviantein  infestus  acce- 
dit,  Gildonemque  parricidam  jejuniis  et  orationibus 
suis  [A/.  dee$t  suis],  immo  beati  Ambrosii  in  somnis 
admonitu  auiiliantibus,  fugavit.  Gildo  fugiens  pro- 
pria  se  manu  strangulavit;  sicque  Mascezei  sine 
btllo  victoriam  meruit,  ac  sine  caede  vindicum. 

(  A.  C.  399. )  Ind.  xn,  Theodoro  et  Eutropio       ( 
eunucho  cou. 

Hic  Eutropius  omniom  spadonum  primus  atque 
ultimus  consul  fuit,  de  quo  Ciaudianus  poeu  : 

OoddU  cesseruot  Eunucho  consule  monstra. 

Pulcheria  Arcadio  altera  filia  nau  est.  Gaina  co- 


apud  ConsUntinopoiim  ad  praeparandum  civile 
bellum  barbaros  suos  occulte  admonet ;  ipse  valetu- 
dinem  simulans  urbe  digreditur  :  coepto  adversus 
Byzantios  praelio  plurimi  hoslium  cadunt,  caeteri  fu- 
gientes  ecciesiae  nostrae  succedunt,  ibique  retecto 
[Al.  deiecto]  ecclesiae  culmine  jactisque  desuper  ia- 
pidibus  obruuntur. 

(A.  C  400.)  Ind.  xin,  Stilicone  et  Aureliano  cots. 

Bellom  navale  contra  Gainam  lyrannum  Intcr  Cber- 
aonesum  et  Hellespontum  gestum  est  :  mulu  millia 
Gothorum  caesa,  vel  demersa  sunt.  Gaina  comes  de 
hoc  bello  fugiensevasit :  ipso  tamen  anno  occisus  est 
mense  Februario  [Forte  Decembrio]. 

(  A.  C.  401. )  Ind.  ii v,  Vincentio  et  Fravita  [Chiffl. 
Fravito]  cost. 

Caput  Gainx  hastili  praefixum  Gonstantinopolim 
allatum  est.  Maris  Pontici  superficies  ita  g«*lu  frenaU 
est,  ut  per  triginta  dies  soluta  tandem  glacies  insur 
montium  per  Propontidem  superne  poruu  decurre- 
ret,  Theodosius  junior  patre  Archadio  natus  est  iu 
\Ai.  ivjidos  Aprilet. 


de  eisilio  in  eisilium  relegarunt.  Hunc  ibidem  mor- 
tuum  religiosa  orthodoiorum  plebs  in  atrio  Basiliscl 
episcopi  sancti,  idemque  marlyris,  ab  eodem  mar- 
tyre  in  somnisadmoniu,in  novom  moique  reperlum 
sepulcrum  recondidit. 

(A.  C.  404.)  Ind.  u,  Bonorio  vi  et  Aristameto  eoet. 
Ecclesiam  Constantinopolitanam  flamma  ignis  quae 
de  beati  Joanms  throno  quondam  episcopi  nata  fuil, 
subito  conflagravit,  vicinamque  ecclesiae  urbis  faciem 
serpens  nibilominus  eiussit.  Eudoiia  uior  Archadii 
diem  obiit. 

(A.  C.  405.)  Ind.  m,  Stilkone  u  et  Anthemio  coss. 

,     Isauri  per  montem  Tauri  discursantes  ingens  dis- 

1  pendium  reipublicae  importarunt,  quibus  Naibazai- 

cus  legatus  majus  continuo  rependit  incominodum. 

(A.  C.  406.)  Ind.  iv,  Archadio  vi  et  Probo  coss. 

Theodosius  junior  quinquennaliadedit.  Radagaisus 
paganus  et  Scytha  cum  ducentis  millibus  suorum 
totam  Ilaliam  inundavit.  Huldin  et  Sarus  [Chiff. 
Saurus]  Hunnorum  Gotborumque  reges  Radagaisum 
continuo  devicerunt,  ipsius  capite  amputato,  capti- 
vos  ejus  singulis  aureis  distrahentes. 

(A.  C.  407.)  Ind.  v,  Bonorio  vn  et  Theodosio  juniore 
n  coss. 

Cisterna  maxima  juiu  porphyreticam  ConsUn- 
tini  imperatoris  columnam  in  foro  ejus  sub  plateae 
ry  transitum  construcu  est. 

(A.  C.  408.)  Ind.  vi,  Batto  et  Philippo  coss. 

Stilicho  comes ,  cujus  duae  filiae  Maria  et  Ther- 
mantia  singulae  uxores  Honorii  principis  fuere,  utra- 
que  tamen  virgo  defuncta,  spreto  Honorio,  regnum- 
que  ejus  inhians,  Alanorum,  Suevoruro,  Wandalo- 
rumque  gentes  donis  pecuniisque  illecus  contra 
regnum  Hooorii  excitavit,  Eucherium  filium  suum 
paganum  et  adversum  Christiauos  insidias  molientem 
cupiens  Caesarem  ordinare.  Qui  cum  eoJem  Euche- 
rio  dolo  suo  detecto  occisus  est.  Romae  in  foro  pacis 
per  dies  septem  terra  mugitum  dedil.  Archadius 
imp.  vius  finem  fecit :  regnavit  post  obitum  patris 
sui  Theodosii  annos  xm. 


m  MARCELLINI  GOMITIS  924 

(A.  C.409.)  Ind.  vii,  Honorio  ymetTheodosio  juniore  A  Ecclesiae  Zosimus  XXIII  episcoous  ordinatiis  vtait 

annis  ui. 


III  coss. 

Apud  Consuntinopolim  raagna  exarsit  populi  se- 
dilio,  panis  scillcet  penuria  sibimet  ingruente. 
(A.  C.  410. )  Ind.  viii,  Varane  solo  cos. 

Alaricu9  trepidam  urbem  Romam  invasit,  partem- 
queejus  oreraavit  incendio,  sextoque  die  quam  in- 
gressus  fuerat,  depraedau  urbe  egressusest,  Placidia 
Honorti  principis  sorore  abducta,  quam  postea  Ataulfo 
propinquo  suo  tradidil  uxorem. 

(A.  C.  441.)  Ind.  ix.  Honorio  ix  et  Theodosio  iv  to$$. 
[Al.  Theodot.  ivio/o]. 

Theodosius  junior  decennalia,  Honorius  Romae 
vicennalia  dedit.  Constantinus  apud  Gallias  invasit 


(A.  C.  418.)  Ind.  i,  Honorio  xn  et  Theodotio  viii 
co$$. 

Plinta  comes,  idemque  rebelKum  apud  Palaestinam 
provinciam  auctor  deletus  est.  Solis  defectio  tacu 
est.  Stella  ab  Oriente  per  septem  menses  surgens 
ardensque  apparuit. 

(A.  C.  419.)  Ind.  n,  Monaxio  et  Plinla  cos%. 
Valentinianus  junior  apud  Ravennam  patre  Con- 
stantio  et  Placia*ia  matre ,  v  nonas  Julias  natus  esL 
Multae  Palaestinae  civitates  villaeque  terraemotu  colla- 
psae.  Dominus  noster  Jesos  Christus  semper  ubique 
praesens  [AL  totus] ,  et  super  montem  Oliveti  Hic- 


impehum,  Oliuraque  suum  ex  monacbo  Cassarem  g  rosolymae  vicinum  sese  de  nube  manifestavit.  Mulfas 


fecit :  ipse  apud  Arelatum  civitatem  occiditur :  Con- 
stans  filius  apud  Viennam  capite  plectitur. 

(A.  C.  412.)  Ind.  x,  Theodosio  imp.  v  $olo  co$. 
[Al.  Honorio  ix  et  Theodosio  v]. 

Jovinus  ac  Sebasiianus  in  Galliis  tyrannidem  mo- 
lientes  occisi  sunl.  Attalus  in  roari  captus,  atque  Ho- 
norio  exhibitus,  truncata  manu  vitae  relictus  est. 
(A.  C.  413.)  Ind.  xi,  Lucio  solo  co$$. 

Heraclianus  [  Chiffl.  Heraclius]  Africa  comes  cum 
septingentis  navibus  et  tribus  militum  millibus  ad 
urbero  iendens,  mox  ad  urbem  Romam  egressus 
est :  occursu  Marini  comilis  lerritus  et  in  fugam  ver- 
sus,  arrepta  uave  solus  Carthaginem  rediit,  ibique 
iilico  interfectus  est. 

(A.  C.  414.)  Ind.  xn,  Con$tantino  et  Constante  coss. 

Polcheria  Theodosii  soror  Augusta  appellata  est. 
Viilia  rex  Gothorum,  facia  cumHonorioprincipepace, 
Placidiam  sororem  ejus  eidem  viduam  reddidit. 

(A.  C.  415. )  Ind.  xiii,  Honorio  x  et  Theodosio  vi 
coss. 

Ecclesia  Constantinopolitana  dudum  igni  cremata, 
bis  coss.  restaurata  dedicataque  est,  Attico  episcopo 
famdem  regente  ecclesiam.  Lucianus  presbyter  vir 
sanctus,  cui  revelavit,  Deusliisconsulibus,  locum  se- 
pulcri  et  reliquiarum  corporis  sancti  Stephani  primi 
martyris,  scripsit  ipsam  revelationem  iu  Graeco  ser- 
mone  ad  omnium  Ecclesiarum  personas. 

(A.  C.  416.)  Ind.  xiv,  Thtodosio  vu  et  Palladio  coss. 

Orosius  presbyler  Hispanici  generis  seplem  libros 
Historiarum  descripsit.  Missus  ab  Augustino  episcopo 
idem  Orosius  pro  discenda  animae  ratione  ad  Hiero- 
nymum  presbyterum,  reliquias  beati  Stephani  tunc 
nuper  inventas  rediens  primus  intulit  Occidenti.  At- 
ticus  Consiautinopolitanus  episcopus  scripsit  ad  re- 
gtnas,  Archadii  irap.filias,  de  Fide  et  Virginitate  li- 
brum  valde  egregium,  in  quo  praeveniens  Nestoria- 
num  dogma  impugnat. 

(A.  C.  417.)  Ind.  xv,  Honorio  xi  et  Constantio  11 

coss. 
Tenebrae  in  die  facta?  sunt.  Cybera  Asiae  civitas, 
allqosnuque  praedia  terraemotu  demersa.  Romanas 


tunc  utriusque  sexus  vicinarum  gentium  natioues, 
tam  visu  quam  auditu  perterriiae  atque  credulae,  s*~ 
cro  Christi  fonte  ablutae  sunt,  omniumque  baptiiato- 
rum  in  tunicis  crux  Christi  salvatoris,  diviniutis 
nutu,  extemplo  impressa  refulsit. 

( A.  C.  420.)  Ind.  ui,  Theodosio  ix  et  Constanih 
111  co$$. 

Romanae  Ecclesiae  Bonifacius  IL  episcopus  ordn 
natus,  vixit  annis  tribus.  ln  Oriente  tumulium  mili- 
tes  excitarunt,  ductoremque  suum  Maximinum  no- 
mine  exstinxerunt.  In  Perside  in  Christianos  persa* 
cutio  desaevit. 

(A.  C.  421.)  Ind.  rv,  Eustathio  et  Agricola  cou. 

Tlieodosius  irop.  Eudoxiam  Achivam  duxit  uxorem. 

**  Archadio  patri  sno  in  foro  ejus,  super  immanem 

columnam,  ingentem  statuam  idem  Theodosius  de- 

dicavit.  Cisterna  Aetii  construcu  est.  Romani  cum 

Persis  conflixere. 

(A.  C.  422.)  Ind.  v,  Honorio  xin  et  Theodo$io  x 
coss. 

Theodosius  imp.  Eudoxiam  filiam  genuit.  In  tri- 
ceunalia  Honorii,  Maximus  tyrannus  et  Jovinus  ferro 
victi,  adducti  de  Hispaniis  atque  interfecti  sunt. 
Hunni  Thraciam  vastaverunl.  Persae  cum  Romaois 
pacem  pepigere. 

( A.  C.  423.)  lnd.  vi,  Asdepiodoto  et  Mariniano 
coss. 

Coelestinus  Romanae  Ecclesiae  XLI  antistes  creatos 
D  est :  vixit  annos  ix.  Evagrius  scripsit  AltercationetQ 
Judaei  Simonis  et  Theophili  Christiani ,  quae  pene 
omnibus  nou  est.  Terraemotus  multis  in  locis  fuit, 
et  frugum  inedia  subsecuu.  Philippus  et  SallustkM 
philosophi  morbo  perierunt.  Stella  saepe  ardentecri- 
nita  Honorius  imp.  fatale  munus  implevit. 
(A.  C.  424.)  Ind.  vn,  Victore  et  Ca$tinocou. 

Placidia  mater  Valentiniani  Augusta  nuncupata 
est.  Valentinianus  Caesar  creatus  Theodosii  imp. 
Eudoxiam  filiam  sibimet  desponsaviu  Joannes  r* 
gnum  OccidenUle  Honorio  defuncto  invasit. 

(A.  C.  425.)  Ind.  vm,  Theodom  xi  et  Volentinume 
Cce$are  coss. 

Suprt  iitus  Joannes  dolo  potiui  AitUburis  et  Aspt- 


9*5 


ris 


CHRONICON.  92* 

qoam  virtule  occidilur.  Valentinianus  junior  A   (A.  C.  435.)  Ind.  i,  Theodosio  xiv  et  Maximo  eoss. 


apud  Ravennam  factus  est  imperator. 

(A.  C.  426.)  Ind.  u,  Theodosio  xu  et  VaUntiniano 

u  C04I. 

Sisinnios  vir  sanctae  simplicitatis  et  timplicis  san- 
ctitatis,  Constantinopolitanus  episcopus  factuieit. 
(A.  C.  427.)  Ind.  \ ,  JSTimo  ef  Ardabure  coss. 

Pannoniae,  qoae  per  quinquaginta  [Chiflt.  sexaginta] 
annos  ab  Hunnis  retinebantur ,  a  Romanis  receptaa 
sunt.  Thermae  Theodosianae  dedicatae. 

(A.  C.  428.)  Ind.  xi,  Felice  et  Tanro  coss. 

Nestorius  Antiochia  natus,  vir  salis  quidem  elo- 
qoentix,  sapientiae  vero  parum  habens,  Constanti- 
nopolitanis  admodum  aduiteniibus ,  ex  presbytero 


Maxima  urbis  regiae  pars  septentrionalis  per  tres 
dies  continuos  incensa ,  collapsaque  est  mense  Au- 
gusto. 

(A.  C.  454.)  Ind.  n,  Ariobindo  et  Atpare  coss. 

Honoria  Valentiniani  imp.  soror  ab  Eugeuio  pro- 
curatore  suo  stuprata  concepit,  palatioque  expulsa, 
Theodosio  principrde  Italia  transmissa,  Atiilanem 
contra  occidenlalem  rempublicam  concitabat  [Aliqui 
eodd.  transmissa,  male  enim  contra  occ.  remp.  cogi- 
tabatj. 

(A.  C.  435.)  Ind.  iu,  Theodosio  xv  et  Valentiniano  i? 
coss. 
Forum  Theodosii  imp.  in  loco  qui  Helianae  dicilur 


episcopus  ordinatus  est.  BeatissimiJoannis  episcopi,  n  «dificatum  est.  Sebastianus  Bonifacii  quondam  pa 


dodum  malorum  episcoporum  invidia  exsulati,  apud 
eomitatum  coepit  memoria  celebrari  mense  Septem- 
brio  die  xxvi  [Chifll.  nv]. 
( A.  C:  429.)  Ind.  xu,  Florentino  et  Dionysio  coss. 
Ortbodoxi  nostri  Macedonianorum  ecclesiam  extra 
muros  urbis  positam  abstulerunt,  quoniam  iidem 
lfacedoniani  Antoninum  Germis  catbolicum  episco- 
pum  interfecerunt.  Beatissimus  Augustinus  Hippo- 
nensis  Ecclesiae  elegantissimus  Christi  sacerdos,  do- 
ctorque  praecipuus,  morte  placida  quievit. 

(A.  C.  450.)  Ind.  xux,  Theodosio  xm  et  Valentiniano 
III  cott. 

Tbeodosius  imp.  tricennalia  gessit.  Felix  apud 
Ravennam  occiditur.  Coelestinus  Romanae  arcis  pon- 
lifex,  Nestorio  pravitatis  episcopo  per  epistolam  suam,  Q 
datis  eidem  x  dierum  induciis,  vel  poenitenti  veniam, 
vel  dissentienii  damnationem  denuntiat.  Idem  Nesto- 
rius  Ecclesise  Constantinopolitanae  perfidus  antisies, 
a  quo  et  Nestoriana  perOdia  pullulavit,  apud  Ephe- 
sum  ducentorum  sanctorum  Patrum  sententia  in  sy- 
nodo  condemnatus  est ,  Coeleslino  Cyrillum  Alexan- 
drinae  civitatis  episcopum  pro  tempore  vicarium  de- 
Duntiante  :  in  locum  Nestorii  Maximianus  episcopus 
est  subrogatus. 

(A.  C.  451.)  Ind.  xiv,  Antiocho  et  Basso  coss. 

Flacilla  Theodosii  Augusti  filia  extremum  spiritum 
fudiu  Barbari  urbe  augusta  enutriti  ad  ecclesiam  no- 
stram  bostili  ritu  confluunt :  ignem  in  ecclesiam  ad 


tricii  gener  urbe  Augusta  fugit,  atque  fn  Africa  in- 
teremptus  est. 

(A.  C.  456.)  Ind.  iv,  Isidoro  et  Senatore  coss. 
Theodosius  imp.  Cyxicum  civitatem  navibus  petit, 
multaque  eidem  civitati  munificentia  praestita,  urbem 
Augustam  renavigavit. 

(A.  C.  457.)  Ind.  v,  Aetio  u  et  Sigisvuldo  coss. 

Valentinianus  imp.  Roma  digressus,  ad  copubn- 
dam  sibi  in  matrimonium  Eudoxiam  Theodosii  prin- 
cipis  filiam  quam  dudum  desponsaverat ,  Constanti- 
nopolim  advenii,  eaque  sibi  nupta,  apud  Thessaloni- 
cam  ltaliam  repetens  biemavit. 

(A.  C.  458.)  Ind.  vi,  Theodosio  xvi  et  Fausto  coss. 
Cotradis  [Chifll.  Contradis]  praedo  cum  piralis  suis- 
que  comitibus  captus  interfectusque  est.  Reliquia 
beatissimi  Joannis,  Augustae  urbis  quondam  episco- 
pi,  eidem  redditae  civiuti  ibique  sepultae,  mense  Ja- 
nuario  die  xxvm.  Valentinianus  imp.  cum  Eudoxia 
uxore  Ravennam  ingressus  est. 

(A.  C.  459.)  Ind.  vu ,  Theodosio  xvu  et  Festo  coss. 
Theodosius  imp.  oclava  quinquennalia  edidit.  Eu- 
doxia  uxor  Theodosii  principis  ab  Hierosolymis  ur- 
bem  regiam  remeavit,  beatissimi  Stephani  primi 
martyris  reliquias  quje  in  basilica  sancti  Laurentii 
positae  veneranlur,  secum  deferens.  Hoc  tempore 
Gensericus  rex  Wandalorum  Africae  civitates,  Car- 
thaginemque  metropolim  cum  suis  satellitibus  occu- 


comburendum  altare  dum  infesti  jaciuni ,  invicem  .   .     .  M         .  . 

aese,  resistente  Deo.  trucidant.  Hoc  tempore  dum  ad  D  P™1  X  ka,end'  No?cmbrls 


horrea  puhlicaTbeodo»ius  processum  celebrat,  tritici 
iu  plebe  ingruente  penuria,  imperator  ab  esuriente 
populo  lapidibus  impetitur. 

( A.  C.  452.)  Ind.  xv,  Valerio  el  Aetio  coss. 
Romanae  Ecclesiae  lystus  XLII  episcoptis  ordina- 
tus,  vixit  annis  viu.  Placidiae  matris  Valentiniani 
imp.  inslinctu ,  ingens  bellum  inter  Ronifacium  et 
Aeiium  patricios  gestum  esl.  Aetius  longiore  Ronifa- 
cii  telo  pridie  sibimet  praeparato ,  Bonifacium  con- 
gredientem  vulneravit  illaesus ;  tertioque  mense  Bo- 
nifacius  vulnere  quo  sauciatus  fuerat  emoritur,  Pela- 
giam  uxorem  suam  valde  locupletem,  nulli  alteri  nisi 
Aetio  ut  nuberet  exhortans. 


(A.  C.  440.)  Ind.  vm,  Valenlinianov  et  Anatolio  coss. 

Paulinus  magister  officiorum  in  Cupsarea  Cappa 
dociae,  jubente  Tbeodosio  principe,  interemptus  est 
Romanae  Ecclesiae  Leo  XLIII  papa  creatus,  vixit  ao* 
nos  xxi. 

(A.  C.  441.)  Ind  ix,  Cyro  solocos. 

Persae,  Sarraceni,  Zanni  [Al.  Tzanni],  Isauri» 
Hunni,  finibus  suis  egressi,  Romanorum  solavasta- 
runt.  Missi  sunt  contra  bos  Anatolius  et  Aspar  roa- 
gistri  militiae,  pacemque  cum  eis  unius  anni  fece- 
runt.  Joannes  natione  Wandalus,  magisterque  mili* 
tiae ,  Arnegiscli  [Al.  Aruitiscli.  Corb.  Argenisii]  fraude 
in  Thracia  imeremptus  est.  Hunnoruui  tegos  nutre- 


4*f  MARCELUNI  COMITIS  ™ 

rosis  suorura  cura  millibus  io  IUyricum  irruerunt :  A  amoem,  ab  Attiia  rege,  viriltter  pugnans,  pluriraii 
Naisum,  Singidinum,  aliasque  civiuies,  oppidaque     hoslium  interemptis,  occisus  est. 


lllyrici  plurima  eiciderunt. 

(A.  C.  442.)  Ind.  x,  Eudoxio  et  Dioscoro  cou. 

Slella  quae  crinita  dicitur,  per  pturimum  tempus 
ardens  apparuil.  Bleda  et  Attila,  fratres,  mulurum- 
que  geutium  reges,  Ulyricum  Tbraciamque  depo- 
pulaii  sunt. 

(A.  C.  443.)  Ind.  xi  Maximo  n  et  Palerio  [Seu  Poler- 
no]  cou. 

His  consulibus  Unta  nix  cecidit,  ut  per  sex  menses 
\ix  liquessere  poluerit  :  multa  bominum  et  aniraa- 
lium  millia  frigoris  rigore  confecta  perierunt.  Theo- 
dosius  imp.  ex  Asiana  expeditione  in  urbem  rediu 
Tbermarum  quae  Achilleae  dicunlur,  encaeniae  factae. 
(A.  C.  444.)  Ind.  xu,  Theodosio  xvm  et  Alberto  cou. 

Theodosius  princeps  nona  quinquennalia  dedit. 
Archadia  soror  Tbeodosii  vivendi  flnem  fecit.  Ali- 
quanta  Bithyniae  oppida  atque  praedia  continuarum 
\i  longa  pluviarum,et  fluviorum  inundatione  crescen- 
tium ,  sublapsa  dissolulaque  perierunt.  Severum 
presbyterum  et  Joannem  diaconum  Eudoxiae  reginae 
apud  ifitiam  urbem  ministrantes,  missus  ab  imp. 
Theodosio  Saiurninus  comes  domesticorum  occidit. 
Eudoxia  nescio  quo  excita  dolore  Saturniuum  proti- 
nus  obtruncavit :  slatimque  mariti  imp.  nutu,  regiis 
spoliata  rainistris  apud  iEiiam  civitalem  moritura 
remansit. 

(A.  C.  445.)  Ind.  xiu,  ValentinUmo  vi  et  Nomo  [Vel 
Nonio]  coss.  ( 

Bleda  rex  Hunnorum  Attilae  fratris  sui  insidiis  in- 

terimitur.  Apud  Byzantium  populari  orU  in  circo 

seditione  mulii  sese  invicem  occiderunt,  muluque 

iutrinsecus  [Chiffl.  extrinsecus]  hominum  pecudum- 

que  morbo  corpora  perierunt. 

(A.  C.  446.)  Ind.  xiv,  Aetio  iii  et  Symmacho  fAI. 
Valentiniano  vn  et  Aetio  111]  cou. 

His  consulibus  magna  fames  ConsUntinopolim  in- 
yasit,  pestisque  illico  subsecuU.  Templum  regiae  ci- 
viutis  igne  crematum. 

(A.  C.  447.)  Ind.  xv,  Ardabure  et  Callemo  [Al.  Ca- 
lipio]  co$s. 

Ingenii  terraemotu  per  loca  varia  imminente  plu- 

rimi  urbis  augustae  muri  recenti  adhuc  reaedifica- 


(A.  C.  448.)  Ind.  i,  Zenone  et  Postumiano  co%u 

Provincia  Indta  Theodosio  principi  pro  munere  ti- 
grim  domitam  misit.  Utramque  porticum  Troaden- 
sem,  turresque  portaram  utrasque  ignis  subitus  ex- 
ussit :  quarum  ruina  continuo  repurgaU,  Antiochus 
praefeclus  pnetorio  in  pristinam  erexit  speciem,  le- 
gatis  Attilae  a  Theodosio  despectas  [A/.  depacus] 
olim  pecunias  flagiunlibus. 

(A.  C.  449.)  lnd.  n,  Protogene  et  Asiurio  cou. 

Marina  Theodosii  regis  soror  fati  munus  implevit. 
Flavianus  episcopus  in  secunda  apud  Kphe*um  sy- 
nodo,  vi  Dioscori  Alexandrini  episcopi  et  Satomini 
gspadonis  in  Epipam  [Chiffl.  etiam]  exsuJatos  est. 
Areobinda  et  Taurus  patricii  communi  viu  deJuncti 
sunt. 
(A.  C.  4F0.)  Ind.  m,  Valenliniano  vu  et  Abieno  cou. 

Theodosius  imp.  vivendi  finem  fecit  :  regnavit 
post  mortem  Archadii  patris  sui  annos  xui.  Loco 
[At.  Locum]  ejus  Marcianus  imperium  [Al.  imperator] 
adeptus  est.  Crysapbius  eunuchus,  Pulcheriae  Theo- 
dosii  sororis  nutu,  sua  cum  avaritia  interempuisest. 
(A.  C.  454.)  Ind.  iv,  Marciano  Aug.  et  Adelfio  coss. 

Leone  ponlifice  sedem  beati  Petri  regenie,  ncxxx 
Patrum  sancu  et  universalis  synodus  conira  Euly- 
chetem  nefandissiroorum  praesulem  mouachorum, 
apud  Chalcedonam  in  basilica  sanctae  Euphemiae  fir- 
q  mau  est  :  solus  Dioscorus  Alexandrinae  Ecclesus 
episcopus  dissensit,  sutimque  ab  iisdem  catholicis 
Patribus  sacerdotio  abdicatus  est. 

(A.  C.  452.)  lnd.  v,  Sporacio  et  Herculano  cou. 

MarcianuB  Aug.  suis  sutuit  decretis  ut  hi  qui  con- 
sules  fieri  cupiebant,  nihii  aeris  in  populum  sparge* 
rent,  sed  sutuUm  pecuniam  ad  reparandum  Urbis 
aquae  ductum  dependerent.  Hoc  tempore  tres  magni 
lapides  e  coelo  in  Thracia  cecideruut.  Aquiieia  civi- 
Us  ab  Attiia  Huunorum  rege  excisa  est. 

(A.  C.  453.)  lnd.  vi,  Vincomalo  et  Opilicne  cou. 

Joannes  praecursor  Domini  et  baplisu,  caput  sona 
quod  olim  Herodias  impia  nefandaque  postubtiond 
ab  humeris  ampuutum  et  in  disco  positum  accepit. 


tione  constructi,  cum  lvii  turribus  corruerunt.  Saxa  ^  proculque  a  truncato  ejus  corpore  sepelivit,  duobus 


quoque  ingentia  in  foro  Tauri  dudum  super  sese  in 
aedificio  posita ,  statuaeque  plurimae  sine  ulliua  vide- 
licet  laesione  collapsae  sunt,  plurimis  nihilominus  ci- 
viutibus  collapsis  :  fames  et  aerum  pestifer  odor 
mulia  inillia  hominum  jumentorumque  delevit.  In- 
gens  bellum  et  priore  majus  per  Attilam  regem  no- 
stris  inflictum,  pene  totam  Europam,  excisis  invasis- 
queciviutibus  atque  castellis,  conrasit.  Eodem  anno, 
urbis  augnsUe  muri  olim  terrapmotu  collapsi,  intra 
tres  menses,  Conslantino  prefecto  praetorio  operam 
dante.  reanJificati  sunt.  Attila  rex  usque  ad  Thermo- 
po'im  inleslu»  advetiit.  Arnegisclus  [Chiffl.  Argenis- 
lus|  magister  miliiiae  in  ripense  Dacia,  juxu  Utum 


Orientalibus  monachis  ob  adorandam  apud  Hieroso- 
lymam  Cbristi  Domini  resurreciionem  introeuntibus 
revelavit,  ut  ad  Herodis  quondam  regis  habiuculas 
accedentes  admoniii  requirerent,  fideliterque  huma 
cxtoilerent.  Hoc  ergo  caput  fide  [Chiffl.  fidei]  repe^ 
tum,  suaque  hispida  in  mantica  conditum,  dum  ad 
propria  remeantes  habiUcula  perrehunt ,  quidasi 
Emiscnae  flgulus  civiutis,  diutinam  imminentemqta 
sibi  fugiens  pauperUlero,  sese  bis  exhibuit  comiiem : 
quique  dum  nescius  peram  sibi  credium  cum  sacre 
capite  porUt,  ab  eo  cujus  capul  vehebat,  noctu  ad- 
monilus,  utrumque  comitem  fugiens  dereliquit,  sis- 
timque  Emisenam  urbem  cum  sancto  levique  oaeri 


929  CHRONICON.  050 

introgressus  est.  Ibique  dum  adviiit,  pracursoris  A  Lco  eidem  defunclo  successit,  cujus  volunUte  Mijo* 


Cbristi  veueratus  est  caput,  monensque  sorori  su» 
rerum  nesciae  signatum  in  vasculo  tradidit  recolen- 
dum  [Fort.  colendum].  Ula  vero  successori  suo 
repositum,  signatumque  ut  erat  dereliquit.  Porro 
Eustochius,  quidam  occultus  Arianae  periidiae  presby- 
tcr,  talem  tantumque  tbesaurum  indignus  obtinuit, 
gratiamque  quam  Christus  Doroinus  per  Joannt m 
baptistam  inGrmo  populo  tribuebat ,  is  eam ,  ac  si 
suam  dumtaxat,  in  vulgo  disseminabat.  Hinc  pravi- 
tate  sua  detecta ,  Emisena  civitate  expulsus  est.  Hoc 
deinde  antrum  in  quo  beatissimi  Joannis  caput  in 
urnaro  missum,  sub  terraque  reconditum  erat,  qui- 
dam  roonachi  pro  babiuculo  habere  coeperunt.  Mar- 


rianus  apud  Ravennatn  Csesar  est  ordiuaius. 

(A.  C.  458.)  Ind.  n,  Leone  Aug.  et  Majoriano  [Al. 
add.  Aug]  coss. 

Leo  imp.  pro  tomo  Chalcedonense  per  universum 
orbem  singulis  orthodoxorum  episcopis,  singulas 
consonantesque  misit  epistolas,  quo  sibi  quid  de 
eodem  tomo  sentirent  cuncti  suis  rescriptionibus  in- 
dicarent.  Horum  omnium  episcoporum  ita  conspi- 
rantes  suscepit  epistoias,  ut  eas  putares  uno  tempore 
unius  viri  eloquio  fuisse  dictatas. 

(A.  C.  459.)  Ind.  iu,  Patricio  et  Rkimere  coss. 

Isaac  Antiochenae  Ecclesi»  presbyier  scripsit  Syro 
sermone  multa,  praecipueque  advertus  Nestorianot 


cel  us  demum  presbyter,  tolitisque  monasteru  prae         .  «  .    . .  »  .  *  .•  *u«~    i—    ~ 

.    ,  \      J     '     .     /         .      .....  :  . .   » et  Eutychianos.  Rmnam  emm  Antiochise  elego  car- 

sul,  dum  in  eodem  specu  vita  lrrepreheiisibili  babi-  »  ^^  ^i__:,   „„A.^A Ann>  tvu.am  ai.>»^„, 

lal,  idem  B.  Joannes  Christique  pnecursor  sese  ei- 


dem  suumque  ostendit  caput,  ibidemque  sepultum 
mullis  praefulgens  virtutibus  patefecit.  Hoc  igitur 
venerabile  caput  sub  Uranio  memoratae  episcopo  ci- 
vitatis,  per  prafatum  Marcellum  presbyterum  con- 
stat  inventum  Vincomalo  et  Opilione  coss.  mense 
Februario,  die  xxiv,  media  jejuniorum  paschalium 
aeptimana,  imperatoribus  vero  Valentiniano  et  Mar- 
ciano  regnantibus.  Pulcheria  Augusta ,  Marciani 
principis  uior,  beati  Laurenlii  atrium  inimiubili 
opere  consummavit,  beatumque  vivendi  linem  fecit. 
(A.  C.  454.)  lnd.  vn,  Aetio  et  Studio  cost. 
Attila  rex  Hunnorum  Europss  orbator  provinciae 
noctu  mulieris  manu  cullroque  confoditur.  Quidam  q 
vero  sanguinis  rejectione  necatum  perhibent.  Aetius 
patricius,  magna  OccidenUlis  reipublica*  salus,  et 
regis  Attilae  terror,  a  Valentiniano  imp.  cum  Boetio 
amico  in  paiatio  trucidatur  :  atque  cum  ipso  Hespe- 
rium  cecidit  regnum,  nec  hactenus  valuit  relevari. 

(A.  C.  455.)  Ind.  vih,  Valentiniano  vui  et  Anlhemio 

COSS. 

Valentinianus  princeps,  dolo  Maximi  patricii ,  cu- 
jus  etiam  fraude  Aetius  perierat,  in  campo  Martio 
per  Optilam  [Chiflt.  Ostilam]  et  Traustilam  Aetii  sa- 
tellites,  jam  percusso  Heraclio  spadone,  truncatus 
cst.  ldem  Maximus  invasit  imperium,  lertioque  ly- 
rannidis  suse  mense  membratim  Romae  a  Romanis 
iractus  discerptusque  est  [Ai.  discerptus  est].  Gen 


roine  planxit,  quemadroodum  Ephrem  diaconus  Ni- 
comediae  lapsum. 

(A.  C.  460.)  Ind.  xm,  Apollonio  et  Magno  cott. 

Cyzictis  civitas  terraemotu  concussa,  murorum- 
que  suorum  ambilu  interrupio,  sese  suosque  diu  de- 
planxit. 

(A.  C.  461.)  Ind.  xiv,  Dagalaifo  et  Severino  cois, 

Romanse  Ecclesiae  Hilarus  XLIV  poniifex  factus, 
vixit  annos  vi.  Majorianus  Caesar  apud  Dertonam, 
juxU  fluvium  qui  Hyra  dicilur,  ioteremptus  est.  Lo- 
cum  ejus  Severus  invasit. 

(A.  C.  462.)  Ind.  xv,  Leone  Aug.  11  $olo  [Cassod.  et 
Setero  Aug.]  cos. 

Jacobus  natione  Achtvus ,  religione  paganus,  me- 
dicinae  artis  peritia,  tam  ingenio  quam  litteratura 
perclaruii.  Uic  ob  medendum  Leonem  Aug.  febre 
defatigatum,  sacrum  palatii  cubiculum  vocatus  in- 
travit,  sutimque  in  sella  juxta  torum  imperiaieni 
posita,  sine  ullo  Augusti  nutu  consedit,  sicque  me- 
dicas  adliibuit  manus.  Porro  meridie  ad  eumdem 
sacrum  pulvinar  reversus,  sublatum  sui  propter  so- 
lium  in  quo  matutinus  resederat  protinus  intellexit, 
spondamque  tori  regiam  intrepidus  supersedit,  v«- 
terumque  studii  sui  repertorum  praeceptionibus  mo- 
nitum  id  sese  gessisse,  non  temere  praesumpsisse, 
spgrotantem  docuit  principem. 

(A.  C.  465.)  Ind.  i,  Vhiano  et  Felice  cou. 

Prosper  homo  AquiUnicae  regionis,  aermone  scho* 


scricus  rei  Wandalorum,  ab  Eudoxia  Valentiniani  u  lasticuset  a  sertiouibus  nervosus,  mulU  composuissc 


uxore  epistolis  inviutus,ex  Africa  Romam  ingressus 
est,  eaque  urbe  rebus  omnibus  spoliau,  eamdem 
Eudoiiam  cum  duabus  filiabus  secum  rediens  ab- 
duxit. 

(A.  C.  456.  Ind.  ix,  Varane  et  Joanne  cou. 
His  consulibus  innumera  locustarum  agmina  fru- 
ctum  Phrygiae  vastaverunt.  Eucherius  Lugdunetisis 
Ecclesiae  pontifex  mulU  scripsit,  tam  ecclesiasticis 
quain  inonasticis  studiis  necessaria. 

(A.  C.  457.)  Ind.  x,  Constantino  et  Rufo  cott. 

Marcianus  imp.  bonis  principibus  comparandus 
vltse  spiritum  amisit :  imperavit  annos  vi,  menses  vi. 


dicitur.  Epistolae  quoque  papae  Leonis  adversus  Eu* 
tychem  de  vera  Cbristi  Incarnatione  datae,  ab  isto 
dictat*  creduntur. 

(A.  C.  464.)  Ind.  11,  Rutticioei  Olybriocott. 

Beorgor  rex  Alanorum  a  Ricimere  rege  occidilur. 
(A.  C.  465.)  Ind.  111,  Basilisco  et  Herminerico  cou. 

Consuntinopolis  magno  invasa  incendio,  facieque 
foedau  deplanxit.  Severus,  qui  Occidentis  arripu&t 
principatum,  Romae  interiit. 

(A.  C.  466.)  Ind.  iv,  Leone  Aug.  111  solo  eos.  ■ 
Theodoritus  episcopns  Cyri  civitatis  scripstt  de 
Incarnstione  Domini  adversus  Eutychem  prcsbyie* 


m  MARCELLINI  COMITIS  93) 

ruin  et  Dioscorura  Alexandrinae  Ecclesiae  episco-  A  iflliSiis  circumventus,  cum  Ariadne  uxore  sua  pro- 


pum,  qui  bumanam  in  Christo  carnem  fuisae  dene- 
gant. 

(A.  C  467.)  Ind.  ▼,  Puseo  et  Joanne  coss. 

Leo  imp.  Anlberoium  patricium  Romam  misil,  im- 
peratoremqoe  conaiituit.  Romanae  Ecclesiae  Sinipli- 
cius  XLV  pontifex  creatus,  vixil  annos  xv.  Raven- 
nam  civitatem  lerraemotus  deterruit. 

(A.  C.  468.)  Ind.  vi,  Anthemio  Aug.  u  solo  cos. 

Harcellinus  Occidentis  pairicitis,  idemque  paga- 
nus,  dum  Romanis  contra  Wandalos  apod  Canbagi- 
nem  pugnantibus  opem  auxiliumque  fert,  »b  iis- 
dero  dolo  confoditur  pro  quibus  palam  venerat  pu- 
gnalurus. 

(A.  C.  469.)  Ind.  vii,  Zenone  et  Marciano  coss. 

His  coss.  caput  Denxicis  Hunnorum  regis  Allilae 
filii  Conslantinopolim  allalum  esl. 

(A.  C.  470.)  Ind.  vm,  Jordane  et  Severo  coss. 

Gennadius  Constantinopolitanae  Ecclestae  pontifex 
Danielem  propbetam  ex  integro  ad  verbum  commen- 
Utus  est,  el  bomilias  multas  composuit,  et  Pauli  Epi- 
stolas  omnes  exposuit. 
(A.  C.  471.)  Ind.  ix,  Leone  Aug.  iv  et  Frobiano  cos$. 

Aspar  primus  patriciorum  cum  Ardabure  et  Pa- 
triciolo  filiis,  illo  quidero  olim  patricio,  boc  autem 
Caesare  generoque  Leonis  principis  appellato,  Aria- 
dus  cum  Ariana  prole,  spadonum  ensibus  in  palatio 
vulneraius  inleriit. 

(A.  C.  472.)  Ind.  x,  Marciano  el  Festo  coss.        C 

Vesuvius  mons  Campaniae  torridus  intestinis  igni- 
bus  sstuans  exusta  evomuit  viscera,  noctorntsque 
in  die  tenebris  incumbentibus,  omnem  Europae  fa- 
ciero  minuto  contexit  ptilvere.  Hujus  metuendi  me- 
moriam  cineris  Byzantii  annue  celebrant  vm  idus 
Novemb.  Anthemius  imp.  Romae  a  Ricimere  genero 
suo  occiditur.  Loco  ejus  Olybrius  substitutus,  sep- 
timo  mense  imperii  sui  vita  defunclus  est.  In  Asia 
aliquantae  civitates  vel  oppida  terraemotu  collapsa 
sunt. 

(A.  C.  473.)  Ind.  xi,  Leone  Aug.  v  solocos. 

Glycerius  apud  Ravennam    plus  praesumptione 
quam  electione  Caesar  factus  est.  Constantinopoli 
seditione  in  circo  orta,  multi  Isaurorum  a  populo  j% 
interempti  siint. 

(A.  C.  474.)  Ind.  xu,  Leonejuniore  solo  cos. 

Leo  senior  imp.,  Leone  juniore  a  se  jam  Casare 
constituto,  morbo  periit,  tam  sui  imperii  annis  quam 
bujus  Leonis  regni  mensibus  computatis,  anno  xvn, 
mense  vi.  Zenonem  Leo  junior,  idemque  filius  im- 
perator  principem  regni  constituit.  Glycerius  Caesar 
Romae  imperium  tenens,  a  Nepote,  Marcellini  quon- 
dam  patricii  sororis  fllio,  imperio  expulsus,  in  portu 
urbis  Romae  ex  Caesare  episcopus  ordinatus  est,  et 
obiit. 

(A.  C.  475.)  Ind.  xm,  Zenone  Aug.  n  solo  cos. 

Zeno  imp.  Verina  socrus  suae  et  Basilisci  fratris  ejus 


fugus  in  Isauriam  lendit.  Regnum  Zenoni  Basiliscts 
lyrannus  invasit.  Nepos,  qol  Glycerium  regoo  pepo- 
lerat,  Romae  elevatus  est  imperator.  Nepote  Orestes 
protinus  effugalo,  Augustulum  filium  suum  in  impe- 
rium  collocavit. 

(A.  C.  476.)  Ind.  xiv,  Basilisco  ef  Arnsato  cou. 

Basiliscus  tyrannus  Marco  filio  suo  Caesare  ftcto, 
dum  contra  Irdem  catholicam  Nestoriana  [Potha 
Eutychianal  perfidia  lntumescens  conatur  assur 
gere,  ante  inflatus  crepuit  quam  pcenitens  slare  po- 
tuerit.  Basiliscus  eum  filio  et  Zenonida  uxore  sua, 
jam  Zenone  pristinum  ad  imperium  remeante,  ia 
exsilium  missus  est,  atque  in  oppidulom  quod  Le- 
g  minis  in  provincia  Cappadociae  dicitor,  Irasus  fam<i 


extabuit.  Odoacer  rex  Gotborum  Romam  obtinvit; 
OrestemOdoacer  illico  trucidavit;  Augustulum  fiiium 
Orestis  Odoacer  in  Lucullano  Campaniae  castello 
exsilii  posna  damnavit.  Hesperium  Romanae  gentis 
imperium,  quod  septingentesimo  nono  [VkigL  sep- 
ling.octavo]  Urbisconditae  anno  primusAogustonnn 
Octarianus  Augustus  tenere  coepit,  com  boc  Augu- 
stulo  periit,  anno  decessorum  regni  imperatorun 
nxxn,  Gothorum  dehinc  regibus  Romam  tenen- 
tibus. 

(A.  C.  477.)  Ind.  xv,  sine  contulibus. 

Bracilam  comitem  Odoacer  rex  apod  Ravenoain 
occidit. 

(A.  C.  478.)  Ind.  i,  Illo  solo  coe. 

Theodulus  presbyter  in  Coelesyria  multa  conscri- 
psit,  clarusque  habetur. 

(A.  C.  479.)  Ind.  n,  Zenone  Aug.  iti  co$. 
Sabinianus  magnus  lllyricianae  utrtusqoe  miliuje 
ductor  creatus,  curiam  fragilem,  conlapsomqoe  jo- 
stum  reipublicae  censum,  vel  praepaventero  fovit, 
vel  dependentem  tutatus  est.  Disciplinae  praeterea 
militaris  ita  optimus  institutor  coercitorqoe  fuit, 
ut  priscis  Romanorum  ductoribos  comparetor. 
Theodoricum  idem  $abintanus  regem  apud  Gne- 
ciam  debacchantem  ingenio  magis  quam  virtute  de- 
terruit. 

(A.  C.  480.)  Ind.  ui,  Basilio  [Scil.  juniore]  solo  cos. 
Urbs  regia  per  xl  coiitinuos  dies  assidoo  teme- 
motu  quassata  magnopere  sese  afflicta  deplanxiu 
Ambae  Troadenses  porticus  corruerunt :  aliquanus 
ecclesiae  vel  scissae  sunt  vel  collapsae.  Statoa  Theo* 
dosii  Magni  in  foro  Tauri  super  cochlidem  olum- 
nam  posiia  corruit,  dnobus  fornicibos  ejosdem  coi- 
lapsis.  Hunc  formidolosuro  diem  Byzantii  cele- 
brant  viii  kalend.  Octohris.  His  coss.,  Nepos,  qoeo 
dndum  Orestes  imperio  abdicaverat,  Yiatoris  et 
Ovidae  [Chiffl.  Ovilae]  comitum  suorom  insidiii,  baod 
longe  a  Salonis,  sua  in  villa  occisus  esu 

(A.  C.  481.)  Ind.  iv,  Placido  tolo  cos. 

Theodoricus  Triarii  filius  rex  Gothorum,  aseitis 
snis  osque  ad  Anaplum,  quarto  Urbis  miliiario  arma- 


935  CHRONICOW.  951 

tus  advenit ;  nulli  Umen  Romanorum  noxyis  conti-  A  accestit,  plurimisque  locis  igne  crematts,  ad  No- 
mio  reversus  est.  Porroin  Illyricum  properans,  dum  %  vensem  MoesiaBcivitatem,  unde  advenerat,  remeavit. 


inter  suorum  moveniia  plaustra  progredilur,  jacentis 
super  carpentum  teli  acumine,  et  pavescentis  equi 
sui  impulsione,  fixus  transverberatusque  interiit.  Sa- 
binianum  Magnum  mors  quae  buic  peccanti  mundo 
merito  imminet,  anie  eum  ademit  quam  integrum 
defatigatae  reipublic®  subsidium  foret. 

(A.  G.  482.)  Ind.  v,  Trocondo  et  Severino  [Scil. 
juniore]  coss. 

Romanae  Ecclesiae  Felix  XLVl  episcopus  ordina- 

lus,  vixit  annis  xu.  Tbeodoricus  cognomento  Vala- 

mer  uiraroque  Macedoniam  Tbessaliamque  depo- 

pulatus  est,   Larissam  quoquo  metropolim  depra> 

datus. 

( A.  G.  485.)  Ind.  vi,  Fautto  solo  cos. 

Idem  Theodoricus  rex  Gothorum  Zenonis  Aug. 
munificentiis  pene  pacatus,  magisterque  praesentis 
militiae  faclus,  consul  quoque  desiguatus,  creditam 
sibi  ripensis  Daciae  partem  Moesi&que  inferioris,  cum 
suis  sateliiiibus  pro  tempore  tenuit. 

(A.  G.  484.)  Ind.  vu,  Theodorico  et  Venantio  coss. 
IIlus  natione  Isaurus,  dignitate  magister  officio- 
rum,  ampuiata  apud  comitatum  auricula,  Orienlem 
Zenoni  infestus  invasit.  Porro  cum  Leontio  tyranni- 
dem  arripuit.  Totam  namque  per  Africam  crudelts 
Hunerici  Wandalorum  regis  in  nostros  caibolicos 
persecutio  importata  est.  Nam  exsulatis  diflfugatisque 
plus  quam  cccxxxim  [Chifft.  cccxxxui]  orthodoxorum 


(A.  C.  488.)  Ind.  xi,  Dinamio  et  Sifidio  coss. 

Leontius  inierea  rex  ei  Illus  tyrannus,  in  Papyrio 
Isauriae  castello  capti,  decollatique  sunt.  Capiia  eo- 
rum  Constantinopolim  allata  praefixa  haslilibus  ta- 
buere.  Eodem  anno  Theodoricus  rex  omnium  suo- 
rum  multitudine  assumpta  Gothorum  in  ltaliam 
tendit. 

(A.  C.  489.)  Ind.  xu,  Eusebio  et  Probino  cots. 

Idem  Theodoricus  rex  Goihorum  optatam  occupa- 

vit  ltaliam.  Odoacer  itidem  rexGothorum  metuTlieo- 

dorici  perterritus»  Ravennam  ingressus  est :  porro 

ab  eodem  Theodorico  perjuriis  illeclus,  interfectus- 

B  que  est. 

(A.  C.  490.)  Ind.  xm,  Longino  n  et  Fausto  coss. 

Zeno  imp.  Pelagii  gulam  in  insula  quae  Panormum 
dicilur,  laqueo  frangi  praecepit. 

(A.  C.  491.)  Ind.  xiv,  Olybriosolo  cos. 
Zeno  Augustus  vita  decessit,  tam  sui  imperii  annis 
quam  Basilisci  tyrannidis  mensibus  computatis, 
annos  xvii,  menses  vi.  Anastasius  ex  silentiario  im- 
perator  creatus  est.  Bellum  plebeium  inter  Byzantios 
ortum,  parsque  urbis  plurima  atque  circi  igne  com- 
busla. 
(A.  C.  492.)  Ind.  xv,  Anastasio  Aug.  et  Rufo  coss. 

Dum  bellura  paratur  Isauricura,  dumque  Isauri 
imperium  sibi  vindicare  nituntur,  in  Phrygia  juxtar 


episcopis,  ecclesiisque  eorura  clausis,  plebs  fidelium  C  Coliaum  civitatem  undique  confluuni;  ibique  Lilin 


variis  subacta  suppliciis,  beatum  consummavit  ago- 
nem.  Nempe  tunc  idem  rex  Hunericus,  unius  catho- 
lici  adolescentis  vitam  a  nativitate  sua  sine  ullo  ser- 
mone  ducenlis,  linguam  praecepit  excidi,  idemque 
mutus  quod  sine  liumano  auditu  Christo  credens 
nde  didicerat,  roox  praecisa  sibi  lingua  locutus  est, 
gloriamque  Deo  in  primo  vocis  suae  exordio  dedit. 
Denique  ex  hoc  fidelium  coniubernio  aliquautos  ego 
religiosissimos  viros  praecisis  linguis,  roanibns  trun- 
catis,  apud  Byzantium  integra  voce  conspexi  lo- 
quentes.  Haec  Arianorum  crudelitas  in  reiigiosos 
Christi  cuhores  supra  scriptis  coss.  mense  Februario 
coepit  infligi. 

(A.  C.  485.)  Ind.  vni,  Symmacho  solo  cos. 
Longinus  Zenonis  frater  Augusti,  post  decennalem  ^ 
cusiodiam  quam  eidem  Illusapud  Isauriam  inflixerat, 
ad  germanum  suum  Conslantinopolim  advenit. 

(A.  G.  486.)  Ind.  ix,  Longino  solo  cos.  [Al.  et 
Decio  coss.] 

Joannes  Antiochenae  paroeciae  ex  grammatico  pre- 
sbyter,  scripsit  adversum  eos  qui  in  una  tantum  sub- 
stantia  adorandum  asserunt  Christum,  nec  acquie- 
•cunt  duas  in  Christo  confitendas  esse  naturas. 

(A.  C.  487.)  Ind.  x,  Boetio  solo  eos. 

Theodoricus  rex  Gothorum  Zenonis  Augusti  num- 
qoam,  beneficiis  satiatus  magna  suorum  manu  usque 
ad  regiam  civitatem  et  Melentiadam  oppidum  infestus 


gis,  segnis  quidem  pedes,  sed  eques  in  bello  acerri- 
mus,  a  Romauis  primus  in  praelio  trucidatur,  om- 
nesque  siroul  Isauri  fugae  dediti,  per  montana  aspe- 
raque  loca  Isauriam  repetunt.  Hoc  beilum  Isauricum 
per  sex  annos  tractum  est. 

(A.  C.  493.)  lnd.  i,  Eusebio  n  et  Albino  coss. 
Bella  civilia  adversus  Anastasii  regnum  apud  Con- 
slantinopolim  gesla  sunt :  statuae  regis  reginaeque 
funibus  ligatae,  aique  per  urbem  tractae.  Julianus 
magister  militiae  nocturno  praelio  pugnans,  Scythico 
ferro  in  Thracia  confossus  interiit. 

(A.  C.  494.)  Ind.  n,  Asterio  et  Prmidio  cou. 

D  Anastasius  imp.  contra  onhodoxorum  fidei  ma- 
jestatem  intestina  coepit  praelia  commovere  :  piacult 
sui  perfidiam  prius  in  Eufemium  urbis  episcopura, 
sibi  pro  orthodoxorum  fide  viriliter  resultantem, 
profano  manifestavit  ingenio.  Laodicea,  Hierapolis 
etTripolis,  atque  Agathicum  uno  tempore  unoque 
terraemotu  collapsac  sunt.  Romana  Ecclesiae  XLVU 
Gelasius  episcopus  ordinatus  vixit  annos  iv  [Chiffl. 
iii]. 

(A.  C.  495.)  Ind.  m,  Viatore  solo  cos. 

Enfemius  Augustae  civitatis  antistes  de  quo  supe- 
rius  fecirous  mentionem,  falso  ab  Anastasio  princine 
accusatus  atque  damnatus,  in  exsilium  ductus  e»t. 
Locum  Eufemii  Maccdonius  tenuit. 


953  MARCELLINI  COMITIS  rj 

{k.C.  496.)  Ind.  iv,  Paulo  $olo  eo$.  A  gladiisque,  compressionibus  ct  aquis  proscenis  ana» 

AuguiUiico  iuo  duduro  Anasiasius  militibus  prav  '  **»  «*•  AogusU  deflevit. 


stito,  donalivuni  quoque  hoc  fratre  consule  tribuit. 
Iudia  Anasiasio  principi  elephantem,  quem  Plaulus 
poeia  noster  Lucabum  [Id  e$t  Lucam  bovem]  nomine 
dicit,  duasque  camelopardalas  pro  munere  misit. 
(A.  C.  497.)  Ind.  v,  Atuulauo  Aug.  [AI.  u]  $olo  co$. 
Solis  defectus  apparuit :  bellumque  Isauricum  hoc 
sexto  anno  sedatum.  Athenodorus  lsaurorum  primus 
in  Isauria  captus  decollatusque  est.  Caput  ejus  Tar- 
sum  civiutem  allatum  pro  portis  hastill  fixum  exu» 
buit. 
(A.  C.  i9%.)Ind.v\,JoanneScythaetPaulinocou. 

Romanae  Eccleslae  XLVIII  Anastasios  pontifex  or- 


(A.  C.  502.)  Ind.  x,  Prcbo  et  Atieno  eou. 
Consueu  gens  Bulgarorum  depraedatam  ssepe  Tta- 
ciam,  nullo  Romanorum  milite  resistente,  itena 
devasuvit.  Amidam  opulentissimaui  ciriuiem,  me- 
nacborum  ejus  astuprodium,  Cboadisrex  PersanHS, 
quinto  mense  quam  expugnare  eam  coeperat,  irrapit, 
proditoresque  ejus  monachos  oblruncavit. 
(A.  C.  503.)  Ind.  xi,  Dexicrate  et   Volusiano  eem. 
Tres  Romanorum  ductores,  Patricius,  Hypatiusct 
Areobiuda,  qui  cum  xv  miilibus  armatorum  olua  ia 
Persas  missi  fuerant  pognaturi,  juxta  Syficum  ca- 
stelium  cum  iisdem  Persis  sine  audacia  conflixerust, 


dinatus,  vixit  annos  u.  Longinus  lsaurus  cognomenio  B  multis  tunc  militum  ductoribus  de  praelio  fugieoii- 


Seiinunteus,  apud  Aniiochiam  Isauriae  eivitaiem  a 
Frisco  comite  captus,  Constantinopolim  missus  est, 
catenatusque  peragentem  circumductus  Anasusio 
priticipi,  et  populo  ingens  spectaculum  fuit :  variis- 
que  deinde  cruciatibus  apud  Nicaeam  Bithyniae  civi- 
utem  expensus  est.  Nummis  quos  Romani  Teren- 
tianos  [Forle  Teruntios  aut  Teruntianos]  vocant, 
Graeci  follares,  Anasusius  princeps  suo  nomine  figu- 
ratis,  placibilem  [Ai.  placabilem]  plebi  commuUtio» 
nem  distraxit. 

(A.  C.  499.)  Ind.  vii,  Joanne  Cibbo  $olo  co$. 
Aristus  Illyricianae  ductor  miiitias  cuin  xv  roillibus 
armatorum,  et  cum  dxx  plaustris  armis  ad  prselian- 


bus  caesis.  Immenso  dehinc  auri  pondere  bostiau 
dato,  captam  rebusque  vacuam  Amidam  civiuten^ 
iidem  nostri  redemere  ductores,  jam  Celere  magi- 
siro  offlciorum  sibi  cum  duobos  miilibus  beUatemai 
in  subsidium  destiuaio. 

(A.  C.  504.)  Ind.  xn,  Ceihego  $olo  cos. 
Interea  Celer  magister  officiorum  per  Callinicm 
MesopoUmiae  civiutem  armaium  ducens  militem,  $4 
devastanda  Persarum  rura  discurrit,  plurimos  agre- 
stes  rusticis  intentos  laboribus  more  peeudom  tre> 
cidat,  pastores  diversoruui  pecorum  cum  numerotis 
juroentis  abducit,  castella  latere  lotoque  eomuruett 
invadit,  usque  ad  Pontem  Ferreum  aie  Bomine  di- 


diun  necessariis  oncratis,  contra  Bulgares  Thraclam  ~  ctum,  cuncU  vastando  progreditur,  omaique  pneda 

j . # .       B_i, • ._    M ,^_  JfcM      v«        ....  ,  .  ...     . 


devastantes  profecius  est.  Bellum  juxu  ZurUm  flu- 
vium  consertum,  ubi  plus  quam  iv  millia  nostrorum, 
aut  in  fuga,  aut  in  prarcipitio  ripae  fluminis  inler- 
empta  sunt.  Ibique  Illyriciana  virtus  militum  periit, 
Nicostraio,  lnnocentio  et  Aquilino  comitibus  inter- 
fectis.  Uoc  auno  ingens  teiraemotus  Ponticam  con- 
cussit  provinciam. 

(A.  C.  500.)  Ind.  viii,  Patricio  et  Hypatio  co$s. 

Romanae  Ecclesiae  ILIX  Symmachus  episcopus  fa- 
ctus,  vixit  annos  xv.  Ana6Usius  inip.  donaiivum 
Ulyricianis  miuiibus  per  Paulum  tribunum  noUrio- 
rum  erogandum  misit. 

(A.  C  501.)  Ind.  ix,  Pompeio  et  Avienocoss. 

Constantio  pratfeclo  urbis  ludos  theatrales  meri- 


potitus  ad  communia  castra  ditato  milite  remeat,  ali- 
qtiaoU  dehincob  percutiendum  foedus  cum  Persis  oe- 
liberat,  iuisso  ad  se  pro  pepigendo  foedere  Armooio 
a  secretis. 

(A.  C.  505.)  Ind.  xui,  Sabiniano  et  Tkeodoro  eo$u 
Idem  Sabinianus  Sabiniani  Magni  filius,  ductorqie 
militiae,  deiegatus  contra  Mundonem  Getam  arma 
construxit,  x  millia  armatorum  sibimet  ascitonua 
plaustraque  armis  aiqoe  commeatibus  onerau  se- 
cuui  trahens,  pugnattdns  aceessit :  eommiasoque  ai 
Horreo  Margo  [Fort.  Ilorrea  Margi] .  praelio,  multis 
suorum  militibus  in  hoc  conflictu  perditis,  et  in  Mar- 
go  flumine  enecatis,  amissis  praeterea  plaosiri»,  ia 
casiellum  quod  Nato  dicitur  cum  paucis  fugit :  un»a 


diano  tempore  specume,  pars  in  eodem  specuculo  ©  in  boc  lamentabili  bello  spes  militum  eecldit,  ot 

quantnm  apudmoitales  neqnaqnam  potoeritreparari. 

(A.  C.  506.)  Ind.  xivv  Areobinim  et  Meuolrn  cott. 

His  coss.  Anasu»ii  principis  statoa,  in  eodem  k>- 
co  quo  dudum  Theodosii  Magni  sieterat,  soper  im- 
manem  columnamin  foro  Tanri  sututa  est. 

(A.  C.  507.)  Ind.  xv,  Anastasio  Aug.  ui  [Cassied.  st 
Venautio]  co$. 
Seditio  popuiaris  iu  circo  bcta  est  ;  miles  et  ar* 
matus  obstitit.  Gradus  circi  septentrionalis  sua  cusi 
forma  ineensi  collapsique  sunt,  Anastasio  Caesare  ia 
proeessibus  commoraiito. 

(A.  C.  50S.) /na*.  i.  CeUre  et  Venantio  eo». 
Romanns  coancs  domestkorum  et  Rusticusi 


Cerealis  parti  diverae  [Sirm.  prave,  cerealis  parti  di- 
verso]  caeruleaeocculus  praeparavit  insidias.  Nam  en- 
ses  saxaque  in  vasis  inclusa  ficiilibus,  eademque  ar- 
ma  diversis  pomis  desuper  cumulau,  sub  tbeatri  por- 
ticu  ritu  vendentium  statuit.  Dum  residente  ConsUn- 
tio  ex  more  civium  concrepant  voces,  ante  visa  quam 
audiu  arma  exculiuntur,  saxaque  in  incautos  et  d- 
ves  insur  imbrium  jaciuntur,  ensesque  vibrantes  in 
amicorum  Inque  vicinorum  sanguine  obliti,  sois  cum 
percussoribus  debacchantur  :  nuut  et  eongemiseit 
thostricavea,  et  refugientium  huc  atque  illuc  suorom 
pedibus  conculcau,  occisorumque  fosdata  cruore  de- 
pisngit.  PIus  eoim  quam  tria  mlilia  civium  saxia. 


037  GllRONlCOiN.  853 

scholariorum,  cum  centum  armatis  uavibus,  toti-  A  Pompeii  succensi»v  in  circum  ad  Anastasium  venicn- 

tes,  ct  anle  suum  solium  consistentes,  hymnumTrl- 


demque  dromonibus,  octo  millia  militum  armatorum 
secum  ferentibus,  ad  devastanda  Iiali»  iiitora  pro- 
cesserunt,  et  usque  ad  Tarentum  antiquissimam  ci- 
vttatem  aggressi  suut,  remensoque  mari  inhonestam 
victoriam  quam  piratico  atlsu  Romaui  cx  Romauis 
rapuerant,  Auastasio  Caesari  reportarunt. 

(A.  C.  509.)  Ind.  n,   Opportuno  [Sive  lmportuno] 
solo  cos. 

Orto  aognsta  urbe  incendio  utramque  porticom  a 

foro  Constantini  usque  ad  Perdiccae  tenuissimam 

staluani  ignis  in  pulverein  redogit.  Portas  Juiiani,  un- 

dissuis  rotalibus  machinis  prius  exhaustus,  ccenoquc 

cffosso,  purgatus  est. 

(A.  C.  510.)  Ind.  ro,  Boelio  solo  cot. 


nitalis  juxta  moiem  catholicorum  concinentes.  co- 
ruscansque  evangeiium  crucemque  Christi  ferentes, 
e  foro  plurimi  convenerunt ,  Alarinum  Platoneraque 
pravilatis  ejus  auctores  feris  subjici  conclamanles. 
llos  cives  idem  Anasiasius  Gcsar  solilis  perjuriis 
simulatisque  voc  ibus,  fese  facturum  cuncta  promit- 
tens,  tertio  die  quain  in  forum  advenerant,  sine  ullo 
rerum  cffeuu  ad  sua  fecil  habitacula  repedare.  Porro 
redimegrata  Anastasius  pravitate,  infamem  et  irri- 
dendam  synodum  apud  Sidoncm  civitatem,  cujusde 
nomine  in  ridiculis  nortiina  pracponuntur^Lixx  fer- 
me  perOdorum  episcopis  congregatis,  adversum 
orthodoxorum  episcopum  [AL  episcopos],  fleri  iinpe- 


Siroulacrum  ameum  in  foro  Stralegii  super  for-  B  ™h-  Fltitanw  Antiochte  catholicu*  patriarcha  f  et 


niccm  rebidens,  el  cornu  copiae  fortuuae  retineus  in 
cendio  proflammatum  est,  combustumque  amisit 
bracbium,  quod  tamen  statuarii  continuo  solidarunt. 
Appius  patricius  exsulatus  est.   Constantinus  olim 
magister  militiae  episcopus  Laodicex  ordinatus. 
(A.  C.  511.)  Ind.  iv,  Secundinoet  Felice  cos$. 
M.icedonius  Augusls  urbis  cpiscopus,  licet  olim 
Anasta»ii  imperatoris  dolis  fallaciisque  circumven- 
t.is,  pravorumque  testimoniis  eidem  Caesari  accusa* 
tus,  quoniam  tomum  sanctorum  Putrum  apud  Cal- 
chedonam  sancia  dudum  subscriptione  roboratum 
cidem  principi  dare  distultt,  ab  eodem  Euchaita  in 
eisilium  deputatus  est.  Locum  Macedonii  Timotheos 


Joannes  Paltensium  oppidi  pontifex  ,  quoniam  hune 
ccettim  sacrilegum  refetlerant,  in  castellum  quod 
Petra  dicitur,  eisules  missi  sunt.  lbi  Fiavianus  con- 
fessor  Cliristi  in  Domino  requievit :  Joannem  Juslinus 
Aug.  mox  impcrator  factus,  revocavit.  lisdem  ferma 
tempoi  ibus  solis  dcfecius  contigit.  Gens  Erulorum 
in  lerras  atque  civitates  Romanorum  jussu  Anastasii 
Carsaris  introducta. 

(A.  C.  513  )  Ind.  vi,  Clementino  etProbo  coss. 

Severus  Eutychetis  perfidtss  cullor,  Anastasio  Cae- 
sare  volenie,  sedem  Flaviani  antistitis  ex  monacho 
factus  episcopus  occupavii.  Dorotheus  Ancyrae  civi- 
tatis  venerandus  antistes,  Anastasio  principi  propter 


meridianotemporeab  AnasUaio  Casare  episcopus  C  unicam  orthodworunl  ?d.cm  Ju«ller  adversarius. 

finem  vivendi   quem    sibunet  misso  contra  se  a 


ordinatus  invasit. 

(A.  C.  512.)  Ind.  v,  Panlo  et  Musciano  coss. 

S*pe  r oelum  a  septemtrionali  piaga  ardere  visum 
esL  Die  dorojnico,  dum  jubente  Aiiasta*io  Caesare 
per  ftlarioum  perque  Plaionem  in  ecclcsicc  pulpito 
consisentes,  in  bymnuin  Trinitatis  Deipassianorum 
quaternitas  additur,  multi  orlhodoxorum  pristina 
fuce  psallentcs,  perfidosque  praecones  clamoribus 
objurgantes,  in  ejusdem  ecclesiae  gremio  cxsi  sunt, 
ductique  in  carceres  pcrierunt :  altera  nibilominus 
die  in  atrio  sancti  Theodori  [Chifll.  Theodosii]  ma- 
jori  caede  catholici  pro  fide  uuica  perculsi  sunt.  Qua- 
propter  commota  orthodoioruin  agmina  die  sequen- 
ti,  id  est,  vui  idus  Novemb.  (in  quo  die  memoria 
cineris  dudum  lotam  Europam  tegentis  apud  Byzan- 
tios  celebralur)  in  forum  Consiantini  undique  con- 
fiuunt :  quorum  alii  quidem,  caeteris  die  noctuque 
hymnum  Trinitatis  ChrUto  Deo  psallcntibus,  lotam 
peragrant  civitatem,  et  Anastasii  Caesaris  monastico 
hubitu  assentatores  fcrro  flammisque  interimunt  : 
alii  claves  portarum  omniaque  signa  miiitaria ,  ad 
forum  quo  religionis  castra  metati  fuerant,  deferunt: 
ibique  Anastasio  Caesare  in  processibus  degente, 
Areobindam  sibi  imperatorem  fieri  clamitant.  Ima- 
ginibus  deinde  statuisque  Anastasii  in  terram  deje- 
ctls,  Celcrem  et  Patricium  senatores,  ad  se  suppli- 
candi  sibi  vel  satisfaciendi  gratia  missos,  jactis  plu- 
viac  instar  bpidibus  repulerunt.  DomUma  Marini  et 
Pateol.  U. 


Caesare  magistriano  ipse  praedixerat,  in  dicto  tem- 
pore  fecit. 

(A.  C.  514.)  Ind.  vn,  Senaiore  iolo  cos. 

Vilalianus  Scyiha,  assumptis  Romanorum  equitum 
pediiumque  plu<quam  lx  millibus  armatorum  in  tri- 
duo  congrcgatorum,  in  locum  qui  Septimius  dicitur, 
advenil,  ibique  castra  melatus  est ;  dispositisque  a 
mari  in  mare  suorum  ordinibus,  ipse  ad  usque  por- 
tam  quae  Aurea  dicitur,  sine  ullius  accessitdispendio; 
scilicet  pro  orthodoxoruin  se  fide,  proque  Macedonio 
ui  bis  episcopo,  incassum  ab  Anastasio  principe  ex- 
sulato,  Con6tantinopolim  accesshse  asserens.  Porro 
Ana-Usii  6iuHilationibus  a:que  perjuriis  per  Theo- 
D  dorum  internuntium  illectus  atqiie ilnsus,  octavo die 
quam  urbcm  acccsserat,  remeavit.  Ilinc  Odyssuro 
ftloesiae  civitatem  Vitalianus  pernoctans  astu  ingres- 
sus  est.  Cyrillum  lenoc  inantem  mngis  quam  stre- 
nuum  militiae  ductorem  ,  inter  duas  pellices  Vitalia- 
nus  reperit  dormientem ,  eomque  abstraetum  mox 
culiro  Getico  jugulavit,  hosteroque  se  Anasta»io  Cae- 
sari  palam  aperieque  exhibuit. 

(\.  C.  515.)  Ind.  vin,  Anlhemioet  Florenlio  cou. 

Romanae  EcclesiacLHormisda  episcopus  ordinalus, 
viiil  annos  u.  Idem  Vitalianus  eidem  Anastasio 
imp.  immanior  Tactus  esl  inimicus  :  pnemissis  quip- 
pe  suorum  cquiiibus,  armatisque  naviculis  sinisiro 
aibi  littoro  decurrcniibus,  ipse  peditum  aroiis  aiiffi- 

3U 


939  MARCELUNI  GOtflTIS  •» 

tm  SysthenenM  praedium  ingressos  est ,  totio*qoe  A  Scunos  namqne  metropolis,  lieet  sine  eivium 

loei  palatium  habuit  mansionem.  Missi  sunit  ad  ViU- 

lianum  a  Cxsare  senalores ,  qui  pacis  cum  eo  legcs 

comjponerent :  nouaginu  auri  pondo,  eieeptis  rcga- 

libus  muneribos,  pro  pretio  tunc  aeeepit  Hypatii,  jam 

mille  centum  auri  libris  com  Uranio  captivo  sibi  a 

suis  in  Soxopoli  oblatis.  Magister  militom  Vitalianns 

|k»  T hf ic:a«n  factus ,  Hypatiom  quem  cnptivum  ca- 

tenatumque  apud  Aorc*  tftstellum  tenebal ,  reversue 

suo  remisit  avoncolo.  Ea  terapesute  Hunni,  Armenia 

transmissa,  totam  Cippadociam  devasUntes,  usqoe 

Lycaoniam  perreierunt :  Ariadne  Augusta  lx  annis 

in  palatio  eiaclis  v ita  decessit. 

( A.  C.  516. )  Ind.  ix ,  Petro  toto  eot. 

Muuta  fide  Anastasius  imp.  ViUtbno  succedit,  _  (A.  C.  519.)  lnd.  \nyJustino  Aug.et  Eutkmricocou. 

eidemque  RuQnam  destiuat  fcoecessorem.  Helias         Justinus  a  senatu  eleetus  imperator  cominuo  or- 

Hierosolymitanae  urbis  episeopus  in  villa  quae  Haila     dinatus  est.  AmanUus  palatii  praepositua,  Andrcas, 


bostem  fngientium  clade,  funditus  Umeit  comdt. 
Uno  in  eastello  regionb  Canisae  quod  Sanraoto  dt- 
citur,  rnptis  tune  terra  venis ,  et  ad  instar  torridae 
fornaeis  eisestoans ,  diutinum  altrinseeus  ferveoteso- 
qne  iiubi  em  evomoit.  Pturimi  totius  proviociae  mon- 
tcs  hrfc  lerracmoto  scissi  sont ,  saxaque  sois  evulss 
compagibus ,  devoloUqoe  arborom  crepido  per  xxx 
passuom  millia  patens,  et  in  xn  pedum  laii:odineai 
debiscens,  profuodara  aliqoantis  voraginea  civibos, 
ca»teilorom  saxornmqoe  rofnas ,  vel  adbue  hostium 
incorsionea  fugientibos,  jossa  paravit.  AnasUsiue 
Hnp.  subiu  morte  praeveutus  major  oetogenario 
periit :  reguavit  annos  xxvn  mensea  II  dies  iiii. 


dicitor,  ab  eodem  principe  relegatus  enioritur.  Lau- 
rentiom  praeterea  Lychnidensem ,  Domnionem  Ser- 
dicensem ,  Alcissum  NicopoliUnum ,  Gaianom  Nai- 
aiunom  et  Evangelum  Pauulieoscra,  catholicos 
lllyrici  sacerdotes ,  suis  AnasUsius  praesentari  jussit 
obtutibus.  Alcissos  ct  Gaianus  episcopi  apud  Byzan- 
tium  vita  defoocti  suut ,  onoque  sepukro  reconditi. 
Domnione  et  Evangelo  ad  sedes  proprias ,  ob  me- 
tum  Illyriciani  cathotici  rallitis ,  eitempio  remissis, 
aolus  Laurentius  Anasusium  imp.  in  palatio  pro  fide 
cathotica  saepe  convineens ,  apud  comitaium ,  ac  si 
inexsiiio  relegatos ,  retentos  cst,  mobiliorque  de- 


Misael  et  Ardabur  cuhicularii,  Manichaeomm  fauto- 
res ,  et  iustini  Augusti  deprebensi  sont  proditores. 
Quorom  duo ,  Amantius  ei  Andreas ,  ferro  troctdatt 
snnt :  Misael  et  Ardabur  Serdicam  in  exsiliom  missf. 
Theocritos  Amantii  satelles  (  quem  idem  Amantios 
praepositus  ad  regnandum  clam  praeparaverat,  com- 
prehensos ,  et  in  carcere  saxis  contosos  ing entibos 
periit,  salsoque  in  gurgiie  jacuit,  sepultura  quoqoe 
eom  imperio  eoi  iuhiarat  earoit.  Viulianus  Scytha 
Justini  prineipis  pieUte  ad  rempublicam  revoeatos, 
Coosuntinopolim  ingressus  est,  septimoque  reee- 
ptionia  soa  die  magister  militias  ordinatos. 


inde  eorpore  ,  qoam  Con.Untino|Ndim  rivenerat, c  ^  mi   ^^  ^  ^^  ^ 

effectus.  Nara  septimo  infirmiuiis  suae  anno  idem 


Laorentios  fide  sua ,  eed  [  Onupkr.  et  ]  Christi  gra- 
tiar,  in  atrio  Cosmse  et  Damiani  sanatus  est ,  pedi- 
busque  sistere  propriis  gre>sibusque  meroit  eonfir- 
mari ,  suaeque  deiu  patriae  ineolomis  reddi  t  obi 
major  octogenario  reqoiescit. 

(A.  C.  517.)  Ind.  x,  Anattatio  et  AgapUo  cott. 
Olla  illa  qoae  in  ieremia  vate  ab  aqoilone  adver- 
sum  nos  nostraque  deltcu  saope  succenditur,  tela 
igniu  fabricavit,  maximainque  partem  Illyriei  iis- 
dem  jaculis  vulneravit.  Dua?  tunc  Macedonias,  Thea- 
saliaque  vasuia  est,  et  osque  Thermopylas  veterem- 
que  Epirum  Geiae  eqniies  depra?dati  sunt.  Mille  tunc 
iibrarum  auri  denarios  per  Paulum  AnasUslus  im- 


perator  pro  redimendis  Romanornm  captivis,  ioanni  D  denegata 


Viulianus  eonsul  vn,  mense  coosolalos  sui  xvi, 
▼olneribns  confossus,  in  palatio  com  Ceieriano  el 
Paulo  sateUitibus  suis  interemptos  eat. 

(A.  C.  521.)  Ind.  xiv,  Juttiniono  et  fetterio  eoot. 

Famosissimom  honc  consuLilnm  Justinianos  con- 
aul  omniora  Orientalium  consulatu  profecto  monifi- 
centior  his  liberaliutibus  edidit.  Nam  ccliiitui 
millia  soiidorum  in  populnm ,  inque  specUcula'sive 
in  specUcuiorura  machinani  distribuu ,  xx  leones , 
xix  pardos,  eiceptis  aiiis  feris,  in  ampbhbealro  si- 
mol  eihlbuit.  Numerosos  praMerea  pbaleratosque  in 
circo  cabailos  jam  donatis  quoqoe  impertivit  aurigi<, 
una  dumiaiat  ultimaque  mappa  insaoienti  popolo 


praefecto  Illyrici  misit :  deficiente  pretio,  vel  inclosi 
aois  cum  domonculis  capiivi  Roraani  tenti  sunt ,  vel 
pro  muris  ciausarum  urbium  trucidati. 

(  A.  C.  518.)  Ind.  n ,  Uagno  tolo  [Al.  et  Florentio. 
AI.  el  Agapeto  n]  cot. 

In  provincia  Dardania  assiduo  terrae  motu  mv 
castella  nno  momento  collapsa  sunt.  Quorum  duo 
aois  cum  habitatoribos  demersa ,  quatuor  dimidia 
aedificiorum  soorum  homhiamqoe  amissa  parte  de- 
slrocia,  undecim  tenia  domoram  totidemqoe  po- 
puli  clade  dejecu ,  septem  quarU  tectorum  suorom , 
Untaque  plebis  pirte  depressa,  vicina  vero  metu 
\Onupnr.  vicinarum  metu]  ruinarom  despecu  sunt. 


( A.  C.  542.)  Ind.  xv,  Symmacho  et  Boetio  cott. 
(A.  C  523.)  Ind.  i,  Maximo  tolo  cos. 

Plerique  lapidatorum ,  percussornm ,  orbisqoe  de- 
populatorum ,  sua  ob  scelera  depreliensi ,  ferro, 
igni ,  suapendioque  eipensi  snnt ,  gratom  boois  ci- 
vibos  specucolom  eihibentes. 

(A.  C.  544.)  Ind.  n,  Juttino  Aug.  n  et  OpiUone  eott. 

Ilis  consulibos  inopia  olei  magnam  penoriam  ia 
populum  imporuvit. 

( A.  C.  525.)  Ind.  ni ,  Filoxeno  et  Probo  eou. 

ioannes  Roraanae  Ecclesiae  papa  Ll  anno  a  Petro 
apostolorum  pontificomqoe  praesole  cccclxkv  sts» 


•41  CHRONICO&  tltt 

eioois  ejos,  Tbeodorieo  rege  pro  Arianorum  tuonini  A  guli  indigna  ambitione  exopubant,  idiboa  iannarlie. 


ca?remooiis  reparandis  laborante,  solus  dumtaxat  Ro- 
manorum  sibtmet  decessorum,.urbe  digressus  Con- 
suntinopolim  Tenil ,  miro  booore  ausceptus  est. 
Dester  deiirnm  ecclesiae  iosedit  solium,  diemqoe 
Domini  nostri  resurrcctionis  plena  vote  Romaois 
precibos  ceicbravit. 

(A.  G.  526.)  Ind.  it,  Olgbrio  tolo  eot. 
Totsm  quidem  Amiochiam  Syriae  civitatem  repcns 
inter  prandendum  lcrrae  motus  invasit  :  alioquin 
occidu  »m  urbis  magnam  ejus  partem,  sinistris  moi 
Tcntis  undique  flantibus,  flammasque  coquinarum 
pro  tempore  aesluantes  ruentia  in  aedificia  miscenti- 
I»us,  dnplex  torridumt|tie  exilium  imporiavit.  Eu- 


jam  pierisque  nobiliom  conjuratis,  omnique  seditio- 
sorum  turba  armis  donisque  miuistratis  illecu,  dolia 
invadere  tentaverunt ,  atque  per  quinque  continuo* 
dies  urbem  regiam  rapinis,  ferro  igueque  per  scele- 
ratoscives,  sine  certo  interrege  discursantes,  bo- 
stili  impietate,  ip>i  se  fideles  reipublicae  in  palatio 
dissimulantcs,  dcpopulati  suut.  Quinta  vero  hujus 
infandi  sceleris  dic,  dum  de  foro  Hypatius  scelera- 
torum  comitum  roanibus  torque  redimitus  aureo,  et 
Pompeius  comes  ejus  sua  stib  vcste  Ioricalus,  ad  in- 
vadendum  conscendunt  palatium;  uterque  eorum 
ante  fores  palatii  captus  cst ,  sutimque  piissimi 
principis  nostri  nutu  cateuatus  trucidnttisque  poe- 


m     .  ..  ro      .  .    .  ,   .        ...  nasluit,  et  ante  imperium  perdidit,  quam  liaberet, 

fr».»m  quoque  M,u,  urb,s[0„,,pA.  loc.  lugusurb.i  ^^       $jm  .^  ^         J^    ^ 

emscopum    .demplo  ejus  c»p.,e,  combusto  «rnul  ^^  ^  ^.^  J^.        ^^  ^ 

obruu  Kpulcro .  obehsco  c.rc.  «nerso  ei  bum.  de-  imaM  BM  >b  ^^  Q  rcDow! 


fosso. 

(A.  C.  527.)  Ind.  v,  Mabortio  [Sif e  Mavorlio]  tolo  co$. 

Anno  regi»  Urbis  conditx  cxcvn,  Justinus  impe- 
rator  Jusiihia»um  ex  sorore  sua  nepotem ,  jamdo- 
dura  a  se  nobtliasiiiium  designatum,  participem 
qnoqoo  regni  sui  successoremque  creavit  kal.  Apri- 
lia.  Ipse  yero  quarto  ab  hoc  mense  Tita  decesait , 
anno  imperii  ix ,  meuse  u. 

(A.  G.  528.)  Ind.  ti,  Ju$iiniano  Aug.  tolo  co$. 

Anno  regiae  Urbis  conditae  cxctiu  ,  regiom  vesti- 
buuni,  priscumque  iu  co  solium ,  ob  aspicienda 


(A.  C.  533.)  Ind.  u,  Ju$tiniano  Aug.  ui  cou 
Post  diutornum  immanemqne  laborem  cootra  Me- 
dos  Romanis  gestum  sudoribus ,  tandem  per  Rufft- 
num  patricium,  perque  Hermogenem  magislrum 
offlciorum ,  uirumque  legatum  a  prineipe  noatro  mis- 
sum,  pai  cum  Parthis  depacu  eat.  Sponsiooem 
percussi  fcederis  ab  utroque  imperatore  inTicem  sibi 
munera  in  concordiam  niis*a  secuU  suut. 

(A.  C.  554.)  lnd.  mv  Juttiniano  Aug.  it 
et  Paulino  cou- 

ProTincia  Africa  quae  in  divi*ione  oroia  terrarum 


probaudaque  in  circo  cerumina  structum,  Ticior  _  a  plerisque  in  parte  tertia  posita  esi,  Tolente  Deo 

JllCfiniflllll*      (.NIIitaM  AmSnAniZ..*      .1..!.......      _._-.—>    ^*         •        ■•  *m         .  ■  ...  • 


Justinianus  princeps,  emincntius  dariusque  quam 
fuerat,  ct  utramque  senaiorum  ex  more  specUntium 
porticuin  soliu  magnanimitate  redintegravit,  bonia 
quidcm  agiutoribus  praeiuium ,  ignavis  autcm  scve- 
riutem  iunuens. 

(A.  C.  529.)  Ind.  vii ,  Decio  tolo  co$. 
Partbis  bella  moventibus  arma  Romanus  paravit 
oxercitus,  fiuesque  soos  rebellans  tutatus  est.  Hsec 
expodiiio  nostrorum  pene  per  quinquennium  tenuit, 
digretsaque  Orieote  Africam  peiit ,  contra  Wanda- 
los  feliciter  dimicatora. 

(A.  C.  550.)  Ind.  tiii,  Lampadio  et  Oreele  cou. 
Mondo  lllyricianae  ntriusque  militfcc  ductor,  du- 
dum  Getis  Illyricum  discursaniibos  primus  omnium 


TindicaU  est.  Cartbago  quoque  civius  ejus  anno  ex- 
cidionis  soae  icti,  polsis  devictisqne  Wandalis, 
Galimero  rege  eorum  capto,  et  Constantinopo.ini 
misso ,  quarto  iustiniani  principis  consulatu  ipsina 
moderalione  recepu  est,  sua  com  patria  firmiua 
quam  dudum  fuerat ,  redintcgrata.  Quo  temporo 
Tbeodiibadus  rex  Gothorum  Antalasuen^bam  reginaui 
creatricem  suam  de  regno  pulsain  iii  insula  laci  Bul- 
siniensis  occidit.  Cujus  mortein  impcrator  Justinia- 
nus  ut  doluit ,  sic  esi  ultus  [  Scal.  sic  et  ultus  est  ]. 
[Huc  utque  Marceilinut  comee.) 

(A.  C.  555.)  Ind.  xm ,  B§H$ario  tolo  cot. 
Postquam  Canbago  Libyaqu*  soo  cnm  rege  Seli- 
mero  per  Belisariom  est  subjugata,  de  Roma  lulia- 


Romanorum  ducnm  incuboit,  eosque  haud  paocis  D  1ue  de|iberat  imperator :  iieramquo  expeditio,  ite- 


ipsorum  ioteremptis  fugavit.  His  autcm  deinde  coss. 
idem  dox  audaciae  suae  secundus  in  Thraciam  quo- 
que  advolans,  praedantes  eam  Dulgares  feliciore  pu- 
gna  cecidit ,  qoingemis  eorum  io  praelio  trucidatis 

(A.  C  531.)  Ind.  ix ,  pott  centulatum  Lampadii 
ei  Orettit. 

His  coss.  codex  iustinianus  [Cni$.  iustiniani] 
orbi  promulgatus  est. 

(A.  C.  532.)  Ind.  x ,  item  post  con$ulatum  Lampadii 
et  Orettit. 

Hypatius,  Pompeius  et  Probus  genere  consobrini, 
diTique  AnasUsii  ncpotes,  imperium  quod  sibi  ain- 


rumque  classis  paratnr,  idemque  dnctor  qni  consnl 
eligitur,  rectoque  narigio  Siciliam  properat ,  CaU- 
nam  et  Syracusas  sine  mora ,  immo  omnem  perva- 
dit  Trinacriam.  Ibique  comperiens  quod  in  Africn 
ciTile  nellum  exoritur,  et  miles  in  proprium  ducem 
insurgit ,  cum  paucis  ad  Africam  tendii ,  Solomont 
qui  praeerat  subvenit :  exercitum  vero  partim  bian- 
diendo,  pirtim  ulciscendo,  inimicum  tyrannum  ef- 
fugando ,  rcipublicae  consulit  utiliuti ,  remensoquo 
navigio  Trinacriam  redit.  Agapitoa  Romanae  urbis 
episcopus  a  Theodato  rege  Gotbor.um  in  legationeui 
directus  Consuminopolim  venit.  Tzitta  patricius  iu 
Myaia  cum  hosto  Bulgarum  congrcdiens  ad  iatrum 


043  MVRCELUNI  COMITIS  9*1 

superior  invenitur.  Epiphanius  episeopus  regi»  nr-  A  nes  magister  mililum  cam  Balz*,  Conone,  Panlo 


bis  ante  adventiim  Romatii  prssulis  moritur  :  cujus 
episcnpattim  contra  cnnones  Anihimus  Trapeion- 
lena  Ecclesia  relicta  tnvadiL 

(A.  C.  536.)  Ind.  xiv,  po$t  eomulatum  Belisarii. 

Ebremud  Theodati  genere  relicio  eiercitu  regio 
in  Bruliis,  ad  Belisariuin  in  Siciliam  convolavit.  In 
Africu  vero,  Solomone  itidem  cum  exercitu  dUsi- 
denie ,  Germanus  succcdit  Solomonem  remittens  ad 
jrincipem.  Belisarius  Campaniam  tranbiens  Neapo- 
lim  vasiat.  Golhorum  exercitus  Theodahadum  regem 
babens  suspecium ,  Viligem  in  regnum  asciscit :  qui 
mox  in  campo  barbarico  reguum  pcrvasit.  Expedi- 
tione  soluta  Romam  ingreditur,  ubi  jam  Agapito 


Remaque  illusiribus,  magnoqne  exercita  apparato, 
ad  Italiam  properant,  caslraque  ad  portum  Roroaftnm 
collocant,  laboranti  Rom»  subveniunt.  Qaomm 
adrentum  Vitiges  cemens,  trium  mensium  temporis 
eum  Betisario  pacta  confirmat,  suosque  legatos  ad 
imperatorem  transmittit.  In  qua  pace  Bdiaarios 
Campaniam  redit,  annonae  copiam  Romae  illaturns  : 
reversusqne  Campania  coutrarium  sibi  de  medio 
aufert  Constantinum  patricium.  ioannes  vero  in 
portu  quae  posuerat  castn  descretis,  Samnitcm  re- 
gionemingressusest,  Aternoquc  oppido  cxpugnato, 
Tremonem  Gotbornm  duccm  cum  suis  prostemii. 
Ortonam  qnoque  similitcr  invadit  :  Picenum  depne- 
dans,  Ariminum  occupat.  Quo  audito  Yitiges  ab 


Cons.antinopoli  defunclo,  Theodahadu.  r«  Silve-  „  ^  UrW,  in        ,dhuc       t  ,urbattm 


rium  episcopatui  subrogarat ,  ibi«|uc  resideus  dirigit 
Ravcnnam,  Ibeodatum  occidit,  in  loco  qui  dicilor 
Quintus ,  juxta  fluvium  Santernum  :  et  ipse  subse- 
quilur  per  Tusciam ,  omnes  opcs  Theodati  diripiens, 
quas  in  Insula ,  vei  in  Urbevelus  congregaverat.  Ra- 
vennamque  ingressus  Matesuentbam  nep*iem  Tlieo- 
dorici  sibi  sociam  in  recno  plus  vi  copulat,  quam 
amore.  Belisarius  favente  Domino  ingreditur.  Ger- 
manus  in  Africa  felkiter  administrat.  Agapitus  Con- 
stantinopolim ,  ut  diximus ,  episcopus  de  Roma  ad- 
vcniens ,  Anthimum  mox  Ecclesia  pellit ,  dicens  eum 
juxia  ccclesiasticam  rcgulam  adulterum,  qui  sua 
Ecclesia  dimissa  ambierat  alienam  :  in  cujus  locnm 
Hennam  preslyierum  episcopum  ordinavit :  et  ipse 


consistebal,  relicta  Roma,  per  Clodue  aggerem  ct 
annonariam  Tusciam  transit  Apenuinom,  et  in  Ru- 
biconis  fluminis  ripa  castra  inetatus,  Ariminum 
obsidet.  Unde  proturbatus  a  Narscte  de  Constanti- 
nopoli,  et  a  Belisafio  de  Roma  ▼enientibos,  fugit 
Ravennam.  Cujus  nepos  Oraio  Mediolanom  longa 
inedia  deterit,  Mundilam  Patilnmqoe  duces  ibi  po- 
sitos  com  suo  milite  obsidens.  Narsete  vero  Arimino 
residcnte,  Belisariusaccedens  Roroam  ad  ezhicman- 
dum,  deditione  suscipit  Urbinom,  ei  Urbemvetos, 
et  insolam  laci  Bolsinensis. 

(A.  C.  539.)  Ind.  ti,  Appion*  toio  cos. 
Narses  rcvertitur  Constantinopolim.   Bensarius 


cxtremom  diem  obiil  in  Domino :  in  nullo  tamen ,  q  obsidens  Aoximum  septimo  mense  ingreditor,  simi- 

literque  et  Fesulam.  Gothi  Mediolanum  ingressi 
muros  dirount,  praedamqoe  potiti,  omnes  Romanos 
interllciunt.  Mundilam  Pauluraqtic  duces  abducunt 
Ravennam.  Theudibertus  Francorum  rez  cum  ma- 
guo  cxcrcitu  adveniens,  Liguriam  totamqoe  deprae- 
dat  iEmiliam.  Genuam  oppidum  in  littore  Tyrreni 
maris  situm  evertit  ac  pra?dat.  Ezercitu  dehinc  suo 
morbq  laborante ,  ut  subveniat  paciscens  com  Beli- 
sario/ad  Gallias  reverlitur.  Germanus  de  Africa 
Constantinopolim  evocatur.  Solomon  ibi  rorsos 
dirigitur.  Calluc  magister  militum  cum  Gepidis  pri- 
mum  feliciier  dimicans,  secondo  iufeliciter  ruii. 
(A.  C.  510.)  Ind.  ni,  Juttino  jun.  $oio  co$. 
Parthi  in  Syriam  ingressi  molias  orbes  aohver- 


sicut  ei  a  principe  objiciebator,  sentiens  contra  fldem. 
Ipso  namque  anno  ob  nimiam  siccitatem  pastura  in 
Perside  denegata ,  circiter  quindecim  millia  Sarace- 
norum  ab  Atamundaro  cum  Chabo  et  flezido  phy- 
larchis  limites  Euphratesiae  ingressa  sunL  Ubi  Bst- 
zas  dnx  eos  parlim  bianditiis,  pariim  djstractione 
[Vtl  districtioMe]  pacifica  fovit,et  inhianie*  bellare 
repressit. 

(A.  C.  537.)  Ind.  xv,  iterum  post  eonsulatum  Be- 
ImriL 

Titiges  tyrannus  exercitu  aggregato  Romam  ob- 
s.det,  cui  tunc  faventem  papam  Silverium  Belisa- 
rius  ab  episcopato  aabmovit ,  et  loco  ejus  Vigiiium 
diaconum   ordinavit.  Temporeqoe  longo    Romam 


obsidentc  Vitige,  Belisarios  intus  inedia  rigitiisque  D  lunl .  conlra  qu0i  Germanos  arma  arripiens.  Josti- 


laborans ,  auxilium  ab  imperatore  deposcit.  Coi  di- 
recti  sunt  Martinus  ct  Valerianus,  uterque  magister 
mililix  :  nec  sic  lamen  Vitiges  obsidionem  reliquit. 
In  Africa  Germaous  rebelliones  milites  cura  Stotza 
tyranno  inter  Manrorum  desena  bellando  eflfugat. 
In  Oriente  quoque  JomnesCoitistis  arripiens  lyran- 
nidem ,  ante  quam  adversi  aliquid  tcntaret,  Daras 
ezstinctus  est.  Ecclesia  major  Constantinopoii  ab 
imperatore  Justiniano  singulariter  in  mundo  eon- 
strucia  dedicatur  die  vi  kal.  Januarias. 

(A.  C.  538.)  /wL  i,  Jeanne  $oto  [Vel  Votmiano  et 
Joanne]eo$. 

.  Adhuc  Vitige  in  cbdidione  Romx  morante,  Josh-     dom 


num  filiom,  eumdemque  consulem,  in  ipsia  faacibos 
secum  ducit.  Antiochia  magna  depnadata  demolitor 
a  Persis.  Belisarius  Ravennam  ingreditur,  regem 
Vitigem  et  reginam,  cunctasqoe  opes  Gothosqoe 
nobiliores  tollens  secum,  ad  imperatorem  revertitor, 
evocantc  sc  Marcello  comite.  Solomon  in  Africa 
feliciter  dimicans  rebeiliones  proturbat.  Gotbi  traos 
Padttm  residentes,  Oraio  Vitigis  nepote  et  fleldebado 
ductantibus,  Vitigcm  regcm  com  regina  opibusqoe 
palatii,  nec  non  et  Gotbos  audientes  sedibus  propriis 
pulsos,  Orientemque  per  Belisarium  abdoctos,  re- 
bellare  disponunt,  regem  sibi  sutuentes  Heldtba- 
contra  quem  debcllaturus  Bessa  palridas 


945  CIIRONICON.  94« 

Placenliam  a  Ravenoa  conscendtt,  Constanlmo  Ra-  A  evocatur,  et  Areobindas,  nepte  imperalorls  accepta, 

ibi  judex  dirigitur 


vennara  de  Dalmatiis,  ut  praeessel  exercilui,  ab 
iinperatore  directo. 

(A.  G.  541.)  lnd.  rv,  Basilio  soio  co$. 

Parlbis  persisteniibus  inimicis,  Belisarius  Orientis 
suscepit  eipeditiooem,  Germano  regresso  ad  urbem 
regiam.  Gotbi  Heldibado  occiso  Erarium  sibi  ordi- 
nant  regem.  Solomon  in  Africa  interficitur  :  Sergios 
loco  ejus  dux  suecessit  beili,  moderatorque  pro- 
vincise. 

(A.  G.  542.)  Ind.  t,  po$t  consulatum  Basilii. 

Milites  clara  Veronam  ingressi,  dum  avaritia  in- 
lilante  de  praeda  eoncertant,  a  Gotbis  egredientibus 
de  latebris  cum  suo  dedecore  civitate  pelluntur. 
Gothi  Erarlo  rege  occiso  Totilam  in  regnuin  man-  R 
eiparunt.  Qni  roalo  Italiae  mox  Padum  transit,  et  ad 
Faventiam  JSmiliae  civitatem  Romauorum  cxerciium 
snperat,  duces  effogat,  Caesenam  et  Urbinum,  Mon- 
lemfcrelris  et  Peiraperiusa  occupat,  huc  illucqoe 
•tfscurrens  devastat  llaliam.  Rursus  in  annonaria 
Tuscia  ad  Mucellos  per  Roderil,  et  Viliarid,  Bledam- 
que  duees  suos  Romanum  exercitum  superat.  Quo 
praelio  Beaaa  patricius  vulneralus  evadil  :  caeteri 
vero  fugientes  per  quaqua  salvati  sunt* 
(A.  G.  545.)  Ind.  vi,  post  consulalum  Basilii  anno  n. 

Totila  devastat  Carapaniam,  urbesque  muratas 
cverten*,  per  suos  Tiburim  obsidet.  Mortalitas  ma- 
goa  halise  solum  devastat,  Orienta  jam  et  lllyrieo 
peraeque  attritis.  In  Oriente  Persisadbuc  tenentibus 
eooflictoj)  eum  nosiris,  Sergius  in  Africa  inquietatur  c 
a  rebeUioaibus  cum  Stotxa  et  Mauris. 
(\.  C.  544.)  Ind.  vn,  post  consulatum  Basilii  anno  iii. 

Totila  obsidet  Firmum  et  Ascnlum ,  invasnmque 
Neapolim  de«olal  et  Tibur.  Roma  vero  obsideiur  a 
longe,  in  qua  prjeerat  Joannes  magister  atilitum.  In 
Oriente  BelUario  consiitulo ,  exsulatur  Joanncs  cx 
consule  ordinario  patricius  afque  prsefectus  praetorio, 
et  domus  ejus  datur  Belisario. 
(A.  C  545.)  Ind.  tiii,  post  consulatum  BasHii  anno  iv. 
Totila  Firmum  et  Asculum  sub  juramento  in- 
gressus  est :  milite  Romano  cum  rebus  suis  diinis  o, 
crudelilatem  suain  in  Romanos  eiercuit,  eosque 
omnes  nudat  et  necat.  In  Africa  Joannes  irruens 


In  Orieme  cum  Parthis  fcedus 
initur  per  Gonstantianum  magistrum  militiae,  et 
exercitus  revertitur  Gonstantinopolim. 

(A.  C.  547.)  Ind.  x,  post  consulaium  BasHii  vi. 

Gotbi  legationem  mittont  ad  imperatorero  per 
episcopum  civitatis  Asisiuatlum,  nomine  Aventium. 
Joannes  magister  militum  ad  Italiam  properat.  Be- 
lisarius  a  Ravenna  cgrefsus  venil  Dyrrachiom  :  in- 
deqna  directo  Joanne  Calabria,  ipse  per  Siciliam 
lUMam  perrexit.  Papa  Yigilius  ingressus  est  Gon- 
stantinopolim  vm  kal.  Febr.  Totila  dolo  baurorum 
ingreditur  Romam  die  xvi  kal.  Jauuarias,  ac  evertit 
muros,  domos  aliquanlas  igui  comburens,  ac  omnes 
Romanorum  res  in  praedam  accepit;  hos  ipcos  Ko~ 
monos  iu  Campaniam  captivos  abduxit.  Pust  quam 
devastationem,  xl  aut  ampiins  dies  Roma  fuit  ita 
desolata,  ut  nemo  ibi  bominum  nisi  hesline  moraren- 
tor.  Uinc  veniens  Bolisarius  murorum  partem  re- 
staural,  venienieque  Totila  ad  pugnam  resistit.  Eo- 
demque  anno  de  Africa  ncplis  imperatoris  revertitur 
vidua,  occiso  Areobinda  a  Gunlliario  lyranno,  qni 
cum  Stotza  juniore  tractans  eum  occiderat.  Sed  Ar* 
labanes  ulrosque  comprehensos  Guntbarium  occi- 
df i,  Joanuem  idem  Stotzam  juniorem  viuctum  trans« 
miitit  ad  principcm.  Post  aliquantos  diea  mittitur 
in  Afrlcam  Joanncs,  ei  Artabanea  evocatus  praesen- 
lale  accepit  magisleriuro. 
(A.  G.  548.)  Ind.  xi ,   post  consulatum  Basilii  vu. 

Joannes  magisler  militum  in  Campania  prxdans 
Gotlios,  oonnullos  liberat  scnatores  :  qui  postea 
natitur  noctornum  Totilae  superventum  Bulgaruui 

suorum  proditione 

(A.  G.  549.)  Ind.  xn,  post  consulaium  BasilH  vm. 
(A.  C.  550.)  Ind.  xm,  post  consulatum  Basilii  ix. 
(A.  G.  551.)  Ind.  xiv,  posl  consulatnm  Basiiii  x. 

His  temporibus  in  Africa  Mauri  per  Joannem  pa- 
triclom  domiti  sunt. 

(A.  C.  £52.)  Ind.  xv,  post  consulatum  Basilii  xi. 
Hoc  tempore  Justinianus  Augustus  Narscm  eunu- 
chum  chartularium  et  cubiculariuin  suum  principera 
militiae  fecit,  et  in  Iialiam  misit.  Qui  commissa 
pugna  Dei  gratia  victor  Totilam  occidii,  et  gentem 

super  tyrannum  Stoizam ,  interimit  eum,  et  ipse  ab     Gothorum ,  auxiliamibus  etiam   Longobardis  f  in 

.; s.i. — .. i . :j«  i D  iui|a  exterminavii.  Per  haec  tempora,  cum  Bnc- 

eelinns  comes  cum  sociis  a  Theodeberto  rege  Fran- 


cjus  occiditur  armigcro.  In  qua  lyrannide  Joannes 
quidam  electus  Stoizis  junior  vocitatur.  Belisarius 
dc  Oriente  evocatus,  in  offcnsam  periculumque  in- 
currens  grave,  et  invidiae  subjarens,  rursus  remit- 
titur  ad  luliam.  Qui  veniens,  Romam  dirigit  Bessam, 
Joannem  mittit  ad  imperatorcm.  Toiila  vastato 
Piceno,  pugnau^que  ad  Auximum  vincit.  Indeque 
discurrens  per  Tusciam,  Spoietium  destruit,  et  Asi- 
sium  Qusiuraque  oppida  tenuil,  et  obsidei  Perusiam. 
(A.  G.  546.)  Ind.  ix,  posl  comulatum  Basilii  anno  v. 
Yigilius  papa  ux  [Forte  lx]  ab  apostolo  Pelro, 
evocatns  ab  imperatore  Roma  egreditur,  et  in  Siei- 
liam  venit.  Totila  occupata  Lueaaia  et  Brntils  Nea- 
rolim  subvenii.  Romam  ofaaidet.  D*  Afriea  Sergins 


corum  dudura  missus,  per  annos  aliquot  Italiam 
Siciliamque  infestaret,  et  Jtomanum  saepe  exercitutn 
superaret,  tandem  exercitus  ejus  proflovio  ventris 
attritus,  a  Narse  pugna  victus  et  profligaius,  ipse 
dux  oeciaus  est.  Nee  multo  post  socius  ejus  Omni- 
rugos  dux  cum  reliquis  Golhorum  quibus  se  junx/* 
pereroptus  eat. 
(A.  C.  553.)  Ind.  l,  post  consuiatum  Basilii  9.  e.m. 

.  Theodebaldus  Francorum  rex  moritur,  et  rcgnum 
ejas  uxoremque  Vanderadam  lllotarius  rex,  pairis 
ejos  Theodeberti  patruus,accepit,  qui  jam  xs.iv  annii 
regnabat.  Quo  ipso  anno  Hlolarius  ipse  Saxones 


M7  INDCX  IN  OPERA  S. 

rebellantes  juxta  Wiseram  fluvium  uiagua  caede 
domult,  et  Thuringiam  pervasam  devastavit. 
(A.  C.  554)  Ind.  n,  post  consulatum  Basilii  v.  c.  xiii. 
Vigilios  papa ,  tandem  ab  imperatoribus  Romanfs 
at  a  Narse  de  exsilio  relaxatus,  cum  Romam  redire 
oepisset,  in  Siciiia  morbo  calculi  tactus  decessit : 
moxque  Romam  perlatus,  apud  S.  Marcellum  in  via 
Salaria  sepuilus  est.  Pro  quo  ordinatus  Pelagius 
papa  lxii  [Forte  lxi]  sedit  annis  xi,  meosibus  x.  Qui 
a  populo  Romano  factionis  contra  Yigiiium  incusa- 
tus,  celebratis  una  cum  Narse  litaniis,  apud  S.  Pe- 
tram  ambone  ascenso ,  evangelioqae  super  caput 
suum  potito,  juramento  se  crimine  purgavit. 

(A.  G.  555.)  Ind.  m,  post  consuiatum  BasUii  v.c.  xiv. 

Hoc  tempore  Savones  iterum  lllotario  rebellan- 
tes,  cum  ab  co  peterentur  hostiliter,  eique  pro 
aatisfactione  dimidiuro  rerum  suarum  offerrent,  id- 
que  exercitus  Francorum  refutans  eo  invito  pugnas- 
•et ,  magna  ab  eis  cxde  protritus ,  f  ugas  praesidium 
petiit. 

(A.  G.  556.)  Ind.  iv,  post  consulatum  Basilii  v.  e.  xv. 

Hisdiebut  Hramnus  palri  suo  llloiario,  annuente 

patruo  Hildeberlo  rebellans,  regnum   Francorum 

seditione  pcrtnrbat.  Saxones  factione  llildeberti  in 


PROSPCRI  AQUITAM  94* 

A  Fiancia  predas  egeront.    Hildeher:as  Rcmensem 
Gampaniam  populatur. 

(A.  C.  557.)  Jnd.  v,  post  consutalum  Basiliiv.  c.  xvi. 

Iu  Dritannia  ilridus  rex  Pictorum  eflldtur.  llil- 
debertus  rex  Francorum  circa  baec  tempora  mori* 
tur,  et  Parisius  in  Basilica  S.  Viocentii  a  se  coav 
structa  aepelitur,  regnomqoe  ejos  frater  HkMarras 
assumens,  toum  paterni  regni  mooorcbiafli  obtkMot. 
(A.  C.  558.)  Ind.  vif  post  contutatum  Bsmlst  e.  c.  xur 

llramuus  patrem  Hlotariom  qoem  moltis  mafis 
offenderatv  hoc  tempore  in  Briiaoniaoa  fngleas,  ia* 
seqoente  eo  ibidem  cum  Conoboro  rega  pogoa  vi- 
ctus  et  captus ,  cum  oxore  et  fllUboa  tivos  ioeeo»as 
est.  Quo  etiam  lempore  Turonis  baailica  S.  Martini, 
rebellibus  ad  eam  fugientibus,  (gde  crcmator. 
(A.  C.  559.)  Ind.  vn,  posteontulatum  Basiln  a.  e.  xvnu 
(A.C.160.)  lnd.\m,post  consulatum  Basiluv.e.iu. 
(A.  C.  561.)  tnd.ix,  post  consulatum  BasilH  v.  c.  xx. 
(A.  C.  562  }  Ind.  x9  posl  consulatum  BsmlH  ».  e.  xxi. 
(A.  C.  563.)  Ind.  xi,  post  consulatumBasiHi  t .  e.  xxu. 
(A.  C.  664.)  Ind.  xnf  post  eonsmiatmm  Basilii  ff.  c. 

XXII. 

(A.  C.  565.)  Ind.  xiu,  post  cons uiaium  Basiiii  9.  e. 

xxtv 
(A.  C.  566.)  Ind.tutpost  eonsulatum  Bamiii  m.c.  xxv 


B 


INDEX   M  OPERA  S.  PROSPERI   AQUITANI. 

Numeri  respondcnt  numeris  in  textu  crassiori  charactere  impressis  *. 


AARe*  primus  pontifex  Habnraram,  689. 

Akl  justum  cur  Deus  non  senrarit  ab  insidiis  fratris, 
799,  vers.  317  tt  seq.  Abcl  cur  Deus  occidi  a  fraire  permi- 
serii,900. 

Abia  rex,  691 . 

Abiathar  pontifex,  691. 

Abilics  II  Alexandriae  opiscopus,  707. 

Adimelbch  filius  Gedeoms,  690. 

Abraham  anno  selatis  75  e  terra  sua  exlre  jussus,  et  pro- 
v  issionem  accipit,  687.  Nouagenarius  generat  Ismael.ifrtd. 
Ahraham  mandatum  circumcisionis  accipit,  687.  Abrabam 
amio  ctatis  c  g«Miuil  Isaac  ex  libora,  887.  Abraham  moritur 
anno  promissionis  c,  principatus  Josepb  xv ,  688.  Abraha 
fncta  promisMO  graiUe  signum  luculentius,  cum  posteritas 
«jus  stellis  coeli  et  arena  comparabatur,  901.  Abraham 
laudabili  fide  crvdebal  per  gcrmen  unius  filii  (Christi)  pa- 
trem  se  futurum  lotius  mundi,  901.  Atirabam  credentium 
pater  in  cunctis  jam  naliouibus,  490.  Omnibus  beneflciis 
Dei  erga  Israelilas  fkJei  Abrahae  meriium  commendabatur, 
597.  Abraliam  olea  cui  inseritur  oleaster,  41.  Abraba  pro- 
mlssl  creduiit  et  obediuut.  859. 

Abundantia  et  prosperitas  communis  est  et  malis  el 
boois;sed  a  roalis  iu  doxtera  babetur,  a  bonis  in  sinisira 
reputalur,  517.  Tam  abundaulia  quam  iuopb  roaleria  pec- 
cati,958. 

Acauz  rex,  092. 

Achaia  a  Roroanis  subacU,  706. 

AcamxAS  XVII  episcopus  Alexandrinus,  7S4. 

Actuum  apoftolorum  lectio  celebris  in  Ecclesia,  t5. 

Adaii  et  patriarcbe  quo  anno  anatis  genuerint,  685.  Id- 

Sie  Juxta  LXX  Intcrpretum  ediiiooem,  non  secundum 
ebramm  aut  Vulgstam,  ibid.  in  not.  In  Adam  omnium 
bominum  concreata  natiira,  in  eodem  tota  periit,  518,  589. 
Ada  lansus  et  fidelium  conversio  quomodo  oppooantur, 
575,  765.  Ade  exemplum  non  imttandum,  qui  se  a  &de 
Domini  mala  conscienita  cooturbatus  ahecondit,  515.  Ma- 
fno  oeccato  periit  Adam,  et  in  illo  omnes  perierunt,  349. 


\§attn 

ssfiTk 


aeei. 


Deus  dicens  :  eccm  Adam  sieut  t 
slgniflcsfit  potius  qufd  noo  ftierit  i 
perdidit  primitus  fldem,  quaai  omnea . 
pere,  145.  In  Adc  posteros  poaaan  irinefcau  etcutpaau 
510.  Adamo  post  peecatnm  nlhil  reasaaalt,  niai  qaod  ad 
temporalem  ? ium  pertinet,  519.  Posteri  Adai  oaania  m 
Adamo  perdiderunt,  nec  ipso  Umore  reliqoo,  529.  Ab 
Adam  totum  genus  humanum  jugum  snbiH  servitntia,  471. 
Adum  quomodo  forma  futuri  dicatur,  993.  Coaparatlo 
primi  Adam  et  secondi,  ibid.  Adam  coueatis  terreai  Ad» 
ruinam  reparavit,  805  vers.  489  et  teq.  Ad  Adam  aut  ai 
Chrislum  omaes  pertinere,  588. 

AdmiraUo.  Nulla  admlratio  siue  quadam  formidi:ie, 
400. 

Adriakus  XII  regnat ,  709.  Unde  natos,  ifrtrf .  Adriaons 
tributa  reLixat,  709.  Judajns rebetlantes  capit, Md.  Coi- 
tra  Sarmatas  beilum  gerit,  ibid.  Adrianus  moritur,  711. 

Adulatloois  nocumeutum,  561,  MStpigr.  88.  MeUor  sc- 
vera  justi  misericordia ,  quam  blanda  adulatio  peccatoris, 

Adultera  a  Christo  et  Teritate  et  graUa  liberatur, 
855.  Adullera  est  anima,  qu»  snperbit  de  Del  doois,  947. 

Adversa  et  prospera  hujus  vitss  nou  eareot  teotationor 
500,  501. 

Adversitas  quomodo  toleranda,785,  «ers.  7  et  seq.  Adrer- 
siutes  patienler  ferendse,  569, 570.  Justis  petendem  a  Dro 
ne  ad? ersauUbus  tradantur,  id  est,  ne  ad  fiicieoda  uala 
persequcnlibus  cedant,  456. 

ifigyptii  iiiterpreUnttir,  afllictio  populi  Dei,  488. 

>fioTpTios  nseudopropheta  populum  decipiens,  el  ■agaa 
conattis  a  Felice  opprimilur,  de  quo  in  AcUbos  eap.  xxi, 
85,704.  ^ 


iEgrptusidem  quod  terra  Cham.  595.  Mgjmtm\ 
«88.  iCgyptns  same  flgura  saKuU,  414.  MgjpUm  flt 
provineia,  700. 


iEoTPTUS  Sylvius  Lalmoruoi  rex,  691. 
JRua  condiu  ab  JKIio  Adriano»  711. 
iGM.uAnus  tvrannos  brevl  occidiiur,  719. 
i^MiuAjfus  Dorostori  martyr,  750» 


*  Monitum  Leclorom  volumus,  in  hujus  volumims  prima  editione,  imprudentis  bominis  oscHantia,  coi  tunc  1 

lngia  typi*  paranda  demandabatur,  factum  ot  ludex  iste  multa  haberet  ab  bis  qn»  in  volumine  conUnentur  afiena. 
Nunc,  cum  ad  ediiionem  novam  accingimur,  redundanlia  loca  ex  stereotypicis  tabulis  resecaoda  erant;  quo  Qt  uthic 
i!lic  vacua  spatia  apparcaut. 


019 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITASI 


930 


jEreas  Latinis  regnai,  090. 
iEiccAS  Sylvius  Latioonim  rcx,  090. 
ifiquitis  omuig  in  Dei  cl  proximi  dtleoUone  posiU,  411. 
'     iEquiias  inelior  est  quaiu  saoitas,  566* 

ASteniius.  Vera  aeierniias  el  immorUlilas  In  Deo  solo, 
578.513,617. 
Altriv*  liaeredilalis  immensiias,  57 1. 
Atrrius  magisler  mililuin  fll,  745.  Aelius  Felicera  cum 
uxore  et  Grunnitoioterimit,744  Aetius,deposiU  poleslaie 
insidias  fugieos,  ad  Hunuos  se  cooferi,  per  quos  amici- 
:iam  priodpum  et  potestatem  rccipit,  744.  Aetius  a  Valen- 
tiuiaoo  percussus,  a  rircumsiantibus  conlectus,  752. 

Affectibus  ad Deumaccedi,578  Oinnem recium  affectum, 
cogiutum  et  sennonem  oostrum  esse  a  Deo,  950.  Non  so- 
luiat  in  tempore  tribulatiouum,  sed  etiam  iu  pace,  ibid. 

Affeciioois  bumaoae.  divcrsitas,  ex  diversiute  voluoUtis, 
564. 

Aflliciio  malis  posna  esi  crimtnis,  bools  corona  virtutis, 
821 ,  ters.  902  et  seq.  Conversis  prodesf  afllicikmis  tole- 
raniia,  825,  vers.  916  e%  sea.  Occultum  formatur  de  bono- 
rum  et  nalorum  penuixtioop,  et  omoibus  afQictiooibus 
?Hae  tcmnoraJis .  duin  Cliristi  differior  adveolus,  502. 

Afriea  iuier  Vsleutiniaoum  ei  Geisericum  divisa,  748.     '■ 

Africana  concilia  coutra  Petagiauos  a  Zusiiuo  approbaU 
€t  confirmata,  562. 

Agabi  proplif  tia  expletur,  704. 

Agambmro,  690. 

Agere.  Ilale  agit  qui  non  in  Del  gloriam  agit,  852.  Agl 
pltts  cst  quam  regi,  590. 

Aggjkts  prohheta,  093.  Aggaras  el  Zacharias  in  Baby- 
lonia  cum  populo  suo  capti,  reparalionem  Jertisalem  prae- 
dixerunt,  526.  Agga?us  etZacharias  posi  eaptiviiateiu  pro- 
pheuiilesderelaxalione  capti vilalis  el  reparattoue  lerapli, 
quid  prae*ignaverint,  420,  421. 

S.  Agilki  Martyris  coeineterinm  Carlhagini,  755. 

Agricola  Pelagiano  errore  Britaunias  inflcit,  745,  744. 
A  Germauo  Anlissiodorensi  debellaiur,  ibid. 

AcaipptKus  IX  Alexuudrioab  Ecclesiae  episcopus,  713. 

Alba  condita,  090. 

Albtwus  episcopus  coocilio  Araosicano  n  subscribit, 
767. 

Alexahdeb  nascilur,  691.  Begnat,  ibid.  ei  095.  Moritur, 
ibid.  Alexander  regunm  Persarum  subverlil  et  Aiexan- 
driam  condit,  694. 

Alexaxder  XXI  rcgnat,  717.  Occiditur,  719. 

Alexarde*  V  Rooub  episcopus,  709. 

Albxarder  Jerobolymurum  episcopus  marlyr  moritur, 
719. 

Albvardkr  martyr,  716. 

Albxaxder  XVIII  Alexandriaepiscbpus,  725. 

Albxardra,  quae  el  Selina,  JerosolymU  regnat,  098. 

Algelmordus  primus  rex  Longobardorum,  736. 

Alure  Dti  duplex,  visibile  et  iovisibile ,  quomodo  ad 
ntrurnque  perveniaiur,  570. 

Amare  est  velle,  odisse  oolle,  849. 

AuASUsreffoat,  692. 

Amator  Det,  amalor  est  sui,  et  non  riHigen*  Deum,  non 
diligit  proximum,  quia  non  diligit  se  ipsiiiu,  599. 

Ambrosu  scripta  multa,  734.  Ambrosii  testimooium  de 
la|«u  Adae  et  totiushumaui  g^neris,  529. 

Amici  quomodo  diiigeudi,  563. 

AmioiirexJuda,  692. 

Amor  el  iimor  omne  boniim  aut  malum  producit,  578. 
Duo  amores  duas  faciunt  ch  iutes,  574. 

Amor  Dei.  Sine  eo  nibil  ad  beaiiludiiiem  iirodesi,  nihil 
»1  Deum  refertur,  850.  Sine  eo  corrumpuutur  dona  Dei, 
851.  Nihil  amaodum  quam  quod  ex  Deo  esi,  ei  Deos  amat, 
917, 918.  Amor  Ihmius et nuVns.  Utrumqu*  io  uno  homine 
esso  noiest.sedbvnumut  illo  proflciente,  iste  deficiat, 
3f»2.  Araor  Dei  non  potesi  sioe  diaboli  iuiiuicitiis  obiineri, 
9H. 

Amor  mundi  cbaritati  conlrarius,  898.  Amor  sui  quis  ho- 
nus,  852.  Amorc  sui  aguntur,  qui  non  amore  Dei,  851. 
Amor  isiius  vilae  laqueus  venauiium,  471.  Pcrniciosum 
co.i*ilium  quaereniis  qua?  sua  suni,  402. 

Amorroai,  amaricaiites,  493. 

Amos  propheta,  692. 

Amph  orr  Thebaeoruiii  rex,  689. 

Amuuus  Sylvius  rex  Latinorom,  092 

Akastasics  XXXVII  Rom«  e  piicopas,  738. 

Aratolius  Laodtcetms  eptseoiMis  clarel,  721 . 

Anccs  Martiosrex  Roman.  Ostiam  condit,  693. 

Ardrooei  mors,  691. 

Aroelos  esse  spiHins  invisibiles  uon  dubit.tur,  381. 
AngclHs  nomen  esi  oflkti,  Spinlus  nomen  est  naluras, 
ibid  Angelos  Verbum  non  deseruii  com  descendii  ad  uos. 
srd  Mmul  integer  illls,  Integer  nobte,  illosque  pasdt  per  id 
«uiod  Deu*  cst,  nos  pcr  id  quod  nos  sumo*  aduionet,  607. 


Angeli  duo  untcuique  adhssrere  cx  Ussiaoo,  294. 
Aniarus  Marco  suecessor  Alexsndri»,  704. 
Anicbtus  X  Ecclesiae  Romaoe  episcopus,  712.  . 
Animae  duptex  acreplio,  599.  Aoima  femuia).  iuteUectus 
viro  comparatur,  594.  Animae  natura  presUt  ei  natura)  do 
qua  judicat,  illi  aulem  praesut  ea  oaiura  seeuudum  quam 
judicai,  et  de  qua  judicare  nulio  modo  potest,  609.  Auima 
hum.ina  in  dlvinis ,  ex  quilms  peodei .  ratiooibiis  videl 
quidquid  recti  videt,  ei  faclum  credere  debel,  607.  Si  n«e 
ad  tenrenj  ordioanda  raviooalis  anirai  vigerel  ingeoium, 
non  viliata  essel,  sed  exstineta  naiora,  333.  Uec  Umeu 
nibil  ad  justilicaiionem  couferunt  siuc  cultu  veri  Dei,  335. 
Primum  auimae  vitium  volunus  ea  facicndi  au»  vetai 
summaet  intiina  Veritas,  603.  Anmue  immorialius ,  793, 
vers.  224  et  seq.  A  solo  Deo  puniri  potest,  ibid.  Auftma) 
unius  dupUces  acliones,  521 .  Si  bene  spirittri  servtt,  bene  . 
pra?sidel  carni,  ibid.  Anim;c  inordiuaiin,  554.  Auima  ipsa 
excelleniiore  sui  narte,  ea  quas  in  se  miuorasunt  ad  laudes 
Dei  incital,  521.  Aniina  pro  adeptis  habei  quidqnid  non 
dntiia  spe  patienter  exspectat,  429.  Anima  et  cornus  eisi 
natura  distent,  mercede  aol  |uma  juoguotor,  795,  vers. 
229  ei  seq.  Aniroa  quomodo  bene  imperet  corpori,  571. 
Anima  rationalis  ad  spirilali  i  erigi  debei,  584.  Anim»  ora- 
nes  Christo  nupUe  vocatione  sua,  917.  AnimaB  damna  lu- 
geuda,  magi&  quam  rerum  exteriorum,  821,  vers.  920  et 
seq.  Aniina)  posniieniis  sabitaris  coufusio,  770.  Spes  venia) 
**-qui  debei,  ibid.  Nec  pceniteoiia)  laborcs  deierrere,  al- 
tciMJenti  ignem  gehennse,  ibid.  Qui  1  circa  animas  agttor  a 
die  mortis,  30. 

Animus  non  virlus,  sed  virlolis  nabiiaculum  :  ex  particf- 
l*atione  sapieolia),  noo  aapientta,  sed  sapiens,  539.  Animi 
raiionalis  «griludo  cnm  bona  superiora  tmperfecte  diliglt. 
08S» 

Annus.  Io  qucm  annum  xv  Tiberii  ioddat,  702.  Quo 
Chvistns  baptixatus  sut  mortuus,  ibid.  Anni  omncs  ad  xiv 
consubiom  Theodosii,  745. 

ArtbrcsXVIII  Romae  episcopus,  718. 

AntbropomorphiU)  qui  et  Audmani,  727. 

Artiocmia.  Synndus  Aotiocheoa  an  Maeedonio  nfetit, 
730,  nof. 

Artiocmos  Epipbanes  e  regione  PlotonMSorum  recedens 
in  Judmam  venit,  ibiqoe  pootilicatum  pluribus  iradit,  696. 
Uioc  seditiooes  ortse,  ibid. 

Artiocmos  rex  Syria?  Judssam  somit,  096.  Aoliochus  ah 
Aogusto  soperatiir,  et  io  amiciliam  ejus  redii,  699. 

Antipater  Herodis  AscalooiUe  fllius  procurstor  Palaestiaa;, 
698. 

Artoriri»  Titus,  XIII,  regnat  cum  flliis,  711.  Antoni- 
nus  Tbermas  Roomb  aediflrat,  7 17.  Occiditur,  717.  Au- 
toninus  pater  patria)  appellatur,  711.  Antonini  Pii  mors, 
715. 

Artorirus  Caracalla,  XVIII,  regnat,  716.  Antooinus  Ca- 
racalla  iotcrflcitur,  717. 

M.  Art-  rirvs  Verus,  ei  L.  Aurelius  Commodus,  XIV, 
regnant,  713.  Antonioi  mors,  715. 

Artomu  bellum  adversus  Augusium,  099. 

ARTORms  monschus  nasciiur,  719.  Anionfi  monachi  mors, 
729.  Antonii  discipuli  insignes,  729. 

Aon  judex  quoi  annos  Jodicaveril,  689. 

Apocarypsis  Joanni  rcvelata  in  Pathmo,  707.  Hanc  Ire- 
na)na  inLeriireUtur,  iM.  Ad  Trajani  lempora  superstes 
Joaoocs,  708. 

A>oll  rabis  HierapoiiUnus  episcopns,  715 

ArouiRARis  Laodicenus  plura  scribil :  poslmodum  baere- 
sim  oondil,  731. 

AfouiRis  Delphict  tempbim,  688,  689. 

Asollorivs  Tnyanous  philosopbns,  707. 

Apologia)  pro  Christiaois  a  Quadrato  el  Arlstide  flunt, 
710. 

Apostou  bonus  odor  Chrlsti  snot,  el  iis  qui  pereunt,  et 
iisqui  salvi  fiuni,  45.  Apostoli  praecipni  arteles  oviom 
Chrtsti,  512.  Apostoli  filit  excussorum.  id  est,  prophela- 
rum,  quorum  propbeiias  illi  excuilendo  resersrunt,  475. 
Apostoli  sagius)  mhisi  io  uoiversos  fines  terra  srco  Domi. 
nica)  jussionis,  475.  Apostoli  cum  audirent  verba  Cbristi 
Jubeotis  ut  docerenl  omnes  gentes,  virtute  viventis  verbi 
acceosa  est  io  cordibos  eorum  fl.imma  chariUtis,  qua  vol- 
leol  Kvaoffelium  Chrisli  omnibus  geniibus  prcdicare,  337. 
In  apostolorum  cordibus  in  passiooe  oox  facU  esl,  388. 
Hos  umen  licet  rapere  velleot  daemones,  non  suni  per- 
missi,  389. 

Antus  Clandius  clarct,  daodiam  aquam  ducil ,  et  viam 
Appiam  slernit,  093. 

Aqtue  mulU)  popnli  infideles  sive  foris  oppugnante^, 
sive  iutus  insidiantes,  516.  Aquarum  pars  quaklam  rcrlo 
snpernosila,  remoU  ab  aspectu,  et  fidei  commendata, 
2(0.  Yis  aquarom  signiflcai  populorum  furorein,  471 


851 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANL 


S5* 


Aquila,  depositls  alis  rostroque  mutato,  |d  novas  vires 
redivijo  vigore  juvcnescit,  379. 
Aram  pater  Moysi ,  688. 
Arausica  civitas,  759. 

Arbiirii  libertas  vera,  361.  A  Dco  daU,  sed  amissa  nisi 
a  quo  poiuil  dari  non  potest  reddi,  ibid.  Yid.  Liberutn  ar- 
bUrium. 
Arca  Noe  flgura  Ecclesi©,  900. 
Arca  ab  alienigenis  possessa,  690. 
Arcadus  Augusins  appellatur,  735.  Arcadius,  XLIV, 
reguat  cum  Honorio,  757,  738.  Arcadius  moriiur,  739. 
Abcaoius  Hispanus  martyr  pro  Nde,  746. 
Abchelaus  Herodi  succedit,  701.  Archelaus  Viennam 
re!egatur,701. 
Arcus  versicolor  mnltiformis  grati»  signum,  900. 
Abelas  aGoibis  oppuffnata,ab  AcUo  iiberatur,  742, 713. 
Abemulus  Sylvius  LatTnorum  rcx,  692. 
AaoonAUTA,  690. 
ABinmus  conditur,  699. 
Aristarchus  tragicus,  09  i. 

Arishdes  pbilosophus  Apologiam  pro  Christiana  reli- 
gione  scribit,  710. 
Abistcwlus  rex  et  poniifex  Jodaeorura ,  697. 
Abintob)lus  Judaras  et  philosopbus  comuieniarios  iu 
Moyson  ad  Ptolemaeum  scribil,  696. 
Aristotelbs  Platonis  auditor,  69 4. 
Arius  bsresiarches,  725.  fn  Synodo  Nicaena  confuia- 
lor,  ibid.  Arianas  haresi  omnes  fere  Ecclesia  sociantur, 
730. 
Arma  mililum  Christi  ex  Apostolo,  514, 515. 
Abmces  prinius  Parthis  imperat,  696. 
ABSisOchifilius,694. 
Artabarus  regnat,  694. 
AaTAXEBXES,69i. 
Artaxebxes  lluemon,  ibid. 
Artaxerxes  Ocbus,  614. 

Abtbmoh is  liaeresis  a  Paulo  Samosateno  suscUatur ,  720. 
Asa  rex  Jud.i,  69!. 

Asoairus  Albam  eondit,  690.  Regnal  Latinis,  iWd. 
Ascendi  quomodo  dicatur  in  mare  Rubrum,  399. 
Asclefiadbs  IX  Anliocbiae  episcopus,  716. 
Astra  aut  nihil  juris  babent  in  actus  hominum :  aut  si 
quid  habent  amiltere  possunt,  cum  denlur  bomini  prsece- 
pta  bene  vivendi,  811,  ver$.  644  el  $eq.  Hominum  mores 
ex  asirorum  iufluxu  suspendentes  injusuun  Deum  faciunt, 
811,  ver$.  635  ei$eq. 
Ataulphus  moritur,  740. 

Athahabicus  Christianos  persequitur,  731.  Athanaricus 
oeciditur,  735. 

Athahasius  XIX  Alexandrise  episcopus,  726.  Alhanasius 
Alexandriamregreditur,  728. 
Athbiub  coodit»,  089.  Unde  dicUe,  ibid. 
Atlas astrologus  frater  P.oinelhei,  688. 
Atreus  Argis  rcgnat,  690. 

Attalus  occupaio  recno  statim  destitutrs,  739.  Atialus 
tvraiiuidein  rcsumit,  740.  Attalusab  Honorio  in  triunii  huui 
duclus,  Liparae  exsulat,  741. 
Attalus  populum  Romanum  heeredem  relinquit,  697. 
Atticus  Consuiitiuopolitanus  episcopus,  121 ,  vers.  53. 
Polaginnos  subdol  »  irrepentes  repellil,  ibid.  et  seq 

Attila  iu  Romanura  imperium  incursiones,75t.Romani 
Gothis  sihi  junctis  repugnant,  et  inumerabilium  slrage 
utrimque  facta,  G>thi  ad  proprta  redeunt,  ibid.  Attila  ite- 
ruin  Iuliam  invadente,  pax  ab  eo  a  Romanis  poscitur, 

751.  Lco  napa  cum  Avieno  et  Trigetioad  Attilam  dirigun- 
tur,  752.  Attila  Leouis  prssentia  gavisus  ultra  Danubium 
discedit,  ibid.  Altila  Bledam  inlerimit,  749.  Altilas  mors, 

752.  gux  ttirbae  inde  inter  suos  secul»,  ibid. 
Auctoritas.  lMures  iu  Ecclesia  auctoritate  nominum  in 

senteutia  teuentur,  aut  a  seutetitia  transferuntur,  17.  Ma- 
gna  furtitudo  consousionis,  cui  ad  scquendam  veriutem 
auctorilas  suflicit,  etiam  latcnte  ratione,  888. 

AuctoriUtes  epucoporum  sedis  ai>ostolic&,  junctis  Afri- 
canorum  conciliorutn  senteuliis,  271. 

Auo£u?,a  qtio  Audaxiui,  qui  cl  Anthropomorphitae,  727. 

Auou»TiHUS\ir  saucius  08.  Sumums  vir  in  Ecclesia,  99. 

Quan- 
tum  laboraverit  contra  hseresps,  et  maxime  Pelagianam, 
88.  Auguslini  obtreciatores  occulti,  88.  Hnic  paganorum 
cl  Mahichaeorum  ascribebaiur  impieias,  ibid.  Augustioi 
obtrectalores  ingeniose  a  Prospero  irridentur,  ibid.  Non 
solum  Romana  et  Atricana,  sed  omnes  Ecclesiaj  cum  do- 
ctrina  Augnstini,  «icut  in  tota  fide ,  ila  in  grstiae  confes- 
sione  congruunt,  8J.  N«*c  iu  Galliis  deerant  ejus  discipuli, 
ibid.  Augustinus  piaxipuus  in  doctriua  Ecclesiastica  vhr, 
362.  Pastoraiis  specula  valulissimi  turris ,  ibid.  Frustra 
impugnatur,  nec  nisi  ab  his  qtii  Pelagianorum  et  Juliani 
'uaximd  convicia  rcpeUnt,  362.  Aogusliui  oblrecutores 


quomodo  repellendi,  362.  Aucustinus  specialis  flcM  patro- 
nus,  1.  Pro  universis  memliru  Christi  vigilans,  et  adver- 
sus  haereses  puguans,  1 .  Augustini  libris  noo  intelleetis 
oflensi  llassilienses,  aliquamdiu  UrdiUtem  suam  eulpao- 
tes,  quidam  eorum  ipsuoi  consulere  voluot,  1,  2.  Librode 
Correptione  et  Gratia  universis  quiestiouibus  in  Gallia 
molis  Augustinus  saiistacit,  2. 


Augnslir.;  doctrina  In  onraibcs  li- 
hris  eontra  Pelagianos  ubique  sUii  couseniiens,  364  et  s% 
Librorum  Au$uslini  conlra  Pelagianos  ab  exordk)  eptsco- 
palus  sui  editoruin  enumeratio,  364  el  $ea.  Augustinos 
abundanter  probavit  praKiicandara  esse  Ecclesia?  prade- 
sUnationem,  gratiam  et  pro^cienlbm,  255,  296.  Cujus 
praxiicationis  quisquis  est  imi)iignator,  apenJssimus  eai 
Pelagiana)  elationis  adjutor,  ma.  Augusluii  ac  doctriu» 
ipsius  commendatio.  262. 

Augustinus  ccncifiorum  conlra  Peladanos  Ingenlum: 
ejus  iaus,  125,  ver$.  90  ei  teq.  Uni  oranium  Augustino  vi- 
ctoriam  de  Pt  lagianis  praecipue  deberi,  127,  ver$.  99ei$tq. 
Prasstantia  librortnn  Augustiui  pro  Christi  gntia,  127, 
ver$.  110  el  $eq.  Augusliui  Ubri  de  Gralia  contra  crrorem 
Pelagiauum  couditi  a  quibusdam  reprehensi,  507.  Augo- 
stini  re|»reheusores  Pelagianis  siiftragantur,  307.  Uade 
major  necessitas  oriatur  eos  refelleudi,  508.  AugusUnum 
impetentes,  in  illo  uno  cuncUs,  ac  prapcipue  apostoltca» 
sedis  pomiflcibus  iiijuriosi,  508.  Unde  sibi  rt  verentiam  el 
fldem  apud  quosdam  ooncilient,  508,  309.  Augustlnus  Pe- 
lagianos  confutavit,  309.  Augustiui  contra  Pelagianos  de- 
reruntis  doctrioa  a  quibusdara  reprehensa,  et  ad  pravos 
sensus  detorla,  203.  His  responsum  a  Prospero  ex  etos- 
dem  Augustini  principiis,  204.  Augusunus  opinionem  alias 
suam  de  initiu  OJci  ante  ortum  Pelagianae  ha?resis  rejecii, 
quara  futuro  errori  amicam  fore  prsvidil,  244.  Augustiuus 
eam  qua3  sibi  falso  affingebalur  odiosam  pi^esuaationis 
praedicaiidse  rationcm,  a  Prospero  elHilario  monitus,  cor- 
rigit,  253,  251  el  $eq.  Caluoiuia  in  Augustinum  de  fato, 
duabus  ualui  is  duabusque  massis ,  98.  lliec  ipse  eopiosis- 
snne  deslruxit  In  libris  suis,  ibid.  AngusUnl  reprehen* 
sores  eisi  convicti,  lamen  donec  pcr  Ecclesiae  prinri|ies 
comprimantur,  amandi  el  paciflce  tolerandi,  Deusque  pro 
illis  orandus,  369.  Atigustiiii  adversarios  damnatione  Pela- 
giauorum  |)rostra\it  luuocentius,  Palsestina  synodu*,  Afh- 
caua  concilia,  Zosimus,  Boniacius,  CaelesUuus,  562.  Au- 
gustini  scieniia  iucremenlorum  profecUbus  cdificata ,  an- 
norum  studiis  expolita,  245.  Ab  ipso  mertto  uotauturqui 
cuui  cjus  eruditione  noiuut  proiicere,  215. 

Anguslini  exemplo  docemor  ad 
castigandas  opralones  nostras,  si  quas  imprudenter  iockJi- 
mus,  244.  Legendus  Augustluus  his  qul  de  qujestionibus 
grutiae  instruidesideraut,  100.  Ibi  evangelica  et  aposto- 
lica  habelur  dorlrina,  ibd.  Augustini  repr^  hensores  bel* 
lum  contra  Pelagianos  confecliim  renovant,  310.  Augu- 
stini  adversariis  uon  um  di^puuiionibus  quam  auctoriute 
resistendum,365.  Augustini  duclu  calholica  acies  Pebgia- 
nos  vicit,  309.  AugusUnus  prsssUntissimus  minister  gra»i» 
98.  Augustini  opus  contra  Julianum  in  ipso  dierum  Bue 
ompositum ,  744.  Augustlnl  opusculum  contra  Pori4it- 
nom ,  33.  AugusUnus  moritur,  74  i. 


Augustus  monarchiam  rccusat,  700.  Angustns  Caiuni 
Agrippam  adoptal,  ihid.  Augustus  Juliam  Gliaiu  daiuuat 
exsilio,  Tiberium  ct  Agrip|>am  adoput,  701. 

Auhel  anus,  XXIX,  regual,  721.  Aurelianus  Gallias  r*. 
ctftit,  tbtd.  Aureliatius  niota  persecutioiie  adversus  Chri- 
stianos,  nou  mullo  post  occiditur,  711. 

Aureuus  CarUiaginensis  episcopus  concilio  Africano  con* 
tra  Pelagianos  prasfuit,  125,  ver$.  90. 

M.  Aurelus  Antooinus,  XX,  regnal,  717. 

Aurum.  lu  auro  et  argento  ntntt  aliud  qntcn  terra, 

Austcritas.  Deus  per  austera  remedia  ad  vitam  nos  to- 
cat,  ut  dnlcU  sint  flagella  patris,  ne  sit  amar 
judicis,500. 

Auxehtio  Uodem  mortuo,  Ambrosiuj  M^wrf^ni  < 
pus  coostituilur4  731 


953 


INDfiX  1N  OPERA  S.  PROSPEIU  AQIITANI. 


954 


Auxilium  geoerale  omnibus  prebitum  ande  invali- 

dum,  906.  Cessatio  auxilli  Dei  pro  absentia  accipitur,  939. 

Avemti*r>  Sylvius  Lalinoruin  rex,  692. 


i  prophela  occklilur,  691. 
Azajuas,  qui  el  Ochosias,  rex,  691. 

B 

Babtlax  Anliochenus  martyr,  719. 

Babyloo  est  vita  temporalis,  flumina  Babylonis  Ulecebrae 
temporales,  in  quibus  faihil  drmuip.seU  omnia  fluida  ei 
iu  prorunda  maris  ducentia,  49 i.  Babylon  s»culum  hoc 
agit  nobiscum  ut  por  varias  opinioncs  et  diabolicas  arles 
thvenis  implicemur  erroribus,  496.  Babylonis  fllia  eadem 
et  maier,  496.  Ligna  Babylouis  fluminibus  rigau  et  nullum 
fructum  aflerentia,  homines  virtutum  steriles ,  iucapaces 
praeceptorum  Dei,  49*.  Orones  prirao  ortti  Babvlonis  Ulii : 
ab  hoc  generali  malo  Del  gratia  eruit,  496.  Segregavit 
dos  Deos  ex  utero  matris  nostrae  Babyloni»,  in  novam  vi- 
tam  regenerando,50l. 

Bacbuus  Asiauus  episcopus,  716. 

Baptlsmus  Christi  mare  Rubrum.  405.  Baptlsmus  Infcn- 
tium,  769.  Immerito  celeritas  haptismi  violatae  regenera- 
tioois  excusatioaffertur,  ib.  Baptismi  praerogativg,  ib.  Ba- 
ptisini  violati  descriptio,  to.Baptismusqui  truditurin  remis- 
sionem  peccaloruin  falsus  est  in  iis  qui  nullum  habent  oin- 
nino  peccatum,37.  Baplismi  effectus.  913.  Batitismi  effectus 
remissio  peci  atorum  et  gratia?  collalio,  380.  Baplismus  san- 
ctus  etiam  iu  hls  quiejiisdouanou  servant,592.  Bapttemi  ef- 
fectus  remissio  quorumcumque  peccatorum.  206.  Eiain  in 
relapsuris  peccaU  purgantur,  ibid  et  219-  Origo  verae  vit» 
versuue  justiiia  iu  baptismo,  871.  Baptismo  fiunt  re- 
rum  divisiones,  qui  Rubro  mari  comparatur,  493.  Virtus 
etforma  baptismatis  disUnguuntur,  ibid.  Baptisiui  necessi- 
tas,  329.  Baptizatis  quomodo  vivendum ,  592.  Baptizatos 
omnes  posse,Si  volueriat,  Christo  suxiliante  et  coope* 
rante,  ea  qiue  ad  salulem  pertinent,  adimplere,  766. 

Barach  et  Debbora.  Y.  Debbora. 

Barba  signiflcantur  apostoll  et  martyres ,  485. 

Barbari  apud  Romanos  fidem  conci|»iuut,  9*0 

Barcocbssas  dax  rebellionis  Jud»is  faclos,  711  Dbel- 
latur,  et  exinde  Juchels  liceutia  inlroeuodi  Jerusalcm  *u- 
fertur,  ibid. 

Bardbsahrs  baereticus,  714. 

Basan,  coofubio,  488. 

Bkilrus  Amasiae  Ponli  episcnpus  martyr,  725. 

Basilidbs  barelicus,  710.  Kjus  errores,  ibid. 

Beau  viu  gaudium  de  vorilale,  569. 

Beatitudo  vera  qnae  sit «-  552.  Propior  beatitodini  v#- 
lunus  recta  non  adepU  quod  capit,  quam  prava  adepU 
quod  concurivit,  552. 619,  epigr.  63.  Beatitudo  jusli  a  ti- 
more  incipit  et  proficit  in  desiderium  mandatorum  Dei, 
461.  Beatiiudiuis  anoslolica)  particeps  qui  eadem  qu©  illi 
coiicupiscil,  475.  Beatitudo  sanctorum  et  de  munef e  mise- 
ricordlne,  el  de  rctributione  jusliliae,  460,  547.  Saeculo 
huic  auLe  scparationem  animas  a  carne  morientes,  nec  in 
his  cupidiutibus  inveutl,  quas  sola  superat  dileciio  Dei,  ad 
beaiituilinem  perveniunt,  600  Omnia  ad  ccelestem  beati- 
tudiuem  creaU,  id  oiDcii  susceperutil,  ul  in  Dei  laudalione 
permaneant,  529.  Quam  iniquum  mundi  judicium  de  bea- 
titudine,  819,  vert.  855  ei  seq. 

Beali  qui  siut,  435.  Vauiute  pleni  et  flde  vacui  beatnm 
dicunt  cui  sunt  temporalia  hona,  517.  Impius  seusu%  qui 
pulat  beatiorem  esse  hominem  cui  Deus  nihil  dederit, 
quam  cni  universa  conlulerit,  360. 

Bellnm  Trojanum,  690.  Bellum  in  Gallia  adversum  Go- 
thos,7l6.  Bellum coiitra  Vandalos  susceplum  cuncutione 
uialc  cedit,  478.  Bellum  servile  in  Sicilia,  697.  Beiluui  ci- 
vile  iuter  Caesarem  et  Pompeium ,  699. 

Benedictio  perseverans  nulla  retributionum  Dei  ohlivio, 
379.  Benedictio  qtiara  Judaei  uoluerunl  transivit  ad  gentes, 
412.  Omnes  propnelae  et  apostoli  et  sancti  beue  viveuti- 
bus  benedixerunt  in  nomine  Domini,  nou  in  suo,  478. 

Bexevkhtum  cooslruitar,  695. 

B  nigni  hominis  est  iuimicitias  non  solum  non  exciure 
nec  augere,  sed  exstinguere,  569. 

Benignius  Domini  in  populo  suo,  531.  Duo  benignilatia 
.  officia,  remittere  peccata,  et  largiri  beneficia,  Deo  acce- 
plum  faciunt,  et  omoia  opera  pieutis  contiaeiit,  421. 

Bbrillus  episcopus  Arabia  Bostreuus  scriptor  clarus, 

Bobthios  pnefectus  pretorio  cum  Aetio  amico  suo  inter- 
fectus,  752, 753. 

RomPAcnjs  comes  a  Cassino  IrriUtus  in  Africam  se  re- 
cipit,  742.  Booifacio  bellum  indicitur,  743.  Bouifacius 
Aeiium  superat.  et  moritur,  744. 

Bomipacius  XL  Romanae  Ecclesi»  prspficitur,  741.  Boni- 
bcius  papa  imperatorum  edictis  usus  adversus  Pelagiauos, 


362, 363.  Boutfaclos  papa  cum  esset  doctlsstmu*,  adversni 
libros  umen  Petagianorum  bcatl  Aoguslini  episeopi  res- 
ponsa  poscebat,  362,  363. 

Bonifacius  episcopus  Cartbaginensis  ordinatur,  756. 

Bonitas  vera  quousque  exiewialnr,  555,  f61 ,  ejdgr.  79. 

Booi  occulti  sunt,571.  Bonos  Dcus  eruditper  malos, 
577.  Nemo  per  semetipsum  bouus,  nisi  parlicipaliotie  ejus 
qui  solus  est  bonus,  272.  Nemo  bonus,  nisi  ex  mulo,  565. 
Nullus  per  se  bonus,  272. 

Bonum  summum  et  summum  malom  quld,  565.  Bonam 
nostrum  uade  sit,  et  quod  remunerandum,  560.  Nihil  me- 
lius  eo  bono  qao  bomo  flt  bunas,  457.  Bona  omnia ,  et 
maxime  quae  salutem  provebuiit,  a  Deo,  857.  Multa  bona 
a  Deo  fieri  in  bomine  qnae  nou  facit  homo,  nulla  ab  ho- 
mine  quae  noo faciat Deus,  590. 764.  B»na  omoia  magna et 
parva  ex  Deo,  606.  Boni  superioris  amissi  malum  noo  sen- 
titor,  dum  habetor  quod  amatnm  est  iuferius  bonom, 
583.  Omnia  booa  ex  83terna  Dei  volunute,  882.  Bona  om- 
nia  Chrislo  operante  insunt,  noa  ex  merito,  sed  ad  meri- 
lom,  106  vert.  9  el  10.  Bonum  quoddam  dilftens  anima 
peccat,  quia  infra  illam  ordiuatum  est,  608,  609.  Omnia 
boiia  nec  desiderari  nec  perflci  a  nobis  sine  Dei  auxilk), 
287.  Deus  solus  boni  froctos  auctor,  892.  Bonura  omne  a 
Deo,  876,  879  el  uq.\  882  et  seq;9b0et  teq.  Omnla  bona 
quibus  Deo  placetur  sunt  Dei  dona ,  el  ab  eo  petenda , 
882.  Omnia  bona  Dei  dooa ,  883.  Quae  oorrumpuntur  boua 
sunt,  sed  non  summa,  568. 

Bona  temporalia  Dei  dona  sunt,  517.  Bonis  quomodo 
uteudum,  779,  vers.  1C8.  Bo:ia  temporalia  dona  suut  Dei, 
non  ea  umeo  spondet  pioprie  sanclis,  qu»  co.umuuiter 
largitur  et  reprobis,  476. 

Bonum  vere  bene  facere,  id  est,  non  mali  carnalis  for- 
midine,  sed  boni  spiriulis  delecutione  t  52.  Deus  solus 
bonum  cr<  aturae,  562.  Omne  bouum  Dei  et  hominis  est, 
852.  Bona  ftilura,  non  nrssentia  quaerens,  non  lurbatur  de 
malorum  feliciute,4s2.  Bonum  cum  ^audio  faciendum, 
599.  Bonum  non  ab  invito  aut  ex  timore  faciendiiro,  567, 
568.Bona  anm  inviU  noo  amfttunt,572,  669,  epigr.n. 
De  praeseulibus  muneribus  accipist  moitalis  viia  solatium, 
et  futura  «terniiaiis  bona  patienter  exspectet,  448.  Schol» 
Grmem  et  Romana  elot|ueotU  circa  Inveniendum  summum 
bonum  iaboranio  nihii  egerunt;  quia  ad  coKnoscendam 
veriUlem  seraetipsis  ducibus  utebantur,  337,  338. 

BuaGUioHOWBS  partem  Galliae  occupant,  740. 


Gociuus  poeU  comicus,  696 

Cjbsar  Augustus  a  quo  Au^usti  dicti,  699. 

Cjbarius  episcopus  concilio  Arausicano  u  subscribit,  766. 

Cair  Deusa  scclere  quod  me*liubalur  revocare  non  ab« 
stinuiU  799,  vert.  511  Csln  s  Deo  admonilus  post  pccca- 
tum,  899.  PosteriUli  ejus.  etsi  mores  parentis  imitsretur, 
bonius  divloa  se  non  uegavit,  900.  Oin  a  Deo  monitus, 
899.  Neglig  nlke  reus  in  opere  b^no.  ibid.  Quis  sufficiens 
medendi  modus  ei  oblatus.  899,  »00.  Oblatio  Cain  cnr  Deo 
ingrau,  899.  Cain  falsa  religionis  specie  Deum  non  fefellit, 
797,  vert  308  et  teq. 

Cain  fratricidae  posteritas  noo  compuUU  cum  Dei  po- 
pulo,  686. 

Caius  Caesar  CUligula  IV  regnat,  703- 

Caligula  suiuaui  suam  Jerosolymis  et  allbi  sUtui  jubet, 
arasque  sibi,  ut  doo  consecrari,  703.  Plurimos  interficit, 
ibid. Occiiitur,  ibid. 

Caius  XXVII  episcopus  Romae,  721 

Calix  anreus  Babylonis.  398. 

Calustus  XV  Romas  episcopas,  717. 

Camillus  Gallas  superat,  694. 

Camillus  presbytvr  Genuensis  cum  Theodoro  Item  io 
eadem  urbe  presbytero  excerpU  quaedam  librorum  tle 
Praxlest.  et  de  Dono  Perseverantiae  ad  Prosperum  mittit, 
211. 

Cajitabri  oppriraonlur,  700. 

Canticum  uuum  sanctorum  omnium,  tam  qul  pei  icula 
tribulationum  evaserunt,  quam  qui  iisdem  adhuc  atteruu- 
tur,  470.  Canticum  novum  quid,  516.  Perfecta  est  in  cha. 
riute  canutio,  ibid.  Canticum  novum  et  vetus  quid,  555. 
Canticum  novum  cantant  non  in  vetusUle  carnis,  sed  in 
noviute  spiritos  viventes,  530. 

Canlus  ratiooalis  cujus  toU  ln  fllde  et  charitate  mo- 
dulatio,  530  Quomodo  uUtur  psalterio  et  tvmpano,  Urid. 

Capts  Sylvius  rex  Latiuorum,  691. 

Capilolium  construitor,  707. 

Captivitas  regni  Israelitiei.  692. 

Cabausrjs  Brlunnias  invadit,.722. 

Carbones  ignisqui  fldeles  illustrant,  paniont  peccalores, 
505.  Carbones  spiriules  salatifere  desolantes,  465. 

Carcer  angustiae,  et  coriioris  iuhabiUlio,  511.  Nou  a 


955 


INDEX  IK  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITA2IL 


m 


eorpore,  sed  i  eorruptloiie  corporls  aniinam  edud  opU- 
bai  David  dicens :  Bducde  eutiodiaanimam  meanu  51 1. 

Camatuo  vir  iUustris  coocilio  Arausicauo  n  interest  et 
subscribit,  768.  ^  ^  t    f 

t>ro  Chrtsti  quibus  sil  viU,  596.  Quis  carnem  Christl 
mauducet  et  sanguiuem  bil>ai,  6.  Ab  esu  carnis  nullus  re- 
ualorum  fldelium  exripitur,  493.  Cur  Dci  sapientia  per 
caruem  ad  homines  venerit,  580. 

Carnis  dcsideria  castiganda,  no;i  Impleoda,  com  spe 
certa  retributiouis  mternse,  cujus  pignus  in  Christi  glori- 
flcatiooe  habetur,  qui  qu»  prsceptt ,  auxilio  grali*  pra> 
veuiente  ucit  impleri,  «75,  epigr.  102. 

Carmina  quasdain  tristiti*  coovenientia,  78),  vert.  5. 

Cautuaoo  aTvriiscondUa.  fOO.  Carthago  in  diliooeni  Ro- 
manoram  redoclt,  697 .  Cartbago  a  Geiserico  in  vaditur,747. 

Carthaginense  condlium,  733.  _ 

Camts  cum  Qliit  XXXII  regnat,  732.  Hornm  mors,  723. 

Cassiajiu*  pr«sbjUT  audor  collatioois XIII  eootra  gra- 
tiam  Dei,  311.  Pladta  Cassiani  de  gratia  et  libero  arbilrio 
horreatonl  evangellc»  apostolicaque  doctrina  disdputi, 
356.  Casaiani  poiissimum  definltiooes  cur  aggrediatur 
S.Protper,3IO.Lassiauus  nec  cumCstholicis  neccum  Pela- 
gianis  plene  coucordat,  514  et  seqq.  In  Ulud  damnatum  vel 
invitus  iocidere  coovincitur  :  Gratkm  M  $ecmndum  me- 
rUanotlra  dari%  Zti. 

Cassiani  iirima  definitio  catholica,au»  et  gratiam  Dei  bo- 
norum  omntiiro  princlpium  esse  agnovit,  et  liberum  arbltriuai 
illa  nooaulerridocuil,3llef  sfaoM5l2.(>*siauusQuo  sensu 
providentiam  Dei  hominis  comitem  dixerit,  512.  Cassianns 
iusententia  iiistabilis,3l5.Cas*iauus  deflniiionis  prima)  obli- 
tus,  docet  probarcque  contendit  cogiutiooes  sanctas,  nulia 
Dei  inspirallone  conceptas,  de  naturali  posse  prodire  sa- 
pientia,  535, 336.  Locusab  coadductus  a  penrerso  sensu  vin- 
dicatur,  336  et  $eqq  Cassiani  fraus :  cathoficaui  sentenliam  de 
gratiain  disputatiouis  priucipfo  prssdicat.et  eamdem  postea 
imptignat,  345.  Ad  prssclpilla  Pelagiana  gradatim  decurrit, 
345, 316  «I  teqq.  Cassianus  dubitando  disputat  an  iiberum 
arbitrium  ex  gratia  pendeat,  an  gratia  ex  iibero  arbitrio, 
291,292  et  teqq.  Exempla  ad  utramque  partem  conduceulia 
affert,  292  ei  $eqq.  Quomodo  graliam  cum  libero  arbilrio 
conriliet,  291  Vocaliones  diversas  inducit,  29&Quibus  ex 
capacilate  uniuscujusque  gratiain  impertiri  docet ,  299  H 
teqq.  Casslanus  tamen  grattam  secundum  merila  dari  dam- 
uare  se  profitelur,  500  et  teqq.  Defluitio  Cassiani  est,  libe- 
rum  arbilnum  el  gratiam  pariter  susiipi  debere,  id  est, 
ita  ul  pari  uiodo  coiiferre  ad  salulem  credantur,  225.  Ten- 
tationis  vicloriam  libero  arbitrio,  uon  gratis)  tribuebat, 
297, 298.  Quas  p.Tles  Deo  tribuat  iu  teutationum  vicloria, 
298.  Probare  nitilur  exem,.lis  providenti»  Dei  erga  Israe- 
litas,  et  nutricis  erga  parvulum  suum,  298.  Cassianus  om- 
nia  sauctorum  meriu  iu  ad  Deum  referri  nolrbat,  ut  ni- 
hil  nUi  quod  matum  est  buman»  nnturae  ascriberetur,  294 
et  teqq.ue  virtulum  seininibus  naturalibus  quid  senserit, 
29l.QuomoJo  Deumomtiia  in  otitnibus  operan  doceat,  503. 
Hoc  tamen  quomodo  cum  libero  arbitrio  coodlietur  ad 
plenum  moo  posse  comprehendi,  504  Error  Cassiaoi,  alkM 
pcr  gratiam  satvari,  alios  per  legem  et  naturam  justi- 
ucari,  315.  Cassianus  simul  et  libero  arbitrio  infeusus. 
et  gratia?  ingratus,  327.  Cassiauo  Deus  salutem  humani 
generis  diversis  modis  procurat,  qiiosdam  volentes  juvans, 
alios  iuvilos  coumellens ,  501,  302.  Chnslus  hissalvator, 
illis  adjutor,  ibia.  Summaro  salnlis  non  operom  mcrito, 
sed  ccclesli  gratia?  deputaudam  fateiur,  502  Deum  plura 
iribuere  quaui  peuntur  probal  Cassianus,  500  et  teqq.  301. 

Cassianus  oontrarias  defluitiones  confundens,  exemplis 
colorare  nititur  quod  intendit,  hoc  posse  quosdam  per  li- 
berum  arhitrium,  quod  quidam  nisi  Deo  cooperante  non 
possint,  322. 323.  Cassiauus  docens  simul  suscipicndas  esse 
scotentias  coutrarias,  el  iltam  qua)  bonam  voiuntaiem  nasci 
ex  gratia,  et  illam  quae  ex  bona  voluntate  gratiatu  nen- 
dere  dicit ,  refellitur  ex  summis  pontitkibus  et  conciliis, 
317,518,  519,  320.  Error  Cassiani,  per  naluraa  bonnm 
aliquando  bonariuu  voluntatum  prodire  prindpia ,  refelii- 
lor,  ex  prima  ejus  definHione  et  ex  Apostolo,  316,  517. 
Cassiaui  doctrina  meriium  assignat  libero  arbilrio,  quo 
Mrsveoiatur  gratia,  327.  IIoc  damnatum  in  episcoporum 
Pataestin®  tynodo,  528.  Ex  Cassiano  aliquando  gratia  prae- 
vetiit  voluntalcm ,  aliquamio  volunus  gratiam,  295  et  teqq. 
Gratia  Umeu  seincer  graluita  t>ei«  tverat,  295,  296.  Cis- 
sianus  iiberum  arhitriuui  a  parte  quadam  generis  humani 
aufert,  et  in  quadam  t»arte  constituil,  525.  Si  Cassiani  di- 
atioctio  sutcipiatur,  noliis  reci|4endum  quod  docent  Pela- 
giani,  et  Pelagtanis  qiiod  docemue,  et  hoc  modo  nou  Um 
BU  eruut  Catholici,  quam  nos  Peiagiani,555  Caatianns  er- 
roris  irttuit  Pclagianos  narlter  atque  catbolicos,  518, 319. 
Ouomooo  nerverse  couciliare  conetur  uiroaque,  518.  Cas- 
siauus  deflnit  natur»  liumanaB  noo  id  solum  aacrihendom 
quod  Djahitn  cst.  Kefellilur.  534«  335.  Caasianus  tantum 


homioi  tribult  ante  gratlam ,  quantom  ei  fiructUoaissimtmi 
est  babere  per  gratiam ,  544.  Yigorem  liberi  arWtrii  de» 
monstrare  aggreditur,  314.  Cassiauus  iu  homineni  propris 
discreliooi  oonunissum  vuit,  utci  non  plus  a  Deo  pneskHi, 
quam  a  diaiwlo  sit  periculi,  541.  Ex  Caasiano  enaetitai 
fuit  Matthsdi  conversio,  voluuuria  fldes  ZachaBi  et  latroots, 
346 

Cassiani  error,virtutem  re&ta<*ndi  habuissc  Jol>  ei  libero 
arbitno,  uon  ex  gratia,  549.  (Juomodo  melius  loquereiur, 
ut  patieiitla  Job  et  D>  i  adjutorio,  et  libero  bominis  ascri- 
l»eretur  arbitrio,  549.  Ex  Cassiano  confliaus  Job  cum  dia- 
bolo  Deusnou  coo|MTator,  scd  Untum  apectator,  549. 
Uuam  fadle  ex  Cassian;  optnione  inferalur  in  levioribus 
tenutkmibos  dari  gratiam  ul  (acilius  impleatur  per  gra- 
tiam  quod  sine  illa  possel  impleri,  550.  Cassianos  ineoo- 
venieotia  miacere  cooaiur,  et  fideles  in  duo  genera  divldft, 
quibus  eontraria  accommodet,35i.  Deum  aliis  salTatoma, 
aliis  Untum  auaceptoreui  defiuit,554, 555.  Quoadaas  prssire. 


alios  adjuvare,  tWd.  Ex  Cassiano  Deua  leatis  patieutiai 
Job  noo  auxiiialor  fuit,  360.  Cissianns  siMmetiDSt  o 
riusadjuvat  eos  qui  dicuni :  Grattam  Dettecmndmm  merUa 


nottra  dari :  quos  Umen  profanas  opinionis  eaae  profl- 
tetur,  352,  555  et  teqq.  Cassianus  uno  ¥erbo  pene  tobuu 
Pelagianum  dogma  coufinual ,  dicens :  Mullius  laudis  easa 
ac  meriti,  si  ln  centurione  Christus  quod  lpae  doeaverat 
prsstulisset,  550.  Casaiaous  elisaruin  ai^mesiUtioBum  arma 
col  Igit, 521.  Recapitulal  S.  Prosper  duodedm  Caasiani  de- 
finitiones,  ut  pateat  quid  de  gratia  sentirent  oui  gratias  de- 
fensorilHis  obioquebaotur,  et  pacem  Ecdesie  inquitUbaMV 
557  et  scqq. 

Cassibs  Juda?am  capit,  templum  spoliat,  699. 

Castigatio  justi  uon  savilia,  sed  roedldna,  507. 

CAsnifos  dux  contra  Vandalos,  mlssus  Dooibdiim  comi- 
tem  exacerbat,  142.  Casthius  exsilio  mulcUlur,  741. 

Casus  justorum  et  impiorum  dinerunt,  «50. 

Castiutis  virtus  inter  omnes  auxiuo  Dei  maxime  iodiget, 
286. 

Cataka  condiU,  692. 

Cauphrvgarum  error,  715.  Uode  sic  dklus,  714.  El  qua- 
lis  sit,  ibid. 

Cktitam  farinora  quo  tempore  contlgerinl,  696 

Cbcbofs  rex  in  Atlica,  689. 

Ccladior  VIII  Alexandriad  episcopus,712. 

Census  a  Quirino  in  Jmlaea  racluf,  701. 

Cenlurionis  fiJes  a  ChrUto  daU  et  laudaU,  550.  Ontu- 
rionis  uMein  a  Christo  probaum  et  laudatam,  aed  Dei  do- 
num  non  fuisse  docetCassianus,  297.  Idemque  de  Abta- 
haroo  sentil,  ibid. 

Ceibissi flovii  inundalio,  709. 

Cbsdo  Alexandria)  cpiscoiMis,  708. 

Ckudo  hcresiarches,  et  ejus  doginaU,  711,  712. 

Cervix  peccatorum  superbia,  477. 

(talceoonensi*  sroodus  Eulydien  damnat,  et  fidem  de 
Incarnatlone  catnolicam  coufirmat.  752. 

Chaldei  ex  aatris  futura  coujicieliant,  809,  vers. 627  d 

CnariUa  perfeda  el  imperfecU.  898  ef  aaf .  Insnperabi- 
les  fadt,  884,  898.  Ejiis  cum  humilitate  nexus,  949.  Sioe 
ea  csBterss  virtutes  non  iirosiint,  9i8ef  $eq.  Sioe  ea  per- 
eunt,  898.  Est  pars  hiimilitatis,  et  vlciasitn,  949.  Siae  cha- 
riuie  ex  At^toio  othil  prosunt  caetera,  92,  95.  StaM  caa- 
riute  habent  csetera  pietatis  similitodioem,  mtm  Teriu- 
tem,  93.  Nemo  dignos  dono  charitalis  ioventus,  ssral.  Boaa 
qualibet  sine  diariute  posauol  perire ,  non  poaauat  aiue 
charitate  proiiesse.  398.  ChariUs  omnium  sumaadono- 
rum ,  et  cjuaxlnm  vtta  virtuium,  598.  Ad  hanc  cssiera  refe- 
runtur,  ibtd.  Siue  cbariute,  duas  non  qussrit  quss  soa  aunt, 
nihil  prodesse,  948  ef  $eq.  Sine  chariute  nullum  prodcst 
liooum,  per  banc  cmne  deletur  peccatum,  951.  Cbaritaui 
perfecia  efflcacin,  598.  Sine  chariute  booa  concU  non 
prosunt,  543.  Cliaritas  legis  plenitudo,  574.  Charius  im- 
perfecta  invenitur  imerdum  cum  fide  et  IntelligeuUai  vi- 
gore,  898. 

Charitas  ex  Deo  et  Deus  est,  598.  Praeceptutn  chariUlis 
super  omnes  libros  esl.  citi  miliut  omnis  lingua  et  osanis 
doctrina  sanctorum ,  585.  Duo  pnscepU  chariUlis  dua) 
pennae,  quibns  aninue  ad  Deum  tendunt,  584.  Chariutem 

2oa  diligirnus  cnm  diflfundit  Deus  in  eordibus  nostris,  384. 
barius  sola  vlrtus  protiria  et  sfiedalis  piorum  atque  san- 
ctorum,  585,  544,  610.  epigr.  7.  Cbarius  Dei  muudum 
iinpiorum  vicit,  904.  Superiora  ccdl  Scriptune  charius, 

2ua  nihil  aublimius  in  eloquils  et  prsKeptisdiviais,283. 
lignus  est  amittcre  inutilem  fldem,  qui  nou  exereuerit 
charilalem :  ex  servo  cul  ablatum  ulenUam  inatiHter  aer- 
vatum,  894.  Charius  et  fldes  dooa  Dd,  92  <f  af«.  CaariUs 
latitoiio,  444.  ChariutU  facultas  usu  creadt,  888.  Major 
Del  cuariua  qua  dilexil  nosrquaai  in  eumdeaa  uoatraoV> 
lectio.  584.  Noo  solum  lex.  sod  magis  EiaugeUuai  st 


!£7 


LNDEX  IN  OPERA  S.  PKOSPEIU  AQUITANI. 


9&8 


cliaritatis  preceptis  conlinetur  582.  Charitas  ex  Del  mu- 
nere,5i3. 

Chariutis  nccessltas,  893.  Charitas  Del  semen,  pecca- 
tum  non  fccit,  951. 
Cbblcus  pontifex,  093. 

Cliori  nomine  conrordia  significatur  laudanlium,530. 
Chbysaphius  inleriinilur,  731. 

Christhuus  cur  ita  vocetur,  596.  Christianos  popolos 
vcrus  Israel,  424.  Christianos  cogitabat  Deus,  cum  Atirabss 
genus  innunierum  promiUeret,  799,  vers.  346  et  seq  Ghri- 
stiani  spirital  s  sedent  soper  mundi  flumioa ,  borom  cursu 
noa  trahuntur,  494.  Chiistiani  tanto  beatiores,  quanto 
pauciora  habiierint  qoa?  ipsorum  sunt,  et  quanto  plora 
qiUB  Dei  sunt,  336.  Totus  popolns  Christisiius  sacerdotalis 
esl.  Yerom  plenius  rectores  plebis,  qui  tpecialius  summi 
poulificls  el  inodiatoris  personam  gerunt,  484.  Qusa  dicta 
de  exitu  |*opuH  Israel  ex  ASgypto,  magis  conveuiont  Chri- 
stianorum  libertati,  424  et  seq. 

Cbr  sti  uomeu  a  chrismate,  id  est  unclione,  996.  Cnri- 
stos  Patri  «qualia  et  ininor  Patre,  Deos  et  bonio  Chrislus 
unns,  597.  In  Christo  duplex  forrna  seu  natora,  413.  Pater 
adjuvat  Filium,  inquantum  Deus  hominem,  propter  formam 
servi,  413.  Quomodo  plenitudo  diviniutis  habitet  in  Chrlslo 
corporaliter,  387.  Christus  secuudum  Deiiatem  Dominus 
crcalorque  Da\ld,  secundum  carnem  Qlius  David,  non  du- 
plex  persnna,  sed  onus  Christus,  517.  Christiis  Filius  et 
Dominus  David,  415  el  seqq.  Post  resuTeclionem  et 
ascensionem  etiam  eo  ipso  quo  erat  fil  us  David  factus  est 
Dominus  David,  415.  Christo  omnes  suh]icientur  aut  per 
condemnation»m,  aul  per  correclionem,  416.  In  Cbristo 
ulraque  natura  confitenda,  divina  et  bumana ,  803  vers. 
473  el  seqq.  Utraque  saluti  human»  necessaria,  ibid.  vert. 
480. 

CbrisU  incarnatio  quo  tempore  completa,  902  Christus 
Deusmanensfithomo,  803,  vers.  463  rt  seq  Christus  fru- 
ctus  ventris,  quia  secundum  carnem  Virginls  matris  fitius, 
non  per  viriKm  coitum  conceptus,  sed  per  Spiritum  san- 
ctum,  483.  Chrislus  venit  ut  legem  vet  ris  Te&Umenli 
nova  lege  evangclicae  veritatis  impleret,  479.  Ex  iueff^bili 
Dei  humilitate,  qua  homo  et  miser  fieri  diguatus  est,  ut 
homiuem  redimeret,  agnoscat  homo  captivus  quo  carcere 
clausin,  quo  morbo  obsessus  fueril,  181,  vers.  889  et  scfiq. 
Cui  eripieudo  notinisi  morte  medici  succurri  potuit,  ibid.t 
903  el  90 4.  Christus  non  Dpus  Untum,  sed  etiani  liuino 
confiteiidus,  sub  quo  periculo ,  600.  Christus  de  Yirgine 
natus  novim  principimn  hominibus  fecit,  805,vers.  492  et 
seq.  Ctirtsti  iucarnatio  et  passio  propter  homiiiem,  nec 
Deo  utilis,sed  hotniui,  777,«ers.  79  ef  seq.  Cbristus  descen- 
d -ndo  »1  uos  per  nos,  ad  se  per  se  fecit  ascensom,  486. 
Christi  incarnaiioneui  certo  fbtoram  sperabaot  patriercha, 
annouUabant  propheUe,  803  vers.  W&etseq.  Christus  vere 
incarnatus ,  653  epigr.  66.  Christos  factus  paoper  et  men- 
dicos,  412.  Christi  adfentus  tempus,  cum  peccaloresdissj- 
passcul  legcm  Dei,  457. 

Christus  nascilur,  701.  Laus  CbrisU  vera  et  maxima, 
qua  hoc  ipsum  quod  est,  unlgenitus  Dei  Filins  prssdicatiir, 
408.  Christus  caput  nostrum  nunc  in  se,  nunc  in  cor|>ore 
suo  loquilur,  quia  duo  sunt  in  carne  una,  501.  Chribtus 
quomono  reliquerit  Patrem  Deum  el  matrem  synagogara, 
593.  Christus  secundum  Divlnitatem  creator  est  David  et 
omnium,  secunduro  carnem  fil.us  David  ,  503.  Christns 
pauper  nostra  indutus  paupertate,  573.  Chrislus  in  per- 
»ona  membrorum  orat  in  Psalmis,  575.  Et  gcmit,  574. 
Christus  uoa  petra,  mulu  verba  Dei  mult»  petra,  de  qui- 
bus  dant  vocem  quorum  disputaUonibus  consonant  tesU- 
mouia  Scrtpturarum,  387.  Quibus  nativitas  Christi  vel 
niors  prosii,  213,  214.  Christus  sacerdos  ul  homo,  non  ut 
Djus,  cujus  sacerdotium  non  finitur,  417.  Secundum  ordl- 
nem  Melcbisedech ,  •  id  est,  secundum  mysteria  per  eum 
declaraU,  417.  Chrlstus  solus  qui  dicerel,  Non  est  inventa 
in  me  iniquiias.  512.  Quomodo  Cbristus  ei  utero  ante  lu- 
ciferum  geniius,  Um  ex  Patre,  quam  ex  Matre  virgine, 
417.  Chrislus  horam  nativiuUs  et  mortis  elegil,  604.  Cbri- 
stus  cur  |>ost  lam  longa  tempora  venerit,  35, 34.  De  fiiri- 
sti  incarnaUone  errores  Manichasoram,  Pbotinianorum  et 
ApolliuarisUrum,  81. 


Christos  pr«dicat,  701,  702.  Christom  verom  Deom  et 
hominem  confiteri  cujus  necessiutls  sit,  997.  Qu»  Cnri- 
stus  nostra  pro  salute  fecerit  aot  passus  sit,  805  vers.  516 
tt  seq.  Quamvis  volonUria  csset  Christo  passio,  maximum 


tamen  persequentiuro  erat  crimen,  quod  mala  pro  bonis 
reddebant,  409.  Christus  et  pro  apostolis  ante  passionem 
orabal,  et  pro  crucifigenlibus  in  cruce.  409.  Trislilia 
Christi  noslr»  natur»  crat,  512.  Pro  omnibus  Impiis  mor- 
tuus  Cbristus,  90  4.  Quod  Christus  pro  totius  mundi  redem- 
plione  sit  crucifixus,  possit  tamen  aliquo  sensu  dici  pro 
his  Untum  crucithus  ouibus  mors  ejusprofuit,  215,  214  el 
seaq  t  215.  230,  231.  Cbristus  pro  omnihus  wortuus,  904, 
905  et  seq.  Cbristus  dans  exemplum  paUendi,  contulit  do- 
num,  430.  Christus  in  cruce  patieuUam  erga  iuimicos  do- 
cuit,  409.  Christi  latus  lancea  percussuin,  ul  profluant  sa- 
cramenta  quibus  formetur  Ecclesia,  575.  Cbristos  auii- 
liom  a  Patre  orat ,  et  pro  se  pmpter  formam  servi,  et  pro 
corpore  soo,  protiter  servos,  414.  Christoa  aolus  sine  pec- 
cato  subiit  poenam  peccaU,  590. 

Christus  janua  inlrantium  Dei  regnum ,  475.  A  cujos 
ingresso  arcentur  qoi  pnBdicaUonl  veriutis  contradicnut, 
475.  Neiuo  ad  Cbristum,  nisl  attrahatur  veult,  525.  Chri- 
aius  digito  scribens  in  Usrra  quid  doceat,  855, 856.  Chri- 
slum  impii  persequHntes,  nescientes  quid  facerent ,  dul- 
ciorem  fecemnt,  432.  Quomodo  Christus  socios  passiottis 
non  bsbueril,  509  Chrisii  descensio,  ascensio  et  regnom, 
581.  Christus  lapis  angularis  morte  sna  factus,  non  a  qui- 
bus  passus  est,  sed  a  Domino,  454.  Chriatus  verus  David, 
511.  Christus  petra  spirttalis  doctriiiani  suaro,  quss  prius 
dura  et  rigida  videliatur,  misso  Spiritu  sancto  fecit  pota- 
bilem,  425.  Cbristus  etspiriuliuro  et  simplicium  refugium, 
388.  Christus  sacerdos  et  victima,  propitiator  et  propiUa- 
tio,  484.  Christos  voluntate  passus  et  roortuus,  588.  ln 
Chrino  altare  propiUath>nis,  et  arca  sacrificii.  et  arca 
dtictrin»,  482.  Christos  solus  est  qui  possit  dicere ,  Con~ 
vertuntur  ad  me  timentes  fe,  etc,  449  Qiristuin  iniinici 
gratis  oderunt  duobus  modls.  409.  Quomodo  Christus  ultos 
est  persequrntes,  432.  Christus  Yerilas,  et  omnia  in  Cliri- 
sto  vera,  593  Christi  sessio  et  exallalio,  499.  Christna 
satuUre  Dei ,  598.  Cbristos  caput  Ecclesisa ,  cujus  oratio 
non  separalur  a  capite,  quod  Ecclesiain  orare  lacit,  506 
Christus  pclil  cor;  ori  suo,  quod  est  Ecclesia,  et  in  eodeui 
corpore  suo  indigentiam  i^Ulur,  per  id  quod  membria 
suis  est  necessariuro,  448. 

Cbristi  dilectio  duplex  erga  diligentes  se,  601.  Nunc  ut 
credamus ,  tuoc  ut  videamus ,  et  ipsam  visionem  merce- 
dem  fidei  capiamus,  ibid.  Sicut  vilis  palmllibus  vitam 
subministrat,  non  sumit  ab  eis;  slc  manere  in  Christo  dis- 
cipuiis  prodest.  non  Christo,  601,  602,  765.  Christus  viU, 
lumen  et  justitia  confitendus,  92.  Christus  ab  iuitioge- 
neris  humani  j»r®dicari  non  desiilit,  33.  Christus  et  Ec- 
clesia,  unus  liomo,  unua  Christus,  476  Christus  via  ad 
Deum ,  580.  Omnium  qui  salvantur  Cbristos  aalvator  est, 
555,556. 
Cicno  nascitur.  697.  Cicero  occiditur,  689. 
Cubbj  juxU  Rhodanum  a  C  Mario  et  Catulo  eoperaB* 
tur,  697. 

Orcomclslo  cor  pracepta ,  et  quid  significaret :  cor  die 
oriavo,  587,  588.  Circumcisio  cor  mandau  Abraha*,  901. 
Propter  Christom  inandata,  ibid.  Circumcisionis  roanda- 
tom  Abraha3  datom,  687.  U*qoe  ad  Chrlstom  |tromistionis 
corporeom  signum,  ibid.  In  sj»iriUle  signuin  vera)  circum- 
cisiouis  cordis  transilt,  ibid.  Circumcisio  Christiana  et  spi-. 
ritalis  Dei  douum,  286. 
Cives  terrcna;  civiutis  et  coelestis  «joid  faciat  565. 
Civitas  una  ex  angrlis  et  hominibus  ad  eamdem  socie- 
latem  tendentibus,  550.  Mierasd  civiutis  ssterna  gaudia, 
476.  549, 035  epigr.  57. 

Clamor  rordis  magna  cogiutionis  intentio,  459.  Clamor 
ad  Deum  dileaionis  flagrantia,  557. 
Clauduhus  poeU,  737. 

Claodius  Y  rognat,  703  Clandius  moritnr,  704. 
Claudios  IXVllI  regnat,  720.  Hujus  victoria),  ibid.  El 
mors,  ibid. 
Climen*  III  Roma3  episcopus,  707. 
(xiiuofs  Alexandrinus  presbyter,  715.  Mulu  scrlbil, 
716. 

Cleopatea  regnat,  698.  Cleopatra  urbem  ingreditur, 
699.  CleopatraeetAntonilmors,  700. 

Qerici  Aquileienses  eximia)  virtutis ,  732.  Clerici  Ro- 
manl  perjorii  rei  cum  Felice  antipapa  ejlciuulur,  728. 
Clitus  II  Romans  Ecclesiaa  eplscopus,  706. 
Closius  Albioos,  qui  se  Osarem  fecerat,  intcrflcitoi, 
716. 
Cnosson  coodiu,  689. 

Conamnjs  XLI  Romse  epiaeopm,  741  Coetestiima  pon 
tifex  ad  Ecclesia)  pra)sidium  roulU  grati»  dona  aceeperat9 
563.  folesiiuiii  audU  ntiam  poatulanteni  totius  Italla  fl  I- 
bus  eitrudi  jussit,  ibid.  Ab  errore  Pelagiano  Vri  annias 
Hberavit,  ordiuato  Palladio,  ibid.  Orieutales  Kcclesias  a 
Pelagiana  et  Nestoriana  peste  liberavit,  ilrid.  Reiceben- 
sorus  sancU  Augustiui  intra  Galliu  repressit ,  ibiti.  Quo 


959 


INDBX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITAM. 


960 


etogto  decoraveril  tum  Aagustinum ,  tam  ejas  doctriuam, 
tbtd.  Quorumdam  adversus  Coeleslini  teslimoniam  cavilla- 
tio  refellitur,  564  et  $eqq.  Ga»lestinus  Germannm  Anlissio- 
dorensem  in  Briunnias  contra  Pelagianos  dirlgit,  741. 
Oflestinns  Palladiuro  primum  Scotis  epujcopum  ordiuat, 
744.  Cuslestious  Nesiono  resislit  , 743. 


C03U  et  tcrr»  polcbritodo  paginae  qtuedam  auctorera 
suum  non  taceiites,  939.  Frustra  louuuutur,  nisi  Deus  ipse 
0|»erelur,  9&0.  Ccell  quomodo  facti  in  intellectu,  492.  Coe- 
lum  et  terra  quoinodo  in  oratione  Dotuiuica  acci|iiantur, 
51.  Goell  et  terra  veterasceot  et  peribunt,  uon  ot  nou 
lint,  sed  ut  allter  sint,  378.  Coeliim  iilud  habiUlio  Dei 
ooa  qood  videlur,  sed  Jerusalera  qu»  aediticatur  iu  san* 
ctoram  augekmim  et  horoinuiii  giorificalione,  4(19. 

Cogiuito  Dei  qufd  sit,  565.  Cogiutio  bona  Dei  donnm, 
881.  Cogiutiones  nisi  a  Deo  insiu*  rect»  esse  nou  pos- 
suot,  930.  Cogitationem  salutarem  el  conseusum  praedi- 
cationi  evaogelic»  non  fieri  sine  inspiratione  Spiritas 
saocti  est  de  fide,  761,  762.  Cogiutiooes  pias  ex  libero 
arbitrto  sine  Dei  iospiratione  non  oriri,  336.  Cogitationes 
boo»  vox  ad  Deum,  nec  mala  opera  pariuot,  555.  Omnia 
opera,  vel  bona  vel  mala,  a  cogitatione  proceduut,  455. 
CegiUtiones  bomioum  morte  pereunt,  522. 

Cognoscere.  Non  cognoscere  est  non  probare,  372. 

Cognitio  Dei  est  a  Deo,  881 .  Cognitio  Dei  salus  esl  co- 
gnili,  509.  Eum  noo  cognosrit  io  quo  opera  sua  rt  dona 
oon  invenit,  ibid.  Qui  accedant  ad  cogoitionem  Dei ,  aut 
ab  ea  repeliantur,  524,  525. 

Collationes  Cassiani  contrariae  Aujrustioo,  90.  Centeois 
Aiurastini  voluminibus  refutandae,  ibtd. 

Golossus  Rbodo  ooncussa  ruit,  696. 

Columna  Ignis  et  nubis  dux  itineris  per  diem  et  noctem 
populo  Israel  per  dcsertum  gradienU ,  801  vers.  393  et 


consors  Imperii,  714.  Ejus  cum  patre  victo- 

ria,  714,  715.  CouimodusXV  regnat,  715.  CommoUi  vaui- 
tas  et  crudelilas,  715.  Occiditur,  ibid. 

Commuuio  bonorum  operum  inter  fideles  \*er  chariu- 
tem,480. 

Compartus  Sylvtiis  Latinorum  rex,  691. 

Compuoctio  cordis  ex  peccato  noo  convenit  ChrUto  in 
se,  scd  in  membris,  412. 

Gonciiiora  Nic«uum  Photinianos  baptizjri  constituit, 
720. 

Concilia  Atricaoa  de  gratis,  319.  Concilia  Africana  con- 
tra  Pelagianos,  125  ver$.  76  et  $eag.  V.  notas  ibid.  Concilii 
ccw  episcoporum  epistola  ad  Zosimum  pontificem,  de 
Pelagii  et  CeelcsUi  damnatione,  520.  Concilium  Cartbagi- 
neuse  de  Donatistis,  759.  Coocilium  Carlnagineose  cootra 
Pelagianos,  741.  Concilium  Epliesmum  Nestorium  cnm 
multis  Pelagianis  damnat,  74i.  Conciliura  Epbesi  coogre- 
gatum  in  causa  Eutychetis,  750.  Dioscori  Alexaudriui 
lacltoiie  in  eo  omula  turbautur,  ibid.  Concilium  Chalcedo- 
nense  in  causa  Eutychetis  conctum,  751.  Concilium  Arau- 
oicaoum  n  de  gr^lia  et  libero  arbitrio,  759  et  $eg.  Concilii 
Arausicaui  n  definitiones  laicis  ctiam  utiles ,  766.  Ideo  a 
•viris  iltuslribus  cl  toicis  subseriptx,  766. 

Coucupiscenti»  mal»  languores  anim»,  379.  Concu- 
piscentia  caruis  adversus  spirituin  minui,  ct  splritus  a»l- 
versus  carncm  augcri  postulatur,  440.  Concupiscentia 
superna  obumbratione  sedatur,  ne  in  laqucum  mal»  vo- 
luntatis  iucidalur,  503.  Concupiscenli»  est  delectari  pec- 
calo,  556.  Cum  ea  ooo  pax  sed  bellum  esse  debet,  tbid. 
Concupiscentia  ad  agonem  et  huniiiiatioiieiii  relicta ,  856. 
A  quo  victoria  concupiscenti»  et  volnptatis,  ab  illo  etiam 
robur  patieuti»,  456.  Propler  coucupiscentiam  rebcl- 
lantem  iu  bac  vita  uoudum  Dcus  est  ouiuia  io  omnibus, 
950. 

Condescensr.s  erga  iufirmos,  591. 

Condonatio  mntua  peccatorum  quam  oecessarla,  599, 
600.  Benigna  coudiiio,  dimitlendo  aliena  peccau,  diluere 
sua,  600. 

Coufessio  peccatorum  est,  et  confessio  laudis,  418. 
G  nlessionon  pcenilenUum,  sed  laudantium,  431.  Confes- 
sio  veritalis  quomudo  non  penitus  auf  ralur,  4i5  Coufes- 
sio  peccatorum  decus  est  recte  factorutn ,  582  Confessio 
peccatorum  el  justilicatio  opus  Domini,  419.  Confessioueiu 
peccalorum  semper  necessariam  esse  Cbristi  voce  agno- 
scimus,  507.  Confessio  qti&dam  laudis  divioe,  non  ituqui- 
tatis  humana),  497.  Coufessio  pcccatorum  laudat  Deum, 
897.  Confessio  peccaii  quaudo  ulilis,  557.  Pcr  humilem 
confessionem  homo  iodicat  se  sci<  nti  Deo,  et  se  iodicat 
homini  nescieoii  Deus,  591.  In  lacum  a~tern»  miseriae 
descenduiit  qui  per  contumacem  superbiam  remedia  con- 
festionfe  pomiteati»  perdidcmat ,  513.  Coofessiouis  fru- 
etus.  577. 


Coojugibus  oon  caro  solom  esdem,  sed  mcos  et  spiritiis, 
779  rers.  121, 122. 

Coojagium  spiriule  quo  Christo  Ecclesia  coonectitur, 
mullis  nomiitibus  designalur,  476. 
CoiiscieuUje  mjl»  pcena  maxinui  est,  570. 
CoHSTins  provehitur  ad  regnum ,  726.  CoosUotis  nors, 
et  turtae  iude  natas,  728. 

ConsTANS  CoosUuUoi  lyraool  fflJus  i  Gerontio  ootldilur, 
7S9 

CoHaTARTiims  XIX VI  regnat,  724.  Pax  Ecdesiss  reddita 
a  ConsUntiuo ,  724.  ConsUntinus  awl  Antouiuin  scribit, 
726.  Constantiul  baptisma,  727.  Ao  ad  Ariauos  declinarit, 
ibid.  not.  Constantini  mors,  727. 

GoRSTAifTUTUs  filius  ConsUoUoi  Cesar,  725.  ConstanU- 
nus,  Consuntius,  et  Consians  XXIV 11  reguant,  727.  Coo- 
sUnUni  junioris  mors,  727. 

Corstaiitikus  tyrannus,  739.   CoosUolioas  victns  et 
captus,  739. 
Coostantino(K)1eos  incendium,  745. 
CoosUiitinopoliUna  syoodus  cootra  Macedooium ,  755. 
CoifSTAKTius  el  Galerfus  Maiiroianus  a  DiocleUano  asso- 
mnotur  in  regnum,  et  aSuitate  coniunguutur  ipsi  et  Iler- 
culio,  722.  Constantius  moritur,  724. 

Constaktius  ConsUnUui  ttlius  Csttar,  725.  CoosUntius 
Ariauis  faveos*  catbciicos  vexat.  727.  CodsUoUus  moritur, 
730. 

CoiisTAifTius  ab  Honorio  in  consortium  regnl  assomitur, 
741.  Constantius  moritur,  741. 
CoRSTAirnus  a  Pelagiauis  mulU  patitur,  741. 
CoRSTARTius  episcopus  coocilio  Arausicano  u  subscribit, 
767. 
Conlinentia  est  donum  Dei,  880. 
Couturbatio  Christi  voiaotaria  fuit,  512. 
Conversio  ooo  differeoda,  553, 657  ejngr.  74.  Cum  homo 
ad  Deuin  convertitur,  Dei  gratise  ol  prindpio,  |iotins 
quam  libero  arbitrio  haoc  ascribeodam  mutationem,  183 
vers.  911  ex  $eq.  Cooversioois  faculus  a  Deo,  429.  Conver- 
siooem  siue  hsesiuUone  obedieotium,  non  mioosquam 
diu  re  pugDaotiura  Deus  operatur.  322.  Cooversio  houiiois 
licet  oon  sine  ipso,  non  umeu  ab  ipso  incipit,  338.  Coo- 
versiocor  is  dooum  Dei,  881.  Quid  agatur  io  corde  homi- 
ois  cum  cooverUlur  ad  Deum,  850.  Cnnversionis  ioitium, 
redire  ad  cor,  et  Scrlpluras  legere,  770.  lo  homine  cum 
convertitur  non  alia  subsUnlia  creaiur,  sed  eadem  repa- 
ratur,  nec  aliud  ab  eo  auferttir  oisi  viuum,  853, 854.  Coo- 
versio  omnis  a  Deo  iucipit,  855. 
Consules  regibus  succedunt  apod  Romaaos,  605. " 
Cor  bominis  duo  maxime  pubaut,  amor  et  timor :  qui- 
bus  gemiois  motilms  aninios  aut  aperitur,  aut  daudiiur, 
slve  diabolo  sive  Deo,  509.  Corde  mlgrat  qui  anVctuni 
mutat,  596    Parum  esi  in  corde  habere  Christum,  nisi 
quod  corde  credimus,  ore  |iroflteamur,  443.  Cordis  dilata- 
tio  veriutis  dilecUo,  ut  Dro  uon  timore.sed  amore  servb- 
tur,  441.  inclinatio  cordis  simul  et  divioi  muoeris  et  pro- 
priae  volunutis,  454.  Cur  iuuuaculatum  quomodo  fial  per 

S^aiiam  Dti,  449.  Cor  muodum  locus  oratioui  aptus,  et 
ei  templum,  ubi  Deus  exaudit,  quia  ibi  habiut,  594.  G»r 
sarsura  haberc  quomodo  opoi  teai ,  564.  Rectum  cor  cum 
Deo,  577.  Perfectio  cordis  divini  est  muneris,  502. 

CoRRELius  non  sine  aliqua  fide  orabat  et  donabat,  30. 
Cornolii  centurionis  exemplura  a  Semipebgianis  aliatum. 
91.  Omnis  prsparaUo  Cornelii  per  Dei  gratiam  collau, 
91.  Novas  vocaUouis  ejus  exoraium  per  iodida  praxe- 
dentium  studiorum  Deum  consUbat  operatom,  91. 

Corwklus  XX  Ronuo  ei  iscopus,  martyr  moritur  1 719. 

ConRnuslV  Anliocbiaj  episcopus,  710. 

Corpus  aotea  uobis  ornamentum ,  postea  cmnpedes  u- 
ctum,  55i.  Corpus  posse  niuUri  iu  corpus  aliud,  nuuiquaiu 
io  aoimam  rationalem,  ex  Deo  instituU  sua  ooo  cnovel- 
leote,  385.  Nemo  est  io  hac  vita  cujus  animsm  corrupii- 
bile  corpus  non  aggravet,  440,  516,  625«epiar.  18.  Ad 
compagem  corpori*  Christi  uonuisi  |»er  humllttateni  et 
oratiouem,  per  geiuitus  el  lacrymas  perveoitur,  376.  Cor* 
pus  abseuutiir  loco,  anima  peregrinator  affectu,  466. 
Corpora  nostra  Deo  non  perire,  573. 

Cornu  aUitudiuem  significat,  484. 

Correclio.  Nemioi  Dcus  correctlonis  vhm  adimit.  oec 
quemquam  booi  possibiliute  dispoiiat,  sed  peccator  ct 
velie  et  posse  bouum  sibi  sustulit,  258. 

Corruptibilitas  cor|ioris  et  concopisceotia  non  est  natura 
homiuis,  sed  poena,  589. 

Corinthus  condiu,  alias  Ephvre,  689. 

Coturnix  a  Deo  concessa  ad  petittonem  elecloruro,  ad 
caroalium  murmura  comprimenda,  397. 

Grassus  cousol  capitor,  698. 

Cratirbs  cotnicus,  694. 

Creatio  eorum  qui  boni,  et  eorura  qui  mali  flbturi  sont, 
586.  Gur  hi  creentar  qui  «tems)  viuo  psriicipes  m 


%i 


INOF.X  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUlTANi. 


961 


eront,  216, 217  «I Mtf.  Nulla  cutpa  Crcatoris,  ibid.  Quod 
taies  et  mufklum  ornent,  f  t  sanctorum  profectibtis  ser- 
viant,  ibid.  Probatur  ex  tnorte  Chrisli,  et  martyrum,  et 
apostolo,  ibid.t  222.  Deus  angelum  vel  hominem,  quera 
uialum  futurum  pnesderat,  cur  creaverit,  862.  Deus  solus 
Creator  :  non  angeli ,  eisi  operationem  suara  rebus  qus3 
gignuntur  in  mundo  adhibeant.  563. 
-  Creatura  Creatori  adhaerendo  fit  major  et  melior,  non 
s  ille,  552.  De  creaturarum  conditione  tria  inlimari  oportuit, 
a  qno,  per  quid,  et  qoare  bct»  sint,  562.  Creaturarum 
consklcratk>neinleiligi'ur  uuiversitaUs  auctor.utde  his 
quae  viderc  possibile  est,  ot  in  quibus  tanta  adinirationum 
materia  est,  ea  qtia  cernl  nequeunt  a&timentur,  518. 
Omnes  creauiras  Deu*  fecit,  ut  saluti  nutlrae ,  non  ut  per- 
niciei  inservircnl.  20  ,vcrt.  603  el  $eq  Quomodo  sancti  iis 
u»i  ut  Deum  uuum  coWent,  ibid  ,ters.  606  el  $eq  llla 
creatura  melior  quam  nihil  delcctal  iliicitum  :  eliain  illa 
bona  qtue  illicitam  delectaiionem  potest  cobibere. ,  et  de 
hac  couibitione  laetari,  586.  Creauiris  non  inuaerendum, 
scd  ex  his  ad  Creaiorem  asceudenduui,  551.  Creaturae  Dei 
proprie  Cbrisiiaui,  389. 

Credere  meritum,  videre  praemium,  601. 

Cae*cehs  cynicu*  Jusuni  persecutor  et  accusator,  712. 

Caispvs  et  Coiislautiiius  filii  ConstanUni,  et  Licinius 
Caesarcs  appellantur,  725.  Crispus  et  Uciniua  interfecti, 
725. 

Crnx  Christi  mundi  sapientibus  stultitia,  quo  magis  do« 
ctriuis  saecularibus  iiii  tumeot,  855.  Etiam  a  Judais  in 
lege  doctis  reprohala,  ibid. 

Culius  Dei.  Deus  amore  summo  eoli  debet,  577.  Deura 
gralis  coleudura  doceut  Scriptur»,  442.  Quid  sitgraUs  00- 
lere  Deum,  ibid.,  5i6,  627  ept#r.  20. 

Culpa.  Patet  eulpa  ubi  non  latet  paena,  et  societas  pec- 
cati  eonvindtur  de  communiooe  supplicii ,  320. 

Cujidilas  et  cuariias,  558.  Cupiditates  porl*  iuferi, 
561. 

Cnrae.  Qui  indignis  curis  non  implicari  cnpit,  quid  vitet, 
quid  sectelur,  677,  epigr.  107. 

Cumtbs  et  Corybautcs ,  68».  Cnossum  conduut,  et  aal- 
talionis  geuus  quoddam  reperiunl,  ibid. 

Custodia  circa  nos  Dei  non  carnaliter  accipienda,  quia 
simul  custodiunt  Pater  et  Filius  et  Splritus  sanctus.  604, 
605.  Custodit  parvulos  Dominus,  quos  vult  esse  per- 
fectos,  429. 

Cycii  primi  initium ,  703.  Cycli  primi  finis  et  sequentia 
exordium,  710.  Cycli  secundi  ttnis,  el  tertii  iuitium,  717. 
Cydi  terlii  finis  quarlique  prindpiuin,  725. 

Ctmllus  XXII  episcopus  Antiocbenus.  722. 

Cyrillos  Alexandrinus  Nestorio  resisut,  743. 

Cypmakus  eplscopns  et  marlyr,  719.  Cypriani  libcr  de 
Morialitxte  multis  ac  pene  omnibus  qui  ecclesiasticas  iiltc- 
ras  amaot  laudabilitcr  nolus,  37.  Tractatus  de  Oratione 
Dominica.  53.  S  Cypriani  iitlera)  ad  Ludum  et  Stepha- 
uuin  potitifices  Roniauos,  719. 

Ctpauhus  episcopus  condiio  Arausicano  11  subscribif, 
767. 

Ctzcus condita,  690. 

D 

Damoiibs  rectores  tenebrarum,  kl  est,  hominnm  cnabolo 
subditorum ,  432.  DaBmones  nihil  nexie  inferre  possont, 
nisi  Deus  permiserit,  589.  Dei  judicto  iiomo  inimicis  suii 
aut  castigandus  traaitur,  aut  proltandus ,  589.  Daemones 
etsi  ad  persequendos  Cbristianos  impiorum  animos  inci- 
lenl,  in  Ecclesiam  saevire  non  audeul,  sed  iotra  iofideiium 
corda  cohibentur,  389.  Elsi  multorum  hontinum  talis  est 
malitia  qualis  et  daamonom,  hoc  distat  Uiter  utrosque, 
quod  hominibus  superest,  si  Deus  misereatur,  recood- 
llatio,  daeraonibns  nulla  est  senrati  cnnversio,  233, 234. 

Dalmatius  Caesar  factns,  726.  Dalmatius  ocddilur, 
727. 

Diiusus  XXXV  Romana)  Ecdesiae  episcopos,  731. 

Damnationis  causa  peccatum  originale  in  parvulis  qui 
sine  hapiismate  moriuntur,  non  facta  quie  facturi  erant  si 
viverent,  60,  61. 

Daw iel  et  socii ,  695. 

Darius  rex  Persarum,  693- 

Daeius  Nothus,  694. 

Darius  Arsami  filius,  694. 

David  rex ,  691.  In  David  persona  Christi  et  Ecdesi», 
485.  David  mansnetndinis  observanUssimos  fuit,  481. 
Christl  et  Ecclesi»  figura ,  481.  In  hoc  fldei  ferror,  iaid. 
David  propbeta  cum  templum  sBdiflcare  eoncupisceret, 
noo  igoorabat  vemra  perfectumqoe  tetnpluni  a  Christo 
condendnm,  336.  Cur  ad  constrncUooem  templi  nou  David 


rxe  mplo  prototur  hoc  nolle  atiquando  Deum  ficri  qnod 
homines  Deo  voiente  voluerunt,  557. 

DiMinbulare  in  iatiludine  animae  quis  posslt,  571. 

D  bita  nostra  Christus  reslituit,  qui  nihil  dcbet,  498. 

Debbora  et  Barach  iudices  ex  qua  tribu ,  et  qnot  anms 
rexorint  populum,  889,  890. 

Decehtiuh  Magnentii  frator  laqueo  perit,  729. 

Dscius  XXIV  regnat,  718.  Occiditur,  719. 

Dedicalur  Constantinopoli  aposlolorum  martyrium,  7*2. 

Dedicatio  basilics  a  Libeno  patricio  consu-ucue ,  759. 
Episcopi  dedicationem  celebrantos  Arausicss  collationem 
spiritalem  habeot,  759.  Capitula  ab  a|»ostoIica  sede  trans- 
missa  proferunt,  et  subscribunt,  ibtd.   Quibus  quid  de 

fpatia  et  libero  arbitrio  sentiendum  secundum  fidem  calbo- 
icam  defiuiunt,  ibid. 

Defectus  bonus  in  dosiderio  boni  nondum  adepti,  sed 
avidlssiine  concu[)ili,  449.  Quidquid  form®  cu]usuiam  rei 
deflcienti  remanei,  ex  illa  forma  estquss  uescit  deficere, 
motusque  ipsos  rerum  deflcientium  excedere  numerorum 
suorum  leges  non  sinit,  606. 

Defensio.  Ad  defensionem  alicujus  defloitionls,  ea  pro- 
menda  sunt  qu»  alteri  iuteliectui  non  cedant,  et  regulam 
cul  sunt  aptata  non  deserant,  90. 

Delectatio  boni  magnum  Dei  donum,  446.  Quis  delecle- 
lur  in  Christo,  437.  Periculum  cum  nec  in  leclione,  nec 
in  oratlone  esl  delectatio,  405,  545. 

Deliciaa  et  Iribulationes  tem|)Oralcs,  quomodo  contem- 
nantur  aut  sustlneanlur,  575. 


Demetriarus  Alexandria3  episcopos,  515. 

Demetriawus  XIV  Antiochia)  ep&copus,  719. 

Damosthk5es  claret,  694. 

Deodatus  vir  illnstris  condlio  Arausicano  n  interfuit, 
el  subscripsit,  768. 

Descensio  oculonim  per  effusionem  lacrymarnm ,  humi- 
litas  poeuilenlb,  458. 

Desiderium  boni  a  Dco,  854.  Ipsnrn  desiderium  bonum 
a  Dco  indurl,  520.  Desideriorom  justorum  impletio  nbl 
et  quibus  continget,  600.  Desiderii  aestu  qui  vindlur, 
traditur  peccatori,  et  advers»  subjidtur  potesuii,  505. 

Desperanthi  de  Deo  et  de  se  prs?sumentis  miseria, 
555. 

Detractio  Judaeorum  io  Christum  pcjor  taterfecttone, 
409. 

Deum  esse,  et  cnnctorum  anctorem  omnibus  semper 
innotuit :  ouodque  omnia  ut  voluit  sapienter  oisposuit , 
789  ver$.  104  et  seq.  Dens  solus  vere  est,  eiqne  adlueren- 
dnm,  C2t,ep/ar.  11.  Deus  id  est  quod  habet.602.  Ouidde 
Deo  seutieudum ,  675  epigr.  103.  Dens  si  secundum  id 
qnod  est  semper  quaerere  pauds  possibile,  s^oundum  mi- 
rabilia  ot  beneficia  sua  quaerendus,  39i,  593.  Omnium 
rationos  in  Deo  selerna  et  imimnablles,  920  Solns  Deus 
f ere  aeternus,  509.  Deus  quomodo  omnia  sit  que  recte 
desiderantur ,  594.  Dei  excellenUa  non  etoqoio  tantum, 
sed  et  intelligcntia  omnl  snperior  :  utiliter  tamen  lattda- 
tur  ab  hominihus,  6i9,ept^r.  61.  Deo  essentia  et  scieutia 
unum  est,602.  In  natura  Deitatis  nnlla  formi  corporea 
sentiatur,  448.  De  Deo  parnm  digne  senlit,  qul  putat  suf* 
fleere  quod  dc  illo  intelligit,  518. 

Deus  sotus  vere  simplex,  602.  Dens  tneffabllis  et  incom- 
prebensibilis,  552.  Non  |  arnm  nos.  itur,  si  scialur  quld 
non  sit,  552,  649,  epigr.  61.  Dous  bonus  non  ut  caelera 
bona,  sed  prae  Ulis,  486.  Iiide  dlcitur  solus  bonus,  ibid.  Ab 
illo  cs3tera  bona ,  ibid.  Omnia  simul  Dcns  intuetur,  91U 
Deus  immulabilis,  378.  Dei  omnipoteutia  omnia  conservari 
et  subsislere,  583.  Deus  solus  maximus  et  omninotens , 
524.  Deus  omnia  novit  ab  sHerno,  549,  637,  eptgr.  40. 
iEterna)  Dei  sapientla)  nihil  novnm,  551, 647,  epigr.  57. 

Deus  misericors  et  justus.  519.  Deus  in  coelo  quoroodo, 
426.  Dei  praesentia  homo  illuminalur,  585.  Nulius  sine 
Deo  iocus,  500,  576.  Deus  misericors  et  justus  in  retribu- 
Uooe,  421.  Ejus  voluntas  de  omnium  salnte,  863.  De  hac 
vox  Apostoli  pleoe  accipienda,  ibid.  Cnr  aliqoa  hominum 
notitiae  subtraxerit,  866.  JUerua  ejns  volunlas  omnis  boui 
eausa,  882.  Nullum  fideiium  non  discedeniem  rellnqult, 
898.  Nnllins  ruinam  diS}>osuit,  ibid.  EJus  pnescientia  omuU 
tempora  amplectilor,  nullo  tenetur,  921.  Non  necessitat 
volonutem,  922.  Dco  nuilnm  nonum  imposslbile»  nnlltim 
malnm  insanabile,  589.  Omnia  Deus  in  gloriam  snam  dis* 
pensau  647.  epigr.  58.  Deus  qnantom  sil  bonnm  apparet, 
quia  nnlli  ab  eo  recedenti  bene  est :  cnm  omnis  voluptas 


electus, seJ fiUus  David ,  8M.  Ex  Deo  eralboc  velle  Da-      Umore  turbatur ;  ant  si  non  senlitur.  major jnlseria  wjf 
▼W.  et  ex  Deo  erat  hoclicere  Salomooem,  386.  Hoc     586.  Deum  meminisse  Tcrbi  sui  est  ipsam  taptert  pro- 


ttt 


IXDEl  W  OMHIA  8.  I'ROSPER!  AQUITAM. 


164 


soum,  444.  Deos  paUens,  qula  omuipoteus  esi 

ei  anernus,  817  wn.  703  et  seq. 

Dei  srienlia  praneriu,  |>r.esentia,  et  futura  comple- 
etitur,  921.  Nec  ulia  nos  urgfi  necessitate  peccandi,  92*. 
Del  misericordiam  noc  ab  iis  quibtis  negata  est,  nec  ab  iis 
quibus  coticessa,  reprehendi,  165,  vers.  678  el  seq.  Sed 
ab  iis  solls  qui  graiiaui  quantum  licct  subruunt,  primam 
discriminis  causam  ititcr  bonos  ct  inalos  libero  arbitrio 
tribueutes,  ibid  vers  684.  Deus  cognoscit  cum  aliis  uo- 
tuni  racit,  499.  Dcus  non  vigilautibus  dormiUre  vide- 
tur,  466.  Dcus  ncc  vacatiooe  nec  opere  afflcitur,  565. 
peus  lerrae  providet  per  coelum,  parrulis  per  majores, 
4i7.  Deus  qnoinodo  miscricordia  noslra  dicatur,  515.  Quo- 
modo  a  Deo  petiiur  ut  m"minerit,38l.  Deusin  omnibus 
laudaudus,  779.  vers.  113  et  114.  Deus  quod  promiuit 
ipsefavit,550,fol,eptOT.45.  H        V 

Deus  solus  inUnitus  et  aeternus.  791,  vers.  HSetseq. 
Recordatio  el  oblivio  quomododicantur  dj  D*;o,  558.  Deus, 

?ui  ubique  est,  iti  onmi  loco  a  quareute  iuveuiri  MMesL 
70.  Deus  ideo  casiigat  utparcat,  521.  Deus  quibus  proxi- 
mos.  quibus  tonginquus,  498.  Mira  circa  bomioes  booitas 
et  diledio  Dei,  515.  Omnia  Deo  prasentia,  512.  Deusma- 
lis  operlbus  bominum  bene  utitur,  cum  bomiops  bona 
opera  Dei  ad  instrumeotum  malitis  siue  transferant, 
994.  Dei  maguificentia  in  gratuita  remissioue  peccatorum, 

Deus  mundum  qoem  condidit  absque  bligatiooe  regit. 
791,  vers.  151  et  sea.  Nec  de  illius,  ut  de  bominum  regi- 
nnno  Judicandiim,  tbid.rers  .159  etseq.  Deus  gloria  po. 
ihiIi  stit,  40J.  Deus  personam  patris  erga  nos  suscepil,  et 
Ideo  omnia  misehcorditer  dispensal,  390.  Deus  omuium 
nlasrnator,  499.  Dcus  videndus  per  fldcm,  ut  pnstea  vi- 
.  deatur  per  speciem,  466.  Dei  |>rima  et  poateriora,  466. 
Ueus  refugium,  susceplor,  liberalor  quomodo,  513.  Deus 
neminem  mdebile  damnat,  nemiuem  debite  liberat.  887. 
In  Deo  mhil  nova  dlspositione  agilur ,  401  A  Deo  non  lo- 
corum  intervallis,  sed  voluntatis  aversione  disceditur,  585. 
ioen  Pa««0^  Doi,  qoanu  sit,  el  ad  quem  fluem  lenJat, 
380,  543,  617,  eptgr.  4.  Deus  retribuit  boni  pro  malis, 
430.  Deo  sitire  debel  se  toto  hotno,  quia  Deus  totum  pas- 
cil •  elfecit,  573,  574.  Neininpm  a  Deo  non  discedentera 
reiinqu^neque  cojusquam  ruinam  esse  ex  Dei  conslitu- 
liooe,  898.  Bonitas  Dei  non  defuit  impils  antedituviura, 
«W.  Deus  habiutores  Pentapoleos  antequam  perderet, 
causas  venia  quarens  non  invenit,  799,  vers.  350  et  seq. 
S?r5£Del.c*UMB  '«cogniliBUl  aliquateuus  uoscanlur, 
w,  667,  eptgr.  91.  Deus  tolerat  malos  propter  bonoa, 
899.  Deo  qjrsublecUor.  perfectior,  952.  Dettsomnia  io 
ommbus,  930.  Judicia  ejus  inscruiabiiia,  863,  865,868, 
w  et  seq.  Omnia  Deus  pr»ce|>to  et  volunute  fecit,  487. 
**"*  JJ?PTlliuslon,rn  Deus,  cum  Deus  sit  etiam  malo- 
ram»  W4.  A  Deo  ad  Deum  confugieodum,  576. 

Del  consjlia  ab&coodita,  866.  Detisqumrendus.  quoraodo. 
et quo  fructu,  392,  544,  545, 612.  epigr.  9.  Ad  Deura  at> 
ceditur  non  fccis,  sed  moribos,  560.  Omnla  Doi  opera 
oonleraplau  booitatls  et  misericordUB  Dei  manifesunt 

Sftteriiitatein.  491.  Opera  Dei  omnia  um  naturalia  qtiam 
irlialia  mfanda,  &89.  Utraque  in  Christo  facta, liWd. 
nnia  opera  Dei  lestimonia  maJcsuUs  el  boniutis  ejus, 

XS;J?.nUSiS2mmovll  ^«"t Ctt,n  l,l«r*  «l  toerlia  corda 
convertlt,  425.  Cur  Deus  temporaliter  irascatur,  580,  544, 
E^*p,3T-  5-  De°non  wcU»  •«>  •ctionibuf  prozimi  aot 
J^"^»0"»».  W8,  «3,  epior.  81.  Qaomodo  cor  iEgyp- 
ttorum  Deus  converUt  ut  odisseot  pppulum  suuni,  395. 

SmStfn  ?eS^,SSlDere  dlcalur'  *°^  **  t«oq«i«iiUte 

SSS^PS1»  ^?9»  *«.  W3,  ^.  «•  DeusPater  Christo 

•Ti  fir??IUU8  ^  **ler  ^01™1*  Dcl»  Dominus  formaa 

•ervi,  439.  Deus  priusquam  dcseratur  neminem  deserit,  et 

Mulu>s  desertores  sxpe  coovertit,  »4,  «35. 

i:  ^eSrum  nomen  »n  bono  positum  secundum  graliam  intel- 

ligendumest,nonsecundumnaturam,49l. 

.JH?Zl   n  no,n»nis  amor  Dei,  et  eorum  quae  Deo  sociaut 

appetiius ;  et  hujus  dester»  manus,  potesus  qnara  dedit 

£S!?i.5rede?Hbl?.  fll108  Del  neri»  ^66-  Dextera  est  illis 
iniquiias,  qui  iu  his  qu»  iniusla  suot  gaudent,  et  pravts 
2m'«uam  f«ctis  laeuntur,  516.  Dextera  sunt  quas  Dei  sunt 
!!:.i^  5«  P1"00"*»  perducunt,  510.  Deitera  operalur 
quldquid  fit  propter  vium  sdteraam  :  slnlstrum  est  quid- 
W*  propter  gaudia  traositoria,  495.  Unicuique.  sire  in 

ferT'405  *  m  mja0'  ^00  fiel  dextrum  ^uod  omnlbM  PW- 
Diabolus  fugiendus,  non  sequendus,  561.  Utilius  eum 
S?*k,Khibare  ?Mm  Ppinc*P«m.  U>id>  Diabolus  dracof 
•ui  naoet  nocendi  cupidiutem,  nemini  tamen  plus  tenta- 
uonum  pptest  inferre  quam  sinitur,  590.  Esca  ejus  lerre- 
nu  cupidiuUbus  acUbusque  dediti,  590.  Vincilur  diabolus 
■o  nis  tuam  qoosautea  Ticerat,  si  spem  ponant  in  Chrlslo, 
et  Tlncendi  virtutein  a  Christo.  qui  diabolum  f  icit,  peunt# 


8SS,  vers  Wiet  seq.  Dtai>oTi  InTnlta  adverm 
|»riraum,  793,  vers.  i79  Dtaliolus  iuottis  anif norum  obaer- 
vat,  ut  Inde  tentet,  819,  rers.  668  et  seq.  Diaholi  svperhia 
hominera  perdidil.  Christi  bumilitas  hominem  reparavit , 
53i ,  649,  epigr.  62.  Diabolus  comedit  eos  qui  sapiunt  se- ' 
cuodum  caruem,  400.  Diabolus  l|>te  elsi  criinloitms  d.-le- 
cUtur,  ? im  criminum  non  inferl,  235,  236.  Iu  fl^gttiis  ille- 
cebrarom  adjutor,  non  volunUtum  generator%  256.  Subla- 
tutu  diabo'0  non  proprium,  sed  alienum,  575.  Diabolos 
rector  iniquoruro,  Cbrislus  fideliuui,  511.  Diaholus  manet 
ad  (Kirsequ^ndum  corptis  ChrisU,  nec  Judas  deest  in  Cibis 
frairlbtis,  512.  QukJ  in^endat  oniuls  a«1versarius,  512? 

Dmmus  Ale\andrinus  cssctis  etaitcior,  752. 

Dies  hominis  qui ,  428.  Dies  virtutis  ChrisU  proprie 
aiernitas,4l6. 

DiflVrenliarum  qu»  suntlnter  bomines  causa  abscon- 
dita,  910,911. 

Difficut  ates  boni.  Cur  Deus  non  praeveniat  difficulutes 
qoss  imiunlur  fldeles  ad  bene  agendum,  404. 

DilecUo  Dei  sa?pe  ex  mondi  dilectione  maruescit  ,898.Quid 
diligendum  ,  et  quomodo,  568.  Nihil  diligere,  ni*i  cpmd  ex 
Dco  est,  947.  Ha*  vera  anima»  puritas,  ibirt.  et  948.  Di- 
lectlo  inbssrens  Dt*o,  i|«a  eril  vox  laudaiionis  aHerns, 
non  strepitus  verborum,  435.  Christus  coiiimcodaits  dile- 
ctionem  suam  in  eos  quibos  daturus  erat  iudebiuiu  vium, 
paU  pro  eis  voluit  indebitam  mortem,  591.  Cuui  tria  ddi- 
geoda  sinl,  cur  duo  Uotum  prascepta  chariutls,  506.  Di- 
lectio  booorotn  aHereorum  aut  temporalioui  qunamdo  dlf^ 
f  rat,  581.  Diligere  Deom  dooum  Dei,  qui  non  dtfctns  di- 
lexit,  625,763.  Qui  Deum  dUigtt  io  sui  diledione  noo 
•  errat,  et  proximoad  diiigendum  Deum  coosuiit,  966.  Qoo- 
modo  diligendi  homines  mali,  S72.  545,  618.  Duplex  di* 
lectio  ntistra  ad  Deom.  nunc  credendo,  luuc  vkiendo  quod 
credidimus,  601.  Quio  diligendum  et  non  diligendum ,  et 
quomodo,  580.  Dilectio  vera  mias  sit,  599.  Dooa  sua  iu  no- 
bis  diligit  Deus,  551,  6i5,  epiar.  56.  Vere  se  diliyit  qui,  ut 
Deum  diligat,  non  se  diligit.  605.  Quales  nus  diligat  Deus, 
763.  Deus  prior  dilexit,  ut  dilifferetur,  458.  Dilectio  veri- 
UUs  consuntem  facit ,  464.  Quid  rccte  diligatur,  580.  Dt- 
lectio  Dei  perfecta,  503. 

Diluvium  quamdiu  dilatum,  et  quando  Undem  factom, 
899.  Diluvium  obqum  homlnum  peccau  ludoctom,  806. 
Diluvium  ob  conoubmm  maximae  partis  bonomm  eum  alie- 
nigeni«,  686  Impiis  ante  diluvium  Deus  noo  defult,  899 
et  seq  Deus  hoinines  ante  diluvium  pnemoouit  ut  |«eni- 
temiam  agerent,  799,  vers.  529  et  seq.  Populus  Dei  ante 
diluvium  spiritu  Dei  regebatur,  899. 

DiocLiTiAifus  XXXIV  regnat,  722.  Herculium  Maiimia- 
num  cousortem  assumit,  toid.  Dtocletiani  sopefiiia,  72i. 
Dioclctianus  et  Naxltuiauus  triurapbaot  de  rarthb,  723. 
Purpurara  def>oount,  ibid.  Diocleliani  mors,  725. 

Diooiifis  sentenUa  parom  podica,  986. 

Diomrsrt»  XIII  Alexandri»  episcopos,  718. 

Diohtsius  XXIV  Romauae  EcclesiaB  prasftcilur,  720. 

Diomrsms  Siciliae  tyraunus,  694. 

DionTKitrs  Corinthiorum  episcopus,  713. 

Diosconus  Alexandritios  entscopus  in  concilio  Epbestoo 
onmia  turbal ,  Eutychetem  absolvit,  FlavUnumqut  dam- 
nat,450. 

Dtplois  pallium  duplex,  414. 

Discere.  Tutius  est  discere  qoara  docere,  propter  temta- 
tioneio  van»  glorise,  509.  Ad  diacendom  nccemrio  du- 
drour  aucioritate  et  ratione,  609.  Tein|>ore  auctoriua,  re 
aulem  ralio  prior  est,  610. 

Dlscipuli  f  ur  ignem  de  cuJo  in  orbem  Cbrtstom  aooeV 
pere  recusantem  oon  obUnuerint.  813,  vers  686  ef  seo. 

Discretio  homitium  ooo  meritis  asaibeoda  probsAar, 
868.  Quod  Detis  quosdam  fccinorosos  convertat  ia  ipso  tiujj 
exitu,  aliis  minus  malis  derelktis,  iuscmUMio,  870.  Ab- 
horret  a  ratione  ut  qui  sola  Dei  benigniute  liberoU  sont, 
ettm  accusent  quod  non  omnibus  pariter  reis  eamdem  be- 
nignitalem  pnestiterit,  166,  veru  167  ef  eeqq  Cottsidera- 
tione  jtist»  hifidelium  dereliclionis,  pios  ac  fldeles  Det 
servos  exritari  ad  impetrandam  eis  humili  prece  libera- 
Uonem  el  iiiisericordUm,  cum  eam  iusi  peccaioret  aoo 

Susrant,  et  miseria  sua  etiam  delectentur,  166,  vtTS. 
72  et  seqq.  Discretionis  electorum  a  non  electb  eausa 
et  ratio  supra  faculutem  humanai  cognitioois  inqoirUur, 
et  sine  fldei  diminutiooe  nestitur,  95.  Scrotatidum  uoo 
esse  cur  ex  tolo  geuere  huroano  pars  una  eiigatur,  al- 
tera  rejecta ,  licet  eadem  caosa  omnes  implicet.  167. 
vees.  705  et  seq.  Cor  id  ignorare  non  obsit,  ibid.  vers.  789 
et  seqq.  Sicot  nec  oberat  olim  nescireomnes  gentesfbre  ad 
Titam  tocandas,  167,  ttri.  712  et  *eqq.  Nec  nooc  quando 
mundus  Hnietur,  ibia.  niri.,718  et  seqq.  Vei  quae  sil  lant» 
in  genere  humano  varieUUs  causa,  ut  liret  sit  eadem  om- 
nittm  natura,  unos  regoet,  alter  senriat,  etc.,  tottf.,Mra. 
721  et  nqq.  Cum  tot  varietatam  aunifesuruin  cauam  k- 


96S 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQU1TAN1. 


m 


»«ant,  nemo  tamcn  arguit  earnm  auctorem  Deum,  169, 
ven.  740  et  teqq.  Discretiouis  Di»i  causam  nou  esse  scru- 
laixJa  ii,  874.  Qu»  Deus  ocrulta  esse  voluife,  non  sunt 
scrulanda ;  quse  autem  manifesia  fecit,  non  sunl  negli- 
genda ,  874.  Occulta  istius  iniequalitatis  ratio,  895.  In 
discretione  bonorum  a  malis  nou  faliitur  Dei  justitia,  571. 
Qtuereulibus  de  discreliooe  Dei  respondetor  in  evangelio 
operariorum  vine»  et  apud  Apostolum  Xom.ix,22,870,871 
Cur  Dutis  a  conrnuoibus  causis  quaxlam  excipiat,  890. 

Discreiionis  parvulorum  causa  profunduni  mvsterfum, 
908,  909.  Quomodo  aliquatenus  cognosci  queat ,  909.  Quid 
eruditionis  elici  queat  ex  hoc  judicio  circa  parvulos,  909. 
Discretio  bonorum  et  malorum  sol  us  Dei  cst,  571.  Intcr 
fiJeles  varios  gradus  Dei  munerum  esse,  non  ex  meritis, 
sed  ex  occulto  et  Justo  Dei  judicio,  919.  lnscrutabililas 
discretionis  bonorum  a  malis,  886.  Ex  discretione  |tarvu- 
lorum ,  non  esse  justam  querelam ,  sed  roagnam  diviua) 
•justitiae  et  gratim  commendalionem,  912.  Cur  Deus  quo- 
•'  rumdam  misereatur,  et  quorumdam  noo  misereatur  occol* 
tum  esL  868.  Discretioois  ralio  latet,  non  lalet  discretk), 
868. 

Divites  sunt  pauperura  procoratores,  9S8.  Divites  Cbri- 
stiani  qui  sint,  et  quas  divitlas  ambiaut,  576.  Divites  mundi 
non  de  opulentia  arguuntur,  sed  de  perverso  rerum  amis- 
sibiltum  amore,  517.  Dives  pauper  quis  sit,  578. 

Divitia)  iniqnitatLs  egentes  faciunt  :  vera*  dititia  ubi 
sint.  555,  659,  epigr.  78.  Divitiarum  conteinptus  quando 
pmectus,  591  #  .193.  Ibi  cavenda  elatio.  ibid.  Terrena  opu- 
lentia  melius  lenetur  quara  superbe  relinquUur,  592. 

Docere.  Cur  non  omnes  docet  Pater  ut  ad  Cliristum  ve- 
msot,  31.  Scbola  Dei  Patris  valde  occulia,  51.  Elsi  gratia 
gratuita  sil,  exhortatio  lamen  est  neressaria,  73.  Paucisai- 
mis  donatmn  ut  sine  bominla  ullius  miuisterio  doctrinam 
saiulis  acciperent,  75.  Deus  docet  per  Yerbum  incarna- 
tumf  595.  Deus  docet  facere  volunlatem  suam,  cuin  per 
grauain  eam  implet  in  nuhis,  51  i. 

Doctrina  Dei  qua  quod  jubet  fieri,  auxiiiatur  ut  Oal,  464. 
Doctrina  spiritalis  secernilur  a  prevaricjtione  docloris, 
473.  Omnis  doctrina  hujus  tem|>oris  transit,  386.  Doctrinae 
mensora  qua^dam  universis  horoiiiibus  semper  adbibila, 
901.  Qu»  etsi  parcioris  el  occiiltioris  grati»,  suflkit  qui- 
busdum  ad  remedium,  quibusdam  ad  testimonium ,  ibid.  et 
901  Doclriua  apostolica  omuibus  instruendis  accommodala» 
386,  r44, 621,  epior.  8. 

Dolus  quo  JEgyplii  ab  Hebraeis  decepli,  non  ad  pracep- 
tum  Dei,  sed  ad  permissiouem  referendus:  elsi  allquid 
jusliti»  habuisse  putari  possit,  596.  Doli  iuiquorum  rettet 
diiiuiliir,  504. 

Dominum  nosse  paucorum  est,  439.546.  Deos  verus 
Dominus  nibii  jubel  quud  sibi  prosit,  549,  637,  epigr.  59. 
Quls  rerum  suarum  vere  sit  Dominns,  571.  Dominus  ut 
bonus  medicus  servos  suos  opportune  salubribus  eibis  re- 
ficii ,  sive  aspera  sive  blaoda  adhibenda  censuerit,  520. 

Domitumus  IX  regnat,  706.  Uxor  ejus  Augusta,  ibid. 
Eunuchos  fieri  probibet,  ibid.  Matbematicos  Roma  pellit, 
senatores  plurimos  in  exsilinm  mlttit,  707.  De  Dacis  et 
Germanis  triumphat,  707.  Domilianus  vites  seri  In  urbibus 
prohihet,  707.  Domitiani  superbla,  707.  Crudelitas,  ibid. 
Domilianus  Dominum  se  et  Deum  appellari  jubet,  707. 
Domiliani  furor  confundiiur  glorioso  martyrnm  fine,  904. 
Omnia  Domitiani  statuta  a  senalu  irritantur,  708. 

Doamus  XIV  Antiochiae  episeopua,  720. 

Domus  Dei  interior,  434, 435.  Domus  Dei  a  Spiritu  Del 
sdiflcalur  et  custoditor.  474,549  Domus  Dei  qui  habi- 
tant  perseverauter  in  Domino,  48*. 

Dowattjs,  a  quo  Donastil»,  primo  schismatici,  deinde 
bsretici,  726.  Rebaptiiant  calholicos,  ibid. 

Doha  Dei.  Non  equales  fuerunt  omni  tempore  super 
omnes  generatiooes  aut  homines  donorum  Dei  mensur», 
895.0muis  doni  causa  Dei  misericordia,  514.  Bonus  re- 
rum  osus  donum  Dei.  880.  Naturalium  donorum  subtractio 
ad  correptionem  inale  ulentium,  896.  In  ]udicio  damoa- 
bontur  qui  donum  Dei  nonauxerint,  Ucet  servaverint, 
894. 

•Dausi  mors.  702. 

Duodocim  Tabalarum  inltinm,  694. 

E 

Ecclema  tota  domos  David ,  468.  In  Ecclesia  spiriUln  so» 
meu  Abrahae,  406.  Kcrletia  nsque  in  ttnem  seculi  mansura, 
577.  Ecclesia  non  solum  ex  Judais,  sed  etiam  ex  gentibiis 
cougregatur,  2t5.Toto  orbe  dllalanda,  221.  Ecciesia  super 
Chnstum  fundata,  581.  Ecciesia  est  Jerusalem,  In  omnium 
compage  sanctorum  un&  do  nus,  unum  templum,  et  una  ci- 
vitas,  qu»  a  Domino  sdificatur  usque  in  flnem  mundi,  474. 
Ec  lesia  abysso  perseculionum  circumtegenda,  ut  etiam 
suuer  eminentissimos  Moctortm  attotteada  sit  oppressio 


porsequcntium,  585.  Ecciesia  totoorbe  trrrarum  in  lu- 
mine  est,  589.  Crescit  quotidic  E«  desia  in  tem|>Iuin  Dei, 
576.  Tanta  pax  in  Ecclesia,  m  nou  possit  rsse  nibi  ooi- 
nium  quod  fueril  singuioruin,  938.  lu  «rca  Noe  et  disro 
iu  visione  Petro  apnarente  omuU  generis  hom:nes  in  nni- 
tate  Ecciesia  congregaodos,  386.  Ecclesia  eorpvs  Qiristi 
et  roater  omnium  patriim,  omuiumque  filiorum,  378.  Ec- 
clesia  in  electis  non  minuilur,  sed  in  rcprobis,  407,  545, 
621,  epigr.  II.  Ecclesia  corpus  Christi,  et  unus  hoiuo,  cu- 
jus  in  una  fide  unum  cor  el  aniina  uua  est ,  582.  Ecc-lesia 
Deo  dante  victoriam  passiooibus  suis  crt* vii ,  464.  Inter 
procellas  *?t  Ouclus  mundi ,  guberuanle  Chnsto,  Ect  lesia- 
mm  lutus  est  cursus,  590.  Ecclesia  tota  ex  diversi  ordioit 
hominibus,  unum  cort>us,  et  unam  Deum  laudandijiabet 
materiam,  529,  530.  Omnes  filii  Ecclesiae  iu  prssenti  vita 
quadam  se  vinctos  captivilate  coguoscnnt,  et  consolaiio- 
nem  de  spe  fulure  libertaiis  accipiuut.  5i6.  Exira  Eccle- 
siam  nec  beoedictio  nec  saiiciilicaiio,  526.  Cbrislus  in 
Ecclesia  ex  piuribus  unuro  fecil ,  486.  Christus  Ectleaiam 
inter  iiersecuiiooes  protexit,  435. 

Ecclesia  Sion,  Sion  Jerasalem  ccelcstls,  el  civitas  Dei, 
cujus  meiior  pars  seroper  cum  aoctore  sno  mausit  el  aliam 
exspecUt,  483.  Ecclesia3  perpetuitas,  451-  Ecclesla  ab 
inilio  geuerishumani  exorta,  nullis  geoersiliouibas  defuit, 
461.  Apud  Ecclesiam  m  nuitur  qui  aon  ejus  profectibut 
laborat,  sed  honorem  proprium  iu  ea  qiuerit,  469.  Christns 
praesens  in  E  clesla  usque  ad  fiuem  sa^culi,  414.  Quomodo 
io  meilio  multorum  Deum  laudet,  Und.  Eci-lesia  tota 
cum  Christo  iiiius  homo,  cujus  pmprium  est  in  omnl 
tempore  benedicore  Doiniuum,  578.  Ex  Judaeis  et  genti- 
bus  unus  poi  ulus,  concurrens  in  unum  gregem,  ad  unum 
pastorem,  432.  Eccicsiam  quantum  Deus  amet,  et  quam 
gratis  amet .  483.  Ecclesia  dispersioncro  Bahylonicatn  in 
suam  revocat  unitatem,90l.  Ejus  preces  pro  omuibus  ex 
traditione  a|>ostolica,  275.  E- clesiae  imrementa  in  ps. 
gxiii  propbetata,  427.  Ecclcsia  mortuo  Christo,  ut  Eva 
kdm  dormieiiti,  fit  de  iatere,  593.  Ecclesia  ab  iuilio  ab 
impiis  oppugnata ,  numquam  victa ,  cut  |>er  passiones  et 
mortes  suorum  coronae  triumphique"  crcveruut,  477.  In 
solis  justis  Jam  in  praesenti  tempore  esse  Ecclesiam  doce- 
bant  Pelagiani,  55.  E--clesia  universalis  quacumque  novi* 
tat«  pui*atur,  262.  Ecclcsia  vidua3  formam  gerit,  483.  Ec- 
desiam  oderunt  qui  Dei  praecepta  contemuunL,  477.  Itt 
Ecclesia  lapides  et  pulvis,  576  Terra  Dei,  ager  Dei,  Kc- 
elesia  D*i,  411.  Virlus  Ecclesi»  cbaritas,  hac  magna  t*t, 
inde  augetur,  468.  Ecclesia  diem  adventus  Christi  exspe- 
cians,  450.  Non  est  locus  adoraudi  nisi  in  Ecciesia  catho- 
lica ,  481  Ecclesia  adhuc  timet,  sed  sperat,  448.  Ecclesii 
toto  orbe  dilatanda,  96.  luimici  Kcclesiae  diver*i  ejus  pa- 
tieutiam,  aul  sapientiam  exerceut,  et  benevolentiam, 
565. 

R^jlesiaS.  Agilei,756. 

Eleazar  pontilex  Uebrseorum.  680. 

Elbazar  rraler  Siinonis  ttt  pontlfex,  695. 

Electi  omnos  Jaoob  et  Israel ,  omuia  Dei  judicla  justa 
esse  discunt,  528. 

Electoram  nomen  In  bonis  ct  in  malis  usurpator,  507. 


42.  CaHeri  popnli  in  comparationem  electorum  videntur 
abjecti,  sed  numquam  sunt  a  manifestis  occultisque  be- 
neflciis  abdicati,  891.  Loco  Actonm  demoostratur,  ibid. 
Ratio  operandi  in  electis,  cum  etiam  ad  hoc  ut  opereotur 
electi  sint,  922.  Promisbionem  Dei  de  electis  aol  ndh  im- 
pleri,  aut  ab  alio  quam  »b  eo  qui  promisit  Impleri  nemo 
dixerit.  873.  Electos  solos  promissioues  attitieul  qu»  om- 
nibos  fiunt  et  toti  populo,  861  et  teq.  Yeracem  Dcum  si- 
gnaut,  851.  Pientludo  et  universitas  eleclorum ,  860  el 

Electio  boni  est  a  Deo,  879. 

ElectioDei  uon  vacillat,  917  et  teq.  Non  orandl  el  opc- 
randi  solliciiudinem  tollil,  9il  et  $  q.  Electio  gentium 
futura  olim  iatebat,  et  uostmodum  innoluit,  97. 


El  ciionem  salvandorum  non  posse  refundi  in 
merita  voluntatis  huinan»  manifeslum  est  in  parvuli^» 
875.  Nec  fortuito  casui  ascribi  posse,  ibid.  Nulios  aote  vitai 
finem  de  electione  sccurus ,  nec  uuius  desperanda  repa- 
ratio,  924.  Electio  salvandorum  facta  ab  «teruo,  921. 

Eieemosynarum  fructus  etemus,  475.  Boc  solum  noo 
amiltitur,  quod  operi  pieutu  lmpeoditur,  556. 


M7 


INDEI  IN  OPERA  S.  FROSPEM  AQUITANL 


Euacb»  seu  Ellftsib  pontifei,  694. 

Elus  pluviam  prohibuit,  ignemque  e  coelo  deeeendere 
fecit,8l9,wri  toetteq. 

Eloqnentis  sine  sapientift  cavenda  est,  380. 

Eloquiura  Dei  subile  flt  in  corde  cum  flt  quod  jube- 
tur,  442.  Eloquium  iingu»  nosirui  eet  Jerusak  m  canticuw, 
495. 

Empxdocles  philosophos,  694. 

KncratiUrum  error,  714.  A  quoortum  habuit,  ibid. 

Ebnius  poeU,  696.  Noritur  et  honoriflce  se|»eHlur,  697. 

Ephesina  pseudo-synodusdamnatur,  751. 

Epicurei,  providentiam  negantes  eo  qnod  honi  bic  ad- 
versa  patiantur,  mali  prospera  omnia  experiantur,  refel- 
luntnr,  815,  vert.  721  et  %eq. 

Epidaubus  condita,  688. 

Episcoporum  nflicium  eat  docere,  960,  26!.Notantor 
quidam  episeopi  e  sUtu  Uicall  eitius  eveeti  jura  et  offlcia 
stia  nescientes,  461.  Episcoporum  Afrorum  ad  Zosimum 
epistola,  5)0.  Quomodo  liberlatem  cum  grati»  ausllio  ibi- 
clem  ooncilient,  520, 5ii.  Episeopi  Pelagtani  depulsi  epft- 
aeojjatu  et  excommunicati,  509. 

Epitaphium.  Nestorianas  et  Pelftgiftos*  hareseon  EpiU* 
phium,  197.  Nestoriana  hasresis  Pelagiaeae  fllia ,  et  tauien 
mftter,  ittd.  Eadem  sententia  utraque  damuatur,  199. 
Utriusque  reos  qui  gratiam  secundum  meriU  Cbriato  da- 
tam  fuisse,  aut  Cliristlanis  dari  contenderit,  199. 

Ebjsicbtbob  templum  Apolliois  Delphici  fabricat,  689. 

Eboh  Antiochi»  episcopus  post  Ignatium,  708. 

Error.  Tantum  nocet  error,  ut  jnvcl  errare ,  165,  vert. 
675  et  676.  Interest  quantum  ei  io  qoibus  erretur,  et 

3uam  fadle  quisque  eorrigat,  vel  quanu  pertiuacia  stram 
efendere  cooetur  errorem,  76.  Errores  in  Cassiani  defl-» 
nitionibus  contenti  tummatim  colliguntur,  562  *  teqq. 

Ksau,  qui  et  Edom,  a  quo  Idumvi,  688. 

EsaoKJodex,690. 

Escam  vit»  qui  accipiant,  596. 

Esbbas  sacerdos,  694. 

Essecum  Deo,552, 651,  epigr.  64. 

Eucharistia  sumptio  quotidiana,55.  Separallo  ab  Eodtft- 
ristia  intercedente  allquo  graviore  dellcto,  tM. 

Eucbbrius  episcopus  coociKo  Arausicftuo  u  tubscribit, 
767.  Alius  Eucherius  episcopos  concilk)  Arausicano  sub- 
scribit,  767. 

EucBOctA  Prisciiliani  errorisrea  plectitur.  756. 

Epd  >xijk  suiua,  759.  Eudoxm  moritur,  ibid. 

Eufhatbs  philosophus,  707. 

EuGcmus  tyraonidem  Hsurpat,  757.  Kugcnius  a  Tbeodo* 
sio  viucitur  et  perimltur,  757. 

Eugbbiu*  Carlhaginensis  episeopos,  756.  Ab  exsiliu  re- 
vocatur,  ibid. 

Eulauus  Antipapa  tertii  scliismatis  auctor,  741.  Ejicitur 
per  Honorium,  tbid. 

EuBBRKS  VI  episcopus  Alexsndrim,  710. 

EuifOMA Nazarii fllia  eloqueits,  726. 

EuNOnros,  a  quo  baeresis  Etinoinlaua,  752 

Ecripides  ciaret,  695. 

Eusbbtus  Laodicenus  epUcopus,  711. 

Eusebius  Pampbili  coutuberualis,  quousque  historiam 
pcrdiixerit,  725. 

Eusebius  XXIX  Romie  episcopus,  7S5. 

Eusbdius  Vercellensis  episcopus,  727.  Eusebii  reditus 
de  exsitio,  730.  Eusehius  Vercelleiisis  moritur,  752. 

Eustatbius  XXI II  AotiochhB  episcopus,  726.  lu  exsi- 
liutn  p«HKur  ab  Arianis,  ibid. 

Eustatbius  ConsUntino))oliUnus  presbvter,  726. 

Eutycbbs  hseresiarches  crrorem  seminat  CousUntino- 
poli.749,750. 

Ecttchtahus  XXVI  Rom»  episcopus,  722. 

Euttcbius  Hispauus  msrtyr  pro  flde,  746. 

Eutbofius  consut  honore  et  viU  mox  privatur,  758. 

Evaohus monachus  sanctiute insignis,  758. 

Evangelium  ab  omnibus  genlibus  audieudum,  96.  Ad 
omnes  prorsus  homines  missum  est  Evangeliutn  crucis 
Christi,  888.  Evangeliura  veriutis  nulla  persecutiooe  su- 
perandum,  508.  Quod  Evangeliom  nondum  omnibus  fuerH 
praedicatum,  ex  judicio  Dei  facturo,  sed  iooomprehensibili, 
215.  Evangelii  pwedicatio  tuhae  sonus,  552.  Evangeliura 
ubique  pnedicandum,  498.  Evangeiic»  praedicatiouis  gra- 
tia  quibusdam  negata,  95.  Adversariorum  effugium,  cur 
mult»  gentes  nondum  factae  Evangelicm  graliae  participes, 
pnecluuitur,  96. 

Evabjsios  IV  Roms  episcopus,  708. 

Evomus  1  Antiocbiae  ejpfecopus,  705. 

Exiguum  omne  quod  flnitur  et  transit,  577. 

Exorcismorum  usus  in  Ecclesia,  276.  Exerdsmi  et 
exsufllatlones  in  baptisrao,  276. 

Exstasls  pavor  mentis  et  cum  aliqua  insplratione  assu- 
laltur,  450 


ttttf 

ExsulUtio  sanctorum  in  conscientla  bona,qoani  noa 
tibi  sed  Dei  gralim  ascribunt,  non  in  diritiis,  ete.9  551. 
Exbcxuas  rex  Juda,  692. 


Fadaku3  XIX  epbcopos  Romss,  718.  Fabianus martyrio 
coronatur,  719. 

Fabius  Antloclila»  Babyle  succedit,  719 

Fabrire  terren»  et  ccelestis  fundameolum  diversum, 
557,558. 

Fabu^  vftnarum  opinionum  ab  iniquis  narrat»,  450. 
St  d  nihil  in  kIs  utile,  sicut  in  lege  Domiui,  450. 

Fades  pro  prssenUft  ponilur,  592. 

Famae  Ixmss  pretium,  580. 

Faracs,  ex  inedia  contracu  pernicies ,  594.  Qtomodo 
ToeaU  a  Deo,  itrid. 

Ffttum  etiam  a  multls  non  Christianis  refsUtom ,  205. 
Fato  bantixari  parvolos  nec  PelagUni  dixeruut,  875.  Nen 
fito  quioquam  gerl,  sed  omnia  Dei  judteto,  98. 

FiaccUfa  Arcadii  fllia,  758. 

Fellcius  uumquam  secura,  571.  Nee  felidtfts  saeeuh 
bujus  nos  beatos  facit,  nee  adversitas  mineros,  si  vera 
bona  diligftmos,  581.  Cur  inftli  feliees  pute*tor,  et  ules 
esse  permUUntur,  596.  Nihil  infelieius  felidute  peecau* 
Uum,  519, 659,  etfgr.  42. 

Fbux  XXV  Romm  episeopus,  721. 

Fbux  Anti|»apa  in  locum  Liberii  ab  Arianls  substiCBHnr, 
728. 

Fblix  maglster  militum ,  745.  EJus  juasn  Patroclo<  rt 
Titus  diaconus  occisi ,  iM.  Felix  palrtcius  fft ,  7(5.  Fclix 
cum  uxore  et  Grunuito  diacouo  ab  Aetio  periuiiiur,  741. 

FxxHas  IV  pai«  lempora,  759. 

Feniun  Scrtptura  etiam  segetes  appeilat,  506. 

Ferrum  tribulatio  dune  necessitatis,  594. 

Fbstus  successor  Felicis ,  ftpud  qnem  Pftulos  rationefli 
reddens  Romam  vinctus  mitiitur,  704. 


Fides  donum  est  prorsns  gratoiluni :  nivrae  est  ex  me- 
rito,  cum  ex  illa  sit  omne  meritnm,  147,fers.  410  *  aef. 
Quod  probat  quia  Chri>tus  venit  sanare  «tgros,  non  saoos, 
et  qnia  multos  antea  flagitiosissiuios  instante  ofilui  snsec- 

rtus  haptlsrous  ad  coclum  miserit,  147  ver$.  415  ei  asf.9 
49  ver$.  426  ef  teqq.  Unum  hoc  in  ejusmodi  homBiibus 
merlto  ascribi  posse,  quod  bapUsnram  dt-sUerariul,  sed 
hoc  desiderium  ex  nde,  fidem  vero  ex  gratla  ortum  do- 
cere,149,veri.  441  et  seqq.  Fidem,qu»  radlx  est  omnina 
raeritorum,  ex  merilo  esse  non  pesse :  quod  ab  UU  noo 
flt,  non  bene  0t,  149  vert.  445  ei  seoq.  Gratlam  fuBditos 
evertit  qui  existimat .  vel  merilum  ullum  aole  fldeni  esw 
posse,  vel  fidem  ex  libertate  ortum  dueere ,  oon  ex  mero 
Del  dono, ibid.,  vert.  452  et  teqq.  Errorum  istorum  patro- 
nos  nullum  aliud  Deo  ascribere  principium  reparBtkttts 
hnmanae,  qnam  quod  per  legem  et  praBdicatores  nomftBsi 
insinuet  votunuil  qua?  facere  eam  oporteat,  149  Brrs.  459 
et  teqq.  Verum  ex  hae  sententia,  vowotas  graUani  prs> 
currit,  estqne  greUft  insUr  moHiiie  nec  gratiae,  sed  legis 


969 


INDEX  IN  OPERV  S.  PROSPERI  AQOITANI. 


970 


f  fce  fungitur  t  jubeodo  taotum ,  non  dooaodo ,  craod  jubet 
I5t»vm.  47(1  tt  $eqq.  Qnaotum  haecdoctiina  Pelagianam 
haeresim  oorroboret,  docendo  initium  salutis,  sf  u  voluuta- 
Um  credendi  esse  ex  naturali  arbitrii  libertale,  ibid., 
vers.  479  et  seqq.  Gratiam  vero  nibil  aiiud  esse  quam  le- 
gem  et  doctrinam,  ez  illa  doctrina  sequi  liberum  arbi- 
trium  ptccato  fcesum  non  fui*se,  151  vers.  485  et  stqq.  Et 
quidquid  praelerea  docebat  Pelagius,  cujusmodi  est,  Ho- 
minem  prnpria  justiiia  salutem  consequi,  et  coelum  mereri 
posse ,  iirid.,  t#rs  493  et  seqq.  Multos  propria  virtute  ab 
origine  ruundi  Deo  idacuisse  sine  Dei  gratia,  datam  fuisse 
legem  cum  corruptiores  essent  homiuuin  mores,  ol  eos 
solo  terrore  proposito  converUret,  et  per  eam  prsestitum, 
quod  prssUtur  per  gratum ,  153  vers.  498  el  seqq.  Inva- 
lescentibus  viiiis,  gratiain  superadditam  legi :  non  quasi 
sine  ea  salulero  natura  consequi  non  posset,  sed  ut  faciiius 
posset,  505  et  seq.  Infanles  insontes  esse,  et  corpore,  non 
auimo,  per  baptismnm  ahlui ,  ibid.  513  el  sea.  Neiuo  cre- 
dit,  nisi  qui  audivit  a  Patre ,  et  oinuis  qui  audivit  et  didicit 
venit,  31.  Credere  Evangelio  donum  Dei  est,  32.  Et  cre- 
dcre.  et  honum  operari  per  Spiritum  saoctum  datur,  et 
simul  nostrum  est,  27.  Cur  iilis  datum  sit  ut  credaut,  aiiis 
oon  datum,  inscruiabile  est  Dei  judicium,  68.  Posse  aut 
doo  posse  credere  non  prodest  aut  obest,  nisi  habita  ra- 
tione  prsdestinallonis,  66,  67.  Etst  qutdam  uaturaliter 
apti  sint  ad  credendum,  si  vel  dicta  vel  facta  qusstiam 
adhiberentur,  nou  adbibeuiur  tameo,  si  non  sunt  ez  prae- 
destinatis,  66.  Non  profuit  Tyriis  posse  credere,  quia  nou 
erant  prsdestinali :  oou  obtuissel  Judaeis  non  posse  cre- 
dere,  si  fuissenl  prsedestinati,  66,  67.  Tyriis  quoniam  non 
erat  datum  ut  credereul,  etiam  unde  crederent  est  nega- 
tum,  66.  Tyriis  non  profuit  quod  poterant  credere ,  quii 

Sraedestinati  non  erant  ab  eo,  cujus  ioscrutabilia  sunt  ju- 
icia  et  iuvestigabiles  vi«B. 66.  Tyrii  etsi  acturi  fuissent 
poenitentiam ,  si  factae  fufcsent  apud  eos  virtutes  qiue 
lact»  sunt  in  Corozaim  ct  Bcthsaida .  punientur  lamen  in 
die  judicii.  mitius  tameo  quam  illae  civitates,  60. 

Fides  doiium  Dri,  quia  Kcclesia  pro  non  credentibns 
orat,  247.  El  Aposiolus  gratias  agilDeo  pro  his  qui  Evan- 
geiium  receperum,  ibid.  Fideique  paceiu  et  cuaritatem 
jungit,  quas  proinde  de  proprio  babere  se  dicere  convin- 
cuntur  b&relici,  ibid.  Nec  non  csetera  bona  inferiora,  248. 
Fidem  quam  acceperunt  qui  h<henl,  non  accepisse  qui 
nou  habent,  248.  Fides  est  donum  Dei,  877.  Posse  habere 
fldem  et  charitatem  nalur»  est,  habere  grati»  gratuitae  , 
cujus  dispensatio  investigabilis,591.  Fides  Dei  donum,223. 
Fides  Dei  donum  et  fundamentum  axliticii  co>lestis,25l. 
Quie  absurda  seqnantur  fldem  libero  arbitrio  tribuentes, 
251.  Qui  salutis  ssdiflcium  a  se  ipsis  volunt  se  incboare, 
totam  electionem  suam  solubili  aren»,  et  succiduo  cineri 
superponunt,  251.  Fidem  unde  incipiunt  omnia  bona  uie- 
rita  donum  Dei,  ne  gratia  non  sit  gratia,  si  aliquid  eam 
propter  quod  tribuatur  antevenit,  244.  Iuilium  hdei  et 
creduiitatis  affectus  per  gratiae  donum,  et  non  naturaiiter 
inest  nobis,  761.  Si  fides  naturaliter  habeiur,  cmnes  ab 
Ecclesia  alieni  erunt  fideles,  ibid. 

Fides  Chrisii  quse,  el  a  quo  uon  apprebend.itur,  598. 
Fides  bonaB  voliintati*  et  just*  actionis  geuitrix,  876.  F> 
d»s  AUraliae,  901.  Nisi  fldes  ipsa  ex  Dei  dono  sii,  uihil 
Jistabit  inter  iegem  et  gratiam,  855.  Fidei  Christiauae 
vitf or  passione,  resurrer.lione  et  ascensione  Christi  initia- 
tur,  5i2.  Fidem  nou  vult  Pelaglus  donatam,  ut  graliam 
persuadeat  debitam,  2i5  Fides  principium  omnis  merili, 
879.  Ipsa  ex  Dei  munere  habelur,  ibid.  Datur  non  pelila, 
ut  ipsius  petitionibus  caetera  conscquanlur,  ibid.  Fides 
prin<  ipium  oratioois  et  meriti,  344.  Fides  eorum  quae  non 
videniur,  601.  Per  unam  fidem  uterque  populus  accepit 
jnstiflcationem,  576,  577,  378.  Quod  audivimus  in  libris 
Judaeorum,  manifestuin  est  in  Hde  genlium,  482.  Per 
fidem  incedeudum,  ut  perveniatur  ad  speciem,  600.  FiJes 
visionem  praeveuit,  598.  Fides  est,  credere  quod  non  vi- 
des,  598.  Fidem  st  non  perdidisset  Adam,  caHeris  bonis 
doo  caruisset,  244.  Fidem  iu  Adamo  perditam  non  recu- 
perari,  nisi  per  gratiam  Dei,  244.  Fide  Ecclesia  vivit,  1. 
Fides  meniem  tergit,  ut  imagine  Christi  resulendeat,  803 
vers.  460  et  seq  Humana  ratio  non  suflScit  ad  fidem  et  di- 
lectionem  Dei,  854, 855  tt  seq.  Fides  et  veritas  victrix  in 
sauctis  inartyribus,  903.  Ex  dilectione  quam  Spiritus  san- 
ctus  accenderat,  quae  Ipsos  perseculores  S33pe  converte* 
bat,  903.  Fidem  Pauli  donum  Dei  fuisse  aguitum  est  ab 
Ecclesia^  primitivis,  856,  857.  Qui  audito  Evangelio  non 
crediderunt  iuexcusabiliores  facli  sunt,  hi  tamen  apnd 
praescicnliam  Dei  Abrahae  filii  non  erani ,  859.  F.des  uon 
est  ex  huniana  sapientia ,  s»'d  ex  inspiratione  divina,  878. 
Unitas  et  consensio  reclae  fidei  a  Deo,  878.  Fides  et  con- 
-  versio  ex  Deo,  92.  Fides ,  opera,  et  in  eis  perseverautia 
ex  Deo9  218.  Fides  iu  omnibus  sanctisgratia  donum,  tam 
in  iis  qui  ante  Christi  adventum ,  quam  in  his  qui  postea 

Patrol.  LI. 


vixernnt,  765.  Probatur  ex  Scriptura,  766.  Fides  •  Deo 
est,  876.  Bons  voluolatis  et  bons  actionis  est  genitrix, 
ibid.  Non  in  divers  tatem  ingenii  referenda,  901,  902. 
Fides  qua  venilur  ad  Christum  inspiratur  a  Deo,  914.  Fi- 
des  sanrti  «diticii  fundamentum,  49  Hanc  persecutores 
tubvertere  voluerunt,  ibid  Fides  est  initium  booi,  87t. 
Fides  couvincitur  e?se  ex  gratia  ,  353.  Aute  fidem  omnes 
mb  peccato,  et  filii  ir»,  81,  872.  Unde  spiritus  fldei  in 
homine,  877.  Fides  secundum  mensuram  -datur  pro  arbi- 
trio  largientis,  878. 

Fides  initialis  imperfrcta  In  aliauibns,  897.  Fidef  et  gra- 
ti»  incrementum  posiulandum ,  438.  Qui  sunt  in  fide  san- 
ctorum  palrum  in  tolo  mundo,  ipsi  in  booore  numeraolur 
hsredum,  483.  Captivi  dominos  suos  trabuot  ad  fldem, 
920. 

Fidelis.  Pauci  fideles  inter  genliles  lempore  legis  ve- 
teris  :  infideles  inexcusabiles,  901.  Fideli  terra  sordet, 
ccelum  patet,  777  vers  6i  ei  seq.  Fidelium  tou  salus  toia 
patieolia  ad  Deum  referenda  a  quo  sunt,  470,  548,  635 
ejngr.  53. 

Fiducia  sperantium  misericordia  Dei,  qui  nihil  dono- 
rum  suoruin  correctis  negat,  479,  480.  Fiducia  io  Deo 
solo,  ftiamsi  per  angelos  aut  homines  juvet,  432. 

Fiuus  Dei  a  Palre  geuijus,  Patrique  cousubstantialis 
omnia  cum  Patre  agit ,  ti>n,epigr.  105.  Filius  vitam  habet 
sicut  Pater,  non  participando  sed  nascendo.  595, 677  epiqr. 
105.  Filium  a  Patre  doctum  idem  qund  geniium,  452,  598. 
Facilius  secundum  formam  servi  a  Patre  didicisse  iuieili- 
gitur,  452.  Filius,  et  non  Pater  dicitur  fudicaturus,  quit 
solus  in  forma  hominis  apparebit  omnibus,  595.  Quare  Fi- 
lium  dicat  in  ps.  cvui,  Fae  mecum ,  nec  plura  addantur, 
413  Filius  quomodo  etiam  in  futuro  subjeclus  erit  Palri. 
«06. 

Filii  Abraha?,  filii  promisstoots,  in  toto  muodo,  393. 
Filii  promissionis,  nierces  fidei,  et  spiritale  semeo  AbraluB 
omnino  salvantor,  857,  858.  De  bis  Scriptur»  te^limonia, 
858  et  seq.  Agnitiooem  Dei  summi  erudiioris  magisterio 
accipiunt,  xbid.  Filii  Ecclesi»  utero  fldei  concepti,  474  In 
Ecclesia  elerti  et  reprobi,  post  roortem  discernendi,  474. 
Noo  in  hominum,  sed  in  Dei  potestate  est,  ut  babeaot 
homines  potestatem  filios  Dei  fleri ,  59.  Filii  mortificato- 
rum,  filii  martyrum  qui,  577.  Filii  justorum  qui  meliua  io- 
telligunlur,  581. 
Finis  boni  el  mali,  565. 

Fims  liomlnis  iu  hac  vita  mereri  vitam  steroam.  775 
vers.  iietseq  Finisfidelium  Christus,  572. 

Flagella  Dei  spem  non  auferont  sed  augent,  445.  Fla- 
g^lla  Deiquid  prosiut :  el  cur  justi  pariter  ac  iojusti  flagei- 
lentur  a  Deo,  582. 
Flavijb  Domitilla?  exsilium,  707. 
Flavuhvs  Constantinopohtanus  episcopus  ab  Eutychla- 
nis  occisus,  749.  Flayianus  iu  exsilium  aaus  ab  Euiytbianis 
in  via  occidilur,  750. 
Flere.  Tempus  flendi  tempus  est  seminandi,  475. 
Floeiaiids  XXXI  regiiat,  721.  Iiiterficitur,  ibid. 
Fosderis  Romanorum  et  Athenieusium  com  Judeis  de- 
cretum  mittitur,  699. 

Fortitudo  est  a  Deo,  879.  In  Deo  fortitudo  et  laudatio, 
ne  cadamus,  433.  Tera  auimi  fortiludo  in  «rumnis,  551, 
645  epigr.  5i.  Forlitudo  genlilium  cupiditas,  Christiano- 
rum  charilas,  quae  esl  a  Deo,  587,  763,  764. 

Fortuna.  Nihil  fortuitum  ,  sed  omnia  Dei  legibus  ser- 
viunt,  529. 
Fiuifci  ab  Aelio  e  Galliis  f>ulsi,  745. 
Fuga  in  persecutionibus  liclta,  510.  Perit  ab  eo  raga, 

Sni  niavult  omnein  saBvitiam  tolerare,  quam  cedere,  M0. 
'ugienda  bominum  perversita*,  non  homines,  559. 
Fuues  peccatorum,  impedimenta  inimicorum  sive  spirl- 
talium,  sive  carnalium,  446. 


Galba  imperium  arripit,  et  panlo  post  ioterflcitur,  705. 

Galbrius  XXXV  imperat,  725.  Ejus  mors,  724. 

Galliae  a  Yaodalis  el  Getis  vasUta?,  787  vers.  27  ei 
seqq. 

Galli  Seoones  Romam  occupaot,  694.  Gallorom  40000 1 
Romauis  caesa,  696. 

Galuenhs  pacem  reddit  Christianis,  720.  Gallieni  lasdvia 
variis  oatiouibns  proviucias  Romaoas  vasUndi  flt  locus. 
720. 

Gallus  fit  tesar,  729.  Gallus  Cassar  Constantii  do*«o 
perit,  729. 

Gallus  et  Volusianus  XXVI  regnaut,  719.  Gallus  et  Vo- 
lusianus  occisi,  719. 

Gaudium  verum  et  »teruum  Christus,  555,  556,  661 
epigr.  81.  Cbristiano  qua?  gaudiorum  causa,  elquisusas. 
temporalium  558,  W,epigr.  60.  Secut^s^v^vK^svx^ 


Wl 


INDEX  1M  OPERA  S.  PROSPKRI  AQGITANI. 


m 


oommutabilium,  526.  GiodioiB,  quod  proprie  animi  est, 
oris  dicitur  cum  ore  promilur,  472.  In  ScripturU  dicu  flde- 
libus  promissioouDj  Dei  cupidis  causa  gaudti,  467.  Nuilus 
noQ  habet,  de  quibus  oemo  oou  gaudet,  481. 

Gbdkoh  quot  annis  judux,  690. 

GnLAium  apud  Vandatos  tyranous,  et  ejus  scelera, 
736. 

Gussmicu*  rei  Vandalorum  caiboUoos  ia  Africa  vexat, 
746-  Geisericus  quatuor  Hispanossibi  cbaros  pro  fide  per- 
sequilur  et  iuterimit ,  746.  Geisericus  Cartbagioem  dolo 
invadit,  el  rasUl  nobiliuti  et  religioni  iofensus,  747.  Quo 
Romse  condiUB  aooo,  ibid.  Geisericus  Siciliam  affligeos 
Sebastiaoi  metu  Carlhagiuem  redit,  748.  Geisericus  mul- 
tos  suorum  io  se  conspirantes  perdit,  ibid.  Geisericns 
Romam  capit,  754.  A  S.  Leone  delinitus,  a  cssde  et  sup- 
pliciis  abstiuet,  direptione  contentus.  ibid.  Captivos  innu- 
meros  cum  regiua  et  flliabus  ejus  Carthaginem  abducit, 
734. 

Gtaaiius  presbyter  Alexandrinus,  717. 

Gemitus  spiriulium  vivehtium  inter  carnales ,  465*  Ge- 
niilus  omois  fidelis  de  habiutione  terrena,  494.  Etiam 
lempore  pacis  boui  gemuut,  mali  praevalent,  787,  vert.  60 
etteqq.  788  vert.  77  et  teqq. 

Geueratio  et  generatio  omne  humanum  genus  signifi- 
cal,  518.  Generaiionis  repelitio  et  prssens  ssculum  indi- 
cat  et  futurum,  510.  Geoeratio  hoiuioum  alia  qua  nascun- 
Uir  nuiodo,  alia  qua  renascuutur  Deo,  489.  lu  utraque  sub 
altiasirao  judicio  Dei,  et  opus  naiur»  impietur  el  grati», 
ibid. 

Gentes  in  Scripturis  s»pe  indicatse  nomiue  bestiarum, 
586.  Promissio  benedictionis  omiiiiim  gentium  iu  comple- 
tur  qootidie,  ut  nec  pereuntibus  sit  excusatio  jusU,  nec 
salvatis  de  sua  justilia  gloriatio,  917.  Gentium  mentes 
silvis  similes,  482.  Vicissitudo  illuminationis  aut  desertio- 
nis  geutium  et  Judaaorum  inscruubilis,  874,  875.  De 
gentibus  sine  lege  fadentibus  qtue  legis  suot,  532.  Ex 
omnibus  geutibus  una  gens  se  ab  aeterna  perditione,  oon 
suis  merilis,  sed  Dei  gralia  iutelligit  liberari,  528. 

Gaoneio  ocdso  a  populo,  Athaoasius  sedi  suae  redditur, 
750. 

Geamihus  Antissidorensis  episcopus  Pelagianos  ln  Bri- 
tanniis  expugnat,  744. 

Gladlus  veriutls  totum  mundum  percutit,  493.  Gladius 
beoigous,  et  malignus,  516. 

Gloriatio.  Noo  10  meritis,  sed  In  Deo  gloriandom,  58, 
943.  Qui  in  Domino  non  gloriatur,  nou  dubilo  dicere,  alia 

ausecumque  nabet,  inaoiter  babet,  80.  In  Deo  solum  glo- 
isndum  esse  ipsa  oratio  Domioica  ostendil,  57.  Quidquid 
in  creatura  laudabile  reperitur  ad  illius  recurrit  gloriam, 
qui  omnia  in  omnibu8operaturv518.  Omoia  exDeoha- 
beri,  ideo  io  nullo  giorlandum  nisi  in  Deo,  570*  765. 

Gnoslici  uode  dicti,  710.  Cceuosi  ei  Borborit»  dicti  ob 
turpliudinem,  ibid. 

Golus  diabolnm  flgurat,  David  Cbristum  etiam  in  cor- 
pore  suo  quod  est  Ecclesia,  514,  516. 

Gratia.  Sententia  catholica  de  graiia,  58.  De  gralU  quid 
tenendum.  80.  An  omnes  doceat,  necne,  51,  52.  Quod 
promiiiilDeus  homloes  esse  lacturos  ipse  facit,  54.  Divin» 
gralt»  potentia  et  energia,  51.  Gratia  vis  et  efficacia 
unde,  52,  45.  Nos  volumus,  sed  Deus  in  nobis  operatur 
velle;  nos  operamur .  sed  Deus  operaiur  in  nobis  et  0|»e- 
rari,  65.  Gratia  i  nullo  duro  corde  respuitur,  15.  Ideo  iri- 
bnitur,  ut  duritia  cordls  auferatur.  ibxd.  Gratia  tollit  cor 
Upideum,  id  esL  durissimam  volunutem,  et  adversus 
Deura  omnino  ioflexibilem,  51.  Gratia  Dei  ea  proprie  est, 
qu»  bouos  a  malis  discernit,  29.  Grati»  natura  et  vis  ex 
oralione  dignoscitur,  38.  Ad  solam  nuuc  Dei  gratiam  per- 
tinet,  ut  ad  Deum  accedamus,  et  ab  eo  non  recedamus, 
57.  Veram  Dei  gratiam  defendi  posse,  etiam  si  nullum 
csset,  ut  volebat  Pelagius,  originale  peccatum,  63.  Cum 
agitur  de  Gratia,  totum  Deo  tribuendum  est,  86,  57. 
Tutiores  vivimus ,  si  totuin  Deo  damus ,  non  autem  nos 
illi  ex  parte  et  nobis  ex  parte  commitllmus,  56. 

Gratfam  ex  meritis  dari  damnavit  et  Pelagius  m  syaodo 
PaUsstioa,  negaodo  gratiam  secundum  meriia  dari.  25, 
64.  Pelagius  in  episcopali  judicio  Palaastino  eos  qui  dicuni 
gratiam  secundum  meriu  dari,  ne  ipse  damnaretur.  dam- 
nare  compolsus  esl,  76.  Quidam  nisi  aliquid  sibi  assignent 
quod  priores  deot  ut  retribuatur  eis,  ab  omni  studio  pie- 
Utisreprimi  se  puunt,  36.  Gratia  gratis  datur,  58.  Gratia 
non  datur  secundum  meriU,  59,  65, 77, 79.  Gratia  et  in- 
cnoandi,  et  usque  in  finem  oerseverandi  noo  datur  secun- 
dum  nieriU,65.  Gratia  eflWus  misericordi»  Dei,  non 
merces  voluulatis  hominis,  61.  Gratiam  mp.rita  noo  pr»ce- 
dunt,  27.  Gratiam  secuodum  meriU  dari  dicere  estgra- 
Uaui  negare,  75.  Gralia  sine  meritis  defeoditur,  etiamsi 
nuilum  esset  peccatum  originale ,  63.  Nec  gratiam  secun- 
dum  mcriU  dari,  nec  quemquam  uisi  suis  lueritis  puniri 


ex  parvolis  optime  infertor,  62.  Eadem  gratia  qna  factnj 
est  Christus,  flt  homo  Christianus,  40.  Gratiae  ac  praedesti- 
nationis  exempla  |>r»clara  in  parvulis  et  in  Christo,  56. 
Gratia  quam  secreta  et  a  sensibus  remcia ,  31.  Gratia  cnr 
non  omoibus  datur,  52.  Cur  cum  gratia  gratis  detur,  noa 
omnibos  detur,  63.  Non  falo  fieri,  ut  ionotibos  aliis  sobve 
nutnr,  aliis  nou  subveniaiur,  64.  InscruUbilU  Dei  jodicia 
in  grali»  distributione,  36. 63,  64.  InscruUbile  cnr  unnm 
pounsquam  alterum  aut  lil>erel  aut  puniat  Deus,  58.  Non 
Injastus  Deus  qui  non  onmibos,  et  uni  polias  quant  aJUii 
donat  gratiam,  58.  GratU  secundom  placitum  volonutis 
Dei  datur,  65.  Qusdsliones  de  gratU  difficiies  ante  PeU- 
gium  transeunter  attigerunt  tractatores  Saipturanun 
58.  Cur  de  gratia,  pr»destinatiooe,  etc.,  uon  egerit  Au- 
gustiousin  Hbris  de  libero  arbttrio,  62.  De  libris  de  libero 
arbitrio  frostra  prssscribitur  Augustino  hi  qassstione  de 
graiU,  64.  Objectioni  ex  libris  de  libero  arbitrio  l|«e 
satistacit  Augustinus,  64.  Quod  gratia  operetur  ooo  Un- 
tum  docendo,  sed  efficaciter  mentem  immuundo,  ibid., 
vert.  5.VS  H  teq.  Quod  prsestare  non  potest  nec  lex ,  nec 
predicaiio,  nec  natura  sibi  dimissa,  ibtd.,  vert.  354  et  teq. 
Gratiam  eflScere  ot  fldes  radicem  agat  in  cordlbos,  ut  ger- 
minet,  ut  crescat,  ot  maturescat,  ut  conservetnr  ac  perse- 
verel  usque  in  flnem,  ibid.  vert.  547  ei  teqq.  Filius  boml- 
nis  non  venit  Jnstos  ebgere,  sed  peccatores  et  impios 
salvos  facere,  527.  ^ 

Gratia  Dei  Um  potens  est,  ut  etiam  annosam  oordium 
gUciem  superoo  igne  frciat  fervescere,  527.  Exeoipluin 
In  Paulo  qui  ex  persecntore  praxiicator  factos  est  Evan- 
gelii,  ibid.  Gratia  Dei  praveniens  omnU  mertta  nostra 
non  aufert  tibertatem,  sed  sanat,  276.  OmnU  bona  dlvini 
operis  esse  probant  gratiarum  actiones  pro  omnibus,  275, 
276.  Si  quid  Uudandum,  si  quid  tetandum  ab  homine  agi- 
tor,  opus  Dei  esl  etmuous  grati»  ejos,  381.  Gratiam 
oonfltetur  qui  Deum  laudat  io  sanctis,  cnjus  habent  san- 
ctihcaiione  quod  sancti  sunt,  532.  In  his  quas  agontnr  U 
toto  muudi  corpore  Dei  nutu  et  arbitrio,  iotelhgeodum  est 
quas  operetur  in  ipsis  hominibus,  487.  Omnb  sancu  cogi- 
Utio,  et  motus  pt»  volunutis  ex  Deo,  per  quem  aUquid 
boni  possumus,  sine  quo  nihil  possumus,  probatur  ex  loeo 
Zosimi  pape,  274.  Gratia  oleuro.  387.  Jnstitise  opera  noa 
ex  natura,  sed  ex  gratia,  215.  Omnis  qni  audivil  a  Patre 
et  didicit  veoit  ad  Cbristum,  52.  Legem  Christos  dedit  per 
servum,  cum  graiia  ipse  descendit,  592.  ln  conditi  bomi- 
nis  erat  viribus  non  discedere  a  Deo,  57.  Ad  solam  nunc 
Dei  gratiam  pertinet  ut  acsedamus  ad  Deam  et  ab  eo  non 
recedainus,  957.  OpituUtiooes  divin»  gratiae,  sUbUimeuta 
sunt  voluuutis  buman»,  556  Agricol»  exemplo  cujus 
labor  omnU  iuutilis  est,  nisi  Deus  opituletnr,  omntnm  ac- 
tuum  et  cogiutionum  a  Deo  esse  priocipium,  284,  285. 
lujusU  adversus  Deum  querela,  quod  non  oinnes  per  gra- 
tiam  liberet  a  perditiooe  iu  omnibus  debita,  ut  Jure  po- 
tuerit  nemioem  liberare .  165  vert.  199.  Aoctoritates  pro 
necessiute  gratiae,  91.  Nihil  in  homine  amore  mgnum 
quod  non  sit  ex  Deo,  647,  epigr.  56.  Virtus  piorum  noa 
ideo  minoris  facienda,  quod  eam  totam  a  Cnrbtoacd- 

£iaot :  sicut  nec  coeiestis  gioria  sanctorum,  quam  totam  a 
>eo  habent,  qui  omnia  in  illis  omnibus  est,  185  vert.  964 
el  teqq.  Multo  minus  gravari  0|*>rtet  agnoscere  nos  ia  hac 
fletus  valle  nihU  boni,  oisi  per  gratiaui  posse,  nec  ea  re 
tollitur  libertas,  sed  restituitur  ac  rediinitur  :  ut  quidqokl 
recte  agil  noo  ipsi  acceptum  referatur,  sed  gratis»  Chnsti, 
187  ven .  975  el  teqq. 

Gratia  omnimodo  gratuiU  maxlme  elncet  in  ptrvnlis 
post  baptismum  decedentibus,  94,  95.  Gratia  Dei  tota  re- 
peUitur,  uisi  u>U  suscipilur,  939.  Qoomodo  nostrum  est, 
quod  in  nobis  operatur  Spirtius  sanaos,  945  et  teq.  Per 
grati»  prsdicationem  Tirtutis  studiom  non  resoUitor,  ut 
objidebant  Semipebg.  Coutra  sine  gratia  oullum  est  vir- 
tutis  opos,  solaque  grati»  vi  ldonei  flunt  et  aocenjhxntur 
animi  hominum  ad  recle  viveudum,187,  vert.  980  et  seqq. 
Iniroici  grati»  snm  qui  nisi  ad  relributioneui  referatur 
quod  gratis  dator,  adnniquiutem  volunt  pertinere  quod 
redditur,  247.  Gratia  nullis  saeculis  subtracta,  892.  Gratns 
necessiias  ad  omnia  bona,  215.  Ex  episcopornm  cnostitu- 
tione,  quam  totos  muodus  amplexus  esl,  213.  Hale  obji» 
eilur,  per  Dei  gratiam  deatrui  libemm  arbltrtum,  97  af 
teqq.  Incipit  a  Cassiano  introduci  definitio  qua  docetar, 
multos  adgratiam  venire  sine  gratia,  515. 

Grati»  necessiias  ad  superandas  tenutiooes,  272.  Deo 
auxilUnte  vincimus,  sioeillo  vincimur,  273.  Gratia  anV 
ctum  credeudi  et  volendi  in  libero  arbitrio  generat,  91. 
Quantum  viri  fideles  ab  hostibus  gratirn  sibi  cavere  de- 
beant,  171,  ver$.  767  et  teqq.  Gratia  initialto  SemipeU- 
giauis  natura  ipsa,  4.  Qui  aliquos  per  liberum  arbitriusi 
ad  gratiam  baptismi  posse  venire  contendit,  a  recu  fide 
est  alienus,  762.  Quotidie  quod  aiii  per  merilom  perdont, 
alii  per  graii»  munus  accipiunt,  489.  lanumera  Scripts- 


975 


INDE\  IN  OPERA  S.  PROSPERV  AQUITANI. 


rarum  testiroomagratiani  probant,  766.  Prima  Del  gratia 
e*f  ut  ctoceat  nos  hnmilitatem,  537.  Duo  gratiae  dooa  seu 
offida,  561.  Dei  iiianus  recta  cogitatio  et  Bona  acUo,  445, 
547, 629,  epigr.  22,  762.  Gratia  ad  invocatiooem  oon  da- 
tur,  sed  ips*  Tacit  ut  invocetur,'760.  Non  tantnm  boni  ope- 
ris  fructus  Deus  largitur  per  gratlam,  sed  etiam  operandi 
voluntatem  et  cotf  fatiooem ,  teumque  pi»  vlt»seriem, 
187,  t*rs.982  4  teqq.  Gratia  in  pneteritts  saecolis  de  omni 
mundo  eruit  paucos.  nunc  de  uoiverso  hominum  geoere 
salvat  iniiumeros,  249.  GraUa  agit  ut  mandata  Dei  dile- 
cliooe  impleantur,  qo»  impleri  limore  non  poteraut.  477. 
Causam  varieutis  grati»  Del  ad  altitudiuem  divitlarum 
sapientia*  Dei  suspendit  Apostofos,  865, 866.  Qui  a  graUa 
refbruiati  se  noo  |niunt  lndigere  in  pbrenesim  transiere, 
sed  si  promissionissunt  fflii  sanabuntur,  522. 

Gratia  Dei  valet  et  ad  remissiooem  prasteritorom  pecca- 
torumv  et  ad  auxiiium  ne  commituntur  in  futurum.  274. 
Nod  sohim  ut  sciamus  quid  bciamus,  sed  ettam  ut  id  bcere 
diligamus,  274.  Slne  gratla  Dei  oihil  possumus,  nedum 
faciliiis  facere,  275.  Gratia  ei  invito  voientem  facit,  514. 
Grall»  effectus  in  anima  sine  tesione  UberUtls,  314.  Deus 
bonum  velle  et  operari  operatur  io  oobfs,  ut  cooperatores 
simus  graltffl  ejus,  276.  Quidara  calhoDco  oomine  glorian- 
tes,  licet  Pelagium  et  CoelesUum  damnareot ,  sanctis  do- 
ctoribus  grati»  defeosoribus  excessum  exprobrabant,  271. 

Gratia  Christi  ooo  perdimtts,  sed  recipimus  pristioom 
nator»  bonorem  •  ea  graUa  meritorum  io  oobis  est  prin- 
cipium,  qu»  eo  magis  erescuut,  qoo  iilam  humilius  acd- 
pimus,  et  acdpiendo  angemus,  161,  vert.  607, et  seqq.  Dei 
gratia  ex  bonorum  operum  qualiute  ainiosceoda,  515. 
Deus  consuotiam  dat  noo  timentf,  et  fiducram  reparat 
formidaoti,  450.  Relicu  Deo  arcaoorum  suorum  conscien- 
tia,  agnoscatur  unns  cunctorum  auctor  bonorum,  usque  ad 
minimom  bon»  voluutatis  initiutu,  169,  vers.  754  efseg. 
Uni  Christo  nos  debere,  si  quid  rectisapimus  et  volumus, 
165,  vert.  694  ei  seqq.  Gratia  justiOcans  non  ex  bonis  me- 
liores,  sed  ex  nialis  bonos  facit,  95.  Gratiam  non  dari  ex 
meritis  ostenditur  ex  impiis  qui  in  extremis  cooversi  sal- 
vanlur,  869.  Quod  sufficil  ad  desideranduiu,  non  suffidt  ad 
obediendum,  nisi  augeatur,  438.  Graii»  cujuslibet  causa 
volunus  Dei,  871.  Scriptur»  qu»  afferunlur  ad  manifes» 
Utionem  grali»  eludi  ulia  arte  nequeunt,  888.  A  Christo 
dividi  qui  Christum  io  se  uon  fatetur  operari,  944.  Aposlo* 
lus  cum  de  grati»  potentia  dispuUret,  iis  quae  impossibile 
erat  enarrare  suocubuit,  865  et  teq.  Deus  subiidt  sibi  per 
gratiamsuam  quos  vull,  886.  Occasio  errorls  degratia, 
borror  praedestinationis  fix»  et  graloilae,  94.  Defiuitum 
oumerum  praedestioatorum  negare,  impium  et  graUae  con- 
trarium,  94.  Quod  Scrlpiura  gratiam  Dei  et  liberutem  uo- 
stri  arbitrii  dedaret,  290  et  seqq. 

Gratia  datur  elecUs  non  ut  otientur,  vel  a  nuilo  boste 
impeUntur,  sed  ut  bene  operentur,  et  hostem  vincant, 
9zz,9i3.  Omnia  quae  ad  vitam  aeternam  pertinent  sine 
graiia  Dei  nec  inchoari,  nec  augeri,  nec  perfici,  886.  Om- 
nis  bona  cogiutio  et  actio  donum  Dei,  879,  880.  Tanto 
qnisque  beatior  Deoqiie  coojuncUor.  quanto  plus  in  eo 
fuerii  graiiae  divinae,  quam  acUonis  ournan»,  952.  Gratia 
non  est  lex,  nec  natura,  sed  ner  gratiam  lex  impletur,  et 
natura  reparalur,  591,764.  Primum  grati»  munus  est,ni- 
bii  sibi  boni,  sed  graUae  tribuere,  939  GraUae  differentia 
pro  diversis  temporilius,  891.  Ex  Deo  intellectns  et  sclen- 
lia,  verbum  bonum  et  opos  sanctum,  945.  In  uullo  gratiae 

2>eraiionem  ab  humana  voiunUte  praavenirL  945  et  teq. 
ratiagloria  Dei,  532.  Gratia  omnino  gratutu  est,cum 
nemo  bene  agat,  nisi  cui  donat  bene  agere  :  et  ne  quidem 
desiderari  possit,  nisi  cum  se  ipsa  desiderari  fadt,  157, 
twri.  557.  ef  1*7.  Ut  Matthaei  et  Pauli,  stcZaccbaei  et  la- 
tronis  in  cruce  conversio  pariter  ex  gratia,  525, 524,  766. 
Nec  desiderium  saniUtis  haberi  sine  gratia,  516. 

Gratiae  necessitas,  cui  jungenda  industria  liberi  trbl- 
trii»  210.  Gratta  quanlum  praestet  volunutibus  exprimit 
Apostolus  per  vocem ,  aguntur,  590.  Quidquid  nasciUir 
boni  in  agro  cordis  de  opere  et  munere  est  coelestis  agri- 
colae,  487.  Necessitas  graUae,  852.  Gratia  qu»  libero  arbi- 
trio  praestet,  97, 98.  Gratia  Del  quotidie  atlraheus  humi- 
liter  subsequeoda,  285.  Ad  omnes  pertioet,  Non  vm  me 
eicgittU,  ted  ego  eiegi  vos,  555.  Kt  alia  Scriptur»  loca  de 
grali»  prsveutloDe,  355  et  teq.  Twslimonia  Scriptur»  irre- 
fragabilta,  quibus  probatur,  nibil  boni  nominem  posse  tine 
gratia,  944.  Gratiam  secuudum  meriu  dari  simuiau  et  in- 
sincera  grati»  confessio  Semip4»lagianorum ,  941  Refel- 
luotur,  ibid.  Quldquld  veriUUs  et  charitaUs  sancti  habeot 
Ui  hac  viU  a  Deo  habent :  quooiam  et  io  eoeto  quldquid 
habituri  suot  ab  illo  erit :  ab  iilo  ponio,  a  quo  erit  pleni« 
tudo,  950  ef  teq.  GraUa  gratuiu  probator,  cum  impii  Justi- 
flcaotur,  et  mious  noceoles  superbi  a  jiH>Uficatioois  dono 
alieni  sunt,  869,  870.  GraU»  inscruubilem  profunditatem 
frustra  per  libenim  arbilrium  aperire  cooantur  aliqoi, 


97« 

875.  Sine  Christi  operantis  auxilio  niliil  boni  nos  agere  : 
nec  ita  auferri  iiberum  arbitrium ,  sed  juvari ,  944  ei  teq. 
SI  graUa  esset  ex  meritis,  vilesceret  redemptio  sanguiois 
Christi,  nec  misericordi»  Dei  humanorum  operom  piae- 
rogaliva  sureumberet,  869.  Graiia  mutabilitatem  volun- 
tatis  non  aufert,  915  el  teq.  Uude  vigiiandum  et  orandum 
moouil  Doniiuus,  ibid.  Cur  utrumque,  ibid.  Graliam  ne- 
gat,  qui  earo  comitem  dicit  human»  voiunutJs,  noo  du- 
cem,  848. 

Gratia  geoeralU  ad  verum  Deum  agnosceodum,9i5. 
Gratia  specialis  nou  est  omnilms  f-ouimunis,  ibid.  El  licet 
nunc  copiosiusquam  aute  praestetur,  causae  umen  ejussoli 
Deonot»,  ibid.  GraUa  geoeralis  omnibus  dau,  speciahs 
dau  electis,  918,  919.  Pro  veritale  mori  donum  srati», 
451.  Gralia  Dei  omne  hominis  meritum  pr»venit,  605. 
Gratia  datur,  ut  per  eam  nova  dona  impetreutur,  895. 

Gratia  spccialis  Evangelie»  praedicaiionis  omnibus  jam 
oommunis,  910.  GraUa  Dei  voluntas  humana  flt  spiritalis, 
849.  Grati»  profcctus  diversi,  914.  Divioae  auctoriiates  de 
ffratia,  525,  526.  Efficacia  grati»  io  rebellibus  sibi  sub* 
deudis,  903.  Gratia  specialis  prater  generalem,  Uio  in 
majoribus  quam  io  parvulis,  911.  De  grati»  profuikJiute 
disputantibus  tribus  definitionibos  innitendum,  918 

Orati*  officium  et  efficacia,  915.  YoIooUs  ei  siibjon- 
gltur  et  conjuogitur,  ibid.  Voluntas  receptrix  et  faiuula 
gratiae,  914.  Gratia  Dei  prophetis  revelata,  geutibus  ab- 
seondita,  906,  907  ef  908.  Gratia  homioem  eUam  per  ipsum 
sanat,  854.  Inltium  bon»  volooutis  a  gratia ,  528.  Grati» 
dona  et  opera  iooumerabiliter  variantur,  897.  Gralia  orin- 
cipinm  omnis  meriti,  871.  Quid  gratia  homiui  conlerat, 
879.  Noo  datur  ut  oUemur,  sed  de  virtute  io  virlutem  pro- 
ficiamus,  ibid.  Uumana  etlam  dlligentia  et  cooperaUo  Del 
mujius,949.  Gratiaest  principalis  causameriU,9t9.  CaUio- 
lic»  Eccle si»  oraUones  ad  Deum  graUani  Christi  resonant, 
275.Grati»  auxilium  ad  custodienda  mandaU  necessariunw 
456.  Semper  uecessarium,  ibid.  Ad  promfssiooes  Dei,  nfiai 
ejus auxilionon  venitur,255.Gratia  non  priusdeseritquam 
deseratnr,220.Doctrioa  sana  de  grati»  omnimoda  neceasi- 
Ute,519.  GraUam  exprimit  qui  poscit  in  Dei  Justitia  exau- 
diri,5U.Quhlqoid  auxilii  per  mioistros  veuit.Dei  est,471. 
Gratia  oou  tolut  potesUtem  dedioaodi  ad  vitia ,  896.  Noa 
omuibus  etiam  nunc  eadem  mensura  graU»  coofertur,  W2. 
Grati»  praedicatione  liberum  arbitrium  negari  immerito 
objiciiur,848.GraUa  Dei  eo  manifestior.quoduriores  suni 
quossibi  subjicit,  902.  Prima  semioa  grali»  interdum  per- 
fecu,  897.  Mensora  graU»,  881. 

GraUa  Pelagiana,  88.  Doctoris  ac  iegisvices  agens  erga 
omnes,  nt  qui  voluerinl,  merito  volunUtis  jtiauncentur, 
ibid.  Gratia  si  meritts  redditur,  et  non  ipsa  est  bonorum 
creatrix,  frustra  graUa  nominatur,  88.  Quam  graUam 
praxiicarent  Pelaclanf,  244.  GraUa  saUandi  iigna  campi 
et  cedri  Libani,  id  est,  humiles  etsublimes,  388. 

Gratlarum  actio  grallae  testuuouium ,  55.  Irrisoria  est 
graUarom  acUo,  si  ob  hoc  grari»  aguntur  Deo,  quod  non 
donavit  ipse  nec  fecit,  ibid.  Si  homini  gradas  ageret  homo 
pro  eo  quod  iilum  vel  potaret  non  pr»sUtisse  vel  nosset, 
adulatio  vel  irrisio  verius  qoam  grauarum  actio  dlceretor# 
44.  Gratiarum  actio  de  omnibosboois  Deo  debetur,  551. 
Gratiarom  actiones  tesUrooula  graU»v552. 

Giatiahi  ortus,  739.  GraUaoos  lmperator  factus,  751. 
Gralianus  Alamanoos  vincit,  752.  Gratianus  cum  Yalenti- 
niano  regnat,  752.  GraUanus  cum  Yaleotiniaoo  fralre  ILI 
resoat,  753.  GraUanus  superatur  et  oetiditur,  735. 

Gakoobjos  Nazianxenus,  74.  Gregorius  Naxianzenus  obiit, 
735. 

Gorduwus  XXIII  regoat ,  718.  Occiditur  a  Pbilippo. 
ibid.  ' 

Gothi  abHuoois  vasUti  et  a  Romanis  soscepti  rebellant, 
733.  Romaoos  superaut  et  Thraciaro  iiivaduot,  ibid.  Ubl 
Uerum  certamioe  cum  Romanisinito.Romani  caeduntur, 
et  Yalens  sagitu  saucius  in  casam  deporutus  ciim  ea  in- 
cendiiur,  735,  754.  Gothi  luliam  iiigressl ,  738.  Gothi  in 
Gallias  iugressi,  739.  Gothi  pacem  non  servantes,  Uunois 
auxiliantibus  hnpuguantur,  746.  Pax  iteram  cum  Gothis 
facu,  747. 

GoTflouA  regnat,  691 . 

GoTnoioiL  Judex  Hebrsorum,  689.  Quot  annis,  iMd. 

GcmDicAnms  rex  Burgundionum  ab  Aetio  victus :  postea 
ab  Hunnis  cum  sUrpe  deletus,  745. 

Goktaiiuhwjs  rex  Yandalotum ,  755.  Catuolids  favet. 
tM.ef756. 

H 

Habitatio  Dei  ln  ierosalem,  Id  est,  in  eordibtts  fidelium, 
496. 
llAnoif  rex  in  Thessalia,  688.  • 

llaereses  quid  boni  per  occasionem  £w^w6«.>RRr«sa»% 


375 

75.  Hareses  Arii  el  Sabellii  duobos  verbis  detruncaiitur, 
cum  dicit  Christus  :  Ego  et  Paier  unum  sumus,  597. 

Haretici  idolis  similes  tacli  omnia  rationatis  viue  officia 
perdiderunt,  490.  £x  ipjis  niutantur  quoiidie,  ibid.  H»re- 
tlci  et  schismatiri  ab  Ecclesia  reprobali ,  quia  principes 
esse  volueruut,  4Q7.  Hajretici  et  schismatici  percutiuutur 
in  flde,  qus  dum  a  eharitate  Eccleslae  desciscit,  exstiugui- 
tur,  488. 

Halleluki,  Laudate  Dominum,  392. 

Harkuul  a  Ronunis  dt  iicil,  696. 

Hcbkr  tempore  linguarum  conlusio,  ob  lurris  Babylo- 
nic»  exstructionem,  687. 

Ilebreorum  profectio.  quo  terapore  causa  folandi  fuit 
ifigypliis.  396.  Inter  Hebraeos  cum  proficiscerenlur  ei  jfi- 
gypto  uullus  corpore  infirmus,  306.  Regoi  Hebraaorum  di- 
visio,69t. 

Helenjk  raplus ,  690. 

Hei.eha  maier  Cnnstanlini  quo  sensu  concubina  Constan- 
tii  vocetur  ab  Hierouyino  et  Prospero,  724  not. 

Helenopous,  qus  alias  Drepaoa,  a  ConsUniino  instau- 
raitir,723. 

Heu  sacerdos,  690. 

Hklvius  Pertioj*  XVI  regnat  jam  senex,  715. 

Heraclas  XII  Alexandriae  episcopus,  717. 

Heracl  us  spado  qui  Vatentiniani  animum  sibi  astrinxe- 
rat,  752.  Hunc  in  Aetii  necem  commovet ,  itrid.  Inimiciti» 
iuier  Valentinianum  et  Aetiuin  incentore  Heraclio  spa- 
done,  752.  Heraclius  simul  cum  Valentiniano  consuditur, 
753. 

Heracuus  episcopus  concilio  Arausicano  u  subscribit, 
767. 

Heracuanus  consul  honore  et  viu  privatus,  740. 

Heraclitus  pbilosopbus,  694. 

Hercules  Antasum  superat,  689.  Herculis  tempora,  690. 

Herculius  Maxiraianus  Diocletiani  consors  imperii  Ba- 
eaudas  opprimit,  Galliis  pacem  reddil,  722.  Occiditur, 
724. 

Hermogenes  Constanlinopoli  a  nopulo  necatus,  727 

Hermon.  flumen  exaltatum,  Christus  intelligitur,  485. 

Hbhmoh  XXXVIII  Jerosolymis  episcopus,  723. 

Hjcrodes  alienigeua  Judxorum  prim  ipatum  accipit,  699. 
Prouhett»  Jacob  et  Danietis  implentur,  ibid.  Herodes  Ti- 
benadein  et  Libladr.m  condil,  701.  Herodes  Sebastem  et 
Panion  exstruit,  et  Tnrrfm  Stratonis  Caasaream  vocat, 
700.  Herodes  Hyrcanum  et  alios  interflcit ,  700,  701.  He- 
rodes  parvuios  interlicit,  et  biennio  posl  misere,  sed  digne 
morilur,  701. 

Herodotus  historicus,  694. 

Heaos  V  episcopus  Antiochenus,  712. 

Heaos  Arelalensis  episcopus  a  sede  pulsus,  739. 

Hibrohtmus  nascitur,  726.  Ejus  libri  contra  Pelagium, 
121,  vers.  55  el  seq.  Hebraeo  Graeco  et  Latino  eloquio  ve- 
nustus,  ibid.  vers.  54.  Hieronymus  conlra  Pelagianos  Dia- 
logorum  tibros  scTipsit,  121,  vers.  58.  Hieronyraus  pre- 
sbyter  Eusebii  bistoriam  continuavit,  725.  Hieronymus  in 
Bethleeiu  secedit,  735,  736.  Hierouymus  moritur,  741. 

Hilarius  Pictaviensis  episcopus  ab  Arianis  pulsus  in 
Phrygiam,  729.  Libros  de  religione  componll,  ibid.  Hila- 
rius  redit  in  Gallias,  730.  Gallia  impietatem  Arianam  Hila- 
rii  curis  damnat,  730.  Hilarius  moritur,  751. 

Hilabjus  Arclatensisepiscopus,  8. 


Hilarius  diaconus  exsut  pro  fidc,  729. 

Hllarius  diaconus  a  Leone  pa|>a  legatus  ad  Ephesinam 
syuodum,  450.  Omuibus  episcopis  basresi  conseutientibus 
contradicit,  et  fugit,  ibid. 

Hilorix  rex  Vandalorum,  756.  Catholicos  fovet,  ibid. 

Hippocratbs  medicus,  694. 

Hippolytus  scriptor  ciarus,  717. 

Historicx  actiones  in  Psalmis  narratas  foruue  sunt  rerum 
spiritalium,  514. 

Homebus  poeta,  601. 

Homo  imago  Dei ,  sed  obnoxia  vanitali ,  557.  Dei  opus 
non  solum  primus  homo,  sed  et  singuli  quotidie  homines, 
448,  583.  Primus  homo  creatus  absque  vitio ,  et  potens  in 
bono  perseverare  si  vellet,  libero  arbitrio  discescila  bono, 
328.  Primus  bomo  Adam,  et  quomodo  secundus  dicatnr 
Christus,  588.  lu  primo  et  secundo  homine  quid  patueril, 
578.  Houiitiis  institutio  bona  est,  etsi  nascatur  peccato 
obuoxius,  589.  Hominis  dignitas  magna,  515.  in  quo  dinV- 
raui  a  primo  parente  homiues  post  lapsum,  793,  vers.  267 
tlstq.  Hoiuo  ad  quid  sibf  sufliciat,  559.  Hominem  ab  ho- 
mutt)  uatura  non  discemiu  sed  gratta  fideleui  ab  infldeli, 


1ND£X  1N  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANL 


976 


246.  Hominum  diversitas  voluntaria  ex  cujusqne  slodlo, 
alia  ex  conditione,  857.  Non  ascribenda  fato  autsideribu», 
sed  Dei  voluntali ,  qui  hujus  rei  causam  innotescere  no- 
luit,  quia  nou  O|iortuit,  ibid.  Kx  Scripturis  istud  probatur, 
ibid.  Ilomo  carnalis  lerra  aliena,  sacri  seminis  iocapax, 
495.  Qus3  homo  a  se  ipSo  habeat,  quid  a  Deo,  592,  764. 
Horoo  miser  et  inter  prosperitates  el  inter  adveraiutes 
saecuii .  quia  illa  premunt,  ista  deciplunt,  428.  Horoo  na- 
turalem  possihilitalem  per  Adam  perdidit,  271.  Homiuis 
caosa  omnia  roodila,  homo  ipse  propter  Deuro ,  795,  vers. 
258  et  seq.  Quam  parvi  facienda  qu«  homini  post  casuni 
supersuni,  i8i,  vers.  905  et  seqg.vade  et  quousque  deje- 
ctus  homo  per  peccatum,  606.  Hominiim  originales  diffe- 
rentias  ordinat  Deus  occolto  judicio,  866.  Hominis  creatio, 
793,vm.  218  ei  seq.  Homini  nec  superbiendum,  nec  de- 
aperandum,  381.  Homo  cum  alterius  sit,  de  ae  pacisci  non 
potest,  770. 

Uonor  debitus  potestatibos,  471,  472.  Nisi  a  Dei  cul:u 
•vertaut,  ibid.  Honor  mutuus  dilectionem  roborat,  935. 

Hovomus  nascitur,  735.  Honorius princeps  consUtuitur, 
737.  Honorius  cum  Theodosio  XLV  reguat,  739.  Honorii 
triumphusde  Attalo,  741.  Honorius  rooriuir,  742. 

Hora  passionis  Domini  non  fato,  sed  Dei  ordioatione 
venit,  604. 

Horatius  Flaccus  nascitur,  698. 

Humamae  natursB  excellentia,  quod  Deo  adhaerere  possit 
et  sine  ipso  non  nisi  male  illi  esse  possit,  585.  Humaux 
naturae  excetlentia  ab  eo  stalu  aestimanda  in  quo  fuii 
Adam  ante  peccatum,  795,  vers.  267  et  seq. 

Humilis.  Verum  humilein  gloriam  et  opes  saecnli  fasti- 
dire ,  936.  Humiles  sapientia  proflciunt  et  intelligenua, 
936. 

Humililas  vera  qn®  sit,  555.  Humilitas  numqoam  sine 
fonte  graliaB  est,  385.  Humiiitas  potus  iactis  materui,  480. 
Quaro  necessaria,  ibid. 


Chrislus  conquassat  capita,  dum  e  superbis  humiles 
facit,  418.  Omnes  sanctos  Ecclesise  filios  atiis  relms  dl^*- 
res,  humilitate  pares  eflBci.  938.  Exaltaudi  suut  qui  fuerint 
humiliati,  et  iu  lacrymis  iribulalionis  temjKJS  vitae  praeseo- 
lis  exegehnt,  474.  Humilitatls  confessione  potens  fit  qui 
non  deficit  in  tributattoue,  509.  Per  humiliutero  ad  sn- 
bliniia  gradus  est,  610.  QuomodoDeus  justos  doceat  bumi- 
liari,  390,  591.  Humilitatis  utitiias,  407,  408.  Chrituu 
forma  desceusionis  omnibus  fideltbus ,  465.  Humilitas  in 
vinutibus  omnibus  sectanda,  480.  Per  humilitatem  perve- 
uitur  ad  gloriam,  474. 

Humilius jKEnalis  paralur  superbis,  488. 

Hurerix  Vandalorum  rex,  755.  Ejus  persecutk)  in  ra- 
tholicos,  ibid. 

Hunui  in  Oriente  debellantur,  748. 

Hvoinus  VIII  Ecctesias  RoraanaB  pra?est,  711. 

Htmekaus  XXXV II  Jerosolyuiorum  episcopus,  720. 

gyperbolicos  dicla,  396. 
ymnus  est  canticum  quo  laudatur  Deos.  550.  Hoc  utuin 
tur  sancti  oinnes  qui  sunt  verus  Israel,  ibid. 

Hyrcanus  ad  Piotomieum  pergens  honoi  ifice  susdpitur, 
696.  guai  occask)  magnarum  calamitatum  Judsis,  unsl 
Hyrcanus  ponlifex  JudaBorum  •  Cn.  Pompeio  couslituuis» 

I 

Idola  coientes  corvis  similes,  525.  Pulli  corvorum  De«m 
invocantes  :  parentibus  non  invocanlibus  Deum  credidit 
posteritas  quod  ignoravit  antiquilas,  526.  Idolorum  culto- 
res  somniantibus  similes,  573.  Omues  verum  Deum  ne- 
scientes,  et  ChrisU  Evangelio  resistentes,  idoioruui  cuue- 
res  stinl ,  489.  .     . 

Ighatius  11  Antiochiae  episcopus,  705.  Ignatii  Antiocneoi 
mari>rium.  708. 


977 


INDEX  IN  OPEIU  S.  PROSPERl  AQUiTANI. 


978 


Ignis qn«  m  Dominus  venit  miitere  iu  lerram  dilectio 
Dei  esi,  851. 


Ignorantia  vel  peccatum  est,  vel 
poena  peccaU,  590.  Quomodo  ignoranUa  uon  excuset  a 
peccato,  590. 
Ilium  ab  llo  conditum ,  090. 
Iuiago  Dei  iu  animo  homtnis,  595. 
lmiUlio  ChrisU  ln  quo  sectaoda,  558. 
Imperant  qui  consulunt,  obediuut  quibus  consulilur, 
566. 

Impieus  est  ut  quemquam  putemus  meriUs  suis  erui  de 
potestaie  tenebrarum ,  249. 

Iinpiorum  multitudo  nec  indecora  est  mundo,  nec  inu* 
Ults  Dei  regno,  2i2. 

Impunius  peccantium  poena  gravissima,  etsi  dilata,  555. 
561,  661  epigr.  80. 

Iracbus  rex  Argivorum,  688.  Ejus  fliia  Io  seu  Isis, 
ilrid. 

Incarnatio  Yerbi  Ineflabilis,  40.  Iiicarnaiionis  Verbi 
mysteriom  et  fructus,  552,651  epigr.  65.  Incaruationis 
Chrlsli  necessitas  ei  fructus,  446.  Incarualio  CbrisU  quanta 
spondeat  bomini,  793. 

Iocrepatio.  Potentia  Dei  in  mari  increpaUo  dicta, 
599. 

Ineffabilia  quomodo  narrentur,  519. 

Intantes  ante  rationis  usum  cur  in  malis  publicis  Irapli- 
centur,  787  vers.  43 #  44.  Cur  sacra  ipsa  et  viri  sanctl  I>u- 
biicas  calamitates  non  effugiant,  787  vers.  45  et  seq.  lnfan- 
tes  el  fatui  sine  ullius  sue  voluntalis  arbitrio  gratiam  Dei 
aut  acciplunt  aut  amittunt,  342. 

Infelicitas.  Quem  non  Irangat  infelicitas,  578. 

lufldeles  t-lemenU  pro  lege  habuerunt,  851.  Eisdem 
providenUa  non  defuit,  ibid.  Infideliuni  vita  tota  peccattim, 
et  falsa  virtus  eorum,  557,  663  epigr.  83.  Infldelium  opera 
qualia,  853  el  seq.9  871  ei  seq. 

lntirmitas.  Cur  plerumque  fortes  infirman  sinantur, 
443. 

Ingenium.  Bona  ingenia  in  verbis  disserenUum  quid 
quaeraut,  580. 

lugrati  grati»  adversarii  superbi  el  ingrati,  103  Quos 
ingratorum  nomine  designet  S.  Prosper  Carm.  de  Iugra- 
Us,  303  not.  Carminis  de  Tngralis  argumenlum  ,  unde  orl- 
ginera  sumant  bona  voluntas  et  fides,  103.  Causa  scriptio- 
nis  carniinis  de  Ingratis,  115  vers.  1  etseq. 

Inimici  bonorum  soli  mali,  cur  permiitantur  :  pro  his 
oraudum,  quare,  572.  Quomodo  perfeclis  pax  sil  cum 
pacis  inimicis,  466,  547,  548,  63l,ept#r.  29.  Inimici  ca- 
veodi  diabolus  et  angeli  ejus,  513.  Inimicus  iusidiosior  qui 
iu  lahiis  portat  bona,  et  in  peneiralibus  anirai  occultt  mala, 
5o4.  Scrpentibus  comparaiur,  ibid. 

Iniquitas  non  est  substaniia,  sed  vitium  natur»  id  apne- 
teutis,  qnod  non  est  ordinis  sui,  671  epigr.  07.  luiqiiiua 
ap  ru  minus  noxia  quam  lecta,  504.  Profunditas  tnitjui- 
tatis,  peccati  defensio.  575.  luiquilas  et  impietas  omuis 
tiuem  bsbet,  556.  Nulia  iuiquitas  tiraeuda  accedeuti  ad 
Deurn,  tanluiu  ut  toto  corde  accedat,  et  uiala  agere  et 
velle  desisut,  480. 

lulquis  odiosam  esse  juslitiam,  568. 

lujustitia  male  utitur  malis  el  bonis,  jusUlia  bene  bonU 
et  uialis,  564. 

Injustus  prior  Iseditur  sua  iniqoiute,  561.  Convenlen- 
lius  dolet  injustus  in  supplicio,  quam  lauaiuj  est  in  deli- 
cio,  56. 

Inobedientia.  Quid  per  inobedleotiam  perdidit  bomo, 
579. 

Innocens  non  est  qui  etsl  aliis  non  noceat,  quolibet 
modo  sibi  nocet,  503.  lnuocentia  vera  qu®  sit.  371 ,  543. 
613. 

In*ocehtius  XXXVIII  Romao»  Ecclesi»  prssest,  738. 
Innocentii  I  papae  laus.  et  testimonium  de  gratia  et  libero 
arbitrio,3i9.  Innoceniii  I  epistola  ad  Carthagiuense con- 
cilium,  272.  Ad  Mileviunum  concilium,  273. 

Intellectus  non  aliud  est  quod  anima ,  aed  obtutns  qoi- 
dam  occultus  animse,  594.  Iutellectus  petendus,  ut  intel- 
ligatur  quam  cootemnendnm  quod  auferri  potest  sperantt 
vium  anernam,  459.  Intellectushominispeccatocorrnptus 
et  gratue  munere  reformandus,  448  Intellectum  et  me- 
moriam  redarguit  Scriptura ,  398.  Intellectui  fides  viam 
aperit,  infideliUs  claudit .  560.  Quomodo  intellectum  sibi 
dari  postu.let  propheu,  448.  Intellectus  boous,  intellecU 
tacere,  430,  445, 623,  epigr.  13. 

Intelugenlia  bumanas  egestre,  509.  Natorahs  intelli- 


gentia  aot  usus  beneficiorum  Dei  neo  antiquls ,  nec  nobis 
ad  vitam  aneruam  sufficii,94.  Super  doctores  Intellexit 
quem  Pater  docuit,  452.  Semper  superest  quod  inteiligi 
possit  et  sciri,  etiam  iutelligenlibus  et  doctis«  456,  547, 
63l,epfor.  27. 

Inteulio  non  recta  in  bonis  operibus.  cum  non  amore 
sommi  boni,  sed  praesenlis  utllilaUs  et  latidis  fiuiit ,  442. 
lutentionem  hominis  nemo  cognoscit  praeter  Deum,  510. 
Invldenlia,  odium  felicilatis  alienae,  586.  Invideutia  ex 
superbia  nascitur,  non  superbia  ex  iuvtdentta ,  586,  587. 
Invidia  Cain  in  fratrem  dona  ejus  reprobari  fecit  a  Deo, 
797  vers.  308,  309.  Invidta  numquam  nisi  maligna ,  et  ma- 
Us  nou  satiatur  alienis,  572. 

Invocare  in  veritate  Deum  quid  slt,  521.  Si  hnmioes 
coucupiscant  quod  praacipit  justus  el  bonus  Dens,  propiu- 
quus  omnino  est  his  quae  inspiravit  affectibus,  ioid. 

lo  seu  Isis  filia  Iuachi,  quam  /Egyplli  divino  bouore 
coluerunt,  688. 
Ipbitus  Olympiadum  auctor,  692. 
Ira  cilo  coliihenda,  ne  vergat  in  odiom,  592, 673,  epigr. 
100.  Ira  peccatoris  quando  sera  et  infructuosa ,  422.  lra  in 
Deo  quomodo  intelligatur,  402,  565.  Verba  quaedam  psal- 
morom  iracundi»  et  odli  esse  videntur,  qua?  suut  pr»ci- 
pu»  cbariiatis,  591.  Nemo  iram  Dei  fugit,  nisi  qui  ad  ira- 
tum  confugit,  500,  576. 
Irenjbus  Lugdunensis  episcopus  claret,  715. 
Iris  signum  multiformis  grati»,  900. 
Isaac  generat  Esau  et  Jacob,  688.  Isaac  moritur,  688. 
Isaac  Christi  et  vocationis  gentium  figura,  897. 
Isaias  propheU,  692. 

Isiiael  fllius  Abrabaj  ex  ancilla,  a  auo  IsmaeliUe,  qui  et 
Agareui,  postea  Saraceni  dictisunt,  687. 

Israsl  videns  Deum,  466 ,  472:  Israel  idem  qui  Jacob, 
395. 

Israelita?  Christi  dicti  ante  osum  chrismatis  quare,  394. 
Popuius  lsrael  cur  redemptus  dicatur  de  uianu  inimico- 
rum,  399.  Figura  erat  baptismi,  ubi  redimimur  pretio 
sanguinis  Chrtsti,  ibid.  Israelita)  magis  concupierunt  botta 
prasentia  quam  futura,:  ciun  de  tantts  erga  se  Dei  beue- 
ficiis  debuerint  intelHgere  quod  ad  aliquam  sine  fine  bea- 
titudiuem  vocareuiur,  399.  Israelitas  et  Jerusalem  omnes 

?;entes  et  omues  populi,  qui  per  imitationem  ffdei  filii 
acti  sunt  Abrabaa,  431.  Israelit»  ipsi  nisi  misericordb  Dei 
succurrisset,  in  eamdem  impieutem  in  quam  aliae  natio- 
nes  transissent,85l.  Deus  gentis  Israelnicae  curam  sibi 
reservavit,  caHerarum  angelis  deputavit,  487.  Non  omne 
Israeliticum  genus  periil,  propter  faanus  impiorum,  481 
Inde  euim  aposloli,  inde  doctores.  inde  tot  martvres  et 
primogeoiii  totius  adoptiouis,  ibid.  Pro  quibus  Christus 
orabat  in  cruce,  ibid. 

iTHAaos  episcopus  aocusator  Priscillanl  excommunica- 
tus,  736. 


Jacob  I«aaci  filius  qui  et  Israel,  a  quo  IsraeHtai,  qui 
nunc  Juda?i,  688.  Jacob  descendit  io  Ifesopoiaiiiiam,  ser- 
vitque  vu  annis  688  Generat  Joseph,  ibid.  Jacob  ingres- 
sus  iu  i£gyplum,  688.  Jacob  moritur,  688.  Prophelans  de 
Christo  et  vocatioue  gentium,  ibid.  Jacob  persouam  gerunt 
omnes  filii  promissionis ,  Esau  vero  nomine  toU  pars  inli- 
delium  figuratur,  496.  Inter  utrosque  lucU  perpetua,  ibid* 
In  Jacob  ostensum  est  quid  homiui  dooarelur,  in  Esau, 
quid  deberetur,  244. 

Jacobcs  primus  Jerosolymorum  episcopns,  703.  Jacobus 
frater  Domiui  a  JudaBis  lapidatur,  704. 

Jacobds  Nisibenus,  727.  Ejus  sancUUs,  ibid. 

Jaddos  pontifex  Judasorum,  694. 

jAim  Judex.  690. 

JAim/BUs  Alexander  rex  et  pontifex  crudeHasime  praeat 
Judasis.  696. 

JacBOiiiAS  rex  Juda,  693.  E]«s  captifiUs,  ibid. 

JapHTEJudex,  690. 

Jebemias  propheta ,  695. 

Jejioboam  rex  inSamaria,691. 

JrausALEM ,  visio  pacis,  431 ,  472.  Jerusalem  eoelestls 
sauciorum  omnium  mater,  467.  Hnjus  fllii  de  bonis  futuria 
gaudent,  propter  spem  firmam  eorum,  467.  Jerusaiem 
coelesti»  non  moie  saxorum ,  sed  virtutum  solidltate  con- 
surgit ,  et  socieUle  sanctorum  ,  467.  De  cdiflcationo 
elern»  Jerusalem  nihil  debet  camale  sentlrL  468.  Ad 
coelestis  Jerusalem  consortium  aseendit,  qui  confitetor  non 
proprii  operis,  sed  divini  esse  muneris,qnod  ascendit, 
468,  548, 635,  epigr  51.  Jerusalem  mater  etfilia,  497.  Je- 
rosolymis  1100000  pereunt,  alia  100000  captivorum  publice 
venundanlur ,  705.  Quomodo  tanta  mullitudo  Jerosoljrais 
reperU,  705.  Post  Philippum  Jerosolymis  episcopus  X  Se- 
Meca,  XI  Justus,  XII  Levi,  XIII  Ephres,  XIY  Joseph ,  XV 
et  uliimus  ex  circumcisione  ante  evcrsaai  ab.  Adriano  J» 


979 


INDEX  W  OPERA  S.  PROSPERI  AOUUANI. 


rusalem,  Jndas, 710.  Detnde  XVI  Marcus,  XVII  Cassianus, 
XVIIf  Poblios,  XIX  Maximas,  XX  Joliaooa ,  XXI  Graia- 
nus,  XXII  Symmachus,  XXIII  Carus,  XXIV  Juliaous,  XXV 
Canilo,  711,  715.  XXVI  Mormius,  XXVII  Aoloniuus, 
XXVIII  Valens,  XXIX  Dacbianus,  XXX  Narcissus,  XXXI 
Dios,  XXXII  Germaolo,  XXXIII  Gordius,  XXXIV  aUus 
Nsrcissus,  715.  XXXV  Alexaoder,  viveote  Narcisso,  716. 

Jbsus  fllius  Josedech  pooUfex,  093. 

Jisus  filios  Siracb  Sapientiae  libri  auctor,  696. 

Joacbaz  rex  Juda,  695. 

JoACHiM,aui  et  Eliacbjm,  695.  Hojus  aono  zxx  Judsea 
capitur  a  Nabuchodonosore ,  et  Joachitn  Iributarius  Ht, 

JoAmnts  prius  sentit  initia  graU»,  quam  naturae ,  897. 
Joannes  praedicat,  702. 

Joimfis  apostolos  exsulat  in  Paibmum,  707.  S.  Joannis 
reditus  de  exsilio  Ephesum,  708. 

JoAimss  Hircanus  unde  sic  dictus,  697.  Komanorum  amj- 
cus,  ibid.  Samariam  soloaequat,  ibid. 

JoAifms  episcopus  ConsUnUnopolitanus  a  Theopbilo  op- 
pressus,  758. 

JoimnES  Cassianus  claret,  745.  Vide  Casslanus. 

Joarhbs  monachus  et  prophela,  757. 

Joakms  reguum  occnpat,  742.  Africam  reposcit,  sed  io- 
firmior  faclus  est ,  ibid.  A  Placidia  et  Valentlniano  oppri- 
miiur,  ibid. 

Joas  rex,  691. 

Joathah  rex,  693. 

Joa  patientia  nibil  illustrius  inter  sanctorum  palmas, 
5i7.  Dominus  in  sancto  Job  fecit,  qood  In  Aposlolis  et 
martyribus  suis  spopondit  esse  facturum,  348.  Noo  dese- 
roerat  Dominus  Job,  sed  corabat  et  purificabat,  548.  Job 
de  incarnaiione  ac  resurrectione  Christi,  acspe  redemptio- 
nls  quae  in  ipso  reposiu  est  omnibus  sanctis  prophetavit, 
348.  Job  suis  viribus  vicisse  diaboium  non  Dei  auxilio, 
nisi  quatenus  Deus  non  majorem  tentalori  dedit  potesu- 
tem,  quam  illi  noverat  inesse  virtutem,  ez  Gassiano,  544, 
545.  Job  in  conflictu  cuin  diabolo  sua  ipsiua  virtute  vicisse 
putat  Cassianus,  547.  Job  cum  daeroone  propria  virtute, 
non  Dei  aolius  gratia  protegente  coogressom  aocet  Cassia- 
nns,  i95,  297.  Probatur  Job  virisse  auzifio  Del,347,  548. 

Joiaoa  quot  annos  vizerit,  691. 

Joiiaoab  fllius  Recbab,  691. 

Joii as  propheta,  692. 

Joratbas  Judaeorum  pontifez  occiditur,  697. 

Jobam  rex,691. 

JosAPBAT  rex  Juda,  691. 

Josbpb  quo  patris  anno  natus,  688.  Joseph  veoditur  i 
fratribos ,  688.  Joseph  vir  tantus  et  unius  veri  Dei  cultor 
non  alendis  tantummodo  ASgypliorum  corporibus,  sed  et 
animis  erudiendis  prospezit,  595.  Josepb  Dux  iEgvpti, 
688.  Morilur,  ibid.  Joseph  in  omoibus  quae  illi  contige- 
ruiit,  Dei  providenliam  cogitabat  omnia  juste  dispooen- 
tem,  799  vers.  556  et  seq. 

Josepbus  vir  oobilis  ioter  Judaeos  legatus  id  PtoiomaHim 
regem  ab  eo  honoratur,  695, 696. 

Josias  rex  Joda,  693.  Occiditur,  ibid. 

Josue  successor  Moysi,  689. 

Jovianus  XXXIX  regnat,  750.  Moritur,  751. 

Jovirus  et  Sebastiauus  lyranni  occisi,  740. 

Jubere.  Deus  facit  ut  bomines  faciant  qo»  jubet  ut  fiant, 
55.  Vide  Mandata,  Prscepu. 

Jubo.atio  quid  sit,  552,  553. 

Judju  unde  non  potenmt  credere,  66.  Jiidssi  Jerosoly- 
mis  captis,  Romanorum  vectigales  tacti',  698.  Juda?i  pluri- 
bus  in  locis  Cbristianis  infesti,  709.  Alezandrise  rebellantes 
reprimuntur,  ibid.  Judaei  Salaminam  subvertunt,  709.  Ju- 
daeorum  Christum  crncifigentium  insania,  902.  Etiam  testes 
resurrectionis  ejus  persecuti,  902.  ObsUoalio  Jodaeorum 
in  adventu  Christi,  902.  Qusb  in  Judam  dicia  sunt  in  ps. 
cviu  etiam  in  Judasorum  populum  propheuu  intelligun- 
tor,  410  et  seqq.  Judaeoruin  regnum  noh  diu  mansit  post 
crucem  Cbristi,  411.  Judaeis  nuilius  peccaU  fit  remiasio, 
quia  illum  respuerunt,  in  quo  solum  est  aboliUo  peccato- 
nim,  411.  Non  babent  qui  eorum  misereatur,  non  ad  tem- 
poralem,  sed  ad  aternam  vitam,  411.  Jodaai  sacramenlis 
et  sacrificio  privati  ad  humilitatem  gentium  transierunt» 
406.  Judsi  in  Paia^stioa  s&viunt,  et  reprimuntur,  710. 
Juuaei  propbetiam  psalmf  cv  ad  regnum  suum  visibile  per- 
tinere  pulant,  ideo  ab  Aoticbristo  seducendi,  405. 

Judas  Macoabssus,  dux  et  pontifex  Judseorum,  697. 
Fojdus  Jungit  cum  Romanis,  et  duces  Antiochi  e  Judaea 
*  expeliit,  templumque  emundat,  ibid.  Occiditur,  ibid. 

Jmus  Galilaeus,  701. 

Judas  quomodo  pro  peccato  patris  et  matris  puoitus, 
410-  Non  omnia  psalmi  cvm  de  uuo  Juda  tradilore  intelli- 
genda,  sed  quaed.nn  ad  onnie  genus  inimicorum  Chrisli, 
quasdam  ad  ipsum  Judam  proprie  pertiuent,  408. 


Judidum  Del  magis  ioscruUrhife  In  clecUone  gratav. 
quam  in  retributiooe  josUUae ,  886.  Jodidom  Dei  inseru' 
tabile  in  diacretione  parvuloram,  868,  869.  Nlbil  inhis 
invenit  quod  disceroat  homana  jostitia,  sed  babet  quoil 
eligat  inenarrabilis  gratia  Dei ,  869.  Judicari  parvulos  se- 
cuodum  ea  quss  praesdti  suot  facturi  si  viverent,  dieere 
compuisi  sunt  Semipelagiani,  64.  Qui  uoomquemque  judi- 
cari  putant  secundum  merita  praescita,  adversantor  sen- 
JenUae  catbolicss  de  origiiiali  peccato.  37.  Favent  Pela- 

«ianis,  57.  Jodicari  qdemquam  secundum  paeriu  quaj 
abiturus  fuisset  si  dioUos  vixissel  absurdum  est  dicere, 
56,  60.  Ipsi  Pelagiani  viderunt  falsitm  esse  bominem  jodi» 
cari  seeuodum  merita  praesdta,  57.  Noo  Judicat  qoemquain 
Deus,ob  eaquae  facturus  fuisset,  si  diuUus  visisset,  sed 
ob  facta  tantum,  56,  39,  61.  Judidom  Dei  jam  factum  io 
plpbem  Jodaeorum,  489.  SeparaU  inde  justi ,  remaoseruot 
mjusU,  ibid.  Io  omoibos  geotibus  erunl  bomines  Israeli- 
tieae  digoitatis,  cum  Jodaei  ez  maxuna  sui  parte  erunt 
imnii,  et  veritatis  inimid,  489. 

Judida  Dei  quam  inscrulabilla,  58.  Exempla  judicioruin 
Dei  inscrulabilium,  59  et  seq.  Judida  Def  consolaUnoem 
pariooi,  444.  Judicium  Dei  nec  dici  oec  comprehendi  po- 
test,821  ver$.  Wletseq.  Dei  judicia ab  operibus  discer- 
nenda,  589.  Non  posse  D<  i  judicium  non  ease  aequum, 
quamvis  occiiltnm  sit,  cum  omuibus  merUum  ad  mortem 
suppetat,  vel  ex  unoorigioati  p^ccato;  nullom  ad  vitam, 
nisi  quod  gratia  donarkt,  171,  vers.  763  H  seqq  Judicia 
justitiae  Dei  sunt,  quibus  pronuntistur  (n  aeternum  vita 
justo,  pcena  impio,  462.  Judiciorum  Del  secreU  nulli  per- 
spiciia,  aut  diviliae  sapienUae  Dei,  528.  Judida  Del  semper 
justa,  nec  hominum  judidis  comparanda,  588, 673  emqr. 
99.  Judida  Dei  non  patent  superbis  et  prmvaricatoribus, 
500.  Judidum  Dei  atne  miseraUone  non  erit  soper  justos 
461. 

Judidum  temerarinm.  Occulta  cordia  alleni  ncjn  temere 
Judicanda,  442, 546,  627  emr.  21 .  ^^ 

Jugum  Cbriatl  superbis  grave  yldetur,  leve  humilibus, 
775»er*.45st»efl.  ^^ 

Jdoubtba  a  Romanis  victos  et  caplus,  697. 
Julianus  Caesar  api>ellatur,  729.  Juliaoiis  txxvtii,  regoat 
750.  Idololatra  efflfitur,  et  Cbristlanos  dolose  perseqni- 
lur,  730.  Julianua  Christianos  vetat  liberalium  artium  esse 
doctores,  730.  Juliaui  interitus,  730. 

Julianus  jurisperiiu*  cujus  scelere  Pertisax  occidilur,  a 
Severo  iaterfectus,  715. 
Juuarus  X  Alexandriae  episcopus,  715. 
Juliarus  Pelagiauus  dolo  conatus  in  sedoni  amissam  et 
communionem  Ecclesiae  irrepere,aXisto  Leonis  diacoai 
hortatu  repellitur,  747. 

Juliarus  Amartolus  episcopus  coocilio  Arausicano  a 
subscribit,  767. 

C.  Julius  Csssar  primns  singularia  Imperat  apud  Roma- 
nos,  ex  quo  tesares.  698.  Germanos  fasUL  Gallos  sub- 
igit,  ibid.  Orciditur,  699. 
Julius  XXXIII  Rorne  episcoptis,  726. 
Juuus  Puleolanus  eplscopus  Ephesi  legatus  S.  Leonis, 
750.  *' 

Jumenta  et  pecora  dicuntur  in  Scripturis  in  Ecclesia 
simpliciter  smbulantes,  sed  uUliler,  non  muttum  docti, 
aed  fide  pleni,  406,  407. 

Junior  censetur  omnis  qul  qualibet  aeUle  per  pceniteo- 
Uam  reoovatur,  437. 

Juramentum  appellatur  quod  sutuit  mens  etiam  sine  sa- 
cramento :  quia  fixa  esse  debet  in  cnstodiendis  Dei  ma»- 
datis,  453.  Jorameotum  tn  Deo  est  ooost|tuUp  moommuia- 
bilia  verUatis,  4W. 

JusU  pcena  ejos  qui  voIuoUte  amlstt.  quod  amare  deboit, 
ut  amilUl  cum  dolore  quod  amavil,  5^5. 

JusUficatus  grstuito  dooo,  eodem  aequlrit  meritum, 
210. 

Justus  si  a  sua  justitia  recesserit,  In  qua  diu  vixlt,  et  in 
ea  fuerit  impieUte  defunctns,  in  qua  oon  dioo  unum  an- 
num,sed  iinum  diem  vizeril,  iu  pcenas  ioiquis  dfebitas 
ibit,  oihil  sibi  prsrterita  justitia  proratura,  37.  Justos 
non  est  cui  defuent  gr^tia„  aut  quem  infldverit  super- 
bia,  ^S9.  JusU  nou  ^olum  frncLitius  latioris  sui ,  sed  eUaav 
ipso  illo.  qub  ad  fructum  imdiim  laliore  pascuulur  :  dom 
flt  eis  iolerantia?  imof  fninr*  |>bniii  volui>utis*  475,  476. 
JusU  quolibel  t^m^ore  lam  ei  (topulo  Israel»  quara  ex 
qoibuscomque  ri^iionilms  qui  Dpo  pfaeuere,  ^intu  gratiai 
Dei  discretl,  892.  Juslos  peccata  veuialia  »b  aeterua  vjU 
noo  impediunt,  oec  impiis  aiiijua  hon*  ooera  pmunt  ad 
mteroam  salotem ,  5S0  641>epijr.  46  Justorum  nexuo  dae 
laboribus  ac  molesliis  in  bac  viia,  y-ii.i.  Domimi^  diligb 
justos  :  quoniam  ipae  e?,i  justit  ia  eoruju,  515. 

Justi  aliqui  qualibrt  huukII  a-inte,  TU7  icn  ^>j  ei  uq 
MulU  justi  aut  uon  habueruot  filios,  et  qui  babuerunt  ooa 
omoes  aut  in  omuibub  sunt  giorlati,  381.  Justi  ccelom  viu- 


§6r 


HTOEX  IN  OPERA  9.  PftOSPERI  AQUITANI. 


btti  eicenentlus ,  497.  Corda  et  opera  justorum  in  maou 
Dei,  880.  Jostorum  nativhas  ex  Deo  renascendo,  888. 
Justi  qukJ  In  atternum  (actiiri,  521.  Deos  jnstuni  eliam  to 
adversitate  non  deserit,556.  Justi  semperiiberi,  iniqui 
sempcr  servi,  551,  645  epigr.  5.  Deussors  josioruio,  471. 
Justus  niuiis  qois  ceuseatur ,  603.  lusti  qoi  imperant  ser- 
viunt  eis  quibus  vidcntur  Hnperare,  566.  Justi  ditigentis 
Deum  remuueratio  est  Ipse  dilectus9  451. 

JusTiifus  pbilosophos  martyr  moritar ,  713.  Jostial  pblio- 
sopfai  Apologia  pro  Christiania,  71i. 

Juatitia  et  judicium  similia,  et  pro  altero  quodlibet  eo- 
ruin  ponitur,  396.  Differunt  tamen  atiquatenus ,  toid.  Ma- 

!?na  Dei  justitia  pcena  peccatori  decernKur,  et  poeniienti 
ustiticatio  non  negatur,  458.  iustitia  in  quo  consutat,  556. 
oter  adversa  servanda .  ibid.  Justilia  bominis  vera  non 
uis|  per  Cbrislum ,  92.  Jusiitia  praterita  etiam  diuturna 
nibil  prodcst,  si  in  impietate  vel  unius  diei  quis  moriatur, 
57.  Justitia  bujus  vitae  etsi  vera ,  magis  remissione  pecca- 
torum  cousut,  quam  perfectione  virtutum,  567, 667,ef*9r. 
90.  Justitia  hujus  vitae  etiam  perfecta  parra  est  au  iUam 
magnam  alterius,  590.  Minor  ilia  fac*  merituro,  major 
ha;c  focit  praemiuin,  590.  Justitia  vera  et  perfecta  qum  sit, 
590.  Justitia  infidelium  falsa,  91.  Deusetiam  in  hoc  muudo 
evideulissima  justitis  suae  documeuta  edit,  817,  vers.  805 
et  seq.  Quorum  Deus  non  est  malus  auctor,  justus  est  ui- 
tor,  607.  Pcena  animae  justliiam  deserentis,  574. 

Justus  a  Tiberiade  Jud<eorum  scriptor,  708. 

JuaTUb  Simoui  succedit  in  episcopatu  Jerusalem,  708» 


Labdow  ]udex  Israel,  690. 

Labia  intyua  et  dolosa,  a  sancto  proposito  revocnntes, 
465. 

Labor  piorum  exercitatio  est,  non  damnatio,  oec  con- 
iorbare  debet ,  qoi  sciont  Christom  majora  passum ,  583. 
Laboris  finis  diligere  qued  non  possit  auferri,  561,  665 
epigr.  87. 

Lac.  Idem  et  lac  parvulis  et  grandibus  eaea  esse  potest, 
69. 

LacTAirrius  Crispi  praaceptor  :  et  ejus  elogium,  715. 

LaHitia  poputi  Dei  non  est  pnster  eum,  598. 

Lamissus  rex  Longobardorum,  741. 

Lapitharum  et  Ceutaurorum  bellum,  690. 

Laqueus  conteretur  venautium,  eum  omoet  praesentiom 
vatiilaiom  ilteceliraB  conterenlor,  471. 

Latinus  Sylvius  rex  Latinorum,  690. 

Latro  io  cruce  cum  omnibus  credeutibus  aitractus  ex 

rsua  coufessione  docetur,  514.  Idem  prius  Cbristom 
suo  blasphemavit,  de  Spiritu  sancto  posiea  credidit, 
324. 
Latboiuakus  Priscillianisla  capite  plectitur,  756. 
Laus  Dei  quando  Deo  accepta,  530.  Yera  Dei  laus  quae, 
581 ,  544, 619,  epigr.  6.  Laodare  Deom,  et  in  gloriam  Dei 


cojos  doctrina  et  munere  ita  vivitur,  ut  uihil  actionum  non 
Dei  laude  sil  dignum ,  513.  Parum  est  quod  anima  infirmi- 
tate  corruptibilis  carnis  potest  ad  laudandum  Deum,  ideo 
ad  perfectam  et  seternam  laudalionem  proflcere  coucupi- 
scit,  521 ,  523.  Deum  laudans  devotiooi  ccelestium  se  jun- 
git,  ut  pro  modulo  suo  iam  laciat  qood  sine  fine  facturus 
est,  529.  Duaruiu  proprie  creaturarum  est  Dei  laudatk), 
aogelic®  et  humanae,  528.  Alia  qnomodo  laudent,  ibid. 
Laude  homiuum  non  eget  Deus ,  486.  Laus  vero  Dei  bo- 
minibus  prodest,  ibid.  Quales  debeant  esse  Dei  laudatora», 
ibid.  Laus  piena  Dei  cum  dicitur  bonus,  ibid,  Quomodo 
oronia  Dei  opera,  etiam  intellectu  carentia  Deum  laudeiit 
uiilitate  et  pnlchritudiue  sua  iinmensam  dando  materiam 
laudatoribus,  519.  Videntur  laudantia,  quae  snut  laudabilia, 
duni  quotl  non  possunt  loqui ,  feciuut  non  taceri ,  ibid.  la 
continua  Dei  laud;itk>ne  spes  sternitatis  accipilur,  518. 
Non  ab  operibus  vox,  nec  a  voce  opera  debent  dissonare, 
et  laus  quas  voce  promitur,  de  bona  conscientia  profera- 
tur,  524.  Omnia  Dei  opera  laodant  veri  laudatores,  et  sie 
omnla  facta  miranlur,  ut  mirabilior  sit  ipse  qui  fecil,  518. 
Omnia  etiam  irratiooabilia  et  sensu  carentia  etsi  propria 
confesslone  Deum  laudare  non  possiint ,  sua  natora  poten- 
tiam  sui  protestator  auctoris,518.  Deus  semper  iaudandus, 
quia  omni  laude  semper  esl  major,  518.  Praxhcanda  mise- 
ricordia  Dei  et  jusiitia,  regnum  aeternum  et  ignis  perpe- 
tuus,  519,  553,  657>eptar.  73.  Dei  laus  vere  continuatur, 
si  sine  cessatione  bene  vivitur,  582.  Quod  ore  promitur  et 
quod  opere  agitur,  in  laudem  Dei  dicendum  est  atque  fa- 
eiendum,  398.  Laudatur  Deus  m  hoc  saeculo,  et  inulto  ma> 
gis  laudabitur  in  futuro,  518. 
Laus  auctoris  quidquid  in  uuiversttaie  iaudabiie  est,. 


550.  Laudaiio  Dei  io  prasenti  tempore  contrananda,  qose 
io  «ternitate  minsora  est,  517.  Deos  laudandus,  slvehetuu 
de  secundis,  sive  iristfs  de  adversis  ducatur  dies,  518, 
Palsi  laudatores  Ghristi  in  occisionem  ipsms  conspirarunt. 
575.  Deus  sine  pertculo  se  iaudat,  et  no»  soo  bono,  sed  no- 
stro,  599.  Dens  vita  semper  laodaodus,  554.  Quare  aupe- 
riora  ab  inferioribus  monentur  Deum  laudare,  529.  Deus 
ubique  dowinatur,  ideo  ubique  laudandus,  581,  381. 
Semper  invocationero  debet  praeire  taudatio,  391.  Laus  et 
praemium  fidei,  579,  680.  Falsa  laudatio  non  amanda, 

Lbo  diaconus  inter  Aetium  et  Albinum  amlcitias  redin- 
tegrat,  748.  Leo  XLHI  Roman»  Ecclesiae  episcopos,  748. 
Leo  papa  contra  Eutvchem  mittit  tegatos,  qni  iniuriam  pa- 
tiuiHur,  749.  Leo  a  Tfaeodosio  accitus  in  causa  Eotychetis, 
a  populo  tre  prohibetur,  sed  tegatos  mittit,  749,  750.  Leo 
papa  ad  Attilam  pacis  causa  profectus,  rem  feltelter  perfl- 
cit,  751. 

iALon  dxs  Origenis  pster  martyr,  716. 

LBoirnus  diaconus  epistolas  a  Prospeio  ad  Augustinum, 
et  ab  Augustino  ad  Prosperum  defert,  1, 18. 

Lbsboh  oandita,  689. 

Lex  et  prophetaj  Christiim  annuntiaront,  863  vert.  467 
etuq.  Legis  el  gratias  differentia,  515,  591  Altiiudinesa 
etproranditatem  iegis  nemo  penetrat,  nisi  qni  mtettectan 
acceperit  :  ille  vero  legem  intelligit  qui  exsequitor, 
perfectamque  legis  scientlam  habet  qui  charftatem  ha- 
bet,  441.  Lex  Dei  paois,  374.  Lex  observatu   fadlis 

Kr  gratiam  Christi,  qui  quod  prsxepit  prior  I pse  fecit, 
5,  ver$.  510  et  uqq.  Lex  psadagogos  ad  petendum  ca- 
stum  timorem  perdoctt,  456.  Magnum  mysterium  Movsl  et 
veris  Israelitis  revelatum  :  lex  data  ut  aboodaret  deii- 
ctum,  ot  soperabundaret  gratia,  380.  Lex  qoe  non  poaset 
vivittcare  data ,  ut  gratia  auaereretur,  457.  Hoc  secretum 
gratis),  nfsi  bnmilibus  innrmisque  reseratnr,  itnd.  Lex  ln 
paradiso  data,  naturaliter  iosiu,  et  lilteris  promuigata 
pravaricatores  fecit,  455. 

Lex  Cbristi  sanguine  scribilur  •  Spiritu  sancto  in  coadi- 
bus,  805»  vert.  511  ei  eeq.  Deus  legem  in  corde  sctlbit,  ut 
eum  non  tamquam  servi  sine  amore  metuamus,  sed  tam 
quam  fliii  casto  amore  diligamus,  451.  Lex  fldei  qu»  per 
dUeciionem  operatoi  gratiam  promeretor,  451.  Lex  Sm- 
mobiliter  flxa,  ut  oronis  qui  *e  exaltat  humiUetur,  et  om- 
nis  qui  se  numilist  exattetur,  461.  Lex  non  juvat  votun- 
tatem,  855.  Lex  impletur  per  cnariutem,  non  per  Umo- 
rem,  574.  Legis  naturalis  argumentum,  neminem  quod 
agit  velle  pati,  801,  veru  412  el  $eq.  Deus  porlio  custo- 
di»  ntis  legein  ipsius,  445.  Lex  quomodo  natoratiter  flat, 
579.  Qoomodo  lex  diligentl  eam  scandalom  non  sit  465. 
Lex  perpetuo  custodienda  cnarHas,  que  est  plenitudo  le- 
gis,  et  cessantibus  eaeteris  mandatis  sola  permanet  in 
anernum,  443.  Dissipare  legem  est  prcvaricaiionis  iuiqui- 
tate  integritatem  ejus  non  custodire,  457. 

Lex  factorum  et  lex  fldei,  440.  Legis  et  grutfcB  flnes  di- 
▼erai,  550, 639.  epigr.  44.  Lex  non  suo  vitio  non  imple- 
batur,  550.  Qui  diligit  legem,  etiam  quod  in  ea  non  intel- 
ligit  honorat,  465.  Nec  eam  ex  mutabilibus  bomkium  mo- 
ribus  pendit,  ibid.  Etiarosi  bomlnes  sancti  proposjtum. 
suum  deserant,  justitia  legis  perseverat,  ibid.  Lex  nova 
perfectio  charitatis,  479,  549. 645,  epigr.  38.  Sine  gratla 
lex  impleri  non  potest,  855.  Lex  Dei  mirabilior  omnibus 
aliis  ejus  opertbus,  457.  Fiuis  legis  Christus  quomodo». 
570.  Legis  meditatio  nutrtt  et  lirmat  desiderium  adventus 
Christi,  494.  Lex  veritas,  per  quam  coffnUlo  peccati,  el 
quae  teslimoniuni  perbibet  justiti»  Dei,  4?S9.  Legis  inutili- 
tas,  si  gratia  desU,  549, 639,  epigr.  43.  Lex  siae  gratia, 
quid  pnestet,  579. 

Liberari  a  corpore  mortis  quid,  590. 

Luunms  XXXlY  Roma:  episcopus,  728.  In  exsilium  tru- 
ditur  ot>  fidem  ac  deinde  restiluitur,  ibid.  Liberius  exsulat. 
7W. 

Libertas  arbkrii  sob  causa  peccati,  811.  ver$.  651  e*$tq. 
An  libertas  ex  se  aequaiiter  se  babeat  ad  bonnm  aut  ma- 
lum,  342,  343  et  $eqq.  Libertas  votuntalis  in  illius  prlmae 
conditionis  praBSiantia  quid  valuerit  apparet  in  AjtgHis 
qul  steterunt,  57.  Ubero  arbilrio  homo  potuk  cadere, 
non  ita  resurgere,  62.  Libertas  a  peccato,  59.  Libri  de  li- 
bero  arbitrio  quo  fine,  et  contra  quos  scripti,  62.  H  $eq. 
Nemo  servlt,  nisi  cum  aHqua  Ubertate,  et  nemo  liber  est, 
nisi  cum  aliqua  servitute,  551.  Mala  libertas  ex  votuit- 
tatis  defectu,  bona  nonoisi  ex  suxilio  gratiae,  351.  Hanel 
vobinlas  libera  post  lapsum,  sed  non  bona.  Quocumqoe 
fertur,  ruit  et  iabltur,  159,  ver$.  368  et*$eq.  Divini  mslia- 
ctus  cum  libertate  concordia  273.  Libertas  arMtrfl  j  ' 
bominem  decepit,  173.  Llbertas  sob  gratia,  898. 

Liberum  arbitrium,  795,  ver$.  238  el  $eq.  Posse 
omne  a  Deo  sibi  esse  humiliter  agiioscat ,  ibid.  LroeroH 
arbitrium  per  peccatum,  nisi  gratia  prjeveniatur,  ad  nul- 


M 


INDKI  IN  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI. 


M4 


loaa  booM  vflcere,  76B.Liberom  arbitrinro  noo  perdil 
Mbo  cujd  Spiritu  Dei  agilur,  nec  cum  diabolo  volunUle 
se  dedit,  854.  Liberum  arbitriuro  bibil  omnium  vitiorum 
venenom  ei  totaui  oalurain  bominis  intemperanli*  su» 
ebrieute  madefecU,  329.  Noo  sicut  potuit  Deo  nou  iro|»el- 
lente  corruere,  iu  potest  Deo  0011  erigente  consurgere, 
550.  Liberum  arbilrium  peccalo  laesum,  530.  Nec  iu  sa- 
n«m  in  Ad»  posteris,  quam  iu  Adaiu  fnil  ante  peccaiuin, 
afrio*.  Absurde  dici  liberum  arbilnum  toili  cum  sanatur  et 
Uberatur  per  graUam,  161,  ver$.  583  et  $eq.  H*c  cogilaiio 
ex  eadera  superbia  nascitur,  qu»  Adamum  pcrdidil,  tbid. 
ver$.  596  et  $eqq.  Non  liberi  arbitrii  faculute  posse  sanari 
Uberum  arbitrium,  sed  gratia  Christl,  quae  est  arbor  \i- 
ta,  etc,  ilrid.  ver$.QWel  $eqq.  Quod  homo  libero  arbiirio 
nimium  tribuat,  ex  illa  superlna  proflciscitur,  quam  diabo- 
loa  prtois  parentibus  inspiravit,  185,  ver$.  915  el  $eq. 
Plurtmos  inde  errores  oriri,  ibid.  ver$.  919.  Quos  pii  oui- 
nesaversari  debenl,  ibid.  ver$.  932  el  $eqq.  Qui  cum  mem- 
bra  sint  Chrisii,  a  capite  suo  vim  oinnem  hauriunt,  185, 
v$r$.  959  ei  $eqq.  Liberuin  arbiirium  nou  peremptum,  sed 
renatum,  97.  Solum  quid  valeat,  ibid  Spem  suam  in  me- 
dico  collocare  debet.  97.  Homo  in  libero  arbilrio  bonus  ei 
nalus,  aed  per  se  malus,  per  Deum  bonus,  ibid.  Liberum 
arbitrium  esse,  sed  ante  tidem  in  tenebris  agere,  209. 
Quale  sit  ante  gratiam ,  et  quomodo  gratia  ei  medeatur, 
»9, 210.  ^  .       u 

Liberum  arbitriom  non  aufertur  per  graUam  Dei,  sed 
formatur,  regitur,  ordiuatur,  321.  Desipiuol  qui  Paulo  ipsi 
insrruUbilem ,  cur  bi  potius  quam  ilU  liberentur  per 
gratiam,  quaesiionera  per  liberi  arbitrii  veile  et  noJle  se 
aolvere  posse  opiuanlur,  169 ,  vers.  757  ei  $eqq.  Liberum 
arbitrium  quod  numano  spirilu  agitur,  ei  quod  a  Deo  re- 
gitur  quale  sit  describit  S.  Jacobus.  cap.  m,  14, 98.  Contra 
omneiu  elationem  de  libero  arbitrio  gloriantem  renititur 
lenteniia  Apostoli  dicentis :  Quis  er&m  U  di$cernti,1  elc, 
886.  InepU  querimonia  superbientium,  bberium  arbitrium 
auferri,  si  et  priucipia,  et  profectus,  et  perseveranlia  in 
bouis  usque  in  ttuem  Dri  dona  esse  dicantur,  556;  Libcri 
arbilrii  lapsus  et  impotentia  ex  lapsu  ex  Innoceniio ,  519. 
Liberum  arbitrium  nec  voiunUiem  boni,  uec  possibiliu- 
tem  nabel,  nisi  per  gratiam,334.  Post  gratiam  liberum 
arbiirium  manet  in  natura,  sed  qualiute  et  conditione 
iiiuuta  per  Chrislura,  356, 557.  Omnia  ad  Deum  referri  li- 
herum  arbitrium  non  destruit,  944.  Liberum  arbilrium 
non  ex  toto  deletum,  sed  lapsum,  et  alligatum  ad  malum, 
159»  vers.  586  et  $eqq.  Libero  arbitrio  nemo  sine  gratia 
bene  utiiur,  273.  Per  ejus  velle  et  nolle  non  solvitur  dif- 
ficultas  in  materia  gratiae ,  886.  Libcrum  arbitrium  et  ejus 
infirtnius  ex  Scripturis,  291  ei  seqq.  Liberum  arbiiriiun 
stoe  gratianulk)  modo  idoueum  a«i  eligendumbonum,  32*J. 
Libenun  arbitrium  in  omnibtu»  vitiatum,  762.  Liberum  ar- 
bitrium  est  rei  sibi  placite  S|  ouUneus  appetitus,  329. 
I.ibero  arbitrio  quanus  vires  tribuat  Cassiauus,  347.  Libe- 
rum  arbitrium  sinc  Deo,  aut  cum  Deo  quale,  93. 

Libri  quinque  Moysis  uuot  annos  coniinoant,  689. 

Liber  Sapientis  Jesu  tilii  Sirach  Pauareton  dictus,  696. 
SapienUa  iibrum  rejiciunt  Massilieuses,  15,  37.  Liber  Sa- 

iiiemiae  auctoriuiem  Scripiurs?  canonicae  habet,  38,  39. 
jbri  SapienUaB  auctoriute  usi  sunl  niagni  et  docii  viii, 
qui  longe  ante  AugusUnum  eloquia  diviua  tracUrunt ,  70. 

Liber  Pastoris  a  Cassiano  ciutus,  294.  Liber  Pastoris 
nullius  auctoriutis,  342. 

Libiorum  de  vocalione  omn.  gent  argumentum.  Quo- 
modo  volunUs  Dei  erga  saluiein  omnium  bominum  iiu- 
pieatur,  847. 

Lictifius  imperator  factus.  721.  Licinius  Christianos  pel- 
lit,  725.  Licimus  occiditur,  725. 

Licimus  Liciuii  tilius  Caesar,  725.  Lioinii  jiiuioris  mors, 
725. 

Linguarum  confusio  in  Babel,  901.  Conftisio  linguarum, 
904.  Ex  una  lxxii  factae  sunl,900.  Quo  misericordis  Dei 
coosilio,  901. 

Liuguosus  vir  non  capit  scientiam  veriutis,  506. 

Linus  I  Petri  successor  iu  Romana  sede,  705. 

LiTToatus  imprudeuter  cum  Golbis  puguam  conserens 
canitur,  746, 747. 

Locus  superior  etsi  adroiuistrandos  ut  decet,  iudecenter 
appeUlur,  566,  567. 

Locust»  et  bruchi  una  ;>laga  :  quia  altera  est  parens, 
aitera  fetus,  396.  Locustarum  iiomine  tideles  propter 
molUtudinem,  vej  quod  transieruut  de  loco  in  locum, 
413. 

Loogsevitas  ex  Deo  est,  nec  causa  peccali,  207,  220.  Non 
peccatum  est  diu  vivere,  sed  male  vivere,  ibid. 

Loboobardi  e  sedibus  egressi  Vandalos  vincuut,  753. 

Loogum.  Etiam  quod  subvenienii  bieve  e&t,  longum 
videtur  opUnti,  450. 

Loqoacitas  imperiu  mavutt  docere,  quam  discert,  506, 


Lotb  solus  servau*  io  qolnqoe  dviUtibusi 
qoia  solus  justus  repertus,  799,  ver$.  353«  teq. 

Lucirea  Calaritanus.  729.  Lucifer  de  exsilio  rediens  Pao- 
linum  AuiiochUe  episcopum  facit,  750.  Luciferi  Caiariuai 
roors,  732.  De  eo  judiaum,  ilnd. 

Luaus  imperator  moritur,  713. 

Lucius  IXI  RomaB  episcopus,  719- 

Lucamus  poeta,  098.  EJus  mors,  ibid. 
.  Lunas  cursus  apud  Romanos  inveuitur,  70C. 

LcpEmaAHUS  episcopos  concilio  Arausicaoo  u  nbscribit, 
768. 

Lycia  et  alias  provioci»  sobacue,  706. 

Ltsias  Quietus  ob  repressos  Judaeos  rebellantes,  procn- 
rator  Judxae  denuutiatur,  709. 

M 

Macedohius,  a  quo  Macedoniana  bsresis,  Paulo  ia  aede 
GooslanUoop.  snbrogatur  ab  Arianis.  728. 

MACHABJBOmuM  hisioria  unde  re»fnuin  Gnecomm  suppn. 
tet,  695  Libri  Machabaaorum  ab  Hebr»is  noo  recipiuntur, 
ibid. 

Machaeus  XXXIX  episcopus  Jerosolymorum,  724. 

Machakius  S.  Antnuii  discipulus,  729. 

MACBimts  XIX  regnat,  717.  Ocddiiur,  ibid. 

Maqnsntius  occupato  imperio,  superatur,  728, 729.  M* 
gneutius  seipsum  interimit,  729. 

Magni  sermonem  suum  propler  parvulos  temperant, 
454.  In  comparaUooem  Dei  nihil  vere  magnum,  nihil  vcre 
dicitur  potens,  et  in  illo  vera  est  magoitudo ,  el  magna 
virtus,  524. 

Magnincare.  Quomodo  Deus  magniucetur,  381 

M.igniludo  Dei  ut  pra3di«  anda,  519. 

Malachias  propheu.  695. 

Maledictio.  Vana  maledicUo  homlnum  :  Deus  autea 
cum  henedicil,  fac.il  quod  dicil,  414. 

Mali  bonorum  usibus  commodati,  562.  Malorum  intentie 
ul  booos  similes  sui  faciant :  quod  cum  non  obtinent,  ca- 
lumniis  onerant.  477.  Pcrfeciorum  est  lales  paUenter  us- 
que  iu  fiuem  tolerare,  nec  cedere,  477.  Deus  maits  uUtur 
ad  emeniJationem  bonorum,  ut  bonus  pater,  433.  Mali  om- 
ues  sollicile  fufiendi  et  cavendi,  504.  Quare  uec  nulos 
hic  puniri ,  nec  Donos  hic  reniunerari  oponeat ,  815,  ver$. 
146ei$eq.  Tolerandi  mali  a  justis  in  hac  viU  quantumli- 
bet  ss3viant,  556,  557.  Malorum  temposomne  eiiguum, 
556. 

Malitia  iniqui  bonis  prodest,  559.  Aperlior  malitia  ma- 
lum  se  ostenianlis,  412. 

M.ilum  « inue  iu  bono,  quia  natura  omnis  bona  est  in 
quanluiu  naiura ,  587,  588.  Nulla  mali  uatura ,  quu  omuis 
naiura  per  Verbum  facta  est,  iniquiUs  vero  per  ipsum  fa- 
cu  non  est,  671,  epigr.  97.  Niillam  esse  mali  subsuntiam, 
568.  Nulla  mali  substantia,  608.  Quomodo  Dpus  cnstodiat 
ab  omni  malo,  467,  548.  631,  epigr.  50.  Malis  |iereunt 
iufustl,  506  Mala  hujus  viiaa  po?riaB  sunl  juslas,  paUeuter- 
que  toleranda,  ut  salularia,  667,  epigr.  95.  De  duobos 
malis  unum  fieribonum  non  potest,  unam  vlrtutem  duo 
viiia  ooo  gigounl,  unura  verum  duo  falaa  non  facioul,  518. 
Malum  a  quo  Hberari  peiimus,  505. 

Manassis  rex  Juda,  692. 

Manassbs  Juda3oruin  pontifex,  695. 

Maodaium  Dei  quando  bene  tiat,  579.  Mandata  Dei  su- 
per  aururo  ei  topazion  diliguntur,  cum  in  oiiservauUa  eo- 
ruin  non  temjwale  praemium  quaeritur,  sed  jusUUa,  457. 
Mandata  Dei  scrulari  ul  perfecttus  facieudo  cognoscaoiur, 
447,  547,  629,  epigr.  24.  MaodaU  Dei  qais  non  oblivisca- 
tur,  581.  Mandala  Dci  semitae  justoruui,  50  i.  JuxU  cas 
scandalum  nouuut  qui  veris  verisimilia  adjungunl,  504. 
Mandau  Evangelica  tidei  non  dura,  sed  |iossibilia,  775, 
ver$.  59  ei  $eq.  Mandata  Dei  pene  neminem  latent,  et  ah 
impiis  possuut  sciri ,  439  Quomodo  a  se  ea  non  abscondi 
posiulel  propheu,  439.  Quomodo  homo  non  repeilatur  a 
niaudatis  Dei ,  457.  Scruiauda  mandaU  Dei  in  quiete,  454, 
547,  62»,  epigr.  26.  Mandaia  Dei  valde  mandantur,  el 
valde  cuslodienda,  436.  Deus  ipse  facit  ut  bomiues  faciaut 
quie  pra3cepitv  34.  Maudata  Dei  taciendo  discere,  el  ope- 
raudi  noiitia  coiiipreheii<iere ,  457.  MaudaU  custodieiili- 
bus  plerumqne  inimici  Uunt  ea  contemnentfs,  465.  Cur 
homini  imperciilur  e?  qtiorum  facultalem  non  inveuit  in 
sua  naiura,  354.  Mandaium  valde  lalum  chariUs,  451. 

Manb*  auctor  haernsis  Manichajorum.  Eoruin  errores  el 
turpiiudines,  7il,  722. 

Manichaii  libros  vfieii«  Insimmenti  non  recipiunt,  novi 
non  nisi  quos  volunt,  62.  Mauichjci  vetus  Itistrumenium 
non  accipiuni,  novum  conuptuin  esse  asserunt,  65  Mani- 
clKeoiuin  enor  de  Chrisii  incarnalione ,  81.  M^li  naturam 
Dco  coxteroam  puUut  Manichxi,  62-  Mamclufei  in  IJrbi 


985 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AOUITANI 


ftatentes  a  Leooe  detecii,  ei  damnati,  749.  Idemque  prae- 
stilum  t  multis  OrienUlibus  episcopis,  xbid. 

Mahltos  Torqualus  fllium  victoreni  cjedil,  69 i. 

Manua  paois  cueli,  597. 

Manstones  inull«  in  una  tIU  seterna  pro  meritorum  va- 
rietate,  Deus  tamen  otuuia  iu  omuibus,  600. 

Mauibus  signiflcatur  operis  plenitudo,  digitis  laborum 
divisio,  514.  Manus  Domini,  potestas  Dei,  447.  Manus  Dei 
virtus  et  sapieutia,  et  utrumque  Chnstus,  448.  Mantis  Dei 
Filius  et  Spirilus  sanctus,  itrid.  Manus  Domiui  Christus, 
590,  414. 

Marcblluius  XXVIII  Roms  episcopus,  725. 

Marcblujs  vir  iliustris  concilio  Arausicauo  consentit  t»t 
aubscribit,  768. 

Marciakus  XLV  imperator  factus,  750.  E0'regiac  viri  do- 
les,  ibid. 

Marcion  haeresiarches,  el  eius  errores,  712. 

Marcus  evangelista  Alexaudri»  praedicat,  763. 

Marcus  I  Jerosolymorum  episcopus  ex  Gentibus,  711. 

Marcus  VII  Alexandrinorum  episcopus,  712. 

Marcus  XXXII  RomaiuB  £cclesias  prasest,  726. 

Mare  saeculum,  425. 

C.  Marius  Cimbros  superat,et  cum  Catulo  triumphat, 
697. 

Martiiius  Turonensis  claret,  755. 

Martyres  non  terruerunt  verba  minacia  ant  suppl.cia 
reguiu  terreuoruiu ,  sed  verba  Christi,  462.  Mariyruui 
sanguine  et  gemitibus  concessa  Ecciesiae  libertas,  et  iuli- 
delium  conversio,  577.  Martyres  coutra  persequentes  dile- 
ctione  certaruut ;  ideo  isti  occideudo  defeceruut,  illi  mo- 
neudo  viceruut,  459,  440.  Martyres  inisericordia  Dei  ad« 
juti,  pro  veritate  rooriendo  vicerunt,450.  Martyrum  cruore 
incrassata  terra  et  fecuudatus  est  mundus,  508.  Martyrum 
exemplis  totus  muodus  illustris  est,  hi  tameu  victoriaoi 
suam  noo  sibi  sed  Deo  tribuunt,  461.  Martyrum  vox  trepi- 
dautiuin,  nec  de  se  praesumentium,  450.  Solus  Christus 
mariyrum  fortiiudo,  509.  Marlyrum  passiones  scripta*  ser- 
vantur,  713.  Christus  ubique  martyruin  gloria,  435.  Mar- 
tyres  iu  Gallia,  713.  Martyres  uon  baptizati  juslittcantur, 
564,  665,  epigr.  89.  Custodes  martyruiu  plurimi  credide- 
ruut,  462.  Martyrium  sine  charilate  nou  prod<\st,  465. 

Mass».  Non  duae  massa ,  sed  una  inassa,  98.  Ex  massa 
damnata  si  nullus  liberarelur,  justutn  Dei  judicium  nemo 
)uste  reprehenderet,  31.  E*  massa  damnata  soia  misericor- 
dia  liberamur,  non  meritis,  589. 

Massiua  condita,  693. 

Massiliensbs  quidatn  Augustini  libris  non  intelleciis  of- 
fensi.  1.  Nonnulfi  recensito  iibro  de  Correptione  et  Gratia 
iutelligentiores  facli,  2.  Massiliensium  sententia  partim 
catbohca,  partim  Pelagiana ,  5. 

Rehquis  PeLgiau»  ha>- 
reseos  quam  pernicios»,  6. 

Inter  Massi- 
lieoses  multi  virtutum  studio  egregii,  2.  Quidam  episcopi, 
6. 

De  retiquis  eorum  dogmatis.  Vid.  Fides, 
Gratia,  Prsdesliuatio,  Perseverautia ,  et  Epist.  Prosperi 
et  Hilarii,  ieiseq. 

Massilienses  contrarium 
putanl  Patrum  opinioni  et  ecclesiastico  sensui  quidqukl 
Aug.  in  libris  suis  adversos  Pelagfianos  de  Vocatiooe  eie- 
ciorum  secuodum  Dei  propositum  disputavit,  1. 

Massiliensium  sententia  de  peccato  origi- 
nali  et  de  gratia  regeneratiouis,  5,  13.  De  pr»desiina- 
tione,  5,  De  eiplicaiione  Epistohe  B.  Pauli  ad  Ko- 

inanos,  5,  4.  De  proposito  vocanlis  grati»,  4,  De  vo- 
luntate  salvandi  omoes,  4,  De  iibertate  horainis  ad 
hooum  et  malum  faciendum,  4.  De  etectione  ex  praevisis 
bonis  aut  malis  quae  parvuli  si  diutius  vixisseut  perpelra- 
turi  erant,  4,  5.  De  morte  Cbxisti  pro  uniirerso  humauo 
genere.  5.  De  numero  prjBdestinalorum,  6, 
De  duobus  quae  saiutem  huaianani  opjrautur,  gratia  et 
hominis  obedieutia,  6. 


Prosper  imparem  se  dicit  ad  agendum  contra  Massl- 
lienses,  6.  Augustinum  rogat  ut  respondeat,  ibid.  Qua?- 
stiones  proponit  quibus  velit  respouderi,  7.  In  reliquiis 
Pelagian»  praviutis  non  mediocris  viruleuti»  flbra  uu- 
iritur,  6. 


Matutinum  Ecclesis,  460. 

Maxentius  Auguatus  appellatur,  724.  Maxentius  occidi- 
tur,  ibid. 

MAXiiaifus  XXII  regoat,  718.  Seitam  persecutionem 
niovet,  ibid.  Occiditur  a  Pupieno,  ibid. 

Maximinus  et  Severus  Clesares  facti,  724.  Maximinus 
moritur.  ibid.    ' 

MAXiM:nusTreverorum  episco,  ns  Athanasiumfugientem 
honorifi  e  excipit,  728. 

Maximus  XIV  Alexandriae  episcopus,  720. 

MaximusXL  Jerosolyraorum  episcopus,  728. 

Maximus  imperator  nt,  735.  Victorem  filium  regno  so- 
ciat,  ibid. 

Maximus  imperium  sumit,  753.  Valentiniani  interfecto- 
res  ooii  piectii,  sed  in  amicitiam  reripti ,  uxoremjoe  ejus 
sibi  nubere  cogit,  753.  Brevi  inf  erflcttur,  ibid.  et  734. 

Maxim),  lyraunide  accepta,  inoxque  ablata,  viti  conce- 
ditur,  739.  Maxiinus  tyrauuus  capite  daiunatur,  736.  Et 
Victor  eius  fllius,  ibid. 

Maximus  episcopus  concilio  Arausicano  u  subscribit. 
767.  * 

Mazabanus  Alexandri  successor  io  calbedra  Jerosolymi- 
tana,  719. 

Medba  Colchis,  699. 

Medicus  uuster  etiam  boc  dooat  morbidis ,  ut  veram  de- 
sid  *rent  sanitatem,  358.  Summus  Medicus  diversa  reme- 
dia  misericorditer  et  scienter  appouit,  quia  multarum  eli- 
sionum  non  estcuratio  una,  521. 

Meditaiio  non  obliviscendi  est  perseverantia  operandi, 
td  quam  postiilandain  Dei  auxilium,  438.  Meditatio  legt» 
quaB  utilis,  449,  5i7 

Mblcb.adbs  XXX  Romaa  episcopus,  725. 

Mblito  Asianus  episcopus  Apologeticum  fldei  tradil  An- 
toniuo,  713 

Membra  Chrisii  nrca  sancliflcationis,  sive  per  incarnatio- 
nis  veritatem,  sive  per  graii»  electionem,  482. 

Metnohale  D-i,  quia  etfi:it  oinniuo  quod  spopondit, 

Mendacium  laboriosum,  non  ita  vcrius,  555, 6559  epigr. 
68.  Mendacio  proteguui  se  v.Tiuii»  inimici ,  505.  Meliut 
est  fjlli,  quam  mentiri,  581.  Mendaciuno,  ut  far*ilius  obre» 
pat,  colorem  sibi  veritatis  assumii,  488.  De  mendarii  facili- 
tate,  578.  Non  omnis  qui  verum  celat  mentitur,  ibid. 

Menelaus,  690. 

Mens  summa  pars  animaa,  521.  Mens  speculum  q  iod  flde« 
tersit,  805,  vers.  460. 

Meusa  Dominica  Sacramenlor>im  et  doc.rina?,  4*6. 

Mensura  miseriaruin  unicui  |ue  a  De )  oniinata,  910. 

Mensis  Quiutilis  Julius  dicilur  decreto  Autooini ,  699. 
Menses  duo,  September  Germanicus,  et  October  Domi- 
tianus  appellanlur,  707.  Mensis  Septembris  a  ixMnmodo  di- 
ctus  Coromodus,  715. 

Merces  debeiur  bonis  operibus  si  fiant,  gratia  IndebiU 
datur  uttiant,587,76t. 

Meritum  uude  hominl,  916.  Esl  donum  Dei,  276.  Datur 
unicuique  sine  merito  unde  tendat  ad  meritum,  894.  Datur 
ante  ullum  laborem  unde  quisque  mercedem  accipiat  se 
cundum  suum  Iaborem,  ib.  Probatur  ex  parabola  Evange- 
lica,  Mauh.  xxv,  14  et  15,  ibid. 


Omne  l>onum  meritum 
clonum  esse  divlnum  ostenditur,  876  el  seq  Kt  primo  de 
fide,  ib.  Tum  de  aliis  donis,  878,  879.  Differmtia  inerito- 
rum  in  Deum  reiundenda,  nec  de  eorum  waequaliUte  que- 
rela  movenda,  893-  Deus  his  quos  el<>gii  sine  meritls,  dai 
uude  ornentur  et  nieriiis,  922.  Nulla  merita  iiona  siae 

S*alia,  871.  Si,  ut  Cassianus  vult,  siue  merito  est  quem 
eus  semper  adjuverit,  consequens  erit  in  Dei  muneribus 
uullum  meritum  esse,aut  saltem  merita  acquiri  posss  pro- 
pria  facultate,  nostjue  ideo  in  aliqu  bus  adjuvari,  ut  possi- 
btlius  fiat  per  gratiam  quod  uon  eral  impossibile  per  naiu- 
ram,  335.  Pidei  et  bouis  operibus  laudem  ac  meritum 
trilmi  sine  prseiudtcio  grati»,  551.  Laoi  et  meritum  per 
gratiam  non  aufertur,  351.  Nec  laulem  uec  m»ritum  na- 
bent.  in  quibus  non  inveniuniur  quas  nisi  Dominus  dederit 
iioo  habeulur,  551.  Procul  abjiciendi  <|ui  exisUmant  san- 
c  is  auferri  causam  obtinen-to  coronue ,  oisi  bumaua  in  eii 
meriia  reperianiur,  185,  vers.  9i5  el  $eqq.  Omuis  laudis  ac 
uieriti  cau>a  in  D  o,  352.  Omue  saocioruno  meritmn  ad 


9*7 


iNoex  im  «oraRA  S.  MttfSPERI  aquitami. 


9tS 


Deum  rcterendum,  532.  MeriU  nostra  sunt  Dei  dons,  et 
pro  hisrecipimus  anerna  praemia,  276.  M  ritis  nullus  locus 
anie  gratiaoi,  514.  Merits  hominum  uulla,  nisi  ex  gratia, 
S34.  Omnia  sanctorum  merila  dona  siuit  Dei,  27d  Siue 
•more  Dei  nullum  est  verum  meritum,  859.  Omiie  meritum 
ei  Ueo,  511. 

Mbssala  Corvinus  orator,  701 

Mbssan a  coodiu,  688. 

Meta  sudaus  erigitur,  707. 

Mille  generationes  pro  omuibus,  393.  Hunc  nomerexn 
constat  njc  ab  Adam  usque  in  fluem  .mundi  pegbe  cem- 
plerir  ibid. 

Muiotaubj  bbula,  690. 

Mwutius  Pundanus  Asiae  procontul ,  710.  Epistolam  eb 
Adriaoo,  ne  Cbristiaui  temere  daioaareutur,  accipit,  ib. 

Mirabilia  quaj  Deus  solus  fecerit,  401,  492.  Noa  Utnen 
sioe  Filio  et  Spirijui  saocto  aliquid  feeit  Pater,  492.  Aliqua 
per  angelos  aut  bomiuea,  491  Mirabiiia  Dei  videot  quibus 
prosuui,558 

Mimcula  Dei  quotidiana,  licet  magna,  consoetudo  aon 
miratur,  i«Wo  per  iuusiuu  el  nov»  buaaka  excitatur  in- 
teutio,  et  utilis  timor  nutrilur,  741.  Miracula  visikMlia  et 
invisibHia,  561.  A  visibilibus  adinvblbilia  transeundem, 
ibid  Miracula  ooo  sunt  contra  oatoram,  etti  Ua  oehis  esse 
videatur,  584.  Miracuia  gratiae  csusagaudii  et  formidiuU. 
501.  Miracula  Christi  cur  a|Mid  credtturos  doii  faeU,  apud 
ooo  credtturos  vero  facU  sint  ioscruubile,  252  et  *eq. 

Miseriae  humana?  non  de  institutione  Creatoris,  sed  de 
xelrihutioae  jodicis.  320.  An  niiserie  viveotium  eosterorum 
ad  po*nam  morlui  pertineant,  410. 

Misericordia  Dei  et  veritas  pnedieanda :  qoia  ooo  aliae 
saot  viae  quibus  ad  oos  veait,  aut  quibus  nos  ad  se  prove- 
hit,  497.  MisericordiB  et  veriUs  in  sanctis  solis  indivisae, 
in  omnibes  facilius  distiugiiuoUir,  460,  547,  631,  epigr. 
28.  Misericordia  et  judicia  Dei  Pelagianorain  eUtioni  pe- 
aetrabilia  videolur,  quibus  non  latet  coosilium  Dei,  si 
gratia,  ut  et  ira,  de  merito  est,247.  MUericordia  et  veritas 
ln  Scripturis  pene  semper  }uncU,  426.  Iu  novisstmo  maui- 
fesUbuotur,  426  Per  eauidein  misericordiam  dautur  coron® 
pteriiarum,  per  quam  dala  sunt  uierila  corooarum,  579. 
Fideliuiu  unusqulsque  minuter  mbericordiae  Dei  erga 
aiios,  528.  Misericordiae  Dei  dispensatio ,  non  taoium  ad 
Israeliticum  genus,  sed  ad  omuium  quoque  gentium  pro- 
pasioem  pertiuet,  525.  Misericordia  praecedu  judicium, 
460.  Abundarent  eliam  circa  iustos  causae  ultionum,  nisi 
Deus  jostiliam  suam  miserieordia  temperaret,  518.  Miseri- 
tordU  Dei  non  confertur  orantibus  credentibus,  etc.,  sed 
ut  oremus  credamus,  etc.,  conferlor  pergratiam,  761.  Qoi 
digni  et  qui  indigni  uiisericordia,  607.  Deus  prospicit  in 
terramcum  misericordiam  suam  bomuiibus  tribtut,  577. 
MUericordia  est  gratuiu,  judiciuin  vero  debitum,  37.  Mi- 
sericordiam  nullum  ineritum  priscedit,  judicium  merita 
supponit,  30.  Infldeles  misericordiam  Salvatoris  opprobrio 
depuunt ,  dicentes  spem  remissionis  fomitem  esse  pec- 
candi.  375.  Mlsericordia  Dei  quomodo  sHerna  iu  sanctos, 
491.  Misericordia  quae  quaBratur,  498.  Misericordia  Dei 
eorporibus  et  animis  juvandis  semper  adfuit,  896.  Mlseri- 
oordi»  pomini  viscera  ad  omnium  nationum  salutem,  872, 
873.  DeusUmen  dat  sui  notitiam  qnibus  voluerit,  ibid. 
Deus  quos  vult  ad  fldem  addutit,  873.  Miscricordia  l)ei 
nullis  limquam  sieculis,  nullis  generalionibus  deluit,  891. 
Miserioordia  Dei  major  iu  geutiles  post  adventum  Christi, 
minorin  Judaeos,  895.  Misericordia 'Dei  pra3voniente  lilie- 
rari  boroinem  a  quavis  miseria .  763.  Misericordia  et  ve- 
riUs  non  sepsrandae  in  judiclis,  558. 

Missio  Verbi,  ejus  apparitio  et  incarnatio :  flde  credenda, 
quia  rito  noo  capilur,  597. 

MoifTAnus  erroris  Cataphrvgarum  auctor,  713. 

Mootes  propbet»,  apostolt ,  et  oinnes  prasdicatores  veri- 
tatis,  aquibus  omnis  spiritalis  cibuui  sumit  et  requiem, 
386.  lidem  montes  et  convalles  diverso  seusu,  385.  Montes 
Ipsi  diviua  graUa  irriganlur,  587.  Montes  apostoli  et  evan- 

Splists,  et  ducesgregum,  oolles  qui  ab  his  reguntur,  425. 
[ontes  prsedicatores  veriutis  de  supernis  acci|HUut,  et  in 
inferiora  diffunduot,  471.  Montes  sublimiores  quique, 
525. 

Mootes  Uimidi,  Ungente  Dei  gratia  confltentur,  516. 

Mores  perversos  tolerare  labor  maguus,  qui  bis  oon  of- 
fenditur  parum  proficit,  559. 

Mors  ex  peccato  primi  bominis  invecU,  multiplicatis 
homioum  crimiuibns  aucu  J97v  vers.  ?88  et  $eq.  Mors  ne- 
mini  citius  vel  Urdius  sccidit,  quaro  Dcus  voluerit  ,207. 
Morset  omnia  mala  ex  peccato,  233.  Homo  unde  omnl 
momeuto  morti  obnoxius,  909.  Causs  diverssB  mortis.  et 
cur  diversa  aeute,  igool»,  910  et  teq.  Morlein  Deus  non 
fecit,  et  Umeo  niors  a  Deo  est,  quomodo  intelli^atur,  588, 
589  Piima  et  secunda  corpoihs  raors,  563.  Prima  et  se- 
cuuda  mors  quo  difleranl,  et  in  quo  eoovenianl,  567. 


«HMS  «t 


Mors  Christi  peeeni  psmedium  yotet  •€ 
229.  Quo  sensu  omaes  bsc  redeaspti .  et  jmm 
redemplioois  ^Mioprieias,  250.  MorsDomini  et  •: 
servis  profutura ,  non  Do<iiino ,  450.  Mots  prionun  pcetu 
^eccsti,  sed  Umen  ipsis  bona,  363,  564.  Mors  ssoeteroni 

Siolibet  caso  seddst,  nuojqiiam  maia,  550,  645  epsjr.  90. 
orssaoctorum  pretioss,  auis  empu  ssoguiue  Qtariati,  430. 
Mors  nos  solum  non  inuttns  fldpfibus,  verum  eisa  utilts, 
secuudum  Cyprianum,  57, 39.  Mortui  non  judicantor  se- 
cuodum  facu  qu»  fiactari  easem  si  merem,  60, 64.  Ab- 
surdum  est  dicere  f  Judicandos  mortuos  de  percatis  qu« 
perpetraturi  fuersot  si  visissont ,  60.  ExemfOa  a  morte 
anima,  etiam  monsii  earne  eircumdsu.  4i9.  MerUs  medi- 
tatio  oroni  inctautire  reprimendae  utilis,  619.  Veriiatem 
«onfltens,  etiamsi  mortem  eepetst,  eoo  PorH,  454. 

Mortiflcationes  corporal<*s  et  alia  spinUlia  exeroitia ,  si 
bominum  laade  soo  sudulciuotur,  seis  Itai  gratia  essti- 
neri,  287. 

MoTses  a  Deo  missus  sd  Pbarsosjesi ,  et  popekim  danit- 
teret ,  801»  ver*.  385  el  *eq.  Moyses  populeoi  Ismel  edurit 
ex  iEgypto  Ipgemqoe  ei  tradit,  989  hi  Movse  demoastra- 
tum,  quantum  pro  malis  valeat  ajHid  Oomieum  sssdanini 
ioiercessio,  400.  Moyseseoe  tennit  ttduetaea  qsosi  deboit, 
et  dubiuoter  petram  percussit,  401.  Ideo  terreea  have- 
diutis  privatione  mulotatus,  nou  ssterosi,  &uL 

Mundi  pulchritodo  sapientiam  et  virtutem  aui  eoctoris 
ubique  lesUlor,  sed  pracipue  reoovau  ia  Christo  crea- 
tura,  589.  Sutus  mundi  mox  creau,  795  9er$.  212  ei  sss. 
Muadus  cum  totus  a  semetipso  et  iu  edio  et  m  emere  dm- 
eerdet,  nos  eum  et  odisse  jubemur,  et  emere,  999.  Ec  leto 
mundo  totus  mundus  eligiter.  et  ex  omsibus  homiasbui 
omnes  bomines  adof»tantur,  224. 

Mundi  aoior  cbaritati  inimicus,  899.  Qsns  homiai  ea- 
veoda  in  mundo,  si  virtutem  colere  cupiat,  909  eers.  581 
ef  seq.  Mundi  nomine  dso  hiuiiioem  geo^re  ,  599.  De  b"» 
oU  et  maiis  non  sane  judicat  nraadus,  611  v*r*.  854  etuq. 
Intermnudi  scaadala  oeo  discedeiites  a  Domioo  mouti 
Sion  comparsotur,  471. 

Mesicum  omne  iostrumenium  veJ  puleu  soeat,  vel  lata , 
532.  Ittstrumenu  musica  sffectos  aaimi  varios  designam, 
552. 

Mosomas  pbilosopbas,  705. 

N 

NAMATmos  vir  illustris  concilio  Arsusicsoo  u  euoseetiens 
eubscribit,  766. 

NAeeoNBRSis  rivHas  a  Goihis  obsesss.  per  Luiorinm  K- 
berauir,  745,  746. 

Nascissus  Jerosolvmorum  episoopos,  7ie\ 

NativiUtes  dua)  beminum ,  utrsque  siugularis,  583, 
59*. 

Natura  prior  quam  vitium,  et  illud  contra  naturaro,  56i. 
Natura  omnis  booa  :  quia  nihil  in  viiio  disHicet,  nisi  qnod 
oorruiiipil  quod  in  natura  piacet,  608.  VKia  naturse  ex 
peccito  Ads3  orta,  853.  Omuis  natnra  Dei  omnipotentia) 
ramulatiir,801f06rs.  405.  Natura  bumana  numquam  potest 
esse  sioe  alhiuo  smore,  855.  Non  sofflcit  naturs  quod  ei 
remansit,  nisi  recipiat  a  reparstore  quod  perdidk,  448.  Si 
eadem  esset  in  natura  vis  qua  fuit  in  Adame,  ae  it«em 
quisque  reconciliare  Deo  posset,  ideoque  Cbristos  gratis 
mortuus  esset,  181,  vere.  960  et  ieqq.  Posse  habere  virtu- 
tem  de  natura  est,  babere  verode  gratia,  994.  Item  poese 
reparari  et  sanari,  non  vero  reparatum  esee  et  saausi, 
Und.  Quomodo  natura  filii  ira  dlcamur,  375.  Naiorai  om- 
nes  in  quantuin  naturae  bonae  sunt,  563.  Natura  bumaoa 
Ada3  lapsu  in  |Mrofundum  malum  demerss,  529.  Natura  est 
in  qua  nullum  maluin  esse  potest,  oulla  in  qua  auHumslt 
bonom,  566.  Natura  humana  reformabilis  formatori  sso, 
539.  Bona  volunus  est  secuodum  nstursm,  899.  VHiem 
tamen  noo  naturas  virtute  superatur,  sed  gratiss,  ibid.  Na- 
tura  humana  etsi  mala ,  quia  vitiaU ,  ooo  est  malam ,  qisb 
natura  est,  588,  764.  Natoram  sanst  sola  gratia,  851.  N«- 
tura  qualis  sit  sioe  gratia ,  872.  Hoc  Deo  est  oatera  quod 
fecent,  584.  Natura  ante  gratiam  in  dameatkme,  359. 
Sordet  natura  sice  gratia,  92.  Nalura?  simpttd  esse  et 
oosse  non  aliud  atfie  aliud  e.&,  sed  kiipsom,  599. 

Navium  usus  genlibus  quitwsdam  f.tctus,  743. 

Negligenter  opus  bonum  facere  quid,  893. 

Nbbemias  Jerusalom  reslituil,  694. 

Nbpotiamb  srreplo  imperio,  plectitur,  728, 729. 

Nxao  VI  regnat,  704.  Nero  dthara.  ete.,  eosHeadit, 
704,  705.  Ante  mensam  ejns  fulmen  esdit,  794.  Nero  Ro- 
mam  iucendit,  705.  Neronis  crudeUus  eoatusa  glorioso 
martyrum  fine,  904.  Neronis  luxurles,  704.  Matresa  el  so- 
rorem  patris  interficit ,  ibid.  Nero  scmei  ialerticit,  705. 

Nbrva  X  imperat,  708.  MoriUir,  ibid.  Inler  deosdefet- 
tur,  ibid. 


m 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AgUKTAKI 


M* 


W«towdi  hvresjarebes,  749.  Hule  CjrlHus  et  CceJetU- 
nus  restatunl,  ibid. 

Nicjbka  «ynodns  rontra  Arium,  725. 

Nkoubdu  et  Nics?»  pars  terra-moui  corruit,  ab  Adriano 
instauranliir,  710. 

NM*,  non  pro  eo  quod  est  plus  quara  oportet,  sed  pro 
valde,  436 

NmiviT*  pceniten,tiam  agentes,  momra  mntatione  regni 
CQnservaliooem  meruere,  805  vtrt.  443  ei  ttq. 

Nions  ex  q-  a  Apis,  seu  Serapis,  688 

Nix  et  nebultB  valent  ad  opimandam  terram,  527  Nivr* 
antiquitus  obduraUB  conpertunlur  in  crysUlluin,  527.  Quio* 
significeut,  ibid. 

Nocendi  cupidius  ab  homiue,  potestas  a  Deo,  et  hoc 
alta  et  abdiu  justitia,  586.  Quae  aliqua  ei  parte  uocere 
videntur,  ex  afa  prosont,  791,ttfrs.  134  et  teq. 

Noe  tres  fllios  gennit  anno  n  jetati*  suae.  rratque  oc  an- 
noruin  jcum  factum  est  diluvium,  686.  Noe  justus  rum 
uxore,  tribus  filiis  ac  totidem  nuribus  ad  rrparjtionein 
humani  generis  reservatus,  686.  Noe  cum  fjmili.i  cur  eon- 
servatus,  900.  In  familia  Noe  omnes  eoruiu  posteri  eru- 
diebantur,  900. 

Noinen  Dei  quomodo  snper  omnesmagniflcatum,  497. 

Novatus  episcoous  Africanus.  746.  A  Geiserico  perse- 
cutionem  passus,  tbid.  Novati  scnisroa  et  bssresis,  719. 


Novatiani  a  Noyato  Catharos  se  Tocabant,  iu  quo  < 
rent,7l9. 

Nox  roultiplex  hujus  vius,  iu  qua  nominis  Domtni  homo 
rnemor  esse  debet,  445.  Vrodest  ris  qui  salubriter  exor- 
ceotur  in  ea,  445.  Nox  adversitas.  In  hac  operi  sanctiu- 
tis  incuuibeudum ,  485.  Media  uox ,  profunda  tribuUio, 
446. 

Ndma  Pompilius  Romanorum  rex,  692. 

Numuius  argenteus  prirouio  figurstus,  685. 

o 

Obpuiatio  etdereJictio  pei  ex  jadicio  Dei  peccata Juste 
punieulis,  215,  216,  £22.  Obduratio  solvitur  verbo  Evan- 
gclicae  praeriicaUonis,  et  Paute  Spiritu  saocto  cator  chatt- 
tatis  emittitur,  528. 

Ohedientia  Dei  donum ,  447.  Obedientis  bonum  in  pa- 
radiso  apparuit,  576.  Obedientia  et  homilitas  gratiam  noo 
(•receriunt  sed  pratia?  ipsius  sunt  dona,  761. 

Obedire  Dpo  |ubonii  seraper  utile  hoiuini ,  non  ohedire 
semper  funestum,  585.  Fit  obedieotibtis  blandum ,  quod 
asperum  videbatnr  aversis,  551  • 

Obsecrationes  sacerdoiales  ab  apostolis  tradit»,  toto 
mundo  celebrats3  graiiam  ad  initium  Odel  et  jusiitiiB  ejl 
caetera  omnia  bona  necesaarium  clanaaul,  275. 

Occulu  non  scmUnda,  ciun  cuncU  in  Christo  nosse  ei 
babere  detur,  6ffJ,cpigr.  91. 

Oculi  corporis  etiam  nolentes  vanitales  vident,  44?. 
Cordis  oculi  quomodo  avertendi ,  ne  intenti  sint  vanitali, 
442.  Oculi  interiores  a  Deo,  596.  urficiunt  oculi  in  salu- 
tare  Dei  non  quia  inlentio  desiderantis  victa  succubuerit, 
sed  quia  in  exspectationem  gratiae  Dei  toto  mYntis  ar- 
Uore  transierit,  456.  Ante  oculos  habere  e*t  aniare. 
571. 

Oditim  perfectum,  503,  532,  555.  Quo  odio  odiendi  sinj 
mali,  ibid.  552.  653,fpfor.  67.  Odia  mundi  pro  amore  Del 
paiienler  toleranda,  599.  Q110  odio  odiendi  sini  uiali,  454. 
»7,  552,  629,ewr.  *5, 653  epigr  67. 

OfiVnsio.  Sine  offensioue  esse  deliemns  omnibns,  259. 

Officiis  cotnmunis  vilas  Deus  concilblur,  et  aocielas  |m- 
mana  conneclitur.  935. 

Og,  conclusio,  488. 

Oida  prophetissa,  693. 

Oleuro  e  uberua  meritoria  mana.ns ,  significat  gratiam 
Cliristl  ex  gentibus,  699.  Oleum  cra|ia  »|4riUilist  413. 

Olympias  prima  auciore  Ipblto,  692. 

Oomes  e(  omma  quo  sensu  in  Scripturis^  857,  86)  0 
$eg  ,  889.  Onines  salvari  quo  sensu  Deus  vu|t,  863  Q  s$q.f 
8T2eC  feg.9  888.  Scrlptura  sive  de  bonis,  siye  de  malu*, 
sive  de  eleotis,  sivede  reprobis  loqua.tur,  iU  meminit 
uuius  partis,  quasi  neminem  hominum  pra?lprmitut,  857, 
8S8t  859,  860,  861.  De  elrctis  et  reprobis  ejusdem  pqpuU 
tamquam  de  iiadein  loquilur,  861 ,  889  et  teq.  m  «Hverap- 
rum  temporum  bominibusquasi  de  ejus^lem  teinporis,  862, 
863.  Secuodum  naluram  ojmnes  ex  veriute  funt ,  non  se- 
cundum  gratiam,  605.  Cux  n,on  dictom  eat ,  Oranis  quj  au- 
dit  vocem  raoam  ex  veriute  est,  sed  Omutf  gvi  ettexve- 
rtiaifi  audii  vocem  meam ,  5Q£.  Qmues  doceii  ut  veniaut , 
quo  sensu  recte  diratur ,  31.  An  onuies  omnino  velit 
Deussalvos  neri,  211  et  teqq  t  231.  Deus  omnes  salvat, 
quos  viilt  omnes  salvos  fien ,  95.  Scriptura  loquitur  de 
parte,  quasi  de  toto,  859,  8^0  el  $eq.  AUbi  se  nperit, 
861. 


Oiuas  JaoVJi  filioaponUrei ,  695. 

Owas  Simonis  justi  filius  pontifex  ,  695.  TribqU  Piole- 
nueo  non  reddens,  ad  iram  eom  coiiMoovel,  ibid.  Sed  -per 
Jose|)hum  legatum  pax  obtinetur.  ihid- 

Opera  bona.ex  fide  et  dilectione  fiunt,  574,  575.  Opert 
bona  ad  Deum  referenda ,  mala  ad  eos  qui  peocant,  207« 
Non  frustra  Iaborari  ad  acqujcenda  bonomm  operum  me- 
riU,  vel  orationibus  insisti,  quamvis  inrommulahile  sit  Del 
propositum  super  salute  electurum«  9^i ,  92*.  Operum  bo- 
norum  effpctus  et  suflSdentia  a  Deo,  882.  Omne  honum 
opus  non  a  nonis  sed  a  gratia  gratis  bonum  inaj4ranf* 
inchoari,  766.  Bonis  operibus  laudandus  Dens  .  ita  uide 
i|«is  in  Domino  gloriemur.  581.  Sine  aliquibus  bnnia  ope- 
rihns  difflcillime  vlta  cujuslibet  .pessimi  Iwminis  invenitur, 
550, 641, fpigr.  46  In  operibus  sic  «sse  debemus  laudabi- 
les,  ui  Deus  laudetur  in  nobis,  392.  tn  judicio  nihil  lau- 
dandum  dicitur,  prcter  opera  charitalis ;  nihil  vituoeran- 
dum  quam  miserieordiaB  beuevoienUasc|ue  neglecius,  894. 
Quautopere  caveuda  sil  iu  liotiis  operibus  elatio  quae  001- 
nia  corrumpit,  946  et  teq.  Huic  periculo  quoraodo  occurra* 
tur,  ibid.  Opera  misericordia  seinen  futur»  mesaia,  421. 
Deus  recta  agpntibus  inease  sentiLqr,  371.  Opera  manunm 
pei  snmgs,  ut  boroines,  et  ut  justifieati,  498.  Operuin  di- 
vinorum  causx  latent,  effecius  p?tent,  866. 

Operarii  in  vineam  missi  divorsis  horis ,  varieUlem  vo- 
eationis  mnliiroods  adun:,m  grati.im  pertinrntem  astruit . 
hora  undeciroa  missi  eoruro  figura  sunt  quos  ad  coin- 
mendandam  gratias  excellentiam  in  fine  viiaa  muneratiur. 
870. 

Otilio  vir  illustris  coocilio  Araosicaoo  u  interfuit  e|  sub- 
scripsit,  768. 

Oratio.  Pro  quibus  et  quid  oret  Kcclesia,  864.  Oratie 
recu  Dei  donum  est,  449.  Fiduciam  babemus  exaudien* 
dos  nos  a  Deo,  quia  Filio  suo  nou  pepercil  pro  nobis,  428. 
Oratio  quae  non  fit  per  Christum  uoo  potest  delere  pecca- 
tum,  sed  etiam  ipsa  fit  ad  peccauim,  410.  Peti  a  te  cnr 
Deus  Toltierit,  qme  |>ossit  etiam  nou  orantibus  dare ,  57. 
Etsi  Deus  sciat  quid  nobis  sit  necessarium,  non  propteroa 
non  orandum,  69.  Quomodo  petamus  qua?  acceplmus,54. 
Orare  Deum ,  gratia)  spiritalis  munus,  79.  Deus  justus 
saepe  postulata  noo  tribuit  quaa  postnlare  donavit,  337. 
Ouantumlibet  proficialur,  semper  donum  Dei  ad  majorem 
profectum  postulari  debet,  donec  |>erfectiini  sit  gaudium 
sine  pericufo  amittendi,  441, 442.  Orationi  locus  aptus  ror 
inundum,  504.  Oralio  donotn  Dei,  373.  Semper  orandum. 
etiam  cum  Deus  exaudii  rit,  506.  Deua  incestanter  orari 
debet,  qui  oranli  adjutor  est  et  testis,  509.  V«*locitPr 
exaudiri  pelit  qui  quaB  Deusdocuit  peti  concupiscit,  497. 
Orationps  sanctorum  odor  incensi  adDeum  tendentis,  507. 
In  cordis  secreto  qui  oral,  in  ronspectu  Dei  orat,  509. 
Male  usurus  eo  quod  petit,  Deo  miserante  non  accipii, 
601.  Metuendum  ne  Deus  quod  possit  non  dare  propitius, 
det  iratus,  60M.  Deus  supplicantes  pro  oecessiutibus  hujua 
vitaa  misericorditer  audit,  et  non  audit;  postulantes  quse 
nraecipit  aut  promittit  semper  audit ,  573,  669, epipr.  95. 
Peti  a  Deo  debet  quod  ei  placet ,  882.  Ecclesia  pro  omni- 
bns  orat,  864.  Deos  vult  pro  omnibus  orari,  ibid.  Quod 
preces  Ecclesi®  non  exauoiantur  pro  omnibus,  ad  occulta 
Dei  judicia  referendum,  865  eX  teq.  Nihil  boui  esse  a  00- 
bis,  quando  nec  ipsa  recU  oratio,  94»,  950.  Qnid  contra  so 
petant  qui  Dei  voluiiutcm  noo  facieotes  dicunt  in  orationa 
Dominica,  Fiat  voltmlat  lm%  239,  240.  Deo  secundum 
ipsios  pra?ceptum  Muotidie  pro  oinuibus  suppbcatur,  890. 
Oratio  praBdeslioationis  rertiludine  nop  loilitur,  923, 
Quando  Deus  irascatur  mala  poscenti ,  578.  Orandum  pro 
bmpibus  in  Ecclesia,  nec  ab  obsecrattnnihus  umquam  cea- 
sandiiip,  924.  Cito  obtineotur  preces  qnae  hoc  pelunt  quod 
vult  ille  qtii  petitur,  575. 

Oratio  Christi  io  cruce  sacrificium  vespertinum,  506, 
507.  Oralio  Christi  quam  docuit,  elqua  qootidie  ioterpel- 
lat  pro  nobis,  508.  Christus  ex  persona  suorum  mulu  po- 
scit  persouas  suae  non  convenientia,  507. 

Oaietans  claret,  717.  Perversa  qua^dam  libris  admlscet. 
ibid.etl\S. 

Oaosins  historicus  claret,  738. 

ORPuusThra  i,690. 

Os  cprdis,  unde  sumunt  verba  ipsa  principium,  exaqdi* 
tur,  4^7.  Os  invisibile  hominis  interioris  affectus ,  475.  Os 
carualia  loquens  mutum  est  :  quia  Inde  delectatur,  undo 
copfunditur,  496. 

Osu  propheU,  692. 

Osus  regoat,  691. 

Ossa  cur  dicantur  in  Ciirisli  corpore  fortiores,  574 

Ossa  Andreae  et  Luc«,  729. 

Ossea  fortitodo  et  patientia  sanctoruro  insuperabiKs  se- 
cundis  etadversis,  501. 

Otho  imperium  occupat,  et  se  interficit,  705. 

OUum  sanctum  quaerat  dilecUo  veriutU ,  aegoUvji  Ju- 


m 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROfcPERI  AQLTTAM. 


»M 


atum  susciplat  necessitas  ditectionis,  »67.  De  Deo  medi- 
tandam  io  otio,  ot  in  actione  possit  de  eo  cogiUri,  574. 

Ovuhus  nascHur,  699. 

Ovu  Cbristi  ex  parte  invenu.  adhuc  qn«ritur,  461.  Of es 
a  Cbristo  congregand»  non  soluui  de  lsraele,  sed  eiiam  de 
gentibus,  403. 

P 

Pacuvius  tragicus  claret,  697. 

Po3uiientia  quomodo  in  Deo ,  402.  Poenitentia  in  Deo, 
eonversio  sententi»,  481  Omnia  invitant  ad  pcaiiitentiam, 
cum  Deus  electis  per  flagella  consubt,  619  epigr.  4.  Nou 
est  consequens ,  utDeusquibus  poenilentiam  uon  dedit, 
resiplscentiam  abstulerit,  238. 

Paohws  martyr,  713. 

Pallaoios  primus  Scotorum  episcopus  ordinatur,  563, 

Panis  confirmans  cor  quis  sit,  588.  Panem  angelorum 
non  manducaret  liomo  nondnm  angelis  adaequatus,  nisi 
panis  angelorum  uominibus  dignareiur  aequari,  607. 

Pahcratius  presbyier  Homanus,  729. 

Paxtanus  philosophus  Chrisiianus,  716. 

Pantaoathus  vir  illustris  coucUio  Arausicaoo  n  interest 
et  subscribit,  768^ 

Pantheon  exstruitur,  707. 

Parabola  talenlorum  exponitur,  894. 

Partbis  regnat  primus  Arsaces,  unde  Arsacid»,  696. 

Pabmknidbs  philosopbus,  694. 

Parvuit  diabolo  obnoxii,  propter  culpain  originalem, 
232.  Parvuli  sine  baptismo  decedentes  reprobantur,  908. 
iElerna*  eorum  miseria;,  911.  Quas  gratia  eis  impensa,  911 
et  seq  Parenlum  culpa  perire  (|uonto<Jo  diei  queant,  ibid. 
Eorum  fides  et  infidelius  penes  parentes,  ibid.  Cur  id 
Deus  permittit,  612  el  seq.  Parvuli  non  taptiuti  non  pos- 
sunt  babere  vitam  selernain,  quare,  57.  Parvulorura  sine 
baptismo  decedenlium  aeternae  miseriae,  911.  Ex  parvulis 
statlm  post  baptismum  morientilius  clarissime  perspici 
gratiam  non  dari  secundum  humanae  volunlatis  studia,  sed 
secundum  Dei  beneplacilum,  \S\,ver$.  616 eiseq.  Korum- 
dem  salutem  non  esse  parentummeritis,  nec  damnatlonem 
demeriiis  ascribendam  ,  163,  vers.  629  el  seq.  Quod 
maxime  jatet  in  geminis,  quorum  alter  baptizatur,  aiter 
sine  baptismo  morittir,  solaChristimisericordia  eosdiscer- 
iientf*,163,vers.  637  el  seq.  Eadem  misericordia  aliistribui 
fldem,  qua  bene  operentur,  ac  meritis  augeantur  usaue  iu 
finem,  tbid.  vers.  643  ei  seq.  linmaiurs  mortis  parvulorum 
ratio,  909,  910. 

Pascha  ix  kal.  Maii  celebratum,  749.  Pascha  vm  kal. 
Maii  cclebratum  a  Leone  studio  pacis,  pertinaci  intentidiie 
Alexandrini  episcopi  et  Orientaliura,  754.  De  hoc  epislolae 
Leonis  ad  Marciauum  data?,  quibus  veritas  palefacta,  ibid. 
Qmestio  Ue  Paschatis  die  ontur,  716.  0"»  de  bac  scripse- 
rint,  ibid. 

Paschalis  cycll  lxxxiv  annorum  initium,  704. 

Paschasius  Hispanus  martyr  pro  flde,  746. 

Passeres  bumiles  Udeiium,  471. 

Patbr  principium  et  Filius  principium,  non  duo  princl- 
pia,  416.  Sicut  nec  duo  dii,  sed  unus  Dous,  ibid.  Pater 
quomodo  agat  ad  Filiom  et  ner  Filium,  605.  Pater  quo- 
modo  vilam  dederit  Filio,  602.  Quomodo  Pater  Filium 
docuerit  geuerando,  598.  Pater  omnia  gignendo  dedit  Fi- 
lio,  604. 

Patleotia.  Pro  Cbristo  pati  quis  sine  magna  charitate 
nou  txHest,  92.  Ul  perduret  usque  in  tinem  patientia  adju- 
\at  Deus,  426.  Perseveranlia  eliam  sublimioribus  a  Deo 
dauda,  426.  Ad  eruditionem  paticntis  nostrae  dicebat  Sal- 
vator,  Pater,  si  fieri  potest,  transeat  a  me  calix  iste ,  etc, 
520.  Deus  patieutes  et  mites  vult  esse  suos,  579. 

Patresfamilias  quo  aoimo  impereul,  566. 

Patroclus  in  Herotis  sede  pulsl  locum  substituitur,  740. 
Patroclus  occiditur,  743. 

Pauullus  puer  pro  fide  ad  servitutem  damnatus,  746. 

Paulinus  Galliarum  episcopus  fldei  causa  exsul,  729. 

Pauluius  Treverorum  episoopus  exsul  moritur,  729. 

Paulmus  XXII  episcopus  Antiochise,  726. 

Pauuis  miles  acerrimus,  et  defensor  invictissimus  gra- 
tla?,  45.  Paulus  apostolus  apud  Fclicem  perorat,  704. 
Paulus  gratiae  doctriuam  ad  sluporem  transfert,  865,  874, 
Excellentissimus  graliaB  prsedicaior ,  883.  Ejus  sententia, 
Qui  esl  Saivator  onmium,  etc  ,  explicalur,  918,  919. 

Paulus  Samosatenus  XV  Antiochi»  episcopus,  720. 
pauli  Samnsateni  liaeresis,  720. 

Pavlus  CoosUutiiiop.  episc.  slrangulatur,  728. 

Pauper  etmendicus  aute  Deum  liumilis,  407.  Pauperes 
humiles  et  sancto  desiderio  susplraiites,  506.  Paupcres 
volunUrii  a  divilibus  Cliristianis  suscepti,  uecessariis  so- 
lattis  adjuvaiilur,  388.  Petraui  Christuiu  sequeutcs,  388. 


Paupertas  non  metueoda,  nec  divltte  «esiimanda»,  779 
wsrs.  109  et  teq.  Paupertatis  nomen  unum.  non  eadem 
mens  pauperum,  935 

Pax  cum  Gothis,  735.  Pax  qu«  est  a  Deononbene 
qnieu  est,  si  non  disconlet  a  mundo,  923.  Pax  super  i|«um 
est,  cui  Deus  semper  placel,  et  in  nullo  ab  ejus  vnlunute 
discordat,  472.  Pax  summa  civiutis  supernae,  527.  Ibi 
nulla  uecessius,  ubi  jusiiliae  ctbus  est  iu  epulis,  qui  fuil  iu 
desidehis,  527.  Perpetua  juslttiae  pneniia  cur  paasnomine 
exprimantur,  476,  477,  549.  Paz  domeslica  in  qoo  $iu  sit 
566.  Pax  Christi  omnis  piae  intentionis,  aciionisque  per- 
fectio,  603.  Pax  plena  non  est  in  hac  viu,  567.  Pax  a  Deo 
qualiter  quaer.uur,  569. 

Pecc^tum.  In  malorum  pntostate  est  peccare ,  ut  autem 
hoc  vel  hoc  illa  malitia  faoiant  in  solios  Dei,  41.  Peccata 
qua?dam  sunt,  quae  iu  peccau  sunt.ul  |oenae  etiamsnt 
peccatomm,  34  Peccatum  nullius  subsUntias  est,  471.  ln 
peccalum  imnellere  opus  non  Dei  sed  diaboli ,  215.  Pec- 
cau  opera  diaholi,  478.  Deus  peccata  noo  praedestinat, 
sed  po-nas  peccatis  debitas,235,  236, 237.  Peccati  non  est 
aucior  Deus,  sed  naturs^,  peccatmn  autem  contra  naturam 
est,  233.  Peccatum  ipsum  malum  est,  non  subsUntia  qua 
peccando  diligilur,  609.  Omnc  peccatum  quomodo  dicatur 
iuendacium,564.  rVccatum  non  est  natura,  s<Mi  vitium  rw- 
lur»,  et  soliun  non  factum  per  Verbum,  575,  671,  ejngr. 
97.  Peccalum  esl  vitium  natura*  id  appetentis  quod  non  est 
ordinis  sui,  575.  Peccatum  omne  puniri  necesse  est,  573. 
Omues  prima  transgressione  diabolo  captivatl  a  fhrislo 
redemj  ti  sumus,  495.  Pars  quaa  captivalortbus  volens 
servii  praebet  seministramadimpugnani)osredemptos,495. 

Peccati  originalis  el  mortis  transfusk),  769.  Originalis 
peccati  certum  argum^nlum  miseria  homant  generis,  582, 
583.  Originale  peccatum  parentes  quidam  aggravant,  qui- 
dain  relevanl,  solus  Christus  tollit,  589.  Sicut  baptismu* 
iu  et  circumcisionis  Iex  arguunl  omnes  in  Adahi  darana- 
tioni  obnnxios  nasci,  942.  Peccatum  originale  et  ejus 
poen».  374.  Quid  remansit  in  homioe  post  peccatum,  239. 
Egregla  casus  horainis descriptio^peccati  origlnalis  traje- 
clio.  mentis  csecitas,  159,  vers.  Vlietstqa.  Peccati  oria>- 
nalis  effectus,  853  et  seq.  Per  peccatum  Ad»  non  eorpns 
solum,  sed  anim*  libertas  Uesa,  759.  Qua3  bomim  rema- 
nent  post  praBvaricationem  morUlem  vitatn  hooestare  pos- 
sunt,  feternaiu  conf^rre  non  i^ossunt.  337.  Peccatum  origi- 
nale  pertinet  ad  cor|ioris  tempus,  36.  Peccatnm  Adae  nnn 
ipsi  snlum  nncuit,  sed  in  posterns  peccatnm  cnin  morte 
transfudit ,  760.  Quomodo  baptizatus  originale  peccatum 
trajiciat  quo  caret,  588.  Ante  reconciliationem  Cbristi, 
nemo  nisi  peccatnr  et  impius,  905.  Omnes  in  peccato  na- 
tos  a  salute  alionos  esse,  nisi  in  Chrislo  renascantnr,  941 
Peccatum  originale  negant  Manichaui,  62.  Peccatum  origi- 
nale  etiam  a  nonnullis  haereticis  agnitum,  56.  Peccalo 
originali  per  Dei  judicium  non  soluto,  aut  per  Dri  gratiam 
solulo,  cum  moriuntur  infantes,  aut  in«*rito  regeneraliouis 
traoseunt  ex  malis  ad  bona ,  aut  merito  originis  transeant 
ex  malia  ad  mala,  36.  In  gravi  jugo  miseriae  parvulorum 
non  esset  Dei  justitia,  si  in  eis  esset  iunocentia,  894.  Du- 
pliciter  intelligi  possunt  posteri  cum  patribus  suis  Unto 
antiquioribus  peccasse,  398.  Omnes  sub  peccato ,  et  omni- 
bus  redemptio  sanguinis  Chrisli  Innoluit,  905.  Nemo  anle 
recouciliationem  quae  per  Christi  sangninem  facU  est,  noo 
peccator  aut  impius,  904,  905.  Nemo  in  bac  viU  sine  per- 
cato,  512.  In  toto  mundo  haec  supplicatio  oonvalesdt,  Dr- 
miUe  nobis  debita  nostra,  etc,  508.  Quomodo  verum  quod 
nemo  sine  peccato  sit,  et  quia  qui  natus  ex  Deo  peccatuui 
nonfacit,95i, 

Peccatis  mioutis  hispidi  hericiorum  nomine  signiflcati, 
388.  Et  ipsi  a  Christo  suscipiuntur,  ibid.  Omnia  petvau, 
quantalibet  fuerint,  dimitti  in  baptismo,  570.  Peccata 
amore  non  tiraore  viUnda,  559.  Qui  timore  non  peccat 
sola  reus  est  voluutate,  ibid.  Peccau  remitlentes  proxi- 
mis  propria  solvunt,  637,  epigr.  38.  PeccaU  confltenda, 
non  excusanda,  aut  ad  necessiutem  natura  retorquenda, 
507.  Quidam  peccau  doctius  defendentes,  et  de  tali  defen- 
sione  gloriantes,  507.  Peccau  sua  siderum  influxibus  de- 
puuntes  refelluntur,  809.  vers.  624  et  seq.  Peccau  soa 
divinx  providentia?,  non  sibi  tribuentes  refelluntur,  807, 
vers.  550  et  seq.  PeccaU  pr»teriu  qua  cautela  recogi- 
Unda,  572. 

Peccatornm  oomine  qni  soleant  intelitgi ,  com  Hiud  nec 
Justi  a  se  existiment  alienum,  477.  Licet  justi  non  slnt  abs- 
que  peccato,  Scriptura  Umen  non  levtom  culpanim  bo- 
mines  hoc  nomine  appeliare  oonsuevit.400.  Qnos  Deusom- 
nes  peccatores  disperdet,  nisi  perseverantes  in  peecatK 
521.  Omnis  peccator  inexcusabilis,  589.  Omnis  peccator 
juste  puniendus,  qnia  non  Dei,  sed  suam  exsecutus  est 
volumatem,  235.  Nullus  nisi  transgressiooe  peccator  est . 
quia  etiam  quem  non  condeitiuat  littera,  arguit  conscieft- 
lia,  4S5.  Cur  Deus  laborare  sinat  peccatores  in  viis  snit, 


003 


INDEX  IN  OPEKA  S.  PKOSPERI  AQUITAM 


m 


4C»9.  De  peccatoribus  non  csse  desperandum,  569,  667, 
epigr.  92. 

Pilagii  ortus  ,  socii ,  et  errores,  470.  Pelagius  apud 
OricntaHum  eptscoporum  concilium  damnare  compulsiis 
eos  qui  dicerent  :  Graliam  Dei  seeundwn  merita  noslra 
dari,  319.  Pelagius  innumeros  seduxisset,  si  doctrinae  suae 
poculum  aliquo  melle  praelinisset :  nam  dum  errores  suos 
Initio  ininus  obtexit,  plerosque  ab  iis  deterruit  ipsa  eo- 
ruiu  deformitale ,  175,  ven.  806  et  $eqq.  Pelagius  vocatur 
colubi-r  Britannus,  1 15  yvers.  2.  Pelagii  dogmata,  115, 
vers.  1  el  seqq. 

Pelagius  quid  senserit  de  tnortalilate  primornm  homi- 
num,  116,  vers  3.  De  peccato  origiuali,  ibid.  vers.  9  ei 
$eqq.  Adam  imitatione  non  propagatione  posteris  nocuisse, 
<4)id.  vers.  12.  Posse  hominem,  si  velit,  ad  virtutis  cnlmeu 
«scendere,  ibid.  vers.  13.  Id  posse  hominem  ex  solis  na- 
turae  viribus,  118.  vers.  15  el  seq.  Quid  de  baptismatis  ef- 
feciu,  ibid.  vers.  Iletseq.  Omnibus  offerri  gratiam.  modo 
baptizari  velint,  recuperatamque  quae  sponte  peccando 
amissa  erat  innocentiam,  libertale  servan,  119,  vers.  29. 

Pelagii  doctrinam  quam  fortiter  Erclesia  rejecerit,  119, 
vers.  33  et  seqq  Sedes  aposiolica  quomodo  prima  hanc 
ppstem  recident ,  ibid.  vers.  39  not.  Orientales  episcopi, 
tbid.  vers.  42.  Synodus  Palasstina  elsi  erga  Pelagium  fbrte 
benignior,  ad  errores  tamen  damnandos  eum  adegit,  119, 
vers.  44  et  seq  Pelagius  ficto  pectore  abnegavit  errores, 
121,  vers.  51  et  seqq.  Pelagius  illa  verba  :  Da  quod  jube$% 
eljube  quod  vis%  ferre  non  potuit,  75.  Damnationis  sus  ti- 
more,  graiiam  secundum  merita  dari  damnavit  Pelagius, 
61.  Pelagii  dogrnata,  941,  942.  Dogma  Pebgianom,  912. 
Pelagiaui  prava  interpretatio  loci  S.  Pauli :  Qui  cospil  in 
vobis  opus  bonum,  Philipp.  i,  6,  883.  Ex  ipso  Apostolo  re- 
fellitur,  ibid  Ante  multos  annos  coolra  ea  qnae  futura 
erant  Pelagianorum  venena  antidotum  a  Cypriano  prsepa- 
ratum,  53.  Pelagiani  negant  origiuale  peccatom,  875.  Pe- 
lagianorum  dogmata,  942. 

Pelagianis  ab  Inuocentio  damnatis,  Augustinl  maxime 
scieniia  resislebatur,  740,  741.  Epheso  ejecti  Pelagiani, 
121,  vers.  68.  Pulsi  e  Siciiia,  ibid.  vers.  69.  Peiagtana  hae- 
resis  Africanorum  praesulum  ope  potissimum  debellata, 
123 ,  vers.  72  el  seqq.  Geminiun  Africanorum  concilium, 
ubi  damnaii  Pelagiani,  eorumque  artes  omnes  discussae, 
123,  vers.  77  el  seqq.  Pelagianorum  oratio,  qua  postulaut 
sic  de  se  judicare,  ut  vel  in  Ecclesiam  recipiantur,  quod- 
qne  docent  Semipelagiani  docere  permiltanlur,  vel  eliam 
illi  una  secum  foras  peliantur,  133,  vers.  196  et  *eqq.  Pe- 
lagianae  hsereseos  caput  gratiam  secundum  merila  dari  : 
etsi  qoaudo  gratiam  necessariam  confilelur,  meritis  eam 
human»  voluntatis  enervat,  24i,  245  Pelagiana  haeresis 
tnta  ex  minima  sui  parte  renovatur,  131,  vers.  287  ei  seqq. 
Pelagianus  error  si  vel  in  minima  sui  parte  admittatur,  ex 
toto  resurgit,  365. 


Pelagianorum  objcciiones  fere  nascehantnr 
ex  'o  quod  peccatumoriginale  noncouflterentur,232,233. 

Pennae  aoimai  gcmina»  charltatis  praesidia,  500. 

Peregrinusquis  sit,  438. 

Perfeciioni  hujus  vitaa  semper  addendum,  557.  Nihil 
perfeciiiispostulari  potest,quammullipIicariinvirtute  496. 

Perfeciis  etiam  in  hac  vita  vetustatis  labores  tolerandi, 
557.  Perfecti  bis  qni  infuriam  fecerint  misericordiam  ma- 
gis  optant  quam  vindiclam,  580.Perfectum  et  imperfectum 
quomodo  s*>  dixerit  Apostolus,  590. 

Perpetua  et  Felicitatis  mariyrium,  716. 

Perspcmio  prima  Neronis,  705.  Secunda  persecntio  Do- 
mitiani,  707.  Occidilur,  707.  Tertia  persecuiio  sub  Tra- 
jano,  708.  Quarta  persecutio,  713.  Quinla  per-eculio,  716. 
Sexla  persecutio  Maximini,  718.  Septima  persecuUo  sub 
Decio,  719.  Octava  persecutio  Valerianl,  719.  Nona  perse- 
cutio,  723.  Persecutio  extrema  in  fine  inundi,  589. 

Perseculionibus  aucta  Ecdesia,  non  exstincta,  433.  In- 
ter  persecutiones  calumniantium  patieutia  a  Dpo  petenda, 
458.  In  persccutionibus  quae  cavenda ,  510.  Persecutiones 
et  pericula  in  hac  vita  vitari  nequeunt,  590.  Cavendum  ne 
subrepant,  et  nou  recedendum  a  ligno  crncis,  590.  Deos 
persecutionibus  modum  posuit  et  flnem,  385.  Perseculio- 
nes  regum  quid  praesttterint  Imitatoribus  Christi,  904. 
Salva  fit  a  persequeniibus  anima,  si  els  non  consentia- 
tur  ad  maliiiu  :  non  autem  consentitur,  cum  Dominus 
assistit,  415.  Bona  persecutio  qu»,  372.  Vivi  absor- 
beutur,  qui  metu  persecutionis  consociantur  implis,  aut 
fldem  intus  relinentes,  acquiescunt  idoiorum  culturs,  470. 
Muscipula  erant  promissiones  persecutorum  ,  scandala 
exempla  lapsorum  508,luier  persecutiones  poruin  cha- 


ritas  non  frigescil,  et  a  mandatorum  Dei  exerci'atiooe  noo 
desinit,  449.  Persequentium  saevilia  spem  sanctorum,  nec 
gaudtum  auferre  potuit,  quia  neguibant  expugnare  pa- 
tientiam,  433.  Persecutiones  mundi,  non  oomparandae  cum 
bonls  quae  speramus,  aut  superari  possunt,  aul  ad  prje- 
mium  citius  consequendum  proflciunt ,  582.  Persecutores 
populi  Dei  ttdpm  sa?va  exinanitione  subvertere  voloerunt, 
496.  Ciiristus  persecutit  nem  falsorum  fratrum  et  falsorum 
filiorum  in  se  et  in  suis  sustinet,  511.  Cbrfoto  inferUir 
quod  membra  ejus  paliuntur,  511. 

Perseverantia  donum  Dei,  2i0.  Misericordher  datur 
quibusdam,  jusle  non  datur  aliis,  210,  211.  Perseve- 
ranlia  non  datur  nisi  pra?destinatis,  58.  Perseverantia 
sibi  concessa  nemo  non  perseverat,  55.  Concesso  sibi 
Dei  dono  ue  inferatur  in  tentationem,  neuio  sancto- 
rum  est  qui  non  teueat  usque  in  finem  perseverantlam 
sanctitatis,  55.  Perseverare  nemo  deslstit,  nisl  io  tenia- 
tionem  primitus  inferatur,  56.  Utrum  quis  acceperit  per- 
severanliam  incertum  est  quamdiu  vivit,  51.  Cur  non  |>er- 
severaturos  perseveraturis  miscet  Deiis,  65.  Perseve- 
rantia  martyrum  diflBcilior,  55  Perseverantia  qu»  esl  do- 
num  Dei,  est  perseverautia  usque  in  finem,  51,  52.  Perse- 
verantia  petitur  in  oratione  Dominica,  53.  Perseverantiam 
postulaut  saucti,  54. 


Perte- 

verantia  in  bono  a  Christo,  377.  P*erseverantia  donnm  Dei, 
93.  Perseveranlia  est  Dei  donum ,  916.  A  provectioribua 
etiam  petenda,  ibid.  Perseverantia  est  a  Deo ,  883.  Quid 
sit,  884.  Perseveraotia  in  hooo  ei  Deo  est.  884, 885. 

Perseverare  est  tentatione  non  vinci,  8»4.  Perse? erarl 
in  eo  non  potest  quod  non  toto  corde  diligltur,  898. 

Pehtihacis  mndestia.  715.  Occidilur,  ibid* 

Pbthonius  moritur,  735. 

Pbthus  praecipuus  discipulus,  915.  Etiam  in  passione 
mutabilis,  915  el  seq.  A  principali  petra  coromonionem 
virtutis  sumpsit  el  nomiois ,  ibid.  Petri  fld»*s  ardentissima 
in  tentatiombus  defectsset ,  nisi  pro  eo  Dominus  suppli- 
casset,  93.  In  Petro  deinonstratur  liberum  arbitrium  nihil 
posse  sin<»  graiia,  93.  Cur  permissus  periclitari ,  94.  Pe- 
trus  multis  Iacrymis  se  accusavitet  lavit,  ut  principem 
suum  Ecclesia,  non  negationis.  sed  pcenitenti»  imitatione 
se<|ueretur,  600.  Petras  etsi  martyrii  avidissimus,  adep- 
turus  tamen  denuntiatur  vlctoriam  passlonls  non  sine  ten- 
Utione  formidiois,916.  Petri  trina  negatio,  915.  Petri 
cor  non  humanis,  sed  divinis  oculis  Christus  convenlt,  ibid. 
Fides  Petridefectura,  nisi  Christus  pro  eo  oraral,  915.  Pe- 
trus  aposlolus  fundata  Aniiocuiffl  EccIesiaRomamvenit,ubi 
pradicat.  et  perseverat,  703.  Petrus  et  Paulus  In  pewe- 
cutione  Neronis  occumbunt,  705. 

Prrncs  XVI  Aiexandria3  episcopus ,  725.  Martyr  ooeum- 
bit,  ibid. 

Prraus  Marcellinns  Felix  Liberios  prafectns  pwetorli 
Galliarmn  et  riatricius  interest  et  subscribil  Aransieano 
concilio,  768.  V  Liberius. 

Pharao  dis.>ipatio,  488. 

Piledras  et  Hippolytus,  690. 

PHU.AOR1US  episcopus  concilio  Aransicano  u  subscribit, 
767. 

Philetus  X  Antiochia)  episcopus,  717. 

Phiuppopolis  io  Achaia  «dificatur,  718. 

Pbilippus  rex  Syria?  a  Gabinio  captus,  698. 

Pbilippus  XXIV  regnat ,  primus  ex  Imperatoribus  Cnrj. 
stianus,  718.  Philippum  filium  consortem  regni  tacit,  md. 
Philippus  uterque  interficitur,  718. 

PeiLooomjs  XXI  episcopus  Antioehiae,  726. 

Philosophi  a  consummatiooe  impudicitias  abstiuentes, 
desideria  et  concupiscentiam  non  excludebant,  186.  Phi- 
losophos  oon  talem  qualis  a  nobis  exigitur  casiiiatem  asse- 
cutos  esse ,  286.  In  his  portiuncula  castitatis,  ibid.  Per- 
fectam  vero  ac  perpetuam  puritatem  nec  cogitare  potue- 
runt,  ibid. 

Phinkes  sacerdos  adulleros  interficiens,  boc  totius  po- 
puli  chahtate  fecit,  ideo  Deo  acceplus,  401.  PUinees  pon- 
Ufez  Hebraeorum,  689. 

Pborbas  Rhodum  obtinet,  688. 

Photikus,  a  quo  Photinianum  dogma,  moritur,  752. 
Pbotinus  Pauli  Samosal.  hsresis  assertor  vehemeuUor :  a 
quo  Photiniani,  720.  Baptiiari  jubentur  a  synodo  Nicjena, 
unde  credendum  eos  regulam  baptismi  non  babuiase. 
7i0. 


fts 


LXDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI. 


9M 


Pnotioiaoorom  error  de  Chrlsti  incarnatiooe.  81. 

PieUs  vera  in  quo  siu  sit ,  852.  PieUlis  officia  in  hac 
viu,  5587,  671,  eptar.  96.  Quod  altinel  ad  pieutem  non 
sumus  idonei  cogiure  aliquid  umquam  ex  nobis,  65.  Om- 
nes  pii  despiciuntur  ab  impiis  Uinquain  stulli,  quae  detpe- 
ctio  in  ipsos  aiiquando  retorquebitur,  469,  548,  655,  epi- 
gram.tt. 

Pilatos  Judm  procurator,  701.  Pilatus  sedittonibos 
semina  prebens,  70$.  Pontii  Pibti  morsfuuesta,  705. 

Pwttos  Cretensis  vir  eloquentissiuius,  715. 

Plus  IX  RemsB  episcopus,  712. 

PUcere  Deo  ad  plenum  non  potest  qui  adhnc  est  in  re- 
gieoe  mnrulium,  429. 

Placidu  nubit  ConsUntk)  t  740.  Placidia  Angnsta  in 
Orteutein  se  recipit,  742.  Placidis  et  Yalenliniani  de 
Joanne  victoria.  742.  Placidia  Augusta  moritur,  751. 

Plag»  iEgyptt  nec  omnes,  nec  eodem  ordine  corame- 
moral»  in  psalmis  quo  in  Moyse,  396. 

PLATO,694. 

Plebis  multitndo  jumentornm  et  peeoram  nomine  signi- 
ficau.  525. 

Puitius  secundus  de  Christianis  scribit  ad  Trajanum, 
708, 709.  Ejus  mors  apud  Vesuvium,  ibid. 

Plotius  Galius  primus  Ronue  rhetoricam  Latioam  docet, 
698. 

PluUrchus  pbilosophus,  705. 

Piuvia  Romauis  et  fulmina  in  eorum  adversarios  ccelitus 
nrissa  orationibus  Cliristianorum  militum,  ex  lestimooio 
Anrelii  imperaiorts,  714. 

Poenam  Deus  convertit  ad  disciplinam,  et  humiliationem 
ad  erudilionem,  447.  Poenae  peccati  ignorantia  et  diffi- 
culUs,  908.  Utraque  non  natura  bominis,  sed  poena,  ibid. 

Poenitentium  sessio  et  exalUtio,  499. 

Poltcarpus  Rora»  multos  ab  haeresi  converUt,  712.  Po- 
lycarpi  martyrium,  713. 

Pdiowus  nascilur,  697.  Cn.  Pompeios  Jefosolymam  ca- 
n*t,  Judsosque  vectigales  Romanorum  facit,  698.  Pompekis 
imperator  appellatur,  LuriUnum  et  aiia  capit,  698.  Pom- 
pefus  victus  a  Csesare  occiditur,  699. 

S.  Pompohius  Bonnuiensis,  698. 

Powtiakus  XVII  Rohmb  episcopus,  718. 

Populus  quem  Deus  sobdil  sive  Christo ,  sive  cuique 
Christiano,  515. 

M.  Poacius  Cato  Stoicus  pbiloeophus,  698. 

Pobmcims  historicus,  694. 

Possidius  Africanus  episcopos,  746.  A  Geiserico  perse- 
«Hiooem  passus,  ibid. 

PotenUa.  Soper  omnem  potentiam  excellil  Omoipoteas,. 

PossibiliUSv  Omnem  hominem  Adam  pecctnte  nato- 
ralem  possibiliutem  et  inuocenliam  perdidisse,  e  qua 
rama  nisi  per  gratiam  non  possit  surgere,  271,  271 

Rotestas  verbi  nonsolum  pnesidentibus ,  sed  omnibua 
diaeipuli&veriutis  qut  possunt  arguere  errantes  daU  est , 
551«  Justo  judiclo  datur  peccatoribus  potestas  qua  sanctos 
persequantur,  446,  547,  629,  epigr.  25.  PotesUtes  omnes 
Deo  subjectae,  bttmana  vero  alije  aliis,  568. 

Prstceptum  cur  datur,  646.  Ideo  dari  praftceptom,  ut 
prceipientis  qi»ratur  auxiliiim ,  cui  home  obediendo  eo- 
operetur,  946  el  uq.  Omne  prsceptum  Dei  leve  amaotl  flt 

K»r  Spiritum  sanctum  diffusa  chariute,  574.  Proceptum 
el  chariUte  fit  liberaliter,  timore  serviliter,  574.  Non  ob 
aliud  bomo  accipit  pra?ceptum,  nisi  ut  divinum  quarat 
aoxiliuin,  318.  Contemptores  prssceptoruin  Dei  feno  quod 
super  tecU  nancitur  similes,  cum  videntur  sUre  ceclde- 
ront,  478.  Nihil  mercedis  insensatis  rebus  aut  rallone  ca- 
rentibus  cum  Dei  jussa  implent,  sed  soli  homiui,  807,  vers. 
565  et  seq. 

Preces.  Publica?  preces  feria  sexu  hebdomada  saneta 
oVri  solit»  per  totum  orbem  ex  traditione  apostoiica,  275, 
276. 


PraedesUoatio  Dei  elsi  apud  nos  in  hac 
vlU  incerU  est,  apud  Denm  incommuUbilis,  256.  Prade- 
stinalio  Dei  nullo  modo  ex  filiis  Dei  fecit  filios  diabolt,  etc, 
sedcootra  256. 


Nec  pnedestinationis  nomine  fatam 
pnedicandum,  nec  faii  nomtne  veritas  prcdesttaatio&is 
mfamanda,  205.  Fati  opinio  vana  et  alsa,  pnedestina- 
tionis  fides  certissima,  ibid. 


Pnedeslinatio  oec  liberUtem, 
studium  orandi  tollit,  924. 


PraedestinaUonis  flrmitas,  2tl  PradeaUoatio  qoid,  251. 
PnBdestinationem  nnllus  catholicus  Christianus  negat,  205. 
Ut  differat  a  faio,  ibid.  Scripturas  auctoriute  mooitor,  tfrid. 
Pradestinatio  non  est  ex  merilis,  868.  Ex  parvulis  gra- 
tuiu  probatur,  868.  Patienter  fereftda  occulUtio  inysterii 
pradesliuationis,  96, 97.  Predestroatio  non  necessitat  ad 
bonom  aut  malum,  210.  Pradestinslio  Dei  senrper  in  bono 
est.218. 

Praxlicaiio  non  negligenda,  etsl  Dens  det  incremen- 
tum,  464.  Praedicatio  verilatis  bonns  Cmisti  odor;  qnibus 
id  vitam  quibus  in  mortem,  stve  eam  loqaentfhns ,  slve 
audientibus,  598.  Verbo  etopere  pr^sBdicare,  591 

Predicatores  veriUtis  nubes  a  qulbos  vinea  Dominl  fe- 
cnndatur,  583.  Prsdicafores  magni  mootes,  qoi  de  hnmi- 
litalis  convaltibus  a(|uas  veritalfs  emiitont,  586.  Pnediea- 
tores  veriutis  nibil  sibi  quasi  proprium  vindicent,  oec  in- 
teremskdiscordia,etsocieU6ChariUUs  fadht  ooom  et 
commune  qnod  profloit,  586.  Prtedicatoribus  verbi  et  prav 
sidentibus  priBbenda  necessasia,  587.  Coali  soot  prariiea- 

rwes  veritatis,  per  quos  mundo  innetescit  coruscatio  Evan- 
elii,  513«!  516.  Pnedicatoribus  Evangelii  miomodot^iri 
stus  se  adraturUm  prOraiserit,  8^8,  889.  Nonsioce  ri  prmdi- 
catores  Evaugelii  sibi  ministranl,  non  Christn,  572.  Omnls 
devotus  Evangelii  pra>dicator  comparalus  pelicano,  nyctl- 
corari,  et  passeri,  574.  Christos  maxime,  575. 

Prsscieniia  Dei  et  voiuntas  qoomodo  differant,  2t6. 
Prnscientia  Dei  ad  bona  et  mala  exteoditor 


907 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI. 


m 


ibid.  Praescientia  et  praedrstinatio  discerni  debent,  218, 
214.  Praedestinau  eadem  sunt  praesciu,  non  oronia  prae- 
scita  sunt  etiam  praedestinau,  219.  Praescieutia  Dei  ueroi- 
nem  peccare  compellit,  Ideo  juste  punitpeccantem  quem 
peccalurum  praeacivit,  606.  Praescientia  Dei  non  est  causa 
peccalorum  prafcscitorum.  890.  Pratscivit  Deos  beneflda 
sua  quibus  nos  dignatur  liberare,  251.  Praescientia  neces» 
sitateui  non  intulit,  etsi  falli  non  possit,  218.  Praescieutia 
Dei  non  est  inceru,  nec  coosiliuui  routablle,  nec  ineflicax 
voluntas,  nec  falsa  promissio,  858.  Praescientta  Dei  praedi- 
canda,  etsi  quidam  hac  doctrina  aboiantur,  68.  Praescientia 
aine  praedestinatioue,  non  sine  prsescieotia  praedestinatio, 

Praesuies  in  sacris  legati  plebis  apud  Deum,  et  humani 
generis  causam  agunt,  275.  Praesidentlum  et  subdiiorum 
periculum  commune  et  pax,  405.  Qui  navem  fideliier 
amant  quas  perturbationes  agnoscant,  406.  Piorum  afnl- 
ctione  macerari  convenit  praesules  Ecdesiae,  262.  Conni- 
vere  (alsitati  censentur  prselati  qui  tacent,  261.  Quando 
uliiis  sit  cura  praeposilorum,  474, 549.  655,eptor.  56. 

Praesuroplio  et  desperatio  mals,  560.  Non  praesumen- 
dum  cuiquam  de  innocentia,  511, 512. 

PftjrrxxTATua  episcopus  concitlo  Araosicaoo  u  subscri- 
lut.767. 

Prsevaricatores.  Omnes  peccatores  pnevaricatores-dicun* 
tur  propter  legem  natur»,  455.  Parvuli  tales  etiam  depu- 
tantur  propter  originale  peccalum,  ibid. 

Presbyteri  dignitate  subjecti  episcopis,  261. 

Priamus  rex  post  Laomedontem,  690. 

Primus  Alexaodriae  IV  episcopus,  708. 

Prwcipius  episcopus  concilio  Arausicanou  subscribit,  767. 

Piusca  et  Maximilla  iusanae  vates  Moutani,  715. 

pRisciLLiArrusha3rpsiarches,  754-.  Priscillianus  ad  Impera* 
toreui  provocaus,  plectitur  a  Maximo  oum  allls  sui  asscclis, 
736. 

Prius  et  posterius  ad  opera  Dei  non  ad  Deum  referenda, 
563. 

Probus  XXXII  regnat,  721.  Oeciditur,  722. 

Probus  Hbpanus  martyr  pro  ftde,  746. 

Procas  Sylvius  rex  Latinorum,  692. 

Prccopius  tyrannus  exstinguitur,  731. 

Prodigus  filius  gentium  forma,  499. 

Profectus  et  perseverantia  a  Deo  sunt ,  885.  Profeetua 
in  justUta  a  Deo  petendus,  440.  Sunt  tam  sublimes  jusli- 
Gcationes ,  ut  bi  qui  experti  non  sunl,  putent  ad  eas  hu- 
iiiauam  iiibrmitatem  non  posse  pervenire,  440.  In  bono 
semper  proticienduro,  576,  677,eptpr.  106.  Quisque  pro- 
iieit  sicnt  Deus  donat ,  892.  Mens  proflcieus  conlis  aciem 
dirigit  quo  perveuire  desiderat  proficientium  ascensione 
virtutoin,  469. 

Profnuda.  Multa  profunda  miseriarum  hujus  vitse ,  478. 
Haec  senliunt  et  de  fiis  clamant  ad  Deum  qui  perfecii  sunt, 
his  demerguntur  qni  bis  delectantur,  478. 

Proharesius  Atheniensis  scholam  deserlt,  730. 

Prolepsis,  id  est,  anticipaiio,  in  Scripturis,  395. 

Promissio.  Firmius  promissionis  Dei,  350.  Promlssionis 
Dei  tirmitati  tulius  se  commlttit  homo  quam  infirmttatl 
suae,  55.  Promissa  Del  ex  impletis  secure  exspectari  do- 
centur,  520.  Promissiones  Dci  de  omnibus  salvandie  in  bia 
iroplentur  qui  salvi  fiunt  per  universos  fines  terrae,  212  et 
$eqq. ,  221.  Promissorum  dilatio  orationem  exstinguere 
nou  debet,  et  quomodo  utilis,  556.  Promissio  Dei  in  nocte 
tribulatiooum  lucerna  pedlbus  et  lumen  semitis,  453.  Pro- 
niissiones  Dei  bene  sustinet  qui  mandatum  ejus  exsequi- 
tur,  nec  frustra  sperat  parcenduin  peccatis  suis,  qui  igno- 
scit  alienis,  479.  Subsuntia  spei  nostr»  Chrtslus,  479.  Fun- 
damentum  promlssionum  Dei  Christus,  460.  Dei  promis- 
sionum  secura  exspecutio,  quia  quae  promittit ,  ipse  fecit, 
641, epiqr.  45. 

Prophbta  Gadt  Nathan,  A*aph,  691.  Propbetse  Abdias, 
Jenoxias,  llicheas,  691.  PropbeUnt  Achias  ,  Sameas,  Je- 
nioded,  Azarias ,  qoi  el  Addo ,  et  Anani,  691.  Propheta 
eiiam  ad  alias  gentes  praeter  Israelilicam  missi ,  803 
ter$.  441  el  $eq.  PropbeUB  mysteria  futura  novernut ,  906. 

Propuelia  lucerua  erat  intcuebris  ambulautHms ,  484. 
Propbeliae  auctorilas  non  homana  est ,  sed  divina,  475. 
Propheti®  David  aliter  intelligi  quam  ab  apoatolis  sont 
intellectae,  noa  poaautit,  249.  Propnetiarum  luiplendaruin 
certitudo,  573.  De  hoc  nou  dubiundum  quod  licet  biato- 
ria  sacra  prntenniserit,propheu  noa  tacuk,  394, 305. 401. 
Libera  est  prophetica  iaudatio  a  lege  uarrationis  bisto- 
rica?,  396. 

Propositum.  Quod  Dei  propoaHum  admittant  qoidam  Se- 
mipelaglani ,  4.  Caasiaui  sententia  de  proposito  Dei  eirca 
saluteiu  homiuuin ,  qoos  gratia  Dei  donum  allquateuus 
praeveuire  docet,  288  et  $eq.  Omnes  a  Deo  vocan  defen- 
dit,  ibid.  Initium  boni  aliquaudo  a  Deo ,  aliquaodo  a  nobis 
esse  opinatnr,  289,  290. 


Prosper  Augustino  fiicie  igootus,  animo  compertufet 
sermone,  1.  Prosper  ex  doetrina  Augustini  Semipelagia- 
nis  resistil,  3.  Proaper  imparem  se  dicit  ad  agendum  con- 
tra  Massilienses,  6.  Augustluum  rogat  ut  respondeat,iM. 
Qnaestiones  proponR,  quibus  velit  respooderi,  7.  Protper 
vir  moribus ,  eloquio  et  studio  ciarus,  18.  Digoua  notttia 
Augustioi  judicatus,  18.  Prosper  meliora  in  posterumde 
Augustini  contradictoribus  sperat,  90.  Quo  Dei  consiUo  si- 
nantur  diulius  errare,  itid.  Prosperi  tempore  mulue  gen- 
tes  primum  gratiad  participes ,  aliae  nullum  odorem  ooni 
istius  atligerant,  96.  Prosper  ab  invidis  circa  fidem  diffa- 
matus,  87.  S.  Prosper  scriptorem  quemdam  aUquid  operit 
molienlem  adversus  S.  Augustinum ,  proposiu  rei  impie* 
Ute  pessimoque  succeasu,  ab  incepto  delerrere  nilitur, 
92.  Eumdem  aut  alium  ,  cum  jam  acriptum  ejus  serpere 
diceretur,  suspiciouibus  onerat,  ipaique  egregiam  a  sancto 
doclore  refuUliouem  promittit,  195.  Prosperl  faraa  obje- 
ctiouibus  calumuiosis  a  malevolis  et  invidis  palam  tra- 
ducU,227.  Has  cum  simplici  anatbematis  subscriptlone 
ref  dllere  posset ,  fusiori  sensua  sui  et  fidel  quain  ex  apo- 
slolicaB  sedis  auctoriute  defendebat  exposilione ,  earum 
auctores  eoofondit,  ibid.  Prosper  excerptis  uresbyleroram 
Genuensium  satislacit ,  ex  ipais  librU  unde  iila  ducu  fue- 
rant,  242  ex  $eqq.  Prosper  et  Hilarius  caiumniU  presbyte- 
rorum  quorumdam  faligati  ad  apostolicam  sedem  recur- 
rentes,  260 ,  261.  Prosper  Coliationum  auetori  resistt- 
bat,  890. 

Prosperitatis  et  adversiutia  usos  diversos  in  bono  et 
mato,  550,  643  epigr.  49.  Auians  deceptiones  suas,  et  gau- 
de.ns  falsis  prosperiutibus  saeculi ,  veris  pericuiis  deiuer- 
gitur  infernl,  428. 

Protectio  Dei  super  populum  Israel  videbaiur  dicere 
gentibua,  Nulue  tangere  christos  meos,  etc.,boc  ageote 
Deo  in  cordibus  alienigeuarum  ut  electi  Dei  essentil* 
lassi,  593,  594. 

Providentia.  Exempla  provideutiae  Dei  erga  bominea 
ante  legem,  797,  vert.  505.  ln  Abel  et  Cain,  ibid.  v*$. 
506.  Raptus  Enoch  et  Eliae  qutd  doceat,  ikid.t  vers.  521  et 
seq.  In  diluvio  servaU  Noe  domus,  399,  vers.  355  et  seq. 
Abrab83fides,i6f<f.  vers.545.  Lot  servatus,  ibid.,ver$.5$0. 
Joseph  venditus  inifigyplum,  ibid.,  vers.  360  etseq.  Moyses 
popoium  educens  deyEgvpto.  801,  vers.  385  ei  seq.  Prote- 
ctio  Dei  erga  fiiios  Israel  in  deserto,  801,  vers.  396  et  seq. 
Exempla  provideoti»  Dei  in  lege,  801,  vers.  413.  Lex  na- 
turalis  omnibus  innau,  ibid.t  vers.  419.  Nou  in  sola  gente 
Israelitica  effeclus  providenti»  Dei,  805,  vers.  442  et  seq. 
Providentia  Dei  qoerelisnominum  impetitur,  785,  vers.  20 
et  seqq.  Providentia  Dei  nec  populum  Israel  sub  dora  re- 
gia  iBgypUiservHute  reliquerat,  799,  vers.  377  et  seq.  Pro- 
videntia  Dei  cum  sit  immuubilis,  muUbili  creatur»  varie 
aubvenit,  ut  ars  medicina)  eadem  manens  muut  prascepta 
languentibus,  608. 

Providentia  Dei  erga  omnes  n-diones,  851. 

Providemfa  Dei  ab  aetemo  ooinia  simul  continet ,  510v 
637, epi^rr.  41.  Deo  providentiam  negantes  seipsos  in  sor- 
tem  ferarum  re*ligunt,  793  ven.  199  et  $eq.  Naturai  sust  et 
promissorum  Christi  obliti,  ibid.  Deus  omnibus  animanti- 
btis  prawiat  alimoniam  :  scd  boromibus  non  lerrenum  tan- 
tom,  sed  ct  spiriulem  cibum;  quem  hl  accipiunt  qui  deai- 
derant,  525.  Omnia  Dei  providentia  et  boniute  subsi- 
stunt,  512.  Cursus  temuorum  et  siderum  sUbilis  arjuown- 
tumestDei  provideiitiai,  815,  vers.  728  et  $eq.  Deo  oee 
potesus  deesl  nec  volnotas  provideodi  nombii ,  793,  vers. 
195  et  seq.  Quaestiones  uuiverssa  coutra  providentiam  Dei 
itivictiasime  resolvuntur ,  si  intelligatur  inter  pnesentU 
viue  InaBqualiutea,  nec  a  juslltia  misericordiam,  nec  a  m4- 
seiioordia  abease  justitiam,  571.  Providentia  Dei,  non  so- 
lum  totum  mundum ,  sed  eliam  vilissimas  ejus  parliculas 
regit ,  nec  quid  fortuito  accidit,  584.  Ornniom  hominom 
cura  est  Deo ,  et  nemo  eat  qoem  aliqua  raUone  noo  cou- 
veniat,  243. 

Pruina  slgnificat  ooelesle  beneficium ,  quo  coocupiscen- 
tiai  uiarcescunt,  450. 

Paaliere  coram  angelis  est  spiriuliter  psallere,  497. 

Paalmi  104  et  105.  Coojencti ,  ut  in  uno  commendetur 
populus  Dei  in  eleclis ,  in  alio  ir>  iis  qui  amaricaveruut, 
seo  conversi  veniam  precauiur,  597 

Psalterium  decachordum  deoeiu  prvcenta  legis .  516. 
Psalterii  et  cithar»  differenUa  et  significationes,  532. 

Pseudo-synodua  Seieuciae ,  729:  Paeudo-eyuodua.  Ari- 
minensis,729. 

Ptolbmmos  Lagi  filins  [irimnapotitos  regno  Alexsodri- 
norum,  695.  Jodaeam  capit,  et  Judaeos  captivos  abdu- 
CfUtm 

Ptolbiurjs  Pbiladelpbas ,  695.  Judaeos  liberos  dimiuit, 
et  Scripturaa  per  LXI  Interpretee  transferri  curat ,  ibid. 
BM*Hotliecam  amplissiwam  sibi  ciHnparat,  ib\(L 

rrouMjmsEvergetea,  696, 697. 


m 


1NDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI. 


Ptolbuazus  Philopator  regnat,  696. 

Ptolbmjku*  Epiphan-  s,  696.  Judaeam  caplt,  ibid 

•Ptolkmj£US  Philometor,696.  Ptoleiuaeo  judiraote  Judaei 
Samarius  de  templo  couteudentes  vincuot,  697. 

Ptolbmjeds  Physcon,  qui  et  Soter,  697. 

Ptoukmaus  Alexander,  698. 

Ptouulsus  Geopatrae  filius,  698. 

Ptolejmeus  Dionysius,  698. 

Puerorum  nomine  non  aeUs  infantimn  ,  sed  animorum 
humiiitas  rompellatur,  422. 

Pupilli  et  orphani  ei  viduae  quorum  Deus  adjulor,  323. 
Anima  qua?  in  temporalibus  non  fidii,  sed  mundi  istius  pe- 
regrina  est,  mcrito  pupilla  appellatur  et  vidua,  523. 

Puriias  animi  ab  invilis  non  amittitnr,  eliam  corpore  op- 
presso,  351,643  epigr.  51. 

Pythaoobas  philosophus,  693. 


Quadratus  discipulus  apostolortim  Apologista  uoster, 
710. 

Quxrere.  Tum  recte  qnaeritnr  Deus ,  si  oon  per  ipsum 
alia,  sed  per  omnia  ipse  quaeratur,  435. 

Queri.  Impie  queruli  puniendi,  472. 

Quies  hujus  temporis  quo  pretio  comparanda,  936. 

OtnirriLiAifus  rhelor  claret,  707. 

OuiirriLLus  Augusius  appellatur ,  mox  occidltur,  720. 

Qunurfus  Scisciauus  eplscopus  et  martyr,  721 

R 

Radaoaisus  superatus  et  captus,  739. 

Raptus  Enoch  et  Elic  mortis  meium  et  spem  resurre- 
ctiomsdocuit,797,i>er«.  521  el  teq. 

Rectus  quis ,  553.  Recti  corde  de  praeceptis  Dei  aot 
constitutionibus  non  qurruniur,  nec  vartetate  rerum  lem- 
lorallum  depravantur  ,  472,  548,  635,ept#r.  35.  Deus  dat 
recta  sapere  et  velie,  859. 

Reges  el  potpntes  mundi  nisi  Deum  timeanl,  quem  li- 
mebuut?  531.  Aliquo  modo  tamen  praedicatiooe  Efvaugehi 
vinciuntur,  ibld.  Aeges  Ecclesiam  persequentcs  ,  nullain 
eausam  persecutionis  habuerunt ,  462.  Reges  iiii  qui  ode- 
runt  Christianum  nomen  jam  conquassati,  sed  iu  die  judi- 
cii  penitus  conterendi ,  417  ,  418.  Reges  Chrisiianos  la- 
tere  non  potest ,  quod  eorum  sceplra  doua  siut  Dei ,  498. 
Dfnni  laudent  de  excellentia  sibi  a  Deo  collata,  498. 

Regnum  Dei  oronis  pulchiitudo  creatur»,  quia  diverso- 
ram  ipsc  est  auctor  el  dominus :  regnum  Dci  specialius 
nominantur  invisibilia  bona,  quaa  ex  decore  visibiliuin  in- 
telligilur  quantum  excellant ,  519,  520.  Quod  Dei  regnum 
•xtpectatur ,  ibid.  Regnum  Cbrisii  ul  homiuis  incipii  a 
Chnslianis,  et  uon  habet  flnem,  416.  Inccepit  ab  Jerusa- 
lem  ,  ibid.  Regnum  Christi  quotidie  fleri  videmus,  itrid. 
Regnum  ccelorum  constat  omnes  ingressuros  bonos ,  do- 
nante  gralia;  et  nullos  malos,  merente  nequitia,  97. 

Regnum  Assyrium  ad  Medos  translatum,  602. 

Regni  Alexandrinorum  initium,  695. 

Relapsi  non  puniuntur  propler  remissa  sibi  peccata ,  sed 
propter  postrema ,  206.  Relapsi  et  sine  correctione  defl- 
cieutes,  non  necessitatem  pereundi  babuerunt,  quia  prae- 
destinati  uon  sunt;  sed  ideo  praedestinati  uon  sunt,  quia 
Ules  futuri  praesciti  suut ,  207.  Quod  antequam  caderent 
ab  hac  vita  nou  ablati ,  ad  occulu  sed  jusu  Dei  judicia  re- 
ferendum,  207,  ibid. 

Reliquiae  primi  sutus.  Si  quid  homini  supersit  ex  pri- 
stini  status  relinuiis ,  falso  id  puut  sanum ,  atque  hinc  so- 
lum  superhiendt  materiam  arripit ,  179,vers.  862  ei  $eqq. 
Neque  ex  illis.  reliquiis  ad  veram  viUui  umquam  perduci 
potest,  179  vers.  876  el  seqq. 

Remissionem  peccatorum  petens  displiceat  sibi,  570. 

Rbmpham  sidus  adoratum  ,  et  cuitus  solis  ac  Iuuae  magna 
pcena  vindicatum  in  Israe)itis,8tl,tters.  672  et  $eq. 

Reprobaiio  ex  pra3scilis  demeritis,  210,  215,  220,  236. 

Reprohi  sunt  qui  v<  rum  quod  credunt  non  loquuntur,  - 
aut  qui  verum  quod  loquuulnr  non  crednnt,  429. 

Requies  Dei  et  nostra  quae  sit ,  583.  Dei  requies  qna 
nullius  indigel  bono ,  583.  Requies  animae  in  bac  viu  quan 
sil,  429,  545,  623,epior.  14.  Requies  looga  brevis  laboris 
merces,  775  vers.  41. 

Respondere.  Quomodo  respondendum  calumniose  inter- 
rogantibus,  et  non  veritatem  discere  >  sed  credentium 
corda  turbare  volentibus,  495.  * 

Resurreclio  Christi  fldelibus  spem  certam  facit  resur- 
reclionis  suae,  507.  Resurreclio  Christi  spei  nostrae  funda- 
mentum,479.  Resurrectio  Christi  noo  crediu  aut  inlellecu, 
512.  Resurrectio  etiam  regeneralio  nuncupatur,  518. 

Retributioues  Dei  non  secundum  ineriu  humana  sunt, 
379.  Retributiones  quatuer,  quarum  dus  ad  iustiliam  rer- 


I0O0 

tinent,  tertia  ad  misericordiam,  qnanam  D*u§  nescit;  pri- 
mitns  vero  necessaria  lertia.  qua  bona  pro  malis  relriboit 
Deus,  438,  545,  546,  625,epiar.  16.  Tempus  retributionis 
desiderio  suo  praevenit,  qui  promissa  Dei  vigitanter  ex- 
poscit,  460. 

Rex  est  qui  corpori  suo  sdt  imperare,  577 

Rex  peccati  in  aquis  perit,  495. 

Rhodahus  Galliarum  episcopus  exsul  ob  fldem,  727. 

Rhodus  concussa,  Colossus  ruit,  696. 

Roboam  quot  annos  regnarit,  691. 

Roma.  Imperii  Romam  ampliludo  Ecclesiae  serrit  exor- 
diis,  905.  Arx  religiouis,  et  principatum  habet  sacerdotii 
905.  Romana  jedes.  approbaodo  concilia  aliarum  dicece- 
seon,  quid  iis  praBslel,  271,  274.  Romae  annos  miUesimus 
718.  Roma  capta  a  Vandalis,  739.  Romanae  orbis  captiviui 
aGeiserico,754.  P 

Romam  Goihos  superant ,  726.  Romani  Carthaginenses 
navali  cerUmine  superant ,  et  cenlum  LibvaB  urbes  ca- 
piant.  695.  Romanorum  variae  expeditiones  /695.  Romani 
regni  latitndo  ad  Erclesiae  dilaUlionem  disposiu  a  Deo 
905.  Eui  Ecclesia  jam  latius  pateat,  ibid. 

Romulus  Romam  condit,  692. 

Roris  descensio  supernae  gratiae  significatio,  quae  sancto- 
rum  origo  est  meritorum,  485. 

Ruraius.  Prosperi  epistola  ad  Ruflnum,  87  et  seqq.  Ru- 
finus  pro  salute  Prosperi  sollicitns,  87. 

Rumores  fam»  alieu®  adversi  nou  facile  audiendi,  627 
epigr.  21. 


Sabbati  observalio  boois  operibus  intendere,  nec  de  his 
in  se,  sed  iu  Deo  gloriari,  583. 

Sabbalum  bonuui  quid  sil,  588,  66 Vptyr  84. 

Verum  sabbatum  quomodo  observetur,  592. 

Sabbxlius,  el  ejus  error,  717. 

Sabelliam  quare  dicantur  Patropassiani,  717. 

Sacerdotis  benedictio  super  fideles,  79. 

Sacramentorum  indigna  perceptio  onde  noceat,  555, 
657  epigr.  72. 

Sacriticium.  Veri  sacriflcii  extra  Ecclesum  catholicara 
locus  non  ent,  545 

Sadoc  sacerdos  Hebraeornm,  691. 

Saeculum  praesens  nox  in  comparatione  futuri ,  459.  Sae- 
culura  hoc  non  coriwre,  sed  corde  fugiendum,  59.  Tempus 
hujus  sseculi  nox,  perquam  dat  locum  poeoitenti»  miseri- 
cordia  Dei ;  dies  judicii  wane  erit  quo  declarabitnr  quid 

auisqun  mereatur  ,  375.  Volare  de  boc  saeculo  dooum 
>ei,  500 

Salomoh  regnat,  templum  aedificat ,  691.  Salomone  ca- 
dente,  quae  per  ipsum  dicta  sunt  uonsunt  deleu,  quia  bmt 
Spiritus  sanctus  erat  locutus,  473. 

Salus  a  Dt  o  solo  bene  exspecutur,  qui  ea  non  indigeU 
522.  Neino  \imquam  salvatus  sine  flde  incarnatioois,  805, 
vers.  492  et  teq.  Neuio  nisi  per  Christum  salvatus ,  905. 
Salus  non  nisi  ex  fide,  253.  Quomodo  Deus  factus  sU  salus 
alUmibos,  433.  Saius  animae  facit  ut  usque  ad  morlem  pro 
▼eriUte  certetur,  450.  Salus  aoimae  per  quos  gradus  gra- 
ti»  flat,  379.  Nemo  salvatur,  nisi  per  graiiam  Chrisli ,  94. 
Nullius  salus  desperanda,  924.  Neminem  ,  nisi  Deo  mise- 
raote,  salvari  post  peccatum ,  cuin  nemo  nisi  eo  adjuvante 
salvarl  potuisset  aote  peccatum,  589.  Nemo  sine  revela- 
tiooe  Dei  mysterium  salulis  aeteruae  potest  oonquirere, 
761  Omni  tempore  Deusvultaliquo  modo  salutemomoium, 
908.  Salus  religionis  nulli  umquam  defuit  qui  dignos  fuit, 
et  cui  defuit,  dmnus  non  fuil,  53,  34.  Totum  qvod  ad  sa- 
lutem  pertinet  Deo  tribuendum ,  41.  Eadem  gratia  et  fida 
omnes  salvalos  quocumque  tempore  ,211.  Nemo  perit  qui 
perire  non  debet,  sed  omnes  ab  aeterno  electi  salvi  fiunt, 
919,920,921.  Adsalntem  necesse  vel  deciinare  pecca- 
lum,  vel  agere  pcenitentiam,  571.  De  saluie  omnium  quki 
apertum,  quid  clausum ,  857.  Deum  velle  omnes  saivos 
fieri  certum,  887  Cur  autem  non  omnes  salvet  non  o|)or- 
tct  inquiri,  887.  Deusomnis  uationis,  sexus,  et  cooditio- 
nis  homines  salvare  nou  neglexit,  803,vera.  453  ei9$q. 
Quomodo  dicitur  Deus  veile  omnes  salvos  fieri,  95.  MaUin 
volunutem  babentes,  quamdiu  salvi  esse  noiunt,  salvi  ease 
noo  possunt,  nec  umen  haec  mala  voluntas  ex  Dei  votun- 
Ute  est,  234. 

Salustius  historicus  nascitur,  698.  Salustius  moritur, 
700. 

Samabta  a  Joanne  Hircano  destructa,  ab  Herode  iosUu- 
ratur,  el  Sebaste  nominatur,  667 ,  700. 

Samabita,  custodes  exprimit  hoc  nomen,  692 

Samhita  a  Romanis  subjugati,  695. 

Samson,  690. 

Samubl,  69C. 

Sancti  ante  Christum  incarnationem  desiderabaat  : 


1001 


INDEX  1N  OPEfW  S.  PROSPERl  AQMTANI. 


100» 


sancti  post  Christum  mamfestationem  et  judicium  coocu- 
piscutit,  449,  450,  493  ,  494.  Sancii  coeluiu,  iidemque  hu- 
iiiiles ,  et  de  huiuilitate  sublimcs  ,  423.  Donum  Dei  omnis 
celsitudo  sanciorum  ,  423.  Saucli  omnia  insirumenta  sunt 
laudum  Dei,  quia  in  omuibus  eorum  ofliciis  laudalur  Deus, 
532.  Sauciorum  mors  somno  similis  ,  propter  resurreclio- 
iiem  el  gloriam  secuturas,  474  Sancti  oihil  operum  suo- 
rum  snis  merilis  vindicabunt,  sed  misericordi»  D^i  el  gra- 
tiae,  506.  ADeo  sancloruui  honor,  et  ipse  eosexallat,  530. 
Victoria  sanctoruin  opus  Dei  habitaniisiu  sauctis,  884,  885. 
Sanclorum  omnium  gloria ,  ul  totus  mundus  subjicialur 
Deo  el  divinis  legibus,  531.  Sancli  omnes  asdem  qoibui 
dos,  subjecti  tentationibus :  quomodo  eas  vieerhil,  809» 
vers.  606  et  seqq.  Quomodo  sancti  peccatum  babueruot,  et 
tameniu  viisDomiui  ambulaverunt,435, 436.  Operari  pec- 
catum  et  babere  ut  diflerant,  436.  Praesens  vita  sanctnrum 
timoris  et  laboris ,  sed  habent  spem  laetiti»  et  jucuuditatis 
ateruse,  448.  Sanciorum  exaltatio  viia  aeterna  esl ,  461. 
Sauc.ti  sublimiores  throni  suut,  ipsi  et  sedes  et  qui sede- 
buni  ad  judicandum,  468.  Deus  cum  possit  praestare  sao- 
ctH,  ut  iii  eos  adversarii  non  habeant  potestatem  ,  mira- 
hilius  tribuit,  ut  omnem  siiperent  passionem,  510.  Sancto- 
rum  usitaia  coufessio,  quod  tribulaiiones  non  immerito  pa- 
tiantur,  460.  A  nuilis  sanctis  divina  proieclio  aufert  quod 
ipbis  repugnal  ex  i|>sis,  qnare,  916.  Sanctis  flet  in  dispari 
clariiate  par  gaudium,  600.  Sancti  omnia  in  «ternum  Deo 
referent,  420.  In  cordibus  sanctoruin  sditicatur  anernuin 
Dei  templum  cum  compage  angelorum,  490. 

Sanguis  Christi  j  retium  totius  muodi,  221.  Qui  ejus  ei- 
tranei,  tbid. 

Sapienii  quid  desiderandum ,  560.  Saplentis  esl  flnem 
viiae  semper  habere  pra?  ocuiis,  615,epigr.  101. 

Sapientia  et  pietas  et  reMqu»  spiritaies  di? itiae  snut  a 
Doo,  880,  881.  Sapientia  vera  nosse  et  diligere  Denm,  a 
limore  incipit,  420.  Sapientia  qua^dam  in  infidelibus,  ex 
naturae  a  Deo  condiiae  reliquiis,  333.  Sapienlia  mundi  car- 
nalis  a  vera  sapienlia  destruilur ,  936.  Sapientia  est  a 
Deo,  879,  880.  Uomines  non  per  sapientiam  liujus  mundl, 
sed  per  donum  Dei  ad  lumen  sapienti»  Dei  perveiiisse  pro- 
batur  ,  903.  In  pace  qtuereuda  sapienlia ,  570 ,  669 
epigr.  93. 

Saporis  persecutio  in  Cbristianos ,  728. 

Saul  primus  rex  Hebraorum,  690. 

Scandauim.  Omne  scandalum ,  cum  aut  in  confesslnne 
deitaiis  erratur,  aut  ab  Ecclesiae  uuilale  disceditur,  467. 

Schismatici  uuitatem  Ecclesiae  deserentes  uotaiitur,  502. 

Scientia  el  intellectus  dona  Dei ,  888.  Non  est  vera 
scientia  l>oni,  nisi  ad  boc  cognoscalur  ut  agatur,  447, 
5  47, 629,  epigr.  24.  Pessima  scieulia  mali  csl  malum  esse, 
et  pessima  ignoranlia  boni  bonum  noo  esse.  359.  ScienMa 
quantaiibet  ex  naturae  operibus  residua,  vel  ex  legalisdo- 
ctriiwe  erudiiione  quaesita ,  non  potest  prestare  ut  uuod 
faciendum  Doverimus,  eiinm  facere  diligamus,  333.  Scien- 
tia  et  amor  boni  ex  Dei  dono,  319.  Scientiam  boni  Adam 
peccando  perdidit ,  quia  oerdidit  bonam  conscienliam, 
331.  Descientia  non  gloriandum,577.  Sciemia  et  operaDei 
nihil  velocius,  527. 

Scriptura  ccelum,  cujus  auctoritas  quasi  flrmamenlum  in 
Ecclesia  posita,  el  per  totum  orbem  extensa,  382.  Scri- 
plurarum  iutelligeutia  huuiilitale  promerenda  et  bonis  ope- 
ribus,  525.  Scripturarum  obscuritas  ad  quid  utilis  ,  553, 
655  epigrr.  70.  Scripturis  aduaerentes  inlquitas  mundaua 
non  obscurat,  559.  Sci  ipturae  organa  civium  JerusaJem, 
494.  Scripturaruin  obscuritas  ad  quld  utilis,  525.  Scriptu- 
ras  reprenendeutes  et  conlemuenies  propterobscuritatem, 
in  iilis  caeci  manent,  525.  Scriptura  nos  nou  levat,  nisi  de- 
scendat  ad  nos,  605.  Si  desceudcntcm  cognovimus ,  cum 
levaute  surgamus,  603.  Qui  patiantur  in  ScripLuris  fa- 
mem,  qui  fastidium,  581.  Quse  de  unohominum  genere 
dicuntur  in  Scriptura,  aiiis  personispriora,  aliis  posteriora 
conveniunt,  861.  Sicubi  in  Scriplura  res  quaedam  alilerdi- 
cuntur  quam  acta  sunt,  iutelligi  debet  prophetia,  ubi  oon 
constat  historia,  424. 

Sebastunus  comes  ad  Africam  transiens ,  Geisericum  a 
Siciliae  iufestatione  cessare  cogit,  748.  Gciserico  nimium 
contisus  misere  peril,  ibid. 

Secreta  Dei  patienter  ignoranda  :  nec  quia  clausa  ne- 
queunt  penetrari ,  praHereundus  reseratorum  introitus, 
896. 

Securitatis  perveisae  periculum ,  ordinat»  sollicitudinis 
Ulilitas,  554. 
^  Seditio  Jerosolymis  orta  ubi  54000  Jud«i  perierunt, 

Sbleucus  plurimas  orbes  condit,  695.  Judaeos  hooorat, 
ibid.  Uabyloneni  obtinet,  ibid. 

Sem  posteritas  recensetur,  687  ei  seq. 

Semen  servorura  Dei  opus  justitia?,  378.  Qui  siot  semen 
Abrah»,  576. 

Patrol.  LI. 


Semina  cbarismatum  sensim  ordioarie  adolescunt ,  897* 
Comparatione  res  firmatur ,  ibid.  Semina  virtutum  natu- 
ralia  originale  peccatum  evertunt,  539. 

Semipelaqiaki  periculosius  fallunt,  quia  Pelagium  dam- 
nare  xidenturdum  fatentur  originale  peecatum,  baptismi 
quoque  oecessiutem,  eliam  ralione  parvuloruin.  ut  a  pec- 
c»:is  solvantur,175,  vers.  817  et  seqq.  Sed  cum  Pelagio  sa- 
piunt,  cum  aiunt  naturam  suis  viribus  ad  bonum  ferri 
posse,  quemadmodum  ante  neccatum,  quasi  originaii  pec- 
cato  latsa  non  fuerit,  elc,  275  vers.  823  ei  seqq. 

Semipelagiani  Kcclesiam  fallebaut  virtuth  specie,  137 
vers.  120.  Ex  ea  occasionem  erroris  sumpserum,  127  ver$. 
122  et  seq.  Semipelagianorum  error,  affe  tum  bene  vo- 
lendihominl  naturaiem  esse,  utmale  volendi,  129  vert. 
iWet  129.  Iilos  a  Pelagianis  non discr  iaref  adeoque  po- 
blice  pacem  cum  illis  iuire  dcbere,  ibid.  versT.  132  ei  seqq. 
Inducuntur  Pelagiani  verbis  querulosis  Seinipelagiano» 
interpellantes,  ut  in  gratiam  recipiantur  ab  eis,  cum  ipso- 
mm  probent  senteutiaui,  ibid.  147  ei  seqq.  Noo  posse  qui 
ha9C  sentianl  Pelagianorum  societatera  recusare,  nisi  sen- 
tcntiam  mutent;  neque  a;i  plccli  nisi  palamab  Kcclesia 
disseutiant^lSl^^ers.  173  el  seqq  Peiagianos  facile  castera 
concessuros  modo  illaesa  bominis  libertas  agnoscatur ,  131 
ven.  159  et  seqq.  Eadem  posse  queri  Pclagianos  apud  Ec- 
clesiae  pra^sules,  1 31, vers.  \Uiet  seqq.  Hsareseos  Pelagia- 
nae  capita,  qua3,  ipbis  faleniibus  Semipelagianis,  ab  JEccle- 
sia  damnaia  suut,  155  vers.  126  ei  sea.  Inter  qua3,  Gratiaro 
secundum  meriu  dari,  137,  vers  259  el  seq.  Senrtpelagia- 
oorum  doctrina,  Gratiaoumesinvitai,  sed  proprio  quisque 
arbilrio  paretvocauti,  eosque  juval  gr^tia  quijuvari  voluut 
et  illuslrari,137,t'6r*  249  elseqq.  In  quibus  adjuvante  Do- 
mino  crescunt  postmodum  virtulum  studia,  ita  ul  nullisoon 
adsit  perseveraudi  facuitas,139, vers.  263^1  seqq.  Verum  ex 
liberoarbitrioovenitutaller  perscverel,  alter  non  perseve- 
ret,t/?id.,tm.267^  seaq.Hsx  capitaconfiitatS.  Prosper.Et 
(jrimoauod  uemositcuiuondelurChristigratia,etc,  eorum 
exemtilo  qui  de  Gdei  mysteriis  nihil  acceperunt,  138 
vers.il)  et  seqq.  Resp.  Semipel.  Quibusfides  non  annun- 
tiatur,  eos  lumine  natur»  per  vitia  oppresso,  aplos  noo 
fuisse  quibus  dona  salutis  conferrentur ,  139*  vers.  287  et 
seq  Qui  hoc  dicunt  in  duas  Pelagii  hsdrescs  incidere,  na- 
turam  humanam  uoq  esse  laesam,  et  gratiam  secundum  me- 
riiadari,  Hl,vm.  296  et  scqq.  De  voluutate  Del  erga 
ouinium  salutem,  141  vers.  309  et  seqq.  Non  omnes  salvari 
et  ad  Udem  venire,licet  quidquid  vult  Deus  impleatur, 
ibid.  Kefcllit  Semipel.  hoc  libero  arbitrio  tribtienles,  quod 
alii  volunt  salvari,  alii  nolunt,  t&id.,  vers.  ZMetteq.  Exem- 
plis  probat  gratia  et  \  irtute  Dei  omni  tempore  eouversa 
corda  pessimorum,  ibid.,vers.  523  et  seqq. 

Semipelagiani  flcte  fatentnr  hominem  per  se  nec  justi- 
liam  nec  salutein  consequi  posse  aut  perseverare  :  sed 
coutendunt  vocanti  Deo  assenliri  propria  libertate,  cujus 
ille  couatum  sequalur  et  perflciat,  143,  vers.  334  et  seqq. 
Cunfuiantur  :  Dogmate  l-»lo  evertl  veram  Christi  grailam, 
quia  foris  extra  animam  bominis  coiisliiualur,  quasi  cordis 
januam  pulset  lantum,  non  aperiat,  ibid.  rers.  565  et  seqq. 
lioc  pacto  gratiam  proprie  uon  agere,  sed  liberum  arbt- 
trium  probal  exemplo  eorumquse  legunlur  aul  audiuntur, 
ibid.  vers.  373  et  seqq.  Coutra  verograiia  flectit  voluntatem 
quo  vult  omuipoteuiissiina  virtut'%  nec  ullum  eam  remo- 
ratur  obstaculum,  ibid.,  vers.  382  el  seq  Non  minislrum 
qui  prsedicando  extrinsecus  plautat  aut  rigat  aliquid  essev 
sed  Deum,  qui  dat  intns  iiirrementuin,  147  vers.  389  «I 
segq.  Admirabiles  gratia  effectus  in  mentibus  humaois, 
ibta.  vers.  590  et  seqq.  Bene  volendi  affectum  quo  ad 
Deum  cor  accedit,  oec  hominein  homini,  nec  ullum  sihi, 
neque  per  uaturalem  sapienliam  dare  uosse,  ibid.  vers. 
395  et  seqq.  Eorumdem  de  perseveraotiaa  dono  seutenlia, 
13.  Nolebant  de  fide  dicturo ,  Quid  hubes  quod  non  aeet- 
pisti  ?  ibid.  Distinctionem  gratia?  qua>  nunc  detur,  ab  ea 
quae  Adamo  innocenti  data  est  noo  adiniltebaot ,  16.  Inquo 
a  primo  homine  distare  velleut  omnium  naturam,  16.  Defl- 
nitum  esse  oumerum  prsBdestinatorum  nolebant,  17. 
Quem  sensum  horuui  verlwrum,  Qui  omnes  honrines  tmlt  ■ 
sulvos/ieri,  rejicerent,  quem  admitterent,  17. 

Semipelagiaui  catholico  uomine  ^loriantur,  271.  Dam- 
nalis  ha^reiicoruin  seusibus  infecti,  tbid.  Gratia?  doctores 
de  excessu  accusaot,  ibid.  Sedis  apostolicaa  se  decreta 
sequi  proflleolur,  ibid.  Ftigieados  errores  Semipelag. 
omnibusvere  piis,  quorum  Christtts  est  tota  juslitla,  qui- 
que  agnoscuut  primi  parentis  vulnere  ita  sauciatam  natu- 
ram  bumanam,  ut  ne  quidem  sponte  possit  oculos  mentis 
in  altum  atlollere,  et  miseriam  suam  aguoscere,177,p«rs. 
847  etseqq.  Obicctio  Semipel.  Hac  praadicatione  g^tiai 
liberum  aufern  arbilrium :  neque  poenas  aut  prsemia  olli 
deberi,  si  nalura  sibi  dimissa  nonuisi  mala  velil,  bona 
autem  opera  noo  nobts,  sed  grati»  ascribi  debeant,157f 
vers.  565  et  seqq.  Eos  sic  raliocioari  cum  Pelagio :  eoquod 

3% 


IC03 


INOEX  1N  OPERA  S.  PROSPER!  AQUITANI. 


tOCI 


pariter  cum  illo  totius  natur»  in  priino  homioa  casum  re 
vera  non  agnoseanl,  159,.t>erj.  571  etseqq.  A  Semipela- 
gianis  voce  teuus  Uanmari  Pelagianos ,  cum  subtilissi- 
mum  illius  haereseos  veuenum  retineant,  175  ver$.  801  ei 
teqq.  Exstlnctam  in  Pelagiaois  abEcclesia  haeresim  in  Se- 
mipelagiaois  reviviscere  coepisse,  127  ver$.  114.  Object. 
Semipelag.  Si  graiia  ad  bene  agendum  omoioo  necessaria 
e&t,  eaque  non  omnibus  detur,  peccali  reos  non  (ore  qui- 
bus  boue  gerendi  data  non  fuerit,  163  vers.  647  el  seqq. 
Hoc  argumemo  negari  peccatum  origioale :  quo  solo  rei 
homines  digni  sunt  morte,  elsi  propria  non  adjecerint, 
ibid.,vers.#jlel  teqq  Pelagianorum  reliquis  SemipHa- 

Jfitni  quid  dogmatum  Pelagianorum  servaverint,  942.  Re. 
iquiae  Semipelagianorum ,  quid  ex  iis  relinuerint,  942. 
Urigiuale  peccatuin  oegabant,  ibid.  Auctoritates  Scriptu- 
rarum,  quibus  abutunlur  Semipclagiaoi,  90,  91  et  seq.  Si 
4ogtoata  Pelagiana  tueri  non  audeant  Semipelagiaoi,  suos 
eliam  errores  abjicere  debere,  153  ver$.  522  ei  seqq.  Et 
fateri  naturam  ita  vulneralam,  ut  numquam  per  liberum 
arbitrium  consurgere  possit  ad  faciendam  justiliam,  ibid., 
ver$.  526  ei  seqq.  Eos,  si  hxc  confiteri  recusent,  Pelagia- 
ois  parem  negare  non  posse,  quibuscum  re  vera  consen- 
tiaot,  155  ver$.  534.  Verbis  enim  solis  discrepare,  dum 
cogunlur  dicere,  peccato  Adae  corpus  nostrum  morti  ob- 
uoxium  faetum,  non  autem  auimam  peccato  vitiatam :  quod 
esl  injustitiam  Deo  ascribere,  et  bomioes  prorstis  absol- 
vere,  155^€ra.  540  et  $eqq.  Injustum  vero  non  esse  Deum  : 
quouiam  ex  Apostolo  omues  in  uno  ceciderunt,  nec  poslea 
ullus  ad  vilam  resurgere  potuii,  nisi  Christi  gratia  ,  ne 
quidem  justi  qui  fucrunt  anle  Cbrisium ,   ibid.  549  ei 

Sbiipronius  vir  doclus,  734. 

Senatorbs  a  Romulo  instituli,  et  cursicdicti,  692. 

Sensuuui  corporis  non  una  est  facullas  circa  corporalia, 
iocorporea  vero  auimus  uno  motu  atlingit,  594. 

Siom  teutatio  colorum,  488.  Seon  geruien  inutile,  493. 

Septies,  pro  semper,  462. 

Septuagiota  hebdoinadarum  Danielis  inilium  et  finis, 
694. 

Sepulcra  magnalum,  uhi  omnes  a?qualcs  liunt,  super- 

tee  comprimende  causa  inlueri  utile,  610. 

Sepuhura  nec  sumptuosa  prodest  nec  v»lis  nocet,  555. 

Scrapion  VIII  Anliochenus  episcopus,  715. 

Sbrbnus  Granius  Adriano  pro  ChrUtianis  scribit,  710. 

Servilus  Dei  vera  libertas,  560,  663  epigr.  85.  Servitulis 
nomen  et  conditio  ex  culpa,  non  ex  natura»  566.  Melior 
qui  servit  homiui  quam  qui  cupiditali,  ibid. 

Skrvius  Homanorum  rcx,  695. 

Servi  Dei  e\tra  Ecclesiam  uon  sunt,  etiam  qui  sn  mar- 
tyresdicunt,  430.  Chrtsli  servus  sapiens  nii  perdil  horum 
quae  sprevit,  821  ver$.  92?.  Magna  dignilas  et  bealitudo 
esse  Dei  servum,  514. 

Sbvkrianus  Africauus  cpiscopus,  746.  A  Geiserico  per- 
secutionein  paiiiur  pro  lide,  ibid. 

Skverus  XYll  rcgnat,  et  unde  oriundus,  Pertinacem  se 
cognomiiiari  jussit,  715.  Severi  victorijede  Judaeis,  elc,  a 
quibus  se  cognotninari  voluit,  716.  Severus  inorilur,  716. 

Skvkrus  conlra  Maxenlium  pugnans  occidilur,  724. 

Sbxtus  Albanus  Sylvius  Latin.  rex,  691. 

Sidera.  Non  lionio  sidcribus  subditur,  sed  aliqunndo 
sanctis  lioiimiibus  sidera  fuere  subdita,  ut  Josue  et  Eli», 
81  \yvers.  670  ei  $cqq.  Vanaj  el  noxiae  praedictiones  actuuui 
huiiiauorum  ex  siderihus  dtictae,  813,  vers.  691  elseqq. 

Sicisvultus  belii  conira  Bonilacium  dux  Cactus  post  Si- 
ooccin,  743. 

Sigua  divinitalis  Cliristi  in  morte  ejus,  et  resurrectionis 
ipsius,  805  ver$.  527  el  seq. 

Signuin  in  cn>lov  736. 

Silvbstkr  XXXI  Rom»  episcopus,  724. 

Smioif  JacolK)  succedit,  704.  Simeon  Jerosolymorum 
•piscopus  crucihgilur,  708. 

Simok  Oniae  filius,  695.  Simon  Oni®  filius  Judajorum 
pontifex,  696. 

Soion  Jonalhoe  fraler  sacerdos  Judaeoram,  697. 

SiypLiciiHOS  Mediolanensis  Ecclesiae  episcopus,  75.  Am- 
brosii  in  episcopatu  Mediolaueosi  successor,  28. 

Simulacrum  esl  omoe  falsum  dogma,  489. 

Simulatio  virtutis  duplex  iniquitas,  574. 

Sihocks  Galbionem  et  Mavortium  dolo  perimit,  743. 
IpM  postea  a  Booifacio  occisus,  ibid. 

Sior  specula,  Ecclesia  fulura  prospiciens,  non  presentia 
ciligens,  577.  Sioo  in  toto  mundo  est  saoctorum  omoium 
dorpus,  472. 

SnucusjE  conditx,  692. 

Suucius  XXXVI  Ronue  episropus,  755. 

Sooiatbs  philosophus,  694.  Socrates  ipse  inter  philoso- 
pbos  gentiies  turpia  de  se  confessus,  286. 

Sol  Chrislus,  luua  Ecciesia,  4G7.  Sol  lidelium  cordium 


saplentia,  tuna  scientia,  stell»  oetera  charfsmatuin  mo- 
nera,  492. 

Sopboclbs  clarel,  695. 

Sophobuas  propheta,  693. 

Soter  XI  episcopus  Rom»,  713. 

Spes  io  soto  Deo,  452.  Spes  data  a  Deo  etiam  In  ultimo 
profundo  jacenti,  478,  479.  Indulgcntlam  petens  cum  spe 
et  laude  debet  orare,  397,398.  Spes  in  Deum  hinc  fir- 
niaoda,  quod  omne  bonum  ab  pjus  bonilaie  maoei,  5J3. 
Spes  nostra  perpetua  et  usque  in  linem  vftae  esse  debet, 
479.  Nulla  re  terrenda  aul  obscuratida,  sed  fortiter  custc- 
dienda,  ibid.  Spes  in  Deuir.  inlribulationibus  roborata,  510. 
Nihii  speraodum  post  corpus  quod  non  fuerit  comparatnm 
io  corpore,  567.  Bouae  spei  bomo,  76. 

Spiiutus  sarctus  auclor  omnis  dooi,  881.  S|  iritui  sancto 
Pater  dedit  vilam  procedere  de  Filio,  sicut  procedit  et  de 
ipso,  605.  Spirilus  sanctus  quo  sensu  inlerpeilet  pro  nobis 
el  claniet,  Abba,  Pater,  79.  Spiritus  sanaus  uoctio  om- 
nein  Ecclesiam  penelrat,  usque  ad  inflma  membra  desceo- 
dens,  485.  Spiritussanciusquomodn  noo  loquatnr  a  semet- 
ipso,  sed  qucecumque  andierit  loquatur,  602.  Spintus 
sauctus  acceptus  eliam  hoc  agit,  ut  largius  accipiendus 
quaeratur,  414.  Spiritus  sanctus  cur  io  igoeis  lioguis  da- 
tus,  950.  Spiritus  sanctus  omnes  sanctos  regit,  quolibet 
tempore,  8U6.  Eliam  anle  diluvium,  uude  bi  diai  Filii 


ibid. 


Dei, 


Spiritales  in  Ecclesia  Gunt  angeii,  cum  fiunt  praedicato- 
res  veritatis,  384.  lidem  etiam  fiunt  ignis,  cum  fervent 
spiritu,  et  aliosacceudunt?  ibid.  Spihtales  auimseaves  ia 
oioulibus,  386,  387.  Spinlaiiuin  est  inlelligere  mandata 
Dei,  453.  Eliauisub  gratia  homo  spiritalis  pugnat,  28. 

SlcllaB  coeli  subiimes  sancii,  arena  marU  multitudo  ab 
iropiis  segreganda,  424.  SLellje  quas  Deus  habet  oumera- 
tas,  noo  tam  stellae  couli  quam  electi  qui  in  Ecclesia  Dei 
boruB  cunversationis  exemplo  resplendent,  521.  Has  Deus 
uumerat  in  aeteruain  pra^electas  gioriam,  et  nominatim  ad- 
vocatas,  ibid. 

Stbpharus  XXII  RomaB  epi^copus,  719. 

Stiaviiaiem  Domini  couiiteri  oou  polest,uisi  qui  gustavit, 

Sudor  Chrisli  sanguineus  quid  significaret,  555»  655 
epigr.  71. 

Superbia  Deo  semper  odiosa,  526.  Superbia  io  rede 
factis  CavenJa,  550,  641  epigr.  48.  Superbia  de  v*nu  gran- 
ditaie  praesumens,  nonsiiiiihominemauibularepcr  arctani 
viam,  et  intrare  per  augustam  portam,  422.  De  superbia 
el  humiliute,  559.  Priiui  bomines  uer  superbiam  iapsi, 
439.  Superbia  primum  et  ullimum  nominis  vilium,  560, 
665  epigr.  86.  Superbia  el  aogelo  et  homini  prima  causa 
labendi,  466.  Superbiam  bumanam  aggreditur  Ar>oslolus, 
illo  loco,  Quid  enxm  habes  quod  non  accepisti  ?  28,29  el  $eq. 
Superbiie  plures  gradus,  pejor  eoruin  qui  spem  suam  ooo 
io  Deo,  sed  io  se  coustituunt,  940.  Ha3c  fuit  diaboli  super- 
bia,  ibid.  Iode  primum  homioem  dejecit,  ibid.  Superbia 
coogrueoter  avaritia  uomioaiur,  940.  Utraque  ex  perverso 
usu  dooorum  Dei  oascitur,  ibid.  Superbia  virlutibusmaxi- 
me  caveuda,  940  ,  941.  Superbia  tomes  iuvidiae,  372, 513, 
617.  Omnia  bona  opera  per  superbiam  destrui,  948.  Vox 
superbi^  Semi[»elagianonim,  942.  Hefellitur,  ibid.  Ex 
bonis  operibus  superbia,  941.  Dialx)lus  quibus  non  |jotuit 
persuadere  viUoruin  amorem,  inimillit  laudis  cupidiutem, 
941.  Superbia  ioitiuin  peccati  in  angeloet  iu  homine,  910. 
SuperbiaB  virus  sola  humilitate  et  chariiate,  quae  se  invi- 
cem  complectuotur,  excludi,  949  et  $eq.  Superbia  amor 
excellenlia  propria?,  586.  Nulla  pars  superbiaa  nocenlior 
quam  de  bonis  operibus  elalio,  947. 

Superbi  gratiam  non  exquirunt,  et  non  de  Deo  Deo,  sed 
de  se  silii  placere  voluot,  461.  Superbi  justos  se  videri 
volunt,  et  peccatorum  confessionem  refugiuot,  504.  Om- 
nia  agum  ut  bonos  seducaut,  ibid.  Superbi  quam  gravis 
casus.  940.  Quam  diflicile  resurgil,  948.  Totum  corpus 
diaboli  breviler  superbi,  504.  Doctriiia  Evaogelica  oec 
superbos  vult  nos  esse  uec  desides,  946.  Superbts  in  pec- 
catum,  etiam  illa  qua  io  eis  videntur  laudanda.  vertuoiur, 
943. 

SuperOua  qui  babeant,  554.  Superflua  pauperibus  non 
erogaus  alienorum  retenlor  es»,  r^id  ,  659  epigr.  77. 

Supplantatur  qui  relicto  booo  proposito,  io  luiitationem 
traosit  impiorum,  504. 

Sursum  corda.  Gratias  agamus  Domloo  Deo  nostro. 
Digoum  et  justum  esl,  66. 

Susachih  rex  /Egypti  templum  exspoliat,  691. 

Staorius  vir  illustris  ooncilio  Arausicauo  u  ioterfuit  et 
8ubscri|«it,768. 

Stlvius  jfcnese  filius  postnamus,  a  quo  reges  Laliuorum 
Sylviiappellati,  690. 

Synaxis  matutina  ex  orationum  atque  psalmoram  solenv 
oitate,  283. 


1005 


INDEX  IN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI, 


1006 


Siria  in  dilioffem  Romanani  trausit,  098. 


TAinnAcaujii  Del  fit  qui  noo  sua  quarit,  sed  quae  Jesa 
Christi:  quae  autemsunt  Jesu  Cbristi  toiius  corooris  bona 
sunt,  481.  Taberuaculum  Dei  fit  qui  Ecclesi®  coaptatur, 
et  corpori  Christi  per  spirituin  cbaritaiis  uniiur,  481. 

Tacttus  XXX  regnat.  221.  Occiditur.  ibid. 

Taedium  spiriialiuin  pericoJosum,  405,  545»  toUepigr. 
10. 

Talenta  data  secundum  propriam  et  naturalem  cujusque 
nossibilitatero  ,non  secundum  proprium  merilum,894. 

Tarquin  ms  Priscus  rex  Romanorum,  099. 

Tarquinios  Superbus  rex  Romanorum,  893. 

Tatiahu*  nsreticus,  a  quo  Eucratilae,  714. 

Teixsphorus  YII  Romae  episcopus,  710. 

Templum  Jerosolymitanum  quot  annos  steterit  a  prlma 
edificatione,  706.  Templi  commotiones  et  voces  in  templo 
auditae,  702.  Deus  templum  sibi  condit  in  omni  lerra,  143 
vers.  532.  Templa  gentilium  subversa,  726. 

Temporales  qui  usque  ln  finem  iii  obedientia  non  per- 
manent,  77,  78. 

Temporana  in  comparatione  aeternorum  vana  sunt ;  nec 
vera  sunt,  quae  vel  esse  desinunt,  vel  quod  sunt  perdunt, 
623.  Temporalia  tribuiationem  afferunt  sperauti  aeterna, 
498.  Hunc  Deus  exaudit  cito,  et  vivificat.  ibid.  Cur  Deus 
temporalia  bona  populo  suoolim  praestiteril ,  et  nonc  etiam 
prestet  aliquando,  397.  Qulsrerumtcmporalium  usus  esse 
debeat,  809,  ver$.  600  et  seq.  Temporale  est  et  transitorium 
quod  in  boc  mundo  agitur,  522.  Tempus,  motus  crealurap.  : 
frustra  ante  creaturam  quaeritur,  584.  Omne  tempus  a  Deo 
dispositum,  qui  lempori  subditus  non  est,  604.  Qu»  tem- 

J>ora  Deus  elegerit  ad  manifestandam  Dei  graliam ,  quae 
n  omnium  geniium  salutem  disponebatur,  002,  93.  Tem- 
pus  miserendi  Deo  tempu*  inoarnationis  Chrisii,  576. 

Tenebrae  adversitas,  oOO.  D»  o  auxiliante  lumen  fiunt  et 
deliciae,  500.  Teuebrae  quae  mctueiidse,  596. 

Tenlatio  duplcx,  noxia  et  utilis,  56.  Teulari  et  in  ten- 
taiioncm  non  iuferri  non  est  malum,  immo  etiam  bonum 
est,  56.  Non  inferri  iu  lentationem  ex  douo  Dei  est,  56. 
Hujus  viUB  tentuiionihus  eripi  magntim  Dh  beneficium  , 
59.  In  lentationibus  et  molestiis  oculi  ad  Deum  conver- 
tendi,  donec  misereatur  et  parcat,  4U9.  A  Dei  jndicio  venit 

3uidquid  mali  iuferri  jubetur  aut  slniiur,  409.  Saucti  iuo- 
um  rasiigationum  suarum  ex  Dei  scnteulia  pendere  no- 
verunl,  wid.  Non  tenlari  et  non  gemere  nou  est  bujus 
vitae,  spes  sanctorura  lamen  meriio  de  his  gaudel  et  gra- 
tias  agit,  quae  sibi  a  veritale  promissa  sunt,  429.  Intrare 
in  tentatiouem  et  exire  a  tentalione,  467,  548.  Tentatio 
Cbristi  erudilio  Chrfstiaui,  558.  Homini  non  expedit  con- 
tra  diabolum  sine  prolectore  ronfligere,  854.  0,>timis  qui- 
busoue  insiriiari  tcntatorem,  941.  Hoc  praestat  Dei  pro- 
tcclio,  ut  tn  fide  r-t  cbaritate  nulla  tcntatione  supcremur  , 
467.  Tontaiionum  ulilitas,  573.  In  Ecclesia  tenlationes, 
tribulaiiones  et  liberationcs,  406.  Quatuor  tentationum 
periculis  liberandi  qui  perveniaut  ad  peifectam  pacem, 
404.  Prima  tentatio  lgnorantia  veritalis,  a  qua  orans  dedu- 
citur  ad  viam  tidei,  401.  Secunda  cupidilatuin  difficultatcs, 
de  qua  libcratur  per  facultatcm  ad  rcclo  agendum  a  gra- 
tia  riaiaui,  ibid.  Tertia  teniatio  verhi  Dei,  405.  Quarta 
tentatio  praesidentium  propria,  405,  406. 

TERtjrrius  Varro  nascitur,  698.  Graecas  litleras  discit, 
ibid.  Terentius  comcediarum  scriptor  moritur,  697. 

Terra  fundata  super  aquas,  quia  aquls  siiDereminet , 
myslice  vero  Ecclesia  super  baptismum  fundata  :  ita  ut  ab 
aqtii*  t<»ta  at»  ini  templi  structura  consurgat,  492.  Terra 
desiderabilis,  quam  pro  nihilo  habuisse  culpanlur  Israeli- 
Ue,  aetorna  et  cele$tis,  400.  Terra  quomodo  fundaia  super 
stibililatem  suam,  384.  Terrae  notnino  aliquando  appel- 
lantur  quae  vicina  stint  terrae,  529. 

Terrscmotiis,  708,  710,  738. 

Terhidilia  Dei  et  ipsa  lauriis  honore  sunt  plena,  518. 
Deus  et  blandilur  et  minatur,  519.  353. 

Testamentum.  Manichsei  vetus  Iustrumenlum  non  acci- 
piunt,  novum  corruptum  esse  asserunt,  63.  Per  vterls 
Testaraenti  imaginem  conflrmata  est  promhssio  haercdiuijs 
sternap,  59*.  Patria  seterua  promlssa  Abrah®  nomine  ler- 
ra>,  cujus  posscssio  non  est  prrpetua,  393.  Testamentum 
aeternura,  n^n  velus.  sed  novum,  420. 

Testimonium  qtioa  numquam  de  Dei  bonitale  conticuit, 
891.  Haec  gratia  generalis  plurimis  fuit  lillera  occldens,  et 
odor  mortis,  892.  Quod  in  Isracl  ner  legem  et  prophelas 
gerebaiur,  hoc  in  universis  natinnibus  lotius  creaturae 
l<  stiinonium  et  miracula  bonilatis  Dci  semper  cgisse,  890, 
891  efitg.,82. 

Tnr.ircUaj  fiuot  Uerodcs,  Antipatcr,  Lysias  et  Pbilip- 
pus,701. 


TrrRicus  exercitum  prodit,  721.  Romam  diictu*  ante 
Aureiianum  triumphantem,  ab  eo  honoratur,  72L. 

TiLU.ES  philosopnus,  693. 

Thare  pater  Abrabam  anno  suo,  75,  687. 

Tbeodorici  regis  ttiii  inter  se  dissentiunt,  752. 

Tbeodorus  Genuensift  presbyter  cum  Camillo  altero  lo 
eadem  urbe  presbytero  excerpta  nonnulla  librorum  S.  Au- 
f  uftiini  de  Praedest.  Sanctorum,  ct  de  Dono  perseverauU» 
ad  Prosperum  dirigit,  241. 

Tbxodosium  Gratianus  consortem  regni  facit,  755.  Is  res 
feliciter  gerit  contra  Gotbos,  ibid.  Theodosii  baptisma, 
734.  Theodosius  XLIII  regnat  cum  filiis,  737.  Tbeodosius 
moritur,  737. 

Thiodosius  XLYI  regnat,  742.  Valentinianam  Ccstrem 
factum  in  Occidentem  mittit,  ibid.  Theodosius  moritur, 
751. 

Tbbonas  XV  Alexandrinonim  episcorus,  722. 

Theophilus  VI  Aoliochia3  episcopus,  713. 

Theoph:lus  Caesariensis,  716. 

THEOpmijjs  Joaonis  Chrysostomi  hoslis,  758. 

Tbermae  Commodianae,  715. 

Tholam  quot  annos  judex,  690. 

Thorisiiodus  Tbeodorici  regis  filius  el  succcssor,  752. 
Occiditur  a  germanis  suis ,  752. 

Thraces  a  Romanls  victi,  697. 

Thracia  in  proviuciam  redigitur,  704. 

Tiberius  occupat  Armeniain,  700.  Tiberius  Dalmntas 
Sannatasque subigit,  701.  Tiberius  III  imperat,  701.  Tibe- 
rius  Drusum  consoriem  regni  facit,  701.  Tiberii  \icloria?, 
700.  Triumphus,  ibid.  Tiberii  fraus  in  mullos  reges,  701. 
Tiberius  Christom  inter  deos  referri  postulat  a  Senatn, 
cujus  consulto  Christiani  Urbe  pelluntur,  705.  Tiberius 
moritur,  703. 

Tim.eus  XVII  episcopus  Antiochiae,  721. 

Timidis,  et  de  propna  infirmiiate  trepiJantibus  speran- 
dum  estsupernae  virtulis  auxillum,  501. 

Timor  obedienliam  parit,  581.  Timor  castus  et  iiber, 
quo  recte  vivitur  non  metu  pcRnae,  sed  justitiai  amore,  car- 
nalia  desideria  comprimit,  456.  Timor  duplex,  935.  Deus 
timendus  et  amandus,  522  Deus  quomodo  timendtis,  554, 
657  epigr.  75.  Non  est  amicus  recti  qui  ex  timore  facit 
praeccpium.  574.  Timor  Dei  douum  Dei,  880.  Castus  timor 

3uo  cavelur  ne  offendatur  chariias,  non  quo  metuitur  ne 
amnctur  impielas,  4t2.  Consensum  voluutalis  per  gratiam 
gigni,  non  solum  ex  doctrina  et  illustratione,  sed  etian» 
ex  lerrore  ct  metu,  914  et  seq.  Deus  aliier  tirnendu», 
quam  caBtera,  551, 657, eptgr.  75.  Non  metuit  quid  ei  faciat 
homo,  qui  ipsius  incemorem  (diab<»Ium)  Dci  vincit  auxilio, 
432.  Timor  Domini  priucipium  sapientiae,  et  donum  Dui, 
341.  Timor  non  a  charitate  dissentiens,  sed  metuens  ab 
eo  quem  amai  avelli,  462.  Ille  est  utilis  timor  qui  spe  erl- 
gitur,  non  qui  desperaiione  demergitur,  526.  Per  timo- 
rem  Dei  superaverunt  marlyres  timorem  muudi,  377.  Ti- 
mor  quis  inutilis,  quis  utilis,  473.  Qui  jam  timebat  addi  sibi 
petit  limorem,  qui  sufticeret  mortiticandis  concupiscentiis 
afleclibusqtie  carnalibuS,  455.  Timor  quid  in  juslificatione 
agat.  914  et  seq.  Timor  pccnae  et  amor  jusiiliaB  aclioue 
similes,  voluntate  dissimilesfaciunt,  577.  Timor  sapientiam 
gignit,9l4. 

TiMOTBiKUS  Romae  marlyr,  724. 

TmoTBEi  reliquiae,  729. 

Titus  Judttam  capit  et  600000  Jerosolvmis  interficlt  t 
705.  Tittis  VIII  regoat,  700.  Ejus  scientia  et  bouitas, 
ibid.  Ampbiiheatruin  Titi,  ibid.  Titi  mors,  ibid. 

Titus  diaconus  vir  sanctus  a  Felice  iot eremptus,  745. 

Tolerantia  in  |>ersecutionil)us  pelenda,  nt  validior  stt 
dilectio  Dei  quara  magniludo  supplicil,  508.  Toleraniia 
etsi  amatur,  non  tamen  quod  loleratur  amatur,  569.  Tole- 
rantia?  fortitudo  nonnisi  ex  gratia  Dei,  348,  319.  Ipsa  est 
fructuosa  tolerantia,  quaa  saevltiam  porseqnentium  dilc- 
ctione  suscipit  mandatorum,  462.  Nihi)  non  lolerandum 
cogitauti  qus3  Chrislus  passus  sit  pro  nobis,  777  ven.  89 
tt  teq.  Quomodo  a  servis  domini,  et  a  plchibus  principes 
ferendi,  472,  548, 633,  *p/or.  34.  Qui  alios  nou  toleratuon 
profecissc  se  ostendit,  560. 

Trahi.  Omnes  qui  ad  Christum  veniunt  trahi  a  Patre, 
223.  Variae  trahendi  rationes,  525.  * 

TaAJAims  XI  regnat,  708.  Unde  natut,  et  nbi  imperalar 
electus,  ibid.  Trajanl  mors  ct  sepuHura,  709.  Trajanus  in 
deos  refertur,  709. 

Translaiio  capitis  S.  Joannis  Baptislao,  736. 

Trasamundus  rex  Vandalorum,  756. 

Tribuiaiio  et  contradictio  inevitabiles  recte  vivere  pro- 
ponenti,  465.  Tribulationum  necessitas,  518.  Tribnlatie- 
num  uliiiU8,  572.  In  tribulationibus  Dens  oprro  differe ns 
misericors  est ,  576.  Ilie  ameiur  in  omni  nostra  liberatio- 
ne,  qui  invocatus  est  io  omnl  tribulatione,  406. 

Tribus  suut  iK)puli  per  suas  Cunilias  distribuU^i^. 


1007 


INDEX  KN  OPERA  S.  PROSPERI  AQUITANI. 


I0OS 


Tricennalia  ConsUntini,  726. 

Trikitixis  anilas  perfecu,  735.  In  TriniUtisdeitate  nulla 
dlfferenii»,5M,615,epi0r.55.Ex  unitate  quam  formalinter 
aoimas  multas  Bdes  et  cbarttas  adh»rentiam  Deo ,  maUo 
certlui  conctuditar  esse  tn  Patre  et  Filio  et  Spiritu  sancto 
anltas  perfecU,  587,  598.  Ubi  solns  Pater  et  Jesus  Chri- 
stus  verus  Deus  cogboscendus  dicitur,  consequenter  In- 
teUlgitur  et  Spirftus  sanctus,  604.  Patris  et  Filii  non  una 
persona,  sed  una  deius,  595.  Deitas  Triniutis  immuUbi- 
Iis,  468.  Huic  per  Incarnationem  Verbt  nalura  humana 
onitur,  ut  incommutabili  auerniUte  potiatur,  468.  Tres 
suot  Paler,  ei  Filius,  et  Spiritus  sanctus :  sed  i|>sa  Trinitts 
onosestDeus,  604.  Opera  Patris  et  Filii  inseparabilia , 
801  Nulla  disparilitas  in  samma  Triniute,  602. 

Tristitia  patientis  iniqua  melior  quam  totitia  facientis, 
572. 

Trochilus  primus  quadrigam  jangit,  689. 

Troja  quo  lempore  capu,  690. 

Tropica  locutio,  qua  significatur  per  id  quod  continet, 
fd  quod  continetur,  401. 

Tullus  Nosnuus  rex  Romanorum,  693,  693. 

Turris  Babylonicae  exstructio  cobtbiU,  900,  901. 

Ttrajvnus  XIX  episcopus  Antiochia?,  723. 

De  Tyriis  et  Sidoniis,  252. 

Tibus  condiU,  690. 

u 

Ulpiamts  jurisconsultus,  717. 

Unio  oMelium  inter  se  jucunda,  et  quando  vera  sit, 

4fl4. 

Unitas  chariutis  servanda  etlara  cum  inimicis,  exemplo 
Christi,485. 

Ubbaiius  XVI  Romae  episcopus,  717. 

Urbica  Priscilliani  discipula  lapidatur,  738. 

Ubsacius  episcopus  accusator  Prisciliiani  communione 
privatur,  736. 

Umucuvus  antipapa  secundi  schismalis  ouctor,  731. 

Uxor  viro  dau  auxilium,  779,  vers.  116.  Quomodo  viri 
salutem  promovere  possit  et  debeat,  ibid.  vers.  117  et  seq. 
Uxor  regoi  plebs,  411. 


Valbbs  Cathollcos  persequitur,  731.  Valens  tandem  ca- 
tbolicos  revocat  de  exsilio,  deinde  cuin  Golhis  manus  con- 
aerens,  a  suis  deserittir,  et  c«so  excrcitii ,  ipse  sagitla 
Baocius,  iu  casam  deportatus,  ibi  cum  eadem  comburitur, 
733,734. 

VALKKTiNiim  orlus,  741.  Valcntinianus  ct  Valens  XL 
regnant,  731.  Valenliniani  mors.  732. 

VALEifTiifiAHUs  cum  Theodosio  XLII  regnat,  735  Valen- 
tiniani  funesta  mors,  757. 

Valbiwmaiius  Augustus  appellatur,  742.  Valentinianus 
Theodosii  filiam  in  malrimoniuin  accipit,  746.  Valenliuiani 
mors  imprudenter  non  declinaU,  753. 

Valbntuius  haeresiarclies ,  etejus  errores,  711. 

Vauwiahus  et  Gallienus  XXVI  regnant,  719.  Valeriani 
cantiviussub  Sapore  Persarum  rege,  719. 

Van®  gloriae  tentaiionemquissenli:itf  591.  HuicdifDcile 
resistitur,  ibid.  Vanam  proprii  merili  gloriain  omni  essc 
peccato  nocentiorem,  948  ei  seq. 

Vandali  et  Alani  in  Gallias  ingressi,  739.  Vandali  Romam 
capiuut,  739.  Vandali  Hispanias  occupant.  739.  Vandali  ad 
Alricam  transeunt,  743.  Pax  cum  Vandalis,  745.  Vanda- 
lorum  regnl  sutus,  a  Roina  capta  per  annos  non  paucos, 
755  el  756.  Vandalorum  regni  tinis,  756. 

Vasa  irsB,  Deo  bene  eis  utente,  vasis  misericordiae  pro- 
sunt,  41. 

Velle.  Deus  dat'bonum  velle,  886. 

Venire  ad  Filium  donum  Patris,  quomodo,  883.  Deus 
dox  est  ad  seipsum,  879. 

Ventis  nihil  velocius,  sed  his  peruicior  est  veritatis  an- 
nantialio,  381.  Ventorum  nomioe  anima?  siguilicanlur, 
quia  invisibiles  sunt,  384. 

Vbbbum  Dei  Patris  Christus,  595.  Verbum  Dei  usque  ad 
miseriam  nostram  porrexit  clementiam  suam,  607.  Ver- 
bum  Dei  Deus,  non  creatura,  595. 

Vbbbi  missio  Incarnatio  Christl.  527.  Verbi  Incarnati", 
560.  Verbo  Deus  omnia  fecil,789,  vers.  119  el  seq.  Ver- 
bum  Dei  JesusChrislusin  nullo  a  Palrislaudediscernilur, 
529. 

Verbum  Dei  quomodo  ad  converslonem  confert,  816  el 
$eq.  Verbum  Dei  rnminandum,  570.  Verbum  quod  in  Scri- 
pturls  sanctis  omnibus  continetur  lucerna  et  lumen,  453. 
Son  omnes  qui  audiunt  verbum  vocaolur  a  Deo,  861. 
Verba  Dei  sagitt»  Dei,  quibtis  sananlur  bene  vulnerati, 
516*  Verba  nrajteriU  el  fuluri  temporis  quomodo  dicantur 


de  Deo,  602.  Verbum  Dei  esca  hominum,  sicut  citus  esf 
angelorum,  419. 

Verba  dicuntur  etiam  sine  verbo  facla,  propter  signifio*- 
tionem,  395.  Sagitt»  acutae  verbum  Dei,  curo  animos  pe- 
netranL,  inflammaot  corda,  non  sauciant,  465. 

Verltas  multis  odiosa,  et  Ulium  poena,  569.  VeriUs  !>»>- 
mini  aeterna  in  trisquac  promisit  et  quae  minatus  est,  431. 
Verius  omnium  arlium  lex  immutabilis,  quae  Deus  est, 
609.  Qui  inspectionem  vcrkatis  sibi  tribuunt,  noo  Deo, 
qood  illumiuaute  Dei  gratia  imenerant,  obcaecante  super- 
bia  perdunt,  850.  Splriuli  volunute  carent,  851,  et  tem- 
poralia  Dei  dona  viliis  corrumpunt,  ibid.  Dogmatum  mun- 
danorom  magistri,  si  Christo  coinparentur,  absorpti  erunt ; 
quia  etsi  aliquid  recti  verique  dixerint,  non  cujnsquam 
bomiois,  sed  est  i|>sius  ? eriiatis,  508.  Homo  veriuiem 
praedicans  humiliari  potest  ab  bis  qui  verilati  contradicuot, 
non  ipsa  veritas,  450. 

Verum  ucendi  vel  non  tacendi  causae  ,  69.  Venim 
quaudodicendum,qiiandoUcendum,69.  Ulile  estaliquando 
veruro  Ucere,  69.  Bonum  vinci  a  veriute,572. 

Vbspasianus  adversus  Judaeos  mittilur,  705.  Hos  sune- 
rat,  Urid.  Vespasianus  Vll  regnat,  705.  Vespasianiis  iLori- 
lur,  706. 

Vbtbahio,  imperlo  occupato,  ejicitur,  728, 729. 

VBTURiusChristianos  perseqnttur,  723. 

Via  dextra  et  angusu  per  labores  secUnda,  673  ejnar. 
«01.  Via  peccatorum  exterminanda  aliquando,  523.  via 
vilaa  angusta,  nec  nisi  dilatato  corde  curriiur,  441,  516. 
627  eviqr.  19.  Viasaoclorum  Christus,  509.  Inqua  laquco- 
rum  nihil  collocari  \  otest,  sed  juxu  eam,  510.  Nulli  per 
banc  viam  gradienli  noceri  poiest,  ibid.  Viae  Domini  mi- 
sericordia  et  veritas,  in  quibus  omnia  Dei  opera  consum- 
mantur,  498. 

Victob  XIII  Romas  episcopus,  715,  scribit  de  religione, 
ibid. 

Viduitas  et  pauperUs  sancU  in  omnibus  Christianis, 

Vicennalia  Constanlini ,  725. 

Vincere.  Quis  viucat  in  bono  maluro,  577,  578. 

V  hdihulis  episcopus  concilio  Arausicano  II  subscribit, 
768. 

VindicU  impiorum  quomodo  afBciatur  juslus,  577. 

Vnnus  ftaxirous  qua3stor  designatusablticilur,  700. 

Virgilus  uascitur ,  698.  Virgilius  morilur,  700. 

Vir^iniias  carnis  et  animae,  534,  659  epigram.  76. 

Viri  sanguintiro  sunt  qui  oderunt  fratres.  502. 

Virtus  priucipaliier  Detis  est,  cui  nou  aliud  est  habere 
virtutem  quam  esse  virtutem,  339.  Summi  booi  significa- 
tio  in  appellatione  virtutis,  498.  Virtutes  cum  viiits  non 
siroul  conMstere,  539.  Yirtutes  omoes  sioe  exceplione, 
oisi  donatas  esseot  nobis,  oon  invenirentur  in  nobis,  336. 
Exbortaiio  ad  virtutem  et  mundi  contempttim.  ob  rerum 
mundanarum  incertiludinem  et  breviUtem,  773,  vers.  1  el 
seq.  Error  Cassiani,  appetitum  virtutum  habere  homiuem 
a  seipso,  prima?  ejus  definilioni  contrarins,  315.  De  viriu- 
tum  sludio  discrimen  oritur,  si  credanttir  vel  ex  naiura 
prodiisse,  vel  ex  ullo  meriio  venisse,  90.  Semina  vtrtutum 
naturalia  admitlens,  merila  anle  gratiam  oslendere  labo- 
rat,  340.  Neo  animaB  fundamentum  Chrislum  agnoscit. 
340.  Quicumque  virtutes  suas  vel  sibi,  vel  gr;«lia3  quim 
merilus  sit  ascribit,  proficiendo  deficil,  currendo  recedii, 
17 i  vers.  775.  Optime  moralorum,  inter  eos  qni  nattt- 
rali  demum  sapientia  pollenl,  virlutes  falsac,  ibid.  vers. 
401  et seqq.  Virtutum  semina  in  homine  p  ccato  eversa, 
339.  Nec  haberi  queunl,  nisi  eo  restituente  qui  dederat, 
539.  Iter  virtulum  amplum  est  fidelium  spei,  etsi  angu- 
stum  iufldelium  vanitali,546.  Omni  virtr.ti  ex  timore  princi- 
pium,3ll.Omnisvirlusa  Deo  manat,  854  Principium,  pro- 
fectus  et  consummatio  virtutum  ex  Deosunt,  883, 881  Vir- 
tutes  in  impiis  veras  non  esse,  310.  Opera  eorumcmnia 
immunda,qtiiahtsper  superbiam  non  Deo  subduntur .  sed  ei 
qui  primus  recessita  Deo,  310.  Iu  ingeniis  impiorum  lieet 
nvilta  laudabilia,  non  tamen  veraa  virtutes,  541,  542.  Mulii 
virtutum  sludiis  inhserere  desideranl,  pauci  praevalent, 
287.  Ab  eo  virttitum  portio,  a  quo  habebitnr  pleoituda 
952.  Totum  quod  virtus  est  Deus  est,  851.  Virtutum  si\.; 
meriiorum  principia  nulla  innobis  ante  gratiam,  340.  Vir- 
lus  sine  gratia  nulla  vcra  est,  871  et  seq.  Varia  ejus  iu* 
creroenta  el  gradus,  897  et  seq. 

Semina  virtutum  natn- 
ralia  Seripturae  destrutint,  dum  omnia  ex  Deo  haberi  do- 
cent,  341.  Nuila  vera  virlus  sine  Dei  cultu,  sed  peccalum, 
853. 

ViU  corporis  et  animae,  576.  Vitae  breviUs,  si  attendatur 
mundi  duratio,  nihili  ducitur,  775,  vers.  31  et  sea.  MulU  U\ 
hac  vita  accidunt  bonis  et  malis  communia,  in  altera  nul- 
latenus  iu  erit,8I7,  vers.  810  et  $eq.  Vera  viu  in  qua  Deus 


1009 


LNDEX  1N  OPERA  S.  PROSPERl  AQUITANI. 


1010 


perfecte  laodabitur,  vita  »terna,  322.  Vera  vita  in  coelo,  quia  A 
pr»seulia  morii  sunt  similiora  quam  vit»,  451.  Vita  prtfc- 
sensmuitis  leoiaiiooibus  impugoatur,  unde  etiam  redempti 
iudesinenter  opem  Redemptoris  imploraot,  475.  Vita  prse- 
sens  dies  belli,  quia  vei  foras,  vel  intus  numquam  deest 
•dversitas,  cui  repugoari  debeat,  505.  Obumbratio  gratic 
peienda,  ibid.  In  hac  viu  pieutis  est  cootra  vitia  pugua- 
re,  in  Paradiso  felicitatis  fuisset  vitia  non  oabere,  587, 
671,epigr.96.  Omnes  in  hac  viU  peregrini  el  periculis 
uiulu*  obooxii,  iuter  quae  solus  Chrislus  sequendus,  628 
epigr.  17  In  viu  «terna  amorprsdsentisDeinecmiiiuitur, 
nec  finilur,  592.  ViUe  Christiano  more  transigeods  leges, 
775  ver*.  49  et  seq.  ViU  beata  amanda  ut  habeatur,  et 
propter  eam  alia  omnia:  sola  aeteroa  talis,  565.  Quomodo 
arct»  vitae  viae  iosisteDdum,655,ipigr.  69.  Viu  carnis  anima, 
qua»  est  supra  carnem;  vita  auim»  J)eus,  qui  est  supra  ani- 
mam,  567.  Viu  aeterna  dextera  nostra,  trmporalis  sioistra, 
495.  Vila  sanctorum  tum  erit  iu  splendore,  quaudo  cum 
Christo  apparebuut  in  gloria,  416,  417.  Vita  haec  oniuis 
pieua  tenialiouum  est,  plena  placarum,  469.  Vera  vita 
quaj  sine  addilo  dicitur ,  et  sine  fioe  et  sioe  ulla  miseria 
erit,  449. 
Vitaljs  XX  Antiochi»  episcopus,  726.  t» 

Vitandi  qui  contraria  Christo  docent,  262.  D 

Vitsllius  imperium  invadit,  et  occidiiur,  705. 
Vitium  omue  contra  natitram  rei  cujus  esl  vitium,  607, 
608.  Vitium  (|iiid  sit,  568.  Viliuin  nec  iii  summo  bono,  nec 
nisi  in  aliquo  bono,  563.  Coulra  oinn  a  vilia  couiiuua  sunt 
bella  vinutibus,  504. 
Vitricus  rebus  bellicis  clarus,  747. 
Vivere  velle  naturale,  nou  uiale  vivere,  585.  Nec  ao- 

6elo,  nec  bomini  viveudtim  secundum  se,  sed  secundum 
»eum,  544.  Bene  loqui  et  male  vivere  esl  sua  se  voce  dam- 
nare,381,544,619,epi>.6. 


cupieutium,  quantum  sanctls  novlt  utlle :  ut  hinc  etiam 
quod  faciunl  contra  volunlalem  Dei,  non  implealur  nisi  \o- 
luntas  Dei,  250.  Sincerlssime  credendum  Deum  velle  ut 
omnes  homines  salvi  fiaut,  qui  eliam  illos  salvat  qui  salvari 
oolunt,  231.  Apostolus  enim  pro  omnium  salule  orari  poe* 
cepit,  quod  in  omnibus  Ecciesiis  cuslodiiur,  iMd. 


Non  omnes  ad  gratiam  vocati,  cum  nondum  totus  muDdns 
Evangelium  receperit :  et  apostoli  ad  quosdaio  ire  noo 
sint  permissi  :  el  post  pr»dicalionem  Evangelii  in  toto 
munuo  Domioi  adventum  fore  sit  praeuuotiatum  :  nec  vo- 
caii  dici  possint  parvuli  sine  baptismomorientes,  208  el  teq.$ 
220,  221.  Evangelio  per  omnem  terram  currente,  fit  om- 
nium  gentium  vocatio,  praeveniente  gratia  Dei  credenlium 
li«Jem,  527.  Vocatio  electorum  propria,  noo  quia  credide- 
runt,  sed  ut  credant,  42.  Oui  secuodum  propositum  voca-  C 
tur,  non  potest  dicere,  credidi,  ut  sic  vocarer :  preveoit 
eum  quippe  misericordia  Dei,  quia  sic  vocatus  est  ul  cre- 
deret,  42.  Vncatio  quomodo  vocatis  omnibus  «qualis,  et 
quomoUo  non  «qualis,  209,  220.  Quod  quidam  non  cre- 
dunt,  volunutis  humao»  facit  aversio :  qnod  alii  credunt 
divin»  grsti»  operatio,  ibid.  Vocalionis  genlium  Ogura 
inimium  \eileribus,  527. 

Vocaiio  omnium  gentium,  906, 907, 908.  Vocationis  tem- 
ptis  dispositum  omnibus  gentibus,  905,  906.  Vocatio  quo- 
rumdam  cur  dilata  sil  inscruUbile,  889,Causa  dilat»  voca- 
liouis  occulu,  890.  Vocatiooi  Christi  respondere  est  cre- 
dere  ei  et  obedire,  577.  Muilus  aote  vocationem  juttusdici 
potest,  527. 

Vores  docentium  et  lilter»  pagioaram  non  carent  ejus 
virtute  cui  serviunt,  946. 

Voluntas  nulla  potentior  Dei  volunute:  contra  quam 
cum  aliquid  fieri  siuit,  misericordiam  suam  judiriiimqoe 
demonstrat,  419.  Quidquid  egerit  homo,  non  deerit  Douii- 
oo.  uude  suam  compleat  voluntatem,  419. 

Volunus  triplex  ;  sensualis,  aniinalis  et  spiriulis,  849. 
Est  in  parvulis  aliqua,  ibid.  Voluntas  humana  sine  gratia 

Sualis  sit,  HZieluq.  Bona  omnium  virlutiimgermen,852.  D 
ona  iuspiralur  et  regitur  a  Deo,  896.  VoluoUs  non  au- 
fertur  per  gratiam,  326.  Sed  muutur,  ibid.  Volunute  cre- 
ditur,  volunute  noo  creditur,  sed  Umen  ibi  discerneodum 
quid  veniat  de  misericordia  Dei,quidde  iudicio,  246. Quo- 
modo  Apostolus  dixerit,  Velleadjaceimiki,  etc..  317.  Vox 
ista  vocati  est,  etsub  gratia  coustituti,  317. 

^  Qui  to- 

luntatem  Dei  spreverunt  inviuntem,  volunUtem  Dei  sen- 
tieut  vindicantem,  210.  Volunus  saluiis  omnium  generalis, 
quorumdam  vero  peculiaris  iu  Deo,  912. 

Voluut.is  Dei  «terna  et  incomrautabilis :  in  qua  simul 
est  quid  <uid  m  rebus  pracessit,  aut  sequitur,  563.  Volun- 
tatem  nostram  ut  purgemur  Deus  non  exspecUt,  sed  pro- 
ducil,  760.  Voluotas  Dei  non  est  causa  perditionis  homi- 
nuni,  etsi  creat  quos  pro  meritls  est  paiiftorus,  231,  232. 
Deum  mah  impiorum  volunUte  recle  uli  patuit  iu  Qiristi 
passtone,  250.  Deus  tautuiu  progredi  siuit  malitiam  nocere 


Omoes  ex  nolenti- 
bus  fiuot  voleotes,  oec  qulsquam  ratioois  judiclo  utens  fi- 
dem  nisi  volunUte  suscipit,  513.  Ioeplum  dicere  quod 
quisquam  ad  parlicipationem  grati»  teodal  invitus,  aut  oon 
Spiritu  Dei  veniat  inritatus,  513.  VoiuoUti  Dei  humanas 
obsistere  voluntates  dicebantMassilienses,  guibus  respon- 
detur,  96.  VoluoUtem  limenlium  se  Deus  iacil,  quia  quas 
erat  Domini,  esse  ccepit  et  servi,  521.  VolunUtem  suam 
quando  bomines  faciant,  et  quaudo  etiam  voiunutem  DeJ 
vulontes  agant,  quibus  a  Deo  prsparaiur  et  jubetur  quod 
volunt,  595.  Conatus  voluntatis  proprii  dicl  possuiit,  si 
eorum  a  Deo  inspiraU  priucipia  agnoscanlur,  a  quo  bono- 
rum  conatuum  homo  acceperit  facultatem.  312.  DelesUnda 
opinio  estquao  Deum  cujusquam  malaB  volunlatis  aut  actio- 
nis  credit  auclorem,  235,237.  Exemplis  proltalur  aliquando 
Deum  nolle  fieri,  quod  homines  facere  Deo  volente  volue- 
runt,  337.  Volunlatem  bonam  nec  semper  gratiae,  nec 
semper  bomini  esse  tribuendam  docebat  Cassianus,  295. 
Mata?  volunUtis  implendae  potestas,  jusia  p<eoa  iniqui, '  50, 
641  epigr.  47.  Nullus  Lonaa  voluntatis  motus,  nisi  ex  Spi- 
ritu  sancto,  353.  Bona  voluntas  bominis  sic  ejus  propria 
est,  ut  noonisi  Deo  iospirante  concepla  >it,  537.  VoluuUa 
Dei  primaetsumma  omnium  causa  ,  semper  Justa,  55ly 
552,  647  epiqr.  58.  Quaeslio  de  sanctarum  origine  volunta- 
tum  contra  Pelagianos  clare  defioila,  321.  Voluntas  sen- 
sualis  et  carnalis  in  parvulis,  ad  quae  extendalur ,  819. 
Eadem  in  fatuis,  849.  Omnis  bona  voluntas  a  Deo  csi,  852. 
El  ad  Deum  sese  refert,  ibid.  Voluntaiis  buman»  inflrmi- 
tas  ex  peccato,  852.  Voiuntas  animalis  qiwe,  et  quousque 
extendatur,  859.  f 

Voluniaria  oris  sacrificia  laudis  confessione  chariutis. 
Don  timore  necessltatis  oblaU,  453. 

VolupUs.  Qui  gaudent  in  mortiferis  voloptalihus,  sioe 
doloris  timore  esse  non  possunt,  586.  Voiuplates  lelhiferai 
pretiiim  perditiooisr  770. 

Volorom  oblatio  munus  Dei,  762.  Volum  coniinentl» 
perpetuae  mutuo  inter  conjuges  consensu  intiuiu,  19.  Vo- 
torum  oblalio  Del  munus,  551 ,  645  epigr.  54.  Quid  Deo 
vovendum,  etubi  vovendum,  431.515,  GZSepigr.  15. 

Vox  et  sonus  ut  differant,  505.  Vox  mentis  Interior 
affrctus,  509. 

Wallia  regnum  invadit,  740.  Pax  cum  Wallia  a  Coo- 
sUniio  firmatur,  741. 

X 

Xahtus  Triopus  Lesboo  coodit,  689.  Xerxes  Darii  filiut 
regnat,  693,  »94. 

Xistus  VI  Rominoe  Ecclesia?  pra?esf,  709. 

Xistus  XXX II  Romae  cpiscopus,  719. 

Xistus  HomauaB  Kcclesiaj  presbyter,  76.  Xistus  XLII 
Romaa  episcopus,  744.  Xistus  papa :  occuliosgraiiahostes 
abigere  illi  servatum,  565.  Augiistiui  ad  eumdem  epistola, 
qua  iodicaiur  quomodo  tr.ictandi  qul  gratiae  repuguarenr9 
365,  566.  Xistus,  Leonis  liorutu,  Julianuin  subdole  irre* 
pere  in  conimunionom  Ecclesue  et  sedem  rccuperare  uio» 
lieutem  repeilit,  747. 


Zacmi  Dominns  prxnaravit  aniinum,  cojus  elegit  hosfii- 
tium,  524.  Qua^siius  a  Christo  et  |  rxventus,  524. 

Zacluus  IV  Jerosolymorum  episcopus,  7(V9  Post  quriq 
V  Tobias,  VI  Benjamiu,  VII  Joannes,  VIII  Matthias,  IX 
Philippus,  709. 

Zacharus  ppopheta,  693.  Zachaiias  inlerficitur,  69i. 

Zabdas  xXVII  Jerosolymis  episcopus,  723. 

Zelus  amoris,  oon  livoris,  458. 

Zkwo  philosophiis,  694. 

Zenobu  Odoacri  vidua  Orientl  Imperans  vincilur,  li\. 
Romae  aute  Aureliaoum  triumphantem  ducta,  consene^il, 
ibid. 

ZEraiaiifus  XIV  Rom»  episcopos,  716. 

Zosimus  XXXIX  Romae  episcopns,  740.  Zosimi  epblola 
ad  orbis  uoiversi  episcopos,  320. 


1011 


ORDO  RERUM 


101« 


ORDO  RERUM 

QXJJE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


S.  PROSPER. 

Praelatio.  9 

Viia  S.  Prosperi.  17 

Art.  I.  —  Veterum  et  recentiorum  de  S.  Prospcro 

encomia.  Ibid. 

Art.  II.  —  Prosperi  juventus  et  conversio.  19 

Art.  III.  —  Prosperum  svi  stii  calamitates  ad  pietalem 

excitant.  Gonlumaces  nonnuliorum  querclas  castigat.    21 

Art.  IV.  —  Doctrinam  de  gratia  adversus  Seuiipelagia- 

oos  luetur.  23 

Art.  V.  —  Suam  Augustlnique  famam  defenditS.  Pro- 

sper,  scribilque  adversus  Ingmos.  25 

Art.  VI.  —  Respondet  S.  Prosper  Vincentio  el  presby- 

teris  Genuensibus.  28 

Art.  VII.  —  S.  Prosper  Romam  cum  Hilario  proflcisci- 

tur.  Coelestinus  pontilex  utrumquc  scriptis  defendit.  30 

Art.  VI II.  —  S.  Prosper  scribit  adversus  Cassi  «num.  34 

Art.  IX.  —  De  aliis  S.  Prosperi  operibus,  deque  ejus- 

dem  cbronico.  36 

Art.  X.  —  S.  Prosper  scriliit  advorsus  Eulychianos  pro 

S.  Leone.  Ejus  mors.  Non  fuit  episcopus.  38 

Art.  XI.  —  De  quibusdam  operibus  S.  Prospero  ascri- 

plis.  40 

Notitia  historico-litteraria  in  S.  Prospcrum.  43 

OPERUM  PARS  PIUOR.  —  OPERA  GENHNA. 

Admmiiio  in  S.  Prospcri  epistolam  ad  S.  Aucntst.     63 

Epistola  ad  Augustihum.  —  De  reliquiis  Pulagiaus3  hae- 

reseos  iu  Gallia  subolescentibus.  rieque  hujusmodi  homi- 

num  (|uerelis  adversus  predcslinalioiiis  el  gratie  doctri- 

nam,  Auguslini  opusrulis  explicalam.  67 

Admonilio  in  Epistolam  ad  Rufinum.  73 

Epistola  ad  Rufinum.  —  De  gratia  et  libero  arb.    77 

Admonilio  in  Carmen  de  Ingratis.  89 

CARMEN  DE  INGRATIS.  91 

Pralatio.  Ibtd. 

Pars  prima.  —  Declarat  S.  Prospcr  sibi  in  animo  esse 

Impendens  Ecclesi»  periculum  ab  occullis  grati»  uosti- 

bus,  hoc  cariuine  propulsare.  Mox  aperit  quale  fuerit 

dogma  Pelagii,  et  quaulo  cum  sludio  ab  Ecclesis  praesu- 

libus  improbatum,  conciliorum  et  sedis  apostolicae  auclori- 

tate  damnatum,  a  SS.  doctoribus  confutatum,  poiissimum- 

que  a  S.  Augustino,  cujus  prsBSlantissimi  viri,  et  uberiori- 

bus  gratix  dotibus  a  Deo  curnulali  in  hoc  cerlamine 

lndustria  et  iumen  prae  omnibus  enilneril.  93 

Pars  secunda.  —  Praecipua  Pclagii  dogmata  ab  Ec- 

clesia  damnata  percurrit.  Tum  propomt  illorum  doctriuam, 

riijus  duae  suut  partes.  Una  est ,  omnibus  hoininibus  of- 

fcrri  gratiiiin  a  Deo ;  altera ,  Hberum  arbitrium  in  causa 

esse  cur  unus  gratiam  amplcctalur,  alter  respuat,  eo  quod 

gratise  opem  sibi  comparare  neglexerit,  quod  ouines  |os- 

luut,  cum  ex  primigenia?  integhtaiis  reliquiis  satis  virium 

in  natura  residuum  fuerit  ad  oprm  Dei  desiderandam  et 

postuhnriam.  Pars  utraque  catholice  refutatur.  107 

Pars  tkrtia.  —  ArgiuiK  nta  Semipelagianorum  et  que- 

relae  propulsantnr.  Duo  prsesertim  opponebant :  primum 

quidem  tolli  liberum  arbitrium  ,  nec  Titiis  pocnam  debcri 

aut  praemia  virtuli  si  vel  nalura  peccato  corrupta  nonnisi 

malum  velit,  vel  gratiae  opus  sit  in  homine  quidquid  bene 

agat,  et  quidemejus  gratias  quae  velle  det  et  currere.  Re- 

tpondet  S.  Prosper,  objectione  illa  peccati  Originalis  tidem 

everli,  per  quod  libertas  nobis  iu  Adam  concessa  deleta 

est,  nosque  concupisceuti»  jugo  subditi  a  qtia  semper 

in  maium  rapimur,  licet  idem  volenles  faciamus.  Volunta- 

lem  noslram  ab  illa  servitute  liberari  non  posse  uisi  quan- 

tum  Christi  salvatrice  gratia  liberalur,  per  quam  libertns 

pristina  non  tollitur,  sed  rpparatur,  etc.  123 

Pars  quarta.    —  Scmipelagianorum  doctrinam  cum 

fajeresi  Pelagiana  comparat,  ostendens  Pelagianum  riogma 

periculosius  ab  iis  statui.  Potissimum  illorum  fundamrn- 

tum  destruit  de  prim»  intesritatis  reliquiis  quas  in  ho- 

minis  natura  supercsse  opinabantur ;  doceique  ,  quod  ad 

veri  boni  appelilionem  spectat ,  nihil  iu  natura  sanum  re- 

mansisse.  135 

Admonitio  in  dno  epigrammata  sequenlia.  147 

Epiqramma  in  obtrectatorem  Augnslini.  148 

Epioramma  in  eumdem  sive  in  alium  quempiam  obtrecta- 

torem  Augustini.  1 49 

Admonitio  in  scquens  Epilaphium.  l"l 

Khtapmum  Pplauianae  et  Nestorianaehaprcscon.       1*3 

Admoniiio  in  Hcsponsioncs  ad  capilula  GaUorum.     l'j.'i 

RESPONSIONES  AD  CAPITILA  GALLORUM.  Ibid. 


Praefotio.  I55 

PARS    PRIMA.  —  SlHGULIS  OBJECTIOWIBUS  SWafJUi  UVOlH 

hohis.  157 

Cap.  I  _  Resp.  ad  illnd  :  Quod  ex  pnedestinalione  Dei, 
velut  falali  necessitate  homiues  ad  peccata  compulsi  co- 
f  antur  in  mortem.  Ibid. 

Cap.  II.—  Resp.  ad  illod  *  Quod  ah  eis  qui  non  snnt  pra>- 
destioati  ad  vitam  non  auferat  percepta  baptismi  gratia 
oriff.  peccatum.  ibid. 

Cap.  III.  —  Resp.  ad  illud  r  Quod  non  prcdestlnati  ad 
vitam,  etiamsi  fueriut  in  Christo  regenerati,  et  pie  juste- 
que  viieriut ,  nihil  eis  prosit ;  sed  tamdiu  reserventur  do- 
nec  ruant  et  pereant;  nec  ante  eos  ex  hacvita,  qium 
boc  eis  conlingat,  auferri.  158 

Cap.  IV.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  non  omnes  homines 
voceotur  ad  gratiam.  J59 

Cap.  V.— Rtsp.  ad  illud  :Quodqui  vocatisuntnon  asqua- 
Uter  sint  vocati ,  sed  alii  ut  crederent,  alii  ut  non  cre- 
derent.  160 

Cap.  VI.  —  Resr».  ad  illud  :  Quod  ad  booum  sive  ad  ma~ 
lum  praedestiuatio  Dei  in  hominibus  opereiur.  Ibid. 

Cap.  VII.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  Deos  quibusdam  tiiiia 
•uis,  quibus  fidem  dedit,  ob  hoc  non  det  perseveranuam, 
quia  non  sunt  a  massa  perdilionis  discreti,  161 

Cap.  VIII. — Resp.  ad  illud  :  Quod  non  omnes  velit  D^n 
salvos  Gpri,  sed  cerlum  numerum  praedeslinatorum.       162 

Cap.  IX.  —  R(  sp.  ad  iliud  :  Quod  non  pro  totius  muurii 
salute  Redemptor  slt  crucifixus.  164 

Cap.  X.  —  Resronslo  ad  illud  :  Quod  quibnsdaro  Evange- 
lii  prneriicritio  a  Domino  subtrabatur,  ne  percepta  Evange* 
lii  praedicatione  salveuliir.  t66 

Cap.  XI.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  per  polentiam  Deus 
homines  nd  peccata  compellat.  Itnd. 

Cap.  XII.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  qnibusdam  vocatis  rt 
pie  vjveniihus  obedientia  sublrahatur f  u(  obedire  desi- 
stant.  167 

«  ap.  XIII.  —  Respad  illud  :  Quod  qnidam  non  ad  hoc 
a  !>eo  creaii  suut ,  ut  vitam  adipiscanlur  aelornam;  sed  ut 
habitum  tantummodo  s^culi  pra?sentis  ornarent.  168 

Cap.  XIV.  — Resp.  ad  itlud  :  Quod  qui  Evaugelicas  prac- 
dicationi  non  credunt,  ex  Dei  predestinatione  non  cre- 
dunt.  169 

Cap.  XV.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  idem  sit  praescientia 
quod  praedeslinatio.  170 

PARS  SECUKDA.  —  Dl  SI5GUUS  CAPITCUS  SUiaCl^B   SK5TE.1- 

tim.  Ibid. 

Adtnonilh  in  Responsiones  swientes.  175 

PRO  AUGUSTINO  RESPONSIONES  ad  capitula  <wf- 

CTIONUM  ViNCEIfTUNARUM.  177 

Cap.  I.  —  Resp.ad  iilud  quod  Dominusnon  pro  on.nmm 
salute  sil  passus.  Ibid. 

Cap.  II.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  Dens  nolit  omnes  *a!- 
vare,  eti.imsi  omnes  salvarl  veiint  179 

Cap.  III.— Resp.  ad  illud  :  Quod  Deus  majorem  partfiu 
generls  humani  ad  hoc  creal  ut  illam  perdat  in  «termim. 

Ibid. 

Cap.  IV.— Resp.  ad  illud  :  Quod  major  pars  Reneris  hu- 
mani  ad  hoc  crealur  a  Deo  ut  non  Dei ,  sed  diaboli  faciat 
volunlalem.  180 

Cap.  V.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  peccatorum  "noslrorum 
auctor  sit  Deus,  eo  quod  malam  faciat  voluntatem  homi- 
numt  plasmet  substantiam  quae  naturali  motu  nihil  possit 
nisi  pecc:ire.  Ibid 

Cap.  VI.  — Rcsp.  al  illud  :  Quod  Dens  tale  in  hoxniuibus 
plasmet  arbilrium,  qtiale  est  d&monum,  quod  proprio  motu 
nihil  aliud  possit  velle  nisi  malum.  181 

Cap.  VII.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  haec  sit  voluntas  Dei, 
ut  magua  pars  Christianorum  salva  esse  nec  velit  nec  po^- 
Sit.  Ibid. 

Cap.  VIII.  —  Rrsp.  ad  illud  :  Quod  velit  Deus  ut  omn<»« 
catholici  lu  fide  caiholica  perseverent,  sed  velit  ut  exin  'e 
magua  i  ars  a(>ostatet.  182 

Cap.  IX.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  velit  Deus,  ut  mapu 
pars  sanctorum  a  sanctitatis  proposilo  ruat.  Ibid. 

Cap.  X.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  adulterit  et  oornipte- 
lre  virginum  sacrarum  ideocontingant,  quia  illas  Deus  ad 
hoc  prxdeslinavit  ul  taderent.  Ibid. 

Cai».  XI.  —  llevp.  ad  illud  :  Quod  quando  incestanl  pa- 
tres  tiiias  et  matres  lilios,  vel  quando  servi  domiuos  (»c- 
cidunl,  ideo  fial,  quia  ita  Deus  preileslinavit  ul  fleret.  183 

Cai*.  XII.— Resp.  ad  iliud  :  Quod  Dei  praxiesliuationc 


4013 


QUJE  IM  I10C  TOMO  CONTINENTUR. 


1011 


elllcianlur  de  (Uiis  Dei  fitU  diaboli,  et  de  templo  S.  Sr>i- 

i  iius  templa  demonum,  eic.  185 

Cap.  Xlll.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  omnes  illi  fidelcs  et 

sancti ,  qui  ad  aeternam  mortem  praedcslinati  sunt,  quan- 

do  ad  vomitum  suum  ivUbuntur,  vitio  quideui  suo  hoc  fa- 

cere  videntur;  scd  ipsius  vitii  causa  esl  prcdestinalio.   184 

Cap.  XIV.— Resp.  ad  illud  :  0«od  magna  pars  illa  catlio- 

licorum  fidelium  atque  sanclorum  quae  ad  ruinam  el  per- 

eliiioncm  praKleslinala  est,  etiamsi  pelat  a  Deo  sanclila- 

tis  perseverantiam,  n«>n  impetrabit.  ibid. 

Cap.  XV.— Resp.ad  illud  :  Quod  omoes  iili  fideles  sancli 

qui  ad  aUernam  morleui  |ir«Uestiiiati  suul ,  |>oslcaquam 

ceciderint,slc  a  Deodispeusanlur,utnec  possiut  necvelint 

per  pceiiitentiam  liberari.  185 

Cap.  XVI.  —  Resp.  ad  illud  :  Quod  raagna  pars  illa  flde- 

liuui  atque  saiictorum  quae  ad  aeteruam  mortem  praxlesti- 

nata  est,  quando  dicit  Deo,  Fiat  voluntastua,  nihil  aliud 

quam  contra  se  petat,  id  Sst ,  ut  cadant  el  ruaut.  Ibid. 

Adm.  in  Prosperi  Resp.  ud  txcerpta  Genueiuium.    Ibid. 

RESPONSIONES  ad  Excerpta  Gkmjehsium.  187 

Kxcerpu  MX  cum  res|>onsiouibus.  187 

Admonitio  in  librum  $equentem.  201 

PILETERITORUM   SEDIS    APOST.   EPISCOPORUM 

AUCTORITATKS  ,  DB   OBATIA    ET    LIBERO  ARBITHIO.  -05 

Cap.  I.— Quod  Adam  omnes  homines  Ix-serit,  nec  qiieui- 
quam  sine  gratia  Christi  pcsse  salvari .  Ibid. 

Cap.  II.  —  Quod  nemo  sit  bouus  suis  vii  ibus,  nisi  par- 
ticipaiione  ejus  qui  solus  est  bonus.  306 

Cap.  III.  —  Quod  nisi  gratia  Dei  coulinua  juvcmur,  iu- 
sidias  diaboll  superare  nou  pussuiiius.  207 

Cap.  IV.  —  Quod  per  Chrisiutn  lihero  bene  utamur  ar- 
bilrio.  Ibid. 

Cap.  V.  —  Quod  omnia  SS.  merita  dona  siut  Dei.  lbid. 

Cap.  VI.  —  Quod  ouiuis  saucla  cogiutio  et  motus  piae 
t olunlalis  ex  Deo  sit.  308 

Op.  VII.  —  Quod  gratiaDei  non  solum  peccala  dirait- 
lat,  sed  eliam  adju\  et  ne  conimiiUuiur ,  el  praestet  ut  lex 
impleatur :  non  sicut  ait  Pelagius,  facile,  quasi  sinc  gratia 
Dei  ditbVilius  possit  iinpleri.  Ibid. 

Cap.  VIII.  —  Quod  prautcr  statuta  sedisapostolicse,  om- 
nes  oraliones  Ecclesiae  Christi  gratiam  resonenl,  qua  ge- 
nus  humanum  ab  ttterna  dainnatione  reparalur.  209 

Cap.  IX.  —  Quod  gratiam  Dei  eliMii  baplizandorum 
tesletur  insliluta  purgatio,  cum  exorcismis  et  exsuttlatio- 
nihus  spirilus  al>  eis  abiguntur  irnmundi.  910 

Cap.  X.  —  Quod  profuudiores  quxstiones  neccontcm- 
ncud;e  sint,  nec  penilus  asserend».  211 

Admonilw  in  tibruin  contra  CoUalorem.  lbid. 

LIDEU  CONTRA  COLLATOREM.  il3 

Cap.  I.  —  Calumniatores  doctrin»  S.  Augostini  eo  du- 
cuul,  ut  inimici  gratiae  credautur  ab  Ecclesia  injuste  dam- 
nati.   Unde  orlatur  major  necessilas  eos  refellendi.  115 

Cap.  II.  —  Cur  aggrediatur  unius  Cassiani  potissimum 
deliniliones  Cassiani  prima  deflnitio  catbolica.  Aquoposlea 
incipil  iutroduci  defiuitio ,  qua  doceiur  multos  ad  graliam 
venire  sine  gralia.  217 

Cap.  III .— Cassianus  nec  cum  Pelagianis,  nec  cum  Catno  - 
licis  piene  coucordat,  dum  asseril  alios  per  graliam,  alios 
per  legeui  et  naturam  juslificari.  Deflnilio  lertia  Cassiani : 
Appetiium  virtutum  habere  hominem  a  se  ipso.        221 

Cap.  IV.  —  Contra  Cassianum  probatur,  nec  desiderium 
sanitatis  haheri  sine  gratia.  Quarta  Cassiani  deflnitio  :  Per 
notnrffi  bonum  aliquando  bonarum  voluntatum  prodire 
principia.  Kefellilur.  223 

Cap  V.  —  Detinilio  quinta  Cassiani :  Simul  susclpiondas 
esse  sentenlias  contrarias;  et  illam  quae  hoiiam  voluntatem 
nasci  ex  gratia  ,  et  illam  quse  ex  boua  volunlale  gratiam 
pendere  dicit.  KefuUtio.  225 

Cap.  VI.  —  Cum  ea  quaestio,  qu»  est  de  sanrtanim  ori- 
gine  voluntatum,  contra  Pelagianos  clare  defluita  sit;  raale 
Cissianus ,  erranlium arma  colligens , contendit  liberum 
arbiirium  auferri  per  gratiam.  228 

Cap.  VII.  —  Cassianus,  conlrarias  deflniticnes  confun* 
ileus,  exemplis  colorare  nititurquod  intendit,  hoc  posse 
(|uo.sdaui  per  liberum  arbithum ,  sine  adjutorlo  Dei,  quod 
quidam  uisi  Deo  cooperaiitu  nou  possint.  K«fellilur.    2i9 

Cap.  VIII.  —  Deflnitio  s^xta  Cassiani.  Liberum  arbi- 
trium  et  gratiam  pariter  suscipi  debere;  id  est,  iu  ut  pari 
iimkJo  ad  salutem  couferre  credantur.  Divinae  auctoriutei 
de  gratia  afleruntur ,  daturque  ralio  quare  voluntas  non 
uuferaiur  per  eratiam.  255 

Cap.  IX.  —  Contra  Cassianum  probatur  ioitinm  bona»  vo- 
lunutis  esse  ex  gralia.  Defluilio  septima  Cassiani  refelli- 
tur,  ncmpe  :  Adamuro  post  prevaricatiooem  accepisse 
scieiitiani  mali,  non  amisissc  srientiam  boni.  235 

Cap.  X.  — Eiponitur  et  vindicatur  locus  Aposloli  Rom. 
n,  14,  de  geiitibus  sine  lejre  facientihus  quao  legis  sunt. 
Sapientia  quaedain  iu  iulideiibus  ex  ualurse  a  Deo  condiue 


reliqtiiis :  nullus  vcro  bon®  volunUlis  motus  nisi  ex  Si»i* 
rilu  saucto.  2i0 

Cap.  XI.  —  Liherum  arbiirium  nec  vohmuiem  boni,  nee 
posMbililaiem  haberc,  nisi  per  graliam.  Cur  hoinini  impe- 
r<  ntur  ea  quorum  faculutem  non  invenit  in  sua  uatura. 
Dellnitio  octava  Cassiani :  Naturae  humana;  non  id  soliun 
ascribendum  quod  malum  est,  uieriu  hominum  uulla  nW 
ex  gratia.  242 

Cap.  XII.  —  Demonstratur  ubcrius  senlentiam  Cassiaui 
esse,  cogitationes  pias  el  samu  consilia  absque inspira* 
tione  Dei  concepta.  do  naturali  ix>sse  prodire  sapientia. 
Kelellitur.  243 

Cap.  XIII.  —  Definilionona  Cassiani:  Omnianim»inesse 
naluralitcrvirtuium  semina,  a  Creatore  inseru.  Kefellitur, 
quia  peccatum  origioale  everiit.  Virtutes  in  imniis  veras 
non  essc.  Virtulum  sive  meritorum  principia  nulla  in  nobis 


ante  gratiam.  In  ingeniis  impiorum  licet  mulu  laudabilia, 

nonUmenvera  virtutes.  Confutat  id  quodex  Pastoris  iibro 

apocrypho  probare  volucrat  collator,  hominem  eliam  aote 

gratiam  acf  bonum  et  malum  sequaiiter  se  habere.    247 

Cap.  XIV.  —  Delinitio  decima  Cassiani  :  Job  suis  viribus 

vicisse  diabolum,  nou  auxilio  gratiae ,  uisi  quatenus  Deua 

non  majorem  tentatori  dedit  |K>iestatetn,  quam  iili  uoverat 

inesse  virtutem.  Cassiani  fraus  :  cathoiicam  seiitentiam  de 

gratia  in  dispuUtionis  exordio  prsedicat,  eamdem  poatea 

expugnalurus.  252 

Cap.  XV.— Libero  arbitrio  quantum  tribuerit  Cassianus. 

Job  in  cunflictu  cum  diabolo  sua  ipsiusvirtiite  vicisse  puUt 

Contra  probalur  Job  vicisse  auxilio  Dei.  Toleranti»  forii* 

tudo  non  nisi  ex  gratia  Dei.  Cassiani  error,  virtutem  resi- 

stendi  habuisse  Job  ex  libero  arbitrio,  oon  ex  gralia.  253 

Cap.  XVI.  —  Quod  supra  docuerat  CasManuscentuhoiiis 

evaugelici  exeiiiplocoiihrinare  iiiiitiir;cujus  definilio  unde- 

ciuia  ebt :  Nullius  laudis  et  meriti  ess<«  si  id  in  eo  Chri- 

stus  quod  ii>se  douaverat  pra^tulisset.  KefuUtio.  250 

Cap.  XVII.  —  Quantum  Cassianus  in  su»»ra  refutatisad» 

juvet  Pelagianos.  Salus  omui  muudo  uisi  ex  flde  eaae  non 

potest.  261 

Cap.  XVIII.  —  Cassianus  inconvenientia  miscere  cona- 

tur,  etlideles  m  duo  geuera  dividit,  quibus  contraria  ae- 

commodet.  Delinitio  duodeciiua  Cassiaui :  Dcum  in  salutis 

negotio aliis  esse  salvatorem,  aius  susceptorem  Unlum. 

Kefutatio.  11B2 

Cap.  XIX.  —  Recapit.  duodcrlm  Cass.  deflnilionum.  265 

Cap.  XX.  —  Errores  in  Cassiaui  deliuitiombus  couteuii 

summaiim  colhguiitur.  260 

Cap.  XXI.  —  Redit  adsuscoptam  initio  defensionem  Ao- 

gnstini ,  quem  praecipue  Semipelagiani  impelebanl.  illos 

ergo  iisdem  armis  impugnaudos  esse  Ecclesia).  Auguslini 

doctriua  ejusdem  teuoris  ubique  deinoiistratur.         270 

Cap.  XXII.  —  Conclusio  operis.  Etsi  Augustini  repre- 

hensores  salis  sinl  c(»nvicti,  tamcn  toUrandi  suut ,  nec  da 

correclione  eorumdesperanduin  esl.  Iiilerunamaudi  quiden 

semper,  sed  \iundi.  274 

Adm.  in  S.  Proxperi  L.  vsntmorum  expositionem     27 J 

EXPOSITIO  PSALMORLM  a  C  tisque  ad  CL.  J77-425 

Adm.  in  iib.  Senl.  ex  Auqusimo  desumptarwn.        425 

LIBEK  SEiNTEiNTlARUM  ex  Augustino  dclibalarum. 

427-531 

Admonitto  m  Clnonicwn  S  Prosntri.  531 

CHROMCLM,  in  duas  parles  diMsum.  535 

Prijua  pars,  ab  ortu  reriim  ad  moriem  Valcntis.  555-583. 

Sicuftda  pars,  a  morte  Valenhs  imp.  usque  ad  obituin 

Valeniiniani  urtii,  et  Romam  a  Vandaliscaptam.  583H505 

AppenUicula  ad  Chronicum  S.  Prospeh.  605 

OPERLM  PARS  POSTERIOR.  -OPERA  DUBIA. 

Admonitio  de  opuuuto  sequenti.  607 

CoifrBSsio  S.  Piiosperi.  Ibtd. 

Admonitio  de  Poemaie  conjugis  ad  «xorem.  609 

Pocma  corucois  ad  oxoRKn.  —  U&orcm  horUtur  ut  to- 

Um  se  Deo  dedicet.  61 1 

Admonitio  in  earmen  de  Providentia  divina.  615 

CARMEN  DE  PROVIDENTIA  DiVINA.  617 

A  dmonitio  in  tibrot  de  vocatione  onimum  gentiwn.     659 

DE  VOCATIONE  OMNilM  GENT.  Liata  PRiiica.  647 

Capct  primum.— Maleriam  hoc  libro  traclandani  propoail, 

docelque  non  recto  scntire  cos  qui  pradicatione  grati»  li- 

berum  ncgari  arbitrium  conlciiduni.  Ibid. 

Cap.  II.  —  Omni  animas  bnmans  naturaliter  inessequa- 

Jemcumque  voluntatem,  quaa  aut  sensualis  aul  animalia. 

aut  spiriulis  est.  649 

Cap.  III.  —  De  voluntate  sensoali.  650 

Cap.  IV.  —  De  voluntate  animali  qua  nihil  anpra  mer- 

cedem  temporalis  gloriae  acquiritur,  eliautfi  donoDei  hn 

ea  sublimius  sapialur.  Ibkt. 

Cap.  V.  —  Omnes  gentes  in  elementis  accepiaae  prav 

cepu  legalia,  ul  inexcusabilcs  sint  in  idololatria.         6R1 

Cap.  VI.  —  Ouod  alisque  divioa  gralia  volunlas  tanto  cl- 


1013 


ORDO  RfcRUM  QVi£  IN  BOC  TOMO  CONTINENTUR. 


ttas  propinquatintqoiUli,  quanto  acriua  inlenditor  aclioni. 
quia  non  in  gloriam  J)ei  vivit.  65* 

Cap.  VII. —  ln  horaiuc,  cura  ad  pieUlem  rodit,  hoq 
aliam  creaii  subsUntiaiu  ,  sed  eaindeiu  quae  fuerat  labe- 
factaia,  reparari;  nec  aliud  ab  eo  auferri  nisi  vitiuiu, 
jirior e  volunute  correcu.  653 

Cap.  YIII.  —  Gratiam  sicreparare  opus  Dei  ul  lib.  arbi- 
trium  non  auferat,  sed  potius  per  ipsummel  iilud  sauet.  654 

Cap.  IX.  —  Quod  Scriptura,  sive  de  lionis ,  sive  de  uia- 
iis  loquatur,  sive  de  eleciis,  sive  de  reprobis ,  iia  mcminit 
untus  partis,  quasi  nemiueni  homioum  praHermittat.  657 

Cap.  X.  —  Quod  scriptura  de  electis  et  reprobis  ejus- 
deni  populi  loquitur,  Umquam  de  iisdem.  661 

Cap.  XI.  —  Quod  Scripiura  de  diversorum  temporum 
hrMiiinibus  loquitur,  quasi  de  ejusdem  lemporis  geuera- 
tioue.  663 

Cap.  XII.  —  Quod  illud  Apostoli,  Vull  omnet  honnnes 
salvoi  fieri,  de  omni  genere  bomhium  iuteiUgitur.     Ibid. 

Cap.  XIII.  —  Secreti  illius  profuudiU?,  quo  Dei  salvnif 
tis  gratia  aiiquos  pro  quibus  Ecclesia  orat,  praeteril,  nohis 
in  uac  vita  paiere  non  potest.  665 

Cap.  XIV.  —  Mulu  esse  in  dispensatlone  operum  divi- 
norura ,  quorum  causis  lalentibus ,  soli  monsiraulur  effe- 
ctus  666 

Cap.  XV.  —  Quod  pars  hominum  liberatur,  ascribi  non 
potf st  merilis  volunUtum ,  veluli  bonos  elegerit  gratia, 
malos  praiterierit.  668 

Cap.  XVI.  —  Ki  eo  quod  parium  parvulorum  alii 
ad  jtternam  vium,  alii  ad  inortem  anernam  ante  intelli- 
genti»  usum  hinc  raigreot,  ostendilur  inscruubilitas  di- 
vinorum  judiciorum.  •    Ibid. 

Cap.  XVII.  —  Ei  impiis  qui  in  eitremis  conversi  sal- 
vantur,  ostenditur  el  gratiam  sine  meritis  dari  el  inscru- 
tabile  esse  Dei  judicium.  669 

Cap.  XVIII.  —  Gratia ,  sine  qua  hona  meriu  esse  ne- 
qucuut,  non  accipitur  a  quoquam,  uisi  ei  Dci  voiuutate, 
aine  meritis.  671 

Cap.  XIX.  —  Qualis  sil  natura  sine  gratia.  672 

Cap.  XX.  —  Viscera  misericordi»  bouiiuus  ad  omniuin 
nnliouiini  impendit  salutem,  omuescjue  salvat;  et  tamen 
etlam  veruni  est  quod  lcstimouium  cjusoeuioaccipit.  Jo/a*. 

Cap.  XXI.  —  Non  esse  scruUndum  cur  Deus  ahos  ehgit, 
alios  non  eligit;  sicut  nec  cur  anlea  ,  omuibus  gentibus 
praoiermi^sis,  unum  Israelem  elegil.  674 

Cap.  XXII.  —  Eos  qut  discrelionem  qua  Deus  aiios  ele- 
git  ad  mcriu  referunt  \oluuUtis  humaua ,  docere  nemi- 
nem  gratis ,  sed  ex  retributioue  salvari ,  et  ex  parvulis 
apme  confuUri.  675 

Cap.  XXIII—  Omne  bonum  hominis  raeritura,  ab  iuitio 
fldei  usqtie  ad  perseveranti®  consummatiouem ,  douum 
esse  divinum.  676 

Cap.  XXIV.  —  Omne  bonuro  in  homine  esse  ei  gratia, 
et  Hduiii  dari  non  petiUm ,  ut  ipsius  petilionibus  celera 
bona  consequamur.  679 

Cap.  XXV.  —  Cur  potius  hic  quam  ille  accipiat  gratiam 
tsse  impeueirabile  uec  posse  ex  hbero  arbitrio  solvi .  685 

LlBER    SBCUHOCS.  Ibid. 

Cap.  I.  —  Tria  esse  in  hac  qussstioiie  certa  :  Deuin 
telle  omnes  salvos  fieri,  cogoitionem  verttalls  ct  salut«  m 
ease  ex  gratia ,  et  judicia  Dei  esse  impenetrabilia.      6H5 

Cap.  II.  —  Scriplura  docet  Deum  velle  omues  homiues 
salvos  fleri.  687 

Cap.  III.  —  lnscruUbile  esse  cur  Deus  judicarit  quo- 
rumdam  vocaliouem  differendam.  688 

Cap.  IY.  —  In  prxteritis  saxulis  semper  admonuil  di- 
Ytaa  bonius  homines  sui  cullns  per  eleinenla.  689 

Cap.  Y.  —  Qui  inter  gentes  Deo  placueruut  apiritu  fldei 
el  ffrati»  sunt  discreti.  691 

Cap.  VI.  —  Non  omnibua ,  etiam  nuoc ,  eadem  grati» 
mensura  confertur.  Ibid. 

Cap.  VII.  —  Cum  omne  bonum  ei  gratia  Dei  sit,  iiupa- 
ritas  meritorum  nec  in  4iberuin  arbitriuui  est  reierenda, 
uec  in  querelam  est  vocanda.  692 

Cap.  VIII.  —  Unicuique  sine  merito  datur  unde  tendat 
ad  meritum,  et  a  graiia  ]am  donata  exspecUtur  ut  id  quod 
acceplt  augeat  per  illum  qui  dat  incremeutum.         Ibid. 

Cap.  IX.  —  Variat»  per  diversa  lcmpora  gratis  causa 
a  nobis  non  est  invesliganda.  694 

Cap.  X.  —  Omnibus  sasculis  misericordia  Dei  et  corpora 
aluit  ei  mentes  juvit.  695 

Cap.  XI.  —  Hominibus  fere  paulatim  et  parliculatim  ac- 
srpscit  (iiiod  superna  largius  eis  dare  decrevit.  695 

i  Cap  XII  —  Divin»  coiisUtutiouis  non  est  uostra  a  Deo 
aversio,  sed  propriae  voluntatis.  697 

Cap.  XIII.  —  Bouitatein  Dei  uon  solum  sanclis,  sed  ct 
fwpiis  iustituendis  affuisse  aute  diluvium.  Ibid. 


4016 

Cap.  XIV.  —  In  diluvio,  et  poatea  usque  ad  Christum, 
revelau  sunt  opera  divinae  grati» ,  et  Christian»  gratiae 
miracula  prassignau.  698 

Cap.  XV.  —  Meliora  non  nasci  nunc  ingenia  quam  ante 
Christi  adventum.  Tempore  adventus  Chrisii  invenu  est 
Iniquitas  robuslior,  ut  gratia  Dei  manifesUretur.  700 

Cap.  XVI.  —  Cbristus  proforauibus  uiortuus  est.         702 

Cap.  XYII.  —  Nationes  quibus  nondum  gratia  Salvatoris 
illu  %  It,  disposito  tempore  vocandas  osse  ad  bvangelium.  704 

Cap.  XvIII.  —  Pnoribus  ssculis  abscooditam  fuisse  cen- 
Ubus  gratiam  Christi,  non  lauieu  prophetiam.  lbid. 

Cap.  XIX.  —  Deus  pro  omui  lempore  vult  omnes  homi- 
nessalvosfieri.  706 

Cap.  XX.  —  Objectio  ei  parvulis  contra  illud  ,  Qui  vuli 
omnes  nonnnes  salvos  fieri.  707 

Cap.  XXI.  —  Juble  agi  cum  parvulis  pereuntihus,  tam  in 
boc  saeculo  quain  iu  fuluro,  piopierorig.  peccatum.  Ibid. 

Cap.  XXII.  —  Dlvina  justitia  cuilibet  meusuram  et  mo- 
dum  miseriae  ordinat.  708 

Cap.  XXII I,— Farvulis  pereuntibus  generalis  gratia  tri- 
buitur,  dum  ea  parentibus  datur.  709 

Cap.  XXIY  —  Non  esse  juslam  auerelaro  ei  discretione 

erium  parvulorum,  sed  magnam  dlvinae  justiliae  et  gralia 
iristi  commeudationem.  Ibid. 

Cap.  XXV.  —  Deum  ob  generalem  gratiam  omni  tem- 
pore  velle  omnes  saivos  fleri :  at  peculiari  gratia  quosdam 
tantum.    •  710 

Cap.  XXVI.  —  Quod  in  omni  jostificalione  gratia  quidem 
principaliterpr£emineat,sed  volunias  ei  subjungatur,  quia 
gratia  primo  sibi,  Uuoquam  receptricem  et  famulam  douo- 
rum  suorum,  |>ra9uarat  voluntatem.  7 1 1 

Cap.  XXVII,— Consensum  volunUtis  per  gratiam  gigni, 
uon  solum  ei  doctrina  et  ilkistralione ,  sed  eliam  ei  ter- 
roreetmelu.  712 

Cap.  XXVIII.  —  Posse  eos  qui  gratia  Dei  in  Christum 
ereduut,  non  credere ,  el  eos  qui  perseverant,  a  Deo  re- 
ceiiere.  715 

Cap.  XXIX  —  Promissiobenrdictlonisomnium  gentium 
IU  completur  quolldie ,  ut  nec  pereuntibus  sit  eicusaiio 
Justa,  nee  salvatis  de  sua  salute  glorialio.  715 

Cap.  XXX.  —  Repetilio  primi  capttis  libri  secundi.  Ibid. 

Cap.  XXXI.  —  Omnibus  sxculis  affhisse  omnibus  homi- 
nibus  generalem  Dei  bonitatem ;  sed  untum  salvandis  pe- 
culiarein  gratiam.  716 

Cap.  XXXII.  —  Iuter  fideles  varios  esse  gradus  munp- 
rum  Dei ;  idque  uon  ex  uienlis  eorum,  sed  juslo  et  lateuti 
Deijudicio.  Ibid. 

Cap.  XXXIII.  —  Nemo  perit  qui  perire  non  debet;  sed 
omnes  ab  sdterno  electi  salvi  fiuot.  717 

Cap.  XXXIY.  —  Non  fruslra  laborari  ad  acquireuda  bo- 
norum  operum  meriU,  vel  orationibus  insisti ;  quamvis 
iucommulabile  sil  Dei  propositum  super  salute  electorura. 

719 

Cap.  XXXY.  —  Gralia  datur  electis  nonul  olieotur ,  vel 
a  nullo  hoste  impelantur,  sed  ut  bene  opereutur ,  et  ho- 
atem  vincant.  Ibid. 

Cap.  XXXVI.  —  Eleclio  non  tollit  orandi  studium ,  sed 
ejus  effectus  per  orat.  et  bona  opera  complelur.    720 

Cap.  XXXVII.  —  De  nullo  ante  flnem  vit*  hujus  pru- 
nuntiarl  ixitest  quod  in  electorum  gloria  sit  fulurus.     722 

APPENDIX  AD  OPERA  S.  PROSPERI.  Ibid. 

Admoniiio  in  Concilii  Arautkani  II  Canones.         Ibid. 

CANONKS.  723 

Admonitio  in  librum  sequentem.  729 

LIBER  DE  PKOMISSlOiNlBUS  ET  PRjEDICTIOMBIS 
DEI.  733 

Pra>lalio.  Ibid. 

Pars  prima.  —  Tempus  ante  legem.  Ibid. 

Pajls  sscuimA.  —  Tcmpus  legis.  767 

Pars  tertia.  —  Tempus  gratiae.  817 

Pars  qoarta.  —  Dimidium  lemporis,  ad  cujus  finem  im- 
plenda)  sunt  visiones  iu  Scripturis  facta?  de  Anlichristo.  837 

Pars  QuurrA.  —  De  gloria  reguoque  sanctorum.       »55 

Adtnoiiilio  in  Ckronicon  sequens,  S.  Prospero  aliribu- 
tum.  «57 

CHRONICON.  853 

IDATIVS  AQUjEFLAVIENSIS. 

Prolegomena.  8fc7 

IDATII CHRONICON.  873 

Prajfatio.  875 

Ihcipit  CnRomcoif.  Ibid. 

DESCRIPTIO  CONSULUM.  h9I 

MARCBLLINUS  COUKS. 

Prolpffomena.  915 

MARCELLIM  CHRONICON.  917 


FINIS  TOHI QUINQUAGESIMI PRIMI. 


q*S~\-Si 


Parisiis.  —  Ex  typis  L.  MIGNE. 


ACME 

BOOKBmDMG  '€0,,  \H£. 

JULl  61984 

100  CAMBRIDGE  STREET 


/  TH!S  VT1'JME 
DOES  fiOT  Cl&CttATT 
QUTSlDt"  THE  L»8RARY 


ACME 

BOOKWHDflHG  €0,,  m. 

JULl  61984 

100  CAMBRIDQE  STREET 
CHARLESTOWN,  MASS. 


2044  054  758  611 


/  TH!S  VCL1.WE 
DOES  KOT  CIKCWATT 
OUTSIDE  THE  l»BFAR\ 


ACME 

BOOKBmDlttG  'CO,,  1N€. 

JULl  61984 

100  CAMBRIDGE  STREET 
CHARLESTOWN,  MASS. 


2044  054  758  611 


/  TH!S  VCL'JtfE 
DOES  NOT  ClKCtttATT 
OUTSIDE  THE  L»8PAR\ 


ACME 
BOOCWIDMG'«MNe. 

JUU  61984 

100  CAMBRIDGE  STRElj 
CHARLESTOWN,  MASS. 


"l 


„ Illli 

32044  054  758  61 


/  THIS  VOLUME 
TJOtS  KOT  «JM«