Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


- Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


alhttpo://books.goodle.com/ 











τ , Ja.Cáu 5 aol 


PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA. OECONOMICA, 


ὙΠ} SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE. EGCLESIASTICORUM, : 


SIVE LATINORUM, SIVE GR/ECORUM, 


QUI AB VO APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTII 1I[ (ANN. 1216) PRO LATINIS, 
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1159) PRO GRLECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA 
ECCLESLE SAECULA, 


IUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER 8E CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN - 
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER II.LUSTRATA ; OMNINUS 
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUAE TRIBUS NOVISSIMIS S/ECULIS DERBENTUR ABSULUTAS, DETECTIS 
AUCTA; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS 
MOMENT! SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 
SINGULARUM PAGINABUM MARGINEM SUPEnIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM S8IGNIFI- 
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBTIB, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN 
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

BUCENTI&S ET QUADBAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPHABETICO, CIIRONOLOGICO, ANALYTICO, 
ANALOCICO, STATISTICO, STNTUETICO, ETC., RES gr AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NON SOLUM STU- 
DIOSO , SED NEGOT!IS IMPLICATO , ET $1 FORTE SINT, PIGRIS ETIAM KT IMPERITIS PATEANT OMNES 
$8. PATRES, LOCUPLETATA ; SED PRLESERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS JNDICIDUS, ALTERO 
sciLicET lUERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM 
UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPBERIT, UNO 
INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCIIPTUILE SACRAE , ex QUO LECTORI CoM- 

PERIRE SIT OBVIUM 'QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS 
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURJ£ VERSUS, A PRIMO GENKESEOS 
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT : 

ΒΡΙΤΙΘ &ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81. PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, 
CHARTA QUALITAS, INTEGRITAS TEITUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM YARIETAS 
TUM MUMERNUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER 
S1MILIS, PRETIL EXIGUITAS, PRESERTIMQUE 18TA COLLECTIO UNA, METIIODICA ET CIIRONOLOGICA, 
BEXCENTORUM FRACMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSOnUM, VEL ETIAM 
INEDITORUM, PRIMUM AUTEM IN ROSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS ET M8S. AD OMNES 
£TATES, LOCOS, LINGUAS FORNASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM, 

ET KX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUM. 


SERIES LATINA, 


IN QUA PRODEUNT PATRES 'DOCTORKS SCRIPTORESQUE ECCLESIE LATINAE 
TERTULLIANO AD INNOCENTIUM Il 


 AGCURANTE J.- P. MIGNE, 


Bibiiotbces eleri universe, | : 
SIYE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICA RAMOS RDITORR. 





PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS CCLRSUR, wy δυὸ P; RTTES PiVIOLCDR. ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GR/ECO-LATINAM, 
AWEE PARTES PENE JAM I TEÓRS 2ENAPATAESSUNT. Aa dia, ÜCCÉNTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIDUS MOLE SUA 
STANS, DECEM ET CENTUM $UPRA MILLE FRANCIS VENIT : ΘΚ ΔΑ DUPLIC! EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR 
CRAECUM TEXTUM UNA CP, 4ERSIONE LATE!NA LATERALI COMFLECTITUR, NOVENQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA 
SERIE GRUECA, NON EXCEDIT. pOSTEEIDR AUTEM VERSIÓNEH LAVÍUAH "TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET 
QUINQUAGINTA YOLUMINA RE£TINETOR. SECUNDA SÉRJE» 'GXJECO-LA'T INA SEXAGINTA VOLUMINA TROBABILITER 
NON SUPERABIT ; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN 
CECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUXMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, 
CT PRET!! DUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRACAM COM- 
PARET NECESSE ERIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA 
ZQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIG EMAT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX 
GR4CO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINEBIT. 18TA& CON- 
bITIONSS FUTURIS PATROLOGLE SERIEBUS APPLICANTUB, 81 TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NON NOBIS DEEST. 

—ÉÓ - Ὁ πον * 


PATROLOGIE LATIN.E TOMUS LXIX. 
VIGILIUS PAPA, GILDAS SAPIENS, PELAGIUS PAPA, CASSIODORUS. 


m á— ASTRID τ Ὁ 
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, 
IN *14 DICTA THIBAUT, OLIM D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO 
DENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MUENIA PARISINA 


1865 





BR. 
An 


Ü 
ΜΗ 
E. U1 


AVIS IMPORTANT. 


D'aprés une àesiois providentielles qui régissent 16 monde, rarement les euvres au-dessus ae .'ordinaire se font 
sns eontradictions plu» ou. moins fortes et. nombreuses, Les Ateliers Catholiques ne pouvalen, guére échapper à ce 
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance; tantót on a dit qu'ils étaient fermés 
ou qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 2i ans, et les productions qui en sortent 
deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence 
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clergé scra 
terminée en ses 2,000 volumes in-i*. Le passé parait un sür garant de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerouà 
eraindre. Cependant, pormi les calomnies auxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en est deux qui ont été cont- 
nuellement répétées, parce qu'étant ples capitales, leur effet eniralnait plus de conséquences. De petits et ignares 
concurrents se sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions 
étaient mal corrigées et mal imprimóes. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ne sont 
que les chefs-d'eeuvre du Catbolicisme reconnus pour tels dans tous les temps et dans tous les pays, il fallait bien 
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle s de plus sérieux, la correction et l'impression; en effet, les chefs-d'oeovre 
viéme D'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisible. 

ll est trés-vrai que, dans le principe, un succés inoui dans les fastes de Ja Typographie ayant forcé l'Editeur de 
recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à i:oindre prix, quatre volumes 
du double Cours d'Ecrilure sainte εἰ de Théologie furent tirés avec la correction insuffisante donnée dans les impri 
meries à presque tout ce qui s'édile; il est vrai aussi qu'un ceriain nombre d'autres volumes , appartenant à diverses 
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécapiques ont 
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans 
des onvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est 
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et commeot en serait-il 
autrement , aprés toutes les peiues et toutes les dépenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de 
toutes fautes? L'habitude, cn typographie, méme dans ]es meilleures maisons, est de ne corr ger que deux épreuves 
et d'en conférer une troisiéme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur. 

Dans les Altelters Catholiques la ditlérence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous 
le harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un 
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit 
en seconde de la méme maniére, mais en coliationpnant avec la premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla- 
tionnant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnant avec la tierce. On renouvelle la méme opé- 
ration en quinte, eu collationnant avee la quarte. Ces collationnements opt pour but de voir si aucuue des fautes 
signalées au bureau par MM. les correcteurs, sur a marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le 
marbre et le métal. Aprés ces cinq leetures entiéres contrülces l'une par l'autre, e: en dehors de la préparaticn 
ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, rd 
conséquent la pureté du texte se trouvant immohilisée, on fait, avec 18 copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é- 
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. 

Aussi ya L il à Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nombre que dans vingl-cinq 
imprimeries de Paris réunies ! Aussi eucore, 14 correction y coüte-t-elle autant que [8 composition, tandis qu'aiileur£ 
elle ne coüte que le dixiéme ! Aussi enfin, bien que l'asseriion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par 
tant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catlioliques laissent bien loin derriére elles 
celles méme des célébres Bénédictins Mabillon et Moutfaucon et des célebres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on 
compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grec 
comme en latin, on se convaincra que l'invraisemblable est une réalité. 

D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de ]a partie typographique et n'étant 
pos correcteurs de profession, lisalent, non ce que portaient les p mais ce qui devait s'y trovver, leur 

aute intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jésnites, opéraient presque 
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la muitipliicitó des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques, 
dont le propre est surtout de ressusciter 1a Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés. 

Le R. P. De Bucb, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en 
dix- huit mois d'étude, we seule faute dans notre Patrologie [atine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Uni- 
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet, 
n'avoir pu également surprendre une seule faute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin, 
le savant P. Pitra, Bénédictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Amigles de philosophie chrétienne, mis au 
délüi de nous convaincre d'une seule erreur !ypograpliique, ont été forcós d'avouer que nous n'avions pas trop 
présumé de notre parfaite correetion. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes el de bons he!lénistes, et, ce qui 
est plus rare, des hommes trés-positifs et t;és-pratiques, eh bien ! nous leur promeltons une prime de 25 centimes 
par chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de 1:05 volumes, surtout dans les grecs. ' 

Malgré ce qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'imporlance et m&me la nécessité 
d'une correction parfaite pour qu'uh ouvrage soil véritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, et 
est résolu de se livrer jusqu'à 1 fin à une opérijian ,longuey *p/jblA et todieb4é savoir, la. révision entiére et 
universelle de ses inbombrables clichés. Aingyliecupadd se$ velumes 3t fut di 3i iésure u'il les remet sous presse, 
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre, OuarapteZvorimes Ὑ sont θυ Ὗ fetobt occupés pendant 10 ans, et une 
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de frances est consacree à cet important contróle. De cette 
maniére, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distingnaient.eptres toptps ἨΔΤ 1a supériorité de leur 
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, Uenb dutut Velnps WP din$ epeun pays; Ar quel est l'éditeur qu, 
pourrait et voudrait se livrer APRES CUE'P: à δ΄ lravaux .si gigantibsQdes- et d'uh. pfix si exorbitant ? l1 faot 
certes éire bien pénétré d'une vocation divin. $*ceCeffel, poür ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense, 
surtout lorsque l'Europe savante procelame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de 
la Bibliothéque universelle du Clergé. Le présent volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront 
à l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour- juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport 
de la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteropt en iéte l'avis ici tracé. Nous ne recopnaissons que cette 
€dition et celles qui suivront sur nos planches de méial ainsi corriyées. On croyait Mure que la stéréotvpie 
immobilisait les fautes, attendu qu un cliché de métal n'est point élastique; pasdu tout, il introduit la Mo cred 
car on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à extinction de fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drach, 
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues. . 

Nous avons 18 consolauon de pouvoir finir cet avis par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini par 
ébranler les grandes publications en Italie, en Allemagne, en Belgique et en France, par les Canons grecs de Rome, 
le Gerdil de ie les, le Saint Thomas de Parme , l'Encyclopédie religieuse de Manich, le recueil des déclarations des 
riles de Bruxelles, les Bollandistes, le Suarez et le Spicilége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que des 
ouvrages de courte haleine. Les 10 - 45, οὐ s'engloutissent les in-folio, faisatent peur, et on n'osait y toucher, par 
crainte de se noyer dans ces ablmes sans fond el sans rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus, 
sous uotre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrógations, 
à une Biographie et à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites οὔ qui se 


le Grec 


font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude ; la correction semble en avoir étó faite par des aveugles, 


01 qu'on n'en aít pas senti ls gravitó, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reprodueliom 
eorrecte surgira bientót, ne fü:-ce qu'à la lumiere des$ écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore. 


l 


TRADITIO CATHOLICA. 
SACULUM V1. ANNI 555 569. 


MAGNI AURELII 


ASSIODORI 


SENATORIS, 


Vil] PATRICII, CONSULARIS, ET VIVARIENSIS ABBATIS 


OPERA OMNIA 


IN DUOS TOMOS DISTRIBDTA, 


AD ViDEM MANUSCRIPTORUM CODICUM EMENDATA ET AUCTA, NOTIS, OBSERVATIONIBUS ET 
INDICIBUS LOCUPLETATA, PR/ECEDENTE AUCTOBIS VITA, QUA NUNC PRIMUM IN 
LUCEM PRODIT CUM DIS-ERTATIONE DE EJUS MONACHATU 


OPERA ET STUDIO 2. GARETIH 


MONACHI ORDINIS SANCTI BENEDICTI E CONGREGATIONU SANCTI MAURI, 
NOBIS AUTEM CURANTIBUS ACCESSERUNT 


COMPLEXIONES IN EPISTOLAS B. PAULI 


QUAS EDIDIT ET ANNOTAVIT 8CIPIO MAFFEIUS. 


PIUECEDUNT 


! VIGILII PAPE, GILD/E SAPIENTIS 
PELAGII PAP/E 


e» “ 


δ κι PTA. ÜNIVERSA 


3 


its ἦν FL ΠΆΛΙ, .ET PELLSNDIQ ΤΠ ΤΑῚ 


2). '*» Ἂς 
*- *. 





ACCURANTE J. Dp. MIGNE, 


BIBLIOTHECIE CLERI UNIVERSE, 
. SIVE 
CURSUCM COMPLET.:RUM IN. SINGULOS SCIENTIAE ECCLESJASTICIE BAMO':, EDITOLB. 
— ÁÉ 09-0 - M 


CASSIODORI TOMUS PRIOR. — CLEETERORUM TOMUS UNICUS 


— MÀ ep xol) - ioc Era na 
VENEUNT 2 vortuMINA 15 FRANCIS GALLICIS, 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA THIBAUT, OLIM DAMHRBOISE. PROPE PORTAM LUTETIAE PAIUSIORUM VULGO 
D'ENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTltA MUENIA PAHKISINA. 


1805 


TRADITIO CATHOLICA. 


SAECULUM VI. ANNI 555-560. 


ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO LXIX CONTINENTUR. 





VIGILIUS PAPA. 


Notitia ex Libro Pontificali. 
Vigilii Pape Epistola et Decreta. 


GILDAS SAPIENS, 


Notitia ex Gallandio. 
Gilde Liber querulus de extidio Britanniae. 
Pars I. Historica. 
— I. Increpatoria in tyrannos. 
— ΠῚ. Increpatoria in clerum. ἡ 


PELAGIUS PAPA. 


Notitia ex Libro Pontificali. 
Pelagii I Epistolae. 


MARCUS AUREL. CASSIODORUS. 


PROLEGOMENA. 


Joannis Garetii Epistola dedicatoria ad Michaelem Le Tellier, Francie 
cancellarium. 

Joannis Garetii Pra[atio. 

Marc. Aurel. Cassiodori Vita, 

De Marc. Aurel. Cassiodori vita mauastica: Dissertatió.: 

De Marco Aurel. Cassiodoro :Auétotun. Zostimónia: 3 

Marci Aurel. Cassiodori Variarum libri Ἐπ ΔΙΑ ΩΝ ix 

Historia ecclesiastica, Tripatiig did. £t Ὁ ΤΣ 

Chronicon, δὰ Theodoricttin fegém. t 

Coinputus Paschalis. 


APPENDIX. 


Jornandis seu Jordanis, episcopi Ravennatis, De Getarum sive GORNUN 
rebus gestis, ad Castalium. 
Index analyticus in tomum priorem Cassiodori. 


GENULRUS RO CE Ung 


e 


Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. . 


| KS 


ANNO DOMINI DXEXVIII—DLV. 


VIGILIUS PAPA. 


NOTITIA ( ez libro Pontificali ). 


Vigilius * natione Romanus, ex patre Joanne con- A secutus est Joa;nes magister militum cognomento 


sule, sedit annos 17 ^ merses 5 (a) dies 26. Eodem 
tempore Delisarius patricius commisit bellum * cum 
Viuige rege Gothoru:n. Quei. fugientem noctu in- 


(a) Ms. Luc., 7. 


4 Cum Vigilius favore The dore Augustx in se- 
dem apostolicam intrusus post obitum Silverii se 
pontificatu subdole abdica;set, ea spe fortasse ut 
per studia Belisarii l«gitime eligeretur, electuris no- 
vum pontificem Romauz Ecclesix clericis ille metus 
incessit, ne si Vigilium multis criminibus notorie 
contaminatum eligereut, in sacros canones delin- 
querent; si vero praterirent, schismati et pericu- 
losissimae haeresi occasionem  przberent. Post lon- 
gam consultationem, ad avertenduim schismatis et 
hareseos periculum , divino instinctu , fortasse om- 
nium consensu electus est Vigilius , catholicus qui- 
dem, sed propter ambitionem, hzreticorum conver- 
salione pollutus. Post eimissaim fidei confessionem, 
omnisque hzxreseos exsecrationem, evectus esi in 
thronum pontificium iv calendas Julii, anno Christi 
540, qui est Justiniani 11. Hxc omnia nutu Dei fa- 
cla esse probavit evertus. Adinirabili eniin exemplo 
accidit ut qui ad maledicendum populo Dei antea 
fuerat inductus, idem ad benedicendum eidem con- 
verteretur, quemqu2 Theodora imperatrix ad revo- 
candum Anthimum in sedem pontilicalem evexerat, 
ille post legitimam sui electionem anathema adver- 
sus eumdem atque collegas ipsius lizreticos irroga- 
tum iterum confirinaverit. Justinianus imperator de 
legitima electione Vigilii certior red litus, more ma- 
jorum suorum apud euindem per legatuin ct episto- 
lam fidei confessionem edidit, ut patet ex reddita 
Vigilii epistola, qua preter exspectationem Theodo- 
rx Auguste in Antliimum ejusque collegas haereticos 
anathema intorsit. In Italia nulla ducum virtute Ra- 
venna civitas dedita, ipseque Vitiges rex Gotborum 
anno Christi 540 victus fuit a Delisario ; qui hanc ob 
rein ab zmulis invidiam passus, et in alleclatze ἰγ- 
rannidis suspicionem adductus, Constantinopolim 
revocatur. Qui cum venisset, adductis secum devi- 
cli$ hostibus, triumphare nou est permissus, pro- 
pterea fortasse quod impix: Áugust:» nimium obtem- 
Erant in pontificem impia et sacrilega attentasset. 

heobaldus rex Gothorum vires dispersas restaura- 
vit, post cujus cedem Totilas Theobaldi nepos, fla- 
gellum Grz:corum in Occidente dominantium, eve- 
ctus est in regnum : qui post aliquot victorias contra 
Romanos partas Campania potitus est, ubi eidem 
accidit, quod refert S. Gregorius ii Dialogorum, cap. 
: 18, de sancto Benedicto Cassinensi monacho, qui 
' venienti Riggovi ad explorandum domini prophetiam 
dixit : Pone, fili, pone hoc quod portas, non est tuum. 
lpsi vero Totlzx ad se venienti pr:enuntiavit dicens : 

ulta mala (acis, multa mala fecisti, jam aliquando 
ab iniquitate conquiesce : equidem Romam ingressurus 
es, mare (ransiturus ; novem annis regnans, decimo 
morieris. Quando post totam fere subactam Italiam 
Roma potitus fuerit, infra dicemus. Hujus temporibus 
uatuor pluresve Persarum irruptiones in Romanos 
acte sunt a Cosrhoe Persarum rege, quas describ.t 
Procopius de Bello Persico. 

AÀuno pontificatus Vigilii septimo, qui est Christi 

$16, Petrus Hierosolymorum episcopus vita defun- 


Sanguinarius, et tenuit eum, et adduxi: ad Belisa- 
rium et ad Vigiliun Romam. Tunc dederunt ei sa- 
cramenta in basilica Julii4b) , ut salvum illum per- 


(b; Wem cod., Julia. 


ctus est : in locum ejus successit. Macarius ll, qui 
ex sinistro judicio suspicionem h:ereseos incurrit. 
Theodora Augusta lhoretica Severiana ad eversio- 
nem fidei orthodloxx solum intenta, cum imperasset, 
teste Procopio, annum unum et viginti, anuo im 
rii Justiniani 25, diro anathematis jaculo per Vigi- 
lium sauciata, ulciscente numine haud dubie divino, 
misere interiit. Qua fide ergo Anastasius dicat Vigi- 
lium jussu imperatricis e templo Sancte Euphemize 
Chalcedone extractum fuisse, infra dicemus. Si non 
i upize hujus f-minz imperio nitnis obsequens fuisset 
Delisarius, manusque violentas a Silverio retraxisset, 
felicissimus fuisset dux inilitum : quia tamen Deum 
feminz postposuit, e summa gloria in infimam for- 
Lunam misere est dejectus. Nam cum de insidiis Ju- 
stiniano imperatori paratis accusatus fuisset, et for- 
tasse etiam convictus, bonis et dignitatibus omnibus 
exutus est, excxecatus, eoque paupertatis adactus, ut 
stipem mendicare coactus fuerit. Zonaras, Cedrenus, 
Volaterranus, ete., Baronius anno 561. Qux occa- 
sione trium capitulorum, scr.pta Theodori Mopsue- 
steni, Theodoyeti, atque epistolam Ib: concernen- 
tium, hujus temporibus dicta, scripta, aut gesta fue- 
rint, per litteras, concilia οἱ edicta, infra patebit. 
Prima Justiniana metropolitan: sedis dignitate 2$ 
rerogativa auctoritate Vigilii exornata fuit. Novella 
31, c. ὅ Basilicam a se constructam sacris imagi- 
num picturis decoravit, ut ait Hadrianus papa in 
epis'ola ad Carolum Magnum ; monasterium a Chil - 
deberto Francorum rege erectum privilegiis et im- 
munitatibus decoravit, ut scribit S. Gregorius lib. vir, 


C epist. 115. Vigilius etiam episcopum Origenem antea 


sepius damnatum, suo etiam constituto condemna- 
vit. Cassiodorus lustit. diviuarum lectionum, l. i, c. 5. 

Ex actis hujus pontificis singularis Dei erga Ro- 
manam Ecclesiam providentia, atque admiranda 
apostolicz:e sedis auctoritas omnibus innotescit. 
Quanquam imperatricis aliorumque desiderio spera- 
tum fuerit, naviculam Petri eo ducendam, quo ipsi 
suo affectu commoverert Vigilium suo studio ac fa- 
vore in sedem apostolicam violenter et sacrilege in- 
trusum, tamen residens in ea Christus liuc. aque il- 
luc universam navim pro arbitrio vertit, et licet 
fluctus contrarii eam urserint, flantesque venti in ad- 
versam partem quandoque impulerint, nunquam ta- 
men ipsa navicula toto tempore legitimi pontificatus 
Vigili in scopulos impegit, vel in syrtes offendit 
icübusque wndarum crebrioribus dissoluta fuit, eed 
potius illesa permansit, omnemque illam aquam, 
quam per lata fora:nina influentem excepit, integre 
ad summam s:ccitatem vicissim excussit. Videant 


ergo 


b Sexuecim annis sedem apostolicam tenuisse Vi- 
gilium scribit Baron. ann. 555. SEv. Dixius. 
* Vitigem nullo przlio habito, nulla ducum virtute, 
una cum Ravenna civitate, anno quinto belli Gothici, 
ui est Christi 540, deditum esse Belisario scribit 
rocopius. Sgv. Bimius. 


* Notas in Mansiana editione e regione textus positas sive in textu inter uncinos sive infra columnas cif. 


fris superioribus praemissis exscripsimus. Epiv. 
PairRor. LXIX. 


1 


Ho VIGILIUS PAPA. T 


ducerent ad Justinianum imperatorem. Qaem cum A male agit cum servis tuis Romanis, et cum ipsa ple- 


adduxissent Constautinopolim, gavisus est impera- 
tor, et fecit eum patricium et comitem, et transmisit 
eum juxta fines Persarum, et ibi vitàin finivit. Beli- 
sarium vero interrogavit imperator, quomodo se ha- 
beret δ Romanis, vel quomodo in loco Silverii 
statuissct Vigilium. Tunc gratias ei egerunt impera- 
tor el Augusta *, et data ei dignitate, iteruin misit 
eum in Africam 5. Qni veniens in fines Africa, sub 
dolo pacis interfecit Gontharidem (a) regem Yanda- 
lorum, et redacta est Africa sub republica. Tuuc 
Belisarius patricius veniens Romam, de spoliis Van- 
dalorum obtulit - beato Petro apostolo per manus 
Vigilii pape crucem aureàm cum gemmis, pensanteim 
libras centum, in qua scripsit victorias suas : cero- 
stata argentea (5), deaurata majora duo, quz stant 
usque bodie ante corpus beati P'etri apo-toli. Sed et 
sh alia multa doua et eleemosynas pauperum largitus 
est. Fecit etiam Delisarius patricius xenodochium in 
via Lata, et in via Flaminia juxta civitatem Ortas 
|Ostiam| monasterium Sancti Juvenalis, ubi posses- 
siones eL dona multa largitus est. Eodem tempore 
Theodora Augusta scripsit ad Vigilium papam : Veni, 
adimple nobis qux: prona. voluntate tua. promisisti 
de patre nostro Ànthimo, et revoca eum in officio 
suo. Ad hxc rescripsit Vigilius: Absit hoc a me, 
domina A.ugusta : prius locutus sum male et insipien- 
ter, modo autem nullo modo tibi consentio, ut revo- 
cem hominem hireticum et anathematizatum. Etsi 
indignus, vicarias sum beati Petri apostoli, quomodo 
fuerunt antecessores mei sanctissimi Agapetus et 
Silverius, qui eum damnaverunt. Tunc Romani fece- 
runt suggestiones suas 4 contra Vigilium, co quod 
eum consilio ejus depositus fuisset Silverius beatis- 
simus papa. Suggerimus , inquiunt, pietati tux, quia 


(a) Idem cod., Widtharim. 


ergo novantes h:eretici quam przemature triumphent 
de naufragio hujus naviculz, quando ci prxsidebat 
Vigilius. Si auctor est illius epistole fideique formu- 
ἴο, quam ex Liberati breviarto objiciunt, nihil aliud 
vicerunt, quam quod eo tempore exteriore profes- 
sione in gratiam imperatricis spe pontificatus obeu.i- 
di vel retinendi havresim  prolessus eam epistolain 
scripserit, quando adhuc vivente Silverio pseudopa- 
pa esset : quem si vel errasse, vel hereticum et si- 
moniacum fuisse ipsi probarent, nullam maculam 
Ecclesix orthodoxx ejusque dogmatibus infligerent. 
Quod autem post obitum Silverii, quando per dile- 


ctionem vel approbationem cleri Romani papa legi- ἢ 


limus esse ccpit, nihil horum dixerit, scripserit, vel 
egerit, indicabunt ille anathematis sententtv quas in 
Anthimum, teste Gregorio, a predecessoribus antea 
condemnatum, et in Theodoram Augustam pronun- 
liavit. Quid vero de ipsa epistola sub nomine VY igilii 
ex Liberato desumpta senttendum sit, dicemus infra 
in notis epistolarum ejusdem. Sev. Brus. 

"^ justinianum de revocando Anthino in sedem 
suam conscium rfn fuisse, sed potius ea omnia se- 
cretà. machinatione Theodor: Auguste cum Vigilio 
commissa esse, indicat epistola Justiniani ad Men- 
nam, qua supra excusa est sub Silverio : in cujus 
line inler alios exsecrandos h:xreticos condemnan- 
dos enemerat. Anthimum Trapezuntis episcopum. 
Uude patet quod ipse imperator Belisarium hac de 
causa gratias non egerit, nisi forte .persuasum sibi 
habuerit Silverium justa sententia condemnatum, 


be sua, et quia honiicidam illum accusamus. Sic est 
in furorem versus, ut datet alapam notario suo ; 
qui mox ad pedes ejus cadens exspiravit. Item dedit 
nepotem suum Vigilius Asterio consuli filium mulie- 
ris vidt: ; quo casu faciente, fecit eum teneri nocte, 
et tandin cxdi quandiu vitam finiret. Quo audito, 
Augusta misit Antliemium scribonem cum jussione 
sua, et cum virtute majore ad Romam, dicens: Si 
eum inveneris in basilica Sancti Petri, parce: nam 
si in Lateranis, aut in palatio, aut in qualibet eccle 
sia inveneris Vigilium, mox impositum in navim 
perdue eum usque ad nos. Nam, si non feceris, per 
Viventem in &ecula, excoriari te faciam. Qui Antlie- 
mius scribo veniens Roinam, invenit eum in ecclesia 
Sancte Cocilie, x calendas Decembiis (erat enim 
dies natalis ejus) munera erogantem ad populum. 
Tenentes ergo eum, deposuerunt ad Tiberim, ct mi- 
serunt eum in navim. Plebs autem et populus se- 
quebatur eum, acclamautes, ut orationem ab eo ac- 
ciperent. Dataque oratione, respondit omnis popu!us : 
Amen; οἱ mota est navis. Videntes Romani quod 
mota esset navis in qua sedebat Vigilius, capit po- 
pulus jactare post eum lapides, fustes [ cum calci- 
bus, et] eacabos, et dicere : Fames tua tecum. Mor- 
talitas tecum. Male fecisti Romanis, male invenias 
ubi vadis. Et quidam amatores ejus secuti sunt. eum 
de ecclesia. Qui ingressus Siciliam * iu civitatem 
Cataueasem, permissus est facere ordinationem. per 
measem Decembrem, presbyteros et diaconos, in 
quibus retransmisit Romx Ampliatum presbyterum 
et vicedominum suum, οἱ Valentinum episcopum ad 
sanctas Rufinam et Secundam, ad custodiendum 
Lateranas, ct gubernandum clerum. Et valefaciens 
omnibus, ingressus est Constantinopolim f in vigilia 


(b) In eodem deest argentea. 


eue Vigilium legitima subrogatione suffectum fuis- 
se. [pEu. 

b Hec sub pontificatu Joannis Il anno Christi 555, 
e videntur. Ing. 

e Hxc oblatio, cujus etiam meminit auctor Mi- 
scele historie, fortasse facta est sub pontificatu 
Silverii, anno Christi 557, quando Belisarius post 
devictos Gothos Romam subegit. Si tamen aliqua do- 
natio facta est Vigilio, oportuit eam oblatam fuisse 

er ministros Belisarii in ejusdem absentia. Nai 
i»sum Belisarium quarto anno belli Persici Ttomain 
non fuisse ingressum, videre est ex Procopio. ἴδεν. 

4 Historiam quz sequitur, uedue ad illa verba : 
Qui ingressus Siciliam, etc., de fide suspectam esse 
Baronius anno 516, numero 54, probat, eo argumcen- 
to fretus, quod trium capitulorum causa tautum vo - 
catus fucrit, cum Menna Constantinopolitanus atque 
primarii Oricutis episcopi, edicto Justiniani de tribus 
capitulis damnandis promulgato, non prius subscri- 
bere vellent, quam Romanus pontifex consensisset. 
Putabat enim pontificem quibus posset fleri blanditiis 
conciliandum , et non nisi honoriflce invitandum 
esse, ne illo repugnante, a quo omnes Orientis ep.- 
scopi dependebant, de promulgato edicto omnes co- 
natus irriti eflicerentur. Ipes. 

* lu. Sicilia longiores moras traxisse pontifiecm, 
indeque Urbi fame laboranti frumentum a Gothis in- 
terceptum misisse, tradit Procopius lib. m de Dell«c 
Gothorum. Ipkx. 

f Vigilius ad comitatum profectus contra exeur 


i$ NOTITIA. 14 
Natalis Domim nostri ^ Jesu Cliisti. Tunc obvius 4 comedere. Quadam die intravit. Romam a porta 


est ei imperator, et oscalantes se, coeperunt flere, 
et plebs illa psallebat ante eum usque ad ecclesiam 
Sancte Sophiz, dicens :"'Ecce advenit dominator 
dcininus, etc. Per biennium vero fuerunt contentio- 
ues (a) de Anthimo patriarcha, quomodo promisisset 
revocare et remittere eum in locum suuin, et cau- 
tionem manus sux ostendebant, quoinodo pronise- 
rat eum in ordinem suum revocare. Sed Vigilius nul- 
latenus eis voluit consentire, sed tanta roboratus 
virtute, magis mori des:derabat quam vivere. Tunc 
Vigilius papa dixit : Ut video, non me fecerunt vepi- 
re ad se Justinianus et Theodora piissimi principes, 
sed hodie scio quod Diocletianum et Eleutheriam 
inveni : facite ut vultis, digna enim factis recipio. 
Tunc dedit alapam ^ in faciem ejus quidam, dicens : 
Momicida, nescis quibus loqueris ? Nescis quia Sil- 
verium papam occidisti ? et filium mulieris vidus ad 
calces el fustes interfecisti ? Tunc fugiens in basili- 
cam Sanct» Euphemi:x, tenuit columnam altaris ; 
qui tractus ab ea, ejectus est foras ecclesiam. Fecit- 
«que Theodora Augusta mitti funem in collum eju;, 
et trahi per tolam civitatem usque ad vesperum. 
Tunc missus est in custodiam, et dabatur ei modi- 
cum panis et aqux. Clerus autem Romanus qui cum 
eo erat missus est in exsilium per diversa loca, ad 
imetalla incidenda. Tunc Gothi fccerunt sibi regein 
Dadiullam (5), qui Totila nuncupabatur, qui descen- 
dens Romam obsedit eam *. Et facta est fames in 
civitate Romana talis, ut etiam natos suos velleut 


(a) Idem cod., intentiones. 
(b) Lem, Baduam. 
(c) Idem, Patricii, et consules. 


plum sancti Leonis, aliorumque pr:edecessorum suo- 
rum, naviculam Petri, cujus clavum immotus sedens 
Romz tutius tenuisset, magno periculo exposuit, ut 
infra patebit ex notis epistolarum et conciliorum. 
δεν. Biwivs. 

* Procopius de Bello Gothico, cap. 5, transacta 
hieme, redditoque navigandi opportuno tempore, 
Vigilium e Sicilia solvisse, et Constantinopolim ap- 
pulisse scribit: idque superioribus Anastasii verbis 
est convenientius. Nam si prope diem Natalis Domi- 
ni mense Decembri , quod ait, ordinationem habuit, 

uomodo in vigilia ejusdem Natalis Domini potuit 

pstantinopolim pervenisse * Baronius anno 547, 
num. ὅθ. [pgw. 

» Hzcqus sequun'ur contigerunt post obitum Theo- 
dore, anno Chris 551, quando excitata in eum 
rursus persecutione per Theodorum episcopum Cx- 
sariensem, debuit confugere Chalcedonem in basili- 
cam Sancti Euphemii, ut patet ex epistola Vigilii ad 
universam Ecclesiam scripta. Unde qux mixtim et 
confuse de Theodora Augusta jam ante triennium 
defuncta deinceps ab Anastasio recensentur, suis 
quz que locis leetor restituat. Ipgs. 

€ Ànno Christi 546 obsideri ceeptam, Isauri mili- 
tes anno sequente Totilo prodiderunt, cum Roma- 
nis dira fame pressis sordidissima quxeque deficerent, 
et multi mortui conciderent. Occupatam Urbem To- 
tilas jam diruere, ct in ovium pascua redigere ince- 
po sed Belisarii litteris sapienter id dissuadenti- 
»us &epius lectis, consilio destitit. Belisarius eam- 
dem recuperavit, postquam Totilam eodem anno 
517 iterum campestri pae superasset. (Quomodo 
camdem urbem anno 550 vicissim Isaurorum pro- 
ditione deditam Totile, atque ab eodem nois xedi- 


Sancti Pauli, indictione xin [xiv]. Tota enim nocte 
fecit buecinam clangi, usquedum: cunctus. populus 
fugeret , aut per ecclesias se ce'aret, ne gladio Ito- 
mani vitam finirent. Habitavit rex cum Romanis 
quasi pater cum filiis. Tunc quidam de senatoribus 
fugientes, Citheus [Techeus!, Albinus, et Dasilius 
patricius et consul (c) , ingressi sunt Constantinopo- 
lim, przesentati ante imperatorem afllicti et desolati. 
Tunc consolatus est eos imperator, et ditavit eos, 
sicut digei erant, tauquam (d) consules Romani. 
Eodem tempore imperator Justinianus misit Nar- 
seiem eunuchum ? οἱ cubicularium suum in Italiam, 
cui, data pugna cum Gothis, doravit Deus victoriam, 
et occisus est rex, et multitudo Gothorum interfecta 
est. Tunc adunatus clerus rogaverunt Narsctein *, 
ut una cum cjus suggestione rogarent principem, 
ut si adhuc viveret Vigilius papa, aut presbyteri, 
seu diaconi, vel clerus, qui cum eodein Vigilio fue- 
rant exsilio deportati, reverte-entur. Suscepta rela- 
tioue Narsctis, vel cuncti cleri Romani, Lretus effc- 
clus est iinperator, et omnes inclyti ejus, co quod 
requiem doaasset Deus Romanis. Mox misit jussio- 
nes suas per diversa loca, ubi fuerant in exsilio dc- 
portati in. Gissa (e) et Proconneso, et adduxit eos 
a:te se imperator, dicens eis: Vultis recipere Vigi- 
lium ', ut fuit papa vester ἢ Gratias ago. Minusne ἢ 
llic habetis archidiaconum vestrum Pelagium, et 
manus mea erit vobiscum. ltesponderunt omres: 
Imperet Deus pietati tux. Restitue nobis modo Vi- 


(d) in eodem deest tanquam. 
(e) ldem cod., Gypso. 


ficiis illustratam Narses dux Romani exercitus, Dei 
auxilio atque D. Mari:e Virginis intercessione [rc- 
tu:, rege et exercitu Gothorum occisis, a barbaro- 
rum imperio liberarit, infra dicemus. Ines. 

4 [ilo anno quo imperator ad instantiam Vigilii 
papa edictum de tribus capitulis promulgatum re- 
vocavit, seque Romano pontifici obsequentem prz- 
buit, Narses dux Romani exercitus, Dei auxilio per 
intercessionem beatze Marix Virginis fretus, Totilam 
una cum toto ejus exercitu anno decimo regni ejus 
(prout sanetus Benedictus monacbus eidem przedixc- 
rat) fudit et interemit, ipsamque Urbem, jam sc- 
cundo ab ipso occupatam , secundo recuperavit, an- 
no nimirum Christi 555. Claves portarum Narses, 
teste Procopio, Constantinopolim misit ad Justinia- 


D num. imperatorem, lta clavibus Urbis potitus est 


imperator, quando claves Petri in Vigilio recognc- 
vit. Ipgw. 

* Dubium non est quin Vigilius rogatu Narselis 
ab exsilio liberatus, quintam synodum de trium ca- 
pitulorum damnatione habitam confirmarit, maxime 
cum id vehermentissime urgeret imperator, ncque 
ulla alia ratione amicitia et pace conciliari possent. 
Vide Baronium an. 554, n. j 4, 5, 6. IpEw. 

f Justinianus hoc loco sacrilege confirimationem 
et abrogationem Homani pontificis usurpat ; quanta 
vero tolius imperii jactura, clare infra patebit. Do- 
lendum e«t quod clerus Romanus populo poscenti 

omiserit post obitum Vigilii non alium sulfectuimn 
iri pontificem, quam quem imperator prasentasset ; 
cum ea ralione ducta sit in captivitatem domina 

entium, et regina provinciarum facta fuerit sub ti- 
uto. Ipgw. 


15 VIGILI] PAP/E 46 
gilium, et quando eum voluerit Deus transire de hoc A pultum est ad Sanctum Marcellum, via Salaria. flic 


seculo, tunc vestra przceptione nobis donctur Pela- 
eius archidiaconus noster. Tunc dimisit omnes cum 
Vigilio. Venerunt itaque in Siciliam in civitatem Sy- 
racasas, ubi Vigilius afflictus, calculi dolorem habens, 
mortuus est ^. Cujus corpus ductum Romam, se- 


fecit ordinationes duas per mensem Decembrein, 
presbyteros 46, diacones 16, episcopos per diversa 
loca numero 81. Et cessavit episcopatus menses tres 
dies quinque. 


à Pelagius diaconus in suspicionem octisi Vigilii incurrit; verum seipsum de illata calumnia expurgavit, 


at patet infra in Vita Pelagii. SEgv. Bixius. 





VIGILII PAPE 


EPISTOL/E ET DECRETA. 


EPISTOLA (olim fI) VIGILII ADIIUC PSEUDOPADP/ZE κα sus , et usque ad fines orbis terrze verba eorum dis- 


AD EUTHERIUM ἡ. 
Eutherii consultationibus respondet. 
^ Dilectissimo ἡ fratri Euthero] Eutherio * Vigi- 
lius. 


Directas ad nos tuxe charitatis epistolas, plenas catho- 
licz inquisitionis sollicitudine [el sollicitudinis], gratan- 
4er accepimus , benedicentes Dei nostti clementiam, 
quia tales in extremis. mundi partibus dignatus est 
suis ovibus providere pastores, per quos el pascuis 
valeant salutaribus abundare, et ab antiqui hostis [ini- 
qui lupi] rapacitate «ervari, ut insidias 4 nequcant 
cjus subreptionis incurrere. Unde certum est, quia 
promiss» vos beatitudinis gratia subsequatur, quando 


tensa, dilectionis tux* corda Christo probaveriut esse 
lidelia ; tamen si quid ex his in Ecclesia qux tu: 
gubernationi Dco auxiliante commissa est, necdum 
plena luce claruerit, ad cumdem fontem de quo illa ! 
salutarius manarat lympha, recurritis; quod debita 
charitate sumus amplexi, quia fiducialiter de his, 
unde apud eos observantiam esse dixistis ambiguam, 
nostra voluistis responsione firmari. Quapropter di- 
lectionem tuam in Domino solutantes , de singulis 
quid juxta catholicam disciplinam teneat apostolice 
sedis auctoritas , subjectis € aliquibus etiam sancta- 
rum capitulis regularum , te credimus instiruendum. 

I. Ac primum de his quos l'riscillianz h:eresis in- 
dicasti vitiis inquinari , sancta et conveniente reli- 


vobis coelestium perfectio doctrinarum tam votiva C gioni catholicze eos detestatione ju.licas ^ arguendos, 


sciscitatione perquiritur. Scriptum est enim : Beati 
qui scrulantur testimonia ejus : in toto corde exquirunt 
eum (Psal. cxvii). Hoc. igitur, frater. charissime, 
propositum tu: consultationis tota mente tractantes, 
de te quoque provenire contendimus [conlidimus], 
qui regulam catholic fidei iisdem studes tenere ve- 
stigiis quibus eam in apostolica fide * cognoscis esse 
fundatam. Et quamvis sonus eorum toto orbe diffu- 


ὁ ]iec epistola hactenus inscripta fuit Eutherio 
sive Eleutherio episcopo, ut olim monuimus in notis 
ad Gratianum. Certum est autem inscribi debere 
Profuturo, qui fuit episcopus Bracarensis. Quod non 
solum probat auctoritas vetustissimi codicis Ecclesiae 
l,ugdunensis, sed etiam Colbertini duo optimi et ve- 
tustissimi signati num. 408 et 5970, in quibus varia 
istius epistol:». capita referuntur ex epistola pape 
Vigilii ad Profuturum episcopum. Prterea exstat 
integra cum hac eadem inscriptione in o;tiino item 
et antiquissimo codice 449 ejusdem bibliothecz Co!- 
bertine; in quo tamen deest caput de primatu Ro- 
man: Ecclesie. Et sane cum cztera capita referan- 
tur integra in codice 408 Colbertino et in Lugdunensi, 
iidem tamen non habent qux de primatu Romanz 
Ecclesix adduntur in collectione que prafert nomen 
Isidori. Porro diserta epistolxe ad Profuturum men- 
tio est in gestis concilii primi Bracarensis, ubi dici- 
tur scripta ad interrogationem ejus , et propter pro- 
lixitatem gestis minime est inserta. De die autem et 
4nno quo data est inutile reor esse si disputem, cum 
ex codice Colbertino constet scriptam esse eo anno 
quo Joannes consul fuit post Belisarium, id est anno 
^38. Baluzius in Nova Concil. Collect. At longe ma- 
jor fides habenda reliquis omnibus codicibus, tum 
uiss. antiquissimis Hispaniz, visis οἱ collatis ab illu- 


D desinente fere 


qui ita se sub abstinenti» simulat:e przetextu ab escis 
videntur carnium submovere , ut hoc exsecrationis 
potius animo quam devotionis probentur efficere. 1n 
qua re quia nefandi:simis Manich:eis esse consimiles 
approbantur, juste l'atrum venerabilium constitutis 
ab liac superstitione sub arfathematis sunt intermi- 
natione prohibiti, quando ὃ aliquid ciborum conta- 
gione carnium credunt [ carnalium creditur ] esse 


striss. Loaisa, tum impressis, in quibus caput de pri- 
matu Roman:e Ecclesie. habetur, quam uni Colber- 
tino, de quo non levis suspicio esse possit in Gallia 
scriptum fuisse, et iis temporibus quibus cause epi - 
scoporum appellantium sedem apostolicam discepta- 
bantur, przsertim iuclinante seculo nono, sub Nico- 
lao 1 papa, et postea in causa Gerberti Rhemensis, 
ecimo. Fieri eniin facile potuit, ut 
qui adversus llincemarum Laudunensem ac Rhotadum 
Suessionensem episcopos, sedem apostolicam appel- 
lantes, eripere ipsi conabantur episcoporum judicia, 
truncarent epistolam Vigilii, abscissó eo capite quo 
ipsi jugulabantur. Car. de Aguirre, Concil. Hisp. 
t. Il, p. 218. Sed his omissis, hanc epistolam e codice 
Colbertino descriysit Baluzius, unde sequentes varias 
lectiones decerpsinius. 
Yigi Cod. Colbert. , Dilecto fratri Profuturo episcopo 

igilius. 

€ Cod. Vatic. Palat., Profuturo. 

4 Colbert., et ab. iniqua rapacitate servate, insi- 
dias, etc. 

* |dem cod., apostolica sede. 

! |dem cod., i/luc. 

€ Colb., sublectis. 

h [dem cod., judices. 

i Colbert., ne quando..... crederent. 


* Prima imseribitur in editione Mansiana Epistola Vigilii papte nomine scripta ab Eutychiano quodam, 
quam videre est in Breviario Liberati notis comitantibus exscriptam. Epir. 


Lir FPISTOL:E ET DECRETA. 18 


pollutum : quia de his omuibus qui ad humanum A gare &. Qui si in errore permanserint, socii nobis 


victum misericordia Dei contulit [tribuit], nihi! catholi- 
cis esse judicatur immundum. Sic enim Titum doctor 
gentium Paulus monet apostolus , dicens : Omnia 
munda mundis, coinquinalis autem et infidclibus nihil 
est mundum : sed μοί μία sunt. eorum. mens. et con- 
scientia. Deum confi:entur se nosse , factis autem. ne- 
gant , abominabiles et increduli , et ad omne opus bo- 
nm reprobi (Tit. 1). Similiter et alio in loco ad Ti- 
motheum de liujusmodi cavendis erroribus pr:dica- 
vit, dicens : In novissimis temporibus | discedent 
quidam a fide, attendentes spiritibus erroris, et doctri- 
uis demoniorum, in hypocrisi loquentium mendacium, 
el cauteriatam habentium suam conscientiam, prohiben - 
tes nubere, et abstiuentes a cibis quos Deus crcavit ad 
percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et his 
qui cognoverunt veritatem : quia omnis creatura. Dei 
bona est, et nihil rejiciendum, quod cum gratiarum ac- 
tione percipitur (1 Tipi. ww). lec. igitur sequentia 5 
patrum veaerabilium constituta specialiter eos cen- 
suerunt esse damnandos qui , cum carnibus abstine- 
rent, ea quoque credebant esse vitanda, qu:e carni- 
bus fuisse videbantur admixta. Nam et ipse Dominus 
noster Jesus Christus ita pr:monuit, diceus : Non 
quod intrat in os coinquinat hominem , sed qua proce- 
dunt de ore, hec suntque coinquinant hominem (Matth. 
xv). Quapropter nec abstinentiom Deo placitam re- 
probamus, nec eos qui exsecrantur Domini creatu- 
ram recipimus in nostra societate. 


Il. De baptismo ἢ quoque * solemuiter adimplendo, 


essc non possunt. 

IM. Dehis qui etiam baptismatis gratia salutaris ac- 
cepta apud Arianos iterum baptizati, profund:e vora- 
ginis sunt morte demersi, quid per singulos ordines, 
vel :etates antecessorum nostrorum decreta censuc- 
runt, qux? multiplici sunt digesta rationc, e nostro 
scrinio revelata|relevata] capitula his subjecta direxi- 
mus. Ín quibus tamen illud speciali charitate ctiam 
convenit observari, ut. quia pro peccatis plurimis in 
gentibus iniquitas illa subrexit, in x:stimatione fra- 
ternitatis tuxe aliorumque pontificum per suas dioe- 
ceses relinquatur, ut si qualitas et poenitentis devotio 
fuerit approbata , indulgenti:&: quoque remedio sit 
vicina. Quorum tamen reconciliatio non per illam 


B impositionem manus , qux per invocationem sancti 


Spiritus fit , operatur, sed per illam qua poenitenti:e 
fructus acquiritur, et sancte communionis restitutia 
[restitutione] ^ perficitur. 


IV. De fabrica vero cujuslibet ecclesix , si diruta 
fucrit, instauranda , et si in eo loco consecrationis 
solemnitas debeat iterari, in quo sancluaria non fue- 
rint, nihil judicamus officere !, si per eam minime 
aqua benedicta [exorcizata] jactetur : quia consecra- 
tionem cujuslibet ecclesix, in qua Spiritus sancti ara 
non ponitur ?, celebritatem tantum scimus esse mis- 
sarum. Et ideo, si qua sanctorum basilica a funda- 
mentis etiam fucrit innovata, sine aliqua dubitatione, 
cum in ea missarum fucrit celebrata solemnitas, to- 
tius sanctificatio consecrationis implebitur. Si vero 


similiter quid apostolica vel sanxerit vel observet au- C sanctuaria qux habebat ablata sunt, rursus eorum 


ctoritas, in subjectis tua charitas evidenter agnoscet. 
lllud autem novelli esse judicamus erroris, quod cum 
in fine psalmorum ab omnibus catholicis ex more 
dicatur : Gloria Patri , et Filio , et Spiritui sancto, 
aliqui, sicut. indicas , subducta una syllaba conjun- 
ctiva, perfectum conantur minuere vocabulum T'i- 
nitatis, dicendo : Gloria Patri , et Filio, Spiritui 
sancto 4, Quamvis ergo ipsa nos ratio evidenter edo- 
ceat, quia subducta una syllaba, personam Filii * ct 
Spiritus sancti unam quodammodo esse designent ; 
tamen ad errorem talium convincendum sufficit quod 
Dominus Jesus Christus designans in invocatione 
Trinüatis credentium debere baptisma celebrari, 
Jlixit : Ite, docete omnes gentes, bapltizantes eos in no- 
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Math. ult.). 
Ergo cum non dixerit : In nomine Patris, et Filii, 
Spiritus sancti ! , sed :equalibus distinctionibus Pa- 
trem, et Filium, et Spiritum sanctum jusserit nomi- 
nari, constat illos omnino a doctrina dominica de- 
viare , qui aliquid huic voluerint confessioni dero- 


4 Colb., exsequentia. 

b Colb., De baptismo quoque renascentum trina 
mersione solemniter, etc. 

* Cod. Vatic. Palat. , quoque renascentium trina 
immersione solemniter. 

4 (olb., Gloria Patri Filio Spiritui sancto. Cod. 
Vat. Palat., Gloria Patri, Filio, Spiritui sancto. 

* Colb., personam Patris et Filii , ctc. 

f Colb., Patris Filii, ctc. 

€ Colb., suótrahere. Ios itaque tua charitas modis 


repositione [dispositione] et missarum solemnitate 
reverentiam sanctificationis accipiet. 


V. Pascha vero futurum nos, si Deus voluerit xi 
calendarum * Maiarum die celebraturos esse cogno- 
$cite. Ordinem quoque precum in celebritate missa- 
rum nullo nos tempore, nulla festivitate significamus 
habere divisum [diversum] ! : sed scmper eodem te- 
nore , oblata Deo munera consecrare. Quoties vero 
paschalis, aut. Ascensionis Domini, vel Pentecostes, 
οἱ Epiphaniz, sanctorumque Dei fuerit agenda festi- 
vitas, singula capitula diebus apta subjungimus, qui- 
bus commemorationem sancte solemnitatis, aul co- 
rum facimus , quorum natalitia celebramus : cxetera 
vero ordine consueto prosequimur. Quapropter et 
ipsius canonicze precis textum direximus subter ad- f 
jectum, quem (Deo propitio) ex apostelica traditione 
suscepimus. Et ut charitas tua cognoseat, quibus lo- 
cis aliqua festivitatibus apta connectes, paschalis 
diei preces similiter [simul] adjecimus. His igitur fra - 
ternitatis tu:e inquisitioni responsis, Deum noswum, 


omnibus ad con(essionis recte studeat tramitem revo--. 
care. Quod si [orte, quod absit, in errore, eic. Cod. 
Vat., subtrahere, etc. ut notat Baluzius. 

h Cod. Vat., restitutione. 

| Colb., efficere. 

ij Colb., in qua sanctuaria non ponuntur. Cod. Vat.,. 
sunctum ara. 

k Colb., octato calend. Cod. Vat., vin calend. 

1 Cod. Val., diversum. 


«πὶ. . e «ὦ 
^ τα. - 


Tüigna- Ja.caoes κι 


PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UÜNIFORMIS, COMMODA. OECONOMICA, 


JANMUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUNQUE. ECCLESIASTICORUM, - 


SIVE LATINORUM, SIVE GR/ECORUM, 


QUI AB RYO APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTI 1l[ (ANN. 1216) PRO LATINIS, 
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1159) PRO GILECIS FLORUEROUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA 
ECCLESLE SAECULA, 


IUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN - 
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS YARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIBUS 
OPFERIRUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUA TRIBUS NOVISSIMIS S/CULIS DERNENTUR ABSOLUTAS, DETECTIS 
AUCTA ; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIYE TO3OS, SIVE AUCTORES ALICUJUS 
MOMENT! SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIB 
SINGULARUM PAGINABUM MANGINEM SUPEnIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFI- 
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBTIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN 
ORDINE 4D TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

BUCENTIS ET QUADBAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPHADETICO, CIIRONOLOGICO, ANALYTICO, 
ANALOCICO, STATISTICO, STNTHETICO, ETC., RES gr AUCTORES EXHIBENTIDUS, ITA UT NON SOLUM STU- 
D1050 , SED NEGOT!IS IDMPLICATO, ET 8] FORTE SINT, PIGRIS ETIAM RT IMPERITIS PATEANT OMNES 
8S. PATRES, LOCUPLETATA; SED PR/ESERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS JNDICIBUS, ALTERO 
sciLicET RERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM 
UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPBERIT, UNO 
INTUITU CONSPICIA TUR ; ALTERO. SCIHUPTUILE SACR/E εχ QUO LECTORI CoM- 

PERIRE SIT OBVIUM "QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS 
8INGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURJ£ VERSUS, A PRIMO GENESEOS 
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT : 

ΒΡΙΤΙΘ ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, 
CMARTAE QUALITAS, INTEGRITAS TEYTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM YARIETAS 
TUM MUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGCLE DECURSU CONSTANTER 
S1MILIS, PRETIL EXIGUITAS, PRESERTIMQUE 18TA COLLECTIO UNA, METIIODICA ET CIIRONOLOGICA, 
BEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE MACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, VEL ETIAM 
JNEDITURUM, PRIMOM &UTEM IN ROSTRA BIBLIOTDECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES 
&TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM, 

ET EX INNUNERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICIENTIUM, 


SERIES LATINA, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, 'DOCTORKS SCRIPTORESQUE ECCLESI/R LATIN/E 
À TERTULLIANO AD INNOCENTIUM 11. 


Bibiiotbces celeri universe, . 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RAMOS RDITORR. 





PATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS LCCLRSCR, "y δυλἕ P2 ΔΑΤῈΒ MYIOTCDR. ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GR/ECO-LATINAM, 
AWEBJE PARTES PENE JAM VITEÉRS SES APATAES SUNT. EY LM CDGCIT ITI ET VIGINTI DUOBUS YVOLUMINIDUS MOLE SUA 
STANS, DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FRANCIS VENIT : ΟΣ ΔΑ DUPLIC) EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PhIOR 
CRECUM TEXTUM UNA CU; NERSIONE LAT NA LATERALI COMFLECTITUR, NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA 
SERIE GRUECA, NON EXCEDIT. posTeribn AUTEM VERBIÓNEM EATNAM "P AWTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET 
QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR. SECUNDA SEIJES GWFCO-LATINA SEXAGINTA VOLUMINA PROBABILITER 
MON SUPERABIT ; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA YOLUMINIbUS ABSOLVETUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN 
GKURCO-LA TINUM OCTO, UNUMQUODQUE WERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUXMODO ESITUR : UTROBIQUE VERO, 
UT PRETI! fUJUUS BENKFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRACAM COM- 
PARET NECESSE ERIT; $ECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA 
JAKQUABUNT. ATTAMEN, S81 QUIS EMAT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX 
GRECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBSTINEBIT. IST/E CON- 
bITIONES FUTURIS PATROLOGLE SERIEBUS APPLICANTUB, $1 TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI NON NOBIS DEEST. 

π᾿ -- URS ere ran. * 


PATROLOGIJE LATINAE TOMUS LXIX. 
VIGILIUS PAPA, GILDAS SAPIENS, PELAGIUS PAPA, CASSIODORUS. 


-- πὰρ... 
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, 
IN *14 DICTA THIBAUT, OLIM D'AMHOISE, PROPE PORTAM LUTETL PAUISIORUM VULGO 
D'ENFERn NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA 


1865 





£ VIGILII. PAP.£ 34 
Eutychetis perfidiam, rationabili assertione, Deo sibi A (sicut supra meuinimus) secundum prosulum sedis 


inspirante, confudit, omnino amplectimur, ct qua 
eportet charitate defendimus. Et quamvis nos animi 
fideique nostrz, Dco custodiente, sinceritas contra 
ea nullatenus venire permittat ; perpendere tamen 
debet vestrze pictatis admiranda prudentia , quia non 
digni censentur antistites, qui przefatorum praesulum 
sedis apostolic:e  iuviolahiliter minime constituta 
servaverirt. IEec ergo qu» de fide a Patribus sancta- 
rui quatuor synodorum, et a designatis beate recor- 
dationis papse Leonis epistolis, atque a suprascripto- 
rum pr:edecessorum nostrorum constitutis, sunt venc- 
rabiliter definita, per omnia nos sequentes, et eorum 
doctrinze contrarios probabili apostolicze sedis aucto- 
ritate damnantes, anathematizamus eos, quicunque 
de fidei ejus expositione vel rectitudine aut disputare 
yerverse, aut infideliter dubitare tentaverint : et con- 
tra eadem sentientes, qux: de fide in Nicena, Con- 
stantinopolitana, Ephesina prima et Clialcedonensi, 
sanctissimis synodis, nec non et beat: recordationis 
przedecessoris nostri Leonis epistolis, quarum fecimus 
mentionem, vel universis quie ipsius sanxit auctori- 
tas, continentur, catholice fidei unitate secernimus, 
amplectentesque, et in omnibus comprobantes fidei 
vestrz libellum, quem nostri obsequii famulatu tunc 
przedecessori nostro pix recordationis Agapeto pietas 
vestra ortho.loxa devotione contradidit ; in quoea qux 
mente geritis, ad eruditionem futurz xtatis, scriptura 
quoque testimonio declarastis, nihilquea seepedictorum 
przdecessorum nostrorum fide deviantes sub qua- 


apostolice constituta, his qui resipueriut, et prace- 
dentium syuodorum, vel suprascriptorum apostolice 
sedis pontificum susce; erint constituta, poenitentie 
et communionis aditum reseremus. Se.] quia novimus 
potius plus illos qui hzreticam perfidiam destruunt, 
sibi magis prodesse errantium vitaudo consortium, 
quam sententi:? suprascriptorum Patrum multiplici- 
ter solidat:e aliquid firmitatis adjungere, quam con- 
stat suis indubitate viribus Deo auctore subsistere : 
ideo liactenus tanquam non noviter latam damnatio- 
nem minime arbitrati sumus novo aliquo indigere 
re ponso. Qui enim h:xresum quarum supra memi. 
niinus, vel omnium aliarum qux sunt apostolica de- 
finitione et constitutione damnat», sectatores fuerint 
[B inventi, non tantum ex neva lege, sed ex ipsa au- 
ciorum suorum jam pridem damnatione perculsi 
sunt. Et licet pietatem vestram aliter de taciturnitate 
nostra suspicari vel intelligere voluerit malignus in- 
terpres, nos tamen quos beatus Petrus apostolus 
(1 Petr. m) omni poscenti rationem reddere pia tra- 
ditione constituit, libenti animo Christianitati vestre 
satisfaciendum esse perspeximus ; suppliciter spe- 
rantes [petentes], ut nullius subrepéhts insidiis pri- 
vilegia sedis beati Petri apostoli Christianissimis 
temporibus vestris in aliquo permittatis imminui. 
Qus si turbentur, quod non credimus, aut minuan- ^ 
tur in aliquo, violate fidei instar ostendait [ offen- 
dant|. Scit enim sapienli vestre pietas singularis 
illam se auctoritatis ipsius beati Petri apostoli retri- 


libet occasione servamus, nisi forte, hzeresis in qua (; butionem modis omnibus merituram, quam vel in 


volutantur amputata caligine, suprascriptam de fide 
veritatem paenitenti:: competentis voluerint corre- 
clione sectari; et damnatis omnibus, qux contra ea 
quie praefati sumus pravissima quidam impietate 
dixerunt, subscriptionibus suis et propriis vocibus 
cunctos hxreticorum respuentes errores, canonica 
fuerint districtione conversi; ut tunc communionis 
sacre mysterium mereantur, dum omnia qu: prze- 
fati sumus canonica et apostolica districtione imple- 
verint; quia nosnulli corrigenti se poenitenti:e locum 
convenit amputare. In his vero in quibus Menoam 
fratrem et coepiscopum nostrum, memorem libelli 
sui, quem przdecessori nostro beat: memorix Aga- 
peto, ordinationis sux» tempore, vestr:e clementi:e 
consensu porrexerat, sequentem revera sedis aposto- 
lice disciplinam, hereticis inferius comprehensis, id 
est Severo Eutychiano, Petro Apameno, Anthimo, 
qui etiam Ecclesiam Constantinopolitanam prava 
ambitione pervaserat, Xene:, sed et Theodosio Ale- 
xandr.no, et Constantino Laodicensi, atque Antonio 
Versentano Eutychianz hzresis, sed et Dioscoro, qui 
in Chalcedonensi synodo inter alios legitur fuisse 
damnatus, et-defensoribus atque sequacibus ana- 
thema dixisse pietas vestra mandavit : in nullo a no- 
bis quidem moleste suscipitur a przedicto fratre nostro 
vel a quolibet aiio in h:zreticos dicta damnatio: sed 
et libenter amplectimur, et sedis apostolics auctori- 
tate firmamus, complices damnatorum simili anathe- 
matis ultione plectentes; ea videlicet ratione, ut 


illius privilegiis, vel in nostra humili vestra servave- 
ritis, Deo vobis aspirante, persona. Tamen, ut cun- 
cta pietatem vestram informent, et nihil pro callidi 
insidialoris astutia ulterius relinquatur ambiguum, 
beat: recordationis prz:decessoris nostri papse Leoe- 
nis, qux: diversis ad Orientem sunt directa tempori- 
bus constituta, quanta de plurimis in presenti ne- 
cessoria credidimus, superadjecimus, rogantes per 
ipsum, cujus causam integre agere festinatis et cupi- 
tis Christianitatis affectu, ut universa legere pietas 
vestra dignetur, ne aliquid supersit quod minime 
relegatur. Scio enim quia sicut Deus vobis legem 
dederit voluntatem, ita cuncta tractantes, sapientia 
vobis singulariter a Deo concessa disponitis, ut ne- 
D que de religione neque de aliquo prxjudicio quilibet 
fidelium sacerdotum possit in qualibet parte vexari. 
Rationem his igitur (prout Christianitatis vest:ze 
meritum postulabat), inquantum  valuimus, reddi- 
disse sufficiat; quamvis nos nihil contra synodalia, 
vel przedecessorum nostrorum przxsulum sedis apo- 
stolicze constituta, aut commisisse aliquid, aut ten- 
tasse quisquam, licet astutus et subtilis, inveniet. 
Ea vero quz fidei catholice vel animx» nostre expe- 
diunt (de qua, sicut novit pielas vestra, et pro sacere 
dotali officio, οἱ pro multiplicibus prxstitis clemen- 
ti: vestrze, causam plus aliis habeo cogit^ *) sug- 
gerere non omitto. Imprimis supplicantes," et ipsius 
bcati Petri. apostoli quem diligitis, intercedente suf- 
fragio, postulantes ut semper ad hanc sedem aposto- 


25 EPISTOLAE ET DECRETA. ?6 
licam pro disponendis reipublice vestrz utilitatibus A in bxereticos inferius compreliensos, id est in Seve- 


orthodoxas, et Deo placitas, et rugam aut maculam 
fidei non habentes, dignemini destinare personas, 
per quas et ea qux publico vestro conveniunt. salu- 
briter ordinentur, el pro anim: vestre. mercede 
catholic: disciplin: in nullo corturbetur integritas : 
ut universi revera illud gratix coelestis munus jam, 
sicut et credimus, pietatem vestram habere cogio- 
scant, quod Salomon adhuc a Domino postulabat, 
dicens : Dabis servo tuo cor audire, et judicare popu- 
lum tuum in jus itia, et intelligere iuter malum et bo- 
num (111 Reg. ui). Et quia per filium nostrum Do- 
minicum praesentium portitorem quedar verbo sug- 
gerenla mandavimus, speramus ut ea, aspirante 
vobis Doinino, et libenter audire dignemini, et maxi- 


rum Antiochenum, Petrum Apamenum, Anthimum 
quoque pervasorem Constantinopolitane Ecclesim, 
el Theodosiuta Alexaudrinz civitatis, nec non. et 
Constautinum, atque Antonium Versentanum Euty- 
chianz h:eresis, sed et Dioscorum, qui in Chalcedo- 
nensi synodo inter alios legitur fuisse damnatus, cum 
defensoribus atque sequacibus anathema dixisse co- 
gnovimus, in quibus non aliquid novum sententice 
olim a Patribus decret:e junxisti, nec talibus przesu- 
libus beati Petri vicariis in auctores hzeresum ipsa- 
rum data sententia penitus indigebat, quia qui dam- 
nate hareseos sectator agnoscitur, non tantum ex 
novella lege, sed ex ipsa jam auctoris sui damna- 
tione perculsus est, grate admodum et libenter am- 


me qui ecclesiastic:e paci, ac debinc generalitatis B plectimur, et auctoritatis sedis apostolica, cui nos 


quieti profutura sunt, consueta Christianitate el pro- 
videntia disponatis. 


EPISTOLA (olim V) VIGILII PAPAE 
AD MENNAM. 
Gratulatur eum hereticis damnatis sanctas quatuor 


univerzales synodos amplecti : ab heresi. resipiscen- 
tes debere recipi. 


Dilectissimo fratri Mennz episcopo Vigilius epi- 
scopus. 

Licet universa, prout Deo auxiliante potuimus et 
credidimus expedire, domino filio nostro serenis- 
simo et Christianissimo imperatori de ecclesiasticis 
causis nostrz insinualionis sermone suggesserimus ; 
necessarium tamen judicavimus et charitati vestre 


per Christianissimi filii nostri patricii Dominici per- C 


sonam scripta dirigere: quibus nos grandi exsulta- 
lione et gaudio suscepisse cognoscite, quod Niczenan, 
Constantinopolitanam, Ephesinam, et Chalcedonen- 
sem sanctissimas synodos, in quibus fidei orthodoxa 
atque apostolicz fundamenta monstrantur, sicut pol- 
licitationis vestrz: tunc ad przdecessorem nostrum 
sanct: recordationis Agapetum lectio data testatur, 
inviolabiliter vos asseritis custodire, et maxime beati 
Leonis przdecessoris nostri sequi in omnibus con- 
stituta. Quid est charitati tux&& dignius honoris quod 
conveniat, nisi a Romanorum przsulum non deviare 
doctrina? Aut quid nobis jucundius, quidve sit gra- 
tius quam illos in Christi Domini et Salvatoris nostri 
charitate complecti, qui majorum nostrorum et pr»- 
decessorum facta custodiunt? Unde spiritualiter sa- 
lutantes te, hortamur, et qua nos convenit affectione 
incessanter alloquimur, ut illius normam, illius ad- 
monitionem, illius (sicut et promisisti et indicas) 
sequaris in omnibus constituta. Plena sunt enim de 
przdicti prodecessoris nostri sanctz et. venerandze 
recordationis Leonis scriptis vestrze fraternitatis scri- 
nia, qux: ad predecessores tuos leguntur ab eodem 
destinata pontifice : ibidemque, qu:xe nostris pr:ede- 
cessoribus vestri promiserint, releguntur. Sed hzc 
dixisse sufficiat : Apostoli namque sermo antc oculos 
nostros est, qui dicit : Sapientiam loquimur inter per-- 
fectes (7 Cor. 1). De lis vero quibus te uiemorem 
libelli quem suprascripto predecessori nostro tradi- 
deras, ct sequentes apostolice constituta doctrinz 


Deus presidere voluit, interpositione firmamus : et 
universi eorum complices, vel omnes h:retici pari 
damnationis sententix subjacebunt. Hoc tantummodo, 
sicut apostolic:e moderationi convenit, per omnia 
reservantes, ut si aliquis vel eorum vel quorumlibet 
errantium quasi aguita catholic» fidei veritate poeeni- 
tentiam agens reverti voluerit, et hxresis in qua vo- 
lutatur errore contempto, Scripturz quoque profes - 
sione universam errorum suorum ac complicum 
damnaverit pravitatem, et apostolic:& sequens iusti- 
tuta doctrinz anathema dixerit ei qui vel przedictas 
quatuor synodos in fidei causa non sequitur, vel 
beat:e recordationis praedecessoris nostri Leonis ve- 
nerabilia constituta in omnibus non confitetur, et 
non in omnibus viribus omnique animi sequitur pu- 
ritate, tunc communionis nostre (quam nulli nos 
negare convenit peenitenti) sub apostolica et cano- 
nica, sicul przefati sumus, satisfactione modis omni- 
bus agetur: quia Redemptor noster non venit aliquem 
perdere, sed omnes pro sua pietate salvare. Et manu 
domini papa. Deo juvante, per ipsius gratiam, Vigilius 
episcopus sanct: Ecclesix catholic:e urbis Rom: has 
schedas epistolarum suprascriptarum, quas ego Dco 
juvante dictavi, ipso auxiliante cognovi atque sub- 
scripsi. Et alia manu subscriptio Flavii Dominici pa- 
tricii. Flavius Dominicus vir clarissimus comes do 
mesticorum, exconsul ac patricius, bas schedas a 
beatissimo atque apostolico papa Vigilio in causa 
lidei factas ad domnum nostrum Justinianum piissi- 


p mum et Christianissimum principem, sed et ad Men- 


nam virum beatissimum Constantinopolitanz archi- 
episcopum civitatis relegens, conferens, consentiens - 
que subscripsi, die xv calendas Octobris, Justino 
viro clarissimo consule (Anno Demini 540). 


EPISTOLA (olim VI) VIGILII PAPAE 
AD AUXANIUM ARELATEN:EM. 


Usum pallii, quem postulabat, differt, quoad certiorem 
[aciat imperutorem. 

Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Scripta de ordinatione charitatis vestre, Joanne 
filio nostro presbytero, sed et Tercdio diacono defe- 
rentibus, cum animi spiritali gratulatione suscepimus, 
Domino gratias referentes, quia hoc in Ecclosia Ace- 


7] VIGILI] PAP;E 25 
latensi factum est, quod et canonibus et decessorum A tione, in charitate, in fide, in castitate (1 Tim. w). Et 


nostrorum regulis conveniret : quatenus ex sequenti 
ordine sacerdotii tua fraternitas ad pontificalis pro- 
veherctur apicem dignitatis, et divin: in te electionis 
judicium compleretur, sicut scriptum est : Omne da- 
tum oplimum et omne. donum per[ectum desursum est, 
descendens a Patre luminum, apud quem non est trans- 
wmulalio mec vicissitudinis obumbratio ( Jacob. 1). Et 
iterum doctor gentium apostolus Paulus dicit : Nec 
quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a. Deo 
tanquam Aaron (Hebr. v). Superest ut Deus, qui nos 
immeritos ineffabili misericordia honorem miserans 
pontificalem habere pro sua pietate coucedit, donet 
el premium, ut illud in nobis com;leatur quod Cbristi 
Dei et Salvatoris nostri verba testantur, dicentis : 
Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca (uisti fidelis, 
supra mulia te constituam ; intra in gaudium domini 
(ui (Matth. xxv) ; et iterum : Quis putas est fidelis ser- 
vus el prudens, quem constituit dominus super familiam 
guam, ut del illis in t:mpore tritici nensuram? Beatus 
ille servus quem cum venerit dominus invenerit it4 fa- 
cientem (Matth. xxiv). Sunt etiam. qux per Dei gra- 
tiam super fraternitate vestra ad facienda bona hor- 
tentur exempla. Si enim decessoris tui illa, φυ a 
sede apostol:ca de fundamento petrz dominica doctri- 
n: bona suscipiens.actibus exxequavit, imitari volue- 
ris, et a sedis apostolic:e in nullo deviaveris consti- 
tutis; sicut scriptum est : Coronam sine dubitatione 
percipies, quam dedit Deus diligentibus se. De his 
vero qus charitas vestra tam de usu pallii, quam de 
aliis sibi a nobis petiit debere concedi, libenti hoc 
animo eliam in przsenti facere sine dilatione potui- 


mus, nisi cum Christianissimi domini filii nostri im-,. 


peratoris hoc, sicut ratio postulat, voluissemus per- 
licere notitia, Deo auctore; ut et vobis gratior prz- 
Slitorum causa reddatur, dum quie postulastis cum 
consensu Christianissimi principis referuntur, et nos 
honorem fidei ejus servasse cum competenti reveren- 
tia judicemur. Deus te incolumem custodiat, frater 
charissime. Data xv calendas Novembres, iterum 
post consulatum Basilii viri clarissimi (Anno Do- 
mini 515). 


EPISTOLA ' olim VII) VIGILI PAPJE 
AD EUMDEM. 


Vices illi suas in Gallia delegat, et pallii usum con- 
cedi!, admonens ut pro imperatore Deum oret, pa- 
cemque inter ipsum et Childebertum regem conser- 
v re studeat. 


Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Sicut nes pro tu: charitatis affectu, et pro glorio- 
sissimi filii nostri regis Cbildifherti Christiana devo- 
tione mandatis, vices nostras lihentissima voluntate 
contulimus, ita fratersitatem tuam convenit Deo pla- 
citis operibus tanLe sedis auctoritate digna conver- 
satione uti atque disponere, ut bonis actibus inno- 
tescens, rectum circa charitatem tuani judicium no- 
sirzx dilectionis ostendas. Convenit enim nos Docto- 
ris gentium mandata recolere, quibus Timotheum 
discipulum suum instructionibus sanctis hortatur, di- 
cens : Exemplum esto fidelium. in verbo, in conversa- 


sicut item apostolorum primus saluberrima admoni- 
tione przcipiens : Pascite qui in vobis est gregem Dei, 
consequenti adhortatione subjungit : Forma facti 
gregis ex animo, et ciam apparuerit princeps pastorum, 
percipietis immarcescibilem glorie cerenam (1 Petr. 
v ). Si qux ergo inter fratres et coepiscopos nostros, 
in locis vestrzx» charitati prxsenti auctoritate com- 
missis, seminante illo auctore ex antiqua iniquitate 
zizanias, dissensiones emerserint, adhibitis vobiscum 
sacerdotibus numero competenti, causas canonica et 
apostolica xquitate discutite, ea modis omnibus pro- 
lato judicio finituri, qux Deo placitis decessorum no- 
strorum possint regulis convenire. Si qua vero cer- 
tamina aut de religione fidei, quod Deus auferat, aut 


D de quolibet negotio, quod ibi pro sui magnitudine 


terminari non possit, evenerint, totius veritatis inda- 
gine diligenti ratione discussa, relationis ad nos sc- 
riem destinantes, apostolice sedi terminanda servate : 
ὉΠ universis a fraternitate vestra competenti ratione 
dispositis, pax συ Salvatoris voce collata est Eccle: 
δία" Dei, qu: una est in toto orbe diffusa, stabili fir- 
mitate servetur, nec antiqui hostis possit taxationc 
vexari, in illius petrx* Christi Dei Domini et Salva- 
toris nostri erectione firmata stabilitate persisters. 
Quz: cuncta ut fraternitas vestra melius per Dei gra- 
Uam possit implere, universis episcopis, quibus tec 
preesse voluimu:, auctoritatis nostrz: est. serie dc- 
claratum. Nullus ergo de pontificibus tux per has 
vices ordinationi commissis, sicut et ad eos data lo- 


C quitur nostra preceptio, in longinquis quibuslibct 
locis audeat proficisci, nisi solemni more, sicul de- 


cessore nostro decessori vestro similiter concedente 
consueverant, formatam vestre. charitatis acceperit. 
Oportet ergo íraternitatem vestram incessantibus 
supplicationibus Deo nostro preces effundere, ut dom- 
nos filios nostros, clementissimos principes, Justinia- 
num atque Theodoram, sua semper protectione cu. 
stodiat : qui pro liis vestrz: charitati mandandis, οἱ 
suggerente gloriosissimo et excellentissimo lil o no- 
Siro patricio Belisario, pro quo item vos conveni 
exorare, pia prxbuerunt devotione consensum. Hor- 
tamur quoque, ut sicerdotali opera inter gloriosissi- 
mun virum Childebertum regem, sed et antedictun 
clementissimum principem, concept» grati: docu 
menta paterna adhortatione servetis. Bene enim Do 
mini et Salvatoris nostri, qux» populis prz:edicamus 
mandata ante oculos retinemus, quibus ait: Beat 
pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v). E 
quia digna credimus ratione compleri, ut agenti vice 
nostras pallii non desit ornatus; usum tibi ejus, si 
cut decessori tuo przedecessor noster sanct? recorda 
tionis Symmachus legitur contulisse, beati Petri san 
cta auctoritate concedimus. Ea vero qux» de prosceut 
ordinatione nostra directa preceptione signavimus 
ad universos episcopos per: charitatem tuam volu 
mus pervenire. Deus te incolumem custodiat, frate 
charissime. Data x1 calendas Junias, iv [quater] po- 
consulatum Basilii viri clarissimi (Anno Domini 545) 


29 EPISTOLAE ET DECRETA. 90 


EFISTOLA (olim VIII) VIGILII PAPAE 
AD AUXANIUM ARELATENSEM. 
De cognoscenda cuusa Pretextati episcopi. 


Dilectissimo fratri Auxanio Vigilius. 

Licet fraternitati vestrz:e apostolice sedis vicibus 
attributis, quas directa auctoritate commisimus, ge- 
neraliter emergentium causarum sit discutienlarum 
licentia ; tamen quia filii nostri Joannis presbyteri, 
sed et Teredii diaconi, qui ad nos a tua charitate di- 
recti sunt, de Prztextati excessu est porrecta peti- 
tio, necessarium valde credidimus, specialiter me- 
morati negotii examinationem prxsenti vobis aucto- 
ritate mandare, Quapropter charitati, qua in Christo 
jungimur, reddentes fraterns alloquia visitationis, 
hortamur ut adhibitis vobiscum fratribus et coepisco- 
pis nostris numero competente, discussa ratione ca- 
nonica veritate, ea sapienti ordinatione disponat, 
qu:xe decessorum nostrorum conveniant statutis, cha- 
ritas vestra; ratione prospiciens ne aliquem facile 
ex laicis ad sacratos ordines saltu przecipiti cuiquam 
sacerdotum liceat aggregare. Deus te incolumem 
custodiat, frater charissime. Data undecimo ca- 
lendas Juuias, iv post consulatum Basilii viri claris- 
simi. 

EPISTOLA (olim IX) VIGILII PAPAE 
AD EPISCOPOS GALLLE. 


Auzanium vicarium sedis apostolice constitutum. esse 
nuntiat; cujus muneris partes explicat, omnesque 
eidem obiemperare jubet. 


A nostram discussa veritate perferat sine dilatione no- 


ütiam. Et quia necesse est ut aptis Deo propitiante 
temporibus Arelatensis episcopus nostris vicibus fun- 
gatur; quoties judicaverit expedire ut pro facienda 
consolatione communi episcoporum debeant congre- 
gari personz, nullus inobediens ejus forte mandatis 
sit. Quod si fuerit, a congregatione suspendatur : nisi 
aut corporalis infirmitas, aut justz:: caus: eum excu- 
satio venire probibeat : ita tamen, ut ci se, quominus 
occurrat, rationabili potest exceptione defendere, a 
synodum pro suo presbyteri aut diaconi dirigat loco 
personam : quatenus qu:e a nostro vicario congrega- 
tis fratribus definita sententia fuerint terminata, a.1 
ejus qui absens est per suos perducta notitiam sin- 
cera et inviolabili stabilitate serventur. Necesse est 


g €nim, quoties in nomine Domini ejus famuli ad tra- 


ctanda qu: sunt ipsi placita colliguntur, sancti Spi- 
ritus non deesse presentiam. lta enim Christi Dei 
Domini et Salvatoris nostri mandata nos instruunt, 
quibus ait : Ubi fuerint duo aut tres in. nomine meo 
congregati, ibi ero in medio eorum (Matth. xvui).Quid 
ergo se zslimat subiturum, qui Deo odiosa supe:rbia 
in illa congregatione interesse contemnit, in qua se 
Dominus nosier adfuturum pia promissione denun- 
tiat? Illud pari auctoritate mandamus, ne quisquain 
episcoporum sine pr:edicti fratris et episcopi nostri 
formata ad longinquiora loca audeat proficisci ; quippe 
quia el decessorum nostrorum decessoribus ejus, 
quibus vices suas liberitissime contulerunt, sancta sic 
definiunt jussiones : ut bis omnibus obedientia Deo 


Dilectissimis fratribus, universis episcopis omnium (; placita custoditis, pax qu: a Christo Deo Domino et 


provinciarum per Gallias, qui sub regno vel potestate 
gloriosissimi filii nostri Cbildeberti regis Francorum 
constituti sunt, sed et his qui ex antiqua consuctu- 
dine ab Arelatensi consecrati suut, vel cousecrantur 
episcopis, Vigilius. 

Quantum nos divina potentia apostolorum primi 
sedem, non pro nostris meritis, sed pro ineffabili 
sixe misericordiz pietate habere constituit, tantum 
nos de universarum Ecclesiarum dispositione, et pace, 
et statu curam habere convenit, cum gentium dicat 
Apostolus : [nsiantia mea quotidiana, sollicitudo om- 
nim Ecclesiarum (11 Cor. xi. Quomodo ergo inter 
Dornini sacerdotes sancta et Deo placita potest ma- 
nere concordia, nisi ut, si humani generis hostis an- 


Salvatore nostro apostolis tanquam bzxreditario est 
nomine derelicta in Ecclesia Dei, qux una cst toto 
orbe diffusa, firma stabilitate servetur. Deus vos in- 
columes custodiat, fratres charissimi. Data x1 calen- 
das Junias, rv posj consulatum Basilii viri clarissimi 
(Anno Chr. 545). ; 5. Σ * 5 d Delct 


Ld 9». Ὁ 
* a. 


DECRETUM JUSTINIANI JMPERATORIS: :- 


In nomine ; Danis  Báisiasici Jcéu Crise. mpega- 
tor Casar Flavius Ju£tinfafius, Klemanjeits ες; Golhiz - : 
cus, Francicus, Germanicus, Anticus, Alanicus, Van- 
dalicus, Africanus, Pivs, Felix, lnclytus, Victor, ae 
Triumpbator, semper Augustus, beatissimis episco- 


pis et patriarchis, Eutychio Constantinopolitano, 


tiqua nequitia consuetam zizaniam seminare voluerit, p Apollinario Alexandrino, Domhino Theopolitano , 


is qui absentiam nostram sedis apostolicze vicibus 
perfruendo spiritaali gratia reprosentat, auferat cer- 
tamen exortum? Quapropter Áuxanio fratri et coepi- 
scopo nostro, Arelatensis civitatis antistiti, vices no- 
siras charitas vestra nos dedisse cognoscat ; ut si ali- 
«qua, quod absit, fortassis emerserit contentio, con- 
gregatis ibi fratribus et coepiscopis nostris, causas 
canonica et apostolica aucloritate discutiens, Deo 
placita z:equitate diffiniat. Contentiones vero si quz, 
quas Dominus auferat, in fidei causa contigerint, ant 
emerserit forte negotium quod pro magnitudine sui 
apostolicze sedis magis judicio debeat terminari, ad 


8 tegendum, Alamanicus. 


Stephano, Georgio et Damiano religiosissimis episco- 
pis vicem agentibus Eustochii viri beatissimi archi- 
episcopi Hierosolymitani et patriarchze, et reliquis re- 
ligiosissimis episcopis ex diversis provinciis in hac 
regia urbe degentibus. 

Semper studium fuit orthodoxis et piis imperato- 
r.bus patribus nostris, pro tempore exortas b:ere:es 
per eongregaüonem religiosissimorum ej;iiscoporum 
amputare, et recta fide sincere prxdicata, in pace 
sanctam Dei Ecclesiam custodire. Quapropter et 
Constantinus piz recordationis Ario ἢ blasphemante 
et dicente, non esse Filiwm consubstantialem Deo 


b Veteres libri, Arrio. Sic ferme Latini. 


Qu fu "OR 


. 
e. 
e 


9l 


VICILH PAP;E 


52 


f'atzi, sed creaturam, et ex non exstantibus factum A tanta pro illo facta est ᾿αγοιογῦπι circumventio, 


' esse, congregavit Nicxe ex diversis dioecesibus ^ 


trecentos decein et octo sanctos Patres : et cum ipse 
ctiam concilio interfuissct, οἱ adjuvisset ^ eos qui 
consubstantialem Filium Patri confessi sunt, con- 
deimnnata Ariana impietate, studium habuit rectam 
fidem obtinere. Exposito itaque sancto symbolo, vcl 
mathemate fidei, per hoc sancti Patres confessi sunt 
consubstantialem esse Filium Deo Patri, quod usque 
tunc ἀρ} plurimos dubitabatur. Sed et Theodosius 
senior pie recordationis, Macedonio negante deita- 
tem sancti Spiritus, et Apollinario vel Magno ejus 
discipulo in dispensatione incarnati Dei Verbi blas- 
pliemnantibus , et dicentibus sensum humanum non 
recepisse Verbum [Deum Verbum] *, sed carni uni- 
tuii esse animam irrationabilem habenti : congrega- 
Us in regia urbe centum quinquaginta sanctis Patri- 
hus , cum et ipse particeps fuisset concilii, damnatis 
predictis nzereticis una cum. impiis corum dogmati- 
bus, fecit rectam prxedicare fidem. Secuti enim iidem 
sancti Potres expositam rectam fidem a trecentis 
decem et octo sanctis Patribus, cxplanaverunt de 
ceitate sancli Spiritus, et perfecte de dispensatione 
incarnati ἃ Dei Verbi docuerunt. lterum Nestorio 
impio alium dicente Deum Verbum, et alium Chri- 
stum *, et hunc quidem nasura Filium f Dei Patris, 
uium autem gratia filium impie introducente, et 
sanctam gloriosam semper Virginem Dei Genitricem 
esse negante, cum pene omnes orientales partes sua 
impietate adimplesset idem Nestorius, Theodosius 


ut etiain ejiceretur propter eum Flavianus religiosz 
memori: regix urbis episcopus. Pix autem recorda- 
tionis Marcianus congregavit Chalcedone sanctos 
Patres, et magna contentione inter episcopos facta, 
non solum per suos judices, sed ctiam per seipsum 
in concilium pervenit k, et ad concordiam omnes 
perduxit. Qui sancti Patres in omnibus secuti ea que 
pro fide definita sunt a przedictis tribus sanctis con- 
ciliis, et qu:x& judicata sunt de hxvreticorum damna- 
tione ct impietate eorum, damnaverunt et anathc- 
matizaverunt Eutyclem dementem, ct impia ejus 
dogmata, nec non et Nestorium cum impiis ejus 
dogmatibus, quoniam tunc ! festinaverunt. quidam 
defendere Nestorium et impia ejus dogmata. Super 


p I:ec autem iidem in Cbalcedone sancti Patres anatlie- 


matizaverunt eos qui aliud symbolum tradiJerunt, 
aut tradunt, prater hoc quod expositum est a tre- 
centis deccm ct octo sanctis Patribus, et explanatumn 
a centim. quinquaginta sanctis Patribus. Ilis itaquc 
omnibus per diversa tempora subsecutis, predicti 
pix recordationis nostri Patres ea αι in unoquoque 
concilio judicata sunt, legibus suis corroboraverunt 
el confirimaverunt, οἱ hxereticos qui definitionibus 
przedictorum sanctorum quatuor conciliorum resiste- 
rc, et Ecclesias conturbare conati sunt, expulerunt. 
Defuncto autem Marciano divx recordationis, cum 
contentio essct per diversa loca de Chalcedonensi 
Ssincto concilio, Leo pix recordationis ad omncs 
ubique sacerdotes scripsit, ut. unusquisque eorum 


junior pi: recordationis congregavit priorem Ephe- (? propriam sententiam manifestaret de eodem sancto 


sinam sanctam synodum, cui pr:esidebant Coelestinus 
ct Cyrillus sancti Patres, et directis judicibus, qui 
deberent concilio interesse, compulit et ipsum Nesto- 
rium ibi pervenire, et judicium propter eum proce- 
dere 5 ; et tali examinatione facta, seculi iidem san- 
cji, Eaues. per; ontnia* ea (6.0.8 fide h definita sunt 
ab: xoiteriosi pis. ednictis -Tatrbfis ,' condemnaverunt 
Nestorium una cum ejus impietate, JIis.ita subsecu- 
Us, i e ouueintgrresissept : &qitia' Gyrüldm sequaces 
Jegt 8/8 ἐμοῖς festihaverrll (quantum in ipsis fuit) 
refutare condemnationem contra Nestorium factam : 
$ed praedictus μία recordationis Theodosius, vindi- 
cans ea qua ita recte contra Nestorium et ejus im- 
pietatem fuerant ; judicata, fecit firmiter obtinere 
contra cum factam condemnationem. Et post hsc 
iterum cum Eutyches demens emersisset, negando 
consubstantialem nobis esse carnem Domini, multis 
interea motis, tam Constantinopoli quam Ephesi, 


8 Tidem libri, diocesibus. Sic etiam ferme Latini. 

b [idem libri, adjuvasset. 

* Reponendum, recepisse Deum Verbum. Mendum 
est typographicum editionis Labbeaux , hic emenda- 
tum. 
4 Legendum , incarnati. Et hic quoque mendo 
faborat typographico editio Labbeana, quie legit in- 
carnata. 

e Paris., et Filium alium Christum. 

t Vocem Filium codex Parisiensis non habet in boc 
]:co. 

6 [dem codex, propter eum cortra eum proccdere. 


concilio, ct cum alius alium episcopum non exspectas- 

set, ad hoc quod interrogati sunt responderunt. 

Exiguo autem tempore transacto, iterum insurrexe- 
runt Nestorii et. Eutychis sequaces, et tantas turbas 
m sanctis Dei Ecclesiis fecerunt, ut divisiones οἱ 

schismata in eis fierent, et nullam communionem ad 
se invicem Ecclesi: haberent. Nec enim prosume- 
02 aliquis de civitate ? ad civitatem veniens com- 
municare, nec clericus ex alia civitate in aliam civi- 

tatem veniens in ecclesiam * procedere. Cum autem 
secundum suam misericordiam Dominus Deus reipu- 
blic:e gubernationem nobis credidit, initium et funda- 
mentum nostri imperii fecimus, conjungere divisos 
sacerdotes sanctarum Dei Ecclesiarum ab Oriente 
usque Occidentem P, et omnem contentionem ampu- 
tantes qu:e contra Chalcedonensem sanctam syno- 
dum ab Eutychis 4 et Nestorii impiorum sequacibus 
movebatur, fecimus prxdicare eamdem sanctam &y- 


à De fide. πος desunt in eodem libro Parisiensi. 

! [dem codex : Et his iia subsecutis. 

| Idem codex, fuerunt. 

k Veteres libri, in concilio pervenit. 

! fidem libri, quoniam et tunc. 

v Paris., divina. 

n Veteres libri, civitate ad aliam. 

o lidem libri, in Ecclesia. 

P Paris., usque in Occidentem. 

q Ab Eutyclis, eic., usque sanctam synodum. Ista 
exciderunt librario qui scripsit exemplar Parisiense. 


-- 


δ᾽ EPISTOLAE. ET DECRETA. 54 
nodum cum predictis aliis sanctis * tribus conciliis A quod indubitanter οἱ cum omni alacritate rectam fi- 


in Dei ecclesiis, cerle scientes quod ea qu:e ab ea de 
ἢ 16 exposita sunt ^, consonant per omnia aliis tribus 
sanctis conciliis : et inultis quidem ad eamdein san- 
ctam synodum contradicentibus satisfecimus ; alios 
autein. qui perseveraverunt eidem sancto concilio 
contradicentes expulimus sic * in sanctis Dei ecclc- 
siis 4 el venerabilibus monasteriis, ut concordia et 
pace sanctarum Ecclesiarum οἱ earum sacerdotum 
firmiter custodita, una et eadem fides quam sancte 
quatuor synodi confess sunt, sanctis Dei Eccle iis 
predicetur. llis ita pro firmitate sanctarum quatuor 
synodorum Deo propitio per nos factis et obtinenti- 
bus in sancta Dei Ecclesia, Nestorii sequaces pro- 
priam impietatem applicare voleutes sanct» Dei Ec- 
cleske, et non ponentes lioc. per Nestorium facere, 
festinaverunt eam intro.ucere per Theodorum Mop- 
suestenum doctorem Nestorii, qui multa pejora Nesto- 
rio blasphemavit, et super alias innumerabiles suas 
blasphemias contra Christum Deum nostrum factas, 
alium dixit Deum Verbum, alium Christum *, ncc 
non et per imp'a conscripta Theodoreti, qu:e contra 
rectam fidem et Ephesinam primam sanctam syno- 
dum, et contra sanct:e memori» Cyrillum et duode- 
ciim ejus capitula exposuit, et insuper sceleratam f 
epistolam, quam dicitur Ibas ad Marin Persam 
scripsisse, quie plena est omni impietate Theodori 
et Nestorii. Per hanc etenim impiam epistolam non 
solum impietatem, sed etiam ipsas personas Theo- 
dorii et Nestorii, quas maxime laudat [vindicat ex 
€. Joly| et judicat $; easdem impia epistola, festina- 
verunt condemnationem ἃ liberare, dicentes eam 
susceptam esse a sancta Chalcedonensi synodo. Hoc 
autem dicunt non pro defensione sancte synodi, sed 
nomine ejus, sicut putant, suam impietatem confir- 
inare festinantes. Certum autem est, quod impia in- 
tentio est ista vindicantium, ut si eis cvenerit , non 
pradicetur Deus Verbum homo sanctus esse, nec 
sancta gloriosa Virgo Maria ! Dei genitrix przdice- 
tur. Hzc enim Theodorus et Nestorius in suis cou- 
scriptis impie exposuerunt, et qui epistolam scri- 
psit, in ea blasphemat Jj. Nos igitur sequentes sanctos 
Paires, et volentes rectam fidem sine quadam [Forte, 
aliqua] macula in Dei ecclesiis przedicari k, et impio- 
rum conatum resecare, primum quidem et in vestris 
vos degentes ecclesiis interrogavimus de przedictis ! 
hnpiis tribus capitulis, et vestram nobis voluntatem 
manifestam fecistis, pro qua et comprobavimus vos , 


8 Paris., sanctis aliis. 

ν Bellovac., et composita; et mox, consonent. 

* Vocem sic veteres libri non agnoscunt, neque ve- 
teres editiones. . 

4 Legendum, in sanctis Dei Ecclesiis. Mendum est 
typographicum editionis Labbeanz : hic est emenda- 
tum. 

e Veteres libri, et alium Christum. 

f! Bellovac., insuper per sceleratam. 

€ Veteres libri, vindicat. 

^ Bellovac., condemnatione. Paris.. .a condemna- 
tione eos liberare. 


i! Legendum, gloriosa semper virgo. Ista exciderunt 


C 


D 


dem confessi estis, et impiam. condemnastis. Quo- 
piam vero el post coudemnationem a vobis factam, 
in eisdem ipsis permanent quidam, eadem impia 
tria capitula vindicantes, ideo vocavimus vos ad re- 
giam wrbem, hortantes communiter convenientes, 
quam liabetis pro his voluntatem, iterum manife- 
stare. Vigilio euim δι religiosissimo papx antiquioris 
Roni? cum pervenisset ad hanc regiam civitatem ^, 
de tribus capitulis subtiliter omnia mauifestavimus, 
et interrogavimus eum quid sapit de hoc [hac causa 
sapit] : et ipse non semel, nec bis, sed etiam szpius 
in scriptis 9 anathematizavit impia tria capitula. 
Quod vero cjusdem voluntatis semper fuit de con- 
demnatione trium capitulorum, el per plurima 
1lia declaravit, ct per condemnationem Rustici 
et Sebastiani aliquando diaconorum antiquioris 


! Rome, «ujis etiam chiro- 
groplia apud nos cons rvau- 
tu, Et post liec fecit. quod 
divitur Judica um : quod 
omnibus sacerdotibus ab ipso 
editum rmanifes um factum 
est, et pariter ἢ co przedi- 
6218 | Forte, κ r:edicta] im ia 
capitula an: tbemati»avit his 
verbis : Ei quoniam his ver- 
bis qua nobis de nomine 
Theodori Mopsuesteni scri- 
pta porrecta ssnt, multa coa- 
traitarecte fideirelequnt r: 
n^s monita Pauli :equentes 
apostoli docentis, Omuia pro- 
bate, quod bopum est reti- 
uete : ideoque anathematis :- 
mus Theodorum, qui [uil 
Mopswesli episcopus, cum 
omnibus suis impiis scriptis, 
et qui vindicant eum. An .- 
thematizaimnus et impiam epi- 
& olam que αὐ Marim Per- 
sam scripta esse ab Iba di- 
citur, (lanquam. contrariam 
recie Christianorum fidei, el 
omnes qui eam vindicunt, vel 
rectam esse. dicunt. Arathe- 
malizmuts et. scripta Theo- 
doreli , qwe contra rectam 
fidem el duodecim capitula 
sancti Cyrilli scripti sunt. Et 
li:c quidem in ea quze dici- 
tur Judicatum inserta *unt. 
Putamus aulem quod nec 
lioc vestram latuit religiosi- 
tatem, quod Rusticum et Se- 
bsstianum suos diaconos , et 
alios clericos, qui primo qui- 
dem susceperunt quod fecit 
Judicatum ; iu quo, sicut di- 
ctum est, anathematizavit 
eadem impia capitula; postea 
vero vindicarunt et defende- 
runt e»dem impia cayitula, 


in editione Labbeana. 


] Paris., blasphemabat. 


Romz : qui cum primum 
suscepi«sent factum ah eo 
Judicatum, in quo anathic- 
matizavit eadem impia ca- 
pitula, postea susceperunt 
et defenderunt eorum iin-. 

ietatem. Sed etiam Va- 
entiniano episcopo Scy- 
thi», et Aureliano Are- 
lati, αὐτὸ est prima sanc- 
tissimarum Gallix: Eccle-. 
siarum, scripsit et mani- 
festavit de condemnatione 
istorum capitulorum : et 
precepit eis nihil susci- 
pere quod a condemnatis 
diaconis scribitur con- 
trarium przdicto Judica. 
to : et compendiose dice- 
re, semper in eadem vo- 
luntate perseveravit. Et 
lxec omnia per suum tem- 
pus vobis manifesta fa- 
ciemus. Quoniam vero P? 
postea, cum pervenisse - 
lis, sicut dictum est, ad 
banc regiam civitatem, 
scripta facta sunt adin- 
vicem ἃ vestra sanctitate, 
et a Vigilio religiosissimo 
papa antiquioris Rom, 
uL omnes vos uniti con- 
veniatis, et propter illus 
qui sive ex ignorantia, si- 
ve scientia, impietatem 
capitulorum defendunt , 
congruum judicium eis 
qu: a sanctis quatuor sy- 
nodis pro fide definita 
sunt, pruferatis ; nanda- 


k Veteres libri, predicare. 

1 Paris., interrog. et de predictis. 

2 Conjunclio deest in eodem libro Paris. 

» Paris., Rome senioris cum ad regiam  pervenis- 


'set, de predictis tribus impiis capitulis subtiliter om- 
nibus manifeslatis, εἰ interrogavimus eum quid de 
hac causa sapit; εἰ ipse non semel tantum neque bis, 
sed et sarpius in. scriptis quam sine scriptis anathema- 
lizavit impia tria capitula. 

? Dellov. et edit., in scriptis et sine scriptis. 

P Veteres libri, Quoniam tere. 


! Ex ms. cod. Paris. Claudii Joly can. et cantoris Eccl. Paris. 


95 


deposuit. Et non solum boc, 
sed etiam ad Valentinianum 
episcopum Scytliie, et. ÀAu- 
relianum episco; um Arelati, 
4028 est prima Gallus Eccle- 
siarum, scribens, mauilesta- 
vit condemnationem eorum- 
demcayitulorum, praecipiens 
eis uihil suscipere a condem- 
natis scriptum coutta pradi- 
cium Judicatum : οἱ ( Hoc 
est, et ut vc rbo dicam) comi- 
pendiose dicere, seioper iu 
eadem «oluntate persevera- 
vit. Et lec oinnia jussimus 
vobis insinuari. Quoniam ve- 
ro cum postea venistis ad re- 
αἰαῖ civitatem, scripta facta 
sunt iuter vest.am sanctita- 
tem et Vigilium religiosissi- 
mum papa:n seuiorís lom:e, 
ut vos omnes coin eniatis : ec 
propter eos qui vel ex igiuo- 
rartia vel scientia impieta- 
tei). Cspitulorum | vindicant, 
conve-jente liis quee a san- 
c.is quatuor conciliis de(iniLa 
s:ni senteutian dare. Et 
nunc idem religiesissimus 
Vigilius contrarie factus es: 
su:& voluntatis, nolens una 
eun omnibos secundum quod 
ἀν conveuire : sed so- 
as tres patriar«has et alium 
unum — episcopum , et. per 
[Forte, ut per] coutradictio- 
nem causa moveretur, dicens 
tres tantum episco os ha. 
bere [Fcrte,se habere], cum 
multi episcopi ab Occidente 
cum ipso siut. Nos hoc audien- 
tes, sepius mandavimus ei, 
ei per uosiros judices, et per 
aliquantos ex vobis, ut cuin 
omuibus couvenir. t; et [For- 
te, vt] seuten!ia detur recte 
fidei conveniens . vel uuus- 
quisque patriarcha una cum 
quinque aut. tribus episcopis 
conveuirent eum ipso et epi- 
&copis ejus; aut Si hoc non 
elegerit, sed per contradi- 
ctionem voluerit causam 
exercitari, ut judices dentur 
secundum . consuetudinem 
synodorum, et sicut anieces- 
sores nostri fecerunt; qui 
debeut li:ec qux» ab uuaqua- 
que parte moventur digce- 
ptare, eo quod non est 
8:.bile eosdetn et con:radicere 
et judicare. Cum autem ad 
nullam propositionem voluis- 
set convenire, mandavimus 
ei quod et vestram sancetiia- 
tem et alios patriarchas in 
scriptis de hoc interrogavi- 
mus; ut tanquam |; inipia ista 
capitula ab omnibus con- 
demnentur; vel si quis pu- 
taverit recta ea esse, evi- 
denter suam voluntatem ma- 
nifestet. Alienum enim Chri- 
stianis est, cum recta fide 
impietatem suscipere, et non 
discernere recta ἃ malis. 
Scire enim vos voluimus, etc. 


ΜΟΙ PAPAE 


96 


vimus illi etiam per nos- A przedicata sunt, servant, et przdicant in sancta Dei 


tros judices, et per quos- 
dam ex vobis, ut una cuin 
omnibus conveniret, et 
coinmuniter disceptaret 
de predictis capitulis : 
ut forma daretur recte 
lidei conveniens : et quod 
et ipsun et vestra 
sanctitatem in scriptis 
interrogavimus de hoc, 
ul aul tanquam impia 
capitula ab omnibus con- 
deinnarentur, aut si pu- 
tal recta esse, aperte 
suam manifestarel volun- 
tatem. Alienum enim est 
Christianorum, cum rec- 
ta fide impia suscipere, 
el nou a malis recta dis- 
cernere. llle vero nobis 
mandavit, quod de prz- 
dictis tribus capitulis per 
semetipsum (fac:ens, por- 
riget nobis. Adhorlamur 
igitur etiam vos de his 
disceplare. Scire. etenim 
vos vulumus, quod uos 
ea qux? a sanctis quatuor 
coaciiis, Nico, Cons- 
tantinopolitano, | Ephesi- 
no primo *, et Chalcedo- 
nensi, de uia eademque 
fide exposita ei definita 
sunt, et de ceclesiastico 
statu regulariter disposi.a 
servamus, et defen imus, 
el ea sequimur, οἱ om- 
nia qux consouant istis 
suscipimus el amplecti- 
mur. Quidquid autein non 
consonat istis, vel a qua- 
cunque persona scriptum 
inveniatur contra ea qux 
de una eademque fide a 
sanctis quatuor conciliis 
vel uno ex his definita 
Sunt, hoc tanquam alie- 
num ommuino pietatis ex- 
secramur : sequimur au- 
tem in. emnibus sanctos 
Patres et doctores sancte 
Dei Ecclesix, idest, Atha- 
nasium, lilarium, Basi- 
lium, Gregorium theolo- 
gum, et Gregorium Nys- 
senum 5, Ambrosium, 
Theophilum , Joannem 
UUSMQHROPOHLARU n 
Cyrillun , Augustinum, 
Proculum, Leonem, et 
omnia qux ab his de fide 
recta οἱ ad condemna- 
tionem h:ereticorum con- 
scripta el exposita sunt 
suscipimus. lu przdiclis 
igitur omnibus permanen- 
tes, illos Patres et sacer- 


dotes suscipimus qui ea 4115 ἃ sanctis quatuor conciliis 
de fide exposita sunt, et ἃ przedictis sanctis Patribus 


^ Vox primo desideratur in codice Parisiensi. 
b Paris. mendose, Numusemum. 
* Veteres libri : Quoniam vero. 
4 [d est, aes Theodori. 
i 


* Veteres 


bri, a super. temp. 


4 Paris., autem vos etiam. 


Ecclesia. Quando vero * hzretici per omnia Theodo- 
rum et Nestorium et eorum impietatem vindicare vo- 
lentes, sicut praedictum est, el susceptam esse dicunt a 
sancto Chalcedonensi concilio impiam epistolam qu:e 
ad Marim Persam ab Iba scripta esse dicitur ; horta- 
mur vos considerare ea qux: ἃ Theoloro impie tam 
in aliis scripta sunt, quam in Judaico symbolo 4, 
quod et Ephesi et Chilcedone prolatum, anathema- 
tizatum est ab utraque synodo cum his qui ita sapue- 
runt, vel sapiunt ; considerare autem el quie de ipso 
et ejus Llasphemiis sancti Patres conscripserunt, 
el astecessores nostri promulgaverunt, nec non el 
qu:e ecclesiasticarum liistoriarum scriptores de eo 
exposuerunt. Ex his etenim omnibus cognoscetis, 


lj quod abillo teinpore condemnatus est tam ipse quam 


C 


blasphemi:x ejus a sanctis Patribus, et quod propter 
istas superioribus temporibus * deletum est et nomen 
ejus a sacris diptychis Ecclesix, cujus fuit episcopus. 
Hortamur autem etiam ( iliud disceptare, quod vane 
profertur ab eis qui dicunt non oportere post inor- 
tem liereticos anathematizari 5; et sequi in hoc doc- 
trinam 5 sanctorum Patrum, qui non solum viventes 
hzreticos. conlemnaverunt, sed et post mortem, ut 
pote in sua impietate moriuos, anatbematizaverunt, 
sicut eos qui injuste coudeinnati sunt , revocaverunt 
post mortem, et in sacris diplychis scripserunt : 
quod factum est et in Joanne, et in Flaviano religio- 
&e memorie episcopis Constantinopolitanis. Sic 
euim vestra ! reverentia, quod positum est a Doinino 
in Evangello de ipso : Quod qui credit in eum, non 
judicatur ; qui autem non credit in eum, jam judicatus 
est, quod nou credit in nomine wnigeniti Filii Dei 
(Joan. ni). Manifestum. autem est, quod [quod hoc] 
non tantum i de vivis, sed etiam de his dictum est 
qui in sua impietate mortui sunt. Insuper autem 
hortamur vos inspicere el qux impie scripta sunt a 
Theodoreto contra rectam fidem et Ephesinam pri- 
mam sanctam synodum, et contra sancte memorie 
Cyrillum, et contra duodecim ejus capitula, et qux 
impie idem Theodoretus conscripsit pro Theodoro et 
Nestorio et blasphemiis eogim contra sancte me- 
mori Cyrillum. Examinare autem et de impia epi- 
stola, qu:e dicitur ab Iba ad Marim Persam scripta 
esse : in qua scriptor ejus abnegat Deum Verbum 


D hominem factum esse : et sanctam gloriosam seim- 


per virginem Mariam Bei Genitricem esse. Condem- 
nat autem eadem impia epistola et Ephesigam pri- 
mam sanctam synodum, tanquam sine judicio et 
quzstione Nestorio condemnato ; et sancte quidem 
memorie Cyrillum Ecclesie doctorem, hxreticun 
vocat , et impia dicit duodecim ejus capitula ; Theo- 
dorum auteni et Nestorium et eoruin impietatem de- 
fenditet laudat. Et quoniam, sicut dictum est, przesu- 


"δ Veteres libri, anathematitare. 
h lidem libri, et sequi et in hac doctrina. 
! Legenduin : Scit enim vestra. Error est typogra- 
$bhicus editionis Labbean:s, hic emendatum. 
! Legendum, quod hoc nen tantum. EX hic quoque 
error est editionis Labbeaux, hic sublatum. 


Hri EPISTOLAE CT DECHETA. 98 
munt quidam dicerc,ctepistolam quz przdictam imnpie- A riosissimi ChilJeberti Francerum regis Christiana οἱ 


tatem cohtinet susceptam esse a Chalcedonensi sau- 
cto * concilio, hortamur vos conferre ea qux dicta sunt 
ab eodem sancto concilio in dehnitione pro fide ex- 
posita, cum bis qux: in impia cpistola Ὁ continentur, 
ut undique recta quidem confirmentur, impia autem 
condemneutur. O.unia igitur predicta cum omni sub- 
tilitate disceptantes, sicul saccrdotes decet, in mente 
habentes Dei timorem et futarum judiciun, ct nihil 
pietati et rect. fidei et veritati et. D.i g'orix et ho- 
nori preponentes, in mente autem habentes. et apo- 
stolicam pronuntiationem, qui contra eos qui contra- 
ria recte fidei tradunt, prolata est, manifeste dicen- 
tem : Quod licet nos vel angelus decolo evangelizaveril 
robis, pra'ler quam quod evangelizavimus vobis ^, ana- 
thema sit. Sicut predirünus, et modo iterum dico : si 
quis tobis evangelizaverit prater quam accepistis, 
anathema sit (Galat. 1). Scientes autem et. Petri apo- 
stoli preceptum dicentis : Parati semper estote. ad 
satisfactionem omui petenti vos rationem de spe que 
in vobis est (1 Petr. wi); celeriter de his qux interroga- 
vünus, vestram manifestate voluntatem. Cum enim 
qui de recta fide interrogatur, diu protrahit ; nihil 
aliud est nisi abncegatio recte confessionis. In inter- 
rogationibus enim et responsis qui de flde sunt, 
non est primus vel secundus, sed qui in recta con- 
fessione paratior invenitur , acceptabilis apud Deum 
esl. Divinitas vos servet per multos annos, sancti 
ac religiosissimi patres. Datuin 4 1v nonas 5 Maias, 
Constantinopoli , imperii domini Justiniani perpetui 
Augusti anno 27, post consulatum Basilii viri claris- 
simi aano 12. 

Stephanus et Georgius et Damianus religiosissimi 
episcopi, vicem agentes Eustochii sanctissimi pa- 
wiarchz Hierosolymitani, per unum ex ipsis, Ste- 
phanum religiosissimum * episcopum Raphiz, dixe- 
runt : Theodorus vir magnificus exeat, cum satisfe- 
cerit 8 piissimi imperatoris jussioni. Et cum exisset 
vir spectabilis silentiarius, sancta synodus dixit : 
Certis constitatis, que lecta ünperiali forma conti- 
nentur, quoniam inter nos et Vigilium sanctissimun 
antiquioris Rom: papam scripta quedam facta sunt ἃ 
respicientia [adde ad prxsentem causam], necessa- 
rium esse putamus ante alia omnia hec lectione ma- 
nifestari. Et cum suscepisset Steplianus notarius et 
instrumentarius, rec.tavit. 


EPISTOLA (olim X) VIGILII PAPJE 
AD AURELIANUM ARELATENSEM. 


lost obitum Auxanii suas Aureliano episcopo vices in 
Gallia delegat. 


Diectissimo fratri Aureliano Vigilius. 

Ad;uinmtratiohem vicum nostrarum fraternitati 
vestra animo libenti committimus, et credimus cha- 
ratis vestre. officio actibus Deo placitis diligenter 
universa compleri ; quando οἱ summi sacerdotii con- 
sortio vos dignos divina esse gratia judicavit, et glo- 

8 Veteres libri, sancto Chalcedonensi. 

5 Paris. tagtum, impie epistola. 

* Bellovac. et hic et paulo post, vos. 


4 Bellovac. et veteres edit., Datur. : 
* Yetcreslibri, unonas. Sicetiam veteres editiores. 


Deo placita in perhibendo vobis testimonio voluu- 
tas accessit. Quapropter vices nostras vestre chari- 
tali hac auctoritate cominittimus, ut universa quae 
decessorum nostrorum vel canonum statuta sanxe- 
runt, Deo congruis operibus faciendo atque servando, 
et nostrum, et przedicli gloriosi regis judicium circa 
charitatem tuam rectum fuisse possis ostendere. 
Sanctarum cnim Scripturarum nos docet auctoritas, 
quia Christus Deus Dominus et Salvator noster prius 
universa quie bona sunt facere voluit, quam docere : 
scriptum est enim : Primum quidem sermonem feci 
de omnibus, o. Theophile , que cepit Jesus (acere et 
docere usque in diem, qua precipiens apostol:s per 
Spiritum sanctum. quos elegit. assumptus est. (Acl. 1). 


B ltem quid commonendo Timotheum doctor gentium 


dicat Apostolus, fraternitatem tuam semper ante ocu- 
los habere confidimus. Ait enim : Confortare in gra- 
tia qug est in Christo Jesu ; et que audisti a me per 
multos testes, heec commenda fidelibus hominibus, qui 
idonei erunt et alios docere (I1 Tim. n) ; et item ipse: 
Sollicite cura te ipsum probabilem exlibere Deo, ope- 
rarium incon[usibilem, recte tractantem verbum veri- 
tatis (Ibidem); et iterum : Labora sicut bonus miles 
Christi Jesu. Intellige que dico; dabit enim tibi Do- 
minus in omnibus intellectum (l1bidem). Si quam ergo 
inter fratres diabolus, humani generis hostis ai'i- 
quus, 2izaniam seminaverit calliditate nequitize ccn- 
suet:2 , aut de aliquo sacerdotum fraternitati tu», 
servatis majorum per omnia constitutis fuerit que- 


(C rela deposita : adhibitis tibi fratribus et coepiscopis 


secundum qualitatem negotii numero competente, 
causam canonica et apostolica ordinatione discu- 
tiens, ea sententia deflnies, qux et decessorum no- 
strorum conveniat statutis, et Deo :equitate in om- 
nibus diligenti sit grata. Si quod vero de religione 
fidei, quod Deus auferat, fuerit certamen exortum, 
aut tale aliquod negotium fortassis emerserit, quod 
pro sui magnitudine ibidem nequeat definiri; veritate , 
discussa , relationis serie distincta, ad nostra seJis 
cousullationem potius ul remittas hortamur; quia 
ita decessores vestros, qui decessorum nostrorum 
vices egisse monstrauntur, fecisse testimonium nostri 
declarat scrinii : quatenus ea dispositione servata, 
Ecclesi: unitas stabili firinitate persistens, pacis 
bono in omnibus perfruatur : cujus velut hzredita- 
rium munus Christus Deus Dominus et Salvator no- 
ster, ad colos, unde nunquam defuit , redituru:, 
discipulis suis legitur reliquisse, dicens : Pacem 
meam do vobis, pacem meam relinquo vobis (Joan. 
xni). Et ut universa fraternitas vestra diligenti pos- 
sit ralione complere, episcopis, quibus pro vice 
nostra te pr:esse voluimus, nos precepta destinasso 
signamus , ut et illi vobis obedientiam exhibere de- 
beant competentem, et fraternitas tua eos in Christi 
charitate coinplectens , exemplis bonorum potius 

{ Veteres libri, reverentissimum. 

£ Paris., qui cum satisfecit. 

à Legendum, sunt ad pra'sentem causam respicien*ia. 


Mendum est typograpbicum editionis Labbcean:, hie 
einendatum. 


99 ViGILII PAPE 40 
operum, ad qui sunt Deo placita facienda semper A Galliarum partibus prxsentans, secundum consuetu- 


invitet. Illud pari eis auctoritate signavimus, ne quis 
sine formata tu: fraternitatis ad longiora loca au- 
deat proficisci; sed ut consuetudinem illam debeat 
custodire, quam constat semper nostre sedis ha- 
buisse vicarium, et a vobis formatam postulent, si 
causarum suarum necessitate compulsi ad longiora 
itinera destinare disponunt. Sed ne in aliquo sedis 
nostre vicarius minor suis decessoribus videatur, 
necessarium fore credidimus pallii vobis usum, quem- 
admodum decessori vestro hactenus dederamus, 
prisenti auctoritate concedere; ut morum, et oin- 
nium bonarum rerum, vobis beato Petro apostolo 
suffragante, non desit ornatus. Oportet ergo chari- 
tatem. ve-tram sacerdotali semper studio inter dom- 
nos filios nostros clementissimos principes, et glo- 
riosis:imum virum, id est filium nostrum Childeber- 
tum regem, grati» intact» fodera custodire. Scitis 
euim, nec vos convenit ignorare, quod necessario 
pradicatis, quia Scriptura pronuntiat, dicens : Beati 
pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona 
(Atom. x). Et hoc quoque vestrum facere desidera- 
mus affectum, ut glorioso viro filio nostro patricio 
Belisario destinatis scriptis gratias referatis, qui ho- 
1aini vestro laborem ad clementissimum principem 
abstulit transeundi ; sed mox ut responsum recepit, 
nobis suis litteris indicavit. Deus te incolumem cus- 
todiat, frater charissime. Data x kal. Sept: nibres , 
quinquies post consulatum Basilii viri clarissimi (An- 
uo Christi 5406). 


EPISTOLA (olim XI) VIGILII PAPAE 
AD EPISCOPOS GALLLE. 


Nuntiat se Aureliano vices suas in Gallia delegasse, 
mandatque ut eidem obtemperent. 


Dilectissimis fratribus universis episcopis, qui sub 
regno gloriosissimi filii nostri Childeberti regis suut 
per Gallias constituti, Vigilius. 

Admonet nos loci nostri ministerium divin: mise- 
ricordi: dono collatum , Domini nos gratia prote- 
gente, negligentis speculatoris evitando periculum, 
bonis potius palmam retributionis promisse et stu- 
deamus, et mereamur accipere. Unde quantum nos 
Christus Deus Dominus et Salvator noster primi apo- 
stolorum locum pro ineffabili pietatis sux gerere 
largitate concessit, tantum nos de universarum pace 


dinem a nostris decessoribus attributam, sapientiam 
sollicita iudagatione custo:lieus, si quam humani ge- 
neris hostis antiquus zizaniam inter Dei famulos ne- 
quitia consuela seminare tentaverit, sapientiv: sum 
moderamine, adbibitis sibi fratribus ac coepiscopis 
nostris, justitia Deo placita scandala orta submo- 
veat. Unde quia dudum Auxanio, quondam Arela. 
tensis civitatis antistiti, vicum nostrarum sollicitudi- 
nem dederamus, sed cursum vitze priesentis implen- 
do de hac luce migravit, in cujus loco Aurelianus 
frater noster noscitur successisse, necessarium valde 
credidimus sollicitudinem hanc a nobis antefato de- 
bere committi, confidentes illum et pro loci sui 
qualitate bonis actibus uriversa qux Deo placeant 


p posse complere : et maxime cum gloriosus filius no- 


ster Childebertus rex testimonium bon: conscientiz 
pro Christiana sux voluntatis devotione perhibuit, 
Oportet ergo charitatem vestram ei in omnibus, qux 
servatis per cuncia canonibus salubriter secundum 
nostrorum def$ ita majorum pro nostra auctoritate 
censuerit, prebere obedientiam compctentem. Et 
quia oinnino necesse est, ut pro diversis cum fratri- 
bus Deo juvante tractandis, statutis aptisque Leni- 
poribus episcoporum synodum debeat congregare, 
idcirco pr:senti auctoritate censemus, ut nullus ubi 
aut quando constituerit se audeat excusare, excepta 
infirmitatis causa, quàm humana non potest evitare 
fragilitas , aut certe quem dign: excusationis ratio 
fecerit non venire. Omnibus nihilominus scientibus 


C quod Christus Dominus et Salvator noster pia insti- 


tutione pronuntiat, dicens : Quia si duo ex vobis con- 
senserint super terram , de omni re, quamcunque pe- 
tierint, fiel illis a Patre meo qui est in celis (Math. 
xviii). Quemadmodum autem quis sibi qux postulat 
credit posse .concedi, si congregationis sanctse con- 
ventum , ubi Dominus presentiam suam promisit 
modis omnibus adfuturam, sine aliqua rectz excu- 
sationis causa vitare crediderit? Sed, sicut praefati 
sumus, $i justa causa illum ad synodum fecerit non 
venire, pro se aut presbyterum, aut diaconum des- 
tinare non differat ; quatenus qux fuerint constituta, 
per eos possit agnoscere, et definita complere. Par 
auctoritate mandantes, ut nullus sine prtedicti for- 
mata ad longinquiora loca audeat proticisci : prze- 


Ecclesiarum, qua licet in multis, una tamen est toto ἢ) sertim quia et decessorum nostrorum decessor:bu: 


orbe diffusa , incessanti studio convenit esse sollici- 
tos. Quippe quia nos sanctarum Scripturarum elo- 
quia reddunt diligenter instructos, quod cum Moyses 
Dei famulus divinis jussionibus obsecundans ad mon- 
tem voluisset ascendere, loco sui Aaron et Hur legi- 
tur reliquisse, dicens : Exspectate hic , donec rever- 
tamur ad vos. Habetis Aaron et Hur vobiscum, si quid 
natum [uerit questionis, referetis ad eos (Exod. xxiv). 
Ita enim inter sacerdotes Domini potest pax super 
omnia Deo placita custodiri, si fuerit qui vicum no- 
sirarum auctoritaw subnixus, personam nostram in 


* Cum schismatici scriptis litteris ubique vulgassent . 


Vigilium papam tria damnando eapitula impuguare 


ejus, quibus vices suas commisisse prateritis tem. 
poribus releguntur, sic definiunt statuta; ut hi: 
omnibus obedientia Deo placita custoditis, pax Ec. 
clesiarum stabili firmitate persistat ; et, sicu 
doctor gentium dicit Apostolus (Epjes. v), Ecclesi: 
Dei possit sine ruga et macula permanere. Deus vo: 
incolumes custodiat, fratres charissimi. 


* EPISTOLA (olim Xlll) VIGILII PAPAE 
AD AURELIANUM ARELATENSEM. CONSTANTINOPOLI 
SCRIPTA. 
Nihil a se contra concilia generalia, Romanorum ,u 


Chalcedonense concilium, et comptures ab ejus com 
munione discederent, Valentinianus Scythiz, Aure 


4) EPISTOLAE ET DECRETA. 42 
pontificum. decreta. (uisse admissum, horlutur ut A Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissen- 


Childeberto regi suggerat, ut αὐ regem Gothorum 
scribat, ne quid in Ecclesia Romana turbari sinat. 


Dilectissimo fratri Aureliano episcopo Vigilius. 

Fraternitatis vestra litteras pridie idus Julias 5, 
Anastasio deferente, suscepimus et gratias referimus 
divisze clementke, quia sollicitudinem vestram in fi- 
dei causa, vel in nostre opinione persons, sacris 
relegimus ^ convenire mandatis, ut digne charitati 
168 verba Dei et convenienter aptentur, quibus ait : 
Elegi te sacerdotem ex. omnibus ascendens * ad altare 
meam, εἰ portes coram me [forte apud] noinen ma- 
gum cunctis diebus vite tux (1 Reg. τι. Necesse 
ergo nobis est charitatis vestre sollicitudinem brevi 
iaterim, quantum pro temporis qualitate potuimus, 
relevare colloquio : quat&nus modis omnibus confi- 
datis, nihil nos penitus admisisse quod dece.sorum 
nostrorum constitutis, vel sancte, qu:& una eadein- 
que est, fidei quataor synodorum, id est, Nicsnz, 
Constantinopolitans, Ephesinz: primz; atque Chal- 
cedonensis, inveniatur (quod absit) esse contrarium, 
aut quod ad personarum injuriam pertineat, qu:e de- 
fnitioni ejusdem sancte fidei subscripserunt, vel 
sanctorum — predecessorum nostrorum Coclestini, 
Xysti, Leonis aliorumque prxcedentium atque se- 
quentium definitis reperiatur adversum, sed a nobis 
omnibus przedictissynodis unam venerationem, unam- 
que fidei credulitatem indubitabiliter 4 exhiberi : et 
eos qui omnes suprascriptas quatuor synodos in rec- 
Utedine fidei non sequuntur, vel unam ex ipsis vel 
emnes in fide repravant *, aut repravare[reprobare], 


att injuriare, vel repudiare uituntur, abjicimus ; sed C 


et eaque in ejusdem sanctz fidei injuriam verbo dicta 
vel reperiuntur scripta, anathematizanda exsecranda- 
que judicavimus, et constituimus judicanda : simili 
pena plecteutes etiam eos qui fidem beati Cyrilli, quem 
! sancte recordationis Leo przdecessor noster ad pr:e- 
decessores 5 vestros aliosque datis probavit, et laudavit 
scriptis, et Chalcedoneusis veneranda sancta ^ synodus 
legium protulisse, aliorumque Patrum, quos apostolicze 
sedis przsules susceperunt atque secuti sunt, exse- 
canda superbia impia vocaverunt. Fraternitas ergo 
lu, quem apostolicz sedis per nos constat esse vi- 
earium, universis episcopis innotescat, ut nullis aut 
falsis scriptis, aut mendacibus verbis, aut nuntiis 
quilibet ratione turbentur, sed potius primi aposto- 


siones et offendicula preter doctrinam quan vos didi- 


cistis faciunt, et declinate ab illis (Rom. xvi) : in Do- 
mino confidentes, quia, sicut praefati sumus, ab apo- 
stolis fidem traditam, et a przedictis sanctis quatuor 
conciliis declaratam, et a decessoribus nostris et ab 
antedictis Patribus prxdicatam, atque inviolabiliter 
custoditam, sincera voluntate tenuimus, tenemus, 
venerali sumus, veneramur atque defendimus, et 
contra eam facientes apostolica auctoritate damna - 
mus. Sed quanta possumus per filium nostrum Ana- 
stasium de his qux gesta sunt breviter nos indicare 
necesse est, e£ cum nos dominus filius noster clc- 
mentissimus imperator, sicut promisit, Deo (qui cor 
ipsius 1 tenet) juvante reverti przceperit , hominem, 


p qui vobis ad singula subtiliter innotescat, Deo pro- 


pitio desiinamus. Quod ideo adhuc non fecimus, quia 
el hiemis asperitas, et [talize, qux vos non latet, ne- 
cessitas prapedivit : donec serenissimus princeps, 
sicut desiderat, Domiuo * sibi | Deesse videtur juvante | 
subveniat, Illud quoque credimus sperandum, ut quia 
scriptüm est : Frater fratrem. adjuvans exaltabitur 
( Prov. xvin); et sicut de credentibus in Domino 
Actuum apostolicorum scriptura testatur, quia crat 
credentibus in Domino cor unum. et enima una (Act. 
1v); uL sit. fraternitas vestra in hac quoque parte 
sollicita, et glorioso filie nostro Childeberto regi, 
quem Christianitatis studio venerationem integram 
sedi apostolicze, cui nos Deus praeesse voluit, coguo- 
vimus exhibere, supplicare non desinas, quatenus in 
lanta rerum necessitate circa Ecclesiam Dei sollici- 
tudinem, sicut et confidimus, Christiana devotione 
persolvat : ut quia Gothi cum rege suo in civitate 
Romana perhibentur ingressi, hoc eis dignetur scri- 
bere, ne se in Ecclesie nostre przjudicio, quippe 
velut alienz legis, imniisceat, et aliquid faciat, aut 
fleri qualibet ! ratione permittat, unde catholica 
possit. Ecclesia perturbari. Dignum enim | est, ct ca- 
tholico, sicut est, regi conveniens, ut fidern et Eccle- 
siam, in qua Deus illum voluit baptizari, omni de- 
beat virtute defendere. Scriptum est enim : Vivo ego, 
dicit Dominus, quia glorifican:es me glorificabo (1 Reg. 
1). Festina ergo, frater charissime, ut in sancie 
filei sinceritate persistens, Ecclesiarum pacem, quie 
vel a Deo per meritum sacerdotii » tibi commissa 


! sicot convenit, verba sectentur dicentis : Ad. D 99^ vel a nobis per apostolicam auctoritatem vicaria 
φ 4 . ix 


wraarius vester diabolus, ut leo rugiens circumit qua-- 
τι, quem devoret, cui resistite (fortes in. fide (1 Petr. 
*), εἰ quod item doctor ! gentium dicit Apostolus - 


lisaaus Arelatensis episcopi, aliique plures prudeutio- 
re$ ad eun scripserunt, querentes, an quie sparge- 
rentar vera essent. Hac occasione rescripsit se, ves- 
"fiis majorum inhzerentem , quatuor sacrosancta 
concilia probare et venerari. Addidit qu: in singu- 
argumenüUs continentur. Sev. Brxivs. — De 
Vigilii epistola, et de Anastasio, cujus in ea est 
; videnda sunt qu: narrantur in altera epistola 
Mariis Francorum inscripta, qu» suo post loco 
, 85. Christi 55h, Childeberii regis 41. 
lic. ϑικμοκοῦξ. 
* Veteres libri, Idunm Juniarum die. 

* Parisiensis et Regias, legimus. 


PaTROL. LXIX. 


pote.tate mandatur, competenti sollicitudine, Deo 
propitiante, custodias, et vicarium tc sedis nostro 
dignis Deo manifestes operibus. Deus te conservet », 


ε Veteres libri, ut ascendas. 

d Patis., indubitanter. 

* Regius, Parisiensis, et Colbertini, repfobant. 

f Paris., cujus, Bellovac., cui. 

& Veteres libri, precessores. 

h Sancta. Deest in omnibus antiquis codicibus. 

i Yetercs libri, idem doctor. 

j Paris., cor ejus. 

k Omnes libri veteres : Domino sibi auxiliante sube 


veniat. Sic etiam habet editio Sirmondi. 


! Paris., aliqua. ᾿ 
m Veteres libri, sacerdotii meritum. 
» Regius et Colbertini, incolumemcustodtat, 


2 





45 


VIGILII PAPE 


4 


frater charissime. Datam ^mi calendas Maias, imperii A beata Chalcedonensis synodus, ad convincendas Ne: 


domini nostri Justiniani perpetui Augusti anno 94 * 
post consulatum Basilii viri clarissimi anno octavo *, 
per hominem quem Anastasius direxit. 


4 £PISTOLA ( olim XIV) VIGILII PAP JE 
AD RUSTICUM ET SEBASTIANUM. 
Tusticum et Sebastianum excommunicat, 


Vigilius episcopus Rustico et Sebastiano. 

Diu vobis, Rustice et Sebastiane, cauonibus et de- 
ces$orum nostrorum congruentem ulionem inferre 
pro apostolica moderatione distulimus ; sed quia 
Doctoris gentium in cordis vestri duritia (quod a no- 
bis cum nimia * tristitia dicitur ) verba videmus bm- 
.pleta, quibus ait : Nescitis quia. patientia Dei ad pe- 
nitenliam vos adducit? (u autem. secundum duritiam 
tuam εἰ imparnitens cor, thesaurizas tibi iram in die 
ir (Rom. n) : ut excessus ! vestros ex plurimis pau- 
cos interim, inquantum possumus, designemus, ve- 
nientibus nobis hic in regiam civitatem, tu Rustice, 
dum aliqua nobis ignorantibus legeres, qux: lominem 
loci tui omnino legere non decebat, et plara com- 
mittere dicereris, 402 etiam nostram, si te non pro- 
hibuissemus (quod absit), opinionem atque animam 
Ixedere potuisset 6 : dicente quoque de te nobis aliqua 
P'aulo diacono, etiam te prossente, sicut oportuit , et 
pro affinitate, qua nobis a germano, quem dileximus, 
jungebaris, et pro eo quod nos te ad leviticum pro- 
vexeramus officium, frequenter et secrete paterna 
monuimus cbaritate, ut si ea que de te dicebantur, 
cx aliqua parte cognosceres, a talibus temperares, 
ne, quia Dei causam indiscussam non pateremur qua- 
libet ratione relinquere, canonicum per nos in te 
judicium proveniret. Tu autem non solum admoni- 
tionem nostram audire malevolo spiritu noluisti, sed 
etiam, sicut scriptum est : Argue sapientem, et ada- 
mabit te; stullum, et. odio habebit te (Prov. ax). Et 
iterum : Noluit intelligere ut bene ageret; iniquitatem 
meditatus est in cubili suo (Psal. xxxv) : ad hoc. ma- 
litia tua perducta est, ut, nostra admonitione contem- 
pta, in odium potius prosilires, el occasionem que- 
reres, quatenus causa capitulorum, id est, de dictis 


n 


C 


Theodori Mopsuesteni ejusque persona, sed et epi- ’ 


stola qus ab Iba ad Marim Persam perhibojur scrip- 
ta, nec non οἱ dictorum Theodoriti ^, qui» contra 
rectam fidem et epistolam beatze recordationis Cyrilli 
synodicam ad Nestorium cum duodecim capitulis, 
quam et sancta synodus Ephesina prima suscepit, ct 


* Paris., data. 

b ftegius et Colbertini, imperante domino Justiniano 
Ph. Aug. anno xxi. E 

* Parisiensis, Regius, et Colbertini, anno nono. 

4 Vigilius a suis clericis comyluribus schismaticis 
exagitatus, collectis, qui erant Constantinopoli, Ita- 
li: episcopis, sententiam excommunicalionis et de- 
positionis ab omni gradu et ordine fert in eos, 
maxime in Rusticum et Sebastianum diaconos. Nec 
tamen propterea conflatum schisma est sedatuimn, sed 
magis excitatum, conjunctis adversus Vigilium capi- 
tulorum defensoribus simul et unpugnatoribus. Baron. 
aun, 550. SEv. Bis. 

* Paris., conmodica. 

f Velercs libri, ef ut excessus. 


storii vesanias in definitione fidei legitur posuisse, 
qui te etiam instante ! certum est flagitata, ita ut 
filiis nostris Sapato et Paulo diaconis j, sed et Sur- 
gentio notariorum primicerio clamitares dicens, non 
solum nomen et scripta Theodori Mopsuesteni a no- 
bis debere damnari, sed et territorium ejus * ipsum 
ubi positus est, et si ossa ejus cvulsa quisquam de 
sepultura ejiceret, et cum. eodem territorio incende- 
rei, gratanter acciperes. Et cum necesse esset, ut 
negotium quod fuerat in judicio nostro perductum, 
te etiam quam maxime inter alios tam ! sacrati or- 
dinis, quam sequentis consentiente "^, sententia lini- 
retur, quod constat effectum, et quid de eodem judi- 
calo feceris, quomodo eliam in palatio ut fratri no- 
siro Mennz ^, ad quem scripseramus, celeriter tra- 
deretur institeris, nulli babetur inceitum, ita ut filio 
nostro Surgentio primicerio petenti schedam ipsam 
judicati nostri, ut apud se pro loco eecundum con- 
suetudinem retineret, per multos dies dare penitus 
noluisses, donec exemplaria per plurimos sacerdotes 
ac laicos, sed et per gloriosum virum Tyrannum “ 
magistrum militum, aliosque laicos in Africana pro- 
vincia destinares, quod in ecclesia nostra a diacon« 
nunquam factum est, ac nobis etiam nescientibus 
ejus exemplaria destinares. Nam et sabbato sancto 
quo ipsum, te, sicut prefati sumus, imminente, pro 
tulimus judicatum, in ecclesiam sessum P processisse 
ct communicasse, et officium tuum implesse cogno 
sceris. Nam et eodem die revertens ab ecclesia, co 
episcopo nostro, quantum perhibet, Juliano hoc di 
ceres, quia melius fleri non potuit, quam quod factu: 
est judicatum, et hortareris ut Deus oraretur, nequ 
quod [ forte ne quod ] factum est ^ tolleretur. Quo 
etiam succedente dominico die Pasch: similiter eff. 
cisti, et diu in eadem perdurando sententia, alios, 1 
judicatum nostrum libenti animo sequerentur, nil 
lominus hortabaris. Nam dum Antiochen: Ecclesi 
apocrisiariis ejusdem judicati exemplaria nos dai 
petentibus differremus, sed hoc magis τ justum es: 
przedictis apocrisiariis diceremus, ut a fratre nosti 
Menna potius exemplaria peterent, ad quem a nob 
videbatur fuisse prolatum, tu autem publica voce d 
posceres, dicens dominum Leonem ita de episto 
sua diversis exemplaria destinasse, nos facere debe 
similiter asserendo, quia metueres, nisi universit 
judicati nostri exemplaria de scrinio nostro edi 
teneret *, qualibet ratione postca forsitan celaretu 

ε Veteres libri, potuissent. 

b lidem libri, T'heodoreti. 

| lParis., adstante. 

i Idem codex, diaconibus. Dcllovac., diaconus. 

k Ejus. Deest in Parisiensi. 

! Tam. Deest in eodem libro. 

m Veteres libri, consentientibus, 

^ Veteres libri et edit., Menc. 

? Dellovac., Tyrannium, Paris., Turranium. 

P Veteres libri, in Ecclesia nobiscum. 

4 Paris., ne quod factum. liic confirmatur. cq 
jectura apposita in margine editionis Romane. 

r Paris., et hoc magis. 


3 Bellovac., editaon teneret. Paris., edita non - 
neret. | 


"t EPISTOLAE ET DECRETA. δῷ 
Nam dum occasionem euntis ad Siciliam reperisses, A de, canonicam advertant subiisse sententiam, ad Luxe 


et judicatum nostrum laudesque ejus, ubi etiam filii 
nestri diaconus primiceriusque tecum manifestum est 
subscripsisae, filiis nostris Pelagio diacono aliisque 
dirigere voluisses pro cautela, ne ab alique inveniri 
forsitan potuisset, nobis etiam ignorantibus, iu meim- 
brana * conscriptum, etin brevitate quadruplicatum, 
litteris scriptum minulissimis destinasti. 

Nam οἱ Vincentio secundzx regionis subdiacono, 
iterum a nobis postea ad Siciliam directo, per eum 
fiio nostro Pelagio diacono similiter scripsisti : sed 
quia ita memoratus subdiaconus prospere navigavit, 
ut illum qui in membrana scripta ^ portaverat, prz- 
cedere potuisset, quantum nobis retulit, ea quse in 
membrana scripseras, Pelagius diaconus ipso prz- 
sente percepit. Ergo dum et te pre omoibus immi- 
nente prolatum fuerit judicatum, et tanta in ejus in- 
dicati laude succensus per multum tempus scripseris, 
fecerisve ut nunquam te crederemus ab hac posse 
rectitudine deviare, immutatum te subito post hzc 
quadam animi levitate, vulgante opinione comperi- 
inus, el cum adversariis Ecclesiz, qui contra * judi- 
cali nostri seriem nitebantur, et a nobis sunt per 
judicati ipsius tenorem a communione suspensi, se- 
crete tractare : et dum filius noster Paulus diaconus 
4 ad Italiam * discedere voluisset, posteaquam et ai 
eum pervenit, quod scandalum Ecclesie in commu- 
nione adhuc nostra positus, secrete et hic, et in Afri- 
cana provincia f, ubi antea defendendo et laudando 
judicatum nostrum, ejus exemplaria destinastis, fa- 


cere nitebaris, tunc tibi ccepit insistere et dicere, ut (c 


ei verum esset, producere 5 debuisses; quod tu con- 
victus, celare minime potuisti. Tunc vero memoratus 
nobis cepit imminere diaconus, ut aut corrigere te 
ab his qu: illicite faciebat, sub nostra presentia cle- 
ricorumque promitteres, aut certe petitionem adver- 
eum te, οἱ varietatem taam atque fallaciam ab eo fa- 
ctam, quam et pre manibus gerebat, debuissemus 
accipere : ad hoc es propria voluntate perductus, ut 
&aclis Evangeliis sacramenta prestares, et verba tua 
a notario ^ scripta in nostro teneantur scrinio, qui- 
bus inter alia legeris promisisse te nunquam a nostro 
penitus obsequio discessurum. Posteaquam vero pe- 
jor te Sebastianus, pro solo scandalo faciendo, sicut 
et initia ipsius venientis in. Constantinopolim mon- 
siraverunt, et exitus pejor edocuit, noscitur adve- 
nisse, ita ut mox 1ui immemor sacramenti, conjura- 
tionem inter vos contra statuta canonum, nobis igno- 
rapübus, facientes, in apertum uterque proruippere- 
tis scandalum. Sed ut tua, Sebastiane, non inquantum 
sunt, sed inquantum referre possumus, niala quz fe- 
ceris diversi cognoscant, et juste te, nam magis tar- 


a Veteres libri, memérano. Sic etiam paulo post. 
b Paris., scriptum. 

* Bellovac., quia contra. 

4 Veleres libri et edit., diaconus Paulus. 

* Paris., ab Italia. 

t Veteres libri, em provinciam. 

€£ Paris., prodere. 

5 [dem codex, notariis 

! Veteres libri, "mir m Pelagio, Anatolio, atque 


erdinationis veniamus jpitia. Aheentibus filiis nostris 
diaconis 1 Anatolio atque Stephano, a nobis postula- 
si, ut ad tempus pro implendo oflicio, absentium 
loco diaeonum te interim faceremus. Quod ideo tibi 
ad presens sperapli concessimus, quia ante ordina- 
tienem tuam cautionem nobis propria volantate le- 
geris emisisse , quam et testibus roborasti, et tactis 
Evangeliis juramentum corporaliter prostigsti, ut 
quidquid tibi a nobis pro ecclesiastica utilitate fuig- 
set injunctum, fideliter et sine aliqua fraude cemple- 
res, officium vero locumque diacomi j sine aliquo 
vitio, sine aliqua superbia, sine aliquo neglectuum, 
donec reverterentur diaconi memorati, aut quanto te 
* tempore in levitorum voluissemus erdinatiene ! 


B ministrare cum omui humilitate οἱ studio sine negle- 


ctu modis omnibus impleturum : in eadem cautiene 
rursus adjiciens, quod si de his emnibus qui cum 
sacramento, tactis corporaliter Evaugeliis, proemisi- 
sti, aliquid minus implesses, tunc a sancta cemmu- 
nio:e esse; suspensus : ita ut si a die excessus tui 
intra annum penitentie noluisses colla submittere, 
tu tibi anathema maqu propria scribendo dixisti. 
Tuncergo ad presens factus es sub ea quam sperabas 
et pollicitus fueras conditione diaconus. Postea vero 
uL a nobis ad Dalmatiarum patrime.ium mittereris, 
summis precibus postulasti. Quod nos securi, quia 
L;lem feceras cautionem, animo libenti concessimus. 
Qui Jum in Salenitanam urbem ^ pro ordinatione 
patrimonii advenisses, quantum ad nos po.tea cst 
plurimorum relatione perductum, illicitis t€ οἱ a 
sede apostolica prohibitis ordinationibus miscuisti, 
et quos Honorius, tunc predictz civitatis episcopus, 
contra consuetudinem Romane vel sus Eccdesix, 
sedis apostolice constituta sacris ordinibus apjlica- 
verat 5, non solum prohibere penitus noluisti, sed 
nec nobis ex bac causa vel scripto referre, vel 
quando 9 Thessalonice nobis occurreras, meinor cou- 
scienti: (05, ne verbo quidem suggerere voluisti, et 
cum illis, tanquam cum legitimo et rationabili or- 
dinc factis, cupiditatis spiritu acquievisti procedere, 
et eorum socius es cominunionis venalitate reper- 
tus. lterum Thessalonica Ρ ad Dalimatias patrimonii 
regendi causa remissus es, ex qua provincia frequenti 
te auctoritate monuimus, ut non apte discederes, 
nisi omnes secundum pollicitationem tuam tam de 
Dalmatiarum patrimonio quam de Pravalitano colli- 
geres pensiones. 

Sed tu,o0mnia pratermittens, ad Constantinopoli- 
tanam urbem pro $olo faciendo venire scandalo fe- 
stinasti, quantum et sequens exitus declaravit. Rele- 
gens tamen constituti nostri seriem, quam de pr- 


Stephano. 
) Paris., locumque diaconatus. 
k Vox te deest in codicibus manuscriptis. 
1 Bellovac., ordinationem ; Paris., ord:1em. 
m Veteres. libri, Salonitana urbe. 
ἢ lidem libe, ap i gossebeld 
fidem libri, vel quomodo 
P lidem libri, Jterum de 1 ^essalonica. 


- "om 


YI VIGILI PAP.£ 18 
fatis capitulis ad Mennam hujus civitatis antistitem A causam habetis, et nos aliam. Po tea vero ad hoc 


dedisse relegimus, in conspectu diaconorum, subdia- 
conorumque, νοὶ universorum clericerum, publica 
voce laudabas *, ut de codo judicatum nostrum 
ordinatam atque prolatum omnibus, sicut. praefati 
sumyss, clericis loquereris. Dicta vero "Theodori 
Mopsuesteni asserebas te in Roma urbe inter aliquos 
codices invenisse, qui confirmabas omni exsecra - 
tione et blasphemiis esse completa. H:ec dicendo, in 
nostro obsequio, et in. ecclesia publice et in Placi- 
dias officium diaconatus implebas. Nativitatis Christi 
Dei Domini et Salvatoris nostri secundum carnem 
praeterito anno dies advenit: vocavimus te, quia ad 
nos, qux supra meminimus te fecisse in Dalmatiis, 
de recenti pervenerunt : et sicut. oportuit, diximus 
tibi, si cum illis qui contra sedis apostolicze constituta 
in sacratis sunt applicati ordinibus, processisti, aut 
eorum te communioni, sicut dicitur, sociasti, necesse 
nobis est, ut si nos Deus ad nostram dignatur Eccl«- 
siam revocare, quxramus ista 5, et veritatem mani- 
festius cognoscentes, secundum canones vindicemus. 
Tu vero, conscientix tux reatu perterritus, quia con- 
tra apostolica feceras constituta, occasionem tibi dis- 
cedendi dissiinulans requirebas. Nam cum te pro 
certo mandata * cum Joanre episcopo, et Surgentio 
primicerio, atque Saturnino consulario nostro ad 
Mennam, fratrem nostrum hujus civitatis antistitem, 
hisissemus, reversus in Placidias, multis prxsentibus 
et officium diaconi ὁ tu et Rusticus ex more comple- 
stis, et quando clementissimus princeps dominus fi- 
lius noster, ut alia die ad ecclesiam procedere dcebc- 
remus, referendarium destinavit, ut. ei promittere- 
mus, cum aliis diaconis * et clericis nos tu et Rusti- 
cus fuistis f hortat. Nam et ad refectionem pariter 
in nostra mensa ambo fuisse simili ratione probabi- 
»nini. Sed sicut Judas, postquam buccellam accept, 
de traditione Domini cogitavit, ita et vos noctis δ 
horis pro concitando scandalo ecclesie discessistis. 
Nos autem alio die maudantes vobis, ut aut proccde- 
retis locum diaconi ex more complentes, aut a com- 
munione vos cognosceretis fuisse suspensos : tu vero, 
Sebastiane, his quos inter alios miseramus, fratribus 
nostris Joanni et Juliano episcopos ^, hoc, quantuin 
renuntiaverunt, dixisti : Ego judicatum quod papa 
protulit sequor, si tamen in illos ! vindicat qui con- 
tra judicatum faciunt. Nam et simili eis, quantum 
perhibent, ratione dixisti, intantum ut diceres ibi 
venisse ) Lampridium * et Felicem monachos, qui 
nostrum judicatum suscipere noluerunt, et mandasse 
vos eis : Non vos possumus videre, quia vos alia: 


* Paris., clamabas. 

b Paris., queramus si ista. 

* Veteres libri, mandato. 

4 Paris., diaconii. 

* Veteres libri, diaconibus, 

! lidem libri, fuissetis. 

& Paris., nocturnis. 

^ Legendum episcopis. Error est typographicus edi- 
tionis Labbeanz. 

| Bellovac., in iilis; Paris., in üllius. 

j Veteres libri, venisse ibi, 


nequitia vestra pervenit, ut excommunicatis com- 
municare contra canones superbo przsumeretis 
spiritu, id est, memoratis vel aliis, quos pro hoc 
quod contra judicatum nostrum scripserant, per 
ejusdem judicati seriem constabat jam a nobis coin- 
munione suspeisos : cui judicato, sicut supra memi- 
nimus, vos acquievisse οἱ con«ensisee et communi- 
casse, catholica prabavit Ecclesia. Unde constat vos 
secundum regulas canonum juste damnari. Definiust , 
enim canones : ! Si quis excommunicatus antc au- 
dientiam communicare przsumpserit, ipse in se dam- 
nationem protulit. 

" [tem placuit universo concilio, ut qui excommu- 
nicatus fuerit pro suo neglectu, sive episcopus, sivc 


B quilibet clericus, et tempore excommunicationis sum 


ante audientiam communicare przssuuipserit, ipse in 
se damnationis judicetur protulisse sententiam. Ad- 
jecisüs etiam exsecranda superbia, qux: nec legun- 
tur, nec sine sui pontilicis jussione :sliquando ordinis 
vestri homines pr»sumpserunt, auctoritatem vobis 
przdicaüonis contra omnem consuetuinem vel ea- 
nones vindicare, Ephesinx piimz synodi impugna- 
tionem et exprobrationem, sed οἱ beali ^ recorda- 
tionis Cyrilli; blasphemias quoque contra Jesum 9 
Dominum nostrum dictas simili defendentes insania, 
et per omnes provincias falaciter serihentes, non 
aliquid commisisse, quod reperiatur adversum deli- 
nitioni sancte Chalcedonensis synodi, qux prace- 
dentium se trium, id est, Nic:en:e, Constantinopoli- 


C ἴλης, atque Ephesins prime concordat (idei synodo- 


rum. lta ergo cunctoiurn animos, qui vestram mali- 
tiam nescierunt, sed tanquam a Itomauis diaconis Ρ 
suscipientes scripta, simpliciter erediderunt, ad tan- 
Luin scelus operatio fallaciae vestrze pervenit, ut 1 u- 
manus sanguis in aliquibus locis intra ecclesiam 
(quod dici nefas est) funderetur; et omnem legem 
ecclesiasticam superbo spiritu conculcare volusslis, 
sanctarum quoque regularum consequentiam injuriis 
affecistis, impia et quz non sunt licita per universas 
contra nos provincias fallaciter indicando. Nuper 
etiam malis vestris addentes pejora prioribus, dom- 
num Leonem prredecessorem nostrum in Theodori 
Mopsuesteni dictis qux contra rectam fidem legitur 
scripsisse, consensum przebuisse atque firmasse, dato 


D scripto ad Christianissimum principem dominum fi- 


lium nostrum, ausi fuistis astruere. Absit ergo quem- 
libet credere Christianum, quod aliquid tale, quod 4 
contra rectam fidem a quolibet inveniatur scriptum, 
illius tanti przsulis sanctitas suscepisset ^, quippe 


* Veteres libri et edit., Lampredium. 
! Vide addit, 4 Capitular., cap. 54. 
. " Vide lib. v Capitular., cap. 30, et lib. vii, 
cap. 96. 
Bi " Legendum, beate : error typographicus, hic su- 
atiis. 
* Veteres libri, contra Christum. 
r lidein libri, diaconibus. 
4 Vox quod deest in codicibus antiquis. 
r Veteres libri, suscepisse. : 


49 EPISTOL/£E ET DECRETA. c0 
qui in universis epistolis suis et Nestorium, et Euty- A atque irreligioso fecistis, vos olim dignos damnatione 


chen, vel eis similia sapientes, pari legitur sententia 
condemnasse. In quo memorato scripto, etiam con- 
tra divinas Scripturas, non solum pontificibus multis, 
sed etiam (quod dici nefas est) ipsi quoque principi 
sacrilegas injurias irrogare tentastis, quatenus * 
ignorantem Christianum populum diabolica amplius 
deciperetis astutia. Hzc ergo 5 sustinentes per multa 
temporisspatia *, patientia sacerdotali resecare distuli- 
mus, credentes vos forsitan resipisci [forte resipiscere], 
et ab illicitis temperare. Sed quia semel etsecundo ad- 
hortat:one nostra per fratres nostros episcopos, id est, 
Joannem Marsicanum, et Julianum Cingulanum, vel 
Sapatum filium nostrum atque diaconum 4, nec non 
et per gloriosum virum patricium Cethegum, el re- 
ligiosum virum, item filium nostrum Senatorem , 
aliosque filios nostros commoniti noluistis audire, et 
neque ad Ecelesiam, neque ad nos reverti, sicut om- 
nia facitis, voluistis detestanda * superbia ; et ideo 
necesse nobis est in vobis canonice vindicare, ne vi- 
deamur divinarum Scripturarum interpretationibus 
subjacere. Scriptum est enim : Videbam furem, et si- 
mul currebas ! cum eo : et cum adulteris portionem 
tuam ponebas (Psal. xLix); et ipse Domiuus ac Sal- 
vator noster dicit : Quod si oculus tuus dexter scan- 
dalizal (e, erue. eum, et. projice abs te. Expedit enim 
tbi ut. pereat unum membrum tuum, quam totum cor- 
pus mitatur in gehennam ὃ (Matth. v). Et quoniam 
iste intellectus magis de officiis ecclesiarum, vel 
proximis non recte agentibus, et scandala in ecclesiis 
mittentibus sano sensu debet aptari, sicut et alibi 
nos admonet, dicens : Oportel venire scandala, sed 
ca illi per quem veniunt (Matihi. xvii). Et beatus Apo- 
stolus simili pr:edicat ratione : Utinam et abscindan- 
lur qui vos conturbant (Galat. v). Et iterum. sancta 
Scriptura nos comuionet, dicens : EJice pestilentem 
de concilio, et exiet cum eo jurgium (Prov. xxu). 
Oportet ergo nos jam post tantas adimonitiones in 
vobis ^, Rustice et Sebastiane, per auctoritatem 
beati Petri, cujus nos Dominus sibi voluit vice ser- 
vire, regulariter vindicare, propterea ne si jam diu- 
tius differamus, omnis ecclesiasticus ordo solvatur. 
I4coque quod a nobis cum gemitu, sed cuin beati 
Petri auctoritate dicendum est, pro suprascr.ptis ex- 
cessibus alienos vos a diaconi ! esse honore decer- 
nimus, el omui ministerio officii levitici, predictum 
vobis honorem auferentes, penitus submovemus, 
uuliam ulterius licentiam habentes, ut ex levitico 
nomine aut gradu aliquid facere pr:iesumatis, vel sub 
nomine diaconorum scribendo, iterum Dei contur- 
letüis Ecclesiam : quippe qui ex apostolica auctoritate 
et l'atrum regulis, contra quas multa spiritu su; erbo 


^ Paris., quasi. : 

b Bellovac., Hec enim ergo. 

€ l'aris., diu. el per multis temporibus spatia. Dcl- 
Jovac., debet (quod est eflicrum ex diu et) per multa 
temporibus spatia. 

4 j'aris., diaconem. 

* Veteres libri, decertanda. 

f Paris., concurrebas. 

$ Veteres libri, gehenna, 


proiseuti auctoritate deponimus. Et ut universi nos 
haec pro loco in quo nos Deus esse voluit , et aucto- 
ritate beati Petri apostoli recte fecisse cognoscant, 
canonum constituta posuimus, qu:xe sancta Cha!cedo- 
nensis syno:lus apud se relecta laudavit. Aetius ar- 
chidiaconus relegit : Si quis presbyter aut diaconus, 
suum contemnens episcopum, a communione semet - 
ipsum suspendit ecclesix, et secretius collectam fa- 
cit, et altare constituit, et noluit evocanti episcopo 
consenlire, et noluerit eidem acquiescere, neque 
obedire et prius et secundo vocanti : hunc omnino 
damnari, nec unquam hunc curationem mereri, nec 
recipere eum posse honorem. Si autem permanserit 
turbas faciens et seditiones Ecclesi, per extraneam 


p potestatem tanquam seditiosum dehere comprimi. 


(Omnes reverendissimi episcopi clamaverunt : 26 
justa regula, ὃς regula Patrum.) Pariter statucntes, 
ut si nobis viventibus, sicut optamus, sub humilitate 
et mansuetudine canonice paenitentes, matrem reco- 
gnoveritis Ecclesiam, competenter ) ἃ nobis venia 
concedatur. Si vero (quod non optamus) sub rcgu- 
lari peenitentia ad matrem Ecclesiam consueta dietu- 
leritis redire superbia, conciliorum in vobis, quorum 
regulas posuimus, censura servetur, ut nullus post 
transitum nostrum *, quod ex beali Petri, cujus lo- 
cum, licet immeriti, gerimus, auctoritate proferimus, 
canonum regulas exsequentes, in ecclesiastico gradu 
audeat revocare Joannem, Gerontium, Severinum, 
Importunum, Joaunem atque Deusdedit, quos con- 


C stat vestre conjurationis et conspirationis esse par- 


ticipes, quos nos potentes ! bonos, militare Ecclesizx, 
cui Deo prssidemus auctore, nostro tempore fecera- 
mus : tamen at et ipsi possint et diversi cognoscere 
de subdiaconorum et nolariorun vel defensorum 
oflicio presenti sesententia noverint fuisse depositos, 
et nullum penitus in Ecclesia nostra gradum ulterius 
detinere; nisi forte, sicut przefati sumus, .nobis in 
hac luce superstitibus, et ipsi poenitentize canonicze 
colla submiserint. Felicem etiam monaehum Afrum, 
qui Gillitano monasterio dicitur pr:fuisse, ct levi- 
late sua atque inconstantia congregationem ejusdeim 
inonasterii per diversa loca certum est dispersisse, 
et vestrx: pravitatis incentor est, cum universis, qui 
eum vel vos, tam clerici vel monachi, quam laici, 


p Post przsentia interdicta in aliqua vestra se societate 


polluerinf, aut consensum consiliumque przbuerint, 
regularem in his, qu:e item superius legitur, consti- 
tuimus monere sententiam : quatenus in his reme- 
diis, ordine servato cauonico, nullus pri:ssumat pa- 
cem, quam Dominus diligit, ulterius Ecclesi:e pertur- 
bare. Proseutem autem sententiam per Joannem 


» fidem libri, jam in vobis. 

i fidem libri, di«conii. 

| Bellovac.. competens, Paris., compatens. 

* Legendum, post transitum nosium. vos contra 
constitu:um. nostrum. Mendum 681 typographicui 
editionis Labbeanz. Vox autem vos addita est ex 
antiquis exemplaribus. 

| Veteres libri, putantes. 


δι VIGILII PAPJE 52 
Marsicanum, Zacchsum Sylacenum ^, Julianum A (quod abeit) fuissént jadieato damnatz : legant erge 


Cirgulanum, fratres et coepiscopos nostros, sed et 
Sapatum atque Petrum filios nostros diaconos, nec 
non et fllium nostrum Surgentium primicerium no- 
tariorum, atque Servumdei subdiaconum regionis 
prim, nec non et Vincentium subdiaeonum regionis 
secundz, nostr» eui prasidemus 5 Ecclesie, vobis 
noscimur transmisissé. 


EPISTOLA (olim ΧΙ) VIGILH PAPAE. 
AD VALENTIRNIANUM EPISCOPUM TOMITANUM. 
Que Constantinopoli de tribus capitulis acta (nerint. 

Dilectissimo fratri Valentiniano episcopo de Tomis 
provinciz Seythi:e Vigilius. 

Fraternitatis tuxe relegentes scripta, pontiflcalem 
in vobis sollicitudinem inesse gratanter aceepimus ; 
quia prophetiea tibi possunt verba competenter ap- 
tari, quibus ait : Salvabo gregem meum, el suscitabo 
super ewm pastorem qui pascal eum, servum meum 
(Ezech. xxxi). Oportet ergo charitatem tuam ea 
quoque Domiri nostri verba sectari, per quz dixit : 
Speculatorem te posui domus 1srael; et audies de ore 
seo verbum, et annuntiabie eis ez me (Ezech. n1); et 
eonvocatos eos quos scandalizari diversis ramoribus 
retulisti, incessanter hortari, ne pér hos forsitan se- 
ducantur, qui eub prztextu catholico, nequissimo 
spiritu simplicium Christianorum corda fallaeia sua 
decipere moliuntur, et patris sai diaboli consuetudi- 
nem maligno sectantes spiritu, Écclesiam tibi com- 
missam diversis mendacibus scriptis conturbare de- 
siderant, quibus apostolica lectio eongreentet apta- 
tur, dicens . HRege autem vos, fratres, ut observetie eos 
qui dissensiones et offendicula preter doctrinam quam 
vos didicistis faciunt el declinate ab illis (Rom. xvi). 
Kt infra : Et per dulces sermónes εἰ benedictiones se- 
ducunt. corda. innocentium. ( Ibidem). Vestra. autem 
obedientia in omni lóco divulgata est, quatenus fra- 
ternitatis vestrze adhortátione sepe commoniti, nulla 
fideles eorum animos a rectitudine viz, qux Christus 
est, qui ait : Ego sum via, et veritas, et vita (Joan. 
xiv), qualibet maligna annuntiatione submoveat : 
sed si, quod non oportet, 23» adversariis conturbati, 
aliquid (quod Deus avertat) contra fidem factum forte 
formidant, cum mansuetudine, qux convenit Chri- 
stianis *, prophetica verba sectentur, dicentis : In- 
lerroga pátrem fuum, ei anmuntiabit tibi; seniores 
tt08, el dicent tibi (Deut. xxxi), et alius propheta : 
Labia sacerdotte custodiunt scientiam, et legem requi- 
vunt ex ore ejus(Malach.n). Et quoniam Basinianus? 
illustris et magnificus vir, filius noster, cum his 
quí pro actibus tuze fraternitatis Eeclesi:» in Constan- 
tinópoli * observant, pari ratione dixisse noscuntur, 
etiam hoc Dei inimicos fuisse mentitos, quod perso- 
wx episcoporum lbs atquo Theodoriti in nostro 


^ Bellovac., Scillacenum, Paris., Squillacenwum. 

b Paris., cui Deo auctore presidemus. 

* Paris., qua conv. Christimmos. Sic etiam in Bello- 
vac. nisi quod habet que... 

3 Paris., DBasilianus. 

* Veteres libri, Constantinopolim. 

f Iidem libri, cognoscunt. 


qux de causa, qui hic mota est, ad fratrem nostrum 
Mennam Constantinopolitanz urbis episcopum scri- 
bentes legimus definisse, et tune cognoscent f nihil a 
nobis, Deo nos custodiente, commissum, vel certe 
dispositum, quod contra fidem predicationemque 
venerandarum quatuor synodurum, quz pro ura ea- 
demque fide definita sunt, id est Nic:nz, Constah- 
tinopolitann, Ephesins primz», et Chatcedonensis 
reperiatur aversum ; aut unius ex hís, qui defimtioni 
suprascripti Chàlcedonensis fidei subscripserunt, 
tangant injuriam : vel quod decessorum pr:edecesso- 
rumque 6 nostrorum inveniatur (quod absii ) consti- 
tatis forte contrárium : sed in. omnibus apostolice 
sedis prz:sulum, et beate recordationis pap: Leonis, 


μι et prxdicatarum* synodorum adversariis réstitisse !. 


fraternitatem autem vestram credimus non latere, 

inimicos fidei Christian: hoc sem, er sseulari et re- 

probanda molitos astutia, ut evangelistas quatuor 

contraria sibi (quod àbsit) dixisse monstrarent; qui- 

bus a sanctis patribus per evangeliorum concordiz 

fibros est ccelesti sapientia contradictam. Quod nune 

quoque sancti Chalcedonensis conciüii adversarii 

(inter quos etiam Rusticum et Sebastianum comperi 

mus istius auctores $candali, quos olim pro meritis 
suis a sacra communione susperidimus, in quibus 
nos, si non reésipuerint celeriter, fráternitas tua cc- 

gnoscat canonicam sentehtiam prolaturos), qui sub. 
pratextu false defensionis student ut eamdem syno- 
dum contta predictas tres synodos dixisse (quod ab- 
sit) ostendant. Quibus hxc conantibus prophete 
dicta consonanter aptantur, dicentis : Vere menda- 
cium operalus est stylus mendax scriburum (Jer. viii), 
Verbumn Domini nostri projecerunt, et sapientia 
nulla est in eis. Docuerunt &uim. linguam suam loqui 
mendacium ; πὲ inique agerent, laboraverunt (Jer. ix). 
Quibus, si non peenituerint, veniet Psalmist:e invo- 
cata senlentia, dicentis : Ut desiruas inimicum et de- 
[ensorem. Credimus enim catholicis Ecclesie filiis 
ea que tunc ad fratrem et coepiscopum nostrum 
Mennam scripsimus, id est, de blasphemiis Theodori 
Mopsuesteni, ejusque persona, vel de epistola quae 
ad Marím Persam scripta ab Iba dicitur, et scriptis 
Theodoriti ), quz? contra rectam fidem et duodecim 
capitula sancti Cyrilli facta sunt, abunde posse suf- 
ficere ; quippe dum in constituto nostro superis de- 
signato possit diligenter agnosci, quia in ipsa deti- 
nitione fidei, quam sancti Cbalcedonensis concilii 
sacerdotes secundum preeedentes eam tres alias. 
sanctas synodos * protulerünt, non aliquid mutave-. . 
runt, sed laudantes omnia quie a superioribus acta- 
sunt, sancta definitione sua perpetuo roborare ! fir- 
maverunt. Tamen si post h»c aliquis (quod non 
credimus) dubitare voluerit, hortamur, ut cum tuae 


5 Veteres libri et edit., precessorum. Labbeus 
muta: it. 

h Veteres libri, predictarum. 

i lidem libri, restituisse. 

| lidem libri, scripta Theodoriti. 

k Paris., alios sanctos. 

! Bellovac., robore. Paris., honore robore. 


53 EPISTOLJE ET DECRETA. | OW 
fraternitatis ordinationem ad nos venire festinet *, A posteaquam edicla sua piissimus princeps jussit ap- 


q"atenus lucida admonitione cognoscat, omnia qux 
decessorum nostrorum et antefatarum quatuor syno- 
dorum suni de una eadeinque fide acta scriptaque 
temporibus, a nobis inviolabiliter fuisse servata. Qua 
ratione percepta, sublato, sicut oportet, de Christia- 
nissimis animis scandalo, pax Deo placita in ejus Ec- 
clesia illibata perduret. Hoc quoque fraternitatem 
tuam credimus adhortandam, ne ulterius przdicto- 
rum Rustici et Sebastiani, aut illorum qui prave 
eorum prasumptionis probantur esse participes, 
scripta suscipiat ; sed et universos ad tuam perti- 
nentes ordinationem commoneas, ne vel ipsi ἃ pre- 
dictis relegant aliquid destinatum, vel falsitati eorum 
ulterius animum suz credulitatis accominodent. Deus 
te incolumem custodiat, frater charissime. Datum ἢ 
Xv calendas Aprilis, imperii domini Justiniani per- 
petui Augusti anno 25 post consulatum Basilii viri 
clarissimi anno 9, per Joannem presbyterum et apo- 
crisiarium, et ipse direxit eam per Maxentium ho- 
minem suum. 


c EPISTOLA | (oli XV) VIGILI PAP.E 


ENCYCLICA. 
AD UNIVERSAM ECCLESIAM. 

Exponit causas secessus sui ad Sanctam Euphemium, 
et quid ibi egerit cum legalis Justiniani, simulque 
fidei sue confessionem interserit. 

Vigilius episcopus Ecclesize catholicze universo po- 
pulo Dei. 

Dum in Sanct Euphemix basilica gravi laboran- 
tes zgritudine detineremur, piissimus atque clemen- 
tiseimus imperator dominico die 4, id est calendis 
Febrearii *, gloriosos judices suos ad nos destinare 
dignatus est, id est Belisarium et Cethegum excon- 
sules atque patricios, nec non et Petrum exconsulem 
patricium atque magistrum, sed et Justinum excon- 
sulem et curapalatii ! et Marcellinum 5 quastorem, 
qui nobis dicereut, ut sacramenta percipere debere- 
mus, el de Sanct:e Euphemiz ecclesia ad civitatem re- 
fiam resneare. Quibus tale dedimus Deo adjuvante 
responsum, dicentes : Nos quidem in hanc basilicau 
pro nülla pecuniaria vel privata causa confugiinus; 
sed pro Ecclesiz tantum scandalo, quod jam in toto 
mundo pro peccatis innotuit. Et ideo, si causa Ec- 
clesi:* ordinatur, ut pacem ejus, quam avunculi syi 
püssimus princeps fecit temporibus, et modo resti- 
(gat, ego sacramentis opus non habeo, sed statim 
egredior. Si autem causa Ecclesie finita non fuerit, 
item " saeramentis opus non. habeo, quia nunquam 
de Sancte Euphemi: basilica exire dispono, nisi 
scandalum ab Ecclesia Dei fuerit amputatum. Nam 


* Paris., festinent ; et paulo post, cognoseant. 

b Paris., Data. 

« Edidit Sirmondus post appendicem Codicis Theo- 
dosiani. Est in ms. collectione pervetusta in biblio- 
theca Collegii Parisiensis Societatis Jesu. Han- 
PUINUS, : 

" x Cod. Luc., Dominicorum die, id est quinto cal. 
* Harduinus legit v calendas Februarii, id est 28 
Januarii an. 552. 


pendi omnibus episcopis diversarum partium, sed et 
presbyteris atque diaconibus, nec non et clericis 
Constantinopolitanz Ecclesix ad nos venientibus, in 
Placidiana ! domo J, antequam ad Sancti Petri con- 
fugeremus basilicam * , facie ad faciem ita locuti su- 
mus : Rogate piissimum principem, ut edicta sua 
qui? precepit appendi, removere dignetur, et con- 
stitutum commune debeat exspectare; id est ut 
scandalizati episcopi Latin: lingu:xe, aut ad synodum 
veniant, aut cerle, remota omni violentia, suas 
scripto declarent sententias. Quod si forte preces 
vestras audire noluerit, vos nulli rei przebeatis as- 
sensum, qux» ad divisionem tendit Ecclesix, nec 
contra constitutum comminatione aliqua veniatis. 


B Quia si hoc forsitan, quod non credimus, feceritis, 


noveritis vos ex presenti die, ut przevaricatores, a 
beati apostoli Petri sede per ministerium vocis mea 
communione ! suspensos. 

Et quoniam his actis non solum ea qux: commissa 
fuerant nullo modo sunt correcta , sed etiam ex aliis 
causis die ipso, in praejudicium regularum ecclesiasti- 
carum, vel injuriani sedis apostolicz, pejora prz- 
sumpta sunt, nec ulterius eos communionis nostrze 
permisimus esse participes, nec aspectus eoruin, 
post tot prz'varicationes, nostri oculi receperunt. Ea 
enim qui verbo de memorata excommunicatione 
cunctis episcopis, presbyteris, et diaconibus, aliisque 
clericis Constantinopolitan:e Ecclesi: voce publica 
dixeramus, postea etiam die " xix calendarum 5 
Septembrium nuper przeteritarum , in beati Petri ba- 


^ silica in Üramisda scripto firmavimus : in quo etiam 


illum, qui sub habitu episcopali lupi rapacis dominico 
gregi semper tendit insidias, ct assumens totius du- 
catum scandali, universalem Dei perturbavit ac per- 
turbat Ecclesiam, de episcopatus ordine deponentes 
damnavimus, alios vero, qui superius memorati sunt, 
a communione suspendimus. Sed ob hoc hactenus 
paginam ipsias dainnationis proferre noluimus, quo- 
niam et clementissimum principem pro tali ac tanto 
scandalo ea qus facta sunt, divini consideratione 
judicii revocare confidimus, et przdictis omnibus 
oportebat nos spatium peenitenti: resetvare; imi- 
tantes beatum Petrum, cujus sedem tenemus, etsi 
immeril. 

Chartam vero ipsam excommunicationis atque 
damnationis cuidam Christiane person: tradidimus 
couservandam , ut si forsitan hi qui excesserant 
nullo modo corrigere voluissent, aut si nobis vis 
aliqua irrogaretur, sive quzlibet inquictudo fieret, 
vel certe humana sorte transitus de hac luce cunün- 


f [dem cod., comitem excubitorum. 

8$ Idem. cod., religiosum virum Constantinum σι. 
storem, eic. 

b [dem cod., iisdem. 

! id., Palatina. 

J Anno 551, mernse Augusto. 

* [n Hormisda dictam. HanptiNUS. 

! [n cod. Luc. deest communione. 

" Ánno 551, die 14 Augusti. llanpuiNus. 

? Cod. Luc., nono cal. Deest in Ormisda. 





»2 VIGILI PAPJE 5^ 
geret, mox eam in celeberrizis locis proponeret, A αὐ dedera»t conservarent, et. piissimo itmperatori 


quatenus ejus notitia Christianis omnibus patefacta 
servaretur in posterum. Dum hic autem przxfatis 
judicibus diceremus, rogavimus et conjuravimus eos, 
inyocato omnipotentis Dei judicio, ut clementissimo 
iniperatori boc quoque cx nomine nostro suggere- 
rent; qui illis qui ἃ nobis excommunicati sunt, in 
quibus et is quem preediximus est, communicare non 
debet, ne grave, quod absit, peccatum incurrat. fis 
ita se habentibus, per magnificum virum Petrum re- 
ferendarium die pridie calendas Februarías, qux«dain 
charta nobis est allata, quam a clementissimo prin- 
cipe nullo modo crelidimus destinatam, quia nec 
fuerat pietatis ejus manu subscripta. Et dum memo- 
rato referendario diceremus ut in ea subscriberet, 
diemque quo ab ip:o fucrat allata pariter designaret, 
omnino refugit hoc facere : quie. res. suspicionem 
nostram, quia charta ipsa a piissimo principe nesci- 
retur, aperte firmavit. Tantis enim a veritate seposi- 
tis rcbus atque injuriis probatur esse plenissima, ut 
hanc imperialis oris nunquam credotur mansuetudo 
dictasse , maxiine contra illius primi apostolorum 
vicarium , cujus olim reverentie se frequentibus 
scriptis professus est debitorem. Memorata autem 
charta, licet per se nullas vires obtineat, tamen con- 
tra eam ad singula, Dco juvante, veraciter atquc 
simpliciter respondetur , quatenus ejus falsitas, quae 
apientibus viris semper est odiosa, a cunctorum ani- 
imis plenius excludatur. Nunc autem omnibus liomi- 
uibus hoc quoque curavimus indicandum , quoniam 
uos ad sanct: Eupheiniz basilicam sub inagno timore 
atque anxietate discessimus. Nam cuin ad bcati Petri 
basilicam in Ormisda fundatam Augusto mense nuper 
praeterito fugissemus, nullum latere confidimus, quia 
cum in eadem ecclesia a comitatu prztoris cum mul- 
titudine armatorum militum veniente, tanquam ad 
bellum instructa acie, a sancto ejus altari tracti pc- 
dibus trabereinur, tenuimus ; et super nos etiam ipsa 
altaris mensa ceciderat, nisi clericorum nostrorum 
fuisset manibus sustentata. 

Postea vero dum nobis dicitur quod ex nde, uisi 
sacramenta voluissemus accipere, sub omni violentia 
traheremur ; memorati judices a piissimo imperatore 
directi voluissent nobis sacramenta prestare : ἰπάϊ- 
culum dedimus per qnod dari personzx nostrae scripto 
peüvimus jusjurandum; quod clementissimus prin- 
ceps non quale nos voluimus pr:eberi concessit, sed 
quale ipsi placuit per judices suos dandum esse dic- 
tavit. Et dum sepedicti judices, posito indiculo super 
altare, et. cataracta beati Petri apostoli, et super 
crucem, quie de ligno passionis Domini habet inclau- 
sum, sed el super claves beati Petri apostoli pr:esti- 
tissent corporale jusjurandum ; ad Placidianas, tan- 
quam nihil mali ulterius patientes, secundum piissimi 
principis redivimus voluntatem. Án qua dum multa 
mala intolerabilia szpius patereinur, qu: jam omni- 
bus nota esse confidimus, predictos judices tam ver- 
bo, dum ad nosszxpius ἃ clementissimo fuissent prin- 
cipe destinati, quam etiam scriptis semel , secundo, 
et tertio credidimus contestandos, ut sacramenta 


suggererent, quatenus nullas inquietudines aut mo- 
le.tias, sicut nobis juratum fuerat, pateremur. Dum- 
que nihil nostra toties vel verbo vel scripto conte- 
statio profecisset, sed diebus singulis pejora etiam 
pateremur; ante biduum natalis Domini per nos ipsos 
agnovimus, et auribus nostris audivimus, quia per 
singulos memorat»: domus custodiremur ingressus ; 
ita ut illi qui nobis ponebant insidias, a nostris homi- 
nibus plurimis viderentur, et eorum clamores in cubicu- 
lo, ubi mancbamus, nocte qua discessimus audiremus. 
Quo facto, cum sub gravi desperatione nocturnis ho- 
ris maximi et pavoris xgritudine teneremur, diffugi- 
mus, sicut locus ille poterit cunctis hominibus indi- 
care. Nam si circumspiciatur quare quantumque dis- 
crimen metu faciente despeximus, ut per parvam 
macerieni fabricantium transire compediti dolore 
nimio in nocturna obscuritate positi cogeremur, tunc 
poterit evidenter agnosci quanta nobis fuerit tem- 
poris pro sola Ecclesi causa necessitas, aut quanta 
custodia, qu:e nos sub tali discrimiue coegit disce- 
dere. Sed ne quis forsitan, ut est perversorum ho- 
minum inalitis, de predicatione nostra religiosis 
animis ac Deum timentibus aliqua mentiatur, 
fidei nostre predicationem buic parva relationi 
malorum qux pertulimus credidimus subjungendam. 
Sciant igitur universi nos illam fidem prxdicare, te- 
nere atque defendere, quam ab apostolis traditam, 
el per successores eorum inviolabiliter custoditam, 
reverenda Nic:ena synodus $18 Patrum sancto S, iritu 
sibi revelante suscipiens redegit in symbolum : ac 


C deinde tres ali sanetze synodi, i! est Constantinopo- 


litana 450 Patrum sub pize memorix Theodosio sc- 
niore principe lacta, et Ephesina prima, cui beatam 
menoris papa Colestinus decessor noster, et Cyril- 
lus Alexandrinus episcopus, prasederunt; sed et 
Chalcedonensis 650 Patrum, qux sub pie memorix 
Marciano imperatore convenit, cuique sanct» rccor- 
dationis decessor nosler papa Leo per legatos suos 
vicariosque prx:sedit, et prout diversarum h:xresum 
damnanda exigebat adversitas, eamdem fidem uuo 
eodemque sersu atque spiritu declarantes latissime 
ediderunt. Hinc est quod Deus noster contra errorum 
hujusmodi feritatem pastorale cclitus armavit ofli- 
cium quod beatissimo Petro apostolo trina. prz»ce- 
ptione commendans ait: Pesce oves meas (Joan. xxi): 
et recte illi pascendarum est c"vra commissa, cujus 
fidei przxeclara confessio Dei est ore laudata. Confitenti 
enim salutariter ac dicenti : Tu es Christus Filius 
Dei vivi (Matth. xvi), perennis beatitudo rependitur, 
et columb:e fllius vocitatur, et claves regni celestis 
accipit. Interrogante siquidem Domino, quem eum 
dicerent esse filium hominis, eumdem ipsum homínis 
esse Deique Filium sub mirabili interrogationis re- 
sponsionisque brevitate confessus est : Tw es Christus 
Filius Dei vivi. Sacratissimz scilicet mysterium in- 
carnationis ejus aperiens, dum in unitate person:e, 
servata geminx proprietate naturx, homo idemque 
Deus, et quod ex matre semper virgine sumpsit i: 
tempore, ot quod natus ex Patre est ante secula 


51 EPISTOLJE ET DECRETA. 58 
permaneret. Incoufuse autem, et 1naivise, atque in- A brevitate narratam, doctrinz propheüicz atque apo- 


convertibiliter et subsistenhafiter uniens sihi carnem 
Deus Verbum Emmancue! noster qui lege et prophetis 
annuntiantibus exspectabatur, advenit. Verbum caro 
factum est, et hubttavit in nobis (Joan. 1): totus in suis, 
totus in nostris, assumens ex vulva carnem cum 
anima rationali et intellectuali: et, sicut scriptum 
est, edificans sibi domum, tanquam sponsus proce- 
dens de thalamo suo (Psal. xvn), ineffabili salutari- 
que mysterio, qui in principio erat Verbum, et Ver- 
bum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, incarna- 
tus Deus Dei Filius ex Spiritu sancto, et ex beata 
Maria semper virgine humanitatis sumpsit initium, 
ut nos :eternitatis sux [faceret cohxredes, nostre 
consors dignatus est esse nature, ut nos su: im- 
mortalitatis faceret esse participes: pauper factus 
est, cum esset dives, ut ejus inopia ditaremur (11 Cor. 
vir) : omiía qux nostra sunt evacuato noxarum no- 
strarum chirographo condonavit, sicut Vas electionis 
edocuit : Cum in forma Dei esset, non rapinam arbi- 
tratus est esse se qualem Deo, sed semetipsum exinani- 
tit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum 
factus et habitu. inventus ut homo. Humiliavit se, (ac- 
tus obediens usque ad mortem ; mortem autem crucis 
(Philip. n). IJ peragens tam inscrutabilis mysterii et 
dispensationis arcano, ut mediator Dei et hominum 
homo Christas Jesus maledicto, quo primus homo 
terrenus mortis vinculis tenebatur astrictus, secun- 
dus homo celestis (I Cor. xv), dum mortem morte 
calcaret, absolveret. Passus carne est pro nobis Dei 


stolic& congruentem, suprascriptorum Patrum latius 
explanavit assertio ; cum, sicut diximus, aut hzereti- 
corum infestantium convinceretur adversitas, aut re- 
ctorum dogmatum efficaciter declararetur auctorits. 
Hanc quoque fidem przfatarum quatuor synodorum, 
sed et beatorum decessorum nostrorum epistolis do 
fidei integritate conscriptis, continet laudanda con- 
fessio, qux doctrinz selis primi apostolorum per 
omnia probatur assimilis, et nulla ex parte discor- 
dans. lfuic ergo fidei vel omnibus qux in suprai- 
ctis quatuor corc.liis a sanctis Patribus nostris defi. 
nita sunt. contradicentes, hareticos condemnamus ; 
id est Arium, Macedonium, Eunomium, cum dogma- 
tibus suis, et omnes qui errori eorum consenserunt 


B atque consentiunt. Anathematizamus etiam Paulum 


Samosatenum, Photinum, Bonosum atque Nesto- 
rium, cun nefariisdoctrinis suis, et quicunque eorum 
blasphemiis praebent aut prxsbuerunt aliquando con- 
seneum. ltem auathematizamus Valentinum, Mani- 
.ch»um , Apollinarein atque  Eutychem, simulque 
Dioscorum defensorem, cum exsecrabilibus commen- 
tis et proedicationibus suis, et omnes qui errcribus 
eorum usque in die mortis sux: implicati manserunt. 
Sed si quos hzrelicos nominatim omisünus, iu cujus- 
libet erroris morbo pollutos, et usque ad suum exitum 
permanentes, cum propriis erroribus condemnamus, 
abjicimus atque respuimus : solam fi:lem catholicam, 
quam in suprascriptis quatuor sanctis conciliis ab 
apostolis traditam susceperunt, et suis expositioni- 


Filius, crucifixus carne est, mortuus carne est, et ( bus declaratam per successores suos usque ad nostra 


die tertio resurrexit, ut. divina impassibili perma- 
nente natura, et carnis nostre veritate servata, 
unius ejusdemque Domini Dei nostri Jesu Christi et 
passiones οἱ miracula fateamur. Ut glorificationem 
capitis nostri totius Ecclesix* corpus aspiciens, qua- 
Jes primitias in capite nostro, id est in Christo Deo 
ac Domino, intueretur ex mortuis, tales in his qui 
ejas membra sunt in future glorie prostoletur ad- 
ventum. lpse igitur Redemptor noster sedet ad 
dexteram Patris, unus idemque sine confusione utri- 
usque naturz, sine divisione person: et ex duabus 
atque in duabus creditus permanensque naturis, inde 
venturus judicare vivos et mortuos. Pater autem 
cum eodem unigenito Filio, et Spiritu sancto, unus 
est in deitate, et xqualis indiscrelzeque naturx. Hu- 
jus fidei plenitudinem Dominus noster post resurrec- 
tionem mandavit apostolis, dicens: Jte, docete omnes 
gentes , baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et 
Spiritus sancti (Math. xvii). In. nomine, inquit, 
dixit, non in nominibus; ut in quibus una virtus, una 
potestas, una deitas, una :eternitas, una gloria, una 
omnipotentia, una beatitudo, una operatio est, una- 
que natura, unius quoque nominis existat integritas. 
Nihil in deitate quippe discretum est, cum tantum 
personarum proprietas manifesta distinctione signe- 
tur. Totum ergo quod Trinitas est permanet consub- 
stantialis et indiscreta divinitas. Hanc fldem a me sub 


* 5 Febr. anno 552. 


tempora transmiserunt inviolabiliter, operante gratia 
Domini, custodimus. Et quoniam nullus Christiane- 
rum usque ad presentem diem gestarum reruin in- 
certam debet habere notitiam, eliam qu:e post tante 
relationis supplementum facta sunt simili rationi nar- 
ramus. Dum hesterna die *, id est dominicorum, 
qui fuit pridie nonas Februarias, magnificus vir Pe- 
trus referendarius ad nos cum mandatis clementissi- 
mi principiS remeasset, dicens : Quando vultis ut 
veniant judices, et vobis przbeant sacramenta, qua- 
tenus de hac, in qua residetis, ecclesia egredi delica- 
tis, el securi ad regiam civitatem remeare? ita ci pu- 
blica voce respondiinus : Et per gloriosos judices pa- 
latii, sicut priefati sumus, cum quibus et tua magni- 


Ὁ udo ad Sanctam Eupheroiam venerat, quie superius 


sunt dicta mandavimus, et nunc per te denuocleineu- 
tissimo principi li:c dicimus suggerenda. Nos ad 
pietatem tuam festinantes ante septem annos " de 
civitate nostra sic egressi sumus, ut nulla haberemus 
privata negotia. Nunc quoque suggerimus εἰ roga- 
mus pro pace, quam per pietatem tuam pridem Deus 
donavit Ecclesie, ut eam nullorum hominum turbari 
anplius insinualione permittas nec auctorem totius 
scandali Theodorum ultra vexare fldem catholicam 
patiaris: quoniam ante sex menses a nobis inter alios 
communione sacra privatus est, et ab episcopatu pro 
sua pravitate depositus : per eam vidclicet paginam, 
ἢ 


b Die 22 Noveuib. anuo 549. 


$9 VIGILI] PAPJE 60 
quarn adlrac pro mansuetudinis vestra intuitu, el spe A punitatis jugiter sine correptione peccetur. Quouiam 


conversionis ejus, sicut dictum esf, publice proferre 
distulimus. Hlud etiam pari modo per magnitudinem 
tuam ejus auribus intimsmus, quia de causa Ecclesize 
per te nullum possumus dare responsum, ob hoe 
quod quxedam, qua tibi dicimus nuntianda ejus cle- 
mentize, profiteris te non posse suggerere. Et ideo si 
directis duobus judicibus, quorum nomina tibi in prze- 
senti prodidimus, sacramenta prestare dignetur, ut 
post hzec sine metu periculi fratrem nostrum. Dacium 
episcopum Mediolanensis Ecclesi», vel alios quos 
cum eo transmiserimus, loco nostro suscipiat, pa- 
rati sumus dirigere, ut per eos de ecclesiastica causa 
quicunque mandavimus, veraciter innotescant. Si- 
quidem Ecclesi» causa nulla sacramenta nobis dari 
deposcimus : sed mox pro gratiarum actione ejus 
occurrimus pietati, quia nihil aliud est, quod praeter 
scandalum nos Deo adjuvante perterreat, unde am- 
plius inSanctze Euphemiz basilica sedeamus. Suppli- 
camus enim Deo nostro, et precibus indefessis opta- 
mus, ut per eum sublata dissensione pax, quam piz 
memorix avunculi sui fecit ipse temporibus *, repa- 
retur Ecclesi:&. Nam si ulla provenerit ultra dilatio, 
nos necesse est causam modis omnibus delinire ; 
quia neque proximos, neque alios parentes, aut quam- 
libet substautiam, anim: nostre vel piissimi principis 
opinioni pr:eponimus. Data nonis Februarii, impe- 
rante domino Justiniano perpetuo Augusto, anno 25, 
post consulatum Basilii viri clarissimi auno Ὁ 10 
(Anno Chr. 551). 


« FRAGMENTUM DAMNATIONIS THEODORI 


EPISCOPI CAESAREA CAPPADOCLE A BEATO VIGILIO PAPA 
FACTAE. 


Theodorus episcopus sacerdotio et communione priva- 
tur. Constantinopolitanus et reliqui episcopi illius 
criminis conscii excommunicantwr. 


. Vigilius episcopus sanct» Ecclesie catholic: urbis 
Rom:e dixit : Res est quidem divins conveniens jus- 
sioni, patientiam prxbere peccantibus, quam. non 
tamen adusque 4 decet extendi, ut spe continux im- 


* Sub Justino imper., anno 519. 

b Loco anno 10 legendum anno 11, ut annus 25 
Justiniani cum menseF'ebruario copulatus manifestum 

facit, ac proinde data hxc encyclica anno Christi 552. 
|^. € Theodorus Casariensis episcopus intolerabili au- 
dacia et impudentia, imperatoris gratia οἱ potentia 
fretus, Zoilum Alexandrinum episcopum, quod dam- 
nare tria capitula renuisset, deposuit, et Apollina- 
rem, teste Liberato in Breviario cap. 25, subrogavit, 
Vigilium Romanum pontificem contradicentem, ne 
edicto imperatoris consentiret, contempsit, eoque 
interdicente missas celebrare, aliaque plura intolera- 
bilia patrare ausus fuit. Ob hac scelera Theodori 
Vigilius, infracto animi robore et vere apostolico 
spiritu, quantumvis in terra aliena esset, convocatis 
quos potuit Latinis episcopis, Constantinopoli in ec- 
clesia Sancti Petri, ad quam ministrorum imperato- 
ris violentiam metuens confuügerat, ut patet ex epi- 
stola encyclica ad universam Ecclesiam scripta, acer- 
rimam hanc excommunicationis et. depositionis sen- 
tentiam in eum tulit. Quo facto Constantinopoli 
quidam in faciem ejus (ut refert Anastasius in Vita 
Vigilii) dedit alapam, dicens : Homicida, nescis qui- 
bus loqueris? etc. Ab hac violentia sacrilegi impera- 
toris »e (utum csse volens, trans Chalcedonem fugit, 


igitur, t! Theodore Gasarew Cappadoeis civitatis 
episcope, qui hactenus ab ordinationis tud tempore, 
unius anni spatio in Ecclesia cujus gubernacula 
$nsceperas, non passus es residere, sed aucturilaic 
nominis episcopalis abusus universalis * Ecclesim 
scandala generare non cessas; et a nobis modo fa. 
miliariter objurgatus, modo precibus obsecratus, 
nonnunquam vero fraterna increpatione correptus, 
&epe etiam divinarum Scripturarum auctoritate com- 
monitus, vel ecclesiastic:e consuetudinis convictus 
exemplis, semper emendationem sermone promit- 
tens, quam factis nequissimis respuebas, nunquam a 


. prava intentione cessasti. Nos vero longanimitatein 


nostram divina largitate concessam, tam circa te, 


B quam circa seductos abs te, pene hoc quinquennio 


elapso monstravimus. Primum quidem in eo, quod 
pro scandalo refrenando condescendentes quorumdam 
animis, quos aliqua dissipatione [dispensatione] cre- 
dimus temperandos, quia tu jam eos pluribus annis 
inquietissimus stimulator accenderas, qusdam pro 
tempore medicinaliter existimavimus ordinanda ; tali 
scilicel conditione, ut, omni in posterum perturba- 
tioge sopita, nihil ullra nec verbo nec litteris quis- 
quam facere ex eadem «causa prasumeret. AL tu 
prave consuetudinis Lraclus audacia, neque tunc 
cessare a conscribendis vel predicandis wovitatibus 
voluisü, ita ut sepius libellis episcoporum redditis, 
et co?sensum Luum cum eis propria confessione con- 
demnans, eorum vel tuis excessibus sxpius ἃ nobis 


C concedi veniam postulasses. Post hxc autem cum te 


a prosumptione solita nec pudor humanz verecun- 
dix, nec sacerdotii poudus, nec timor divini judicii 
cohiberet, dum amplius, quam justum fuerat, patien- 
tiam tuis facinoribus przeberemus; ad hoc est causa 
perducta, quatenus semotis omnibus qux» de trium 
capitulorum ! a quibuslibet dicto seriptove fuerant 
ordinata, quid de ipsa re facto opus esset, cum Afri- 
canarum, lilyricianarum, seu aliarum [Galliarum] 
$ partium congregata synodo tractaremus, eorum 


ibique in ecclesia Sancti? Enphemix cum suis habi- 
tare disposuit. Ex hoc loco sequentem circularen 
epistolam ad universam Ecclesiam scripsit, ex qu: 
q"& deinceps secuta sunt certa habentur. Vidt 
quanta potentia et vis cathedrze Petri. Justinianu: 
auctoritate Vigilii papze coactus, de tribus capituli: 
promulgata et appensa edicta amoveri, nihilque ant 
generalem synodum de illis detractari mandavit 
Theodorus malorum omnium auctor poenitens e 
humilis libellum supplicem pontifici obtulit, quo e 
rectam fidem profitetur, et quatuor sacrosancta con 
cilia aacumenica comprobat, atque controversiam d. 
tribus capitulis a te excitatam ad decisionem concili 
distulit, petens veniam de injuriis et contumeliis pon 
tifíci innocenti objectis. Ideui praestitit Mennas on 
stantinopolitanus episcopus. Quos cum Vigilius a 
pomitentiam et in communionem Ecclesi: susce 
pisset, reddita est pax Ecclesi». H»c ex constitut 
Mie pa ve, quod hic subjungimus. Baronitis ann 
951 et 552. Sgv. BiNiUs. 

4 Cod. Luc., ad hucusque. 

* [demm. cod., universali. 

! [dem cod., de trium. capitulerum quacstionibi 
quomodo a, etc. 

& ldcni cod., liarum. 


61 EPISTOL/E ET DECRETA. 62 
mazime przsentiam requirentes quoram fuerat scan- A contradicentem  contempsisse , pontiücem — etiam 


dafirata fraterhitas. lllud queque maguopere nobis 
cum clementissimo principe, presentibus etiam Menna 
Constantinopolitan: civitatis, et Dacio Mediolanensis 
urbis antistite, aliisque tam Graecis quam Latinis 
episcopis, cum quibus omnibus, etiam tu Theodore 
pater adfuisti, nec non et presentibus judicibus atque 
proceribus universoque senatu convenit, ne usque 
ad memoratam concilii diffinitionem quidquam de 
prxfatis tribus capitulis ab aliquo fleri intentaretur ἃ. 
Ac deinde tuis ex consuetudine incitamentis liber 
comdemnationem capitulorum ipsorum continens, in 
palatio, te assistente et instruente, coram quibusdam 
Graecis episcopis est relectus, a quibus assentationum 
favoreimn tuis vocibus exigebas. Ex quo facto tam tu, 


Alexandrinae Ecclesi& sacerdotem fratrem nostrum 
Loilum, cujus nomen usque ad memoratum diem 
comihunicatum vobis fuerat diptychis eximentes, 
Apollinarem quemdam perversorem atque Ecclesix 
ipsius adulterum vobis sociastis, ut vestra iniquitas 
non solum in removendo simplicissimo sacerdote, 
sed eliam in reeipiendo pateileret perversore. Reti- 
cemus interim alia, quze eodem die a vobis in apo- 
ftoliexw sedis et in canonum perpetrata probantur 
injuriam, ne detenti enumeratione culyarum, qua« 
rum inventor 4 ostenderis, quod tibi competit diu- 
tius differamus. Et licet ante triginta dies pro me- 
moralis excessibus vestris ab apostolicz:e vos com- 
munionis removissemus consortio, credentes quod 


quam tibi consentientes episcopi, mitius licet a nobis B sacerdotali proposito facilius qux male gesta fueraut 


quam oportuit increpati, ad promerendam ficta sa- 
tisfactione veniam convolastis. Quis autem comme- 
morare sufficiat que te incitante atque exsequente 
8212 commissa sunt? Nam ut de magnis excessibus 
tuis parva narremus, tolius scandali incitamentum 
fuis atque seditio; qui domi tux: sedens, antiqua- 
rios pretio caro cónduücens, ea qux» jurata voce te 
hon esse facturum usque ad constitutam lempus 
frequentius firmáveras, conscripsisti ; et sub pre- 
tettu religionis, ea qux Dei Ecclesiam dividerent, 
sicut eiiam rebus ipsius agnoscitur, perpetrasti. Nam 
usque ad hoc animum Christianissimi principis falsis 
soggestionibus perduxisti, ut clementia ejus, qux in 
suis hostibus pia semper apparuit, contra nos £ra- 


satisfactione congrua curaretis : ideoque ex persona 
et auctoritate beati Petri apostoli, cujus, lieet exigui, 
nos locum gerimus, cum Dacio Mediolanensi, Joanne 
Marsicano, Zacchzo Scyllaceno, Valentino Silvz Can- 
didz, Florentio Matellicatensi, Juliano Signino, * Ro- 
mulo Numanstensi, Dominico de Calliopoli, Primasio 
Adrumetino, Verecundo Lunensi !, Stephano Arimi- 
nensi, Paschasio Aletrino, atque Jordane Crotonensi, 
fratribus et coepiscopis nostris, hac Theodorum, Cx. 
sare: Cappadociz civitatis quondam episcopum, sen- 
tenti: promulgatione, tam sacerdotali honore et 
communione catholica, quam omni officio episcopali 
seu potestate spoliatum esse decernimus ; nullis te 
vacare ulterius rebus, nisi poenitentizx lacrymis cen- 


viter moveretur. Sed h:ec omnia bona desideria (? sentes , quibus percepta remissione culparum, Jocum 


ncstra, quz: pro pace Ecclesi: procul dubio milita- 
bant, ita animus tuus$ quietis impatiens dissipavit, 
κί illa qux fraterna collatione et tranquilla episcopo- 
rum fuerant reservanda judicio, subito eontra eccle- 
siasticum morem, et contra paternas traditiones, 
contraque omnem auctoritatem evangelice aposto- 
Eczeque doctrin:z, edictis propositis, secundum tuum 
damnarentur arbitrium, dum fidelium nullus ignoret, 
per quos Dominus ac Deus noster doctrinis coelestibus 
plebem suam jusserit eruditi, vel quibus ligandi sel- 
vendique super terram dederit potestatem. Deinde 
in domo Placidiana cum Grzcarum vel Latinarum 5 
partium episcopis, qui in urbe regia aderant, et pre- 
sbyteris ac diaconibus Constantinopolitanz Ecclesise 
convenisli : ibique sub magna tociferationis conte- 
statiobe, tam nos quam frater noster Mediolanensis 
episcopus prohibuimus, ne aliquis vestrum przvari- 
cationi communis constituti, contempta fraternitate, 
praberet assensum. Tu aatem, sedis apostolica. in- 
terdicentis per nos auctoritate despecta, ad Eccle- 
siam in qua edicta ipsa pendebant, reliquos tecum 
attraheps, perrexisti, ibique aliis adjectis prevarica- 
lenibus, müssarum solemnia celebrasti * : et quasi 
8.81} tibi esset prima sedis antistitem praesentem et 


9 Cod. Luc,, tentaretur. 

b Jdem, aliarum. 

* Jdem, celebrastis. 

4 kicm, auctor atgue incentor. 


communionemque tuam aut a me, aut post obitum 
meum ἃ successore meo (si merueris) indulgentize 
recipias. Teque Mennam Constantinopolitanz civita- 
tis episcopum, qui non dissimili culpa constringeris, 
cum omnibus metropolitanis et micropolitanis epi- 
scopis, ad tuam diocesim pertinentibus, sed et 
tuos * Orientales, vel diversarum provinciarum ma- 
jorum minorumque civitatum episcopos, qui bis ex- 
cessibus, pro quibus Theodorum Cxsarex Cappado- 
cix quondam episcopum coudemnavimus, przbuistis 
assensum, humaniore sententia, pro Dei consklera- 
tione, tandiu a sacra communione suspendimus, do- 
nec unusquisque vestrum errorem sux pravaricatio- 
nis agnoscens, culpam apud nos propriam compe- 


D tenti satisfactione diluerit. Hec est subscriptio sanc:i 


pape : Deo juvante, et ipsius gratia, Vigilius episco- 
pus sancte Eccleske catholice nrbis Rom:e, huie 
damnationi atque excommunicationi Theodori Cxsa- 
ree Cappadocie, et huic communicantis » Mennx 
Constantinopolitanze urbis episcopi, vel aliorum prz- 
fectorum, subscripsi. Data xix caleudas Septembris, 
imperante domino Justiniano perpetuo Augusto 
anne 25, post consulatum Basilii viri elarissimé 
anno 11 [10] (Anno Christi 551). 


* Mein, Cinglane. Num Cingulano? 
! |dem, Juncensi. 

δ ldem, vos. 

^ ldem cod., exconinunicationi. 


65 VIGILI! ΡΑΡ 61 
EPISTOLA EUTYCHII! AD VIGILIUM. 


Τῷ τὰ πάντα ἁγιωτάτῳ, xai μαχαριωτάτῳ χυρίῳ ἀδελφῷ, A Profitetur 


xal συλλειτουργῷ Βιγιλίω, Εὐτύχιος. 

Ἰδόντες ὑπόσων ἀγαθῶν aitix ἐστὶν ἡ τοῦ Θεοῦ εἐςήνη 
φρουροῦσα τὺς χαρδίας, καὶ τὰ νοήματα τῶν πιστῶν, 
xal συνόγουσα αὐτοὺς εἰς τὸ ἕν xai τὸ αὐτὸ φρονεῖν, ἐν 
τῇ περὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως ὁμολογία, xai τῇ τῶν θείων 
ἐντολῶν χατορϑώσει, xal τὶν Θεὸν εὐμενῆ χαθιστῶσα τοῖς 
εἰς τὰ ὀρθὰ ὁμονοοῦσι᾽ διὰ τοῦτο σπουδάξοντες τὴν ἕνω- 
σιν φυλόξαι, πρὸς τὴν καθολικὴν καθέδραν τῆς ὑμετέρας 
μαχαριότητος, φανερὸν ποιοῦμεν ὅτι ἀεὶ ἡμεῖς ἐφυλάξα- 
psv, xxl φυλάττομεν τὴν πίστιν, τὴν ἐϊαρχῆς παραδοθεῖ- 
σαν ὑπὸ τοῦ μεγάλου Θεοῦ, xal σωτῆρος ἡμῶν Ἰητοῦ 
Χριστοῦ τοῖς ἁγίος ἀποστόλοις, xal παρ᾽ ἐχείνων ἐν 
παντὶ τῷ χόσμῳ κηρυχθεῖσαν, xai ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέ- 
pov σαφηνισθεῖσαν, xal μάλιστα ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς ἁγίαις 


catholicam, et petit ui quaslio de 
tribus capitulis in concilio terminctur. 


Sanclissimo et beatissimo domino οἱ consacerdoti 
Vigilio Eutychius. 

Scientes quantorum bonorum causa est pax Dei, 
custodiens corda οἱ sensus fidelium, et colligens eos 
ut unum idemque sapiant in recta fidei confessione, 
et ad perficienda divina mandata, et propitium Deum 
f»ciens in his quz recta sunt concordantibus : idea 
festinantes unitatem conservare ad apostolicam sedem 
vesire beatitudinis manifestum facimus, quod no: 
semper et servavimus et servomus fidem ab initio 
traditam a magno Deo et Salvatore nostro Jesu Chri- 
sto sanetis apóstolis, et ab illis in omni mundo pra 
dicatam, et sanctis Patribus explanatam, et maxime 


τέτρασι συνύδοις συνελθόντων, οἷς διαπαντὸς, καὶ ἐν B ab his qui in sanctis quatuor synodis congregat 


πᾶσιν ἀχολουθοῦμεν, xxl δεχόμεθα, τουτέστι τοὺς vpux- 
χοσίους δίχχ x«l ὀχτὼ ἁγίους πατέρας τούς ἐν Νιχαίᾳ 
συνελθόντας, xai τὸ ἅγιον σύμθολον, ἥτοι p. θημα τῆς 
πίστεως ἐχθεκένους, καὶ τὴν ᾿Αρείου μανίαν ἀναθεματί“ 
εα τας, xal τοὺς ταύτην φρονήσαντα;, à φρονοῦντας. 
Δεχόμεθα δὲ καὶ τοὺς ἑκατὸν ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν 
Κωνσταντινουπόλει συνελθόντας, οἵ τινες τὸ αὐτὸ ἅγιον 
μάθημα ἐσαφήνισαν, xal τὰ περὶ τῆς θεότητος τοῦ ἁγίον 
πνεύματος ἐτράνωσαν, καὶ τὴν αἵρεσιν Μακεδονίον τοῦ 
πνευματουμάχου, καὶ τὸν ἀσεθῆ ᾿Απολινάριον χατέχριναν, 
μετὰ τῶν τὰ αὐτὰ ἐχείνοις φρονησάντων, ἢ φρονούντων. 
Δεχόμεθα δὲ καὶ τοὺς διακοσίους ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν 
τῇ κατ᾽ Ἔφεσον πρώτη συνόδῳ ἀθροισθέντας, οἵ τινες διὰ 
πάντων ἠχολούλησαν τῷ αὐτῷ ἁγίῳ συμθόλ,», ἤτοι μα- 


sunt, quos per omnia et in omnibus amplectimur e 
suscipimus, id est, trecentos decem et octo sancto: 
Patres qui Nic:ex congregati suut, et sanctum sym 
bolum sive mathema fidei exposuerunt, et Arianan 
impietatem anatheniatizaverunt, et eos qui similia ' 
eis sapuerunt vel sapiunt. Suscipimus autem et cen 
tum quinquaginta sanctos Patres. Constantinopo! 
congregatos, qui idem sanctum mathema explanave 
runt, et de deitate sancti Spiritus dilucidaverunt, c 
heresim Macedonianam, sanctum Spiritum. impi 
gnantem, et impium Apollinarium condemnaverun! 
cum his qui similia illis sapuerunt vel sapiunt. Susci 
pimus autem et sanctos ducentos Patres in Ephesin 
prima synodo congregatos, qui per omnia secuti sut 


θήματι, x τέχριν v δὲ Neczóptoy τὸν ἀσεδῆ xal τὰ μυ- C idem sanclum symbolum sive mathema, et condeu 


σαρὰ αὐτοῦ δόγυατα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῷ ὁτεδήποτε 
φρονήσαντας, ἣ φρονοῦντας Πρὸς τούτο'ς δεχόμεξα χαὶ 
τοὺς ἐξαχοσίους τριάκοντα ἁγίους πατέρας τοὺς ἐν Χαλ- 
χηδόνι συνελθόντας, ot τινες x«i αὐτοὶ διὰ πάντων συνή- 
νεσαν ταῖς προῤ'ηθείσαις ἁγίαις τρισὶ συνόδοις, καὶ 
ἠγολούθησαν τῷ προῤῥηθέντι συμδόλῳ. ἤτοι μαθήματι, 
τῷ παρὰ τῶν &yiov πατέρων ἐχτεθέντι, xal ἀπὸ τῶν 
ἑχατὸν πεντήχοντα ἀγίων πατέρων σαγην:σθέντι. καὶ 
ἀνεθεμάτισαν τοὺς ἕτερον παρὰ τὸ εἰρημένον σύμδιλον 
τολμῶντας διδάσχειν, ἢ ἐκτίθεσθαι χνὲὶ π-ιραδιδόναι ταῖς 
ἁγίαις τοῦ Θεοῦ ἐχχ)ησίαις. Κατέχριναν δὲ, χαὶ ἀνεθεμά- 
τισαν xal Εὐτυχῆ, xai Νεστόριον, xoi τὰ ἀσεδή αὐτῶν 
δόγματα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτοῖς φρονήσαντυς, ἢ φρο- 
γοῦντας. Τούτων οὕτως ἐχόντων, δῆλον ποιοῦμεν, ὅτε 


naveruat Nestorium impium, et impia ejus dogmat: 
et eos qui similia ci aliquando sapuerunt vel sapiun 
Ad liic autem suscipimus et. sexcentos triginla sai 
ctos Pawes Chalcedone congregatos, qui etiam ip 
per omnia consenserunt przdictis tribus synodis 
et secuti sunt predictum symbolum sive mathema 
trecentis decem οἱ octo sanctis Patribus expositui 
el a centum quinquaginta sanctis Patribus explan 
tum, et anathematizaverunt eos qui aliud pret 
praedictum symbolum przsumunt docere, aut exp 
nere, aut. tradere sanctis ecclesiis Dei *. Condemn 
verunt autem et anathematizaverunt et Eutyche! 
et Nestorium, οἱ impia corum dogmata, et eos « 
similia eis sapuerunt vel sapiunt. His ita se habi 


πάντα τὰ ἀπὸ τῶν προειρημένων ἁγίων τεσσάρων συνό- p) tibus, certum facimus, quod omnia quas ἃ przdic 


- Gov χριθέντα τε, x«i ὁρισθέντα, καὶ ἐφυλάξσμεν, xal φυ- - 


)άττομεν. Ἐπειδὴ κἂν κατὰ διαφόρους χρόνους α' tipn- 
μέναι ἁγίαι τέσσαρες σύνυ"δοι ἐγένοντο, ὅμως μίαν καὶ 


τὴν αὐτὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως ἐφύλαξαν, x«i ἐχήρυ- ᾿ 


tay. Δεχόμιθα δὲ xol περιπτυσσόμεθα χαὶ τὰς ἐπιστολὰς 
τῶν προέδρων τῆς ἐν 'Ῥώμη ἀποστολικῆς καθέδρας, τῶν 
τε ἄλλων, xal Λέοντος τοῦ ἐν ἁγίοις, τὰς περὶ τῆς ὀρθῆς 
πίστεως γεγραμμένας, περὶ τῶν ἁγίων τεσσάρων σννό- 
Ü v, ἢ μιᾶς ἐξ αὐτῶν. Ὁπότε τοίνυν τὰ προτιρημένα 


* Βειονδς., qui insimilia εἰ. - 
h Paris., predictis tribus synodis. 
c Veteres libii, Dei Ecctesis. 


sanctis quatuor ὁ synodis judicata et definita sunt, 
servavimus, et servamus ; quia etsi per diversa te 
pora predict: sancte quatuor synedi facie su 
tamen unam eamdemque confessionem fidei ser 
verunt οἱ prodicaverunt. Suscipimus autem et 2 
plectimur et epistolas praesulum Romanz sedis a| 
stolicze * tam aliorum, quam Leonis sancte men 
riz de recta fide scriptas, et de quatuor sanctis οἱ 
ciliis, vel uno corum. Cum igitur praicta omnia 


d Vox quatuor non habetur in libro Bellovacensi 
e l'avis., scdis ct apostolica. 


e EPISTOLAE ET DECRETA. 68 
πάντα xui ἰφυλάξαμεν, καὶ ψυλάττομεν, xol ἐν τούτοις À servavimus et servamus, ct si in his ^ nobis ipsis 


συμφωνοῦμεν ἀλλήλοις, ἀναγκαῖον ἐστι διαντιδληθναι περὶ 
τῶ» tp-&v χεψαλαίων ( περὶ ὧν τισι ζύτησες ἀνεφύη. καὶ 
διὰ τοῦτο αἰτοῦμεν, προχαθημένης ἡμῶν τῆς ὑμετέρα; 
Μμαχαριότητος, ἀταράχως καὶ μετὰ ἱερατιχῆς πραότητος, 
τῶν ἁγίων προχειμένων εὐαγγελίων, τὰ αὐτὰ χεφάλαια ἐν 
μέσῳ προτιθέμενα κοινῷ τρακτάτῳ ξητηθήναι, καὶ ἀντι- 
ὄλυϑῆναι, xal πέρας ἐπιτεθῆναι τῇ ζητήσει Θεῷ ἀρέσχον, 
πιὶ σύμφωνον τοῖς παιὰ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνόδων 
ὁρισθεῖσιν ^ ἐπειδὴ εἰς αὔξησιν τῆς εἰρήνης, καὶ εἰς ὁμό- 
wee» τῶν ἐχχλυσιῶν συντείνει, τὸ πάσης διχονοίας ἐν 
μέσου ἀναιρουμένης, τὰ ὑπὸ τῶν ἁγίων τεσσάρων σννό- 
éw» δρεσθέντα, ἀτάλευτα τηρηθῆναι, τοῦ σεθάσματος τῶν 
ἁγίων συνόδων ἐν ἅπασι φυλαττομένονυ. Τούτοις δὲ καὶ 
ὑπκεσημηνάμεθα. Καὶ ὑπογραγή. Ἐῤῥωμένος ἔν χυρίῳ 
Ἐγὼ Εὐεύχιος ἔλέει Θεοῦ ἐπίσχοπος Κωνσταντινονπόλεως 
νέας Ῥώμης, πᾶσι τοῖς προγεγραμμένοις ὑπέγραψα. 


Ὃ αὐτὸς λέδελλος ἐγένετο καὶ παρὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ 
ὑσιωτάτου ἀρχιεπισχόπον τῆς ᾿Αλεξανδρέων μεγαλοπὸό- 
λέως, καὶ Δομνίνου τοῦ ὁσιωτάτον ἀρχιεπισχόπον τῆς 
θενυκολιτῶν, καὶ τῶν ὑπ᾽ αὐτοὺς θεοφιλεστάτων ἐπισχό- 
ruv, τῶν xai ἐνδυμούντων ταύτῃ τῇ βασιλίδι πόλει, πρὸς 
τὸν αὐτὸν ὁσιώτατον Βιγίλιον. 


invicem cousentimus, necessarium est conferri de 
tribus capitulis, unde quibusdam quzstio nata est. 
Et ideo petimus, prosidente nobis vestra beatitu- 
dine, sub tranquillitate et sacerdotali mansuetudine 
propositis sanctis evangeliis, communi tractatu ea- 
dem capitula in medio proponenda, quxri et conser- 
vari ^, ct finem quxstioni imponi Deo placituin *, et 
convenientem his qua a saactis quatuor conciliis 
ἀεί 4 sunt : quoniam ad augmentum pacis et con- 
cordiam Ecclesiarum pertinet, ut omni de medio 
dissensione sublata, qux» a przdictis quatuor sanctis 
conciliis definita sunt, inconcussa serventur, sancta- 
rum synodorum reverentia in omnibus custodita. 11:8 
autem et subscripsi incolumis in Domino. Ora pro 


ὑπιρεύχυυ ἡμῶν, ἁγιώτατε, xal μαναριώτατε ἀδελγέ. Β nobis, sanctissime et beatissime frater. 


Ego Eutychius, misericordia Dei episcopus Con- 
stantinopolis πον Rome omnibus suprascriptis suh- 
scripsi. 

1dem libellus scriptus est et ab Apollinario sanctis- 
simo archiepiscopo magna civitatis Alexandrie, et a 
Domnino sanctissimo archiepiscopo Theopoleos, et a Deo 
amantissimis episcopis qui sub ipsis sunt, qui et pre- 
sentes erant in hac regia civitate, ad eumdem sanctissi- 
mum Vigilium. 


EPISTOLA (olim) XVI. VIGILII PAPAE AD EUTYCHIUM. 


Té ἀγκπητῷ ἀδελφῷ Εὐτυχίω, xai τοῖς ὑπὸ σὲ ἐπισχό- 
ποις, Βιγίλιος. 

ς« Ἑπληρώθη γαρᾶς τὸ στόμα ἡμῶν, καὶ ἡ γλῶσσα 

ἡμῶν ἀγαλλιάσεως ( YoÀ. 125 ), » ὅτι τῆς σνγχύσεως 

τοῦ δεχονοεῖν περιαιρεθείσης, τὴν εἰρήνην ὁ Θεὸς τῇ αὐ- 


τοῦ ἀποχατέστησεν ἐχχλησίᾳ, ἵνα πληρωθῇ τὸ γεγραμ- C 


μένον, € Ἰδοὺ δὰ τί χαλὶν, ἢ τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἢ τὸ χατοι- 
χεῖν ἀδελφοὺς ἐπιτοαυτό ( Ὑαλ. 152 ) ; » Πάνυ γὰρ ἡμᾶς 
ἐν χυρ΄ῳ ἀγαλλιᾶσθαι προσήχει, ὅτι περ ἐγγράφως ἡμῶν 
|. ὑμῖν] προσηνέχθη πληροφορία τῆς ὑμετέρας ἀγάπης, 
ἧς 3 δύναμις octo ἔχει. Inser a est hoc loco «üperior 
Eutychii epistola, plenior autem hic est subscriptio 
aliquot verbis, ut in editione Latina. Τούτοις δὲ xal 
ὑξεσημηνάμεθα, ταύτης τῆς ὀρθοδότον ὁμολογίας τὴν 
φαιδρότητα ἀσμένως περιπτυξάμενοι, τὰ αὐτὰ ἡμεῖς διὰ 
πάντων χαὶ ἐν ἅπασιν ἀποδεχόμενοι, φυλάξειν τε καὶ 
ἁμωμέίτως τηρήσειν, τοῦ Θεοῦ ἡμῶν προηγουμένου, 
ἰκαγγιλλόμεθα. ᾿Απάντων τοίνυν τῶν τῇ ὑμετέρᾳ περιε- 
χομίνων ὁμολογίᾳ ἐν τῇ οἰχείχ δυνάμει εἰς τὸ διηνεγὲς 
βενόντων, ἥτησεν ἡ ἀϊελφότης ὑμῶν ὥστε ἡμῶν προχα- 
θεμένων, περὶ τῶν τριῶν χιφαλαίων, ἐξ ὧν ξήτητις 
ἀνεγύη, ἀταράχως tt, καὶ μετὰ ἱερατιχῆς πραότητος, 
τῶν ἁγίων προχειμένων εὐαγγελίων, συγχριθῆναι, καὶ 
τῶος τῇ ζητήσει ταύτη τῷ Θεῷ &piaxo), xai συμ“ αἶνον 
τοῖς παρὰ τῶν ὠνημονευθεισῶν τεσσάρων ἀγίων σννόδων 
δρευδεῖσιν,, ἐπιτεθῆναι * ἵνα πάσης ἐκ μίσον διχονοίας 
ἀναιρουμένης, τὰ ἀπὸ τῶν ἁγίων τευσύρων συνόδων 
9 ἐσϑέντα, ἀσάλευτα φυλχχθείη, τοῦ σεύλσματος τῶν 


* Dellovac., et ipsis nobis fis. 

» Paris., confiteri. Dellovac. et editiones omnes 
, conferri. 

* Paris., placitam. 

3 Biellovac., lingue nostre. 

* Veteres libri, scriptum. 


Commendat ejus fidem, et annuit ut de tribus capitulis 
in concilio agatur. 


Dilectissimo fratri Eutych:o οἱ episcopis sub te 
constitutis Vigilius. 

Repletum est gaudio os nostrum, et lingua nostra 4 
exsultatione (Psa!. cxxv), quod discordie coufusione 
submota, pacem Deus sus reformavit Ecclesiz, ut 
impleretur quod dictum est *: Ecce quam bonum et 
quam jucundum habitare (ratres in unum (Psal. cxxxu). 
Valde enim nos in Domino exsultare convenit, quod 
charitatis vestrze scripto nobis est oblata professio, 
cujus tenor ita sese habet f : Scientes quantorum bo- 
norum causa est pax Dei, custodiens corda et sensus 
fidelium, et colligens eos ut unum idemque sapiant 
iu recta fidei confessione, etc. 

flis autem et subscripsimus, hujus professionis 
orthodoxz claritatem libenter amplexi, eadem nos 
per omnia et in omnibus approbantes, custodituros 
atque inviolabiliter servaturos Deo nostro profitere- 
mur [profitemur] auctore. Oninibus igitur, qux pro- 


D fessio vestra continet, in sua perenniter firmitate 


durantibus, poposcit vestra fraternitas, ut nobis prze- 
sidentibus de tribus capitulis, ex quibus quaestio nata 
est, sub tranquillitate et sacerdotali mansuetudine 
sanctis propositis b Evangeliis conferatur, et finis 
qu:estioni ipsi Deo plaeitus et conveniens iis ! que 
a memoratis sanctis quatuor conciliis definita sunt, 
imponatur; ut omni de medio dissensione sublata, 


f Paris., ita se habet. 

£ Legendum, profitemur. Mendum est typographi- 
cum editionis Labbean:zx, hic emeudatum. 

b Dellovac., praepositis. 

í Veteres bbri, /is. 


61 


VIGILH PAPAE 68 


αὐτῶν συνόδων lv ἅπασι φυλαττομίνον. "Hyrtp ὁμολογίαν A qui ab eiedem quatuor sanetis synodis /jeBnita sunt, 


τῶν πατρικῶν παραδόσεων βνημον: ύουσαν, καὶ αὐταῖς 
ἀκολουθοῦσαν, τοῦτο μὲν ἐν τῇ ὑμῶν ἀδελφότητι, τοῦτο 
δὲ iv ἅπασι τοῖς τὰ ὅποια ὁμολογόσασί τε, xal ὁμολο- 
γοῦσι, παντὸς ἐπαΐνου πεκλοβώμενον γρίνουεν, καὶ ἡμε- 
τέρους ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματος ἀληθῶς ἀδελφοὺς ἐπιγι. 
γώσχομεν. Ὅθεν τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν ἑἱγετεύομεν, 
ὥστε πάντας ἡμᾶς ἐν ταύτη τῇ ὁμολογία, καὶ ταῖς πα- 
τροιαῖς παραδόσεσιν ἐμμένοντας, ἀξίους εὑρεθῆναι τοῦ 
ἐπαγγέλματος ἡμῶν, καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς θείας χρίσεως 
ἐπ᾿ οὐδεμιᾷ παραδόσει τῶν πατριχῶν διατυπώσεων 
ὑπενθύν νυς εὑρεθῆναι. Τυύτων οὕτως εἰρημένων, τῆς 
ὑμιτέρας αἰτήσεως τὸν πόθον ἐγνωγότις. ἐπενεύσαμεν, 
tva περὶ τῶν τριῶν κιφαλαίων, ἐξ ὧν ζήτησις ἀνεζύη, 
γινοιλένης γαν νιχῆς σννόδου, xal τοῦ δικαίου φυλαττο- 
μένου, ἐν μέσῳ (τῶν προχειμένων τῶν ἁγίων εὐαγγελίων, 
ἅμα Tig ἑνωθεῖσιν ἡαῖν ἀδελφοῖς, σύγχρισεν ποιησὼ- 
μεθα νοὶ c. c ὃ θῇ τῷ Θεῷ ἀρέσκον, καὶ συμδαῖνον 
Toig παρὰ τῶν ἁγίων τεσσάρων συνόδων Opto etat)" t - 
διτες δηλαδὴ, καθάπερ xai ἡ τῆς χοινῶς ὁμκολυγίας μαρ- 
τυρία δείχνυσιν, ὡς τῶν μνημογευθειδῶν τεσσύρων GV»- 
ὅδων ἐν ἅπασι τὸ σέθας φυλήττεται, Ὑπογραφή. Ὁ Θεός 
σὲ ὑγεῆ διαρυλάξοι, ἀδελγὲ τιαιώτατι. Ἐδόθη πρὸ ἑπτὰ 
εἰδῶν Ἰανοναρίων, βασιλείας τοῦ δεσπότου ᾿Ιουστινιχνοῦ 
t  αἰωνίον Αὐγούστου ἔτους εἰχοστοιύδόμου, μετὰ τὴν 
ὑπατείαν Βασιλιίου τοῦ λαμπροτήτου, ἔτους δωδεχάτον. 

Τῷ αὐτῷ τύπῳ ἔγραψε καὶ πρὸς ᾿Δἀπολινάριον τὸν 
ὁσιώτατιν ἀιχιεπίσκοπον τῆς ᾿Αλεξανδρέων μεγαλοπό- 
λεως, καὶ πρὸς Δ' μνῶοον τὸν ὁσιώτατον ἀρχιεπισχοπον 
τῆς Θευνπολιτῶν, χαὲ τὴν ὑπ᾽ αὐτοὺς σύνοδον. 


CONSTITUTUM VIGILII PAPJE 
DE TRIBUS CAPITULIS. 

Gloriosissimo et clementissimo filio Justiniano 
Augusto Vigilius episcopus. 

Inter innumeras sollicitudines quibus oneratur im- 
periale fastigium, laudabile clementi:e vestrze cogno- 
vimus esse propositum, per quod submotia omnibus 
discordke seminibus, que in agro Domini humani 
-generis inimieus asperserat, universos Domini sacer- 
dotes przemissis ad testimonium conscientix su: pro- 
fessionibus, per quas sanctorum Patrum et venera- 
bilium quatuor synodorum ac presulum sedis apo- 
stolic:e iuhzerere definitionibus atque judiciis mon- 
sirarentur, ad unitatem atque concordiam restituere 
properastis : quarum professionum formam, ut eccle- 


inconcussa serventur, earumdem synodorum reve- 
rentia jn oinnibus custodita. Quam professionem pa- 
ternarum iraditionum memorem et sequacem, tam 
in fraternitate vestra quam is omnibas similia con- 


fessis atque confitentibus, omni laude plenissimam 


judicavimus* οἱ nostros ex ea re vere fratres agno- 
scimus. Unde divinx clementis supplicamus, ut om- 
nes nos in hac coBfessione οἱ paternis * traditionibus 
permaneutes, nostro digui reperiamur oflieio, et in 
die divini judicii nulli przvaricationi paternarum 
constitutionum inveniamur obnoxii. Quibus ita prz 
dictis postulationibus vestrum [postulationis vesirz 
desiderium cognoscentes annuimus, ut de tribus ca. 
p.tulis, ex quibus quxstio nata est, facto regular 


D conventu, servata zquitate, mediis saerosancii 


evangeliis, collationem cum unitis fratribus habea 
mus [fer. habeatis], οἱ fnis detur placitus Dco, e 
co;veniens liis qu: a sanctis quatuor sunt definit. 
conciliis : scientes utique, sicut et cemmunis profes 
sionis testimonio declaratur, momoratarum synodc 
rum in omnibus reverentiam custodiri. Deus te inco 
lumem custodiat, frater charissime. Datum vin. [vr 
ilus Januarias, imperii domini Justiniani perpet 
Augusti anno 27, post consulatum Basilii viri clari: 
simi anno 19. 

Eadem forma scripsit et ad Apollinarium sanctiss 
mum, archiepiscopum magne civitatis Alexandrie, — 
ad Domninum sanctissimum, archiepiscopum Theo 
leos, εἰ ad synodur ipsis subjectam. 


C ecclesiasticam servare, pr:esentem facimus libellun 


Imprimis quatuor sanctas synodos, Niczenam trecer 
torum decem et octo, Constantinopolitanam centu: 
quinquaginta, Ephesinam primam ducentorum, i 
qua in legatis suis atque vicariis, id est beatissim 
Cyrillo Alexandrin: urbis episcopo, Arcadio οἱ Pr. 
jecto episcopis, et Philippo presbytero, beatissimi 
Collestinus papa senioris Romz noscitur przsediss 
et Chalcedonensem sexcentorum triginta sanctoru 
Patrum suscipimus. Et per omnia et in omnibu 
quzecunque in omnibus gestis Chalcedonensis conc 
lii aliarumque predictarum synodorum, sicut 

lisdem quatuor synodis scriptum invenitur, commu 
consensu cum legatis atque vicariis sedis apostolic: 
in quibus juxta tempora sua przdecessores sanctit 


siasticse pacis amplectendum posteris tradatur exem- p) tis vestrz beatissimi papse senioris Roma ipsis 


plum, presenti, quemadmodum se habet, inserta 
pagina declaramus. 


Exemplum prima professionis quam ad Sancte Eu- 
phemie templum fecerunt. 

Omnes quidem fideles, maxime vero Dei sacerdo- 
tes, pacem οἱ sanetificationem sequi cum omnibus 
oportet, sine quibus nemo, secundum Apostolum 
(1 Thess. 1v), videbit Dominum. Nos igHur aposioli- 
cam séquentes doctrinam, et festinantes concordiam 


* Veteres libri, iudicamus. 
b li libri, n. 


nodis pr:esederunt, tam de fide quam de aliis omr 
bus causis, judiciis, constitutionibus, aut dispositi 
nibus definita aut judicata, vcl constituta, sive disp 
sita sunt, inconcusse, inviolabiliter, irreprehensibi 
ter, atque irretractabiliter, sine adjectione wx 
imininutione aliqua nos promittimus secuturos, n 
quidquam contrarium quod ad earum reprehensione 
et retractationem vel permutationem sive injuria 
sub qualibet occasione vel novitate pertineat admi 
$uros, aut tale aliquid przsumentibus consensuro: 


* lidem libii, et in paternis. 


62 EPISTOL/E ET DECRETA. 70 


4 


sed quxcunque communi consensu cnm legatis atque A Suscipimus autem et sanctos ducentos Patres ia Ephe- 


vicariis sedis apostolice orthodoxe ibidem dicia 
sunt, ea orthodoxa veneramur aique suscipimus. 

Qusecunque anatbematizaverunt vel damnaverunt, 
anathematizamus et nos stique damnamus; et uni- 
versa, sicut ab iisdem synodis communi con- 
sensu cum vicariis sedis apostelicz:e judicala, aut 
definita, vel constituta; sive disposita lecta ipveniun- 
tur, irretractobiliter atque impermatabiliter conser- 
vamus. Sed et beate recordationis pape. Leonie epi- 
stolas, et sedis apostolicte constituta, qux» tam de 
fide quam de firniitate supradietarum quatuor syno- 
dorum, processerunt, nos in omnibus secuturos ser- 
vaturosque promitimus. Anathematizantes omnem 
bominem ad ordines et dignitates ecclesiasticas per- 
tinentem, quicunque contra ea qux? superius promi- 
simus sub qualibet occasiene vel altercatione venire 
. tentaverit. Libellum autero in causa trium capitulo- 
rum, de quibus quaestio nata est, contra constitutum 
piissimi principis et beatitudinis vestre, ego quidera 
nullum feci, sed volo atque consentio, ut oinnes 
libeHi qui faeti suntsub hac forma beatitudini vestrz 
reddantur, De injuriis autem, quzcunque beatitudini 
vel sedi vestrae facte sunt, eas quidem non feci; sed 
quia pro pace Ecclesie modis est omnibus festinan- 
dum, velut si eas fecissem, veuiam postulo. Quia 
'vero tempore diseordi& excommunicatos vel non 
receptos a beatitudine vesira in communionem 
suscepi, pariter veniam postulo. 

In hac forma feeerunt Mennas Constantinopoli- 


sina prima synedo collectos, qui per omuia seeuti 
$nnt idem sanctum eymbolum sive niathema, et con- 
demnaverumi Nestorium impium et scelerata ejus 
dogniata, et eos qui similia ei aliquando sepuerunt 
vel sapiunt. 

Ad hec autem etiam suscipimus sexcentos triginta 
saneles Patres Chalcedoae congregatos ; qui etiam 
ipsi per omnia .censenserunt preediotis sanctis tribus 
synodis, et. secuti sunt praedictum symbolum sive 
mathema a trecentis decem οἱ octo sanctis Patribus 
expositum, et a centum quinquaginta sanctis Patri- 
bus explanatum, et anathematizaverunt eos qui aliud 
prater praedietum symbolum prxsumunt docere, aut 
exponere, et tradere sanctis Dei ecclesiis : condem- 


B naverunt autem el anathematizaverunt et Eutycbe- 


iem et Nestorium, et impia eorum dogmata, et eos 
qui similia eis sapuerünt vel sapiunt. His ita se ha- 
bentibus, certum facimus quod omnia que a pre- 
dictis sanctis quatuor synodis judicata et definita 
suut servamus ; quia etsi per diversa tempora pre- 
dict:e sancize quatuor syaodi factie sunt, tamen unam 
eamdemque confessionem fidei servaverunt οἱ prze- 
dicaverunt. 

Suscipimus autem et &smplecfámnr epistolas pez- 
sut'um Romanz sedis apostolicze, tam alierum,. quam 
Leonis sancte memorie de recta lide scriptas, et 
de quatuor sanctis cencilijs, vel de uno eorum. Cum 
igitur predicta omnia et servavimus et. servamus, et 
in iisdem nobis invicem censentimues , necessarium 


tanus episcopus, Theodorus Casares» Cappadocix (; est conferri [conliteri].de tribus. capitulis, unde qui- 


episeopus, Andreas Ephesinus episcopus, Theodo- 

rus Antiochi» Pieidie episcopus, l'etrus Tarsensis 

episcopus ; sed multi alii episcopi idem fecerunt. 

Exemplar professionis quam residui episcopi Theopha- 
niorum die nobis fecerunt. 

Scientes quauterum benorum causa est pax Dei, 
custodiens corda et sensus fidelium, et colligens eos, 
ut naum idemque sapiant in recta fidei confessione, 
εἰ ad perficienda divina mandata, et propitium Deum 
faciens in his quz? recta sunt. concordantibus, ideo 
festinantes unitatem conservare, ad apestolicam se- 
dem vestre beatitudinis manifestum facimus, quod 
nos semper conservavimus et censervamus fidem ab 
initio traditam a magno Deo et Salvatere nostro Jesu 
Christo, sanctis apostolis, et ab illis in omni mundo 


pradicatam, et a sanctis Patribus explanatam, et. 


maxime ab his qui in sanclis quatuor synodis con- 
gregati sunt, quos per omnia et in omnibus sequi- 
mur ei suscipimus, id est. trecantos decem οἱ octo 
sanctos Patres, qui Nicxce congregati sunt, οἱ san- 
ctum $yrabolum sive mathema lidei esposuerunt, et 
Arianam impietatem anathematizaverunt, et eos qui 
eadem sapuerunt vel sapiunt. Suscipimus autem et 
centum quinquaginta sanctos patres Constantinopoli 
congregatos, qui idem sanctum mathema explanave- 
runt, et de deitate Spíritus sancti dilucidaverunt, et 
bxresim Macedonianam Spiritum sanctum impu- 
guantem, et impium Apollinarium condemnaverunt, 
cum his qui eadem cum illis sapuerunt vel sapiunt. 


busdam qusstio nata est. Et ideo petimus, presi- 
dente nobis vestra beatitudine, sub tranquillitate.et 
sacerdolali mansuetudine, sanctis propositis Evan- 
geliis, communi tractatu eadem capitula in medio 
proponenda quseri et conferri, et finem questioni 
imponi Deo placitum et convenientem his quz a 
sancüis quatuor conciliis deflnita sunt ; quoniam ad 
augmentum pacis, et concordiam Ecclesiarum perti- 
net, ut, omni de medio dissensioue sublata, que a 
predictis sanctis quatuor conciliis definita sunt ín- 
concussa serventur, sanctarum synodorum reveren- 
tia in omnibus custodita. flis autem et subscripsimus 
in hunc modum fratres et coepiscopi. nostri. 

Eutychius episcopus Constantiuopolitanus, Apolli- 
naris episcopus Alexandrinus, Domninus [Domnus] 
Antiochiz Syrie episcopus, Elias episcopus Thessa- 
lonicensis; sed et czeteri qui primam pro'essionem 
non fecerunt, et in bac secunda profeesione aut sub- 
scripseruhBL, aut seorsum earpdem fecerunt. 

llis igitur dispositis, optavimus quidem, venera- 
bilis imperator (sicut frequentissime supplici prece 
poposcimus) eundum ad quemlibet Italix locum, 
aut certe ad Siciliam, et convocatis ad nos African:e 
et aliarum provinciarum Latina lingu:x sacerdotibus, 
vel Ecclesie nost sacratis ordinibus, secundum 
cousuetudinem tractaremus, et de questionibus 
trium capitulorum pietati vestre. reddoremus pleaa 
deliberatione responsum ; quod quia fieri serenitas 
vestra non annuit, hoc iterum noscitur constitutum, 











71 VIGILII PAP/E 13 
ut oblatis a nobis mansuetudini vestrx nominibus de A psisse [resedisse] monstrántur, synodalibus epistolis 


suprascriptis provinelis, qui nobiscum ad tractandum 
adhiberentur antistites, clementia vestra faceret ad- 
venire; cui dispositioni item pr:ebuimus ecclesiasticze 
pacis amore consensum. Postea vero hoc magis cum 
consensu Íratrum nostrorum, nostrarum partium 
episcoporum, nuper ante sanetum Pascha diem pie- 
tas vestra constituit, ut exzequato numero his ponti- 
ficibus, qui in Constantinopolitana urbe praesentes 
sunt, de tribus capitulis, ex quibus questio vertitur, 
secundum superius designatam Íratrum nostrorum 
episcoporum professionem deberemus inire tra- 
ctatum. 

Sed quia, dum ea qux pro conservanda Ecclesia- 
rum pace cum fratribus nostris fleri, vestra disposi- 
tione convenerant, festinaremus implere, ut adhibita 
salubri deliberatione communiter, et propter infor- 
mandam universalem Ecclesiam, cunctis qux inter 
nos geruntur in scriptis deductis atque jacentihug, 
nostrum ex his collectum de tribus capitulis in qux- 
stionem deductis judicium proveuiret : contjnuo 
pietas vestra ^ post illud volumen, quod nobis ante 
multos Paschz dies per virum magnificum Theodo- 
rum decurionem palatii destinavit, in quo vos interim 
quid detribus sentiretis capitulis exponentes, nostrum 
poscitis dari ex eadem causa responsum. 

Ideoque cum fratres nostri, neque exaquato no- 
biscum numero residere, neque in scriptum que 
ageremus vel tractaremus redigi paterentur, tanquam 
(quod absit) non convenientia rectitudini loquere- 


inspeclis, nihilominus przdecessorum nostrorum 
sedis apostolice przesulum constitutis, aliisque pro- 
batorum Patrum necessariis instructionibus pertra- 
ctatis : si qua de his qux» in quzstionem deduc!a 
sunt, apud patres nostros examinata fuerint, finita 
atque disposita , memores superius designatarum 
profe:ssionum, investigare curavimus : inspicientes 
dogmata quxdam in prima chartacei voluminis parte 
per fratrem nostrum Benignum episcopum Heraclex 
Paphlagonix a vestra parte transmissi jacentia, quo- 
rum tenor secundum intellectum subter expositum 
ad excludendum totius ambiguitatis errorem presenti 
delinitioni nostrz? tenetur insertus, plena exsec'abi- 
libus blasphemiis, et orthodoxe fidei (qu: secundum 


p evangelicam apostolicamque doctrinam a sanctis 


mur, quz scribere timeremus ; et insuper gloriosis- (? 


simis ad nos proceribus destinatis insisteret vestra 
clementia, nostrum de trium capitulorum negotio 
quam celerrime proferre debere responsum, nec sic 
destitimus vestre obedire velle clementiz : hoc so- 
lummodo postulantes, ut pro infirmitate corporis 
nostri, qux nulli habetur incognita, viginti dierum 
nobis daretig inducias, quatenus habito nobiscum, 
Deo auxiliante, tractatu, definitionis nostr», consti- 
tuto die scripto, sententiam diceremus : ad fratres 
δὶ coepiscopos nostros, a quibus similiter de eadem 
causa responsum vos flagitare dixistis, filium/nostrum 
diaconum Pelagium cum hujusmodi mandato direxi- 
mus, dicentes. Ut quia constitutus collationis fa- 
ciend:e modus fuerat prztermissus, saltem. viginti 
dies pro antedicta nostri corporis imbecillitate, quam 
norunt, nostrum deberent definitum de tribus capi- 
tulis sustinere responsum, antiquum et regularem 
custodientes ordinem, ne ante nostre, hoc est sedis 
apostolicz, cui per Dei gratiam prassidemus, proinul- 
gationem sententie, quidquam proferre tentarent, 
unde scandali rursus, qu: sopita fuerat, oriri posset 
occasio. ᾿ : 
Propositis itaque nobis et diligenter inspectis, in- 
quantum uniuscujusque capituli in qu:xstionem de- 
ducti ratio postulabat, synodalibus codicibus atque 
gestis prolatis, qux» aliis eorumdem Patrum vel in 
sanctis quatuor synodis, aut in una earum roscri- 


4 


* Forte, protulit illud. llanpvixus. 


D 


quatuor synodis, Niezna, Constantinopolitana, Ephe- 
sina, atque Cbalcedonensi probabiliter atque irre- 
prehensibiliter, sancti Spiritus cooperante presen- 
tia, legitur deflnita) valde inimica esse perspeximus, 
et procul a Christianis sensibus repellenda. Propter- 
ea ergo, ut pote exsecrabilia, atque a sanctis P.tri- 
bus olim sine dubitatione damnata, nostra quoque 
sententia anathematizamus atque damnamus, quo- 
rum primum capitulum ita se habet : 


THEODORI CAPITULUM 1. 


b Quomodo igitur tu, quem super omnes maxime 
decet animarum regimen, illum eumdem, qui ex virgine 
natus est, Deum esse, et ex Deo consubstantialem ['a- 
tri existimari dicis, nisi forle sancto Spiritui imputari 
illius creationem non jubes? Sed quis ést Deus ex Deo 
et consubstantialis Patri? Is idem qui ex virgine natus 
erat (o mirandum!), et qui per Spiritum sanctum 
secundum divinas Scripturas plasmatus est, et confi- 
clionem in muliebri accepit ventre? Inerat forsitan 
quia mox quam plasmatus est, et ut templum Dei 
esset, accepit : non tamen existimandum nobi: est, 
Deum de virgine natum esse, nisi forte idem existi- 
mandum nobis est et quod natum est, et quod est in 
nato templo ,et qui in templo est Deus Verbum : non 
tamen nec secundum (uam vocem. pronuntiandum est 
omnino, ez virgine natum Deum esse et ex Deo con- 
subsiantialem Patri. Nam si non homo est (sicut 
dicis) assumptus, qui natus est ex virgme, Deus vero 
incarnatus; quomodo qui natus est, Deus ex Deo et 


. consubstantialis dicetur Patri, carne non potente hauc 


vocem suscipere? Nam est quidem dementia Deum ex 
virgine natum essc dicere; hoc enim nihil aliud est 
quam ex semine eum dicere David de substantia virgi- 
nis genitum et in ipsa plasmatum, quia quod ex semine 
David et de substantia virginis est , in muterno ventre 
consistit, et sancti Spirilus plasmatum virtute, natum 
[uisse dicimus de virgine. Ut autem aliquis ex hoc 
concedat dicere ipsis, quod Deus ex Dee et consubstan- 
tialis Patri natus est ex virgine, eo quod est in templo 
nato, sed non per se nctus est Deus Verbum ; incarna- 
(us vero, sicut dicit iste sapiens. Si igitur cum carre 


b Ut in concil. Y, collat. 4. 


7 EPISTOL.E ET DECRETA. 7 


eum Ratum &sse dicunt; quod autem natum est, Deus A 


e£ Dee, εἰ conssbstantialis Patri est : necesse est lioc 
et carnem dicere, quod si non idcirco caro est, quo- 
niam nec Deus ex Deo, nec conssbstantialis Patri, sed 
er semine David, et consubstantialis ei cujus semen 
€5l, el non id quod natum est ez virgine Deus est, οἱ 
ex Deo, el consubstantialis Patri; nisi forte pars 
N ati, prout ipse in inferioribus partem Cliristi nominat 
deitatem ; sed non divina natura ex virgine nata est; 
natus autem est ex. virgine, qui ez substantia virginis 
constat, non Deus verbum ex Maria natus est : natus 
est autem ex. Maria, qui ex semine est. David, non 
Deus verbum ex muliere natus est, sed natus cx mu- 
liere, qui virtute sancti Spiritus plasmatus est in ea; 
non ex maire natus est.consubstaniialis Patri. (sine 


matre enim est, secundum beati Pauli vocem), sed qui B. Suam autem coo 


in posterioribus temporibus in materno ventre. sancti 
Spiritus virtute plasmatus est, ui pote sine Patre propter 
hoc dictus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto primo capitulo quoniam per cir- 
cuitus id videtur astrui, quia homo purus ex sancta 
virgine Maria natus sit, dicendo : Si fatemur Deum 
verbum, qui consubstantialis est Patri, carne ex 
eadem virgine natum, necesse est ut carnem con- 
substantialem Patri consequenter esse dicamus. 
ldeoque quicunque hujusmodi intellectus sapit, do- 
cet, credit, aut przedicat, et non. eumdem Verbum 
ac Filium Dei per secundam nativitatem ex sancta 
Maria incarnatum et natum credit, anathema sit. 


TIIEODORI CAPITULUM 11. 

* Moz autem in ipso plasmato Deus Verbum factus 
es; nec enim in celum ascendenti solum inerat, sed 
etiam ed mortuis resurgenti, ut pote et resuscitans eum 
seciindum. suam promissionem; nec resurgenti solum 
inerat, sed etiam crucifixo et baptizato, et evangelicum 
post baptisma conversioneni peragenti , nec non etiam 
de baptismo legalem adimplenti constitutionem , et 
prasentato secundum legem, et circumciso, et [etui 
pannis obroluto; erat autem forte. in ipso et nascente, 
et cum in utero esset a. prima statim plasmatione ; 
dispensationi enim qua circa eum erat ordinem impo- 
nebat, ei particulatim ipsum ad per(ectionem perdu- 
C£RS. 


THEODORI CAPITULUM 1]. 
Ft per tempus ad boptisma ducens, post illud autem 
ad mortem, deinde secundum suam pronuntiationem 
resuscitans, ducens in calum, collocans eum ad dexte- 
ram Dei per suam conjunctionem, ex qua scdct et 
adofatur ab omnibus, et omnes judicabit. lstorum 
atem omnium finem apud se habcbat. Deus Verbum, 
cum in eo erat, et omnia per ordinem complebat ; 
quem ordinem ipse arbitrabatur bene habere per fini- 
tionem quidem et voluntatem , quam antea statuit pro 
his qu& eveniura erant, el bona voluntate, quam circa 
eum habebat, ab initio similiter inerat ei, per ordincm 
gu'em placitum ad. per(ectionem ducebat ipsum. 


Vigilii rcsponsio. 

In suprascriptis secundo et tertio capitulis hoe 
videtur astrui, quia Deus verbum homini plasmato 
inerat tanquam aller in altero. Dicendo enim, ut 
particulatim dispensationi , qu: circa eum erat, or- 
dinem videretur imponere, et eum propter bonam 
voluntatem, quam circa ipsum habebat, et parabat 
eum qui assumptus est ad provectum perfectionis 
adducere, talibus verbis dualitas personarum in 
Domino uno et Deo nostro Jesu Christo exsecrabiliter 
videtur induci, et tanquam quemlibet bominem Dei 
Verbi gratia per spatia temporum profecisse. Ideoque 
quicunque eo intellectu sapit, docet, credit, aut 
pridicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM 1v. 
perationem | ad proposita opera 
praestabat ei qui assumptus; ubi hoc [acit in loco sen- 
sus [uisse distantem illi qui assumptus est; nec enim 
eis quibuscunque donavit cooperationem; sensus locum 
ejus obtinebat; si autem et modo praecipuam quamdam 
coopera&ionem donavit illi qui assumptus. est, non lioc 
faciebat locum sensus deitatem obtinere. Sed si deitas 
pro sensu fiebat illi qui assumptus est, secundum 
vestra verba, quomodo timorem in passione suscipie- 
bat? Quid vehementioribus orationibus ad imminentem 
necessitatem. indigebat, quas cum magna quidem et 
clamorosa voce, ctim plurimis etiam lacrymis secundum 
beatum. Paulum (Heb. v) referebat. Deo, evangelista 
aperte dicente (Luc. xxm), quod globis sanguinis simi- 
lis sudor descendebat? Quid auiem angeli adventu et 
visitatione egebat, animam reficientis in experimento 
malorum, confortantis ejus alacritatem, exerciantis 
eum ad imminentem passionis necessitatem, tolerare 
fortiter mala suadentis, urgentis ad patientiam et tole- 
rationem malorum, ostendentis presentium malorum 
[ructum. ex passione, mutationem in gloriam. bonam 
circa eum post passionem futuram? qui enim secun- 
dum evangeliste vocem (Ibidem) confortabat eum, 
angelus scilicet, verbis istis fortem eum [acicbat, οἱ 
infirmitati nature superiorem fieri hortabatur, et cor- 
roborando cogitationes ejus fortem eum (faciebat, 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quarto capitulo, quia dici intelligi- 
tur, quod sicut aliis hominibus donavit suam coope- 
rationem Deus, ita et ei qui assumptus est, lic:t 


D prxcipuam, tamen similiter ut aliis hominibus dicitur 


esse donatam, e& ita purum atque infirmum homi- 
nem circa passionem angeli egu'sse presidio, ut ei 
pro corroborandis cogitationibus ejus futura gloria 
promileretur de tolerantia passionis; qux si quis 
ila sapit, docet, credit, aut przedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM Y. 
Vade post ine, Satana, scandalum mihi es, quo 
non sapis ea qu:* Dei sunt, sed ea qux homiuuia 
(Matth. xvi; Marc. vin), non est confusio mihi mors, 
non (ugio ipsam ut indecentem ad humanam gloriam 
respiciens. Sustinebo autem meliori animo experimen- 


* [n Concil. V, collat. 4, eadem Theodori excerpta legas, quz hic sunt usque ad capitulum xin. 


PATROL. LXÍX. 


2 


15 


' VIGILII PADJE 


Ὁ 


rum mortis pro. plurimis bonis [uturis, in quibus εἰ A posita, et doctrinam inde ipsum accepiese el virtutem, 


ips (uero, et per omnes, ne mihi animum ledas atque 
turbes, tanquam con[usione dignum (ugere admones 
moriis ezperimentum. 

VigNii responsio. 

In supradicto quinto capitulo dicitur, quod ideo 
Jesus Christus verba Petri apostoli fuerat asperna- 
tus, quando ei dixit : Vade post me, Satana, scanda- 
lum mili es, quia non sapis ea que Dci sunt (Matth. 
xvi; Marc. vui) : ne dissuasione ejus animus ipsius 
perturbatus refugeret passionem, et quia passione 
sua proficeret, et pro pluribus bonis exinde adipis- 
eendis. Qui igitur bec ita sapit, docet, credit, aut 
predicat, οἱ non magis nobis mortem ipsius, quam 
propria carne suscepit, cternz credit vite premia 
contulisse , anatheina sit. 


THEODORI CAPITULUM VI. 

Quod enim dictum est : Ducebatur a Spiritu (Matth. 
1v), aperte hoc significat, quod ab eo regebatur, ab eo 
«d virtutem. propos torum  confortabatur, αὖ eo ad 
hec qu& oportebat ducebatur, ab eo quod decebat 
doccbatur, ab eo cogitationibus corroborabatur, ut 
intantum certamen sufficeret, sicut et beatus dicit Pau- 
lus : Quicunque Spiritu Dei aguntur, hi sunt filii 
Dei (ftom. vim); duci Spiritu dicens illos qui αὖ eo 
gubernantur, ab eo docentur, ab eo ad melius consii- 
tuuntur, ab eo compelentium doctrinam accipiunt. 
Cum dixisset aulem evangelista, quod Spiritu sancto 
plenus regressus es! ub Jordane, aperte demonstravit 


B 


et inde impetrasse justificationem , εἰ inde immacula- 
tum factum esse. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto septimo capitulo hoc dici intelligitur, 
quia ut c:zeteri homines ad justiflcationem suam et ad 
vincendum diabolum, et ad operanda miracula, et ut 
doceretur ea qux» decebat eum agere, et ut immacu- 
latus appareret, habitatione sancti Spiritus A 


et ipso Spiritu eum ad omnia adjutum fuisse profe -"᾿ 


sita. Quicunque hzc ita sapit, docet, credit aut prz- 
dicat, et non sua deitate Christum, ut pote verum- 
Deum, omnia operatum fuisse qux voluit, et operari 
qu:e volet, scd tanquam purum homincm sancti Spi- 
ritus eguisse solatio, anathema sit. E 


THEODOR! CAPITULUM VIII. 


Hoc quod ante secula erat , dicit in. ultimis (actum 
esse temporibus, ut pote quibusdam hoc confitentibus ; 
cum nemo ez his qui pietatis curam habent, istum pa- 
titur morbum habere dementie, ut dicat eum qui aute 
smcula est , in ultimis factum esse. Et ex his infert 
quod necesse est, et hoc quod in ultimis esl, ànte secula 
esse, et accusat eos qui non omnia similiter cum obver- 
sione dicunt; quasi hi qui unum esse F ilium confitentur, 
necessitatem habeant cum obversione omnia dicere. Et 
quis non beatificet vestram dementiam ἢ Quis autem 
ron optet tales impetrare doctores, tantam confusionem 
rationi pietatis introducentes , ut dicerent , hoc quod. 
ante secula est , (actum est in. ultimis, et hoc aliena- 


quod hujus causa sancti Spiritus habitationem in C, rent sua natura, et ad deterius deducerent, deinde ob- 


"baptismate suscepit, ut inde propositam caperet virtu- 
lem; unde et ad certamen illud quod pro nobis erat ad 
diabolum e[fecturus, Spiritu ducebatur. 


Vigilii responsio. 


In suprascripto sexto capitulo rursus tanquam pu- 
rus homo a Spiritu, cujus przesentiam post baptisma 
suscepisse dicitur, ad omnia ductus perhibetur, con- 
forlatus et edoctus, sicut ceteri homines, de quibus, 
ut hic videtur dici, Apostolus ait : Quicunque Spiritu 
Dei aguntur hi sunt filii Dei (Bom. vin). Si quis liec 
ita sa,it, docet, credit aut praedicat , et non Deum 
Verbum incarnatum unum esse credit, et confitetur, 
et przdicat Christum, anathema sit. 


THEODOR! CAPITULUM Vil. 

Dicant igitur nobis omnium sapientissimi, si pro 
sensu Domino Christo, qui est secundum carnem, dei- 
las (acta esset, sicut dicunt, quid sancti Spiri;us ope- 
ratione ad hac Christus indigebat ? Nec enim Unige- 
niti deitas Spiritu indigebat ad justificationem, Spiritu 
indigebat ad vincendum diabolum, Spiritu indigebat 
ad operauda miracula, Spiritu indigebat ut doceretkr 
ca qu& decebal peragere , Spiritu indigebat ut imma- 
culatus appareret, Si enim pro. sensu quidem deitas 
sufficiebat, ad omnia autem cjus virtus , necesse erat 
inde omnia fieri, ut super(lua essct sancti Spiritus ha- 
bitatio : sed nunc unctum esse dicit ipsum Spiritu , et 
pabitasse in ro Spiritum, et ad. omnia adjurisse pro- 


verterent, quod et hoc quod est in ultimis, ante secula 
est, cum oporteret (forle dicere, quia quod ante secula 
erat, assumpsit hunc qui in ultimis erat secundum beati 
Pauli vocem (1 Tim. ww). Vestras igitur leges sequen- 
tes, et a (ua sapientia constitulam obversionem , imo 
magis subversionem suscipientes age omnia simul con- 
fundamus , et nulla jam sit discretio , nec Dei forma, 
nec servi forma , nec templi sumpti , nec ejus. qui ia 
templo habitavit, nec ejus qui solutus est, nec ejus qui 
suscitavit , nec ejus qui per[ectus est in passionibus, 
ngc ejus. qui per[ecit , nec ejus qui memoriam meritus 
est, nec ejus qui memor (actus est, nec ejus qui visi- 
fatus est, nec ejus qui visitavit, nec ejus qui paulo 
minus ab angelis minoratus est, nec ejus qui minora-- 
tit, nec ejus qui gloria et honore coronatus est, nec ejus 
qui coronavit, nec ejus qui constitutus est super opera 
mauuum Dei, nec ejus qui constitit , nec ejus qui ac- 
cepit ista ad sublevationem , nec ejus qui dedit suble- 
talionem. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto octavo capitulo diversis modis vi- 
detur induci dualitas personarum per hec quod dici- 
tur : Non ipse qui ante szcula erat, in ultimis dicen- 
dus est venisse temporibus; sed quasi altera sit 
as.umentis humanitatem, altera assumpti persona. 
Si quis igitur hzxec ita sapit, docet, credit aut przedi- 
cat, et non eumdem Deum Verbum, qui ante srcula 
ex Patre natus e.t, in ultimis temporibus ex bcata 


17 EPISTOL.E ET DECRETA. 18 


Virgine Maria incarnatum et natam esse fatetur, ut À scandalizantem ; el in magna trepidatione per tempus 


unus idemque sit Christas in utraque natura, ana- 
thema sit. 
THEODOR! CAPITULUM 1X. 

Istum igitur virum, in quo statuit omnium facere 
jidicium ad fidem futurorum , cum resuscitasset eum 
ex mortuis, et judicem omnium demonstrasset, secun- 
dum beati Pauli vocem (Act. xvi), meriti * unitate ad 
seipsum dignatus est : el per conjunctionem ad se (a- 
.. ctam, talium participem fecit, ut οἱ adorationis com- 
meanionem haberet; omnibus quidem divine nature 
debitam adorationem reddentibus , comprehendentibus 
autem adoratione et illum quem inseparabiliter scit esse 
conjunctum. Ex quo mani(estum est, quod ad majora 
eum perduzerit. 

Vigilii responsio... 

In suprascripto nono capitulo conjunctionis et 
parücipationis cujusdam vocabulo, quasi Dei ad ho- 
minem Christum facts, divinis Christus asseritur 
operibus decorari; per qux& rursus dualitas induci- 
tur personarum. Si quis igitur ita sapit, docet, cre- 
dit aut prádicat, et non unum eumdemque Christum 
Deum ac Dominum nostrum inanentibus in suis pro- 
prietatibus differentiis naturarum, agnoscit et credit, 
anathema sit. 

THEODOR! CAPITULUM X. 

Ego quidem, quem videtis, nihil quidem facere pos- 
sum secundum meam naturam, cum homo sim, operor 
autem , quia in me manens Pater omnia (acit; quo- 


passionis constitutus , apparitione angeli indiget con- 

fortantis eum. ad. patientiam et tolerantiam imminen- 

tium malorum. Post resurrectionem autem ex mortuis, 

et in celos ascensum , impassibilis factus et immuta- 

bilis omnino , et ad dexteram Dei sedens , judex uni- 

versi est orbis terrarum , ut pote in eo divina natura- 
faciente judicium. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto undecimo capitulo eadem repeti 
videntur qux superius in quarto jam dicta sunt, 
quod ante paseionem ita infirmus fuerit Christus, ut 
in magna trepidatione passionis tempore constitutus 
angeli videretur eguisse solatio. Quod quia velut pu- 
rum hominem, qui hujusmodi auxiliis egeat, sigiifi- 
care videtur, si quis ita sapit, docet, credit aut prze- 
dicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM Xil. 

Sic igitur et hic sapientissimum [sapientissime] omuium 
haberenos doces Christi sensum, ut sanctum Spiritum ha- 
bentem illum qui sensui Christi [habentes illum qui sen- 
sus Christo], aliquam virtutem adimplebat, prudentiam. 
ejus [ei] prestans ad omnia que agenda erant , sicut 
et in. precedentibus demonstravimus , quod ab ipso 
quidem in eremum ad certamina qua contra diabolum 
erant ducebatur ; unctionem autem illius et scientiam 
el vim eorum qu& agenda erant accipiebat; et illius 
particeps factus, non solum miracula faciebat, sed 
etiam quomodo uti oportebat miraculis , sciebat subti- 


niam enim et ego in Patre, et Pater in me (Joan. xiv) ; C liter, ut notam quidem (acere gentibus pietatem, pa- 


Deus autem Verbum unigenitus in me est; certum est 
quod et Pater cum ipso in me manet , et opera facit. 
Et non est mirandum de Christo hec existimari , cum 
evidenter ipse de ceteris hominibus dicat : Qui diligit 
me verbum meum observabit , et Pater meus diliget 
eum, et ad eum veniemus , et mansionem apud eum 
faciemus (Ibidem). Si enim apud unumquemque hujus- 
modi hominum et Pater et Filius mansionem faciunt , 
quid existimandum est , ul in Domino secundum car- 
nem Christi ambo simul putarentur manere, commu - 
ionem. eorum. secundum substantiam, communionem 
eiiam mansionis forsitan suscipientem ? 
Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo capitulo ita in homine 
Christo Deus Verbum inesse dicitur, sicut Pater, 
ut per hoc aut et Pater incarnatus esse vidcatur, sjc- 
ut et Filius; aut nec Filius sit incarnatus, sicut nec 
Pater, aut magis uterque in teria persona hominis 
habitare. Qui igitur ita sapit, docet, credit aut prz- 
dica', anathema sit. 

TULODORI CAPITULUM ΣΙ. 


lta et animam , ut pote humanam el immortalem 
constitutam , et sensus. participem prius. accipiens, et 
per resurrectionem in immulabilitatem constituens, sic 
el nobis eorumdem islorum per resurrectionem prabuit 
communionem. ldeo autem ante resurrecticnem. ex 
mortuis increpat quidem Petrum, ut. suis cum. vocibus 


4 ἴῃ collat: 4, merito. llanp. 


teretur autem laborantium infirmitates, et sic ad effe- 
ctum suam voluntatem. duceret , et justificabatur inde, 
et immaculatus ostendebutur, sive reparatione pejorum, 
sive custodia meliorum, sive etiam paulatim ad meliora 
profectibus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto duodecimo capitulo eadem qua in 
septimo capitulo videntur exponi , asserendo Domi- 
num nostrum Jesum Christum per habitationem ean- 
cti Spiritus ad omnia informatum, et per tempora ad 
perfectionem unctionis ejus auxilio pervenisse. Si 
quis igitur eum non sua deitate perfectum esse cre- 
dens , sed tanquam purum hominem unctione sancti 
Spiritus indigentem fuisse adjutum sapit, docet, 
credit aut przdicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XII. 


Quomodo igitur sequentiam habet , eo quod homo 
factus est Deus, justum hominem Deum Verbum esse 
dicere : εἰ enim homo est Deus Verbum, ut ips* dicis, 
omuünode de homine dicemus ea quae de Deo Verbo 
evangelista dicit. Quid autem dicit? In principio erat 
Verbum , et Verbum erat apud Deum, iste erat in 
principio apud Deum : omnia per irsum facta sunt, 
el sine ipso factum est nihil quod factum est (Joan. 1). 
Ergo si homo est Deus Verbum, dicemus de ipso : In 
principio erat homo, et homo erat apud Deum, et Deus 
erat homo, erat homo in principio apud Deum; omnia 





49 VIGILI PAPAE 80 
per ipsum (acta sunt, et sine ipso (actum est nihil A die resurrectionis, post asceneum. Et illud tamen ani- 


quod (actum est. Si enim liomo est Deus Verbum, sicut 

dicis, convenient omnia ipsi que de Deo Verbo dicit 
evangelista. 

' Vig.lii responsio... 

In suprascripto decimo tertio capitulo negari vide- 
tur Deum Verbum hominem factum, et rursus homi- 
nem Verbum Deum esse, ut per hoe inducatur, sicut 
superius dictum est , dualitas personarum. Si quis 
igitur ita sapit, docet , credit aut predica , et non 
potius, manente in Domino Deo nostro Jesu Christo 
inconyertibiliter atque indivise differentia naturarum, 
sic una persona, sive subsistentia ejus esse creditur, 
ut et Deus Verbu: sine ulla divin: natura sus con- 
vertibilitate homo esse, et assumpta humanitas pro- 
pter singularitatem personz incomvertibiliter Deus 
.esse credatur, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XIV. 

* Hoc quidem quid est, Ad Patrem meum et Patrem 
vestrum , el Deum meum et Deum vestrum (Joan. 
xx)? Nemo sic demens est , wt alii. cuidam convenire 
diceret , nisi templo Dei Verbi assumpto pro uostra 
salute homini, qui est mortuus, et resurrexit, et asceu- 
.surus esset in colos, el patrem sibi ascribit cum disci- 
pulis suis Deum, et ipse gratia adoptionem meritus : et 
Deum suum appellat , quia cum ceteris hominibus si- 
militer ut esset. accepit. Unde propter communitutem 
quidem nature, Patrem meum et Patrem vestrum di- 
cit, et Deum meum et Deum vestrum. Diiisit autem 
iterum suam personam ipsis , principium gratie signi- 
ficans , propter quam ad Deum Verbum conjunctione 
ia loco veri Filii ab omnibus honoratur hominibus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quarto decimo capitulo per hoc 
quoJ legitur in Evangelio : Ascendo ad Patrem meum 
et Patrem vestrum, Deum meum οἱ Deum vestrum 
(Joan. xx), ita. intelligitur, quod Jesus Chri;tus Do- 
tinus et Deus noster, sieut ceteri homines, gratiam 
adoptionis, ut Filius Dei diceretur, acceperit, et 
quasi per conjunctionem ad Deum Verbum in locum 
veri Filii ab omuibus adoretur. Quod si quis ita sapit, 
cOcet, credit aut proviicat, et non magis unum Je- 
eum Christum Filium Dei et Dominum nostrum in 
duabus inconfusis et inseparabilibus intelligit et cre- 
dit esse natur;s, anathema sit. 


TIEODORI CAPITULUM XV. 

Hoc quod dictum est: Accipite, pro accipietis, dicit. 
Si euim cum  insufflassct , Spiritum dedissei discipulis 
(quod valde quidem stulte existimaverunt), superfluum 
erat dicere postea his, et mazüne tempore ascensus in 
ralos non separari αὖ Jerusalem , sed exspectarent 
(exspectare) promissionem Spiritus ; etin sequentibus : 
Sed accipietis virtutem, superveniente Spiritu sancto 
in vos (Act. 1). Adventum autem ipsum sancti Spiritus 
super discipulos Lucas (acium esse dicit quinquagesimo 


^ Eadem excerpta Theodori, usque ad cap. 60 iu- 
clusive, legas et in Conc. V collat. 4, coéem ca- 
pite. HAnp. 


madvertendum est, quod si αὖ insufllatu suscepisset ^ 
Spiritum, non diceret : Accipite, sed, quoniam accepi- 
stis; hoc enim quod dictum est : Accipite, his convenit 
qui nondum acceperunt. 

Vigilii responsio. 

In supraseripto decimo quinto capitulo dicitur, 
quia insufllans Dominus noster Jesus Christus post 
resurrectionem suam in facies discipulorum suorum 
non dederit eis Spiritum sanctum, sed dandum signi- 
ficaverit : ut per hoc aut veritas ipsa ( quod absit 
putetur esse mentita, aut tanquam purum hominem 
illo flatu non habuisse quod daret, aut dare minime 
potuisse. Si quis igitur hzec ita sapit, docet aut pra- 
dicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XVI. 

Dicit ad Thomam : lufer digitum tuum buc, et 
vide manus meas ; et porrige manum tuain, et fnitte 
in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis 
(Joan. xx ) — Quoniam, dicit, non credis, ei-tactum 
solum sufficere tibi ad credendum putas ( hec enim 
dicens non me lawisti) , tange manu, el. cape experi- 
mentum , et disce credere, el non diffidere. Thomas 
quidem cum sic credidisse , Dominus meus et Deus 
meus, dicit : Non ipsum Dominum et Deum dicens. 
Non enim resurrectionis scientia docebat etiam Deum 
€sse eum qui resurrexit, sed quasi pro miraculo facto 
Deum collaudat. ἣ 

Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo sexto capitulo de illo loco 
Evangelii ubi Thomas apostolus palpans figuras b 
clavorum dixit : Dominus meus et Deus meus (Ibidem), 
asseritur quod Thomas apostolus non ipsum Jesum 
Christum Dominum Deumque confessus sit, et quia 
resurrectionis scientiam non doceret, vel quia Deus 
essel qui resurrexit, sed quia magis pro iniraculo 
facto Thomas apostolus Deum laudaverit. Si quis 
igitur hzec ita sapit, docet, credit aul praedicat, et 
non potius Thom:e confessione et verum Deum esse 
Jesum Christum et in vera carne eum resurrexisse 
declaratum credit, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XVII. 
llle autem dixit oportere poenitentiam agere ecs pro 
crucis iniquitate, et agnoscentes Salvatorem et auctorem 


bonorum omnium Jesum Christum , quoniam propter 
D qu prop 


ἰδία pervenit et assumptus est de divina natura, in 
ipsum fidem suscipere, et ejus discipulos fieri, ante 
omnia atttem ad baptisma accedentes; quod ipse tradi- 
dit nobis, pre[ormationem quidem habens sperationis 
[uturorum, in nomine autem. celebrandum Patris, et 
Filii, et Spiritus sancti : hoc enim quod est. Ut ba- 
ptizetur unusquisque in nomine Jesu Christi (Act. n), 
non hoc dicit ut vocationem qua in nomine Patris, et 
F'ilii, et Spiritus sancti est, relinquentes, Jesum Ghri- 
stum in baptismate vocent , sed quale hoc est, qued in 


b [n vulgata. editione, fixuras, et apud Daroni: m. 
Han». 


81 EPISTOLAE ET DECRETA. 83 


Moyse baptizati sunt in nibe et in mari, ul. diceret, A eo est semper qui assumptus est ; et non mirandum est, 


quia sub nube et mari /Egyptiorum sepurati sunt, libe- 
rali eorum servitute, ut Moysis leges attenderent : tale 
hoc est, ut cum ad ipsum accessissent tanquam Salva- 
torem et omnium bonorum auctorem et doctorem veri- 
latis, ab ipso, ut pote auctore bonorum et doctore 
veritatis, vocarentur, sicutomnibus hominibus quamque 
sectum sequentibus consuetudo est ab ipso dogmatis 
inventore vocari, ut Platonici, Epicurei, Manichei, et 
Marcioniste, et si quidam tales dicuntur : eodem enim 
modo el nos nominari Christianos judicaverunt apostoli, 
tanqxam per hoc certum faeientes, quod istius doctri- 
ncm oportet attendere : sic et quod ab ipso datum est 
susciyereut baptisma , in ipso quidem primo constitu- 
tum , qui el primus baptizatus est, ab ipso autem et 
ca'teris traditum, uL secundum pra[ormalionem fv 
rorum celebretur. 
Vigilii responsio. 

In supradicto decimo septimo capitulo ex verbis B. 
Petri, quibus in Actis apostolorum dicit : Baptizetur 
uausquisque vestrum in nomine Jesu Christi, hoc astrui- 
tur, quia in ea invocatione, qu: in nomine Patris et 
Filii et Spiritus sancti fit, non contineatur et Christus 
et quod dixit Petrus apostolus, debere eos in Christi 
nomine baptizari, ut secundum hunc intellectum ap- 
pareat introducta quateraitas,. Adjicitur etiam in eo- 
deni capitulo, quia sic a Cliristo Christiani vocemur, 
quemadmodum diversarum sectarum et errorum se- 
quaces ab inventoribus et magistris suis sunt sortiti 
vocabula, ut a Platone Platonici, a Marcione Mar- 


cum etiam in quibuslibet hominibus virtutem. sequenti- 
bus cum Filio el Patre esse dicitur : Veniemus eniin 
et ego, et l'ater, et mansionem apud eum faciemus 
(Joan. xiv). Quod autem et Spiritus. hujusmodi homi-- 
num inseparabilis est, certum est omnibus. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo octavo capitulo ita. invisi- 
bilis Dei imago asseritur esse Christus, tanquam si 
absentium principuia imagiues pro eorum colantur 
honoribus. Qux si quis ita sapit, docet, credit aut 
pridicat, avatlieana sit. 

THEODORI CAPITULUM XIX. 

Hoc enim quod, Hic est Filius meus dilectus in quo 

mihi complacui (Luc. 1) , in baptismate adoptionem 


tu- : 
B demonstrat, sed non comparatione [secundum compa- 


rationem] Judaice adoptionis : quia et ad illos dictum 
erat : Ego dixi : Dii estis, et filii excelsi omnes (Psul, 
LXXXI) et : Filios genui et exaltavi (/sa. 1) t ejus ado- 
plionis precipuum, eo quod dixit : Dilectus, et in 
eo mihi complacui ostendens. Propter hoc et vo« 
Patris fiebat adoptionem confirmans, et Filii nomi- 
natione per adoptionem secundum gralium eum qvi 
vere Filius est demonstrabat : cujus conjunctio ad. ve- 
ram et firmam adoptionem istum consti.uebat : et Spi- 
ritus sanctus in specie columba descendens permansit 
super eum, quatenus in conjunctione ad eum qui vere 
Filius est, ejus cooperationi intentus maneat, firmam 
adoptionis habens dignitatem. Per omuia autem. in 
quo primo adoptionis performabatur baptisma, dico 


cionistà3», et a Manichzeo [Mauete] Manichzi. Si quis C autem Domini Christi ex Patre, et Filio, et Spiritu 


hxc ita sapit, docet, credit aut prxdicat, anathema 
sit. Nos enim ideo Christiani vocamur et suns, quia 
ipsum Dominum nostrum Jesum Christum in baptisma 
percipientes induimus, ipso nobis existente capite 
omnes in eodem unum corpus eflicimur. 

THEODORI CAPITULUM XVIII. 


Et secundum duas rationes locum imaginis obtinet : 
qui enim amant quosdam, post. mortem eorum sapius 
imagines statuentes , hoc sufficlens mortis solatium 
habere arbitrantur : et eum qui non videtur, nec pra- 
sens est, tauquam in imagine aspicientes, putant videre, 
ita flammam desiderii et »igorem placantes : sed etiam 
Vti qui per civitates habent imperatorum imagines, tan- 
quam presentes et videntes honorare videniur eos qui 
non sunt praesentes , culiu εἰ adoratione imaginum. 
Ista autem. utraque per illum adimplentur : omnes 
enim qui cum illo sunt, et virtutem sequuntur, et debi- 
torum Dei parati redditores, diliguut eum et valde ho- 
norant, et charitatem quidem ei, divinu natura licet non 
aspiciatur , adimplent in illo qui ab omnibus videtur, 
sic omnibus exisiimantibus , ut ipsum videntibus per 
ilum, et illi semper praesentibus, οἱ honorem vero 
omnem sic atiribuunt lanquam imagini imperiali, cum 
quasi ipso sit divinu nalura, et in ipso spectetur. Si 
euim εἰ Filius est qui inhabitare dicitur , sed cum eo 
est etiam Pater, et inseparabiliter omnimodo ad Filium 
esse ab emni creditur creatura , et Spiritus autem non 
abest, ul pote eticm in loco unctionis facius ei, et cum 


sancto, hoc quod fiebat complebatur. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto decimo nono capitulo, ubi Evanuge- 
lium secundum Lucam de baptismo Christi videtur 
exponi, du: sunt reprehensiones : una quia dualitas 
inducitur filiorum, cum per adoptionem videtur dici 
Christus Filius Dei ; alia, quia im nomine Trinitatis 
ipse quoque asseritur baptizatus ; per quod quaterni- 
tas sine dubitatione monstratur. Si quis igitur hxc 
ita sapit, docet, credit aut przedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XX. 

Ideo ergo differentiamequidem Dei Verbi et recepti 
hominis tantum nobis ostendit psalmus ; divisa vero 
hec in Novo Testamento reperiuntur, Domino quidem 
in sc accipiente primordia psalmi , in quibus (actorem. 
eum dicit esse creatura, et clevatam habere super celos 
magnificentiam , el mirificari in omni terra. Apostolo 
autem supradicta que de homine dicuntur, qui tantum 
beneficiorum meruit, quomodo non manijestum, quod 
alterum quidem nos divina Scriptura docet. evidenter ., 
esse Deum Verbum, alterum vero hominem, et multam 
eorum esse ostendit nobis di/ferentiam ? nam iste qui- 
dem memorat, ille aulem memoriam meretur : et iste 
quidem visitat , alter autem cum visitationem meretur, 
beatus dicitur : el iste quidem beneficium dando mi- 
nuit paulo minus ab. anglis , ille autem et per talei 
minulionem beneficium accepit 3 et iste quidem gloria 
el honore coronat, alter aulem coronatur, et yro his 





* 


85 VIGILI PAPJE δι 
beatus. dicitur : et iste quidem constituit ipsum super À et super vestimentum meum miserunt sortem (Psal. 


omnia opera manuum ejus, et omnia subjecit sub pedi- 
bus ejus : alter autem meritus est dominari eis, quorum 
autea non habebat potestatem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo capitulo, ubi octavus psal- 
mus videtur exponi, et nudus homo (sicut et in aliis 
jam dictum est) Christus asseritur, et divisus a Verbo 
monstratur, οἱ duahtas inducitur personarum. Que 
si quis ita sapit, docet, credit aut prxedicat, et non 
ita in Christo Domino duas naturas invisibiliter et 
inconfuse unitas intelligat, ut manente earumdem 
differentia naturarum , ipse unus atque idem verus 
sit Dei et verus bominis Filius, anathema sit. 


THEODOR] CAPITULUM XXI. 
Sed non volentes ista considerare, voces omnes tra- 
here ad Dominum tentant Christum, ut ea qua de po- 
pulo facta sunt simili modo intelligerent , et risum 
praestarent Judaeis, quasdo ex scriptorum sequentia 
nihil ad Dominum Christum pertinentes. ostendant 
teces. 
THEODOR! CAPITULUM XXII. 
Tale est, et quod non derelicta est anima ejus in 
inferno, nec caro ejus vidit corruptionem (Psal. xv) : 
nam propheta quidem supra modum ipsam ponit circa 


populum. providentiam, volens dicere, quoniam inter 


tentabiles eos ab omnibus conservavit malis. (Quoniam 
autem hoc. verum et ez ipsis rebus eventum accepit in 
Domino Christo, frequentissime de eo loquens beatus 


Xxi), ad eum traxerunt manifeste : quoniam quod supra 

modum dictum fuerat prius a David, propter illata ei 

mala, hoc ex operibus evenit in Domino Christo, cujus 

et vestinenta diviserunt, et sorti tunicam. subjeceruni. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo tertio capitulo exponendo 
qu:edam vigesimi primi psalii verba, quibus dicitur: 
Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam 
miserunt sortem, negantur Jesu Christo Domino con- 
venire; sed quod David propter qu:zedam mala quie 
perpessus est, de se dixerit, evangelistam ex eventu 
ad Christum traxisse, et adjicitur, quia non poterat 
dicere Dominus Jesus, qui peccatum non fecit: Longe 


p 4 salute mea verba. delictorum meorum (Ibidem) : et 


ideo qui h:ec sapit, decet, credit aut przdicat, et 
non ea in quibus delictorum meminit, ad corpus 
ipsius, quod est Ecclesia, qux in hoc mundo sine 
delicto esse non potest, intelligic pertinere; illa au- 
tem dé divisione vestimentorum, non specialiter de 
ipso capite, id est Domino Deo nostro Jesu Christo 
predicta, et in ipso credit esse completa, anathe- 
m3 sit. 


THEODORI CAPITULUM XXIV. 

Foderunt manus meas et pedes (Psal. xxi), et om- 
nia perscrutabantur, et que agebam, et que conabar. 
Nam [oderunt, ex translatione dicit eorum qui per fos- 
sionem scrulari que in. profundo sunt. tentant. Dinu- 
meraverunt omnia ossa mea (Ibidem) : totius mee 


Petrus, utitur voce; ostendens quoniam quod de populo C. fortitudinis et totius mea substantie detentores facii 


supra modum dictum est, ex quadam ratione utente 
voce propheta, hoc verum eventum in ipsis rebus acce- 
pit nunc in Domino Christo. 

Vigilii responsio. 

In suprascriptis vigesimo primo et vigesimo se- 
cundo capitulis hoc videtur dici, quod prophetiam, 
qua ex persona Christi loquens ait : Non derelinques 
animam meam in infernum, nec dabis Sunctum tuum 
videre corruptionem (Psal. xv), non de ipso Christo 
predictam fuisse, sed de populo Israelitice genera- 
tionis : beatum vero Petrum apostolum ad Chri- 
stum hanc prophetiam per eventum aptare voluisse 
(Act. n). Et ideo qui h:ec ita sapit, docet, credit aut 
preedicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XXII. 

Eumdem intellectum habet et illud : Diviserunt sibi 
vestimenta mea, et super vestimentum meum mise- 
ruut sortem (Psal. xxi). Quod etenim. psalmus nulla- 
tenus convenit Domino, certwn est : neque enim erat 
Domini Christi, qui peccatum non fecit, ncc inventus 
est dolus in ore ejus (1 Petr. u), dicere : Longe a sa- 
lute mea verba delictorum meorum (Psal. xxi). Sed 
et ipse Dominus, cum secundum communem hominum 
legem in passione opprimeretur, Deus meus, Deus 
meus, quare me dereliquisti (Matth. xxvn)? misit 
vocem ; el avostoli : Diviserunt sibi vestimenta mea, 


^ Sic eliam lcgitur in collat, 4. IHlanptvisus., 


n 


sunt, ul etiam numero mea subjicerent. Istud autem 
ex consuetudine quam habent hostes dixit, qui quando 
obtinkerint, numero * et talis subtilem notitiam inven 

torum (aciunt [Locus corruptus]. Propterea et sequen. 

ter dicens : Ipsi vero consideraverunt, et conspexe- 
runt me, intulit : Diviserunt sibi vestimenta mea, et 
super vestimentum meum miserunt sortem. Considc- 
rantes enim me, ait, et conspicientes quod omnia eis 
evenerunt in me desiderata (conspicere enim ita ut apud 
nos dicitur pro eo quod est : Vidit in eum qua volebat 
pati eum) jam, tanquam me omnino malis dedito, sicut 
hostes, mea post vastationem et captivitatem diviserunt 
sorte, divisionem eorum (facientes. Et evangelista qui- 
dem in Domino verba ex rebus assumens, eis usus est, 


D sicut et in. aliis diximus. Nam quod non pertineat ad 


Dominum psalmus, in superioribus evidenter ostendi- 
mus. At vero beatus David supra modum ista magis in 
his que ab Absalom facia sunt, dizit: g oniam dum 
recessissel David, jurebelli metropolim ingressus, omnes 
quidem obiinuit res regales, non piguit autem patris 
cubile inquinare. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo quarto capitulo de nme- 

morato eodem vigesimo primo psalmo illa verba 


. ubi dicit : Foderunt manus meas et pedes meos, di- 


numeraverunt omnia ossa mea : ipsi vero considerave- 


8*5 EPISTOLAE ET DECRETA. 
A trus babuisse negatur, phantasiam vero intelligentize 


vzunt et insperzerunt in. me (Psal. xxi), asseritur non 
de Christo esse prxwdicta, sed David hoc de se dixisse 
propter tyrannidem Absalom, qui regiam urbem sub- 
stantiamque pervaserat, atque in terra omnia dinu- 
meraverat patris; sed evangelistam hzc ex eventu 
ad Christi traxisse personam. Qui igitur hzc ita cre- 
dit, sapit, docet aut przedicat, anatbema sit. 
THEODORI CAPITULUM XIY. 

Quoniam * cibi el potus suaves quidem fiunt in tem- 
pore gaudii, insuavia autem et amara in tristitia ; talia 
erant (inquit) quae ab illis fiebant, ut ex tristitia et ira 
esset quidem mihi in locum fellis cibus, esset autem et 
petio aceto nihil differens. Maxime uutem hoc fit in 
iracundiis que cum tribulatione fiunt, quod verisimile 
erat pati eos contra suos. Usus est autem evangelista 


boc testimonio in Domino, et ipse autem Dominus : B 


Zelus domus tuse comedit me (Joan. n), de seipso 
dicens. Et beatus Paulus de Judeis loquens : Fiat 
mensa eorum (Rom. x1), etc.; beatus Petrus deJuda: 
Fiat habitatio ejus deserta (Act. 1). Et certe diversis 
constitulis rebus, non quasi psalmo modo pro his dicto, 
Merum autem. de illo, et iterum de alio : sed quia de 


Judeis dicta sunt plura, qui se separaverunt de Deo et . 


lege, conrincentia illorum devotionem, necessarius est 
testimoniorum usus simul ex rebus captus, qualis est : 
Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potave- 
rumt me aceto ( Matth.xxvi. 
E Vigilii responsio. 
In suprascripto vigesimo quinto capitulo de eo 
loco psalmi ubi dicit: Dederunt ia 2s5cam meam el, 


el in siti mea polaverunt me aceto; contra evidentem ( 


Evangelii veritatem exponitur, dicendo: quia nec 
vero aceto potatus est Dominus, sed ad tristitiam et 
iracundiam offerentium habuerit potationem in aceti 
loco et escam in fellis; nec de ipso predictum, sed 
evangelistam hoc testimonio usum fuisse ex eventu 
in Domino. Propterea qui Lzc ita sapit, docet, cre- 
dit aut pradicat, anathema sit. 


FHEODORI CAPITULUM XIVI. 

Sicut igitur per hujusmodi confessionem non deitatis 
Nathanael habens scientiam ostenditur (Judei et Sa- 
marie talia sperantes plurimum, quantum. Dei verbi 
& scientia longe erant?), sic et Martha per. con[essio- 
nem illam, non deitatis habens. tunc scientiam proba- 
fur : mani[este autem nec beatus Petrus : adhuc etenim 


ipsis su(iciebat tunc revelationem illam suscipientibus D 


precipuum aliquid majus de ipso prater ceterorum 
hominum phantasiam accipere : post resurrectionem 
extem Spiritu perducti ad scientiam, tunc. et. revela- 
lonis perfectam scientiam suscipiebant, ut scirent qula 
precipuum ipsi prater caleros. homines non aliquo 
pero honore ex Deo pervenit, sicut in. cateris homini- 
bus, sed per unitatem ad Deum Verbum, per quam 
eranis honoris ei particeps est post in celos ascensum. 
Vigilii responsio. 

ἴα suprascripto vigesimo sexto capitulo et agni- 

tienem deitatis Christi ante resurrectionem ejus P'e- 


* AL, Quomodo. ΕΠ λκουτυ. 


86: 


pre ceteris hominibus accepisse dicitur : et rursus 
dualitas filiorum inducitur : dum hominemr partici- 
pem dicit ad Verbum postquam in coelos ascendit : 
Qui ergo ita sapit, docet, credit aut przedicat, et non 
unum eumdemque esse intelligit Christum et Domi- 
num nostrum Dei et hominis Filium, manente in ipso 
unitarum differentia naturarum, anathema sit. 
THEODOR! CAPITULUM XXVII. 

Mattheus quidem evangehsta post tentationes dicit : 
quod accedentes angeli ministrabant ei (Matth. 1v), 
scilicet cum eo constituti cooperantes, et omnibus circa 
eum Deo ministrantes, quod jam per certamina ad dia- 
bolum ostensus est clarior ; sed et quod passuro ei ade- 
rani angeli, ex Evangeliis discimus. Et cum resurre- 
xit, in monumento visi sunt (Matth. xxvm; Luc. 
XXII) : per omnia enim ista monstratur dignitas Christi, 
quod ínseparate ei angeli aderant, omnibus circa eum 
ministrabant : sicut enim a peccantibus separantur, sie 
el per meritum honoratis subveniunt. Propter quod 
bene Dominus ai( : Quod majus videbitis, et quod: 
colum aperietur omnibus per me, et omnes angeli 
semper mecum erunt, nunc quidem ascendentes, nunc 
vero descendentes, sicut ad domesticum Dei et ami- 
oum (Jo«n. 1). 

Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo septimo cápitulo, ubi de 
Mauh:xo evangelista exponitur, quia consummatis 
tentationibus accesserunt angeli, ut ministrarent Chri- 
βίο, dicitur : Quia sicut et alii per meritum honorato 
Ghristo subveneriut angeli, et quia sic ad Christum 
in ccelos ascenderint et descenderint angeli, tanquam 
ad amicuin et domesticum Dei. Qui ergo h:ee ita sa- 
pit, docet, credit aut. przedicat, et non ut vero Deo, 
veri Dei Filio, uni eidemque cum a-sumpta ex utero 
Virginis perfecta humanitate, angeli ut pote Croea- 
tori et Domino deservierint atque deserviant, ana- 
thema sit. 2 


THEODORI CAPITULUM XXVIII. 

Plus inquietlabatur Dominus, et certamen habebat 
ad anime passiones quam corporis, ei meliore animo 
libidines vincebat, mediante ei deitate ad perfectionem; 
unde et Dominus ad luec maxime instituens videtur cer- 
tamen : cupiditate enim pecuniarum non deceptus, et 
glorie desiderio non tentus, carni quidem prabuit ni- 
hil, nec enim illius erat talibus vinci : animam autem 
si non recepisset, sed deitqs est qu& ea vinceret, nul- 
latenus eorum qua facta sunt, ad nos respicit lucrum. 
que enim ad conversationis per([ectionem similitudo 
deitatis εἰ anime humanae? Etiam videntur. Domini. 
certamina non ad nos respicicns habere lucrum, sed. 
ostentationis cujusdam gralia fuisse : quod si hoc di- 


- cere non est possibile (certum etenim est quod illa pro- 


pter nos facta sunt, el majus certamen instituit ad aui- 
ma passiones, minus autem ad carnis) quanto εἰ am- 
plius el magis inquietare illos contingebat, εἰ mais 
illa erant, φι et ampliori indigebant medicina, wide- 
licel quod et carnem et animam assumens pro utraque 


81 VIGILI] PAPE 88 


ceriabut, morlificans quidem in carne peccatum, et A minis naturam et personam similiter. Quando autem ad 


mansuelans ejus libidines, et facile capiendas meliori 
ratione anima faciens, erudiens autem. animam, et 
exercitans et suas passiones vincere, et carnis re(renare 
libidines, hec autem deitas inhabitans operabatur, hec 
inhabitans medebatur utrique eorum. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto vigesimo octavo capitulo iterum 
purus homo Christus*inluci:ur, qui ratione animz, 
corporis dicitur mansuetas fecisse libidines, et eru- 
disse animam, et exercitasse eam, ut passiones $uas 
vinceret, et carnis in se libidines refrenarct : quie 
taà:ncn utraque, mediante deitate, operatam fuisse 
dicit animam : ut secundum hzc jam uec ipsum unum 
eunidemque Jesum Christum mediatorem Dei et ho- 
iuinum habeamus, sed carni et animx: mediatrix dei- 
tas fuisse videatur. Qui igitur hac ita sapit, docet, 
credit aut pr:edicat, anathema sit. 

THEODORI CAPITULUM XXIX. 

Sed si caro erat, inquit, crucifiza, quomodo sol ra- 
dios avertit, el tenebre occupaverunt terram omnem, et 
$erra motus, el petrie dirumpebantur, et mortui sus- 
renerunt? Quid igitur dicant et. de tenebris in Egypto 
(actis temporibus Moysis, non per tres horas, sed per 
ires dies? quid autem propter alia per Moysem (acta 
miracula? et qui per Jesum Nave, qui solem stare 
fecit? qui sol et in temporibus Ezechiat regis et contra 
naturam retrorsus est? Et de Elise reliquiis que mor- 
tuum suscilarunt ? Si enim Verbum Deum passum de- 
sionstrant que in cruce facta sunt, et propter homi- 
nem non concedunt (acta esse; "et qua in temporibus 
Moysis, propter genus Abraham non erant, et que in 
tcmporibus Jesu Nave, et que in Ezechig regis : quod 
si illa propter Jude&orum populum mirabiliter (acta 
&4nl, quomodo non magis qu& in cruce (acta. sunt, 
propter Dei Verbi templum? 

Vigilii responsio. 

Iu suprascripto vigesimo nono capitulo, dum quasi 
Apollinari, qui divinam naturam passionihus implica- 
bat, contradicitur, a recto tramite declinatur, et mo- 
dus asserlionis exceditur, ut purus homo pependisse 
put^tur in cruce. Et ideo qui hoc ita sapit , docet, 
credit aut. praedicat , et non Cbristum Deuin verum 
credens, manente impassibili deitate, eumdem carne 
propria passum esse confitetur, anathema sit. 


TEEODORI CAPITULUM XXX. 

Manifestum est. autem quod unitas convenit : per 
eam enim nature collect& unam personam secundum 
unitctem effecerunt. Sicut enim de viroet muliere dici- 
(ur, quod jam non sunt duo, sed tna caro (Matth. xix); 
dicamts οἱ nos rationabiliter secundum wunilatis ratio- 
nem, quoniam non sunt dug persona, sed una, scilicel 
naleris discretis. Sicut. enim ibi non nocet numero 
duorum unam dici carnem (certum est enim secundum 
quod una dicitur) ; ita et hic non nocet naturarum di[- 
ferentice persona unitas. Quando etiam et naturas dis- 
cernimus, perfectam naturam Dei Verbi dicimus, et 
perfectam personam : nec enim sine persona est sub- 
sistentiam dicere perfectam : perfectam autem et ho- 


conjunclionem  respiciamus , unam — personam tunc 
dicimus. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo capitulo pessimo exen- 
plo tentatur ostendi , quomodo una persona Christi 
possit intelligi, id est, sicut. de viro et de muliere 
convenientibus legitur, sic et in Christo discretis na- 
turis quasi unam esse personam : et sequitur per- 
fectam esee "naturam Dei Verbi, et perfectam per- 
sonam , et perfectam hominis naturam atque 
personam, et similiter : unde apparet quia et de 
exemplo viri ac mulieris , ubi dux persona sunt, et 
de his que sequuntur, tametsi tacetur numerus , du: 
aulem inducuntur unius Christ personz. Quod qui 


B ia sapit, docet, credit aut praedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXXI. 


Sed Christum quidem secundum carnem et assump- 
tam servi (ormam, eum autem qui, eam assumpsit super 
omnia nominans Deum, intulit tamen hoc secundum 
conjunctionem ; ut per significationem nominum, natu- 
rarum manifestam divisionem faciat. Nemo igitur, ne- 
que eum qui secundum carnem ez Judeis est, dicat 
Deuri, nec. iterum Deum, qui est super omnia, secun- 
dum carnem ex Judeis. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo primo capitulo, in expo- 
sitione que de symbolo trecentorum decem et octo 
Patrum facta videtur , non solum divisio naturarum 


C asseritur, sed et absolute dicendo, neque eum qui 


secundum carnem ex Jud:xis nudus deitate homo, et 
purus sine carne Deus, quasi seorsum et seorsum 
due pronuntiantur esse persons. Si quis ergo hzc 
ita sapit, docet, credit aut przxdicat, et non sic in 
uno Christo unitas confitetur esse naturas, ut per- 
8015 sive subsistentix singularitas agnoscatur, ana- 
thema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXXII. 

Jesum enim dicit a Nazareth, quem unxit Deus 
Spiritu sancto et virtute (Act. x) : qui autem Dei Spi- 
ritu unctus. esi, omnirme aliquid inde assumpsit. Quis 
autem furens dicat de Sp.ritu aliquid assumpsisse di- 
vinam naturam; necnon et participem? participes enim 
ejus videlicet vocat gui el ipsu uncti sunt ; qui autem 


- wucti sunt, et in hoc. participes ejus juste facti, non 


aliter unctiones communicare dicuntur , nisi ei qui as- 
sumptus est: hoc ipsum autem. demonstratur, quod 
mercedem justam accepit :. P10 hoc eniin, inquit, quod 
dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem, pro his prze- 
cipuam unctionem meruisti. 

Vigilii responsio. 

Iu suprascripto trizesimo secundo capitulo ín com- 
mento Epistole ad Hebraeos adhibetur illud Petri, 
ubi dixit : Jesum a. Nazareth, quem unxit Dcus Spi- 
ritu sanclo et virtute, et infertur : Qi autem DeiSpi- 
ritu unctus est, omnimode aliquid inde assumps ; 
οἱ additur : Quis autem furens dicat de Spiritu ali- 
quid assumpsisse d.vinam naturam ? per qux verba 


- 


89 EPISTOLAE ET DECRETA. δ 90 
purus homo Christus inducitur, qui unctione Spiritus A baptizatum dicitur : Quia renatus alter factus est ex 


sancti particeps factus sil divinz:s natura, sicut. et 
alii : et mercedis juste. nomine, quia dilexerit justi- 
tiam , et oderit. iniquitatem, praecipuam meruerit 
unctionem. Qui ergo ita sapit, dócet, credii aut 
praedicat, anathema sit. 


THEODORT CAPITULUM. XXXI. 

Rabbi, tu es Filius Dei, tues rex Israel : Áoc est, ta 
es ale qui de longe pradicatus es Christus : hac. enim 
£zilicel de Christo sperabat, sicut domestico constituto 
prater omnes Deo. 


TULODORI CAPITULUM XXXIV. 


Certus quidem ct ipse erat Filius Dei, non secundum. 


deitatis dicens nativitatem , sed secundum quod dome- 

siicus Deo erat, per quod Filii Dei qui per virtutem 

douestici Deo constituti homines interim vocabuntur. 
Vigilii responsio. 

In suprascriptis trigesimo tertioet trigesimo qnarto 
espitulis de interpretatione. Evangelii sccundum 
Joannem adhibentur verba Natlianaelis dicentis Do- 
mino : Tu es Filius Dei, tu es rex Israel : et infertur 
dictum esse Christo tanquam domestico Dei, ut non 
ipse Christus sit Deus, sed plusquam alii homines sit 
domesticus Deo ; et dicitur, quia sicut alii sancti ho- 
miues filii Dei dicuntur, sic et Christus per familiari- 
tatem quam ad Deum habet a Nathanaele, cum quo 
loquebatur, Deus sit nominatus. Qux qui ita sapit, 
docet, credit. aut prx:edicat, et non eumdem Chbri- 
sin verum Deum et verum hominem conlitetur, 
unum ia utraque natura perfectum, anathema sit. 


THEOGDORI CAPITULUM XXXIV. 

Quendo enim dicit : De Filio suo, qui factus est ex 
semine David secundum carnem, certum quidem quod 
filium hic eun qui ex semine David (actus est secundum 
carnem non Deum dicá Verbum, sed assumptam servi 
formam. Nec enim Deus secundum carnem , nec Deus 
ex seminc (actus est David, sed sumptus pro nobis ho- 
mo, quem Filium beatus Aposlolus manifeste vocat. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto capitulo trigesimo quinto cum ex. 
ponitur locus Apostoli de Epistola ad Romanos , ubi 
dicit : De Filio suo qui factus est ex semine David se- 
cundum carnem , nuda servi forma depromitur, di- 
cendo quod hic Filium eum qui ex semine David 
factus est secundum carnem, non Deum Verbum di- 
cat, sed sumptum pro nobis hominem , quem Filium 
beatus Apostolus manifeste vocat : 40:8 verba osten- 
dunt nudum, sicut. dictum est, liominem przdicari. 
Qi ergo ita sapit, docet, credit aut proedicat, et non 
eundem, qui ex semine David secundum carnem 
natus est, juxta David et Pauli apostoli vocem, ipsum 
«Credit esse etiam super omnia Deum, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXXVI. 

Tienatus alter factus est pro. altero , non jam pars 

Adam mutabilis et peccatis circumfusi, sed Christi, qui 
omnino inculpabilis per resurrectionem factus est. 

Vigilii responsio. 


In suprascripto trigesimo sexto capitulo ubi ad 


altero, non jam pars Adam mutabilis et peccatis 
circumfusi , sed Christi , qui omuino inculpabilis per 
resurrectionem factus est : quibus verbis Christum 
ante resurrectionem , quod absit, vult videri fuisse 
culpabilem. Qui ergo h:ec sapit, docet aut praedicat, 
anathema sit, 

THEODORI CAPITULUM XXXVII. 


Ut multam quidem ejus faceret diligentiam , omnia 
autem illius prepria faceret et toleraret, per omnes 
conduclus passiones, per quas eum secundum suam vir- 
Iuleu per(cctum (ecit, nec a mortuis secundum sua na» 
Lure? legem. recedens, sed sua praesentia et operatione 
el gratia liberans eum. quidem de morte el malis que 
inde sunt , resuscitans autem eum de mortuis, et ad. 


B meliorem finem perducens. 


Vigilii responsio. 

In suprascrifto trigesimo septimo capitulo dicitur, 
quia Christo in passionibus et morte Deus verbum 
prxsentia et operatione et ad gratiam adfuerit : quod 
δὶ ila est, tanquam alter alteri presens gratiam et 
operationem impendisse videbitur. Qui ergo hzc ita 
sapit, docet, credit aut pr:dicat, et non ipsum 
Deum Verbum, servata impassibilitate divinitatis suze 
in earne anima rationali et intellectuali animata, 
quam sibi ab ipso conceptu univit ex Virgine, omnia 
qua de passione ejus scripta sunt, voluntarie eusti- 
nuisse dicit, anathema sit. 


THEODOR! CAPITULUM XxXxvrmi. 


C — Deinde ostendens cujus gratia passus est, diminutio- 


nem infert : Quatenus circa [citra] Dcum pro 
omnibus gustaret mortem (Hebr. 11): quia, divina na- 
tura ila volente, separata illa, ipse pro se [per se], pro 
omnium utilitate gustavit mortem : et ostendens. quod 
deitas separata quidem erat ab illo qui passus est se- 
cundum mortis experimentum , quia nec possibile erat 
illem mortis experimentum accipere, non tamen illi qui 
passus est ab(uerat secundum diligentiam. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto trigesimo octavo capitulo et falsa- 
tum testimonium Apostoli agnoscimus, quia ubi le- 
gitur : Ut gratia Dei pro omnibus gustarel mortem, 
hic invenitur : Ut sine Deo pro omnibus gustaret 
mortem, οἱ hoc quasi astriendo dicitur : quia, divina 
nalura separala, ipse pro se, vel ut purus homo pro 
omnium utilitate gustaverit mortem. Qui ergo ita 
sapit, docet, credit, aut prz dicat , et non confitetur 
quia Deus verbum carnem , quam sibi ex ipsa con- 
ceptione secundum substantiam adunivit, nec in pas- 
sionibus nec in morle unquam deseruerit, ana- 
thema sit. 


THEODORI CAPITULUM XXXIX. 

Jesum autem «ait de Nazareth , quem unxit. Deus 
Spiritu et vixtute (Acl. x), cujus unctionem meritus, 
et immaculatus effectus est per omma , el ad. divinam 
naturam meruit conjunctionem. Neque enim. conjun- 
ctionem suscepisset illam, nisi prius immaculatus factus 
[uisset, ut δ᾽. condeceat illius unitatem. 


9 VIGILII PAPAE 93 


Vigili responsio. 

lu suprascripto trgesimo nono capitulo rursum 
illud quoJ beatus Petrus dixit: Jesum a Nazareth, 
quem unxit Deus Spiritu et. virtute : exponens dicit , 
per unctionem Spiritus, quod. meruit, et inimacula- 
lum eum per omnia factum , et ad divinam naturam 
meruisse conjunctionem : qux verba Christum pu- 
rum hominen aperte siguant. Qui ergo hzc ita sa- 
iit, docet, credit aut przedicat, anathema sit. 


TUEODORI CAPITULUXM XL. . 


Nam et illud ; Mic est Filius meus dilectus, in quo 
milii complacuit. (Matth. wi), insania. evidens est de 
Dco Verbo putare dicere eum. Qui. enim dixit : Mic 
est Filius eus dilectis, et. intulit : In quo mihi 
complacuit, significavit quod aperte ad comparationem 
hoc duit aliorum. filiorum, qui nec. dilecti [acti sunt, 
tec placcre nimis potuerunt ei. 

Vigilit responsio. 

lu suprascripto capitulo. quadragesimo de inter- 
pretatione Evangelii. secundum Mattlieunm, ubi dici- 
tur : Hic est Fins meus dilectus, in quo mihi compla- 
cit, subjungitur et dicitur : lnsania. evidens est de 
Deo dicere eum. Qui enim dixit : Hic est Filius meus 
dilectus, et. intulit : 1n quo mihi complacuit , signifi- 
cavit quod aperte ad. comparationem hoc dic t filio- 
runt, qui. ne dilecti ei facti sunt, nec placere nimis 
potuerunt. Que verba Christum Jesum purum rursus 
hominem οἱ adoptivum filium evidenter ostendunt, 


Qui igitur hzec ita. sapit, docet, credit aut praedicat, 
anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XLI. 


Permanens autem, donec secundum suam creaturam 
et virtutem solvens mortis dolores, liberavit eum ine[- 
fabilibus illius vinculis, et de mortuis resuscitans , 
transtulit quidem in. immortalem vitam : incorruptum 


autem eum et immortalem et immutabilem efficiens, in 
celum duxit. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo primo capitulo di- 
citur, quod solvens mortis dolores ; liberavit Chri- 
stum ineffabilibus illis vinculis, et de morte resusci- 
tans transtulerit quidem ad immortálem vitam, in- 
corruptum autem eum et immortalem et immutabi- 
lem efticiens, in. ccelum eduxerit : per qu» omnia 
verba declaratur nudum hominem esse Jesum Chri- 
stum. Qui ergo ita sapit, docet, credit, aut praedicat, 
anathema sit. 

THEODOR! CAPITULUM XLII. 

Christum justificatum et. immaculatum factum 86- 
cundum virtutem sancti Spiritus [sicut beatus Aposto- 
lus modo quidem dicit : Quod justilicatus est in Spi- 
ritu (1 Tim. n); modo vero : Quod per Spiritum 
eiernun  iinmaeulatum 86 obtulit Deo (Hebr. ix)] 
mori quidem (fecit secundum legem hominum, ut pote 
autem impeccabilem virtute sancti Spiritus [actum re- 
suscitavit de mortuis, et ad vitam constituit meliorem, 
immutabilem. quidem anima cogitationibus, incorrup- 
tim autem εἰ indissolutum ez carne facicns. 


Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo secundo capitulo di- 
citur Christum justilicatum et immaculatum factum 
esse virtute Spiritus sancti ; et adjicit : Mori quidem 
eum fecit secundum legem hominum, ut pote autom 
impeccabilem virtute Spiritus sancti faetum resusci- 
lavit de mortuis : quibus verbis sic separatus a verbo 
Dei insinuatur homo, ut sancti Spiritus virtute im- 
maculatus et impeccabilis, quasi aliquis justus homo 
asseratur effectus. Qui ergo hec ita sapit, docet, cre- 
dit aut prx:edicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XLI. 

Deo autem gratias, qui nobis dedit victoriam per 
Dominum nostrum Jesum Christum (1 Cor. xv); isto- 
rum causam nobis fuisse dicens Deum, qui contra om- 


B nes adversarios dedit nobis victoriam sive mortis, sive 


peccati, sive cujuscunque hinc nascendi mali : qui Do- 
minum nostrum Jesum Christum pro. nobis hominem 
sumens, εἰ ipsum per resurrectionem de mortuis ad 
meliorem transtulit finem, et in dextera sua sedere [e- 
cil, el nobis ad eum donavit communiónem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo tertio capitulo, ex- 
ponendo verba apostoli Pauli quibus dicit : Deo aut- 
tem gralias, qui nobis dedit victoriam per Dominum 
nestrum Jesum Christum. Et post plura subjungitur : 
Dominus noster Jesus Christus pro nobis hominem 
Sumens, et ipsum per resurrectionem de mortuis ad 
meliorem transtulit finem, per qux jam quasi exi- 


, Stens homo, a Deo verbo significatur assumptus, ut 


duo fuisse videantur, et alter alteri prostitisse. 
Qui ita sapit, docet, credit aut praedicat, ana- 
thema sit. 
THEODORI CAPITULUM XLIV. 

Cum ergo interrogent : Hominis genitriz, aut D 
genitrix Maria dicatur a nobis? Utraque, unum. qui- 
dem natura, alterum autem relatione : hominis enim 
genitriz: natura, quia homo erat et in ventre Marice , 
qui et processit inde; Dei autem genitrix, quia Deus 
erat. in homine nato; non in illo circumscriptus 
secundum naturam, sed quod in eo erat. affectu vo- 
luntatis. 

Vigilii responsio. 
In suprascripto quadragesimo quarto capitulo di- 


D citur : Cum ergo interrogent : Hominis genitrix, an 


Dei genitrix Maria dicatur, quasi ex respondentis 
persona dicitur, utraque dici , et adjungitur : Unum 
quidem natura rei, alterum autem relatione ; et ad- 
ditur : Hominis enim genitrix natura, quia homo 
erat etin. ventre Marix, qui οἱ processit inde : Dei 
autem genitrix, quia Deus erat in homine nato : et 
adjicitur : Non ille cireumscriptus secundum naturam, 
sed quod in eo erat affectu voluntatis. Qux verba 
item et unum hominem Christum, et duos filios beatze 
Marix demonstrant. Quod qui ita sapit, docet, cre- 
dit aut pr:edicat, et non. Deum verbum, qui ante 
omnia secula ex Patre ineffabiliter natus est, eumdem 
ex sancta Virgine Maria (sicut in primo capitulo 
diximus) per secundam nativitatem suam L.:caruatum 


95 EPISTOLAE ET DECRETA. $1 
et natum unum in utraque natura inconfusa insepa- A quod dicit Apostolus, Qui multos filios ad gloriam 


rabilique cognoscit, anathema sit. 
THEODORI CAPITULUM XLV. 


* Gratia filius qui ex Maria est homo, natura au- 
tem. Deus. Verbum : quod autem secundum | gratiam, 
won natura, εἰ quod secundum naturam, non gra ia, 
won duo filii; sufficiat corpori, quod ex nobis est se- 
cundum gratiam filiatio , gloria et immortalitas : quia 
templum Dei Verbi factum est, non supra. naturam 
elevetur : et Deus Verbum pro debita a nobis gratiarum 
actione non injurietur : et. qua est injuria componere 
eum cum corpore, et putare indigere corporis ad per- 
fectam filiationem ! nec ipse Deus Verbum vult se Da- 
eid filium esse , sed Dominum ; corpus autem hoc 10- 
curi David filium non solum non invidit, sed et propter 
hoc adsit. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo quinto capitulo di- 
citur, quia per gratiam sit filius qui ex Maria natus 
est homo, natura autem Deus Verbum : et quasi ra- 
tiocinatur dicendo : Quod gratia, non natura, et quod 
natura, non gratia; e£ adjungitur : Sufficit corpori 
quod ex nobis est secundum gratiam filiatio, et non 
supra naturam elevetur, et Deus Verbum pro debita 
ἃ nobis gratiarum actione non injurietur ; qu» verba 
nudum hominem ex Virgine Maria eignilicant , 
qui per gratiam appelletur Filius Dei. Qui ergo 
lhec ita sapit, docet, credit aut przdicat, ana- 
thema sit. 

THEODORI CAPITULUM XLVI. 

Ὁ Quandoeritquastio denativitatibus secundum nata- 
ram, ne Marie filius Verbum Dei existinetur, morta- 
les enim mortales generant. secundum | naturam, et 
corpus simile sibi : εἰ duas. nativitates Deus Verbum 
won sustinuit, unam quidem ante secula, alteram vero 
in posterioribus temporibus. — 

Vigilii responsio. 

In supradicto quadragesimo sexto capitulo dicitur, 
ut Marie filius Deus Verbum non existimetur, ad- 
ficiendo : Quia mortalis mortalem generat secun- 
dum naturam, et corpus simile sibi. Qux verba 
et purum hominem de sancta Virgine Maria signi- 
ficant, et duos filios introducunt. Qui ergo ita sapit, 
docet, credit aut przedicat, anathema sit. 


THEODOR] CAPITULUM XLVII. 
Ergo jam cessabunt αὖ impudente pugna, desistent 
autem a vana contentione, erubescentes evidentiam pra- 
dictorum : plurimos enim dicunt filios in gloriam du- 
centes. Ecce igitur in filiationis ratione Apostolus ap- 
paret ( Hebr. Xi) assumptum hominem ceteris connu- 
merans,non secundum quod illis. [illius] filiationis 
particeps est, sed secundum quod similiter gratia. filia- 
lionem assumpsit, deitate sola naturalem filiationem 
pessidente. 
Vigilii responsio. 
In suprascripto quadragesimo septimo capitulo id 


4 Ut in Conci,. Y, collat. 4 et 5. 





adduxerat (Hebr. n, 10), exponendo dicitur, quod 
assumptum hominem c:eteris connumeret sanctus 
Apostolus, eo quod similiter gratiam filiationis acce- 
perit, sola deitate naturalem filiationem possidente : 
qux quidem verba, sicut superius dictum est, duos 
introducunt lilios, id est unum per gratiam , alterum 
per naturam. Quod qui ita sapit, docet, credit aut 
priedicat, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM XLVIII. 

Sed ad. hoc dicunt, quod Jesus nomen salvatorem 
significat. Salvator aulem εἰ dicitur , quomodo ille 
homo dicatur ? obliti quod Jesus dicebatur etiam filius 
Nave : et quod mirandum est, quia non sit voca- 
tus fortuito in. generatione , sed transnominatus a 


By oyse. Certum autem est quod mon hoc imponere ho- 


mini patiebatur, si divinam naturam omnimodo signi- 
ficabat. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo octavo capitulo de 
nomine Jesu, quod salvatorem significat, argumen- 
tando negatur, et dicitur : Quia si salvator divinam 
naturam significaret, nunquam tale nomen homini 
imponeretur. Quibus verbis absolute et purus homo 
Cbristus ostenditur, et dux» personx intelligun- 
tur. Qux qui ita sapit, credit aut praedicat , ana- 
thema sit. 

THEODOR! CAPITULUM XLIX. 

Itaque non solum Filium ipsum vocat a Deo Verbo 
separans, sed eliam secundum rationem filiationis com- 
maunicans ceteris. participibus filiationis convincitur : 
quoniam gratia et ipse particeps fuit filiationis, non 
naturaliter ex Patre natus, habens tamen ad ceteros 
excellentiam, qui unitate ad ipsum filiationem pos- 
sidet , quod ei firmiorem ipsius rei donat. participa- 
tionem. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quadragesimo nono capitulo dici- 
tur, quia Christus per gratiam particeps fuit filiatio- 
nis, habens tamen ad c:eteros excellentiam, quod e 
lirmior ipsius rei donata fuerit participatio. Quoc 
qui ita sapit, docet, credit aut przdicat, et non ma- 
gis Deus Verbum cum assumpta carne unus atque 
idem Dominus Jesus Christus et verus Filius Dei et 


p idem ipse verus Filius hominis intelligitur et creditur, 


anathenaa sit. 


THEODORI CAPITULUM L. 

Homo Jesus similiter omnibus hominibus, nihil 
differens connaturalibus hominibus quam quod ipsi 
gratiam dedit; gratia autem data naturam non mulal; 
sed post mortis destructionem donavit ei Deus nomen 
super omne nomen. ' 

Vigilii responsio. 

ln suprascripto quinquagesimo capitulo dicitur, 
quod homo Jesus nihil differat ab omnibus connatu- 
ralibus hominibus, nisi quod ei gratiam dedit : qu 


. b Ut in Concil. V, collat. 5. 








95 VIGILII PAPJE 93 
verba Dominum nostrum Jesum Christum velut A potestatem. Si quis ergo hzc ita sapit, docet , cre- 


unum de justis hominibus faciunt xstimari, qui non 
deitate sua excelsus intelligatur, sed'gratia aliquid 
amplius quam c:eteri homines asseratur adeptus. 
Quod si quis ita sapit, docet, credit aut praedicat, 
anathema sit. 

THEODORI CAFITULUM LI. 

Sed mei fratres, qui ejusdem mihi matris sunt filii 
dicuut mihi. Non separa hominem ei Deum, sed unum 
eumdemque dic hominem, dicens : Dico connaturalem 
tnihi, dico Deum. Si dicam connaturalem Deo, dico : 
Quomodo homo et Deus unum sunt ? Nunquid una na- 
tera hominis et Dei, domini et servi, factoris et factu- 
τῷ ? l'omo homini consubstantialis est, Deus autem 
Deo consubstantialis est : quomodo igitur homo et 


dit aut pr:edicat, anathema sit. 


THEODOR! CAPITULUM LIV. 

Consonaniia et Apostolus dicit : Et manifeste ma- 
gnum est pietatis mysterium, quod manifestatum est 
in carne, justificatum est in Spiritu (I Tim. 1u), 
justificatum esse in. Spiritu dicens. ipsum, sive quod 
ante baptisma cum subtilitate competente legem custo- 
divil, sive quod etiam post illud gratie conversatio- 
nem cooperatione Spiritus cum magna complevit sub- 
lilitate. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo quarto capitulo id 
quod Apostolus dicit : Quod mani[estatum est in car- 
ue, justificatum est in Spiritu, Christus justifica- 


Deus unus per unitatem esse potest: qui salvificatur, B tus esse asseritur, sive quod ante baptismum cum 


q«i salvificat, et qui ante secula, et qui ex Maria m 
paruit ? 
Vigilii responsio. 

[In suprascripto quinquagesim? primo capitnlo ne- 
gatur quod unus idemque dici possit Deus et homo 
dicendo : Quomodo homo et Deus unus per unitatem 
esse potest, qui salviflcat, et qui salvificatur, qui 
ante smcula est, et qui ex Maria apparuit? Qux 
verba duas introducunt in €hristo personas. Si quis 
igitur íta sapit, docet, credit aut. przdicat, anathe- 
iua sit. 

THEODORI CAPITULUM LII. 

Bene intulit: Namque et ego homo sum (Matth. 
vin), ut dicat Γ Nihil mirandum si hoc potes cwm sis 
homo accipiens a Deo : quoniam et ego cum hoc sim, 
accipio obedientes, semel habens jubendi Eolo 
propter dutoris indulgentiam. 


THEODORI CAPITULUM LIiI. 


Quapropter et nec incongruum est et te, accepta 
ista a Deo potestate, verbo solo jubentem abigere pas- 
siones, nec enim tanquam Filio Dei, et ante universam 
creaturam existenti, et creatori eorum que sunt ac- 
cessit centurio. 

Vigilii responsio. 

In suprascriptis quinquagesimo secundo et quin- 
quagesimo tertio capitulis dicitur, quia Christo di- 
xerit centurio, nihil mirandum esee si hoc potes, 
cum sis homo accipiens a Deo : quoniam et ego cum 
hoc sim, accipio obedientes, semel habens jubendi 
potestatem propter datoris indulgentiam. Et quam- 
vis ex eo quod sequitur, centurionem non tanquam 
Filium Dei adiisse, qui universam condiderit crea- 
turam ; videatur quidem esse confiteri cum esse Fi- 
lium Dei et creatur: totius opificem. Tamen quia 
nec de centurionis intellectu bene existimavit, cujus 
Dominus fidem non laudaret dicendo : Non inveni 
tantam fidem in Israel (Ibidem) , nisi sciret eum in- 
tellexisse quia Deus : et ex his et superioribus eapi- 
tulis et aliis dictis jam non per unitatem subsisten- 
ti, sed per gratiam dicitur Christus esse Filius Dei, 
et ex eo Christus purus homo videtur induci, qui 
pro merito suo acciperet per datoris indulgentiam 


subtilitate competenii legem custodivit, sive qu»d 
etiam post illud gratix€ conversationem cooperatione 
Spiritus cum magna subtilitate compleverit. Qux 
verba quia item purum hominem Christum justifi- 
catione eguisse demonstrat, si quis ita sapit, docet, 
credit aut. przdicat, et nou magis ipsum ut verum 
Dcum consubstantialem Patri et Spiritui sancto 
justificare impios per fidem credit, anathema sit. 


THEODOR! CAPITULUM LV. 

Idem hoc dicimus juste et de Domino, quod Deus 
serbum sciens ejus viriutem, et secundum prascien- 
liam slatim in ipso initio complasmationis cohabitare 
bene voluit, el uniens eum sibi affectu voluntatis, ma- 
jorem quamdam praestabat gratiam, μί pote gratia 


C que in eum est, et in omnes homines dividenda. Unde 


el circa bona voluntatem integram ei custodiebat. Non 
enim hoc dicemus, quod ille homo voluntatem habebat 
nullam, sed quod volebat quidem bonum, magis autem 
ci voluntarie plurimum aderat el boni desiderium, et 
contrarii odium : conservabatur vero a divina gratia 
illi voluntas integra ab initio, Deo qualis erit subtili- 
ler sciente, qui et ad confirmandum eum magnam illi 
cooperationem habitatione sua prastabat pro omnium 
nestrum salute : unde nec injustum dicat aliquis esse, 
quod preter omnes pracipsum aliquid datum est. illi 
homini, qui a Domino assumpius est. 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo quinto capitulo 
dicitur quia Deus verbum secundum prscientiam 
sciens hominis Christi. virtutem, initio complasma- 
tionis statim inhabitare in ipso bene voluerit, et 
uniens eum sibi affectu voluntatis majorem quam- 
dam ei przstabat gratiam. Ex quibus verbis, et ex 
aliis que sequuntur, du: evidenter inducuntur esse 
personz, et quia Filius Dei in filio bominis per affe- 
ctum et gratiam et relationem habitare videatur. Si 
quis ergo hzec ita sapit, docet, credit aut. przedicat, 
et non unum eumdemque Christum in duabus per- 
fectis οἱ individuis inconfusisque agnoscit et credit 
naturis, anathema sit. 


THEODOR! CAPITULUM LVI, 
Nam rationalis quidem proprium est discretio bo- 
norum et malorum : cum vero mon sint contraria, 


91 EPISTOLAE ET DECRETA. 98 
zo" erat ei possibile aliquid discernere primum : igi- A duci meliora : et adjieitar : Quia si statim ab imitio 


luy i^ his να creata sunt magnam contrarietatem 
[ecit. 
Vigilli responsio. 

In suprascripto quinquagesimo sexto capitulo di- 
citur, rationalis proprium esse discretionem bono- 
yum et malorum ; et post pauca sequitur : Primum 
igitur in his que creata sunt magnam contrarietatem 
fecit. Que verba si ea intentione dicantur, ut mali 
natura sicot et boni introducatur, anathema sit. 


THEODORI CAPITULUM ΕΝ. 

Quoniam autem non obaudit Adam, deinde subditus 
est morli : εἰ factus est hoc propter inobedientiam, 
quod el citra inobedientium propter utilitatem  mo- 
stram a Creatore (actum est, edocti sumus omnes pec- 
catum. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo septimo capitulo 
dicitur, quia etsi non fuisset Adam inobediens, ta- 
men propter utilitatem hominum a Creatore factum 
esse, el edoctos nos esse peccatum.: quod absit ut 
catholica fides credat, a Deo nos, uti peccatores 
elüceremur, doceri potuisse peccatum. Si quis ergo 
hoc ita sapit, docet aut przJicat ; et non magis 
probibente Deo, primi bominis culpa introducium 
fatetur esse peccatum, et justo Dei judicio eum 
3jque ejus progeniem propter inobedientiam suam 
inortis subiisse supplicium, anathema sit. 

THEODORI CAPI;ULUM LYHI. 


Nec igitur mortem non sponte el preter. judicium C 


sx«um intulit hominibus, nec peccajo aditum ad nullam 
utilitatem dedi : nec enim hoc fieri, nolente ipso, non 
poterat : sed quonicm sciebat utile esse nobis , magis 
autem omnibus rationabilibus prius quidem malorum 
εἰ deteriorum fieri aditum, postea uutem deleri quidem 
Ámc; introduci autem. meliora : ideo in duos status 
dirisit Deus creaturam, praesentem, et (ulurum ; in 
isto quidem ad immortalitatem εἰ immutabilitatem 
cinia adduciurus, in presenti vero creaturam in 
soriem et. muabilitatem interim dimittens. Nom si- 
- quidem sta.im ab initio immortales mos [ecerit et im- 
matabiles, nullam differentiam ad irrationabilia lhabe- 
remus, proprium nescientes bon m. 1gnoranies enim 
snutabililatem, immulabilitatis ignorabamus bonum ; 
nescientes mortem, immortalitatis lucrum | nescieba- 
mius ; ignoranles corruptionem, non laudabamus in- 
corruptionem ; nescienles passionwm gravamen, im- 
possibilitatem noa mirabamur (compendiose dicam, ne 
Longum sermonem (aciam) ; nescientes. malorum 61- 
perimentum, bonorum illorun non poteramus scien- 
liam mereri. , 
Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo octavo capitulo 
dicitur, ideo Deum dedisse peccato aditum, quia 
utile hoc sciebat esse nobis, magis autem omnibus 
rationabilibus, ut prius videlicet malis et deterioribus 
rebus fleret aditus, postea autem his deletis intro- 


* Forte, essent sicut dii. HanotiNUs. 


immortales nos fecisset et immutabiles, naltam dif- 


. ferentiam ad irrationabilia haberemus, proprium ne- 


scientes honum. Quibus verbis primum contra regu- 
lam fidei Deus asseritur tanquam nobis utile intro- 
duxisse peccatum. Secundo cum omnia rationabilia 
complectitur, hoe etiam de angelis et de universa 
celesti militia, 4025 ratione est przdito, facit in- 
telligi. Tertio quia illud, quod diabolus ad deci- 
piendum primis hominibus persuaserit, quia, si de 
ligno prohibito manducarent sicut dii * scientes bo- 
num et malum, beneficii loco asseritur profuisse. 
Quz si quis ita sapit, docet, credit aut pr:edieat, 
anathema sit. 


THEODOR] CAPITULUM LiX. 


B Necesse est autem omnia simul rationabilia, invisi- 


bilia dico, et nos ipsos, quibus mortale quidem est cor- 
pus, anima autem per omnia ejusdem generis invisibi- 
libus [Forte immortalis cum eisdem invisibilibus] et 
rationabilibus substantiis, hic quidem presentem mu- 
tabilitatem pati, ut optima erudiamur doctrina religio- 
silatis, et ad benevolentiam constituamur. 

Vigilii responsio. 

In suprascripto quinquagesimo nono capitulo di- 
citur : Necesse est omuia simul rationabilia, invisi- 
bilia, et nos ipsos, quibus mortale quidem est cor- 
pus, anima autem per omnia ejusdem generis invi- 
sibilibus οἱ rationabilibus substantiis, hie quidem 
preseutem mutationem pati, ut oplima erudiamur 
doctrina religiositatis, et ad benevolentiam consti- 
tuamur. Quibus verbis si angeli lucis, et universo 
caelestes invisibilesque virtutes sic mutabiljtati hac- 
tenus subjacere, sicut humanz anime asseruptur, 
auathlerma sit. 


TBEODORI CAPITULUM LX. 

Nam sciebat quidem quod peccabunt omnimodo, 
concedebat vere hoc fieri, expedire eis cognoscens, 
q«oniam erat impossibile eum, aui cum [ecerit non ex- 
stantes, εἰ taniorum quidem demonstraverit. dominos, 
tenta vero bona proposuerit, ut eis (ruantur, nec pro- 
Aibere peccati aditum, si expedire eis hoc cognosceret. 
Sed enim non erat possibile nos aliter discere pecca- 
tum, et passionum molestias, et deteriora, et nostram 
infirmitatem in. his demonstrandam, ad ostendeudam 
magnitudinem immulabilitatis, quam postea nobis cs- 
set donaturus, nisi sic ab initio hice (nissent a Deo 
dispensata, wt collatione et experimento infinitorum 
malorum, bonerum possemus scire megnitudinem, et 
hujus gratia, wt pote profuturum nobis, peccatum in- 
trare dimillens, magnum in ejus bello auxilium in- 
venit. 

Vigilii responsio. 

|n suprascripto sexagesimo capulo dicitur quia 
Deus sciens hominem peccaturum, ideo peccare per- 
miserit, quia hoc ei noverat expedire, et propterea 
non prohibuisse peccati aditum, quia sie ab. initio a 
Deo fuerit dispensatum, ut collatione et experimento 


99. VIGILI] PAPJE 


infaitorum malorum, bonorum possemus scire ma- A nomen fuisse delatum, sua providentia ecclesiosti- 


gnitudinem, et hujus rei gratia, ut pote profuturum 
nobis, peccatum intrare dimittens, magnum in ejus 
peccati bello auxilium invenerit bomo. Quis verba 
quoniam aliena sunt a sensu divine Scripturz, ut 
dicatur, quia peccatum a Deo pro utilitate nobis in- 
troductum sit. Si quis ita sapit, docet, credit aut 
predicat, anathema sit. Sancta enim catholica Ec- 
clesia hoc certum tenet et credit, quia Deus et pro- 
hibuerit a peccato priinum hominem, et per inobe- 
dientiam pecca:um punierit justo supplicio; sed 
hene utens etiam malis nostris, singulari nos reme- 
dio, per unigeniti Filii sui incarnationem, passio- 
nem, mortem, et resurrectionem, hoc est Domini 
nostri Jcsu Christi, ab omnium peccatorum nexibus 
liberavit. 

His igivar competenter et per. orthodoxe fidei re- 
etitudinem apostolica sententie auctoritate damna- 
tis, constituimus, ut ex omnibus istis, que nos Pa- 
trum statutis atque traditionibus inlzerentes apcsto- 
lica auctoritate damnavimus, nulla injuriandi prece- 
dentes Patres vel doctores Ecclesi (qux procul 
dubio scandala sdcrosanctz Ecclesim suscitat) prze- 
beatur occasio : anathematizantes omnem ad ordines 
ecclesiasticos pertinentem, qui Patribus atque docto- 
ribus Ecclesi: contumeliam ex suprascriptis impie- 
tatibus quodammodo ascribere vel irrogare voluerit. 
Et quoniam przeíata dogmata, qux: secundum intel- 
lectum de his expositum anathemali atque damna- 
tioni subjecimus in eo volumine quod nobis per fra- 


cam moderationem circa mortuum sapientia sacer- 
dotali servantem, noluisse nomen ejus, ne monu- 
mentis quidem synodalibus, propter regulam qux de 
mortuis in sacerdotio servanda est, contineri. Quo- 
modo au:em hoc quod supra dixit beatus Cyrillus 
dispensative factum, ut minime anathemati nomen 
viri subjicere voluisset intelligi, ad ecclesiasticam 
regulam porrigendum, in eadem epistola sua subter 
adjecit, dicens : Sed juste audient, tametsi nolint, 
qui hujusmodi causas prwbent. Obliviscimini vos 
ipsos, quando adversus cineres arcus extenditis : non 
enim superest qui apud eos inscriptus est: οἱ me 
nullus eulpet in hxc verba progressum, :sed cedant 
valde, nimirum przxedecessori. 


.B Grave est enim insultare defunctis, vel si loici 


fuerint, nedum illis qui in. episcopatu hanc vitam 
deposuerunt. Justissimum enim apparet prudentibus 
viris cedere proscienti, Deo scilicet, uniuscujusque 
voluntatem ; et cognoscenti qualiscunque quisque 
futurus sit. Beatum quinetiàm Proclum hujus regiz 
civitatis antistitem ita memorati Joannis Antiocheni 
episcopi similiter constat respondisse rescriptis, di- 
centem inter alia : Quando enim scripsi tux sancti- 
tati, oportere aut Theodorum, aut alios quosdam, 
qui pridemn defuncti sunt, anathemati subdi, aut no- 
minatim alicujus feci mentionem? et post pauca. Et 
illa capitula qu: subjecta sunt repuli, ut. pote subti- 
litatem non babentia pietatis : neque autem de Theo- 
doro, neque de alio quoquam qui jam defuncti sunt 


trem nostrum Benignum episcopum nuper a pietate (, scripsi, Deo amantissimi, aut ut anathenmiatizaretur, 


vestra transmissum sub Theodori Mopsuesteni epi- 
scopi perbibentur noinine pr:xnotata; ad hoc sollici- 
tudinis nostra. animum consequenter admonuimus, 
ut si quid de persona vel nomine memorati Theodori 
apud Patres quaesitum sit, vel si qua super ejus no- 
mine ab eis regulariter fuerint constituta sive dispo- 
sita, diligentissima indagatione quxrere curaremus. 
Et bec investigantes advertimus beat:* recordaUonis 
Cyrillum Alexaudrinz civitatis antistitem de persona 
jam mortui Theodori episcopi Joanni reverend:e me- 
morie Antiochenz civitatis episcopo, vel Orientali 
synodo ad ejus. litteras rescribentem, inter alia ita 
tradidisse : Qu:e prolata est in sancta synodo Ephe- 
sina delinitio, veluti a Theodoro disposita, sicut of- 


aut ut abdicetur. Sed neque charissimus Theodotus, 
qui a nobis directus est, diaconus talia mandata sus- 
cepit. Item ipse beatus Proclus in epistola ad Maxi- 
mum diaconum post alia ita dicit: Quomodo igitur 
per litteras didici nunc, quia Theodori Mopsuesteni, 
et aliorum quorumdam nomina przposita sunt capi- 
tulis ad anathematizandum, cum illi ad Deum jam 
migraverint : et. cos qui jam vitam reliquerunt su- 
pervacuum e:t injuriari post mortem, quos nec vivos 
aliquando culpavimus. Et post pauca : Post subscri- 
ptionem autem tomi, et post abjectionem capitulo- 
rum, qu» cujus sint ignoramus, continuo prepara 
diaconum Theodorum venire ad regiam civitatem. 
Perpendat ergo pietatis vestrae sapientia singularis, 


ferentes dicebant, nihil habens sanum, evacuavit D quia Proclus eruditissimus sacer.'otum, et non longe 


quidem eam sancta synodus veluti perversarum ple- 
nam intelligentiarum, condemnans item eos qui sic 
sapiuut. Dispensatim vero mentionem viri non fecit, 
neque eum nominatim anathemati subdidit, neque 
alios. Ipsam vero synodum Ephesinam primam solli- 
cite recensentes, nihil de Theodori Mopsuesteni per- 
sona referre comperimus, sed symbolum, quod Cha- 
risius presbyter illic prodidit, magis quia ab Athana- 
&io et Photio, qui tunc temporis bxretico Nestorio 
adhzxrebant, per Antonium et Jacobum nomina tan- 
tum presbyterorum habentes ad Philadclphiorum 
ecclesias fuerit destinatum : ex quo claret beatum 
Cyrillum hoc quod per litteras profitetur a prolato- 
ribus scilicet symboli jam defuncti Theodori episcopi 


a Theodori Mopsuesteni vita repertus, mala quz li- 
benter damnaverat cujus essent se jam tunc profcs- 
$us est ignorare. Sed neque in sancto ac veneran!o 
Chalcedonensi concilio aliquid de sxwpius desigoati 
Mopsuesteni Theodori episcopi nomine invenimus 
statutum vel dictum esse contrarium, dui in rela- 
tione, quam eadem veneranda synodus pix memoria: 
Marciano tunc imperatori transtuisit, quam vos quo- 


que vestris legibus, dum orthodoxa professione unum 


de sancta Trinitate Christum Deum ac Dominum no- 
strum ceufitendum astruitis, ad testimenium lauda- 
biliter adduxi:tis, littere Antiocheni Joannis cum 
Orientali syuodo ad Theodosium tunc  piissim:x re- 
cordationis principem destinat: venerabiliter me- 


$01 EPISTOLJE ET DECRETA. 1048 


morentur, quibus Mopsaesteni Theodori episcopi A tus Joannes Apostolus in Apocalypsi dicit, scripsisse 
persona, ne post mortem damnari deberet, excu- — asseritur, in quibus Judaicum intellectum haburtsse 
satur. narratur. Post cujus mortem, cum ad Dionysium 
l'ost hzc ampliori cura prospeximus, si quid iubis — Alexandrix episcopum pervenisset, quod tota AZgy- 
qui jam defuncti sunt, et minime reperiuntur in vita — ptus ipsos libros, quos Nepos reliquerat, veluti mag- 
damnati, etiam sanct:e recordationis praedecessores — num aliquod et occullum mysterium se habere pu- 
nostri decreverint. Quibus inspectis, agnovimus quod — taret : et pergens ad eum locum (in Arsinoite enim 
hujus cauteke providentizque. formam veneranda — quzstionem ipsam motam fuisse refert) scribensqoe 
predecessorum nostrorum sedis apostolice prsulum — destruxit eosdem libros atque evertit : Nepotem 
constituta nobis apertissime tradiderunt. Nam bea- vero qui eos scripserat, propter hoc maxime quia 
tissimus papa Leo ad Theodorum episcopum Foro- jam defunctus fuerat, nulla sit aggressus injuria.Quo 
juliensem post alia ita dicit : Non necesse est nos 8i quis latius agnoscere velit in memorato 'septimo 
eorum qui sic obierunt merita actusque discurrere; ^ historix ejusdem Eusebii libro reperiet. 
cum Dominus Deus noster, cujus judicia nequeunt Quibus omnibus diligenter inspectis, quia licet di- 
comprehendi, quod sacerdotale mysterium implere verso Patres nostri verborum modo, unius tamen 
non poterat, sux jusüitie reservavit. ltem beatus p ductu intelligenti, disserentes, illesas sacerdotum 
Gelasius papa in epistola quam ad episcopos Darda- ^ in pace ecclesiastica defunctorum servavere personas, 
ni de causa Ácacii scripsit, post alia ita dicit: Qui — idemque regulariter apostolicz* sedis qu:ze supra dixi- 
postquam in collegium recidens pravitatis, jure me- — mus definiunt constituta : Nulli licere noviter al:quid 
ruit ab apostolica communione secludi, in hacautem — de mortuorum judicare personis : sed in boc relin- 
persistens damnatione defunctus est, absolutionem, — qui, in quo unumquemque dies supremus invenit, et 
quam superstes nec quzsivit omnino, nec meruit, specialiter de Theodori Mopsuesteni nomine, quid 
mortuus jam non potest impetrare. Siquidem ipsis sancti Patres nostri disposuerint, superius evidenter 
apostolis Christi voce delegatum est: Que ligaveritis ^ expressum est : eum nostra non audemus damnare 
super terram, et qua solveritis super terram (Matth. — sententia, sed nec ab alio quopiam condemnari con- 
xviii). Ceterum jam de eo qui in divino est judicio — cedimus : absit tamen ut suprascripta capitula dog- 
coustitutus nobis fas aliud decernere non est, preter matum, qux secundum subjectos intelligenti: sen- 
id in quo eum dies supremus invenit. sus a nobis constat esse damnata, vel quz:cunque 
* [tem memoratus beat:e recordationis papa Gela- — dicta cujuslibet sine nomine prxnotata, evangelicis 
sius in gestis ^ synodalibus de Miseni episcopi Cu- tamen et apostolicis, ac quatuor synodorum, Nica- 
mani absolutione confectis, hoc evidenter edocuit, « nie, Constantinopolitane, Ephesiuz prime, atque 
dicens : Totum quod supra facultatis est modulum, ^ Chalcedonensis, et apostolicie sedis non congruentia 
divino judicio relinquamus : non autem nobis pote- —consonaque doctrinis, non solum sensu, sed vel 
runt imputare, cur przvaricationis offensam viventi-  ejiam aure patiamur admittere. 
bus remittamus; quod Ecclesiz, Deo largiente, pos- De acriptis vero 408 sub viri venerabilis Theodo- 
sibile est : nec nos jam mortuis veniam przstare de- — reti quondam episcopi nomine proferuntur, miramur 
poscant : quod nobis non esse possibile manifestum — primum, cur necesse sit ejus sacerdotis nomine in 
est; quia cum dictum sit : Que ligaveritis et solveritis ^ obtrectationem quidquam cujuslibet studio devocari : 
super terram, hos, quos super terram jam non esse qui ante centüm et amplius annos in sanctz:e ac vene- 
constat, non humano, sed suo Deus judicio reserva- —rand:ie Chalcedonensis synodi judicio constitutus sine 
vit : nec audet Ecclesia sibimet vindicare, quod ipsis — aliqua cunctatione subscripsit, et beatissimi papae 
apostolis conspicit non fuisse concessum : quia alia Leonis epistolis prona devotiene consensit. Dehinc 
est causa superstitum, alia defunctorum. Hanc au- cum existerent tunc Dioscorus et /Egyptii episcopi, 
tem regulam et in sanctorum Joannis Constantino- — qui eum dicerent sanctum Cyrillum anathematizasse, 
politani episcopi, quem Chrysostomum vocant, atque οἱ eumdem Theodoretum etiam hzreticum esse, ta- 
Flaviani ejusd m civitatis episcopi, veneranda me- p men sancti Patres nostri hzc audientes, diligentis- 
moria constat esse servatam, qui licet violenter ex- — sime eodem Theodoreto posthac examinatione dis- 
clusi sunt, non tamen pro damnatis sunt habiti, eo — cusso, et presente a presentibus inquisito, nibil 
quod semper inviolatam eorum communionem Ro- aliud ab eo exegisse noscuntur, nisi ut statim Nesto- 
mani pontifices servaverunt, nec abscindi ab Eccle- — rium ejusque impia dogmata anathematizaret atque 
sia dici potuerunt vel poterunt, quos sibi inconvulse — damnaret, hoc sibi tantummodo sufficere judicantes, 
unitos apostolica judicavit auctoritas. quod ille coram universo concilio faciens, Nestorium 
In Eusebii etiam cognomento Pamphili Historie — cum dogmatibus suis, universis Patribus audientibus, 
libro septimo legitur, Dionysium Alexandrine civi- clara voce damnavit. Ex quo evidenter apparct, quia 
tatis episcopum, qui longe aste fuerat, de Nepote — quidquid sit vel fuerit sub cujuslibetprolatum nomine, 
quodam episcopo /Egypti ita fecisse : bic enim Nepos — quod impii Nestorii videatur concordare dogmatibus, 
episcopus de mille annis, quibus post priinam resur- hoc tunc in illo sancto concilio a viro venerabili 
rectionem sanctos cum Christo regnaturos esse bca- — Theodoreto fuerit sine dubitatione damnatum : et sit 


^ Vide et Facund. lib. contra Mocian. b Ex Concil. Rom. sub Gelasio an. 495. Ilagp. 


405 


VIGRLH PAPAE. 


105 


valde contrarium, et Chalcedonénsis synodi judicio A per hanc sententiam a nobis prolatam a sancta Dei 


indubitabiliter inimicum, quxdem Nestoriana dog- 
maia nunc sob ejus sacerdotis numine condemnari, 
qui cum sanctis Patribus eumdem impium Nestorium 
et exsecrabilia ejus dogmata (sicut diximus) tunc 
apertissime anathematizavit. Quid enim aliud est, 
mendaces aut simulantes professionem reet: fidei Pa- 
tres in sancta Cbhalcedonensi synodo residentes osten- 
dere, quam dicere aliquos ex eis similia sapuisse 
Nestorio, quorum judicio videas Nestorium ejusque 
dogmata fuisse damnata? 

Nec. illud arbitrandum est, quia sanctze. memorix 
Cyrilli injuriis per duodecim capitulorum ejus repre- 
bensionem a viro venerabili Theodoreto (ut putatur) 
ingesta beaiissimi Patres nostri in sancta synodo 
Chalcedonensi neglexerint, sed aut (ut pote rebus de 
proximo gestis euncta pr: oculis habentes) Theodo - 
retum nihil tale fecisse probaverunt, aut exemplum 
ipsius sanct: memoris Cyrilli judicaverunt esse se- 
quendum, qui post multa et gravia contra se ab 
Orientalibus spud Ephesum scripto gesta, tempore 
quo cum ipsis in concordiam remeavit, tanquam si 
aeta non fuissent , pacis amore, silentio dereliquit ; 
ut impleret utique illud apostolicum dictum, quo 
Corinthiis scribit, dicens : Cui enim aliquid donastis, 
et ego (11 Cor. n). Nam et illad sancta svnodus Chal- 
cedonensis intendiese credenda est, quia dum doctri- 
nam sancti Cyrilli ex epistolis ejus in eadem synodo 
reseratis atque receptis memoratus episcopus Theo- 
doretus ita devota mente suscepit, ut doctrinx quo- 


Ecclesia apostolica auctoritate inveniatur exclu- 
sum. 

]. Rursus tamen hoc specialiter dicimus : ut si 
quis, servata inconvertibilitate nature divinze, non 
confitetur Verbum carnem factum, et ex ipsa con- 
ceptione de utero Virginis humanz nature sibi sc- 
cundum subsistentiam unisse principia, sed tanquam 
cum existenti jam homine fuerit Deus Verbum ; ut 
per hoc non sancta Virgo vere Dei genitrix esse 
credatur; sed verbo tenus appelletur, anathenia sil. 

Il. Si quis secundum subsistentiam unitatem natu- 
rorum in Christo factam denegat, sed seorsum exi- 
'stenti homini tanquam uni justorum inhabitare Deum 
Verbum, et non ita confiteatur naturarum secundum, 


B subsistentiam unitatem, ut Deus Verbum cum as- 


sumpta carne una permanserit permanea que subsi- 
stentia sive persona, anathema sit. 

HI. Si quis voces evangelicas et apostolicas in uno 
Christo ita dividit, ut etiam naturarum in ipso uni- 
tarum divisionem introducat, anathema sit. 

IV. Si quis unum Jesum Christum verum Dei et 
eumdem ipsum verum hominis Filium futurorum 
ignorantiam aut dici ultimi judicii habuisse dicit, et 
tanta scire potuisse, quanta ei deitas, quasi altcri 
cuidam inhabitans, revelabat, anathema sit. 

V. Si quis illud Apostoli, quod est in Epistola ad 
Hebreos dictum, quod experimento cognovit obe- 
dientiam, et cum clamore forti et lacrymis preces 
supplicationesque obtulit ad Deum, qui salvum illum 


que ejus ad laudandam beatissimi pap» Leonis epi- C Posset a morte facere, tanquam nudo deitate Christo 


stolam testimontis uteretur, etiamsi in eum injurias 
intulisse constaret, plenissime satisfecisse videretur, 
ilius venerabiliter amplectendo fidem, cujus falco 
füerat suspicatus errorem. Et ideo nos nec aliquid 
velut omissum a Patribus nostris qu:erere nunc aut 
retractare convenit ; et eos quibus sancti Cyrilli re- 
prehensio nunc placet, aut i'sdem sanctis Patribus 
nostris :sstimant placuisse, modis omnibus refuta- 
mus. 

Hac ergo rerum veritate perpensa, statuimus atque 
decernimus , nihil in injuriam atque obtrectationem 
probatissimi in Chalcedonensi synodo viri , hoc est 
Theodoreti episcopi Cyri. sub t:axatione nominis 
ejus a quoquim. fieri, vel proferri : sed. custodita in 
omnibus person; ejus reverentia , qu:ecunque scri- 
pta, vel dogmata ejus. cuiuslibet * nomine prolata 
sceleratorum Nestorii atque. Eutvchetis manifestan- 
tur. erroribus consonare. anathematizamus | atque 
damnamus. Etenim satis habet , abundeque sufficere 
debet, quod damnantes atque anathematizantes cum 
J'aulo Samosateno et Bonoso Nestorium, et e diverso 
cum Valentino atque Apollinare Eutychetem simul 
el errores eorum, aliosque hxreticos omnes cum 
dogmatibus suis, illos quoque pariter condemnamus 
qui eoruin impliciti 'et inemendabiles permanentes 
de vita przssentis szeculi migraverunt. Siquidem per 
hoc nihil perverse doctrin:e relinquimus, quod non 


ἃ Forte, ejus , aut alterius cujuslibet. lagpviNUs. 


D 


deputans, qui laboribus virtutis perfectus sit, ut ex 
hoc duos introducere Chri-tos vel duos lilios videa- 
tur, et non unum eumdemque credit Christum Dci 
ct hominis Filium ex duabus et in duabus naturis in- 
separabilibus indivisisque confitendum atque ado- 
randum, anathenia sit. 

Mis omnibus et hujusmodi blasphemiis ita a nobis 
abdicatis atque damnatis, hac | r:esentis constitutio- 
nis dispositione quam maxime providemus, ne (sicut 
supra diximus) personis, qu» in pace et commu- 
rione universalis Ecclesi: quieveruut, sub liac dam- 
nali a nobis perversi dogmatis occasio;e ali,uid 
derogetur, sed exsecrabilibus dogmatibus in Nestorio 
atque Eutychete hxresiarchis , universi-que eorum 
sequacibus condemoatis, illis sacerdotibus qui in pace 
catholica. Ecclesie (sicut diclum. esi) sunt. defuncti 
nulla contumelia generctur , ne inde injuriarum na- 
scatur occasio, unde potius debeat sanctorum "ἃ rum 
reverentia custodiri. 

De epistola quoque venerabilis viri 1010, quondam 
Edessen:e civitatis episcopi, de qua pariter inqui- 
sistis, diligenti nibilominus investigatione quxsivi- 
mus, si quid de ca priscis temporibus apud Patres 
nostros motum, vel agitatuin, sive quiesilum, scu 
fucrit constitutum. Et quia Grzecze lingux (sicut cun- 
clis οἱ maxime pietali vestra: no:um' est ) sumus 
ignari, nunc per nostros, qui ejusdem lingux viden- 


105 


EPI;TOL/£ ET DECRETA. 


103 


tur habere notitiam, gesta sancti venerendique A non solum non contradixisse, verum etiam apertis- 


Chalcedonensis concilii in synodalibus codicibus di- 
ligentissime perquirentes, dilucide aperteque reperi- 
uius, duabus in eadem synodo actionibus predicti 
viri venerabilis 1055 examinatum fuisse negotium, 
ibique ex gestis apud Photium Tyri et Eustathium 
Deryti episcopos habitis, hanc de qua quzeritur, inter 
ctéra prolatam fuisse contra eum ab accusatoribus 
ejus epistolam : cumque consummata ipsius discepta- 
tione negotii, a venerandis fuisset Patribus requisi - 
tum, quid de ejusdem constituendum videretur Ib:e 
negotio, consequenter hujusmodi processisse sen- 
tentias. 


Paschasinus et. Lucentius, reverendissimi episcopi, 
el Bonifacius presbyter, tenentes locum sedis apostolice 
(quia missi apostolici semper in synodis prius loqui 
et confirmare soliti sunt), per Paschasinum dixerunt : 
Relectis chartis, agnovimus ex sententia rererendissi- 
morum episcoporum, lbam reverendissimum innoxium 
approbari : relecta enim ejus epistola agnovimus eum 
erthodoxum. Et ob hoc decernimus ei honorem episco- 
patus restituendum, εἰ Ecclesiam, a qua injuste et 
absens expulsus est, reparandam. De episcopo igitur 
sanctissimo Nonno , qui pro eo paulo ante factus est, 
existimationis erit venerabilis episcopi Antiocheng Ec- 
clesie quid oporteat de eo (ormari [firmari] εἰ: 6 
statui. 


Anatolius reverendissimus orchiepiscopus Constanti- 
nopolis nove Roma dizit : Dei amantissimorum epi- 
scoporum el judicum fides, ac lectio omnium horum 


que sunt subsecuta, demonstrant innoxium Ibam reve- C 


rendissimum αὐ accusationibus quam illate sunt. in 
ewm : unde omnem in praesenti suspicionem abjicio, 
qaoniam consentit et. subscribit ei que nunc de fide 
sententia dala est a sanclo concilio, et epistole sanctis - 
simi archiepiscopi Homc Leonis, et dignum eum ju- 
dico episcopatu, et habere curam in qua pridem eziste- 
bat Ecclesie. 

Maximus reverendissimus | episcopus Antiochenus 
dizit : Ex iis que modo relecta sunt, constitui mani- 
festum esse, quia ab omnibus ei illatis reverendissimus 
Jbas innocens est repertus : ex. relecto vero rescripto 
epistole, que probala est ab eo qui adversarius ejus 
existit, orthodoxa est ejus declarata dictatio. 


His igitur ita in sanctz:e Chalcedonensis synodi ju- 
dicio dispositioneque jacentibus, et ita vicariatum 
sedis apostolice. venerandorum prxsulum sustinen- 
tium οἱ cz:terorum Patrum interlocutionibus decla. 
raüis, evidenter advertimus, quod ab his qui in eadem 
sancta Chalcedonensi synodo locum beatissimi prz- 
decessoris nostri pap:e Leonis tenuisse noseuntur, 
dictum sit : Fielecta ejus epistola agnovimus eum esse 
catholicum; ct ab Anatolio Constantinopolitano di- 
ctum sit : Lectio omnium qua& sunt subsecuta demon- 
strat. innoxium lbam reverendissimum ab his que in 
eum accusatores intulerant ; a Maximo vero Ántioche- 
no dictum sit * Ez relecto scripto epistole quod perla-- 
tium est ab adversario ejus, catholica est ejus declarata 
dictatio; quorum interloculionibus czxteri episcopi 

ParRoL. LXIX. 


simum noscuntur przbuisse consensum. 

Propter przedicationem fidei, per quam venerande 
recordationis Cyrillus Alexandrinus episcopus, et 
reverendissimus Joannes Antiochenus antistes, atque 
omnes Orientales episcopi per Paulum Emesenz ci- 
vitatis episcopum ad cotrcordiam redierunt, quam 
[085 quoque in eadem epistola laudans, libenter am- 
plectitur, orthodoxa est Ibx episcopi a Patribus pro- 
nuntiata dictatio. Illa vero quie in ipsa Ib:e sacerdotis 
epistola in injuriis beatz: recordationis Cyrilli per 
errorem intelligenti: dicla sunt, Patres in sancta 
Chalcedonensi synodo epistolam pronuntiantes or- 
thodoxam, nullatenus receperunt : quippe qu: etiam 
ipse venerabilis episcopus, intellectu capitulorum 


B ejus meliore recepto, mutando refutavit, sicut inter- 


locutione venerandx:: memori: Eunomii Nicomedien- 
sis episcopi in eadem sancta Chalcedonensi synodo 
residentis evidentissime declaratur; quod ita se 
habet : Eunomius episcopus Nicomedic dixit : Jam 
quidem ez his quc relecta sunt innoxius approbatus 
esl beatus Ibas; in quibus etiam dicendo male culpare 
visus est beatissimum Cyrillum , et in postremis recte 
confessus illa que culpaverat refutavit. Unde el eqo 
anathematizantem eum. Nestorium οἱ Eutychetem et 
impia eorum dogmata, el consentientem lis que a 
sanctissimo archiepiscopo Leone scripta sunt, et in hac 
universali synodo, dignum esse episcopatu decerno. 

Nam et venerabilis memori: Juvenalis interlocutio 
hoc idem signilicat : quod Ibas episcopus de eo quod 
sancto Cyrillo capitula ejus aliter intelligendo detra- 
xerat, postea professus, quia, his ab eo explanatis et 
a se intellectis, in communionem ejus devote concur- 
rerit, et de his qux prius aliter intellexerat sit con- 
versus; propterea recipere eum episcopatum decre- 
vit, ut pote quantum ad professionem fidei ortho- 
doxum existentem, ita dicens : Qui convertuntur 
Scriptura divina suscipi jubet ; quapropter et ab here- 
ticis revertentes. suscipimus. Unde pravideo reveren. 
dissimum lbam mereri clementiam, quid et senez est, 
ut habeut episcopatus gradum, orthodoxum existentem. 
Quibus verbis hoc intelligitur, quod si ab hxret'cis 
venientes suscipimus, quomodo Ibam qui est ortho- 
doxus, et intellectu capitulorum beati Cyrilli hzesi- 
tans ei obloqui visus est, nunc ab eo in quo fallebatur 
intellectu conversum non suscipiamus, cum eum 
orthodoxum constet existere? Neque enim ortho- 
doxum existere Ibam diceret Juvenalis episcopus, 
nisi ex verbis epistole ejus confessionem fidei or- 
thodoxam comprobaret. Ut autem appareat quía in- 
terlocutio Juvenalis Eunomii interlocutioni concor- 
dat, verba ipsa ex interlocutione Eunomii nos edo- 
cent, qui inter alia ita se habent : In quibus enim 
dicendo male culpare visus est beatissimum Cyrillum, 
in postremis recte confessus, illa qua culpaverat, re(u- 
tavit. Ex quibus verbis evidenter declaratur, in lba 
episcopo nihil de confessione fidei reprehensum, 
quam constat esse laudatam; sed eumdem lbam 
quod fallente intelligentia de beato Cyrillo male scu- 
serat refutasse. 

$ 








407 


VIG;LII PAPJE 


τη" 


Nam idem v.nerabilis episcopus Ibas ex ipsis A sententia condemnavit, destrunens Ephesinam secun- 


gestis prieced»ntibus, sieut Photii οἱ Eustathii sen- 
tentia continct, apertissime perhibetur habere se et 
recipere ounia que in Epliesina prima synodo gesta 
sunt, et :qua judicare quie in Niccea sunt constituta, 
et nullam differentiam arhitrari ejus ad alia, ct nimis 
ejus sanctitatem se laudasse pronuntians, quod prone 
lbas sapuerit curare cos qui vel suspicione, vel alio 
aliquo modo cjus lederent opiuionem doctrinz : 
nam et post explanationein. duodecim capitulorum 
beati Cyrilli factam, et intellectum ejus sibi quem 
sanctus Cyrillus in ipsis capitulis habuit declaratum, 
et orthodoxum eum se cum omnibus Orientalib::s 
episcopis habuisse, et in communione ipsius usque 
ad exitum permausisse professus est. Ex quo appa- 
ret eumdem Ibam, et priusquam duodecim capitula 
beati Cyrilli intelligeret, et cum in eis suspicaretur 
unam Christi prodicari naturam, orihodoxo sensu 
quod inale dictum existimaverat reprobasse, et post 
explanalionem eorumdem orthodoxo sensu qux recte 
dicta cognoverat venerabiliter suscepisse. 

Sed et illud indubitanter cunctorum fidelium men- 
ibus patet, quod magis in Ephesina secunda h:ere- 
tico intellectu Dioscorus cum Eutychete beato Cy- 
rillo el primo Ephesino concilio contumelias irro- 
gariut, qui crediderunt sanctum Cyrillum unain na- 
turam in Domino Deo nostro Jesu Christo per duo- 
decim sua przdicasse capitula : et ob lioc. aliquos 
Orientales episcopos, qui unius nature. przedicatio- 
nem noluerunt suscipere, Dioscorus condemnavit : 
inter quos et Ibam episcopum propter hanc specia- 
liter fidei ejus professionem, qua duas naturas, unam 
virutem, unam personam, quod. est unus Filius Do- 
minus noster Jesus Christus, apertissime confitetur, 
hireticum condemnavit; et Eutychetem propter 
unius natur: przedicationem sicut catholicum revo- 
cavit, damnans quoque propter duarum naturarum 
vocein sanct recordationis Flaviani personam : et 
inventus est ipse magis Dioscorus Ephesinam pri- 

"mam syno.lum conari destruere, qui eam sub exse- 
crabilis intellectus imagine defendebat; et amplius 
beatum Cyrillum criminatus est laudans Dioscorus 
atque Eutyches, quam Ibas sub falsi intellectus. er- 
rore vituperaus. Namque cum laus atque vituperatio 
ad unum tenderent intellectum , Dioscorus et Euty- 
ches, qui laudaverunt, bieretico spiritu laudasse re- 
perti sunt, atq[ue. ideo sunt ἃ sancta Chalcedonen:i 
synodo damnati; at vcro Ibas episcopus, qui per er- 
rorem, unani putans in his przdicari naturam, prius 
vituperavit capitula, et post. declaratum sibi intellc- 
ctum eorum, communicalorem se beati. Cyrilli cun 
omnibus Orientalibus esse professus est, et in catho- 
lice fidei rectitudine ab eadem Chalcedonensi synodo 
judicatus est permansisse. Hiec ergo eadem synodus 
in Dioscoro atque Eutychete, qui se falso per beatum 
Cyrillum velamine tegere nitebantur, videus potius 
beati Cyrilli przedicationibus Dioscorum atque Euty- 
clicteim apparere contrarios, per hoc quod unam post 
alunationem naturat blasphemo spiritu. przedica- 
b^nt, sunili atque eadem Dioscorum cum Eutychete 


dam, primamque confirmans. 


Et quia nobis de Ezechielis propaet:e verbis obji- 
citur illud, quod ad sacerdotes Jerusalem malu;a ἃ 
bcno non discernentes ex persona Domini dicebat : 
Sacerdotes ejus sperneutes legem. meam coinquinave- 
runt sancta mea ; inler. sanctum et poll:tum non dis- 
linguebant , . et inter medium mundi et immundi non 
secernebant (Ezech. xw). Debt vestra pietas pariter 
nobiscum et universorum corda fidelium ex his ver- 
bis advertere, ideo non audere Chalcelonensis sy- 
nodi retractare judicium, nc ibidem considentibus 
sacerdotibus ista ( quod absit) ab h:xreticorum insi- 
diis macula innratur : ut eos inter sanctum et pollu- 
tum, et. inter mediam. mardi. et immundi non. po- 


B tuisse discernere criminentur, si nos modo causas 
ejusdem sancte synodi cum consensu sedis aposto- 


lic:ze judicio terminatas, sub qualibet occasione vide- 
rint retractare,. Propterea ergo disciplinam atque 
judicium sanctorum Patrum nos in omnibus conser- 
vantes, et rerum omnium dispositionem secundum 
eam quam reddimus rationem ex Chalcedonensis sy- 
nodi judicio declaratam cum satis apertissima luceat 
veritate, ex verbis epistole viri venerabilis Ibse. re- 
ctissinio ac piissimo intellectu perspectis, et ex gestis 
apud Photium et Eustathium habitis, et ex ipsius 
Ibx: episcopi pesentis a pr:esentibus intentione dis- 
cussa, Patres nostros in Chalcedone residentes ju- 
stissime orthodoxam ejusdem viri venerabilis [hx 
episcopi pronuntiasse fidem, et reprehensionem beati 


C Cyrilli, quam huinanitus per errorem intelligents 


eveiisse cognoverant, congrua satisfactione purga- 
tam : presentis sententie nosire auctoritate sta- 
tuimus atque decernimus, cum in omnibus, tum etiam 
in sepius memorata venerabilis Ibze epistola inteme- 
ratum Patrum in Chalcedone residentium manere 
judicium. 


Nec quemquam ad ordines et. dignitates ecclesia- 
sticas pertinentem hoc constituto nostro permittimus 
aliquando presumere, vel super ejusdem epistolam 
negotium, vel aliis in Chalcedonensi concilio com- 
sensu vicariorum sedis apostolice judicatis , ordina- 
tis, definitis, atque dispositis, tanquam imperfectis 
atque reprehensibilibus, sive per additamentum, sive 
per diminutionein, sive per immautationem , vel quo- 


D quo modo aliquid temerariz novitatis inferre. 


Pari ratione decernimus, ne quisquam epistole 
beati Cyrilli, cui duodecim snnt subjecta capitula, 
vel ipsis capitibus adversus Nestorii perfi.iizam | ro- 
mulgatis existimet derogandum : cum constet. eum- 
dein Ibam, vel inter omnes Orientales episcopos, post 
explanatum sibi eorumdem capitulorum intellectum, 
beati Cyrilli communicatorem toto vit:e ejus tempore 
permansisse, abjiecientem ea, et a veri intellectus re- 
ctitudine repellentem, in quibus vel ex suprascripta 
epistola unius [055 episcopi, vel ex omnibus qux» in 
sancta svuodo Chalcedonensi judicata, ordinata, de- 
finita atque disposita sunt, ita quidquam aplatur, 
80} per auctoritatem ejusdem svnodi aut perversum 


109 


EPISTOL.E ET DECRETA. 


110 


degma assertum esse Nestorii, aut ipse dicatur Ne- A mus. Nam qu: patefacta sant quxrere, quie perfecta 


«torius excusaltus. 

Et ne quis forsitan arbitretur ambiguum, quod 
praefatis legatis atque vicariis sedis apostolicze a beà- 
tissimo papa Leone tantum fidei causa, et non ctiam 
de depositorum incompetenter episcoporum fuerit 
revocatione mandatum, et quasi superflue Ih:e quo- 
qne. Edessenz civitalis episcopi causam coram san- 
ctis Patribus existimet agitatam ; noverit beatissimum 
papam Leonem sanctz Chalcedoneasi synodo hzc 
inter c:tera scripsisse, dicendo : Quia vero non 
ignoramus per pravas amulationes statum multarum 
Ecclesiarum fuisse turbatum, plurimosque episcopos, 
qui hxeresim non reciperent, sedibus suis pulsos, et 
in exsilia deportatos, atque in locum superstitum 
alios substitutos; lis priwitus vulneribus adhibenda 
est imedicina justiti&, ne quisquam careat! propriis, 
vel aliter utatur alienis. 

Et ne quis dubitet utrum ca qus de restitutione 
episcoperum gesta sunt in Chalcedonensi synodo, ad 
beatissimi Leonis fuerint perducta notitiam, et ab 
eodem confirmata, ipsam potius synodi relationein 
ad beatssimum Leonem pr:decessorem nostrum 
directam congrua legere sollicitudine non omittat : 
cujus post alia in fine hzec verba sunt : Omnem vo- 
bis gestorum vim insinuare curavimus ad consisten- 
am nostram, et eorum qus a nobis acta sunt con- 
firmationem et dispositionem. Post quorum notitiam 
ideu beatissimus papa Leo ad pi:e memori:xe Pulche- 
riam Augustam gralias referens de restitutis episeo- 


sunt retractare, et qux sunt definita convelli, quid 
aliud est quam de adeptis gratias non referre, et ad 
interdict:e arboris cibum in pravos appetitus morti- 
fere cupiditatis extendere ? ΕἸ post aliquanta : lta 
pranoscat, inquit, igitur pietas tua, venerabilis im- 
perator, hos quos spondeo dirigendos, non ad con- 
fligendum cum hostibus fldei, nec certandum contra 
illos a sede apostolica profecturos : quia de rebus et 
apud Niceam et apud Chalcedone;, sicut Deo pla- 
cuit, definitis nullum audemus inire tractatum, tan- 
quam dubia vel infirma sint, qu:& tanta per Spiritum 
sanctum finxit auctoritas. 

Nec non idem beatus predecessor noster papa Leo 
ad prefatum venerabilem Augustum in alia epistola : 


p Non sinas, ait, contra dexter» Omnipotentis trium- 


phos redivivis exsurgere motibus exstincta certa- 
mina; presertim cum in [Forte, id] damnatis jam 
dudom hzreticorum ausibus omnino non liceat, εἰ 
hic fructus piis laboribus debeatur, ut omnis Eccle- 
sie plenitudo in su: unitatis soliditate secura perma- 
neat, nihilque prorsus de bene constitutis retracte- 
tur : quia post legitimas et divinitus inspiratas con- 
stitutiones velle confligere, non paciflci est animi, 
sed rebellis, dicente Apostolo : Verbis enim conten- 


-dere nihil stile est, nisi ad subversionem audientium 


(11 Tim. n). Nam si humanis persuasionibus semper 
disceptare sit liberum, nunquam deesse poterunt qui 
veritati audeant resultare, et de mundane sapientize 
loquacitate confidere. Item post pauca : Pie nobis et 


pis, ita scribit : Clementia igitur vestra cognoscat C constanter videndum est, ne, dum talium disputatio 


oninem Romanam Ecclesiam de universis fidei ve- 
sir: operibus plurimum gratulari, sive quod legatio- 
nem nostram pio per oninia juvisüs affectu, et quod 
sacerdotes catliulicos , qui ab Ecclesiis suis injusta 
fuerant ejecti *ententia, reduxistis. Ecce et in eo 
qued omnia gesta beatissimo papa Leoni directa 
sunt, rerum gestarum ad eum perducta notitia est, 
et in recurrentium actione gratiarum rerum gestarum 
confirmatio declarawr. 

Non dubitamus igitur omniam fldelium sensibus 
pa:efactum, qux vicariis beati Leonis papse, loco 
ejus synodo prazsentibus, ab eodem fuerit dispensan- 
darum rerum forma mandata, vel. quales ad expu- 
gnuidum perceperint actiones, vel qu:e ab ilio geie- 


admittitur, his qux divinitus definita sunt auctoritas 
derogetur. Item ín epistola pap:e Leonis ad Anato- 
lium Constantinopolitanum episcopum : Ut autem 
h:ec exhortatio ad omnium fratrum possit notitiam 
pervenire, diligenti: vestre cura perficiat, quia, 
quod ὁ ρα dicendum est, tota religio Christiana tnr- 
batur, si quidquam de his qua» apud Chalcedonein 
constituta sunt convellatur, et qu» ex divina sunt 
disyositione composita, 084 patiamini novitate te- 
merari. 

Sed et beatissimus prxdecessor noster papa Sim- 
plicius ad Zenonem Augustum síc inter caetera dicit : 
Neque aliquis dubius rationis et trepidus mentis exspe- 
ctet novi aliquid post Chalcedonense concilium contra 


rali concitio, przsidente ac consentiente per vicarios D definitiones ipsius retractari : qnia per universum mun- 


suos sedis apostolice pi:esule, fuerint constituta ; 
que neque miaus, ueque augeri, neque perfringi , 
neque posse fas est ab aliquo retractari. Non licere 
autem venerand:e Chalcedoneusis synodi statuta con- 
vell, vel quolibet colore scu titio. retractari, prz- 
decessorum nostrorum pauca de innumeris prolata 
Cnustituta nos docent, ex illtus precipue beati Leoris 
predecessoris nostri epistol:s, quo in vicariis suis 
$unimo presule floruit sanctum Chalcedonensce con- 
cilium. Ait namque iu epistola ad pi:& memorie Lco- 
net Angustum ita : Hxc autem Dei munera ita do- 
um nobis divinitus confermntur, si de liis quz sunt 
prestita non. inveniamur ingrati, et tanquam nulla 
sint qu» adepti sunius, contraria polius exspecte- 


dum insolubili observatione retinetar quod a sacerdo- 
tum universitate est constitutum. 

ltem memoratus papa Simplicius Zenoni Augusto : 
Nullus ad aures. vesire pietatis perniciosis mentibus 
pandatur accessus : nulla retractandi de veterrimis 
fiducia concedatur : sic heresum denique machinamenta 
cunctarum. ecclesias'icis prostrata decretis, nunquam 
sinuntur oppugnationibus elisa reparare certamina. 

tein predictus papa. Simplicius ad prxfatum Ze- 
nonem Augustum : Jta Chalcedonensis synodi consti- 
luta, vel qug beate memoria predecessor meus. Leo 
apostolica traditione perdocuit, intemerata vigere ja- 
beatis : quia nec ullo modo retractari potest, quod il- 
lorum definitione sopitum est. 


311 


ΜΟΙ AP.E 


112 


Constat ergo ex przfatis testi.noniis Patrum, quam À quasi. prave dieta corrigere , aut vult. imperfecta 


tenere debeamus pro apostolic:e sedis rectitudine, et 
rro universalis Ecclesie consideratione, cautelam : 
eujus nos quoque  cautelze jam dudum memores, in 
cam quam tunc dederamus ad Mennam Constantino- 
politanum episcopum epistolam, quam tum prasen- 
tibus pluribus sacerdotibus et glorioso senatu, Menna 
sanoLe recordationis episcopo vestre clementi of- 
ferente, et pietate vestra nobis cum ejus consensu 
restituente receptam, quantam ad trium capitulorum 
causam pertinet, evacuamus, nullatenus a loci nostri 
atque propositi circumspectione cessanles, compe- 
tentem. Chalcedonensis synodi reverentiam curavi- 
mus omnibus exhibere, sicut series ejusdem téstatur 
epistole, cujus ad probandam cautelam nostram sub- 
jecimus perpauca de plurimis : quibus diligenter 
inspeclis, qualiter apud nos sancta Chalcedonensis 
synodus inviolata permanserit atque permaneat evi- 
denter ostenditur. Siquidem de eadem synodo ita 
nos in ipsa epistola nostra certum esl inter cetera 
posuisse, dicentes : Cum apud nos manifesta ratione 
perclareat, quicunque in contumeliam antefat:e sy- 
nodi aliquid tentat agere, sibi potius nociturum. 
ltem post alia : 

Sed si evidenter nobis fuisset ostensum in ipsis 
gestis potius contineri, nullus auderet tante pra- 
suimptionis auctor existere, ut aliquid, quod in illud 
sanctissimum judicium productum est, velut dubium 
judicaret : cum. credendum sit illos tunc pr:sentes 
a praesenti rerum imemoria diligentius etiam prxter 


scriptum aliqua requirere, vel delinire certius po- (C 


tuisse, quod nobis tunc post tanta tempora velut 
ignota causa videatur ambiguum, cum et hoc defe- 
ratur reverentizx synodorum, ut οἱ in his qux minus 
intelliguntur, earum cedatur aucioritati. ltem post 
alia : Salvis omnibus atque in. ua pe:petua firmitate 
durantibus, qux» in Nicano, Constantinopolitano, 
Ephesino primo, atque Chalcedonensi, venerandis 
constant conciliis definita, et predecessorum nostro- 
rum auctoritate firmata, et cunctis qui in memora- 
tis sanctis conciliis abdicati sunt, sine dubitatione 
damnatis, et his nihilominus absolutis, de quorum 
ab iisdem synodis absolutione decretum est. ltem 
post alia : 

Anathemats sententie eum quoque subdentes, 


supplere. 


Ecce, venerabilis imperator, luce clarius demon- 
stratur hanc nos habuisse semper in sanctarum qua- 
tuor synodorum reverentia voluntatem, et quxcun- 
que a sanctis Patribus in eisdem considentibus defi- 
τα vel statuta sive judicata sunt, intemerata per- 
inanere. Manentibus ergo omnibus qux de epistola 
Ix» personaque ejus ia sanctorum Patrum et sedis 
apostolicze vicariorum interlocutionibus continentur, 
illud nobis omnibusque catholicis, equali voluntate 
sufüciat, quod illie sibi sancta synodus sufficere 
posse clamavit, dicendo : Nestorium et ejus dog- 
mata modo anathematizet : quo anathemate nefan- 
dissimorum Nestorii et Eutychetis ab Iba episcopo 


B toties iterato, totius satisfactum esse synodi vo- 


luntati. 


His igitur a nobis cum omni undique eautela atque 
diligentia propter servandam inviolabilem reveren- 
tiam predictarum synodorum et earumdem venerabi- 
lia constituta dispositis, memores scriptum esse 
(Prov. xxu), terminos patrum nostrorum nos trans- 
cendere non debere, statuimus et deeernimus, nulh 
ad ordines et dignitates ecclesiasticas pertinenti li- 
cere quidquam contrarium bis qux prosenti as.e- 
ruimus vel statuimus constituto de s:epe dictis $ribus 
capitulis aut. conscribere vel proferre, aut compo- 
nere vel docere, aut. aliquam post pra»sentem difft- 
nitionem movere ulterius qu:estionem. Si quid vero 
de iisdem tribus capitulis contra hzee qux hie asse- 
ruimus vel statuimus, nomine cujuscunque ad ordi- 
nes et dignitates ecclesiasticas pertinentis factum, 
dictum, atque eonscriptum est, vel fuerit, et a quo- 
libet ubieunque repertum, hoc modis omnibus ex 
auctoritate sedis apostolic;», cui per gratiam Dei 
prosidemus, refutamus. 


SUBSCRIPTIO. 

Juvante Deo et per ipsius gratiam V:gilius epi- 
8copus sanct Ecclesie catholice urbis Rom: huie 
constituto nostro subscripsi. 


SUBSCRIPTIONES EPISCOPORUM. 


Joannes Episcopus Ecclesi: Marsorum buic consti- 
tuto consenliens subscripsi. 


qui quevis contra predictam synodum Chalcedonen- D — Zacchzeus episcopus Ecclesix Scyllacen:ze huic cun- 


sem, vel presenti, vel quelibet in hac causa sive a 
nobis, sive a quibuscunque gesta scriptave inveniun- 
tur, pro aliqua susceperit firmitate ; et sancta Chal- 
cedonensis synodus, cujus magna οἱ inconcussa est 
firmitas, perpetua εἰ veneranda, sicut Niczena, Con- 
stantinopolitana atque Ephesina prima babent, suam 
teneant. firmitatem, Item | post alia : Anathematiza- 
mms el eum quoque quicunque sanctam Ni::enam, 
Constantinopolitanam, Ephesinam primam, atque 
Chalcedonensem sanctissimas synodos in una et im- 
maculata fide apostolis consonantes, et ab aposto- 
lie sedis przesulibus roboratas, non et fideliter se- 
quitur, et :equaliler veneratur : et qui ea que in ip- 
sis conciliis que prefati sumus gesta sunt, vult 


slituto consentiens subscripsi. 

Pastor misericordia Dei episcopus Ecclesie Ico- 
niensis metropolis huic constituto consentieis suh- 
scripsi. 

Vincentius episcopus ClasJiopolitanus metropolcos 
huic constituto consentiens subscrip;i. 

Zicchxus episco,us rogatus a fratre Valentino 
episcopo Silv Candid», ipso przsente ei consen- 
tiente. et mihi dictante, huic constituto pro ipso 
subscripsi. 

Julianus humilis episcopus Ecclesi» Cingulauze 
l:uic constituto consentiens subscripsi. 

Paulus humilis gratia Dei episcopus Ecclesizx Ulpia- 
ncusis huic constituto, quod beati:simus papa Yigt- 


115 


lius in. causa. trium. capitulorum protulit, ad omnia A 


suprascripta consentieus subscripsi. 

Projectus episcopus Nassitan:e civitatis huic con- 
etituto consentiens subscripsi. 

Fabianus gratia. Dei episcopus Zapparenz civita- 
tis nuic constituto, quod beatissimus papa Vigilius 
in causa trium capitulorum protulit, ad omnia supra- 
scripla consentiens subscrip i. 


Primasius Dei gratia episcopus civitatis Adrumeti- 
nz, qu: etiam Justinianopolis dicitur, concilii Byza- 
ceni, huic constituto , quod beatus papa Vigilius 
in causa trium capitulorum protulit, consentiens 
subscripsi. 

Stephanus episcopus Ecclesie Ariminensis huic 
constituto consentiens subscripsi. 


Alexander episcopus Ecclesi: Melitenz huic con- 
stituto consentiens subscripsi. : 


EPISTOL.E ET DECRETA. 


416 


Julianus episcopus Ecclesie Melitensis huic cou- 
stituto consentiens subscripsi. 

Hedemptus episcopus Eeclesie Nomentane lie 
constituto consentiens subscripsi. 

Venantius episcopus Ecclesix Lippiensis (Liparen- 
sis] huic constituto consentiens subscripsi. 

Quodvultdeus episcopus Ecclesi:e Numanz [Nucc- 
ΤΠ] huic constituto cousentiens subscripsi. 

Theophanius archidiaconus sanctz Ecclesi: Ro- 
man: huic coistituto consentiens subscripsi. 

Pe'agius miserante Deo diaconus sanctze Ecclesize 
Romanz huic constituto consentiens subscripsi. 

Petrus miserante Deo sancte Ecclesi: Romanz 
diaconus huic constituto consentiens subscripsi. 

Datum pridie idus Maii, imperante domino nostro 
Justiniano perpetuo Augusto anno 27 post consu- 


B latum Basilii viri clarissimi anno 19. in Constantino- 


politana civitate (Anno Christi 595). 





EPISTOLA LEGATIS FRANCORUM, 
QUI CONSTANTINOPOLIM PROFICISCEBANTUR, AB ITALI CLERICIS DIRECTA, 


Qua suggerunt ut Vigilio pape et Dacio episcopo Mediolanensi, qui in eadem urbe ob trium 
capitulorum controversiam αὖ imperatore Justiniano vexabantur, solatio atque auzilio 


esse studeant. 





JAC. SIRMONDI 
ADMOXITIO DE EPISTOLA SEQUENTI. 

Ut sequentem epistolam hoc loco subjiceremus, non 
id solum suasit, quod mentionem (aciat epistole Vigilii 
pape ad Aurelianum Arelatensem , quam paulo ante 
produximus, quodque cum ad Francorum legatos scri- 
pta sit, ab instituto nostro aliena minime videatur : sed 
hoc etiam imprimis permovit , quod. ad illastrandam 
Vigilii rerum historiam multa contineat que alibi vix 
occurrant : etsi quod ad illa spectat que in Sancti 


* Etsi subscriptio nulla est, tamen quo anno 
scripta sit epistola ipsa prodit, quie sextum annum 
numerat ab ingressa Vigilii papo in urbem Constan- 
tinopolitanam , secunduin ex quo Anastasius ab Au- 
relianensi missus fuerat ad Vigilium. | Ana-tasium 
enim anno Christi 550 ad Vigilium pridie idus Julias 

rvenisse docuit epistola 7 Vigilii. Vigilium porro 

nstantinopolim anno 947 ineunte ingressum esse 
auctor est in Cüronico Marcellinus. Consequens ergo 
fuit ut epistolam anno 532 ascriberemus. Jac. Sia- 
woxpUs. — Hunc libellum Sirmondus post Baronii 
mortem vulgavit, annoque 522 scriptum credidit, uti 
etiam Cointius ad annum 552. Verum anno 551 exa- 
ratum demonstrat card. Norisius in dissert. de 
v synodo , ex eo quod in eo nulla Vigilii fug:e ad 
proximam Chalcedonis urbem mentio sit. Secundo, 
quia in eo libello scribitur, quod Anastasius quidam, 
quem sanctus episcopus Aurelianus Arelatensis civitatis 
σά beatissimum papam ante hoc biennium direxerat, 
ibidem in Galliis aliqua mentiatur, quia et ipse, ut 
Constantinopoli exire posset, promisit se omnium Gal- 
licanorum episcoporum ad damnanda capitula pro 
quibus hec scandala orta sunt , animos inclinare. Cui 
et praemia plurima dantes districte ibi de hoc implendo 
gacramenta prestare fecerunt ; et non permiserunt per 
eumdem Anastasium beatissimum papam qui:t in ipsa 
causa ageretur fratribus suis episcopis Gallicanis scri- 
bere, etc... Αἱ 
litteras Aurelianensis episcopi Vigilio tradidit, ut in 


uastasius pridie idus Julias anni 549. 


Petri in Hormisda basilica per vim contra illum gesta 
commeinorat, eadem ipsa confirmantur in ips'us Vigi- 
lii epistola 15, que cum mutila sit in vulgatis exem- 
plaribus, integra exstat in codice manuscripto Sancte 
Marie Rhemensis, ex quo et hanc quoque nostram de- 
prompsimus. 


^ EPISTOLA LEGATARIIS. 


Ita se in omnibus gentibus Christiana fides gratia 
divina operante diffundit, ut quantumlibet quis in 


fine earum legitur; quare cum ante biennium idem 
ad Vigilium venerit, libellus iste anno 551 scriptus. 
Praterea hzc in eo leguntur : Veniens enim ibi ante 
sex annos istos beatissimus papa Vigilius , magis au- 
tem, ut quod verius est dicatur, prope violenter dedu- 
ctus. Et Vigilius in sua encyclica data die 5 Februar 
anni 552, ante septem annos Roma se discessisse 
testatur. Si itaque annus 552 septimus est a profe- 
ctione Vigilii ex urbe Roma, annus 551 sextus est 


" ab eadem profectione : non vero ab ejus adventu 


Constantinopolim, ad quem clerici Italix: non re;pi- 
ciunt. 

Neque quis dicat cum Sirmondo in epistola illa 
numerari sextum annum ab ingressu Vigilii Constan- 
tinopolim, secundum vero ex quo Anastasius ah Are- 
latensi episcopo missus fuerat ad Vigilium; οἱ Ana- 
stasium anno Christi 550 ad Vigilium pridie idus 
Julias pervenisse, huncque Constantinopolim anno 
547 ineunte introisse. Nam Anastasius, non superiori 
anno, sed anno 549, Constantinopolim pervenit, ipso 
Vigilio teste in epistola mox citata, et a Baronio loco 
suo recitata. Ea enim tertio calendas Maii anni quin- 
gentesimi quinquagesimi scripta , in qua asserit Vi- 
gilius se eas litteras Anastasio de[erente , pridie idus 
Julias suscepisse, ideoqne pridie idus Julies anni 
quingentesimi noni. Denique libellus ille anno 552 
Scriptus esse non potuit, cum , ut titulus eus prx- 
fert, traditus fuerit legatis Francorum , qui Constan- 
tinopolim proficiscebantur li autem anno 551 a T/^co- 





115 


ViGILII PAP,E 


1!6 


isto seculo proficiat, illa magis qua: :eterna sunt per A ut. hac ratione sauctus papa Vigilius constitutu n 


ipsius fidem et amorem cupiat obtinere, sciens quia 
in hac vita nemo esse perpetuo potest, in illa autem, 
aut in requie, aut in pcenis perpetuis sit futurus. Ei 
propterea audienies vestram gloriam ad regiam ur- 
bem in legationem esse directam, cognoscentes etiam 
per aliquos, qui se vestri notitiam habere dixerunt, 
famam et sapientiam vestram , hzc vobis de multis 
qux acta sunt, pauca ad instructionem quacunque 
occasione referenda trausmisimus : per qux cogno- 
sCatis persecutiones οἱ violentias, quas illic sacerdo- 
tes catlioliei, et quicunque ecclesiasticas regulas 
servare voluerint, patiuntur. Veniens enim ibi arte 
sex annos [Anno 547 , mense Januario] istos beatis- 
simus papa Vigilius, magis autem, ut quod verius est 
dicatur, prope violenter deductus, coperunt ibi 
ipsum exspectare, ut damnationem aliquorum copi- 
tulorum faceret, per quam sancta svnodus Cbalce- 
donensis, qu» fidein catholicam, insistente tunc bea- 
tissimo papa Leone, contra diversas liereses vindi- 
eavit, modis omnibus solveretur. Sed cum papa 
Vigilius in hac parte non vellet adhibere consensurs, 
jam tunc talis violentia facta est, ut publice in eon- 
venju cJamarit : Contestor quia, elsi me captivum 
tenetis , beatum Petrum apostolum captivum facere 
non potestis. Postea tamen tractatu habito prxedictus 
sanctus papa Vigilius sub aliqua dispensatione ipsam 
eausam ordinaverit , sollicite monendo ne per occa- 
sionem aliquam supradicta synodus pateretur inju- 
riam. Et quamvis nec hoc quod papa fecerat acquie- 
verunt Africani atque Dalmatz sacerdotes recipere ; 
tamen coepit iterum sepedictus beatissimus papa 
Vigilius ad hoc compelli , ut absolute ipsa capitula 
sinc synodi Chalcedonensis mentione damnaret. Sed 
papa non acquiescens hoc facere, et videns se ni- 
mium ingravari, dixit tunc serenissimo principi : 
Veniant huc fratres nostri ex omnibus provinciis quini 
aut seni episcepi, el quidquid sub tranquillitate, tra- 
etatu habito, omnibus visum fuerit, cum pace dispo- 
nemus : quia sine consensu omnium ista, qu» el 
synodum Chalcedonensem in dubium venire faciunt, 
et scandalum fratribus meis generant, solus facere 
nullatenus acquiescam. Missi sunt ergo a clementis- 
simo principe ad Africam et Illyricum , ut venire 


episcopi debuissent. Sed de lllyrico nullus venire 


voluit. De Africa vero eum jam aliqui proximare ci- 
vitali regi: dicerentur, dixit papa Vigilius principi, 
ut si ei non sufficeret illud quod ante decreverat, 
redderet, et tanquam de novo causa cum his qui ve- 
nire nuntiati sunt tractaretur. Przstitit igitur Deus, 


debaido rege Francorum Constantinopolim missi suut 
an. 17 belli Gothici , qui in cursu fuit usque ad ver- 
num tempus sequentis Christi anni , cujus hiemali 
tempore legatos vix: sese dedisse existimandum non 
est. Docet enim Procopius lib. iv Bell. Goih. , cap. 
34, de gestis anno belli G«thici 17 verba faciens, 
cuni conventum esset. inter Francos et Gothos ut se 
in [tali invicem armis nou lacesserent, Justinianum 
Avg. ad T/eedebuldum Francorum regem legatum 
misisse Leontium senatorem, postulaturum ut arma 
secum adversus. Gotlies. juageret, cederetq 6 locis, 
qug Theodebertus iu. Italia contra jus [ederis occu- 


quod in ipsa causa fecerat, publice in conventu rec :- 
peret, denuntians quia si quis Grecorum episcoporuui, 
usque ad universalis concilii tractatum, de istis ca- 
pitulis aliquid fecisset , aut facientibus acquievisset, 
a communione sedis apostolice alienus existeret : 
quoniam frequenter ipsi episcopi Grzeci ad volunta- 
tem principis damnaveraut capitula ipsa, unde causa 
mota est, sed beatissimus papa manus eorum a se- 
renissimo imperatore receperat. Sunt Grxci episcopi 
habentes divites et opulentas ecclesias , et non pa- 
tiuntur duos merses a rerum ecclesiasticarum domi- 
natione suspendi : pro qua re secundum tempus et 
secundum voluntatem principum, quidquid ab eis 
quasitum fuerit sine altercatione copsentiunt. Cum 


B Afri episcupi, de quibus sxpius dictum est, in civi- 


tatem regiam pervenissent, coeperunt eis nunc blan- 
diu:entis, nunc terroribus extorquere , ut prrberent 
in capitulorum damnatione consensum. Sed cum 
nullatenus eis extorquere potuissent, concinnata est 
causa sancto Reparato episcopo Carthagi:iensi, qua.i 
Areobindam magistrum milüum a Guntarit tyranno 
in Africa fecisset occidi, et sib hoc colore in exsilio 
deportatus est. Hoc videntes alii duo, qui inter ipsos 
et sanctitate vite et divinarum Scripturarum scientia 
sunt ornati , ad sanctam Euphemiam ChalceJonem 
fugerunt, et ibi usque hodie sub tanta necessitate 
jacent , ut, cum infirmitate corporis laborantes nec 
medicum invenire mereantur, pericula immensa 5115- 
Lineant. Pr»fectus vero Africie, si quos iuvenit in 


C Africa episcopos, ἃ t causas proprias habentes , aut 


simp'ices vel ignaros, aut venales et paratos ad prze- 
müum, collegit et direxit inde unumquemque. Ex 
quibus tamen unus ante istos septem annos pro 
adulteriis suis tunc de civitate regia cum opprobrio 
ejectus et in navem impositus, ad Africam est dire- 
ctus. Et ecce per quales bomines in singulis provin- 
ciis sanct:e Ecclesi: dissensiones οἱ scandala gene- 
rantur. Mittunt etiam ad. Carthaginem, et alium in 
loco sancti Reparati episcopi contra omnes regulas 
et contra omnia statuta Patrum. episcopum ordinari 
fecerunt : quod cum nimia effusione sanguinis et 
interitu multorum innocentium hominum fecisse di- 
cuntur. Constantinopoli vero cceperunt iterum bea- 
tissimum papam Vigilium compellere, ut si Afri, 


p atque lllyriciani , vel Dalmatze episcopi nollent, ipse 


cum Grecis episcopis eadem capitula condeninaret. 
Sed beatissimo papa Vigilio nullatenus acquiescente, 
edicta ex nomine imperiali tam in Ecclesia Constan- 
tinopolitana quam in diversis locis suspendi fece- 


passel ; sed Leontio Theodebaldum respondisse se ad 
secietatem belli in Gothos venire non posse; et quo- 
ad loca illa, patrem suum Theodebertum Romauis 
non eripuisse. Sed de his, inquit Theodebaldus, lega- 
tos Byzantium mittemus brevi. His dictis, remisit Leon- 
tium , οἱ Leudardum gencre Francum ad Justinianum 
Aug. legavit cum tribus «liis. Atque illi cum pervenis- 
sent Byaantium, rem cujus gralia venerant, ex senten- 
tia confecerunt , inquit. Procopius. Si itaque legatio 
illa auio 351 obita, libellus ille hac anno scriptus ct 
lrg:tis traditus. Asr. λω. 


411 


EPISTOLA ET DECRETA. 


118 


ruri, per qu» eadem capitula damnarentur. Quo A ipsius falsas conscribi fecerunt, et cum ipsis chartis 


[acto beatissimus papa omnes episcopos admonuit, 
dicens : Quicunque edictis istis consensum prxebere 
voluerit , sciat se apostolice sedis communione sus- 
pensum. Sed et sanctus Dacius Mediolanensis epi- 
scopus contestationem omnium sub magna vocifera- 
tioue deposuit, dicens : Ecce ego et pars omnium 
sacerdotum , inter quos Ecclesia mea constituta est, 
id est Gallis, Burgundie, Spaniz, Ligurix, /Emiliz 
atque Venetie , contestor quia quicunque in edicta 
ista consenserit, suprascriptarum provinciarum pon- 
tifices communicatores habere non poterit ; quia 
constat apud me edicta ista sanctam synodum Chal- 
ccdonensem et fidem catholicam perturbare, De qua 
re accensa est contra beatissimum papam et contra 
D3cium episeopum iracundia principalis : et tanta 
contra eos agere cceperunt, ut, nisi ad sanctorum 
basilicas confugissent, ad interitum vit:» pervenerant. 
Et tamen beatissimus papa Vigilius, nec in basilica 
Dcati Petri sedes tutas habere meruit ; in tantum ut 
illic pr:etor, ad quem fures et homicid:e tantummodo 
pertinent, mitteretur. Qui cum multitudine militum, 
spathas nudatas et arcus tensos portantium, supra- 
dictam basilicam introivit. Quo viso, sanctus papa 
columnas altaris amplexus est : sed ille ferocitate et 
animo concitatus , primo de altari diaconos ejus et 
€lericos a capiilis tentos ejecit, postea vero ipsum 
sanctum papam alii a pedibus, alii a capillis et barba 
tentum crudeliter abstrahebant. Sed cum ille altaris 
columnas non dimitteret, cecidit altare, et columna 


aliqux fract:: sunt, et quantum ad ipsos, ibi super C 


ipsum altare in partibus initti habuit. Sed Deus, qui 
in talibus angustiis semper adesse dignatur, tam ali- 
quorum ex ipsis militibus, quam populi, qui ad tu- 
multum venerat, animos ad misericordiam provoca- 
vit, οἱ cceperunt voces atque stridores mittere : et 
Bic contigit ut judex iniquitatis supradictus praetor 
cum ministris crudelitatis su:e territus fugiendo disce- 
deret. Postea tamen sacramenta accepit beatissimus 
papa, et sanctus Dacius episcopus, vel omnes qui 
cum ipsis ad loca sancta confugerant, quia eis nemo 
ultra violentiam faceret, nec invitis de ecclesiastica 
caasa aliquid extorqueret ; et sic interim sunt egressi. 
Sed et hodie, tam ipsis quam diversis qui iu obse- 
quio eorum sunt, varias inquietudines et molestias 


Stephanum quemdam de iis quos sollicitaverupt ad 
Italiam cum legatis Gothorum miserunt, ut per falsi- 
tates et dolos aliquorum auimos contra beatissimum 
papam, quod Deus (ieri non permittat, in illis partibus 
excitare videantur. Unde rogamus el contestamur 
gloriam vestram per futurum Dei nostri judicium, 
quod omnis conditio bumana formidat, ut ad provin- 
cias vestras hxc omnia velociter indicetis , ne aut 
isti subripiant qui missi sunt, aut Anastasius quidam, 
quem sanctus episcopus Aurelianus Árelateisis civi- 
tatis ad beatissimum papam ante hoc. bienuium di- 
rexerat, ibidem in Galliis aliqua mentiatur : quia et 
ipse, cum de Coistantinopoli exire non posset, usus 
est consilio, ut promitteret se omnium episcoporum 


B Gallicanorum ad damnanda capitula pro quibus hzc 


scandala orta sunt, animos inclinare. Cui et praemia 
plurima dantes districte ibi de hoc implendo sacra- 
menta prestare fecerunt ; et non permiserunt per 
eumdem Anastasium beatissimum papam quid in ipsa 
causa ageretur fratribus suis episcopis Gallicanis 
scribere, nisi tautum de aliis causis , et quia fidem 
catholicam , et quatuor synodorum reverentiam , se- 
cundum traditioneni Patrum custodit atque conservat. 
Hxc ergo prudentia vestra, ut et in 1510 seculo ma- 
gnam vicissitudinem , et in futuro vitam :xternan a 
Deo omnipotente recipiat, sub omni cautela et cele- 
ritate ad provinciam dignetur scribere ; admonendo 
ut episcopi illarum partium beatissimo papa et san- 
cto Dacio episcopo epistolas dirigant, constantes ne 
novitates aliquas recipere patiantur , et ut animos 
eorum [fraterna consolatione confirment. Sed et in 
civitate regia, quod potestis in ipsa causa, maxime 
sancto episcopo Dacio adesse cum Dei auxilio festi- 
nate : postulantes ut eum post 15 aut 16 annos ad 
suam Ecclesiam redire concedat : quia cum pene 
onnes episcopi quos ordinare solet, sicut bene scitis, 
mortui sint, iumnensa populi multitudo sine baptisino 
moritur. Petite etiam, ut eumdem sanctum Dacium 
vobis vicere liceat , et ab se quxrere qux causa sit, 
q :od tam longo tempore ad Ecclesiam suam minime 
sit reversus. Sollicit tamen esse dignemini, quia si 
qui capitula damnari volunt , fingunt se et fidletn ca- 
tholicam vindicare, et Chalcedonensem synodum 
venerari cum nobis omnibus, ut qui ignorant inten- 


£eneraut, przemiis clericos et servos eorum immit- py tionem eorum videantur aliquid injustum expetere. 


tentes, ut in facie ipsorum stantes injurias eis pu- 
blice faciant, et de mansionibus aliquos in obsequio 
corum positos jactant. Sed illi omnia cum Dei auxi- 
lio patienter accipiunt, dummodo nullis prajudiciis 
sancte Ecc]esix* , nullis novitatibus prebere videan- 
tur assensum. Missi sunt etiam aliqui in provincias 
Italie , ut si possent mentiendo aliqua de nomine 
ipsorum, hoc est beatissimi pap:c ct sancti episcopi 
Dacii, odia eis in illis partibus faciant, ct in locum 
eorum alios episcopos, qui novitatibus consentiant, 
suadeant ordinari : in tantum ut et unum notarium 
ex servis beatissimi papz progenitum simul sollici- 
taverint, qui manum sancti papz imitari dicitur, ct, 
quantum comperimus , chartas aliquas de nomine 


Vos Christiani et nobiles viri, cauti estote, ut quod 
potestatis sacerdotibus Christian:e plebis, qui perse- 
cutionis pondere gemitus de ipsis medullis emittunt, 
aliquod remedium vel solatium videamini prostitisse ; 
quatenus Deus in die retributionis magnam mercedem 
et przclara munera pro hac compenss!ione tribuat. 
H:xc enim omnia quxdam fidelissimx:e persona de 
Constautinopoli veuientes ita acta esse veraciyer con- 
firmaverunt. Sed et multa crudeliter cirea diversos 
diaconos et clericos Afros, qui eis consentire nolunt, 
acta esse vel agi, interdictumque esse omnibus Ro- 
manis ne ad beatissimum papam accedant. De qui- 
bus omnibus hxc pauca sub anxietate glorix vestra 
festinavimus indicare, ut pro remedio animaruin 


119 


VIGILI PAPAE 


1329 


«estrarum cura vobis sit supra omnes actus de ista A igitur proferri et ipsa sacra diptycha, ut omnes co- 


causa, qux specialiter Dei est , cogitare, ut in die 
judicii, sicut dictum est, non offensam de negligen- 
tia, sed mercedem de bono actu invenire possitis. 





EXEMPLUM SACRAE EPISTOL/E JUSTINIANI 


SCNIPTAR AD BEATISSIMUM JOANNEM METROPOLITANUM 
EPISCOPUM. 


Significamus tux sanctitati colligere onines reli- 
giosissimos episcopos, qui de tua synodo sunt, et 
pervenire in Mopsuestenam civitatem et requisitio- 
nem subtilem facere convenientibus universis ibi 
constitutis senioribus bominibus, sive clericis, sive 
laicis, et discere ab ipsis, si cognoscunt tempus ex 
quo ablatum est nomen Theodori a sacris ^ dipty- 
chis. Si vero ^» non meminerint ex quo hoc factum 
est, confiteantur hoc ipsum, quod non cognoscunt 
insertum.aut pr:dicatum in sanctis diptychis nomen 
Theodori, et proferantur vobis et ipsa diptycha, ut 
cognoscatis quis pro illo insertus est : et tales con- 
fessiones gestis recipientes, et vestris suggestionibus 
conjungentes, subscribat et tua sanctitas in ipsis et 
czteri religiosissimi episcopi : et sic dirigite unam qui- 
dem ad nos, alteram vero ad sanctissimum papam. Et 
hoc tamen manifestum fiat, et unusquisque eorum qui 
confitentur, dicant et manifestent quot est annorum : 
et vos vero in propriis confessionibus significate de 
przdicto capitulo, et quem pro Theodoro insertum 
invenistis. Scripsimus autem et Marthanio viro ma- 
guifico pro boc, ut sine ulla dilatione ista agerentur 
et nobis mitterentur. Legi. 

Datum decimo calendas Junias Constantinopoli, 
imperii domini nostri Justiniani perpetuo * Augusti 
anno vigesimo quarto, post consulatum Basilii viri 
clarissimi anno nono (Christ. 550). 


ALTERA JUSTINIANI EPISTOLA 
COSMAE SANCTISSIMO EPISCOPO MOPSUESTLE. 


Significamus tux sanctitati, quod jussimus Joanni 
beatissimo metropolitano Anazarbenz [Justinianopo- 
litanze] civitatis colligere omnes provincize episcopos, 
et pervenire in vestram civitatem, et subtilem inqui- 
sitionem facere convenientibus omnibus apud vos 
constitutis senioribus bominibus , sive clericis, sive 
laicis, et discere ab illis, si cognoscunt ex quo 
ablatum est nomen Theodori a sanctis diptychis : si 
vero 4 non meminerint de tempore, et quando hoc 
ipsum factum est, et hoc ipsum confiteantur, quod 
non cognoscunt nomen Theodori in sanctis diptychis 
insertum vel predicatum ipsum in ecclesia. Oportet 


* Yeteres libri, Theodori sacris. 

» lidem libri : Si autem. Et paulo post, alteram 
Gatem, et vos autem. 

* Legendum, perpetui. Sic etiam in sequenti epist. 

4 Veteres libri : Si autem. Et postea, alteram au- 
tem. Et mox : Et hoc autem. 

* Paris., primum. 

f Veteres libri, sacerdotii. 

8 Paris., sanctissime. 


gnoscant religiosissimi episcopi, quo ordine nomina 
episcoporum in diptychis recitantur : et hoc ipsum 
manifestum vos facere per suggestionem vestram : 
et confessiones gestis intervenientibus recipientes , 
et vestris conjungentes suggestionibus , subscribite 
omnes collecti episcopi, et sic dirigite unam quidem 
ad nos, alterani vero ad sanctissimum papam. Et hoc 
vero fiat manifestum in confessionibus eorum, ut uni.» 
quisque dicat et manifestet quot est annorum. Legi. 

Datum undecimo calendas Junias Constantinopoli, 
imperii domini nostri Justiniani perpetuo Augusti 
anno vigesimo quarto, post consulatum Basilii viri 
clarissimi anno nono. 


SUGGESTIO SYNODI OECUMENICJE 
CONSTANTINOPOLITAN.E ll 
AD VIGILIUM. 

Decebat vere cum primam * (Forte, inter] sacerdo- 
tes 1 dignitatem sortiti estis sauctissinii£, ea qux: ad 
sanctarum Eccleaiarum statum respiciunt, manifesta 
vestrze divinitus honoratze beatitudini fieri. Hoc bene " 
et Christianissimus noster imperator considerans, et 
ad vestram scientiam quxdam, quie de Theodoro 
quondam Mopsuesten:x Ecclesizx episcopo mota sunt, 
jussit referri. Piissimis enim ad nos litteris usus 1, 
hortatus est ad Mopsuestenam civitatem convenire, 
qux una secunda Cilici est, et cum subtilitate per- 
scrutari quando Theodorus, qui olim praedicta civi- 
tatis fuit episcopus, sacris diptychis ejectus est, et 
manifesta ea tam ejus tranquillitati quam vestrz di- 


C vinitus honorate facere beatitudini. Statim igitur 


Mopsuestiam accedentes, religiosissimum corgrega- 
vimus clerum, et fidelein ejus populum, eligestes 
eos qui seniores sunt, qui et retinere forsitan me- 
moria possunt j subtilitatem ejus quod qu:erebatur : 
et divina et adoranda eis proponentes Evangelia, ut 
suspicionem sui testimonii emundarent, dicere invi- 
tavimus, si sciunt quo tempore Theodori antiqui no- 
men sacris ejectum est diptychis. llli vero ἢ multos 
annos, et suam excedentes memoriam esse jura- 
verunt, ex quo nulla ejusdem Theodori memo- 
ria sacris diptychis infertur. Cyrillum autem reli- 
giose memorix Alexandrinz civitatis pontificem in 
ejus loco inscriptum esse ! , atque ex patribus suis 
audisse asseruerunt *. Sed eorum qu: dicebantur 
subtilitatem investigantes, et per ipsa venimus ^ sacra 
diptycha, et mortuorum episcoporum connuneratio- 
nem considerabamus ? : et Theodori quidem in an- 
tiquioribus temporibus nullam memoriam invenimus, 
in ipso vero fine sacrorum diptychorum Theodorus 
scriptus est, quem omnes nuper quidem mortuum 


h Jdem codex , Hoc vehementer. 

i [dem codex, litteris destinatis. 

j Bellovac., possent. 

k Veteres libri : Illi autem. Et infra, in ipso au- 
lem. Et postea, ex Galatia autem. 

| fidem libri, esse inscriptum. 

m Paris., se adserunt. 

2 [dem codex, prascrutavimus, 

9 [dem codex, consideravimus. 


121 


EPISTOLA ET DECRETA. 


123 


esse d: xerunt, ex Galatia vero ortam esse provincia. A quibus credere possum, ex ordine clericatus, aut lai- 


Hune et nos omnes nostri ^ concilii partem factum 
ante triennium mortuum esse cognoscimus b. Hzc 
ita habere, ipsa gesta vobis sanctissimis manifestent : 
qu» humili soggestioni conjungentes, ad scientiam 
vestram destinavimus. Sed petimus divinitus inspira- 
tos vos religiosissimis et Deum placentibus * vestris 
orationibus non humiles suffulcire. 


JURAMENTUM VIGILII PAPE. 

Juravit beatissimus papa Vigilius domino piissimo 
imperatori, in presentia nostra, id est, mei episcopi 
C:saree Cappadocie Theodori, et mei patricii 
Cethegi, per virtutem sanctorum clavorum ex qui- 
bus crucifixus est Dominus Deus noster Jesus Chri- 
stus, et per sancta quatuor Evangelia, ita per istam 
virtutem sancti freni, et per ista sancta quatuor 
Evangelia : quod cum pietate vestra uno animo, una 
voluntate, hoc velle, hoc conari, ita agere, quantura 
possumus, ut ista tria capitula, id est, Theodoram 
Mopauestenum cum scriptis snis, οἱ epistolam qux 
dicitur Ibx», et conscripta Theodoreti contra ortho- 
doxam fidem et contra duodecim capitula sancti Cy- 
rilli dicta, condemnentur et anathematizentur; et 
nihil pro his capitulis, neque per me, neque per eos 

5 Veteres libri, vestri. 

b Paris., cognovimus. 


' eis, contra voluntatem pietatis vestras aut agere, aut 


loqui, aut consilia dare secretius. Et si quis mihi ali- 
quid contrarium dixerit, aut de istis capitulis, aut de 
fide, aut contra rempublicam, istum sine mortis pe- 
riculu pietati vestre manifestabo, et quz mihi locu- 
tus est : ita ut propter locum meum personam ineam 
non prodas: et me ista custodiente erga pietatem 
vestram, honorem meum in omnibus servare promi- 
sisti; sed et personam opinionemque mean custodire, 
et cum Dei adjutorio defendere; sed et privilegia 
Ecclesi; me servare. Sed et chartulw ist» nulli 
[Forte, ut nulli] ostendantur, nihilominus promisistis. 
Promitto pr:terea quod in ista causa trium capitu- 
lorum, quodcunque debet fieri communiter tractamus 
[Forte, tractemus|; et quod utile nobis visum fuerit, 
hoc faciamus cum adjutorio Dei. Datum est hoc jura- 
mentum quintodecimo die mensis Augusti, indictione 
xin, imperii domini nostri Justiniani anno 25, novies 
post consulatum Basilii viri clarissimi. Ego Theodo- 
rus misericordia Dei episcopus Cisarex Cappadocix, 
huic chartule juramenti testis subscripsi. Flavius 
Cethegus vir patricius huic chartulze juramenti te- 
stis subscripsi. 


€ Veteres libri, placantibus. 


-—— á————————— ———————— ——— MM D A EE P MC ND CR 


* EPISTOLA DECRETALIS VIGILI! PAP.E 


PRO CONFIRMATIONE QUINT/E SYNODI OECUMENICR, 
(Ex manuscripto codice bibliothecse Regiz.! 


macer d | 


τῷ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ Εὐτυχέῳ, Βιγίλιος. 

Tà σχάνδαλα, ἅπερ ὁ τοῦ ἀνθρωπίνου γένουνς ἐχθρὸς 
τῷ σύμπαντι γόσμῳ διήγειρεν. οὐδεὶς ἀγνοεῖ. Οὕτως ὡς 
τὸ οἰχεῖον βούλημα πρὸς τὸ ἀνατρέψαι τὴν τοῦ Θεοῦ ἐχ- 
χλησίαν ἐν ὅλη τῇ οἰχουμένῃ διαχειμένην, ἔχαστον φαύλον 
σκοποῦ τυγχάνοντα, πληρῶσαι οἴῳ δήποτε τρόπῳ σπου- 
δάζοντα, οὐ μόνον ἐξ ὀνόματος ἰδίου, ἀλλὰ x«i ἔξ ἡμετέ- 
ρου, καὶ ἐξ ἄλλων, διὰ τοῦ λέγειν, ἢ τοῦ γράφειν, διά- 
φορα πλάσασθαι πεποίηχεν εἰς τοσοῦτον, ὅτι ἡμᾶς μετὰ 
τῶν ἀδελφῶν, καὶ συνεπισχόπων ἡμῶν ἐν τῇ βασιλίδι 
πόλει διάγοντας, xal ἴσῳ σεβάσματι τὰς τέσσαρας συν- 
ὁδους ἐχδιχοῦντας, καὶ ἐν τῇ τῶν τεσσάρων τούτων συν - 
ὁδὼν μιὰ καὶ τῇ αὐτῇ πίστει ἀμώμως διατελοῦντας, 
τοῖς σοφίσμασι τῆς οὕτω πονηρᾶς πανουργίας, αὐτὰν 
ἐπεχείρισε διελεῖν ὥστε ἡμᾶς τοὺς ἐν μιᾷ πίστει ὁμό- 
φρονας γεγονότας. xal ὄντα;, καταφρονήσαντας τῆς ἀδελ- 
φιχῆς ἀγάπης εἰς διχόνοιαν ἀπαχθῆναι. AX ἐπειδυ, 
Χριστὸς ὁ Θιὸς ἡμῶν, ὃς ἐστι φῶς ἀληθινὸν, ὃν σχοότος 
οὐ χαταλαμβάνιι, πάσης συγχύσεως τῆς ἡμῶν διανοίας 
ἀποχινηθείσης, πρὸς εἰρήνην τὴν οἰκουμένην ἀνεχαλέσατο, 
καὶ ἐχχλησίαν, ὥστε τὰ ἐφεῶοντα διατνυπωθῆναι παρ᾽ 
ἡμῶν, ἀποχαλύπτοντος τοῦ xvpiov, xai τῆς ἀληθείας ἀνι- 
χνευθείσης, σωτηριωδῶς πληρωθῆναι" διὰ τοῦτο γινω- 
σπίτω ὑμῶν σύμπασα ἀδελγότης, ὅτι περ τὰς τίσσαρας 


4 Hanc esse suppositiiam epistolam probat R. P. Joan. 


HABDUIXUS. 


C Dilecto fiatri Eutychio, Vigilius. 


Scandala qux bumani generis ininicus in universo 
mundo excitavit, nullus ignorat : adeo ut unumquem. 
que propositum suum ad subvertendam Dei Eccle- 
siam per universum orbem diffusam , quocunque 
modo implere satagentem , non tantum 800 nomine, 
sed etiam nostro, atque aliorum, diversa tum le- 
quendo, tum scribendo , componere impulerit : in 
tantum ut nos ipsos una cum fratribus et coepiscopis 
nostris, in urbe regia degentes, et equali reverentía 
quatuor synodos vindicantes, et in una eadenquo 
quatuor illarum synodorum fide sincere persistentes, 
cavillationibus, versutiis et dolo 1nalo ab iis dividere 
conatus fuerit; ita ut nosmetipsi qui ejusleni cum 
ilis eramus, et sumus, de fide sententie , insuper 


p liabita dilectione fraterna in discordiam abierimus. 


Sed quoniam Christus Deus noster, qui est lux vera, 
quem tenebrze non comprehendunt, omni confusione 
ἃ mentibus nostris remota, universum orbem et Ec- 
clesiam ad pacem revocavit, ita ut qu: a nobis de- 
finiri debent, revelante Domino, et veritate investi- 
gata salubriter impleta sint. Idcirco sciat vestrum 
universa fraternitas, quod quatuor synodos, boc est 
Nicznam, Constantinopolitanam, Ephesinam yrimaim 


Garnerius in notis ad Breviarium Liberati, 





478 


VIGILI] PAP.E 


121 


συνόδους, τουτέστι τὴν ἐν Νικαίᾳ, τὴν ἐν Κωνσταντινον- Α ei Chalcedonensem, una cuni iisdem fratribus nostris, 


πόλει, τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην, x«l τὴν ἐν Χαλχηδόνε avv 
αὐτοῖς ἠυῶν ἀδιλφοῖς, ἐν πᾶσι καὶ δεχόμεθα, xal θεοφι- 
Jui διανοίᾳ προσχκυνοῖμεν, xxi ὁμοψύχως φυλάττομεν. 
Ἐ'ὶ οἵ vct; δήποτε τὰς αὐτὰς ἀγίας συνόδους, ἐν 
πᾶσι τοῖς ὑπ᾽ αὐτῶν περὶ τῆς ἁγίας πίστεως ὁρισθεῖσιν, 
οὐχ ἀχολουθοῦσι, τούτους ἀλλατρίους τοῦ συλλόγου τῆς 
ἁγίας καὶ χαθολιχῆς ἐχχλῃσίας χρίνομεν, Διὰ τοῦτο τὴν 
ὑμῶν ἀδελφότητα τὸ f^ p' ἡμῶν γενόμενον εἰδέναι βουλό- 
μένοι, τούτοις γράμμασι γατάδηλον αὐτῇ ποιοῦμεν. 
Ἐπειδὰ οὐδενὲ ἀμφίξολον ἐστιν, ὁπόσα κεκίνηται περὶ τῶν 
τριῶν κεφαλαίων, τουτέστι περὲ Θεοδώρον τοῦ ποτε Mo- 
ψονεστίας ἐπι σχόπον, καὶ τῶν αὐτοῦ σνγγραμμάτων, οὐ 
μὴν ἀλλὰ καὶ τῶν τοῦ Θεοδωρίτον συγγραμμάτων, xci 
τῆς ἐπιττολῆς τῆς λεγομένης παρ᾽ "16a γεγράγθαι ποὺς 
Μάρην τὸν Πέρσην" xai διάφορα περὶ τῶν αὐτῶν χεφα- 
λαίων γεγένηται τε, xol γέγραπται" xai διὰ τοῦτο, εἴγε 
ἐν παντὶ πράγματ' ὁ τῆς σοφίας λόγος ἀπαιτεῖ τὸ ζητη- 
θὲν ἀναψηλαφᾶσθαι, xai οὐκ αἰδὼς εἶναι ὀφείλει, ὥστε 
σπουδῇ τῆς ἀληθείας, τὸ παρὰ τὴν ἀρχὴν μὲν πορα- 
λειφθὲν, eops^iv δὲ μετὰ ταῦτα δημοσιευθῆναι, πόσῳγε 
μᾶλλον ταῖς ἐχχλησιαστιχαῖς ὑποβέσισι τοῦτο ἁρμόζει 
φυλάττεσθαι; Ὁπότε δῆλόν ἐστι τοὺς ἡμῶν πατέρας, καὶ 
μάλιστα τὸν μαχαριὦτατον Αὐγουστῖνον, τὸν lx άμψαντα 
ἐν τοῖς θείοις λόγος, τῆς Ῥωμαίχῆς εὐγλωττίας διδάσ- 
χαλον ἀναψηλαφὴσαί τε τοὺς οἰκείους λόγους, καὶ διορθώ- 
σασθαι τὰ αὐτῷ εἰρημένα, xai τὰ παραλειφθέντα, μετὰ 
ταῦτα δὲ εὑρεθέντα προςτεθειχέναι. καὶ ἡμεῖς; ὁμοίως 
τοῖς τοιούτοις ὑποδεί, μασι προτραπέντες, ἐν τῇ ὑποθέσει 
τῶν μνημονευθέντων τριῶν χεφαλαίων, οὐδέ ποτε ἀπέστη- 
μεν δι᾽ ἐρεύνης γινόμενοι. τί περὶ τῶν προειρημένων τριῶν 
κεφαλαίων, ἐν coi; τῶν ἡμετέρων γράμμασι δύνηται τὸ 
ἀληθέστερον εὑρεθῆναι. "O0:» φανερὸν γέγονε διὰ καθαρᾶς 
ἀληθείας, ἐν τοῖς εἰρημένοις Θεοδώρου τοῦ Μοψονεστίας 
λόγοις τοῖς πανταχοῦ στηλιτευομένοις, τὰ ἐναντία τῇ 
ὀρθῇ πίστει xui ταῖς διδασχαλίαις τῶν ἁγίων πατέρων 
περιέχ:σθαι. ᾿Αμέλει τοι xai οἱ ἄγιοι πατέρες κατ᾽ αὐτοῦ 
ράφαντες ἰδίους λόγους πρὸς διδασκαλίαν τῆς ἁγίας ἐκ- 
xÀnciag καταλελοίπασι. Καὶ yep ἐν ταῖς ἄλλαις αὐτοῦ 
βλασφημίαις φανερῶς αὐτὸν εἰρηχέναι εὐρίσχομεν, ἄλλον 
εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, καὶ ἄλλον τὸν Χειστὸν, ὑπὸ τῶν τῆς 
ψυχῆς παθῶν xal τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλού- 
μένον, xai τῶν χειράνων κατὰ μιχρὸν ἀφιστάμενον πρὰς 
τὰ χρείττονα τῇ προχ᾿ πὴ τῶν ἔργων ἐληλυθέναι, καὶ τῇ 
πολιτείᾳ ἄμωμον γενόμενον. Κα’ ὡς ψιλὸν ἄνθρωπον βα- 
κτισθδναι ἐν ὀνόματι πατρὸς, ν᾽ οὗ, xad ἁγίου πνεύματος, 
καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύμα- 
τος &Üxeivtt, xal νἱοθεσίας ἠξιῶσθαι" καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν 
βασιλικῆς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου τὸν Xpt- 
στὸν προσχννεῖσθαι. Καὶ μετὰ τὰν ἀνάστασιν ἄτρεπτον 
τ ic ἐννοίαις, καὶ παντελῶς ἀναυάρτητον γ:γενῆσθαι. 
Πρὰς τούτοις εἶπε, ταύτην γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ 
λόγον πρὸς τὸν Χριστὸν, ὁποίαν ὁ ἀπόστολος εἶπε περὶ 
τοῦ ἀνδρὸς xai τῆς χυναιχός" « Ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα 
μίαν." xai ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐμφυσήσας ὁ κύριος 
τοῖς μαθηταῖς, κα' εἰπὼν, «Λάθδετε πνεῦμα ἄγων, 9 οὐ δὲ- 
δωχε αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον. Ὁμοίως xxl τοῦτο ἐτόλμησεν 
εἰπεῖν, ort τὴν ὁμολογί:ν ἣν Θωμᾶς ἐποιήσατο, ψηλαφή- 
σας τὰς χεῖρας ταὶ τὴν πλευρὰν τοῦ χκυρίον, μετὰ τὴν 
ἀνάστασιν, λέγων, €O κύριος μου, xat ὁ Oro; μον,» μὴ 


Β 


D 


iu omnibus suscipimus, et devota mente venerati, 
atque unanimiter servamus. Etsi qui easdem sanctas 
synodos in omnibus qus ab ipsis de sancta fide de- 
finita sunt non sequuntur, eos a coetu sanct: et 
catholic: Ecclesix alienos judicamus. Quapropter 
desiderantes ea scire fraternitatein vestram qu: a 
nobis facta sunt, his nostris litteris ipsi manifestom 
facimus. Quoniam nulli dubium est quot quantaque 
mota sunt, ob tria capitula, hoc est de Theodoro 
olim Mopsuestix episcopo, ejueque scriptis, quin- 
etjam de scriptis Theodoreti, et de epistola quae dici- 
tur scripta ab Iba ad Marim Persam ; et quam diversa 
de tribus illis capitulis dieta atque conscripta sunt. 
Ideo si in omni negotio sapientiz ratio postulat, ut 
id de quo quzritur retractetur , neque pudori esse 
debet, cum ea quz ab initio omissa, studio deinde 
veritatis inveniuntur, in publicum eduntur ; quanto 
magis ecclesiasticis disceptationibus convenit, eam- 
dem rationem in illis quoque ohservari ? Przecipue 
cum manifestum sit Patres nostros, et maxime bca- 
tissimum Augustinum , qui in divinis Scripturis cla- 
ruit, Roman: eloquentiz magistrum, propria scri- 
pta retractasse, dictaque sua correxisse, atque illa 
que omiserat, ac deinde invenerat, addidisse. Nos 
quoque siniiliter illis exemplis incitati, in controver- 
sia trium capitulorum supra memoratorum, nunquam 
destitimus , quin investigaremus quid de predictis 
tribus capitulis, in Patrum nostrorum litteris verius 
inveniri posset. Unde patuit revera, dictis Theodori 


C Mopsuesti: sermonibus qui ubique redarguuntur, 


pleraque contraria recte fiJej et doctrinis sanctorum 
Patrum contineri : quare ipsi sancti Patres adversus 
eum scribentes, tractatus suos ad sancte Ecclesiz 
eruditionein reliquerunt. Etenim — inter czteras 
ipsius blasphemias aperte ipsum dixisse inveuimus, 
alium esse Deum verbum, et alium Christum, a pas- 
sionibus anime et concupiscentiis carnis vexatum, 
et paulatim a minoribus recedentem ad meliora per 
profectum operum perveuisse, et conver:atione irre- 
preheusibilem factum. Et ut nudum hominem bapti- 
zatum fuisse in nomine Patris, Filii et Spiritus sancti, 
et per baptisma gratiam sancti Spiritus accepisse, et 
adoptionem promeritum. Et ad exemplum imaginis 
imperatorie, ob personam Dei Verbi Cbristum ado- 
rari. Et post resurrectionem immutabilem cogitatio- 
nibus, et omnino impeccabilem factum. Prseterea, 
dixit eam unionem Dei Verbi factam fuisse ad Chri- 
stum qualem Apostolus dixit de viro et muliere : 
Erunt duo in carne una (I Cor. vi). Et quod post 
resurrectionem, cum insufflasset Dominus discipulis, 
et dixisset : Accipite Spiritum sanctum, non dedit illis 
Spiritum sanctum. Similiter boc quoue ausus est 
dicere, quod confessionem quam Thomas edidit, 
attirectans mapus et latus Domini post resurrectio- 
nem, dicens : Dominus meus et Deus meus, non ad 
Christum retulit (neque enim Theodorus ait Christum 
esse Deum ) ; sed propter miracula resurrectionis 
stupenteu Thomam laudasse Deum, eaque verba 
dixissc. Quod autem pejus est, in interpretatione 


135 


EPISTOL/E ET DECRETA. 





1326 


εἰρῆσθαι τοῦ “Θωμᾶ περὶ τοῦ Xp στοῦ ( οὐδὲ γὰρ 24;tv A quam scilicet ad apostolurum A:1a ilem Theodorus 


Oródupoc Θεὸν εἶναι τὸν Χριστὸν), ἀ-λὰ πρὸς τὰ θαύματα 
τῆς ἀναστάσεω; ἐχ-ληγέντα τὸν Θυμᾶν δοξάσαι τὸν Θεόν, 
xai ταῦτα εἰρηχένχι. Τὸ δὲ χεῖ.ον, ἔτι μὴν καὶ ἐν τῇ ἐρ- 
μηνεία, ἣν δῆθεν ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων ἔγραψεν 
ὁ αὐτὸς Θεόδωρος. ὅμοιον ἐποιήτατο v.» Χριστὸν Πλάτωνι, 
xai Μανιχαίῳ, xoi Ἐπικούρῳ, καὶ Μ΄ρχίωνι, λέγων, ὅτι ὧσ- 
περ ἔχαστος ἐκείνων ἐχ τοῦ οἰχείον ὁ εὕρατο δόγωατο;, τοὺς 
οἰχείους ua5 τὰς ἐχάλεσε Πλατωνιχοὺς, xai Μανι a «tous. χαὶ 
Ἐπιχουρείους, xai Μαρχιωνιστὰς, τὸν αὐτὸν τρόπον x«i ὁ 
Χριστὸς τὸ δόγμα εὑρηκὼς, ἐξ αὑτοῦ τοὺς Χριστιαν ὑς 
ἐχάλεσεν Διὰ ταῦτα τοίνυν σύμπασα γινωσχέτω ἡ χαλυ- 
λοκὴ ἐκχλησία, δικαίως ἡμᾶ;, xal. ἀνεπιλήπτω; πρὸς τὰ 
περιεχύμενα ταύτη ἡμῶν τῇ διατυπώσει ἐληλυϑένα:. Ὅθεν 
καταχρινομεν, x«l ἀναθεματίξουμεν ὁμοίως τοῖς ἄλλοι; πᾶ- 
σιν αἱριτικυῖς κχταχριθεῖσι, xoi ἀναθεματισθεῖσιν (ὥστε 
φανεμόν ἔστιν) &nó τῶν προξ'ρημένων ἁγίων τεσσάρων 
συνόδων, καὶ ἀπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας, xai Θεόδωρον 
τὸν ποτε Μοψονεστίας ἐπίσχοπον, καὶ τὰ τούτον &et^ü 
συγγράμματα, οὐδὲν ἧττιν καὶ τὰ παρὰ Θεοδωρέτον σνγς- 
γραγέντα κατὰ τῆς Ophn; πίστεως, καὶ κατὰ τῶν δώδεκα 

ταλαίων τ ῦ ἐν ἀγέγες κυρῶλου, καὶ κατὰ τῆς ἐν Ἐ- ἐσω 
πρῶτῃ; συνόδου, καὶ τὰ πρὸς ἐαδίχησιν Θεοδώρον, xai 
Νεστορίου ὑπ᾽ αὐτιῦ συγγραφίντα. Πρὸς τούτοις ἀναῦς- 
ματέξομεν, xxl καταχρίνομεν τὴν ἐπιστολὴν τὴν πρὸ; 
Μά ἡ» τὸν Πέρσην αἱρετιχὸν͵ παρὰ Ιδα γεγεάγθαι λεγο- 
μένην, ἥτις τὸν Χριστὸν λόγον ἐκ τῆς ἁγίας ὑτοτόχου xal 
ἀειπαρθένου Μαρίας σαρχωθέντα, δνύρωπον γε ενῶσθκι 
ἀπαρντἔτα', ψιλὸν δὲ ἄνθρωπον ἐξ αὐτῆς γενηθῆναι λέγε’, 
ὃν νσὸν πρησαγορεύει, ὥστε ix τούτον ἄλλον νοεῖσθαι τὸν 


scripsit, sim.lem fecit Christum Platoni, et Manichzen, 
et Epicuro, et Marcioni, dicens : Quoniam sicut illo- 
rum singuli ex proprio dogmate cujus auctores fuc- 
runt, suos discipulos appellavere Platonicos, et Ma- 
niclaeos, et Epicureos, atque Marcionistas, eodein 
modo Christus dogma iavenieus ,- ex eo Christianos 
appellavit. 

Propterea igitur agnoscat universa Ecclesia cathc- 
lica nos juste et irreprehensibiliter ad ea qu;e hac 


nostra constitutione comprehenduntur devenisse. 


Uiide condemnamus et anathematizamus, una cum 
aiiis omnibus hzxreüicis, qui (ut niauifestum est ) 
d:innati et anathematizati sunt ἃ praedictis. sa:.ctis 
quatuor synodis, et ab Eecle.ia catholica, Theo;loruim 


p olim Mopsuestike episcopum, et impia ejus scripta : 


nibiloiminus ea quoque que a Theodoreto: «cripta 
sunt contra rectam fidem, et contra. dnodecimn ca- 
pitula sancti Cyrilli, et contra synodum Ephesinai 
primam, quaque ab eo scripta sunt pro defensione 
Theodori et Nestorii. Prz:eterea. anathematizamus οἱ 
coudemnamus epistolam ad Marin Persan hereti- 
cum, quie ab [08 scripta dicitur : qux» Christum Ver- 
lum ex sancta Deipara et semper virgine Maria in- 
carnatum, hominem factum fuisse negat, nudum vero 
homiuem ex ea natum : quem templum vocat, ita ut 
ex lioc intelligitur alium es:e Deum Verbum, et alium 
Christum. Sanctum vero Cyrillum. rectze fidei magi- 
strum el przconem, ut hxreticum, et similia Apol- 
linario scribentem calumniatur ; et reprehendit pri- 


Θεὸν λόγον, καὲ ἄλλον τὸν Χριστόν. καὶ ἅγιον δὲ Kop.» (; mam Ephesinam synodum, quasi absque judicio et 


τῆς ὀρθῆς πίστεως διδάσκαλόν τε καὶ κήρυκα, ὡς αἱρετι- 
xo», xal ὅμοια ᾿Απολλιναρίον γράψαντα διαβάλλει. καὶ 
καταγινώαχει τῆς ἐν Ἐφέσῳ πρώτῃ; συνόδου, ὡς χωρὶς 
πρίσεώς T: xai ζητήσεως τὸν Νεστίριον χκαταχρινάσης. 
Kal τὰ δώδεγα κεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλου ἀσεβή, 
xxi ἐναντία τῇ ὁρθ)ὴ πίστει ἀποχαλεῖ ἡ αὐτὴ ἐπιστολύ. 
Ἐχδικεῖ δ: Θεόδωρον, nal Νεστόριον, xal τὰ ἀσεδὴ αὐτῶν 
δόγμοτα καὶ συγγράμματα. Τὰ προειρημένα τοίνυν τρία 
ἀσεξδῷ χπεφάλαια ἀναθεματίξομεν, καὶ καταχρίνομεν, τουτ- 
ἔστι τὸν ἀσεδῇ Θεόδωρον τὸν ΜοΙοἐστιας, μετὰ τῶν 
ἀσεξῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων, καὶ ἅπερ ἀσεδῶς Θ:οδώ- 
ξετος συνεγράψατο, καὶ τὴν ἐπιστολὴν τὴν λεγομένην παρ᾽ 
"16a. γεγράφθαι, ἡ τινι αἱ εἰρημέναι ἀνωτέρω ἀθέμιτοι πε- 
ριέχονται βλασφημίαι᾽ καὶ τὸν ὅν τινα δή ποτε, τὰ 
πιοειρημένα ἐν οἰῳδήποτε χρόνῳ πιστεύοντα ὀγεΐλειν 
δεχθῆναι, ἢ ἐχδικασθήναι, ἢ ἐπιχειροῦντά ποτε τὴν παρ- 
οὔσαν πατάχρισιν ἀνατρέψᾳι, τῷ ὁμοίῳ ἀναθέματι ὑπο- 
δάλλομεν. Τοὺς δὲ, ὅσοι φυλάττοντες τὴν ὀρθὴν πίστιν 
ἀπὸ τῶν προειρημένων συνόδω) χηουχθεῖσαν, τὰ μνημο- 
νευθέντα τρία χεφάλαια χατέχριναν, ἤγουν καταχρίνονσιν, 
ἀδελφοὺς xxi συνιερεῖς ὁριζόμεθα. ἽΛτινα δή ποτε εἴτε 
παρ᾽ ἐμοῦ, εἴτε παρ᾽ ἄλλων πρὸς ἐχδίχησιν τῶν προειρη- 
μένων τριῶν χεφαλαίων γεγένηται, τῇ διατυπώσει τοῦ 
παρόντος ὑμῶν γράμματος καταργοῦμεν. Πάσας γὰρ τὰς 
ἐμφερομίνας ἀνωτέρω βλασφημέας, ἀπέστω τῆς χαθολιχῆς 
ἐχχλησίας, ἵνα τις εἴποι ὅτι αἱ προειρημέναι τέσσαρες σύν- 
οὗοι ἡ μία ἐξ κὐτῶν ἐδέξατο, ὃ τοὺς ὅμοια φρονοῦντας, 


* Legendum videtur τῷ Θωμᾷ. Epi. 


inquisitione Nestorium damnaverit ; tum capita duu- 
decim S. Cyr.lli inpia, et rectz fidei contraria 8. - 
pellat eadein epistola; defendit autem Theodorum et 
Nestorium, et impia eorum dogmata atque scripta. 
Przdicta itaque tria impia capitula anathematizamus 
et condemnainus, scilicet impium Theodorum Mo- 
psucstice, una cuni inipiis ejus scriptis, Εἰ quzecunque 
impie Theodoretus scripsit, atque etiam epistolan; 
qui dicitur ab Iba scripta fuisse : qua superius dict:e 
profarz blaspbemix comprehenduntur. Quin enim 
quemcunque, qui crediderit, aliquo ullo tempore ca 
capitula debere suscipi, aut defendi, vel conatus fucrit 
hanc przsentem condemnationem. subvertere, siuili 
anathemati subjicimus. Quoscunque vero, qui rectam 
fidem servantes a dictis synoiis prz::dicatam, memo- 
rata tria capitula condemnaverunt, vel etiam con- 
demnant, fratres et consacerdotes esse definimus. 
Qu:e vero aut a me, aut ab aliis ad defensionem 
praedictorum trium capitulorum facta sunt praesentis 
hujus scripti nostri delinitione evacuamus. Ab:il 
enim ab Ecclesia catholica, ut aliquis dicat omnes 
superius comprehensas blasphemias, a przedictis qua- 
tuor synodis, aut ab una ipsarum susceptas fuisse, 
vel eos qui similia sentiunt et sequuntur. Apertissi- 
niuni autem est quod ἃ memoratis sanctis Patribus, 
et maxime a sancta synodo Chalcedoneusi, nullus de 
quo aliqua esset suspicio admissus est, nisi qui reje- 





127 


VIGILU. PAPE 


128 


καὶ χατακολο.θοῖντας. Δηλοῦται ὄντως, ὅτι πεο' ἀπὸ τῶν A Cisset superius comprehensas blaspnemias, aut illis 


μνημονευθέντων ἁγίων πατέρων, καὶ μάλιστα ἀπὸ τῆς 
ἁγίας. ἐν Χαλκηδόνι συνόδιν,, οὐδεὶς πεοὶ οὗ ὑποψία γέ- 
yovty ἐδέχθη εἰ μὴ ὃς ἀπεθώλετο τὰ; ἀνωτέρω ἐμπεριε- 
zopívac βλασφημίας, ἤγουν τὰ ὅμοια ταύτα ς, ἢ τὴν αἷ- 


similia, vel haeresim de qua fuit suspectus, vel bla- 
sphemias denegavisset et condemnasset, in auarum 
suspicionem venit. 


* ΄ * . * H . "€T ΄ ἐν τ Φ 
ρεσιν περὶ ἧς ὕποπτο; γέγονεν, ἦ τὰς "λασφημίας ἀπηρνήτατο, καὶ χατέχρινε, περ ὧν ἐν ὑπονοί“ γέγονε". 


"TIIOTPAH'. 

Ὁ Θεός σε ὑγιῆ διαφυλάττοι, ἀδελφὲ τιμιώτατε. t60^n 
πρὸ ἔξ εἰδῶν Δεχεμδρίων, βασιλείσς τοῦ δεσπότον ἡμῶν 
Ἰουστινιανοῦ τοῦ αἰω.ἰον Αὐγούστου ἔτους εἰχε στοῦ ἐδ - 
δόμον, μετὰ τὴν ὑπατείαν Βασιλείου τοῦ λαμπροτάτου ,᾿ 
ἔτους ιδ΄. 


SUBSCRIPTIO. 

Deus te servet incolumem, frater honoratissime. 

Data ante sextum idus Decembres , imperii. domini 

nostri Justiniani »tcrni Augusti anno vigesimo se- 

ptimo, post consulatum Dasilii viri clarissimi, auno 
duodecimo (ZEre christiane 555). 


(Τῶος βιθλίου, ἣ τῆς ἁγίας συνόδου τῆς ἐν Κωνσταντινου πόλει συναχθείσης. Χριστὲ ὁ Θεὸς, δόξα σοι. 'Auxiv. 








DE VIGILI DECRETALI EPISTOLA PRO CONFIRMATIONE V SYNODI, 
DISSERTATIO PETRI DE MARCA. 





I.'Commodum accidit nuper, ut quo tempore acta B Narsetis ducis, teste eodem Anastasio, qui tamen 


quint» synodi cecuinenic:e prelo regio excudebantur, 
obtulerit sese mihi fato quodam vetus collectio 
χεήσεων ex antiquis Patribus et conciliis petitarum, 
2 veteri theologo adversus Acephalos et Monotheli- 
tas hzxereticos olim adornata. Volumen illud manu- 
Scriptum Grxcum exstat in bibliotheca Regia, accu- 
rate descriptum a Leone Ciunomo, et ab eo reposi- 
tum Constantinopoli in bibliotheca imperatoria, tem- 
poribus Michaelis Palzeologi, anno mundi 6784, seu 
*anno Christi 1276. Amanuensis vero testatur ἃ se 
transcriptum ex autographo quod in veteri biblio- 
theca Ecclesi: Roman:e asservabatur, calamo exara- 
tum, anno mundi 6267, seu anno Christi 793. Quod 
ideo annotavi, ut de manuscripti codicis antiquitate 
et fide nullus esset dubitandi locus. Inter c:eteros 
vero laudabiles locos, ex quibus collectio illa com- 
pacta est, opportune incidi in excerpta aliquot ex 
antiquis actis quinte. synodi, scilicet in Eutychii 
epistolam ad Vigilium (cujus pars quxdam Grece 


rolata est in concilio Florentino ) et rescriptum C 


igilii ad Eutychium (qux exstant Latine tantum in 
collatione prima illius synodi), et in quatuordecim 
anathematismos editos ab eadem synodo, qui Latine 
tantum habentur in collatione 8. Itaque ad com- 
moduin studiosorum antiquitatis ecclesiastic: per- 
tinere putavi, postquam injuria temporum nobis 
actorum Graecorum invidit exemplar, ut saltem his 
fragmentis Grzcis non carerent : precipue cum ex 
anathematismorum collatione cum editione Latina 
non leve adjumentum sibi comparare possint ad veram 
synodi sententiam indagandam, adversus Nestoriano- 
run et Eutychianorum versutias. 

Prxterea vero exhibemus tibi, lector, epistolam 
Vigilii, quae nondum in lucem prodiit, quxque auro 
contta xstimari debet, qua synodi quinte gesta aucto- 
ritate sedis apostolice conlirmantur. Ejus pretium 
illi soli norunt quibus perspectum est quantum ple- 
rique dignitati pontifici: detrahant eo nomine, quo 
lec quinta synodus vim et pondus ccumenicx obti- 
nuerit , licet renitentem Vigilium fuerit experta , qui 
maluit exsilium pati, quam suffragio suo illius defini- 
tiotiem approbare. Contendit quidem illustrissimus 
annalium conditor ex Evagrio et cxteris auctoribus, 
confirmatam fuisse synodum a Vigilio, sed eam com- 
probationem in id tenipus dilatam quo Vigilius ab 
exsilio solutus est, rogante Narsete duce, post libe- 
ratam a Gothis Italiam. Sed opus illi estzequo lectore, 
qui se conjecturis in re tanti momenti duci patiatur : 
cum econtra excipere soliti sint non solum novato- 
res, sed etiam plerique eruditissimi viri, errasse Grz- 
cos scriptores, qui de consensu Vigilii loquuntur ; 
quia constat ex Anastasio, pulsum in exsiliuin a Ju- 
stiniano cum aliquot episcopis, quod synodo refraga- 
teiur ; undc revocatus est precibus ltomanorum et 


confirmationis illius omnino non meminit. Non me 
latet viros eruditos ex eo vim concilii generalis tri- 
buere huic quint:e synodo, quod a Pelagio primo, et 
Gregorio Magno, aliisque pontificibus sub nomine 

uint:e synodi post czeteras quatuor recensita fuerit. 
Quod tamen alii sic explicant, ut pontifices illos au- 
cloritati lant:e synodi cessisse potius dicat, quani 
synodo auctoritatem addidisse. 

11. Qux a me dicta sunt eo animo ut repertam in 
bibliotheca Regia Vigilii epistolam commendem, quze 
omnes illas difficultates superat ; queque iis verbis 
concepta est, quibus uti decebat sedis apostolicze 
pontificem. Sane a Grzcis ipsis tanti facta est ad 
robur quiutx: synodi asserendum, ut eam in acta cjus 
synodi retulerint, et delinitioni synodic:e subjunxe- 
rint, ut ostendetur inferius. Unde patet summa fide 
scriptum ab Evagrio, Vigilium consensisse eynodo 
ἐγγράφως ; epistolam enim illam inter acta synodi le- 
gerat. Hxc sunt. Evagrii verba (Lib. 1v, cap. 54) : 
BrjOsoc μὲν οὖν ἐγγράφως συνθέμενος, συνεδρεύειν ox 
εζλετο : Vigilius autem per litteras consensit concilio, 
non tamen interesse voluit. Ex iisdem actis sine dubio 
hauseruut Photius, Zonaras, Cedrenus, Euthymius 
et Nicephorus, quod de Vigilii consensu tradunt. 
Cujus consensus meminit quoque sexta synodus in 
prosphonetico ad Constantinum Pogonatum impera- 
torem ; ubi postquam retulit Eutychis damnationem 
a Leone] decretam fuisse, et Marciano principe cum 
synodo Chalcedonensi susceptam, hxc verba subjun- 
guntur : Οὕτω νῦν μετὰ ταῦτα Βιγίλιος Ἰουστινιννῷ τῷ 
πανευσεδεῖ συμπεφώνηχε, xal τὸ τῆ; πέμπτης συνέδριον, 
τὰ φωραθέντα χαὶ λαήλόντα τινῶν ἀναθ:ματίζων συντάγ- 
pata βδελυρίος πληρέστα-α. Quos sic reddit vetus in- 
terpres : Sicut et Vigilius post hac Justiniano piissimo 
consonuit, et quintum concilium constitutum est, ut eo- 
rum opuscula qua latenter reperta sunt, repleta abo- 
minultioue, anathematizarentur. Que verba dupliciter 
explicari possunt. Vel hoc sensu, ut dicatur Vigilius 


p ii! eo consensisse cum Justiniano, ut concilium indi- 


ceretur ad damnationem trium capitulorum ; quamvis 
pontifex in contraria sententia perstiterit. Vcl illo, 
ut omnino cum Justiniano consenserit tam in concilii 
indicione quam in trium capitulorum damnatione. 
Qui ultima explicatio necessaria est, ne si primae 
hxreamus, alienum videantur a mente sua Patres 
exemplum protulisse, et longe dispar ei quod supe- 
rioribus verbis proposuerunt, de consensu Leonis et 
Marciani, totiusque synodi. 

lil. His addi potest eximium Pelagii Il testimonium 
ex epistola ad episcopos Istri: (Cap. 7), cujus adeo 
aperta sunt verba, ut mirari subeat qua ratione viros 
alioqui perspicacissimos fugerit tam expressa de Vigi- 
lio senteitia. Etenim prolixis verbis ibi refertur, sc- 
dem apostolicam per Vigilium initio quidem probasse 





429 


ΕΡΙΘΒΤΟΙΒ ET DECRETA. 


150 


tria capitula, et pro eorum defensione 3iu laborasse, A synodo de quibusdam solummodo personis actitatum ; 


I»nngoque tempore ad injurias usque certasse (quod 
de solo Vigilio intelligi potest), deiude cessisse, quando 
veritas se patefecit. Quas verba ad epistolam Vigilii 
respicinnt , qui re diligentius tractata, veritatem sbi 
affulsisse, seque tria capitula damnasse scribit, uL mox 
dicetur uberius. : ᾿ 

IV. Caeterum ut liquidius sententia hujus epistolze 
intelligatur, simulque faim: et dignitati Vigilii consu- 
latur, non alienum erit pauca de ipsius instituto in 
hac trium capitulorum controversia dicere. Tria illa 
capitula hec erant. 1. 105 episcopi Edesseni epistola 
ad Mariam Persam ; 2. Theodori episcopi Mopsuesteui 
persona, et ejus scripta ; 3. Theodoreti disputationes 
adversus duodecim capita Cyrilli Alexandrini. Ex his 
vibus capitulis Acephali, propago quxdain Eutychia- 
norum occasionem arripicbant non admittendi con- 
cilii Chalcedonensis, quasi Nestorium aliquo pacto 
foveret. Id. ex eo colligebant, quod epistolam Ibxe 
synodus approbasset, qux» tamen Cyrillum carpebat, 
in Theodori Mopsuesieni Nestorian:z liereseos aucto- 
ris laudes efferebatur, et utebatur blasphemis Ne- 
$torii verbis, quem non servato judiciorum ordine 
damnatum quoque fuisse dicebat in synodo Ephesina. 
Tum vero quod Theodoreto in communionem susce- 
j to, ejus tamen scripta adversus duodecim capita Cy- 
rilli, quibus Nestorii lxeresis proscribebatur, synodus 
Chalcedonensis non damnasset. Ex iisdem quoque 
capitibus Nestoriani lixeresiin suam instaurare nite- 
hantur, prolatis ex Theodoro Mopsuesteno testimo- 
niis, ct ex Theodoreti adversus Cyrillum dissertatio- 
nibus. Cum autem in id unum Justinianus incumbe- 
rct, ut Acephalos, qui graves in ZEgypto et inOriente 
niotus excitabant, legibus suis insectaretur, Theodo- 
rus Ceesarez?. Cappadoci:e episcopus, Acepbalorum 
f:3utor, et sectator Origenis a paucis annis proscripti, 
ad ultionem eoruin qu: contra Origenem gesta erant, 
et ut unminens Acephalis periculuui averteret, con- 
troversiam de tribus capitulis excitavit, ut Ecclesie 
pacem perturbaret. Pro ea itaque qua valebat gratia 
apud priucipeni pacis ecclesiasticz alioqui studio-um, 
per cuniculos rem aggres-us est. Spem Justiniano 
fecit ineund:e cum Acephalis concordi, si preter 
Theodoreti scripta alversus Cyrillum, epistola 1015 
EJesseni recitata in concilio Chalcedonensi, tanquam 
inrpia rejiceretur, εἰ Theodorus quoque illa epistola 
Jaudatus, tanquam  Nestorii parens damnaretur ; 
cujus famx Cxsarex episcopus ex eo quoque infestus 
erat, quod Origenis deliramenta olim refutasset. 

V. Justinianus utilitate publica, ut sibi quidem vi- 
debatur, excitatus, libello satis copioso tria illa capi- 
tula prod ; et ab episcopis Orientis damnari 
procuravit. Enimvero, quia trium capitulorum nego- 
tium nullius synodi judicio erat pr:ejudicatum, imo 
vero synodi Chalcedonensis dignitatein aliquo pacto 
violare videbatur, Orientis patriarch:e qui Justiniani 
decreto subscripserant, se vi-adactos fuisse Stephano 
responsali Roman: sedis professi sunt. Menas vero 
Constantinopolitanus episcopus eam conditionem ad- 
jecit, si h»c Romano episcopo non probarentur, 
snum sibi chirographum restitutum iri : quod sub 
jurisjurandi fide illi promissum est. Atque adeo Ju- 
stinianus sentiens nihil in hoc negotio quod Ecclesia- 
rum statum respiciebat, tentari utiliter posse sine 
sententia Romani pontificis, Vigilium Roma evocat. 
Pontificem Roma abeuntem Ecclesia Romana, po: 
vincix quoque Africanz , Sardinix, Hellados et llly- 
rici obtestat:e sunt, test? Facundo, ne ullatenus no- 
vitati acquiesceret. 

Antequam vero quid egerit in hac causa explicem, 
observandum est cum Pelagio et D. Gregorio, in liac 
controversia non disputatum fuisse de fide, sed de 
personis. Id testatur Pelagius I in epistola ad Childe- 
l^rtum regem Francorum, qui tunc in Oriente ca- 
pila qux:edam eztra fidem agitata fuisse scribit. D. 
(1oque Gregorius llibernix episcopos monet, in ea 


* Lib. i de Concord. sacerdotii et imperii, c. 13. 


C 


vel, ut Pelagii {ΠῚ verbis utar, nihil aliud, 1:isi de per- 
sonis actum. Quinetiam Vigilius in epistola quam 
edimus, disertissime adnotavit, in hac controversia 
non disputatum fuisse de fide, sed de personis. Unie 
patet liberam fuisse aliter atque aliter in hoc negotio 
censendi facultatem, sine ulla Christianz religionis in- 
juria : ideoque Vigilium, qui suam aliquot:es muta- 
vit sententiam, de sola levitatis vel metus suspicione 
periclitari. A qua suspicione tamen abesse tantum 
debet, ut potius singularis prudenti: laudem ex iig 
que in hac causa gessit, consequi posse videatur. 

Vl. Qui rerum ecclesiasticarum sunt periti, non 
ignorant duobus modis olim versari solitos fuisse 
summos pontifices in quxstionibus propositis, quce 
disciplinam respiciebaut, vel summo jure, vel renis- 
so. lluic temperamento et canonuui reinissioni locus 
erat, quando ob bonum unitatis, el pro resarcienda 
Ecclesi: pace, necessarium videbatur ea clementia 
uti. Eani clementiam Graeci oixovouiay vocant. Latini 
eorum exemplo dispensationem, ut alibi ostendi * ad- 
ductis veterum. Patrum et conciliorum testimoniis. 
Utroque agendi modo usus est in hac controversia 
Vigilius, nunc juris et canonum vigore, nunc eorum 
remissione, fidei et pacis Ecclesix studiosissimum se 
prxbens. Observatum quidem est ab eruditis, Vigilii 
que videbatur, inconstantiam, prudentix€ et maturo 
consilio esse tribuendam : sed non docuerunt euim 
agendi modum a canonica disciplina peperdisse. 

VII. Ac primo quide nihil aliud ab eo exspectan- 
dum erat statim post profectionem suam ex Urbe, 
quam ut votis Occidentalium favendo, se vetustatis 
vindicem prastaret. ltaque litteris ex itinere ad 
Menam datis, damnationem trium capitulorum re- 
prehendit, ct legatis ad Justinianum missis petivit ut 
patezetur eam. rescindi. Urbem deinde Constautino- 
muc m ingressus octavo calendas Februarii, anno 

41, Menam et alios capitulorum damnatores, illos 
quoque qui damnatoribus communicabant, a com- 
munione suspendit : quam tamen illis post quinque 
menses restituit, Theodor: Augustx rogatu. Ratio 
potissima cur dauinationi trium capitulorum refraga- 
reiur, h::c erat, quod existimaret nihil eorum qua 
in synodo Chalcedonensi gesta eraut, retractari pos- 
se, eo quod ea sit generalium synodorum auctoritas, 
ut de ii» qux illarum judicio semel ordinata et dispo- 
sita sunt, iteruin disceptari non debeat. Ea est enim 
retractationis significatio apud jurisconsultos, quam 
Grxce ἀναψελάφησιν vocant, sive. παλινδιχίαν. Itaque 
rei judicatzx€ exceptione repellebat novandi studium. 
Addebat quoque Leonis papae auctoritatem, qui con- 
ceptis verbis gesta synodi Chalcedonensis confirman- 
do vetuerat, ne res in synodo definite ullo colore 
quaesito retractarentur. Deinde vero cum legibus prin- 
cipum retractatio adversus sententias praefectorum 
prtorio intra duos annos peragi deberet, hiec tamen 
trium capitulorum retractatio adversus synodum 
universalem totius orbis consensu firmatam, post 
centum annos urgeretur, ut conqueritur Facundus . 


D Hermianensis : illud supererat, ut doceretur his ca- 


pitulis judicio synodi Chalcedonensis provisum fuisse. 
Quod luculenter docet Vigilius in constitulo, et ube- 
rius Facundus in libris ad Justinianum: neque tamea 
inde sequi aliquid fidei contrarium a synodo admis- 
sum luisse. 

VIII. Czterum etsi Vigilius nulla vi adigi posset ad 
subscriptionem, consensit tandem anno 548 ut in 
conventu 70 episcoporum h:ee causa Constantinopoli 
discuteretur : singulorumque suffragiis ad se scripto 
delatis, ipse Judicatum dedit ad Menam, quo tria ca- 
pitula damnabat. Hoc fecit κατ᾽ οἰχονομέαν, sive re- 
missionem et dispensationem canonicam, ad pace:n 
tum Orientalibus retinendam. Si quis id a ine couti- 
ctun putet, audiat Vigilium, qui pro se dicet in en- 
cvclica adversus Theodorum C:esareensem : Primuus 
quidem in eo quod pro scandalo refrenando coude- 





15] 


ΜΊΟΙΠΗΙ PAP.£ 


152 


aeendentes quarum Iam animi, 1195. aliqua dispensa- A tamen illis Jucieatt reseissione, el cxteris couditio- 


tione credidimus temperandos; quia tu jon eos pluri- 
lus annis inquieti «imm stimulator accenderas, qu;e- 
dam pro tempore existimavimus ordinanda, tali sci- 
licet conditione ut. omn: in postezum | perturbatione 
sopita, nihil ultra nec verbo, nec litteris quisquam 
facere ex exem causa presumeret, Eamdem causam 
dispensationis przetendit. clerus Romanus in epistola 
al legatos Gallicanos ; postea tamen tractatu habito, 
priedictus sanctus papa Virilins, sub altqua dispen- 
$atione, ipsam causam ordinaverit, sollicite monen- 
do, ne per oceasionem aliquam supradicta synodus 
pateretur injuriam. Sed obtinere nom. potuit Vigilius 
ab Afris, lHlivriciauis et Dalinatis episcopis, ut judicio 
$40 cederent : quin potis ab ejas se communione 
Su-penderunt. Ejas discessionis causas atrociore stylo 
persequitur Facundus in libello coutra Mocianum 
schelastieum, et. in epistola file catholic:e, ubi 
propterea Vigilius prievaricator dicitur. Egit. itaque 
enn priocipe eoram Me a patriarcha ,. pluribus 
episcopis el senatu, ut rescissis qui in hac causa 
utrinque gesta fuerant, in 'icerelur synodus, in qua 
adessent Áfrivanarum οἱ Ilivricianarum provincia- 
rum episcopi, quorum, ut ipse loquitur, fuerat scan- 
dalizata fraternitas, ut que oninium suffragiis proba- 
rentur, cum pace Ecclesie locum haberent. 

IX. Evocauti autem principi episcopos ex Afríca et 
Hil vrico, cum gre ac ne vix quidem pareretur, actum 
e» anno 551 cum  Vigilio, ut si nollent Occiden- 
vales episcopi, ipse solus cun Grecis tria. capitula 
damuaret, Renuente ponti. ce, edictum Justiniani de 
daumatione trimn capitulorum, suasn Theodori Cx- 
sareensis publice propositum est. Vigilius vero com- 
minatus est Gnecis episcopis commanionis sux sus- 
pensionem, si edicto conseusuti pr:eberent : idemque 
professus est Dacius Mediolanensis epi copus. Quam- 
webrem incenso ita Justiniaso ,. Vigilius in basilicam 
Sancti etri in Hormisda confugit ; unde per vim ab- 
ducere conatus. prztor, populi tumultu repellitur. 
Accepto Landem per imperaturis legatos sacrameuto, 
redit in dommn Placidianam. Sed multis rursum in- 
juriis affectus, et insidiis appetitus, noctu iterum sub 

4tale Christi Chalcedonem abiit ad Sanctam Euphe- 
miam. Unde missis a Justiniano senatoribus, et seor- 
Sin seiel atque iterum Petro referendario, evocari 
non potuit. Qain potius eucyclicam de calamitatibus 
suis scribit, deposilionisque senteutiam in Theodo- 
rum C:esareensem profert, et communionis suspcu- 
sionein. adversus Menam patriarcham Coistantino- 
politanum, ammo 552, Hanc Vigilii constantiam is 
evettus secutus est, ut remotis edictis, discussionem 
tium capitulorum integrim synodo future relinqui 
eonsense.it imperator, atque Menss et Theodoru-, 
οἱ alii episcopi veniam a Vigilio petierint, ob injurias 
ejus beatitudini vel sedi factas, ut tesiantar eorum 
lib^lli inserti constituto Vigilii. Men:ze mortuo suc- 
eessit Eutychius, qui statim fidei libellum Vigilio 
obuilit, mense Januarii, amne 555, et petivit ut com- 
muni tractatu controvers&e motz? delinirentur, Re- 


nibus cum Vigilio depactis. 

X. Convenit ergo synodus. quarto nonas Maii, et 
illu-tri legatione Emychii Constantinopolitani, et 
aliorum patriarcharum, atque sexdecim metropolita- 
norum, Vigiliun convenit, ab eo postu'ans ut cau- 
sam trium capitulorum cum ceteris episcopis disce- 
ptare vellet, quemadinodum suis litteris Eutychio 
pollicitus erat. llle causatus valetudinein, in poste- 
rum diem responsum distulit : quo pollicitus est ma- 
nifestare quod ei de tali conventu placuerit. Quibus 
verbis non signilicat quod viris eruditis persuasum 
est, scilicel se scriptis synodo satisfacturum ; sed 
potius indicat se conventum illum canonic:e svnodi 
loco non habere, qua de re perendie sit acturus. Ilic 
locus est magni moie;ti ad ferendum de consilio Vi- 
gilii certàm judicium. Viserat przcipue synodi in- 
dictionem ad sanandos Occide;talium episcoporum 
animos, qui lesi fuerant illa di:pensatioue qua usus 
erat al conciliandos Orientales. Ea couditio plicuerat 


D jastiniano, itaque conventus solorum Orientalium 


censeri non poterat a Vigilio legitimu et universae 
concilium. Quare secunda vice aditus a legatis syuo- 
di, abscisse re-pondit, se tum illis convenire non pos- 
$0, ut patet ex relatione a legatis *vuodo facta, quo- 
rum hwc sunt. verba: Ille vero re: pondit, non posse 
una nobiscum convenire, eo quod plurimi hic qui- 
dem sunt Orientales episcopi, pauci vero com eo : 
facere autem per semetipsum in scrij.tis seutentism 
suam, et offerre piissimo domino. Coutendebant econ- 
tra legati, conventum non esse diflerendum propter 
absentiam Occidentalium episcoporum ; precipue 
cum in aliis synodis cecumenicis vix duo aut Lies 
Occidentis epi-copi interfuissent, nunc vero adesset 
ipse Vigilius et aliquot Italiz, Illyrici οἱ Africze sa- 
cerdotes, Vigebat preterea illius rescriptum , quo 
ptomiserat Eutychio se cum fratribus uaitis de iac 
re traetatutum ; se autem cum illo communione jun- 
gi. Replicatio Vigilii non est actis inser:a, qux tameu 
colligi potest ex rei gestze serie, quam numero supe- 
riori adnotavimus. Eteuim legati dissimulabant verba 
rescripti; quibus se acturum ca de re in synodo ca- 
nonica pollicebatur. Porro canonica syuodus esse 
non poterat, quie juxta morem in aliis synodis ecu- 
meuicis observatum, non constabat ex legatisomuium 

ro: inciarum ecclesiasticarum. Neque esse quod ob- 
Jicerent, paucos csteris conciliis interfuisse Occi- 
dentales episcopos, cum ex actis synodicis constet 
illos gessisse vices Romani pontificis et totius con- 
cilii diceceseon Occidentalium. Qui mos tanto stu- 
diosius observari debebat in hac causa, quod «e 
scandalo  Occidsutalibus illato agendum — erat ; 
eaque esset Roman: Ecclesie consuetudo, ut vocatis 
iis quorum intererat, oflensiones amoverel, quemad- 
modum docent Leonis I epistolz ad legatos in Orier.- 
tem missos. Et in hac causa spe Vigilius professus 
fuerat iis verbis qu:e cleri ltomani epistola continen- 
tur: Sine conseusu. omnium, inquit Vigilius, ista qua 
et synodum Chalcedonensem in dubium venire faciunt, 


Bcripsit Vigilius sibi placere, ut discordia sopiatur, γι. D et scandalum (ratribus meis generant, solus [acere utd- 


γομένης κανογικῆς δυνόδον, habita sinodo. canonica, in 
ua tractatus et disceptatio fieri possit com uuitis sibi 
ratribus, ἅμα τοῖς ἐνωθεῖσιν ἡμῖν ἀδελψοῖς M A 
ποιησόμεθα. Cupiebat Vigilius svnodum in Italia lieri, 
sed refragante principe de loco, tandem inter eos 
convenit ante diem Pasche, ut ex:eqoato Latine liu- 
gu:e episcoporum numero his pontificibus Grecis qui 
tunc Constantinopoli presentes aderant, de iribus 
capitulis tractaretur, quemadmodum testatur Vigi- 
lius in constituto. Sed morz impatiens princeps sy- 
nodum coegil adversus pacta conventa, litterisque 
suis datis ad. patriarchas Cornstantinopolitanum, Ale- 
xandrinum, Antiochenum et vicarios Hierosolymi- 
tani. patriarchze, et ceteros episcopos Orientales'qui 
erant in urbe, ad controversiam de tribus capitulis 
iendam hortatur. In quibus litteris Judicati olim 

a Vigilio editi mentionem injecit, ut de pontilicis scn- 
tentia nullus videretur ambigendi locus; dissimulata 


latenus acquiescam, Quare interpellatas iteram ἃ pa- 
tríciis, quos imperator delegarat,et ab episcopis no- 
mine s spopon lit, intra dierum aliquot spatiuui 
quid eibi de controversia videretur, ad imperatoreni 
scripto transmissurum. Non est ergo quod viri eru- 
diti eam causam prx:ttendant. absenti: Vigilii, quod 
summi pontifices adesse non solerent in conciliis ge- 
neralibus : cum vera causa petenda st ex eo quod 
conventum imperfectum no'ueril pr?se:tia sua «cu- 
menicum reddere in offensionem Occideutaliuin. 1u- 
stituit atque synodus cognitionem suam de tilius 
capitulis, qux tandem defiii.ione sua damnavit. 

Xl. Interun. vero Vigilius intra viginti dierum 1u- 
dücias, quas ob :egritudinem petierat, constituiuun 
sutin ad Justinianum dedit, quo sententiam suam de 
tribus capitulis copiose explicavit. Theodori blasphe- 
mias configit, sed ejus nomini parcit, ad exemplum 
synodi Ephesinz : superfluum docet, et ad exprobra- 


135 


EPISTOL.E ET DECRETA. 


15$ 


tionem Theodureti tendere, si cjus. scripta adversus A lasse Justinianum, ut. Vigilium. prawaricatiene ar- 


Cyrillum. damaentur, cuin Cyrillus ipse et synodus 
Chalcedonensis niii! aliud ab eo exégerint quam ut 
Nestorio anathema diceret. De Ih:e epistola nihil re- 
tractandum post concilium Chalceionense. Ddinde 
prohibuit ne quis ordinis et gradus ecclesiastici aliter 
de tribus capitulis doceret, quain ipse suo constituto 
exprimebat. Attamen animadverti eum non adje- 
cisse anathema in eos qui contrariam opinionem 
toerentur. Quod ab eo summa prudentia factam est, 
ut ostenderet eam esse controversie conditionem, 
quie in utramque partem inllecti posset, si paci ec- 
clesiastic:e hac ratione consuleretur. Non potuit ali- 
ter respondere inierroganti Justiniano, qui senten- 
tiam Vigilii requirebat, non autem agebat de dispen- 
8atione ad concordiam Occidentalium et Orientalium 
resarciendam, quz aliter obtineri non poterat, quam 
tractatu inito sine contumelia Occidentalium. 
XIl. Hic vero dissimulare non possum, me longe 
abesse ab illustrissimi cardinalis Baronii senteniia 
Annal. eccles. ad an. 555), qui putat constitutum 
'igilii missum a Justiniano ad synodum ; nos coll:- 
p ex eo quod raüones in constituto prolate pro 
lxe epistola, discutiuntur et refelluntur in sexta col- 
latione. Ut vero aliter sentiain, impellor potius amore 
veri quam novatorum procacitate, qui ex hac narra- 
tione non leve argumentum trahi posse putant ad- 
versus pontiliciam auctoritatem, cujus scripta in 
synodo non -olum discuti, sed etiam refutari hinc 
probant, et. definitionem illius decretis promulgatis 
contrariam cum anathemate proferri. abieion si 
constitutum relectum fuisset in synodo, illius reci- 
tatio relata fuisset in acta, quibus inserite sunt mi- 
noris momenti relectiones. Argumenta autem illa pro 
lbx epistola, qui discutiuntur collatioue sexta, 
nota erant et trita, ut pote qu:e a sex vel septem 
annis summo studio contorquerentur ab adversariis, 
eiiam scriptis copiosissimis libris, quemadmodum 
factum est ἃ Facundo Hermianensi : ut necesse won 
sit confugere ad constitutum Vigilii, quasi inde illa 
excerpi necessarium omnino foret. Deinde promu!ga- 
(10 constituti aliena fuisset ab instituto et pru lentia 
imperatoris, qui darmsnationi triusn capitulorum cum 
totus incumberet, non debuit suis votis officere, Vi- 
gilii auctoritate prolata, qu:xe desiderium illius impro- 
baret. Imo vero ut facilius obtineret quem sibi pro- 
posuerat eventum, neu quis exspectaret quid priu- 
cipi Vigilius respondisset, quemadmodum pollicitus 
erat se facturum, per Constantinum sacri palatii 
quzstorem Justinianus synodo suggessit, Vigilii men- 
tem satis explicatam esse ex iis 418 szpius bac de 
re docuerat cum scriptis, tuin viva voce. Et ut sacrum 
eonventum ad damnationem trium capitulorum ani- 
maret, literas ea de re a Vigilio perscriptas ad Au- 
relianum Arelatensem, et ad Valentinianum Scythiz 
episcopuin, et seitentiam ab eodem pontifice latam 
adversus Rusticum et Sebastianum diaconos suos 
triuin capitulorum fautores, e Latina in Grzcam lin- 
guam versas, legendas exhiberi ab eodem quxstore 


B 


ueret, qui constituto aliter quam antea decernebat, 
UNE in eo cousilium aliunde melius depre- 
hendi non potest, quam ex oratione questoris, qui 
ad excitandos et provocandos Pawes auctoritatem 
Vigilii contra isthzec capitula scripto profert, non au- 
tem in pontilicis contumeliam. S me si quis ordinem, 
qui in conciliis cecumenicis obtinebat, diligcn:ius ex- 
pendere velit, quam longissime recedet ab iila. opi- 
nione, qua dignitas sedis apostolice violatur, mc- 
cumque facile consentiet adhibitum Vigilii nomen, 
ut gradus inde ad delinitionem synodi contra caji- 
tula strueretur. Prima eaim semper fuit in synodis 
ccumenicis sententia Romani ponüficis, qua non 
exspectata nihil decerni moris erai; quemadmodum 
servari solebat in scenatusconsullis ad orationem 
principum factis, ut dicam tomo Il de Concordia sa- 
cerdotii et imperii. lmpresentiarum solo Vigilii 
testimonio utar, qui sibi jus illud in hac causa vindi- 
cabat. Promissa namque principi intra viginti dierum 
inducias sua de hoc negotio deliuitione, Pelagium 


: diaconum ad episcopos inisit, ut eos moneret ne 


ante sententizx sux promulgationem quidquam ea de 
re decernerent : Antiquum et reqularem cusiodientes 
ordinem, inquit, ne ante nostra, hoc est, sedis aposto- 
lice, cui per Dei gratiam prasidemus, promulgationem 
sententie quidquam pro[erre tentrarent, unde scandali 
rursus, que sopita fuerat, oriri posset occasio. Itaque 
Justinianus, ne przeterinissa videretur in hoc negotio 
Vigilii a:ctoritas, constitutum quidem suppressiL, sed 
alias Vigilii priores sententias, quae annis superiori- 
bus ab eo late erant οἰκονομιχῶς, synodo exhibuit, ut 
in actis omnia rite et solemniter gesta fuisse videren- 
tur. Quare synodus quoque ipsa magnum decreti sui 
momentum 1n eo posuit, quod Vigilius tria capitula 
sipius et scripto el sine scripto condemnasset ; etsi 
conqueratur, quod conventui, licet illusiri legatione 
invitatus, interesse noluerit, satiusque duxerit pol- 
liceri se suam ipsius sententiam ad princi missu- 
rum. Cieterum an promissis steterit pontifex, omnino 
synodus reticuit, officio se suo satisfecisse rata, si 
sententiis a Vigilio latis, et in judicio ex inandato 
principis exhibitis, inniteretur : precipue cum de 
pontific.s contrario voto solemniter et juxta cognitio 
num ordinem non constaret. 

XIH. Czterum id valde angebat Vigilium, quod re- 
stitutionem pacis Occidentalium, quam unice expete- 
bat, his Justiniani artibus pessumdatam videret. 
Non solum enim numerus Occidentalium episcopo- 
rum exiquatus non fuerat in synodo, secundum 

acta conventa, de quibus egimus supra; sed etiam. 

igilii decretum a principe retentum in synodo pro- 
mulgatum non fuerat; quod ad majoris scandali. 
occasionem tendere, si tale quid accideret, Vigilius. 
in constituto disertissime professus fuerat. Quare in 
ea rerum omnium perturbatione consensum suuin 
prastare noluit episcoporum delinitioui; ideoque a 
principe pulsus est in exsilium una cum aliquot episco- 
pis et clericis synodo refragantibus, teste Anastasio. 


curavit. lc suut verba Constantini : Communiter p Contumeli:w enim illius apud Evagrium et czteros 


vero convenire invitatus (id est Vigilius) et ioc facere 
una cum sancta vestra synodo, pollicitus est per semet- 
ipsum facere et dare piissimo domino. Ut igitur etiam 
eu qua sepius ab ipso facta sunt ad. condemnationem 
trium capitulorum, vos audientes, ulacriores efficiamini 
de his (ormam celeriter proferre, direxit per me san- 
ciitati vesir& condemnationem ab ipso Vigilio religio- 
sissimo prolatam, etc., omnibus translatis ad Graecam 
linguam αὐ faciliorem scientiam vestre sauciitalis. 
Qui przsjudicio Vigilii perlecto, Patres alacriores εἴς 
fiei ad condemnationem existimabat, non adeo supi- 
nus erat, ut eorum impetum contraria ejusdem pon- 
tificis definitione retardaret. Deinde vero locus agendi 
de constituto hic erat, cum pollicitationem Vigilii 
principi factam quxestor recenset. Sed adeo mentio- 
nem ejus non injecit, ut potius id omnino dissimulet, 
ejusque luco alia instrumenta substituat. Ait vero vir 
Mlustrissiuus, bac instrumentoruin prolatione id ten- 


scriptores Grecos altum est silentium. Nisi fortasse 
suspicari libeat aliquam hujus dissidii cognitionem 
ad Michaelem Cerularium patriarcham Constantino- 
politanum pervenisse, qu supin:e cujusdam alluci- 
nationis occasionem illi prebuit. ls enim circiter 
annum 1051, ut a se per summum scelus repudiate 
communionis Roman: infamiam amoliretur, jam ab 
ipsis Vigilii temporibus , pap: nomen ex ecclesiasti- 
cis diptychis delet;m fuisse scripsit, epistola data 
ad Petrum Antiochenum episcopum. Mos enim ille 
apud summas sedes invaluerat, ut papa priore loco, 
deinde czelerorum m nomina tabulis 
ecclesiasticis , quas diptycha vocabant , inscripta, in 
sacrificii ordine recitarentur, ad testandam univerea- 
lis Eccleske communionem, a qua si quis illoruin 
excideret, nomen ejus e diptycbis expungebatur, ut, 
preter cztera, docent acerrim:e de noniine Joapnis 
Chrysostomi restitue::do, et Acacii expungeudo con- 


195 


VIGILII ΡΑΡ 


156 


tentiones. Sed Michaelis errorem statim Petrus ca- A quid de Vigilii negotio Petrus sentiret, ted tempus 


stigavit. /Egre namque ferebat, consortium cum Ec- 
clesia Romana dissolvi; quod litteris ordinationis sux 
et fidei testibus ad Leonem IX datis retinere cona- 
tus, desiderii sui compos evasit, ut patet ex Leonis 
responsione. Proferam autem ipsa Petri verba ex 
ejus epistola ad Michaelem , quxe habetur in codice 
manuscripto bibliothece Regi», quoniam non solum 


Περιέχεται τοῖς ἱεροῖς γράμμασι τῆς ἁγιωσύνης σου, 
ἡμην τινὰ σοῖς ἐνηχηθῆναι ὠσὶν, ὡς τὸν πάπαν τοῖς 
ἱεροῖς ἀναφέρω διπτύχοις. τοῦτο αὐτὸ ποιούντων καὲ τῶν 
ἄλλων πατριαρχῶν" καὶ ὡς οὐχ ἔδει τοσοῦτον ἀγνόημα 
ἀγνοῆσαι, καὶ μάλιστα πρὸ τῶν ἄλλων ἐμὲς εἰδότα, ὅτι 
ἀπὸ τῆς ἁγίας ἔχτης οἰχουμενικῆς συνόδον. ἐπὶ τάδε τῆς 
ἐν τοῖς ἱεροῖς διπτύχοις ἀναφορᾶς ἐξεχόπη ovoua τοῦ 
πάπα, διὰ τὸ τηνιχαῦτα Βιγίλιον μὴ ἀπαντῆσαι χατὰ τὴν 
σύνοδον, μήτε μὴν ἀναθεματίσαι τὰ παρὰ τοῦ Θεοδωρί- 
T^v χατὰ τῆς ὁρθὴς πίστεως καὶ τῶν δώδεχα κεφαλαίων 
τοῦ ἁ ἰου Κυρίλλον γραφέντα, xai ἐκ τότε. καὶ μέχρι 
τοῦ νῦν, ἀποτμηθῆναι τῆς καθ΄ ἡμᾶς ἁγιωτάτης ἐχχλησίας 
τὸν πάπαν. Mox : Τὸ δὲ χατὰ Βιγίλευν, πόσην οὐ προσι- 
πιμαρτυρεῖ ἀπροσεξίαν τῷ εὐσεῦτῖ χαρτογύλακί σου; εἰ 
γὰρ περὶ τῆς ῥητορικῆς pA nux σοφιστικὸς ὁ ἀνὴρ. ὡς 
ἐχούομε., ἀλλὰ νέος ὧν, ore πεῖραν ἔσχεν ἱγανὴν τῶν 
ἐχχλησιαστιχῶν.  Βιεγίλιος γὰρ [ἴσ. ἐπὶ] περὲ πέαπτης 
ἦν, οὐ μὴν δὲ ἐπὶ τῆς ἔχτης συνόδου. Διάστημα δὲ με- 
ταξὺ τῶν δύο συνόδων ρνθ΄ ἐστι. Τὸν δὲ συνέδη πρὸς 
μικρὸν τῆς ἀναφορᾶς ἀποτμηθῆναι, διὰ τὸ διενεχθήναι 
αὐτὸν πρὸς τὸν ἁγιώτατον πατριάρχην Μηνᾶν, καὶ xa0- 
αιρέσει τοῦτον ὑποβαλεῖν, ἕως οὗ xai πρὸ; ἀλλήγους οἱ 
ἀρχιερεῖς εἰρηντύσαντες χατηλλάγησαν. Ἐπὶ δὲ τῆς ἕχτης 
ἁγίας συνόδου ὁ ἱερὸς ἦν πάπας 'Αγάθων, ἀνὴρ τίμιος 
xui τὰ θεῖα σογός. Καὶ ἀνάγνωθι τὰ περὶ τῆς ἔχτης συνό- 
δον, ἥτις εἰώθει χυριαχῇ μετὰ τὴν ὕψωσιν τοῦ τιμίον 
σταυροῦ ἀναγινώσχεσθηαι. Ἐύρήτεις γὰρ τὸν εἰρημένον 
Ἄλγσθωνα εὐκλεῶς ὑπὸ τῆς ἁγίας ταύτης συνόδον ἀνακχη- 
ρυττόμενον — Erxl δὲ τούτοις, wy μάρτυς ἀπαρά- 
ἡρᾶπτος, καὶ ἄλλοι σὺν ἐμοὶ τῶν τῆς ἐκκλησίας ἐλλογίμων 
πολλοὶ, ὅτι ἐπὲ τοῦ μαχαριωτάτου πστριάοχου Ἅντιο- 
χείας χκυρίον Ἰωάννου, ὁ πά , Ἴων 
vui αὐτὸς ἀχούων, ἐν τοῖς ἱεροῖς διπτύχοις ἀνεφέρετο. 
καὶ ἐν Κωνσταντινουπόλει δὲ πρὸ χρόνων τεσσαράχοντα 
xul πέντε, εὗρον ἐπὶ τοῦ μαχαριωτάτου πατριάρχον 
χυρίον Σεργίου τὸν δηλωθέντα πάπαν ἐν τῇ ὑείᾳ μυστα- 
γωνίᾳ μετὰ τῶν ἄλλων πατρ'αρχῶν ἀναφιρόμενον. “Ὅπως 
d ὕστερον ἡ αὐτοῦ ἀνεχόπη ἀναφορά, καὶ [ἴσ. δὲ ἣν] 
ἦν αἰτίαν, ἀγνοῶ. , 


Unde patet Sergium patriarcham, qui sedem Con- 
stantinopolitanam tenuit ab anno 997 usque ad an- 
num 1017, communione junctum fuisse cum Joanne 
XIX seu mavis XVII, qui sedit ab anno 10035 ad an- 
num 1009 (Baron. in Annal. ad ann. 1009), quemad- 
modum ex Petri epistola observavit quoque illustris- 
simus Aunalium conditor. Sed aliquot exinde annis 
effluxis, iterum discessere Graeci ab ea unitate quam 
Joannis illius sedulitas restauraverat. Dissidii hujus 
ultimi causam ignorare se, id est, justam sibi non 
videri, profitetur Petrus Antiochenus. Alioquin difli- 
cile non erat eam indicare, si quis repulsam expen- 
deret, quam passi sunt legati ab Eustathio Constan- 
tinopolitano ad Joannem XVIII missi , anno 1026, ut 
pontificis consensum ad universalis patriarch:e no- 
men episcopo Consta:itinopolitano concedendum am- 
plissimis muneribus exambirent. Quatenus ejus con- 
sensu liceret, Ecclesiam Constantinopolitanam in suo 
orbe, sicut Roma in universo, universalem dici et ha- 
beri, ut loquitur Rodulphus Glaber (Lib. tv, c. 1). 

XIV. Cxeterum ut ad res Vigilii redeam, óbservan- 
dum est synodi quint» definitionem editam fuisse 
anno 555, quarto nonas Junias, anno 27 imperii 
Justiniani, post consulatum Basilii anno 12, ut patet 
ex collatione octava ; ante vero sextum idus Decem- 
bris ejusdem anni, id est post sex menses a solutione 
synodi, Vigilius decretalem epistolam dedit ad Euty- 
chium, quia tria capitula condemnat; ita ut hinc 
pc; spicere liceat, brevem cjus fuisse in exsilio mo- 


etiam docent, ex quo Greci patriarche nomen Ko- 
mani pontificis e diptychis eraserunt ; de quo deinde 
restituendo, οὗ ἐνόματος ἀναγοράν dicebant, ad restau- 
randam Ecclesix unitatem tantopere laboratum est, 
ut testantur Georgius Pachymeres et Nicephorus 
Gregoras, qua de re alibi. 


Sacris sanctitatis tue litteris continetur, fama ad te 
perlatum, me in sacra diptycha papam retulisse, 
tdemque praestitisse ceteros patriarchas. Que culpa a 
me, preter ceteros, abesse debuerat ; quippe qui nove- 
rim, quod a temporibus sextae synodi usque ad hanc 
etatem, pape nomen e diptychis excisum fuerit; quo- 
niam Vigilius synodo interesse noluit, neque damnare 
qu& adversus rectam fidem et duodecim capita Cyrilli 
scripserat Theodoretus. Atque ex illo ad hoc u 
tempore, pra:cisum esse papam a vestra [nostra ex Gr.] 
sanctissima ecclesia. Mox : Que ad Vigilium spectant, 
quantam pre se [erunt religiosi chartophylacis tui 
oscitantiam ! Licet enim in rhetorica arte, ut ferunt, 
sit apprime versatus, attamen in hac ejus adolescentia 
nondum satis callet res ecclesiasticas. Vigilii tempus 
refertur ad quintam , non autem ad sextam synodum. 
Intervallum autem duarum synodorum est centum et 
riginti novem annorum. Accidit autem, ut ad pauxil- 
lum temporis ab ejus recitatione abstineretur, ob dissi- 
dium ejus cum. Menna sanclissimo patriarcha, quem 
ille suspensione mulctaverat, donec sacerdotes adin- 
vicem in pacem redierunt. Papa autem erat sezte sy- 
nodi temporibus Agatho vir clarissimus et in rebus di 
vinis exercitatus. Lege vero quee sextam synodum spe- 
ctant, que quidem solet relegi die dominica post [es:um 
Fxaltationis venerabilis crucis. Etenim invenies pre- 
dictum Agathonem a sancta illa synodo summis laudi- 
bus efferri. Praterea vero, ego sum testis omni exce- 
ptione major ; plurimi quoque mecum e gremio Ecclesie 
praestantes virt, quod sub. beatissimo domino Joanne 
Antiocheno patriarcha, Joannes ejusdem nominis papa 


ὁ πάπας τῆς; Popma, Ἰωάννης ( Romanus in sacris diptychis recitabatur. Quinetiam 


ante annos quadraginta quinque, cum ad urbem Con- 
slantinopolim accessissem sub beatissimo patriarcha 
domino Sergio, inveni praedictum papam una cum aliia 
patriarchis inter. divina mysteria recitatum. Quomodo 
tero deinceps ejus recitatio precisa (uerit, quamve ob 
causam, penitus ignoro. 


ram. Est autem oper:e pretium expendere, quinam 
ille verba in re adeo implicata adhibeat, uibus di- 
gnitatem suam tueri possit adversus synodum Con- 
stantinopolitanam, sine ulla principis et episcoporum 
offensa. Plane, si verum amamus, omnino fateri ic- 
cesse est, altas in mentibus hominum tunc temporis 
egisse radices traditam a majoribus sententiam de 
summa sedis apostolice auctoritate. Cum enim de 
ceteris synodis cecumenicis ea reverentia loqui soliti 
essent summi pontifices, ipseque adeo Vigilius in hoc 


D decreto, scilicet ut se eas suscipere , amplecti οἱ de- 


vota mente venerari profiterentur, ut pote qux sedis 
apostolice suffragio et universolis Ecclesix cousen- 
sione firmat essent : hanc quintam synodum Vigi- 
lius ne quidem synodi nomine cobonestat : iempe 
illa ratione motus, quod ejus celebrationi, iis condi- 
tionibus quibus facta est, cousensum non praebuis: ct, 
ut adnotavimus numero X. Deinde vero, quod etsi 
vitium illius ex postfacto dissimulasset, a constitui 
sui promulgatione cessatum fuerat, ut monui. Quod 
vero ad rem ipsam attinet, ipse sua auctoritate, suo- 
que decreto tria capitula damnat : quoscunque vero, 
n jam illa condemnaverunt (his verbis synodum 

onstantinopolitanam significat), lidem a qualuor sy- 
nodis przcdicatam amplectentes, cos fratres et consa- 
cerdotes esse definit, id est, eos cominunioni sue 
adjungit, eorumque sententizx* robur illud impertitur, 

od ex consensione cum ipsius decreto trahere de- 
bent. Eamdem sententiam superioribus epistole ver- 


157 


EPISTOL.E ET DECRETA, 


138 


bis sic expresscerat : Que a nobis definiri debent, τ A — XVIl. Enimvero ne quis ambitiosum hoc Vigilii 


velante Domino, et investigata veritate , salubriter im- 
pleia sint, quasi. diceret hanc quxestionem, licet ab 
episcopis discussam in synodo, et eorum suffragiis 
decisam, sedis apostolic: decreto esse peremptorie 
definiendam. Unde hoe suum decretum διατύπωτιν 
appellat, ad principum exemplum. 

V. Itaque Grzci, ne dubitari posset in posterum 
de quinte synodi auctoritate, decretum istud Vigilii 
in acta retulerunt. eoutinenter post definitionem sy- 
nodi : quemadmodum colligere licet ex eo quod 
exscriptor antiquus ejus exempli, quod proferiinus, 
hac epistola finem actis synodi impositum testatur. 
Verbum enim solemne librariis antiquis, quo finem 
operis designabant, nempe τέλος, vel explicit, quo 
utitur aliquando Hieronymus, amanuensis noster ex 
actis in suum excerptum sincere transcripsit. Finis, 
inquit, octavi libri synodi Constautinopoli congregate. 
Deinde vero lemma, seu titilus hujus epistole satis 
docet, praescripta esse in eodem codice acta synodi : 
Vigilii epistola ad Eutychitm x,0 πρὸς πᾶταν t.» 
προχειμένγ» ἁγίαν σύνοδον : Et ad prajacentem. san- 
etam. synodum. Quare Photinus patriarcha Constan- 
tinopolitanus, licet infensissimus Ecclesi: Romare 
hostis, ab jis verbis temperare non potuit, quie Vi- 
gilii auctoritatetu in confirmanda hac $y200o signili- 
cant, satisque docent, post habitan synodum, pon- 
Aificis decretum accessisse. ITec sunt. cjus verba : 
Παρήν μὲν τῇ πόλει, o) παρῆν δὲ τῇ συνόδῳ" ὡς Sb xui 
αὐ πρόδυμος εἰς τὴν συνδρομὴν τῆς ἱερᾶς ἐμηγύρεως 
x τέ vn, ἀλλ᾽ opes τὴν xot» τῶν πατίρων πίστιν 
ἐπεχύρου af 0c. Aderat prasens in urbe, sed non in- 
Aererat synodo : e!si vero non adeo prono animo esset 
erga sacri concilii coetum, nihilominus tamen commu- 
nem Patrum fidem libello confirmavit. Eadem senten- 
1ia refertur in vetustissimo codice manuscripto Ara- 
bico, in quo canonum oollectio ad usum Ecclesiz 
Alexandrin:z continetur : quem penes se habet vig 
clarissimus Gilbertus Gaulminus libellorum supplicum 
magister, Arabic:ze et ceterarum Orientalium lipgua- 
rum peritissimus. Collectionis hzc sunt verba : Ez- 
communicavit synodus ét moriuos, quod antea non 
prastitum nisi in vivos solos ; ΤΗ͂Σ loc patriarcha 
Romano sciente, qui et confirmavit, et scripto ad. im- 
peratorem da:o fidem suam pro[essus est. Ejusdein 
viri Jiligenti:e lioc quoque testimonium debemus, 
quod ex codice manuscripto Arabico historix eccle- 
siasticxe Ibn Patric excerpsit et interpretatus est, et 
superiore: lecum ftomanus patriarcha presens sy- 

o nec adirit, nec legatum misit, sed consensum 
prabuit, dictaque Patrum suscepit. Auctor iste Patric 
scepius laudatur a Georgio Eluracin scriptore histo- 
rie Saracenicm, edito superioribus annis ab Erpen- 
nio. 

XVI. Per istud Vigilii decretum. quinta synodus 
velut universalis admissa est, non solum in Ortente, 
sed etiam in Occidente. Ünde Pelagius I, Vigilii suc- 
cessor, universalis concilii nomen illi arrogat in 
epistola ad Narsenm patricium et ducem Italice, agens 
de Liguribus, Veneticis ct 1 tricis episcopis, qui a 
sedis apostolice cominunione discesseraut. ob illam 
synoduin. Si- quid eos, inquit, de judicio universalis 
concilii, quod Constantinopoli per primam nuper ela- 
psam indictionem actum est, forte movebat, ad sedem 
apostolicam, quomodo semper [actum est, electis ali- 
quibus de suis, qwi dare et accipere rationem possent, 
dirigere debuerunt, Eam synodum susceperunt quo- 
que Pelagius Il et Gregorius M. (lib. 1, ep. 24), Hie 
vero se illam quinti concilii nomine pariter cum 
cxteris quatuor venerari profitetur in cpistola ad 
Joannem CP., ut taceam de ceteris sumiis pontiti- 
cibus, et de sext:e synodi Patribus, qui eam syno- 
dum zxqnali cum ceteris cultu et reverentia excepe- 
runt. Neque est quod aliquis sibi persuadeat viris 
doctis ejus sx:culi exosam fuisse, quod ejus mentio- 
nem nullam fecerit Cassiodorus in Divinis Institutio 
Bibas. Nos enim aliam hujus silentii rationem mox 
investigabimus, que ab aliis ex parte indicata est. 


PirnorL. LXIX 


C 


D cretum Vigilii tueatur, in epistola illa 


decretum existimaret, ipse rationes qux? se ad hane 
sententiam ünpulerint, has assignat. Nempe quod 
offeu-iones et scandala qu:e generis humani hostis 
per disputationem de tribus capitulis invexerat, jam 
*ed:4a essent, paxque reddita esset Ecclesie post 
illorum damnauonein, οἱ veritas affulsisset in his 
ambiguis controversiis. Unde colligere licet lIlyricia- 
narum et Africanarum proviiciarum episcopos prio- 
ris sententiz ituisse, et communicalis cum Vigi- 
lio consiliis, Orientalium communienem amplexos : 
unde factum, ut deinceps inter schismaticos non 
recenscantur. In reliquo Occidente Franci ei lHispani 
communionem apostolicz: sedis relinuerunt : quem- 
admodum etiam ltalio episcopi, postquam Thnsci 
a Pelagio I moniti statim in ollicium redierunt. Soli 
Istrie, Veneti et Liguri:x episcopi, qui sub dominio 
Longobardorum degebant, pertinaci animo schisma 
foverunt usque ad Gregorii M. tempora, qui virus 
illud etiam apud Hibernos sanavit. Mentio pacis et 
scandalorum sedatorum injecta viam aperit dispen- 
sationi, quam hoc ultimo decreto renovat. Non enim 
abstincre possum, quin dispensationi banc ultimam 
uoque delinitionem Vigilii tribuam, cum videam 
ontium scholasticum , qui hac :etate floruit, ea 
sola ratione quint: synodi decretum fulcire, nempe 
ees latuin Sit xac' οἰχουομέαν, ut ille ait, existimante 
ustiniano his eapitulis damnatis, Acephalos, seu 
llesitaules unitatem Ecclesie et synodum Chal 
cedonensem amyplexuros. Verba Leontii hzc sunt 
actione 6 de sectis : Ὅτι γατ᾿ οἰκονομίαν τινὰ τοῦτο 
ἐποίησεν ᾿Ιονστινιανάς. Ἐπειδὴ γὰρ ἑώρα τοὺς Auxpuo- 
μένους διὰ τοῖτο ἀποστρεφομένονς τὴν σύνοδον, ἐνόμισεν 
ὅτι ἐὰν ἀναθεματίσῃ αὐτοὺς. ποιεῖ δεχθῆναι τὴν σύνοδον» 
Ἡγήσατο οὖν δύο τινὰς ἀναθεματίσαι, εἰ xai μὴ ἐδεε 
αὐτοὺς ἀναθεματισθῆναι. ἵνα ποντῶν τὴν ἕνωσιν ποιήσῃ 
καὶ διὰ τοῦτο ἀν:θεμάτισεν αὐτούς. Καὶ ὅαως οὐδὲ 
οὕτως ἐδέξαντο οἱ Διαχρινόμενοι τὴν σύνοδον. Secundum 
dispensationem quamdam hoc. fecit Justinianus (inter- 
pres male vertit, certo eoncilio). Cum enim videref 
Hesitantes propter loc aversari synodum (Chaleedo- 
nensem), existimavit, quod si anathematizaret. illos 
(Theodorum et Ibam), synodus reciperetur. Ideoque 
duos anathematizandos duxit (quauquam 608 minime 
anathiematizatos oportuit), «t omnes ad unitatem redi- 
geret. Ilanc igitur ob causam illos anathemati subjecit. 
Verum ne sic quidem llasiantes synedwm  recepe- 


nt. 

XVIII. Ceterum Vigilius aiam quoque rationem 
hujus ultimi decreti assignat, nempe veritatis agni- 
tionem, quz sibi anxie et sollicite perscrutanti vete- 
rum Patrum scripta, tandem affulserit. Pertinere 
autem ak ad oflieium probi et prudentis viri, a 
priore sententia discedere, postquam rei disceptata 
zquitas comperta fuerit : quod przcipue locum ha- 
bere docet in controversiis ecclesiasticis, idque pro- 
bat illustri beati Augustini exemplo, qui retractatis 
lucubrationibus suis, aliqua adjecit, aliqua vero 
emendavilL, lisdem vestigiis hxret Pelagius 1l ut de 
rolixa ad 
episcopos l.trie data, qux» a Gregorio M. chartis 
ecclesiasticis tunc operam dante sub Pelagio scripta 
est, teste Paulo diacono (Iib. m de Gestis Longobard. 
cap. 90 ; Pelag. 11 epist. ud episc. Istric, c. 1). Obji- 
ciebaut Istri episcopi ad excusationem sui scbisma- 
tis, in cause principio sedem apostolicam per Vigi- 
lium papam dainnatoni trium capitulorum restitisse. 
Hespondet Pelagius, Latinos homines et Grecitatis 
ignaros errorem tarie cognovisse; et subjungit : 
fanto eis celerius credi debuit, quanto eorum constan- 
lia, quousque verum coginoscerent, a cerkamine non 
quievit : quorum consensum cerle [ralernitas vestra 
despiceret. si ausu precipiti priusquam verum cogno- 
scereut, consensissent. At postquam diu ab eis labora- 
tum est, el longo tempore ad injurias e certatum, 
hinc vestra fraternitus peneet, quia tot labores repente 
non relinquercnt, nisi quee vera sunt agnorissent. Pro- 
bat autem duobus exe:nylis eum esse divini consilii 


9 








139 


ViGILII PAPJ£ 


ἘΝ 


o: dinein, ut sepe veritate commendet eorum opera, A excipiat a Tertulliano liec. aduotata in odium Psv- ^ 


«qi diu.contra ipsam luctati sunt. Paulum contuma- 
ven àxversus Evangelium sic sue fidei predicato- 
vens fecit, ut. cunctis quibus per illum [nerat predicu- 
tsrus, ostenderet, quia valde verum est Dei Evangelium, 
quod εἰ tata duritia inclinata praedicaret. Addit alte- 
vain Petri exemplum, qui reprehensus a Paulo, quod 
gentes recens ad fidem conversas, ad Judaismi czere« 
rhonias impelleret, consilium mutavit. Unde conclu- 
vit : Si igitur in trium capitulorum nego:io aliud cum 
veritas quameretur, aliud inventa veritate dictum est; 
cur mutatio sententie |uic sedi in crimine objicitur, 
qne a cuncia Ecclesia in ejus auctore veneratur? Non 
cuim matatio sententie, sed consluntia sensus in culpa 
e$t. Quando ergo ad cognitionem recti intentio incom- 
iniltabilis permanet, quid obstat, si ignorantiam suam 
deserens, verba permutet? 

XIX. Qux»reundum superest, cujus rei veritatem 
assecutus sit. Vigilius, que ill:m antea lateret.- 1 
autem colligi potest ex illa epistola Pelagii ἢ collata 
eum verbis constituti Vigiliani. Quippe prima regula 
quie in cozslitulo firitur, hiec est : Nil.l ex. iis quie 
quoquomodo disposita sunt in concilio Chalcedo- 
nensi, posse in quastionem deluci, seu retractari, 
«eujus regule probatio petitur ex epistolis Leonis 
pape ad Leonem imperatorem , et ex epistolis Sun- 
plicii ad Zenonem. Econtrario Pelagius docet (Cap. 
13, 18) solam fidei causam, quie definita est in con- 
cilio Chalcedonensi, irretractabilem esse : cetera vero 
emnia, quxe discussa sunt in illa synodo, ad privata 
negotia pertinere, Leonis testimonia interpretatur 
' Gap. 19), et ex eo probat licentiam tribui , ut quid 
illic extra fidei causas de personis gestum est retracte- 
tur. Unde recte concludit, de Ie epistola, etsi pro- 
bata fuisset in synodo Chalcedonensi, iterum disce- 
ptari posse. Secunda regula juxta coustitutum hec 
est, 608 qui in communione et pace Ecclesie mortui 
sunt, post obituin non posse subjici a»atliemati. 
Qaam regulam confirmat Vigilius allatis Leonis et 
Geiasii testimoniis. Unle sequebatur Tlieodorum 
post mortem dainnari non posse. Pelagius vero docet 
ex Augustino, post mortem quoque eos recte damna- 
ri, qui h:eresin professi sunt, cum culpa in fide per- 
peiraia nec morte. intervenien:e. laxetur. Nempe ad 
exemplum perduellionis reorum, quorum memoria 

st inortem. damnatur, et bona adicuntur fisco, 
icev omnia erünina mortalitate exstinguantur, ut 
loquitur Papinianus. Quod attinet ad. Theodori do- 
gmata, ea quidein in constituto, anathemate damnan- 
tur ut impia et blasphema : ita tamen ut ibi signili- 
e*tur, non omnino liquere, an revera Theodorus illa 
scripserit. At vero in ultimo suo decreto Vigilius 
docet, sibi tandein manifestissime patuisse, διὰ 
za 0acae ἀληθεῖία "5 ἀν nies veritate, Theodorum blasphe- 
miis quamplurimis libros suos fae lavisse. 

XX. Ex epistolis Vigilii et Pelagii colligere licet 
unam et alteram regulam apprime utileni, omnibus 
disceptationibus ecclesiasticis valde accommodatam. 
Earum yriua est : Fidei canonein mutàri non posse, 
el questiones dogmatum universalis synodi judicio 
-einel sopitas , iterum excitari non. debere. fHegula 
quidem fidei, inquis Tertull. (De Virginibus veland. 
e. 1), una omnino est. sola immobilis et irre[ormabilis. 
H. In aliis causis extra fide:n, id est in capitibus 
discipline, qux versautur non solum in fací(o, sed 
etiam in jure, veritatem nunc latere, nunc aperiri : 
qui cum sese prodiderit, priores constitutiones im- 
mutandas, sive a conciliis generalibus, sive a summis 
pontificibus profect:e sint. Quod non solum Vigilius 
profitetur in epistola nostra, sed ctiom Pelagius lI 
(iz pist. ad ep. Istrie, c. 19). Specialis, inquit, syno- 
d«lium conciliorum causa. est fides. Quidquid ergo 
prater fidem agitur, Leone docente. ostenditur , quia 
uihil obstat, si ad judicium revocetur. Tertullianus 
quoque in eamdem sentertiam ait : Hac lege fidei 
manente, cetera jam discipline et conversationis ad- 
mittit. novitatem correctionis, operante scilicet et 
proficiente usque in. finem gratia. Dei. Ne quis vero 


chicorum, quos ipse vocat, a: asserendam  novaui 
paracleti sui disciplinam, cozifirmanda est. regula a 
nobis posita lucalento B. Augustiui testimonio. 7psa 
aMipilis (conciliz), lo aie sepe priora a postcriori- 
us emendantur, cum aliquo experinentcrerum operi- 
tur quod clausum erat, et cognoscitur quod latebat stne 
ullo typho sacrilega superbie, sine ulla inflata cervice 
arrogantic, sinc ulla contentione livide invidie, cum 
sancta humilitate, cum pace catholica, cum charitate 
Christiana (Augustin. lib. 11 de Bapt. cap. 5). 3adicia ' 
vero data in privatis negotiis a sede apostolica , 
quin retractari possint, et si opus sit. emeadari ab 
eadem se.le in concilio, sive generali, sive speciali, 
dubitari non potest, ut alibi copiose ostendi. 

XXI. Hic qu:ri non. ineleganter potest, cur h:ec 
epistola deíiciat in actis Latiuis. Cujus rei hanc. esse 
puto causam, quod acta Grzeca, statim post damnata 
capitula, versa sunt in Latinam linguain, Vigilio tra- 
dita, ut deliberare posset de ilorum approbatione 
vel rejectione. Nemini vero, deinde cur fuit, actis 
Latinisepistolam Y igilii adjicere, cum satis videyetur, 
ad exemplum ceterarum epistolarum pontificiarum, 
hanc regestis Vigilii contiueri : quorum tamen cum 
sit facta Jactura, istam quoque epistolam intércidere 
necesse fuit. Dubitari vero non debet quin statim 
interpretationein Latinam aggressus fuerit zi 
utriusque lingux: peritus, ad usum Vigilii et Occiden- 
talis Ecclesix ; cum id in more posituui fuisse doceant 
veteres interpretationes anatliematismorum Ephe- 
sin:e synodi, οἱ integre? Chalcedonensis, atque sexte 
synodi. lu hac vero causa omnino maturan.la erat 
Latina interpretatio, ut possent acta Vigilio exh.- 
beri, apud se deinde consulturo, ut dixi, de triutn 
capitulorum damnatione. Qaare statim atque collatio 
óclava finem accepit, ubi trium capitulorum damia- 
tio continetur, sine dubio acta synodi Latine versa 
Vigilio tradita fuerunt. Sane interpretationem Lati- 
nam antiquam esse discus, non solüm ex actis 
concilii sexti, ubi refertur, Latinum exemplar quint:e 
synodi servati fuisse in patriarchio Constantinopo- 
litano; sed etiam ex Giegorio Magno, qui exempla- 
ria hujus synodi Latina ad Theodelindam Longobar- 
dorum regiuam misit. 

XXII. Ex eo autem quod antiqua conjicimus esse 
acta Latina quie hodie exstant, sincera quoque illa 
prestare debemus, omneuique ab eis imposturz et 
mutilatiogis suspicionem aimoliri, quam tamen viri 
eruditi probabiliter induxerunt. .[imposturam sape:e 
ilis vidctur epistola ad Joannem Antiochenum sub 
Thcodoreti nomine prolata in 6 collatione, quam ab 
Eutyehiano aliquo nebulone actis intrusaim . putant, 
ut Cyrillum conviciis proscinderet. Alienum enim 
esse aiunt a modestia Theodoreti, ut manibus Cyrilli 
deluncti se infestum exhibeat, cujus viventis concor- 
dian: et communionem una cum Joaune Aytiocheno 
fuerat amplexus. Adilunt ex chronico Nicephori pa- 
tiarch:e, Joanuem Antiochenum e vivis exemptum 
3ate Cyrilli obitum, ita ut de hujus excessu Theodo- 


D retus Joanni gratulari non potuerit. Hoc. argumento 


non inueleganter dici potest, niendum | irrepsisse imn 
eyistole inscriptionem, el pro Joanne, restituendum 
esse Domnum successorem Joannis : precipue cum 
δ᾽ ἔπ) post epistolam recitetur fragmentum allocu- 
tionis, quain Tlieodoretus Antiochi: dixit presente 
Domno, in qua morti Cyrilli insultans. profiWetuit 
mortuam esse invidiam, obrutam contentionem, ct 
Orientein atque Z£gyptum sub uno jugo esse. Iaiquio- 
rem enim erga Cyrilli etiam fato functi inemoriama 
semper se prebuit Tlieodoretus, quemadmodum  d:- 
scere licel ex ejus epistola ad Boinnum Antioche- 
nim que est EI2inter editas;ail.n.: ce:erarum diece- 
$eon episcopos ignorare insitum. duodecim capitibus 
(Cyrilli) venenum. Quamvis illuà quoque dici posse 
Sidesiur epistolaan ad Joannem Antiochenum ion 
accipiendam esse de Cyrillo : iu. quo lapsum esse 
oportet eum qui jussu quintx syouodi loca execrpsit 
ex Theodoreto, qux in collaüione sexta recitata 


441 


EPISTOLA ET DECRETA. 


443 


Ἃ " 
sunt. De quodam potius episcopo Antiochen:e sedi A Didymi et Evagrii, quos Soplironius ᾿Οριγένους μυττη- 


subdito Theodoretus loqui videtur, ut pote de cujus 
tumulo statuendi jus et auctoritatem Joanni Antio- 
cheno tribuat. Procurandum est, inquit, et oportet 
tuam sanctitatem hanc suscipere [estinantiam, et jubere 
collegio mortuos asportantium (id est co,ialis, seu 
vespillonibus) lapidem aliquem maximum et gravissi- 
mum lcro imponere, ne iterum huc perveniret. 
ΧΧΠΙ. Truncata vero et mutilata es-e acta Latina 
ex eo probant eruditi, quod in eis nulla iustituatur 
cognitio de causa Origenis, quam tamen in quinta 
synodo peractam fuisse constat. Ex antiquitate vero 
Latinz interpretationis ducere oportet, cur in actis 
nostris omissa sit illa damnatio, qux hoc ordin^ de- 
creta est. Justinianus interim, dum Vigilius deliberat 
an cedere vel contendere malit ob tria cajitula, 
edicto suo synodum interpellavit, ut Origenis secta- 
rios anathemate confoderet. Aditus fuerat princeps 
libello sibi oblato, ab Eulogio, Conone, Cyriaco el 
Pancratío monachis, qui conquerebantur aliquos esse 
morvachos Hierosolymis, qui impios Origenis errores 
proliterentur. Ejus libelli exemplum litteris suis ad 
synodum datis adjunxit : suum quoque ipsius edi- 
ctum, quo nugas illas olim refutaverat , et a Vigilio 
anathema adversus Origenem et blasphema capitula 
ex operibus ejus excerpta impetrarat. Rogavit itaque 
synodum, ut non solum capitula illa iterum sua au- 
ctoritate configeret, sed eos etiam qui nunc, vel in 
pesterum eadem sentirent. Damnatione Origenis 
ejusque sectatorum Didymi et Evagrii peracta, relatio 
seu ἀναφορὰ negotii mitlitur ad imperatorem, ex qua 
verba aliquot excerpsit Evagrius. Hoc ordine, quae 
ad Origenem ejusque fautores pertinent, gesta fuisse 
, patet ejusdem Evagrii testimonio, qui diserte adio- 
tavit, post trium capitulorum damnationem, causam 
Origenistarum discussam fuissc. Sed obiter castigan- 
dus est ejus interpres, qui recedens ἃ sententia au- 
coris, libellum oblatum scribit concilio ἃ monachis : 
cum ccontra Justinianus libelli (sibi nempe oblati) 
exemplum trausmiserit ad synodum, juxta morem in 
simili specie observatum a Marciano in synodo Chal- 
cedonensi, et ab ipso Justiniano in synodo sub Menna. 
Clerum coguitionem de Origene successisse trium 
capitulorum cognitioni, ipsa series actorum quinte 
synodi aperte ostendit, Convocata enim fuit propter 
negotium trium capitulorum, cujus discussio est 
$jAtim inslituta e£ peracta octo collationibus, uno 
spiritu, nullo alio negotio interjecto, ita ut ne hiatus 
quoc aliquis inveniri possit, in quem cognitio de 
rigene conjici possit. Attamen illustrissimus Anna- 
lium couditor ceissuit prius de causa Ürigenis disce- 
ptatum fuisse quam de tribus capitulis, eo quod 
Cedrenus in narratione sua eum ordinem tenuerit, 
ut priore loco Origenis damnationem recerseret. 
Muic conjecturz? fovendze addi posset illustre testi- 
monium Sophronii patriarche Hierosolymorum, qui 
floruit azite sextam synodum. llle namque in epistola 
synodica ad Sergium pairiarcham Constantinopolita- 
num, relata in v1 synodo, actione 11, prolitetur se 
amplecti cum czeteris quatuor syaodis quintam syno- 
duin ccumenicam, qua: confirmat synodum Chalce- 
donensem, ἀνωρεὶ καὶ ἐχρίπτει πρὸς ὄλεθοον port: τύ- 
κως ᾿Πριγένην v v ὕφρονα : (οἰ{Π| vero et funditus abolet 
principuliter quidem insa:wum Origenem et ejus delira- 
menta, et una cum eo Didymi et Evagrii impia dogma- 
la, μεθ᾽ coc Μοψονεστίας ἐχτίλλει Θεόδωρον : post. illos 
vero. condemnat Theodorum Mopsuestenum, et duo 
alia capitula. Sed necessario dicendum est Sophro- 
nium primo loco posuisse O.igenis damnationem, 
non quia is fuerit ordo cognitionis synodiez, ut de- 
moustratum est, sed quia gravior imajorisque mo- 
menti visus illi fuerit hic articulus prz aliis tribus 
qui discussi sunt in synodo. Qua ratione Coustanti- 
nus quoque Pogonatus imperator in edicio lato pro 
confirmatione synodi, et Cyrillus Hierosolymorüm 
episcopus in excerpto manuscripto de sex synodis, 
Cedrenus οἱ caeteri Grxci scriptores eodem ordine 
recensent Origenis damnationem, et sectatorum ejus 


ριάρχας Vocat. Ea quoque ratione septima synodus, 
oniissis tribus capitulis, damnatuin a v synodo Orige- 
nem, Didymum et Evagrium memorat. 

XXIV. Énimvero iu actis LaUnis quinte synodi, 
etsi obiter anathema jaciatur in Origenem jin unde- 
cimo capitulo anathematismorum, plena cognitio, 
qu. illa de re instituta est, non recensetur. Etenim 

esunt litter: Justiniani ad synodum cum adjuncto 
libello monachorum, et ejusdem princ:pis edicto ad 
Vigilium, pro damnando Origene Siosque seclariis : 
quinetiam disceptatio synodi ea de re habita, et 
relatio ad principem missa. lllustrissimus Annalium 
scriptor existimat acla Greca ab haereticis Origehi- 
stis vitiata primum et mulilata fuisse, unde postea 
vitio illa infecta prodierit Latina interpretatio. Sed 
acta illa adeo absunt a deprávatione, ut ex eorum 
lectione Graci Scriptores hauserint quod ab iis solis 
Latini didicerunt, de Origeuis, Didymi et Evagrii 
damnatione. Neque enim acta Latina, quz initio de- 
lata fuerunt in Occidentem, aliud omnino contine- 
bant quain trium capitulorum damnationem, de qui- 
bus solis agunt uterque Pelagius I et lI, et Gregorius 
Maguus, cum referuist decreta quinze synodi. Alioqui 
de Origene ejusque deliramentis non tacuissent, cum 
ex eo quinta synodus a schismaticis adeo pertinaciter 
explosa, vehementer commendari potuisset. Sane 
beatus Gregorius in epistola ad Joannem CP. quando 
profitetur se quinque synodorum fidem amplecti, re- 
censens hxreses a quatuor primis damnatas, et tria 
capítula a quinta synodo reprobata, non omisisset 
damnationem Orige.is, si ex actis Latinis illi ea de 
re constitisset. Quare Vigilius quoque de solis tribus 
capitulis, de quibus erat controversia, decreto suo 
pronuntiavit. Ex ista damnati Origenis in quinto con- 
cilio ignoratione profectum est, ut non solum a 
Cassiodoro, sed etiam a concilio Bracarensi secundo, 
quod habitum est anno 572, quatuor primis eeccume- 
nicis conciliis recensitis, omittatur hac quinta syno- 
dus, Etenim cum illis auctoribus, de repudiatis ab 
ea tribus capitulis tantum constaret (qux privata 
negotia et personas quasdam fato functas respicie- 
bant, non vero lidem catholicam), non erat cur sy- 
nodum quintam czteris qualuor adnecterent, quas 
ad profligationem h:ereseon in iis damnatarum profe- 
rebant, non autein, historico more, corciliorum in 
ecclesia habitorum | enumerationem — iustituebapt. 
Hinc factum quoque, ut Gregorius M. quint: synodi 
alioqui vindex acerrimus, proliteatur se quatuor sy- 
nodos xquali cum Evangeliis veneratione prosequi ; 
nempe ob veritatem dogmatum contra hxreses ab 
illis assertam : que pars dignitatis quinte synodo, 
saltem in actis Latinis, deficiebat, ob prxteritioneu 
Origenian: damnationis. Eamdem ob causam ab 
eodem Gregorio, atque a c:xeteris summis pontificibus 
et conciliis omittitur synodus Sardicensis, quia nul- 
lam novam hzresitn confodit, sed personarum praci- 
pue judiciis se immiscuit. 
XV. Nunc oper» pretium est in eam rationem 


D inquirere, qua impulsus Vigilios decretum suum ad 


tria capitula coercuit. Licet enim actis qux illi tra- 
dita fuerant, cognitio habita de Origene non conü- 
neretur, attamen tempore hujus nostri rescripti ad 
Eutychium dati, quod sex mensibus est posterius 
concilio, judicium de Origene in syuodo peractum, 
illi notum erat, Quare videtur ad ipsius oflicium per- 
tinuisse, ne sententie illius confirmationeni przeter- 
mitteret. Attamen ne isthz»c prateritio vitio verti 
pos-it, observandum est ante sexdecim annos, id est 
anno 2:8, ad suggestionem Pelagii diaconi et apo- 
crisiarii. Romane. Ecclesim, Justinianum orationo 
sua Origenem ejusque blasphemas nugas (jam olim 
ab Anastasio episcopo Romauo, et a Theophilo 
Alexandrino proscriptas) expunxisse, Meunamque 
CP. patriareliam hortatum fuisse, ut illas una cum 
episcopis in urbe regia degentibus subjicerct anathe- 
mati. ldem judicium misso edicto suo, a Vigilio papa 
et ab aliis patriarchis exretivit et. impetravit. QuuJ 





145 


VIGILI PP. CONSTITUTUM 


LET) 


testatur. Liberatus his verbis (Breviarii c. 95) : Ju- A enim revera edictum Justiniani obsignatum fuisset 


bente eo (Jastinian^», qut moins loquitur; non enim 
vaurpat. jubendi verbum, sed liortandi πεοτρήπουμεν; 
jequit) dicta est in Ürigenem, et illa capitula, anathe- 
matis damnatio, quam subscribentes «na cum  Menna 
archiepiscopo apud Constantinopolim reperti. Deinde 
directa est. Vigilio [lomano episcopo, Zoilo Alexan- 
drino, Euphremio Antiocheno , et Fetro BDierosolymi- 
tano. Quibus eum accipientibus οἰ subscribentibus, 
Ürigenes damnatus est mortuus, qui virens olim nerer 
ante damnat s. Non solus vero Liberatus Vigilii au- 
etoritatem in damnando tune Origene intercessisse 
probat, sed etiam Cassiodorus (Instit. divim. lect. 
l. 4, c. 1) : Hunc inquit (Origeneip), licet tot Patrum 
imptgnet auctoritas, presenti tamen tempore et a Vi- 

itio beatissimo papa denuo cosstat esse damnatum. 

amnotioenem autem Vigilius decreverat, adnotatione 


δ ad edictum principis subscripta, ut observavit - 


Liberatus. Qu re eleganter observavit Ev2grius (Lib. 
ig, 6. 91), Jusinianum iis litteris quas a4 qui.tam 
synodum tuisit pre damnando Origewe, adjunxisse 
que ad Vigilium ea de re missa eraut, id est edictum 
«quod ann. 538 princeps ad Vigilium miserat, cuique, 
ut diximus, subscriptum erat Jam a Vizilio in Orige- 
nem anathema. Verba Evagrii Hc sunt: συξζεῦξαι 
καὶ πρ΄ς ιον περὶ τούτον ἀπεσταλμένα. 1) quorum 
interpretatione lapsus est Latinus interpres, qua 
de litteris ἃ Vigilis seriptis interpretatus 601. Etsi 


Vigilii subscriptione, verba tamen Evagrii nibil aliud 
siguilicant, quam edictum ad Vigilium missum. Quud 
edictum intelligit quoque Justiuianus, quando petit 
a quinta synodo, ut anathemate damnct blaspheinias 
descriptas ἐν ὑποτετ: αγιένη dx^tce, in subjecta exyosi- 
tione. Nec inutiliter sane, cum Mennz CP. ejusque 
eynodi, et c:eterorum patriarchaium subscriptioues, 
in totidem edicti sui exemplis repos.tas in scriniis 
haberet poc unum illud edicti exemplum sele- 
it, quod ad Vigilium missum, et ab eo subscriptum 
uerat. Probe euim noverat rerum in synodis gerea- 
darum primam delinitionem, vel eàrun deinde con- 
sensionem, et τὸ χῦρος a pontifice Ilomano exspe- 
ctari debere. Vigilio itaque auctore, licet absente, 
Origenis errores confecti sunt in quinta synodo. Ita- 
que summus ille pontifex decreto suo ultimo, quod 
necessario de tribus capitulis ferre debebat, Orige- 
nem complexus non est, quod partes suas olim iu co 
damuando implesset, ejusque auspiciis quinta syno- 
dus de Origene decrevisset. Non erat itaque quod 
denuo operam suam in id negotium couferret, de quo 
pronuntiare non erat necesse; quemadmodum ipse 
significat necessarium fuisse, ut controversiam de 
tribus capitulis sua auctoritate deflnirct, licet epísco- 
porum Constantinopoli degentium suflragiis dirempta 
uisset. 





VIGILII PAPJE CONSTITUTUM 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM, 


EDITUM ANNO cHhRisTI 555. 
'" DEFINITIO FIDEI SANCTI CHALCEDONKENS!S CONCILII. 





Aetius. archidiaconus. Constantinopolis nove Bo- (; apud. Ephes«m olim (acta est. sancta synodus, cujus 


m dixit: Suncta et magna ct. universalis synodus 
qua secundum Dii gratiam et sanctionem piissimorum 
Christianissimorumque imperatorum nostrorum Va- 
lentiniani et. Martiani Augustorum congregMa apud 
Chalcedonam metropolim Dithynim provincie in mar- 


Iyrio sancte. et venerabilis martyris Euphimia defini-- 


vit subier adnexa. 

Dominus noster et Salvator Christus notitiam fidei 
confirmans discipulis suis ait : Dacem meam do vobis, 
pasem meam relinquo vobis ; ne ullus a proximo suo 
dissonet im doctrina pietatis ,' sed equaliter predica- 
tionem veritatis ostendat. Scd. quoniam non quiescit 
neguissimus per sua zizania insurgens. sationibus pie- 
tet:& inspergere, et novi aliquid contra veritatem sem- 
per inveniens, ob hoc consuete Dominus noster providens 
humano generi, pium inc οἱ fidelissimum principem 
ad selum fidei suscituvit, et undique sacerdotii princi- 
pes ed se convocavit, quatenus gratia Bomini omnium 
nostrum, Christo operante, ab. ovibus Christi omnem 
pestem: quidem mendacii submoreret, germinibus autem 
veri&uis pingues efficerct.. Quod. quidem et. fecimus, 
communi decreto dogmata fugantes erroris, inlegram 
. Pasrum renosantes fidem , trecentorum decem et octo 
symbolum in omnibus predicantes, et tanquam dome- 
sticos, qui pietatis liujus. compositionem receperunt, 
Patres ascribentes qui postea apud magnam Constanti- 
nopolii convenerunt centum quinquaginta, qui et ipsi 
eamdein fidem subsignaverunt. Definimus igitur. ordi- 
nem et omnes. formas fidei couservantes, nos queque 


praesides fuerunt sancte menoric Celestinus Romane 
urbis antistes et Cyrillus Alexandrine Ecclesie, pre- 
fulgere quidem recte et immaculate fidei expositio- 
nem trecentorum decem el octo sanctorum el beatissi- 
morum Patrum apud Nicgom sub pic recordationis 
Constan-ino principe congregatorum, obtinere autem 
etium centum quinquaginta sanctorum Patrum. apud 
Constantinopolim definita ad interemptionem quidem 
tunc exorlarum hareseon, confirmationem vero ejus- 
dem catholice nostra fidei. 


Symbolum apud Niceam trecentorum decem 

el oclo. 

Credimus in umum Deum Patrem omnipotentem, fa- 
clorem cali el terra, visibilium omnium et invisibilium, 
et in unum Dominum Jesum Christum Filium Dei 
unigenitum, qui natus est ex Patre ante omnia secula, 
Deum verum de Deo vero, natum, non factum, consub- 
stantialem Patri, per quem omnia facta sunt, qui pro- 
p'er nos homines εἰ propter salutem nostram descen- 
dit, et incurnutus est atque humanatus est. εἰ passua 
est, εἰ resurrexit tertia die, et ascendit in celos, ven- 
turus judicare vivos et mortuos ; ei in Spiritum tan- 
ctum. Eos autem qui dicunt : Erat aliquando quando 
non eral, et priusquam nascer.tur non. erat, ei quia 
ex nou exetantibus (actus est, aut ex alia. subsistentia 
vel eubetantia, dicentes esse aut convertibilem ant mu- 
tabilem Filium Dei, hos anathematizsat catholica et 
apostolica Ecclesia. 


145 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


146 


ltem etiam centum quinquaginta sanctorum Patrum A murem. quamdam. columnam nobis adversus. prava 


qui Constantinopolim congregati sunt. 


Credimus in inum Deum Patrem. omnipotentem, 
' factorem coli et terre, visibilium omnium et invisibi- 
lium, et in unum Dominum Jesum Christum Filium 
Dei unigenitum, παίϊ ex Patre ante omnia secula, 
Deum verum de Deo vero, natum, non. factum, con- 
substantialem | Patri, per quem omnia. facta sunt, qui 
propter nos homines et selutem. nostram descendit, et 
incaruatus est de Spiritu sancto et Maria Virgine et 
humanatus , et crucifixus est pro nobis sub Pontio 
Pilute, et sepultus est, et resurrexit tertia die, ascen- 
dit in celos, et sedit ad dexteram Patris, iterum ven- 
turus cum gloria judicare vivos et mortuos, cujus regni 
non erit finis, et in Spiritum sanctum dominum et vi- 
rificantem, ex Patre procedentem, cum Patre et Filio 
coadorandum et glorificandum, qui locutus est. per 
sanctos prophetas, et in unam catholicam et apostoli- 
cam Ecclesiam. Confitemur unum baptisma, et. remis- 
sionem peccatorum. Speramus resurrectionem mortuo- 
rum, vitam futuri saeculi. Amen. 

Sufficeret quidem ad plenam cognitionem pietatis et 
confirmationem sapiens hoc et salutare divina gratie 
symbolum. De Patre enim et Filio et sancto Spiritu 
per[ectionem docet, et Domini humanationem fideliter 
accipientibus repraesentat. Sed quoniam hi qui verita- 
tis reprobare pradicationem conantur per proprias 
kereses novas voces genuerunt, hi quidem mysterium 
quod pro nobis est. Domini dispensationis corrumpere 
presumenles, et Dei genitricis vocem de Virgine 3Ma- 


ria dicere renuentes, alii vero con(usionem permixtio- ( 


nemque introducegles, el unam esse naturam carnis et 
deitatis stulte confingentes, et passibilem unigeniti di- 
einam naturam per con(ssionem portentose. dicentes, 
ob hoc illis omnem machinationem contra fidem volens 
cldere praesens nunc sancta et magna atque univer- 
salis synodus, pra:dicationem hanc ab initio inconcus- 
sam docens, definivit principaliter trecentorum decem 
et octo sanctorum patrum fidem manere intentabilem. 
Et propter illos quidem qui adversum sanctum Spiri- 
tuin pugnuni poste. iori tempore a Patribus apud Con- 
stantinopolim CL. congregatis, de substantia Spiritus 
traditam doctrinam corroborat, quam illi omnibus no- 
tam fecerunt, non quasi qued aliquid esset minus in 
precedentibus in[erentes ; sed de Spiritu sancto in- 
lellectum eorum. adversus eos qui dominationem ejus 
respuere tenlaverunt, Scripturarum testimoniis decla- 
rantes, Pr.pter illos vero qui mysterium dispensatio- 
nis corrumpere moliuntur, et purum hominem esse qui 
ez sancta Virgine Maria natus est impudenter deli- 
ranles, epistolas beati Cyrilli Alexandring Ecclesie 
prasulis synodicas ad Nestorium et ad alios per Orien- 
tem congruas existentes. suscepit. ad. convincendas 
Nestorii vesanias, interpretationem vero eorum qui sa- 
utaris symboli pio zelo nosse desiderant, quibus etiam 
epistolam mugnam et senioris urbis prasulis beatissimi 
et sanctissimi archiepiscopi Leonis, qua scripta est ad 
sancig memorie archiepiscopum Flavianum ad peri- 
wendam Eutychis malam intelligentiam, ut pote. et 
weagni illius Petri confessioni congruentem, et. com- 


dogmata. exi.tentem, ad confirmationem rectorum do- 

gmatum utique intellectum coaptavit. His namque. qui 

in dhos filios dispensationis divine mysterium discer- 

pere nituntur obsistit ; et illos qui passibilem deitatem 

Unigeniti ausi sunt. dicere, a sacro catu expellit, Ei 

his qui in duabus naturis Christi temperamentum aut 

con[usionem exquirunt resistit. Et eos qui catestem 

qut. alterius alicujus esse substantie dicunt quam ex 

nobis assumpsit servi [ormam, ut dementes abigit. ΕἸ 

qui duas quidem aute unitionem naturas Domini [a- 

bulantur, unam vero post unitionem confingunt, con- 

demnat. Sequenter igitar. sanctos. Patres unum eum- 

demque confiteri Filium et Dominum nostrum Jesum 

Christum consonantes. omnes docemus, eumdem per- 

(ectum. in. deitate, eumdem perfectum in humanitate, 

Deum vere et hominem vere, eumdem ez anima ratio- 

nuli et corpore, consubstantialem Patri secundum dei- 

(atem, consubstantialem nobis eumdem secundum fhu- 

manitatem, per omnia nobis similem absque peccato, 

ante secula quidem de Patre genitum secundum deita- 

tex, in. novissimis autem diebus eumdem propter nos 

et propter salutem nostram ex Maria Virgine Dei Ge- 

nitrice secundum humanitatem , unum. eumdemque 
Christum Filium Dominum unigenitum, in duabus na- 

turis, inconfuse, immultabiliter, indivise, inseparabili- 

ter agnoscendum, nusquam sublata. differentia natu- 
rarum propler unitionem, magisque silva proprietate 

utriusque nature, et in unam personam atque subsi- 

&lentiam concurrentem, non in duas personas partitum 
nique divisum, sed unum el eumdem Filium unigeni- 

tum Deum Verbum Dominum Jesum Christum, sicut 

ente prophete de eo. et ipse nos Jesus Christus erudi- 

vit, εἰ Patrum nobis symbolum tradidit. llis. igitur 

cum omni undique scrupulositate et diligentia a nobis. 
dispositis, definivit sancta et universalis synodus alte- 

rum fidem nulli licere proferre vel conscribere, aut 

componere, aut sentire, aut docere aliter. Eos autem 

qui ausi sunt componere fidem alteram, aui proferre, 

aut docere, aut tradere allerum symboium, volentibus 

vel ez gentilitate ad agnitionem veritatis, vel ex Ju- 

dais, vel ex heresi quacunque. converii, hos, si epi- 

scopi fuerint aut clerici, alienos esse episcopos ab epi- - 
scopatu et clericos a clero ; si vero monachi aut laici . 
[uerint, anathematizari. 

Dilectissimo fratri Flaviano Leo. 

Lectis dilectionis tue litteris, quds miramur [uisse 
tam seras, et gestorum episcopalium ordine recensito, 
tandem quid apud vos scandali. contra. integritatem 
fidei exortum fuisset agnovimus,.el que prius videban- 
(ur. occulia. nunc nobis. reserata  patuerunt, quibus 
Eutyches, qui presbyterii nomiue honorabilis videbatur, 
mullum imprudens et nimis imperitus ostenditur ; ut 
jam de ipso dictum sit a propheta ; Noluit iutelligerc 
ul bene ageret, iniquitatem meditatus est in cubili 
suo. Quid aulem iniquius quam impia scpere el sa- 
pientioribus doctoribusque mon cedere? Sed in hanc 
insipientiam cadunt qui.cum ad. cognoscendam verita- 
tem aliquo impediuntur. obscuro, non. ad provheticas 
voces,. non ad apostelicas "ilteras, nec ad evangeltcas- 





4.47 


ὙΠ PP. CONSTITUTUM 


443 


auctoritates, sed ad semetipsos recurrunt ; οἱ ideo A vestram et hanc univerealem sznctam synodum. Euty- 


magistri erroris existunt, quia veritatis discipuli non 
fuerunt. Et csetera quee. in eadem epistola usque ad 
finem continentur. Daía idus Junias Asterio et Pro- 
togene consulibus. 

|l. Posteaquam beati Chalcedonensis concilii expo- 
sitionem vel beati Leonis epistolam de sancta et or- 
thodoxa fide posuimus, qux: una eademque est trium 
pracedentium svnodorum, id est, Nicenm, Constan- 
tinopolifanv, atque Ephesinz: primz et Deo juvante 
in ea nos oinni sincerz mentis devotione persistere 
fraternitas vestra et. universalis cognoscit Ecclesia, 
hecessarium val !e credimus, pro ejus servanda per 
omnia reverentia, de suprascriptis trium capitulorum 
questionibus diligenter debere nos cuncta discutere 
et cauta promulgatione sententix definire. Arbitra- 
füur ergo esse conveniens primum, sicut proposui- 
mius, quid de epistola qus ab Íba ad Marim Persam 
scripía dicitur, apertissima demonstratione declara- 
ré. Dum igitur Íbas episcopus improbe a Samuelo, 
Mara, aliisque stis clericis impetitus, et pro gravi, 
tanquam impugiatze ab co sanctz fidei, crimine epi- 
$tola ad Marim Persam €i ab eisdem accusatoribus 
fuisset opposita, nec hon a Photio et Eustathio epi- 
scopis fuisset absolutus, quibus tunc a Theodosio 
pi* recordalionis principe fucrat delegata cognitio ; 
ac postea pro iislem a quibus fuerat purgatus cri- 
minibus, per ncfaria illa gesta Ephesini secunii con- 
Gilii, absens falsorum responsis testium quam maxi- 
me eamdem ad Marim epistofam ejus esse asse- 
rentium fuisset add:ctus, veniens ad sanctam Chal- 
ecdonensem syno:lum fi:ec pro sua purgatione legitur 
allegasse. De synodo Chalcedonensi in actione de 
Íba episcopo hxbita post alia ita (Act. 9) : Ingressus 
Jbas reverentissimus Edessene civitatis episcopus dixit: 
Injustitiam αὐ Eutyche et falsa figmenta perpes- 
&u&, absens a quadraginta mansionibus, et. condcmna- 
tts, lic adveni impetrare clementiam, et adii sacrum 
et immortalem verticem, et. jussit vestra magnificentia 
eum suncía hac et universali synodo qua adversum me 
ásnt gesía perquirete. Dcprecor igitur vos st cogno- 
acatís quia falsam accusationem pertuli et calumniam 
a quibusdam clericis. Jubete ergo ea qua judicata sunt 
a Photio et Eustathio reverentissimis episcopis relegi. 
Üranins enim episcopus Hemeriorum pro gratia Eu- 
tychis. omnia agens praparavit quosdam clericos ac- 
cusare me, e! judicium sibi prae dictisque transmitti. Et 
inventus sum innocens a blasphemiis qua mihi illata 
girtt, εἴ judicatunt datum est. a pre(atis reverentissi- 
fnis episcopis accusationes quidem adversum me per 
calumniam factas arguens, testifícans autem me esse 
eathoficum. Jubete omnia que per absentiam meam ia 
Epheso gesta sunt. evacuarí et justitiam milii servari, 
qui sum in nullo, culpabilis, et reddi mihi episcopatum 
pariter et Ecclesiam. Nam et omnes clerici Edesseni, 
per quos scripserunt pra[atis eplscopis, testantur me 
esse catholicum, et alienus sum a ne[ariis blasphemiis 
quc mihi inferuntur ; et cztera. Item. ex. ejusdem 
synodi actione undecima : Ingressus [bas predictus 
feverentissimus vir dixit: Deprecor magnificentiam 


ches adversum me pro fide quedam falsa confixit, net 
me in sancta. synodo introire. permisit. Et post. alia : 
Ob hoc etenim, sicut jam. edocui, adii sacrum et im- 
mortalem verticem, et jussit vestro magnificentiam et 
sanctam synodum audire que cdversum me gesta sunt, 
Et cogtiovistis ez decreto quia in nullo culpabilis sum 
repertus. 

Il. Claret igitur ab ipso initio quo Ibas Edessenz€ 
civitatis episcopus sanctam Chalcedonensem syno. 
dum monstratur ingressus, epistolam qu: ad Marim 
Persam ab eo scripta compingitur [forte confingitur], 
quia sua fuerit denegasse, adeo ut apertissime fatea« 
tur in secundi illius Ephesini concilii tiefarij gestig 
injustitiam se ab Eutyche et falsa figmenta perpes- 


p sum. Constat autem in eadem secunda Ephesira 


audientia adversus absentem przJictum episeopum 
hoc quam maxime flagitatum, ut responsis testium 
jampridem productorum accusatores ejus niterentur 
ostendere lbam episcopumn eam qux ad Marim Der- 
sam scripta fuerat epistolam suam fuisse confessum. 
Ex qua causa apparet eum, sicüt ipse queritur, in- 
jüsta sententia fuisse damnatum. (juod quia Iba epi- 
scopus fa'sis figmentis falsaque accusatione et per 
calumniam adversüm se in secundo Ephesino pravo 
judi. io asserit concioriatum, evidentissime declaratur 
a sepedicto Íba episcopo memoratam ad Marim 
Persam sctiptam epistolam quia sua fuerat dencga^ 
tam. Huc accedit quod illius concllii nefariis gestis 
ipsa ἃ responsorum testium ab adversariis episcopi 


(C Ib» prelatio |Veritas, prolatio], quibus epistolam 


ejus fuisse falso nitebantur ostendere, nihil afíad i:.« 
dicat nisi quia in memoratorum Photii et Eustathii 
judicio esse ejusdem [05 episcopi probari nón po- 
tuit. Nam si probata illic ess t, gestis potius apud 
Photium et Eustathium babitis iq. Ephesina securnid:t 
synodo accüsatores quam testibus uterentur. Non 
enim de nianifestis, sed de incertis rebus producen- 
dorum testium nécessitas irrogatur. Unde justissime 
Ibas episcopus agens apud sanctum Chalcedonense 
concilium, falsos eos.lem testes redarguens, se ab- 
sente in secunda Ephesina per figmenta potlus quam 
per veritatem accusationem perpessuni esse conque- 
ritur ; quippe qui noverat se in judicio przffatorum 
episcoporum Photii et Eustathii nulla ab c;sdem ac- 


p Cusatoribus obsectione convictum ; contraque ad 


demonstrandam plenius innocentiam suam, Photii 
atque Eustathii episcoporum judicatum relegi postu- 
lavit, ih quorum judicio dum [ forte, dudum ] ab 
accusatoribus libellus fuisset oblatus ita (Act. 10) : 
Nos equidem optabumus omne tempus vite sine liti- 
gio rivere. Quoniam autem ea quae audacter gesta 
sunt adcersus nostram Ecclesiam et sanctissimam Pa- 
trum nostrorum fidem a venerabili episcopo nostro Iba 
injustitie proxima ímpulerunt nos ad hunc accusatio- 
nem descendere ; et reliqua. Dumque ab eisdem co- 
guitoribus per interlocutionem decretum fuisset ut 
a generali accusatione descendentes, singillatim ex 
scripto accusatores qu: adversus lbam episcopus 
dicerent capitula designarent, nihil aliud, quantum 





119. 


PRO D.MNATIONE TRIUM CAPITULOLUM. 





135 


sd lidei causas pertinct, id cst, quod Patrum fidem, A οἱ ipse ad satisfactionem eorum quee ! forte, de flJc 


ut accusatores dixerant, impugnare videretur, nisi 
hoc tantummodo ab eis accusatio scriptis oblata no- 
scitur continere quia beatum Cyrilluui appellat hze- 
reticum, et ob hoc Nestorianus esse monstratur. 
]Jta enim dicit : Quia Nestorianus est, et beatum Cy- 
fillum episcóptm hereticum. appellat ; quod in se 
maxime quz? ad Marim Persam scripta legitur certum 
est epistolam continere. Quodque statim judices pro 
gravi h:ereseos dictum pondere se suscepisse sua 
iterlocutione testati sunt dicentes ita. (Act. 10) : 
Quando objurgatio capitulum sequitur, anima: pericu- 
lum ferens, superfluum. judicamus inquisitionem fieri 
ceterorum. Qua igitur manifeste indicta sunt et cano- 
nibus et legibue, εἰ sunt aperte odiosa Deum timentibus, 
hec eligite primitus et his instate. Videtur autem nobis 
haec esse integra, primo quidem recta esse fidei opor- 
tere qui sacerdotio fungitur, et ita esse totius luxurie 
liberum, et caetera. 

Iil. Quis ergo dubitet ex eo judices capitulum ad 
anim: periculum pertinere dixisse et ex eo censen- 
dum non rectze (ldei sacerdotem qui beatum Cyrillum 
appellavit bz»reticum, cum nihil aliud in accusatione 
ante banc iuterlocutionem propositam de causis ad 
RJem pertinentibus dictum sit nisi quia Nestorianus 
est et beatum Cyrillum appellavit li;:ereticum. Ex quo 
satis apertum est epistolam ad Marim Persam scri- 
ptam, φῦ beati Cyrilli dogmata, quibus non consen 
tientem Nestorium constat esse damnatum, definiendo 
rectze fidei esse contraria, beatum Cyrillum appellaret 


levi dicta fuerant sapuit, ex scripto dare quid sentit 
vel supit de pia nostra fide; quod et fecit. Ex abun- 
dantia autem. predictus reverentissimus vir promisit 
et in suc eloqui civitetis ecclesia et mcni[este ana- 
Ihematizare maligna impietatis principem Nestorium 
et cos qui sicut ille sapiunt, et qui vel libris vcl codici- ὦ 
bus ejus utuntur. Confessus est autem sic. se credere 
sicut continent littere qua venerant inter revereutissimee 
et sanctissime memorie Joannem maine Antiochene 
civitatis episcopum εἰ Cyrillum maxima Alexandrino- 
rum civitatis episcopum, quibus ministravit beata me 
morie Paulus Emesinorum civitatis episcopus, ez qui- 
bus universalis consensus efficitur. Consentire autem et 
in omnibus que nuper gesta sunt a sancta synodo qua: 


B convenit in regia et Christiana Constantinoyoli civitate, 


fabere autem omnia que placuerunt in Ephesino metro- 
politano concilio quod a sancto Spirilu movebatur, 
equa autem huic judicare que in Nicaa sunt constituta, 
et nullam differentiam arbitrari ejus ad aliam. Et nimis 
ejus sanctitatem laudavimus q:0d prone supuerit curare 
eos qui vcl suspicione vel alio quoquomodo ejus. lade- 
rent opinionem doctrina, οἱ cxetera. 

IV. Constituti igilur quod a viris venerabilibus 
Photio et Eustathio prolatum est tenore perpenso, in 
quo dicitur dantibus capitula accusatoribus, que uti- 


. que dari, sicut superius legitur, nisi scripto minime 


potuerunt, inventam illic immiss:onem adversus lbam 
episcopum factam, quod alia prztter piam doctrinam 
faceret vel doceret, nihil aliud pronuntiasse judices 


hzreticum, ab adversariis lbxe episcopi, quia ejusdem (; clarum est, negotio, ut ipsi memorant, subtiliter in- 


lbxe fuerit, nullo modo coniprobatam, neceumdem Ibam 
quia ejus fuerit fuisse ccnfessum. Quoniam si apud 
prefatos judices ab Iba factam doceri potuisset episto- 
lam, nunquam eorum sententia lbas meruisset 
absolvi, cum tantze iuterlocutionis sux: pondere fidei 
prius causam quzri magnopere voluerunt, quam in 
beatissimo Cyrillo, qui ab Iba nominatus dicebatur 
lxereticus, astimaverunt fuisse gravissima. Nam et 
subsequens constituti textus his convenire quie dicta 
sunt per sua loca subteradnexa evidenter ostenditur. 
Ad petitionem namque Ib», Pliotii atque Eustathii 
episcoporum in memorato sancto Chalcedonensi 
concilio relecta serie judicati, haec post aliqua. pr- 
dictos judices, dum de accusationis adversus Ibam 


quisito, quam per immissionis figmenta calumniose 
adversus Ibam episcopum accusationem esse propo- 
sitam, non studio veritatis. Εἰ quid est quod in ca- 
pitulis scripto porrectis accusatores contra episcopum 
Ibam de fidei causa detulerant nisi quod Nestorianus 
esset, beatum Cyrillum hereticum nominando, quem 
in Apollinaris incidisse hxresim et bx»reticam con- 
scripsisse epistolam, qux» ad Marim Persam scripta 
perhibetur, affirmat? Unde clarum est Ilxe episcopi 
eamdem ej;istolam non fuisse, cum ei per immissienis 
falsitatem quod eadem epistola continet judices te- 
stentur objectum, quem memorati superius constituti. 
locum quaestioni episcopi lb: manifestum est conve- 
nire, per quam in sancto ac reverendo Chalcedo- 


episcopum institutze ordine loquerentur, in sua claret ἢ) nensi concilio Uranium episcopum queritur pro Eu- 


dixisse sententi', que ita se liabent (Act. 9) : Jis 
erjo dantibus capitula quedam et rogantibus ut hori m 
fieret. subtilis inquisitio, incumbentes nos capitulis ; et 
invenientes. in his immissionem quamdam adversus 
Jbam reverentissimum episcopum, quasi non recte sa- 
peret, sed alia preter piam. doctrinam doceret , neces- 
sarie ex hoc prius inquisitionem cum magna diligentia 
(acere sumus impulsi. Prevcepimus ctenim accusatoribus 
dici quc essent qua ab episcopo Iba dicerentur, sicut 
ipsi dicebant, pii dogmatis aliena. Dixerunt eorum ipso- 
rum quaedam. Et cum mulla mo:a fuissent qua in actis 
inserta s:nt. Et post pauca iidem ju.lices ita dixerunt : 
Et consiliis pietatem ubique preponentes et inquirentes 
praparavimus reverentissimum Ibum episcopum quod 


tychis agentem gratia quosdam clericos qui sux aceu- 
sationi insistcrent przeparasse. Ex quo satis apparet 
ipsam immissionem sua sententia Photium et Eusta- 

thium judices tacito immittentis nomine lacerasse, 

quam 1bas episcopus palam in sancta Chalcedonensi 

$ynodo expresso conciunnatoris vocabulo denotavit. 

Non est igitur ambiguum hoe quod ad criminandum 
beatum Cyrillum , et pro h:eresi schismate Ib:;e con- 

stat objectum, idque epistolam continere, manifestuui 

est ab accusatoribus immissionis calliditate coníi- 

clum οἱ accusati negatione et judicium delinitione 

fuisse monstratum. 

V. Adjicitur quoque ejusdem pagina constituti 
quod ad satisfactionem eorum quas ab accusatoribus. 


151 


VICILII PP. CONSTITUTUM 


13 


[forte, de Side] levi dicia fuerant sapuit Ibas episco- A gnatur, nou dicerent judices bam episcopum ey ' 


pus ex scripto dare quid senüt vel sapit de pia fide. 
Unde apparet consequenter Ib:e episcopi accusatores 
notari per omnia falsitatis, qui inconsulto simultatis 
calore lapsi, leviter potius quam vere criminali 
fuisse Ibam monstrantur episcopum, adeo ut adversus 
ea qua tenor epistoli: ad Marim Persam scripte in 
obtrecta io:em beati Cyrilli et duodecim capitulorum 
ejus assersit, et eadem accusatorum levitate atque 
falsitate objecta Ibas dixisse convinci non potut, ex 
seripto insuper idem Ibas quid de pia (ile sentiret 
ostenderet, tauquain puritati sux suflicere non juli- 
cans quod convinci aliquid contra rectam Πάρι di- 
xisse non potuit, nisi etian ipsam fidem qualiter 
semper retinuisset animo sua sententia publicaret. 
Quod vel judicibus vel ipsi lbx» episcopo necessarium 
minime fuerat, si supradicta epistola et ejus esse et 
orthodoxo seusu dietata potuisset ostendi, Qua- 
propter diligenter attendeidum est quod dicitur ad 
satisfactionem eorum quz levi dicta fuerant prone 
sapuisee Ibam episcopum ex scripto ostendere quid 
de pia fiJe sentiret. Evidenter etenim clarum est iia 
episto':e ad Marim textum pio dogmati inveniri con- 
'rarium, ut quamvis levitate accusantium quam 
rerum veritate le episcopo firmetur objecta , 
tamen ne vel hag quod false ipsius dieta fucrat, 
ejus catholic:e dei derogaret, prene sapuit con- 
tra illius impietatem quid de pia lide sentiret 
estenderet. Neque e.im de orthodoxe» fidei einceri- 
tate quid eapiebat necessarium esset scripto depro- 


abundanti jnter alia promisisse habere omnia qux 
placuerunt ia Ephesiho primo concilio, sed pro cor- 
rectiounc potius declaranda dicerent necessarie co- 
actum predictum episcopum illa recipere qux ab eo 
quidem per epistolam fuerant iraprobata. Non enim 
ex abundanti professus Ibas diceretur episcepus, si 
ipsa rerum necessitate cogente, ut appareret. ortho- 
doxus, fateretur. Cui etiam dilucid:e rationi conse- 
quenter que inferius continentur ejusdem judicsti 
verba proficiunt quibus dicitur (Act. 10) : Ite enim 
ejus sanctitatem laudavimus quod prone sapuerit cu- 
rare eos qui vel suspicione vel quoquomodo ejus lade- 
fent opinionem doctrinw, et czetera. Ex quibus verbis 
apertissime claret ex abundanti hoc quoque Ibam epi- 
scopum fuisse professum per quod noh veritas, qnm 
de eo probata nou fuerat, sed etiam suspicio, si poe- 
tuisset accedere, purgaretur. Cum autem epistola ad 
Marim Persam scripta non ea qux quamdam suepi« 
cionem facerent, sed apertissima et manifesta Ephe- 
δίῃ primz synodi et duodecim capitulorum beati 
Cyrilli legatur crimina continere, nemini venit in 
dubium quin lbx episeopi minime probota fuisset 
epistola, qui ex abundanti etiam de suspicionibug 
liber osteneus est. Et quomodo de veritate reprehen- 
sibitis facti argui poterit qui de suepielone quoque 
reddi voluit alienus? 

VI. His igitur ita se babentibus congruenter et una 
e3demque suadente justia, eliam legatorum sedis 
apostolice interlocut;o prolata subsequitur, qua ez 


meret, nisi ii illa epistola qux ei objecta fuerat cla- C decreto proprio Photii atque Eustathii venerabi« 


teret perfidie macula quam vitabat. Constat igitur 
et ejus non esse epistolam quz levitate accusantium 
objecta firmatur, et fidei recte adversariam ; contra 
cujus objectionem ex scripto rcceta fides opponitur. 
Rursus consequenter et evidentius ad Ibxe episcopi 
purgationem in eodem astruijur judicatum  [forte, 
judicato] quod Ioas episcopus ex abundanti promi- 
sisse menoratuc manifeste anatliematizare maligne 
impietatis priucipem Nestorium, el eos qui sicut ille sa- 
piunt, vel qui libris aut codicibus ejus utuntur; liabere 
autem se omnia qua placuerant in. Ephesino concilio 
quod a sancto Syiritu movebatur, nihilque a. Niceno 
d fferre | forte, differret] concilio. Porro autem epistola 
que ad Marim Persam scr'pta relegitur, non solum 


lium episeoporum, tam de his qus ex scripto ae» 
cusatores dederunt, quam de bis qux inter gesta 
locuti sunt, id est ab omni aecusatione inculpa- 
bilem et liberum Ibam fateretur episcopum reperiri, 
et id tantummodo postulat, ut utrum sententiant 
suam Photius atque Eustathius venerabiles viri 
cognoscerent, sua professione signarent. lta enim 
se habet (Act. 9) : Paschasinus et reliqui episcopi 
per presbyterum apostolice sedis dixerunt : Sanctis- 
simi episcopi qui decreto proprio et inculpabilem et 
omni accusatione liberum ]bam reverentissimum decla- 
rarunt, si propriam sententiam recognoscunt edicant. 
Photius reverentissimus episcopus Tyri dixit : Etiam 
nostrum est decrelum. Eustathius reverentissimus epi - 


»on habere qu» in E,hesino primo concilio gesta D scopus Beryti dixit: Mea est subscriptio; e& reliqua. 


sunt, seJ etiam gravi exsecratione respuisse et con- 
demnasse inoustratur : quippe cum et Nestorium ju- 
dicio et inquisitione, non facta memoret esse damna- 
tum, et beatum Cyrillum in Apollinaris hxresim inci- 
d'sse, δἰ ei similia scripsisse pertinacia sacrilego 
|ferte, pertinaci ac sacrilego] errore definiat, et duo- 
deci:n beati Cyrilli capitula omni impietate plena et 
rect? lidei contraria nuneupasset. Unde evideptissime 
declaratur quia ex professione 104: episcopi, per 
quam ex abundanti, ut attestaptur judices, universa 
quá in Ephesino primo concilio gesta sunt servare 
et. recipere profitetur, quia ejus fuerit epistolatn de- 
negatam. Nam si ejus esse constitisset epistolam, in 


«ua, ut dictum est, Ephesina prima synodus impu- ἢ 


Ex qua inquisitione cum tantummodo de recogno- 
scenda sententia judices monuissent, nihil de quali- 
tate sententize dubitantes, imo etiam quia per eam 
Ibas episcopus liber ab omni accusatione inventus sit 
approbantes, dilucide aperteque monstratur decreto 
venerabilium Photii atque Eustathii episcoporun: 
etiam legatorum apostolice sedis indubitabilem ac- 
cessisse consensum, quia, sicut dictum est, ab omni 
accusatione liber Ibas exstitisset episcopus. Relecto 
itaque Photii atque Eustathii episcoporum, quod p:e 
se ]bas episcopus protulit, judicato et ab eisdein ju- 
dicibus, sicut supra dictum est, repeiita professione 
recognito, cum in subsequentem diem de persona 
ejusdem Ib» episcopi fuisset cognitio 1 rolata, rursus 


es PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 154 
ingressus Ioas episcopus hzc legitur fuisse conque- À dicta eint constitutum, adeo ut ex eodem decreto ab 


eius (Act. 10): Deprecor magnificentiam vestram. el 
hanc wnieersalem sanciam synodum. Eutyches adver- 
sum me pro fide quedam [alsa confinxit, noc me ín 
sav cta synodo introire permisit ; per quadraginta man- 
siones incicem per diversos ordines. direxit me; viginté 
el amplius carceres muiavi, tanquam non essel carcer 
in AntioclHa, in ordine comitianorum dicentibus τᾷ 
quia damnulus es. Si videlur ergo magnificentie 
tesire ef sancte vestro &ynodo qum sine judicio is ab- 
sentia mea adversum me gesta sust in[ringere, $n vestra 
erit potesiate. Ob hoc eteuim, sicut jam edocui, adi 
socrum et immortalem verticem, et jussit. vestram me- 
gnificeuiam et sanctam. synodum. endire que adver- 
ὅδ me gesta sunt, el coguovistis ex decreto quia. in 
uxo culpabilis sum repertus. 

VH. His ergo in querelam deductis elaret lbam 
episcopum — aperiiesimis deplorationibus —alligare 
[forte, allegare] quod in secretario superiore con- 
qnestus esl ea qua ina sceleratis illis gestis Ephe- 
$i seound» synodi adversus eum de fide gesta 
suut ab Eutyche fuisse confecta [forte, coufcta]; ubi, 
gcal jam superius dictum est, per iatroducia contra 
&beentem respon:a testium, maxime epistolam ad 
Biarim Persam ejusdem faisse docere conati sunt. 
Guam epistolam in hoe loco duplici modo ab Iba 
episcopo, sieut et superius aseertum est, denegatam 
evidenter apparet, Primo quod accusatoribus ejus 
isa productio testium nisi contra negantem necesea- 
tja nou fuisse convincitur. Nemo enim contra illim 


omni accusatione liber et in nullo inventus culpabi- 
lis diceretur. Quod cum ita ait, evidenter estenditur 
epistolam ad Marim Persam scriptam, quse duodecim 
beati Cyrilli espitula omni impietate plena et rectze 
lidei dicit esse contraria, et Nestorium judicio et ia- 
quisitione non faeta damnatum, nullo-medo quia He 
fuerit approbatum ; quippe cum ipse de se apentíssi- 
me fateatur quod ea quz? de fide adversus se aecusa- 
tores dixerint, falae dixissent; cum si aul ipse suam 
esse epistolam fateretur, aut ab accusatoribus aliqua 
fuisset probatione convictus, non utique Photii at- 
que Eustathii episcoperum juicio, in querum exa- 
mine.h:xc fuerunt flagitate [agitata], absolutissime 
£ensereiur. Quod Jeviter ac false ac per imimissio- 


B uera. quamdain ab accusatoribus $uis ibas episcopus 


fuerit impelitus necessitate, et Nestorium anatheina- 
tizaverit, et omaia qux» in Ephesino primo placue- 
runteencilio 8e habere tanquam ea qua in Nia 
acta sunt voluntaria professione testatus sit; quas 
wtique ab epis&ola qux ad Marii Persam scripta dici- 
tar exeusao Nestorio constat esse rejecta. Propter 
quod mulli venit in dubiam quod ea qu:e adversus 
nos false dici asserunns, neque a nobis dieta, neque 
a nobis faeta esse omnino disfateamur, οἱ qux ex 
sbundanti recepiese astwuimur, et antea tenuisse 
frmemur. 

VUL. Ad bojes quoque indubitabilter ostendendz 
megaliomis aupinentum [argumentum] commode se- 
quentium gestorum ordo conneclitur. Cum enim qui- 


lesüum responsis indiget quem viderit duod ab eo C dam jam in sancta Chalcedenensi synodo absolutioni 


factum arguit con(teri. Quam negationem suam Ibae 
episcopus evidentius ex formidine accusatoris osten- 
dit diceus : nec me in synodo introire permisit (lbid.). 
Hta enun eontra 86 fal-os testes eum pr:eparasse te- 
statur; ut cum suam adversarii studio profligatam 
queraür absentiam, confirmet se praesentem non 
potuisse convinci. Deinde. quod in sancto ac reve- 
rendo Chalcedonensi concilio prxsensIbas episcopus, 
dum ea qux adversus eum in Ephesina secunda te- 
status [forte, testibus] aliisque modis gesta suni ficta 
[forte, fictam] conqueritur epistolam quam ejus esse 
ilic responsis testium dictum false fuerat alienasse 
[alienam a se] procul dubio profitetur. Unde et coin- 
petenter sequitur quia sancti illic in Chalcedona re- 


Ibx episcopi vocem curassent contradictionis oppo- 
nere, et ingredi ejus accusatores judices przcepis- 
sent, ingressus Theophilus diaconus cum aliis, dum 
iuterregaretur utrum accusaturus Ibam venisset episco- 
pum,ita respondit (Act. 10) : Accasatores manifesti 
sunt, el hic nou sunt. Egodiacoutie sum, et scto violentiam 
civitatis. Et δὶ accuso, testes non adsunt, et denegat. 
Quia accusatoris respousio man:festat quod ita. ca 
que apud Photium et Eustathium episcopos objecta 
sunt denegaverit Ibas episcopus ut in Cbalcedonen:i 
synodo, cum ipsa idem a se objicienda noseet, ab 
108 episcopo deneganda confirmet. Unde quorumdam 
valde est stupenda oontentio, qui epistolam ad Ma- 
rim Persam scriptam, ab accusatoribus pro magno 


sidenies judices ex deereto Photii atque Eustathii in D crimiue objectam, δὲ in Chalcedosensi synodo cx 


nullo eum cognoverint eulpabilem , apertissime pro» 
filentes quod ea qux de flle adversus eum accusato- 
res, lam in libello apud Photium et Eustathium epi- 
scepes oblato, in quo dizerunt eum plurima coutra ti- 
dem Patrum dicere, quam in capitulis ex scripto de- 
tis, in quibus dixeruat (Ibid.), Nestorianus est, et bea- 
tum. Cyrillum. appellat hareticum, nec non et in. his 
sunt dicentes eum publice allocutiuun, Non invideo 
Christo facto Deo : in quautum enim (actus est, et ego. 
Quam accusalionem videlicet eorum et in quibus 
cuim Nestorianum esse et beatum Cyrillum hzreti- 
cum appellasse dixerunt, false adversus se ab accu- 
satoribus fucrint intimala, et ita quoque venerabilium 
Photii atque Eustathii episcoporum quia leviter false 


^ 


gestis apnd Photium atque Eustathium episcopos 
habitis rureus ad convincendum, ut pulabant, lIbam 
episcopum proferendain, eumdem bam episcopum 
quia sua fuerit meutiuptur esse confessum ; cum, (ut). 
Supra dictum est, accusatores ipsius procedentes 
negaliones ejus experti ea quxe a se ex memoralis 
gestis objicienda noverant, certissime negaturum 
esse testeutur. In. tantum enim in. illo Photii atque 
Eustathii episcoporum judicio lbam episcopum cou- 
scientie su:e.virtute subnexum [forte, subnizum |] scie- 
bant ea qu: ab accusatoribus proposita fuerant de- 
negasse, ut in sancto Chalcedonensi concilio etiam 
ipsis Photio atque Eustathio praeentibus, quorum 
pridem judicio res fuerat agitata, confirinent denuo, 


-— 





(55 


VIGILII PP. CONSTITUTUM 


456 


negaturum. Nunquam enim accusator iisdem rursus A firmavit episcopum? fixc quoque ip e Photics ju.lex, 


in cognitione sedentibus Ibam episcopum diceret 
negaturum, si apud eos in priore judicio sciret jam 
fuisse confessum. Posthzec cum interlocutio judicum 
in Chalcedona residentium quaereret ab accusatori- 
bus 1085 episcopi utrum scriptas probationes przbere 
de re aliqua potuissent, Theophilus diaconus dixit : 
Hlabeo monumenta que super hacc gesta sunt in Beryto, 
et que in Epheso, et czetera. 

IX. Animadvertendum est igitar quod nihil aliud 
contra [bani episcopum adversarii ejus quod in Chal- 
cedonensi proferrent synodo se habere dixerunt, nisi 
ea qu:e apud Photium et Eustathium episcopos et 
postea in Ephesina secunda de eo sunt habita monu- 
menta. Ex quo apparet non sibi eos judicasse suffi- 


apud quem pridem gestum fuerat confitens quia non 
convictus esset lbzs episcopus, eum procul dubio 
qu» objecta sunt negasse testetur? Quam negatio- 
nem maxime ad epistolam qux ad Marim Persam 
Scripta legitur pertinere seqübentium declarat ordo 
gestorum. Nam cum ad documentum eorum qua in 
judicio Photii οἱ Eustathii ex scr.pto dederant, id 
est, quia Nestorianus esset, et beatum Cyrillum ap- 
pellasset hzereticum, blasphemias illas protulissent 
quas se putabant testibus probaturos, id est, Non in- 
video Christo Deo facto (Act. 10), et reprobatis te- 
Stibus nihil ex his ostendere potuissent, ad illa qu:e 


pridem ex scripto dederant redeuntes, hoc quod epi- 


$tola ad Marim Persam scripta continet objecerunt, 


cere, imo contra se futurum potius estimasse, si ea Bj id est, quia beat:e memoriz Cyrillum el duodecim 


tantummodo qux apud memoratos Photium et Eusta- 
thium episcopos adversus Ibam episcopum gesta sunt 
legerentur, in quibus neque testibus neque sua mon- 
strabatur confessione convictus, nisi et ea proferre 
qua nefarie in secunda Ephesina synodo acta sunt 
poposcissent, in quibus illis falsitatibus uterentur 
qui Ibam episcopum epistolam qux» ad Marim Per- 
sam scripta est mendaciter suam esee dixerunt con- 
fessum. Certum est igitur nullum adversus Ibara pro- 
baüonis, ut putabant, habuisse ejus adversarios do- 
cumentum , nisi hoc solummodo quod in illa non di- 
cenda synodo adversum se lbas episcopus per sui 
absentiam astruit fuisse confictam, quod in sancta 
Chalcedonensi synodo residentes judices rei veri- 


ejus capitula appellasset hzeretica. Cui Patri Photius 
atque Eustathius judices , sicut superius ipsi professi 
sunt, diligentius incumbentes, modo ab eodem ]ba 
episcopo perscrutantes, modo probationes ab accu- 
satoribus exigentes, utrum aliquid post unitatem 
Ecclesiarum factam in obtrectatione beati Cyrilli a 
&epedicto Iba episcopo dictum sit, vehementer οἱ 
sagacissime quzsiverunt. Adversum qu:e Ibas re- 
spondens episcopus omnibus exceptionibus suis eam 
qux ad Marim Persam scripta legitur impugnavit 
epistolam, asserendo quia post unitatem et pacem 
inter beatum Cyrillum et Orientales factam in nullo 
beato Cyrillo derogasset. 

X. Porro autem s:pedicta ad Marim Persam scri- 


tate permoti sunt, interlocutionis justitia submove- ( pta epistola jam post unitatem pacemque Ecclesiis 


runt, interrogantes Thalassium atque Eusebium epi- 
scopos, qui tunc . in secunda Ephesina cum aliis ad- 
fuerunt, utrum eorum audientiam przesens Ibas fuis- 
set experfus. Qui dixerunt (Act. 10) : Non aderat. 
Qua responsione cognita, Orientales et Pontici epi- 
&copi in Cbalcedonensi concilio clamaverunt : Absen- 


tem nullus addicit. Quorum interlocutio ita prolata . 


ea qu: adversus lbam episcopum in secunda Ephesi- 
na gesta sunt, evidenter evacuat, ad illorum, id est 
Photii et Eustathii, consequenter omne remittens 
acta negotium, quorum jam sententia Ibam episco- 
pum noverant absolutum. Quod in sequentibus evi- 
dentiore judicium interlocutione signatur, qui gesta 
nefaria secund:e Ephesinx synodi contra Ibam epi- 


scopum pro exsecratione atque mendacio sui habita p 


releyi vetuerunt. Nam ut apertius manifestetur intel- 
ligi Ibam episcopum universa que ab adversariis in 
judicio Photii atque Eustathii 'episcoporum objecta 
fuerant, et numc in sancto Chalcedonensi concilio ex 
gestis qux€ Theophilus proferebat objicienda erant, 
indubitabiliter denegasse, interrogatio judicum in 
Chalcedona residentium, vel responsio Photii epi- 
scopi sine cujusquam ambiguitatis patefecit obstaculo; 
qua ita se habent (Jbid.) : Magnificentissimi et glorio- 
sissimi judices dixerunt : bas igitur reverentissimus 
a suis accusatoribus est. convictus ? Photius reverentis- 
. imus episcopus dixit : Non, et cetera. Quid hac pro- 
betione clarius, quid evidentius dici potest quam ut 
ea qua accusator propositurus negaturum lbam con- 


restitutam et beatum Cyrillum incidisse in Apollina-: 
ris bzeresem, eique similia conscripsisse confirmat, 

et duodecim ejus capitula asserit recte fidei esse: 
contraria, Nestorium autem judicium (sine judieio] 

etinquisilione non facta damnatum. Quod scriptor 

epistole non per suum aut alicujus alterius intelli- 

genti:e evenisse dicit errorem ut beatus Cyrillus con- 

scripsisse h:xretica dogmata putaretur ; sed ita in ea 

pravitate idem confictor epistole permanens, illa or- 
thodoxa beati Cyrilli dogmata h:retica videretur 
astruere, ut ab eis potius beatum Cyrillum velut ab- 
neganterfí qux? prave conscripserat asserat recessisse. 

Qu» omnia lix episcopi professioni quare ab 
adversariorum objectione tuetur esse contraria qui- 
cunque pio ac recto corde legit iutelligit. Neque 
enim ipsi judices si quod vel levi der.gatione post 
unitatem dictum sit, exquirentes Ibam episcopum, si 
ejus esse tam aperte blasphemantem epistolatu com -' 
probasserit, paterentur sine ultione transire aut di- 
cerent non esse convictum. Quz» autem beati Cyrilli 
major injuria potest vel exquiri vel fieri quam dog- 
mata ejus, qux: in Epbesina prima erposuit, bxre- 
tica definire, per quorum orthodoxam prxdicationem 
vivus ac mortuus omnibus venerabilis et reverendus 
existit; qu:xe dogmata beati Cyrilli dum per epistolam 
ad Marim Persam scriptam posteaquam adunati sunt 
beate memorizx Cyrillus et Joannes Antiochenz ci- 
vitatis episcopi, constel profana voce omnimodis im- 
pugnare, quis sana mente possit advertere Ibam ue- 


- 


451 PO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 1587 
gantem quia post unitatem aliquid adversum beatum A perpessus. Übi primum diligenter est attendendum 


Cyrillum dixerit epistolam non negasse, qua post il- 
Ííam unitionem ejus dogmata definit esse hxretica. 
Nisi forte aliquis ita ab humani sensus ratione disce- 
dat, ut credat Ibam nihil de beato Cyrillo dixisse con- 
warium, si eum hzretica conscripsisse testetur, οἱ 
circa ejus personam arbitretur eumdem Ibam ser- 
$asse reverentiam; si sanctam doctrinam, qua reve- 
rendus e:t omnibus, accusavit. Átque ideo si singu- 
laris beati Cyrilli injuria est ejus damnasse doctri- 
pam, et hzreseos aperta videtur professio predica- 
tioni derogare catholice, si Ibxe probaretur epistola, 
in qua utraque monifestum est contineri, nunquam 
Íbas episcopus, utrumque negando, ex utroque me- 
ruisset absolvi. Huc accedit quod luce clarius de- 


quod post lectum ad Marim Peream scriptx» epistolas 
textum, eamdem epistolam judices in Chalcedona re- 
sidentes suo probantur omisisse silentio, quippe quam 
noverant totiens jam accusati negationibus refutatam. 
Nam δὲ vidissent in ea esse aliquid quod θα: episcopi 
absolutioni proficeret, mox ejus lectione permoti de- 
cernerent frustra aecusatores ex gestis Photii οἱ Eu- 
stathii episcoporum pro crimine hzreseos illa produ- 
cere, quibus econtrario Ibas episcopus ostendebatur 
erthodoxus, postremo nec juberent suis interlocutio- 
nibus Edessenorum epistolam recenseri, quam contra 
eam qux ad Marim Persam scripta dicitur Ibas epi- 
scopus pro se relegi postulavit, si per eam quam ac«- 
cusator protulerat laudabile potius et non magis vitu- 


monstratur nullum etiam tempus inveniri posse, ne- B perabile accusati meritum monstrabatur. Quid quod 


que ante adunationem, neque post unitionem, beati 
Cyrilli cum Orientalibus factam, quo eadem epistola 
ab [ba episcopo scripta doceatur. Nam ipsius tenor 
epistole evidenter ostendit quia post unitatem p«cem- 
que Ecclesiis reformatam in derogatione beati Cyrilli 
ejusque doginatum facta sit, [bas vero post adunatio- 
nein beati Cyrilli cum Orientalibus factam nihil se 
tale aliquid dixis:e testetur. Constat neque ante ad- 
aünalionem, quia lioc in ejusdem epistolze tenore non 
legitur, neque post adunationem, quia hoc Ibas sua 
professione denegat, ab eodem Iba memoratam epi- 
stolam fuisse conscriptam. 

XL Et ut nulli prorsus habeatur ambiguum in ea- 
dem negatione qua ceperat lbam episcopum persti- 


ipse Ibas episcopus, relecta eadem ad Marim Persam 
epistola, non ejus assumpsit defendere qualitatem, 
nec suz fidei rectitudinem ex ejusdem epistoke pro- 
fessione monstrare. Continuo etenim, si suam esse 
aut recta non esse doginata contineret ^, contra suos 
accusatores insurgeret dicens : Czco corde me im- 
petunt, ut ea mihi pro hsreseos crimine objiciant 
unde possum orthodoxus comprobari. Imo se osten- 
derunt hiere'icos, qui epistolam cujus dictatio catho- 
licam fidem astruit, hxereticam criminantur. Verum 
Ibas episcopus sciens nec suam esse epistolam et per. 
omnia piis dogmatibus inimicam, adversus eam ma- 
gis illam Edessenorum epistolam, qux eum nihil ali- 
quando contra catholicam fideni dixisse attestabatur, 


tisse, et hoc ex preseutis Ib:e verbis judices ita sen- C opposuit, illud secutus quod supra ingressus sanctum 


sisse, et accusatores eam tanquam negantem voluisse, 
nec przvaluisse convincere, ipsius necesse est inter- 
Jocutionis judicum et prosecutionis aecusatorum, qu: 
iu sancta Chalcedonensi synodo ex gestis Photii et 
Eustathii releguntur, verba pensemus, qu: ita se 
babent (Act. 10) : Reverentissimi episcopi, id est Pho- 
tius et Eustathius, dizerunt : Si post mortem beati 
Cyrilli reverentissimus lbas episcopus eum visus est 
heereticum. | nominasse, et. haereticum. habuisse, mon- 
slrate. Maras dixit : Probamus : quod procul dubio 


neque judices adhuc probari quxrerent, neque accu-: 


&3tores repromitterent probaturos, si hoc Ibas episco- 
pus non neg3sset. Licet ea qux superius in gestis 
apud Photium et Eustathium habitis eorumque judi- 


Chalcedonense concilium allegavit dicens : Nam ef 
omnes Edesseni clerici, per quos memoralis episcopis 
scripserunt, testantur me esse catholicum (Act. 9). In 
tantum jam tunc in Photii et Eustathii judicio et po« 
stea in sancta Chalcedonensi synodo objectam sibi 
ad Marim Persam epistolam negans suam, ortliodoxse 
fidei sciitesse contrariam, ut proprix fidei documen- 
tum non de istius textu, sed de Edessenorum cleri- 
corum attestatione requireret. 

XII. Si igitur judices non solum nibil ex ea sesti- 
mantes accusati Ib:e episcopi juvari negotium, imo 
videntes absolute contrariam aliam quam pro sui pur- 
gatione accusatus est petiit [expetiit], statuerunt suis 
interlocutionibus relegendam, et ipse accusatus Ibas 


cato ad negationem llxe episcopi demonstrandam D episcopus, non illam ad Marim Persam defendendo, 


multimode ex interlocutionibus judicum et accusa- 
torum prosecutionibus ipsiusque Ib:e exceptionibus 
claruerunt abunde suflicerent, tamenetsi minus ali- 
quid im Photii atque Eustathii episcoporum judicio 
legeretur expressum, ea qw in Chalcedonensi sy- 
nodo continetur Ilxe episcopi negantis epistolam sa- 
tisfaceret 80la professio. Lecta enim ex gestis apud 
Photium et Eustathium habitis epistola ad Marim 
Persam scripta, confestim Ibas vocem negantis op- 
posuit dicens : Jubeat vestra. clementia relegi litteras 
clericorum Edessenerum, ut cognoscatis quia et ab his 
que mihi illata suni alienus existo, et violentiam sum 


imo potius ejus refutandz: causa illam Edessenorum 
relegi postulavit, constat eam qu:e ad Marim Persam 
scripta est interlocutione judicum et professione Ibat 
episcopi quia ejus fuerit abnegatam, et quia scelesta 
dogmata contineat approbatum . Eryo [bas episcopus 
innocentis animi sui fervore permotus, evidentioris 
negationis etiam in Chalcedonensi synodo festinans 
adicere documentum, rclegendas Edessenorum litte- 
ras ex gestis idem [ibidem] apud Photium οἱ Eusta- 
thium habitis, quxe adversarius ejus protulerat, po- 
stulavit : quorum gestorum hanc partem, sicut iu 
consequentibus demonstratur, ex industria accusator 


^ Recte Cotelerius feg^n 'um admonuit : aut recta. nossel dogmata continere. ll .&p. 


339 


VIGILII PP. CONSTITUTUS 


140 


omiserst, qua ibam evidentius moverat adjuvari. A libellis obtatis quam deinceps inter gesta loquentibus 


Deigde quid ipsa verba [bx lucide astrwant intuen- 
Aum. Prosequitur enim, ut supra meminimus, ita 
(Act. 40) : Jubeat vestra clementia relegi litteras cteri- 
corum Edessenorum, «4 cognoscatis quia εἰ αὖ lis que 
sihi illata guns elienus existo εἰ violentiam sum per- 
pessus. Quibus verbis apertissime declaratur quod 
quia e vestigio post lectam epistolam ad MarinrPer- 
$2 asuwit Ibas episcopus alienum ee et ab his que 
sibi inferuntur existere et violentiam se perpessum, 
atque ob hoe Edessenorum debere relegi litteras 
clericorun, evidenter, tanquam manu ipsam epistole 
ad Marim Persam ostenderet lectionem; ἃ cujus se 
purgari crimice festinaret, dixit, et ab his que vili 
inferuntur. alienus existo, ostendens et ab aliis qux 


109 dixisse arguebatur episcopus, quia Ibas episco- 
pus non dixerit, Edessenos clericos fuisse testalos. 
Nam cum dicant 56 non nosse quod vel tale dictum, 
id est, Non invideo Christo (acto Deo, vel huic si- 
iile, hoc est, quod ex quacunque parte Nestorii vi- 
Óeatur dogmatibus convenire, vel aliud aliquid recta 
fidei contrarium dixerit lbas episcopus, apertissime 
*elaram est quod et ab his que epistola ad Marim 
Persam scripta continet Ibam episcopum sua atte- 
statione purgaverint. Cum enim sx»pedicta epistola, 
dicendo beatum Cyrillum in Apollinaris hzresim in- 
cidisse et ei similia conscripsisse, ejusque duodecim. 
capitula ommi impietate plena et rect fidei contra- 
ria, Nestoriumque judicio et inquisitione non facta 


przcedenti loco ei objecta sunt et ab epistola ad Ma- p damnatum, non solum videatur aliquid contra rectam 


rim Persam scripta, qux étatim relecta fuerat, alie- 
num se per omnia demenstrari. Ubi illud quoque 
quod supra ingressus Ibas episcopus sanctam Chal- 
Ccedonensem synodum gravissime legitur fuisse con- 
questus a falsis se in secunda Ephesina accusationibus 
impetitum, in concilium ingredi non fuisse permis- 
sum, viginti autem plus carceres permutasse, nunc 
post lectionem epistolz non omisit adjungere ; ut ap- 
pareat illud quod, sicut dictum est, ingressus san- 
ctam Chalcedonensem syaodum, de injustitia in se- 
cunda Ephesina sibi illata conqueritur, ad hujus cau- 
sam epietolz pertinere; post cujus lectionem astruene 
alienem s6 eb his que sibi inferuntur existere, vio- 
lentiam quam ab Eutyche est perpessus adjenxit. 


ldem dicere; verum etiam ipsam rectam fidem im- 
pugnando respuere, Edesseni vero clerici nibil Ibam 
episcopum suum recte fidei eontrarium dixisse te- 
etentur, constat ex attestatione Edesseni cleri me- 
moratam qux? ad Marim DPersam scripta legitur fuisse 
epistolam confatatam. Quid evestigio Theophilus ac- 
eusator faerit prosecutus, diligentius oportet atten- 
di : qui non hane Édessenórum velut superfluam aut 
ad epistol:e ad Marim Persam scripte subversiones 
nibil judicans profuturam, credidit omittendam, sed 
faggnopere tota menlis intentione asserere nisus ett 
has Edessenorum litteras elericorum esse falsatas, ex 
eo acilicet valde permotus quod nihil contrarium ca- 
tholicz üdei Ibam dixisse testati sunt. Quo dicto vi- 


Lecta itaque, ut ]bas petiit, ex gestis Photti atque ( dens continuo Hlam epistolam ad Marim Persam 


Eustathii judicum, sd quos utique directa fuerat 
Kdeseenorum epistola clericorum, qui eam ut Pho- 
Gus et Eustathius in gestis ibnecterent petiverunt, 
qua gesta ab adversariis Ibx:e episcopi in Chalcedo- 
nensi $yBodo sunt prolata, ob quam causam ejusdem 
epistole desiderata sit lectio, ipsius verbis agnosci- 
tur, qus ita se habent (Act. 10) : A multis atque diver- 
sis de Phynicia cd nos venientibus cognovimus ea qua 
ab his qui insurrexerunt in sanctissimum et reveren- 
tissimum episcopum nosirum Ibam gesta sunt, perter- 
riti in eo quod dictum est, (Transcendunt enim et illos 
qui sine Deo sunt, et infideles et heretici et Judei et 
pagani φῶ dicta sunt nobis, quia nobis prasentibus 
dixisse! idem reverentissimus episcopus : Non invideo 


scriptam, qux» contra rectam fidem apertissime 10- 
quiter, impugnatam, istam Edessenorum epistelam 
voluit arguere falsitatis, per quam videbat omnes ob- 
jectiones suas fuisse convictas. Cui rei astruendae 
proficit subsequens ordo gesterum. Dum enim Theo- 
philus adversarius Ibze, sicut jam supra, ita et in hoc 
loco qu:eri ex gestis in Ephesina secunda habitis quie 
bitebatur astruere poposcisset ab omni episcoporum 
cencilio in Chialcedona residen:ium, gesta in secunda 
Ephesina habita sunt prohibita recenseri. Ex qua 
prehibitione constat assertionem Ib: episcopi com- 
probatam, qua se per calumniam et falsis figmentis 
ab Eutyche perhibuit impetitum ; ubi mendacibus 
produetis testibus quia epistolam ad Marim Persam 


Christo Deo (ac:o, quoniam εἰ ego, si volo, possum py scriptamsua esse Ibas [episcopus] esse dixerit constat 


fieri secundum illum :) omnes nos, quos dicunt audisse 
ea que dicunt, manifestum (facimus vestra. reverentia 
coram Dei clementia quia neque ab eo neque ab ullo 
alio tale dictum aliquando audivimus, neque in. aures 
nosiras ingressum est tale aliquid aliquando, anathe- 
matizantes nos ipsos εἰ terribili gehenna nosmetipsos 
obnozios facientes, si novimus aliquid tale dictum ab eo 
aut aliquid aliud contrarium catholice fidei. Si enim 
aliquo tali dicto passi (uissemus communicare ei qui 
dixit aut missas cum eo tenere, ultimo supplicio [uis- 
semus. obnoxii, tauquam  communicantes. (ali errori 
[Cotelerius legit horrore], et cartera. 

XIII. Quibus ita se habentibus evidenter ostendi- 
tur omnia in quibus ab accusatoribus tam ex scripto 


-esse conBfictum. In his autem Patrum interlocationi - 


bus que de evacuanda Ephesina secunda synodo 
sunt prolatz nihil aliud przter Domni depositionem 
et ordinationem Maximi certum est esse firmatum. 
Domnum vero pro nullo alio crimine nisi quod beati 
Cyrilli duodecim capitula probibuerat przedicari cla- 
rum est fuisse damnatum. Unde manifeststione [ma- 
nifesta ratione] et evidenti veritate constat, si epi- 
stolam ad Marim Persam, qus duodecim capitula 
beati Cyrilli esse definit hzeretiea, ipsumque beatum 
Cyrillum Apollinari similia conscripsisse, sancti Patres 
in Cbalcedona residentes lbx episcopi eumdem fuisse 
[forte, addenda vox sensum] quoquomodo reperis- 
&cnt, eum nullatenus in graviori ejusdem cause εὐ» 


161 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. - 


mine absolvendum esse decernerent, qui Domni An- A apostolice recioris cum trecentorum. decem et ocio 


tiocheni episcopi damnationem de sola tantummodo 
eorumdem duodecim capitulorum pradicatione pro: 
bibita factam convelli non passi sunt, et. ordinatio- 
nem Maximi firmaverunt. Quomodo euim ipsi iidcm 
judices in uno eodemque negotio [bam et Domnum 
ab Ephesina secunda synodo condemnatos sua iuter- 
locutione lbam absolvi decernerent, Domnuim pate- 
renlur manere damuatuin, nisi eum quem absolvi 
decreverunt approbzssent in eodem crimine non te- 
neri? Nam cum apud sauctam  Chalcedonensem sy- 
nodum tam exsecrabilis obtrectatio beati Cyrilli et 
duodecim capitulorum cjus fuerit ut pro eis etiam in 
reproba Ephesina sceunda synodo addictum Domnum 
paterentur manere damnatum, quanta apud memo- 
ratam sanctam Chalcedonensem synodum innocen- 
tia Ib:? episcopi claruit ut eum in ejusdem Ephesin: 
secunde nefario examine pro eodem adjudicatum 
erimine definiret absolvi. In qua causa nunquam in- 
pocens claruisset, si illa ad Marim Persam scelesta 
epistola ejusdem Ibx episcopi potuisset ostendi. 
XIV. Tractatis igitur omnibus et dilucida ratione 
dissertis per qux? tam ex gestis apud Photium et Eu- 
stathium episcopos habitis quam ex eorum judicato 
aliisque pluribus modis evidenter apparuit quod epi- 
stolam ad Marim Persam scriptam suam per omnia 
negaverit lbas episcopus, nunquamque potuerit ex 
ejusdem objectione convinci, restat ut veritate simili 
declaremus quemadmodum a sensu vel definitione 
sive professionibus venerabilium Patrum in Chalce- 
dona residentium sxpedicta epi-tola ad Marim Per- 
sam scripta aliena videatur existere et eorum sen- 
tentiis obviare. Quod ut omnium reddatur sensibus 
manifestum, primitus inspicere nos oportet qui! Pa 
tres nostri in Chalcedonensi synodo residentes in 
przedicatione receptioneque bcatze recordationis prze- 
decessoris nostri pap:ze Leonis epistolae vel in expla- 
patione sancte fldei sint professi, et pia tenendum 
doctrina tradiderit; ut his inspectis, quantum ab 
eorum definitione traditioneque epistola ad Marini 
Persam scripta dissonet ex his atque contraria de- 
moustretur, et ob hoc appareat eam Patrum nostro- 
rum sententiis nullo modo comprobatam. In actione 
quarta synodi Chalcedonensis, dum post lectam beatze 
recorüationis papx Leonis epistolam Pa:res nostri de 
coüítrmatione cjusdem epistole loquerentur, ita 
diserunt (Act. 4) : Anatolius revereniissimus episco- 
pus regie. Constantinopolis dixit : Epistola sanctissimi 
48 apostolici archiepiscopi Leonis consonat symbolo 
trecentorum decem et octo sanctorum Patrum qui apud 
Niceam et centum quinquaginta qui apud Constanti- 
nopolim postea sunt collecti, qui eamdem fidem confir- 
suaverunt, sed et his qug in Ephesino sub beatissimo 
et sanctissimo Cyrillo cesta sunt ab universali et. sau- 
cto concilio, quando maledictum Nestorium damnavit. 
Quapropter consensi, et eidem epistole libenter sub- 
scripsi. Paschasinus οἱ Lucentius. viri reverentissimi 
episcopi €t Donifacius presbyter, vicarii sedis aposto- 
lice per Paschasinum dixerunt : Manifestum est. nec 
poterit. dubitari unam fidem beatissimi pape sedis 


apud Niceam Patrum concordare atque. ser.ari, sed 
et centum quinquaginta upud. Constantinopolim con- 
gregatorum sacerdotum, qui eumdem fidem firmave- 
runt, sed et Cyrilli sancte recordationis tiri apud 
Ephesinum, quando Nestorius pru suo. errere dumna- 
tus est, statuto in. nullo penitus discordare; ideoque 
etiam beatissimi papa epistola, qua illam fidem expo- 
suisse pro erroris Eutyches causa dignoscitur, uno sensu 
unoque spiritu videtur illifidei esse conjuncta. Maximus 
reverentissimus episcopus Antiochi Syria dizit : Con- 
cordat epistola sanctissimi archiepiscopi regie ome 
Leonis expositionibus trecentorum decem et octo apud 
Niceam sanucioruim Patrum, et. centum. quinquaginta 
apud Constan.inopolim novam Romam, et in Epheso a 


p sanctissimo Cyrillo episcopo exposita fidei ; et subscri- 


psi. Et. post reliquos similia interloquentes episcopi 
lliyriciani triginta duo ex charta. diclaveruut i otis 
per Sozoutem episcopum Philippon ita. (Aet. 4) : 
Sanctorum Patrum trecentorum decem et octo fidem, 
qua est salus nostra, et servamus, ei cum ipsa vilam 
nostram complere oramus; el ceuum quinquaginta 
ante dicta fide |forte, antedicte fidei] consonam, et 
servantes perexsequimur et omnia qua acia sunt et 
decreta in prima Ephesina synodo, cujus praesides [ue- 
runi beatissimus Colestinus apostolica sedis princes, 
εἰ beatissimus Cyrillus magna civitatis Alexandrie, et 
orthodoxorum [[orte, orthodoxum] esse sanctum Pa- 
trem nostrum archiepiscopum Leonem cognovimus.Sed 
et reliqui episcopi similia supt professi. 


C XV. His ergo se ita habentibus, nulli venit in du- 


bium quin Patres nostri ita a se vencrabiliter crede- 
rent suscipi beati Leonis epistolam, si eam eum Ni- 
exnzeliConstantinopolitane synodorum, tum etiam. 
peati Cyrilli in Ephesina prima expositis asserereut 
convenire docirinis. Et si illa tanti pontiüicis et Lonto 
orthodoxx fidei luce przfulgens epistola his exigit 
comparationibus approbari , quomodo illam ad Ma- 
rim Persam epistolam, qux specialiter Ephesinam 
primam synodum respuit οἱ beati Cyrilli exposita 
doginata definivit hzretica, ab iisdem Patribus cre- 
datur orthodoxa nomünsari, cum illa condemnet quo- 
rum collatione tanti pontificis, ut dictum esl, meruit 
doctrina laudari? Nam et universalis synodi Chalce- 
donensis acclamalio una [forte, unam] fuisse utrius- 


D que, id est. beati Leonis et beati Cyrilli, fidem atque 


doctrinam  evidealissiime comprobavit, ita. dicens 
(Act. 2) : Pie et vere Leo docuit. Cyrillus ita docuit. 
Cyrilli eterna. memoria. Leo et Cyrillus similiter do- 
cuerunt. Analhema qui sic non credit. Unde lit ut illa 
epistola ad Mariin Persam non solum non suscepta, 
verum etiam anathematizata monstretur, dum dog- 
mata Cyrilli in Ephesina prima exposita appellat 
hzretica; qux qui non sequitur, anathemalia ex 
sententia sanctzx Chalcedonensis synodi poena dam- 
natur. Huc accedit ejusdem venerandx Chalcedo- 
nensis synodi etiam [fidei exclamatione sententia, 
qux ad lacum ita se habet (Act. 5) : Definimus igi- 
tur ordinem et ómnes formas fidei conservantes nosque 
que apud Ephesum facta est sancta. synodus, cujas 


«ICILII PP. CONSTITUTUM 


t 61 


presides (uerunt sancte memeria Colestinus Romana A zari. Cum ergo dixcriat Patres nostri ordinem et om- 


urbis antistes et Cyrillus Alexandrinee Ecclesia, pre- 
[ulgere quidem recte et immaculate fidei expositionem 
trecentorum decem et octo. sanctorum et beatissimo- 
rum Patrum apud Niceam sub pie recordationis Con- 
stantino principe congregutorum, obtinere autem etiam 
centum qvinquaginta sanctorum Patrum apud Constan- 
tinopolim definita, ad. interruptionem. quidem exorta- 
rum heareseon, confirmationem vero ejusdem catholice 
nostra fidei. Sumbolum apud Niceam trecentorum de- 
cem el octo. EL post alia (Act. 5) : Propter illos vero 
qui mysterium dispensationis corrumpere moliuntur, et 
purum hominem esse quí ex aancta Virgine María na- 
tus est impudenter delirantes, beati Cyrilli Alexandri- 
ng Eccesie praesulis synod:cas cd Nesiorium. et ad 
alios per Orientem congruas existentes suscipit ad con- 
vincendas Nestorii vesanias; et reliqua. 

XV]. Ecce omnium fidelium sensibus patet quod 
sancti Patres nostri in Cbalcedona residentes, cum 
jam de catholice fidei explanatione senserint, ordi- 
nem et omnes formas fidei qux in Ephesina pri- 
ma, cui beatz» memorix Coelestinus et. beatus Cyril- 
lus Alexandrinus episcopus pr:sederunt, habite 
sunt, sicut Niceni atque Constantinopolitani com- 
muni [forte, concilii] circeumspectionem se servare 
professi sunt, illorum definita suam procul dubio 


fidem esse testautes. Per quod apparet omne quid- - 


quíd ab ordine vel fonnis in Ephesino priino conci- 
lio habitis discrepat, eisdemque monstratur esse 
contrarium, beatorum Chalcedonensium quoque Pa- 


nes formas fidei Ephesini primi concilii se servare, 
et nulli licere al*erain. fidem proferre, conscribere, 
vel sentire, scu tradere, aut aliter docere, omnesque 
qui presumunt talia. esse damnatos, epistolam vero 
ad Marim Persa n scriptam iinpugnantem per omnia 
beati Cyrilli expositam in Ephesina prisa doctrinam 
non soli aliter, sed et contiarie non dubitemus as- 
ruere, constat synodali judicio ejusdem damnationis 
sententiam comprchensam , ac propterea ab eis a 
quibus epistola ad Marim Persam apertissime pre- 
damnata legitur, multo magis clarum est non fuisse 
susceptam. 

XVII. Nec quemquam debet permovere fidelium 
quod quidam subripiendo nituntur astruere quedam 


DB in hac epistola ad Marin ita dicta, et quasi his qu;e 


bene dicuut possint convenientia demonstrari ; cun 
hxreticorem consuetudo sit venena sua fucatis ce- 
lare sermonibus et verba praemittere 40:8 quasi or- 
thodoxis videautur professionibus consonare, et re- 
servare ἃ indulgentia malignos aditus per quos eo- 
ruin pestilentia intromittatur erroris, sicut de eis 
propheta jestatur : Mollierunt sermones suos super 
oleum, et ipsi sunt jacula (Psal. tiw, 22); ct iterum : 
Quoniam in mu tis erant mecum (Psal. tiv, 19). De 
quibus etiam et doctor gentium dicit Apostolus : 
Hubentes formam pietatis, virlutem autem. ejus abne- 
gastes (I1 Tim. m, 5). Neque enim Nestorio prodest 
duas naturaa et unum filium confiteri, quamvis et 
orthodoxis sit communis ista professio, cum idem 


trum impugnare [pro impugnari| sententiis. Porro (; Nestorius duarum naturarum unam subsistentiam, 


autem epistola ad Marim Persam scripta , dicendo 
beatum Cyrillum hzreticum ejusque duodecim capi- 
tula impia et fldei rectx:: coptraria Nesturiumque ju- 
dicio et inquisitione non facta damnatum, omni or- 
dini atque omnibus formis ir, Ephesina prima synodo 
habitis manife:tatur esse contraria. Unde fit ut valde 
demonstretur absurdum eorum decretis illam putari 
epistolam esse surceptam qux apertissime ipsorum 


impugnat de fide judicium, ut per hoc non solum- 


precedentes Patres, sed semetipsos, quod vel dici 
nefas est, aliqua videantur contrarietate destruere. 
Nam hujusmodi omnia qux in derogatione Ephesini 
primi coneilii dicta sunt vel dicenda erant, etiam in 
liac quain de fide sancti Patres Chalcedonensis synodi 


quod est proprium orthodoxorum, dicere recusans, 
(fraudulenter se duas naturas et unum filium dixisse 
evilenter aperiat. Unde quia antedicta epistola ad 
Marim Persam per hoc tam manifestum malum quod 
de beato Cyrillo et de Patribus qui primo ia Ephesine 
conveneruut asseruit, non dubitatur quid cjus scripter 
defendendo Nestorio aut prava ejus recipienda do- 
ctrina senserit, qui de ejusdem Nestorii damnatoribus 
vel sanctis eorum dogmatibus tara impia et nefanda 
conscripsit, aperta veritate fit cognitum eamden. ad 
Marim Persam epistolam Nestoriani sensus fraude 
atque perversitate conscriptam. Et idoo quamvis hoc 
80lum ad reverentíam sanct? Chalcedonensis synodi 
conservandam et ad hxreticorum excludendas insi- 


protulerunt explanatione fuisse damnata ex his que p dias, qui ad Marim Persam epistolafn a nostris ap- 


subsequuntur evidentissim: veritatis luce conspici- 
tur, qux ita se habent (Jbid.) : His igitur cum omni 
und.que scrupulositate et dil gentia a nobis disposilis, 
definit sancta el universalis synodus. alteram. fidem 
Rulli licsre pro[erre vel conscribere, aut componere, 
aut sentire, aut docere aliter. Eos autem qui ausi sunt 
componere fidem alieram, aut proferre, au! docere, 
aut tradere alterum. aymbolum volentibus vel ex gen- 
tilitete ad. agnitionem veritatis, vel ex Judais, vel ex 
heeresi quacunque converti, hos, si episcopi fuerini aut 
clerici, alienos esee episcopos ab episcopatu, et clericos 
a clero ; si vero laici aut m.oncchi (uerint, anat'icmati- 


8 [lic mendosus codex videtur. IManp. 


probatam Patribus mentiuntur, videatur satis super- 
que sufficere quod de eadem suscipienda Patres no- 
stros nullo modo judicare potuisse multipliciter supe- 
rius disseria testantur, quibus ab ipso initio quo lbas 
episcopus sauctam Clialcelonensem synodum videtur 
ingressus, violentiam οἱ falsas criminationes in se- 
cunda Ephesina queritur fuisse perpessus, cx gestis 
Photii et Eustathii corumque judicato Ile claruit 
epistolam uon fuisse. Quod post lectum ex gestis 
Pliotii et Eustatuii ejusdem epistolz in Clialcelonensi 
concilio textum manife. tis ime ostendit negantis quo- 
que 105 professio ad excluden 'am illsm ad Marim 


165 PRO DAMNATIONE TIUUM CAPITULORUM. 166 
Aliam Edessenorum pro se relegi postulantis. Quod A quee sunt subsecuta demonstrant innoxium. lbam reve- 


Theophili inimici Ibe episcopi desert suffragio veri- 
tatis demonstrat nihilominus evidenti ratione suffia- 
gium, qui non illam ad Marim Persaim quam objece- 
rat prrsumpsit astrrere, sed illam potius quam pro se 
]as episcopus relegi popascerat, et se iucompetenter 
tamen nisus est argucre falsitatis. Quod ipsorum Pa- 
trum nostrorum in Cbalcedona residentium Domnum 
in eodem accusatum negotio permittentes [forte, per- 
mittentium] manere damnatum lbamque absolvendum 
patefecit absque ambiguitate sententia quod idein 
ejusdem venerandi Chalcedonensis. synodi evidentius 
multipliciter decretis ostenditur, dicentes [pro diceu- 
tis] suam fidem esse quan illa ad Marim impugnat 
epistola, et hoc eam |forte, et per hoc] eorum da- 


renlissimum ab his que in eum ac-usatores intulerant. 
Cui planius adhue superiorum sensum astruens Mazi- 
mi Antiocheni sententia. cousequenter adjungitur ita 
se habens : Ex his que modo relecta sunt manifestum 
esi quia ab omnibus ei illatis reverentissimus lbus in- 
nocens est repertus. ) 
XIX. Oportet igitur intueri quemadmodum inter- 
locutionem trium istorum primum locum tenentium 
judicum adiciendam [ad abiciendain] et reprobandam 
ad Marim Persam epistolam sententia, etsi diverso 
prolatà ore, uno tamen spiritu dictata conveniat. 
Quid est enini quod dicitur per Photii et Eustathii 
constitutum et ex relectis chartis Ibam innoxium 
ab omnibus qu:» ei accusatores intulerunt appro- 


mnatam fuisse judicio quorum fingitur interlocutione B bari, nisi quia epistola illa in obtrectationem doctriuze 


suscepta. 

XVIII. Quamvis igitur et ex suprascripta luce ve- 
ritatis indubitanter appareat wulla nos necessitate 
consiringi quxerere ex cujus epistole textu aliqui Pa- 
trum Chalcedona residentium suis interlocutionibus 
Ibam episcopum pronuntiaverint apparuisse catholi- 
cum, quod nobis valde sufficiat evidentissiime demonp- 
stratum quod de epistola ad Marim Persam scripta 
nullum tale potuerint proferre judicium. Hoc eniin 
nobis suflicienter contra hereticorum machinas suf- 
fragatur, qui volunt ha:;c ad Marim Persam epistolam 
a sancto Chalcedonensi synodo videri susceptam, 
quod non solum docuimus non videri susceptam, ve- 
rum etiam a Patribus nostris omnimodo refutatam 


beati Cyrilli et in defensionem Nesterii, ipsius, ut ita 
dicam, orthodoxz: fidei nitens fundamenta subver- 
tere, ab adversariis, sicut revera est, pro magno 
crimine ]bx objedia episcopo, ab codem aliena re- 
perta suprascriptorum, ut dictum est, trium Patrum 
decretis evidentissime reprobatur. Neque enim ab 
omnibus 41: ab accusatoribus ei illata sunt juste 
pronuntiari innocens videbitur si epistolam ad Marim 
Persam, qux: maxima pars est criminum, imo in qua 
omnia ei objecta crimina continentur, bis interlocu- 
tionibus nou probetur exclusa. Et ideo quoniam cer- 
tum est, si ejus docerelur epistola, quod innocens 
pronuntiari non possit, constat, quia innocens pro- 
nuritiatus est, ejus epistolam non fuisse. lis izitur 


fuisse monstravimus, quippe qui eam inter hostes (C inteclocutionibus quia maxime ad excludendain at- 


sue recte fidei evidentissime prolata sententia da- 
mnaverunt. Ergo quia, ut diximus, contra adversa- 
rios sancte Cbalcedonensis synodi, utrum suscepta 
an non suscepla vere possit ostendi, videtur nobis 
fuisse negotium, et illis susceptam supervacue suspi- 
cantibus, nos'ex ipsis etiam Patrum vocibus potius 
declaravimus improbatam, non est necessarium nos 
cogi dicere de qua epistola Patres nostri in illis suis 
interlocutionibus senserint, tum nobis abunde suflti- 
cial quod de ista [forte, quod licet ista] unde verta- 
tur causa non senserint, tamen inspectis singulorum 
Patrum interlocutionibus et superiori quam disserui- 
mus rectitudini coaptatis, hoc quoque de qua epistola 
locuti sunt facile piam sectantibus intelligentiam 
poterit appareré. Ubi primum omuium nobis est di- 
ligenter atque sagaciter intuendum quod Patrum no- 
Sirorum-uno sensu unaque mente de absolutione Ibx 
episcopi conson:e fuerint prolat:e sententiz dicentium 
quod idem [0418 episcopus ab omnibus qu: ci ab ac- 
cusatoribus objecta sunt sit obnoxius |innoxius] ap- 
probatus. Legatorum enit sedis apostolicz iterlo- 
cutie in prima sui parte ita se liabet : Jielectis char- 
lis agnovamus ex sententia reverentissimorum episcopo- 
rum Ibam rcverentissimum inuoxium approbari ; quam 
evidenter ab Anatolio Constantinopolitauo episcopo 
interlocutio prolata subscquitur exprimens quod ab 
his qux in eum accusatores intulerunt innocens fuis- 
set inventus. Sic eniin dicit (Act. 10) : Reverentissimo- 
vum episcoporum el judicium fides ac lectie omnium 


que refutandam ad Marim Persam epistolam conve- 
nienti sensu atque studio pro absolutione Ibx epi- 
$copi sint prolate apertissime deimonstratis, conse- 
quens est ut c:eterorum Patrum idem sentientium 
deflnitiones pari veritate debeamus inspicere, tac.tis 
paulisper reverentissimorum Juvenalis atque Euno- 
mii episcoporum interlocutionibus ; qas licet ex alia 
parte, ipsi tamen sensui convenire suo loco, monsira- 
vimus. ltaque Thalassius Cxesarez Cappadocix epi- 
scopus sic dicit (Act. 10) : Reverentissimis episcopis 
Phetio et Eustathio comprobantibus Ibo negotium, et 
non adjudicantibus eum, liorum opinione suasus et ego 
volo haberi eum in. sacerdotio, sicul el. sanctissimis 
preesulibus visum est, quia maxime gestis suscepit ut 
anatlemalizaret illa qug ejus accusatores adversus 
eum deposuerant ex. scripto. Cui fidelium et perspi- 
cus veritatis ainatori non clareat omnem quam de 
abnegata vel refutata ad Marim Persam epistola su- 
perius reddidimus rationem et pr:ecedentium Patrum 
interlocut:onibus convenire monstravimus, hac quo- 
que reverentissimi Thalassii prolata sententia. plene 
ac breviter explicari. Cum enim dicit Photii et Eu- 
stathli comprobantium [05 negetium et non adjudi- 
cantium eum sequi sententiam, et consequenter ad- 
jungit quod ipse Ibas episcopus ad innocenti:x su: 
cumulum qua ei sunt ab accusatoribus ex scripto 
objecta damnaverit, indubitanter ostendit ita et in 
Chalcedonensis synodi examine et in illu Photii et 
Eustathii judicio ab illius epistolo ad Marin Persam 


167 


VIGILI] PP. CONSTITUTUM 


168 


crimine alienam TIb:e dictátionem atque conscientiam A sed objectorum magis negatiene purgatus, ita e 


fuisse repert:m, ut illic omnia, non solum adversa- 
riis non probantibus, aut Tba episcopo denegante, 
verum etiam damnante, fuerint improbata. Une 
constat epistolam ad Marim Persanv illa αι accusa- 
tores objecerapt crimina continentem non solum Pa- 
trum in Chalcedona residentium judicio, sed ipsius 
ἴα sententia, sicut Photii atque Eustathii corstituto 
edocti memorati Patres affirmant, fuisse damnatam. 
Eusebii quoque Ancyrz , Stephani Ephesi , Diog^nis 
Cyzici, et Romani Myrorum Lycie, quamvis diversis 
l-;cis, uno tamen sensu prolatz sententix superio- 
rum judicum decreta con(rmant, Nam alii Photii et 
Eustathii faciendo judicati memoriam, alii ex dam- 
natione Nestori: ejusque hzresis Ebx:e episcopi inno- 
centiam comprobante:, epistolam ad Marim Persam, 
que excusat Nestorium et beatum Cyrillum appellat 
h:ereticum, ad Ibam episcopum non solum non atte- 
nuisse, verum etiam ab eo damnatam esse testantur. 
Joannes episcopus Sebastiz, Seleucus episcopus Ama- 
six, Constantinus episcopus Melitinze, Patricius epi- 
s2opns Tyanorum, Petrus episcepus Gangrorum, et 
Artanius episcopus Trapezuntis, similiter consensc- 
runt ita dicentes (Act. 10) : Definitio reverentissimo- 
rum episcoporum Photii et Eustathii demonstrat in- 
norium reverentissimum | Ibum. Similiter autem. et 
ejus abnegatio (acit nos in eo quod receperit proniores. 
Qua interlocutione rheshoktatorum sacerdotum eviden- 
ter apparet per hee duo ibam episcopum de bis qui- 
bus accusatus est innoxium esse repertum, id est ex 


antea sensisse queimadinodum sentire professus est 
cre.leretur, Sicut enim faeti cenfessio mocentem vel 
in przeteritum facere potuit, ità non cor.vieta. 1.ega- 
tio reddidit etiam ve preetenitis innocentein, Cui re- 
gationi, per quam lbas episcopus epistotam ad ΜΔ» 
rim Persam ostenditur refutasse, Eunomii atque Ju- 


^ genalis episcoporum interlocutio competenter aptatur. 


Quas interloeutiones primitus coisonare Deo juvante 
monstrandum est, deinde docendum quemadmodum 
epistolam ab Iba negatam esse confirinen!, que ita se 
habent (Act. 10) : Jutenelis reverentissimus episcopus 
Hierosolymitanus dizit : Qui convertuntur, ltos scripta 
divina sustipi jubent. Quapropter et ab hereticis re- 
vertentes. suscipimus. Unde et pravidso reverentinsi- 


B mum Ibam mereri. clementiam, quia et senez. est, et 


ut habeat episcopatus gradum, esse cutholicun. Funo- 
nins episcopus Nicomcd:e dixit : Jam quidem σα his 
qae rclecta sunt innoxius approbatus est venerabilis 
]bas. In quibus etenim dicendo male culpare visus cst 
beatissimum | Cyrillum, ih postremis recte confessa, 
illa que culpaverat refutavit. Unde et ego anat/cma- 
tiaantem eum. Nestorium et Eutychen ei impia eorum 
dogmata, et consenticntem his que a sanctissimo ar- 
chiepiscopo Leone scripta sunt et ab hac univer:aü 
synodo, dignum esse episcopatu decermo. Antea ergo 
nobis inspiciemda est Eunomil interlocutio, quzxe^pla- 
nius Ib:xe episcopi intellectum asserens, quid ex ea 
re etiam episcopus Juvenalis sensit exponit. Dicens 
enim éx his qux relecta sunt Ibam innoxium compro- 


definitione Photii atque Eustathii episcoporum et ex ( batum, Photii et Eustathii sicut et superiores Patres 


$ua abnegatione. Porro definitione Photii et Eusta- 
thii declaratur quia licet false ab accusatoribus fuerit 
impetitus, tamen ad s£isfactionem vel false objecto- 
rum prone sapuerit ex scripto quid de recta flde sei- 
serit profiteri, et ex abundanti anathematizaverit 
Nestorium, et habere se dixerit omnia qux in Ephe- 
eino primo concilio placuerunt. Deinde quia ejus 
quoque abnegatio, per quam se étiam in Chalcedo- 
nensi concilio post lectionem ad Marim Persam epi- 
stolie, qux» cjusdem Ib:e episcopi apertissim:e et pix 
confessioni contraria est, ab his qu: sibi illata sent 
existere perhibuit alienum, proniores elficerct ani- 
nos judicautuin ut crederent quia spretis et refutatis 


qu:e ab eo negata sunt, illa tantum ct antca habuerit 


que se habuisse et recepisse professus 6.1. Quibus 
ita monstratis, clarum est epistolam ad Marim Per- 
sam oninibus qu:e se recepisse Ibas dixit contrariam 
existentem, et illa potius qux? anathematizavit lbas 
episcopus delendente r, nullatenus ab Iba episcopo 
fuisse dictatam. 

XX. Nam ut omnibus fleret manifestum qüod [038 
negando ea qu: ab accusatoribus illata sunt, illa 
quie de pia fide confessus est reddiderit certiora, ita 
interloeutio dicit : Et abnegatio ejus fecit nos. in eo 
quod receperit proniores. Ac si diceret : Ex eo creti- 
bilius qu:e de pia est tide professus accipimus quot 
iNa qux ei objecta fuerant' abnegavit, ut non velut 
oljectorum veritate cosvietus, tanquam ex neces- 
sitate corrigens, quid de pia fide sentiret ostenderet, 


eomprobat sine ambiguitate judicium, ut his verbis 
etiam negationem ]bx& episcopi et pro eodem Iba 
attestationem Edessenorum epistole clericorum com- 
prehendeze videatur. Pro qua re gestorum apud Pho- 
tium et Eustathium habitorum ordinem comp tenter 
attendens, ne quis iri aliquorum animis adversus Ibam 
episcopum ex hoc scrupulus remaneret quod ali- 
quando ante unitionem aliter intelligens beati Cvrilli 
doctrina: fucrat oblocutus, necessarie purgat quod 
correcta Ibas intelligentia sua, beati Cyrilli orthodoxa 
dogmata suscipiens, et ea recta esse confessus, prio- 
ris intelligenti, quam ante uritionem Ecclesiarum 
habuit, refutavit errorem, ostendens evidentissime 
ab Iba episcopo quod ejus fueit qux» ad Marim Per- 
sam legitur epistola denegatum. Cum enim approbet 
ab his qu:e ante unitiotem Ecclesiarum [045 de beato 
Cyrillo dixerat" recedentem, post unitatem quia se 
rccte habeant fuisse confessum, epistola autem ad 
Marim Persam post unitatem scripta beati Cyrilli 
dicla esse h:eretica mentiatur, ipsumque in Apolli- 
naris lxere. ii. incidisse conflngat, certum est hane 
ab Iba etiam przesentis interlocutionis testimonio de- 
negatam. Cui sensui Juvenalis episcopi convenit sine 
ambiguitate senteniia; quxe cum astruit lbam ortlio- 
doxum exstitisse, ostendit ab eo epistolam qux ad 
Marim Persam scripta est denegatam, quippe tan - 
qua: rectis dogmatibus inimicam, et Photii atque 

Eustathii ceterorum. decretis conveniens approbat 

judicatum. Cum vero conversum dicit éc'ere suscipi, 


169 


PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 


110 


Eunomii iateilocutioni congruens, de beati Cyrilli A dum prius ex lectione chartarum et ex judicato 


dogmatibus, de quibus ante unionem aliter senserat, 
eun jem post recte sicut oportuit sentientem ad 
congrum intelligentise sensum approbat esse conver- 
sum. Per quod, sicut multipliciter jam ostensum est, 
constat illam epistolam quz post unitionem contra- 
ria loquitur Ibx episcopi non fuisse. 

XXI. Quamvis igitur idonee suflicienterque tam 
ex supra memoratis omnibus assertionibus quam ex 
interlocutionibus Patrum in Cbalcedona residentum 
de lbsxe episcopi absolutione sibi per omnia consonan- 
tibus fuerit demonstratum quia epistola ad Marim 
Persam rectis inimica dogmatibus et ejusdem Ib» 
professioni contraria, ab eodem faerit abnegata, et 
Patrum multimode refutata judicio, et per hoc cla- 
reat a nullo ex eodem Patrum numero potuisse sus- 
cipi, quam et ipse cui objecta est negando a se 
repulit, et ubique eorumdem Patrum de pia fide sen- 
tentia prolata damnavit, tamen ex abundanti intel- 
ligeré adjacet de qua epistola legatorum sedis apo- 
stolie» vel Maximi Antiocheni sensisse interlocutio 
videatur, et ut illud quod fidelium decet sensibus 
inhxrere, nihil in Patrum decretis inveniri contra- 
rium demonstremus. Apertissime creditur de epistola 
Edessenorum clericorum, quam 1085 episcopus pro 
se relegi postulavit, Patres nostros in suis fecisse 
interlocutionibus mentionem. Quam utique Edesse- 
morum clericorum epistolam ex illa parte gestorum 
apad Photium et Eustathium habitorum, quam cal- 
lide ac fraudulenter adversarius ejus omiserat, relegi 
festinavit, ut illam ad Marim, qu» ex ipsis idem 
litem] gestis contra eum relecta fuerat, confutaret, 
per quam supradictam ad Marim Persam epistolam 
quia Ibas rectam fidem impugnaverit, et beati Cyrilli 
dogmata in Ephesina prima synodo tradita omni 
impietate plena et rect fidei dixerit esse contraria, 
adversaríi ostendere nitebantur. Unde necesse fuit 
illam que dirigentibus Edessenis clericis Photio et 
Eusiathio episcopis jam pridem tradita fuerat, et in 
eorum recensita judicio, ipsisque gestis inserta, ad 
sui purgationem Ibas in Chalcedonensi quoque s$y- 
nodo relegi preczretur, qux inter cxtera ita dicit 
(Act. 10) : Anathematizantes nos. ipsos, et terribilis 
gehen0e nosmetipsos obnoxios facientes, si novimus 


Photii et Eustathii episcoporum dixissent Ibam in- 
noxium comprobatum, secuti sunt dicentes (Act. 10) : 
Relecta enim ejus epistola agnovimus eum esse catho- 
licum; ut primum ex ipso rerum (apud Photium et 
Eustathiun)) gestarum ordine de ea, id est Edesse- 
norum, quie apud eos postremo loco relecta monstra- 
tur epistola, suis credantur interlocutionibus cen- 
suisse. Quod autem ejus, id est Ib: episcopi, eam 
signiflcasse videntur epistolam signante [forte signan- 
tur] magis hanc ipsius appellando quam pro se re- 
legi petiit, illam potius ad Martm Persam, qux con- 
tra eum prolata est, ostendunt ipsius non fuisse, illo 
loquendi modo quo indubitanter orhnes homines et 
de aliis et de se uti solent, ut eorum documenta, 
chart», epistole dicantur qul eis pro se utuntur, et 
quorum ostenduntur prodesse negotiis. Quam enim 
illi sanctissimi cognitores potius Ibx, quem absolve- 
bant, esse epistolam judicarent, illam ad Marim Per- 
sam, quam pro magnis criminibus quas in ea epistola 
continentur ad fbam impugnandum objecerant ad- 
versarii ejus, an illam Edessenorum, qux» eum ab 
omnibus purgat objectis; illam ad Marim epistolam, 
quam objectam sibi ipse Ibas, sicut multipliciter 
ostensum est, abnegavit, an illam Edessenorum, 
quam ad illius epistole ad Marim impugnationem et 
pro sux orthodoxe fldei approbatione relegeretur 
exegit ; illam ad Marim Persam, qu:e euim, si ipsius 
probaretur, rectam fidem impugnasse astruit, an 
illam Edessenorum, qux eum contra catholicam fi- 
dem nihil-dixisse testatur; illam ad Marim Per- 
sam, post cujus lectionem statis Ibas episcopus in- 
tolit quia et ab his qu: sibi illata essent alie- 


nus existeret, an illam ÉEdessenorum, per quam 


Theophilus adversarius ejus cognoscens se fufsse con- 
victum, eum falsitatis crimine nitebatur infringere. 
Ergo illa ad Marim Persam accusatoris potius, qui 
eam protulit nec probavit, quam lbxe, qui eam nega- 
vit, esse justissime ab omnibus vel zstimata est vel 
wstimari debet epistola. Nunc illud nihilominus est 
sagacius intuendum, per quam potissimum ortho- 
doxus Ibas episcopus a vicariis sedis apostolicze fuerit 
judicatus, per illam ad Marim Persam, qu» cum 
apertissime Ephesinx prim:x [adde synodo] et beati 


aliquid tale dictum ab eo aut aliquid aliud contrarium* — Cyrilli fldei ibi expositz, quam Chalcedonense conci- 


cRiholice fidei. Si enim aliquo tali dicto passi (uisse- 
ws communicare ei qui dixit, aut missas cum eo te- 
nere, ultimo supplicio (uissemus obnoxii, tanquam com- 
sunicantes tali errori, ct cetera. Ut per hoc quod 
asserupt Edesseni clerici nibil eum tale vel aliquid 
aliad orthodexs fidei dixisse contrarium, illa omnia 
que recto. fidei. contraria ad Marim Persam epistola 
continebat, et ab adversariis ad impugnationem [025 
episcepi quia ab eo dicta fuerint fingebantur exclu- 
dere [ferte excluderent], οἱ negationem suam idem 
ας episcopus in qua paulo aate dixerat quia et ob his 
que mihi illata sunt alienus e:isto, apertissime con- 
flemaret. 

XXI. flanc ergo Edessenorum clerieorum legati 
apostoliez sedis anie oculos habentes epistolari, 
πος PaTRor. LXIX. 


lium firmat ac sequitur, contradicit, scriptorem suum 
ostendit hereticum, an per istam Edessenorum, qux» 
nihil Ibam episcopum catholicze fldei contrarium nun- 
quam dixisse sub terribilis jurisjurandi et anathema- 
tis interpositione conflrmans, ab adversariorum οὐ" 
jectione purgatum pronuntiari fecit orthodoxum; per 
iuam ad Marim Persam, quam inter eos qui non cre- 
dunt sicut in Ephesina prima synodo Cyrillus expo- 
suit, sancta Chalcedonensis synodus anathematis 
poena percussit, an per illam Edesseuorum, qux eo- 
rumdem Patrum judicio consonans, eis magni qui 
aliquid contra fidem catholicam dicentibus comuu- 
nicant infligit anathema. Quz omnia etiam interlocu- 
tioni Maximi Antiocheni episcopi convcnire cadem 
quie disserta est veritate perspicitur ; qui rescriptuut 
6 





b 


i71 


VIGILI PP. CONSTITUTUM 


112 


epistoke nominando, non de illa ad Marim Persam, A vim idoneze probationis exprimens (Act. 10), post 


sel de Edessenorum clericorum epistola sensisse 
monstratur. Quomodo enim de cpistola ad Marim 
Persam, a qua primam Ephesinam synodum et beati 
Cyrilli illic przdicatam certum est impugnari doctri- 
nam, aliquid memoratus Maximus orthodoxum 
dixisse putandus est, qui, sicut supra plene jam dixi- 
mus, dum de recipienda beate recordationis pap: 
Leonis epistola censeretur, eam ob lioc recipiendam 
statuit quia beati Cyrilli in Epheso exposite fidei 
conveniret, dicendo ita (Act. 4) : Concordat epistola 
sanclissimi archiepisgopi regie Roma Leonis exposi- 
lionibus trecentorum decem et octo apud Niceam san- 
ctorum Patrum, el centum quinquaginta apud Constan- 
tinopolim novam Romam, et in Epheso a sanctissimo 
Cyrillo episcopo exposite fidei; et subscripsi. Quis 
igitur sic a totius humanitatis ratione sepositus inve- 
nitur ut credat bunc sacerdotem in causa vel detini- 
tione fidei ita sibi exstitisse contrarium ut qui tam 
preclari pontificis atque doctoris, id est beati Leonis, 
epistolam aperte pia dugmata continentein beati Cy- 
rilli qux» in Epheso est exposita comparando doctrinze 
judicavit orthodoxam, illius econtrario epistole or- 
thoJoxum diceret esse scriptum , quod hzeretica 
voce ipsa beati Cyrilli dogmata molitur everterc ἢ 
Cum ergo impossibile sit videri unum eumdemque 
judicem in definitione fldei aut respuisse quod sibi 
placuit aut idem sibi dicere placuisse quod respnit, 
necesse est ut omnibus clareat non eum de illa epi- 
stola ad Marim Persam, sed de ista potius Ede scno- 
rum, qu» posterius lecta est, quia sit ejus ortho- 
doxa declarata dictatio censuisse. 

XXIII. Nec aliquid [aliquem] moveat illud quod in 


eadem interlocutione memoratur rescriptum epistolze- 


quod prolatum est ab eo qui ejus adversarius existit, 
ut ex his verbis, sicut inimici orthodoxx fidei ad 
impugnandam primam Eplesinam synodum astrui 
cupiunt, quasi de illa αὐτῷ ad Marim Persam legitur 
epistola. quam contra Ibam episcopum in Photii et 
Eusthatii judicio ejus adversarii protulerunt, intelli- 
gatur ità Maxinum Antiochenum episcopum judi- 
casse. Quod longe ab ejusdem Maximi esse sensibus 
alienum superius idonea et multiplici ratione proba- 
vimus. Nam illud quod ab adversario ejus scriptum 
prolatum nomina [[orte nominat] de ista Edesseno- 
rum clericorum dictam esse non dubium est. Cum 
enim nihil aliud Theophilus adversarius Ib:xe episcopi 
contra eum iu Clhalcedonensi synodo nisi gesta apud 
Photium et Eustatbium babita protulissét, et eam 
partem gestorum, ut evidenter apparet, in qua conti, 
nebatur Edessenorum epistola clericorum malevole 
supprimens, illam tantum per quam gravari putabat 
lbam episcopum fuisse fecisset recitari, tunc [bas 
episcopus, ut cum evidentius constaret, [aliquid 
deest) ex ipsis quae ab eodem adversario prolatz 
fucrant chartis, illam partem ab eo fraudulenter 
omissam relegi petiit per quam illa epistola qux» ad- 
versus euin leeta fuerat probatur exclusa, ut per hoc 
quod ipse adversarius Theophilus protulerat convinci 
efficacius monstraretur. Unde οἱ Maximus episcopus 


relectam Edessenorum epistolam clericorum ex his 
chartis quas adversarius protulerat ostensum lbam 
pronuntiavit orthodoxum. Ut autem plenius conten- 
tiosi bxereticorum animi superentur, diversis modis 
ostenditur hanc Edessenorum epistolam non velut 
novam in Chalcedonensi concilio ab Iba prolatam, 
sed olim Photio et Eustathio episcopis contraditam 
et eorum gestis inserlam. Primo enim ex eo quod 
tempore judicii ad eos data legitur, eis ad quos di- 
recta est tradita nullo modo dubitatur; quippe cum 
jn eorum judicio per eam [bas ad purgationem eoruin 
quie objecta fuerant indiguerit adjuvari. Deinde quod 
in eadem epistola peliisse a memoralis Photio et 
Eustathio impensius Edesseni clerici releguntur ut 
suis eam curarent gestis inserere; quod fieri nibilo- - 
minus et ipse judicii ordo poscebat. Qux ita gesta 
non solum veritas przesentis ratiocinationis ostendit, 
sed et ipsius Ibx:e testatur superius οἱ in Chalcedo- 
neusi synodo et in Photii atque Eustathii examine 
depromjta professio. Siquidem sanctum Chalcedo- 
nense concilium episcopus Iba$ ingressus, dum 86 
asserit absolutum Photii et Eustathii constituto, it 
dicit (Act. 9): Nam et. omnes clerici Edesseni, per 
quos scripserunt pra[alis episcopis, testantur me esse 
catholicum : ostendens utique ad cos scriptum et in 
illorum jam judicio Edessenorum clericorum rescri- 
pto se ab objectis omnibus absolutum et catholicuga 
declaratum. Deinde dum in illa parte gestorum apud 
Photium et Eustatbium habitorum, quam, ut dictum 
est, contra eum adversarii relegi petiverunt, tres 
testes quos in Photii et Eustathii judicio. adversus 
cum adversarii producere nitebantur, memoratus 
cpiscopus reprobaret, ita dixit (Act. 10) : Est clerus 
noster plurimus [plus minus] nominum ducentorum aut 
plurimum : neque enim relineo numerum. Omnes clc- 
rici testati sunt sive orthodoxus sim, sive hareticus, el 
per con[essiones scriptas, qua et directe sunt. sanciis- 
simo episcopo Domno, et ad vestram reverentiam scri- 
pserunt. Si consonat tantorum testimonium clericorum 
tribus, sicut dicit ipse, lestibus qui cum ipsis venerunt! 
ad accusandum in Constantinopolim, et nunc cum ipsis 
existunt, vestrum est. judicare, Ex quo evidenter ap- 
paret ita eum in ipso Photii et Eustathii judicio ad 
confutandos testes ab adversario producendos cleri- 
corum Edessenorum epistol» fecisse memoriam ut el 
eam judicibus jam traditain demonstraret, et ex ca- 
gnito iisdem judicibus totius Edesseni cleri rescripto, 
paucorum clericorum exigeret non debere testifica- 
tiones admitti. Unde minime dubitatur per illam par- 
tem gestorum fuisse ab adversariis ex studio przter- 
missam in qua Edessenorum clericorum pro Iba 
litter: tenebantur insertzz, et Ibam necessarie hanc 
ipsam Edessenorum epistolam ex ea parte qux sup- 
pressa fuerat relegi postulasse, ac propterea episco- 


, pum Maxünum pronuntiasse ex relecto rescripto de 


gestis ab adversario prolatis ipsius rescripti epistole; 
id est, Edessenorum, dictationem orthodoxam decla- 
ratam. Omissam vero ab adversariis illam gestorum 
partem qua [048 episcopus ab objectis evidentius 


173 PRO DAMNATIONE TRIUM CAPITULORUM. 174 
purgabatur, et eliis modis ostenditur. Nam in eadem A catholicum. Rursus in eadem defensione permanens 


Photii atque Eustathii sententia, qua referunt uni- 
ver-a quz ab Iba episcopo in suo fuerint acta judi- 
cio, continelur quod prone sapuerit Ibas episcopus 
ex scripto dare quid de pia fide sentiret, et ex abun- 
danti anatkematizaverit Nestorium, et ea se in sux 
promiserit eloqui civitatis Ecclesia, et alia que 
ejusdem judicati tenore monstrantur. Qux omnia 
pars illa gestorum pro adversariorum lbe episcopi 
voto in Chalcedonensi synodo relecta non continet. 
Gesta tamen in Photii atque Eustathii judicio esse 
eorum sententia declaratur. Per quod constat sine 
dubio eas partes ab adversariis malitiose suppressas 
quas scribaut Ibse episcopo amplius profuturas. Nam 
ut hzc apud Photium et Eustathium episcopos actis 


inserta fuisse minime dubitetur, Thalassii episcopi B 


Cxsarex Cappadocix in Chalcedona residentis mani- 
festat absque ambiguitate sententia, qux» post alia ita 
dicit : Quia mazime gestis suscepit ut anathematizaret 
sla qua ejus accusatores adversus eum deposuerant ex 
scripto. Quod utique quia in parte illa gestorum qua 
adversariis Ib» desiderantibus recensita est non legi- 
tur, manifestum est ex his qux Photius et Eustathius 
in suo judicio gesta referunt, 405 actis inserta fue- 
rint, memoratum episcopum Thalassium cognovisse. 
Et ideo omni veritatis luce probatum est ita et illam 
partem gestorum in qua Edessenorum clericorum 
continebatur epistola, ab adversariis fuisse suppres- 
sam, sicut et bzec pars, ne relegeretur, omissa est : 
qua non ex illa parte quam adversarii relegi volue- 


post illius ad Marim Persam epistole lectionem, 
[cum] Edesseuorum clericorum pro se relegi, cujus 
sepe mentionem fecerat, epistolam postulasset, quis 
tam lucide veritatis impugnator existat qui non ex 
istius Edessenorum epistole texta, per quam ipse 
accusatus [bas xstimari ( forte :estimari se] poposcit 


' erthodoxum, a Patribus orthodoxam dictationem, et 


eumdem Ibam catholicum pronuntiatum fuisse co- 
gnoscat, sed illius epistoke ad Marim Persam dicta- 
tionem putet orthodoxam judicatam, qux ei et pro 
crimine h:reseos óbjecta est, et si ejus probata 
fuisset, hzreticus potuit judicari ? 

XXV. ltaque anathematizamus atque dar.n»amus 
suprascriptam epistolam quam ad Marim Persam 
h:ereticum scripsisse Ibas confingitur, qux» Deum de 
sancta Dei Genitrice et semper virgine Maria incar- 
natum et hominem factum esse abnegat, sed purum 
hominem ex ipsa natum esse dicit, quem templum 
appellat, ut ex hoc alius Deus Verbum et alius Chri- 
stus intelligatur, et sanctum Cyrillum, qui rectz 
fidei doctor et predicator exstitit, ut hxreticum et 
similia Apollinari scribentem criminatur, et culpat 
primam Ephesinam synodum tanquam sine examina- 
tione et inquisitione Nestorium condemnaverit, et 
duotlecim capitula sancti Cyrilli impia et contrarias 
rect$ fidei vocat eadem epistola, defendit autem 
Theodorum et Nestorium et impia eorum dogmata et 
conscripta. Predictam igitur epistolam ad Marim 
Persam anathematizamus atque damnamus, in qua 


runt, sed ex Photii atque Eustathii episcoporum, (? nefandz superius designat: blasphemiz continentur. 


que apud eos acta sint, sententia declaratur. 

XXIV. Igitur indubitanter apparet ex illis gestis 
4υ ab adversariis prolata quidem sunt, sed studiose 
pro parte suppressa, Edessenorum epistolam jbam 
episcopum pro se releyi poposcisse, et de ejus epi- 
stoke rescripto, quod ab adversario prolatum sit, 
Maximum Antiochenum episcopum sua interlocutione 
dixisse. Cujus autem epistole orthodoxa potuit pro- 
nuntiari dictatio valde est superius approbatum, et 
ex hoc manifestius apparebit quia in precedenti pro- 
secutione sua Ibas ex Edessenorum rescripto se 
asseruit orthodoxum comprobari. Unde consequenter 
orthodoxa dictatio ejusdem Edessenorum  epistolx 
dicta est, per quam et ipse se orthodoxum petiit a 


Et quicunque ea quoquo tempore crediderit acci- 
pienda vel defendenda, aut conatus fuerit aliquando 
prosentem damnationem resolvere, pari anathemate 
condemnamus. Eos autem qui memoratam epistolam 
ad Marim Persam designatas superius blasphemias 
continentem a sancta Chalcedonensi synodo a prz- 
senti tempore, innotescente sibi nostri serie consti- 
tuti, contenderent esse susceptam, vel a quocunque 
eorumdem Patrum in Chalcedona residentum ortho- 
doxam pronuntiatam nituntur astruere, pari anathe- 
matis poena percellimus ; quoniam non solum sancto 
ac reverendo Chalcedonensi concilio irrogare mo- 
liuntur injuriam, verum etiam incentores ac renova- 
tores se sopiti scandali profitentur, per quod uni- 


judicibus zstimari, et eorum sententia est declaratus ἢ) versalis rursus concuti possit Ecclesia; ut doctoris 


orthodoxus. Cedat itaque impudentia perversorum 
tam Eotychiane hsreseos quam Nestorianz sequa- 
cium, qui hzretica fraude nituntur suadere quod 
quilibet in Chalcedonensi synodo residens de illa ad 


: Marim Persam epistola totius impietatis plena aliquid 


orthbodoxum dicere vel sentire potuerit. Cum enim 
[55 episcopus in principio pro sanct» Chalcedo- 
bensis synodi examen ingressus est, ita fuerit prose- 
eutns, dicendo se per clericorum Edessenorum atte- 
stationem zstimatum fuisse vel wstimari debere ca- 
tbolieum, idem apud Photium et Eustathium episco- 
pos ad purgationem suam astruit oportere suflicere 
quod attestati sint Edesseni clerici per confessiones 
8uas,quas ad eosdem episcopos scripserunt, se esse 


gentium Apostoli juste videantur feriri sententia, 
qu:e dicit : Utinam et abscidantur qui vos conturbant 
(Galat. v, 12)! 


XXVI. Expletis quxe de sopienda primi capituli 
qusstione, id est de epistola ad Marim Persam, dis- 
serenda vel definienda erant, necesse nobis est quid 
de Theodoro Mormpsuesteno ejusque dictis ecclesia- 
8tic:e unitatis ratio vel fidei a sanctis Patribus tra- 
dit:e cautela fleri exigit expedire. Perpendimus itaque 
quod hujus quoque qu:estionis exordium ex hzreti- 
corum cdinoso fonte manaverit. Cum enim Nesto- 
riani ante plures annos non valerent impia ejus 
dogmata sub ipsius damnati Nestorii nomine quo- 
rumdam sensibus decipiendis inserere, hine profe- 











4 


175 


sitis fraudibus invenerunt ut ex Theodori Mompsue- 
&teni libris, quem jactant in pace Ecclesi: defecisse, 
impia rursus Nestorii dogmata blasphemiis imuna- 
nioribus innovata introducere niterentur. Quorum 
venena diuturnis temporibus occulte serpentfa, nunc 
aperta professione manantia, nostros et Christianis- 
simi principis omniumque orthodoxorum animos 
permoverunt attendentium non esse ulterius diffe- 
renda remedia ubi, per patientiam dissimulatione 
&utrita, tam magni mali videtur crevisse pernicies. 
Moc enim memoratos Nestorianos publice et inces- 
santer astruere nulli venit in dubium, dicentes : 
Nos patrem non tam Nestorium quam Mompsueste- 
nur Theodorum veneramur, ejusque libros tota no- 


VIGILI] PP. CONSTITUTUM. 
«enti [proferendi| errofis sui. opportunitatem exqui- A Verbi ad Christum qualem Apostolus dixit de viro et 


eco ot 
-9 
“Ὁ 


muliere, Erunt duo in carne una, et qued post resur- 
rectionem, cuim insufflasset Dominus in discipulis 
οἱ dixisset, Accipite Spiritum sanctum, non dedit eis 
Spiritum sanctum. Hoc quoque ausus est dicere, quia 
copfessionem quam fecit Thomas cum palpasset 
manus et latus Domini post resurrectionem, diceus, 
Deminus meus et Deus. meus, non esse dictam a 
Thoma de Christo (nec enim dicit Theodorus Deum 
esse Christum), sed ad miraculum resurrectionis stu- 
pefactum Thomam glori(icasse Deum et ista dixisse. 
E4 quod pejus est, etiam in interpretatione quam in 
Aetibus apostolorum scripsit idem Theodorus, simi- 
lem fecit Christum Platoni et Manichxo et Epicuro 
et Marcioni, dicens quod sicat illorum unusquisque 


stra: devotione mentis amplectimur; nec erit quis- B €X dogmate quod invenit suos discipulos fecit vocari 


quam qui nobis obsistere [valeat], cum dogma 
nosti um sic antiqui doctoris Theodori ubique vulga- 
tis codicibus astruatur. Quorum Nestorianorum vo- 
cibus uounullus ineruditi vulgi numerus quotidianis 
Jliebus prava seductione decipitur. Cum ergo constet 
amplius per defuncti Theodori nomen atque con- 
scripta Nestoriane hzresis errorem populis intro- 
itti quam vivus potuit inferre Nestorius, non tam 
negligentite quam conhibentix discrimen [ forte, con- 
niventiz crimen] nos credidimus incursuros; si ta- 
men necessarie (forte, si tam necessarie] corre- 
ctionis, quam periclitantis Ecclesize dispensatio flagi- 
tat, differri ulterius remedia pateremur. Neque enim, 
«t quidam inaniter diffamabant, Theodori ejusque 


Platonicos et Manichxos et Epicureos et Marcioni- 
stes, simili modo et cum Christus dogma invenisset, 
ex ipso Christianos vocari. Quarum blasphemiarum 
ex libris Theodori Mompsuesteni perversitate reperta 
evidenter apparet falsissime quosdam foventes dicta 
Theodori opinari quod memoratus Theodorus non 
fuerit in sua vita damnatus, cum perspectis prode- 
ceseoris nostri beate recordationis Damasi synodali- 
bus constitutis, qu:e post Nicenum concilium de 
Spiritu sancto tractantibus et convenientibus in urbe 
Roma catholicis episcopis et beate recordationis 
Ainbrosio Mediolanensis civitatis antistite sunt edita 
longe antequam Theodorus Mompsnestinse [Mom- 
psuestie|] officium episcopatus assumeret, invenire- 


dictorum poterit excusationi proficere quod in epi- C us plenissime definitum eos qui duos fllios affirmant, 


$tola ad Marim Persam nomeu Theodori vel scripta 
ejus videntur copiose laudari, cum et przcedenti 
assertione multipliciter fuerit demonstratum eamdem 
epistolam, sicut a nobis, ita et a sanctis Patribus in 
Chalcedona residentibus juste damnatam, et hoc 
potius ad malorum Theodori demonstrationem abunde 
sufficiat quod illie nomen scriptaque ejus laudata 
sunt ubi beatus Cyrillus et Ephesina prima synodus 
impugnatur. Qu:e cum ita sint, non tamen destitimus 
per fldeliores interpretes scripta ejusdem Theodori 
perscrutari , quamvis nobis et ante utcunque fuerint 
publicata. Ex quo nunc perclaruit lucidissima veri- 
tate przedicti Theodori Mompsuesteni libro contraria 
recta fidei et sanctorum Patrum continere doctrinis. 


unum ante secula, et alterum post assumptionem 
carnis ex Virgine, sicut superius Theodorum asse- 
ruisse monstratum est, anathematis poena percussos. 
Ubi non solum illi qui eodem tempore ipsius erant 
h:resis sectatores, verum etiam illi qui succedenti- 
bus temporibus eumdem sequerentur errorem, ejus- 
dem anathematis vinculis reperiuntur astricti. Cui 
damnationi Theodorun quoque Mompsuestie necesse 
est fuisse subjectum, qui prsdamnate heresis secta- 
tor et przdicator effectus est. Neque enim aliter eos 
quos nunc in Arianam vel in aliam quamlibet hzre- 
sem reperimus implicatos, jam anathematis poena 
damnatos accipimus nisi quia in predamnatis quos 
sectantur erroribus invenífuntur ipsi quoque damna, 


Unde et sancti. Patres contra eum scribentes, suos f) Nec illud omittendum esse perspicimus, quod hi qui 


libros ad instructionem sanctze Ecclesix reliquerunt. 
Nám inter alias blasphemias evideuter eum dixisse 
comperimus alium esse Deum Verbum et alium Chri- 
stum a passionibus animae et desideriis carnis mole- 
stias patientem, et a deterioribus paulatim receden- 
tem, ad meliora profectu operum pervenisse, et con- 
versatione immaculatum factum, et tanquam purum 
hominem baptizatum esse in nomine Patris et 
Füii et Sj iritus sancti, et per baptismum gratiam 
saneti Spiritus accepisse, et affliationem meruisse, 
et ad imperialis imaginis similitudinem in persona 
Dei Verbi Christum adorari, et post resurrectionein 
imimutabilem cogitationibus et omnino impeccabilem 
facium. Dixit etiam talem factam esse unitionem Dei 


in suis libris ac disputationibus duos filios credi do- 
ceut, negent tamen se duos filios profiteri, cum eis 
Bbihil prosit hoc vacuis negare sermonibus quod do- 
lose per sua dogmata, libris etiam convincuntar 
astruere. Sic eteuim Nestorius, ut superius jam dixi- 
mus, duas naturas, unum Filium se simulans con&a- 
leri, et alterum esse qui ex Deo Patre natus est, 
alterum qui ex Virgine matre progenitus, in suis 
disputat-onibus omni fraudis intentione suadere per- 
sistens, non potuit debite poenam damnationis ef- 
fugere, nec eum liberare valuit illa unius Filii dolose 
professio, cujus aliud convincebatur continere do- 
ctrina: quia perversitatis hujusmodi sectatores 58 
ipsis puniuntur auctoribus; qui quod erubescumt 


471 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


128 


profiteri, docere non desinunt, et qux loquenda ne- A quz dicitur Ib: ad Marim Persam, iu qua nefanda 


gant, legenda non scribunt ^. 

XXVI. Pro his igitur omnibus Ecclesia universalis 
agnoscat cujus utilitati, ne Cbristi Dei nostri plebs 
amplius seducatur, nostra servit intentio. Quam uti- 
litatem per Theodori nomen atque scripta lzdi supra 
meminimus juste nos et sine aliqua reprehensione ad 
ea que pr:senti auctoritate statuimus descendisse. 
EX ideo condemnamus et anathematizamus similiter 
ut alios omnes hxreticos quos condemnatos οἱ ana- 
thematizatos constat a sanctis quatuor conciliis et 
a catholica Ecclesia, et Theodorum, qui quondam 
Mompsuestize episcopus fuit, et ejus impia conscripta 
nihilominus, et qux Theodoritus couscripsit contra 
rectam fidem et contra duodecim sancti Cyrilli capi- 


superius designatze blasphemix continentur, et im- 
pium Theodorum Mouipsuestenum cum nefai.dis ejus 
conscriptis, et qux impie Theodoritus conscripsit. Ft 
quicunque ea quoquo teinpore crediderit accipienda 
vel deferenda, aut conatus fuerit aliquando prowsen- 
tem damnationem resolvere, pari anathemate con- 
demnamus. Eos. autem qui conservantes rectain 
fidem predictis quatuor synodis prodicatam, imne- 
morata tria capitula damnaverunt vel dainnant, fra- 
tres et consacerdotes habemus. Quscunque vcro 
sive meo nomine sive quorumlibet pro defensione 
memoratorum trium capitulorum prolata fuerint vel 
ubicunque reperta, prxsentis nostri plenissimi con- 
stituti auctoritate vacuamus. Quas omnes designatas 


tula et contra primam synodum Ephesinam, et qux B blasphemias absit ab universali Ecclesia ut quisquam 


ad defensionem Theodori et Nestorii ab eo scripta 
sunt : quia pro ^ ecclesiastic;e utilitatis causa popo- 
scit etiam memorata Theodoriti scripta damnari, eo 
qood s:epe dicti Nestoriani sub ejus episcopi nomine, 
qui a beat» recordationis Leone papa et a sancta 
Chalcedonensi synodo legitur fuisse susceptus, eadem 
scripta ad astruendi sui erroris videntur adhibere 
saffragium, non aspicientes quod non solum sancti 
Patres in Chalcedona conzregati, damnato Nestorio 
cum suis dogmatibus, et ista damnaverint, sed etiam 
ipse episcopus Theodoritus omnia dieta qux beati 
Cyrilli in Ephesina prima expositis videbantur con- 
traire dogmatibus, in sancta Chalcedonensi synodo 
aperta professione respueril, et susceperit definitio- 


predictas quatuor synodos vel unam ex cis asserat 
suscepisse vel eos qui talia sapuerunt atque secuti 
sunt, cum constet a sanctis memoratis Patribus, et 
maxime a sancto Chalcedonensi concilio, nullum de 
quo fuit suspicio fuisse susceptum nisi qui superius 
designatas blasphemias vel his similia aut . bzeresim 
de qua suspectus fuit respuit, aut. blasphemias de 
quibus de co dubitatum est abnegavit atque damnavit. 
Et ideo eos qui memoratam epistolain ad Marim 
Persam designatas superius blasphemias continentem 
a sancta Chalcedonensi synodo a praesenti tempore, 
innotescente sibi hujus nostri serie constituti, assc- 
rere voluerint esse susceptam, vel à quocunque eo- 
rumdem Patrum ín Chalcedona residentum ortho- 


Bem sancti Chalcedonensis concilii, in qua beati C doxatn pronuntiatam nituntur astruere, pari anathe- 


Cyrilli in Ephesina prima expositam manifestum est 
pradicari doctrinam. Et ita, sicut omne concilium 
sanctz Chalcedonensis synodi interlocutum est, ab 
eadem synodo constat fuisse susceptum. Propter 
quod clarum est nihil nobis [novi] nos per hanc 
damnationem statuere, sed ea anathematizasse qua 
et sancta Chalcedonensis synodus respuit, et ipse 
quoque Theodoritus episcopus illic sua professione 
damnavit. 

XXVII. Praedicta igitur tria impia capitula ana- 
thematizamus atque damnamus, id est, epistolam 


a Recte Cotelerius emendat conscribunt. 
b Forte delendum pro. Han». 


malis poena percellimus ; quoniam non solum sancto 
ac reverendo Chalcedonensi concilio irrogare mo- 
liuntur injuriam, verum etiam incentores se ac re- 
novatores sopiti scandali profitentur, per quod uni- 
ver&alis rursus concuti possit Ecclesia; ut doctoris 
Apostoli * juste videantur feriri sententia, qua dicit : 
Utinam et abscidantur qui vos conturbant. Et post sub- 
scriptiones. 

Data vii. calendarum Martiarum, imperanie do- 
mino Justiniauo perpetuo Augusto anno 27, et. post 
consulatum Basilii v. c. anno 15, Constantinopolim. 


e Lege ut supra, doctoris gentium — Apostoli. 
HABD. | 








um a—E 





JUSTINIANI IMPERATORIS 
LIBER ADVERSUS ORIGENEM '. 


A&yoc τοῦ εὐσεδεστάτον ἡμῶν βασιλέως Ἰουστινιανοῦ, D Tractatus. piissimi imperatoris Justiniani, missus ad 


χαταπεμφθεὶς πρὲς Μηνᾶν τὸν i Holl xal μαχα- 
ρβιώτατον ἀρχιεπίσγοπον τῆς εὐδαίμονος πόλεως xcd 
πατριάρχην, χατὰ “ΩὩριγένους τοῦ δυσσεθοῦ;ς, καὶ τῶν 
ἀνοσίων αὐτοῦ δογμάτων. 


Ἡμῖν μὲν ἀεὶ σπουδὴ γέγονέ τε καὶ ἔστι τὸ τὴν ὀρθὸν - 


καὶ ἀμώμητον πίστιν τῶν Χριστιανῶν, xal τὴν κατάστα- 


* Hujus epistol:e (sic enim appellat ipse Justinia- 
uus in line) memiuit Liberatus cap. 25, illam dicta- 


Mennam sanctissimum et beatissimum archiepisco- 
pum felicis urbis et patriarcham, adversus impium 
Origenem et ne(arias ejus sententias. 


Nobis semper studio fuit, atque etiam nunc cst, 
rectam et irreprehensibilem Christianorum fidem, 


tam fuisse instante his. R. E. diacono, et apocri- 
siario, ac postmodum a Vigilio pontifice approbatam. 





$ 


119 VICILIUS PAPA. 480 
σιν τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Θεοῦ γαθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς A slatumque sancti;ssimze Dei catholice et apestolicze 


ἐκχλησίας ἀτάραχον διὰ πάντων φυλάττεσθαι, χαὶ 
ταύτην πρώτην τῶν ἄλλων τὴν φροντίδα τιθέμεθα. Δι ὃς 
xal τὴν ἐν τῷ παρόντι χόσμῳ βασιλείαν ἡμῖν ἀπὸ Θεοῦ 
παραδεδόσθαι, καὶ φυλάττεσθαι πεπιστεύχαμεν, xal τοὺς 
ἐχθροὺς τῆς ἡμετέρας πολιτείας ὑπατάττεσθαι OU ἧς xol 
ἐν τῷ μῶλλοντι αἰῶνι ἔλεος ἐνώπιον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητι ς 
εὑρεῖν ἐλπίζομεν. Ei xal τὰ μάλιστα γὰρ ὁ τοῦ ἀνήρωπί- 
vou γένους πολέμιος διαφόρους ἐφευρίσχει προφσεις, 0c 
ὧν σπουδάζει ἐπιδουλεύειν ταῖς τῶν ἀνθ, ὠπων ψυχαῖς, 
ἀλλ᾽ οὖν ἡ τοῦ Θε"ῦ φιλανθρωπία τὰν ἐκείνου καταργοῦσα 
πονηρίαν, καὶ τοὺς ἐναντίους διαλέγχουσα οὐ συγχωρεῖ 
τὴν ἰδίαν χκαταδλάπτεσθαι, ἢ σχορπίζεσθαι ποίμνην. 
Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴρηται, ἐπείπερ ἦλθεν εἰς ἡμᾶς, ὥς τινες 
μὴ ἔχοντες κατὰ νοῦν τὸν τοῦ Θεοῦ φόδον, μηδὲ τὴν τῶν 
ὀρθῶν δογμάτων διάχρισιν ἐπιστάμενοι. Δὲ ἧς πᾶς ὁ γι- 
νώσχων τὴν ἀλήθειαν σώζεται, καταλείψαντες; τὰς θεία; 
γραφάς. καὶ ταὺς ἁγίους πατέρας, οὺς ἡ καθολικὴ τοῦ 
Θεοῦ ἐχχλησία διδασκάλους ἔχει, χαὶ δι᾿ ὧν πᾶσα μὲν 
παυταχοῦ αἵρεσις ἀπελήλαται, ἡ δὲ ὀρθόδοξος πίστις 
σεσαφήνισται !, Ὡριηγένους τε χαὶ τῶν Ἑλληνιχῶν, χαὶ 
᾿Δρειανιχῶν, καὶ Μανιχαϊκῶν αὐτοῦ δογμάτων ἀντιποιοῖν- 
ται, δύ ὧν ἐχεῖνος εἰς βόθρον ἐνέπεσεν. Οἱ δὲ τοιοῦτοι 
πῶς δύνανται Χριστισνοῖς συναριθμεῖσθαι προσώπου ἀν- 
τιποιούμενοι, τὰ Ἑλλήνων, xal Μανιχαίων, καὶ ᾿Αρειανῶν, 
χαὶ τῶν ἄλλων αἱρετικῶν σπουδάσαντος παραδοῦναι; 
ὅστις πρὰ πάντων εἰς αὐτὴν τὴν ἁγίαν xai ὁμουύσιον 
τριάδα βλασφημήσας ἐτόλμησεν εἰπεῖν τὸν μὲν πατέρα 
μείζονα εἶναι τοῦ νἱοὔῦ, τὸν δὲ υἱὸν τοῦ ἁγίου πνεύμαδας, τὸ 
δὲ ἅγιον πνεῦμα τῶν ἄλλων πνευμάτων. Προστέθειται [leg. 


Ecclesim, perturbationum expertem | usquequaque 
custodiri. lixc nobis prima-et antiquissima cura est : 
per quam et nobis ipn presenti seculo imperium ἃ 
Deo traditum esse et conservari credidimus, et 
reipublicze nostra inimicos aubdi, et &eculo futuro si- 
sericordiam in conspectu ejus bonitatis nos adeptu- 
ros speramus. Nam et si humani generis hostis va- 
rias occasiones comminiscitur, quibus bominum 
animas studet ledere : Dei tamen humanitas, illius 
improbitatem et malitiam frangens atque evacuans, 
adversariosque redarguens, gregem suum damnum 
accipere aut dissipari non permittit. H:ec autem ἃ 
nobis ideo dicta sunt, quod ad nos allatuin est, non- 
nullos Dei timorem in animo non habentes, nec rc- 


p cte doctrinze discrimen tenentes, quo salvatur qui- 


cunque veritatem cognoscit ; relictis divinis Scriptu- 
ris sanctisque Patribus quos catholica Dei Ecclesia 
doctores habet, per quos omnis ubique bzresis ex- 
pulsa est, fides vero orthodoxa declarata ; Origenem, 
ejusque dogmata, paganorum et Arianorun et Maui- 
chx»orum erroribus affinia asserere: per quz ille in 
foveam incidit. Qui ejusmodi sunt, quomodo possunt 
in Christianis numerari , eum tuentes hominem, qui 
ea que pagani, Manichzi, Ariani, aliique hzretici 
sentiunt, tradere studuit ? Qui ante omnia ia ipsam 
sanctam et consubstantialem Trinitatem blasphemias 
ausus est dicere : Patrem majorem esse Filio, Filium 
sancto Spiritu, sanctum Spiritum aliis spiritibus. 
Porro hoc ad impietatem suam addidit, ut diceret, 


προστέθεικε] δὲ καὶ τοῦτο τῇ ἑαντοῦ ἀσεδείᾳ εἰπὼν, μηδὲ τὸν C, DC posse Filium Patrem videre, nec Spiritum san- - 


υἱὸν δύνασθαι τὸν πατέρα ἰδεῖν, μηδὲ τὸ ἅγιον πνεῦμα τὸν 
υἱόν xai ὅτι ὁ vlüg xal τὸ ἅγιον πνεῦμα χτίσματά εἰσι" 
xal ὅπερ ἡμεῖς ἐσμεν πρὸς τὸν νυ ὃν, τοῦτο ὁ υἱὸς ἐστι 
πρὸς τὸν πατέρα. -Προστίθησι δὲ ταῖς ἑαυτοῦ βλασφημίαις 
xai τοῦτο ἐν τῷ περὶ ἀρχῶν αὐτοῦ πρώτῳ λόγῳ ἐπ᾽ αὐτῆς 
λέξεως εἰπὼν o tog" € Ἐν τῇ ἐπινοουμένη ἀρχῇ τοσοῦτον 
ἀριθμὸν τῷ βουλήματι αὐτοῦ ὑποστῆσαι τὸν Θεὸν γοερῶν 


οὐσιῶν, ὅσον ἠδύνατο διαρκέσαι * πεπερασμένην γὰρ ti- . 


ναι xal τὴν δύναμω τοῦ Θεοῦ λεχτέον᾽ xal μὴ προψάσει 
εὐφημίας τὴν περιγραφὴν αὐτῆς περιαιρετέον" ἐὰν γὰρ ἢ 
ἄπειρος ἡ θεία δύναμις, ἀνάγκη αὐτὴν μηδὲ ἑαντὴν vv 
πῇ γὰρ φύσει τὰ ἄπειρον ἀπερίληπτον᾽ πεποίηχε τοίνυν 
«οσαῦτα, ὧν ἠδύνατο περιδράξασθαι, καὶ ἔχειν αὐτὰ ὑπὸ 
χεῖρας καὶ συγχροτεῖν ὑπὸ τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν, ὥσπερ 


καὶ τοσαύτην ὕλην κατεσκεύασεν ὅσην ἠδύνατο κατα- ] (Gm materiam apparavit, quantam regere, distinguere, . ὶ 


κοσμῆσαι. » Ποίαν ταύτης μείζονα βλασφημίαν κατὰ Θεοῦ 
προενεγκεῖν "Opcyéme ἠδύνατο, ὁ xal ἐπὶ τῆς ἁγίας τριά- 
δος βαθμοὺς ἐπινοήσας. πολυθεΐαν καὶ ἐντεῦθεν εἰσάγειν 
βουλόμενος, καὶ αὐτὰν δὲ Θεοῦ τὴν δύναμιν περιγραπτὴν 
εἶναι τιρατενόμενος ; κἀκεῖνο δὲ τὸ πάσης δυσσεθείας ἀνά- 
μεστον τῆς αὐτοῦ ἐστι μυθολογίας τὸ λέγειν, ὅτι πάντα 
τὰ γίνη. καὶ τὰ εἴδη συναΐδιά ἐστι τῷ Θεῷ" αἱ ὅτι τῶν 


* Describitur hic locus, sed inultis subinde prze- 
termissis, in Reg. cod. ms. 2935 przlixo hoc titulo : 
Ἢ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ πέμπτη σύνοδος γέγονεν ἐπὲ Ἴον- 
erivou (pro Ἰουστινισνοῦ) toU βασϑέως, τις ἀνεθεμα- 
τισε τὸν Ὠριγίνην καὶ τὰ αὐτοῦ δυσσεθῆ σνγγιἄμματα, 
καὶ ἀλλόκοτα δό, ματα Ἐὐογρίου xal Διδύμον τὰ "Dpryi- 
vovg φροιοῦντος. 'Ex τοῦ δ΄ βιθλίον τῶν πραχτικῶν τῆς 


ctum Filium : ipsum Fillum et Spiritum sanctum 
créaturas esse : quodque nos sumus ad Filium, Filium 
esse ad Patrem. Ad suas autem blasphemias hoc 
quoque adjunxit in primo sermone Peri archon, his 
verbis, sic dicens : In illo, quod mente apprehenditur 
principio, tantum numerum voluntate sua intelligibi- 
lium substantiarum. constituit Deus, quanto poterat 
sufficere ; dicendum enim finitam esse Dei potentiam :— 
nec, sub obtentu laudis uc bonorum verborum, tollen- 
da ejus circumscriptio est : etenim si infinita sit divina 
polentia, necesse est eam ne seipscm quidem intelli- 
gere : natura enim infinitum comprehendi non potest. 
Tanta igitur. fecit, quanta poterat. apprehendere, et 
sub providentia sua continere ; quemadmodum et ten- 


ac exornare poterat. Àn ullam majorem potuisset 
Origenes in Deum blasphemiam proferre? qui et in 
sancta Trinitate gradus excogitans, inde vult multi- 
tudinem deorum inducere, ac ipsam Dei potentiam 
circumscriptam esse monsirose asserit. Hoc verc 
omni impietate plenum, ejus fabulositatis est dicere, 
omni. genera speciesque coxternas esse Deo : quod- 


ἁγίας πέμπτης συνόδου, ix τοῦ λόγου τοῦ εὐσεδεστάτου 

ἡμῶν βασιλέως Ἰουστινιανοῦ πρὸς Μηνᾶν τὸν μαχαριωτα- 

τον ἀρχιιπίσχοπον εὐδαίμονος πόλεως. ὭὯΡιγ τε 

λέγει καὶ τῶν ἑλληνικῶν xal Μανιχαϊχῶν αὐτοῦ δογμά- 

τ etc, Manuscriptus non est annorum aipli $6). 
ARD. ἢ 


131 


JUSTINIANI LID. AG V. OfUGENEM. 


1t 


λο ιχῶν τὰ ἁμαρτίσαντα, καὶ διὰ τοῦτο ἐχπεσόντα τῆς ἐν À que rationabilia qus peccarunt, ac propterea de 


ὁ ἦταν χαταστάσεως, χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν οἰχείων 
ἀμαρτημάτων τιμωρίας χάριν σώμασιν ἐνεδλήθη" καὶ 
καθαερόμενα πάλιν ἀνάγονται ἐν ἦ πρότερον ἦσαν καταστά- 
Cu, παντελῶς τὴν xaxi«y ἀποτιθέμενα καὶ τὰ σώματα" 
καὶ πάλεν ἐκ δεντέρον, xal τρίτον, καὶ πλεονάχις διαφό- 
pow ἐμδάλλονταε σώμασι πρὸς τεμωρίαν. Ὑποτίθεται δὶ 
xti διαφόρονς χόσμους σνυστῆναί τε, καὶ συνίστασθαι, 
τοῦτο μὲ; παρελθόντας, τοῦτ᾽ δὲ μέλλοντας" καὶ τίς οὕτως 
ἐστὶν ἡλέθεος, ὅς τις τῶν τοιούτων ἀχούων οὐ φρίξει τή» 
διάνοιαν διὰ cà» τὸς ἀσεύείας ὑπερδολήν; τίς δὲ οὐχ ὧν 
βδελύξηται τὸν μανέντα "Opeyévm , τοιαύτας πλασάμενὸν 
τε; καὶ ἐγγράφως ἐχθέμενον χατὰ Θεοῦ βλασξημίας ; &c- 
τινας ὡς πᾶσι Χριστιανοῖς ἀπηγορευμένας , xxl προγανῆ 
τὸς δνσσεξείας ἐχούσας τὸν ἔλεγχον, περισσὸν ἐνομίσα- 


statu suo exciderunt, pro suorum peccatorum pro- 
portione, supplicii causa in corpora injecta sunt, ac 
expurgata, rursum efferuntur in pristinum statum, 
omni deposita malitia et corporibus : iterumque ac 
tertium, et compluries diversis ad poenam injiciuntur 
corporibus. Ponit porro diversos constitisse et con- 
stare mundos, tum prazteritos, tum futuros. Ecquis» 
nam adeo fatuus eet, ut hsec audiens animo nom 
exhorrescat propter summam impietatem ? Quis non 
exsecretur insanum Origenem, qui hujusmodi finxe- 
rit ac scriptis mandarit in Deum blasphemias ? quas, 
ut omnibus Christianis interdictas, manifestaque 
habentes impietatis argumenta, supervacaneum du- 
ximus refutatione dignari. Quare si h:zeretici omnes, 


pu» ἀντιῤῥήσεως ἀξιῶσαε' εἰ τοίνυν ἅπαντες αἱριτιχὸὶ ἐπὶ B. ob unius forsitan aut alterius dogmatis perversitatem, 


ἑνὸς, τυχὸν, ἦ δεντέρου δόγματος παρατροπῇ ἐχβέξληνται 
tüc ἁγιωτάτης ἐκχλησίας, ὑποδληθέντες ἀναθέματι μετὰ 
τῶν ἐδίων δογμάτων, τίς ὅλως Χριστιανῶν ἀνέξεται αὐτοῦ 
Ὥριγένους τε, xal τῶν πονηρῶν αὐτοῦ συγγραυωμάτων 
ἀντικοεεῖσθα,, τοῦ τοσαύτας μὲν εἰρηχότος βλασφημίας, 
κᾶσι δὲ σχεδὸν αἱρετικ-ἴς τοσαύτην ὕλην ἀπωλείας καὶ 
βλασφημίας παρασχομένον, xal διὰ τοῦτο xal παρὰ τῶν 
ἁγίων πατέρων ἔχπαλαι ὑπὸ ἀνάθεμα γενομένου μετὰ τῶν 
μνααρῶν αἰτοῦ δηυγαάτων; El γὰρ καὶ δοίη τις τὸν θεο- 
μάχον Ὥριγένην, ὅπερ xxl παρὰ τοῖς ἄλλοις αἱρετικοῖς 
εὑρίσνεται, ἀναμόξαι [ἴσ. ἐνχμῆξαι, ἡ, ἀναμίξαι] τινὰ τοῖ; 
πονηροῖς αὐτοῦ σνγγράμμασιν ix τῶν ἐρθῶν δογμάτων, 
ταῦτα οὐχ ἴδια drtivov χοθέστηχιν, ἀλλὰ τῆς ἁγίας τοῦ 
θεοῦ ἐκχλησίας ὑπάρχει. Καὶ τοῦτο δὲ αὐτὸ χαχούργως 
ἐκεῖνος xal πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων ἐμηχανήσατο. 
Ταῖς γὰρ τῶν Ἑλλήνων μνθοηλογίαις ἐντραφεὶς, καὶ ταύτας 
ἐπεκτεῖναι βουλόμενος ἐσχηματίσατο τὰς θείας δῆθεν 
ἑρμηνεύειν γραφὰς, tyx τούτῳ τῷ τρόπῳ τὰ μυσαρὰ αὐ- 
τοῦ δόγματα τοῖς τῶν θείων γραφῶν ὑπομνήμασιν &vxpi- 
Lac , χαχούθως τὴν ᾿Ελληνιχὴν, καὶ Μανιχα᾽ κὴν αὐτοῦ 
πλάνην, καὶ ᾿Δρειανεκὴν μανίαν εἰσαγάγη, καὶ τοὺς μὴ 
ἐαρεδωμένους τὰ τῆς θείας γραφῆς δυνηθῇ δελεάσαι. Ti 
γὰρ ἕτερον καρὰ τὰ τῷ Πλάτωνι εἰρημένα τῷ τὴν Ἕλλη- 
vani» πανίαν πλατύναντι 'Ωρεγένης ἐξέθετο; ἢ παρὰ τίνος 
ἑτέρου Δρειος λαθὼν viv olxti«v συνεγράψατο νόσον, ὃ 
πρὸς ὄλεθρον τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς εἰς τὴν ἁγίαν καὶ ὁμοού- 
ew» τριάδα βαθμοὺς ἐπινοήσας; ἐν τίνι δὲ οὗτος τοῦ Μα- 
νιχαίου ἀπολιμπάνεται, ὁ Àby»v τὰς τῶν ἀνθρώπων 
ψυχὰς 9 ἁμαρτίας τοῖς σώμασι τιμωρίας χάριν ἐμθλη» 
ϑᾶναι; ὡς δὴ κρῶτον μὲν νόας οὔσας, καὶ ἁγίας δυνά- 
RS€, ἔπειτα κόρον λαδούσας τῆς θείας θεωρίας, xa! 
πρὸς τὸ χεῖρον τραπεῖίσας, xal διὰ τοῦτο τῆς Θεοῦ 
ἀγάπος ἀκοψυγεΐσας͵͵ καὶ ἐντεῦθεν ψυχὰς ὁνομασθεί- 
σας, καὶ τιμωρίας χάριν τοῖς σώμασιν ἐμθληθείσας" 
ὅπερ καὶ μόνον ἱκανὸν ἦν εἷς τελείαν αὐτοῦ κατάχρισιν, 
οἷα τὸς Ἑλληνικὸς ὑπάρχον δυσσεβείας. Τοῦ γὰρ Θεοῦ 
εἰεύντο;, «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ sixoyo xxi ὁμοίωσιν 
δαετέραν.» εὑρίσχεται χατὰ τοὺς ἐκείνου ματαίους λόγους 
eaa μόνον δίχα ψυχῆς xat εἰχόνα xal ὁμοίωσιν γενὸ- 
μενον τοῦ Θεοῦ, ἐὰν ὅλως προῦπῆρχε ψυχὴ, καὶ μετὰ τὸ 
γενέσθαι τὸ σῶμα ἐνεύλήθη, ἢ κατηγγίσθη ἐν αὐτῷ. καὶ 
ἀνάγκη πᾶσα τοῦ λέγειν, καὶ αὐτὸν τὸν Θεὸν τὸν τοῦ ἀν- 
ϑρώπου δημιουργὶν σῶμχ ὑπάρχειν, ὡς; τὸ σῶμα κατ᾿ 
εἰχύνα͵ καὶ ὁμοίωσιν ἰδίαν ποιησάμενον, Πῶς δὲ δύνᾳται 


e sanctissima Ecclesia sunt ejccti, subditique anathe- 
mati cum suis dogmatibus : quis prorsus Christiano- 
rum sustinebit Origenem ejusque prava scripta tueri, 
qui tot blasphemias dixerit, omnibusque fere hzrc- 
ticis tantam exitii ac blasphemix materiem pr»bue- 
rit, ac idcirco pridem a sanctis Patribus anathemati- 
subjectus sit una cum sceleratis ejus dogmatibus ?: 
Nam quamvis concedat quis, Deo repugnantem Ori- 
genom e recta doctrina (quod et apud: alios hzreti- 
cos invenitur) aliquid expressisse im improbis suis 
scriptis : ea ipaius propria non est, sed sanct Dci 
Ecclesi» ; atque hoc ipsum malitiose in simpliciorum 
fraudem molitus est. Nam in paganorum commentis 
enutritus, eaque propagare in animo habens, diviuas 
se utique Scripturas interpretari simulavit : ut hoe 
modo nefariam doctrinam suam sacrarutn litterarum 
monumentis maligne admiscens, paganicum et Ma- 
nicheum errorem suum atque Arianam vesaniam 
induceret, eosque qui sacram Scripturam non accu- 
rate percepissent, inescare posset. Quid enim aliud 
exposuit Origenes, quam Platonis, qui paganorum 
insaniam dilatarat, doctrinam ; aut a quo alio Arius 
mutuatus, propria venena concinnavit ? qui in exi- 
tum anima sux in sancta et consubstantiali Trinitate 
gradus excogitavit. An hic a Manichzo abest, qui 
animas hoinioum dicit propter peccata corporibus 
ad supplicium immitti ? quique primum quidem men- 
tes et sanctas virtutes fuisse asserat, deinde contem- 
plationis divine satietatem cepisse, ac in deterius 


D conversas, idcirco ἃ Dei amore refrixisse, indeque 


Grzco nomine appellatas ψυχὰς, et supplicii causa 
corporibus esse inditas ; quod vel solum ad perfe- 
ctam ejus damnationem satis erat, cum a paganorum 
ortum sit impietate. Cum enim dixerit Deus : Facia- 
mus hominem ad imaginem εἰ similitudinem nostram 
(Gen. 1) : ex ejus vanis sermonibus invenitur, solum: 
corpus absque anima ad imaginem et similitudinem 
Dei factum esse, si omnino praexistebat anima, et. 
facto corpore, in id injecta est, aut in id, tanquam: 
in vas immissa. Ac necesse ecrit omnino dicere, ipsum 
Deum opificem hominis, corpus esse, ut pote qui 
corpus ad imaginem et. similitudinem suam fecerit. 
Quomodo autem corpus, imago iucorporci csse pos- 
sit? Quamobrem absit, ut his Christiani assentian- 





183 Ν 


VIGILIUS PAPA, 


i84 


εἰκὼν εἶναι τοῦ ἀσωμάτου τὸ σῶμα; διὸ μὴ γένοιτο À tur. Si vero, juxta Origenis blasphemiam , animse 


τούτοις Χριστιανοὺς συνθέσθαι. El δὲ κατὰ τὴν Ὧρι- 
γένους βλασφημίαν προὐπῆρχον αἱ ψνχαὶ, xai διὰ τὸ 
ἁμαρτῆσαι αὐτὰς τιμωρίας χάριν εἰς τὰ σώματα κατε- 
πέμφθησαν, ἵνα παιδευθεῖσαι σωφρονήσωσιν, ἐχρῆν αὐτὰς 
μηκέτι ἁμαρτάνειν" εἰ γὰρ πρὸς χόλασιν τῇ ψυχῇ διὰ τὴν 
ἁμαρτίαν ἐδόθη τὸ σῶμα, ὥστε αὐτὴν ὀδυνωμένον παι- 
δευθᾶναι πρὸς τὸ τιμᾷν τὸν Θεὸν, πῶς συνεργεῖ xal σνν- 
αγωνίζεται αὐτῇ T) σῶμα πρὺς τὸ ἁμαρτάνειν, ὃ τοῖς 
κολαζομένοις γίνεται [ἴσ. οὐ γίνεται); Δεσμοὲ γὰρ, xal 
φυλακαὶ, x«i πέδαι, xal σνντόμως εἰπεῖν, τὰ τοιαῦτα 
ἐφεχτιχὰ τοῦ ἀδικεῖν, x«l τοῦ ἁμαρτάνειν τοῖς χολαζο- 
μένοις γίνονται. Οὐ γὰρ ὅπως ὁ ἁμαρτήσας πλέον ἁμάρτη, 
συνεργὸς αὐτῷ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ὁ δεσμὸς δίδοται, 
ἀλλ᾽ ὅπως παύσηται τοῦ ἁμαρτάνειν διὰ τῶν δεσμῶν 


proexistebant, ac in poenam peccatorum suorum in 
corpora demissse sunt, ut emendat» resipiscerent, 
eas oportebat amplius non peccare. Nam si corpus 
datum est anim: in supplicium propter peccata, ut 
doloribus emendaretur ad honorificandum Deum, 
quomodo corpus eam adjuvat et corroborat ad pec- 
candum, quod iis qui poena afficiunttr, non. evenit ? 
Vincula enim, carceres, compedes, ac, ut breviter 
dicam, omnia ejusmodi, iniquitates et peccata eo- 
rum cohibent, qui jam peenas luunt. Nec ut qui 
peccarit, amplius peccet, vincula ei adduntur qux 
ad peccandum adjuvent ; sed ut vinculorum crueieta 
peccare desistat. Quare perspicuum est, non ad su- 
periorum peccatorum castigationem, ut illi nugantur, 


βασανιζόμενος. πρόδηλον τοίνυν, ὅτι οὐ διὰ σωφρονισμὸν B corporibus immissas esse animas ; sed simul Deum 


προλαδουσῶν ἁμαρτιῶν τοῖς σώμασιν ἐνεδλήθησαν αἱ ψυ- 
χαὶ χατὰ τοὺς ἐχείνων λήρονς, ἀλλὰ κυτὰ ταυτὸν ὁ Θεὸς 
τό τε σῶμν, τήν τε ψυχὴν, τουτέστι τέλειον τὸν ἄνθρωπον 
ἐδημισύργησεν. Ὅθεν τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡμῖν πεπραγ- 
μένων, εἴτε ἀγαθῶν, εἴτε φαύλων, τὴν ἀνταπόδοσιν &z- 
μένομεν. Τοῦτο γὰρ ἡμῖν παραδίδωσιν καὶ ὁ θεῖος &ró- 
στολος Παῦλος, λέγων * € Ὅτι πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι 
δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἕνα κομίσηται 
ἔχχστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς à ἔπραξεν, εἴτε ἀγα- 
θὸν, εἴτε φαῦλον. "προσέχειν τοίνυν δεῖ τοῖς τοῦ ᾿Αποστόλου 
ῥόωασω. ὅτι οὐχ εἶπε κομίζεσθαι δεῖν τὴν χρινόμεγον πρὸς 
ἃ ἔπραξε πρὸ τοῦ σώματος. Ei δὲ ἐπὶ μόνοις τοῖς διὰ τοῦ 
σώματος κολάζεται ἄνθρωπος παρὰ τοῦ χρίνοντος τὴν 
γῆν. ἣ τῆς δεούσης ἀξιοῦται τιμῆς, μνήμη δὲ οὐδεμία 


et corpus et animam, id est, perfectum hominem, 
fabricatum esse. Itaque eorum quz per corpus a no- 
bis gesta sunt, eive bonorum, sive malorum, retribu- 
tionem exspectamus ; hoc enim nobis tradit et divi- 
nus apostolus Paulus dicens : Omnes enim nos ma- 
nifestari oportet ante tribunal Christi, ul re(erut unus- 
quisque ea qug per corpus proul gessit sive bonum, 
sive malum (1 1 Cor.«). Attendenda ergo sunt apostoli 
verba ; nec enim dixit, oportere recipere eum qui 
judicatur, prout gessit ante corpus. Si vero ob ca 
$0la qu:e per corpus homo gessit, ab eo qui terram 
judicat, vel poena aflicitur, vel merito prztnio ; nul- 
laque mentio flat ante admissorum peccatorum : 
perspicuum est, animas aute corpora non esse. Si 


προγενεστέρων ἁμαρτημάτων, δῆλον ὅτι οὐ προῦπάρ- C enim prexisterent, dixisset Apostolus, gesta tum 


χουσι τῶν σωμάτων αἱ ψυχαί" εἰ γὰρ προὐπῆρχον, εἶπεν 
ἄν 0 ᾿Απόστολος, ὥσπερ τὰ διὰ τοῦ σώματος, οὕτω xal 
τὰ πρὸ τοῦ σὡματος. Ὅτι δὲ αἱ τῶν ἀνθρώπων ψυχαὶὲ 
νοεραΐ τε, καὶ λογικαὲ τυγχάνονσε, τῶν ὁμολογουμένων 
ἐστίν' ὅπερ οὐδὲ τοὺς ᾿Ωριγένονς ἀντεποιουμένους νομέ- 
Cops» ἀπαρνεῖσθαι. Εϊπάτωσαν τοίνυν οἱ τὰ “Ωριγένους 
φρονιῦντες" αἱ ψυχαὶ αὐτῶν, εἴγε ἄρα χαθὼς λέγονσι, 
προὐπῆρχον τῶν σωμάτων, πρὶν ἢ ἐν τοῖς σώμασιν εἰσ- 
ἔλθωσιν, ἐν ποίᾳ τάξει ὑπῆρχον, ἡ τέ διεπράττοντο; 
ἐχρῆν γὰρ αὐτὰς εἰδέναι ποῦ ἦσαν, εἰ προῆσαν, καὶ πῶς 
ἐνταῦθα παρεγένοντο. Ei δὲ τοῦτο αὐτοῖς ἀμήχανόν ἐστι 
λέγειν, ὡς τῆς ἀληθείας μὴ οὔσης, δῆλον ὅτι μῦθοι τὰ 
κατ᾿ αὐτοὺς ὑπάρχουσιν. Ἴσως δὲ ἐροῦσιν, ὅτι μετὰ τὸ 
εἰσελθεῖν τὰς ψυχὰς ἐν τοῖς σώμασι, τότε δύνανται δια- 
κρίνειν τε, xal γινώσκειν τὰ πραττόμενα παρ᾽ αὐτῶν᾽ εἰ 
δὲ τοῦτο εἴπωσιν, εὑρίσχεταε τὸ σῶμα κατὰ τοὺς αὐτῶν 
ματαίους λόγους τιμιώτερον τῆς ψυχῆς, οἷα χαριζόμενον 
αὐτῇ τὸ νοεράν τε, xal λογικὴν γενέσθαι" ἀλλὰ τὸ λέγειν 
“τοῦτο πύσης ἐστὶν ἀνίας, καὶ ἀτοπίας μεστόν. Διατί δὲ 
ὅλως, εἴπερ ὡς λέγουσι προὐπῆρχεν ἡ ψυχὴ, μαθήσεώς 
τινος, ἢ διδαχῆς δέεται ἐν τῷ σώματι γενομένη, xarà 
μιχρὸν εἰσαγομένη, καὶ προχόπτουσα εἰς τὰ μείζονά τε 
xal τελειότερα; E! γὰρ προῆν, xal ἐγίνωσχεν ἄν τὰ συμ- 
ψέροντα μηδεμιᾶς μαθήσεω; δεομένη, καὶ ὡς ἐν γνώσει 
τυγχάνουσα διωρθοῦτο ταῖ; ἐπιμελείαις " χαὶ εἰ τὸ 
πταῖσμα ἐγίνωσκεν, οὐχ ἐδιδάσχετο ὡς προεπισταυένη᾽ 
εἰ δὲ διδάσκιται ὡς ἀγνοοῦσα, οὐ προήδει᾽ εἰ δὲ οὐ προ- 
Y3ct, οὐ προῆν, ἀλλὰ δῆλον ὅτι o9 προῆν. Τῆς γὰρ γενέ- 
cie ἡμῶν αἴτιος ἐστι μόνος ὁ Θεὸς, ὅς τις καθὼς οὐχ 


per corpus, tum ante corpus. Animas vero hominum 
intelligentia et ratione uti, in confesso est ; quod ne 
eos quidem negare putamus, qui tuentur Origenem. 
Dicant igitur qui cum Origene sentiunt : animz ipso- 
rum (siquidem, ut asseverant, ante corpora fuerunt): 
priusquam in ipsa ingrederentur, quo in ordine erant, 
aut quid agebant ? Oportuit enim eae, si ante erant, 
scire, quo loco essent, δὺϊ quemodo huc advenis- 
sent; sin hoc nulla ratione possunt dicere (nam id 
verum non est), apertum est eos fabulas dicere. At 
fortasse dicant, animas postquam corpora ingressa 
sunt, tum discernere posse et cognoscere qua a se 
geruntur. Si hoc dicent, ex eorum inani disputatione 
eflicietur, ut corpus plus pretii atque honoris quam 


D anima habeat; quod ei in beneficii loco ἀεὶ intelli- 


genlam et rationem ; atqui hoc asserere, plenum 
demeptia est atque absurditatis. Cur vero si anita, 
ut aiunt, ante fuit quam corpus, disciplina indiget, 
postquam in corpus venit, paulatimque instituitur, 
et ad meliora perfectioraque progreditur ἢ Nam si 
ante existeret, utilia utique cognosceret, nec ulla 
egeret doctrina, nec, ut pote in cognitione versans, 
cura et diligentia erudiretur ; ac si, quid sit offende- 
re, eciebat, non edoceretur quod antea scivisset : 
jam vero si docetur, ut in ignoratione versans, prius 
non sciebat ; sj non prius scivit, ante non fuit. At 
liquet eain antea non fuisse. Ortus enim nostri Deus 
&olus in causa est; qui ul nos, cum mon essemus, 
fccit : sic natos, gratia manuque propria tuetur ac 


181 


JUSTINIANI LIB. ADV. OfUGENEM. 


18? 


Jo ves» τὰ ἁμαρτίσαντα, καὶ διὰ τοῦτο ἐχπεσόντα τῆς ἐν À que rationabilia qus peccarunt, ac propterea de 


ἢ ἧσαν χαταστάσεως, χατὰ τὰν ἀναλογίαν τῶν οἰκείων 
ἁμαρτημάτων τιμωρίας χάριν σώμασιν ἐνεδλήθη" vol 
χαθαιρόμενα πάλιν ἀνάγονται ἐν Y) πρότερον ἦσαν καταστά- 
cit, παντελῶς TU» καχίαν ἀποτιθέμενα xol τὰ σώματα" 
καὶ πάλιν ix δεντέρον, x«l τρίτον, x«l πλεονάχις διαφό- 
ρϑες ἐμθάλλονται σώμασι πρὸς τιμ»ρίαν. Ὑποτίθεται δι 
καὶ διαφόρονς χόσμους συστῆναὶ τε, καὶ συνίστασθαι, 
τοῦτο μὲν παρελθόντας, τοῦτ᾽ δὲ μέλλοντας" xal τίς οὕτως 
ἐστὶν ἡλέθιος, ὃς τις τῶν τοιούτων ἀχούων οὐ φρίξει τὴ) 
διάνοιαν διὰ τὴν τῆς ἀσεύείας ὑπερθδολήν; τίς δὲ οὐχ ὧν 
βδελύξηται τὸν μανέντα 'Ωριγένην, τοιαύτας πλασάμενόν 
18, καὶ ἐγγράφως ἐχθέμενον χατὰ Θεοῦ βλασφημίας ; &a- 
τινας ὡς πᾶσι Χριστιανοῖς ἀπηγηρευμένας, καὶ προφανῆ 
τὸς δυσσεδείας ἐχούσας τὸν ἔ)εγ pov, περισσὸν ἐνομίσα- 


statu suo exciderunt, pro suorum peccatorum pro- 
portione, supplicii causa in corpora injecta sunt, ac 
expurgata, rursum efferuntur in pristinum statum, 
omni deposita malitia et corporibus : iterumque ac 
tertium, et compluries diversis ad povnam injiciuntur 
corporibus. Ponit porro diversos constitisse et con- 
stare mundos, tum przteritos, tum futuros. Ecquis» 
nam adeo fatuus eet, ut hsc audiens animo non 
exhorrescat propter summam impietatem ? Quis non 
exsecretur insanum Origenem, qui hujusmodi finxe- 
rit ac scriptis mandarit in Deum blasphemias ? quas, 
ut omnibus Christianis interdictas, manifestaque 
habentes impietatis argumenta, supervacaneum dwu- 
ximus refutatione dignari. Quare si h:eretici omnes, 


μὲν ἀντιῤῥήσεως ἀξιῶσαι" εἰ τοίνυν ἅπαντες αἱριτιχὸὲ ἐπὶ B ob unius forsitan aut alterius dogmatis perversitatem, 


ἑνὸς, τυχὸν, ἦ δεντέρονυ δόγματος παρατροπῇ ἐχδέθληνται 
τῆς ἁγιωτάτης ἐχχλησίας, ὑποθληθέντες ἀναλέματι μετὰ 
τῶν ἰδίων δογμάτων, τίς ὅλως Χριστιανῶν ἀνέξεται αὐτοῦ 
Ὠριγένους τε, καὶ τῶν πονηρῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων 
ἀντιποιεῖσθαι, τοῦ τοσαύτας μὲν εἰρηχότος βλασφημίας, 
πᾶσι δὲ σχεδὸν αἱρετικ-ἴς τοσαύτην ὕλην ἀπωλείας καὶ 
βλασφημία: παρασχομένον, , xol διὰ τοῦτο καὶ παρὰ τῶν 
ἁγίων πατέρων ἔχπαλαι ὑπὸ ἀνάθεμα γενομένον μετὰ τῶν 
μνααρῶν αἰτοῦ Ooyuatoy ; El γὰρ καὶ δοίη τις τὸν Üto- 
μάχον Ὡριγένην, ὅπερ xal παρὰ τοῖς ἄλλοις αἱρετικοῖς 
εὑρίστεται, ἀναμόξαι [ἴσ. ἐνχμῆξαι, ἡ, ἀναμίξαι] τινὰ τοῖ; 
πονηροῖς αὐτοῦ συγγράμμασιν (x τῶν ἐρθῶν δογμάτων, 
ταῦτα οὐχ ἴδια Éxsivou χαθέστηκιν, ἀλλὰ τῆς ἁγίας τοῦ 
Θεοῦ ἐκχλησίας ὑπάρχει. Καὶ τοῦτο δὲ αὐτὸ χαχούργως 


ἐκεῖνος χαὶ πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων ἐμηχανήσατο. C 


Ταῖς γὰρ τῶν Ἑλλήνων μνυθολογίαις ἐντραφεὶς, καὶ ταύτας 
ἐπεκχτεῖναι βουλόμενος ἐσχηματίσατο τὰς θείας δῆθεν 
ἑρμηνεύειν γραφὰς, ἵνα τούτῳ τῷ τρόπῳ τὰ μυσαρὰ αὐ» 
τοῦ δόγματα τοῖς τῶν θείων γραφῶν ὑπομνήμασιν ἀναμί- 
ξας., καχοήθως τὴν ᾿Ελληνιχὴν, x«i Μανιχα χὴν αὐτοῦ 
πλάνην, χαὶ ᾿Δρειανικὴν μανίαν εἰσαγάγῃ, xal τοὺς μὴ 
ὠκριδωμένου; τὰ τῆς θείας γραφῆς δυνηθῇ δελεάσαι. Ti 
γὰρ ἕτερον παρὰ τὰ τῷ Πλάτωνι εἰρημένα τῷ τὴν Ἑλλη- 
νεχκὴν μανίαν πλατύναντι ᾿Ωρεγένης ἐξέθετο; ἡ παρὰ τίνος 
ἑτέρου ἵδρειος λαθὼν τὴν οἰχείαν συνεγράψατο νόσον, ὃ 
πρὸς ὄλεθρον τῆς ἑαντοῦ ψυχῆς εἰς τὴν ἁγίαν καὶ ὁμοού- 
σιον τριάδα βαθμοὺς ἐπινοήσας ; ἐν τίνι δὲ οὗτος τοῦ Ma- 
νιχαίον ἀπολιμπάνεται, ὁ λέγων τὰς τῶν ἀνθρώπων 
ψυχὰς δι᾿ ἁμαρτίας τοῖς σώμασι τιμωρίας χάριν ἐμθληο» 


θῆναι; ὡς δὴ πρῶτον μὲν νόας οὔσας, καὶ ἁγίας δυνά- D 


μεις͵ ἔπειτα κόρον λαδούσας τῆς θείας θεωρίας, καὶ 
πρὸς τὸ χεῖρον τραπείσας, xai διὰ τοῦτο τῆς Θεοῦ 
ἀγάπης ἀποψυγείσας͵, x«l ἐντεῦθεν ψυχὰς ὀνομασθεί- 
σας, καὶ τιμωρίας χάριν τοῖς σώμασιν ἐμδληθείσας" 
ὅπερ καὶ μόνον ἱκανὸν ἦν εἷς τελείαν αὐτοῦ χκατάχρισιν, 
οἷα τῆς Ἑλληνικῆς ὑπάρχον δυσσεβείας. Τοῦ γὰρ Θεοῦ 
εἰπόντο;, «ἸἸοιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ eixovo xxi ὁμοίωσιν 
αετέραν.» εὑρίσχεται κατὰ τοὺς ἐκείνου ματαίους λόγον; 
σῶμα μόνον δίχα ψυχῆς x«t εἰκόνα xol ὁμοίωσιν γενὸ- 
μενον τοῦ Θεοῦ, ἐὰν ὅλως προῦπῆρχε ψυχὴ, καὶ μετὰ τὸ 
γινέσθαι τὸ σῶμα ἐνεύλήθη, ἡ χατηγγίσθη ἐν αὐτῷ. καὶ 
ἀνάγχη πᾶσα τοῦ λέγειν, καὶ αὐτὸν τὸν Θεὸν τὸν τοῦ ἀν- 
θρώπον δωμιουργὴν σῶμα ὑπάρχειν, ὡς τὸ σῶμα κατ᾽ 
εἰχόνα͵ καὶ ὁμοίωσιν ἰδίαν ποιησάμενον. Πῶς δὲ δύναται 


e sanctissima Ecclesia sunt ejecti, subditique anathe- 
mati cum suis dogmatibus : quis prorsus Christiano- 
rum sustinebit Origenem ejusque prava scripta tueri, 
qui tot blasphemias dixerit, omnibusque fere hzre- 
ticis tantam exitii ac blasphemia: materiem pr»bue- 
rit, ac idcirco pridem a sanctis Patribus anathemati- 
subjectus sit una cum sceleratis ejus dogmatibus *: 
Nam quamvis concedat quis, Deo repugnantem Ori- 
genem e recta doctrina (quod et apud: alios hzxreti- 
cos invenitur) aliquid expressisse in improbis suis 
scriptis : ea ipaius propria non est, sed sanctz Dei 
Ecclesix ; atque hoc ipsum malitiose in simpliciorum 
fraudem molitus est. Nam in paganorum commentis 
enutritus, eaque propagare in animo habens, divinas 
se utique Scripturas interpretari simulavit : ut hoe 
modo nefariam doctrinam suam sacrarum litterartun 
monumentis maligne admiscens, paganicum et Ma- 
nich»um errorem suum atque Arianam vesaniam 
induceret, eosque qui sacram Scripturam non accu- 
rate percepissent, inescare posset. Quid enim aliud 
exposuit Origenes, quam Platonis, qui paganorum 
insaniam dilatarat, doctrinam ; aut a quo alio Arius 
mutuatus, propria venena concinnavit ? qui in exi- 
um anima sux in sancta et consubstantiali Trinitate 
gradus excogitavit. An hic a Manichzxo abest, qui 
animas hoinioum dicit propter peccata corporibus 
ad suppliciurn immitti ? quique primum quidem men- 
tes et sancias virtutes fuisse asserat, deinde contem- 
plationis divinz:e satietatem cepisse, ac in deterius 
conversas, idcirco a Dei amore refrixisse, iudeque 
Grxco nomine appellatas ψυχὰς, et supplicii causa 
corporibus esse inditas ; quod vel solum ad perfe- 
ctam ejus damnationein satis erat, cum a paganorum 
ortum sit impietate. Cum enim dixerit Deus : Facia- 
mus hominem ad imaginem et similitudinem nostram 
(Gen. 1) : ex ejus vanis sermonibus invenitur, solum 
corpus absque anima ad imaginem et similitudinem 
Dei factum esse, si omnino preexistebat anima , et, 
facto corpore, in id injecta est, aut in id, tanquam: 
in vas immissa. Ác necesse erit omnino dicere, ipsum 
Deum opificem hominis, corpus esse, ut pote qui 
corpus ad imaginem et similitudinem suam feccrit. 
Quomodo autem corpus, imago iucorporci csse pos- 
sit? Quamobrem absit, ut his Christiani assentian- 


187 


VICILIUS PAPA, 


188 


ἀθρόως ἀναδιϊόμενα τῷ πάντα δυνατῷ | pro παντοδυνάμῳ) A quibus dispertiuntur ea. qu:xe fiunt, ineffabili ratione 


λόγῳ Οὗ xol τὸ νοῆσσι μόνον, καὶ εἰπεῖν, ἔργον lori napiavá- 
μένον. Εἰ δὲ τελευταῖος ὁ ἄνθρωπος ἀνεδείχθη, xal ταῦτα 
χειρὶ Θεοῦ xal εἰχόνι τετιμημένος, θαυμαστὸν οὐδέν᾽ ἔδει 
Ὑὰρ ὥσπερ βασιλεῖ προύποστήναι τὰ βασίλεια, zal οὕτως 
εἰσαχθῦναι τὸν βασιλέα, πᾶσιν ἤδη δορυφορούμενον. El 
τοίνυν γατὰ τὴν τοῦ θεολόγου Γοηγορίου διδασκαλίαν τε- 
λευταῖος ὁ ἄνθρωπος ἀνεδείχθη, καὶ ταῦτα χειρὶ Θεοῦ, 
καὶ εἰχόνι τετιμημένος, χαὶ πάντα παρὰ τοῦ Θεοῦ αὐτῷ 
προητοιμάσθη, xal ὥσπερ βασιλεῖ προ φίσταται τὰ βα- 
σίλεια, καὶ οὕτως εἰσήχθη παρὰ Θεοῦ ὡς βασιλεὺς πῦσιν 
ἤδη δορυφορούμενος, πῶς λέγουσιν οἱ χατὰ τὸν 'Ωριγένην 
παραφρονοῦντες, ὅτι προὐπάρχουσαι αἱ ψυχαὶ δι᾿ ἁμαρ- 
τας ἐν σώμασι καταπέμπονται, ὀφείλτυσαι δίχα; ὑπέ- 
χεῖν τῶν πρώην ἡμαρτημένων; Τὸ ἔμπαλιν γὰρ ὃ ἐν &,lote 


disposita, nec confertim edita a Verbo rerum omnium 
potente : cujus et cogitare, et dicere rem ipsam est 
prostare. Quod si postremus homo designatus est, 
idque manu Dei, et imagine honoratus : uihil mirum; 
ei enim tanquam regi oportuit prius regiam aulam 
subsistere, ac deinde regem induci, omnium jai 
quasi satellitio sipatum ac mun:tum. » Quamobrem, 
sj ex Gregorii Theologi doctrina, ultimus hono est 
designatus, idque Dei manu , et imagine honoratus, 
ac omnia a Dco illi preparata sunt, eique tanquam 
regi prius subsuni palatia , sicque a Deo introductus 
est, omnium jam stipatus obsequio : quomodo dicunt, 
qui juxta Origenem desipiunt, prxexistentes animas, 
propter peccata in corpora deimitti, prius commissa 


Γρηγόριος, καὶ ὕστερον πάντων λέγει τὸν ἄνθρωπον γεγε- b luituras? Contra enim sanctus Gregorius ct postre- 


γῆσθαι, καὶ τιμηθῆναι ὑπὸ Θεοῦ, χα! βασιλεύειν τῶν ἐπὶ 
γῆς πάντων. Ὅπερ τιμωρίας μὲν οὐκ ἔστι, πάσης δὲ τὰ 
ἐναντίον προνοίας χαὲ εὐεργεσίας ἔνδειξις ὑπάρχει. 
Σύμφωνα δὲ τοῖς τοῦ θεολόγον Γρηγορίγυ, καὶ ὁ ἐν ἁγίοις 


Ἰωάννης ὁ Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχης ἡμᾶς du c 


δάσχει ἐν τῷ ἐνδεχάτῳ λόγῳ τῷ εἰς τὴν κτίσιν, λέγων o5- 
τως" CA ἴσως εἴποι τις ἄν,---καὶ τίνος ἕνεχεν εἰ τιμιώ- 
τερον ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος, τὸ ἔλαττον πρῶτον δημιουρ- 
γεῖται, καὶ τότε τὸ μεῖζον, καὶ ὑπερέχον; --- Οὐχ ὁρᾶς, 
ἀγαπητὲ. ὅτι καὶ ἐπὶ τῆς χτίσεως τὸ αὐτὸ τοῦτο γέγονεν; 
ὥσπερ γὰρ ὁ οὐρανὸς, καὶ ἡ γῆ, καὶ ὁ 1:07, xal ἡ σελήνη, 
val τὰ ἄ)λα πάντα ἐδημιουργήθη, καὶ μετὰ ταῦτα πάντοσ 
ὃ ἄνθρωπος ὃ τούτων πάντων τὴν ἀρχὴν μἕλλων ἐγχει- 
ρίζεσθαι, τὴν αὐτὸν δή τρόπον xal ἐν αὐτῇ τῇ διαπλάσει 
τοῦ ἀνθρώπου, πρότερον τὸ σῶμα πλάττεται, χαὶ τότε 
ὁ ψυχὴ ἡ τιμιωτέρα. "Ov γὰρ τρόπον τὰ ἄλογα τὰ εἰς 
ὑπηρεσίαν μέλλοντα εἶναι χρήσιμα πρὸ τοῦ ἀνθρώπου 
δη κιουργεῖται, ἵνα ἑτοίμην ἔχῃ τὴν ὑπηρεσίαν ὁ μέλλων 
τῆς τούτων χρείας ἀπολαύειν, οὕτω καὶ τὸ σῶμα πρὸ τῆς 
ψυχῆς δημιουργεῖται, ἵνα ἐπειδὰν χατὰ τὴν ἀπόῤῥητον 
αὐτοῦ σοφίαν ἡ ψυχὴ παραχθῇ, ἔχει τὰς οἰκείας ἕνερ- 
γείας ἐπιδεῦινυσθαι διὰ τῆς τοῦ σώματος κινήσεως.» Kai 
ταῦτα μὲν ὅσον ἐπιδεῖξαι τοῖς ἀκροωμένοις ὅτι τὰ αὐτὰ 
τοῖς ἁγίοις πατράσι φθεγγόμεθα, πανταχοῦ τὴν τῶν ψν. 
χῶν προὕὔπαρξιν ἀναιροῦσι πάλιν δὲ τῆς ἁγίας λεγούσης 
γραφῆς περὶ τοῦ ᾿Αδὰμ, καὶ τῆς Εὔας" «Εὐλόγησεν αὐτοὺς 
ὃ Θεὸς, καὶ εἶπεν, — Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε xal πλη- 
ρώσατε τὴν γῆν. xal καταχυριεύσατε αὐτῆς" -- πῶς ἄρα εἰ 
προϊπῆρχον αἱ ψυχαὶ τῶν σωμάτων, ἔμελλε κατὰ τὴν 
θείαν πρόσταξιν αὐξάνεσθαι τὰ ποοῦπάρχοντα χατὰ τοὺς 
ἐχείνων μύθους; καὶ πῶς εἶχεν ὁ Θεὸς εὐλογῆσαι τὰς 
ψυχὰς ταῖς ἁμαρτίαις ἤδη ὑποπεσούσας εἰς τὸ αὐξηθῆ- 
ναί «t, καὶ πληθυνθῆναι ; ἁμαρτήσασαι γὰρ «l ψυχαὶ κα- 
τάρας ὑδῶλον ἧπερ εὐλογίας ἐτύγχανον ἄξιαι. Ei δὲ 
προὐπῆρχον αἱ ψυχαὶ ἐν ἑτέρᾳ τάξει ὑπάρχουσαι Κατὰ 
τοὺς Ὡριγένους μύθους, διὰ τί μόνον ᾿Αδὰμ ἔπλασεν ὁ 
Θεός ; ἄρα μόνον ἡ ψυχὴ τοῦ ᾿Αδὰμ τότε ἦν ἁμαρτήσασα; 
καὶ διὰ τοῦτο ἕν σῶμα ἔπλασεν ὁ Θεὸς ; εἰ γὰρ ἦσαν πρὸ 
τούτου καὶ ἄλλαι ψυχαὶ, Ld: xcd ἄλλα σώματα ἅμα 
πλασθῆναι ὑποδεχόμενα τὰς ψυχάς. Πῶς δὲ ἡ ἁμαρτή- 
σασα κατὰ τοὺς αὐτῶν λόγους ψυχὴ καὶ διὰ τιμωρίαν εἰς 
 eüpua βληθεῖσα, εἰς τὸν παράδεισον τῆς τρυφῆς mao 
τοῦ Κυρίου ἐτέθη; εἰ γὰρ διὰ τιμωρίαν σώματι ἐνεδλήθη, 
οὐχ ἐν παραδείσω τῇς; τρυφῆς, ἀλλ᾽ ἐν χηλάσεως ἄν ἀπε- 


mum omnium hominem factum esse dicit, οἱ a Deo 
honoratum, et iis omnibus qux in terra sunt domi- 
njsi: quod sane poen: non est, sed siugularis Pro- 
vidente ac beneficii significatio. Theologo porro 
Gregorio consentit sancti Joannis Constantinopoleos 
patriarche doctrina in undecimo sermone de crea- 
tione, sic enim dicit (Hom. 15 in Genes.) : « At for- 
lasse dicat aliquis : Cur, si anima pretiosior est cor- 
pore, quod inferius est prius fit, ac demum quod 
majus est ac. nobilius? Annon vides, dilecte, in ipsa 
creatione idem hoc factum esse? quemadmoduin enim 
colum, et terra, et soi, et luna, ceteraque omnia 
fabricata sunt, ac postremum homo, cui corum om- 
nium imperium mandandum fuerat : sic in plasma- 


C tione hominis, primum formatur corpus, tum anima, 


qu:e honorabilior est. Nam ut expertia rationis, quae 
ad utilitatem et obsequium parabantur, ante homi- 
nein exstitere, ut parata ministeria haberet, qui eo- 
rum commodis frui debebat : ita et corpus ante ani- 
mam fabricatum est, ut cum juxta occultam Dci 
sapientiam anima induceretur, propria oflicia posset 
motu corporis exsequi. » Atque h:ec satis ad osten- 
dendum audientibus , nos ubique eadem sentire ἃς 
dicere qux» Patres, qui animarum proexistentiam 
tollunt. Praeterea , cum sancta Scriptura de Adam 
atque Eva dicat : Benedixit eos. Deus, et dixit : Cre- 
scite, et multiplicamini, el replete terram, et domina- 
mini ei (Gen. 1) : quomodo, si anima antiquiores 
fuere corporibus, futurum fuit, ut secundum divinum 
imperium crescerent ac multiplicarentur, qux ante, 
juxta eorum fabu'as erant? et quomodo habebat 
Deus benedicere animas jam in peccata lapsas, ad 
crescendum et multiplicandum? Anim: enim pecca- 
!is contaminatze , maledictione potius quam benedi- 
ctione dignze erant. Αἱ ei anim praexistebant, et 
juxta Origenis fabulas, in alio erant ordine : quam- 
obrem solum Adam plasmavit Deus? an vero Adam 
anima tum sola peccarat, ac propterea unum corpus 
a Deo fabricatum? Si cnim antea 411: anima fuerunt, 
alia corpora simul fabricari oportuit, qu: susciperent 
animas. Et quomodo peccatrix, ut eorum est ratio, 
anima supplicii causa in corpus conjecta, in paradisa 
deliciarum a Deo posita est ἢ Nain si ut poenas de- 
penderet in corpus essct missa, nou in illo paradiso 


185 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


186 


ὄντας ὑμᾶς ἐποίησεν, οὕτω xal γενομένους σώζει τῇ ἰδία A salvat, si digni atque idonei perhibeamur. Nam 


χειρὶ [χάριτι], ἐὰν ἄξιοι, xal. ἐπιτόδεοι φανῶμεν. Ὃ 
Θεὺς γὰρ εἰπὼν, € Ποιόσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα ἡμε- 
τέραν καὶ ὁμοίωσιν, » ἀμφότερα κατὰ ταυτὸν ἐδημιούρ- 
γησε, τουτέστι σῶμά τε πλάσας, καὶ ψυχὴν νοεράν τε 
καὶ λογιχὴν δημιουργήσας. Ἅμα γὰρ σῶμα ἔπ)ασεν ὃ 
Θεὸς, xal τὴν ψυχὴν ἐδημιούργησε τέλειον τὸν ἄνθρωπον 
ἀπκοτελέσας " οὐδὲ γὰρ σῶμα χωρὶς ψυχῆς, οὐδὲ ψυχὴ 
χωρὶς σώματος ἄνθρυπος" εἰ δὲ προῦπῆρχεν ἡ ψυχὴ, 
καθὼς Ὡριγένης ληρεῖ, τένος (vtxsv 0 ἁγιώτατος προφήτης 
Ζαχαρίας εἶπε, «Πλάσσων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῷ ;» 
Ei γὰρ προῆν, ἔδει μᾶλλον εἰπεῖν, κατα y gio v.d κατα- 
πέμπων πνεῦμα ἀνθρώπον ἐν αὐτῷ. Νῦν δὲ λέγων 
ὁ προφήτης, πλάσσων, δείχννυσιν, ὅτι ὥσπερ τὸ σῶμα, 


οὕτω xai τὴν ψυχὴν οὐ προύπάρχουσαν ἐποίησεν ὃ Θ:ὸς 


Deus, qui dixit: Faciamus hominem ad imaginem 
wostram εἰ similitudinem (Gen. 1), utraque simul 
fecit, id est, corpus plasmavit, et animam intelligen- 
tem et rationalem creavit. Simul enim et eflinzit 
corpus, et animam condidit, perfectum hominem 
exhibens ; neque enim homo corpus est sine anima, 
Rec anima sine corpore. Si autem anima pr:xexiste- 
bat, ut delirat Origenes, cujus rei gratia sanctissimus 
propbeta Zacharias dixit : Fingens spiritum hominis 
in eo (Zach. xn)? Si enim prius erat, magis dicere 
oportuit, lnfundens tanquam in vas, vel demittens. 
spiritum hominis in eo. Jam vero cum dicit prophe- 
t2, fingens, ostendit, ut corpus, sic amimaum non 
priexistentia Deum propria virtute ac bonitate fe- 


τῇ ἰδίᾳ δννάμει αὐτοῦ, xal ἀγαθότητι. καθὼς οὖν εἴρηται, B cisse. Quod igitur homo, sicut dictum est, ad ina- 


xxt εἰχοόνα val ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ γενέσθαι τὸν ἄνθρωπον, 
xxl τοῦ θείον ἐμφνυσήματος ἀξιωθῆναι, siot μὴ μόνον 
νοερὰν xai λογιχὴν, ἀλλὰ xal ἀθάνατον τὴν ψυχὴν δη- 
μεουργηθῆναι πρὸς τὸ ἄρχειν πάντων τῶν ἐπὶ γῆς ποιη- 
μάτων τοῦτο γάρ ἐστι καὶ τὸ εἰρημένον τῷ θ:ολόγῳ Γρη- 
yopie περὶ τῆς ψνχῆς, τὴν ἐκ Θεοῦ xai θείαν xal τῆς 
ἄνωθεν εὐγενείας μετέχουσαν. Οὐχ ὥς τινες φανταζό- 
μενοι λέγουσι τῆς θεϊκῆς οὐσίας ὑπάρχουσαν τὴν ψυχήν" 
ἀλλ᾽ ὡς διὰ τοῦ ἐμφυσήματος τοῦ Θεοῦ γενομένην, καὶ 
χάρισμα παρ᾽ αὐτοῦ λαδοῦσαν τοῦ νοερὰν, xal λογιχὴν, 
xal ἀθάνατον εἶναι, xal μὴ συναποθνήσκιιν τῷ σώματι, 
καθ᾽ ὁμοιότητα τῶν ἀλόγων ζώων, ἀλλὰ κατὰ χάριν μετ- 
ἔχειν τῆς ἄνωθεν εὐγενείας, τοντέστιν ἀθανασίας. Μαρ- 
τυρεῖ δὲ τούτοις καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Ἰωάννης ὁ Κωνσταντε- 
νονπόλεως πατριάρχης ἐν τῷ ἐνδεχάτῳ λόγῳ τῷ εἰς τὴν 
χτίσιν" λέγει γὰρ οὕτως" € Kal ἐνεφύσησε, φησὶν, εἷς τὸ 
πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴ» ζωῆς. χαὲ ἐγένετο ὃ ἄνθρωπος 
εἰς ψυχὴν ζῶσαν. Ἐνταῦθά τινες τῶν ἀγνωμόνων ἐξ oi- 
χείων λογισμῶν χινούμενοι, xxi οὐδὲν θεοπρεπὲς ἐννοοῦντες, 
οὔτε τὺν συγχατάθδασιν τῶν ῥημάτων λογιζόμενοι, λέγειν 
ἐπιχειροῦσιν ὅτι ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας ἐστὲν ἡ ψνχή. 
"OQ r3; μανίας, ὦ τῆς παραφροσύνης.» Καὶ ταῦτα μὲν ὁ 
πατὴρ Tipi τῶν προχειμένων. Σχόπει δὲ, ὅτι περ περὶ 
μὲν τῶν ἄλλων ἁπάντων ἐπὶ γῆς ποιημάτων εἶπεν ὁ Θεὸς, 
« Γεννηθήτω » xod € ἐξαγαγέτω ἡ ΄ à, xai ἐγένετο. » Περὶ δὲ 
τοῦ ἀνθρώπου λέγει, «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον,» xal οὐ μόνον 
€ ποιόσωμεν,» ἀλλὰ € xxt. εἰκόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν" 
xal λαδὼν χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς ταῖς ἰδίαις χερσὶν ἔπλασε τὸν 
ἄνθρωπον, xai ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν 


ginem et. similitudinem Dei sit factus, dignatusque 
inspiratione divina ; inde perspicuum est, non solum 
intelligentem et rationalem animam, sed etiam im- 
mortalem esse creatam ; ut omnibas iis qux in terra 
facta sunt imperaret. Hoc est enim quod a Theologo 
Gregorio de anima dictum est, a Deo esse, ct divi- 
nam, ac superne nobilitatis participem : non, ut 
nonnulli autumant ac dicunt, divin: substantie aui- 
mam esse : sed ut inspiratione Dei factam, gratiam- 
que nactam ab eo, ut intelligens esset, et rationalis, 
et immortalis, nec una eum corpore inoreretur, si- 
cut irrationabilia animalia, sed per gratiam parti- 
ceps esset supernx nobilitatis, id est immortalitatis. 
His testimonium perhibet sanctus Joannes Constan- 


C tinopoleos patriarcha in undecimo sermone in crea- 


tionem ; sic enim ait ( Homil. xii in Gen. n) : « Ei 
insu[flavit, inquit, in faciem ejus spiritum vita, εἰ [uit 
homo in animam viventem. Hic nonnulli imperiti ho- 
mines, propriis cógitationibus moti, ac nihil Deo 
decens in mente habentes, nec coudescensionem 
verborum reputautes, dicere audent e Dei substantia 
esse animam. Ὁ insaniam, o dementiam ! » Atque 
luec quidem Pater de argumento proposito. Conside- 
ra autem de aliis omnibus in terra factis dixisse 
Deum, F'at, et Producat terra, et factum est ; — de 
homine autem dicit: Faciamus hominem : nec 
solum, Naciamus, sed, ad imaginem et similitudinem 
nostram ; et sumens pulverem de terra, propriis ma- 
nibus hominem finzit, et. insu(flavit in (aciem ejua 


ζωῶς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν.» Ἐντεῦθεν D spiritum vite, et factus est homo im animam viventem. 


τοίνυν ἐστὶν ἰδεῖν, πῶς ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον τιαιώτερον 
ἐποίησε τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν ἐπὲ γῆς χτισμάτων. Τὰ 
μὲν οὖν ἄλλα πάντα λόγῳ εἶπε, καὶ ἐγένοντο" τὸν δέ γε 
ἄνθρωπον, χαθὼς εἴρηται, αὐτὸς ταῖς ἰδίαις χερσὶ, κατὰ 
τὴν θείαν γραφὴν, ἐδημιούργησε" πάντα δὲ τὰ γενόμενα 
ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς ὑπέταξε τῷ ἀνθρώπῳ τῷ γενομένῳ 
ἐν τῇ Dern ἡμέρᾳ, ἵνα πάντων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς χτισμάτων 
ἤδη προγεγονότων, xal ἑτοιμασθέντων αὐτῷ δεσπόξη, αὐτὺς 
ὑπὸ τοῦ πλάστου δεσποζόμενος. Τοῦτο δὲ ἡμᾶς διδάσκει 
καὶ ὁ ἐν ἁγίοις θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ λόγω τῷ εἰς τὴν 
νέαν χυριακὴν, λέγων * € Οὕτω τι πρῶτον ἐν ἡμέραις ἀριῆ- 
μεῖται, καὶ δεύτερον, καὶ τρίτον, xai. τὰ ἑξῆς, ἄχρι τῆ; 
ἐςδόμος καὶ χαταπανσίμον τῶν ἔργων ἡμέρας" αἷς κατα- 
μερίζεται τὰ γόμενα λόγοις ἀῤῥήτοις τασσόμενα, καὶ οὐχ 


Ex his igitur perspici potest, ut Deus hominem [6-- 
cerit honorabiliorem ac pretioeiorem aliis omnibus 
qux in terra sunt creaturis ; alia quidem omnia fecit 
verbo: dixit, et faeta sunt; hominem vero, sicuti 
diclum est, propriis ipse manibus juxta divinam 
Scripturam fecit : quxcunque antem ab eo in terra 
facta suut, subdidit bomini, qui sexto factus est die z 
ut omnibus terrenis creaturis jam factis, ac ipsi prse- 
paratis, dominaretur, ipse plasmatoris sui obediens 
"mperio. Hoc et nos docet sanctus Theologus Gre- 
gorius ia oratione in novam dominicam (Urat. 45); 
sic enim dicit : « Ita aliquid primum ia diebus nue 
meratur, et secundum, et tertiuin, ac deinceps, usque 
ad septimum diem , quo requies fuit ab operibus; 


- 


191 | VIGILIUS PAPA 192 
διδάσκει, λέγων οὕτως * € Τοῦτο δὴ βουληθεὶς ὃ τεχνίτης Α desancto Paschate (Orat. 42, que est 9 46 Paschate); 


ἀπιδείξασθαι λόγος, xal ζῶον ἕν ἐξ ἀμφοτέρων, ὁρατῆς τε 
λέγω καὶ ἀοράτου φύσεως, δημιουργεῖ τὸν ἄνθρωπον" 
καὶ παρὰ μὲν τῆς ὕλης λαθὼν τὸ σῶμα ἤδη προὐποστά- 
σης, παρ᾽ ἑαυτοῦ δὲ ζωὴν ἐνθεὶς, ὃ δὴ ψυχὴν νοερὰν, xel 
εἰχόνο. Θεοῦ οἶδεν ὁ λόγος, οἷόν τινα χόσμον ἕτερον ἐν μι- 
κρῷ μέγαν ἐπὶ τῆς γῆς ἵστησι", ἄγγελον ἄλλον προτκυνην 
τὴν μικτὸν, ἐπόπτην τῆς δεατῆς χτίσεως, μύστην τῆς 
νοουμένης, βατιλέα τῶν ἐπὶ γῆς. βασιλενόμενον ἄνωθεν.» 
Πρόσχες τοῖνυν, ὅτε λέγων ὁ πατὴρ, ἐξ ἀμφοτέρων 
ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, προσέθηκεν. ὅτι τὸ 
μὲν σῶμα ἐξ ὕλης ἤδη προὐποστάσης ἔλαθε, τὴν δὲ ψυ- 
χὴν οὐδὲ προὐπάρχειν εἶπεν, οὐδὲ £x. τινος προπαρχού- 
σὴς οὐσίας γεγενῆσθαι, ἀλλ᾽ ὅτι παρ᾽ ἑαντοῦ ὁ Θιὸς ἐνέ- 
θηκε τὴν ζωὴν, ὃ δὴ ψυχὴν νοερὰν καὶ εἰκόνα Θεοῦ οἶδεν 


ὁ λόγος. καὶ τὸ εἰπεῖν δὲ τὸν πατέρα, ὅτι βασιλέα ἐπὶ τῆς 8 


Jüc ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον ὁ Θεὸς βασιλευόμενον ἄνωθεν, 
ἀναιρεῖ τὸ λέγειν ὡς δεὰ χόλασιν ἐνείλήθησαν αἱ ψνχαὲ 
τοῖς σώμασι" τὸ γὰρ βασὼρεύειν dri τῆς γῆς» καὶ ὑπὸ 
Θεοῦ μόνον βασιλεύεσθαι, οὐ τιμωρίοις, ἀλλὰ μεγάλης 
ἐστὶ τῆς τοῦ Θεοῦ δωρεᾶς. 


εἰς enim dicit : « Cum hanc rem Verbum artifex de- 
monstrare vellet, etiam animal unum ex utrisque , 
natura videlicet visibili atque invisibili, hominem fa- 
bricatur ; sumptoque corpore e materia qu: ante sub- 
sistebat, ac a seipso vitam indens (quod utique ani- 
mam intelligentem οἱ imaginem Dei esse ratio novit), 
veluti quemdam alterum mundum, in parvo niagnum 
constituit in terra, alium angelum, promiscuuun ado- 
ratorem, contemplatorem visibilis naturze, studiosum- 
que ejus 425 sola mente comprehenditur : eorum qux 
in terra sunt, imperatorem superno obtemperantem 
imperio. » Quare attendendum est, Patrem hunc, 
cum diceret Deum ex utrisque fecisse homipeum, ad- 
didisse e prius subsistente materia corpus sumptum : 
uon dixisse vero prius exstitisse animam, nec ex ulla 
substantia natam qux ante existeret : sed Deum per 
seipsum vitam indidisse, quod animam esse intelli- 
gentem, et Dei imaginem , novit ratio. Quod autem 
dicit Peter, Deum fecisee hominem imperatorem iu 
terra, superno obstrictum imperio, evertit eorum 
assertionem qui ad poenam animas immissas corpo- 


ribus dicunt. Nam in terra regnare , soliusque Dei teneri imperio, non in supplicii loco ducendum est, 


sed in magno beneficio ac munere Dei. 

Πρὸς τούτοις δὲ κἀκεῖνο εἰπεῖν ἀναγκαῖον ἡγούμεθα 
πρὸς τοὺς τὴν προύπαρξιν λέγοντας, ὅτι εἴπερ ἀληθὲς ἦν 
τὸ προὐπάρχειν τὰς ψυχὰς τῶν σωμάτων, ἐγίνωσκον ἄν 
xal ἐμέμνηντο ὅ τι ἔπραττον xal πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν ἐν 
τοῖς σώμασιν, ὥσπερ καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν ἐπίστανται 
xal γινώσχουσι τὰ πραχθέντα αὐταῖς ἐν τοῖς σώμασιν. 
"Αποδείξομεν δὲ τὸ γινώσκειν τὴν ψυχὴν μετὰ τὴν ἐντεῦ- 
θεν ἀποδίωσιν τὰ ἑαυτῇ πεπραγμένα, ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ 
οὐαγγελίον ἐημάτων᾽ λέγει γὰρ ὁ δεσπότης ἡμῶν καὶ 
σωτὴρ Χριστὸς ἐν τῷ κατὰ Ao.x&» εὐαγγελίῳ εἰς τὴν 


περιοχὴν τοῦ Aa^&pou καὶ τοῦ πλουαίον, ταῦτα € Av- 


θρωπὸς τις ἦν πλούσιος, x«l ἐνεδιδύσκετο πορφύραν xal 
βύσσον, εὐφραινόμενος xa ἡμέραν λαμπρῶς. πτωχὸς; δέ 
τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐδέθλητο εἰς τὸν πυλῶνα 
αὐτοῦ ἡλχωμένος, καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν 
ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίον " 
ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἀπῶειχον ἐρχόμενοι τὰ ἕλχη αὐτοῦ. 
Ἔγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν, xal ἀπενεχθῆναι αὖ- 
τὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν χόλπον A6paáp. ᾿Απέθανε 
δὲ καὶ ὁ πλούσιος; καὶ ἐτάφη. Καὶ ἐν τῷ an ἐπάρας τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν ᾿Αδραὰμ 
ἀπὸ μακρόθεν, καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς χόλποις αὐτοῦ" xol 


ς 


Ad hzc illud nobis necessario dicendum existima- 
mus in eos qui preexistentiam asserunt : Si verum 
esset, prius esse animas quam corpora, cognoscereni 
ac recordarentur qux ante gessiseent quam in cor- 
pora venirent ; quemaditiodum post obitum sciunt ἃς 
norunt qux in corporibus egere. Demonstrabimus 
autem animam post discessum e vita cognoscere qua 
gessit, ex ipsis Evangelii verbis; hzc enim dicit Do- 
minus noster et Salvator Christus in Evangelio secun- 
dum Lucam in periocha Lazari et divitis (Luc. xvi) : 
Homo quidam erat dives , et induebatur purpura et 
bysso, et epilabatur quotidie splendide. Et erat qui- 
dam mendicus nomine Lazarus, qui jacebat ad januam 
ejus , ulceribus plenus , cupiens satiari. de micis que 
cadebant de mensa divitis : sed et cancs veniebant, el 
lingebant ulcera ejus. Factum est autem ut moreretur 
mendicus , et portaretur ab angelis in sinum Abrahae. 
Mortuus est autem ei dives , et sepultus est. Et in in- 
ferno elevans oculos suos cum esset in tormentis, vidi 
Abrahama longe, etipsum Lazarum ih sinu ejus : et tpse 
clamans dixit : Pater Abraham, miserere mei, et mitte 
Lazarum, ut intingat extremum digiti sui in aquam, ei 


αὐτὸς φωνήσας εἶπε" — Πάτερ ᾿Αδραὰμ, Ἰλέησον με. xol D refrigeret tinguam meum, quia crucior in hac flamma. 


πέμψον Λάζαρον, ἵνα βάψη τὸ ἄκρον τοῦ δαχτύλονυ αὐτοῦ 
ὕδατος, καὶ χαταψύξη τὴν γλῶσσάν μον, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν 
τῇ φλογὶ ταύτη.---Εἶπε δὲ ᾿Αδραάμ᾽--- Μνήσθητι, τέχνον, 
ὅτι ἀπέλαθες σὺ τὰ ἀγαθά δον ἐν τῇ ζωῇ σον, χαὲ Λά- 
ξαρος ὁμοίως τὰ κακά" νῦν δὲ αὐτὸς παραχαλεῖται, σὺ δὲ 
ὀδυνᾶσαι. Καὶ ἐπὶ κᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν τε καὶ ὑμῶν 
μέγα χάσμα ἐστήριχται, ὅπως οἱ θέλοντες διαδῆναι ἐντεῦ- 
θεν πρὸς ὑμᾶς, μὴ δύνωνται, μηδὲ ol. ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς 
διαπερῶσιν.--- Εἶπε δέ"---ἐρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμ- 
Yon; αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός uou , ἔχω γὰρ πέντε 
ἀδελφοὺς, ὅπως διαμαρτύρῃηται αὐτοῖς, ἕνα μὲ καὶ αὐτοὶ 
εἰσέλθωσιν εἰς τὴν τόπον τοῦτον τῆς βασάνον.»Δὶσχυνθή- 
τωσαν οὖν οἱ “Ωριγένονς ἀντιποιούμενοι χαὶ ἐκ τῶν τοῦ 


Et dixit illi Abraham : Fili , recordare quia recepisti 
tu bona tua in vita tua , et Lazarus similiter mala; 
nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Et in his 
omnibus inter nos et cos magnum chaos firmatum est Σ 
ut hi qhi velint transire ad vos, non possint , neque 
inde huc transmeare. Et ait : Rogo ergo te, pater, ut 
mittas eum in donum patris mei; habeo enim quinque 
fratres : ut testetur illis, ne et ipsi veniant in hunc lo- 
eum tormentorum. Quamobrem pudeat eos qui tuen- 
tur Origenem vel ex sancti Evangelii verbis. Si enina 
aute anime quam corpora fuissent, cognoscerent ea 
qux ante corpus fecissent , quemadmodum post mi- 
grationem e vita reminiseuntur ea.qua in corpore 


189 


JUSTINIANI LID. ADV. ORIGENEM. 


190 


τίθετο τόπῳ * τοσοῦτον δὲ ὁ Θεὸς ἠγάπησε τὸν ἄνθρω- À Sed in supplicii loco collocaretur, Tawopcere vero 


πον, ὃν μετὰ πάντα τὰ δημιουργήματα ἔπλασεν, ὅτι x«i 
μετὰ τὸ παραδῆναι αὐτὸν τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ παρὰ τοῦ 
Θεοῦ ἐντολὴν, x«l διὰ τοῦτο ἐχδληθῆναι τοῦ παραδείσον, 
«ὐξανομένου τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, καὶ πλοθυνομένης 
τῆς ἁμαρτίας διὰ τὸ ἐγχεῖσθαι τὴν διάνοιαν τῶν ἀνθρώ»- 
«or ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ χείρονα, οὐ περιεῖδεν ὁ Θεὸς ὡς 
ἀγαθὸς τὸ ἴδιον πλάσμα, ἀλλὰ διαφόροις ἐνουθέτησε τρό- 
wot τοῖς ἀπὸ τῆς ἁγίας δηλουμένοις γραφῆς ᾿ ἐπειδὴ δὲ 
ἐπὶ δεινοτέροις τοῖς ἀῤῥωστώμασι μείζονος ἐδεόμεθα xoi 

τὸς (θεραπείας) ἰατρείας, αὐτὸς ὃ μονογενὴς τοῦ Θεηῦ 
λόγος, ὁ εἷς, τοντέστι τὴ ἐν πρόσωπον τῆς ἁγίας τριάδος, 
δεὰ τὴν ἑαυτοῦ φιλανθρωπίαν ἄνθρωπος γίνεται μένων 
Θεὸς, μηδὲ τὴν θεϊκὴν αὐτοῦ οὐσίαν ἀλλοιώσας εἰς τὸν 


ἀνθρωπίνην, μηδὲ τὴν ἀν)ρωπίνην αὐτοῦ οὐσίαν εἰς τὴν 


dilexit hominem Deus , quem post omnes creaturas 
fabricaverat , ut cum ille transgressus esset datum 
sibi preceptum, ac idcireo e paradiso esset expulsus; 
crescente hominum genere, et gliscente peccato, quod 
cog:tatio hominis ad deteriora pravo studio incum- 
beret, figmeutum suum Deus, ut pote bonus, non ne- 
ylexerit, sed multis modis reprehenderit et castigarit, 
sicuti sancta Scriptura significat. Postquam vero ob 
graviores morbos majore medicina indiguimus, ipsum 
unigenitum Dei Verbum, unus, id est, una persona, 
sancte Trinitatis, propter benignitatem suam homo 
lit, manens Deus, nec divina sua substaotia in huma- 
nàm conversa, nec humana in divinam mutata; unus- 
que est ac idem in, utraque natura, in iisque incon- 


θεϊκὴν μεταδαλών. Kai ἔστιν εἷς παὶ ὁ αὐτὸς ἐν ἑκατέραις Bfuse atque indivise cognoscitur. Manens enim quod 


ταῖς φύσισιν ἀσνγχύτως καὶ ἀδιαιρέτως γνωριζόμενος. 
Μεῖνας γὰρ ὅπερ ἦν, γέγονεν ὅπερ οὐχ ἦν. Kol τὸν ὀφει- 
λόμενον θάνατον παρ᾽ ἡμῶν ix τῆς διὰ τὴν παράδασιν χα- 
«αχρίσεως, ἐν τῇ ἰδία σαρχὲ ἀναδεξάμενος, ἠλευθέρωσεν 
ὁμᾶς τοῦ αἰωνίου θανάτον, ἀπαρχὰ τῶν γεχοιμημένων 
γενόμενος, καὶ πρωτότοχος ἀναστὰς ἐχ νεχρῶν συνήγειρε 
καὶ συνεκάθισεν ἡμᾶς ἐν τοῖς ἐπουρανίοις, καθὼς ἡμᾶς 
διδάσκει ἡ ἀποστολιχὴ παράδοσις. Ei γὰρ καὶ τὴν ἀρχὴν 
ἃ ἀνθρωπίνη φύσις διὰ τὴν παραχοὴν ἐστερήθη τοῦ πα- 
ἐωδείσον, ἀλλ᾽ ὅμως ὡς εἴρηται, ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ 
Θεοῦ διὰ τὴν πολλὴν ἀγάπην αὐτοῦ, ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, 
τὴν ἡμετέραν φύσιν ἑνώσας ἑαυτῷ ἀδιασπάστως καθ᾽ 
ὑπόστασιν, ἐν τὴ μήτρᾳ τῆς ἁγίας ἔνδόξον θεοτόχου x«l 
ἀειπαρθένον Μαρίας, μείζονος ἡμᾶς ἠξίωσε χάριτος. τὴν 


erat, factum est quod non erat : mortemque nobis 
debitam ex transgressionis dampatione, in propria 
carne suscipicus, s:eterna nos morteliberavit, primitiae 
dormientium factus, ac primogenitus resurgensez mor- 
tuis, consuscitavit et consedere nos [ecit in celestibus 
(1 Cor. xv ; Coloss. 1; Ephes. ui) : quemadmodum not 
docet traditio apostolica. Quamvis enim a principio 
humana natura propter inobedientiam privata para- 
diso est : tamen, ut est dictum, Unigenitus Dei Filius 
propter mullam charitatem suam qua dilexit nos 
(Ephes. n) , naturam nostram sibi uniens indivise 
secundum subsisteutiam in utero sancte glorioss 
Dei genitricis semper virginis Marie , majori nos 
dignatus est gratia, donans nobis regnum colorum. 


ἐν οὐρανοῖς βασιλείαν ἡμῖν χαρισάμενος. Μαρτυρεῖ δὲ C, tque his testimonium perhibet sanctus Joannes Con- 


τούτοις xul ὁ ἐν ἁγίοις Ἰωάννης ὁ Κωνσταντινουπόλεως 
πατριάρχης ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὴν ἀνάληψιν, λέγων οὖ- 
τως «ἡμεῖς οἱ τῆς γῆς ἀνάξιοι φανέντες, σήμερον εἰς τὸν 
οὐρανὸν ἀνήχθημεν" oi μηδὲ τῆς κάτω ἀρχῆς; ὄντες 
ἄξιοι, πρὸς τὴν βασιλείαν ἀνέδημεν τὴν ὄν», ὑπερέβημεν 
τοὺς οὐρανοὺς, ἐπελαθόμεθα τοῦ θρόνον τοῦ βασιλικοῦ" καὶ 
φύσις, δι᾿ ἦν ἐφύλαττε τὸν παράδεισον τὰ Χερονδία, αὐτὴ 
ἐκάνω τῶν Χεοουδὶμ κάθηται σήμερον. » ᾿Αποδέδειχται 
φοίνυν ὅτι οὐχ ὡς Ὡριγένης ληρεῖ, ἐν οὐρανοῖς αἱ ψυχαὶ 
προὐπάρχονσαι, ἔπειτα ἁμαρτήσασαι χατεπέμλφθησαν 
τιμωρίας χόριν εἰς τὰ σώματα. ᾿Αλλ᾽ ix τῶν ἐναντίων 
ἐπὶ γῆς δημιουργηθεῖσα ὅλη ἡ τοῦ ἀνθρώπον φύσις, 
τοντέστι σώματος καὶ ψυχῆς, διὰ τῆς ἐπιθαλλούση; τοῦ 
Θεοῦ ἀγαθότητος τῆς ἐν οὐρανοῖς ἠξίωται βασιλείας. 
Ὥστε τοὺς ἀνθρώπους τοὺς τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ φυλάτ- 
τοντὰς τε, xxi πληροῦντας, ἀξιοῦσθαι τῆς ἐν οὐρανοῖς 
τῶν ἀγγέλων συνδιαγωγῆς oue ἐν τῇ γῇ διὰ τῆς πρὸς 
Θεὸν ὁμολογίας μιμεῖσθαι προσετάχθημεν. Βσυλόμενος 
γὰρ ὁ Θεὸς διὰ τὴν ἄφραστον αὐτοῦ φιλανθρωπίαν, ὧν 
τρόπον ἐν οὐρανοῖς ὑπὸ τῶν ἁγίων δυνάμεων δοξάζεται, 
οὕτω xal ἐπὶ τῆς γῆς ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων δοξάζεσθαι, ἐδη- 
μιούργησε τὸν ἄνθρωπον, δεύτερον ἄγγελον inl τῆς γῆς» 
ὡς ἄν πληρωθῇ τὰ πάντα δόξης Θεοῦ. Ὅθεν x«i ὁ χύριος 
παραδιδοὺς ὅπως ὀφείλουσι προσεύχεσθαι, λέγει" — Πάτερ 
ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά cov, ἂλ- 
θέτω ὁ βασὰΔεία cov, γενηθήτω τὸ θέλημά σον, ὡς ἐν 
οὐρανῷ xal ἐπὶ τῆς γῆς.» 

Σύμφωνα δὲ τοῖς παρ᾽ ἡμῶν εἰρημένοις xal ὁ ἐν ἁγίοις 
θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὸ ἅγιον πάσχα 


D Dei custodirent ac implerent 


stantinopoleos patriarcha in sermone de Ascensione 
(Tom. lll oper. ejus), sic dicens : « Qui terra iudigni 
exstiteramus, hodie in coelum elevati sümus : qui ne 
inferiore quidem imperio fueramus digni, ad regnum 
supernum conscendimus, supergressi coelos, regium- 
que sólium adepti. Natura, propter quam Cherubim 
paradisum custodiebant (Gen. 1), ipsa supra Cheru- 
bim hodie sedet. » Quamobrem demonstratum est 
animas, non, ut Origenes nugatur, in celis prius 
fuisse, ac deinde in corpora missas, ut perpetrato- 
rum peccatorum ponas exsolverent; sed contra, in 
terra fabricatam universam naturam humanam , id 
est corpus atque animam, bonitate ac dignatione di- 
vina celos adeptam esse : ut qui homines mandatum 
, augelorum in coelis 
conversatione digni haberentur, quos in terra imitari 
per confessionem in Deum jussi sumus." Nam cuts 
vellet Deus propter inenarrabilem humanitateu suam, 
sicut in coelis a sanctis virtutibus glorificatur, ita et 
in terra glorificari ab hominibus, fabricatus est homi- 
nem, alterum angelum in terris :-ut Dei gloria omnia 
complerentur. ltaque Dominus tradens quomodo sit 
orandum, dicit : Pater noster, qui es in celis, sancii- 
ficetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, fiat volun- 
tas tua sicut in celo et in terra (Matth. vi). 


Cum his porro qux a nobis dicta sunt, conveniunt 
quie sanctus Theologus Gregorius docet in sermone 


195 


VIGILIUS PAPA. 


190 


ὅτι ὃ ἐν ἀγίοι; ᾿Αϑθανάσιος σαφῶς ἑναντιοῦτα! τοῖς λέ- À Sari qui mentem ὈΓ(ΔΟΣΙΒΙΟΓΘ dicunt, et ex ea animam 


yeuct προ πάρχειν τὸν νοῦν, xal ἐκ τούτου γεγενῆσθαι 
τὴν ψυχὴν ἁμαρτήσασαν, καὶ πεπτωχυῖαν ἀπὸ τῆς ἁψῖ- 
δος τοῦ οὐρανοῦ εἰς σῶμα. 

Τοῦ αὐτοῦ ἀγίον ᾿Αθανασίον ἐκ τοῦ κατὰ ᾿Αρειανῶν 
δευτέρου λόγου" € Πᾶσα ἡ φαινομένη χτίσις ἐν ἐξ nip: oue 
qiyovi* καὶ τῇ μὲν πρώτῃ τὸ φῶς, ὅπερ ἐχάλεσεν ἡμέραν" 
τῇ δὲ δευτέρᾳ τὸ στερέωμα, καὶ τῇ τρίτῃ συναγαγὼν τὰ 
ὕδατα, ἔδειξε τὴν ξηρὰν, καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ ποιχίλους 
προήγαγε καρποὺς, καὶ τῇ τετάρτῃ πεποίηχε τὸν ἥλιον 
xj τὴν σελήνην, καὶ πάντα τὰν τῶν ἀστέρων χορόν" τῇ 
δὲ πέμπτη τῶν ἐν τῇ θαλάττῃ ζώων, καὶ τῶν ἐν τῷ ἀέρι 
πετεινῶν τὴν γένεσιν ἔχτισε" τῇ δὲ ἔχτῃ τετράποδα inl 
τῆς γῆς πεποίηχε, καὶ λοιπὸν τὸν ἄνθρωπον τὸν ἐκ ψυχῦς 
λογικῆς καὶ σώματος. Τάτε ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ χτί- 
σεως χύσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα χαθορᾶ- 
ται xxloutt τὸ φῶς ὡς ἡ v 5, οὔτε ὁ ἥλιος ὡς ἡ σελήνη, 
οὔτε τὰ ἄλογα ὡς ὁ λογιχὸς ἄνθρωπός ἐστιν, οὔτε Oy: λοι 
ὡς οἱ θρόνοι, οὔτε οὗτοι ὡς αἱ ἐξουσίαι" ἀλλὰ πάντα μέν 
ἐστι χτίσματα, ἕκαστον δὲ τῶν γενομένων κατὰ γένος τῇ 
ἰδᾳ οὐσίᾳ ὡς γέγονεν, ἔστι xal μένει.» Ἰδοὺ xol ὁ ἅγιος 
᾿Αθανάσιος παραδίδωσιν, ὅτι μετὰ πάντα τὰ χτίσματα 
ἐποίησιν ὁ Θεὸς τὸν ἀνήρωπον, τὸν ἐκ σώματος xal ψυ- 
χῆς νοιρᾶς καὶ λογικῆς. Οὐ γὰρ εἶπε τὸ σῶμα μετὰ 
πάντα γενέσθσι, ἵνα προὐπάοχουσα ἡ ψυχὴ εἰσέλθη 
ἐν αὐτῷ᾽ ἀλλ᾽ εἶπε μετὰ πάντα τὰ χτίσματα τὸν ἄνθρωπον 
γεγενῆσθαι, τὸν ἐκ ψυχῆς λογικῆς καὶ σώματος" δειχνύὺς 
ὅτι ἀμφότερα, τουτέστι σῶμά τε καὶ ψυχὴν, ὃ Θεὸς χατὰ 
ταυτὸν ἐδημιούργησεν. 


Ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων 'Optytvous βλα- C 


σφημιῶν εἴρηται, ὅτι ἡ τοῦ κυρίου ψυχὴ προῦπῆρχε, καὶ 
ταύτῃ ὁ Θεὸς λόγος ἤνωτο πρὸ τῆς ἐκ παρθένου σαρχώ- 
σεως xxl τὴν τοιαύτην ἀναιρῶν ληοῳδίαν αὐτὸς ὁ ἐν 
ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἐν τῇ πρὸς Ἐπίχτητον ἐπιστολῇ, λέγει 
τὰδε' «Εἰχότως καταγνώσονται ἑαυτῶν πάντες οἱ νομίξζον- 
τες πρὸ τῆς Μαρίας εἶναι τὴν ἐξ αὐτῆς σάρχα, καὶ πρὸ 
ταύτης ἐσχηχέναε ψυχὴν ἀνθρωπίνην τὸν Θεὸν λόγον, 
καὶ ἐν αὐτὴ πρὸ τῆς ἐπιδημίας ἀεὶ γεγενῆσθαι. ν Bl τοένυν 
κατὰ τὰ εἰρημένα τῷ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανασίῳ, ἡ ψυχὴ τοῦ 
χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ κατὰ πάντα ὁμοιωθέντος 
ἡμῖν χωρὶς ἁμαρτίας, οὐ προὐπῆρχε τῆς ἐν σαρχὶ αὐτοῦ 
ἐπιδημίας, ποίας ἂν εἴη μανίας τὸ λέγειν, τὰς ἄλλας τῶν 
ἀνθρώπων ψυχὰς προὔπάρχειν τῶν σωμάτων; 
᾿Αχούσωμιν δὲ πρὸς τούτοις xai τοῦ ἐν ἁγίοις Βασιλείου 
ἐν τῷ λόγῳ εἰς τὸ Ἕν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος 
ἦν πρὸς τὸν Θεὸν, λέγοντος οὕτως" εὍρα μή ποτέ ct 
παραχρούσηται τὸ ὁμώνυμον τῆς φωνῆς" πῶς γὰρ ἐν ἀρχῇ 
ἦν ὁ ἀνθρώπινος λόγος, τοῦ ἀνθοώπον κάτω που λαθδόντος 
τὴν ἀρχὴν τῆς γενέσεως ; πρὸ ἀνθρώπου θηρία, πρὸ ἀν- 
θρώπον κτήνη, τὰ ἑρπετὰ, ὅσα χερσαῖα καὶ ἔνυδρα, τὰ 
πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ἀστέρες, ἥλιος, σελήνη, βοτάνη, 
γῆ, θάλασσα, οὐτανός.» ᾿Ιδοὺ ὁ Πατὴρ σαφῶς ἡμῖν προα- 
γορεύει, μὴ συναπαχθῆναι τοῖς τοῦ 'Ωριγένους μύθοις 
περὲ τῆς τῶν ψυχῶν προύπάρξεως. Οὐ διδάσκει γὰρ 
ἡμᾶς ἐν ἀρχῇ τὸν ἀνθρώπινον λόγον, τουτέστι τὴν ψυχὴν, 
ἀλλὰ διαῤῥήδην βοᾷ, ὅτι ἡ ἀνθρώπον γένεσις ὑστέρα ἐστὶ 
πάντων τῶν τοῦ Θεοῦ χτισμάτων. Εἰ τοίνυν πάντα τὰ 
“τίσματα πρὸ τοῦ ἀνθρώπου, πῶς προῦὐπῆρχον αἱ ψυ- 
χαὶ; Ὃ γὰρ πατὴρ οὐ πρὸ τοῦ σώματος, ἀλλὰ πρὸ τοῦ 


- 


ortam, qux peccato se contaminavit, ac e caeli con- 
vexo in corpus decidisse. 


Ejusdem S. Athanasii e sermone secunoo contra 
Arianos : « Omnis creatura aspectabilis in sex diebus 
facta est; ac primo quidem die lux , quam vocavil 
diem; secundo autem firmamentum ; tertio, collectis 
aquis ostendit aridam, variosque in ca produxit fru- 
ctus; quarto, fecit solem et lunam, omnemque stel - 
larum chorum; quinto, maris natatilium, aerisque 
volatilium generationem condidit ; sexto, fecit in terra 
quadrupedes, ac demum hominen, qui ex anima ra- 
tionali est et corpore. Ac invisibilia ejus a creatura 
mundi, per ea qua facta. sunt intellecta conspiciuntu 


B (Rom. 1); et neque lux est ut nox, neque sol üt iaa, 


neque angeli sicut throni, neque hi ut potestates ; 
sed creatur: quidem omnes sunt, unumquodque au« 
tem eorum quz orta sunt , secundum genus in pro- 
pria substantia, ut factum est, persistit ac manet. » 
Ecce sanetus quoque Athanasius tradit, post omnes 
creaturas Deum fecisse hominem ex corpore et ani- 
ma inielligente ac rationali. Neque enim dixit, corpus 
post omnia factum esse, ut przexistens anima in id 
ingrederetur : sed dixit, post omnes creaturas homi- 
nem esse factum , qui ex anima rationali est et cor- 
pore : ostendens , utraque, id est corpus et animam 
Deum simul fabricatum esse. 


Quoniam antem Origenes δὰ cxteras blasphemias 
hoc adjunxit, Domini animam prius exstitisse, eique 
Deum Verbum esse unitum antequam e Virgine in- 
carnaretur : hoc etiam deliramentum evertens ipse 
sanctus Athanasius in epistola ad Epictetum, sic dieit : 
« Merito sese damnabunt omnes qui exisiiniant ante 
Mariam esse carnem, qu: ex ea est; ac ante eam 
habuisse animam humanam Deum Verbum, ac itn 
ea ante adventum semper fuisse. » Quare si ex 
ilis φυὰ a sancto Athanasio dicta sunt, aninia Domiui 
nostri Jesu Christi, qui pcr omnia nobis similis factus 
est absque peccato, uon fuit ante ejus in carne ad- 
ventum : qualis insanix est, dicere alias hominun 
animas ante corpora esse? 


Audiamus przterea S. Dosilium in sermone in illud 


D (Hom. xvi) : In principio erat Verbum , et Verbum 


erat apud Deum , ita dicentem: « Vide ne quando te 
vocis ambiguitas fallat; quomodo enim in principio 
erat humana ratio, cum homo postremo principium 
generationis acceperit? Ante hominem fuere bestiae, 
ante bominem jumenta; reptilia, tum terrestria, tuzv*» 
aquatilia; volatilia cceli , stelle , sol, luna; herbae, 
terra, mare , ccelum. » Ecce Pater aperte nobis de— 
nuntiat, ne Origenis fabulis de animarum praeexisten — 
tia inducamur. Docet enim nos, in principio fuisse 
huimavam rationem, id est animam : sed aperte cla— 
mat, omnibus Dei creaturis ortum hominibus poste — 
riorem esse. Si ergo creaturz omnes ante honineaus,, 
quon:odo prius anima fuerunt? Pater eniin non atate 
corpus, sed ante hominem, qui est anima et corpas , 


^" 
19^ 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


191 


é&t69. εὐαγγελίου ἐημάτων. El γὰρ προ)πῆρχον αἱ (v- À gesserunt ; hoc enim e verbis sancti Evangelii didi- 


χαὶ τῶν σωμάτων, ἐγίνωσκον ἂν καὶ τὰ πρὸ τοῦ σώμα- 
τὸς αὐταῖς πραχ' έντα, καθάπερ xal μιτὰ τὴν ἀποθίωςεν 


cunus. 


μέμνηνται τῶν διὰ τοῦ σώματος αὐταῖς πεπραγμένων. Τοῦτο γὰρ ix τῶν ῥήσεων τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου ἐδιδά- 


χθημεν. 

Ὅτι δὲ ταῖς θεοπνεύστοις γραφαῖς ἀχολουθοῦντες οἱ 
ἅγιοι πατέρες τὰ τοιαῦτα κατέκριναν δόγματα, σὺν Ὥρ:- 
γένει τῷ ταῦτα μυθολογήσαντι, ἐξ αὐτῶν τῶν εἰρημένων 
τοῖς ἁγίοις πατράσι zai ἤδη μὲν σαφῶς ἀπεδείξαμεν, οὐ- 
δὲν δὲ ἧττον καὶ διὰ τῶν ἐφεξῆς μαρτυριῶν τῶν ἁγίων 
πατέρων ἀποδείξομεν, καὶ πρῶτον τὸν ἅγιον Πέτρον ἐπί- 
σχοπον ᾿Αλεξανδρείας γενόμενον καὶ μάρτυρα παραθησὸ- 
μεθα, τοῖς τοιούτοις ἡμῶν μαρτυροῦντα λόγοις. 

Τοῦ ἁγίου Πέτρου ἐπισχόπον xai μάρτυρος τῆς με α- 
λοπόλεως ᾿Αλεξανδρείνυς, ix τοῦ πρώτου λόγον, περὲ τοῦ 
μηδὲ προϊπάῤχειν τὴν ψυχὴν μηδὲ ἁμαρτήσασαν, διὰ 
τοῦτο εἰς σῶμα βληθῆναι" εΗγούμεθα τὰ περὶ τοῦ πρώ- 
τον ix τῆς γῆς χοϊκοῦ γεγενημένον ἀνθρώπον παραθέ- 
σθαι, πρὸς τὸ δεῖξαι ἕνα x«l τὸν αὐτὸν ἐν τῷ αὐτῷ χαιρῷ 
γενόμενον, xk μερικῶς ποτε ὃ ἔσω καὶ ἔξω λέγηται ἄν- 
θρωπος. Εἰ γὰρ x«l κατὰ τὸν σωτήριον λόγον, ὁ ποιήσας 
τὰ ἔσωθεν, καὶ τὰ ἔξωθεν ἐποίησεν, ἀλλ᾽ οὖν γε ἐφάπαξ, 
καὶ ἐν ἑνὶ καιρῷ, τουτέστι τῇ αὐτῇ ἡμέρα, ὅτε εἶπεν ὁ 
Θεὸς,--- Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα xal ὁμοίωσιν ἡμε- 
τέραν. — Ὡς Ex τούτου εὔδηλον εἶναι, ὅτι οὐχ ἀπὸ συνό- 
δου, ὡς προῦντος τιν᾽ ς ἑτέρον, xal ἀφ᾽ ἑτέρον τόπου συν- 
εληλυθότος, γεγέννηται. Εἰ γὰρ σύνοδος ἦν, τίνος ἕνεχεν 
xal τὸ πεποιημένον ἀνεγράφη; » Kal μεθ᾽ ἕτερα" « Ὥστε 
οὐχ ἐνδέχεται πρὸ σωμάτων οὐρανῷ ἁμαρτάνων | F. ἁμαρ- 
τάνειν] ψυχὰς, μηδὲ ὅλως πρὸ σωμάτων ὑποστάσας. Τὸ 
q?p μάθημα τοῦτο τῆς Ἑλλωνιχῆς ἐστε φιλισοφίας, ξένης 
καὶ ἀλλοτρίας οὔσης τῶν ἔν Χριστῷ εὐσεδῶς θελάντων 
ζῆν. » 

Τοῦ αὐτοῦ ix τῆς μυσταγωγίας, ἧς ἐποιήσατο πρὸς 
τὴν ἐχχλησίαν, μέλλων τὸν τοῦ μαρτυρίου στέφανον ἀνα- 
δέχεσθαι «Διὰ τοῦτο παραναλῶ, γρηγορεῖτε, ὅτι εἰς θλί- 
Ve» πάλιν μέλλετε εἰσελθεῖν Οἵδατε πόσους κινδύνους 
ὑπέμεινεν ὁ ἀναθρέψας με πατήρ μον xai ἐπίσχοπος 
Θεονᾶς ἀπ μαινομένων εἰς τὰ εἴδωλα" οὗ x&i τὸν θρόνον 
διεδεξάμην, εἴθε δὲ καὶ τὸν τρόπον" ὡς δὲ xai ὁ μέγας 
Διονύσιος χαταχρυπτόμενος ἀπὸ τύπων εἰς τόπους, xal 
πρὸς τούτῳ xol Xa^t))iov θλίζοντος. Ti δὲ εἴπω "Hpe- 
κλᾶν χαὶ Δημήτριον τοὺς μακαρίους ἑἐπισχόπους, οἵους 


Quod autem et sancti Patres, sequentes inspiratas 
divinitus Scripturas, talem doctrinam condemnarunt, 
unacum Origene, qui h:ec commentus est; jam quidem 
ex iis que illi dixerunt, aperte ostendimus : nihilo 
tamen secius el ex insequentibus Patrum testimoniis 
sumus demonstraturi. Ác primum sanctum Petrum, 
qui episcopus Alexandrix et martyr fuit, proponemus, 

testimonium nostris his serroonibus perbibentem, 

S. Petri episcopi Alexandrix et martyris, ex primo 


p 9ermone, quod nec przexstitit anima, nec, cum pec- 


casset, propterea in corpus missa est : « Duxunus quze- 
dam de primo e terra terreno homine proponenda, 
ut demonstretur unum et eumdem eodem in tempore 
esse factum : quamvis particulariter nonnunquam in- 
terior et exterior homo dicatur. Nam etsi, secundum 
salutarem sermonem , qui interiora fecit, exteriora 
quoque fecit : tamen semel et eodem tempore, id est 
eadem die, cum dixit Deus : Faciamus hominem ad 
imaginem et similitudinem nostram; ex quo perspi- 
cuum est, non ex congressu, quasi aliquid aliud ante- 
cesserit, et ex alio loco convenerit, factum esse. Nam 
$i congressus fuit, quamobrem descriptum est quod 
jam factum fuerat? » Et post alia : « ltaque nun recipi- 
tur, ante corpora in coclo peccare animas, qux pror- 
$us ne ante corpora quidem substiterunt ; hxcc enim 
doctrina a paganorum philosophia est, qux peregrina 
est, et ab iis aliena, qui pie in Christo voluut 
vivere. » 

Ejusdem ex mystagogia quam fecit ad Ecclesiam, 
cui martyrii coronam suscepturus esset : « Prope- 
rea obsecro, vigilate. Afflictionem enim rursur adi- 
turi estis. Seitis quot subierit pericula qui me enu- 
ivit pater meus et episcopus Theonas, ab iis qui in 
idola insanirent : in cujus ego sedem successi, utinam 
etiam in mores! seitis ut magnus se gesserit Diony- 
sius, qui se e locis in loca abdebat, cum insuper Sa- 
bellius affligeret. Quid porro dicam Heraclam et 
Demetrium beatos episcopos? quales tentationes 


πειρασμοὺς ὑπέστησαν ὑπὸ τοῦ μανέντος Ὡριγένους, xai [) sustinuerunt ab insano Origene, cum ipse dissidia in 


αὐτοῦ σχίσματα βάλλοντος ἐν τῇ ἐχχλησια, τὰ ἕως σήν 
μερον ταραχὰς αὐτῇ ἐγείραντα; » Πῶς τοίνυν δύναταί τις 
τῶν εὖ φρονούντων ἐναντιοῦσθαι τοῖς κατὰ Ὡρεχένους si- 
ρημένοις παρὰ τοῦ ἁγίου μάρτυρος καὶ ἐπισκόπου ᾿Αλε- 
ξανδρεΐας Πέτρον ; ὅς τις τὸν χαλὸν ὑπὲρ Χριστοῦ ἀνα- 
διξάμενο; ἀγῶνα, οὐ μόνον ἀπεχήρυξεν Ὡριγένην χαὶ 
τὰ μνσαρὰ αὐτοῦ δόγματα, ἀλλὰ καὶ μαρτυρεῖ ὡς ol 
πρὸ αὐτοῦ ἅγιοι πατέρες πολλοὺς ὑπέμειναν πειρασμοὺς 
ἀπὸ τῆς ἐχείνου φρενοἠλαδείας. 

Εἶπε δὲ καὶ ὃ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος, ἐπίσκοπος καὶ αὖ- 
τὸς ᾿Αλεξανδρείας γενόμενος, ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὸν βίον 
τοῦ μαχαρίον ᾿Αντωνίου͵ ταῦτα᾽ «Πῶς δὲ χλενάζειν ὑμᾶς 
τολμᾶτε λέγοντας τὸ, Χριστὸν ἄνθρωπον πεφανερῶσθαι, 
ὅπουγε ὑμεῖς ἐκ τοῦ νοῦ τὴν ψυχὴν ὁρίζοντες, φάσκετε 
πεπλανῆσθαι αὐτήν, xal πεπτωχέναι ἀπὸ τῆς ἁψῖδος τοῦ 
οὐρανοῦ ti; σῶμα; ν Δεῖ προσέχειν τοὺς ἀχροωμένους, 


Ecclesia sereret , qux ad hanc usque diem ei tarbas 
excitant? » An igitur potest aliquis bene senüentium 
lis adversari, qux in Origenem dicta sunt ἃ sancto 
martyre et episcopo Alexandrix Petro? qui egregium 
pro Christo certamen suscipiens , nen solum Orige- 
nem , sceleratamque ejus doctrinam abdicavit , sed 
eliam lesüficatur sanctos qui ante ipsum fuerant 
Patres multas sustinuisse tentationes ab illius de- 
mentia. 

Dixit quoque sanctus Athanasius , qui et ipse epi- 
scopus fuit Alexandrix, in sermone de beati Antonii 
vita : « Quomodo nos irridere audetis , qui dicimus 
Christum hominem manifestàtum esse? cum et vos 
dementeanimam esse definientes, eam errasse dicatis, 
ac de apside coeli in corpus cecidisse? » Attendant 
qui audiunt , sanctum Athanasium iis aperte adver- 


-— 


199 


VIGILTUS PAPA. 


200 


χαχίας στῆναι δυνήσεται᾽ ἀλλὰ διὰ τῆς πρὸς τὰ πάθη σχέ- A omnimodam anime corruptelam. Quse enim semel a 


σεως ἀπὸ μὲν τοῦ λογιχοῦ πρὸς τὸ ἄλογον μεταδήσεται 

ἀπ᾽ ἐχείνου δὲ πρ᾽ς τὴν τῶν φυτῶν ἀναισθησίαν μετατε- 
θήσεται, τῷ δὲ ἀναισθήτῳ πως τὸ ἄψυχον, τούτῳ δὲ τὸ 
ἀνύπαρχτον ἕπεται. Ὥστε διόλου διὰ τῆς ἀκολουθίας 
πρὸς τὸ μὴ ὧν αὐτοῖς ἡ ψυχὴ μεταχωρήσει. Οὐχοῦν 
ἀμήχανος αὐτῇ πάλιν ἔσται ἡ πρὸς τὸ χρεῖττον ἐπάνοδος. 
᾿Αλλὰ μὴν ἐκ θάμνου ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον τὴν ψυχὴν ἔπαν- 
ἄγουσιν. Οὐχοῦν προτιμοτέραν τὴν ἐν θάμνῳ ζωὸν τὸς 
ἀσωμάτον διαγωγῆς ἐκ τούτων ἀπιδειχνύουσιν. Δέδειχται 
γὰρ ὅτι πρὸς τὸ χεῖρον γινομένη ἡ πρόοδος τῆς ψυχῆς, 
πρὸς T) κατώτερον κατὰ τὸ εἰχὸς ὑποδήσεται. Ὑποδέδηχε 
δὲ τὴν ἀναίσθητον φύσιν τὸ ἄψυχον εἰς ὃ δι᾿ ἀκολουθίας ἡ 
ἀρχὴ τοῦ δόγαατος αὐτῶν τὴν ψυχὴν ἄγει. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ 
τοῦτο oU βούλονται, ἢ τῷ ἀναισθήτῳ τὴν ψυχὴν χατα- 


sublimi vita decidit, nullum modun statuit malitiz 
sum; sed propter passionum consuetudinem atque 
habitum a rationabili ad irrationabile deveniet, inde- 
que in stirpium insensibilitatem mutabitur ; ineensi- 
bili autem inanimum est consequens, inanimo id quod 
non subsistit. Itaque penitus ex hac consequentia, 
anima ipsis ad non ens tandem concedet. Sic nullam 
facultatem habitura est ad meliora redeundi. Verum 
eniin vero ad bominem e frutice animam reducunt ; 
igitur przsstantiorem demonstrant esse vitam in fru- 
tice, quam incorpoream vitain. Jam enim ostensum 
est, progressum anim:e in deteriora, atque idcirco in 
inferiora esse ; subjacel autem insensibili naturce in- 
animatum : quo per consequerftiam principium eorum 


χλείονσιν., ἢ € mp ἐντεῦθεν ἐπὶ τὶν ἀνθρώπινον αὐτὴν B docirine animam redigit. Sed quoniam hoc nolunt, 


ἐπανάγοιεν βίον, πρυτιμότερον, καθὼς εἴρηται, τὸν ξυλώδη 
βίον τῆς πρώτη; ἀποδείξουσι καταστάσεως" εἴπερ ἐκεῖθεν 
μὲν καὶ πρὸς χαχίαν κατάπτωσις γέγονεν, ἐ. τεῦθεν δὲ ἡ 
πρὸ; ἀρ:τὴν ἐπάνοδος γίνεται. Οὐχοῦν ἀχέφαλός τις, καὶ 
ἀτελὴς ὁ τοιοῦτος δι:λέγχεται λόγος, ὁ τὰς ψυχὰς tg 
ἑαυτῶν πρὸ τῆς ἐν σαρχὶ ζωῆς βιοτεύειν κατασχενάζων, 
xai διὰ xaxiav ἐνδεδέσθαι τοῖς σώμασι. » Προδήλον τοίνυν 
οὕσης τῆς τοῦ πατρὸς διδασχκχλίας, xal ἀποχηρυττούσης 
τὸ λέγειν προύπάρχειν τὰς ψυχὰς τῶν σωμάτων, &xo)- 
σωμεν χαὶ τοῦ ἐν ἁγίοις Θεοφίλον τοῦ ἐπισχόπου ᾿Αλεξαν- 
δρείας, ἀπὸ τοῦ λόγου τοῦ γραφέντος πρὸς τινας μοναχοὺς 
τὰ '᾿Ωριγένονς φρονοῦντας, λέγοντος τάδε᾽ € Οὐχοῦν ἀναθε- 
ματίξζοντες τὸν ᾿Ωριγένην xal τοὺς ἄλλους αἱρετιχ.ὑς, 
ὥσπερ ἡμεῖς, xxl ὁ τῆς 'ρωμαίων ἁγίας ἐχχλησίας ἐπίσ- 


χοπὸς 'λναστάσιος, ἐκ παλαιοτέρων ἀγωνισμάτων ἔνδοξος C 


στρατηγὸς ἐπισήμου λαοῦ χειροτονηθεὶς, ᾧ xal πᾶσα τῶν 
paxaciey κατὰ τὴν δύσιν ἐπισχόπων ἕπεται σύνοδος, 
ἀποδεχομένη τῆς τῶν ᾿Αλεξανδρέων ἐχκλησίας τὴν χατὰ 
τοῦ ἀσεθδοῦς ψῆφον. ? 


Τοῦ αὐτοῦ ix τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς τοὺς ἐν τῇ Σχή- 
vtt ἁγίους, διὰ τοὺς ἐγχαλοῦντας τὴν τῶν δογμάτων 'Ὥρι- 
γένους καθαίρεσιν" «€ Ἑτόλμησάν τινες εἰπεῖν διδάσχαλον 
εἶναι τῆς ἐχχλησίας 'Ωριγένην. "Apa πρέπον τῶν τοιούτων 
ἀνέχεσθαι; εἰ διδάσκαλός ἐστι τῆς ἐχχλησίας Ὡριγένης, 
μεγαλοφρονοῦσιν ᾿Αρειανοί τε, καὶ Εὐνομιανοὶ, xai "EX- 
ληνες" οὗ μὲν εἰς τὸν υἱὸν xai εἰς τὸ πνεῦμα βλασφημοῦν- 
τες, οἱ δὲ μετὰ τοῦ δυσσεθεῖν ὁμοίως αὐτοῖς, xal τὴν 


aut insensibili animam concludunt, aut, si inde ad 
humanam vitam eam reducunt, eam vitam qua in 
stirpe ducatur, ut dictum est, ostendunt antecellere 
primo animarum statui : siquidem inde ad malitiam 
fuit prolapsio, hinc vero ad virtutem est reditus. 
Quamobrem illa ratio convincitur esse sine capite, 
et sine fine, qu: vivere animas separatas ante corpo- 
ream vitam asseverat, ac propter flagitia corporibus 
esse devinctas. » τος Nyssenus. Cum igitur aperta sit 
Patris hujus doctrina, damnetque eos qui dicant, ani- 
mas ante corpora fuisse : audiamus et sanctum Theo- 
philum episcopum Alexandríe, e sermone ad quos- 
dam monachos scripto, qui Origeni assentirentur : 
sic enim dicit : « Quare anathematizantes Origenem, 
cxcterosque hxreticos, exemplo nostro, et Anastasii 
sanctzz Romans Ecclesi: episcopi, qui ex veteribus 
certaminibus clarus nobilissuni populi dux ereatus 
est, quem et universa beatorum Oecidentis episco— 
porum sequitqr synodus, quie accepit ac probavit 
Alexandrinorum Ecclesie sententiam in impium 
latam. » 


Ejusdem de epistola ad sanctos qui in Sceti erant, 
propter eos qui incusarent damnationem Origenis 
doctrin: : « Dicere nonnulli ausi sunt, Origenem Ec- 
clesi:& esse doctorem. An hi, obsecro, ferendi sunt ? 
Si Ecclesi: doctor est Origenes, maguos sibi spiritus 
sumunt Ariani, et Eunomiani, et pagani : illi in Fi- 
lium ac Spiritum blasphemantes ; hi similiter, atque 
illi, impii, nec non resurrectionem mortuorum deri- 


ἀνάστασιν τῶν νεχρῶν χλενάζξοντες. Σαφὲς τοίνυν ix τῶν D dentes. » Ex his perspicuum ὁδὶ, eum qui sanctos 


εἰρημένων γεγένηται, ὅτι περ ὃ τοῖς ἁγίοις πατράσιν 
ἀχολουθῶν οὐκ ἀμφιδάλλει, ὡς οἱ τὰ 'Ωριγένους φρονοῦντες 
τῇ ᾿Βλληνικῇ πλάνῃ, καὶ ᾿'Δρειανικῇ ἀχολουθοῦσι μανίᾳ. 
Λέγει δὲ καὶ ὃ ἐν ἁγίοις Κύριλλος ἐπίσχοπος ᾿Αλεξαν- 
δρείας ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς τοὺς ἐν Φονᾷ μοναχοὺς, 
κατὰ τῶν λεγόντων μὴ εἶναι ἀνάστασιν τῶν σωμάτων, 
τάδε" € Φασὶ τοίνυν τῶν ἐν ὑμῖν τινας ἀρνεῖσθαι τῶν &y- 
θρωπίνων σωμάτων τὴν ἀνάστασιν, ὅπερ ἐστὶ μέρος τῆς 
ὁμολογίας ὑμῶν, ἧς ποιούμεθα προσιόντες τῷ σωτηρίῳ 
βαπτίσματι. Ὁμολογούντες γὰρ τὴν πίστιν, προσεπάγομεν 
ὅτι πιστεύομεν καὶ εἰς σαρχὸς ἀνάστασιν. Εἰ δ᾽ ἀναιροῦμεν 
τοῦτο, χαὲ οὐ πιστεύομεν ὅτι ὁ Χριστὸς ἐκ νεχρῶν ἐγή- 
γέρται, ἵνα ἡμᾶς ἑαυτῷ σνναναστήσῃ, χωλεύονσαν ἔχο- 
μὲν τὴν πίστιν, καὶ τὴν Bacon ἀφέντες ὁδὸν, βαδίξζο- 


Patres sequitur, non dubitare quin ii qui cum Ori- 
gene'sentiunt, paganorum errorem Arianorumque 
insaniam sequantur. 

H:xc quoque sanctus Cyrillus dicit Alexandriae 
episcopus, in epistola ad monachos qui in Phua, ira 
eos qui affirmant corporum resurrectionem non esse z 
« Aiunt igitur, esse apud vos qui negent humanorusaa 
corporum resurrectionem : qu» pars confessionis 
nostro est, quam fecimus salutare adeuntes baptisma . 
Fidem enim profitentes, adjunginius credere nos et 
carnis resurrectionem. Si hoc tollimus, nec crediniuag 
Christum resurrexisse a mortuis, ut nos sibi conre- 
suscitaret, claudicantem habeinus fidem, ac a via re- 


191 


JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


198 


ἀ,θρώκον, ὅπερ ἐστὶ ψυχή ct xoi σῶμα, εἶπε τὰ πάντα À dicit ornia fuisse; ex quo ostenditur, simul utrum- 


γειγενῆσδαι" καὶ dx τούτου δείχνυται ἅμα ἑκάτερον Ó7- 
μιονργαθᾶναι. 

Λέγει δὲ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ Νύσσης ἐν τῇ εἰς 
τὸν ἄνθρωπον πραγματεία᾽ «Τάχα γὰρ οὐκ ἔξω τῆς προ- 
κειμένης ἡμῖν πρκημοτείας ἐστὶ, τὸ διεξετάσαι τὸ ἀμρε- 
βαλλόμενον ταῖς ἐκχλισίαις περὶ ψυχῆς τε καὶ σώματος. 
Τισὶ μὲν γὰρ δοχεῖ τῶν πρὸ ἡμῶν, οἷς ὁ περὶ τῶν ἀρχῶν 
ἐπραγωατεδθη )όγος, καθάπερ τωὰ δῆμον ἐν ἰδιαζούσῃ 
πόλει τὰς ψυχὰς προὐφιστάναι λέγειν προχεῖσθαι δὲ 
χὰἀχεῖ τὰ τῆς Xzxlag καὶ τῆς ἀρετῆς ὑποδείγματα" χαὶ 


παρυμένουσαν μὲν ἐν τῷ καλῷ τὴν ψυχὴν τῆς πρὸς τὸ 


σῶμα συμπλοχῆς μένειν ἀπείραστον εἰ δὲ ἀποῤῥνῇ tác 
τοῦ ἀγαθοῦ μετονσίας, πρὸς τὸν τῇδε βίον χατολισθχι- 
νειν, xai οὕτως ἐν σώματι γίνεσθαι᾽ ἕτεροι δὲ τῇ xata 
τὸν Μωῦσέα τάξει τῆς κατασχενῆς τοῦ ἀν)ήρώπον πρυσ- 
ἔχοντες, δευτέραν εἶναι τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος xata 
τὸν χρόνον φασίν. Ἐπειδὴ πρῶτον λαθὼν ὁ Θεὸς χ'ῦν 
ἀπὸ τῆς γῆς τὸν ἄνθρωπον ἔπλασεν, εἶθ᾽ οὕτως ἐψύχωσε 
δεὰ τοῦ ἐμφυσήματος;.» Καὶ μετ᾽ ὀλίγα" € OE τῷ προτέρῳ 
παριστάμενοι λόγῳ, καὶ πρεσδνυτέραν τῆς ἐν σαρκὶ ζωῆς 
τὰν πολιτείαν τῶν ψυχῶν δογματίζοντες,. οὔ μοι δοχοῦσι 
τῶν Ἑλληνικῶν χαθαρεύειν τῶν περὲ τῆς μετεμψυχώσεως 
μεμνθολογηυένων. El γάρ τις ἀχριδῶς ἐ“ετάσειε, πρὸς 
τοῦτο κατὰ πᾶσαν ἀνάγχην τὸν λόγον αὐτοῖς εὑρήσει χα- 
τασυρόμενον. Φασὶ τινα τῶν παρ᾽ ἐχείνοις σοφῶν εἐραχές 
ναι. ὅτι καὶ ἀνὴρ γέγονε, καὶ γυναιχὸς σῶμα μετημφιά- 
σατο, καὶ ust' ὀρνίων ἀνέπτη. καὶ θάμνο'ς ἐφοίτα, xol 
τὸν ἔν. ὃρον ἔλαχε Bio». οὐ πόῤῥω τῆς ἀληθείας χαιὰ 
τὸν ἐμὴν κρίσιν φερόμινος ὁ ΠΈΡΙ ἑαυτοῦ ταῦτα λέγων. 


que fabricatum) esse. 


Dicit ctiam sanctus Gregorius episcopus Nyssz, in 
Disputatione de homine ( Cap. 98 ) : « Ac fortasse 
3lienum non est ἃ disputationis nostra proposito id 
exprndere, quod in Ecclesiis de anima et corpore 
controversum est. Nonnullis enim qui ante nos fue- 
runt, qui tractatum de principiis edidere, placei ani- 
mas veluti quemdam populum in propria urbe ante 
substitisse : atque ibi proposita esse exemp!a tum 
virtutis, tum maliti& : eamque animam, quz in vir- 
tute atque honestate permanserit, congressum et 
coniliclationem corporis minime experiri : si vcro a 
boni participatione defluxerit, hanc in vitam delabi, 


B sicque esse in corpore. Alii attendentes ex Moyse 


condendi hominis ordinem , animam corpore poste- 
riorem tempore esse dicunt : quandoquidem primum 
Deus limum e terra sumens, linxit hominem, ac eum 
deinde inspiratione animavit. » Ac paulo post: « Qui 
primam rationem tuentur, et animarum quasi civi- 
tatem antiquiorem vita corporea asserunt, uon mili 
videntur carere paganorum fabulis, qux de anima- 
rum ex aliis in alia corpora migratione prodit: sunt. 
Si quis enim subtiliter examinel, comperiet huc ne- 
cessario rationem eorum devolvi. Aiunt, quemdam e 
secte sux sapientibus dixisse, et virum faisse se, et 
muliebre corpus induisse, et subvolasse cum avibus, et 
fuisse arbusculam, et aquatilem vitam sortitum. Non 
longe,meo quidem judicio, a vero discedit, qui hxec de 


"Ovtesc γὰρ βατράχων τινῶν, ἡ κολοιῶν φλυαρίας, ἡ ἀλο- C 56 aflirmat. Vere euim, vel ranarum aut graculorum 


gs ἰχθύων, ἡ δρνῶν ἀναισθησίας ἄξια τὰ τοιαῦτα 
δόγματα, τὸ μίαν ψυχὴν λέγειν διὰ τοσούτων ἔλθεῖν. Τῆς 
δὲ τοιαύτος ἀτοκίας αὕτη ἐστὶν ἡ αἰτία, τὸ προύφεστά- 
v;t τὰς ψυχὰς οἵεσῆαι" Or ἀκολούξον γὰρ ἡ ἀρχὴ τοῦ 
τοιούτιυ δόγματος ἐπὶ τὸ προσεχές τε, καὶ παραχείμενον 
τὸν λόγον προάγουσα, μέχρι τούτου τερατενομένη διέξει- 
σιν. Ei γὰρ διά τινος κακίας ἀποοπασθεῖτα τῆς ὑψηλοτέ- 
pac ἡ ψυχὴ πολιτείας ἄνθρωπος γίνεται, ἐμπαθέστερος 
δὲ πάντως ὁ iv σαρκχὶ βίος ὡμολόγηται παρὰ τὸν τῶν 
ἀιδίων xai ἁσωμάτων, ἀνάγγη πᾶσα τὴν ἐν τῷ τοιούτω 
γοομένην fico, ἐν ᾧ καὶ πλείους αἱ πρὸς τὸ ἁμαρτάνειν 
εἰσὶν ἀφορμαὶ, ἐν πλείονί τε γαχίᾳ γίνεσθαι, καὶ ἐμπα- 
Νότερον διατεθῆναι" ἀνθρωπίνης δὲ ψυχῆς πάθος ἡ πρὸς 
τὸ ἄλογόν ἐστιν ὁμοίωσις" τούτῳ δὲ προσοιχειωθεῖσαν αὖ- 
τὸν εἰς κτηνώδη φύσιν μεταῤῥνήναι᾽ ἅπαξ δὲ διὰ καχίας 
ὁδεύουσαν, μηδὲ ἐν ἀλόγω γενομένην τῆς ἐπὲ τὸ xaxóy 
προύδον λήξεων ποτέ. Ἡ γὰρ τοῦ καχοῦ στάσις, ἀρχὴ τῆς 
κατ᾽ ἀρετήν ἐστιν ὁρμῆς ᾿Δριτὴ δὲ ἐν ἀλόγοις οὐχ ἔστιν. 
Οὐχοῦν ἀεὶ πρὸς τὸ χεῖρον ἐξ ἀνάγκης ἀλλοιωθήσεται, 
πάντοτε πρὸς τὸ χεῖρον xal ἀτιμότερον προϊοῦσα, καὶ 
ἀεὶ τὸ χεῖρον τῆς ἐν ὑ ἐστι φύσεως ἐξευρίσχονσα" ὥσπερ 
δὲ τοῦ λογιχοῦ τὸ αἰσθητὸν ὑποθέδηχεν, οὕτω xal ἀπὸ 
τούτου ἐπὶ τὸ ἀναίσθητον μιτάπτωσις γίνεται. ᾿Αλλὰ μέ- 
Xpi τοῦτον προϊὼν ὃ λόγος αὐτοῖς, καὶ ἔξω τῆς ἀληθείας 
φέρεται, ἀλλά γε διά τινος ἀχολουθίας ἄτοπον ἐξ ἀτόπου 
μεταλαμθάνει. Τὸ δὲ ἐντεῦθεν ἤδη διὰ τῶν ἀσυναρ: 
τήτων αὐτοῖς τὸ δόγυα μυθοποιεῖται. Ἢ μὲν ( χωυλουθία 
παντελῆ διαφθορὰν τῆς ψυχῆς ὑποδείχνυσιν. "ll γὰρ ἅπαξ 
τῆς ὑψηλῆς πολιτείας ἀπολισθήσασα, ἐν οὐδενὲ μέτρῳ 


garrulo strepitu , vel irrationabilitate piscium, vel 
arborum insensibilitate ejusmodi disciplina digna est, 
qui? tot res permearé unam animam dicat. Harum 
autem ineptiaruni hxc causa est, quod prxexistere 
animas opinabzntur. Consequenter enim talis doctri- 
nx principium ad affinia et adjuncta progrediens, 
hucusque commenta sua propagat. Nom si per vitia 
animus a sublimiori vita abstractus, homo fit, ac 81 - 
in confesso est, vitam corpoream passionibus magis 
obnoxiam esse , quam xternam ataue incorpoream, 
necesse est animam in hac vita degentem, it qua 
plures facultates ad peccandnm suppetunt, in pluri- 
bus versari vitiis, magisque passionibus aífici. Anima 
autem human: passio , similitudo est ad irrationa- 


D bilia. Huic ergo vit: devincta anima, in bestiarum 


naturam delabetur, ac semel vit a iigressa, inque ir- 
rationabilitate versans , nullum finem ad malitiam 
progrediendi faciet. Ubi enim malitia sistitur, 
succedit impetus ad virtutem ; atqui virtus in irra- 
tionabilibus nulla est ; in deterius ergo necessa- 
rio mutabitur, assidue ad pejora turpioraque pro- 
grediens, ejusque natur», in qua est, deteriora 
quzeque semper comminiscens. Porro quemadmodum 
rationabili sensibile subjacet, s:c et ab hoc ad insen- 
sibile fit prolapsio. Quamobrem huc ratio eorum 
evadens, a veritate aberrat, et per quamdam conse- 
quentiam ex absurdis ad absurda se confert. Exinde 
eorum doctrina per ea qu:e inter se non coh»rent, 
fabulose procedit. Consequentia vero ipsa ostendit 





*05 


VIGILIUS PAPA. 


208 


σχοτεινὸν τε καὶ μέλανα βίον ἐὸν ἐξιμέσας, ἐκεῖσε ἐγ- A vite venenum evomens, illic seripfis expressit, et 


γράφως ἀπετυπώσατο, καὶ καθάπερ ᾿Ιουδαϊχὸς χάπηλος 
προσχήματι ἀγαθοῦ πιχρῷ γλυχὺ χατέμιξε. Τί γὰρ ὁ χα- 
κομύχανος, καὶ μανιώδης λέγει; Ἦν, φησὶ, πρὸ σώμκτος 
ἡ ψυχὴ ἐν οὐρανοῖς προοῦσα * κἀκεῖσε, φησὶν, ἀμαρτύ- 
σασαν ἐν φυλακῇ κατύγγισε, τοντέστιν 0) τῷ σώματι xat- 
ἐπείμψεν, εἰς καθαρισμὸν, φησὶν καὶ σωφρονισμὸν τῶν ἐν 
οὐρανοῖς αὐτῇ γεγενημένων ἁμαρτημάτων" πρῶτον ἔνθεν 
᾿ εὐθὺς ὁ ἀσεδέστατος μυθολογεῖ, xal μάχεσθαι τῇ ἀληθείᾳ 
θέλει.» Kol μετ᾽ ὀλέγα" «EL δὲ προῆν ἡ ψυ χὴ ἐν τοῖς οὐρα- 
vole, καὶ πρυωμάρτηχεν ἐχεῖσε, καθὼς 'Ωριγένης ὃ μανιώ- 
δὴς x&i θεομάχος ἔφησεν, ἔδει μὴ λέγειν τὸν ἁγιώτατον 
προψήτην,--- καὶ πλάσσων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν αὐτῷ, — 
ἀλλὰ μᾶλλον, καταγγίζων πνεῦμα ἀνθρώπον ἐν 
αὐτῷ, $ τάχα καταπέμπων. Νῦν δὲ μὴ τοῦτο λέγων, 


sicuti caupo Judaicus, boni spccie ac simulatione, 
dulci amarum miscuit. Quid enim iste prave moliens 
atque insaniens dicit? Erat, inquit, antma amte cor- 
pus, et prxeexistebat in coelis : eamque, cum ibi pec- 
casset, In custodiam immersit Deus, id' est in corpus 
demisit : ád purgationem, iuquit, et castigationem 
admissorum ín celis criminum. Hinc primut impiis- 
simus protinus fabulatur, veritatemque opptignare 
studet.» Ac paulo post : «Si ànte fuit auima in coelis, 
ibique prius deliquit, ut malesanus Origenes Deoque 
repugnáns dixit , non oportuit dicere sanctissimum 
prophetam :'Et fingens spiritum hominis in ipse 
(Zach. xu) : sed potius, Démergens, quasi n τοῖα, 
spiritum hominis in ipso; vel fortasse, Démittens. 


ἀλλὰ πλάσπων iv αὐτῷ, δείκουσι τοῦτον λύχον ὄντα D Jam vero cum hoc non dieat, sed Fingens ín ipso, 


βαρύτατον, ἐνδεδυμένον δξωνθεν Ὡρὸς ἀπάτην ἀπωλείας τὰ 
κώδια. Ὡς οὐρανόθεν γὰρ ὁ ἐπίληπτος, καὶ τὰ ἐκεῖσε 
διατοτνπωμόνα ὑπιστάμενο; προφανῶς, e) μόνον προοῦ- 
σαν, ἀλλὰ καὶ προηριαρτηκίνοα τὸν ψυχὴν λέγει. » ᾿Απο- 
δόδεικοσι τοίνυν διά τε τῆς θείας γραφῆς, καὶ τῶν ἁγίων 
πατέρων, ὅτι οὐδὲ τῇ τῶν Χριδτικνῶν ἀληθινῇ πίστει, 
ὀὐδὲ τῷ ὀρθῷ λόγῳ συμδαίΐνουσιν αἱ τῶν αἱρετικῶν περὶ 
προὐπκάρξεως ψυχῶν φαντασίαι. 

Καὶ τοῦτο δὲ πρὸς τοῖς ἄλλοις ev ᾿Ὡριγένους παρίστη» 
σιν ἄνοιαν, τὸ λέγειν τὸν οἀρανὸν, χχὲ τὰν ἥλιον, καὶ τὴν 
σελάνον, καὶ τοὺς ἀστέρας, καὶ τὰ ὕδατα τὰ ἐπάνω τῶν 
. οὐρανῶν ἔμψυχα, καὶ λογιπάς τινας εἶναι δυνάμεις. Ταῦτα 
δὲ σαφῶς ἀπαγορεύει καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Βασίλειος ἐν τῷ 
τρίτῳ λόγῳ τοῦ ὁπομνόματος τς Ἑξαγμέρου, λέγων κατὰ 


τῶν Ὡριγένους δογμάτων οὕτως" t Ἡμῖν δὲ ναὶ πρὸς τοὺς C 


ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας ἐστί τιρ λόγος περὶ τῶν ϑιακαρίθέντων 
ὑδάτων, οἱ προφάσει ἀναγωγῆς καὶ νοτμέτων δῆθεν 
ὑψηλοτέρων, εἰς ἀλληγορίαν κατέφυγον, δυνάμεις λέγοντες 
πνευματικὰς -καὶ ἀσωμάτους τροπικῶς ix τῶν ὑδάτων 
Ψημαίνεσθαι καὶ ἄνω μὲν ἐπὲ τοῦ στεριώματος μεμενη- 
κέναι τὰς κρείττους, χάτω δὲ ἐν τοῖς πορυγείοις, x ὶ ὅλι- 
τοῖς ἰόκοις προσανομιῖναε τὰς πονηράς. Διὰ τοῦνο δέ 
qué, καὶ τά ἐπάνιν ἐῶν οὐρανῶν ὅξατα αἰνέξο τὸν wipes, 
τουϊέστι τὰς ἀγαϑὰς δονάμεις, ἀξίας eJoac διὰ καθαρό- 
TüT& τοῦ ὑγερμονικοῦ τὸν πρέποντα αἶνον ἀκοδιδόναι τῷ 
xelosvrc* τὰ δὲ ἀπόχάγω τῶν σὐρανῶν ὕδατα πνευμχτικὰ 
εἶναι τῆς πονηρίὰς, ἀπὸ τοῦ κατὰ φύσιν ὕφοος εἰς γὸ τῆς 
χαχέμς βάϑος καταπεσόντα * ἅπερ ὡς ταραχώδη ὄντα καὶ 
στασιαστιχά, καὶ τοῖς θορύθδοες τῶν παθῶν χυριαινόμενα, 


θαλάσσα; δνομάξισθαι, διὰ τὸ ἐὐμετἀδλητὸν, καὶ ἄστα- D 


του, τῶν κατὰ mpooipta?» κινηαάτων. Tobe δὲ τοιούτους 
Ayo ὡς ὀνέιράτων ὀνγχύστις xkl γραώδεις μύθους 
ἀποπεμψάμενοι, τὸ ὕδωρ νοήσωμεν ὕδωρ, καὶ τὴν διά- 
κρισῖν τὴν ὑπὸ τοῦ στερεώμκτος vati τὴν ἀπκοδοθεῖσαν 
αἰτίαν δεξώμεθα, κὰν εἰς δοξολογίχν ποτὲ τοῦ χοινδῦ τῶν 
ὅλων δεσπότου τὰ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν παραλαμθᾶνηται 
ὕδατα, οὐ λογικὴν αὑτὰ γύσιν παρὰ τοῦὲστιθέμεθα. Οὔτε 
yp οἱ οὐρανοὶ ἔμψνχοι, ἐπειδὴ διηγοῦνται δόξαν Btob, 
οὐδὲ τὸ στερέωμα ζῶον αἰσθητὸν, ἐπειδὴ ἀναγγέλλει 
ποίησιν τῶν χειρῶν αὐτοῦ. »Δεῖ δὲ προόέχειν τοὺς ἀχροα- 
τὰς, ὅτι τῷ εἰπεῖν τὸν πατέρα, € πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς ἐκ- 
κλυσίας ἐστί τις ἡμῖν λόγο;,» περὶ 'Ωριγένους διαλέγεται, 
τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος καὶ τῆς ἁγίας τοῦ Θεοῦ ἐχχλη- 


ostendit himc lupum gravissimum esse, indutum ex- 
trinsecus ovis pelle ad deceptlonem perdhiohis. Quasi 
enim de ccelo veniens, ibique constitnta aperte sciens, 
non sulum vecors prxexstifisse, seid pius etium pee-- 
casse antmami dicit. » Quare démonstratüm ext tum 
e divina Scriptura, tum e szrictis Pátriàs, nec ον» 
Christianorum fidei, nec reéts rationi convenire 118'- 
reticorum de animarum pr:eezistentia ithàgfhationcs, 
Pretetea hoc quoque Ofigenis demorrstrat arhen- 
tiam , quod afürmat celum, et solerh, et lunam, et 
stellas, et aquas quz: super ccelos &unt, animata esse, 
et quasdam esse virtutes ratióne utentes. Iixc vero 
aperte refellit sanctus Basilius im tertio sermone 
commentariorum in flexaemerton, sic contra Orige- 
nis doctrinam disputans (Prope finerh) : « Nobis porro 
de separatis aquis dicenddm est- et ad eos qui ah 
Ecclesia exciderunt, qni süb obtentu sensus ansgo- 
gici οἱ sublimiorum videlicet sertettiatum, ad aHe- 
goriam confugerunt, et ásserüht viftules quasdam 
spirituales et incorporeas tropice ab aquis significari ; 
ac sursum quidem in firmaménto mansisse meliores, 
deorsum vero in terrestribus silvestribusque locis 
deteriores perstitisse ; ae idciroo aiunt, aquas qax 
supra cclos sunt, lamdare Dominum, fd est bonas 
virtutes, qte diguze sunt propter potioris partis pu- 
ritatem, decéntem láudém reddere Greatori ; squas 
vero, qux subteft coelos suut, spiritaalia esse nequi- 
tie, qux e naturali süblituitate in sfalitite profondium 
detiderunt ; eaque àt turbulenta et seditiosa, passio- 
nuníque tamultibus fluctuántii, mária appellari, pro- 
pter facilem mutationem atque ihstabilitatem volun- 
tarlorum motuum. Αἱ nos hüjtsmodi ràtiones, tan- 
quat confusa somnia et anites fabulas, repadiemus ; 
aquam esse cogitemus *, &éparationemque ἃ firma- 
mento factam accipianrus sécutidum redditum ratio- 
nem. Ac si quando sd cofümunis universorum Do- 
mini glorificationém agne ας sper colós «unt 
(Psalm. cx,vni) assumuntar, non propteres eas«du- 
camus esse haluratn ratione utentem. Nec enia coeli 
idcirco animati sunt, quod enarrent gloriam Dei 
(Psal. xvii); nec fifmamentum agimal est presditum 
sensu, quoniam opera manuum ejus anntmllat, » Hiec 
Basilius. Attendenduu porto est auditoribus, Patrem 
i'lo modo loquendi usum, « Sermo quidam nobis 6st 


* Cousonaptlus Grzco legeretur aquam esse cogitenius aquam. ἘΡΙΤ. 


205 


JUSTINANI LIB. ADV. ORICENEM. 


28 


σίας &xcloftvroc, x«l τῶν ὑμογρόνων ἐχείνῳ" οὐ γὰρ εἶπε, A ad eos qui sunt ab Ecclesia, » de Origene disserere, a 


t πρὸς τοὺς ἐν τῇ ἐχχλησίχ,» ἀλλὰ «πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς 
ἐκχλοσίας dui» ἐστί τις λόγος" » χαὶ διὰ μὲν τοῦ εἰπεῖν 
4 ἡμῖν,» τοὺς τῆς ἐχχλησίας ἐδήλωσε" διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν 
€ τοὺς ἀπὸ τῆς ἐχχλησίας. » τοὺς ταύτχς ἀποπετίντας 


ἐσώμοοεν.- 


Ἔν δὲ wd μόνον τῷ vocas Ὥριγίνεε σπούδασμα 
γέγονε, τὸ τὰν Ἑλληνικὸν πλάνον χρατῦναι, xai ταῖς τῶν 
σαθροτέρων ψυχαῖς ζιζάνια ἐγχατασπεῖραι. Διὸ χἀκεῖνο 
τὸ γέλωτος μὲν ἄξιον, πορ᾽ αὐτοῦ δὲ ὅμως εἰρημένον, 
περὲ τῆς τῶν ἀνθρώπων ix νεγρῶν ἀναστάσεως, προσθ:ῖ- 
wu συνείδομεν. Λέγει γὰρ, ὅτι ἐν τῇ ἀναστάσει σφαιροειδ 
ἐγείρονταε τὰ δώματα τῶν ἀνθρώπων. ᾿Ω τῆς ἀνοίας, 
καὶ ἀμαθείας τοῦ φρενοδλαδοῦς τούτον, καὶ τῶν Ἑλληνι- 
πῶν δογιιάτων ἐξηγητοῦ ὅς τις τυφλώττων τὸν διάνοιον, 
καὶ τῇ τῶν Χριστιανῶν πίατει μύίους ἐπιμίζαι σπουδά- 
σα;, αὐτὴν τὴν τῶν Χριστιανῶν ἐλπίδα τε xal σωτηρίαν, 
τουτέστι τὴν ἐπηγγελμένην ὑμῖν ἀνάστασιν, ἐσπούδασεν 
ἐνυδρίσαι, μ' δὲ τὴν τοῦ xvpi-v ἀνάστασιν ἰντρεπύμενος. 
Ἐχερθεὶς γὰρ ὃ κύριος ἐχ νεκρῶν, χαὶ ἀπαρχὴ τῶν xs- 
ποιμτημεένων γενόμενος. τοῖς μαθηταῖς ἔφθη, καὶ ἔδειξεν 
αὐτοῖς καὶ τὰς διατρίσεις τῶν χειρῶν, »αὶ τῶν ποδῶν, 
xai τὰν πληγὴν τῆς πλευρᾶς καὶ ἔξαγε μετὰ τὴν ἀνώστα- 
σιν, οὐχ ὡς τροξῆς δεόμεν"ς. ἀλλ᾽ ἵνα τῷ τρόπῳ τούτῳ τὴν 
τοῦ ἀναστάντος σώματος φύσιν κιστώαηται. ᾿Αμέλει τοι, 
nul ἀνκλαμθανομίνυυ τοῦ xupicu, ὁ ἄγγελος πρὸς τοὺς μα- 
(υτὰς ἔλεγεν" € Οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναληφθεὶς &w' ὑμῶν 
εἰς τὸν οὐρανὸν, οὗτος ἐλεύσεται, ὧν τρόπον ἐθιάσασθε 
αὐτὸν πορενόμενον εἰς τὸν οὐρανόν." Εἰ δὲ καθὼς 'Qoc 


Dei gratia οἱ saucta. Dei Ecclesia expulso , ejusque 
sequacibus : non enim dixit, « ad eos qui sunt iu. Ec- 
clesia,» sed, «Sermo quidam nobis est ad eos qui sun£ 
ab Ecclesia ; » et per illud quidem quod dicit, « ne- 
lis, » Ecclesix: homines significavit; per illu] autem, 
« qui sunt ab Ecclesia, » dejectos ab ipsa denotavit. 

Unum autem ac selum impio Origeni stidium fuit, 
paganorum errorem confirmare, et imbecilliorum 
animis zizania inserere. Quamobrem hoc quoque riim 
sane dignum , ab eo tamen dictum , de bominum ex 
mortuis resarrectione, adjungere decrevimus. Affir- 
mavit, in resurrectione corpora homiaumn orbiculata 
suseitari. Ὁ dementiam atque insciliam hominis in^ 
sani, et paganorum disciplinis explicatoris! qui mente 


D exeutiens , studemsque Christianorum fidei miscere 


fabulas, ipsam Christianorum spem 3c salutem, hoc 
est, promissam nobis resurrectionem, nixus est coa- 
tumelia vielare , ne resurrectionem quidem Doinini 
reveritus. fResurgens enim. Dominus ex mortuis , εἰ 
primitio dormientium factus (I Cor. xv), discipulis vi- 
sus eet, eisque ostendit foramina manuum ac pedum, 
et plagam lateris : et post resurrectionem comedit, - 
Bon ut cibo indigens, sed ut eo modo resuscitati cor- 
poris naturam confirmáret. Et quidem eum Dominus 
asconderet , angelus ad discipulos dixit : Hie Jesus 
qui assumptus est a vobis in celum , sic veniet quem- 
admodum vidistis eum euntem in calum (Act. 1). Quod 
$i, ut insanit Origenes, orbioulatwm erat corpus Do- 
mini, quomodo potuit demonstrare tnaguum ac pe- 


γένης μαίνεται, σφαιροειδὲς ἦν τὸ σῶμα τοῦ κυρίου, πῶς G. dum foramina, aut lateris plagam? aut quomodo co- 


εἴχε δεῖξαι τὰς τῶν χειρῶν xai ποδῶν διστρήσεις, 
á τὴν πληγὴ» τῆς πλευρᾶς; ὃ πῶς φαγεῖν ἡδύν 
νατο, 3 ὅλως ὑπὸ τῶν μαθητῶν γεωρισθῆναι; πῶς δὲ xxl 
τὰ τῶν ἁγίων σώματα μετὰ τὸν τοῦ χυρέον. ἀνάστασιν 
ἐγερδέντα, καὶ ὀγθίντα ἐν τῇ ἁγίᾳ molt, δυνατὸν ἦν παρὰ 
τῶν ἄλλων γνωσθῆναι. εἴπερ ἐν 90009 σχήμαξε ἦν, παρ᾽ 
ὅπερ ἐτύγχανεν ἐν τῇ Cori ; ἐν τὸ πέτρα τοίνυν τῆς κί- 
στεως [ἐστηριγμένος οὐδαμῶς ] οὐχ ἐστηριχμένος, ἀλλὰ 
τοικύτας χαὶ τούτων πολλῷ χείρους βλασφημίας ὁ ὃνσ- 
σεδὲς Ὡριγάνη; ἐνθέμενος, εἰχότως ἐν τῷ καιρῷ τοῦ pap- 
τυρέφυ τὸν μὲν Χριστὸν ἀπηρνήσατο, τῇ δὲ παρ᾽ αὐτοῦ 
εἰσαγομῖῃ Ἑλληνικῇ πολυθεῖχ προσεχύνησε. καὶ τοῦτο 
δὲ κατὰ Θεοῦ γέγονε πρόνοιαν, ἵνα μὴ ἀντὶ μάρτυρος ἐν 


τῇ ἐκαλησίᾳ δεχθῇ, xal ἐντεῦθεν τῇ ποίμνη τοῦ Χριστοῦ 


[Aen προσγίνηται. Bl γάρ τινές εἰσι καὶ νῦν ὁμολογοῦν»- 
τες μὲν τὸ ἐκείνον πτῶμα, ἀντιποιούμενοι δὲ τῶν αὐτοῦ, 
πῶς οὐκ ἔμελλον τὰ αὐτοῦ ὡς μάρτυρος καὶ πατρὸς ix- 
δου, εἴπερ συνέβη αὐτὸν μὴ προσκυνήσαντα τοῖς el- 
δώλοις τελειωθῆναι; οὐδεὶς γὰρ τῆς ἀληθείας ἀντεχόμενος 
ἐκαίατει τοῦ Θεοῦ, 3 ἐγχαταλιμκάνεται ὑπ᾽ αὐτοῦ, χατὰ 
σὺ εἰρητένον τὴ θεία γρατῇ ε Ἐμόλέψατε εἰς ἀρχαίας 
Ὑενιςς, καὶ ἴδετε, εἰς ἐπίστευσε τῷ κυρίῳ, xal ἐγκατε- 
λείφθη; à τὶς ἤλπισεν εἰς αὐτὸν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν; ν 
᾿Θριγένος δὲ ὁ δνσσεδὴς τὰς ἑαυτοῦ βλσσφημίας οὐ μέ- 
z pec ἑαυτοῦ ἔστησεν, ἀλλὰ διὰ τῶν ἰδέων συγγραμμάτων 
unl εἰς πολλοὺς ἑτέρους τὴν οὐμείρν πλάνην καρέπεμψεν. 
"Cures πάνν dx αὐτῷ ἁρμοδίαν εἶναι τήν τοῦ ἁγίου ἀπο- 
στόλον [αὐλοῦ φωνὴν λέγυυσαν, «ὅτι τινῶν μὲν αἱ ἁμαρτίαι 


medere potuit, aut omnino a discipulis agnesci? Et 
quoniam ' modo canctorum cerpors qux post Domini 
resürrectionesm surrexetunt (Math. xxvn) , et in 
anota civitate apparuerwat , potuere ab aliis agno- 
sci, siquidem in alia erant figura atque fuerant in 
via? ln δι εὶ ergo petsa nullo modo stabilitus, sed 
huiusmodi, eique bis multo atrociores blasphemias 
impius Origenes cum edidieset, nibil inirum est, eum 
iu ipso martyrii articulo Christum abnegasse, cultam- 
que ἃ paganis deorum multitudinem, quam ipse in- 
ducit, aderasse. Atque id Dei providentia factum est, 
ne in Bcelesia pro martyre aeciperetur, atque inde 
gregi Christi infesretur aliquid detrimenti. Nam si 
etiam nunc sunt qui de ejus quidem reina confitean- 
tur, docinam vero asserent , an non eam tanquam 
martyris ac Patris eraut defoneuri, si contigisset eum, 
sulla idelis exhibita adoratione, consummari ? Nemo 
enim veritatis retinens excidit a Deo , ab eoque de- 
seritur, juxta quod dicit divina Scriptura : Respicite, 
filii , nationes heminum , et scietie quia nullus speravit 
in Domino. et. canfusne est. Quis enim permansit in 
wrandatis ejus, et. derelictus esi? aut. quis. invocavit 
eum, eL despexit illum (Eccl. n)? lmpins autcm 
Origenes blasphemias suas non seipso tenus statuit, 
sed propriis scriptis in multos alios suum errorem - 
wansmisit, ut in eum valde eonveniat sancti apostoli 
Pauli vox , quz dicit : Quorumdam hominum peccata 
meanifesia sunt , praecedentia αὐ judicium ; quosdam 


* Certe legendum quonam modo, ut consict sensus. Epir. 


- P —-— 





EU 
πρὸδηλοί εἰσι προάγονσοι εἰς κρίσιν, τισὶ δὲ καὶ ἐκαγο- 
λονθοῦσιν.» Ἡ γὰρ διαδοχὴ τῆς πλάνης αὐτοῦ ἐν ταῖς τῶν 
σαθροτέρων ἔρπουσα ψυχαῖς, δίδωσιν ἀκολουθεῖν αὐτῷ 
τὸς ἐξ ἀρχῆς ὑπ᾽ αὐτοῦ γενομένας ἁμαρτίας. Ὡς γὰρ 
οὐκ ἐξαρκούσης τοῖς τὰ 'Dpryévoue δοξάξουσι τῆς περὶ 
προὐπάρξεως τῶν ψυχῶν ἀσεθείας, xol τῶν ἄλλων αὐτοῦ 
ματαιολογιῶν, καὶ τῶν περὶ τῆς ἁγίας τριάδος βλασφη- 
μιῶν, καὶ τοῦτο τῇ οἰκείᾳ προστιθέασι τέλάνῃ ix τῶν 
ἐκείνου διεστραμμένων ὁδηγούμενοι λόγων, τὸ λέγειν, ὅτι 
πάντων ἀσεθῶν ἀνθρώπων, καὶ πρός γε δαιμίνων ἡ κό- 
λασις πέρας ἔχει. Καὶ ἀποκατασταθήσονται ἀσεθεῖς τε, 
καὶ δαίμονες εἰς τὴν προτέραν αὐτῶν τάξιν. Ταῦτα δὲ 
λέγαντες, ῥχθύμους μὲν ποιοῦσι τοὺς ἀνθρώπους περὶ τὸ 
πληροῦν τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, τῆς στενῆς xol τεθλεμμέ- 
νης ὁδοῦ αὐτοὺς. ἀποτρέποντες, xmi πρὸς τὴν πλατεῖαν 


VIGILIUS PAPA. 
A autem. et subsequuntur (1 Tim. v). Nam ejus erroris 


2u8 


successio in infirmiorum irrepens animas, facit ut 
eum sequantur qu:e a principio commissa ab ipso 
peccata sunt. 


Quasi enim iis qui Ürigenis placita sequuntur, non 
satis sit de przexistentia animarum impielas, cxete- 
raque ejus vaniloquentia , blaspherixque de sancta 
Trinitate : hoc quoque proprio errori adjungunt, 
ducem et auctorem habentes perversam ejus disci. 
plinam, ut dicant, omnium impiorum hominum, ac 
preterea demonum ponam finem babituram esse, 
restitutumque iri tum impios homines, tum d:emones 
in pristinum ordinem suum. ll: cum dicunt, ignavos 
homines efficiunt in Dei przceptis exsequendis , eos 
avertentes ah angusta et arcta via, et in lat:e ac spa- 


xai εὐρύχωρον ἀποπλανῶντες " ἐναντιοῦνται δὲ καθάπαξ B dose errorem inducentes. Omnino autem adversan- 


xal τοῖς παρὰ τοῦ μεγάλου Θεοῦ xul σωτῆρος ἡμῶν 
Ἰησοῦ Χριστοῦ )εγομένοις. Αὐτὸς γὰρ ἐν τῷ ἁγίῳ εὐαγ- 
γελίω διδάσκει, ὡς οἱ uiv ἀσεδεῖς ἀπελεύσονται εἰς χό- 
λασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίχαιοι δὲς ξυΐν αἰώνιον. Καὶ πάλιν 
λέγει τοῖς μὲν ἐκ δεξιῶν᾽ εΔεῦτε, οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρὶς 
μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασι) εἰαν ἀπὸ 
χαταξολῆς κόσμον " » τοῖς δὲ ἐξ εὐωνύμων" € Πορεύεσθε 
ἀπ᾽ ἐμοῦ, οἱ κατηραμένοι, εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοι- 
μασμένον và διαθόλῳ xal τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. Φανερῶς 
οὖν τοῦ κυρίον διὰ τοῦ ἁγίου εὐαγγελίον ἀτελεύτητον τήν 
τε χόλασιν τήν τε aco sias ἐπαγγελλομίνον, πρόδηλοι 
χαθεστήκασιν οὗτοι τοὺς Ὡριγένους μύθους προτιμῶντες 
τῶν τοῦ χυρίον ἀποφάσεων" ὅπονγε κἀχεῖύεν αὐτῶν ἡ 
ἄνοια διελέγχεται. El γάριτις κατὰ τοὺς ἐχείνον λήρους 


tur magui Dci et Salvatoris nestri Jesu Christi dictis ; 
ipse enim in sancto Evangelio docet , impios quidem 
ituros in zeternum supplicium , justos vero in aeter- 
nam vitam (Matth. xxv) ; rureusque dicil iis qui a 
dextris sunt : Venite, benedicti Patris mei, possidete 
pratum vobis regnum a constitutione mundi; iis vero 
qui a sinistris: Ite a me, maledicti, in ignem eternum, 
qui paratus est diabolo εἰ angelis ejus (Ibidem). Cum 
igitur aperte Dominus in sancto Evangelio indesi- 
nens et supplicium et regnum denuntiet, perspicuum 
est hoe Origenis deliramenta sententiis Domini an- 
teferre. Ex hoc quoque illorum amentia redarguitur. 
Si quis enim juxta illius nugas ponat supplicium de- 
siturum , necesse est bunc el promises justis vitze 


ὑπόλοιτο πέρυς ἔχειν τὴν χόλασεν, ἀνάγχη τὸν τοιοῦτον xal. (ὦ zeternz statuere finem : seque eniu in utroque zter- 


τὴ ἐπογγιλμένῃ τοῖς δοιαίοις αἰωνέῳ ζωῇ τέλος ἐπιθεῖναι. 
Ἐξίσης γὰρ ἐπ᾽ ἀμφοτέρων τὸ αἰώνιον κεῖται ᾿ καὶ tmp 
πέρας ἔχει κόλασὶς τε καὶ ἀπόλαυσις, διατί ἡ ἐνανθρώ» 
πησις τοῦ xupiou ἡμῶν. Ἰχσοῦ Χριστοῦ; διατέ δὲ καὶ d 
σταύρωδις, καὶ ὁ θάνατος. καὶ ἡ ταφὴ, xai d ἀνάστασις 
ποῦ χυρίον ; ποῖον δὲ ὄφελος τοῖς τὸν καλὸν ἀγῶνα ἀγω- 
νισαμέντις, καὶ ὑπὲρ Χριστοῦ μαρτυρήσασιν, εἰ μέλλοιεν 
δαίμονές τε, καὶ iurt6e c τὴν αὐτὴν τοῖς ἁγίοις τάξιν διὰ 
τῆς ἀποχαταστάσεως λαμθάνειν; ᾿λλλὰ κἀὲ ταῦτα μὲν 
ἐπὶ τὰς ἐκείνων τραπεΐη κεφαλὰς τῶν ταῦτα μυθολο- 
,ούντων. Οἱ γὰρ τοῦ Χριστοῦ λόγοι διαμένουσιν ἀσάλευ- 


num ponitur. Si autem et poa οἱ fruitio glorize 
habent finem, cur incarnatio fui Domini nostri Jesu 
Christi? .cur crucifixio , et mors, el sepultura, et re- 
surrectio Domini ? quod commodum iis qui bonus 
certamen certaverunt, et pro Christo martyrium sub- 
ierunt, si et demones et homines impii eumdem 
quem sancti ordinem redintegratione habituri sunt? 
Verum hoc in eorum capita vertatur,. qui hec fabu- 
lantur. Nam Christi verba in fidelium mentibus in- 
concussa juanent, atque in ipsa rerum verilate. 


τοι ἐν.ταῖς τῶν πιστῶν ψυχαῖς, καὶ ἐν αὐτῇ τῇ τῶν πραγμάτων ἀλιυθείᾳ. 


Οἱ δὲ τὸν 'Ὡριγένους ἐπδεχοῦντες χκαχοδοξίαν, φεύγοντες 
τοὺς περὶ ταύτων ἀῤῥαγοῖς ἔλέγχους, καὲ συγκχρύπτειν 
τὴν ἑαυτῶν πλάνην βουλόμενοι, τινὰς ῥήσεις ἐκ τῶν ἁγίων 
πατέρων κακῶς ἐκλαμθάνοντες, καὶ πρὸς τὸν ἴδιον νοῦν 
παρερμηνεύοντες, τῇ οἰκείᾳ προσαρμόζουσι vósm ὅπερ 
ποιοῦσι xal ἐπὶ τῶν θείων γραφῶν. ᾿Βμεῖφ “δὲ ἐξ αὐτῶν 
τῶν ἀγίων πατέρων &nodtiopsv ματαίονς εἶναι χαὶ τοὺς 
τοιούτους αὐτῶν λόγους. Δέγει τοίνυν ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγό- 
ρίος ὁ θεολάγος ἐν τῷ ἀπολογητιχῷ λόγῳ τάδε" ε'Βἷῖν δὲ, 
εἷς τὸ κινδυνενόμενόν ἐστι σωτηρία ψυχὸς τῆς μαχαρίας 
τε xal ἀθκνάτον, καὶ ἀθάνατα κολασθησομένης ἢ ἔπαι- 
νεθησομένης διὰ κακίαν ἢ ἀρετὴν, πόσον x pà δοκεῖν εἶναι 
τὸν ἀγῶνα, χαὶ ὅσης δεῖ τῆς ἐπιστήμης ; »Καὶ μετ᾽ ὀλίγα" 
«Τίς ψευδὴς ἀπολογία ; ποία πιθανότης ἔντεχνος ; τίς ἐπίὶ- 
woux κατὰ τῆς ἀληθείας παραλογιεῖται τὸ διχαφστήριον, 
καὶ κλέψει τὴν ὀρθὴν κρίσιν τοῖς πᾶσι πᾶντα ἐν ξυγῷ τι- 
(εἴσαν, xal πρᾶξιν, καὶ λόγον, καὶ διανόημα, καὶ ἀντισὴ 


Qui porro Origenis improbam opinionem tueutur, 
firma b:ec argumenta fugientes , suumque copantes 
tegere errorem , quzdam sanctorum Patrum dieta 
male excipientee , praveque ex sentenia sua inter- 
pretantes, proprio morbo accommodant : quod etiam 
in divinis faciunt Scripturis. Nos autem ex ipsis 
sanctis Patribus ostendemus inanes ac futiles eorum 
rationes esse. Hxc igitur scribit sanetus Gregorius 
Tbeologus in apologetica oratione : « Nobis. vero, 
quibus periclitatur salus anjmz. beate atque immor- 
talis, queque sempiteruam aditura est .vel poenam 
vel laudem , propter malitiam aut virlutem , quan£i 
faciendum est hoc certamen, aut quanta scientia 
opus est? » Et post pauca : « Qua falsa defensione, 
qua persuasione artificiosa , qnonam commento veri- 
tatem oppugnante circumvenietur jus, ac falletur 
rectum judicium, quod omnibus omnia in statera 


205 


JUSTIMANI LIB. ADV. ORICENEM. 


2u6 


σίας ἀπελαθέντος, xal τῶν ὁμογρόνων ἐχείνῳ᾽ οὐ γὰρ εἶπε, Α ad cos qui sunt ab Ecclesia, » de Origene disserere, a 


€ πρὸς τοὺς ἐν τῇ ἐχχλησίχ,» ἀλλὰ «πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς 
ἐχχλησίας ἡμῖν ἐστί τις λόγος" » καὶ διὰ μὲν τοῦ εἰπεῖν 
ἡμῖν,» τοὺς τῆς ἐχχλησίας ἐδήλωσε" διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν 
€ τοὺς ἀπὸ τῆς ἐχχλησίας. » τοὺς ταύτχς ἀποπετίντας 
ἐσήμουεν. 


Ἔν δὲ x«l μόνον τῷ OvactÓsi ὭὩριγίνει σπούδασμα 
γέγονε, τὸ τὴν Ἑλλυνικὸν πλάνην κρατῦναι, καὶ ταῖς τῶν 
σαθροτέρων ψυχαῖς ζιζάνια ἐγχατασπεῖραι. Διὸ χζκεῖνο 
τὸ γέλωτος μὲν ἄξιον, πνρ᾽ αὐτοῦ δὲ ὅμως εἰρημένον, 
περὶ τὸς τῶν ἀνθρώπων ix νεχρῶν ἀναστάσεως, προσθιῖ- 
ναι συνείδομεν. Λέγει γὰρ, ὅτι ἐν τῇ ἀναστάσει σφαιροειδῇ 
ἐγείρονται τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων. ᾽Ὦ Tác ἀνοίας, 
x«i ἀασθείας τοῦ φρενοδλαδοῦς τούτου, καὶ τῶν Ἕλληνι- 
χῶν Óoyu&ron ἐξηγητοῦ 6$ τις τνφλῴττων τὺν διάνοι:ν, 
xai τῇ τῶν Χριστιανῶν πίατει pü^ouc ἐπιμίξαι σπουδά- 
σα:. αὐτὴν τὴν τῶν Χριστιανῶν Oni τε xal σωτηρίων, 
τουτέστι τὴν ἐπηγγελμένην ἡμῖν ἀνάστασιν, ἐσπούδασεν 
ἐνυδρίσαι, μ΄ δὲ τὴν τοῦ χυρίυ ἀνάστασιν ἰντρεπύμενος. 
Ἐγερθεὶς γὰρ ὃ κύριος ix. νεκρῶν, χαὶ ἀπαρχὴ τῶν κε- 
ποιμεημένων γενόμενος, τοῖς μαθηταῖς ὄφθη, καὶ ἔδειξεν 
αὑτοῖ; καὶ τὰς διατρίσεις τῶν χειρῶν, »xl τῶν ποδῶν, 
xai τὴν πληγὴν τῆς πλευρᾶς" καὶ ἔφαγε μετὰ τὴν ἀνάστα- 
σιν, οὐχ ὡς τροφῆς δεόμευ"ς. ἀλλ᾽ ἵνα τῷ τρόπῳ τούτῳ τὴν 
τοῦ ἀνκστάντος σώματος φύσι» κιστώαηται. Aut τοι; 
xal ἀναλαμθανομίν:ν τοῦ κυρίων, ὁ ἄγγελος πρὸς τοὺς μα- 
(οτὰς ἔλεγεν" € Οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ᾽ ὑμῶν 
εἰς τὸν οὐρανὸν, οὗτος ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθιάσατθε 
αὐτὸν πορενύμενον εἰς τὸν οὐρανόν.» El δὲ καθὼς 'OQpr- 


Dei gratia οἱ δϑιιοῖβ Dei Ecclesia expulso , ejusque 
sequacibus : non enim dixit, « ad eos qui sunt iu. Be- 
clesia,» sed, « Sermo quidam nobis est ad eos qui sunt 
ab Ecclesia; » et per illud quideu quod dicit, « ne- 
bis, » Ecclesix* homines significavit; per illud autem, 
« qui sunt ab Ecclesia, » dejectos ab ipsa denotavü, 

Unum autem 86 solum impio Origeni stadium fui, 
paganorum errorem confirmare, et imbecilliorum 
animis zizania inserere. Quamobrem hoc quoque risa 
sane digRum , ab eo tamen dictum , de hominum ex 
mortuis resürreclione, adjungere decrevimus. Aflir- 
mavit, in resurrectione corpora homipuimn orbiculata 
suscitari. Ὁ dementiam atque inscitiam hominis in- 
sani, el paganorum disciplinis explicatoris! qui mente 


D exentiens , studebhque Christianorum fidei miscere 


fabulas, ipsam Christianorum epem 3c salutem, hoc 
est, promissam nobis resurrectionem, nixus est coa- 
tumelia vielare , ne resurrectionem quidem Doinipi 
reveritus. fHesurgens enim. Dominus ex mortuis , el 
primitio dormientium factus (I Cor. xv), discipulis vi- 
sus est, eisque ostendit foramina mennum ac pedum, 
el plagam lateris : et post resurrectionem comedit, - 
mon ut cibo indigens, sed ut eo modo resuscitati cor- 

poris naturam confirmáret. Et quidem eum Dominus 
asconderet , angelus ad discipulos dixit : Hie Jesus 
qui assumplus est a vobis in celum , sic veniet quem- 
admodim vidistis eum euntem in calum (Act. 1). Quod 
si, ut insanit Origenes, orbiculatum erat corpus Do- 
mini, quomodo potuit demonstrare tnannum ac pe- 


γένος μαΐωεται, σφαιροειδὲς ἦν τὸ σῶμαι τοῦ χυρίον, πῶς GC. dum foramina, aut lateris plagam? aut quomodo co- 


εἶχε δεῖξαι τὰς τῶν χειρῶν καὶ ποδῶν διστρήσεις, 
$ τὸν πλογήν τῆς πλευρᾶς; ὃ πῶς φαγεῖν ἡδύ- 
νατο, ἢ ὅλως ὑπὸ τῶν μαθητῶν γεωρισθῆνκι; πῶς δὲ καὶ 
«ὰ τῶν ἀγίων σώματα μετὰ τὴν τοῦ χυρίον ἀνάστοιαιν 
ἐγερθέντα, καὶ ἀχθέντα ἐν τῇ ἁγίᾳ πόλει, δυνατὸν ἦν παρὰ 
φῶν ἄλλων γνωσθῆνοκ, εἴπερ ἐν 4000 σχήμασι ἦν, παρ᾽ 
ὅπερ ἐτύγχανεν ἐν τῇ ζωῇ; ἐν τὸ πέτρᾳ τοίνυν τῆς ni- 
στεως {ἐστηριγμένος οὐδαμῶς ] οὐχ ἐστηριγμένος, ἀλλὰ 
τοιαύτας x«l τούτων πολλῷ χείρους βλασφημίας ὃ ὃνσ- 
c162c Ὡρεγένη; ἐνθέμενος, εἰχότως ἐν τῷ καιρῷ τοῦ pap- 
τυρίον τὸν μὲν Χριστὸν ἀπηρνήσατο, τῇ δὲ παρ᾽ αὐτοῦ 
εἰσαγομένῃ Ἑλληνικῇ πολυθεΐχ προσεκύνησε. καὶ τοῦτο 
δὲ κατὰ O06 γέγονε πρόνοιαν, ἵνα μὴ ἀντὶ μάρτυρος ἐν 


τῇ ἐχχλησία δεχήΐ, καὶ ἐντεῦθεν τῇ ποίμνη τοῦ Χριστοῦ 


[à προσγίνηται. Bl γάρ τινές εἰσι ναὶ νῦν ὁμολογοῦ»» 
τις μὲν τὸ ἐχείνον πτῶμα, ἀντιποωύμενοι δὲ τῶν αὐτοῦ, 
πῶς οὐκ ἔμελλον τὰ αὐτοῦ ὡς μάρτυρος καὶ πατρὸ; ix- 
δικεῖ., εἴπερ avión αὐτὸν μὴ προσκυνήσαντα τοῖς el- 
δώλοις τελειωθῆναι; οὐδεὶς γὰρ τῆς ἀληθείας ἀντεχόμενος 
ἐχπίπτει τοῦ Θεοῦ, ἢ ἐγχαταλιμπάνεται ὑπ᾽ αὐτοῦ, κατὰ 
τὸ εἰρηλένον τῇ θεία γραφῇ" « Ἐμόλέψατε εἰς ἀρχαίας 
quie , and ἴδετε, τίς ἐπίστευσε τῷ κυρίῳ, καὶ ἐγκατε- 
)uighn ; ἢ τὶς ἤλπισεν εἰς αὐτὸν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν; ν 
᾿Δριγένης δὲ ὁ δυσσεδὴς τὰς ἑαντοῦ βλσσφημίας οὐ μέ- 
z pue ἑαυτοῦ ἔστησεν, ἀλλὰ διὰ τῶν δύων συγγραμμάτων 
smel εἰς πολλοὺς ἑτέρους τὴν οἰκείμν πλάνην παρέπεμψεν. 
Ὥστε. πάνν ἐπ᾽ αὐτῷ ἁρμοδίαν εἶναι τὴν τοῦ ἁγίον ἀπο- 
στόλον IIgoeu φωνὴν λέγουσαν, «ὅτι τινῶν μὲν αἱ ἁμαρτίαι 
* Certe legendum quonam modo, ut constet sensus 


medere potuit, aut ompino a.discipulis agnosci? Et 
quoniam ' modo eanctorum cerpers αὐ: post Domiui 
resurrectionem surrexerunt ( Math. xxvn) , οἱ in 
anota civitate apparuerunt , potuere ab aliis agno- 
9ci, siquidem in alia erant figura atque fuerant in 
via? In fidei ergo petsa nullo modo stabilitus, sed 
hujusmodi , eque bis multo atrociores blasphemias 
impius Origenes cum edidisset, nlbil mirum est, eum 
in ipso martyrii articulo Christum abnegasse, cultam- 
que ἃ paganis deorum multitudinem, quem ipse in- 
ducit, aderasse. Atque id Dei providentia factum est, 
ne in Ecclesia pre martyre aeciperetur , atque inde 
gregi Christi infemretur aliquid detrimenti. Nam si 
etiain nunc sunt qui de ejus quidem ruina confitean- 
tur, doctrinam vero asserent , an non eam tanquam 
yaariyris ac Patris eraut defoneuri, si contigisset eum, 
nulia idolis exhibita adoratione, consummari ἢ Nemo 
enim veritatis retinens excidit a Deo , ab eoque de- 
seritur, juxta quod dicit divina Scriptura : Respicite, 
filii , nationes heminum , et ecietis quia nullus speravit 
ín Domino. et canfusue est. Quis emim. permansit in 
mandatis ejus, et. derelictus est? aw. quis. invocarii 
eum, eL despexit illum (Eccl. s)? lmpius autem 
Origenes blasphemias suas non seipso tenus statu, 
sed propriis seriptis in. multos alios suum errorem - 
wansmisit, ut in eum valde eonveniat sancti apostoli 
Pauli vox , qu: dicit : Quorumdam hominum peccata 
manifesia sunt, precedentia ad. judicium ;. quosdam 


. Ent. 


-— 5 0. -— 


2H 


VIGILIUS PAPA. 


914 


λάσεος ἔθας. 'AXX αἱ μὲν ἄτοκοι τοῦ βίου ἡδοναὲ τῶν À quod quisquam ei deditus igni, φυρρέϊοὶ! Sneim ex- 


σκιῶν xal ὀνειράτων διαφέρονσιν οὐδέν * πρινὴ γὰρ τε- 
λεσθῆναι τὰ τῆς ἁμαρτίας, σθέννυται τὰ τῆς ἡδονῆς * αἱ 
δὲ ὑπὲρ τούτων κολάσεις πέρας οὐχ ἔχουσιν. — Τοῦ αὐτοῦ 
ἐκ τοῦ ὑπομτήωατις τῆς πρὸς Κορινθίους πρώτους ἐπι- 
otolüg Οὐ ριχρὸν ἡμῖν τὸ προκείμενον ζήτημα ἐντεῦ!εν, 
ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν σφόδρα ἀναγκαίων " ἅπαντες ζητοῦσιν 
ἄνθρωποι, εἰ τόλο; ἔχεε τὸ τῆς γεέννης κῦρ᾽ ὅτι μὲν γὰρ 
οὐκ ἔχει, ὁ Χριστὸς ἀπεφνκτο εἰπών, € Τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ 
φβἝισθόσεται,͵ καὶ ὃ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτήσει "» xai ὁ 
Βαῦλος δὲ δεικνὺς αὐτὸν ἀθάνατον, φησίν" «€ Οἱ ἁμαρτά- 
νοντες δίχην τίσουσιν ὀλέθριον αἰώνιον." --- ἧς τοίνυν θείας 
ἡραφῆς καὶ τῶν ἁγίων πατέρων σαφῶς ἡμᾶς ἐχδιδασ - 
κόντων μὴ εἶναι τόλος χολάσεως τῶν ἀσεθῶν, καὶ τῶν ὑπ᾽ 
ἐχείνων θεραπκενομένων δαιμόνων, ποίαν ἀποχατάστασιν 
οἱ τὰ 'Ωριγένονς φρονοῦντες φαντάζονται, ἐν ᾧ πέρας αἱ 
«τιμωρίαι osx ἔχουσιν; Ἢ γὰρ ἁγία τοῦ Χριστοῦ ἐχχλησία 
ὥσπερ τοῖς δικαίοις ἀτελεύτητον κηρύσσει τὴν αἰώνιον 
ζωόν, οὔτω x«l τοῖς ἀσεθέσιν ἀτελεύτητον τὴν χόλασιν 
«αραδίδωσι. καὶ ταῦτα μὲν ἐν τούτοις. Ἡμεῖς δὲ ὀλέγα 
μὲν ἐκ πολλῶν τῇ τε θείᾳ γραφῇν τοῖς τε ἁγίοις πατράσιν 
εἰρημένων παραγαγεῖν συνείδυμεν, πρὸς τὸ ἐλέγξαι τὴν 
τῶν Ὡριγενιστῶν δυσσέθειαν. 


Βουλόμενοι δὲ πᾶν σκάνδαλον τῆς ἁγιωτάτης ἐκκλησίας, 


ἀπελάσαι, πρὸς τὸ μηδένα ῥύπον ἐν αὐτῇ καταλειγθῆναιν 
xal ἀχολουθοῦντες ταὺς θείαις γραφαῖς, τοῖς τε ἁγίοις πα- 
τράσι τοῖς τὸν α᾽ τὸν Ὡριγίνην xal τὰ τοιαῦτα μνσαρὰ 
κοὶ ἀσεθῆ αὐτοῦ δόγματα ἐχβαλοῦσί τε, καὶ διχαίως ἀνα- 
θέματι ὑποδαλοῦσι, τὴν παροῦσαν ἡμῶν ἐπιστολὴν πρὸς 
ἐὴν σὴν ποιούμεθα μαχαριότητα, δι᾿ ἧς προτρέπομεν αὖ» 
τὴν συναγαγεῖν ἅπαντας τοὺς ἐνδημοῦντας κατὰ ταύτην 
τὴν βασιλίδα πόλιν ὁσιωτάτους ἐπισχόπους, καὶ τοὺς θεο- 
ψιλεστάτους τῶν ἐνταῦθα εὐαγῶν μοναστηρίων ἡγουμέ- 
vue * xal παρασχευάσαι πάντας ἐγγράφως τὸν εἰρημέ- 
voy δυσσεύῇ τε, xoi θεομάχον Ὡριγένην, τὸν xal ᾿Αδα- 
μάντιον, πρεσδύτερον γενόμενον τῆς κατὰ ᾿Αλεξάνδρειαν 
ἁγιωτάτης ἐχχδησίας, xal τὰ αὐτοῦ μνσαρὰ x«l ἀσεξῇ 
δόγματα, καὶ τὰ ὑποτεταγμίνα πάντα κεφάλαια πᾶσι τρὶ- 
ποις ἀἀναθεματίσαι" ἐχπέμψαι δὲ xal τὰ lag τῶν παρὰ 
τὸς σῆς μακαριότητος ταύτης ἕνεκα τῆρ αἰτίας πραττο- 
μένων, xa! πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας ἁγιωτάτους ἐπι- 
σχόπους, xxl τῶν εὐαγῶν μοναστηρίων ἡψουμένονς" ἐφ᾽ 
ext xal αὐτοὺς δι᾽ οἰχείας ὑπογραφῆς ἀναθεματίσαι Ὧρι- 
“ἕνην, καὶ τὰ μυσανὰ αὐτοῦ δόγματα, μετὰ πάντων τῶν 
δολωθησομένων αἱρετιχῶν᾽ τοῦ λουποῦ δὲ μὴ ἄλλως ἐπὶ» 
σχόπους χειροτονεῖσθαι, ἢ μοναστηρίων ἡγουμένονς, εἰ 
μήποτε πρότερον μετὰ τῶν ἄλλων ἁπάντων αἱρετικῶν τῶν 
ἐξ ἔθους ἐν τοῖς γενομένοις λιβέλλοις ἀναθεματιζομένων, 
τουτέστι Σαέελλίαν, ᾿Αρείον) ᾿Απολλιναρίου, Νεστορίον, 
Εὐτυχοῦς, Διόσχόξον, Τιμοθέον τοῦ Αἴλούρον, καὶ Πέτρου 
τοῦ Μογγοῦ, καὶ ᾿Ανθίμου Τραπεζοῦντος, Θεοδοσίου τοῦ 
᾿λλεξανδρέως, Πέτρον τοῦ- πρώην Avrtoy tiae, καὶ Πέτρον 
τοῦ ᾿Λπαμείας, xai Σεθήρου τοῦ ποτε ᾿Δντιοχείας, xol 
τὸν εἰρημένον Ὡριγένον τὸν τὴν Ἑλληνυτὴν xai. "Apsta- 
νιχὴν μανίαν νοσήσαντα, μετὰ τῶν αὐτοῦ μνσαρῶν καὶ 


spectet. Verum improlxe &weuli bujus voluptates ab 
umbris somniisque nihil differunt; priusqu&m enim 
peccatam ad finem pervenerit, exstinguitur voluptas ; 
supplieiorum vero, qux» pre flagitiis suscipiuntur, 
nullus est finis. » Ejusdem ex commentariis in pri- 
mam ad Corinthios Epistolam : « Non levis nobis hinc 
proposita qu:estio est, sed de rebus valde neeessariis, 
Quorunt omnes homines , ignis gehennz sitae linem 
habiturus : nom habiturum pronuntiavit. Dominns, 
cuim diceret : Ignis eorum non exstinguetur, et vermis 
eorum uon morietur (Marc. 1x). Paulus vero eura pe- 
reunem ostendens ait : Peccateres penas dabunt in 
interitu atornas (11 Thess. 1). » Quare cum divina nos 
Seriptura sanctique Patres edoceant, nullum finem 


B esse impiorum supplicii, dz»nionumnque qui ab illis 


coluBturz : quam restitutionem imaginantur, qui cum 
Origene sentiunt, ubi suppliciorum nullus est exitus? 
Sancta enim Christi Ecclesia , quemadmodum justis 
indesinentem, prodicat vitam aternam , ita impios 
perpetuo * supplicia manere tradit, Atque h:equidem 
ἰὼ bis, Nos porro pauoas e multis. divinae Seripturs 
sancterumque Patrum auctoritatibus afferendas esse 
perspeximus , ad confutandam Origenistarum impie- 
tatem. 

Cum autem velimus omne scandalum ἃ sanctis- 
sima Ecclesia propulsare, üt nulla in ea macula re- 
linquatur; obsequentes divinis Scripturis sanctisque 
Patribus qui ipsum Origenem ac hujasmodi scelera- 
tam impiamque ejus doctrinam proRigarant, ac juré 


(C anathemati subjecerunt, hauc epistolam ad tuam bea- 


titudinem dedimus, qua eam hortámur ut om. nium 
qui in bac regia urbe nune degunt, sanctissimorum 
episcoporum conventum habeat, ac Deo ammabilissi- 
morum prefectorum sanctis, qux hie sunt, monaste- 
riis, faciatque ut omnes in seriptis pratum impium 
ac.Deo repugnantem Origenem, qui et Adamantius, 
qui presbyter fuit sanctissime Ecclesie Alexan- 
driz, ac ejus nefaria inpiaque dogmata, capitulaque 
omnia qux inferius ponuntur, omnimodis anatheura- 
tizent : exemplaque dimittas eorum quz a beatitu- 
dine tua ob banc causam gesta fuerint, ad alies om- 
Des sanclissimos episcopos prafectosque venerabi- 
lium monasterioram : üt οἱ ipsi subscriptiore pro- 
pria anathematizent Origenem scelestaque ejus 


D dogmata, cum omnibus qui declarabuntur, hxretieis. 


In posterum autem, ne aliter ordinentur episcopi, 
aut monasteriorum przfecti, uisi prius cum aliis om- 
nibus hzreticis, qui de more in editis libeliis ana- 
thematizantur, id est, Sabellio, Ario, Apollinario , 
Nestorio, Eutyche, Dioscoro, Timotheo /Eluro, et 
Petro Moggo, et Anthimo Trapezuntis, Theodosio 
Alexaudrix, Petro qui fuit Antiochix, et Petro qui 
Apames, et Severo olim Antioebie, predictum 
eliam Origenem, qui paganorum Arianorumque in- 
sania laboravit, una eum exsecrabilibus impiisque 
ejus dogmatibus anathematizent. Omnibus enim pr:ze- 
dicendum est, ne omnino quisquam audeat talem 


* Ut legatur perpetua syntaxis et Graecus textus postulant. Eprr. 


909 


JUSTIN: ANI LIB. ADV. ORIGENEM. 


210 


μοῦσαν rel; πονηροῖς τὰ βελτίονα, ἵνα τὸ ῥέπον νιχήση, A ponit, facta, dicta, cogitationesque omnes, ac nequi- 


x«i μετὰ τοῦ πλείονος ἡ ψῆφος γένηται, μεθ᾽ ἦν οὐκ 
ἕνεσε;, σὺ χριτὴς ὑψηλότερος, οὐχ ἀπολογία δι᾽ ἔργων 
δευτέρων, o)x ἔλαιον παρὰ τῶν φρονίμων παρθένων, à 
τῶν veo στὼν ἐχλειπούσαις λαμπάσιν, οὐ μεταμέλειχ 
πλουσίου φλογὲ τηχομένου xal τοῖς οἰκείοις ἐπιζητοῦντος 
δεόρθωσιν, οὐ προθεσμία μεταποιήσεως " ἀλλὰ καὶ μόνι- 
μον, καὶ φοδερὸν, xal τελενταῖον τὸ xp.rápuv, καὶ δί- 
xato» πλέον ἡ ὅσον ἐπίφοιον, μᾶλλον δὲ διὰ τοῦτο καὶ 
«o^ tpázipo», ὅτι δίκαιον" ἡνίκα θρόνοι vl^evrat, xol πα- 
λαιὸς ἡμερῶν προχαθέξεται, καὶ βιέλοι ἀνοίγονταε, xoi 
ποταμὸς πυρὸς ἔλχεται, xai τὸ φῶ; ἔμπροσθεν, x«l τὸ 
σχότος ἡτοιμασμένον xal πορεύονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιή- 
σαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς τῆς ἐν Χριστῷ νῦν χρυπτο- 
μένης, καὶ ὕστερον αὐτῷ συμγανερονμένης οἱ δὲ τὰ 
ταῦλα πράξαντες. εἰς ἀνάστασιν κρίσεως, ἣν ἤδη παρὰ 
τοῦ κρίναντος αὐτοὺς Λόγου οἱ μὴ πιστεύοντες χατεχρί- 
θησαν. καὶ τοὺς μὲν τὸ ἄφραστον φῶς διαδέχεται. xal ἡ 
τὰς ἁγίας x«b βασιλεκῆς τριάδος χάρις ἐκλαμπούσης 
τρανότιρόν τε καὶ χχθαρώτιρον, x«l 0)mg ὅλω voli μιγνυ- 
μένης" ἣν δὴ xal μόνην οὐρανῶν βασιλείαν ἐγὼ τίθημι" 
τοῖς δὲ μετὰ τῶν ἄλλων βάσανος, μᾶλλον δὲ πρὸ τῶν 
ἄλλων τὸ ἀπεῤῥίφθαι Θεοῦ, καὶ ἡὶ ἐν τῷ συνειδότι αἰσχύνη 
πέρας οὐκ ἔχουσα » 


potius ante alia projectum esse a Deo, et conscientke 

Βασιλείου ἐπισχόκου καισαρείας Καππαδοχίας, ix τοῦ 
κανρνιχοῦ αἰτοῦ βιδλίον. Ἐρώτησις Ei ὅπου μὲν λέγει, 
«δαρέσετσι πολλὰ, » ὅπον δὲ € ὀλίγα, » πῶς λέγουσέ τινες 
μὰ εἶναι τέλος τῆς χολάσεως tol; κολαζομένοις ; ᾿Απόχρισις" 


ter commissa melioribus repensat, ut vincat quod 
propendet, sententiaque secundum plura dicatur, 
quam nulla excipiat provocatio, non superior judex, 
non defensio aliorum factorum , non oleum vel a 
prudentibus virginibus sumptum (Matth. xxv), vcl ab 
iis qui deficientibus lampadibus vendant, nen peeni- 
tentia divitis qui flamma crucietur. (Luc. xvrj suo- 
rumque necessariorum quadrat emendationem , nen 
ad mutationem pr:inita dies : sed certum ae sta- 
bile jus , et formidolosum , et ultimum , et zequius 
justiusque , quam quantus est terror , quinimo pro- 
pter justitiam terribile cum throni ponuntur, et An- 
tiquus dierum sedet, et libri aperiuntur , et (luvius 
igneus trahitur, et lux ante ipsum , et tenebrze pa- 


B rate : et eunt. qui bona fecerunt in. resurrectionem 


vite (Joan. v), qux nuuc in Christo abscouditar, 
posumodum vero cum eo apparet; qui vere mala 
egerunt in resurrectionem julicii; quod qui non 
credunt , jam adjudicati damnatique sunt ἃ Verbo, 
quod eos judicavit; ac alios quidem lux ineffabilis 
excipit, el sanctz regnantisque Trinitatis gratia, 
apertius puriusque effulgenüs, ac totam se toti menti 
inserentis : quod utique solum regnum coelorum esse 
duco : alios vero una cuni aliis inalis torinentum, vel 


turpitudo ac verecundia nullum finem habens. » 


Dasilii episcopi Cesare» Cappadocix, ex cjus libro 
Regularum. interrogatio : Si tum dicit, Vapulubit 
multis, tum paucis (Luc. xi) : quo pacto quidam di- 
cunt , nullum finem supplicii fore iis qui poeua af(i- 


Τὰ ἀμφίζολα, καὶ ἐπιχεχαλυμμένως εἰρῆσθαι δοχοῦντα ἔν (7 Εἰυμῖυν ? Responsio : Qux ambigua sunt, ac videntur 


τισὲ τόποις τῆς θεοπνεύστου γραφῆς, ὑπὸ τῶν ἄλλων ἐν 
ἄλλοις ὁμολογουμένων σαφανίζεται Τοῦ οὖν χυρίου ἀπο- 
ςναμένον, τι ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς χόλασιν αἰώνιον, 
οἱ δὲ ζίκαιοι εἰς ζωὴν « ὠνιον᾽ ποτὲ δὲ ἐἰχκπέμποντο; ἡμᾶς 
εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ὑτοιμασαένον τῷ διαβόλῳ καὶ 
τοῖς ἀγγίλοις αὐτοῦ" xai ἄλλοτε ὀνομάξοντος γέενναν 
πυρὺς. x ἡ ἐπιφέροντος, € ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τε- 
λευτᾷ, xai τὸ πὺρ οὐ σδίννυται᾽ » χαὶ ἔτι πάλαι διὰ τοῦ 
προγάτον περὶ τινων προειριιχότος, € ὅτι ὁ σχώληξ αὐτῶν 
οὐ τελευτήσει, xai τὸ πῦρ οὐ σδεσίήσεται" » τούτων xol 
τοιούτων πολλάκις ἐκ τῆς θεοπνεύστου γραφῆς λεγομένων, 
ἕν xai τοῦτο τῆς μεθοδείας τοῦ διαθδώλον, τὸ τοὺς πολ- 
λοὺς τῶν ἀνθρώπων, ὥσπερ ἐπιλαθομένους τῶν τοιούτων 
καὶ τοσούτων τοῦ χυρίου ἀποφάσεων, τέλος κατατολμᾶν 
κολάσεων τῆς ἁμαρτίας εἰς τὸ μέλλον ἑαντοῖς ὑπογρά- 
φειν. Bl γὰρ τῆς αἰωνίου κολάσεως ἔσται ποτὲ τέλος, ἕξει 
πάντως καὶ ἡ αἰώνιος ζωὴ τέλος " εἰ δὲ ἐπὶ τῆ; ζωῆς οὐχ 
οὕτως νοῆσαι τὸ ῥητὸν καταδεχόαιθα, ποῖον ἔχει λόγον 
τῇ χολάσει τῇ αἰωνίῳ τέλος διδόναι ; ἡ o τοῦ αἰωνίου 
προσθήχη ἐφ᾽ ἑκατέρων ἐκίσης κεῖται" €'Am λεύσονται γὰρ, 
φησὶν, οὗτοι εἰς χόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίχαιοι εἰς ξωὴν 
αἰώνιον. "---- Τοῦ αὐτοῦ ἐχ τοῦ προτρεπτιχοῦ εἰς τὸ án cupa. 
λόγου * Διὰ πρόσχαιρον ἁμαρτίας ἡδονὴν ἀθάνατα βασα- 
νίζομαι" διὰ ἡδονὴν σαρχὸ; τῷ αἰωνίῳ πυρὶ παραδίδο- 
μαε.--- Τοῦ ἐν ἁγίοις [ἁγίου] Ἰωάννου ἐπισκόπον Κωνσταν- 
«ινσυπόλεως ἐχ τῆς πρὸς Θεόδωρον τὸν μοναχὸν πρώτης 
ἐπιστολῆς " Ταῦτα ἐννόει διόλου, x«l τὸν ποταμὸν τοῦ 
πυρός" «ἸΙοταμὸς γὰρ πυρὸς εἶλχε πρὸ προσώπου αὐτοῦ. » 
Οὐκ ἔστιν ἐκείνῳ παραδοθέντα τῷ πυρὶ προσδοκῆσαι κο- 


obscure esse dicta in quibusdam locis divinitus inspi- 
Γαῖα; Scripturze, alibi ab aliis quxe confessa et aperta 
sunt, declarantur. Cum ergo Dominus pronuntiarit : 
Ibunt hi in supplicium eternum, justi autem in vitam 
eternam (Matth. xxv) ; et alicubi mittat nos in ignem 
vternum , qui paratus est diabolo et angelis ejus ; 
atque alias nominet gehennam ignis, et adjungat : 
Ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exslingui- 
tur (Marc. 1x) : ac rursus per prophetam de quibus- 
dam przedixerit : Vermis eorum non morietur, οἱ ignis 
non exstinguetuwr (Isa. Lxvi) : cum hzc atque liujus- 
modi szpe a divinitus inspirata Scriptura proponan- 
tur ,-uuum hoc quoque est diaboli artis et astutir, 
uL muli homines , veluti obliti talium tàntarumque 
Domini sententiarum , finem sibi audeant poenarum 
peccati ia. posterum-adumbrare. Nem δὲ zerni sup- 
plici quandoque flnis est futurus , omnino habebit 
eL vita zxterna linem; δὲ in vita non sic evangelici 
dicti sensum ooeipinus, qux ratio cst supplicio 
eterno finem statuere? /Eterni enim adjunctio pari- 
ter in utroque ponitur. Jbunt enim, inquit, hi in sup- 
plicium eternum ,. justi autem. ín. vilam. eternam 
(Matth. xxv). »Ejusdem e sermone adhortatorio ad 
Sanctum baptisma : « Propter brevem ac tempora- 
riam peccati vohiptatem sempiterna crucior j«ena : pro- 
pter voluptatem carnis, aterno'igni addicor. » Sancti 
Joannis episcopi Constantinopoleos e prima ad Theo- 
dorum monachum epistola : « Hzc in mente jugiter 
habeas , et fluvium ignis : Fluvius egim igneus rapi- 
disque egredicbatur a facie ejus (Dan. vn). Nou est 


Hs 


VIGILAUS PAPA. Σ 


216 


Ὅτι xui περιέχεται μετὰ τῶν ἄλλων χτισμάτων ὁ νίὸς Α Quod Filius cum reliquis creaturis a Patre contistca- 


ὑπὸ τοῦ πατρός" καὶ κχτὰ πάντα μείζων ἐστὶν ὁ πα-- 

Tip τοῦ υἱοῦ, x«i ἀόρατος αὐτῷ τυγχάνει, ἐκ τοῦ 

αὑτοῦ περὶ ἀρχῶν δ᾽ λόγον. . 

Ei δὲ ὁ πατὴρ ἐμπεριέχει τὰ πάντα, τῶν δὲ πάντων 
yi ἔστιν ὁ υἱὸς, δῆλον ὅτε x«l τὸν viov. "Αλλος δέ τις 
ζοτόσει, εἰ ἀληθὲς τὸ ὁμοίως τὸν Θεόν ὑφ᾽ ἑαυτοῦ γινώ- 
σχεσθαι, τῷ γινώσχεσθαι αὐτὸν ὑπὸ τοῦ μονογενοῦς ᾿ xoi 
ἀποφανεῖται, ὅτι τὸ εἰρημένον, € 'O πατὺὴρ ὁ πέμψας με μεί- 
Dev μον ἐστίν, » ἐν πᾶσιν ἀληθές. Ὥστε xal ἐν τῷ νοεῖν ὁ 
πατὴρ, μειξόνως καὶ τρανοτέρως καὶ τελειοτέρως νοεῖται 
J9 ἑαυτοῦ, ἢ ὑπὸ τοῦ νἱοῦ. ᾿ 


'Ex τοῦ πρώτον λόγου τοῦ αὐτοῦ βιθλίου. 


Γενόμενοι τοίνον ἡμεῖς κατ᾽ εἰχόνα, τὸν υἱὸν πρωτάτυ- 


πον ὡς ἀλήθειαν ἔχομεν τῶν ἐν ἡμῖν καλῶν τύπων. Αὐτὸς Β 


δὲ ὁ νἱὸς ὅπερ ἡμεῖς ἐσμεν πρὸς αὐτὸν, τοιοῦτός ἐστι 
πρὸς τὸν πατέρα, ἀλήθειαν τυγχάνοντα. 
Τοῦ αὐτοῦ 6x τοῦ αὐτοῦ λόγον. 
Οὕτω τοίνυν ἡγοῦμαι καὶ ἐπὶ τοῦ σωτῆρος καλῶς ἂν 
| Σεχθήσεσθαι, ὅτι εἰχὼν ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ ἐστιν, ἀλλ᾽ 
οὐχ αὐτὸ ἀγαθόν. Καὶ τάχα καὶ υἱὸς ἀγαθὸς, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς 
ἁπλῶς &ya0o;. καὶ ὥσπερ εἰχών ἐστι τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀορά- 

τον, xai χατὰ τοῦτο Θεὸς, ἀλλ᾽ οὐ περὲ οὗ λέγει αὐτὸς ὃ 

Χριστὸς, «Ἵνα γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν" » 

οὕτως εἰχὼν ἀγαθότητος, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς ὁ πατὴρ ἀπαραλ- 

λάχτως ἀγαθός. 

Ὅτι μετὰ τοῦ νἱοῦ xal τὸ ἅγιον πνεῦμα χτίσμα εἰπὼν, 
συνηρίθυησε τοῖς ἄλλοις κτίσμασι, διὸ xal λειτουργικὰ 
αὐτὰ" ζῶακχαλεῖ. Ἰδκτοῦ δ΄ λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιδλίον. 
Ὅτι μὲν οὖν πᾶν, ὅ τί ποτε παρὰ civ πατέρα καὶ 

Θιὸν τῶν ἄλλων [ὅλων] γενητόν ἐστιν, ix τῆς αὐτῆς ἀνο- 

λουθίας πειθόμεθα. Καὶ μετά τινα" Ἔλεγε δὲ ὁ Ἑδραος 

τὰ ἐν τῷ ᾿Εσαΐᾳ δύο σεραφὶμ ἑξαπτέρνγα, κεκραγότα ἔτε- 

p.» πρὸς τὰ ἕτερον, xai λέγοντα, «Apoc, ἅγιος, ἅγιος 

χύριος σαΐζαὼθ, » τὸν μονογενῆ εἶναι τοῦ Θεοῦ, καὶ «à 

πνεῦμα τὸ ἅγιον. ᾿Βμεῖς δὲ οἰόμεθα ὅτε καὶ ἐν τῇ ὡδῇ Ap- 

Gaxoüp, € Ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωσθήσῃ, » περὲ Χριστοῦ 

χαὶ ἁγίον πνεύματος. 

Ἐχ τοῦ δευτέρου λόγου τοῦ περὲ ἀρχῶν βιδλίον, ὅτι 

ἄνθρωπον ψιλὸν λέγει τὸν xv; v. 


Διὰ τοῦτο καὶ ἄνθρωπος γίγονε Χριστὸς, ἐξ ἀνδραγα- 
θύματος τούτου τυχὼν, ὡς μαρτυρεῖ ὁ προφήτης λέγων, 


« ᾿γάπησας διχαιοφύνην xai ἐμίσησας ἀνομίαν, διὰ τοῦτο D 


ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς, à Θεός cov ἔλεον ἀγαλλιάσιως παρὰ 

τοὺς μετόχονς cov * ) ἔπρεπε δὲ [τὸν μηδέποτε χεχαρισ- 

μένον] τοῦ μηδέποτε κεχωρισμένον τοῦ μονογενοῦς συγ- 

χρηματίσαι τῷ, μονογενεῖ, x«l συνδοξασθῆναι αὐτῷ. 

Ὅτε συναΐδια [τῷ θεῷ] τοῦ Θεοῦ τὰ χτίσματα, ix τοῦ 
πρώτου λόγον τοῦ περὲ ἀρχῶν βιθλιου. 

Ηῶς δὲ σὺχ ἄτοπον τὸ μὴ ἔχοντά τι τῶν πρεπόντων 
αὐτῷ τὸν Θεὶν, εἰς τὸ ἔχειν ἐληλυθέναι; ἐπεὶ δὲ οὐχ ἔστιν 
ὅτε παντουράτωρ οὐκ ἦν͵ ἀεὶ εἶναι δεῖ ταῦτα, Qt ἃ παν- 
τοχράτωρ ἐστί. Καὶ ἀιὲ ἦν ὑπ᾽ αὐτοῦ χρατούμενα, Gp- 
χοντι αὐτῷ χρώμενα. 


᾿ Legeudum αὐτοὺς, id est Patrem et Filium, quod La 


tur, et. later per. omnia sit. Filio major, cui. sit 
etiam invisibilis, ex eodem Peri archon libro quarto. 


Si vero Pater omnia continet, et Filius est ex om- 
nium numero, liquet ipsum etiam contineri. Qu:erat 
alius quispiam, num verum sit :que Deum a se ipso 
cognosci, alque ab Unigenito ; asseretque verum 
esse in omnibus dictum illud : Qui misit me Pater, 
major me est (Joan. xi). — Quare intelligendo 
etiam Pater, amplius, clarius, perlectiusque a seipso 
intelligitur quam a Filio. 


Ez primo ejusdem libri volumine. 


Itaque nos facti ad imaginem habemus Filium , ut 
pote veritatem, pulchtarum in nobis formationum 
exemplar. Quod porro nos sumus ad ipsum Filium, 
est ipse ad Patrem, qui veritas est. 


Ejusdem ez eodem libro. 


lta igitur censeo de Salvatore etiam commode dici 
posse, quod sit Dei bonitatis imago, non autem ipsa 
bonitas, fortassis etiam Filius bonus, sed non sinipli- 
citer bonus. Et quemadmodum Dei invisibilis est 
imago, et propterea Deus, non tamen is, de quo 
Christus ipse ait : Ut cognoscant te solum verum Deum 
(Joan. xvn) : ita bonitatis imago, non tamen ut Pa- 
ter incommutabiliter. 


Quod Filium cum Spiritu sancto creaturam vocans, 
annumeraverit aliis creaturis ; idcirco minisiratoria 
vocaverit ipsos animulia, exquarto Periarchon libro. 


Quod igitur quzecunque alia res prxter Patrem ac 
Deum universorum, creata est, eadem consequentia 
Suademur. Et post pauca : Aiebat autem Hebizeus, 
duo illa seraphim apud L;aiame sex alas habentia, cla- 
mantia alterum ad alterum, et dicentia : Sanctus, 
sanctus, sanctus, Dominus Deus sabaoth (1o. γι), esse 
Dei unigenitum, et Spiritum sanctum. Nos autem ar- 
bitramur, illud etiam quod habetar ip cantieo Haba- 
euc : In medio duorum animalium cognosceris (Hebac. 
n), referendum esse in Christum etSpiritum sanctum. 
Ez secundo libro Peri archon : quod purum. hominem 

dominum vocet. 

Idcirco et homo factus est Christus, suo merito 
hoc sortitus, ut propheta testatur, inquiens : Dilexisti 
justitiam, et. odisti iniquitatem; propterea unzit τὰ 
Deus, Deus tuus oleo letitie pre participibus tuis 
(Psal. xviv). Decebat siquidem illum , qui nunquam 
ab Unigenito separatus est, coexistere Unigenito, et 
una cum ipso conglorificari. 

Quod creature cocterne sint Deo, ex primo libro 
Peri archon. 

Qui vero absurdum nen sit, ut Deus ex non ha- 
bente aliquid eorum qu: slbi conveniunt, fiat ba- 
bens? Quoniam igitur nunquam non fuit omni potens, 
?lerna h:ec esse decel, propter qux omnipotens est. 
Erant igitur semper ipsius dominio subjecta, ipso 
utentia principe. 


Uno ipsos consonabit. Epir, 


M3 


JUSTINIANI LIB. ADY. ORIGENEM. 


«4 


ἀσεδὼν δογμάτων ἀναθεματίσωσι " δεῖ γὰρ ἅπασι προα- À hrercticum, aut ejus expositiones defendere, sed eas 


γορεῦσαι τοῦ μηδένα τολμᾷν παντελῶς ἀντιποιεῖσθαι τοῦ 
τοιούτου αἱρετιχοῦ, ἡ τῶν αὐτοῦ ἐχθέσεων, ἀλλὰ ταύτας 
ἔγαστον ix ràav; vx Sc, καὶ πάσης διανοίᾳς μισεῖν τεὶ 
καὶ ἀποστρέφεσθαι, καὶ ἀναθεματίζειν, οἷα τῆς Χριστια- 
νιχῆς παραδόσεως ἀλλοτρίας χκαθεστώσᾳς, καὶ ταῖς τῶν 
ἁπλουστέρων ψυχαῖς μεγάλην ἐργαζομένας λύμην. 
Ταῦτα δὲ αὐτὰ γεγραφόκαμεν οὐ μόνον πρὸς τὴν σὴν 
ἀγεωσύνῃν, ἀλλὰ xai πρὸς τὸν ἁγιώτατον, καὶ μαχαριώ- 
τατον πάπαν τῆς πρεσδυτέρας Ῥώμης, xal πατριάρχην 
BzyÜaov, καὶ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ἁγιωτάτους Ümigxó- 
ποὺς xal κατριάρχας, τοντέστιν ᾿Αλεξανδρείας, Θεουπό- 
sex, xxl Ἱερρφολύμων, grt καὶ αὐτοὺς πρόνοιαν θέ- 
σθαι τὸ ἔογῳ, καὶ πέρατι ταῦτα παραδοθῆναι. Βουλό- 
μενοι δὲ πάντας τοὺς Χριστιανοὺς γνῶναι, ὡς τὰ 'Opcyi- 


unusquisque ex toto animo et tota cogitatione oderit 
el aversetur, et anathematizet, ut a.Cbristiagg jra- 
ditione alienas, et simpliciorum animabus gravem 
alferentes lgem ac pestem. 


ΠΣ porro eadem seripsimus non solum ad sanc- 
tjlatem tuam, sed etiam ad sanctissimum et beatissi- 
mum papam senioris Roma et patriarcham Vigilium, 
et ad czeteros omnes sanctissimos episcopos et pa- 
triarchas, id est, Alexandri, Theopoleos, et Hiero- 
solymorum, ut οἱ hi huie rei prespiciant, οἱ hzc fi- 
nem adipiseantur. Cum vero cupiamus, omnes Chri- 
Stianos eognoscere scripta Origenis prorsus a vera 


νοὺς συγγεγραμμένα παντελῶς ἀλλότεια τῆς Κληθοῦς τῶν Β Christianorum flde aliena esse, ex multis iumensis- 


Χριστιανῶν τυγχάνει πίστεως, συνείδομεν ix τῶν πολ- 
λῶν αὐτοῦ xal ἀμέτρων βλασφημιῶν ὀλέγας ἐπ᾽ αὐτῆς λέ- 
ξεως παραθεῖναι. Ἔχουσι δὲ οὕτως. 
"Or ὕστων ὁ υἱὸς τοῦ πατρὸς, καὶ τὸ πγεῦμα τοῦ vie), 
Ex τοῦ πρώτου λόγον τοῦ περὶ ἀρχῶν βιῆλον. 
"Ort ὁ μὲν Θεὸς xal πατὴρ συνέχων τὰ πάντα φθάνει 
εἰς ἔχαστον τῶν ὄντων, μεταδιδοὺς ἑχάστῳ ἀπὸ τοῦ ἰδίου 
τὸ εἶναι. "Q γάρ ἐστιν ἔλαττον᾽ ὡς δὲ παρᾷ io. ὧν γάρ 
ἔστιν᾽ ἔλάττων δὲ παρὰ] τὸν πατέρᾳ ὁ νίὸς φθάνων ἐπὲ 
μόνᾳ τὰ λογιπὰ, δεύτερος γάρ ἐστι τοῦ πατρός" ἔτι δὲ 
ὦττον τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὲ μόνονς τοὺς ἁγίους Ovx- 
γεύμεγον. Ὥστε χατὰ τοῦτο μείζων ἡ δύναμις τοῦ πα- 
τρὸς παρὰ τὸν vióy, καὶ τὸ πνρῦμα τὸ ἅγιον" πλείων δὲ 
ὦ τοῦ υἱοῦ παρὰ τὸ πνεῦμα τὸ ἄγιον᾽ καὶ πάλιν διαφέ- 


que ejus blasphemiis paucas ad verbum apponendas 
esse censuimus. Sic autem habent.. uu 


Quod minor sit Filius Patre; et pue Filio, 
e primo libro Per&archon, 

Quod Dcus quidem et Pater omnja continens, ad 
unumquodque entium pervenit, esse unicuique im-- 
pertiens de suo; * esse enim est minus; quoad verum: 
Patrem Filius ad sola rationabilia pervenit ; est enim: 
secundus a Patre : adbuc etiam minor est Spiritus 
sanctus, ad solos sanctos perveniens. Ita ex boc ma- 
jor est potestas Patris pr:e Filio et Spiritu sancto : 
ampliorque Filii prae Spiritu eancto, ac rursum prz- 
stantjior sancti Spiritus potestas pro aliis entibus 


βουσα μᾶλλον τοῦ ἁγίου πνεύματος ἡ δύναμις παρὰ τὰ C sanctis. 


ἄλλα ἅγια. ] 
Ὅτι πεπερασμένη ἐστὶν X; τοῦ Θεοῦ xal πατρὸς δύναμις» 
éx τοῦ δευτέρου λόγου τοῦ αὐτοῦ βιβλίον. 
Πεαορασαέτον γὰρ εἶναι xai τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ λεχο 
téc», xml οὐ προφάσει εὐρημίας τὴν περεγραφὴν αὐτῆς 
περικιρετίον. Kai μετ᾽ ὀλίγα" Πεποίηχε γὰρ τοσαῦτα 
| «bro» ] ὅσων ἠδύνατο περιδράξααθαι, xol ἔχειν ὑπὸ 
χεῖρα, uni σνγχρατεῖν ὑπὸ τὴν ἑαυτοῦ κρόνῳιν" óm- 
περ καὶ τοσαύτην ὕλην χατεσχούασεν, ὅδην ἡδόναιςο ἄνα» 
γοαμῆσσι 
Τοῦ αὐτοῦ ix τοῦ τετάρτου λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίον. 
Μηδεὶς δὲ προσχοπτέτω τῷ λύγῳ, εἰ μέτρα ἐπιτίθεμεν 
παὶ τῇ τοῦ Θεοῦ δυνάμει. "Απειρα γὰρ περδαδεῖν τῇ gu - 
σει ἀδύνατον τυγχάνει. ἽΛπαξ δὲ πεπερασμένων ὄντων, 
ὧν περιδράττεται αὐτὸς ὁ Θεὸς, ἀνάγχη ὅρον εἶναι μέχρι 
πόσων πεκερασμένων διαρχεῖ. 
Ὅτι χτίσμα, xal γενητὸς ὁ υἱὸς, ἐκ τοῦ αὐτοῦ δ΄ λόγου. 
Οὗτος δὲ ὁ υἱὸς ἐκ θελήματος τοῦ πατρὸς γεννηθεὶς, € ὅς 
ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, καὶ ἀπαύγασμα τῆς 
δόξης αὐτοῦ, χαραχτήρ τε τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, πρω- 
τύτοχος πάσῃς χτίσεως, χτίσμα, σοφία. ν Αὐτὴ γὰρ ἡ σοφία 
φησίν" € Ὁ Θεὸς ἔχτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα 
αὐτοῦ. » 


i vr AUS egt, omnibus ex lib. 1 Periarchon c. 3. 
Sic rellqua αὐ ex Origene hie afferuntur, in Greco 
quoque, qui ex Latino expressus est, sünt corrigenda. 
HanpuiNUs. — Locus obscurus, et curruptus cliam in 


Quod finita est Dei et Patris patestas. e secundo libro 
ejusdem velyminis. 

Finitam enim esse et potestatem Dei dicendum : 
nec, pretextu laudis, circumseriptio ejus toHenda 
est. Ei paulo post * Tanta enim fecit, quanta sub mae 
num cemprehendere et habere poterat, et continere 
sub providentia sud : quemadmodum et tantam con- 
struxit materiam, quantam adminiettare et exorare 
poterat. 


/ 
Ejusdem ex quarte libro ejusdein. voluminis. 
Nemo autem sermone offendatur, si modum stalui- 
mus Dei etiam potestati. Infinita enim complecti, 


p natura impossibile est, nam cum semel fipita sint 


qu:e Deus ipse comprehendit, necesse est termipum 
esse ad quot usque finita ipse suflieiat. . 

Quod creatura t (actus Filius est, ex eodam Jibro. 

Bic Filius de voluntate Patris generates, qui est 
imago Dei invisibilis, et splendor glorie ejus, e figmra 
substantie ejus, primogenitus omnis crealurt, crea- 
tura , sapientia (Coloss. 1; Hebr. 1; 1 Cor. 1). lpsa 
enim Sapientia dicit : Dominus creqrit. u$. initium 
ciarum suarum in opera ipsius (Prar. gui.) 


Grxco; forte sic restituendus : Jpse. eaim est eni 
est; minor vero Patre Filius ad sola ratienabilia per- 
ceniens. 


919 

o) δυνό 
ἐν πᾶσιν, οὐδὲ ἄλογα Cx, ἵνα μὴ xal iy κακίᾳ ὁ θεὸς 
γίνηται, καὶ ἐν ἀλόγοις ζώοις ^ ἀλλ᾽ οὐδὲ ἄφυχα, ty μὴ 
xm] ἐγ αὐτοῖς ὁ Qrós, ὅτε πανταὶ γίνεται" οὕτως οὐδὲ σώ- 
pese, & voa τῇ ἰδία qot; ἄψνχά εἰσιν. 


'Ex τοῦ δενυτέρον λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιδλίον. 

Παρὰ τὰν ἀπόπτωσιν καὶ τὸν ψύξιν τὸν ἀπὸ τοῦ ζῆν 
τῇ πνεύματι, γέγενεν ἡ νῦν γενομένη ὑνχὴ, οὖσα καὶ 
δεκτιπὴ τῆς ἐπανόδου τῆς ἐφ᾽ ὁπὲρ ἦν ἐν ἀρχῇ, ὅπερ να» 
μίξω λέγεσθαι ὑπὸ τοῦ wpopitou ἐν τῷ, € Ἐπίστρεψον, 
ψυχή μον, εἰς τὴν ἀνάκαναίν σον, » ὥστε ὅλον τοῦτο 
«cwn νοῦς [ἴσ. νοῦς dv]* πῶς (sic) οὖν γέγονε: ψυχὰ, καὶ 
ψυχὴ κατορθωθεῖσα γίνεται νοῦς. 


'Ex τοῦ αὐτοῦ λόγον περὶ τοῦ αὐτοῦ, 

Ὥσπερ σῷσαι τὸ ἀπολοθὸς ἦλθον ὁ σωτὴρ, ὅτε μέντοι 
οὐξεται τὸ ἀπολωλὸς, οὐχέφι ἐστὶν ἀπολωλός" οὕτως fv 
σῶσαι 8c ψυχὴν, ὡς σῶσαι τὸ ἀπολωλὸς, οὐχένι μένει 
ψυχὺ, ἡ σωθεῖσα ψνχὺὴ, οἶτε τὸ ἀπολωλὸς ἀπολωλός. Ἔτι 
βασανιστίον. Βὲ ὥσπερ τὸ ἀπολωλὸς ἦν ὅτε οὐχ ἀπολώλει, 
«αἱ ἔσται ποτὲ ὅτε οὐκ ἔστ « ἀπολωλός" οὕτῳ xal ἡ ψυχὴ 
ὧν ὅτε οὐχ ἦν jux, καὶ ἔσται ὅτε οὐκ ἔσεαι ψυχή. 


VIGILIES PAPA. 
& κακΐαν καταλιπεῖν, o*vs Θεὸς πάντα γίνεται À quemadmodum non possumus deserere nequitiam, 


ita neque Deus fit omnia in omnibus, neque quod 
Sunt bruta, ne Deus fat quod nequitia est, e£ quod 
bruta; sed neque quod inanimata sun£ , ne eum 
fll omnia Deus, fiat etiam quod ipsa ; ita peque 
quod corpora , quz:e propria ipsorum natura inanima 
sunt. 

Ez secundo Peri archon libro. 


Ex eo quod decidit et refrixit, passa scilicet Greece 
vocatam psyxin a spiritali vita, facta est quz nunc 
snima, Grece psyehe : que redijum quoque in id 
qnod ab iniUQ fuit, admittit. Quod a propbeta siqui- 
flcari arbitror, dum ait : Rewertere, auima neo, iu 
requiem. tuwem (Psal, cxiv), ut totum hoe sif meps, 
Mens igitur facta est animga, anima vero recte factis 


B integrata fit mens. 


Es eodem libro, de eodem. 


Quemadmodum ad salvandum quod perierat venit 
Balvator (Luc. xix) ; idque quod perierat, ubi salyum 
est, non dicitur amplius perisse: ita anima quam 
salvare venit, ut salvaret quod perierat, non cet 
amplius anima jam salvata, neque dici potest periisse 
quod prins dici peterat. Expendendum adhuc. Si 
quemadmodum quod periit, fuit aliquando res que 
non perierif, ef erit aliquando cum Ron erit res 


quie perierit ; ita et anima nón faerit olim anima et erit quando non erit anima. 


'Ex τοῦ τετάρτου λόγου. 

"Avépem μὴ προηγουμένην τνγχάνειν τὴν τῶν σωμάτων 
φύσιν, ἀλλὰ Ex διαλειμμάτων ὑφίστασθαι διά τινα συμπτώ- 
ματα γινόμενα περὶ τὰ λογιχὰ, δεόμενα σωμάτων" καὶ 
πάλιν τῆς ἐπανορθώσεως τελείως γινομένης εἰς τὸ μὴ 
cvs ἀναλύεσθαι ταῦτα, ὥστε τοῦτο ἀεὲ γίνεσθαι. 

Ex τοῦ πρώτον λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίον, ὅτι ἔμψυχος ὁ 
ὅλιος, καὶ ἡ σελήνη, καὶ οἱ ἀστέοες.. 

Ὅτι δὲ πρεαδντέρᾳ X) ψυχὴ τρῦ ὑλίον τῆς ἐνδέσεως 
αὑτοῦ τῆς εἰς τὸ σῶμα, μετὰ τὸ σνλλογίσᾳσθαι Ex avy- 
κρίσεω; ἀνθρώπου τῆς πρὸς αὐτὸν, καὶ ἐντεῦθεν ἀπὸ τῶν 
ρωφῶν οἵἴμαι ἀποδεῖξαι δύνασθαι, 


"Ex τοῦ αὐτοῦ λόγου. 


Ἐπ quarto libro. 

Necesse est non przexistentem esse corporum na- 
turam, sed per intervalla subsistere propter aliquos 
casus, aumbientium res, qux ratione utuntur, corpo- 
ribus indigentes : faeta vero emendatione perfecta, 
Merum hoc resolvi in nihilum, ita nt boe flat semper. 


Ez primo ejusdem libri volumine : Quod sol et luna et 
ἥ stelle animata sunt. 


Quod porro $olis anima anjiquior sit alligatione 
ipsius ad corpus, conclusum jam est ex comparatione 
hominis ad ipsum : verum et e Scripturis arbitror 
posse hoc demenstrari. 


Ex eodem libro. 


κάλλιον ἀναλῦσαι, xal σὺν Χριστῷ εἶναι, πολλῷ yp D Praestat dissolvi, e& esse cum Christo (Phil. 1) : multo 


μᾶλλον xpsia cov* νομίζω γὰρ ὅτι λέγοι ἂν ὁ ἥλιος, «κάλλιον 
ἀναλῦσαι, καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι’ πολλῷ γὰρ μᾶλλον xptic- 
cov. Pal ὃ μὲν Παῦλος, «᾿Αλλὰ τὸ ἐπιμένειν τῇ σαρχὶ &voy- 
χαιότερον δι᾿ ὑμᾶς"» ὁ δὲ ἥλιος, «Τὸ ἐπιμένειν τῷ οὐρανίῳ 
τούτῳ σώματι ἀναγκαιότερον διὰ τὴν ἀποχάλυψιν τῶν 
τέχνων τοῦ Θεοῦ. Τὰ δὲ αὐτὰ καὶ περὶ σελήνης, καὶ περὶ 
τῶν λοιπῶν ἀστέρων λεχτίον. 


"Ex τοῦ τετάρτου λόγον τοῦ αὐτοῦ βιδλίαν, ὅτε xxl ὑπὲρ 
δαιμόνων δεῖ τὸν Χριστὸν σταυρωθῆναι, καὶ πολλάκις 
τοῦτο εἰς τοὺς ἐσομένους αἰῶνας. 
᾿Αλλὰ x&v μέχρι τοῦ πάθους τις ξητήσῃ, τολμηρὸν δόξει 

ποιεῖν περὶ [τῶν οὐρανίων τόπων] τὸν οὐράνιον τόπιν 

αὐτὸ ζοτῶν. ᾿Δλλ᾽ εἴ ἐστι πγνευματιχὰ τῆς πονηρίας ἕν 
τοῖς οὐρανίοις, ἄρα εἰ ὥσπερ ἐνθάδε οὐχ αἰδούμεθα σταυ- 
βεύμενον ὁμολογεῖν ἐπὶ καθαιρέσει ὧν καθεῖλε διὰ τοῦ 


enim hec melius. 5ol quoque hoc ipsum, puto, dixe- 
rit : Prestot dissolvi, et esse cum Christo, multo 
enim heec melius. Ceterum Paulus quidem, Sed ma- 
nere, inquit, in carne magis necessarium propter vos 
(Ibidem); Sol vero dixerit: Sed permanere in hoc cee- 
Jesti corpore magis necessarium est propter revela- 
tionem filiorum Dei. Hxc eadem de luna ceterisque 
stellis dicendum. 


Ex Tune ejusdem libri volumine : d pro demo- 
nibus etiam oportet Christum crucifigi, idque sepe- 
numero per secula futura. 


Atqui si vel de passione ipsa quxstionem quis 
moveat, audacter profecto videbitur circa loca coe- 
lestis id quxrere. Verum si in coelestibus sunt spiri- 
tualia nequitix, sicut certe hic non erubescimus fateri 
crucifixum ad demolienda quo patiendo deiolitus 


217 
'Ex τοῦ αὐτοῦ λόγον. 

Πάντα τὰ γένη xai τὰ εἴδη ἀεὶ ἦν * [ἀλλ᾽ οὐ δή τις) ἀλ- 
λος δὲ τις ἐρεῖ καὶ τὸ καθ᾽ ἐν ἀριθμοῦ * πλήν ἑκατέρως 
[δηλοῦται] δηλοῦνται, ὅτι οὐχ ἤρξατο ὁ Θεὸς δημεουργεῖν 
ἀργήσας voci. 


τ ὕπάρξεως τῶν ψυχῶν, ix τοῦ πρώτον λόγον 
Mtem oed dba δλίον i Ἢ 
ἘΣ ἰδίας αἰτίας τῶν μὴ προσεχίντων ἑαυτοῖς ἀγρύ- 
πνως γίνονται τάχιον ἦ βράδιον [μεταπτώσεις] μιτα- 
πιπτούσης, καὶ ἐπὶ πλεῖον ἢ ἐπ᾽ ἔλαττον" ὡς ἀπὸ τού- 
τὴς τῆς αἰτίας χρίσει θείᾳ συμπαραμετρούσῃ τοῖς 
ἐχάστον βελτίοσιν, ἢ χείροσι κινήμασι καὶ τὸ xax. ἀξίαν" 
ὁ μέν τις ἕξει ἐν τῇ ἐσομένη διαχκοσμήσει τάξιν ἀγγελικὴν, 
3 δύναμιν ἀρχιχὴν, 3 ἐ ουσίαν τὴν ἐπί τινων, ἢ θρόνον 
τῶν ἐπιδασιλευομένων, 3) κυρείαν τὴν χατὰ δούλων Οἱ 
δὲ οὐ κάνν τι ἐχπεσόντες, τὴν ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις olxo- 
vouicy τε x«i βοήθειαν ἕξουσι. Καὶ οὕτως κατὰ μὲν τὸ 
er)uia cov ἀπὸ τῶν ὑπὸ τὰ; ἀρχὰς, xai ἐξουσίας, καὶ τοὺ; 
Θρύνους, xai τὰς; χυριότητας, τάχα δὲ ἔσθ᾽ ὅτε xal ἀντ᾽ 
αὐτῶν συστήσεται τὸ τῶν ἀνθηρώπων γένος ἐν τῷ καθ᾽ 
ἔνα πόσυῳ. 
"Ex τοῦ αὐτοῦ λόγον, ὅτι εἰ μεταθάλλοιεν ἐπὶ τὸ χρεῖττον 
οἱ δαίμονες, συμπληρώσουσὶ ποτε ἀνθρωπότητα. 
Οὗμαι δὲ δύνασθαι ἀπὸ τῶν ὑποτεταγμίνων τοῖς χεί- 
ρόσιν, ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις, val χοσμοχράτορσι χαθ᾽ 
ἕκαστον χύσμον, ἢ [ἴσ. τινος χόσμον νόους τινας χόσμους 
ἐνίους τάχειν εὐεργετουμένους, καὶ βονλησομένους ἐξ 
αὐτῶν μεταβαλεῖν, συμπληρώσειν ποτὲ ἀνθρωπότητα. 


Περὲ τῆς τῶν ἄνωθεν εἰς σῶμα χαταγωγῆς. 


Οὕτω δύ ποικελωτάτου κόσμον τυγχάνοντος, καὶ τοσ- 
αὗτα διάφορα λογικὰ περιέχοντος, τί ὅλλο χρὴ λέγειν 
« Ttov γεγονέναι τοῦ ὑποστῆναι αὐτὸν, Y) τὸ ποιχίλον τῆς 
ἀποπτώσεως τῶν οὐχ ὁμοίως τῆς ἑνάδο; ἀποῤῥεόντων ; 
καὶ τὸν ἔνυδρον ἔσθ᾽ ὅτε αἱρεῖται βίον ἡ ψυχή. 


'Ex τοῦ δεντέρου λόγου τοῦ περὶ ἀρχῶν βιθλίον. 

Ἢ ψυχὴ ἀποῤῥέονσα τοῦ καλοῦ, καὶ τῇ κακίᾳ προσ- 
πλοιαμένη, καὶ ἐπὶ πλεῖον ἐν ταύτη γινομένη, εἰ μὴ ὑπο- 
στρέγοι, ὑπὸ τῆς ἀνοίας ἀποχτηνοῦται. xal ὑπὸ τῆς πο- 
νηρίας ἀποθηριοῦται. Καὶ μετ᾽ ὀλίγα" Καὶ αἱρεῖται πρὸς 
τὸ ἀλογωγῆναι. καὶ τὸν ἔνυδρον, ἵν᾽ οὕτως εἴπω, βίον" 
καὶ τάχα κατ᾽ ἀξίαν τῆς ἐπὲ πλεῖον πτώσεως [ἐκπτώσεως 
τῆς κακίας ἐνδύεται σώματα [σῶμα] οὐ δεῆ (te. ὑδαρᾷ) 
τοιοῦδε ζώου ἀλόγου. 

Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, ὅτι ἔσται τελεία ἡ τῶν σωμάτων 
ἀπόθεσις. 

Εἰ δὲ τὰ [ὑποταγέντα] ὑποτεταγμένα τῷ Χριστῷ ὑπο- 
ταγήσεται ἐπὶ aut xal τῷ Θεῷ, πάντες ἀποθήσονται τὰ 
σώματα" καὶ οἴμαι ὅτι τότε εἰς τὸ μὴ ὃν ἔσται ἀνάλυσις, 
«3; τῶν σωμάτων φύσεως ὑποστηδομένης δεύτερον, ἐὰν 
πάλιν λογοιὰ ὑποκαταθῇ. 

'Ex τοῦ τρίτου λόγου τοῦ αὐτοῦ βιδλίον, περὲ τοῦ 
αὐτοῦ. 

Λεγομένου τοῦ Θεοῦ πάντα γενέσθαι ἐν πᾶσιν, ὥσπερ 


JUSTINIANI LIB. ADV.. ORIGENEM. 


e£8 
Ex eodem libro. 


Genera omnia et species semper erant : non ita 
de singularibus differentibus numero dixerit quis- 
pism. Verumtamen utrinque declarantur, Deum 
non fecisse creandi initium, cum aliquando fuerit tu 
otio *. 

De animarum praexistentia , ex primo libro 
Peri archon. 

Ex propria culpa minime sibi vigilanter attenden- 
tium (iuut citius aut serius delapsiones, idque vel ad 
longiora tempora, vel ad breviora; quod judicium 
divinum propter hanc causam bonis aut malis unius- 
cujusque molionibus dignam coimmensuret retribu- 
tionem. Hic quidem in futura mundi dispositione ha- 
bebit ordinem angelicum, aut virtutem principatus, 


B aut potestatem in aliquos, aut thronum regno subdi- 


torum, aut dominationem in servos. Qui vero non 
multum exciderunt, habebunt, quam diximus, ceco- 
nomjam, et adjjumentutn. Atque ita. ut plurimum ex 
iis qui sunt sub principatibus, et potestatibus, et 
thronis et dominationibus, forte etiam aliquando 
loco ipsorum constituetur genus humanum uno in 
mundo. 

Ex eodem libro : Quod si demones mutentur in melius, 

naturam aliquando complebunt humanam. 

Puto autem posse ex iis qui subditi sunt pejoribu ', 
principatibus et potestatibus, mundique rectoribus 
per singulos mundos, aut mentes alicujus mundi ci- 
tius beneflcium accipientes, volentesque in posterum 
ab ipsis mutari, complere aliquando genus huma- 
Qum. 


De eo qui desuper factus est in corpus delapsu. 


Jta cum mundus ex summa constet varietate, tan- 
tamque ratione utentium contineat differeutiam, quid 
aliud dicendum est fuisse cause ut subsistat, quam 
varios delabendi modos edrum qui non similiter de- 
fluunt ab unitate ? Et aquaticam nonnunquam anima 
eligit vitam. 

Ez secundo Peri archon libro. 


Anima defluens a bono, et vergens ad nequitiam, 
diutiusque ipsam amplectens, nisi se ab. insipientia 
reducat, transit ad jumenta, atque ob pravitatem 
effertur. Et paulo post : Eligitque ut brutescaf, vitam 
etiam, uL ita dicam, aquatilem. Et forte pro merito 
majoris ad. vitiositatem prolapsionis induit corpora 
aquatica talis bruti animalis. 


Ex eodem libro : Quod erit per[ecta corporwn depo- 


sitio. 
Quod si subjecta Christo tandem subjicientur et 
Deo, corpora deponentur ab omnibus (1 Cor. xv): 


arbitrorque futuram tune in non ens resolutionem ; 
natura corporum rursus inceptiura, si ratione uten- 
tia iterum descendant. 


Ex tertio ejusdem tractatus libro, de eodem. 


Cum Deus dicatur fleri omnia iu omnibus (Ibidem); 


* Quasi aliacuando | [ucr.t 0:ios4s Vide l'agan. Gaudentiu:n cap. 95. 


—— nm P 





?95 


δικαιον, καὶ τὰ ὁπωσοῦν ἀναφνόμενα τῇ ὀρθοδόξῳ πίστει A 
ἐναντία καταχρίνεσθαι. 

Ἐπεὶ τοίνυν διέγνωσται ἡμῖν, ὥς τις tv Ἱεροσολύμοις 
εἰσὶ μοναχοὶ δήπονθεν, Πυθαγόρα, χαὶ Πλάτωνι, x«i 
Ὡρεγένει τῷ ᾿Αδαμαντί»., καὶ τῇ τούτων δυσσεδεΐ « καὶ 
πλάνῃ χαιτακολουθοῦντες, καὶ διδάσχοντες " δεῖν ὠύήθημεν 
φροντίδα καὶ ζήτησιν πιιήσασθκι περὶ τούτων, ἵνα μὴ 
τέλεον διὰ τῆς Ἑλληνιχῆς καὶ Μανιχα χῆς ἀπάτης αὐτῶν 
πολλοὺς ἀπολέσωσι. Λέγουσι γάρ. ἵνα ἐκ τῶν πολλῶν 
ὀλέγα μνημονεύσωμεν, ὅτι vótc ἦδαν δέχα παντὸς ἀριθμοῦ 
τε καὶ ὀνόματος, ὡς ἑνάδα πάντων εἶναε τῶν λογικῶν τῇ 
«ταυτότητε τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας, καὶ τῇ δυνάμει τῇ 
πρὸς τὸν Θεὸν λόγον ἑνώσει τε xol γνώσει. καὶ ὡς κόρον 
αὐτῶν λαμδανόντων τῆς θείας ἀγάπης καὶ θεωρίας κατὰ 
ἀνοδλρογίαν. ἐπὶ τὸ χεῖρον τῆς ἑχάστου τροπῶς λιπτομε- 
βίέστερα, à καὶ παχύτερα σώματα ἀμφιάσασθαι, καὶ ὀνό- 
μάτα χληρώσασθαι, κἀντεῦθεν τὰς οὐρανίους καὶ λει- 
τουργιχὰς ὑποστῆναι δυνάμεις. ᾿Αλλὰ μὲν χαὶ ἥλιον, xol 
σελήνην, καὶ τοὺς &ecép: c, καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν λο- 
“ικῶν ἑνάδος ὄντα, ἐκ τῆς ἐπὶ τὰ χείρω τροπῆς τοῦτο 
γεγονίναι, ὅπερ εἰσί. Τὰ δὲ ἐπὶ πλεῖον τῆς θείας ἀγάπης 
ἀποψυγέντα 2oyix& , ψνχὰς ὀνομασθῆνκι, καὶ σώμασι 
παχντέροις τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς ἐμδληθῆναι. Τὰ δὲ ἐπὶ τὸ 
ἄχρον τῆς χαχίας Om αχότα, ψυχροῖς καὶ ζοφεροῖς ἐν- 
δεθῆναι σώμασι, x«l δαίμονας ὀνομασθῆνσι γενόμενα. Καὶ 
ὅτι ἐξ ἀγγελικῆς μὲν καταστάσιως ψνχιχὴ γίνεται χα- 
τάστασις, ἐχ δὲ τῷ; ψνχικῆς δαιμονυύδης τε xal. ἀνθρω- 
πίνη. Ἕνα δὲ μόνον νοῦν ἐκ πάσης τῆς ἑνάδος τῶν λογε 
χῶν ἀκλόνητον μεῖναι καὶ ἀκίνητον τῆς θείας ἀγάπης xal 
θεωρίας. ὃς καὶ Χριστὸς βασϑεὺς Θεὸς vei ἄνθρωπος, 
σεγονέναι. καὶ ὅτι παντελός ἐστι τῶν σωμάτων ἀναίρεσις, (C) 
αὐτοῦ τοῦ χυρίον πρώτου ἀποτιθεμένον τὸ ἔδιον σῶμα, 
xai τῶν λοιπῶν ἁπάντων᾽ καὶ ὅτι ἀναχομίζονται πάλιν 
ἅπαντες εἰς τὴν αὐτὴν ἑνάδα, γαὶ γίνονται vote, καθὰ 
xz ἐν ἡ προὐπάρξει ἐτύγχανον’ ἀποχαθισταμένον δηλον- 
ὁτι xai αὐτοῦ τοῦ διαδόλου x«l τῶν λοιπῶν δαιμόνων εἰς 
τὴν αὐτὴν ἑνάδα, x«l τῶν ἀσεξῶν xal ἀγέων ἀνθρώπων 
μετὰ τῶν θείων καὶ (top pev ἀνδρῶν, καὶ τῶν οὐρανίων 
δυνάμεων, xal τὴν αὐτὴν ἐξόντων ἕνωσιν πρὸς τὸν Θεὸν, 
ὁποίαν ἔχει χαὶ ὁ Χριστὸς, χαθὼς xal προὐπῆρχον. ὡς 
μηδεμίαν εἶναι διαφορὰν τῷ Χριστῷ πρὸς τὰ λοιπὰ λογικὰ 
παντελῶς, 0.1£ τῇ οὐσίᾳ, οὔτε τῇ γνώσει, οἵτε τῇ δυνά- 
ptt, οὔτε τῇ ἐνεργείᾳ. 'O γάρ τοι Πυθαγόρας ἀρχὴν τῶν 
πάντων ἔγησεν εἶναι τὴν μανάδα. Kal πάλ Πυθαγόρας 
καὶ Πλάτων δῆμόν τινα ψυχῶν ἀσωμάτων εἰπόντες, xal 
τὰ; ἁμαρτάδι τινε κεριπεσούσας, τιμωρίας χάριν εἰς ἢ 
σώματα γαταπέμπεσθαι λέγουσιν. Ὅθεν ὁ Πλάτων δέμας 
τὸ σῶμα, καὶ σῆμα ἐκάλεσεν, ὡς οἱονεὶ τῆς qv χῆς ἕν 
τούτῳ δεδεμένης καὶ τεθαμμένης. Εἴτα περὶ τῆς ἐσομέ- 
vut Ἀείσεως καὶ ἀνταποδύσεως τῶν ψυχῶν αὖθις φησίν" 
«Ἢ μὲν παιδεραστήσαντος, καὶ [ἀδύλως} καχῶς βιώσαντος 
μετὰ 9. ocogiag ψνχὴ τρίτη περιόδῳ τῷ χιλιετεῖ ἐᾶται 
κολασθῆναι, xl οὕτω πτερωθεῖσα τῷ τρισχιλ'οστῷ ἔτει 
ἐχδάλλεται καὶ ἀπέρχεται. Αἱ δὲ ἄλλαι ὁπόταν τόνδε τὸν 
βίον τελέσωσιν, αἱ μὲν εἰς τὰ ὑπὸ γῆς διχχιωτήρια ἐλ- 
θοῦσαι δίκην μα καὶ λόγον τίσουσιν, αἱ δὲ εἰς οὐράνιΐν 
τινα τόπον χουφιτθεῖσαι ὑπὸ τῆς δίχης διάξουσιν ἀξίως, 
καθὼς ἐδίωσαν. ? Οὗ τὴν ἀτοπίαν τοῦ λόγον καταμαθεῖν 


* Ρ]αίο in Phaiedro, post tria annorum millia 


VIGLIUS PAPA. 


291 
par est et cà qux quocunque modo contra ortlio- 
doxam fidem enascuntur, condeinnare. 

Cum ergo compertum habeamus, esse llierosol ymis 
quosdam nimirum monachos qui Pythagor:e, Plato- 
Bis Origenisque Adamantii impios errores sectentur 
ac doceant ; existimavimus curam et inquisitionem da 
ijs adliibendam, ne ii tandem paganicis et Manichai- 
cis suis imposturis multos per:ant. Dicunt enim ( ut 
de multis pauca commemoremusy.mentes fuisse pror- 
sus et numeri et nominis expertes ; omniaque ratio- 
nalia unum esse identilate substantie et operationis, 
et virtute apud Deum Verbum per uuitionem et co- 
gniliopem. Mas vero mentes , ubi susceperint juxta 
uniuscujusque captum satietatem divine dilectionis 
et eontemplationis, per mutationem ipsarum 'in de- 


p terius, vel crassiora, vel tenuiora corpora induere et 


nomina sortiri, ac inde ceelestes et adminisitras sub- 
stitisse virtutes. Imo et solein, et lunam, et stellas, ut 
pote que et ipsa in rationabilium unitate simt, ex 
mutatione in deterius facta, hoc eese coepisse qued 
sunt. Es vero rationabilia,. in quibus magis Dei amor 
refrixerit, ψυχάς, hoc est animas nuneupari, et 
crassioribus, qualia nostra sunt corpora, immitti. 
Qu:e autem ad extremum perversitstis venerint , ea 
frigidis ac ealiginosis inseri eorporibus, et dxemoeeg 
fieri et nuncupari ; ac proinde ex angelico quidem 
statu fleri animaleu, ex animali vero d:emoniacum 
et humanum. Unam autem duntaxat mentem, ex tota 
unitate rationaliun, imperturbatam perstitisse, el 
immotam a dilectione divina et contemplatione, cam- 
que fuisse Christum regem, Deum et hominem. Affir- 
mant eliam, corpora penitus interire : ipso Dominu 
primum , deihide reliquis omnibus suum corpus abji - 
cientibus : et quod rursum omnes redeuntes ad ipsam 
veritatem, mentes flunt juxta illud esse quod prius 
habebant : ac videlicet ipsum etiani diabolüm resti- 
tuendum esse, et reliquos d:emones in ipsam unita- 
tem, atque impios et nefarios homines una cum di- 


'vinis ac Deo plenis viris, cclestibusque virtutibus , 


eodemque modo, quo et Christus, cum Deo esso 
uniendos, sicuti ct prius unii erant, atque adeo Chri- 
stum plane nihil a reliquis ratione przditis differre, 
neque substantia, neque cognitione, neque virtute, 
neque operatione. Pythagoras etenim principium 
omnium rerum unitatem esse dixit, et rursum P ytha- 
goras et Plato multitudinem quamdam animarum in- 
corporearum esse dicentes, dicunt etiam, quod si in 
peccatum aliquod inciderint , in poenam demittuntur 
in corpora. Quocirca Plato corpus appellavit δέμας 
(hoc est vinculum), et σῆμα (hoc est sepulcerum), eo 
quod anima in ipso corpore quasi vincta et. sepulta 
sit ; deinde de futuro judicio et retributione anima- 
rum rursus inquit:«Anima illius qui una cum sapien- 
tix: studio puerorum amore et flagitiosa vita se pol- 
luit, per tres millenarias circuitiones poenas luet : 
el sic recuperatis alis post annorum millia ^ educi- 
tur et abit : reliqu:e vero cum ex hac vita discesse- 
rint, alie quidem sub terra in judicii locum delatse 


991 JUSTINIANI LIB. ADV. ORIGENEM. 904 
πιπονθέναι, οὕτω χἀχεῖ τὸ παραπλήσιον διδόντες γί- A est ; ita ibi quoque simile fleri concedentes, et reliqua 


νεσθαι xal τὰ t5; ξως * τῆ; συντελεία; τοῦ παντὸ; αἰῶ- 
γος, οὐ φοθηθησόμεθα. 
Ἐχ τοῦ αὐτοῦ λόγον. - 

τίς νοῦν ἔχων ὁρίσεται πρώτην χαὲ δευτέραν καὶ τρέτην 
ἡμέραν, ἑσπέραν τε xol πρωΐαν χωρὶς ἡλίου γεγονῖναι, 
καὶ σελήνης, καὶ ἀστέρων; 

Τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων, καὶ πᾶσι δήλων γεν6- 
μένων τῶν παρὰ 'Üprytvoug εἰρημένων βλασφημιῶν, προσή- 
x&t τὸν ἐπ᾿ αὐτῷ ἀναθεμακτισμὸν οὕτως γίνεσθαι. - 

Εἴ τις λέγει ἢ ἔχει, προὐπάρχειν τὰς τῶν ἀνθρώπων 
ψυχὰς, οἷα πρώον νόας οὔσας καὶ ἁγίας δυνάμεις, κόρον 
δὲ λαδούσας τῆς θείας θεωρίας, καὶ πρὸς τὸ χεῖρον τρα- 
πείσας, καὶ διὰ τοῦτο ἀποψυγείσας μὲν τῆς τοῦ Θεοῦ 
ἀγάπης, ἐντεῦθεν δὲ γωχὰς ὀνομασθείσας, καὶ τιμωρίας 
χάρω εἰς σώματα καταπεμφθείσας, ἀνάθεμα. 

Εἴ τις λέγει ἡ ἔχει τὸν τοῦ χυρίου ψυχὴν προῦπάρ- 
2,50 , καὶ ἠνωμένην γεγενῷσθαι τῷ Θεῷ λόγῳ πρὸ τῆς ix 
stap6évou σαρχώστώς ct, x&l γεννώσεως, ἀνάθεμα ἔστω. 

Ei Tu λέγει ἃ ἔχει, πρῶτον πιπλάσθοιι τὸ σῶμα τοῦ 
xupiou ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ μήτρχ τῆς ἀγίας παρ- 
θένου, xai μετὰ ταῦτα ἐνωθῆναι αὐτῷ τὸν Θεὸν 2070), xal 
vx» ψυχὴν ὡς προύπάρδϊασαν, ἀνάθεμα ἔστω. 

EC τις λέγει à ἔχει, πᾶσι τοῖς ἐπουρανίοις τάγμασιν 
b ομοιωθῆνοιι τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, γενόμενον τοῖς Χερουδὶμ 
Χερουδὲμ, καὶ τοῖς Σεραφὶμ Σεραφὶμ, καὶ πάσαις; 
ἀπλῶς ταῖς ἄνω δυνάμεσιν ἐξομοιωθένται, ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις λέγει ἡ ἔχει, ἐν τῇ ἀναστάσει σφαιροειδῆ τὰ C 


τῶν ἀνθρώπων ἐγείρεσθαι σώματα,, xal οὐχ ὁμολογεῖ ὁρ- 
Giove ἡμᾶς ἐγείρεσθαι, ἀνάθεμα ἔστω. 

δ τις λέγει οὐρανὸν nal ἥλιον xal σελήνην, καὶ ἀστέρας 
καὶ ὕδατα τὰ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν ἐμψύχους xal [λο- 
γιχὰς, ut bene observavit. Paganinus Gaudentius | 
ὑλιχὰς εἶναί τινας δυνάμεις, ἀνάθεμα docu. 

Εἴ τις λέγει ἢ ἔχει, ὅτι ὁ δεσπότης Χριστὸς ἐν τῷ 
μῶλοντι αἰῶνι στανρωθήσεται ὑπὲρ δαιμόνων, καθὰ καὶ 
ὑπὲρ ἀνθρώπων, ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴ τις λέγει ἢ ἔχει, ἡ πεπερυσμένην εἶναι τὸν τοῦ 
Θεοῦ δύναμιν, xai [leg. 2] τοσαῦτα αὐτὸν δομιονργῆσαι, 
ὅσον κεριδράξασθαι, ἀνάθεμα ἔστω... 

Εἴ τις λέγει à ἔχει, πρόσκαιρον εἶναι τὸν τῶν δαιμό- 
γων xal ἀσεδῶν ἀνθρώπων χόλασιν, x«l τέλος κατά τινα 
χρόνον αὐτὴν ἕξειν. ἤγουν ἀποχατάστασιν γενέσθαι δαι- 
μόνων, à ἀσεθῶν ἀνθρώπων, ἀνάθεμα ἔστω. 


᾿Ανάθεμα καὶ Ωριγίνει τῷ καὶ ᾿Αδαμαντίῳ τῷ ταῦτα 
ἐχθεμένῳ μετὰ τῶν μνσαρῶν αὐτοῦ χαὶ ἐπιχαταράτων 
ἐναγῶντεδ' γμάτων, xod παντὲ προσώπῳ φρονοῦντι ταῦτα, 
ἡ ἐχδικοῦντι, ἢ [χατὰ τινα τρόπον] κατά τι παντελῶς ἐν 
οἱωδήποτε χρόνῳ τούτων ἀντιποιεῖσθαι τολμῶντι. 


Γράμμα τοῦ βασιλέως Ἰουστινιανοῦ πρὸς τὴν ἁγίαν σύν- 
ade» περὶ 'Dpcyévouc, καὶ τῶν ὁμοφρόνων αὐτοῦ. 

Σκουδὴ γέγονεν ἡμῖν xal ἔστιν, ἀτάραχον τὴν ἁγίαν 

τοῦ Θεοῦ x«l ἀποστολικὴν ἐχχλησίαν διαφυλάττεσθαι, ὡς 


* Sunt qui hic legi velint, ἐπὶ τῆς συντελείας : sed 
nibil nutandum. HanbutNUS. 


usque ad totius seculi consummationem nihil formi- 
dabimus. 


Ex eodem libro. 


Quis sana mente statuat primum, et secundum, et 
Wertium diem, vespereque et mane fuisse sine sole, 
luna, et stellis? 

His igitur ita se habentibus, factisque omnibus 
palam Origenis blasphemiis, anathematismum iu 
ipsam sic Seri convenit. 

l. Si quis dicit aut sentit. prxexistere hominum 
animas, ut pote qua antea mentes fuerint et sanctse 


. virtutes, salietatemque cepisse divine contemplatio- 


uis, et in deterius conversas esee, atque ideirco re- 
frixisso ἃ Dei charitate, et inde ψυχάς Grace, id est 
animas esse nuncupatas, demissasque esse in corpora 
supplicii causa : anathema sit. 

JJ. Sí quis dieit aut sentit Domini animam prius 
exstitisse, atque unitem fuisse Deo Verbo ante incat- 
RRtionem et generationem ex Virgine : anathema sit. 

lll. Si quis dicit aut sentit primum eonformatum 
esse eorpus Domini nostri Jesu Christi in utero beate 
Virginis, ac postea unitum ei esse Deum Verbum, 
€t animam, et pote qui ante fuisscl : anathema sit. 

IV. Si quis dicit aut sentit omnibus celestibus or- 
dinibus assimilatum esse Deum Verbum, cberubim- 
que factum esse ipsis cherabim, et seraphim ipsis 
serapbim, ac omnibus plane supernis virtutibus simi- 
len 6846 factum : anathema sit. 

V. Si quis dicit aut sentit, in resurrectione eorpora 
hominum orbiculata suscitari, nee confitetur nos 
8uscitari reetos : anathema sit. 

Vl. Si quis dicit ccelum, et solem, et lunam, et 
stellas, et aquas qua» super coelos eunt, animatas et 
materiales [ratione przditas] esse quasJam virtutes : 
ánathema sit. 

VII. Si quis dicit aut sentit Dominum Christum iu 


faturo seculo erucillxum iri pro d:emonibus, sieuti et . 


pro hominibus : anathema sit. 

ΥΗΙ. Si quis dicit aut sentit, vel initam esse Dol 
potestatem , vel eum tanta fecissq, quanta compre- 
hendere potuit : anathema sit. 

IX. Si quis dicit aut sentit, ad tempus esse diemo- 
num et impiorum hominum supplicium, ejusque finem 
aliquando futurum,sive restitetionem et rediutegratio- 
nem fore demonum aut impiorum bominum : ana- 
thema sd. 

Ánathema et Origeni, qui et Adamanhus, qui hrec 
exposuit uaa eum nefaria atque exsecrabili scelesta- 
que ejus doctrina, et euivis qui ea sentiat, aut de- 
fendat , aut ullo modo prersue quoctnque tempore 
tueri presumat. 


^ Littere Jusüniani imperatoris ad sanctam synodum 
C.P". de Ürigene el sectatoribus ejus. 


Studium nostrum fuit et est, sanctam Dei et apo- 
stolicam Ecclesiam a turbis securam custodire, preut 


^ Pertinent hz litter:e ad synodum a Menna cele- 
bratam cir, an. Ch. 512. 


- 








327] 


VIGILIUS PAPA. 


998 


qot» καὶ οὐτίαν καὶ δύναμιν v. l ἐξονσίαν ἐν τρισὶν ὑπο- A unam deltatem, sive naturam ct substantiam et vir- 


στάσεσιν, ἦτοι προσώποις δοξάξοντες., εἷς ἃ βεδαπτὶσ- 
μεθα, εἰς ἃ πεπιστεύκαυεν, xal οἷς συντετάγμεθα, τὰς 
μὲν ἰδιότητας χωρίζοντες, ἑνοῦντες δὲ τὴν θεότητα. Mo- 
νάδα γὰρ ἐν τριάδι, καὶ τριάδα ἐν μονάδι προσκχυνο μὲν, 
παράδοξον ἔχονσαν τὴν διαίρεσιν καὶ τὴν E eni μονάδα 
μὲν κατὰ τὸν τῆς οὐσίας ἤγουν θείτητος λόγον " τριάδα δὲ 
κατὰ τὰς ἰδιότητας ἤγουν ὑποστάσεις, x cot πρόσωπα" 
διαιρεῖται γὰρ ἀδιαιρέτως, ty οὕτως εἴπωμεν, καὶ συν- 
ἀπτιται διηρημένως, ἕν γὰρ ἐν τρισὶν 4 θεότης, καὶ τὰ 
τρία ἕν, ἐν οἷς ἡ θεότης" ἢ τόγε ἀκρεδέστερον εἰπεῖν, ἃ ἡ 
θεότης, Θεὸν ἔχαστον, ἀν θεωρῆται μόνον τοῦ νοῦ χωρὶς 
(ovrog τὰ ἀχώριστα. Θεὸν τὰ τῤία μετ᾽ ἀλλήλων voo^pava 
té ταντῷ τῆς (Lo. δυνάμεω;] κινήσεως xai τῆς φύσεως * 
ἐπειδὴ χρή xai τὸν ἕνα Θεὸν ὁμολογεῖν, καὶ τὰς τρεῖς 


tutem et potestatem in tribus subsistentiis sive per- 
setis adorantes, in quibus baptizati sumus, in quas 
eredimus, in quibus confessionem dedimus, proprie- 
tates quidem separantes, deitatem autem unientes. 
Unitatem enim in Trinitate, et Trinitatem in unitate 
aderanmus, mirabilem habentem et divisionem et uni- 
tionem ; maitatem quidem, secundum rationem sub- 
stante seu deiiatis ; Trinitatem autem, secandum 
preprietetes, vel subeistentias, sive personas. Divi- 
ditur enim sine divisiene (ut sie dienmus) et conjun- 
gitur divise. Unum enim est deitas in tribus, et tria 
unum, in quibus deitas est : aut (ut subtilius «dica- 
mus) ipsa tria est deitas, qu: (ria Deus Pater, Deus 
Filius, Deus Spiritus sanctus, cum unaquaque per- 


ὑποστάσεις χηρύττειν, ἥγονν τρία πρόσωπα; xai ἑκάστην p sena solum intelligitur, menteseparante inseparabilia, 


μετὰ τῆς ἰδιότητος. καὶ οὔτε τὸν ἕνωσιν [ἴσ ὁμολογοῦντες) 
σύγχυσιν ἐργαζόμεθα κατὰ Ξαβδέώλων, ἐν πρόαωπον τριώ- 
vup^y λόγοντα τὴν τριάδα, τὸν αὐτὸν πατέρα, καὶ viov, 
καὶ ἅγιον πνεῦμα, οὔτε διαεροῦντες [ἴσ. τὰς ἐδιότητας 
ἀλλοτριοῦμεν τῆς τοῦ Θεοῦ πατρὸς οὐσίας τὸν υἱὸν, xal 
τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, κατὰ τὴν ᾿Αρείου μανίαν, εἰς τρεῖς 
διαφόρους οὐσίας κατατέμνοντες τὴν θεότητα. Εἷς τοίνυν 
Θεὸς ὁ πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα᾽ καὶ εἷς νὸς μονογενής, 
δι᾽ οὗ τὰ πάντα" καὶ ἕν πιεῦμα ἅγιον, ἐν ᾧ τὰ πόντα. 


et tria unus Deus, cum simal intelliguntur propter 
eamdem virilem esmdemque naturam : quoniam 
opertet. et unum Deum confiteri, et tres subsisten- 
tias predicare, seu (res personae , et unamquamque 
cum eua proprietate. Et wnitatem confitentes, con- 
fusionem non facimus secundum Sabelliom, dicen* 
tem, Trinitatem wnam esse personam trinomium 
[trinonymum] eumdem Petrem, et Filium, et Spiri- 
tum sanctam : nec dividentos proprietates, aliepamus 
ἃ Dei Patris substastia Filium et Spiritum sanctum, 


secundum Arii furorem, in tres diversas naturas incidentes deitatem. Unus igitur Deus Pater, ex 4:0 
oinnia : et unus unigenitus Filius, per quem omnia : et unus Spiritus sanctus, in quo omnia. 


Ὁμολογοῦμεν δὲ αὐτὸν τὸν μυναγενῇῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ, C; Confitemur autem ipsum unigenitum Filium Dei, 


Θεὸν λόγον, τὸν πρὸ αἰώνων xol ἀχρόνως ix τοῦ mop ς 
γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν δι᾽ 
ἡμᾶς, καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν 
οὐρανῶν, xxi σαρκωθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίον, xal τῆς 
ἁγίας ἐνδόξον θεοτόκου, καὶ ἀεικαρθένον Μαρίας, xal 
qoom Eva. iE αὐτῆς, ὃς ἐστι χύριος Ἰησοῦς Χριστὰς εἷς 
τῆς ἁγίας τριάδος, ὁμοούαιος τῷ θεῷ χαὶ πατρὶ xac& τὴν 
θεότητα, wal ἑμοσύσιος Sai, ὁ αὐτὸς κατὰ οἷν ἀνθρωπό- 
«ura, παθητὸς σαρκὶ, ἀπαθὴς ὃ αὐτὸς θεστητι. Οὔτε γὰρ 
ἕτερός τὶς ἐστι παρὰ τὸν Θεὸν λύγον ὁ τὸ πάθος χαὶ τὸν 
θάνατον ἀναδεδεγμένος * ἀλλ᾽ αὐτὸς ὃ ἀπαθὴς καὶ ἀΐδιος 
τοῦ Θεοῦ λόγος γεννήσεως σαρχὸς ἀνθρωπίνης ἀνασχόμε- 
νος, τὰ κάντα πεπλήρωκε. Διὸ οὐκ ἄλλον t0» Θχὸν λόγον 
τὸν θαυματουργήσαντα, καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν τὸν πα 


. Deum Verbum, aute szcula et sine tempore ex Pate 


natum, non factum , in ultimis diebus propter nos et 
propter aestram salutem descendisse de calis, et in- 
Carnatum esse ex Spiritu sancto, et sancta gloriosa 
Dei Genitriee semper virgine Maria, et natum ex ipsa, 
qui est Dominus Jesus Christas, unus de sancta Tri- 
nitate, consubstantialis Deo Patri secundum deita- 


Aem, et eonsubsiantialis nobis idem ipse secumdum 
humanitatem, passibilis carne, inipassibilis idem ipse 


deitate. Non enim alios quidam est przter Deum 
Verbum, qui passionein et mortem suscepit : sed 
ipse impassibilis et sempiternus Deus Verbum gene- 
rationem carnis human sustinere dignatus, implevit 
omnia. Idee non alium Deum Verbum esse qni mirá- 


ϑόντα ἐπιστάμεθα" ἀλλ᾽ ἕνα val τὸν αὐτὸν κύριον ἡμῶν D cula operatus ost, et alium Christum qui passus est, 


Ἴησοῦν Χριστὸν τὸν τοῦ O:00 λόγον σαρχωθέντα, καὶ 

ἐνανθρωπήσαντα, καὶ τοῦ αὐτοῦ τά τε θαύματα, καὶ τὰ 

πάθη, ἅπερ ἑχονσίως ὑπέμεινε σαρκὶ, ὁμολογοῦμεν" οὔτε 

zo ἄνθρωπός τις ὑπὲρ ἡμῶν ἑαυτὸν δέδωχεν, ἀλλ᾽ αὐτὸς 

ὁ Θειὸς λόγος τὸ ἴδιον σῶμα δέδωνεν ὑπὲρ ὑμῶν, ἵνα μὸ 

εἰς ἄνθρωπον ἡ πίστις καὶ ἡ Orig ἡμῶν ἧ, ἀλλ᾽ εἰς αὐτὸν 

τὸν Θεὸν λόγον τὴν ἡμετέραν πίστιν ἔχωμεν. καὶ Θεὸν 

τοίνυν αὐτὴν ὁμολογοῦντες οὐχ ἀθετοῦμεν τὸ εἶναι αὐτὸν 

χαὶ ἄνϑρωπον' xai ἄνθρωπον λέγοντες αὐτὸν, οὐχ ἀρνού- 

μεία τὸ εἶναι αὐτὸν χαὶ Θεόν. El γὰρ &10g μένον ἦν, πῶς 

ἔπασχε; πῶς dewewpovte x«i ἀπέθνησχεν; ἀλλότρια 

γὰρ ταῦτα Θεοῦ. Εἰ δὲ ἄνθρωπος μόνον, πῶς διὰ τοῦ πά- 
Dove ἐνίκα; πῶς ἔσωξε; πῶς ἐξωοποίει; ταῦτα γὰρ ὑπὲρ 
-vgonoy ἦν. Νῦν δὲ ὁ αὐτὸς πάσχει, καὶ σώζει, καὶ διὰ 
τοῦ πάθους νικά, ὁ αὐτὸς Θεὸς. ὁ αὐτὸς ἄνθῥωπος τὸ συν- 


cognoscimus : sed unum eumdemque Dominum no- 
strum Jesum Christum, Dei Verbum incarnatum , et 
hominem factum, et ejusdem ipsius miracula et pas- 
siones, quas carne voluntarie sustinuit, confitemur. 
Non enim homo aliquis pro nobis semetipsum dedit, 
sed ipse Deus Verbum smum corpus pro nobis dedit, 
ne in hominem fides et spes nostra sit, sed in ipsum 
Deum Verbum nostram fidem habeamus. Et Deum 
igitur eum cotfitentes, non abnegamus ipsum esse 
et homineni : et hominem dicentes eum, hon abne- 
gsmus iptum esse οἱ Deum. .Si anim Deus £antum- 
modo esset, quomedo patiebatar ! quomodo erucifige- 
batur et moriebatur? Aliena enim ista sunt Deo. Sin 
autem homo solum, quomedo per passionem vince- 
bat ? quemodo salvos faeiebat? Quemode vivificabat. 


i] 


£15 


JUS T INIANI CONFESSIO RECTE FIDEI. 


236 


ἐάδιον. Ti; γὰρ αὐτὸν ἐδίδαξε τὰς τῶν ἐτῶν περιόδους x«l A poenas simul et rationem dabunt : alix in. coelestem 


χελιάδας; καὶ ὅτι χιλίων διεληλυθύτων ἐτῶν, τότε τῶν 
ψυχῶν ἑκάστη εἰς tv ἴδιον τόπον ἀπέρχεται; τὰ δὲ με- 
ταξὺ τούτων οὐδὲ τοῖς ἄγαν ἀσελγεστάτοις ἥρμοττε λέ- 
γεῖν., μή τοιγε φιλοσόφῳ τοιούτῳ. Τοῖς γὰρ τὴν ἀκραιφνῆ 
πολιτείαν χατωρθωχόσι, τοὺς ἀχολίστου; xl παιδε- 
ραστὰς συνέζευξε, xal τούτους χἀχείνους τῶν αὐτῶν 
ἔφησεν ἀπολαύσεσθαι. Πυθαγόρα; τοίνυν, καὶ Πλίτων, 
καὶ Πλωτῖνος, καὶ oi τῆς ἐκείνων συμμορίας, ἀθανάτους 
εἶναι τὰς ψυχὰς συνομηλογέσαντες, προὐπάρχειν ταύτας 
ἔφησαν τῶν σωμάτων, xai δῆμον εἶναι ψυχῶν, καὶ τὰς 
πλομμελούσας εἰς σώματα καταπίπτειν, ὡς ἔφην. Kod 
τοὺς μὲν πικροὺς εἰς πονηροὺς [ἴσ. ὀχνηροὺς, εἰς ὄνους], 
τοὺς δὲ ἀρκαχτιχοὺς εἰς λύχονς, τοὺς δὲ δολεροὺς εἰς 
ἀλώπεχας,, τοὺς δὲ θηλ. μανεῖς εἰς ἵππονς. Ἢ δὲ ἐχχλησίχ 
τοῖς θείοις ἑπομένη λόγοις, φάσχει τὴν yvoxàv συνδη- 
μιεουργηθᾶναι τῷ σώματι, καὶ o2 τὸ μὲν πρότερον, τὸ δὲ 
ὕστερον xxvà τὶν Ílpeyévoug φρενολάἠειαν. Διὰ ταῦτα 


γοῦν τὰ πονηρὰ καὶ ὀλέθρια δόγματα, μᾶλλον δὲ ληρι- 


ψΨατα, προϊρέπεμεν τοὺς ἁσιωτάτους ὑμᾶς, εἰς ἐν συνηγ- 


μένους, ἐπεμελῶς ἐντυχεῖν τῷ ὑποτεταγμένη ἐχθέσει, καὶ 

ἕχαστον τῶν a: τοῦ χεφαλαίων χαταχρῖναὶ τε, x«l ἀναθε- 

μυτίσαι μετὰ τοῦ δνασεξοῦς ᾿Ωριγένους xol πάντων τῶν 
1 - , A , 4 

τὰ τοιαῦτα φρονούντων, ᾧ φρονησύντων εἰς τέλος. 


quemdam locum per judicium οἸαία», felicitate fruen- 
tur pro vit; meritis.» Est autem in promptu hujus 
sententix absurditatem perspicere. Quis enim eum do- 
cuit millenarias istas annorum conversiones, et quod 
post millium annorum decursum ^ unaqu:xque anima 
ad suum perveniat locum? Quz vero his interserit, ne 
a procacibus ipsis, quamvis libidinosis, congruum esset 
dici, nedum a tali ac tanto philosopho : quippe eos 
qui vitam puritate plenam ad extremum usque duxe- 
runt, cum intemperantibus et puerorum amatoribus 
conjunxit, eisdem bonis utrosque frui dixit. Pythago- 
ras ergo, et Plato, et Plotinus, aliique hórum secta- 
tores, qui unieo consensu animas immortales esse 
fatentur , eas:corporibus priores affirmant, et essa 


D quamdam animarum multitudinem, ei qux» delin- 


quunt, in corpora demitti, ut dixi, et pigrorum qui- 
dem animas abire in asinos, rapacium vero in lupos, 
dolosorum in vulpes, mulierum amore fruentium in 
equos. Sed Ecclesia divinis astipulans Scripturis, 
Animam una cum corpore creatam aflirmat , non al- 
terum altero prius, ut vecordi Origeni visum est. 
Propter has igitur nefarias et perniciosas opiniones, 
imo potius nugas, vos-hortamur, o sanctissimi Patres, 


αἱ in unum collecti, subjectam expositionem diligenter perlegatis, et singula ejus capita damnelis, et 
sRathematizeiis una eum Origene omnes qui idem sentiunt, aut sentient ad finem. 


5 l'L.to, post trium millium annorum decursum. 


- 





ἃ CONFESSIO RECT/E FIDEI 
JUSTINIANI IMPERATORIS 
 ADVERSUS TRIA CAPITULA. 





Ἐν àv ματι Θιοῦ καὶ πατρὸς, x«l τοῦ μονογενοῦς αὐτοῦ 
υἱοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ χυρίου ὑμῶν, χαὶ τοῦ ἀγίον 
πνεύματος. ᾿Αυτοχράτωρ Καῖσαρ Φιόχριστος ἴουστι- 
γιανὸς, M Γοτθιχὸς, Φραγκιχος, Γερμανιχος, 
᾿Αντικπὸς, A ικὸς, Οὐανδαλιχὸς, 'Αφρικανὶς, εὐσεδὴς, 
εὐτυχὴς, ἔνδοξος; νικητής, τροπαιοῦ yos, ἀεισέδαστος, 
Αὔγουστος. ἅπαντι τῷ πληρώματι τῆς καθολιχῶς x«l 
ἀποστολιχῆς ἐχχλησίας. 

Εἰδότες ὡς οὐδὲν οὕτω θεραπ:ύει τὸν φιλάνθρωπον 
Θεόν, ὡς τὸ ἕν xal τὸ αὐτὸ φρονεῖν πάντας τοὺς Χριστια- 
νοὺς πειὶ τὴν ὀρθὴν καὶ ἀμώμητον πίστιν, καὶ μὴ εἶναι 
σχίσματα ἐν τῇ yix. τοῦ θεοῦ ἐχχλησίᾳ " ἀναγκαῖον ἡγη- 
σάωεθα πᾶσαν πρόγασιν ἀναιροῦντες τοῖς σκχανδαλιζο- 
μένοις, ἡ σκανδαλίξζουσι τὴν τῆ; ὀρθῆς κίστεω; ὁμολογίαν, 
τὴν ἐν τῇ ἁγὶᾳ τοῦ Θεοῦ ἐκχλησίᾳ χηρυττομένην, φανερὸν 
διὰ τοῦ παρό τος ἠἡδίκτου ποιήσασθαι, πρὸς τὸ xal τοὺς 
τὰν ὀρθὴν πίστιν ὁμολογοῖντας ἐν βεδαίῳ ταύτην φυλάτ- 
τειν, καὶ τοὺς πρὸς ταύτην φιλυνειχοῦντας, μανθάνοντας 
τὸν ἀλήθειαν, σπουδάσαι ἐνωθῆναι τῇ ἀγίκ τοῦ Θεοῦ ἐχ- 
xÀnciz. 

Ὁμολογοῦμεν τοίννν πιστεύειν εἰς πατέρα, xai viov, 
zai ἅγιον πνεῦμα, τριάδα ὁμοούσιον, μέαν θεότητα, 


» 


1:ot 

ἃ In cod. Bohierii : Edictum piissimi Imperatoris 
Justiniani reca fidei confessionem continns οἱ Pl uta- 
tionem lieresium qu& adversantur catholiue Dei Eccle- 
εἶσ. At pag. 194 Chronici Alexandrini, ut vocant, a 
Radere nostro editi : πεόγραμμα ἥτοι διδασκαλία xol 
ἔχδοσις ἀχριδὴς περὶ τῆς ἀμωμήτον καὶ ὀρθοδόζον πίστεως 


C 5^ In nomine Dei Patris, et unigeniti ipsius Filii Jesu 


Christi Demini nostri, et sancti Spiritus. Imperator 
Casar Christi amans, Justiniunus, Alamanicus, Got - 
icus, Francicus, Gernianicus, Anticus, Alanicus, 
emdalicus, Africanus, pius, felix, inclytus, victor, 
triumphator, semper venerabilis, Augustus, universo 
coetui catholice et apostolice Ecclesie. 


Scientes quod-nibil aliud sic potest misericordem 
Deuai placare, quain ut omnes Christiani unum idem- 
que sapiant in recta et immaculata fide, nec siut dig- 
sensiones in sancta Dei Ecclesia : necessarium puta- 
vimus, omnem occasionem interimentes eis qui 
scandalizantur vel qui-scandalizant, recte fidei con- 
fessioneto, qux in sancla Dei Ecclesia praedicatur, 
presenti edicto facere manifestam : ut et illi qui 


D rectam fldem confitentur, firmiter eam custodiant ; 


et illi qui adversus illám contendunt, discentes veri« 
tatem, festinent semetipsos unire βαποί Dei Ec- 
clesix. 

Confitemur igitur credere in Patrem, et Filium, ct 
Spiritum sanctum , Trinitatem consubstantialei, 
ἡμῶν τῶν χριστιανῶν : ubi et alia versio a sequente 
distincla. 

b Est h:zee versio veteris interpretis, quam ex ms. 
cod. Colbertino emendatiorem edidit vir clarus Du- 


cangius. Grzece primus edidit Leuclavies ex Chronieu 
Alexandrino, tunc nondum cdito. HaBpvINUS. 


M VIGILIUS PAPA, 


253 


“τας, καὶ ὁ ἀθάνατος, νόμοι; ὑποχεῖτθαι θανάτου. Τοῦτον À homo. Ideo proprie et vere Dei Genitricem sanctam 


τὸν ἐν Βηθ)εὶμ γεννηθέντα ἐχ σπέρματος Δανὶδ xar 
Gápxx , δαοιωθέντα ἀνθρώποις, χαὶ σταυρωλέντα ὑπὲρ 
ἁμῶν τῶν ἀνθρώπων ἐπὲ Ποντίου Πόάτον, ἐκήρυξαν ot 
ἄγιοι ἀπόστολοι αὐτὸν εἶναι Θεὸν, αὐτὸν ἄνθρωπον, αὐτὸν 
υἱὸν ἀνθρώπου, αὐτὸν ἐξ οὐεανοῦ, αὐτὸν ἀπὸ γῆς, αὐτὸν 
ἀπαθῆ, αὐτὸν παθητόν. 'O γὰρ γεννηθεὶ; ἄνωθεν ix τοῦ 
πατρὸς λόγος; ἀῤῥήτως, ἀφράστως, ἀχκταλήπτως, X δίως 
αὐτὸς ἐν χρόνῳ γεννᾶται χάτωθεν ix παρθένου Μαρίας, 
ἵνα οἱ κάτωθεν πρότερον γεννηδέντες, ἄνωθεν ix δεντέρον 
γιννηθῶτι, τουτέστιν ix Θεοῦ. Αὐτὸς οὖν μητέρα μόνον 
ἔ, χει ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ἡμεῖς πατέρα μόνον ἔχοιεν ἐν οὐ- 
psy. Λαβὼν γὰρ τὸν θνητὸν πατέρα- τῶν ἀνθοώπων τὸν 
᾿Αδὰμ, ἔδωχε τοῖς ἀνθρώποις τὸν ἑαντοῦ πατέρα ἀθάνα- 
τὸν χατὰ τὸ λεγόμενον, € Δέδωχε" αὐτοῖς ἐξουσίαν τέχνα 
Θεοῦ γενέσθεε.» Ὅθεν xal θανάτου κατὰ σάρχα γεύεται ὃ 
υἱὸς τοῦ Θεοῦ διὰ τὸν σαρκχιχὸν αὐτοῦ πατέρα, ἵνα οἱ 
viol τοῦ ἀνθεώπον τς ζωῆς αὐτοῦ μεταλάδωσι διὰ τὸν 
xat& πνεῦμᾳ αὐτῶν πατέρα τὸν Θεόν. Αὐτὸς οὖν xarà 
φύσιν υἱὸς ἐστι τοῦ Θεοῦ, ἡμεῖς x«rà χάριν. Καὶ πάλιν 
αὐτὸς κατ᾽ οἰκονομίαν xal Ot ἡμᾶς υἱὸς γέγονε τοῦ ᾿Αδὺμ, 
ipti; δὲ κατὰ φύσιν ἐσμὲν vioi τοῦ 'Adáp. Πατὴρ γὰρ 
αὐτοῦ ἑττὶν ὁ Θεὸς χατὰ φύσιν, ἡμῶν δὲ χατὰ χάριν, 
καὶ Θεὸς αὐτοῦ γέγονε κατ᾽ οἰχονομίαν, διότι ἄνθρωπος, 
ὑμῶν δὲ xxtà φύσιν δισπότης ἐστὶ xal Θεὸς. καὶ διὰ 
τοῦτο ὁ λόγος, ὃς ἐστιν νἱὸς τοῦ Θεοῦ κατρὰς, ἐνωθεὶς 
σαρκὶ γέγονε σὰρξ, ἵνα οἱ ἄνθρωποι ἑνωθέντες τῷ πνεύ- 


ματι. γένωνται ἕν πνιῦμα. Αὐτὸς οὖν ὁ ἀληθινὸς ν'ὸς τοῦ 


Θεοῦ τοὺς πάντας ἡμᾶς φορεῖ, yx οἱ πάντες ἕνα φορέσω" 
μὲν Θιόν᾽ καὶ ἔστι xal μετὰ τὸν ἐνανθρώπησιν εἷς τῆς 


gloriosam οἱ semper virginem Mariam confitemur : 
non quia Deus Verbum initium ex ipsa accepit, sed 
quod in ultimis diebus unigenitus Deus Verbum, qui 
ante sxcula erat, incarnatus ex ipsa, immutabiliter 
homo factus est : et cum invisibilis in suis esset, vi- 
sibilis factus est in nostris : et cum impassihilis Deus 
essel, non dedignatus est passibilis esse homo; ct 
iminortalis, mortis legibus subjacere. Istum, qui in 
Bethlehem de semine David natus est secundum car- 
nem, ct similis factus hominibus, et crucifixus est 
pro hominibus sub Pontio Pilato, predicaverunt 
sancti apostoli ipsum esse Deum, ipsum hominem ; 
ipsum Filium Dei, ipsum filium ho.iinis ; ipsum de 
eclo, ipsum de terra; ipsum impassibilem, ipsum 


B passibilem. Deus enim Verbum, qui natus est desur- 


sum ex Patre ineffabiliter, inenarrabiliter, incompre- 
hensibiliter , sempiterne, ipse in tempore nascitur 
deorsum de Virgine Maria, ut illi qui deorsum prius 
nati sunt, desursum secundum nascerentur, i] est ex 
Deo. Ipse igitur matrem tantummodo habet. super 
terram, et nos tantummodo patrem babemus in carlo. 
Cum enim accepisset mortalem patrem hominum 
Adam, dedil hominibus suum Patrem immortalem, 
secundum hoc quod dicitur : Dedit eis potestatem 
filios Dei fieri (Joan. 1). Unde et mortem secundum 
carnem gustat Filius Dei, propter carnalem suum 
patrem, ut filii hominis vite ejus participes fierent, 
propter suum secundum spiritum Patrem Deum. Ipse 
igiiur secundum naturam Filius est Dei, nos autem 


ἁγίας τριάδος ὃ. μονογενὴς vióc τοῦ Θεοῦ ὁ χύριος ἡμῶν C seeundum gratiam; et iterum ipse secundum dispch- 


Ἰησοῦς Χριστὸς, σύνθετος ἐξ éxacipac φύσεως. Σύνθετον 
δὲ τὸν Χριστὸν opo ογοῦμεν τῇ τῶν ἁγίων πατέρων &xo- 
λουθοῦντες διδασκαλίᾳ. Ἐπὲ γὰρ τοῦ χατὰ Χριστὸν μυστη» 
βίου ἡ κατὰ σύνθεσεν ἕνυσις τὴν σύγχυσιν καὶ διαίρεσιν 
ἀποδάλλεται" xxl φυλάττει μὲν τὴν ἑκαπέρας ψύσεως ἰδιό- 
tota, μίαν δὲ ὑπόστασιν, ἤτοι πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγον 
καὶ μετὰ τῆς σαρκὸς δείχννσι, καὶ ἔστιν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς 
τέλειος ἐν θεότητι, καὶ τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι, οὐχ ὡς: 
δυσὶν ὑποστάσετεν ἤτοι προσώποις, ἀλλ᾽ ἐν Otia φύσει 
καὶ ἀνθρῳπίνῃ γνωριζόμενος iva εἷς κᾧ χαθ᾽ ἑχάτεραν τέ- 
λειος Θεὸς, xal τέλειοσ ἄνθρωπος, ὁ αὐτὸς ὁ χύριο; ὑμῶν 
Ἱπαοῦς Χριστὸς, ὁ εἷς τῆς ἁγίας τριάδος συνδοξαξόμενος 
τῷ πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι. Οὔτε γὰρ ζετάρτον προσ- 
ὥπον προσθήκῃν ἐπεδέξατο ἡ ἁγία τριὰς vul. σαρχωθέν- 


gationem et propter nos filius fuit Adam, nos autem 
secundum naturam sumus filii Adam. Pater enim est 
ejus Deus secundum naturam, noster autcm secun- 
dum gratiam, Et Deus ei fuit secundum dispensatio- 
nem, eo quod homo factus est; noster autem secun- 
dum naturam Dominus est et Deus. Et ideo Deus 
Verbum, qui estF'ilius Dei Patris, unitus carni, factus 
est caro, ut bomines uniti spiritui, fierent unus spi- 
ritus. Ipse igitur verus Filius Dei omnes nos indutus 
est, ut omnes induamur unum Deum. Et est etiam 
post incarnationem unus de sancta Trinitate, unige- 
nitus Filius Deí Dominus noster Jesus Christus, cow 
positus ex utraque natura. Compositum autem Chri - 
stum confitemur, sanctorum Patrum doctrinam se- 


τος τοῦ (v'g τῆς ἁγίας τριάδος Θεοῦ λόγον. Ταύτην τὴν D quentes. In mysterio enim Christi unitas secumdun 


καλὴν παρακαταθήχην, ἣν παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων tQx- 
φαμεν, φυλάττομεν, ἐν ἡ ζῶμεν xal πολιτενόμεθα, xoi ἂν 
συνέχδημον λάδοιμεν, εἰς πατέρα, xxl Χριστὸν τὸν υἱὸν 
τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, xal ἅγιον πνεῦμα ὁμολογίαν. 


compositionem, confusionem et divisionem rejicit, 
et servat quidem utriusque naturse proprietatem ; 
unam autem subsistentiam seu personam Dei Verbi 
et cum carne ostendit, et est unus idemque perfectus 
in deitate, et perfectus in bumanitate, non tanquam 


in duabus subsistentiis sive personis, sed in divina natura et humana cognoscendus , ut unus sit in utra- 
que, perfectus Deus et perfectus homo; idem ipse Dominus Jesus Christos, unus de sancta Trinitate 
couglorificandus Patri et sancto Spiritui. Nec enim quarte persons adiectionem suscepit sancta Trinitas 
et incarnato uno de sancta Trinitate Deo Verbo. Istam igitur bonam traditionem, quam a sanctis Pa- 
wibus accepimus, custodimus, im qua vivimus et conversamur, et quam, ab hac vita proficiscentes, 
"oramus nobiseum babere, qux es: in Patrem et. Christum Filium Dei vivi, et sanctum Spiritum con- 
fessi0. z 


Ταῦτα οὕτως ἁμολογοῦντες πρὸς ταῖς ἄλλαις τοῦ iv 


Hiec ita confitentes super alias sancti Cyrilli de 
ἁγίοις Κυρίλλην περὶ τῆς ὀρθῆ; κίστεως διδακαλίας, καὶ 


fide recta doctrinas, et hoc quod dictum est ah ipao, 


- 


po! 


JUSTININNI CONFESSIO RECTA FIPEL 


954 


τὸ εἰρημένον παρ᾽ αὐτοῦ, μέαν οὖσιν τοῦ Θεοῦ λόγου Α unam naturdm Dei Verhi incarnatam, suscipientes, 


σεσαρχηιμένην, δεχόμενοι ὁμολογοῦμεν, ὅτι (x τῆς θείας 
φύσιως, xal τῆς ἀνθρωπίνης εἷς Χριστς ἀπετελέσθη, 
χας οὐ μίᾳ φύσις. καθὼς τινες χαχῶ; τὴν λέξιν ἐχλαυθά- 
νοντες λὲγ ty ἐπιχειροῦσιν. ᾿Αμέλει τοι ναὶ αὐτὸς ὁ πατήρ, 
ὁσάχες μίαν vocc» εἶπε τοῦ λόγον σεσαρχωμένην, ἐπὶ 
τοῦτον τῷ τῆς ζτύσεως ὀνόματι ἀντὶ ὑποστάσεως ἐχρή- 
σατο. Καὶ ἐν οἷς λόγοις εἶπε ταύτην τὴν λέξιν, ἐν τοῖς 
ἐφεξῆς ὡς inl τὸ π'εῖστον ἐπήγαγε, ποτὲ μὲν v C.v, ποτὲ 
δὲ λόγον à μονογενῆ" ἅπερ οὐ φύσεως , ἀλλ᾽ ὑποστάσεως 
ὅτοι προτώπου ἐστὲ δηλωτιχά. Ἢ τοίνυν ὑπόστασι; τοῦ 
λόγου σαρχωθεῖσα οὐ μίαν φύσιν. ἀλλ᾽ £v Χριστὸν σύνθε- 
τὸν ἀκετέλετε τὸν αὐτὸν Θεόν τε xal ἄνθρωπον" Θεὸν δὲ 
zmi ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὁμολογοῦντας, μίαν φύσιν τοι 
οὐτίαν ἐπ᾿ αὐτῷ λέγειν ἁσεῦές " ἀδύνατον γὰρ τὸν χύριον 
aii» Ἰησοῦν Χριστὸν χατὰ μίαν val τὴν αὐτὴν φύσιν. ἤτοι 
οὐσίαν, xai πρὸ αἰώνων εἶναι καὶ ἐν χρίνῳ, ἣ ἀπαθῆ καὶ 
Te ntov, ὅπερ ἐπὶ τῆς μιᾶς αὐτοῦ ὑποστάσεως ἤτοι προσ- 
ὦπου ὀρθῶς ὁμολογοῦμιν. Ἐξ αὐτῶν δὲ τῶν εἰρημένων 
τοῦ αὑτοῦ ἐν ἁγίοις κυρίλλον ἀποδείξομεν τὴν περὲ τῆς 
εἰρημένης λίξεως σαγεστάτην αὐτοῦ διδασχαλίαν᾽ ἐν γὰρ 
τῷ πρώτῃ πρὸς Σούχενσ:ν ἐπιστολῇ εἰπὼν pia: φύσιν τοῦ 
λόγον σεσαρνωμένην, εὐλὺς ἐπήγαγεν" € Οὐχοῦν ὅσον μὲν 
ὄχεν εἰς ἔννοιαν, εἴς γε μόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς τῆς ψυχῆς 
ὄμμασε, τίνα τρόπον ἐἰνηνθρώπηχιν ὁ μονογενὴς, δύο τὰς 
φύσεις εἶναί φυμεν τὰς ἑνωθείσας, ἕνα δὲ υἱὸν καὶ Χριστν 
καὶ κύριον τὸν τοῦ Θεοῦ πατρὸς λόγον ἑνανρωπήσαντα, 
x«l σεσαρχωμένον. » Διὰ τούτων δὲ ὁ πατὴρ τὸν τρόπον 
τὸς ἐνανθρωπήσεως; παραστῆσαι βουλόμενος, xmi τὸ 
ἀδιαίρετον xxl. ἀσύγχντον φυλάττων, x«l τὸν ἀριθμὸν 


ww 


confitemur quod ex divina natura et humana unus 
Christus effectus est, et non in una natura, prout 
quidam male intelligentes dictionem, conantur dice- 
re. Unde et ipse Pater, quoties unam naturam di- 
xit Verbi incarnatam, in hoc nature nomine pró 
subsistentia usus est. E4 in quibus libris «ixit hane 
dictionem, in sequentibus sxpius intulit, * et quando 
Filium, et quando Verbum, aut Unigenitum. que 
non naturam, sed subsistentiam seu personam sigui- 
ficant. Subsistentia igitur Verbi incarnata non unam 
naturam, sed unum Christum compositum effecit, 
eumdem ipsum Deum et hominem. Eos autem qui 
Christum Deum et hominem confitentur, unam natu- 
ram sive substantiam ipsius diccre, impium est. 
Impossibile enim est Dominum nostrum Jesum Chri- 
stum secundum unam camdeinque naturam aeu sub- 
stantiam et ante sxcula esse, et in tempore, aut im- 
passibilem et passibilem : quod in una subsistentia 
sive persona ej's recte confitemur. Ex ipsis autem 
dictis ejusdem sancti Cyrilli ostendemus de memo- 
rata dictione manifestam ipsius doctrinam. In prima 
euin ad Succe.sum epistola, cum dixisset, unam 
naturam δεῖ Verbi incarnatam, statim intulit : « Er- 
go quantum quidem ad intellectum pertinet, et ad 
videndum tantummodo oculis animx, quemadmodum 
incarnatus est Unigenitus, deas naturas unitas esse 
dicimus, unum autem Filium, et Christum, et Domi- 
num, Dei Patris Verbum incarnatum, et hominem 
factum. » Per ista autem Pater modum incarnationis 


τῶν συνελθουσῶν φύσεων ἔδειξε, καὶ ἕνα Χριστὸν ἐκή- (C. Volens manifestare, et indivisam el inconfusam cu- 


ovEcv , ἀλλ᾽ οὐχὲ pis» φύσιν θεότητος xal σαρκός. Καὶ ἐν 
τῷ δευτέρα πρὸς τὸν αὐτὶν Σούχενσον ἐπιστολῇ τὰ παρα- 
τλύσια διδάσχων [λέγει] γράφει οὕτως" « Εἰ μὲν γὰρ μίαν 
εἰπόντες τὴν τοῦ λόγον φύσιν σεσιγήχαμεν, οὐχ ἐπενεγ- 
χόντες τὸ, σεσαρπωμένην, ἀλλ᾽ οἷον ἔξω θέντες τὴν οἶκον 
γομίαν, ὧν αὐτοῖς τάχα που x«i οὐχ ἀπίθανος ὁ λόγος 
προσποιουμένοις ἐρωτᾶν, ποῦ τὸ τέλειον ἐν ἀνθρωπότητι, 
à τὸ, πῶς ὑφέστηχεν ἡ καθ᾿ ἡμᾶς οὐσία; Ἐπειδὴ δὲ xai ἡ 
ἐν ἀνθρωπότητι τελειότης, xal τῆς γχαθ᾽ ἡμὸς οὐσίας ἡ 
δήλωσις εἰσνεχόμισται διὰ τοῦ λέγειν, σεσαρχωμένην, 
παυσάσθωσαν γαλαμίνην pa 00v ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες. 
Τοῦ γὸρ ἐχδάλλοντος τὴν οἰχινομίαν, xal ἀρνουμένου τὴν 
σάρκωσιν ἦν τὸ ἐγκαλεῖσθαι διχχίως ἀφαιρουμένου τον 
υἱὸν τὸς τελείας ἀνθρυπότητος. Εἰ δὲ, ὡς ἔφην, ἐν τῷ 
σεσαργῶσθαι λέγειν αὐτὸν, σαφὴς ἐττι x«i ἀναμγίδολος 
ὁμολογία τοῦ, ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, οὐδὲν ἔτι χωλύει 
νηεῖν. ὡς εἷς ὑπάρχων καὶ μόνος υἱὸς ὁ Χριστὸς, ὁ αὐτὸς 
Θεός ἐατι καὶ ἄνθρωπο;, ὥσπερ ἐν θεότητι τέλειος, οὕτω 
xai ἐν ἀνθρωπότητι τέλτιιος" ὀρθύτατα 0E xai πάνυ συνετῶς 
ἡ σὴ τιλιεότης τὸν περὶ τοῦ σωτηρίου πάθους ἐχτέθειχε 
λόγον, οὐκ αὐτὸν τὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ, καθὸ vori-at 
zai ἔστι Θεὸς, παθεῖν εἰς ἰδίαν φύσιν τὰ σώματος, ἰσχυ- 
ριζομένη, παθεῖν δὲ μᾶλλον τῇ x oixii φύσει. Δεῖ γὰρ ἀναγ- 
καίω; ἀαφότερα σώξεσθαι τῷ ἑνὲ xal κατὰ ἀλήθειαν và, 
τὸ καὶ μὴ πάσχειν θεϊχῶς, vai τὸ λέγεσθαι παθεῖν ἀνθρω- 
πίνως. Ἢ αὐτοῦ γὰρ πέπονθε σάρξ. » Καὶ ἐν τῷ τρισχαι- 
δεχάτῳ δὲ κεφαλαίῳ τῶν σχολίων ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Ku- 


stodiens unitionem, et numerum naturarum qua 
convenerunt demonstravit, et unum Christum prz- 
dicavit, at non unam naturam deitatis et carnis. Et 
in secunda ad eumdem Successum epistola similia 
docens, ita scribit: « Nam siquidem unam dicentes 
Verbi naturam tacuissemus, non inferentes, [ncar- 
natam, sed quasi ex:ra ponentes dispensationem ; 
erat illis forsitan et verisimilis ratio confingentibus 
interrogare, ubi perfectio in humanitate, vel quo- 
niodo subsistit [substitit] humana nostra substantia? 
Quoniam autem οἱ perfectio in humanitate, et no- 
stre substantie demonstratio introducta est, dicendo, 
Incarnatam ; cessent arundineam virgam sibi sup- 
ponentes. Ejicientem cnim dispensationem, et ab- 


p negantem incarnationem, oportebat juste accusari, 


auferentem a Filio perfectam liumanitatem. Sin au- 
tem (ut dixi) incarnatum esse dicendo ipsum, mani- 
lesta est et indubitabilis confessio, quod factus est 
homo ; nihil jam prohibet intelligere, quia cum unus 
sit et solus filius Christus, idein ipse Dcus est et 
homo, sicut in deitate perfectus, ita et in humanita- 
te perfectus. Rectissime autem et nimis prudenter 
tua perfectio de salutari passione rationem exponit, 
nen ipsum unigenitum Filium Dei, secundum quod 
intelligitur et est Deus, passum esse in sua natura 


"qu: sunt corporis affirmans, magis autem passum 


esse terrena natura. Oportet enim necessario utra- 


' Aliquando quidem Filium , aliquando vero Verbum, est | quando Filium, est quando Verbum. 


PaTRoL. LXIX. 


8 


255 


VIUGILRS PAPA. 


456 


ρίλλος ὁμοίως ἀποθδαλλόμενος τυύὺς τε δύο νἱοὺς εἰσάγον- A que servari uni et vero Filio, et non pati secundum 


τας, toU; τε μίαν φύσιν λέγοντας θεότητος καὶ τῆς σαρχὸς 
τοῦ Χριστοῦ, γράφει οὕτως" « Οὐ διοριστέον οὖν ἄρα τὸν 
ἕνα χύριον Ἰησοῦν Χριστὸν εἰς ἄνθρωπον ἰδικῶς, χαὶ εἰς 
Θεὸν ἰδικῶς, ἀλλ’ ἕνα x«l τὸν αὐτὸν Ἰησοῦν Χριστὴν χύ- 
pu» φαμεν, τὴν τῶν φύσεων εἰδότες διαγορὰν, val ἀσυγ- 
χύτως ἀλλήλαις; τηροῦντες αὐτάς. » Ei τοίνυν, χαθὼς δι- 
δάσκει ὁ ἐν ἁγίοις K'pODoc, εἷς ἐστιν ὃ κύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς, τέλειος ἐν θεότητι, καὶ τέλειος ὁ αὐτὸς ἐν 
ἀνηρωπότητι, xxi οὐχ ἔπαθε τῇ θεία φύσει, ἀλλὰ τῇ 
χοϊχῇ φύσει, οἶδε δὲ καὶ τὴν τῶν φύσεων διαφορὰν, xoi 
τὸ ἀσυγχύτους αὐτὰς ἀλλήλαις ἐν μιᾷ ὑποστάσει φν)άτ- 
τεσθαι, δήλον ὅτι τὸν αὐτὸν ἐν τῇ θείᾳ φύσει xal τῇ ἀν- 
θρωπίνηῃ λέγει ὃ πατὴρ γνωρίξεσθαι, καὶ ἑκκτέραν φ᾽ σιν 
ἐν αὐτῷ εἶναι, ἐξ ὧν καὶ συνετέθη. Καὶ οὐκ ἄν τις 0210 
μανείη, ὡς ὀρθῶς νομέται φρονεῖν τοὺς λέγοντας μίαν 
εἶναι φύσιν, viro οὐσίαν σαργὸς ναὶ θεότητος 4. Χειστοῦ, 


τὴν αὐτὴν θείαν καὶ χοϊχὴν, παϑητὴν καὶ ἀπαλῆ. 


deitatem, et dici paesum csse eumdem ipsum seeun- 
dum humanitatem : ipsius enim passa est caro. 
Et in tertiodecimo capite scholiorum idem S. Cy- 
rillus similiter rejiciens eos qui duos filios introdu- 
cunt, et eos qui unam dicunt naturam deitatis et 
carnis Christi, ita scribit : « Non discernendum unum 
Dominum Jesum Christum in hominem separatim, 
et in Deum separatim ; sel unum eumdemque Dc- 
minum Jesum Christum dicimus, naturarum scientes 
diflerentiam, et inconíusas eas sibi invicem conser- 
vantes. » Si igitur (prout docet nos sanctus Cyrillus) 
unus est Dominus noster Jesus Christus, perfectua 
in deitate, et perfectus idem ipse in humanitate, et 
non est passus divina natura, sed terrena, scit autem 


p et naturarum differentiam, et quod inconfusm sibi 


invicem in una subsistentia conservantur: certum 
est, quod eumdem ipsum in divina natura et in hu- 
mana dicit Pater cognosci, et utramque naturam in 


ipso esse, ex quibus et compositus est. Et non aliquis sic insaniat, ut arbitretur eos recte sapere qui 
dicunt unam esse naturam sive substantiam carnis et deitatis Christi, eamdem et divinam et terre- 


nam, passibilem et impassibilem. 
Ent) δὲ καὶ ἑτέρωθεν “κατασχευάζειν ἐπιχειροῦσί 


τοῖς τὸ μίαν εἶνσι φύσιν τῆς θεότητος xai τῆς ἀνθρωπό- 


τὴτο; τοῦ Χριστοῦ, τὸ τοῦ ἀνθρώπου παράδειγαα προ- 
δαλλόμενοι, καὶ λέγοντες, ὥσπερ ἐξ ἑτερογνῶν ψυχῆς 
xal σώματος συνεστὼς ὁ ἄνθρωπος μία ψύσις λέγεται, 
οἴτω xai ἐκ δύο φύσεων, θεότητος xxl ἀνθρωπότητος, τὸν 
Χριστὸν λέγοντες, ὑφτίλομεν μίαν φύσιν ἐπ᾿ αὑτῷ λέγειν" 
ἐκεῖνο πρὸς αὐτοὺς ἐρ ὕμεν, ὅτι ὁ μὲν ἄνθρωπος xay tx 
διαφόρων συνέστηνε. τουτέστι ψυχῆς καὶ σώματος, ὅμως 
διὰ τοῦτο μία φύσις λέγεται, ἐπειδὴ χοινῶς χατὰ πασῶν 
τῶν ὑποστάσεων, ἤγουν προσώπων τῶν ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος 
ἀναγομένων χατηγορεῖται. Εἰ xai τὰ μάλιστα γὰρ ἑγάστη 
ὑπόστασις. ftot πρόσωπον. οἷον Πέτρος, x«i Παῦλος, 
τοῖς ἰδιώμασιν ἀπ᾿ ἀλλήλων διαχωρίξονται, ἀλλ᾽ ὅμως οὐ 
τῇ φύσει διαιροῦνται" ἀμφότεροι γὰρ ἄνθρωποι" xal πάλιν 
οὔτε ψυχὴ χορὶς σώματος, οὔτε σῶμα χωρὶς ψυχῆς 
[ἄνθρωπὸς ἔστιν] ἀνθρωπότητο;, ἀλλ᾽ ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς 
τὸ εἶναι Ex ψυχῆς xal σώματος ἐδημιουργήθη. Πᾶν δὲ 
χτίσμα, εἰ x«l ἐκ διαγόρων συνέστηχεν, ἀλλ᾽ οὖν μίαν 
ἐχιίνην ἔχειν λέγεται φύσιν, καθ᾽ ἦν παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐδη- 
μιουργήθη. Ὃ δὲ Χριστὸς οὐχ οὕτως" οὔτε γὰρ μίαν 
φύσιν. ἥγουν οὐσὶ,ν δηλοῖ χοινῶς χατὰ πολλῶν ὑποστά- 
σέων ftot προσώπων χατηγορουμένην, ὥσπερ ὁ ἄνθρω- 
πος εἰ γὴρ τοῦτο ἦν, πολλοὶ Χριστοὶ εὑρεθήσονται, χαθ᾿ 
ὧν τὸ xow.y τῆς φύσεως κατηγορῆται, ὅπερ xal λέγειν 
ἐστὶν ἀσεξίς" ἀλλ᾽ οὔτε ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐκ θεότητος χαὶ ἀν- 
θρωπότητο;, ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος Ex ψυχῆς καὶ σώματος, 
ὁ Χριστὸς ἐδηαιουργ. θη, ἵνα τοῦτο ἦ φύσις Χριστοῦ" ἀλλὰ 
Θεὸς ὧν πρὸ αἰώνων ὁ λόγος, xal τῆς αὐτῆς φύσεως, ἤτοι 
οὐσίσς ὑπάρχων τῷ πατρὶ, vai δηυιουργὸς ἁπάντων, ἐπ᾽ 
ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἀν)ὴρώπου φύτιν χαδ᾿ ὑπόστασιν 
ἐνώσας ἑαυτῷ, γέγονεν ἄνθρωπος, μὴ (xat; τοῦ εἶναι 
Θεὸς. 

Ἔστιν οὖν ὁ Χριστὸς μία ὑπύστασις. ἤτοι πρόσωπον, 
xxi ἔχει τὸ τέλειον ἐν ἑαυτῷ τὶς τε θείας καὶ ἀχτίστου 
φύσ:ως, xal τὸ τέλειον τῆς ἀνθρωπίνης xal χτιστῆς φύ- 
σιως. Πῶς οὖν, ἐν ᾧ δύο ez tig γνωρίζονται, ἄκτιστος καὶ 
κτιστή ἐπὶ τούτον μίαν φύσιν ἤτοι οὐσίαν λέγεσθαι ὃν- 


Quoniam autem et alio modo quidam ostendere 
conantur, unam esse naturam deitatis et humanitatis 
Christi, excmplum hominis proponentes, et diceites, 
quod sicut ex diversis naturis, anima et corpore 
consistens homo, una natura dicitur, sic et ex dua- 
hus naturis de'tatis et humanitatis Christum dicentes, 
debemus unam ipsius dicere naturam : illud ad eos 
dicemus, quod homo quidem licet ex diversis con- 
stet, id est, anima et corpore, tamen ideo una natu- 
ra d'citur, quoniam de omnibus subsistentiis sive 
personis, qui: sub eaderm specie referuntur, comrnu- 
niter pr:edicatar." Licet enim unaquaque subsisten- 
tia sive persona, sicut Petrus et Paulus, proprietati- 
bus a se invicem separentur, sed tamen non natura 
dividuntur : ambo enim homines; et iterum, nec 
anima sine corpore, nec corpus sine anima homo 
est, sed ex eo quod non erat, ad hoc qued cest, ex 
anima ct corpore creatus est. Unaquzque autem 
creatura licet ex diversis constet, sed tamen unam 
illani habere dicitur naturam, secundum quam a Dco 
creata est. Christus autem non sic: nec enim unam 
naturam sive substantiam significat, qux communi- 
ter de plurimis subsistentiis sive personis priedicatur, 
sicut homo. Si enim hoc esset, multi christi inveni- 
rentur in [de] quibus communitas unius natur: 
predicabitur ; quod et dicere impium est. Sed ne- 
que ab initio ex deitate et humanitate sicut homo 
ex anima et corpore, Christus ereatus est, ut hoc sit 
natura Christi : sed cum Deus esset ante secula 
Verbum, et esset ejusdem nature sive substantie 
cum Patre, et creator omnium, in ultimis diebus 
hominis naturam secundum subsistentiam sibi uniens, 
factus est homo manens Deus. 

Est igitur Christus una subsistentia, sive persona, 
et habet in semetipso perfectionem divin:z et increa- 
bilis naturze, et perfectionem humane et creabilis 
natur: Quomodo igitur, in quo dux nature cogno- 
scuntur, increabilie, et creabilis, in eo unam natu- 


455 JUSTININNI CONFESSIO RECTA FIEL. 954 
τὸ εἰρημένον παρ᾽ αὐτοῦ, μέαν οὖσιν τοῦ Θεοῦ λόγου À unam naturim Dei Verhi incarnatam, suscipientes, 


σεσαρχωμένην, δεχόμενοι ὁμολογοῦμεν, ὅτι ἐκ τῆς θείας 
φύσεως, xxl τῆς ἀνθρωπίνης εἷς Xpurt s ἀπετελέσθη, 
xui οὐ μία οὐσις, χαθὼς τινες χαχῶ; τὴν λέξεν éxhau6a- 
νοντες λὲγ ιν ἐπιχειοοῦσιν. ᾿Αμῶει τοι ναὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ, 
ὁσάνχις μίαν φύσιν εἶπε τοῦ λόγον σεσαρχωμένην, ἐπὶ 
τούτου τῷ τῆς γύσεως ὀνόματι ἀντὶ ὑποστάσεως ἐχρή- 
σατο. Καὶ ἐν οἷς λόγοις εἶπε ταύτην τὴν λέξιν, ἐν τοῖς 
ἐφεξῆς ὡς ἐπὶ τὸ π'εῖστον ἐπήγαγε, ποτὲ μὲν νΐ᾽ν. ποτὲ 
δὲ λόγον ἢ μονογενῆ" ἅπερ οὐ φύσεως, ἀλλ᾽ ὑποστάσεως 
XTe προσώπου ἐστὶ δηλωτιχά. Ἢ τοίνυν ὑπόστασις τοῦ 
λόγου σαρχωθεῖσα οὐ μίαν φύσιν, ἀλλ᾽ ἕνα Χριστὸν σύνθε- 
τὸν ἀπετέλεσε τὸν αὐτὸν Θεόν τε xal. ἄνθρωπον" Θεὸν δὲ 
καὶ ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὁνολογοῦντας, μίαν φύσιν ἥτοι 
οὐτίαν ἐπ᾿ αὐτῷ λέγειν ἀσεδές " ἀδύνατον γὰρ τὸν χύριον 
ϑυῶν Ἰησοῦν Χριστὸν χατὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν φύσιν, ἥτοι 
οὐσίαν, καὶ πρὸ αἰώνων εἶναι καὶ ἐν χρένῳ, 5 ἀπαθῆ καὶ 
παθητὸν, ὅπερ ἐπὶ τῆς μιᾶς αὐτοῦ ὑποστάσεως ἤτοι προσ- 
ὥπου ὀρθῶς ὁμολογοῦμιν. Ἐξ αὐτῶν δὲ τῶν εἰρημένων 
τοῦ αὐτοῦ ἐν ἁγίοις κυρὥλου ἀποδείξομεν τὴν περὶ τῆς 
εἰρημένης λέξεως σαγεστάτην αὐτοῦ διδασκαλίαν " ἐν γὰρ 
τῇ πρώτη πρὸς Σούχενσιν ἐπιστολῇ εἰπὼν μία φύσιν τοῦ 
λόγον σεσαρχωμένην, εὐ)ὺς ἐπήγαγεν" € Οὐχοῦν ὅσον μὲν 
Ext» εἰς ἔννοιαν, εἷς γε μόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς τῆς ψυχῆς 
ὄμμασι, τίνα τρόπον ἐνηνθρώπηχιν ὁ μονογενὴς, δύο τὰς 
φύσεις εἶναί φυμεν τὰς ἐνωθείσας, ἕνα δὲ υἱὸν καὶ Χριστ᾽ν 
καὶ κύριον τὸν τοῦ Θεοῦ πατρὸς λόγον ἐνανήρωπήσαντα, 
καὶ σεσαρχωμένον. ν Διὰ τούτων δὲ ὁ πατὴρ τὸν τρόπον 
τῆς ἐνανθρωπήσεως; παραστῆσαι βουλόμενος, xxi τὸ 
ἀδιαίρετον x«l ἀσύγχυτον φυλάττων, καὶ τὸν ἀριθμὸν 


[d 


confitemur quod ex divina natura et humana unus 
Christus effectus est, et non in una natura, prout 
quiam male intelligentes dictionem, conantur dico- 
re. Unde et ipse Pater, quoties unam naturam di- 
xit Verbi incarnatam, in hoc nature nomine pró 
subsistentia usus est. Et in quibus libris «ixit hanc 
dictionem, in sequentibus szpius intulit, ! et quando 
Filium, et quando Verbum, aut Unigenitum, qui 
non naturam, sed subsistentiam seu personam signi- 
ficant. Subsistentia igitur Verhi incainata non unam 
naturam, sed unum Christin compositum effecit, 
eumdem ipsum Deum et hominem. Eos autem qui 
Christum Deum et hominem confitentur, unam natu- 
ram sive substantiam ipsius dicere, impium est. 
Impossibile enim est Dominum nostrum Jesum Chri- 
$tum secindum unam camdeinque naturam &eu sub- 
stantiam et ante sxcula esse, et in tempore, aut im- 
passibilem et passibilem : quod in una subsistentia 
sive persona ej's recte confitemur. Ex ipsis autem 
dictis ejusdem sancti Cyrilli ostendemus de memo- 
rata dictione manifestam ipsius doctrinam. In prima 
euim ad Succe.sum epistola, cum dixisset, unam 
naturam D«i Verbi incarnatam, statim intulit : « Er- 
go quantum quidem ad intellectum pertinet, οἱ ad 
videndum tantummodo oculis anim:y, quemadmodum 
incarnatus est Unigenitus, deas naturas unitas esse 
dicimus, unum autem Filium, et Christum, et Domi- 
num, Dei Patris Verbum incarnatum, et hominem 
factum. » Per ista autem Pater modum incarnationis 


τῶν συνελθουσῶν φύσεων ἔδειξε, καὶ ἕνα Χριστὸν ἐκή- C. Voleus manifestare, et indivisam et inconfusam cu- 


ονξεν, ἀλλ᾽ οὐχὲ μίαν φύσιν θεότητος xal σαρκός. Καὶ ἐν 
τῷ δευτέρᾳ πρὸς τὸν αὐτὶν Σούχενσον ἐπιστολῇ τὰ παρα- 
πλήσια διδάσχων [λέγει] γράφει οὕτως" « Εἰ μὲν γὰρ μίαν 
εἰπόντες τὴν τοῦ λόγου φύσιν σεσιγήχαμεν, οὐχ ἐπενεγ- 
χόντες τὸ, σεσαρχωμένην, ἀλλ᾽ οἷον ἔξω θέντες τὴν oleo 
νομίαν, ὧν αὐτοῖς τάχα που x«i οὐχ ἀπίθανος ὁ λόγος 
προσποιουμένοις ἐρωτᾶν, ποῦ τὸ τέλειον ἐν ἀνθρωπότητι, 
ὃ τὸ, πῶς ὑφέστηχεν ἡ καθ᾽ ἡμᾶς οὐσίχ; Ἐπειδὴ δέ xai ἡ 
ἐν ἀνθρωπότητι τελειότης, x«l τῆς va ἡμὸς οὐσίας ἡ 
δήλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ λέγειν, σεσαρχωμένην, 
πανσάσθωσαν κολαμίνην ῥάέδον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες. 
Τοῦ γὸρ ἐκθάλλογτος τὴν οἰκονομίαν, καὶ ἀρνουμένον τὴν 
σάρκωσιν ἦν τὸ ἐγκαλεῖσθαι διχχίως ἀφαιρουμένον cov 
υἱὸν τῆς τελείας ἀνθρωυπότητος. Εἰ δὲ, ὡς ἔφην, ἕν τῷ 
σισαργῶσθαι λέγειν αὐτὸν, σαφής ἐττι xai ἀναμχγίξολος 
ὁμολογία τοῦ, ὅτι γέγονεν ἄνθρωπος, οὐδὲν ἔτι κωλύει 
νοεῖν, ὡς εἷς ὑπάρχων καὶ μόνος υἱὸς ὁ Χριστὸς, ὁ αὐτὸς 
Θεός ἑατι καὶ ἄνθρωπο;, ὥσπερ ἐν θεότητι τέλειος, οὕτω 
xai ἐν ἀνθρωπότητι τέλξιος" ὀρθύτατα δὲ καὶ πάνυ συνετῶς 
ἡ σὴ τιλειότης τὸν περὶ τοῦ δωτηρίου πάθους ἐχτέθεινε 
λόγον, οὐκ αὐτὸν τὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ, καθὸ νοξῖται 
καὶ ἔστι Θεὸς, παθεῖν εἰς ἰδίαν φύσιν τὰ σώματος, ἰσχυ- 
ριζομένη, παθεῖν δὲ μᾶλλον τῇ χοϊχῇ φύσει. Δεῖ γὰρ ἀναγ- 
καίως ἀμφότερα σώζεσθαι τῷ ἑνὲ καὶ κατὰ ἀλήθειαν υ΄ῷ, 
τὸ καὶ μὴ πάσχειν θεϊχῶς, val τὸ λέγεσθαι παθεῖν ἀνθρω- 
πίνως. Ἡ αὐτοῦ γὰρ πέπονθε σάρξ, » Καὶ ἐν τῷ τρισχαι- 
δεχάτῳ δὲ χεφαλαίῳ τῶν σχολίων ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Ku- 


D 


stodiens unitionem, et numerum naturarum qua 
convenerunt demonstravit, et unum Christum prz- 
dicavit, at non unam naturam deitatis et carnis. Et 
in secunda ad eumdem Successum epistola similia 
docens, ita scribit: « Nam siquidem unam dicentes 
Verbi naturam tacuissemus, non inferentes, Incar- 
natam, sed quasi ex!ra ponentes dispensationem ; 
erat illis forsitan et verisimilis ratio confingentibus 
interrogare, ubi perfectio in humanitate, vel quo- 
modo subsistit [substitit] humana nostra substantia? 
Quoniam autem οἱ perfectio in humanitate, et no- 
stre substantie demonstratio introducta est, dicendo, 
Incarnatam ; cessent arundineam virgam sibi sup- 
ponentes, Ejicientem enim dispensationem, et ab- 
negantem incarnationem, oportebat juste accusari, 
auferentem a Filio perfectam humanitatem, Sin au- 
tein. (ut dixi) incarnatum esse dicendo ipsum, mani- 
lesta est et indubitabilis confessio, quod factus est 
homo ; nihil jam prohibet intelligere, quia cum unus 
sit et solus filius Christus, idein ipse Deus est et 
homo, sicut in deitate perfectus, ita et in humanita- 
te perfectus. Rectissime autem et nimis prudenter 
tua perfectio de salutari passione rationem exponit, 
non ipsum unigenitum Filium Dei, secundum quod 
intelligitur et est Deus, passum esse in sua natura 
'qux sunt corporis affirmans, magis autem passuin 
esse terrena natura. Oportet enim necessario utra- 


' Aliquando quidem Filium , aliquando vero Verbum, est quando Filium, est quando Verhum. 


PaTROL. LXIX. 


8 


59 V.GILIUS PAPA. 210 
to» tà ὁρατῷ. καὶ τὸ ἄχρονον τῷ ὑπὸ χρόνον. οὐκ ἄλλος À quod est intus hominis, et quod est extrinsecus : et - 


δὲ καὶ ἄλλος, μὴ γένοιτο. » 


ut compendiose dicamus, aliud quidem et al'ud ea 
ex qu:bus Salvator est, cum nón idem sit invisibile e 


eisibile, et hoc quod sine tempore est, et hoc quod sub tempore : non autem alius et alius : absit. » 


Ἰδοὺ διὰ τούτων σαφῶς διδάσχει ὁ ἐν ἁγίοις Γρὴ 6- 
pios, ὅτι ἐπὶ τοῦ κατὰ Χριστὸν μυστηρίου ὁ μὲν ἐπὶ προσ- 
ὦπων τὸν ἀριθμὸν λέγων, ὡς ἀσεθδὴς καταχρένεται" ὁ δὲ 
ἐπὶ τῶν φύσεων ἐξ ὧν ὁ εἷς συνετέθη Χριστὸς, τοῦτον 
παραλαμβάνων ὀρθῶς ὁμολογεῖ * ὡς τὴν μὲν διαφορὰν τῶν 
σσυνελθουσῶν φύσεων διὰ τούτου σημαίνων, διαίρεσιν δὲ 
τὴν ἀνὰ μέρος xat οὐδένα τεόπον ποιούμενο;. Ὥσπερ 
γὰρ ἑτέρα φύσις τῆς ψυχῆς, καὶ ἑτέρα σώματος, καὶ 
ὅμως εἷς κατὰ σύνεσιν ἄνθρ»π'ς ἀποτελεῖται, καὶ οὐ 
δύο᾽ οὕτω xal (y Χριστῷ εἰ καὶ δύο φύσεις θρωροῦνται, 
ἑτέρα μὲν τῆς θεότητος, ἑτέρα δὲ τῆς ἀνθρωπότητος, 


Ecce per hzc evidenter docet sanctus Gregorius, 
quod in mysterio Cbristi ille quidem qui in personis 
numerum dicit, ut impius condemnatur : ille autem 
qui in naturis, ex quibus unus Christus compositus 
est, numerum accipit, recte confitetur, ut pote dif- 
ferentiam quidem naturarum qux convenerunt, per 
lioc significans : divisionem autem, quas per partem 
est, nullo modo faciens. Sicut enim altera natura 
est animae, et altera corporis, et tamen unus secun- 
dum compositionem homo efficitur, et non duo ho- 
mines; sic et in Christo licet dux intelligantur 


ἀλλ᾿ οὐ διὰ τοῦτο δύο Χριστοὶ, ἢ δύο viol εἰσάγονται. B. ('aturz, altera quidem deitatis, altera vero humani- 


Ὥστε τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐν Χριστῷ φύσεων κατὰ τὸν elpn- 
μένον τρόπον παραιτούμενοι λέγειν, δῆλοί εἰσι τὴν διαφο- 
ρὰν τούτων ἀρνούμενοι, καὶ σύγχνσιν ἐπεισάγοντες τῇ 
οἰχονομίαᾳ. Εἰ δὲ τὴν διαφορὰν ὁμολογοῦσιν, ἀνάγκη πάν- 
τως ἐπὶ ταύτῃ xal τὸν ἀριθμὸν τῶν ἀσυγχύτως συν:)- 
θουσῶν φύδεων εἰς μίαν ὑπόστασιν λέγειν αὐτούς. Ὅπον 
γὰρ διαφορὰ φυλάττεται, ταύτῃ πάντως xal ἀριθμὸς ἧπ:- 
ται. Elc σύστασιν δὲ τῶν παρ᾽ ἡμῶν εἰρημένων τῇ τῶν 
ἁγίων πατέρων μαρτυρία χρώμενοι, δείξομεν αὐτοὺς λέ- 
qty, ὅτι ἐπὶ τοῦ κατά Χριστὸν μυστηρίου οἱ μὲν λόγοι 
διαιροῦνται κατὰ τὴν διαφορὼν τῶν φύσεων, θεότητος καὶ 
ἀνθρωπότητος, ἐξ ὧν xal συνετέθη, xal civ ἀριθμὸν ἐπὶ 
τούτου παραλαμβάνουσιν, οὖ μὴν πραγματιχῶς ἀνὰ μέρος 
τὴν τῶν φύσεων πο οὔνται διαίρεσιν εἰς δύο ὑποστάσεις, 
ἤτοι δύο πρόσωπα. 


tatis, sed non propter hoc duo christi, aut duo filii 
introducuntur. Ergo qui numerum naturerum qus 
ia Christo sunt, secundum predictum modum dicere 
recusant, manifesti sunt differentiain naturarum ab- 
negantes, et confusionem introducentes dispensa- 
tioni. Si vero differentiam conlitentur, necesse est 
omnimodo ad eam significandam, et numerum dicere 
naturarum qua sine confusione in unam subsisten- 
tiam convenerunt. Ubi enim differentia servatur, ibi 
omni modo et numerus sequitur. Ad confirmanda 
autem ea qu:€ diximus, sanctorum patrum testimo- 
nio utentes, ostendemus eos dicere, quod in [myste- 
rio Christi,Gzec.] uuo Domino nostro Jesu Christo 
rationes quidem dividuntur secundum differentiam 


C naturaruin deitatis et humanitatis ex quibus et com- 


positus est, et numerum in hoc assumunt, non tamen 


ipsa re et per partes naturarum faciunt divisionem in duas subsistentias sive personas 


Δέγει γὰρ ὁ ἐν ἁγίοις κύρῶΩλος ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τοῦ 
Δευιτικοῦ οἴτως «Ὅλον δὴ πάλιν ἐν τούτοις περιάθρει 
σαφῶς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὸ μνστήριον, καὶ τὸν διὰ τοῦ 
ἀγίον βαπτίσματος χαθαρισμόν. Δύο μὲν γὰρ ὀρνίθια 
ληφθῆναι κελεύει ζῶντα xxi. χαθαρὰ, ἵνα νοήσης διὰ τῶν 
πετεινῶν τὸν οὐράνιον ἀνῃηρωπόν τε ὁμοῦ xal Θεὸν εἰς 
δύο φύσεις, 00v Qxiv εἰς τὸν ἑκάστη πρέποντα λόγον, 
δισιρούμενον λόγος γὰρ ἦν ὃ ἐν Θεοῦ πατρὸς ἀναλάμψας 
ἐν Gxpxi τῇ ἐκ γνναικς, πλὴν οὐ μεριζόμενος * εἷς γὰρ ἐξ 
ἀμφοῖν ὁ Χριστός. » Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Κύριλλος 
ἐν τῇ πρὸς Σούκενσον δευτέρᾳ ἐπιστολῇ γράφει οὕτως * 
«᾿Αλλ᾽ ἠγνόησαν, ὅτι ὅσα γατὰ μόνην τὴν θεωρίαν διαιοεῖ- 
σθαι φιλεῖ, ταῦτα οὐ πάντως xai εἰς ἑτερότητα τὴν ἀνὰ 
μέρος ὁλοτρόπως καὶ ἰδιχῶς ἀποφοιτήσειεν ὧν ἀπ᾽ ἀλ᾽ή- 
λων. ν» καὶ ὁ ἐν ἀ ἰοις Βατέλειος ἐν τῷ τετάρτῳ χατ᾽ Εὐνο- 
piov λόγῳ ἑρμινεύων τὸ ---εκὐριος ἐχτισέ με, καὶ πρὸ mov- 
τῶν βογνὼν γιννᾷ με --- γράφει οὕτω; € Ληπτέον οὖντὸ μὲν 
ἐγέννησεν, ἐπὶ τοῦ Θεοῦ viov: τὸ δὲ ἔχτιδεν, ἐπὶ τοῦ 
τὴν μορφὴν τοῦ δούλου λαθόντος. Ἐν πᾶσι δὲ τούτοις οὐ δύο 
λέγομεν, Θεὸν ἰδία. καὶ ἄνήρωπον ἰδίᾳ * εἷς γὰρ ἦν ἀλλὰ 
κατ᾽ ἐπίνοιαν τὴν ἐχάστον φύσιν λογιζόμενοι. 9 καὶ ὁ ἐν 
ἁγίοις δὲ Γρηγόριος ὁ θεολόγος ἐν τῷ περὶ υἱοῦ δευτέρῳ 


λόγῳ διδάσχων ἡμᾶς, ὅπως δεὶ τὰς ἐν τῷ χυρίω ἡμῶν - 


Ἰησοῦ Χριστῷ φύσει; xev ἐπινοιαν διακρίνειν, γράφει 
οἴτως" «Ἡνίχα αἱ φύσεις διΐστανται ταῖς ἐπινοίαις, συν- 
διαιρεῖται καὶ τὰ ὀνόματα. Παύλου )έγοντος ἄχουσον" 
— ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ κυρίον ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ πατὴρ τῆς 


Dicit enim sanctus Cyrillus in Levitici interpreta- 
tone (Levit. xiv) sic: « Totum in his iterum circum- 
spice aperte Salvatoris nostri mvsterium, et emun- 
dationem qui per sanctum baptisma fit. Duas enim 
aviculas sumi jubet vivas et mundas, ut intelligas per 
volatilia coelestem hominem simul et Deum, in duas 
naturas, quantum pertinet ad rationem unicuique 
convenientem, dividendum. Deus enim Verbum, quia 
ex Deo Patre est, splenduit in carne que ex muliere 
est, verumtamen non part.endum; unus enim ex 
utrisque Christus. » £t iterum idem sanctus Cyrillus 
iu secunda ad Successum epistola ita dicit: « Sed 
igioraverunt quod qu:e per solum intellectum dividi 
$olent, non hxc necessario etiam iu alteritatem, 


D quo est per partes, omniinodo ct specialiter a se in- 


vicem separabuntur. » Sed et sanctus Basilius in 
quarto libro contraEunonium, interpretans hoc quod 
est : Dominus creavit me, et ante omnes colles genuit 
ae (Prov. νιν): ἃ scribit : « Intelligendum hoc quidem 
quod dicit, creavit, de eo qui formam servi accepit. 
ln his autem omnibus uon duo dicimus, Deui sepa- 
ratim, et hominem separatim, unus enim erat : sed 
secundum intellectum, utriusque naturam existi- 
mantes. » Sed et sanctus Gregorius Theologus in libre 
secundo de Filio, docens nos quomodo in Domino 
nostro Jesu Christo oportet naturas que in eo sunt, 
secundum intellectum discernere, ita scribit : « Cum 


251 


JUSTINIANI CONFESS!O RECTE FIDEI. 


958 


weró»; Ei γὰρ x«i μία ὑπόστασις ὅτοι πρόσωπον ὃ À ram sive substantiam diei possibile est ? Licet enim 


Χειστὸς;, ἀλλ᾽ ὁμοούσιος tQ πατρὶ Θεῷ, καὶ ὁμοούσιος 
ἐμῖν ὁ αὐτὸς, οὐ μὴν κατὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν φύσιν, ἤτοι 
οὐσίαν εἰ δὲ μία φύσις τοι οὐσία ἦν Χριστὸς, ἦ ἄσαρ- 
xec ὧν μόνῳ τῷ Θεῷ καὶ [πατρὶ L. sic leg. in ehrorico 
Alex.] πνεύματί ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μία τῆς θεὸ- 
τῆτος οὐσίκ, ἥτοι φύσις" ἡ ψιλὸς ὧν ἄνθρωπος, μό- 
νοις ἡμῖν ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μία φύσις τῆ; ἀν- 
ϑρωπότητος" ἡ τραπεῖσα ἑχατέρα φύσις ἑτεροφνής ἐστιν. 
'ArtrÜscs παρὰ τὰς συνελθούσας, καὶ κατ᾽ αὐτοὺς οὔτε 
Θεὸς ἔμεινεν, οὔτε ἄνθρωπο; γέγονεν ὁ Χριστός " καὶ 
διὰ τοῦτο οὔτε τῷ πιτρὶ, οὔτε ἡμῖν ἐστιν ὁ αὐτὸς 
ὁμοούσιος. Τὸ δὲ οὕτω φρονεῖν πάσης πεπλήρωται ἀσε- 
θείας. καὶ ταῦτα λέγομεν οὐχ ἀγνοοῦντες, ὅτι xai τινες 
τῶν ἁγίων πατέρων τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδείγματι ἐπὶ 
τοῦ κατὰ Χριστὸν μνστωρίου ἐχρήσαντο" ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι 
μὲν, ἵνα δεΐξωσιν. ὅτι καθάπερ ὁ ἄνθρωπος ix ψυχῆς καὶ 
σώματος εἷς ἀποτελεῖται, xxl οὐχὲ δύο ἄνθρωποι, οὕτω 
καὶ ὁ Χριστὸς ἐκ θεότητος x«l ἀνθρωπότητος συντεθεὶς 
εἷς ἐστι, καὶ οὐχ εἰς δύο Χριστοὺς, ἢ δύο νίἱοὺς μερίξε- 
ται. Οὗτοι δὲ τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδείγματι κέχρηνται, 
ἵνα μίαν φύσιν ἤτοι οὐσίαν θεότητος καὶ ἀνθρωπότητος 
τοῦ Χριστοῦ εἰσάγωσιν, ὅπερ ἀπεδείξαμεν ἀλλότοιον εἶναι 
τὸς εὐσεδείας. ᾿Αλλὰ διὰ τοῦτο ἐλεγχόμενοι, ὡς παρὰ τὴν 
ὀρθὴν τῶν πατέρων διδασκαλίαν ἀναπλάττουσιν ἐν ἑχυ- 
τοῖς iuc) φύσιν, ἤτοι οὐσίαν θεότητος xal σαρνὸς, ip 
ἕτερα μεταθαίνουσι λέγοντες, μὴ δεῖν ἀριθμὸν φύσεων 
ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν, ὡς τοῦ ἀριθμοῦ διαίρεσιν εἰσάγοντος. 
Ἴστωσαν τοίνυν ὅτι ὁ ἀριθμὲς ὅταν μὲν ἐπὲ διαφόρων 
προσώπων, ἢ ὑποστάσεων λέγεται, τῶν πραγμάτων αὖ- 


una subsistentia sive persona Christus sit, sed eon- 
substantialis Deo Patri, et consubstantialis nobis 
idem ipse est, non tamen secundum unam eamdem- 
que naturam, seu substantiam. Sin autem una na- 
tura sive substantia esset Christus, aut sine carne 
est, et soli Deo Patri [et Spiritui Grerc.] consubstan- 
tiMis, quoniam una deitatis substantia sive natura 
c8: aut purus homo existens, nobis est solum con- 
.ubstantialis, quoniam una natura humanitatis est : 
aut immutata utraque natura alteram effecit natu- 
ram, prater eas qux: convenerunt, et secundum illos 
neque Deus mansit, neque honio factus est Christus, 
et ideo neque Patri, neque nobis idem ipse consub- 
stantialis est. Sic autem sapere omni plenum est 


D impietate. Et ista dicimus, non ignorantes quod et 


quidam sanctorum Patrum hominis exemplo in 
mysterio Christi usi sunt *: sed illi quidem ut osten- 
derent, quod sicut homo ex anima et corpore unus 
effücitur, et pon duo homines, sic et Christus ex 
deitate et humanitate compositus, unus est, non in 
duos christos vel in duog filios dividendus. Isti autem 
hominis exemplo utuntur, ut unam naturam sive 
substantiam deitatis et humanitatis Christi introdu- 
cant : quod demonstravimus alienum esee pietatis. 
Sed cum per hzc convincuntur, qued przter rectam 
Patrum doctrinam sibi confingunt unam naturam seu 
substantiam deitatis et carnis, ad alia transeunt, di- 
centes non oportere numerum naturarum in Christo 
dicere, ut pote numero divisionem introducente. 


τῶν τὸν ἀνὰ μέρος ἔχει διαίρεσιν, οἷον ὡς ἐπὶ δύο ἡ C Sciant igitur, quod numerus quando in diversis per- 


πλεώνων ἀνθρώπων" ὅταν δὲ ἐπὶ ἡνωμένων πραγμάτων, 
τηνιχκῦτα μόνῳ λόγῳ καὶ θεωρίᾳ, οὐ μὴν αὐτῶν τῶν 
πραγμάτων ἔχει τὶν διαίρεσιν, οἷον ἐπὶ μιᾶς ὑποστάσεως; 
ἀνθρώπον ix ψυ, ἧς xxl σώματος συνεστώσης ὄνο γὰρ 
καὶ ἐνταῦθα φίσεις θεωροῦνται, ἑτέρα μὲν τῆς ψυχῆς, 
“καὶ ἑτέβα τοῦ σώματος" καὶ ὅμως οὐ διὰ τοῦτο εἰς δύο 
ἀνθρώπους διαιρεῖται, ἀλλ᾽ ἕνα ἴσμεν τὸν ἄνθρωπον, xal 
μίαν «αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν. Καὶ ἐπὲ τοῦ κατὰ Χριστον 
τοίνυν μυστηρίου τὴς ἑνώσεως γενομένης, εἰ καὶ διάφορα 
θεω,εῖται τὰ ἑνωθέντα, ἀλλ᾽ οὖν 6) πραγματιχῶς, x«l 
ἀνὰ μέρος ἀλλίλων διίστανται τὰ ἐξ ὧν ὁ χύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦ; Χριστὸς συνετέθη" τὴν μέν τοι διαφορὰν χατα- 
νυοῦντες, x«i ταύτην σημᾶναι βονλόμενοι. τὸν ἀριθμὸν πα- 
ραλαμέάνομεν, xai δύο -ἀς ἐν Χριστῷ φύσεις εἶναί φαμεν, 


sonis, sive subsistentiis dicitur, rerum ipsarum per 
partes habet divisionem, sicut in duobus vel etiam 
pluribus hominibus: quando autem in rebus unitis, 
tunc verbo solo ([ratiome 5014] et intellectu, nag 
tamen ipsarum rerum babet divisienem, sicut iu una 
suosistentia hominis ex anima et corpore constituia. 
Du: enim et hic nature intelliguntur, altera anima, 
et altera corporis : et tamen non propter hoc in duos 
homines dividitur, sed unum scimus honiinem esse, 
et unam subsistentiam ejus. Et in mysterio igitur 
Christi facta unitione, licet diversa intelligantur qux 
unita sunt, scd non ipsa re et per partes a se invi- 
cem separantur ea, ex quibus dominus noster Jesus 
Christus compositus e.t, diflerentiam tamen consi- 


zal οὐ διὰ τοῦτο ὁ εἷς Χριστὸς εἰς δύο Χριστοὺς, ἡ δύο D de:antes et hanc signilicare volentes, numerum as- 


νἱοὺς διαιρεῖται" vai μαρτυρεῖ τοῖς παρ᾽ ἡμῶν εἰρημέ- 
νοις ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ Θεολόγος tv τῷ πρὸς Ἀληδό- 
νεῶν πρώτῳ λόγῳ γράφων οὕτως" « Εἴτις εἰσ. γει δύο υἱοὺς, 
ἕνα μὲν τὸν ix τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς, δεύτερον δὲ ἐκ τῆς 
μητρὸς, ἀλλ᾽ οὐ κὶ ἕνα xal τὸν αὐτὸν, τῆς υἱοθεσία; ἐχπέ- 
σοι τῆς ἐπηγγελμένης τοῖς ὀρθῶς πιστεύουσι. Φύσεις μὲν 

γὰρ δύο, Θεὸς x«l ἄνύρωπος, ἐπεὶ καὶ ψυχὴ xai σῶμα᾽ 
᾿ v'oi δὲ οὐ δύο, οὐδὲ θεοί. Οὐδὲ γὰρ ἐγταῦθα δύο ἄνθρωποι" 
εἰ x«i οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἐντὸς τοῦ ἀνθρώπον, καὶ τὸ 
(xv € προσηγόρευσε" καὶ εἰ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο 


μὲν x«i ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ σωτήρ, εἴπερ μὴ ταυτὸν τὸ ἀόοα-. 


sumimus, et duas in Christo naturas esse dicimus : 
nec ideo unus Christus in duos christos, vel in duos 
filios dividitur. EL testimonium przestat nostris dictis 
sanctus Gregorius Theologus, scribens in primo libro 
ad Cledonium sic : « Si quis introducit duos filios, 
unum quidem ex Deo et Patre, secundum autem ex 
matre, sed non unum eumdemque, ex adoptione ca- 
dat, qux» promissa est credentibus reete. Nature 
enim dux», Deusct homo, quomodo et anima et cor- 
pus; non autem duo filii, uec dii duo. Necenimhic 
duo homines, licet Paulus sic appellaverit(/7Cor. 1v) 


* S. Athanasius in symbolo quod ejus nomine inscribitur. 


215 


VIGILTUS PAPA. 


21 


ὧν παρὰ (ὃν πατέρα, τῆς αὑτῆς δὲ φύσεως: ὧν τῷ πατρὶ, A Triuitate solus Arius ausus diccre, tanquam blasphe- 


ἐν τῇ ἰδίᾳ ὑποστάσει ἐδημιούργησεν ἑαυτῷ σάρχα ἐζυ- 
χωμένην ψυχῇ λοχικῇ x«i νοερᾷ, ὅπερ δηλοῖ ἀνθρωπένη 
φύσει ἑνωθῆναι τὸν 120 Θεοῦ λόγον, καὶ οὐχ ὑποστάσει ἤτοι 
προσώπῳ τοῦδέ τινος ἔστι τοίνυν ὁ τοῦ Θεοῦ λ᾽ γος xal 
σαρχωθεὶς uia ὑπόστασις ἐν ἑχατέρᾳ φύσει γνωριζόμενος, 
ἐν δὲ τῇ θείαν ἐν ἡ ὑπῆρχε κατὰ τὸ, -- Ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ 
ὑπύρχων. --- xxi ἐν τῇ Kv ρωπίνη χατὰ τὸ, — Ev ὁμοιώ- 
ματι ἀνθρώπων γενόμενος. --- Καὶ διὰ τόῦτο εὐσεθῶς εἴποι 
τις ὧν μίαν ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ λόγον σύνθετον, ἧπερ 
μίαν φύσιν σύνθετον᾽ ἐπειδὴ ὅτε x00" ἑαυτὴν ἁπλῶς φύσις 
λέγεται, μὴ προσκειμένου ταύτῃ ἱδιχοῦ τινος προσώπον, 
ἀόριστόν τι) καὶ ἀνυπόστατον δηλοῖ" τὸ δὲ ἀόριστον πρὸς 
οὐδὲν συντεθῆναι δύναται. El δέ τις xal μετὰ τοὺς τοιού- 
τους λόγους πρὸς φιλονεικίαν μόνην ὁρῶν, ἀντιθεῖναι ἐπι- 
χειρήσει λέγων, ὅτι κατὰ τὸν ἀποδοθέντα τῆς φύσεως 
λόγον χρὴ καὶ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν τοῦ Χριστοῦ ἰδίαν 
ὑπίστυτιν, 1.t0t πρόσωπον ἴδιον ἔχειν, πρόδηλός ἐστιν ὁ 
τοιοῦτας, ὅτι προὐποστάντι ἀνθρώπῳ ἑνωθῆναι )έγει τὸν 
λόγον, xal σχετικὴν γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν. Δύο γὰρ ὑπο- 
στάσεων, (tot προσώπων καθ᾽ ὑπόστασιν γενέσζαε Ey 
σιν ἀδύνατον. Ὥστε ὃ ταῦτα λέγων, τὸ δυνατὸν τοῦ Θεοῦ 
λόγοις ἀνθρωπίνης σοφίας χκενῶσαι σπουδάζων, ἀγνοεῖ τὸ 
. μέγα τῆς εὐσεδείας μυστήριον, ὅπερ καρδίο. μὲν πιστεύε- 
ται εἰς διχαιοσύνην, στόματι δὲ δαολογεῖται εἰς σωτη- 
ρίαν οὔτε γὰρ ἡ ἀνθοωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ ἁπλῶς 
ποτε λέγεται, ἀλλ᾽ οὔτε ἰδίαυ ὠπόστασιν, ἤτοι πρόσωπον 
ἔσχεν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ὑποστάσει τοῦ λόγου τὴν ἀρχὴν τῆς 
ὑπύήρϊεω; ἔλαθεν. Ὅθεν αὑτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἀτρέπτως 
ἄνθρωπον y γενῆσθαι ὁμολογοῦμεν, xal οὐχ εἰς ἀνθρωπὸν 


Β 


τινα οὐτὸν ἐληλυθένχε" χαὶ τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγου CX px*o- C 


θίντος τὴν ix παρθένου γέννησιν εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο θεο- 
τύχον εἶναι τὴν ἁγίαν ἔνδοξον ἀειπάρήενὸν Μορίαν. Διὰ 
τοῦτο χαὶ πρὸ τῆς σ΄ρχώσεως τοῦ Θεοῦ λόγου, χαὶ μετὰ 
τὴν αὐτοῦ σάρχωσιν τρεῖς ὑποστάσεις λέγομεν τοῦ πα- 
τρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ xal τοῦ ἁγίσυ πνεύματος, τῆς ἁγίας 
τριάδος τετύρτης ὑποστάσεως, ἤτοι προσώπον προσθύ- 
“την μὴ ἐπιδεξαμένης. Ἐκ τούτων τοίνυν πάντων διελέγ- 
χονται οἱ λέγοντες πρὸ τῆς ἐνώσεω; δύο φύσεις, ὡς 
προὐποστάντᾳ λέγουσιν ἄνθρωπον, xai οὕτως ἑνωθῆναι 
τῷ Θεῷ λόγῳ, χατὰ τὴν μανίαν Θεοδώρον, χαὲ Νεστορίον 
τῶν ἀσεθῶν' οἱ δὲ λέγοντες μὴ γρῆναι λέγειν μετὰ τὴν 
ἕνωσιν δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ, ἀλ' ἃ μίαν φύσιν, σύγχν- 
αιν, καὶ φαχτασίαν εἰσάγοντες [εἰσἀγονσι)]) γατὰ ᾿πολι- 
νάριον,͵ χαὶ Εὐτυχέα τοὺς ἀσεέξεϊς. ᾿Αλλ' οὗτοι μὲν ταῦτα. 
Οἱ δὲ ἅγιοι πατέρες μετὰ τὴν τοῦ λόγον ἐνανθρώπησιν 
θεωρύσαντες τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς, καὶ ὅτι ἀσύγχνζοι με- 
μενήχασιν αἱ φύσεις, ὀρθότατα τὰς δύο φύσεις τήν τε 
θείαν, καὶ ἀνθρωπίνην ἐν τῷ Χριστῷ εἶναι εἰρήκασιν. 
Οὔτε γὰρ πρὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως δύο φύσεις ἦσαν τοῦ 
κυρίου, οὐδὲ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν οἱ δύ, μία γεγόνχ- 
qx», εἰ xal ἐν μιᾷ ὑποστάσει γνωρίζονται. 


mus condemnatus est. Ideo igtur secundum rectam 
rauonem, duarum naturarum dicimus unitionem, et 
unam subsistentiam : quoniam Dei Filius, cum esset 
secundum subsistentiam alter prater Patrem, eain- 
dem autem naturam habeus Patris, in sua subsisten- 
tia plasmavit sibi carnem animatam anima rationali 
et intellectuali : quod significat, humanax natura uni- 
tum esse Deum Verbum, et non subsistenti: seu 
persons cujusdam. Est igitur Deus Verbum et incar. 
natus, una subsistentia in utraque natura cognoscen- 
dus : in divina, in qua erat, prout dictum est, Qui 
cum in forma Dei esset (Philip. n); et in humana se- 
cundum hoc quod est in similitudinem hominum factus 
(Ibidem. Et ideo [pie, τως. rectius dicat aliquis 
unam subsistentiam Dei Verbi compositam, qu:un 
unam naturam compositam : quoniam cum per se 
absolute natura dicitur, non adjecta ei speciali cu- 
jusdam persona, infinitum, et non subsistens aliquid 
siguificat : iuflnitum autem ad nihil potest componi. 
Sin autem aliquis et post tales rationes ad contentio- 
nem solam respiciens, opponere conatur, diceus 
quod secundum redditam naturx rationem oportct 
et humanam naturam Christi suam subsistentiam seu 
personam propriam habere : manifestus est talis, 
quod ante subsistenti homini unitum esse dicit Deum 
Verbum, οἱ affectualem factam esse unitatem. Duxe 
enim subsistentix€: seu personx: secundum subsisten- 
tiam uniri non possunt. Qui igitur h:ec dicit, Dei po- 
tentiam verbis human:e sapientix evacuare festinans, 
ignorat magnum pietatis mysterium, quod corde qui- 
dem creditur ad justitiam, ore autem corfessio fit ad 
salutem. Neque enim humana Christi natura per se 
absolute unquam 4icitur, sed nec suam subsistentiam 
seu personam habuit : sed in subsistentia Dei Verbi, 
natura humana initium [initium existentix$ accepit, 
Grec.] ut esset, habuit : unde ipsum Deum Verbum 
immutabiliter hominem factum esse confiteinur, et 
non in hominem quemdam venisse; et ejusdem Dei 
Verbi incarnati esse nativitatem ex virgine, et pre- 
pter hoc Dei Genitricem sanctam gloriosam semper 
virginem Mariam esse. Ideo οἱ ante incarnationem 
Dei Verbi, et post ejus incarnationem, tres subsi- 
slentias dicimus Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
Non enim sancta Trinitas quartx€ subsistentix: vel 


D) person: adjectionera suscepit. Ex his igitur omnibus 


convincuntur qui dicunt, ante unitionem duas natu- 
ras esse, quod ante plasinatum [subsistentem | dicunt 
horbinem, et sic unitum esse Deo Verbo, secundum 
insaniam Theodori el Nestorii impiorum. Qui autem 
dicunt, quod non oportet post upitatem duas naturas 
in Christo, sed unam dicere, eonfrsionem et phan- 
tasiam introducunt secundum Apollinarium et Euty - 
chen impios. Sed isti quidem hxc. Sancti yero Pa 


tres, post Dei Verbi incarnationem considerantes ea 


ex quibus Christus est, et quod inconfuse manserunt naturse, rectissime duas haturas, divinam et huma- 
nam, in Christo esse dixerunt. Nec enimante incarnationem du: naturz erant Domini, nec post incarnationem 
dus nature una fast» sunt, licet in una subsistentia cognoscantur. 


Ταῦτα δὲ καὶ ἐκ τῶν θείων γραφῶν, vel ἐχ τῆς τῶν 
πατέρων διδασκαλίας διδαχθέντες πρὸς ἀν Ἵδροπὴν τῶν 


- 


Hzc autem et ex divinis Scripturis el Patrum do- 
ctrina edocti, ad refutandos eos qui confundunt et 


241 


JUSTINIANI CONFESSIO RE..T;E FIDET. 


242 


δόξης Χριστοῦ piv Θεὸς, τῆς δὲ δόξης πατήρ. Ei γὰρ xai X naturz intellectu distant, simul dividuntur etiam no- 


τὸ συναμφότερον ἕν, ἀλλ᾽ οὐ τῇ γύστι, τῇ δὲ συνόδῳ. » Kal 
ὦ ἐν ἁγίοις δὲ Γρηγόριος ὃ Νύασης ἐπίσχοπις ἐν τῷ xac' 
Ἑύνομίου τετάρτῳ λόγῳ τὰ αὐτὰ ἡμᾶς διδάσχων, γράφει 
o τως" (Kal ὡς C» μή τις τῇ ἀχηράτῳ φύσει τὸ χατὰ τὸν 
σταυρὸν πόθος προστρί(οιτος Ot ἑτέρων τρανότεριν τὴν 
τοιαύτην ἐπανορθοῦται πλάνην, μεσίτην αὐτὸν Θεοῦ καὶ 
ἀνηρώπου, Θεὸν xal ἄνθρωπον αὐτὸν ἐνομάζξων, ἵνα [x 
τοῦ τὰ δύο περὶ τὸ ἕν λέγεσθαι τὸ πρόσφορον νοοῖτο περὶ 
£xactpov, περὶ μὲν τὸ θεῖον ἡ ἀπάθειν, περὶ δὲ τὸ ἀνθρώ- 
.$tty0y ἡ κατὰ τὸ πάθος οἰχονομία. Τῆς οὖν ἐπινοίας διαι- 
p^ σης τὸ varà φιλανθρωπίαν μὲν ἡνωμένον, τῷ δὲ λόγῳ 
διακρινόμενον, ὅταν μὲν τὸ ὑπερχείμενον, xai ὑπερέχον 
πάντα νοῦν xop^ccn, τοῖς ὑψηλοτέροις χέχρηται τῶν 
ὀνομκτων, ἐπὲ πάντων Θεὸν, καὶ μέγαν Θεὸν, xxi δύναυεν 
Θιοῦ, χαὶ σοφίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα καλῶν. Ὅταν δὲ τὴν 
ἀναγχαίως διὰ τὸ ἡμέτερον ἀσθενὲς συμπαραληφθεῖσαν 
τῶν παθημάτων πεῖραν πεοιγράφη τῷ λόγω, ἐγ τοῦ ἡμε- 
τίρου χατονομάξει τὸ συναμφότερον, ἄνθρωπον αὐτὸν 
ποοσαγορεύων, οὐ χοινοποιῶν πρὸς τὴν λοιπὴν φύσιν διὰ 
τῆς φωνῆς τὸν δηλούμενον, ἀλλ᾽ ὥστε περὶ ἑκάτερον τὸ 
εὐσεῦὲς φυλαχθῆναι. 9 


Τούτων 9 vog ἀποδεδειγωένων διὰ τῆς τῶν πατέρων 
διδασκαλίας, παυσάσθωσαν οἱ τὸν ko.» τῶν ἕν Χρι- 
στῷ φύσεων πρότασιν τῆς οἰχείας πλάνης ποιούμενοι, 
xxl τῷ διὰ τούτου τὴν διαφορὰν ἀρνεῖσθαι, σύγχυσιν 
εἰσάγειν ἐπιχειροῦντες. Πῶς; jàp οὖχ ἀναγχαῖος ὁ ἀριθ- 
μὸς, ᾧ ἐπὶ σημασίᾳ τῆς διαφορᾶς τῶν ἑνωθεισῶν εἰς μίαν 
ὑπόστασιν φύσεων, καὶ οὐχ ἐπὶ τῇ ἀνὰ μέρος διαιρέσει 
αὐτῶν, οἱ πατέρες ἐχρήσαντο ; ᾿Αποδεδειγμένον τοίνυν 
πανταχύθεν, ὡς ἀσεδές ἐστι τὸ λίγειν μίαν φύσιν, ἥτοι 
οὐσίαν θεότητος xal τῆς σαρχὸς τοῦ Χριστοῦ, κχἀχεῖνο 
ἐροῦμεν, ὡς οὐδὲ καθὸ μέαν ὑπόστασιν λέγομεν τῆς θεό- 
τητος, καὶ τῆς ἀνθρωπύότητος τοῦ Χριστοῦ, οὕτω δυνα- 
τὸν καὶ μίαν φύσιν λέγειν Χριστοῦ. Ἐπειδὴ μὴ ταυτὸν 
φύσις τε καὶ ὑπόστασις. Πάντες γὰρ οἱ ἅγιοι πατέρες 
συμφώνως ἡμᾶς διδάσχουσιν, ἄλλο εἶναι φύσιν ἥτοι οὐ- 
σίαν, καὶ μορφὴν, καὶ ἄλλο ὑπόστασιν ἦτοι πρόσωπον" 
κοι τὴν μὲν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν καὶ μορφὴν τὸ χοινὸν σὴ- 
μαΐνειν, τὴν δὲ ὑπόστασιν ἦτοι πρόσωπον, τὸ ἰδικόν εἰ 
δὲ φήσωσί τινες, ὅτι ὥσπερ μία ὑπόστασις σύνθετος εἴ- 
patat ἐπὶ Χριστοῦ, οὕτω δεῖ καὶ μίαν φύσιν σύνθετον λέ- 
γειν, ἀποδείξομιν καὶ τοῦτο ἀλλότριον εἶναι τῆς εὐσεδείας. 
Mis γὰρ φύσιν θεότητος, ἧτοι οὐσίαν λέγοντες, τρεῖς ἐπὶ 
αὐτῆς δοξάζομεν ὑποστάσεις ἐν ἐχάστῃ ὑποστάσει τὴν 
αὐτὴν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν γνωρίζοντες " xal εὐσεθῶς ix 
τῶν τριῶν ὑποστάσεων μίαν ὑπόστασιν τὴν τοῦ λόγον 
«ρὸς τὴν σάρκα πυντιθεῖσθαί φαμεν. Οὐδεὶς γὰρ ποτε 
ἐτόλμεσεν i» τῇ καθολικῇ ἐκχχλησία εἰπεῖν, ort ὥσπερ 
τρεῖς ὑποστάσεις, οὕτω καὲ τρεῖς γύσεις εἰσὲ τῆς ἁγίας 
τριάδος, ὥστε καὶ δύνασθαι λέγειν μίαν φύσιν ἐκ τῶν 
τριῶν φύσεων συντεθεῖσθαι πρὶς σάρχα " τρεῖς γὰρ φύ- 
σεις ἐπὶ τῆς ἁγίας τριάδος μόνος "Aptios τολμήσας ti- 
πεῖν ὡς βλάσφημος κατεχρίθη. Διὰ τοῦτο τοίνυν χατὰ τὶν 
ὀρθὸν λόγον δύο φύσεων ἕνωσιν λέγομεν, xal μίαν ὑπόστα- 
σιν. Ἐπειδὴ ὁ τοῦ Θεοῦ υἱὸς χατὰ τὴν ὑπόστασιν ἕτερος 


mina. Paulum dicentem audi : Ut Deus Domini nostri 
Jesu Christi, Pater glorie (Ephes. 1) : Christi quidem 
Deus, glori: autem Pater. Nam etsi utrumque unum 
est, tamen non natura, sed conventu. » Et sanctus au- 
tem Gregorius Nyssenus [Episcopus Nysse] in quarto 
libro contra Eunomium, eadem nos docens, ita scri- 
bit : « Et ne aliquis incorruptibili nafurz crueis pas- 
sionein applicaret, per alia manifestius talem emen- 
dal errorem, mediatorem ipsum Dei et hominum 
(I Tim. u), et hominem et Deum ipsum nominans : 
ut cum duo de uno dicantur, congruum intelligatur 
circa utrumque, circa deitatem quidem iipassibilitas, 
circa humanitatem autem dispensatio passionis. In- 
telleciu igitur dividente hoc quod per misericordiam 


B quidem unitum est, ratione autem discernitur, cem 


C 


hoc quidem, quod superpositum est et supcreminerms . 
omnem seusum, praedicat, altioribus utitur noinini- 
bus, super omuia Deum, et magnum Deun,, et virtu- 
tem Dei, et sapientiam (Rom. x; Tit. n; 1 Cer. 1), 
et talia vocans : cum autem passionum experimen- 
tum necessario propter nostram inlirmitatem acce- 
ptum verbis significat, ex nostro no:ninans utrumque 
hominem ipsum appellat, non communicans per vo- 
cem,ad ceteram naturam eum qui significatur, sed 
ut circa utrumque pietas conservetur. » 

His ita demnonstratis per sancterum Patrum doctri- 
nam, cessent qui numerum naturarum quz in Christo 
sunt, occasionem sii erroris faciunt, et earum diffe 
rentiam [ob id differentiam negando, Grec.] numeri 
recusatione negando, confusionem introducere eo- 
nantur. Quomodo enim non est necessarius numerus, 
quo, ad signilicandam differentiam naturarum que in 
unam subsistentiam unite sunt, et non ad divisioneun 
per partes earum, usi sunt Patres? Demonstrato 
igitur undique, quod impium est dicere unam natu- 
ram sive substantiam deitatis et carnis Christi, ct 
illud dicimus, quia nec secundum quod unam sub- 
sistentiam dicimus deitatis et humanitatis Christi, sie 
possibile est et unam naturam Christi dicere : quo- 
niam non idem est natura et subsistentia. Omnes 
enim sancti Patres consonanter nos docent aliud esse 
naturam sive substantiam et formam, et aliud sub- 
sistentiam sive personam; et naturam quidem vc) 
substantiam et formam, hoe quod est corumune, 


D significare; subsistentiam autem sive personam, hoe 


quod est speciale. Sin vero dixerint quidam, quod 
sicut une subsistentia composita dicitur Christi, sie 
oportet et unam naturam compositam dicere : osten- 
demus et hoc alienum esse a pietate. Unam enim na- 
turam sive substantiam deitatis dicentes, tres ipsius 
confilemur [glorificamus, Grec.] subsistentiae, in 
unaquaque subsistentia eamdem naturam sive sub- 
stantiam cognoscentes. Et recte ex tribus subsisten- 
tiis unam subsistentiam Verbi ad carnem compositam 
esse discimus. Nemo enim unquam ausus est. in ca 

tholica Ecclesia dicere, qued sieut tres subsistentiz, 
sic et tres naturz sunt sanct Trinitatis : ut. possi- 
bile sit dicere, unam naturam ex tribus naturis com- 
pogjtam esse ad carnem. Tres enim naturas in sancta. 


21] 


VIGILIUS PAPA. 


913 


γήσαντα, καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν τὸν mrafovca* ἡ τὸν Θεὸν ἃ racula operatus est, et alium Christum qui passus 


λόγον συνεῖναι τῷ Χριστῷ λέγει γενομένῳ ix γυναιχὸς. 3 
ἐν αὐτῷ εἶναι ὡς ὥλον ἐν ἄλλῳ, ἀλλ᾽ οὐχὲ ἕνα καὶ τὸν αὖ- 
τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σαρ- 

, , , La e - * , 
χωθέντα, καὶ ἐνανθρυπήσωντα, xal τοῦ σὐτοῦ τὰ θαύ- 
ματα καὶ τὰ πάϑη, ἅπερ ἑχονσίω; ὑπέμεινε σαρχὲ, ὁ 
τοιοῦτος ἀνάθεμα Cato. 


Εἴ τις λέγει κατὰ χάριν. ἢ xaT ἐνέργειαν, ἢ xat 
ἀξίαν, ἢ κατ᾽ ἰσοτιμίαν, ἡ κατ᾽ αὐδεντίαν, ἡ ἀναφορὰν, ἢ 
σχέσιν, ἢ δύναμιν, τὴν ἕνωσιν τοῦ. Θεοῦ λόγον πρὸς av- 
θρωπον γεγενῆσθαι, ἢ χαθ᾽ ὁμωνυμίαν, καθ᾽ ἣν οἱ Νεστο- 
ριανοὲ καὶ τὸν Θεὸν λόγον Χριστὸν χαλοῦντες, καὶ τὸν ὅν- 
θρωπον γεχωρισμένως Χριστὸν ὀνομάξιντες χατὰ μόνην 
τὴν προσηγορίαν ἕνα Χριστὸν λέγουσιν" ἢ εἴ τις λέγει κατ᾽ 
εὐδοχίαν τὴν ἔνωσιν γεγενῆσθαι, χαθὼς Θεύδωρος ὁ αἱρε- 
τιυιὸς αὐτοῖς λέξεσι λέγει, ὡς ἀρεσθέυτος τοῦ θεοῦ Xoyov 
τῷ ἀνθρώπῳ ἀπὸ τοῦ εὖ xai καλὰ δύξοι αὐτῷ περὶ αὐτοῦ, 
οὐχὲ καθ᾽ ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρχα 
ἐ νχωμένην ψυχῇ λογιχῇ καὶ νοερᾷ τὴν ἕνωσιν ὁμολογεῖ, 
χαὶ διὰ τοῦτο μίαν αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν σύνθετον, ὁ 
τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Bt rig. χατὰ ἀναφορὰν, ἢ χαταχρηστιχῶς θεοτόκον λέγει 
τὴν ἁγίαν ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, ἢ ἀνθρωποτόχον, 
ἢ Χριστοτόχον, ὡς τοῦ Χριστοῦ μὴ ὄντος Θεοῦ, ἀλλὰ μὴ 
κυρίως x«l κατ᾽ ἀλήθειαν θεοτόχον αὐτὴν ὁμολογεῖ, διὰ 
τὸ τὸν πρὸ αἰώνων ἐκ τοῦ πατρὸ; γεννηθέντα Θεὸν λόγον 
ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐξ αὐτῆς σαρκωθῆναι xol γεν- 
νηδήναι, ὁ τοιοῦτο; ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν ἐσταυρωμένον σαρχὲ κύριον 
7$4àv Ἰησοῦν Χειστὸν Θεὸν εἶναι ἀληθινὸν, καὶ χύριον τῆς 
δόξης, καὶ ἕνα τῆς ἁγίας τριάδος, ὁ τοιοῦτος; ἀνάθεμα 
ἔστω. 

Εἴ τις ἐν δυσὶ φύσεσι λέγων μὴ ὡς ἐν θεότητι. καὶ ἐν 
ἀν΄ ρωπότητι τὸν ἔνα χύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὶν 
τοῦ Θεοῦ λόγον σαρχωθέντα ὁμολογεῖ, μηδὲ ἐπὶ τῷ σημᾶ- 
ναι τὴν διαφορὰν τῶν φύσεων, ἐξ ὧν καὶ συνετέθη, ἀλλ᾽ 
ἐπὶ διαιρέσει τῇ ἀνὰ μέρος τὴν τοιαύτην λαμθάνει φωνὴν 
ἐπὶ τοῦ χατὰ Χριστὸν μνστηρίου" ὡς χεχωρισμένας γαὶ 
ἰξδιουπαστάτους εἶναι τὰς φύσεις, καθὼς Θεόδωρος xai 
Νεστόριος βλασφημοῦσιν, ὁ τοιοῖτος ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις ἐπὶ τοῦ ἑνὸς xupiov ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τουτ- 
ἐστι τοῦ σαρχωθέντος Θεοῦ λόγον τὸν ἀριθμὸν τῶν φύ- 
σέων ὁμολογῶν μὴ τῇ θεωρία τὴν διαγορὰν τούτων, ἐξ ὧν 
vai συνετέθη, λαυθδάνει, ὡς ταύτης οὐχ ἀνηρημένης διὰ 
τὴν ἔνωτιν, ἀλλ᾽ ἐπὶ διαιρέσει τῇ ὀνὰ μέρος τῷ ἀριθμῷ 
χέχρηται, ὃ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴ τις λέγων, μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ λόγου σεσαρκωμέ- 
γῆν, οὐχούτως αὐτὸ ἐχλαμέάνεει, ὡς ὅτι ἐκ τῆς θείας 
«σεως, καὶ τῆς ἀνθρωπίνης tig Χριστὸς ἀπετελέσθη 
ὑυμογύσιος τῷ πατρὶ χατὰ τὴν θεότητα, καὶ ὁμοιύσιο; 
ταῖν ὃ αὐτὸς κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα, ἀλλ᾽ ὅτι τῆς Ütótu- 
τὸς, καὶ τῆς σαρχὸς τοῦ Χριστοῦ μία φύσις, ἤτοι οὐσία 
ἀπετελέσθη, κατὰ τὴν ᾿Απολιναρίον καὶ Εὐτυχοῦς χαχο- 
^19 T&v, 0 τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 


est, aut dicit Deum Verbum cum Christo esse na- 
scente ex muliere, vel in ipso esse tanquam alterum 
in altero, sed non unum eumdemque Dominum no- 
strum Jesum Christum, Deum Verbum iucarnatuut 
et hominem factum, et ejusJem ipsius néracula et 
passiones, quas carne sponte sustinuit, talis anathe- 
ma sit. 

IV. Si quis dicit, secundum gratiam, vel secun- 
dum operationem, vel secundum dignitatem, vel 
secundum :equalitatem honoris, vel secundum aucto- 
ritatem, vel relationeni, vel affectum, vel virtutem, 
unitionem Dei Verbi ad hominem factam esse, vel 
secundum homonymiam, per quam Nestoriani et 
Deum Verbum vocantes Christum, et hominem sepa- 


B ratim Chri:tum nominantes, solo vocabulo unum 


Christum dicunt : aul si quis per bonam voluntatem 
dieit unitionem factam esse, sicut Theodorus h:»re- 
ticus ipsis verbis dicit, quasi placuerit Deo Verbo 
homo, eo quod bene visum est ei de ipso, sed non 
secundum subsistentiam Dei Verbi ad carnem ani- 
matam anima rationali et. intellectuali unitionem 
coufitetur, et ideo unam ejus subsisteutiam com- 
positam esse, talis anathema sil. 

V. Si quis per relationem, aut abusive, Dei ge- 
nitricem dicit sanctam gloriosam semper virginem 
Mariam, aut hominis genitricem, aut Christotocon, 
tanquam Christo Deo non existente, sed non proprie 
et vere Dei genitricem ipsam confitetur, eo quod 
ipse qui ante secula ex Patre natus est Deus Ver- 


C bum, in ultimis diebus ex ipsa incarnatus et natus 


est, talis anathema sit. 


Vl. Si quis non confitetur Dominum nosurum 
Jesum Christum qui carne crucifixus est, Deum esse 
verum, et Dominum glorix, et uium de sancta Tri- 
nitate, talis anathema sit. 


VII. Si quis iu duabus naturis dicens uon tanquam 
in deitate et humanitate unum Dominum nostrum 
Jesum Christum, Deum Verbum incarnatum confite- 
tur, nec ad significandam differentiam naturarum, 
ex quibus compositus est, sed pro divisione per 
partem, talem exeipit vocem in mysterio Christi, 
quas) separatim unaquaque natura suam habente 
subsistentiam, sicut Theodorus et Nestorius blasphe- 
iaverunt, talis anathema sit. 

VIII. Si quis in uno Domino Jesu Christo, hoc est 
Deo Verbo incarnato, numerum confitens naturarum, 
non intellectu differentiam earum, ex quibus et com- 
positus est, excipit, ul pole non interemptam pro- 
pter unitatem, sed pro divisione per partem numero 
utitur, talis anathema sit. 


IX. Si quis dicens unam naturam Dei Verbi iucar- 
natam, non sic hoc intelligit, quod ex divina natura 
et humana unus Christus effectus est, consubstantia- 
lis Patri secundum deitatem, οἱ consubstantialis no- 
bis idem ipse secundum humanitatem, sed quod dei- 
talis et carnis Christi una natura sive substantia 
effecta est secundum Apollinarii et. Eutychetis per- 
filiam, talis anathema sit. 


245 


JLSTINIANI CONFESS:0 RECTE FIDEI. 


246 


συγ εύψιων, καὶ τεμνόντων τὸ τῆς θείας οἰκονομίας A dividunt divinz dispensationis mysterium, merito 


μυστήριον, εἰκότως ἐγράψαμεν, xai οὐ τῷ σαφηνίζειν τὰ 
ἐξ ὧν ἐστι, xol ἐν οἷς γνωριξεται ὁ Χριστὸς, σύγχυσιν n 
διαίρεσιν τῇ θεία οἰχυνομία εἰσάγομεν. ᾿Αμέλει δοξολογίαν 
xal τὸν τῆς ἑνώσεως A0, ον προφέροντες, ἕνα Χριστὸν xal 
υἱὸν xal χύριον τὸν τοῦ Θεοῦ Àoyov σεσαρχωμένον, xai 
ἐνανθρωπήσαντα ὁμολογοῦμέν tt, xal προσχυνοῦμεν σὺν 
τῷ πατρὶ xal τῷ ἀγίω πνεύμαςι. Τούτων οὕτως ὑπὸ τῆς 
τοῦ Θεοῦ καθολικῆς ἐχχλησίας ὁμολογουμένων, γινώσχειν 
βουλόμεθα πάντας τοὺς Χριστιανοὺς, ὅτι ὥσπερ ἕνα Θεὸν 
καὶ χύριον ἔχομεν, οὕτω xal μίαν πίστιν. Εἷς γάρ ἐστιν 
ὅρος πίστεως, τὸ ὁμολογεῖν xai ὑρῦῶς δοξάξειν πατέρα, 
χαὶ Χριστὸν τὸν νἱὸν τοῦ Θεοῦ, x«l ἅγιον πνεῦμα. Ταύτην 
τὴν ὁμολογίαν φυλάττομεν, εἰς ἣν καὶ ἐδαπτίσθημεν, δω- 
ρυθεῖσαν μὲν παρὰ τοῦ μεγάλου Θεοῦ χαὶ σωτῆρος ἡμῶν 


scripsimus, et non eo quod declaramus ea ex quibus 
est, et in quibus cognoscitur Christus, confusionem 
vel divisionem divin: dispensationi facimus. Itaque 
glorificationem et unitionis rationem proferentes, 
unum Christum et Filium et Dominum, Verbum Dei . 
incarnatum et hominem factum confitemur ei ado-- 
ramus cum Patre et Spiritu sancto. Hxc ita cum- 
universali Dei Ecclesia confitentes δ, scire volumus 
omnes Christianos, quod sicut unum Deum et Domi- 
num habemus, ita et unain fidem. Una enim defini- 
tio fidei est, confiteri et recte glorificare Patrem, et 
Christum Filium Dei, et Spiritum sanctum. Istam 
confessionem conservamus, in qua et baptizati su« 
mus,lonatam quidem a magno Deo et Salvatore nc- 


Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ μαθηταῖς καὶ ἀποστό- B stro Jesu Christo sanctis suis discipulis et apostolis, 


λοις, παρ᾽ αὐτῶν δὲ xnpu χθεῖσαν ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ. Oi δὲ 
τριαχόσιοι δέκα καὶ ὀχτὼ πατέρες ἅγιοι οἱ συναχθέντες 
ἐν Ntvaía κατὰ 'Apsiou, xal τοῦτον μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀσε- 
Ótlac χαταδιχάσαντες, τὴν αὐτὴν ὁμολογίαν, ἣ σύμδολον 
καὶ [ἅγιον L.] μάθημα τῆς πίστεως παραδεδώνγασι τῇ 
ἀγίχ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ" xal μετ᾽ ἐχείνου; οἱ ἑχατὸν πεν- 
τήχοντα ἅγιοι πατέρες οἱ συναχθέντες ἐν Κωνοταντινου- 
πόλει κατὰ Μαχεδονίον τοῦ πνευματομάχον, καὶ Μάγνον 
τοῦ ᾿λπολιναριστοῦ, x«i τούτους καταδικάσαντες μετὰ 
τῆς αὐτῶν ἀσεξείας, ἀκολουθοῦντές τε χατὰ πάντα τῷ 
αὐτῷ ἁγίων συμβόλῳ τῷ παρὰ τῶν τριαχοσίων δεχαοχτὼ 
ἁγίων πατέρων παραδοήέντι, ἐτράνωσαν τὰ περὶ τῆς; θεό- 
Turog τοῦ ἀγίον πνεύματος. Ἔτι δὲ xol o! ἐν Ἐγέσῳ 
συναχθέντες τὸ πρότερον ἅγιοι πατέρε; κατὰ Νεστορίον 


τοῦ δυσσεδοῦς, καὶ οἱ ἐν Χαλχηδόνι ἅγιοι πατέρες γχτὰ. 


Ἐὐτυχοῦς τοῦ δνυσσεξοῦς, ἀκολουθήσαντες χατὰ πάντα 
τῷ εἰρημένῳ ἁγίῳ συμθόλῳ, ὥτοι μαθήματι τῆς πίστεως, 
χατιδίχασαν τοὺς προειρημένους «ἰρετιχοὺς μετὰ τῆς 
αὐτῶν ἀσεθείας, καὶ τῶν ὅμοια αὐτοῖς φρονησάντων, ἢ 
x«i φρονούντων. Καὶ πρὸς τούτοις ἀνεθεμάτισαν τοὺς 
ξτερον ὅρον πίστεως ἤτοι σύμθδολον xai. μάθημα παραδι- 
δόντας τοῖς προσιοῦσι τῷ ἁγίῳ βαπτίσματι, ἢ ἐξ οἱασδή- 
ποτε αἱρέσεως ἐπιστρέφονσι παρὰ τὸν παραδοθέντα, ὡς 
εἴρηται, ὑκὸ τῶν τριαχοσίων δέκα καὶ ὀχτὼ ἁγίων πα- 
τέρων, xai τρανωθέντα ὑπὸ τῶν ἑχατὸν πεντήκοντα ἁγίων 
«ατέρων. Τούτων οὕτως ἐχόντων συνείδομεν xal κεφά- 
λσια ὑποτάξαι τήν τε τῆς πίστεως ὀρθὴν ὁμολογίαν ἐν 
συντόμῳ, τήν τε τῶν αἱρετιχῶν κατάκρισιν περιέχοντα. 
Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ πατέρα, καὶ viów, x«l ἄγων 


ab eis autem przxdicatam in toto mundo. Trecenti 
autem decem et octo sancti Patres collecti in Nieza 
adversus Arium, illo cum sua impietate condemnato, 
eamdem confessionem, id est, sanctum mathema et 
symbolum fidei tradiderunt sancte. Dei Ecclesiz ; οἱ 
post illos, centum;quinquaginta sancti Patres Con- 
stantinopoli collecti adversus Macedonium sancto 
Spiritui repugnantem, et Magnum Apollinaristam, 
illis condemnatis cum sua perfidia, secuti per omnia 
idem sanctum symbolum traditum a trecentis decem 
et octo sanctis Patribus, explanaverunt quie sunt de 
deitate sancti Spiritus (Act. 5). Insuper antem et 
qui in Epheso prius collecti sunt sancti Patres ad- 
versus Nestorium impium, et qui in Chalcedone 
convenerunt sancti Patres adversus Eutychem im- 
pium, secuti per omnia przedictum sanctum symbo- 
lum sive mathema fidei, condemnaverunt praedictos 
hiereticos una cum eorum impietate, et hos qui si- 
milla illis sapuerunt, vel sapiunt. Et super hxc ana- 
thematizaverunt eos qui aliam definitionem fidei, 
sive symbolum, sive mathema tradunt accedentibus 
ad sanctum baptisma, vel ex quacunque heresi con- 
versis, przeter traditum (sicut dictuui est) ἃ trecen- 
tis decem et octo sanctis Patribus, et explanatum a 
centum quiaquaginta sanctis Patribus. His ita se lia- 
bentibus, perspeximus et capitula supponere, quibus 
tam rec&e fidei coinpendiosa confessio, quam hzreti- 
corum condemnaiio continetur. 

[. Si quis non confitetur Patrem, et Filium, et 


πνεῦμα, τρι-δα ὁμοούσιον, play θεότητα, ἤγουν φύσιν D Spiritum sanctum, et Trinitatem consubstantialem, 


xai οὐσίαν, μίαν τε δύναμιν καὶ ἐξουσίαν ἐν τρισὲν ὑπο- 
στάσεσιν, ἤγουν προσώποις προσχυνουμένην, ὁ τοιοῦτος 
ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴτις οὐχ ὁμολογεῖ τὴν πρὸ αἰώνων, xal ἀχρόνως ἐκ 
τοῦ πατρὸς γεννηθέντα Θεὸν λόγον ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμε- 
ps» ᾿χατελθόντα x τῶν οὐρανῶν xxi L.] σαρκωθέντα ἐκ 
τῆς ἁγίας [ἐνδόξου L.] θεοτόχου xal ἀεὶ παρθόνου Μαρίας, 
καὶ ἄνθρωπον γενόμενον γευνηθέντα ἐξ αὐτῆς, xxi διὰ 
τοῦτο τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγου εἶναι τὰς δύο γεννήσεις, τὴν 
τε πρὸ αἰώνων ἀσωμάτως, καὶ τὴν ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν 
ἡμερῶν κα΄ ἁ σάρκα, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμκχ ἔστω. 

Ki τις λέγει ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον τὸν θαυματουρ- 


unam deitatem, seu naturam, et substantiam, et 
unam virtutem et potestatem in tribus subsistentiis 
seu personis acorandam, talis anathema sil. 

Il. Si quis non confitetur eum, qui ante sxcula et 
sine tempore ex Patre natus est, Deum Verbum in 
ultimis diebus descendisse de coelis, et inearnatum 
esse de sancta gloriosa Dei Genitrice et semper vir- 
gine Maria, et hominem factum, natum esse ex ipsa, - 
et propter hoc ejusdem Dci Verbi duas esse nativita- 
tes, [Suppl. :ternam scilicet et] eam quz est in ulti- 
imis diebus aecundum earnem, talis anathema sit. 

III. Si quis dicit alium esse Deum Verbum qui mi- 


* Universalis D. e. confitcatur. Grec. Atque ila ms. codex Dohierii. 











VIGILIUS PAPA. 


ὁδ.» τῇ ἐν Χαλχηδόνι συνωθήθη πάντα τὰ ἐναντία τοῖς A dejectus est, et postea in sancto Chalcedonensi con- 


μνημονευθεῖσιν αὐτοῦ συγγράμμασι ποιῆσαι, καὶ τὴν 
ὀρθὴν πίστιν ὁμολογῆσαι. 


Εἴ τις ἀντιποιεῖται τῆς ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς τῆς λεγομέ- 


vac παρὰ Ἴδα γεγράφθαι πρὸς Μάριν τὶν Πέρσην τὸν αἷ- 
ρετικὸν, τῆς ἀρνουμένης τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον γε- 
“νῆσθαι, καὶ λεγούσης μὴ τὸν Θεὸν λόγον ἐκ τῆς παρ- 
θίνου σαρχωθέντα γεννηθῆναι, ἀλλὰ ψιλὸν ὄνθρωπον ἐξ 
αὐτῆς γεννηθῆναι, ὃν ναὸν ἀποκαλεῖ, ὡς ἄλλον εἷναι τὸν 
Θεὸν λόγον, xal ἄλλον τὸν ἄνθρωπον πρὸς τούτοις δὲ 
ἐνυθριζούσης τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον, ὡς χωρὶς 
ζητήσεως καὶ χρίσεως Νεστόριον χαταδιχασάσης, καὶ τὸν 
ἐν ἁγίοις Κύρῦλον αἱρετικὸν ἀποχαλούσης, xxl ἀσεθῆ τὰ 
ε6΄ αὐτοῦ κεφάλαια" Νεστόριον δὲ καὶ Θεόδωρον μετὰ τῶν 
αὐτοῦ ἀσεδῶν συγγραμμάτων ἐπαινούσης, x«i ἐκδιχού- 
σης. Ἐξ τις τοίνυν τὴν εἰρημένην ὀσεδῆ ἐπιστολὴ ἐχδι- 
κεῖ, ἢ ὀρθὴν αὐτὴν εἶναι λέγει, ἢ μέρος αὑτῆς, ἀλλὰ μὴ 
ἀταθεματίζει αὐτὴν, ἀνάθεμα ἔστω. 

Τῆς τοιαύτης τοίνυν ἐπιστολῆς δικαίως ἀναθεματισθεί- 
σης διὰ τὰς περιεχομένας ἐν αὐτῇ βλασφημίας, οἱ τὰ 
Νεστορίου, ἢ Θεοδώρον ἀσεζῶ; φρονοῦντες ἐπιχειρῦσι 
λέγειν, ταύτην δεδέχθαι παρὰ τῆς ἁγίας ἐν Χαλκχηδόνι 
συνόδου, τοῦτο δὲ λέγουσι τὴν μὲν ἁγίαν σύνοδον συχο- 
φαντοῦντες, τῷ δὲ ταύτης n poa yiuaTt σπουδάξοντες τῆς 
ὑφειλομένη; καταχρίσεως ἔλευθερῶσαι Θεόδωρον καὶ 
Νεστόριον, xa τὴν &as ἐπιστολήν, περὶ ἧς Ἴδας πολ- 
λάκις κατηγορηθεὶς οὐχ ἐτόλμησεν οἰχειώσασθαι διὰ τὰς 
περιεχομέιας ἐν αὐτῇ βλασφημίας. καὶ ταῦτα ἀποδείξο- 
μὲν ἐκ τῶν διαφόρως περὶ τούτου χεχινημένων. Ἐν γὰρ 
τοῖς παρὰ Φωτίον, xxl Εὐσταθίου πεπραγμένοις ἐν Τύρῳ 
κατιγγορουμένος à προλεχθεὶς "16.c περὶ τῶν ὕδρεων τοῦ 
ἐν ἁγίοις Κυρίλλου φανερῶς κατέθετο, μετὰ τὴν ἕνωσιν 
τῶν ἀνατολικῶν πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις Κύριλλον μηδὲν ὕδρεως 
ἐχόμενον εἰρηχέναι περὶ αὐτοῦ" ἡ δὲ ἐπιστολὴ ἡ πεπλη- 

΄ρωμένη τῶν εἰρημένων βλασφημιῶν, ἐφ᾽ αἷς κατηγορεῖται 
“Ἰόας, πολλὰς χατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρἴλον περιέχονσα 
παρίστησιν, ὅτι μετὰ τὴν ἕνωσιν τὴν πρὸς τοὺς ἀνατο- 
λιχοὺς γέγονεν, ἐξ οὗ δείχννται Ἴδας ἀπαρνησάμενος ταύ- 
τὴν. Ὅθεν οἱ μνημονευθέντες Φώτιος, xxi Εὐστάθιος διὰ 
τὸν τῶν ἐγναλούντων πληροφορίαν ἐγγράφως δεετύπωσαν, 
τον εἰρημένον "[όαν πάντα τὰ ἐναντία τῷ ἐπιστολῇ πρᾶξαι, 
καϑὼς ἡ περὶ τούτου δοθεῖσα παρ᾽ αὐτῶν ἐπίχρισις δείχ- 
νυσιν. ᾿Αλλὰ μὴ πληρώσας Ἴδας τὰ παρ᾽ ἐχείνων ἐπικρε- 
tyre, ἐξεόλώθη τῆς ἐπισχοπῆς διὰ τὰς βλασφημίας τῆς 
εἰρημένης ἐπιστολῆς, καὶ Νόννος ἀντ᾽ αὐτοῦ ἐχειροτονήθη, 


ὃς καὶ συνεχαθέσθη τῷ ἁγίᾳ ἐν Χαλχηδόνε συνόδῳ. Περὶ p 


τῶν αὐτῶν τοίνυν xal ἐν Χαλχηδόνι κατηγορηθεὶς ὁ μνη- 
μονευθεὶς Ἴδας μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τῆς ἀσεθδοῦς ἐπιστο- 
λῶς οὐχ ἐτόλμησε ταύτην οἰχειώσασθαι, ἀλλ᾽ εὐθὺς αὐταῖς 
᾿Μέξεσιν ἐπήγαγεν, ὅτι ἀλλότριός εἰμι τῶν ἐπαγομένων μοι. 
Ὅθεν ἡ ἁγία σύνοδος, μὴ ἀρκεσθεῖσα τῇ ἀρνήσει "16a τῇ 
ἐπὶ τῇ ἀσεδεῖ ἐπιστολῇ συνώθησεν αὐτὸν τἀναντία ταύτῃ 
πρᾶξαι, τουτέστι τὴν ἐν αὐτῇ ἀθετουμένην πίστιν ὀρθὴν 
ὁμολογῆσαι, xxl τὴν ἁγίαν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον 
δέξασθαι, καὶ τὸν ἐν ἁγίοις Κύὐρῶλον πατέρα καὶ διδάσκχα- 
λον ἐπιγράψασθαι, «& ἐν τῇ ἀσεδεῖ ἐπισςολῇ ὑδριζόμενα' 
καὶ Νεστόριον καὶ τὸ ἀσεδὲς αὐτοῦ δόγμα ἀναθεματίσαι. 
Δπερ ἡ ἀσεξὴς ἐπιστολὴ ἐπαινεῖ καὶ éxónui. El τοίνυν 
καὶ αὐτὸς Ἴδας διαφόρως κατηγορηθεὶς περὶ τῆς ἀσεθβοὺς 
ἐπιστολῆς, οὐκ ἐτόλμησεν αὐτὸν οἰχειώσασθαι, ἀλλὰ x«i 


cilio compulsus est omnia contraria memoratis suis 
conscriptis facere, et rectam fidem confiteri. 

XIII. Si quis defendit impiam epistolam quam ad 
Marim Persam h:reticum [bas scripsisse dicitur, 
qus abnegat Deum Verbum hominem factum esse, 
et dicit non Deum Verbum ex virgine incarnatum, 
natum esse, sed purum hominem ex ipsa esse natum, 
quem templum vocat, ut alius sit Deus Verbum, 
et alius homo ; et super hxc injuriat Epheeinam 
primam synodum, quasi sine inquisitione et exami- 
natione ab ipsa Nestorio condemnato, et sanctum 
Cyrillum vocat b:zereticum, et duodecim ejus capitula 
impia dicit, Nestorium autem et Theodorum cum 
ipiis eorum conscriptis collaudat et defendit. Si 
quis igitur, sicut dictum est, eamdem ipsam episto- 


B lam vindicat, vel rectam esse dicit ipsam vel partem 


ipsius, sed non anathematizat eam, anathema sit. 
Tali ergo impia epistola juste anathematizata 
propter insertas ei blasphemias, Theodori et Nestorii 
impiorum sequaces conantur dicere, susceptam esse 
eam a sancto Cbalcedonensi concilio. Hoc autem 
dicunt, sanctam quidem Chalcedonensem &vnodum 
calumniantes, nomine autem cjus festinantes debita 
condemnatione liberare Theodorum, et Nestorium, 
et impiam epistolam, pro qua Ibas sxpius accusatus, 
non est ausus eam suam dicere propter insertas ei 
blasphemias. Et hec demonstrabimus ex his 40:8 
diverse de ista causa mota sunt. In bis euiin qui 
apud Photium et Eustathium [a Photio et Eustathio] 
Tyri acta sunt, cum accusaretur przdictus Ibas de 


C injuriis S. Cyrilli, manifeste confessus est, post uni- 


tatem Orientalium, qux ad sanct:: memori:x Cril- 
lum facta est, nihil injuriosum de eo dixisse. Epistola 
autem plena przdictis blasphemiis, pro quibus accu- 
sabatur [bas, multas contra S, Cyrillum injurias con- 
tinens, facta esse ostenditur post unitatem ad Orien- 
tales factam, ex quo demonstratur lbas eam abne- 
gasse. Unde przedicti Photius et Eustathius satisfa- 
cientes accusatoribus in scriptis definierunt, prs- 
dictum 1bam omnia contraria epistoke peragere, 
sicut judicium ab eis de hoc datum significat. Sed 
cum Ibas non adimplesset ea qus illi judicaverunt, 
ejectus est ab episcopatu propter blasphemias 
predicte epistole, et Nonnus pro illo ordinatus 
est, qui et consedit in sancto Chalcedonensi 
concilio. De eisdem igitor etam  Chalcedone 
accusatus memoratus lbas, post lectionem im- 
pie epistole non est ausus eam suam esse confiteri, 
sed statim ipsis verbis intulit, alienum se esse eorum 
qu: ei inferebantur. Unde sancta synodus, cum ei 
non sufficeret abnegatio Ib:e, qu:xe facta est de impia 
epistola, compulit eum contraria ei peragere, id est 
reprobatam in ea rectam fidem confiteri, et Ephesi- 
nam primam sanctam synodum suscipere, et sanctuin 
Cyrillum Patrem et doctorem ascriberequ:e,in eadem 
impia epistola injuriantur, et Nestorium impiumque 
ejus dogma anathematizare, qux et impia epistola de- 
fendit et collaudat. Si igitur et ipse 1045 propter impiam 
epistolam spius accusatus, non est ausus eain yuana 


JUSTINIANI! CONFESSIO RECT.E FIDEI. 


250 


'Exivn; γὰρ καὶ τοὺς ἀνὰ μέρος διαιροῦντας, ἤτοι αὶ X. /Equaliter enim et eos qui per partem incidun 


τέμνοντα;, καὶ τοὺς συγχίοντας τὸ τῆς θείας οἰχονομίας 
γυστώήριον τοῦ Χριστοῦ ἀποστρέφεται, καὶ ἀναθεματίζει 
ὦ χαθολ χὴ ἐχχλησία. 
Εἴ τις μὴ ἀναθεματίζει ἔΑρειον, Εὐνόμεον, Μαχεδόνιον, 
᾿Απολινάριον “Νεττόριυν, Εὐτυχέα, x«l τοὺς τὰ ὅποια 
τούτοις φρονοῦντας, ἢ φρονήσαντας, ἀνάθεμα ἔστω. 


Εἴ τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρον τοῦ Μοψονεστ'α; τοῦ 
δἰπόντος .- ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xai ἄλλον τὸν 
Χριστὸν, ὑπὸ παθῶν ψυχῆς xal τῶν τῆς σαρνὸς ἐπιθυ- 
p εῶν ἐνοχλούμενον, καὶ ἐκ προχοπῆς ἔργων βελτιωθέντα, 
xul βαπτισθέντα εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ νἱοῦ καὶ ἁγίου 
πνεύματος, xal διὰ τοῦ βαπτίσματο- τὴν χάριν τοῦ ἁγίου 
πνεύματος λαθεῖν, wai υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι, καὶ xxt 
ἐσότοτα βασιλι-ἧς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγον 
προσχυνούμενον, xxi μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄτρεπτὸν ταῖς 
ἀννοίκις, xl ἀναμάρτητον παντελῶς γενόμενον xol πάλιν 
εἰρηχότος τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ ).you πρὸς τὸν Χριστὸν 
τοιαύτην γεγενῆσθαι, οἵαν εἶπεν ὁ ἀπόστολος ἐπὶ ἀνδρὸς 
xed γυναικὸς * «ε Ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρχα μίαν. ? Καὶ πρὸς 
ταῖς ἄλλα'ς ἀναριθμήτοις αὐτοῦ βλασφημίσις τοχμήσαντος 
εἰπεῖν, ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστυσιν ἐμφυσήσας ὃ χύριος τοῖς 
μαθηταῖς, xal εἰπὼν, € Λάθετε πνεῦμα ἅγιον, » οὐ δέδωχεν 
αὐτοῖς; πνεῦμα ἅγιον, ἀλλὰ σχήματι μόνον ἐνεφύσησεν. 
Οὗτος δὲ xal τὴ» ὁμολογίαν Θωμᾶ, τὴν ἐπὶ τῇ ψηλαφήσει 
τῶν χειρῶν xal τῆς πλεν͵ ἂς τοῦ χυρίου μετὰ τὴν ἀν.- 
στασιν, λέγων τὸ, € Ὁ χύριός μου καὶ Θεὸς μου » εἶπε μὴ 
εἰρῆσθαι περὶ τοῦ Χριστοῦ παρὰ τοῦ Θωμᾶ, οὐδὲ γὰρ 
εἶναι λέγει τὸν κύριον Ot» , ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ παοαδόξῳ τῆς 
ἀναστάσεως ἐχπλαγέντα τὸν Θωμᾶν ὑανῆσαι τὸν Θεὸν 
τὸν ἐγείραντα τὸν Χριττὸν. Τὸ δὲ χεῖρον, ὅτι x«l ἐν τῇ 
τῶν πράξεων τῶν ἀποστόλων γενου νη παρ᾽ αὐτοὺ δῆθεν 
ἑραηνείᾳ Ov'j*piv«v ὃ αὐτὸς Θεόδωρος τὸν Χριστὸν Πλά- 
τωνι, καὶ Μανιχαίῳ, xai Ἐπιχκούρῳ, x«i Μαρκίωνι, λέγει, 
ὅτι ὥσπερ ixtivoy ἕχαστος εὑράμενος οἰκεῖον δόγμα τοὺς 
eut μαϑητεύσαντας πεποίηχε χγαλεῖσθαι Ηλατων xobe, x«i 
Μανιχυίους, xal Ἐπιχουρείους, zal Μαρχιωνιστὸς,, τὸν 
ὅμοιον τρόπον x«l τοῦ Χριστοῦ εὐὑραμένον τὸ δόγμα, ἐξ 
αὐτοῦ τοὺς Χριστιανοὺς χαλεῖσθαι. E: τις τοίνυν ἀντι- 
ποιεῖταε Θεοδώρου τοῦ τὰ τοιαῦτα βλασψημήσαντος, ἀλλὰ 
μὴ ἀναθεματίζει αὐτ᾽ν, xxi τὰ αὐτοῦ συγγράμματα, καὶ 
τυὺς τὰ ομοια αὐτῷ φρονοῦντας, ἢ φρονήσαντας, ἀνά- 
θεμα ἔστω. 


ΕΖ τις ἀντιποιεῖται τῶν συγγραμμίτων Θεοδωρέτον, 
ἅπερ ἐξέθετο ὑπὲρ Νεστορίου τοῦ αἱ ρετικοῦ, xai κατὰ τῆς 
opÜuc πίστεως, καὶ τῆς ἐν Ἐφέσῳ πρώτης ἁγίας συνό- 
δου, xai τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον, καὶ τῶν ιδ΄ αὐτοῦ κι- 
φαλαίων, ἐν οἷς ἀσεξέσι συγγράμμασι σχετιχὴν λέγει τὴν 
ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγον rp ς τὸν τινα ἀνθρωπον᾽ περὶ οὗ 
βλασφημῶν λέγει, ὅτε ἐψηλάφησε Θωμᾶς τὸν ἀναστάντα, 
καὶ προσεχύνησε τὸν ἐγείραντα, x«i διὰ τοῦτο ἀσεδεῖς 
xp)si τοὺς τῆς ἐχαλησίας διδασχάλονς, τοὺς xaÜ' ὑπόστα- 
σιν τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρχα ὁμολογοῦν- 
τας" καὶ πρὸς τούτοις θεοτόχον ἀπαρνεῖται τὴν ἁγίαν ἔν- 
δοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν. Ε΄ τις τοίνυν τὰ εἰρημένα 
συ γράμματα θεοδωρίτον ἐπαινεῖ, ἀλλὰ μὴ ἀναθεματίξει 
αὐτὰ, ἀνάδεμα ἔστω" διὰ ταύτας γὰρ τὰς βλασγημίας 
τῆς ἐπισχοπῆς ἐξεσλήθη, καὶ μετὰ ταῦτα ἐν τὴ ἁγία σὺν- 


vel dividunt, et eos qui covfundunt divine diepensa- 
tionis misterium Christi, rejicit. et condemnat uni- 
versalis Dei Ecclesia. 

Si quis nen anatliematizat. Arium, Eunomium, 
Macedonium, Apollinarium, Nestorium, Eutychem, 
et eos qui similiaeissapuerunt vel sapiunt, talis aua- 
thema siL. 

XI. Siquis defendit Theodorum Mopsuestenum, qui 
dixit alium esse Deum Verbum, et. alium Christum 
a passionibus auim:e et desideriis carnis molestias 
patientem, el ex profectu operum imclioratum, et 
baptizatum in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancli, et per baptisma gratiam sancti Spiritus acce- 
pisse, et affiliationem meruisse, et ad similitudinem 


B imperialis imaginis in personam Dei Verbi adorari 


[aJoratum], et post resurrectionem immutabilem 
cogitationibus, et impeccabilem omnino factum fuis- 
se ; et iterum dixit talem factam esse unitionem Dei 
Verbi ad Christum, qualem dixit Apostolus de viro 
ei muliere : Erunt duo in carne una (Eph. v) : et su- 
per alias suas innumerabiles blasphemias ausus est 
dicere, quod post resurrectionem . cum insufflasset 
Dominus discipulis suis, et dixisset : Accipite Spiri- 
(um sanctum (Joan. xx) : non dedit eis Spiritum 
sanclum , sed figuratim tantummodo insufllavi ; 
sed et llic autem etiam, Gr.] confessionem, quam 
fecit Thomas cum palpasset manus et latus Domini 
post resurrectionem, dicens , Dominus meus el Deus 
meus (Ibidem), inquit non esse dictam a Thoma de - 


C Chri-to (nec «nim dixit Thcodorus Deum esse Chri- 


stum), sed ad miraculum resurrectionis stupefactum 
Thomam glorificasse Deum, qui Christum resuscita- 
vit : et quod pejus est, etiam iu interpretatione quam 
in Actus apostolorum scripsit Theodorus, similem 
fecit Christum Platoni, et Manich:eo, et Epicuro, et 
Marcioni, dicens quod sicut illorum unusquisque ex 
dogmate quod inveiit, suos discipulos fecit vocari 
Platonicos, et Manicli:eos, et Épicureos, et Marcio- 
nistas, simili modo et cum Chiristus dogma invonis- 
set, ex ipso Christianos vocari. Si quis igitur defen- 
dit eundem Theodorum, qui talia blasphemavit, et 
non anathematizat eum, et ejus cofiscripta, et eos 
qui similia illi sapuerunt, vel sapiunt, talis anathema 
sit. 


D XIV. Si quis defendit conscripta Theodoreti qui 


exposuit pro Nestorio hzretico adversus rectam 
fidem, et Ephesinam primam sanctam synodum, et 
S. Cyrillum, et duodeciin ejus capitula, in quibus 
sceleratis conscriptis idem Theodoretus affectualem 
dicit unitatem Dei Verbi ad hominem quemdain, 
de quo blasphemans dixit, quod palpavit Thomas 
eum qui resurrexit, et adoravit eum qui resuscitavit ; 
et propter hoc impios vocat doctores Ecclesie qui 
unitatem secundum sabsistentiam Dei Verbi ad car- 
nem confitentur ; et super hzc Dei Genitricem ab- 
negat sanctam et gloriosam semper virginem Ma- 
riam. Si quis igitur memorata conscripta Theodoreti 
defendit, el non anatheinatizat ea, talis anathema 
sit. Propter tales enim blasphemias ab episcopatu 





35 


VIGILIUS PAPA. 


4.0 


τεθῇ τούτων ἕννοιάν τε χαὶ ἐξήγησιν πρὸς τὴν οἰκείαν A 6, expositionem ad suam impietatem trausferec ; 


μεταφέρειν ἀσέθειαν " ἐπειδὴ ἔστιν ὅτε αἱ αὐταὶ guval 
καλῶς μὲν ἐξηγούμεναι, καὶ νοούμεναι, μετὰ τῆς süct- 
θείας εἰσὶ, καχῶς δὲ παρὰ τῶν αἱρετιχῶν ἑρμηνενόμεναι, 
καὶ προφερόμεναι τὸ ἀσεδὲς ἔχουσιν * ἀμέλει Νεστόριον 
εἰπόντα μὲν δύο φύσεις καὶ ἕν πρόσωπον, μὴ ὁμολο- 
goUvta δὲ τούτων tu» γαθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσιν, X) ἐν Ἐφέσῳ 
πρώτη ἀγα σύνοδος, ἧς ἐξῆρχον κεδεστῖνος x«l κύρὼ- 
λος οἱ ἐν ὁσίᾳ τῇ μνήμη, οὐ προσεδέξατο, ἀλλὰ καὶ κατεδέ- 
x&gty. Ἡμεῖς δὲ τῇ τῶν ἁγίων πατέρων διδασκαλία διὰ 
πάντων &xo ουθοῦντες, xal τὴν τῶν δύο φύσεων ἕνωαιν, 
ἐξ ὧν ὃ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ εἷς τῆς ἁγίας 
τριάδος, ὁ Θεὸς λόγος σαρχωθεὶς συνετέθη, καὶ τὴν τού- 
τῶν διαφορὰν οὐχ ἀνηρημένην διὰ τὴν ἕνωσιν ἀνωτέρω 
σαφέστερον ἀπεδείξαμεν. καὶ ἤρκει μὲν τὰ παρ᾽ ἡ κῶν εἰ- 
ρήμένα πληροφορῆσαι τοὺς μὴ βονλομένους φιλ'νειχεῖν. 
᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ πρὸς ἀσέδειαν ἅπαξ ἐχχλίναντες xol ἑτέροις 
ἐπιχειροῦσιν, ἀναγκαίω; ἡμεῖς καὶ τὰς τοιαύτας αὐτῶν 
προφάσεις ματαίας ἀποδείξομεν. Φασὶ γὰρ μὴ δεῖν ὑπὸ 
μέμψιν γενέσθαι τὴν ἀσεδὴ ἐπιστολὴν διὰ τὸ φέρεσθαι 
ἔν τισι βιθλίοις. ᾿Αλλ᾽ εἰ τοῦτό τις κατὰ τὴν αὐτῶν ἄνοιαν 
προσδέξηται, δεῖ καὶ Εὐτυχέα xal Νεστόριον δέχεσθαι, 
ἐπειδὴ πολλὰ καὶ περὶ τούτων τοῖς ἐν τῇ συνόδῳ πεπραγ- 
μένοις ἐμφέρεται. ᾿Δλλ᾽ οὐδεὶς τῶν εὐφρονούντων τοῖς παρ᾽ 
αὐτῶν λεγομένοις προσέξει τὸν νοῦν. Τὰ γὰρ Tipl τῶν 
αἱρετιχῶν ἐν ταῖς συνόδοις προρερόμενα, καὶ μέρος τῶν 
ὑπομνημάτων γινόμενα οὐχ ἐπὶ τῷ ἐλευθερωθῆν»ε, ἀλλ᾽ εἰς 
ἔλεγχον αὐτῶν, καὶ ἐπὶ μείζονι καταχρίσει αὐτῶν τε, xal 
τὰ ὅμοια αὑτοῖς φρονούντων παρολαμέάνεται. El καὶ ὅτι 
τὰ τῆς ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς φερόμενα ὑπομνήματα ἕν τισι 
μὲν βιθλίοις, ὡς εἴρηται, ἐντέταχται, ἐν δὲ voi; αὐϑεντι- 
κοῖς, ἐν οἷς ὑπέγραψαν οἱ ὁσιώτατοι ἐπίσκοποι, οὐδαμῶς 
ὔρηται. Πλὴν χἀχείνῳ ὃ:ἴ προσέχειν τοὺς τὴν ἀλήθειαν 
ἐρευνῶντας" ὅτι πολλάχις τινὰ ἐν ταῖς συνόδοις παρὰ τι- 
γων ἐν αὑταῖς εὑρισχομένων λέγεται Y) χατὰ προσπάθειαν, 
à xaT ἐναντίωσιν, ἡ xav ἄγνοιαν, οὐδεὶς δὲ προσέχει 
τοῖς κατὰ μέρος mapa τινων λεγομένοις, ἀλλὰ μόνοις τοῖς 
κατὰ χοινὴν συναίνεσιν παρὰ πάντων ὁριζομένοις. Εἰ γὰρ 
xav ἐχείνους βουληθείη τις προσέχειν ταῖς τοιαύταις 
ἐναντιώσεσιν, ἑκάστη σύνοδος εὑρίσκεται ἑαντὴν ἀνα- 
τρέπουσα. Διὰ ταῦτα τοίνυν ἔδει αὐτοὺς, εἴπερ ὀρθῶς 
ἐδέχοντο τὴν ἁγίαν σύνοδον, μὴ τοιαύτας αὐτῇ μέμψεις 
περιάπτειν, ἀλλὰ ἀχολονθῆσαι τοῖς διδασχάλοις τῆς χαθο- 
inci; ἐχχλησίας, xai μάλιστα τῷ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανασίω τῷ 
gtvoutvo τῆς ᾿Αλεξανδρέων ἐχχλησίας ἐπισχόπῳ, x«l πολ- 
λοὺς xxl μεγάλους ἀγῶνυς ἀναδιξαμένῳ ὑπὲρ τῆς τῶν 
Χριστιανῶν πίστεως ὀρθῆς κατὰ πάσης αἱρίσεως, καὶ 
μάλιστα τῶν ἀσεδεστάτων ᾿Δρειανῶν ^ τῶν γὰρ αὐτῶν 
᾿Δρειανῶν πρὸς ἀπάτην τῶν λαῶν εἰς τὴν ἑαυτῶν μερίδα 
ἐπισπωμένων Διονύσιον, πρὸ πολλῶν ἐτῶν τοῦ ἔν ἁγίοις 
᾿Αθανασίου τῆς ᾿Αλεξανδρειας γενόμενον ἐπίσχοπον, καὶ 
λεόντων, ὡς x«l αὐτὸς ὁ Διονύσιος τὰ ὅμοια αὐτοῖς 
ἐφρόνησεν, ᾿Αθανάσιος ὁ μέγας τῆς ἐχκλησίας διδάσκαλος 
πολλοῖς τρόποις ἐγγράφως ἀπέδειξε, τὴν ὀρθὴν πίστιν 
Διονύσιον ἐξ ἀρχῆς κηρύξαι, καὶ μηδαμῶς ἐπιχοινωνῆσαι 
τῇ τῶν 'Apiuxvov ἀσεδεί.. Οὗτοι δὲ τὰ τῶν αἱρετικῶν 
φρονοῦντες τὴν οἰκείαν ἀσέζειαν ταύτη περιάπτειν σπου- 
δάζουσιν. Ὁπ.ῖον δέ ἐστι χατάχριμα, καὶ ποία ἐπίχειται 


siquidem [interdum] ezdem voces, quando bene 
exponuntur et intelliguntur, cum pietate sunt; 
quando autem male ab h:ereticis intelliguntür et pro- 
feruntur, impietatem habent. Itaque Nestorium duas 
quidem naturas et unam personam dicentem, non 
coufitentem autem earum unitatem secunduin subsi- 
stentiam, Ephesina prima synodus, cujus auctores 
erant Celestinus et Cyrillus sancte memor.z:, non 
suscepit, sed condemnavit. Nos autem sanctorum 
Patrum doctrinam per omnia sequentes, et unitatem 
duarum naturarum, ex quibus Dominus noster Jesus 
Christus unus sanctx: Trinitatis, Deus Verbum incar 
natus, compositus est, et quod earum differentia non 
interempta est propter unitatem , in superioribus 
apertius. demonstravimus. Et sufficiebaut quidem 
qui prodiximus, satisfacere eis qui nolunt couten- 
dere. Sed quoniam illi qui semel ad impietatem de- 
clinaverunt, et alia proponere conantur , necessario 
nos et tales eorum occasiones vanas ostendemus. 
Dicunt enim non oportere vituperare impiam episto- 
lam, eo quodin aliquantis fertur codicibus. Sed si hoc 
aliquis secundum eorum dementiam sufficiat [F. susci- 
piat], oportet et Nestorium et Eutychem suscipi, quo- 
niam plurima et de his in gestis continentur quae apud 
synodum acta sunt. Sed nemo sapiens diclis eorum 
animum intendet. Qu:e enim de hzereticis proferuntur 
in synodis et pars gestorum flunt, non ad liberatio- 
nem inseruntur, sed ad majorem condemnationem 
eorum, et qui eis similia sapiunt. * Quamvis autem 
exemplaria impizx epistole qu: ^"ircumferuntur, in 
aliquibus codicibus, ut dictum est, insertasint, tamen 
in authenticis in quibus sanctissimi episcopi subscri- 
pserunt, nullatenus inveniuntur. Oportet autem etiam 
illud attendere eos qui veritatem perscrutantur, quod 
forsitan in conciliis quzedam a certis ibi convernienti- 
bus dicuntur, aut per favorem, aut per contrarieta- 
tem, aut per ignorantiam. Nemo autem attendit ca 
qua per partem a quibusdam dicuntur : sed sola illa 
que ab omnibus communi consensu deliniuntur. Si 
enim aliquis secundum illos voluerit attendere ejus- 
modi contrarietates, unaquxsque synodus invenietur 
semetipsam destruens. Propter hiec igitur oportebat 


D 605, si sanctum concilium recte susciperent, non tales 


blasphemias ei applicare, sed sequi doctores catho- 
lice Ecclesi:, et maxime sanctum Athanasium , qui 
fuit Alexandri episcopus, et plurimos et magnos 
labores suscepit pro recta Christianorum fide adver- 
sus omnem h:eresin , et maxime contra impiissimos 
Arianos. Ipsis enim Ariauis ad decipiendos populos 
suo errori conjur.gentibus Dionysium, qui ante mul- 
tos annos. Athanasii [multis annis ante Athanasium] 
fuit Alexaudriz episcopus, et dicentibus quod ot ipse 
Dionysius similia eis sapuit, Athanasius magnus Ec- 
clesiz: doctor multis modis ostendit in scriptis, rectatn 
fidem Dionysium ab initio przedicasse, nulloque modo 
participem Arianz impietatis fuisse. Isti autem bz- 
retica sapientes, suam iinpietatem eidem synodo ap- 


! llc absunt a ms. Dohieriano, ct apud Leunclavium. 


253 


παρεσχεύασεν αὖτν πρᾶξαι, πῶς εἶχεν ἡ αὐτὴ kyia σύν- 
οὗος τὴν εἰρημένην ἐπιστολὴν δίξσασθαι, καὶ τῷ χρίματι 
τῆς περιεχομένης αὐτῇ ἀσεδείας ὑποπεσεῖν, ἀφ᾽ ἧς ICay 
ἐλευθερῶσαι ἐσπούδασεν; ἐπειδὰ δὲ πάσας ὑπερθδαίνοντες 
τὰς περιεχομένας τῇ ἐπιστολῇ βλασφημίας οἱ αἱρετιχοὶ, 
τοῦτο μάνον ἐξ αὐτῆς προφέρουσι τὸ πρὸς ἀπάτην τῶν 
ἀἁπλουστέρων παρὰ τοῦ τὴν ἐπιστολὴν γράψαντος εἰρημέ- 
νον, τουτέστι δύο φύσεις, μίαν δύναμιν, ἕν πρόσωπον, 
ἀποδείξομεν &üt.v, καὶ ἐν τούτῳ τὴν ἰδίαν ἀσέθειαν πα- 
βαμιγνῦντα. Τίνος γὰρ ὧν λέγοι δύο φύσεις, καὶ ἕν πεύσ- 
sexo» ὁ ἀπαρνούμινος τὸν Θεὸν λό, ον σαρκχοιθῶναι ix τῆς 
γίας ἐνξόξου θεῦτχου καὶ ἀειπαοθένον Μαρίας, xai τεχ- 
θῆναι ἐξ αὐτῆς; ἀλλὰ πρόδηλον ὡς ἑκάστῃ φύσει ἴδιον 
πρίσωπον &roviptt, καθὼς Θεύδωρος καὶ Νεστόριος ἐν 
τοῖς ἰδίοις λόγοις βλωσφημοῦντες ἐξέθεντο, οὺς καὶ ἀχϑικεῖ 
ὁ γράψας τὴν ἐπι: τολὴν μετὰ τῆς αὐτῶν ἀσεξείας. Ἐχεῖ- 
νὰ γὰρ φανερῶς λέγουσι δύο πρόσωπα tou tco λόγου, 
καὶ τοῦ Χριστοῦ, ἐν ψιλὸν ἀνύρωπον ἀποχαλοῦσι. Κατὰ 
σ χετικὴν δὲ συνώφψειαν, καὶ τὴν αὐτὴν ἀξίαν τε xai Tua 
ἕν πρόσωπον ἀναφαίνεσθαι λέγονσιν. ᾿Αλλὰ καὶ τῶν δύο 
φύσεων μίαν δύναμιν, ἧτοι δυναστείαν λέγων ὁ γιάψας 
τὸν ἐπιστολὴν φανερὸς ἐστιν, ὡς καὶ ἐν τούτῳ ἀκολουθεῖ 
τοῖς εἰρημένοις αἱρετιχοῖς, Θεοδώρῳ μὲν λέγοντι ἐν τοῖς 
περὶ ἐνανθρωπήσεως αὐτοῦ διαφόροις λόγοις ἀσεθῶς ἐχ- 
τιθεῖσι, Νεστορίῳ δὲ ἐν πολλοῖς συγγράμμασι, μάλιστα 
δὲ ἐν τῇ ἐπιστολῇ τῇ γραφείσῃ πρὸς ᾿Αλέξανδρον τὸν αἦρε- 
τιχὸν Ἱεραπολίτων, ὅτε τῶν Uo φύσεων μία ἐστὶν αὖὐ- 
(ἐντία, xxl pix δύναμις, ἤτοι δυναστείο. καὶ £v πρόσωπον 
κατὰ μίαν ἀξίαν, καὶ τὴν αὐτὸν τιμήν. Ae' ὧν ἀποδείχ- 
γυται ὁ τὴν ἐπιστολὴν γράψας κατὰ τὴν ἐχείνων χαχοδο- 
ξίαν ἀντὶ προσώπων τῇ τῶν φύσεων προσηγορίᾳ χρησά- 
μενος. Mi γὰρ αὐθεντία, xol μίᾳ δύναμις ἤτοι δυναστείᾳ, 
xxi μία ἀξία, xai ἡ αὐτὴ τιμὴ οὐχ ἐπὲ διαψόρων φύσεων, 
ἀ,λ᾽ ἐπὶ διαφόρων προσώπων xol τῆς αὐτῶς οὐσίας λέγε- 
ται, ὑπὲρ ἐπὶ τῆς ἁγίας τριάδος ὁμολογοῦμεν. "Ow καὶ 
οὗ ἅγιοι πατέρες ἀνεθεμάτισαν τοὺς κατ᾽ αὐθεντίαν, ἡ δύ- 
ναμῖν, ἤτοι δυναστείαν, ἡ ἀξίαν, ἢ ἰσοτιμίαν λέγοντας τὸν 
Θεὸ, λόγον τῷ Χριστῷ ἡνῶσθαι, ὧν ψιλὺν ἄνθρωπον οἱ ἀπὸ 
Θεοδώρου καὶ Νεστορίον χαλοῦσιν, ἀλλ᾽ οὐ i χαθ᾽ ὑπό- 
στασιν τὴν τοῦ λόγου πρὸς τὴν σάρκα ἐψυχωμένην ψυχῇ 
447 41X f) καὶ νοερᾷ τὴν ἕνωσιν γεγενῆσθαι ὁμολογοῦντας. 


JUSTINIANI CONFESSIO RECTJE FIDEI. 
ὦ ἁγία ἐν Xe)xnlón οὐνοδος πάντα τὰ ἐναντία ταύτης À dicere, sed etiam Chalcedonense sanctum concilium 


954 


omnia ei contraria compulit eum peragere : quomodo 
eadem sancta synodus memoratam epistolam susci- 
peret, et condemnationi impietatis qu: in ea conti- 
netur, scse subjiceret, a qua Ibam liberare festinavit 
Quoniam aeteim omnes blasphemias epistolz pr:eter- 
amiitentes h:eretici, hoc solum ex ipea proferunt, quod 
ad decipiendos simpliciores scriptor epistole dixit, 
hoc est, duas naturas, unam virtutem, unam perso- 
nam; demoustrabimus quod ipse etiatn in hoc suam 
cominmiscuil impietatem. Cujus enim diceret duas lià- 
iluras et unam personam, qui abnegat Deum Verbum 
incarnatum de saneta et gloriosa Dei Genitriee et 
semper virgine Maria, et natum esse ex ipsa? Sed 
eertum est, quod unicuique naturs&e suam per-onam 
attribuit, sicut Theodorus et Nestorius in suis libris 
blasphemantes exposuerunt, quos defendit scriptor 
epistole cum eorum impietate. llli enim aperte di- 
centes duas personas Dei Verbi et Christi, quem pu- 
rum hominem vocant, per affectualem conjunctionem, 
et per eamdem dignitatem et honorem unam per- 
Sonam apparere dicunt; sed et duarum maturarum 
unam virtutem sive potentiam dicens scriptor episto- 
le, manifestus est quod et in boc meimoratos hzreti- 
cos sequitur, Theodorum quidem dicentem in diver- 
sis libris de incarnatione impie expositis, Nestorium 
autem in mulüs quidem scriptis, et maxime in epi- 
stola scripta ad Alexandrum Hierapolitanum h:re- 
ticum, quod duarum naturarum una est auctoritas, 
et una virtus, sive potentia, et una persona [seeun- 
dum unam] per dignitatem eumdemque honorem : ez 
quo ostenditur, qui scripsit epistolam, secundum 
illorum perfidiam pro personis usus vocabulo natu- 
rarum. Una enim auctoritas, et una virtus sive po- 
tentia, et una dignitas el idem honor, non in diversis 
naturis, sed in diversis personis ejusdem substantie 
dicitur, quod in sancta Trinitate confitemur. Unde 
et sancti Patres anathematizaverunt eos qui pcr au- 
ctoritatem, aut virtutein, sive potentiam, aut. digni- 
tatem, aut zqualitatem honoris, dicuut Deum VYer- 
bum unitum esse Christo ; quem purum hominem 
vocant Theodori et Nestorii sequaces, sed non secun- 
dum subsistentiam Dei Verbi ad carnem animatain 


anima rationali οἱ intellectuali, unitatem factam esse confitentur. 


Kai ἥρχει μὲν ταῦτα πρὸς T) διελέγξαι τὴν &kcíÓsuxy 


Et hxc quidem sufficiebant ad convincendam im- 


τῶν ἐχδιχούντων τὴν μυσαρὰν ἐχείνην ἐπιστολήν. Πλὴν ἢ) pietatem eorum qui sceleratam epistolam vindicant: 


μως καὶ πρὸς τῷ τέλει τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς ὁ ταύτην 
γράψας τὴν ἰδίαν δείκνυσι χακοδο-ἰαν λέγων, ὅτι δεῖ πι- 
στιενύειν εἰς τὸν ναὸν xal εἰς τὸν ἑνοιχοῦντα ἐν τῷ νχῷ, ἐν 
οἷς φανερῶς δύο εἰσάγει πρόσωπα. ᾿Αλλὰ καὶ ταύτην τὴν 
ἀσίξειαν ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν παρὰ Θεοδώρου, καὶ 
Νεστορίον ἐδιδάχθη. Ἢ μέντοι καθολιχὴ ἐχχλησία τὴν 
τοιχύτων χαχοδοξίαν χαταχρίνουσα οὐχὲ εἰς τὸν ναὸν καὶ 
€ $ τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν τῷ γαῷ. ἀλλ᾽ εἰς iy κύριον Ἰησοῦν 
Χριστὸν τὶν τοῦ Θεοῦ λόγον σαρχωθέντα, χαὶ ἐναγθρω- 
πίσαντα ὁμολογεῖν, x«l πιστεύειν παραδίδωσιν. Οὐδὲν δὲ 
θαυμαστὸν, εἰ τῇ τῶν φύσεων (νομασίᾳ ἐχρήσατο ὁ τὴν 
ἀσεβή ἐνείνην ἐπιστολὴν γράψας" ἔθος γὰρ τς αἱρετιχοῖς 
πρὸς ἀπάτην τῶν ἁπλουστέρων ταῖς παρὰ τῶν ὀρθοδό- 
fuv εἰσεδῶς λεγομέναι; φωναῖς χε ρῆσθαι, χαὶ τὴν εὖ 


tamen et in fine scriptor ejusdem epistolze ostendit 
suam perfidiam, dicendo quod oportet credere in 
templum, et in eum qui habitat in templo : per qu:e 
aperte duas introducit personas. Sed et istam impie- 
tatem a Theodoro et Nestorio scriptor epistole edo- 
ctus est. Catholica autem Ecclesia talem condem- 
nans perfidiam, non in templum, et in eum qui habi 
tat in templo, sed in unum Dominum nostrum Jesu 
Christum , Dei Verbum incarnatum et homineni fa- 
etum confliteri et credere tradit. Niliil autem mirau- 
dum est, si vocabulo naturarum usus est scriptor 
illius impize epistolz. Solent enim h:retici, ul siim- 
pliciores decipiant, vocibus quidem uti qux ab ortlio- 
doxis pie dicuntur, rectum autem earum intellectum 





253 


VIGILIUS PAPA. 


960 


ἀναθεματισθέντι ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέρων. Οἷς εἰ μὴ βού- A et post iortem anathemalizato a sanctis Patribus, 


λονται πείθεσθαι ὡς αἱρετιχοὶ ol τούτον ἀντιποιούμενοι, 
τῇ γοῦν παρ᾽ αὐτῶν ἐχδικουμένη ἀσεθεῖ ἐπιστολῇ πι- 
οτευσάτωσαν, ἥτις εἰ xal τὰ μάλιστα Θεύδωφον ἐχδικεῖ, 
ὅμως φανερῶς λέ ει, ὅτι xal ἐπὶ ἐχχλησίας παρ᾽ ἀ, ἰων 
πατέρων ἀνεθεματίσθη, χαὶ ἐξ ἐκείνου πολλὴ ζήτησις 76- 
γονε περὲ τῶν αὑτοῦ συγγραμμάτων, ὡς ἀσεξείας δηλον- 
ὁτι πεπληρωμένων" τοῦτο δὲ ἐποίουν τηνιχαῦτα αἱ τῆς 
χαθολικῆς ἐχχλησίας, ἐφ᾽ ᾧ μὴ τοὺς ἀπλονστέρους ἐντυγ- 
χώνοντας τοῖς ixsivou ἀσεζέσι συγγράμμασι τῆς ὀρθῆς 
παρατρέπ:σθαι πίστεως. Ὅτι δὲ ol ἀσεξεῖς εἰ xai μὴ 
κατὰ πρόσωπον μὲν ἐν ζωῇ δίξωνται ἀναθεματισμὸν, 
ὅμως καὶ μετὰ θάνατον ἀνα"εματίζονταε ὑπὸ τῆς καθολι- 
κῆς ἐχχλησίας, δείχνυται ἐκ τῶν ἁγίων συνόδων. Ἡ μὲν 
γὰρ i» Νιχαίᾳ τοὺς τὸ ἀσεδὲς ᾿Δρείου φρόνημα mpac- 
δεύαντας ἀνωνύμως ἀνεθεμάτισεν... Ἡ δὲ ἐν Ἀωνσταντι- 
vouroAt τὴν Μαχεδονίον ἀσεδεστάτην αἵρεσιν ὁμοίω; 
ἀνεθεμάτισεν * ἀλλ᾽ ὅμως ἡ ἁγία τοῦ Θεοῦ ἑακλησέα καὶ 
μετὰ θάνατον Δρειον, καὶ Μακεδόνιον ὀνομαστὶ &vaDetuo- 
τίζει, "Ex πολλῶν δὲ τῶν ἀποδείξεων ἔλεγχόμενοι, ὡς 
ἀσεθοῦσι διαχενῆς οἱ Θεοδώραν x«i τῆς ἀσεδείας αὑτοῦ 
ἀντιποιούμενοι, ip ἑτέραν ματαίαν πρόφασιν καταφεύ- 
γουσι λίγοντες, μὴ δεῖν αὑτὸν ἀναθεματισθῆναι διὰ τὸ ἐν 
τῇ κοινωνίᾳ τῶν ἐκχλησιῶν τετελευτηχέναι. Ἔδει δὲ αὖ- 
τοὺς εἰδέναι. ὡς ἐχεῖνοι τελευτῶσιν ἐν τῇ κοινωνία τῶν 
ἐχχλησιῶν, οἱ τὸ χοινὸν τῆς εὐσεδείας δόγμα τὸ inl τῆς 
χαθολιχῆς ἐχυλησίας κηρυττόμενον μέχρι τέλους φυλα- 
ξάμενοι. Οὗτος δὲ τῇ οἰκείᾳ ἐντελευτήσας ἀσεδεία ἀπὰ 
πάσης ἐχχλησίας ἐξεθλήθη. ᾿Αμέλει τοι xal πᾶν τὸ πλή- 


quibus si credere noluerint ut hzretici ejus defenso- 
res, vel impiz epistole, quam ipsi defendunt, cre- 
dant. Qux licet Theodorum collaudet, nanifeste 
tamen dicit, quod in Ecclesia a sanctis Patribus ana- 
tlematizatus est, et ex illo plurima inquisitio facta 
est de ejas conscriptis, ut pote plenis impietate. Hoc 
autem tunc facicbant catholic: Ecclesie doctores, 
ne sunpliciores legentes illius impia couscripta, a 
recta fide declinarent. Quod autem impii, licel non 
in vita in suam personam anathema susceperint, *a- 
men et post mortem anathematizentur a catholica 
Ecclesia , ostenditur a sanctis synodis. Niczna euim 
synodus eos qui impii [impiam] Arii sectam colunt, 
sine nomine anathematizavit. Quz: autem Constanti- 


B nopoli congregata est, impiam Macedonii b:xresim 


similiter condemnavit ; sed tamen sancta Dei Ecclesia 
et post mortem Arium et Macedonium nominatim 
anathematizat. Cum autem ex multis probationibus 
convineuntur, quod supervacue et περὶ agunt qui 
Theodorum et impietatem ejus defendunt, ad aliam 
vanam occasionem confugiunt, dicentes non opor- 
tere eum anathematizari eo quod in communicatione 
Ecclesiarum mortuus est. Oportebat autem scire eos 
quod illi moriuntur in commuuicatione Ecclesia- 
ruin, qui commune pietatis dogma, quod in üniver- 
sali Ecclesia predicatur, usque ad (inem servaverunt. 
iste autem usque ad mortem in sua permanens 
impietate, ab omni Ecclesia ejectus est. ltaque et 
omnis plenitudo Mopsuestenz: Ecclesie, in qua 


βωμα τῆς ἐν Μοονεστίᾳ ἐχκλησίας, ἐν f λέγεται ἐπίσχο- (^ episcopus dicitur fuisse [ propter blasphemias , ob 


πος γεγινῆσθαι, διὰ τὰς βλασφημίας, δι ἅσπερ Ἕλλησί 
16 , xal Ἰουδαίοις, καὶ Σοδομκίταες παρὰ τῶν ἁγίων πα- 
τέρων σννηριθμήθη, ἀπήλειψυν ἐξ ἐχείνου τῶν ἱερῶν τῆς 
ἐκ λησίας διπτύχων τὴν τούτου προσηγορίαν, ὡς τὰ 
περὶ τούτου συστάντα χατὰ τὴν αὑτὴν πόλιν παρὰ τῇ 
συνόδῳ τῆς ἐπαρχίας ὑπομνήματα δείκνυσι. Θαυμάξομεν 
τοίνυν τοὺς ἐχδιχοῦντας Θεόδωρον, οἰχειουμένους αὐτόν 
τε xal τὴν αὐτοῦ ἀσέδειαν, onov γε ἡ ἐκχλησία, ἐν ᾧ yi- 
γύν.ν ἐπίσχοπος, ὡς; αἱρετιχὸν ix. πολλῶν τῶν χρόνον 
αὐτὸν ἀπιδάλετο. Ὅτι δὲ ἐπὶ καταχρίσει οἰχείᾳ τὴν τοιαύ- 
τὴν προδάλλονται πρόγασιν οἱ Θεόδωρον ἐχδιχοῦντες, 
ἔξεστι γνῶναι καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ἐπὶ Ἰούδα γενομένου φο- 
θερ 0 χρίματος. Ἐχεῖνος γὰρ νομίσας λανθάνειν τὸν τὰ 
χρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων γινώσχοντα, ἐχοινώνησε τῶν μυσ- 
τηρίων τοῖς ἀποστόλοις, ἀλλ᾽ ὅμως οὐδὲν αὐτὸν ὥνησε, 
x«l ἡ μετὰ ὑποχρίσεως χοινωνία. ᾿Αλλὰ οὐδὲ χαὶ τὸ μετὰ 
θάνατον αὐτοῦ δώδει.α ὀνομασθῆναι τοὺς μαθητὰς, ὥς 
φησιν Ἰωάννης ὃ εὐαγγελιστὴς λέγων, € Θωμᾶς δὲ ὁ λεγόμε- 
νος Δίδυμος, εἷς τῶν δώδεχα, οὐχ ἦν μετ᾽ αὐτῶν, ὅτε 
ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς, » ἡ ἑἐξαέρει τὸν Ἰούδαν τῆς καταχρίσεως, 
ὃ σνναριθμεῖσθαι ποιεῖ τοῖς ἀποστόλοις. ᾿Αμέλει τοι μετὰ 
τὴν τοῦ χυρίου ἀνάληψεν οἱ ἀπόστολοι δι᾽ οἰκείας ψήφου 
τὸν αὐτὸν Ἰούδαν xal μετὰ βάνατον χατεδίχασαν, κυὲ 
ἕτερον ἀντεισήγαγον. Ὅτι δὲ ματαίαν πρόφασιν προβάλ- 
λονται λέγοντες, μὴ δεῖν τοὺς τελευτῶντας αἱρετιχοὺς 
ἀναθεματίζεσθαι, καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν τοῦ χνρίου ῥημάτων 
ἀποδείξομεν. Τοὺς γὰρ ἀσεθεῖς καὶ ἔτι ζῶντας νεχροὺς 
ὀνομάζει λέγων᾽ «ἴΑφες τοὺς νεχροὺς Cina τοὺς αὑτῶν νε- 
κρούς" ? ὥσπερ οὖν xxi τοὺρ διχοίους τελευτήσαντας ξῶν- 


quas paganis] cum invenisset quod paganis et Ju- 
dxis et Sodomitanis a sanctis Patribus connume- 
ratus est, deleverunt ipsi ex illo a sacris Eccle- 
six diptychis ejus nomen, sicut gesta de hoc in ea- 
dem civitate apud concilium episcoporum illius pro- 
vincix confeeta estendunt. Miramur igitur Theodori 
sequaces, qui eum et impietatem ejus tanquam suam 
defendunt, cum Ecclesia, in qua fuit episcopus, ut 
pote hereticum ex multis temporibus cum ejecerit. 
Quod autem ad condemnationem suam talem occasio- 
nem [pretextum] proponunt defensores Theodori, 
scire licet et ex ipso adversus Judam facto tremendo 
judicio. Hlc enim cum putasset latere eum qui oc- 
culta hominium cognoscit, sacramentis communicavit 


p cum apostolis : sed tamen nihil ei profuit quod cun: 


dolo communicavit. Sed licet post mortem ejus duo- 
decim nominati sint discipuli , sicut Joannes evange- 
lista dicit : Thomas autem , qui Didymus dicebatur, 
unus ex duodecim, non erat cum ipsis quando venit 
Jesus ( Joan. xx ) : tamen hoc non liberat Judam a 
condemnatione, aut connumerari facit apostolis. Unde 
post ascensionem Domini, apostoli per suam senten- 
tiam eumdem Judam etiam post mortem condemna- 
verunt, et alium pro illo introduxerunt (Act. 1). Quod 
autem vanam occasionem proponunt, dicentes non 
oportere h:zreticos mortuos anathematizari, et ex 
ipsis Domini verbis ostendemus. Impios enim et ad- 
huc vivos, mortuos nominat, diceus : Dimitte wortuos 
sepelire mortuos suos (Matth. vin) : sicut justos et jum 


251 


JUSTINIANI CONFESS:!0 RECTE FIDEI. 


958 


νατόν; El γὰρ καὶ μία ὑπόστασις ὅτοι πρόσωπον ὃ Α ram sive substantiam dici possibile est ? Licet enim 


Χιιστὸς, ἀλλ᾽ ὁμοούσιος τῷ πατρὶ Ot , xai ὁμοούσιος 
ὠμῖν ὁ αὐτὸς, οὐ μὴν κατὰ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν φύσιν, ἤτοι 
οὐσίαν" εἰ δὲ μία φύσις Grot οὐσία ἦν Χριστὸς, ἢ ἄσαρ- 
xec ὧν μόνῳ τῷ Θεῷ x«i [πατρὶ L. sic leg. in ehrorico 
Alex.] πνεύματί ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μία τῆς θεό- 
τητος οὐσία, ἧτοι φύσις" ἢ ψιλὸς ὧν ἄνθρωπος, μό- 
νοις ἡμῖν ἐστιν ὁμοούσιος, ἐπειδὴ μία φύσις τῆ; ἀν- 
ϑρωπότητος" à τραπεῖσα ἑχατέρα φύσις ἑτεροφνή; ἐστιν. 
᾿Δπετῶεσε παρὰ τὰς συνελθούσας, καὶ κατ᾽ αὐτοὺς οὔτε 
Θεὸς ἔμεινεν, οὔτε ἄνθρωπο; γέγονεν ὁ Χριστός " καὶ 
διὰ τοῦτο οὔτε τῷ ποτρὶ, οὔτε xui» ἐστιν ὁ αὐτὸς 
ὁμοούσιος. Τὸ δὲ οὕτω φρονεῖν πάσης πεπλήρωται &ct- 
θείας. Καὶ ταῦτα λέγομεν οὐκ ἀγνοοῦντες, ὅτι xoi τινες 
τῶν ἁγίων πατέρων τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδεὲ, ματι ἐπὶ 
τοῦ κατὰ Χριστὸν μνστηρίου ἐχρήσαντο" ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι 
μὲν, ἵνα δείξωσιν, ὅτι χαθάπερ ὁ ἄνθρωπος ix ψυχῆς καὶ 
σώματος εἷς ἀποτελεῖται, χαὶ οὐχὲ δύο ἄνθρωποι, οὕτω 
καὶ ὁ Χριστὸς ἐκ θεότητος xal ἀνθρωπότητος συντεθεὶς 
εἷς ἰστι, x«l. οὐχ εἰς δύο Χριστοὺς, ἢ δύο νἱοὺς μερίξε- 
ται. Οὗτοι δὲ τῷ τοῦ ἀνθρώπου ὑποδεΐγματι κέχρηνται, 
ἵνα μίαν φύσιν ftot οὐσίαν θεότητος x«l ἀνθρωπότητος 
τοῦ Χριστοῦ εἰσάγωσιν, ὅπερ ἀπεδείξαμεν ἀλλότοιον εἶναι 
τὸς εὐσεδείας. ᾿Αλλὰ διὰ τοῦτο ἐλεγχόμενοι, ὡς παρὰ τὴν 
ὀρθὴν τῶν πατέρων διδασκχαλίαν ἀναπλάττουσιν ἐν ἑαχυ- 
τοῖς μίαν φύσιν, xot οὐσίαν θεότητος καὶ σαρνὸς, ip 
ἕτερα μεταδαίνουσι λέγοντις, μὴ δεῖν ἀριθμὸν φύσεων 
ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν, ὡς τοῦ ἀριθμοῦ διαίρεσιν εἰσάγοντος. 
Ἴστωσαν τοίνυν ὅτι ὁ ἀριθμὲς ὅταν μὲν ἐπὶ διαφόρων 
προσώπων, ἢ ὑποστάσεων λέγεται, τῶν πραγμάτων αὐ- 
τῶν τὸν ἀνὰ μέρος ἔχει διαίρεσιν, οἷον ὡς ἐπὶ δύο ἡ 
πλειόνων ἀνθρώπων" ὅταν δὲ ἐπὶ ἠνωμένων πραγμάτων, 
τηνιχαῦτα μόνῳ λόγῳ x«i θεωρία, οὐ μὴν αὐτῶν τῶν 
πραγμάτων ἔχει τὶν διαίρεσιν, οἷον ἐπὶ μιᾶς ὑποστάσεως; 
ἀνθρώπον ἐκ ψυχῆς χαὶ σώματος συνεστώσης δύο γὰρ 
καὶ ἐνταῦθα ψίσεις θεωροῦνται, ἑτέρα μὲν τῆς ψυχῆς, 
“καὶ ἑτέβα τοῦ σώματος" καὶ ὅμως οὐ διὰ τοῦτο εἰς δύο 
ἀνθρώπους διαιρεῖται, ἀλλ᾽ ἕνα ἴσμεν τὸν ἄνθρωπον, xal 
μίαν αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν. Καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ Χριστὸν 
τοίνυν μυστηρίου τῆς ἑνώσεως γενομένης, εἰ καὶ διάφορα 
θεω;εἴται τὰ ἐνωθέντα, ἀλλ᾽ οὖν δὺ πραγματιχῶς, καὶ 
ἀνὰ μέρος ἀλλίλων διστανται τὰ ἐξ ὧν ὁ χύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦ; Χριστὸς συνετέθη" τὴν μέν τοι διαφορὰν χατα- 
νυοῦντε;, x«i ταύτην σημᾶναι βονλόμενοι. τὸν ἀριθμὸν πα- 
ραλαμέάνομεν, xai δύο τὰς ἐν Χριστῷ φύσεις sva φαμεν, 
xal οὐ διὰ τοῦτο ὁ εἷς Χριστὸς εἰς δύο Χριστοὺς, ἣ δύο 
νἱοὺς διαιρεῖται" xai μαρτυρεῖ τοῖ; παρ᾽ ἡμῶν εἰρημέ- 
νοις ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐν τῷ πρὸς Ἀληδό- 
νεῶν πρώτῳ λόγῳ γράφων οὕτως᾽ « Εἴτις εἰσ. γει δύο υἱοὺς, 
ἕνα μὲν τὸν £x τοῦ Θεοῦ xai πατρὸς, δεύτερον δὲ ἐκ τῆς 
μητρὸς, ἀλλ᾽ οὐ χὶ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν, τῆ; υἱοθεσία; Exnt- 
σοι τῆς ἐπηγγελμένης τοῖς ὀρθῶς πιστεύουσι. Φύσεις uis 
γὰρ δύο, Θεὸς x«i ἄνθρωπος, ἐπεὶ καὶ ψυχὴ καὶ σῶμα" 
v oi δὲ οὐ δύο, οὐδε θεοί, Οὐδὲ γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι’ 
εἰ καὶ οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἐντὸς τοῦ ἀνθρώπου, xcd τὸ 
(xr ς προσηγόρευσε" xoi εἰ δεῖ σνντόμως εἰπεῖν, ἄλλο 
μὲν καὶ ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ σωτὴρ, εἴπερ μὴ ταντὸν τὸ ἀόοα- 


una subsistentia sive persona Christus sit, sed ουῃ-» 
substantialis Deo Patri, et consubstantialis nobis 
idem ipse est, non tamen secundum unam eamdem- 
que naturam, seu substantiam. Sin autem una na- 
tura sive substantia esset Christus, aut sipe carne 
est, et soli Deo Patri [et Spiritui Greec.] consubstan- 
tiMis, quoniam una deitatis substantia sive natura 
cst : aut purus homo existens, nobis est solum con- 
.ubstantialis, quoniam una natura humanitatis est : 
aut immutata utraque natura alteram effecit natu- 
ram, prater eas qux convenerunt, et sccundum illos 
neque Deus mansit, neque homo factus est Christus, 
et ideo neque Patri, neque nobis idem ipse consub- 
stantialis est. Sic autem sapere omni plenum est 


D impietate. Et ista dicimus, non ignorantes quod et 


quidam sanctorum Patrum hominis exemplo in 
mysterio Christi usi sunt ! : sed illi quidem ut osten- 
derent, quod sicut liomo ex anima et corpore unus 
effücitur, et non duo homines, sic el Christus ex 
deitate et humanitate compositos, unus est, non inm 
duos christos vel in duos filios dividendus. Isti autem 
hominis exemplo utuntur, ut unam naturam sive 
substantiam deitatis et humanitatis Christi introdu- 
cant : quod demonstravimus alienum esee pietatis. 
Sed cum per hzc convincuntur, qued praeter rectam 
Patrum doctrinam sibi confingunt unam naturam seu 
substantiam deitatis et carnis, ad alia transeunt, di- 
centes non oportere numerum naturarum in Christo 
dicere, ut pote numero divisionem introducente. 


C Sciant igitur, quod numerus quando in diversis per- 


onis, sive subsistentiis dicitur, rerum ipsarum per 
partes habet divisionem, sicut in duobus vel etiam 
pluribus hominibus: quando autem in rebus unilis, 
tunc verbo solo [ratione 5014] et intellectu, nap 
tamen ipsarum rerum babet divisienem, sicut in una 
subsistentia hominis ex anima et corpore constijtuia. 
Dux enim et hic nature intelliguntur, altera animz, 
et altera corporis : et tamen non propter hoc in duos 
homines dividitur, sed unum scimus honinem esse, 
et unam subsistentiam ejus. Et in mysterio igitur 
Christi facta unitione, licet diversa intelligautur qux 
unita sunt, scd non ipsa re et per partes a se invi- 
cem separantur ea, ex quibus dominus noster Jesus 
Christus compositus e.t, diflerentiam tamen consi- 


D derantes et hanc significare volentes, numerum as- 


sumimus, et duas in Christo naturas esse dicimus : 
nec ideo unus Christus in duos christos, vel in dues 
filios dividitur. Et testimonium praestat nostris dictis 
sanctus Gregorius Theologus, scribens in primo libro 
ad Cledonium sic : « Si quis introducit duos filios, 
unum quidem ex Deo et Patre, secundum autem ex 
matre, sed non unum eumdemque, ex adoptione ca- 
dat, qux» promissa est eredentibus reete. Nature 
enim duz, Deusct homo, quomodo et anima et cor- 
pus; non autem duo filii, nec dii duo. Necenimhic 
duo homines, licet Paulus sic appellaverit(JI Cor. 1v) 


* S. Athanasius in symbolo quod ejus nomine inscribitur. 


9 5 


τες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς, xai πλήττοντες αὐτῶν ἀσθ:νοῦσαν 
τὴν συνείδησιν εἰς Χριστν ἁμαρτάνετε. — Kal ἵνα τι zal ἐκ 
προγητιχῶν φθέγξωμαι βι' λίων, — Ἐδικαιώθη Σόδομα ἐκ 
σοῦ. — Νενίχηχας τὰς τῶν Ἑ λήνων ἀθυροστουίας, ὃς 
ἐποιήσαντο χγατὰ Χριστοῦ, μορίαν ἡγούσνενοι τὸν σταυ- 
po». Οὐδὲν ὄντα διέδειξας τὰ τῆς Ἰουΐα χῆς ἀπονοίας ἐγχλή- 
ματα. ν Τούτων τ΄ ἰνυν οὕτως ἐπὶ καταχρίσει τοῦ ἀσεδοῦς 
Gro ρου ὑπὸ τοῦ ἐν ἁ ἰος Κυρίλλου εἰρημένων, εἰ xal 
δοίη τις χατὰ τοὺς ἐχείνων λόγους τὴν ἐν ἁγίοις Κύριλλαν 
εἰρηγέναι τι ὑπὲρ Θεοδόρον, οὐδὲ τοῖο ἐξαιρεῖται αὐτὸν 
τῆς χαταγρίσεως. ὐρίσχομεν “ἀρ, ὡς πολλοὲ τῶν ἁγίων 
πατέρων τινὰς τῶν αἱρετιχῶν ἀπεδέξαντο, ὥσπερ γαὶ ὁ 
i$ ἁγίοις Δάμσσος, καὶ ᾿Αθανάσιο;, xxl Βασίλειος ᾿Απολε- 
νάριον, xal Λέων δὲ ὁ τῆς ἀἁ, ἰας μνήμης Εὐτυχέα. καὶ 
ὅμως ἐπειδὴ φανερὰ γέγονιν ἡ τούτων ἀσέζεια, οὐχ ἐξέ- 
evyo» διὰ τὴν τοιαύτην ἀποδοχὴν αἱρετιχοὶ τὴν μετὰ 
ταῦτα εἰς οἰκεῖον πρόσωπον χαὶ τὴν αὐτῶν ἀσέδειαν γε- 
νομένην χατάχρισιν τέ χαὶ ἀναθεματισμόν. Τοσαύτη δέ 
ἐστιν ἡ μανία τῶν Θεόδωρον ἐχλιχούντων, ὅτι τολμῶσι 
καταψεύδεσθαι vai Ppyyopisu τοῦ Πεολόγου, xai Ἰωάννον 
τοῦ Βωνσταντινονπήλιως, ὡς; ἐπιστολὰς πρὸς αὐτὸν 
Θεόδωρον ἀποστειλάντων πεπληρωμίνας ἐπαίνου ᾿ περ 
ψεύδους ἐστὶ μεστόν. Γρηγόριος μὲν yp, ὅτε ὑπὲρ τῆς 
ἀληθείας ἐν κωνσταντινουπόλει ἀγωνισάμενος, xal τοὺς 
λαοὺς ἀπὸ τῆς τῶν ᾿Αρειανῶν πλάνης εἰς τὴν ὁ θόδοξον 
πίστιν ἐπιστρέψας εἰς τὴν οἰνείαν ἐπονῆλθε πατρίδα, 
τὰς παρὰ τῶν αἱρετικῶν χαχούργως προφερομένας ἐπι- 
στολὰς οὐ πρὸς Θεόδωρον τὸν Μοψονεστίας ἔγραψεν, ἀλλὰ 
πρὸς Θείδωρον ἐπίσκοπον Τυάνων, ἥτις ἐστὶ τῆς δεντέ- 


VIGUAIUS PAPA. 


iiyov παρὸ τοῦ θισπ:πίου Πού λου" — Οὕτω δὲ &uzprávov- A scriptum a divino Paulo : Sic autem peccantes in fra- 


26i 


ires, el perculientes eorum infirmam conscientiam , in 
Christum peccatis (1 Cor. vim). Et ut aliquid etiam ex 
propheticis loquar codicibus : Justificata est Sodoma 
ex te (Ezech. xvi), superasti paganorum verbositales, 
quas contra Christum fecerunt, stultitiam existiman- 
tes crucem (1 Cor. vin), nihil esse ostendisti Judaicze 
superbi:x crimina. » His igitur ad condemnationein 
Theodori sic a sancto Cyrillo dictis, licet aliquis con- 
cedat, secundum illorum verba sanctum Cyrillum 
aliquid pro Theodoro dixisse, neque hoc liberat illum 
a condemnatione. Invenimus enim, quod multi san- 
ctorum Patrum quosdam hzreticos collaudaverunt, 
sicut et sancti Damasus et Athanasius et Basilius 
Apollinarium, et sanctus [sancte memoris?] Leo Eu- 


B tychen : et tamen cognita eorum impietate, non pro- 


pter hoc evaserunt h:eretici condemnationem et ana- 
theia, quod postea contra eorum personam et 
impietatem factum est. Tantus autem est furor de- 
fendentium Theodorum, quia przxssumunt adversus 
Gregorium theologum, et Joannem Constantinopoli- 
tanum mentiri, dicentes epistolas ad eumdem Theo- 
dorutn plenas laudis eos direxisse : quod falsum est. 
Gregorius enim, cum in Constantinopoli pro veritate 
laborans, conversis per eum ab Ariana insania ad 
catholicam fidem populis , ad suam patriam reversus 
est, epistolas quas haeretici dolose proferunt, non ad 
Theodorum Mopsuestenum scripsit, sed ad Theodo- 
rum episcopum Tyanensem, quz est secunde Cappa- 
docix metropolis. Ejusdem autem provincix sunt et 


ρας Καππαδόχων μητρόπολι;. Τῆς δὲ αὐτῆ; χώρας ἐστὶν (; Nazianzus civitas, cujus fuerat episcopus idem sancte 


ἡ Ναζιαιζὸς, ἧς γίγονεν ἐπισχπος ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις 
Γρηγόριο;. χοὶ 'Apuxvtóg τὸ χωρίον. ὅθεν à: p&:o. Τοῦτο 
γὰρ xal αὐταὶ cayó δηλοῦσιν αἱ ἐπιστολαὶ, μεμνημέναι 
ἐθνῶν, καὶ συνόδων, καὶ τοῦ αὐτοῦ χωρίον ᾿Δριανζοῦ, 
καὶ ἑτέρῳν χωρίων τῆς αὐτῆς ἐπαρχίας, καὶ μηνὸς τῇ 
ἐπιχωρίῳ διαλέχτῳ Ἑαππαδόχων ὠνομασμένων, καὶ 
Βοσπορίον ἐπισχόπον ὑπ᾽ αὐτὸν τελοῦντος Κολωνίας τῆς 
πόλεως, καὶ ἑτέρων ἐπισχόπων, xai χωρεπισχόπων,, x«l 
μοναστηρίων ὑπὸ τὸν αὐτὸν τελούντων Θεόδωρον μνημο- 
γεύουσαι. ὧν xai μέχρι νῦν σώξεται τὰ ὀνόματα. lloia 
δὲ μετουσία Ἀαππαδόχαις πρὸς τοὺς τῆς δευτέρας κιλι- 
κίας ἢ τότε ἢ νῦν ὑπάρχει. διαμεμερισμένη; τῆς τῶν 
ἐπαρχιῶν τούτων διοιχήσεως ; ἢ ποίους ἐπισχόπους ὑφ᾽ 
ἑαντὸν ἔχειν ἠδύνατο ὁ Μογψονεστίας ἐπίσχοπος, αὐτὸς 
ὑπὸ τὸν τῆς αὐτῆς δευτέρας Κιλικίας μητροπολίτην τελῶν; 
Ἰωάννης δὲ ὁ Κωνσταντινουπόλεως ἔγραψεν ἐπιστολὴν 
πρὸς Θεόδωρον τὸν Μοψονεστίας, οὐχ ἐπαίνων δὲ, ἀλλὰ 
᾿μέμψεων καὶ ἐπιτιμήσεων οὖσαν μεστὴν, ὡς ἐχπεσόντος 
αὐτοῦ τῆς; θεοσεβείας. Συνασκήσας γὰρ αὐτῷ τὸν μονήρη 
βίον ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ μοναστηρίῳ, τῆς ἐχεῖσε συνδια- 
γωγῆς ἀναμιμνήσχει αὐτόν. καὶ ταῦτα μαρτυρεῖ Σωζόμε- 
νος, xxi "au tec. x«l Σωχράτης, xai Θεοδώριτος ὁ πολ- 
λοὺς ὑπὲρ Θεοδώρου λόγου; τε xxl ἑπαίνους ἐχτείνας. Ei 
δὲ προφέρουσι μαρτυρίας Ἰωάννου τοῦ ᾿Αντιοχείας χαὲ 
τὸς ὑπ αὐτὸν ἀνατολιχῆς συνόδου, ὑπὲρ Θεοδώρου xal 
τῆς αὐτοῦ ἀσεδείας γενομένης, ἀνάγχη αὐτοὺς χὰ «εἶνχ 
δέξασθαι, ἅπερ ὅσον τὸ γε ἐπ᾽ αὐτοῖς εἰς χατάχρισιν τοῦ 
ἐν ἁγίοις Κυρῶλον,, xai ἀθέτησιν τῆς ὀρθῆς πίστεως οἱ 
περὶ Ἰωάννην ἐτόλμησαν" x«i ἅπερ ἔγραψαν, Νεστόριυν 


memori» Gregorius, et Arianzus ργαι υπ), unde or- 
tus fuerat. Hoc enim et ipse epistolis aperte signifi- 
cant, memoriam facientes consuetudinum et colle- 
ctionum, et ejusdem przdii Arianzi, et aliorum prx- 
diorum ejusdem provincim , et mensis vernacula 
lingua Cappadocum nominati, et Bosphorii [Bospori] 
episcopi sub eodem Theodoro constituti , qui tunc 
temporis Colonizx civitatis ejusdem provinciz episco- 
pus erat, et aliorum episcoperum, et chorepiscopo- 
rum, el monasteriorum, qux sub Theodori juris- 
dictione erant, quorum usque nunc eadem nomina 
servantur. Qualis porro communio Cappadocibus ad 
secundam Ciliciam, vel tunc, vel modo divisa earum 
provinciarum gubernatione ? Et quos episcopos sub 


D se habere poterat Mopsuestenus episcopus, cum ipse 


sub metropolitano secund:e Cilicix constitutus esset ? 
Joannes autem Constantinopolitanus scripsit quidem 
epistolam ad Theodorum Mopsuestenum, non tamen 
laudibus, sed querimoniis et increpationibus plenam, 
ut pote illo a bona conversatione |[pietate| lapso. 
Quoniam enim. cum eo monachicam vitam in uno 
eodemque monasterio exercuit, conversationis ibi 
"acie eum. admonuit : et pro his testimonium pre- 
lent Sezomenus, et Hesychius, et Socrates, et Theo- 
doretus, qui multas pro Theodoro orationes et laudes 
fecit. Si autem testimonia proferunt Joannis Antio- 
cheni, et Orientalis concilii sub eo constituti, facta 
pro Theodoro, et ejus impietate, necesse est eos et 
illa suscipere, qux (quantum ad illos pertinct ) ad 


241 


JUSTINIANL CONFESSIO RE ΤῈ FIDET. 


444 


δόξης Χριστοῦ μὲν Θεὸς, τῆς δὲ δόξης πατήρ. Ei γὰρ xai A naturze iutellectu distant, simul dividuntur etiam no- 


τὸ σνναμφότερον ἕν, ἀλλ᾽ οὐ τῇ γύστι, τῇ δὲ συνόδῳ. ? Kad 
ὦ ἐν ἁγίοις δὲ Γρυγόριος ὁ Νύασης ἐπίσχοπος ἐν τῷ κατ᾽ 
Εύνομίου τετάρτῳ λόγῳ τὰ αὐτὰ ἡμᾶς διδάσκων, γράφει 
o rec* « Καὲ ὡς ἔν μὴ τις τῇ ἀχηράτῳ φύσει τὸ κατὰ τὸν 
σταυρὸν πάθος v poccpi orco, δι᾽ ἑτέρων τρανότερον τὴν 
τοιαύτην ἐπανορθοῦται πλάνην, μεσίτην αὐτὸν Θεοῦ xci 
ἀνθρώπου, Θεὸν xai ἄνθρωπον αὐτὸν ἐνομάζων, ἵνα ix 
τοῦ τὰ δύο περὶ τὸ ἔν λέγεσθαι τὸ πρόσφορον νοοῖτο περὶ 
ἕκατερον, πεοὶ μὲν τὸ θεῖον ἡ ἀπάθεισ, περὶ δὲ τὸ ἀνηρώ- 
πίνον ἡ κατὰ τὸ πάθος οἰχονομέα. Τῆς οὖν ἐπινοίας διαι- 
p^ σης τὸ κατὰ φιλανθρωπίαν uiv ἡνωμένον, τῷ δὲ λόγῳ 
διακρινόμενον, ὅταν μὲν τὸ ὑπερχείμενον, xal ὑπερέχον 
πάντα νοῦν χηρ΄σση, τοῖς ὑψηλοτέροις χέχρηται τῶν 
ὀνομίτων, ἐπὶ πάντων Θεὸν, xal μέγαν Θεὸν. xxl δύναμεν 
Θεοῦ, καὶ σοφίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα χαλῶν. Ὅταν δὲ ti» 
ἀναγκαίως διὰ τὸ ἡμέτερον ἀσθενὲς συμπαραληφθεῖσαν 
τῶν παθημάτων πεῖραν πεοιγράφη τῷ λόγῳ, £x τοῦ ἡμι- 
τέρου χατονημάξει τὸ συναυφότερον, ἄνθρωπον αὐτὸν 
ποοσαγορεύων, οὗ χοινοποιῶν πρὸς τὴν λοιπὴν φύσιν διὰ 
τῆς φωνῆς τὸν δηλούμενον, ἀλλ᾽ ὥστε περὶ ἑχάτερον τὸ 
εὐσείὲς φυλαχθῆναι. » 


Τούτων οτως ἀπυδεδειγωένων διὰ τῆς τῶν πατέρων 
διδασκαλίας, παυσάσθωσαν οἱ τὸν ἀριθμὶν τῶν ἐν Χρι- 
στῷ φύσεων πρόγασιν τῆς οἱχείας πλάνης ποιούμενοι, 
καὶ τῷ διὰ τούτου τὴν διαψορὰν ἀρνεῖσῦσι, σύγχυσιν 
εἰσάγειν ἐπιχειροῦντες. Πῶς γὰρ οὐκ ἀναγκαῖος ὁ ἀριθ- 
poc, ᾧ ἐπὶ σημασίᾳ τῆς διαφορᾶς τῶν ἐνωθεισῶν εἰς iov 
ὑπόστασιν φύσεων, καὶ οὐχ ἐπὶ τῇ ἀνὰ μέρος διαιρέσει 
αὐτῶν, οἱ πατέρες ἐχρήσαντο ; ᾿Αποδεδειγμένον τοίνυν 
πανταχόθεν, ὡς ἀσεθδές ἐστι τὸ λέγειν μίαν φύσιν, ἤτοι 
οὐσίαν θεότητος xxl τῆς σαρχὸς τοῦ Χριστοῦ, χὰχεῖνο 
ἐροῦμεν, ὡς οὐδὲ καθὸ μίαν ὑπόστασιν λέγομεν τῆς θεό- 
τητος, καὶ τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ, οὕτω δυνα- 
τὸν x«i μίαν φύσιν λέγειν Χριστοῦ. Ἐπειδὴ μὴ ταυτὸν 
φύσις τε χαὶ ὑπόστασις. Πάντες γὰρ οἱ ἅγιοι πατέρες 
συμφώνως; ἡμᾶς διδάσχουσιν, ἄλλο εἶναι φύσιν ἤτοι οὐ- 
σίαν, x«l μορφὴν, καὶ ἄλλο ὑπόστασιν ἤτοι πρόσωπον" 
xxi τὴν μὲν φύσιν, ἤτοι οὐσίαν xal μορφὴν τὸ χοινὸν ση- 
μαΐνειν, τὴν δὲ ὑπόστασιν ficot πρόσωπον, τὸ ἐδικόν᾽ εἰ 
δὲ φήσωσί τινες, ὅτι ὥσπερ μία ὑπόστασις σύνθετος εἴ- 
ρηται ἐπὶ Χριστοῦ, οὕτω δεῖ καὶ μέαν φύσιν σύνθετον λέ- 
γεῖν, ἀπουδείξομιν καὶ τοῦτο ἀλλότριον εἶναι τῆς εὐσεδείας. 
Μίαν γὰρ φύσιν θεότητος, fot οὐσίαν λέγοντες, τρεῖς ἐπ᾽ 
αὐτῆς δοξάζομεν ὑποστάσεις ἐν ἑκάστῃ ὑποστάσει τὴν 
αὐτὴν φύσιν, ἥτοι οὐσίαν γνωρίζοντες " xal εὐσεδῶς ἐκ 
τῶν τριῶν ὑποστάσεων μίαν ὑπόστασιν τὴν τοῦ λόγον 
πρὸ; τὴν σόρκα συντιθεῖσθαί φαμεν. Οὐδεὶς γὰρ ποτε 
ἀτόλμεσεν i» τῇ καθολικῇ ἐχκλησία εἰπεῖν, ott ὥσπερ 
τρεῖς ὑποστάσεις, οὕτω χαὲ τρεῖς γύσεις εἰσὶ τῆς ἁγίας 
τριάδος, ὥστε καὶ δύνασθαι λέγειν μίαν φύσιν ἐκ τῶν 
τριῶν φύσεων συντεθεῖσθαι πρὶς σάρχα * τρεῖς γὰρ φὺ- 
σεις ἐπὶ τῆς ἁγίας τριάδος μόνος ὕλρειος τολμήσας sl- 
πεῖν ὡς βλάσφημος χατεχρίθη. Διὰ τοῦτο τοίνυν χατὰ Ty 
ὡρϑὸν λόγον δύο φύσεων ἕνωσιν λέγομεν, xxi μίαν ὑπόστα- 
σιν. Ἐχευδὴ ὁ τοῦ Θεοῦ υἱὸς χατὰ τὴν ὑπόστασιν ἕτερος 


mina. Paulum dicentein audi : Ut Deus Domini nostri 
Jesu Christi, Pater glorie (Ephes. 1) : Christi quidem 
Deus, glori: autem Pater. Nam etsi utrumque unum 
est, lamen non natura, sed conventu. » Et sanctus au- 
tem Gregorius Nyssenus [Episcopus Nysswe] in quarto 
libro contra Eunomium, eadem nos docens, ita scri- 
bit : « Et ne aliquis incorruptibili nafurz crueis pas- 
sionein applicaret, per alia manifestius talem emen- 
dat crrorem, mediatorem ipsum Dei et hominum 
(I Tim. wu), et hominem et Deum ipsum nominans : 
ut cum duo de uno dicantur, congruum intelligatur 
circa utrumque, circa deitatem quidein impassibilitas, 
cirea humanitatem autem dispensatio passionis. ln- 
tellectu igitur dividente hoc quod per misericordiam 


B quidem unitüni est, ratione autem discernitur, cum 


C 


hoc quidem, quod superpositum est et supereminens 
oinnem sensum, pradicat, altioribus utitur nomini- 
bus, super omnia Deum, et magnum Deum), et virtu- 
tem Dei, et sapientiam (Atom. x; Tit. n; 1 Cer. 1), 
et talia vocans : cum autem passionum experimeu- 
tum necessario propter nostram infirmitatem acce- 
ptum verbis significat, ex nostro no;ininans utrumque 
hominem ipsum appellat, non communicans per vo- 
cem, ad ceteram naturam eum qui significatur, scd 
ut circa utrumque pietas conservetur. » 

His ita deinonstratis per sancterum Patrum doctri- 
nam, cessent qui numerum naturarum quz in Christo 
sunt, occasionem sui erroris faciunt, et earum diffe 
rentiam [ob id differentiam negando, Grac.] numeri 
recusatione negando, confusionem introducere eo- 
nantur. Quomodo enim non est necessarius numerus, 
quo, ad signilicandam differentiam naturarum qu: in 
unam subsistentiam unite sunt, et non ad divisione 
per partes earum, usi sunt Patres? Demonstrato 
igitur undique, quod impium est dicere unam natu- 
ram sive substantiam deitatis et carnis Christi, ct 
illud dicimus, quia nec secundum quod unam sub- 
sistentiam dicimus deitatis et humanitatis Christi, sie 
possibile est et unam naturam Christi dicere : quo- 
niam non idem est natura et subsistentia. Omnes 
enim sancti Patres consonanter nos docent aliud esse 
naturam sive substantiam et formam, et aliud sub- 
sistentiam sive personam; et naturam quidem vcl 
substantiam et formam, hoe quod est commune, 


D significare ; subsistentiam autem sive personam, hoe 


quod est speciale. Sin vero dixerint quidam, quod 
sicut une subsistentia composita dicitur Christi, sie 
oportet et unam naturain compositam dicere : osten- 
demus et hoc alienum esse a pietate. Unam enim na- 
turam sive substantiam deitatis dicentes, tres ipsius 
confitemur [gloriflcamus, Grec.] subsistentiae, in 
unaquaque subsistentia eamdem naturam sive sub- 
stantiam cognoscentes. Et recte ex tribus subsisten- 
tiis unam subsistentiam Verbi ad carnem compositam 
esse dicimus. Nemo enim unquam ausus est. in ca 

tholica Ecclesia dicere, qued sieut tres subsistentiz, 
sic et tres nature suut sanct Trinitatis : ut possi- 
bile sit dicere, unam naturam ex tribus naturis com- 
positam esse ad carnem. Tres.enim naturas in sancta. 


907 VIGILIUS PAPA. 268 
μεταξὺ ζώντων xal νεχρῶν αἱρετικῶν, πῶς τολμῶσιν ἃ reticos, quomodo audent resistere tali aententim, et 


ἀντικίκτειν τῇ τοιαύτῃ ἀποφάσει, xal τοὺς ἅπαξ ἀσε- 
θάσαντας, xai διὰ τοῦτο ὅδη ὑπὸ τοῦ χυρίου χαταχεχρι» 
μένους, λέγειν, μὴ δεῖν μετὰ θάνατον χαταχρίνεσθαι; καὶ 
ὁ θεῖος δὲ ἀπόσζολος τὸν Χριατὸν ἔχων ἐν ἑαυτῷ λαλοῦντα, 
οὐ μόνον κατὰ ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ xav ἀ, γέλων τὴν 
τοιαύτην ἐπήγαγεν ἀκοόφασιν, εἰκὼν ἐν τῇ ἐπιστολῇ τῇ 
πρὸς Ταλάτας" «᾿Αλλὰ καὶ ἐὰν ὑμεῖς, ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ 
εὐαγγελίσηται ὑμᾶς παρ᾽ 0 εὐαγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνάθεμα 
ἔστω. Ὥς προειρήχαμεν, καὶ ἄρτι πάλεν λέγω" εἴ τις 
ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾽ 0 παρελάδετε, ἀνάθεμα ἔστω. » 
Kal τίς οὕτωρ ἀσεδῆς, ὡς τολμῆσαι εἰπεῖν, ὡς τὰ παρὰ 
Θεοδώρον ἀσεθῶς συγγραφέντα,, 3 μέρος αὐτῶν rapido? 
ποτὲ τὴ ἁγίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ,, ἀλλ᾽ οὐκ εὐθὺς ὁ τολ- 
μήσας τι τοιοῦτον παραφθέγξασθαι ἀναθέματι καθυπε- 
(λήθη παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων; 

Εἴ τις τοίνυν μετὰ τὴν τοιαύτην ὀρθὴν ὁμολογίαν χαὶ 
κατάχρισιν τῶν αἱριτιχῶν. τῆς εὐσεξοῦς ἐννοίας σωζο- 
μένης, περὶ ὀνομάτων, ἢ συλλαύῶν, ἢ λέξεων ζυγομαχῶν, 
χωρίζει ἑκυτὸν τῆς ἀγίας τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίας, ὥσπερ ἐν 
ὀνόμασι μόνοις xal λέξεσε χειμένης ἡμῖν τῆς εὐσεθείας, 
ἀλλ᾽ οὐχ ἐν πράγμασεν, ὁ τοιοῦτος ὡς τοῖς σχίσμασε 
Χαίρων λόγον ὑφέξει ὑπὲρ ἑαυτοῦ, xai τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ 
ἀπατωμίνων, (y ἀπατηθησομένων τῷ μεγάλῳ Θεῷ xal 
σωτῆρι ὑμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ ἐν ἡμέρα κρίσεως. ᾿Αμήν. 


Τύπος τοῦ βασιλέως. Ἰουστινιανοῦ πρὸς τὴν ἁγίαν σύνο- 
δον περὲ Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας καὶ τῶν λοιπῶν. 


Σπευδὴ μὲν γόγονεν ἀὲὲὶ τοῖς ὀρθοδόξοις, xai εὐσεθῶς 
προξεξασμευχόσι τοῖς ὑἡμιτίροις πατράσι, τὰς νατὰ 


eos qui semel impie egerunt, οἱ propter hoc jam.a 
Domino condemnati sunt, dicere, non oportere post 
mortem condemnari? Et divinus autem [etiam] Apo- 
$tolus, qui Christum in semetipso habet loquentem, 
non solum adversus homines, sed. etjam adversus 
angelos talem protulit sententiam, dicens in epistola 
ad Galatas (Cap. 1) : Sed licet uos aut angelus de calo 
evangelizaverit preterquam quod. evangelizavimus vo- 
bis, anathema sit. Sicut predizimus, εἰ nunc iterum 
dico : Si quis vobis evangelizaverit prater id quod ac-^ 
cepistis, anathema ait. Et quis ita impius est, ut prze- 
sumat dicere, quod Theodori impia scripta, vel pars 
eorum, tradita est aliquando sanctz Dei Ecclesiz, et 
non statim, qui ausus est aliquid tale loqui anathe- 


B mati subjectus est a sanctis Patribus? 


Si quis igitur post ejusmodi rectam confessionem, 
et h:ereticorum condemnationem, salvo manente pio 
intellecta, de nominibus.vel syllabis vel dictionibus 
contendens, separat se a sancta Dei Ecclesia, tanquam 
non in rebus, sed in nominibus solis et dictionibus 
posita nobis pietate : talis ut pote dissensionibus 
gaudens, rationem pro semetipso, el pro deceptis ct 
decipiendis ab eo, reddet magao Deo et Salvatori 
nostro Jesu Christo in die judicii. Amen. 


Justiniani imperatoris ad sanctam synodum; epistola de 
Theodosio Mopsuesteno et reliquis. 


Semper quidem studium fuit orthoaóxis et.piis ian- 
peratoribus patribus nostris, pro: tempore exortas 


καιρὸν ἀναφυομένας αἱρίσεις διὰ συνόδων ὁσιωτάτων C hX*reses per congregationem religiosissimorum sa- 


ἱερέων ἐχχύπτειν, καὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως χαθαρῶς xnput- 
τοβένης ἐν εἰρήνῃ τὴν ἀγίαν τοῦ Θεοῦ ἐκχλησίαν διαφυ- 
λάττειν " διόπερ καὶ Κωνσταντῖνος ὁ μέγας, 'Aptiou βλασ- 
φημοῦντος xai λέγοντος, μὴ εἶναι τὸν υἱὸν ὁμοούσιον τῷ 
Θεῷ καὶ πατρὶ, ἀλλὰ χτίσμα καὶ ἐξ οὖχ ὄντων γεγινέναι, 
συναγαγὼν ἐν Νιχαία τοὺς τριακοσίους δέκα καὶ ὀχτὼ πατέ- 
p&c , xai* αὐτὸς ἐκεῖ παραγενόμενος, καὶ «oU 'Αρείου χα-» 
ταδεκασθίντος καὶ ἀναθεματισθέντος, ἐσπούδασε τὴν ὀρθό- 
δοΐον πρατῦναιπίστιν. δὲ ἧς ὁμολογήσαντες οἱ θεῖοι πατέρες 
ὁμοούσιον εἶναι τὸν νίὸν τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ, ἀλλὰ μὴ κτίσμα 
καὶ ἐξ οὖν ὅστων γεγονέναι, μέχρι νῦν ἀδεται[ἴσ. ἄδονται]. 
Καὶ Θεοδάσιος δὲ ὁ πρεσδύτερος, Μαχεδονίον ἀρνουμένου 
τὴν θεότητα τοῦ ἁγίον πντυματος, καὶ ᾿λπολιναρίου τοῦ 
βαθητοῦ αὐτοῦ βλασφημοῦντος εἰς τὴν οἰχονομίαν τοῦ 


cerdotum amputare, et recta fide sincere praedicata, 
in pace sanctam Dei Ecclesiani custodire. Quapropter 
et Constantinus Magnus, Ario blasphemante et dicente 
Filium non esse consubstantialem. Deo et Patri, sed 
creaturam, et ex non exstantibus factum.esse, con- 
gregavil Nicex trecentos deeem οἱ octo Patres, et 
cum ipse concilio interfuisset, damnato et anatheina- 
tizato Ario rectam fidem confirmare studuit : per 
quam divini illi Patres confitentes Filium consubstan- 
tialem esse Deb et Patri, non vero creaturaui et ex 
non exstantibus faetum, usque ad hodiernum diem 
canitur. Theodosius autem: senior, Macedonio ne- 
gante deitatem sancti Spiritus, et Apollinario ejus 
discipulo blasphemante incarnati Dei Verbi dispensa- 


Θεοῦ λόγου, xal φάσκοντος, νοῦν ἀνθρώπινον μὴ εἰληφέναι ἢ) tionem, et dicente Dei Verbum non assumpsisse nen- 


τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, ἀλλὰ σαρκὶ. ἑνωθῆναι ψυχὴν ἄλ'γὺν 
ἐχούσῃ, συναγαγὼν ἐν. Ἀωνσταντινουπόλει τοὺς pv πα- 
τέρας καὶ μετασχὼν x«i αὐτὸς τῆς συνόδου, καὶ τῶν 
εἰρημένων καθαιρεθέντων, xai ἀναθεμστισθέντων αἱρετι- 
κῶν μετὰ καὶ τῶν ἀσεδῶν οὐτῶν δογμάτων καὶ ὑμοςρό- 
νων, ποιρεσκεύασε τὴν ὀρθόδοξον πίστιν χηρύττεσθαι. Καὶ 
“εοδύσιος δὲ ὁ νέος, τοῦ ἀσεθοῦς Νεστορίου λέγοντος, 
ἄλ)ον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xal ἄλλον τὸν Χριστὸν. χαὶ 
τὸν “μὲν φύσει νἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς, τὸν δὲ χάριτι 
υἱὸν ἀσεδῶς εἰσ €, καὶ τὴν ἁγίαν Μαρίαν εἶναι θεο- 
τύχυν ἀρνουμένον, συναγαγὼν τὴν προτέραν ἐν Ἔφίσῳ 
τῶν διαχοσέων ἁγίων πατέρων. σύνοδον, χαὶ ἀποστείλας 
ἄρχοντας óptÜeycag παρεῖναι τῇ συνίδῳ, προσέταξε xai 
τὸν Νεστόριον παραγενέσθαι, καὶ κρίσιν ἐπ᾿ αὐτῷ γενέ- 


tem humanam, sed carni animai rationalem habenti 
fuisse unitum, congregatis in Constantiaocpolitana 
urbe centum quinquaginta Patrilur, ac ipse parti- 
ceps concilii effectus, damnatis οἱ anathemate per- 
culsis predictis hxwreticis una cum impiis eoruin 
dogmatibus ac. sectatoribus, curam adhibuit ut recta 
fides przedicaretur. Theodosius vero Junior, iinpio 
Nestorio dicente alium esse Deum Verbum, et alium 
Christum, ac Verbum quidem natura esse Filium 
Dei ét Patris, Christum vero tantum ex gratia Filium 
impie introducente, et sancíam Mariam Dei genitri- 
cein esse negante ; congregavit priorem Ephesinaimn 
syuodug) ducentorum sanctorum Patrum, et directis 
principibus qui deberent concilio interesse, jussit et 


215 


JLSTINIANI CONFESS:O RECTE FIDEI. 


246 


evy7t1ó$ om , xai τεμνόντων τὸ τῆς ϑείας οἰκονομίας ἃ dividunt divine dispensationis mysterium, merito 


μυστήριον, εἰχότως ἐγράψαμεν, xai o) τῷ σαφηνίζειν τὰ 
ἐξ ὧν ἐστι, καὶ ἐν οἷς γνωρίζεται ὁ Χριστὸς, σύγχυσιν 3 
διαίρεσιν τῇ θείᾳ οἰκυνομέα εἰσάγομεν. ᾿Αμέλει δοξολογίαν 
xai τὸν τῆς ἑνώσεως 30,0» προςέροντες, ἕνα Χριστὸν xal 
υδὸν xai κύριον τὸν τοῦ Θεοῦ λόγον σεσαρχωμένον, καὶ 
ἐνανθρωπήσαντα ὁμολογοῦμέν τε, xai προσχυνοῦμεν σὺν 
τῷ πατρὶ xai τῷ ἁγίῳ πνεύμαςι. Τούτων οὕτως ὑπὸ τῆς 
τοῦ Θεοῦ καθολικῆς ἐχχλησίας ὁμολογουμένων, γινώσκειν 
βουλόμεθα πάντας τοὺς Χριστιανοὺς, ὅτι ὥσπερ ἕνα Θεὸν 
xxi χύριον ἔχομεν, οὕτω καὶ μίαν πίστιν. Εἷς γάρ ἐστιν 
ὄρος πίστεως, τὸ ὁμολογεῖν καὶ ὀρθῶς δοξάζειν πατέρα, 
x&i Χριστὸν τὸν νἱὺν τοῦ Θεοῦ, x«l ἅγιον πνεῦμα. Ταύτην 
τὴν ὁμολογίαν φυλάττομεν, εἰς ἣν x«i ἐδαπτίσθημεν, δω- 
ρῥπτϑεῖσαν μὲν παρὰ τοῦ μεγάλον Θεοῦ xal σωτῆρος ἡμῶν 


scripsimus, et non eo quod declaramus ea ex quibus 
est, et in quibus cognoscitur Christus, confusionem 
vel divisionem divine dispensationi facimus. Itaque 
glorificationem et unitionis rationem proferentes, 
unum Christum et Filiun et Dominum, Verbum Dei . 
incarnatum et hominem factum confitemur ei ado-- 
ramus cum Patre et Spiritu sancto. Hxc ita cum- 
universali Dei Ecclesia confitentes *, scire volusus 
omnes Christianos, quod sicut unum Deum et Domi- 
num habemus, ita et unain fidem. Una enim defimi- 
tio fidei est, confiteri et recte glorificare Patremn, et 
Christum Filium Dei, et Spiritum sanctum. Istam 
confessionem conservamus, in qua et baptizati 58. 
mus,dlonatam quidem a magno Deo et Salvatore nc- 


Ἰησοῦ Χριστοῦ toig ἁγίοις αὐτοῦ μαθηταῖς x«i ἀποστό- B 5tro Jesu Christo sanctis suis discipulis et apostolis, 


λοις, παρ᾽ αὐτῶν δὲ χηρυ χθεῖσαν ἐν ὅλῳ τῷ χόσμω. Οἱ δὲ 
τριακόσιοι δέχα καὶ ὀχτὼ πατέρες ἅγιοι οἱ συναχθέντες 
ἐν Νιναίχ x«tà 'Aptiou, xal τοῦτον μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀσε- 
Csiac καταδιχάσαντες, τὴν αὐτὴν ὁμολογίαν, *) σύμθολον 
xui [ἅγιον L.] μάθημα τῆς πίστεως παραδεδώνασι τῇ 
éyiz τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ" καὶ μετ᾽ ἐχείνους οἱ ἑχατὸν πεν- 
τύχοντα ἅγιοι πατέρες οἱ συναχθῖντες ἐν Κωνοταντινου- 
πόλει κατὰ αχεδονίον τοῦ πνευματομάχον,, x«l Μάγνου 
τοῦ ᾿λπολιναριστοῦ, xai τούτους καταδιχάσαντες μετὰ 
τῆς αὐτῶν ἀσεξείας, ἀχολουθοῦντές τε χατὰ πάντα τῷ 
αὐτῷ ἀγίων συμξόλῳ τῷ παρὰ τῶν τριαχοτίων δεχαοχτὼ 
ἁγίων πατέρων παραδολέντι, ἐτράνωσαν τὰ περὶ τῆς θεό- 
Turo; τοῦ ἁἀγίον πνεύματος. Ἔτι δὲ xol οἱ ἐν Ἐψέσῳ 
σνναχϑέντες τὸ πρότε:ρον ἅγιοι πατέρε; κατὰ Νεστορίου 
τοῦ δυσσεθδοῦς, καὶ οἱ ἐν Χαλχηδόνι ἅγιοι πατέρες χχτὰ 
Ἑὐτυχοῦς τοῦ δυσσεβοῦς, ἀκολουθήσαντες χατὰ πάντα 
τῷ εἰρημένῳ ἁγίω συμθόλῳ, ἤτοι μαθήματι τῆς πίστεως, 
κατιδίχασαν τοὺς προειρημένους αἱρετιχοὺς μετὰ τῆς 
αὐτῶν ἀσεθείας, καὶ τῶν Guotx αὐτοῖς φρονησάντων, ἢ 
x«l φρονούντων. Kal πρὸς τούτοις ἀνεθεμάτισαν τοὺς 
ἕτερον ὅρον πίστεως ἤτοι σύμδολον xai μάθημα παραδι- 
δόντας τοῖς προσιοῦσι τῷ ἁγίῳ βαπτίσματι, ἢ ἐξ οἱκσδή- 
ποτε αἱρέσεως ἐπιστρέζονσι παρὰ τὸν παραδοθέντα, ὡς 
εἴρηται, ὑπὸ τῶν τριακοσίων δέκα καὶ ὀχτὼ ἁγίων πα- 
τέρων, καὶ τρανωθέντα ὑπὸ τῶν ἑἐχατὸν πεντήκοντα ἁγίων 
πατέρων. Τούτων οὕτως ἐχόντων συνείδομεν καὶ κεφά- 
Àeux ὑποτάξαι τήν τε τῆς πίστεως ὀρθὴν ὁμολογίαν ἐν 
συντόμῳ, τήν τε τῶν αἱρετικῶν χατάκρισιν περιέχοντα. 
Ei τις οὐχ ὁμολογεῖ πατέρα, καὶ vióv, x«l ἄγον 


ab eis autem prxedicatam in toto mundo. Trecenti 
autem decem et octo sancti Patres collecti in Niezea 
adversus Arium, illo cum sua impietate condemnato,. 
eamdem confessionem, id est, sanctum inathema et 
synibolum fidei tradiderunt sanct. Dei Ecclesi; et. 
post illos, centum/quinquaginta sancti Patres Con- 
stantinopoli collecti adversus Macedonium sancto 
Spiritui repugnantem, et Magnum Apollinaristam, 
illis condemnatis cum sua perfidia, secuti per omnia 
idem sanctum symbolum traditum a trecentis decem 
el octo sanctis Patribus, explanaverunt qux sunt de 
deitate sancti Spiritus (Act. 5). Insuper autem et 
qui in Epheso prius collecti sunt sancti Patres ad- 
versus Nestorium impium, et qui in Chalcedone 
convenerunt sancti Patres adversus Eutychem im- 
pium, secuti per omnia predictum sanctum symbo- 
lum sive mathema fidei, condemnaverunt predictos 
hiereticos una cum eorum impietate, et hos qui si- 
milia illis sapuerunt, vel sapiunt. Et super hxc ana- 
thematizaverunt eos qui aliam definitionem fidel, 
sive symbolum, sive mathema tradunt accedentibus 
ad sanctum baptisma, vel ex quacunque b:eresi con- 
versis, pr:eter traditum (sicut dictum esi) ἃ trecen- 
tis decem et octo sanctis Patribus, et explanatum a 
centum quinquaginta sanctis Patribus. His ita se la- 
bentibus, perspeximus et capitula supponere, quibus 
tamrectz fidei coinpendiosa confessio, quam hzreti- 
corufi condemnatio continetur. 

I. Si quis non confitetur Pauem, et Filium, et 


πνιῦμα, τρι δα ὁμοούσιον, μέαν θεότητα, ἤγουν φύσιν D Spiritum sanctum, et Trinitatem consubstantialem, 


xal οὐσίαν, μίαν τε δύναμιν καὶ ἐξουσίαν ἐν τρισὶν ὑπο- 
στάσεσιν, ἤγουν προσώποις προσχυνουμένην, ὁ τοιοῦτος 
ἀνάθεμα ἔστω. 

Εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν πρὸ αἰώνων, καὶ ἀχρόνως ἐκ 
τοῦ πατρὸς γεννηθέντα Θεὸν λόγον ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμε- 
pa» [κατελθόντα ix τῶν οὐρανῶν καὲ L.] σαρκωθέντα éx 
τῆς ἁγίας [ἐνδόζου L.] θεοτόκον xal ἀεὶ παρθόνου Μαρίας, 
καὶ ἄνθρωπον γενόμενον γεννηθέντα ἐξ αὐτῆς, ναὶ διὰ 
τοῦτο τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγον εἶναι τὰς δύο γεννήσεις, τήν 
τε πρὸ αἰώνων ἀσωμάτως, xai τὴν ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν 
ἡμερῶν xa:à σάρκα, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. 

μ τις λέγει ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον τὸν θαυματουρ- 


unam deitatem, seu naturam, οἱ substantiam, et 
unam virtutem et potestatem in tribus subsistentiis 
seu personis adorandam, talis anathema sit. 

IIl. Si quis non confitetur eum, qui ante szcula et 
sine tempore ex Patre natus est, Deum Verbum in 
ultimis diebus descendisse de celis, et inearnatum 
esse de saucta gloriosa Dei Genitrice et semper vir- 


gine Maria, et hominem factum, natum esse ex ipsa, - 


el propter hoc ejusdem Dei Verbi duas esse nativita- 

tes, [Suppl. vternam scilicet et] eam quz est in ulti- 

mis diebus secundum earnem, talis anathema sit. 
111. Si quis dicit alium esse Deum Verbum qui mi- 


5 Universalis D. e. confiteatur. Grec. Atque ita ms. codex Dohierii. 





zn 


VICILIUS PAPA 


213 


Qbyov. κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα ὁμοούσιον τῷ πατρὶ τὸν A wnitionem. Fatemur | itaque. Verbum, unigenitum 


ὠὡὡτὸν κατὰ τὸν θεότητα, xal ὁμογύσιον ἡαῖν κατὰ τὴν 
| ἀνθρωπότητα. Δύο γὰρ φύσεων ἕνωσις γέγονεν" ὅθεν ἕνα 
Χριστὸν, ἕνα ν' ὃν, ἕνα κύριον ὁμολογοῦμεν. Καὶ τὴν ἁγίαν 
παρθένον ἀληῤῶς Üsorüxov , διὰ τὸ τὸν Θεὸν λόγον σαρ- 
κωθῆναι, xxl. ἐνανθρωπῆσαι, καὶ ἐξ αὐτῆς συλλήψεως 
ἱνῶσαι αὐτῷ τὸν ἐξ αὐτῆς ληγθέντα ναόν. Καὶ, εἰ 
δοχεῖ, δεξώμεθα εἰς παράδειγμα τὴν γχαθ᾽ ἡμᾶς αὖ- 
"τοὺς σύνθεσιν, xaf' ἦν ἐσμεν ἄνθρωποι. Συντεθείμεθα 
γὰρ ix ψυχῆς καὶ σώματος, xal ὁρῶμεν φύσεις 
δύο, ἑτέραν μὲν τοῦ σώματος, ἑτέραν δὲ τῆς ψυχῆς. 
. ᾿Αλλ εἷς ἐξ ἀμψοῖν ποιθ᾽ ἕνωσιν ὄνθρωπος, xal οὐχὶ 
τὸ ἐκ δύο φύσεων συντεθεῖσθαι, δύο ἀνθρώπους τὸν 
ἕνα νοεῖσθαι παρασκευάξει. 'AXX. ἕνὰ τὸν ἄνθρωπον χατὰ 
σύνθισιν, ὡς ἔφην, τὸν ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος. Ἐὰν γὰρ 


Dci Filium, Deuin esse perfectum, οἱ perfectum ho- 


minem corpore et anima ratione przdita constantem; 


quod ad deitatem attinet, ex Patre natum ante se 
cula, eumdem autem ultimis temporibus propter nos 
et propter nostram salutem ex Maria Virgine secun- 
dum humanitatem : consubstantialem Patri secun- 
dum divinitatem, et consubstantialem nobis secundum 
humanitatem. Duarum enim naturarum [facta est 
unio. Inde est, quod unum Christum, unum Filium, 
unum Dominum confitemur, atque etiam sanctant 
Vitginem vere fuisse Deiparam, ideo quod Deus Ver- 
bum carnem induit et homo factus est, atque in ipsa 
conceptione sibi univit templum, quod ex ipsa assu- 
mebat. Si placet, exempli loco accipiauus nostrum 


ἀνέδωμεν τὸ, ὅτι ἐκ δύο xal διαγόρων φύσεων ὃ εἷς xai B ipsorum compositionem, quatenus homines sumus. 


μόνος ἐστὶ Χριστὸς, ἀδιάσπαστος ὧν μετὰ τὸν ἕνωσιν, 
ἐροῦσιν ol δι' ἐναντίας " — Εἰ μία φύσις τὸ ὅλον, πῶς ἐνην- 
θρώπησεν, ἡ ποίαν ἰδίαν ἐποιήσατο σάρχα; — Τοὺς δὲ 
λίγοντας, ὅτι χρᾶσις, ἢ σύγχυσις, ἣ φυρμὸς ἐγένετο τοῦ 
Θεοῦ λόγου πρὸς τὴν σάώργα, καταξιωσάτω σον ἡ θεοσέ- 
ὅεια ἀροδήλως ἐπιστομίζειν. » Μετὰ δὲ ταῦτα κυρῶλου 
τελεντήσαντος, ἐπιφύεται μοναχὸς τις xxl ἀρχιμανδρίτης 
Εὐτυχὴς ὀνομαζόμενος, καὶ ἀποσπᾷ κατόπιν αὐτοῦ μέρος 
“οὐχ ὀλίγον τοῦ λαοῦ, χυρῶν τὰ Νεστορίου xai τὸ αὐτοῦ 
πονηρὸν δόγμα, φάσχων μὴ εἶναι τὴν σάρνα τοῦ χυρίου 
ἡμῖν ὁμοούσιον. Kal δὴ πάλιν μετ᾽ ἐλίγον διαδολικῆς ἐσ - 
χυτάσης χειρὸς, ἑτέρα σύνοδος ἐν Ἐφέσω ληστριχὴ 
καὶ οὐχ ὁσία γίνεται, παραπεμφθέντος ἐχεῖσε xal Φλανια- 
νοῦ Κωνσταντιοουπόλεως, τὴν πᾶσαν ἐξ υσΐαν Διοσχόρου 
᾿Αλεξανδρείας ἔχοντο;. Kal φονεύεται μὲν Φλανιανὸς ὁ 
θεῖος ὑπερμαχῶν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἀνατρέπεται 
δὲ ἡ ἐν Ἐφέσῳ πρώτη σύνοδος, ὑπογραψάντων φονιχᾷ 
βίᾳ τινῶν ἐπισχόπων, ἐξ ὧν ὑπῆρχε Βασίλειος ὁ Σελευ- 
χκείας. Κἀντεῦθεν τῶν τοῦ Νεστορίον xal Διοσχόρονυ xal 
Εὐτυχοῦς δημοσιενομένων πονηρῶν δογυάτων, xxl πολ- 
“λῆς ταραχῆς γενομένης, μάλιστα ἐν τῇ ἀνατολῇ, φονεύε- 
ται Προτέοιος ὁ μέγας ἱερεὺς, xxl ἕτεοοι πλεῖστοι. Τού- 
των οὖν οὕτως ἐχόντων. ἀνίσταται θεύθεν Μαρχιανὸ; ὃ 
"Βασϑεὺς, καὶ συναγαγὼν ἐν Χαλχηδόνι τὴν τῶν y) πα- 
'τέρων σύνοδον, παρόντων Διοσχόρου x«l Εὐτυχοῦς, καὶ 
“«ὑτὸς ἐπορεένθη. Καὶ χαταδιχάξονται μὲν Διόσχορος καὶ 
Εὐτυχὴς. καὶ Νεστόριος πάλιν ἀναθεματίξεται. Θεοδώρι- 
τὸν δὲ, καὶ ᾿δάν, καὶ Βασίλειον Σελευχείας ἐδέξαντο καθ- 
υπογράψαντας, καὶ τῆς ληστρικῆς συνόδου ἀνατραπεῖ- 
σης καὶ ἀναθεματισθείσης, εἰς μίαν συμφωνίαν 47207 
πάντας οὗ θεῖοι πατέρες. Τούτων δὲ τῶν τεσσάρων συνό- 
"Ov οὕτω γενομένων xai ἐπιδεδαιωθεισῶν, καὶ χρατου- 
σῶν ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ, οἱ τὰ Νεστορίου φρονοῦντες 
ἑόπούδασαν αὖθις τὴν αἵρεσιν αὐτῶν χρατῦναι διὰ τῆς 
Θεοδώρου τοῦ Μικὐονεστίας ἀφορμῆς. πολλῷ χείρονα τοῦ 
μαθητοῦ αὐτοῦ Νεστορίου βλαόφημήσαντος. "Ὅθεν τοίνυν 
καὶ ἡμεὶς ἀκολουθοῦντες τοῖς ἡμετέροις πατράσι, καὶ 
βουλόμενο: τὴν ὀρθὴν πίστιν ἀλώδητον διαφυλάττεσθαι, 
προτρίπομεν xxi τούτου τὰς βλαδφημίας διεξετάσαντας, 
χατ᾽ αὐτοῦ xal τῶν ὁμοφρόνων αὐτοῦ ἀποφήνασθαι. Πρὸς 
γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀναριθμήτοις αὐτοῦ δυσφημίαις εἰς 
Χριστὸν τὸν Θεὸν ὑμῶν γενομέναις, ἄλλον εἶναι τὸν 
Θεὸν λόγον καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν ἀπὸ τῶν τῆς ψυχῆς 
παθῶν, καὶ τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλούμενον, xal 


Constamus nimirum anima et corpore. Ας videmus 
duas naturas, aliam corporis, aliam anim: ; hominem 
vero, ex utriusque unitione facta, unum : neque 
compositio ex duabus naturis eflicit, ut pro uno ho- 
mines duos cogitemus; sed unum (ut dixi) intelligi- 
mus hominem ex anima et corpore compositurn. Si 
enim hoc tollamus, ex duabus et dilferentibus natu- 
ris unum et indivulsum Christum ab unitione exisiere, 
dicent adversarii : Si una natura totius Christi est, 
quomodo potuit hamanam naturam induere, "aut 
quam carnem sibi propriam asciscere? Eos autem qui 
dicunt contemperationem, tonfusionem aut mixtio- 
nem naturarum Verbi Dei cum carnefactam, palam iis 
orà obturare tua pietas dignetur. » Post hzec autein 


C Cyrillo mortuo, emersit mouachus quidam et archi- 


mandrita nomine Eutyches. Ific non exiguam populi 
partem sibi adjunxit, Nestorii sectam et impium ejus 
doguaa approbans, ac dicens carnem Domini uon 
esse consubstantialem nobis. Et rursum quidem non 
multo post diabolica manu przvalente, aliud Ephesi 
concilium latronum, et nequaquam sanctüm cogitur: 
misso ad id etiam Flaviano Constantinopolitano, 
cum penes Dioscorum Alexandrin: episcopum sum- 
ma rerum ibi esset. Divinus autem Flavianus defeu- 
dens orthodoxam fidem, occiditur : priori vero Ephe. 
sin: synodo auctoritas abrogatur, subscribentibus 
quibusdam episcopis lethali vi compulsis, inter quos 
fuit etiam Basilius Seleuci: episcopus. Hinc cum pu- 
blice docerentur Nestorii, Dioscori et Eutychis per- 
niciosa doginata, magnique przsertim io Orieste 
existerent tumultus, occisi sunt Proterius sacerdos 
magnus, et. alii plurimi. Eo rerum statu Marcianus 
divinitus creatur imperator : qui coacto Chalcedone 
sexcentorum triginta Patrum concilio, pr:esentibus 
Dioscoro et Eutyche, in eo una cum ipsis interfuit : 
ibique damnantur quidem Dioscorus et Eutyches, et 
iterum Nestorius anathematizatur : Theodoretus au- 
tem, Ibas et Basilius Seleucixe episcopus recepti sunt, 
cum tamen priori |lege prius, ut infra] concilio sub- 
scripsissent. Et ita abolitis pr:edatorix synodi actis 
et damnatis, concordia a sanctis Patribus inter oin- 
nes conciliata est. His quatuor conciliis sic actis et 
confirmatis, et auctoritatem in Ecclesia Dei obtinen- 
tibus, Nestorii sequaces denuo suam h:eresim cónfir- 


413 JUSTINIAN! CONFESSIO RECT.E FIDEI, 950 
Ἑκπίσης γὰρ καὶ τοὺς ἀνὰ μέρος διαιροῦντας, ἤτοι A — X. /Equaliter enim et eos qui per partem incidun, 


τέμνοντας, καὶ τοὺς συγχέοντας τὸ τῆς θείας οἰχονομίας 
ξυστήριον τοῦ Χριστοῦ ἀποστρέφεται, καὶ ἀναθεματίξει 
3 καθολ xi ἐχχλησία. 
Εἴ τις μὴ ἀναθεματίζει " Apstoy, Εὐνόυμον, Μακεδόνιον, 
᾿Απολινάριον, “Νεττόρεονν, Εὐτυχέα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια 
τούτοις φρονοῦντας, ἢ φρονήσαντας, ἀνάθεμα ἔστω. 


Ἐ τις ἀντιποιεῖτυι Θεοδώρου τοῦ Μοψονεστ' α; τοῦ 
εἰπόντος ,.. ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, xai ἄλλον τὸν 
Χριστὸν, ὑπὸ παθῶν ψυχῆς xai τῶν τῆς σαρνὸς ἐπιθυ- 
μεῶν ἐνοχλούμενον, xal ix προχοπῆς ἔργων βε)τιωθέντα, 
xal βαπτισθέντα εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίον 
πνεύματος, καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματο: τὴν χάριν τοῦ ἁγίου 
πνεύματος λαθεῖν, wai νἱοθεσίας ἀξιωθήναι, καὶ κατ᾽ 
ἐσότητα βασιλινῆς εἰχύνος εἰς πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου 
προσχυνούμενον, xai μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀτρεπτὸν ταῖς 
ἐννοίαις, x4l ἀναμάρτητον παντελῶς γενόμενον᾽ xal πάλιν 
εἰρηκότος τὴν ἔνωσιν τοῦ Θεοῦ λ.γου πρὸς τὸν Χριστὸν 
τοιαύτην γεγενῆσθαι, οἷαν εἶπεν ὁ ἀπέστολος ἐπὶ ἀνδρὸς 
παὶ γυναιχὸς * « Ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρχα μίαν. » Καὶ πρὸς 
ταῖς ἄλλα'ς ἀναριθμήτοις αὐτοῦ βλασφημίσις τοχμήσαντος 
εἰπεῖν, ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστυσιν ἐμφυσήσας ὃ χύριος τοῖς 
μαθηταῖς, καὶ εἰπὼν, «Λάθετε πνεῦμα ἅγιον, » οὐ δέδωχεν 
αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον, ἀλλὰ σχήματι μόνον ἐνεφύσησεν. 
οὗτος δὲ xai τὴ,» ὁμολογίαν Θωμᾶ, τὴν ἐπὶ τῇ ψηλαψήσει 
τῶν χειρῶν x«l τῆς πλιν͵ ἃς τοῦ χυρίου μετὰ τὴν ἀν - 
στασιν, λέγων 10, € Ὁ χύριὸς μου xal Θεός μου; » εἶπε μὴ 
εἰρῆσθαι περὶ τοῦ Χριστοῦ παρὰ τοῦ Θωμᾶ, οὐδὲ γὰρ 
εἶναι λέγει τὸν κύριον Θεὺν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς 
ἀναστάσεως ἐχπλαγέντα τὸν Θυιμᾶν ὑμνῆσαι τὸν Θεὸν 
τὸν ἐγείραντα τὸν Χριστόν. Τὸ δὲ χεῖρον, ὅτι xol ἐν τῇ 
τῶν πράξεων τῶν ἀτιοστόλων γενουένῃ παρ᾽ αὐτοὺ δῆθεν 
ἑρρηνείᾳ σνγχρίνεν ὁ αὐτὸ; Θεύδωρος τὸν Χριστὸν Πλά- 
tot, x«i Met aie, xal Ἐπιχούρῳ, καὶ Μαρχίωνε, λέγει, 
ὅτι ὥσπερ ixtivov ἕκαστος εὐράμενος οἰκεῖον δόγμα τοὺς 
«ὑτῶῷῶ μαθητεύσαντας πεποίηχε γαλεῖσθαι Πλατων χοὺς, x«i 
Μανιχυίους, xxl Ἐπιχουρείους, x«i Μαρχιωνιστὸς,, τὸν 
ὅποιον τρόπον χαὶ τοῦ Χριστοῦ εὑραμένου τὸ δόγμα, ἐξ 
αὐτοῦ τοὺς Χριστιανοὺς χαλεῖσθαι. ΕΠ tig τοίνυν ἀντι- 
ποιεῖται Θεοδώρου τοῦ τὰ τοιαῦτα βλασψημήσαντος, ἀλλὰ 
μὴ ἀναθεματίξει αὐτὴν, καὶ τὰ αὐτοῦ συγγράμματα, καὶ 
τυὺς τὰ ομοια αὐτῷ φρονοῦντας, 3) φρονήταντας, ἀνά- 
θεμα ἔστω. 


Εἶ τις ἀντιποιεῖται τῶν συγγραμμάτων Θεοδωρἕτονυ, 
ἅπερ ἐξέθετο ὑπὲρ Νεστορίου τοῦ αἱ ρετιχοῦ, καὶ κατὰ τῆς 
ὀρθῆς πίστεως, καὶ τῆς ἐν Ἐφέσῳ πρώτης ἁγίας συνό- 
Sov, xal τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον, xal τῶν (6 αὐτοῦ χι- 
φαλαίων, ἐν οἷς ἀσεθέσι συγγράμμασι σχετικὴν λέγει τὴν 
ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγον rp c τόν τινα ἄνθρωπον" περὶ οὗ 
βλασφημῶν λέγει, ὅτε ἐψηλάφησε Θωμᾶς τὸν ἀναστάντα, 
xci προσεχύνησε τὸν ἐγείραντα, xai διὰ τοῦτο ἀσεύεῖς 
“αλεῖ τοὺς τῆς ἐχκλησία; διδασχάλους, τοὺς καθ᾽ ὑπόστα- 
σεν τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ λόγον πρὸς τὴν σάρχα ὁμολογοῦν- 
Ta^ καὶ πρὸς τούτοις θεοτόχον ἀπαρνεῖται τὴν ἁγίαν ἔν- 
δοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν. ἘΠ τις τοίνυν τὰ εἰρημένα 
συ γράλματα Θεοδωρίτου ἐπαινεῖ, ἀλλὰ μὴ ἀναθεματίξει 
αὑτὰ, ἀνάδεμα ἔστω᾽ διὰ ταύτας γὰρ τὰς βλασψημίας 
t. ἐπισχοπῆς 52607300, καὶ μετὰ ταῦτα ἐν τῇ ἁγία συν" 


vel dividunt, et eos qui covfundunt divine dispensa 
tionis mvsterium Christi, rejicil. et. condemnat uni- 
versalis Dei Ecclesia. 

Si quis Ren anatlhematizat Arium, Eunomium, 
Macedonium, Apollinarium, Nestorium, Eutychem, 
et eos qui similiaeissapuerunt vel sapiunt, talis aua- 
thema sit. 

XI. Si quis defendit Theodorum Mopsuestenum, qui 
dixit alium esse Deuin Verbum, et alium Christum 
a passionibus auim:e et. desideriis carnis molestias 
patientem, et ex profectu operum melioratum, et 
baptizatum in nomine Patris, ei Filii, et Spiritus 
sancti, et per baptisma gratiam sancti Spiritus acce- 
pisse, et affiliationem meruisse, et ad similitudinem 


B imperialis imaginis in personam Dei Verbi adorari 


[aJoratum], et post resurrectionem immutabilem 
cogitationibus, et impeccabilem omnino factum fuis- 
se ; et iterum dixit talem factam esse unitionem Dei 
Verbi ad Christum, qualem dixit Apostolus de viro 
et muliere : Erunt duo in carne una (Eph. v) : et su- 
per alias suas innumerabiles blasphemias ausus est 
dicere, quod post resurrectionem cum insufflasset 
Dominus discipulis suis, et dixisset : Accipite Spiri- 
ium sanctum. (Jean. xx) : non dedit eis Spiritum 
sanclum , sed figuratim tantummodo insufllavit : 
sed et Hic autem etiam, Gr.] confessionem, quam 
fecit Thomas cum palpasset. manus et latus Domini 
post resurrectioneu, dicens , Dominus meus et Deus 


meus (Ibidem), inquit non. esse dictam a Tboma de ' 
C Chri-to (nec enim dixit Thcedorus Deum esse Chri- 


stum), sed ad miraculum resurrectionis stupefactum 
Thomam glorificasse Deum, qui Christum resuscita- 
vit : et quod pejus est, etiam iu interpretatione quam 
in Actus apostolorum scripsit Theodorus, similem 
fecit Christum Platoni, et Manich:eo, et Epicuro, et 
Marcioni, dicens quod sicut illorum unusquisque ex 
dogmate quod inveiit, suos discipulos fecit vocari 
Platonicos, et Maniclieos, et Épicureos, et Marcio- 
nistas, simili modo et cum Christus dogma invonis- 
set, ex ipso Christianos vocari. Si quis igitur defen- 
dit eumdem Theodorum, qui talia blasphemavit, et 
non anathematizat eum, eL ejus cofiscripta, et eos 
qui similia illi sapuerunt, vel sapiunt, talis anathema 
sit. 


D ΧΙ. Si quis defendit conscripta Theodoreti qux 


exposuit pro Nestorio h:retico adversus rectam 
fidem, et Ephesinam primam sanctam synodum, et 
S. Cyrillum, et duodecim ejus capitula, in quibus 
sceleratis conscriptis idem Theodoretus affectualem 
dicit unitatem Dei Verbi ad hominem quemdam, 
de quo blasphemans dixit, quod palpavit Thomas 
eum qui resurrexit, et adoravit eum qui resuscitavit ; 
et propter hoc impios vocat doctores Ecclesie qui 
unitatem secundum subsistentiam Dei Verbi ad car- 
nem confitentur ; et super hxc Dei Genitricem ab- 
negal sanctam et gloriosam semper virgiuem Ma- 
riám. Si quis igitur memorata conscripta Theodoreti 
defendit, et non anatheinatizat ea, talis anathema 
sit. Propter tales enim blasphemias ab episcopatu 


418 


VIGILIUS PAPA. 


216 


»«i τὰ αὐτοῦ πονηρὰ δόγματα, καὶ τὴν λεγομένην Α εἰ epistolam Ibe dictam, nec non Theodoriti libros 


"I6« ἐπιστολήν, καὶ τὰ συγγράμματα Θεοδωρίτον τά 

κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως γεγραμμένα. ᾿ 

ράμματα ὑμῶν ἐδεξάμεθα, ἅπερ ἀναγνόντες ἐθαυμά- 
σαμεν, ὑμᾶς μὴ ἐννοήσαντας τὴν τοῦ χυρίον διδασκαλίαν 
)έγοντος, « Μάθετε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷὸς εἰμι, καὶ ταπεινὸς 
τῇ καρδίᾳ, » ἀλλ' élg τοσοῦτον ὑπερηφανείας ἀρθέντας, ὡς 
πάντας τοὺς ἱερεῖς τῆς ταῦ Θεοῦ ἐχχλησίας ἐξουδενῶσαι, 
καὶ μόνους ὑμᾶς αὐτοὺς ἐκ πάντων διχαιῶσαι, χαθάπερ 
ἐχεῖνος ὁ Φαρισαῖος, ὃς οὐδὲ τὸν τελώνην κατοχρίνας ἐδι- 
καιώθη᾽ καὶ ἐν ὅσῳ ἠλπίζομεν ὑμᾶς, ὅμοια τοῖς λοιποῖς 
ἱερεῦσι φρονεῖν, ηὕρομεν παρ᾽ ἔλπίδας ἐκεῖνα ὑμᾶς ἐχδι- 
κοῦντας τὰ xal τῷ Θεῷ, xal τῇ ὀρθῇ πίστει ἐναντιούμενα' 
χαὶ ὅμως τοιαύτην ἀσέδειαν ἐχδικοῦντες, ἴσους ὑμᾶς 
αὑτοὺς εἶναι τοῖς ἀποστόλοις ὑπελάβετε λέγοντες, μὴ 
ὁρείλειν τινὰ ὡς ἀγροίχους ὑμᾶς ὀνειδίξερν " ἐπειδὴ xal ὁ 


Θιὸς ἀγροίχοις προσέταξεν κηρύττειν τὸ τὐαγγέλιον * καὶ 


ὑμεῖς μὲν εἰ αὶ ἀγροίχους, ὡς λέγεται, ὑμᾶς ἐκαλέσαμεν, διὰ 
τοῦτο οὕτως εἴπομιν, ἐπειδὰ ἀγνοοῦντες τὴν ἐχχλησιαστι- 
xi» τάξιν τε καὶ παράδοσιν καὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν. τοιαύ- 
τὸν ἀσέθειαν ἐχδιχεῖται | F. ἐχδιχεῖτε]" τοὺς ἀποστόλους δὲ, 
οὑς ὑμεῖς ἀγροίχονς καλεῖται [ FJ. χαλεῖτε], ὁ Θεὸς ἐπελέξατο 
ἑαυτῷ, καὶ τοῦ ἰδίου πνεύματος καὶ χάριτος καὶ σοφίας 
ἐπλήρωσε, καὶ οὕτως αὐτοὺς ἀπέστειλεν, ἵνα τὰ ἔθγη τὰ 
τὸν Θεὸν ἀγνοοῦντα πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας ὁδὸν ὁδηγάσω- 
σιν" ὅθεν καὶ αὐτοῖς μόνοις τοῖς ἀποστόλοις εἶπεν, « Ὑμεὶς 
ἐστε τὸ φῶς τοῦ χόσμον" » φανεροὶ τοίνυν ἐστὲ, καθάπερ 
à ἀκόστολος εἶπεν, € μὴ νουῦντες, μήτε ἃ λέγετε, μήτε 
περὶ τίνων διαδεδαιοῦσθε" » ὅτι ἐτολμήσατε xal τοῖς ἀπο- 
στόλοις ἑαυτοὺς ἐξισῶσαι, καὶ τοὺς πατριάρχας καὶ πάν- 
τας τοὺς ἱερεῖς ἐνυδρίσαι. Τοσοῦτον δὲ τὴν ἐχχλησιαστιχὴν 
κατάστασιν οὐχ φυλάξατε, ὅτι [F. ὥστε] τὸ ἐν μηδενὶ 
χρόνῳ γενόμενον ὑπὸ Χριστιανῶν ἑτολμήσατε ποιῆσαι. 
Πάντων γὰρ τῶν μακαριωτάτων πατριαρχῶν τὴν πρὸς 
ἀλλήλους ἕνωσιν ἐχόντων οὐδεὶς ἑαντὸν τῆς καθολικῆς 
ἐχχλησίας ἐχώρισεν, εἰ μὴ φανερῶς αἱρετικὴ μανία χα- 
τείχετο᾽ ὅπερ ὑμεῖς ἐπὶ τοῦ παρόντος ποιεῖν ἐσπου- 
δάσατε" ἀλλ’ εἰ καὶ τοῦτο γέγονεν παρ' ὑμῶν, ὅμως ἡμεῖς; 
οὐ πανόμεθα πᾶν ὃ τι σὺν πρὸς ἐπανόρθωσιν ὑμετέραν 
xxl ποιοῦντες καὶ γράφοντες. Ἐπειδὴ τοίνυν ἐγράψατε 
λέγοντες, διὰ τοῦτο ἡμᾶς σπουδὴν ποιήσασθαι τὰ τρίᾳ 
ταῦτα χιφάλαια χαταδιχασθῶναι, τοντέστι Θεόδωρον 
μετὰ τῶν οἰχείων αυγγραμμάτων, καὶ τὸν λεγομένην Ἴδα 
ἐπιστολὴν, καὶ τὰ Θιοδωρίτου σνγγράμματα, ta τὸ 
θέλημα πληρωθῇ τῶν ἀπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας ἑαν- 
τοὺς -χωρισάντων, γνώσχετε ὅτι ἡμεῖς οὐ OU ἐχείνους 


contra catholicam fidem, scriptis propugnantes 3. 

Litteras vestras accepinus, quas cum legereinus, 
vehementer mirati sumus, vos minime ad eam domi- 
nicam institutionem advertentes animuni, qua dictum 
est : Discite a. me quia mitis. sum et lumilis corde 
(Matth. xi, 29), in id fastigii esse sublatos, ut nibili 
faciendos universos Ecclesi: Dei antistites judicetis; 
vos autetn solum pr: exteris justitiam consecutos 
esse arbitremini ; ejus propterea Phariszi similes, qui 
justificatus non est, quod publicanum condemnasset 
iniquitatis (Luc. xvin, 14). Cumque vos haud ab cz- 
teris sacerdotibus dissimilia sapienter sentire spera- 
remus, inopinato invenimus, dogmata a vobis cum 
Deo rectaque fide ejus pugnantia sustineri, simulque 
ejusmodi impietatem omni conatu defendentes, id 
vobis presidio sumere, quod apostolis pares vos 
esse jactetis, neque fas esse, ut a quopiam imperiLize 
atque ruditatis reprehendamini, propterea quod 
Deus etiam ipse rudibus atque agrestibus liomiimi- 
bus imandaverit Evangelii sui praedicationem. Ac 
nos quidem , cum agrestes vos nominaremus, ea usi 
sumus loquendi ratione, propterea quod ecclesiasti- 
cas regulas atque traditiones negligentes , ipsiusque 
orthodoxz fidei imperiti, eam impietatem propugna- 
retis. Apostolos namque, quos vobis agrestes appel- 
lare libuit,sibi preelegit Deus, Spirituque suo atque 
sapientia replevit, eaque ratione praparatos misit, 
ut gentibus qu:e igporant Deum, duces essent ad se- 
riitam veritatis. Itaque Apostolis ipsis unive dictum 
est : Vos estis luz mundi (Matth. v, 14), lucidi ergo 
estote, quemadmodum ipsis iterum subjectum est a 
Domino : Nolite cogitare, neque quid loquamini, ne- 
que qua de re laturi sitis testimonium (Math. x, 19). 
"Ausi estis vosmetipsos apostolis comparare, oin- 
uesque sacerdotes injuria lacessere non estis veriti, 
atque adeo a vobis neglect: sunt eocle:iasticze san- 
ctiones, ut id moliri per summam audaciam institue- 
ritis, quod nulla unquam Christian: religionis zetate 
fieri a quopiam tentatum est. Beatissimis videlicet 
patriarchis mutuam traditionem omui tempore invio- 
latam vicissim custodientibus, nemo unquain, εἰπὲ 
qui palam hzrelica vesania eaptus esset, Ecclesiam 
schismate divisit, quod vos impresentiarum ut fle- 
ret curavistis. Cui quidem malo quod patrare ag- 
gressi estis, ut ipsi medeamur, vehementi flagramus 


ἐποιήσαμεν τοῦτο, ἀλλὰ πρῶτον μὲν διὰ τὴν ἀσέβειαν ΑἸ desiderio, qui nimirum opere ac scriptis id unum 


τῶν προειρυμένων χεφαλαίων, ἔπειτα δὲ, ὅτι τινὲς τὸ 
Νεστορίον ὄνομα σιωπᾷν προσποιούμενοι διὰ τῶν πρθει- 
ρημένων, αὐτὸν Νεστόριον xal τὴν χαχοδοξίαν αὐτοῦ 
εἰσαγαγεῖν ἐπεχείρουν τὴν ἀσέδειαν τῶν χεφαλαίων τού- 
τῶν τῇ χαϑολιπῇ ἐχχλησία προσάπτοντες. 


contendimus, ut resipiscatis. Jam vero, cuim in hauc 
sententiam scripseritis, a nobis diligenter curatuma 
esse, ut tria hxc capitula, Theodorus scilicet cum 
scriptis suis, epistola qux Ib:x dicitur, Theodoriti- 
que pariter scripta condemnarentur, hoc animo, ut 
voluntati nostrz fieret satis, quod incredibili cupidi- 


tate inéenderemur, ut a catholica separarentur Ecclesia ; cognoscile, id minime a nobis eorum. 
causa factun) fuisse; sed primo quidem quod graviter commoti essemus eorum capitulorum impietate, 
post aulem, quia non defuerunt, qui suppresso Nestorii nomine, Nestorii tamen studentes partibus, erro— 
neam ejus üdem inducere nitereptur, Ecclesieque tribuere noa vererentur eorum capitum impietatem. 


* Qus» quem epistola, cum omnibus adhuc ignota 
latuerit, plurimumque rei ecclesiastice promovendz 
cunferat, uunc addita Latina versione, quam elegan- 
ter confecit Clariss. Dominican: familie Monachus 


Jo. Dominicus Stratico, in lucem prodit, ex receaz1- 
sione V. Cl. Angeli Mar. Bandini, I. U. D. et Czsarei 
Medieez bibliothece praefecti. 


271 


JUSTINAM IMP. EPISTOLA. 


zn 


Διὰ τοῦτο ἡμεῖς, εἰ καὶ φανερὰ ἦν ἡ τῶν αὐτῶν χεφα- A. — Quanquam igitur capitulorum iviquitas manifesto 


λχίων ἀσέδεια, ὅμως ἠρωτήσαμεν τοὺς ἱερεῖς τῆς τοῦ 
Θ:οῦ ἐχκλησίας, τὶ περὶ τούτων φρονοῦσιν" οὗ τινες δεῖξαι 
βουλόμενοι, ὅτι τὴν τοικύτην ἀσέδειαν ἡ χαθολικὴ ἐχχλη- 
σία οὐδὲ ἔσχε ποτὲ, οὐδὲ ἔχει, χατεδίχασαν xal αὐτοὲ 
τὰν τοιαύτην δνσσίδειαν,͵ ἐξαρχῆς ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέρων 
καταδεδικασμένην᾽ οὐδὲ γὰρ οἱ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας 
χεχωρισμέννι περὶ τούτων τῶν χεφαλαίων λόγον τινὰ 
ποιοῦνται, εἰδότες ὅτι ταῦτα οὐδεὶς δύναται χριστιανοῦ 
προσηγορίαν ἔχων ἐνδιχεῖν, ἀλλὰ τῷ ὅρῳ ἐναντιοῦνται 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, τῷ περὶ τῆς πίστεως 
προενε θέντι πρὸς χατάχρισιν Νεστορίον, xai Εὐτυχοῦς, 
καὶ τῆς; αὐτῶν ἀπιστίας. Οἱ γὸρ τοῖς ὀρθοῖς τῆς ἐχχλη- 
σίας ἔναντι μενοι δόγμασιν, ἐπιθυμοῦσιν μᾶλλον τὰ μνη- 
μονευθέντα ἀσεξῇ χεφάλαια ἐχδικεῖν τὴν ἁγίαν τοῦ Θεοῦ ἐχ- 
χλησίαν, ἵνα διὰ ταύτης τῆς προφάσεως τοὺς ἁπλουστέρους 
ἁκατήσωσι, χαὶ τὸν Χριστιανὸν λαὸν τῆς ἐκχλησίας χωρίσω- 
σιν. Ἐπειδὴ δὲ ἐγράψατε δύο, εἰ δὴ [F. εἰ δεῖ sive εἰ χρὰ] 
τὸν ἀσεθῇ ἐχείνην περιέχειν ἐπιστολήν" ἕν μὲν, ὅτι ὀρθῶς, 
ὡς λέγεται, κατὰ ᾿λπολιναρίον ἠγωνίσατο" ἕτερον δὲ, ὅτι 
xx» ἔδοξεν ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν τὸν ἐν ἁγίοις; κύ- 
εῦλον διασύρειν, ὅμως τοῦτον τὸν σπῖλον τῆς ὕόρεως ἐν 
τῷ τῆς ἐπιστολῆς ἀνέτρεψε c.i, καὶ διὰ τοῦτο λέγεται, 
ἐγτῆδεεν τὴν αὐτὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν ὀρθόδοξον χρίνεσθαι:, 
dà χαθεστώχατε, ὅτι οὔτε τὸ ὕφος, οὔτε τὴν δύναμιν 
ἔγνωτε τῆς αὐτῆς ἀσεϊοῦς ἐπιστολῆς, χατὰ ᾿Απολινα- 
ρίον γὰρ οὐδὲν περιέχει, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸν ἐν ἁγίοις κύριλλον 
᾿Ἀπολεναρεαστὴν xa)" x«i οὐδὲ ἐν τῷ τέλει ἡ αὐτὴ ἀσε- 
δὸς ἐπιστολὴ ἀνέτρεψε τὰ χατὰ τοῦ αὑτοῦ d» ἁγίοις 
εἰρημένα κυρῶλου, μᾶλλον μὲν οὖν τὰ χείρονα κατ᾽ αὐτοῦ 
ἐν τοῖς τελευταίοις εἶπεν " προϊόντες δὲ ὅμως καὶ πᾶσαν 
τὸν ἀσέδειαν τῆς λεγομένης "I6a ἐπιστολῆς, xai τὴν μα- 
ταεύτητα τῶν χεγαλαίων, ὧνπερ ἐπέμψατε, ἀποδείξομεν. 
Dcvz eov γὰρ ἀνχγνωσθέντων τῶν παρ᾽ ὑμῶν γεγραμμένων, 
σγόδρα ἔλυπήλημεν, ὅτι εἰς τοιαύτην ἐνεπέσατε πλάνην, 
ἄνθρωποι ἐξ ἐκείνης ὄντες τῆς χώρας, ὅπον ἀιὲὶ πρὸ 
ὑμῶν ἡ ὀρθὴ πίστις ἀμώμητος ἐγυλάχθη. Ὅθεν ἀναγκαζον 
ἐνομέσαμεν εἶναι xal πρὸς τὰ ῥηθέντα ὑμῶν κεφάλαια 
ἀντεγράψαι, xal παραινέσαι ὑμῖν ταύτης τῆ; ἀσεβείας, 
καὶ τοῦ ἀσεβοῦς ὑμῶν διδασχάλου ἀποστῆναι, τοῦ τὰ 
προειρημένα χιφάγαια συγγραψαμένου. ᾿Απατῆται γὰρ 
οὐρα ὑμᾶς ῥήματά τινα προήγαγεν ἐκ τῶν θείων γρα- 
qo», & rox νοήσας καχῶς πρ'σαρμόσαι ῥήμασί τισι τῆς 
προειρημένης ἀσεθοῦς ἐπιστολῆς ἐπεχείρησεν" ὅπερ ci 


e ρετιχοὲ πάντες ποιοῦσι, ῥήματά τινα τῶν θείων γραγῶν. 


pateret, tamen nihilo secius Écclestxz Dei antistites 
in unum congregatos interrogavimus quid de his de- 
cernerent esse sentiendum ; qui cum perspicuo testi- 
monio ostendere vellent ejusmodi errores, neque 
Ecclesi: probari , neque ullo unquam tempore pro- 
batos esse; eam impietatem initio a sanctis Patribus 
prodamnatam suo omnes suffragio rursus proscripse- 
runt. Qui porro ob trium capitulorum defensionem, 
ab Ecclesia divisi sunt, ii tacent. omnino : plane: 
namque intelligunt, minime posse hzc ab eo qui 
Christianus nominetur defendi; cxterum aperto 
sanctx? Chalcedonensi synodo adversantur, quz Fidei 
doctrinam definivit in Nestorii, Eutychetis errorumn- 
que ab ipsis invectorum condemnationem. Qui vero 


B rectis Ecclesie dogmatibus adversantur, ommi con- 


tentione nituntur, ut prxefata tria iniqua capita, ceu 
ab Ecclesia Dei admissa sustineri judicentur, ut hac 
videlicet ratione simpliciores decipiant, populusque- 
Christianus schismate dividatur. Itaque cum duo po- 
tissimum (si omnia qux impiis illis litteris conünen- 
tur contrabhantur in pauea) scripseritis : alterum 
nempe, recte inibi contra Apollinarium disputatum 
esse; alterum vero, epistole scriptorem, et si videa- 
tur S. Cyrillum principio injuria lacessere, hanc ta- 
men irrogatz ab se injuriz:e labem circa linem depu- 
lisse ; quapropter operz pretium esse, ut impia ea 
eyistola catholica esse judicetur : huc primum pro 
certo habetote, vos neque verborum contextum , nc- 
que sententiarum vim illius impie epistole percc- 


C bisse. Non enim adversus Apollinarem concludit, 


sed sanctum Cyrillum ipsum Apollinaristis annuime- 
rat, atque tantum abest ut circa ejus finem quid- 
piain ex iis qux» adversus sanctum Cyrillum pro- 
nuntiata sunt, revocatione castigelur, ul circa ex- 
treinum potius ejus scriptor in Cyrillum deterius de- 
baccbatus esse videatur. Quamobrem id ipsum prin- 
cipio, simulque universam hujus qux Ib» nuncupa. 
tur epistoke impietatem, eorumque quis ad mos 
miísistis capitum insaniam argumentis ostendemus. 
Cum enim ea omnia qua scripsistis, legissermus, 
gravissimo affecti sumus dolore, vos ejus urbis cives, 
in qua semper ad hxec usque teinpora unice servata 
fuit recta fides, in tantuin errorem esse prolapsos. 
Quapropter necessarium esse existimavinius adve» 


παρερμηνεύοντες͵ xal πρ΄ς τὴν διεστραμμένην ἑαυτῶν D SUS praedicta capitula ad vos scribere, atque de co- 


μεταγέροντες ἔννοιαν" xal δοχεὶ ἡμῖν ὁ ἀσεξὴς ὑμῶν δι- 
δάσχαλος, 3 μὴ ἀνεγνωχίνχι τὴν ἀνώνυμον ἐχείνην ἐπι- 
στολών, ὃ ἀνεγνωκέγαι μὲν καχούργως καὶ ῥήματά τινα 
ταύτυς προαγαγεῖν, τὰ πλείονα δὲ xai χείρονα σιωπῆσαι. 
Λεγούσος γὰρ τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς περὶ τοῦ μακαρίου 
Κνρῶλου. xxl τοῦ ἀσεθιῦς Νιστορίου, ὅτι ἑχάτεροι χατ᾽ 
dXXa» βλαδεροὺς λόγους ἔήραψαν, καὶ ὅτι Νεστόριος 
μὲν ἔλεγεν, τὸν μαχαρίαν Μαρίαν μὴ εἶναι Θεοτόχον, ὡς 
νοριοσθῆναι τοῖς πολλοῖς ix τῆς Παύλου τοῦ Σαμοσατέως 
αἱρέσεως εἶναι Κύριλλος δὲ βουλόμενος τοὺς ΝΜεστορίου 
ἀνατρέψαι λόγονς, ὥλισθεν xai ἐνέπεσεν εἰς τὸ ᾿Απολινα- 
βίον δόγμα᾽ φανερόν ἐστιν ὅτι ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν 
τῷ Μεστορίου μανίᾳ χεχρατημένος δείχγοται" ὃς αὐτὸν μὲν 
WA Gig ἀρνούμενον Θεοτόχον εἶναι τὴν ἁγίαν παρθένον 


rum impietate vos ipsos admonere, ut ab iniquo 
preceptore vestro, qui ea monumentis mandavit lit- 
terarum, recedatis. Etenim cum is sibi proposuisset 
in animo vos in deceptionem inducere, nonnullos 
ex divinis litteris sententias hausit, quibus in pra- 
vain signiflcationem contortis, impix illius epistole 
opiiiones nonnullas confirmare aggressus est, queim- 
admodum hzreticis fuit semper in inore positum, 
quzdam divinarum litterarum testimenia pervertere, 
atque in contrariam intelligentiam detorquere. Íta- 
que vel preceptorem vestrum  miniine. gnonyuam 
eam epistolam perlegisse existimamus, vel mala 
admodum fide, nonnulla legisse quidem ipsum, rel;- 
qua vero, quz multo deteriora essent , silentio pr. , 








2 VIGiLIUS PAPA. 980 
Μαρίαν, μέχρι μόνης τῆς τινων ὑποψίας ἐληλυθέναι φη- 4 teriisse. Cum entm In ea epistola de beato Cyrillo 


ci, οὐ μὴν αἱρετιχὸν ἐκ τούτον gavüvat τὸν ἐν ἁγίοις 
δὲ κύρῶλον τὸν τῆς ἐχχλησίας διδάσχαλον, εἰς τὸ ᾿Απολι- 
ναρίου δόγμα ὀλισθῆσαι διϊσχυρίζεται xal πεσεῖν. Διότι 
εἶπεν αὐτὸν τὸν Θεὺν λόγον σαρκωθῆναι καὶ ἐνανθρωπῆ- 
σαι" καὶ ταῦτα μὲν τὰ ῥήματα παραλέλοιπεν, ὡς εἰρήχα- 


μᾶν, ὁ διδάσχαλο; ὑμῶν, γινώσκων ὅτε ὃ λέγων τὸν ἐν. 


ἁγίοις κύρῶΩλον ὀλιαθῆσαι καὶ πεσεῖν, καὶ αἱρετιχοὺς 
καλῶν τοὺς τούτου λύγους, πᾶσαν χαταδιχάξει τὴν ἐχ- 
χλησέαν, τὴν πατέρα καὶ διδάσκαλον εἰκότως Κύρῶλον 
ἔχουσαν. Πῶς δὲ οὐχ ἔφριξε λέγων, ὡς ὁ ἐν ἁγίοις Κύ- 
ρὗλος αἱρετικὸς ἐστιν, ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι αὐτὸς ὁ Θεὸς 
λόγος ἄνθρωπος γέγονε, καὶ ὅτι οὕτω λέγων διαφορὰν τοῦ 
ναοῦ xxi τοῦ ἐνοιχοῦντος ἐν αὐτῷ οὐχ ὁμολογεῖ; Διὰ 
τούτων γὰρ τῶν λόγων οὐ μόνον τὸν ἐν ἁγίοις Κύραλον 
μέμφεται, ἀλλὰ καὶ vov εὐαγγελιστὰν τὸν λέγοντα, ὅτι « ὁ 
λύγος σὰρξ ἐγένετο, » καὶ πάντας τοὺς προφήτας τὴν διὰ 
σαρκὸς ἐπιδημίαν αὑτοῦ τοῦ Θεοῦ λόγον χηρύξαντας, xod 
μάλιστα Ἱερεμίαν τὸν λέγοντα € Οὗτος ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὐ 
λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν" μετὰ ταῦτα ἐπὶ τῆς γῆς 
ὥφθη,, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη" ? καὶ πάλιν 
Ἡσαΐαν λέγυντα, € Τὸ παιδίον Θεὸν ἰσχυρόν ('Haal. ΙΣ, 
ὁ)" » καὶ πρὸς τούτοις τὸν ἀπόστολον ἸΙαῦλον λέγοντα ἐν 
τῇ πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολῇ, € 'O καταβὰς αὐτός ἐστι, 


"wal ὁ ἀναθὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ 


τὰ πάντα, ? Καὶ γὰρ, ὡς ἐχεῖνος ὑμῶν ὁ διδάσκαλος 
παραφρονῶν λέγει, μέμψεως εἰσιν ἄξιοι καὶ οἱ προφῆται, 
καὶ οἱ εὐαγγελισταὶ, καὶ οἱ ἀπόστολοι λέγοντες, ὅτι αὐτὸς 
ὁ ϑιὸς λόγος ἐνηνθρώπησεν, ὡς διὰ τούτων τῶν ῥημάτων 
τροπὴν τῆς θεότητος εἰς τὴν ἀνθρωπότητα λέγοντες γε- 
γενῆσθαι" οἱ δὲ αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἐνανθρωπῆσαι μὴ 
ὁμολογοῦντες, φανεροὶ εἰσι τὸν Χριστὸν ψιλὸν ἄνθρωπον 
εἶναι, καὶ κατὰ χάριν υἱὸν Θιοῦ ὀνομάζεσθαι λέγοντες, 
ὡς ἡ καχοδοξία Νεστορίου xal Θεοδώρου τοῦ διδασκάλου 
αὐτοῦ λέγει. 


atque impio Nestorio narretur, proscidisse cos sese 
invicem conviciis; atque affirinasse Nestorium ini- 
nime Deiparam esse beatam Virginem, ut ipsam no- 
minari permultis ex Pauli Samosateni h:eresi place- 
bat ; Cyrillum contra, qui Nestorii errorem refutare 
niteretur, lapsum pariter esse, inque Apollinarii 
dogmata descendisse : luce clarius est epistolz ejus- 
dem scriptorem Nestoriana dementia przoccupatuin 
agnosci, qui Nestorium sanctam Mariam Virginem 
Deiparam fateri detrectantem, suspicionis tantum 
adversus se locum quibusdam tribuisse , minime vero 
exinde h:xreticum demonstrari contendat : Cyrillum 
aütem sanctum Ecclesie doctorem in Apollinarii 
heresim incidisse diserte tradat, propterea quod 


B ipsum Deum Verbum incarnatum esse dixerit, atque 


assumpsisse humanitatem. Hzc autem verba, ut su- 
perius animadverlimus, preteriit preceptor vester, 
plane perspiciens, eum qui Cyrillum lapsum esse in 
hxresim tradat, contendatque hzreticas ipsum de- 
fendisse sententias, in universam Ecclesiam danmna- 
tionis ferre judicium, cum universa scilicet Cyrillum 
ut Patrem colat atque doctorem. Cxterum qui fieri 
potuit ut non exhorresceret bxreticum dicens Cyril- 
lum, propterea quod Deum Verbum hominem factum 
esse docuerit : indeque consequi subjungens, ab 
Cyrillo h:»»c docente discrimen inter templum in 
eoque inhabitantem non admitti? Hac quippe aieudi 
ratione non sanctum Cyrillum criminatur, sed Evan- 
gelistam, Verbum carnem factum esse (Joann. y, 44) 


C diserte pronuntiantem, sed prophetas omnes, qui 


Verbi Dei adventum per carnem przedixerunt, Jere- 
miam potissimum dicentem : Hic Deus noster : alius 
adversus eum non astimabitur ; post hac in terris ap- 
paruit, et cum hominibus conversatus est. (Baruch 
n), atque Isaiam aientem similiter : Puer, Deus 


(ortis (Isai. 1x, 6) : sed apostolum pro ceteris Paulum, cujus hxc est in Epistola sua ad Ephesios sen- 
tentia : Qui descendit, ipse est et qui asceudit super omnes. colos , ut impleret omnia (Eph. rv, 9). Si igi- 
tur desipienti doctori vestro assentiri velimus , prophetas, evangelistas, apostolos bzxreseos accusabi- 
es, qui Dei Verbum dixerint bominem factum esse, quasi his loquendi modis admiserint conversionein 
Divinttatis io humanitatem. Verum qui Deum Verbum hominem factum esse non confitentur, iidem 
manifeste Christum purum hominem faciunt, per gratiam tantum Filii Dei nomine decoratum, quem 


admodum erronea Nestorii Theodorique magistri ipsius sententia constituitur. 


Ai γὰρ θεῖαι γραφαὶ, καὶ ol ἅγιοι πατέρες ταύταις 
ἀχολουθοῦντες, αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον τὸν ἀόρατον, τὸν 


Divinz namque Litterz, atque bis inh:erentes san- 
cti Ecclesix* Patres ipsum Deum Verbum invisibile, 


ἀσώματον, τὸν ix τοῦ φωτὸς φῶς, τὸν πρὸ αἰώνων, xxi D corporis expers, lumen de lumine, ante szcula et 


ἀχρόνως Ex τοῦ πατρὸς γεννιθέντα αὐτὸν χατελθεῖν, xal 
σαρχωθῶναι, xai ἐνανθρωπῆσαι λέγουσιν. καὶ ὁ μὲν ἐν 
ἁγίοις Γρηγόριος ἐν τῷ λόγῳ τῷ εἰς τὰ Θεοφάνια οὕτω 
λέγει" € Δὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος, ὃ προαιώνιος, ὁ ἀόρατος, 
ὁ ἀπερίωηπτος, ὁ ἀσώματος, ἡ ix τῆς ἀρχῆς ἀρχὴ, τὸ 
ἐκ τοῦ φωτὸς φῶς, ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀθανασίας 
τὸ ἐχμαγεῖον τοῦ ἀρχετύπου, ἡ μὴ χινον μένῃ σφραγὶ;, 
ἡ ἀπαράλλαχτος εἰχὼν, ὁ τοῦ πατρὸς ὄρος xal λύγος ἐπὶ 
τὸν ἰδίαν εἰκόνα χωρεῖ xol σάρχα ςορεῖ διὰ τὴν σάρχα, 
xal ψυχὴ νοερὰ διὰ τὴν ἐμὴν ψυχὴν μίγνυται, τῷ ὁμοίῳ 
τὸ ὅμοιον ἀναχαθαίρων, xal πάντα γίνεται πλὴν τῆς ἀμαρ- 
τίας ἄνθρωπος, χνηθεὶς ἐχ τῆς παρθένον χαὶ ψυχὴν καὶ 
c&pxz προχαθαρθείσης τῷ πνεύματι ἔδει γὰρ καὶ γέν- 
γησὼ τιμηθῆναι, χαὶ παρθενίᾳν προτικηθῆναι.» Τὰ πα- 


tempora ex Patre geuitum, hoc idem advenisse, et 
incarnatum esse, et bominem factum esse disertis- 
sime confitentur. Sanctus enim Gregorius in sermone 
de Theophaniis, seu de Christi Nativitate h»c habet : 
« ]psum Dei invisibile Verbum, ille seculis antiquior, 
ille incomprehensibilis, ille incorpereus, illud lumeu 
ex lumine, ex principio principium, fons vite et imu- 
mortalitatis, illa archetypi expressio, illud inimotuun 
sigillum, illa per omnia similis image, ille Pagris 
teriniuus et ratio; ille, inquam, ad imaginem suain 


se conferi, et carnem ob carnem gerit, el anizxx ᾿ 


intellectuali propter animam meam jungitur, ut. &i- 
mile pcr siniülo repurget, atque humana omnia, 
excepto peccato, suscipit, conceptus quidem ex Vir- 


257 


JUSTINIANI CONFESSIO RECTE FIDEI. 


258 


ἀρὰ τοῖς εἷς πατέρας ἁμαρτάνουσι, διδασνγε ἡμας vai ἡ A plicare festinant. Qualis autem est condemuatio, et 


σεία γραφή. Ei γὰρ Χὰω ὁ υἱὸς τοῦ Νῶε θεασάμενος γυ- 
μνὸν τὸν ἴδιον πατέρα, xal ux καλύψας τὴν τοῦ πατρὸς 
σωαατιχὴν γύμνωσιν, ἐξελθὼν ἐπήγγεθε ταύτην τοὶς 
ἀδελφοῖς, καὶ ἐνεῖνοι ἱματίῳ ταύτην περιεσχέπασαν. αὖ- 
τὸς δὲ Χὰμ καὶ οἱ ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντες ὑπὸ λατάραν γε- 
γόνασιν, οἱ δὲ σχεπάσαντες εὐλιγίας μεγάλης ἠξιώθησαν" 
πολλῷ μᾶλλον οὗτοι μείξονος χαὶ ἔτι πλείονος χκαταχρίσεώς 
tory ἄξιοι. οἱ τὴν μηδαμῶς προσοῦσαν ἀτιμίαν τῇ συν- 
ὁδὸν σπουδάζοντες διὰ τῆς ἀσεξεία: τῆς ἐπιστολῆς χαὶ 
Θεοδώρου περιάπτειν αὐτῇ. ᾿Αλλ᾽ οὐ διὰ τοῦτο ἡ ἀσεθδις 
ἐπιστολὴ, ἢ οἱ ταύτης ἀντιποιούμενοι ἐχφεύξονται τὴν ἐπὶ 
τῇ αὐτῶν ἀσεδεία κατάχρ'σιν. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ Θεόδωρος ὁ Ἔλ- 
ληνὰς τε χαὶ Ἰουδαίους καὶ πάντας αἱρετικοὺς τῇ ἀσε- 
(είᾳ ὑπερβωλλόμενος. Οὗτος γὰρ πρὸς ταῖς ἄλλαις αὐτοῦ 
βλασφημίαις οὐχ ἠςκέσθη τῷ πρὸς τὴν ἰδίαν πλάνην παρ- 
ἡρμηνεῦσαι τὸ σύμβολον τῶν τριαχοσίων δέχα καὶ ὀχτὼ 
ἁγίω, πατέρων, ἀλλὰ καὶ περιφρονήσας τούτου ἕτερον 
σύμδολον ἐξέθετο πάσης ἀσεδείας πεπληρωμένον, ἐν ᾧ 
ἀναθεματίσαι τοὺς ἑτέρως φρονοῦντας, ἡ παραδιδόντας 
ἐτόλμησεν" ὥστε ὅσον χατὰ τὴν ἐχείνων μανίαν πάντας 
τοὺς ἁγίους ἀποστόλους, καὶ πατέρας χκαταχιχρίσθαι " 
τοῦτο δὲ τὸ ἀσιδὲς Θεοδύρου σύμβολον xal ἐν τῇ κατ᾽ 
Ἔφεσον πρώτῃ συνόδω προχοιισθὲν, xai iv Χαλχηδόνι 
ἀνα ,νωσϑὲν ὑφ᾽ ἑχατέρας συνόδου μετὰ τοῦ ἐχθ:μέν:υ καὶ 
τῶν διξαμένων «Ut. γατεχείδη. 


Ἐπειδὴ δί τινες τὸν ὑπὲρ Θεοδώρου λόγον ποιούμενο: 
προγερομένων τῶν ἀσεθῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων διὰ τὴν 
ἐνγσαν αὑτοῖς βλασφημίαν προσποιοῦνται μὲν λέγειν, 
τι ἀσειδῇ ταῦτα τυγ͵ ἄνει. αὐτὸν δὲ τὸν τοιαύτην ἀσέ- 
ὅταν ἔξεμέσαντα παραιτοῦν- αι ἀναθεματίζειν, θαυμάζο- 
μὲν τὴν τούτων ἄνοιαν, ὅτι τῇ θεία τολμῶσιν ἐναντιοῦσ- 
θαι γραφῇ φανερῶς λεγούση, ὅτι € ἐν ἴσῳ μισητὰ Θεῶ γαὶ 
ὁ ἀσεδῶν καὶ ἡ ἀσίδεια αὑτοῦ » Kal γὰρ τὸ πρα; Div σὺν 
τῷ δράσαντι χολασθ, σεται. El δὲ ὁμοίως τῇ αὐτοῦ ἀσε- 
θείᾳ μισητὸς Θεῷ xal ὁ ἀσεξῶν, πρόδηλον ὡς ὁ τοιοῦτος 
χεχώρεσται τοῦ Θεοῦ, xal τῷ ἀναθέματι διχαίως ὑποβάλ- 
λεται. Τὸ γὰρ ἀνάθεμα οὐδὲν ἕτερον σημαίνει, ἦ τὸν ἀπὸ 
τοῦ Θεοῦ χωρισμὸν, ὡς ἐν τῇ παλαιᾷ xxl. καινῇ διχθήγη 
τὸ περὶ τοῦ ἀναθέματος χρῖμα δηλοῖ. Ὅτι δὲ ὁ χύριο; 
τοὺς μὴ ὄντας ἐν τῷ τῆς ἀληθείας αὐτοῦ λίγῳ, γεχωρισο- 
μένους εἶναι λέγει τὴς ἐχχλησίας, ἐν τῷ κατὰ Ἰωάννην 
εὐαγγελίῳ πρὸς τοὺς Ιουδαίους διαλεγόμενος οὕτω φησί" 
4 Πᾶς ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας. Ὃ 
δὲ δοῦλος οὐ μένει ἐν τῇ οἰκίᾳ εἰς τὸν αἰῶνα, ὁ δὲ υἱὸς μέ- 
νει εἰς τὸν αἰῶνα. » Ὅτι δὲ τὴν παρὰ τοῦ χυρίου ὠνοματ- 
μένην οἰχίαν ἡ θεία γραφὴ ἐχχλησίαν Θεοῦ G6. c0; γαλεῖ, 
ὁ ἀπόστολος μαρτυριῖ b τῇ πρὸς Τιμόθεον πρώτη ἐπι- 

στολῇ. 

Εἰ δὲ λέγουσὶ τινες μὴ δεῖν Θεόδωρον μετὰ θάνατον 
ἀναθεαατίξεσθαι, ἴστωσα. οἱ τὸν τοιοῦτον αἱρετιχὸν ἐχ- 
διτοῦντες, ὡς πᾶς αἱρετιχὸς μέχρι τέλους τῇ οἰχείχ 
πλάνῃ ἐμμείνας διχαιότερον διηνεχεῖ ἀναθεματισμῷ καὶ 
μετὰ θάνατον ὑποδάγλεται. Kai τοῦτο ἐπὶ πολλοῖς γέγο- 
γεν αἱρετιχοῖς ἀρχαιοτέροις τε xal τοῖς ἐγγυτέρω" τουτ- 
ἐστι Βαλεντίνῳ, Βασιλείδῃη, Ναρχίωνι, Κηρῶθῳ, Μανι- 
χαίῳ, Εὐνομίῳ, xal Βονόσω" τοῦτο δὲ αὑτὸ χαὶ ἐπὶ Θεο- 


δώρῳ γίγονε γαὶ ἐν ζωῇ χατηγορηθέντι, καὶ μετὰ θάνατον 


* 


D quens, sic ait : 


qualis imminet maledictio eis qui in Patres peccant, 
docet nos et divina Scriptura. Si enim Cham tilius 
Noe (Genes. ix) cum vidisset nudum suum patrem, 
quoniam nop cooperuit patris corporalem nuditatem, 
sed egressus nuntiavit eam fratribus, et illi vesti- 
mento eam cooperuerunt, ipsequidem Cham, et illi qui 
ex ipso nati sunt, sub maledictione facti sunt ; qui 
autem cooperuerunt, magnam benedictionem merue- 
runt : multo magis isti majore et ampliore conde- 
mnatiore digni sunt, qui ad synodum minime perti- 
nenterm infamiam, festinant per impietatem epistole, 
el Theolori, eidem sancte synodo applicare. Sed 
non ideo impia epistola, vel defendentes eam, con- 
demnationem sus» impietatis effugient : sed neque 


B Tlieodorus, qui paganos et Judzcos, et omnes bxere- 


ticos impietate superat. Impio enim Theodoro uon 
suffecit super alias ejus blasphemias ad suum erro- 
rem male interpretari symbolum trecentorum decem 
et octo sanctorum Patrum, sed eliam contempto eo, 
aliud symbolum exposuit omni impietate plenum, in 
quo anathematizare ausus est eos qui aliter sapiunt 
vel tradunt, ut, quantum ad illius insaniam pertinet, . 
omnes sancti apostoli et Patres condemnarentur. Hac 
autem Theodori impium symbolum et in Ephesina: 
prima synodo prolatum, et in Chalecdcnensi recita- 
tum, ab utraque synodo cum ejus expositore, et cis 
qui illud suscipiunt, condemnatum est. 

Quoniam autem quidam, verha pro Theodoro fa- 
cientes, cum proferuntur impia ejus conscripta, pro- 


C pter insertam eis blasphemiam confingunt quidem 


dicere quod inpia sunt, ipsum autem qui talem im- 
pietatem evomuit, recusant anathematizare : mira- 
mur eorum dementiam, quod divinz Scripture con- 
traria agunt, evidenter dicerti, quia equaliter horri- 
bilia sunt apud. Deum impius et impietas ejus (Sap. 
xiv). Áctio enim cum auctore [actore] pun:etur : si 
autem similiter impietati horribilis est Deo et ille qui 
impie agit, certe separatus est talis a Deo, et anathe- 
mati juste subjicitur. Anathema enim nibil aliud si- 
gnificat, nisi a Deo separationem , sicut in Veteri et 
Novo Testamento judicium de anatbemate significat. 
Quod autem et Dominus eos qui non permanent in 
verbo veritatis ipsius, separatos esse ab Ecclesia 
dicit, in Evangelio secundum Joannem Judzxos allo- 
Omnis qui facit peccatum, servus est 
peccati. Servus autem non manet in domo in eternum ; 
filius autem permanet in eternum ( Joan. vm). Quod 
autem, quain Dominus nominat domum, divina Scri- 
ptura Ecclesiam Dei vivi vocat, Apostolus testatur 
in Epistola prima ad Timotheum (Cap. n). 

Si vero quidam dicunt, non oportere Theodorum 
post mortem anathematizari, sciant qni talem hzre- 
tieum defendunt, quod omnis hzreticus usque ad 
finem vite in suo errore permanens, juste perpetuo 
anathemati et post mortem subjicitur. Et hoc in 
multis hxreticis et antiquioribus et propioribus fa- 
ctum est, id est Valentino, Dasilide, Marcione, Ce- 
rintho, Manichxo, Eunomio, et Bonoso. Hoc autem 
idem et in Theodoro factum est, et in vita accusato, 


οὐδ VIGILIUS PAPA 231 
xal Θεόδωρον, xai τὴν εἰρημένην ἀσεδῆ ἱπιστολὴν κατα- A locata spes, Theodorum, unaquo impiam simul epi- 


δικάσει; Ἐπειδὴ δὲ ἐπαινεῖτε τὰν ἀσεθῆ ἐπιστολὴν ntpá- 
χουσαν, ὅτι ὁ λέγων αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι 
καὶ ἐναν᾽ρωπίσαι τὴν διαφορὰν ἀναιρεῖ τοῦ ναοῦ xal τοῦ 
ἐνοιχοῦντος ἐν τῷ và , γινώσχιτε ὅτι διαφορὰν μὲν τῶν 
φύσεων, ἐξ ὧν ὁ εἷς Χριστὸς ὁ κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν 
συνετέθη, ὀρθῶς ἡ ἀγία τοῦ Θεοῦ ἐχχλησία κηρύττει" 
διαφορὰν δὲ τοῦ ναοῦ xal τοῦ ἐνοιχοῦντος ἐν αὐτῷ, οὐδεὲς 
τῶν ἁγίων πατέρων ἐδίδαξεν, ἀλλὰ μόνοι οἱ ἀσεθεῖς Νὲ- 
 στόριος καὶ Οεόδωρος εἰρήκασι, δύο ἐντεῦθεν πρόσωπα 
εἰσάγειν βουλόμενοι. κἀν γὰρ αἱ θεῖαι γραφαὶ, καὶ οἱ ἅγιοι 
πατέρες τῇ τοῦ ναοῦ ὑνομασίᾳ χέχρηνται, ἀλλὰ τὸ σῶμα 
τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεόὀῦ σημαΐνοντες τοῦτο λέγουσι, 
καθὼς εἶπεν ὁ εὐχγγελιστής " « Αὐτὸς δὲ ἔλεγε περὶ τοῦ 
ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ. » Οὐδεὶς γὰρ τοῦ ἑνὸς προσώ- 


stolam condemaabit? Cum autem id vehementer 
probetis, quod in exsecrabili ea epistola traditur, 
doctrinam nimirum qua Verbum Deus incarnatus 
bomoque factus dicitur, discrimen inter templum 
atque in templo inhabitantem sustollere, cognoscite, 
naturarum diversitatem, ex quibus unicus Christus 
Deus atque Salvator noster constituitur, recte ab 
sancta Dei Ecclesia przdicari; czeterum templi hoc, 
atque in ipso inhabitantis discrimen a nemine un- 
quam sanctorum Patrum íuisse propositum, sed ab 
impiis solum Theodoro atque Nestorio excogitatum, 
quod duas exinde personas inducere decrevissent. 
Quod si quandoque divine Litterz sanctique Eccle- 
sie Patres hac quoque templi translatitia usi sunt 


που τοῦ Χριστοῦ διαφορὰν πρὸς ἑαντὸ εἶναί φησιν, ὡς By appellatione, id tamen , ut significarent tantum Uni- 


ἄλλον ἐν ἄλλῳ εἶναι, ἀλλὰ τῶν φύσεων μόνον, ἐξ ὧν ὁ εἷς 
Χριστὸς ἀσνγχύτως xai ἀδιαιρέτως ἀπετελέσθη. 


geniti Filii Dei corpus adbibuere, eo prorsu$ modo 
quo de ipeo inquit Evangelista : Ipse autem loqueba- 
tur de templo corporis suis (Joan. n, 91). Neuo 


porro hxc in unica Christi persona invexit discrimina , quasi alia in alia sit, verum distinctionem tantum 
naturarum admiserunt, ex quibus unus Cfiristas perficitur, non commixtionem passus, neque divisionem. 


Kal ὑμεῖς τοίνυν τὴν τῆς ἐπιστολῆς ἐκδικοῦντες ἀσέ- 
ὅειαν, τῆς ἀρνουμένης αὐτὸν τὸν Θεὸν λόγον ἄνθρωπον 
γεγενῆσθαι, πρόδη)οι χαθεστήχατε δύο πρόσωπα εἰσ γον- 
τες, xxl ταῦτα νοοῦντες περὶ τοῦ Χριστοῦ ὡς ψιλοῦ ἀν- 
θρώπου" ὅπερ 0 ἀπόστολος εἶπεν διὰ τοὺς πιστοὺς € ὅτι 
ὑμεῖς ναὸς Θεοῦ ἐστε, xal τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰχεῖ ἐν 
ὑμὶν. » Ὡς χχτὰ τὴν ὑμετέραν πλάνην μηδεμίαν εἶναι 
διαφορὰν μεταξὺ ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων, καὶ τοῦ Χριστοῦ, 
καθὰ καὶ αὐτὸς Θεόδωρος ὁ αἱρετικὸς, ὁ διδάσχαλος τοῦ 


Vos itaque illius epistole impietatem defendeutes, 
qua Deum Verbum hominem factum esse negatur, 
manifesto duplicis in Christo admiss: persone red. 
arguimini, atque hoc modo de Christo, tanquatu 
puro homine deliria docentes, in eanidem de ipso 
sententiam loquimini, qua de credentibus dictum est 
ab Apostolo : Quoniam templum Dei estis vos, et Dei 
Spiritus. inhabitat in. vobis (1 Cor. m, 16) ; ita ut, si 
erroris vestri habenda sit ratio, nullum jam supersit 


γράψαντος τὴν ἐπιστολὴν, ἐν τῷ τρίτω κατὰ ᾿Απολιναρίον C nos homines inter. Christumque discrimen, juxta id 


λόγῳ παραφρονῶν ταῦτα ὡς ix προσώπου τοῦ Χριστοῦ 
λέγει" ε« Ἐγὼ μὲν, ὃν ὁρᾶτε δύναμαι μὲν ποιεῖν οὐδὲν χατὰ 
τὴν οἰκείαν φύσιν ἅτε ἄνθρωπος Ow. ἙἘργάζομαι δὲ͵, 
ἐπειδὴ ἐν ἐμοὶ μένων ὁ πατὴρ ἅπαντα ποιεῖ. Ἐπειδὴ γὰρ 
ἐγὼ τε, φησὶν, ἐν τῷ πατρὶ, καὶ ὁ πατὼρ ἐν ἐμοὶ, Θεὸς δὲ 
λόγος ἐν ἐμοὶ ὁ τοῦ Θεοῦ μενογενὴς, δῆλον ὅτι xal πατὴρ 
σὺν αὐτῷ, ἐν ἐμοί τε μένων», καὶ τὰ ἔργα ποιῶν" καὶ θαυ- 
μαστόν γε οὐδὲν ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ τοῦτο νομίζειν, σαφῶς 
αὐτοῦ περὶ τῶν λοιπῶν λέγοντος ἀνθρώπων, —'O ἀγαπῶν 
με τὸν λόγον μὸν τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὖ- 
τὸν, x«i πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα, καὶ μονὴν παρ᾽ αὑτῷ 
ποιόσομιν .---Ἐὶ γὰρ παρ' ἑκάστῳ τῶν τοιούτων ὅτε πατὴρ 
xal ὁ υἱὸς τὰν μονὴν ποιοῦνται, τί θαυμαστὸν εἰ ἐν τῷ 
κατὰ σάρκα δεσπότῃ Χριστῷ ἄμφω χατὰ ταυτὸν vopi- 
ζοιντο μένειν, τῆς χατὰ τὴν οὐσίαν κοινωνίας προσιεμένης, 
ὡς εἰχὸς, καὶ τὴν τῆς μονῆ; χοινωνίαν: » 
Τούτων τοίνυν οὕτω παρὰ τοῦ δυσσεθοῦς Θεοδώρου 
εἰρημένων, οὐ θαυμαστὸν, εἴπερ ὁ ἐκπεσὼν τοῦ Θεοῦ τῇ 
ἀσεθείᾳ συνεζευγμένην ἔχει xal μωρίαν, καθὼς περὶ τῶν 
ἀσεθῶν ὁ προφήτης Ἡσαΐας λέγει, € Ὁ μωρὸς μωρὰ λα- 
λήσει, xl à χαρδία αὐτοῦ μάταια γοήσει. » Ὁ γὰρ τὸν 
πατέρα καὶ τὸν υἱὸν οὕτω μένειν ἐν τῷ Χριστῷ, καθὼς 
xai ἐν τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις διισχυριξόμενος, καὶ μὴ 
ὁμολογῶν τὸν Χριστὸν εἶναι τὸν Οεὸν λόγον σαρχωθέντα 
καὶ ἐνανθρωπήσαντα, πῶς λέγει Χριστὸν χατὰ σάρχα; 
Οἱ γὰρ ἅγιοι πατέρες ὁμολογοῦντες τὸν Χριστὸν εἶναι τὸν 
Θεὸν λόγυν σαρκωθέντα xxl ἐνανθρωπήσαντα, ὅτ᾽ ἂν τι 
περὶ αὐτοῦ ταπεινὸν λέγουσιν, ὀρθῶς ἐπάγουσι τὸ κατὰ 
σάρκα. ᾿Δλλ᾽ εἰ καὶ προσῆχον ἦν τοὺ; Θεόδωρον ἐχδεχοῦν- 


quod Theodorus hzreticus illius epistole scriptoris 
magister in tertio adversus Apollinarium sermone, 
Christum de se ipso loquentem iutroducens hoc mo- 
do, inepte cominentus est : « Ego quidem, quem 
prospicitis nihil facere possum secundum meain na- 
turam, cum homo sim : operor autem, quoniam in 
me manens Pater cuncta operatur : enimvero, in- 
quit, et ego in Patre, et Pater in me, Deus autem 
Verbum unigenitum in me est : certum est, quod et 
Pater cum ipso in me manet, et opera facit. Et non 
est miraudum de Christo hzc existimari, cum evi- 
denter ipse de c:xeteris hominibus dicat : Qui diligit 
me, sermonem meum servabit, et. Pater meus diliget 
eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum [a- 


D ciemus (Joan. xiv, 25). Si enim apud quemque ejus- 


modi bomiuum et Pater et Filius mansionem fa- 
ciunt, quid mirum si in Domino secundum carnem 
Christo, ambo simul putarentur inanere, communio- 
ne eorum secundum substantiam, communionem 
quoque mansionis fortasse suscipiente? » His igitur 
in hunc modum ab impio Theodoro propositis, mi- 
rum esse minime debet quod a Deo excidens impie- 
tati desipientiam adjunxerit, quemadmodum de iin .- 
piis prophetica Isai: pr:efert sententia : Vir insipiens 
stulta loquetur, et cor ejus fatua cogitabit (1sai. Xxxu, 
6). Quisquis enim Patrem et Filium sic in Christo 
quemadmodum et in reliquis hominibus manere afliz - 
mat, Deumque Verbum Christum incarnatum, hotni- 
neitbque factum csse non confitetur, quomodo potest 


τι 


$51 


JUSTINIANI CONFESSIO RECT.F. FIDEL 


905 


τας ἀποχολεῖ. Αἰγει yop περ 'Abpacp καὶ Ἰσαὰκ xoi À defunctos, vivos nonunat. Dicit enim de Abraham et 


"laxób, ὅτι ὁ Θεὸς οὐχ ἔστι νεχρῶν, ἀλλὰ ξώντων. Εἰ 
τοένυν χατὰ τοὺς ἐκείνων λόγους οὐ χρὴ τοὺς αἱρετιχοὺς 
τελευτῶντας ἀναθεματίξεσθαι, οὐδὲ ξῶντες αἱρετιχοὶ 
ἀνα"εματισγήσονται, οὖς νεχροὶς ὁ κύριος ἀποχαλεῖ, 
διὰ τὸ ἀποχεχωρισμένους εἶναι. αὐτοῦ εἰπόντος, € Ἐγώ eiut 
ὦ ξωή"» xal κατ᾽ αὐτούς λοιπὸν οὔτε ξῶντες, οὔτε τέλευ 

τῶντες αἱρετιχοὶ ἀναθεματισθήσοντκι᾽ χαὶ μάτην x«t 
ἐχείνους ἡ ἀποστολικὴ διδασχαλία παραδέδωκεν ἀναθε- 
ματίξεσ'αι τοὺς παραδιδόντας παρ᾽ ὃ maps)x6outy* μά- 
τὴν «i ἅγια’ σύνοδοι τοὺς αἱρετιχοὺς χατέχριναν" μάτην 
καὶ οἱ ἀλλοι ἅγιοι πατέρες xai διδάσχαλοι τῆς ἐχχλησίας 
τοὺς αἱρετιχοὺς ἀνεθεμάτισαν. έμψωνται δὲ καὶ Ἵερ:- 
μὲχ τῷ προφήτῃ λέγοντι, € Ἐπικατάρατος ὁ ποιῶν τὰ ἔργα 
τοῦ xupiou ἀμελῶς" » xal Δαυὶδ τῷ προφήτη εἰπόντι, € Emt- 


Isaac et Jacob, quod Deus non est Deus mortuorun, 
Sed viventium (Math. xxiv. Si ergo secundum verba 
illorum non oportet bxreticos mortuos anathemati- 
zari, nec vivi b:eretici anathematizabuntur, quos Do- 
minus mortuos vocat, quia separati sunt ab ipso qui 
dixit : Ego sum vita (Joan. x1 et xiv), et secundum 
eos jam nec vivi, nec mortui h:xeretici anatheinatiza- 
buntur; et sine causa, secundum illos, apostolica do 
ctrina. (Galat. 1) tradit anathematizari eos qui tra- 
dunt pr:eter quod accepimus : sine causa sanct: sy- 
nodi hxreticos condemnaverunt, sine causa et alii 
sancti Patres et doctores Ecclesix b:xreticos anathe- 
matizaverunt. Inculpent autem el Jeremiam prophe- 
tam dicentem : Exsecrandus qui opera Domini facit 


κατάραιτοι οἱ ἐχχλίνοντες ἀπὸ τῶν ἐντολῶν σου" ? x«l cvy- B negligenter (Jer. xuvin) ; et David prophetain dicen- 


τόμως εἰπεῖν, πάσῃ τῇ θείχ γραφῇ πολλαχοῦ τὰς τοιαύ- 
τας χκαταχρίσεις ἐπαγούσῃ τοῖς ἀσεθέσιν Ἐὲ δὲ οἱ ἀμελῶς 
ποιοῦντες τὰ ἔργα κυρίου, καὶ ἁμαρτάνοντες περὶ τὰς 
αὑτοῦ ἐντολὰς, τοιαύταις χαταχρίσεσιν ὑποξάλλονται, 
πόσῳ μᾶλλον Θεόδωρος ὁ ἀσεξὴς, ὁ τοιαῦτα χατ᾽ αὐτοῦ 
τοῦ μεγάλου Θεοῦ xal σωτῆρο; ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ 
λασ τω σας, δικαιότερον χαταχέχριται, καὶ ἀναθεματί- 


ζεῖοι- 


καὶ ἥρχει μὲν ταῦτα πρὸς ταῖς παρατεθείσαις ἀνωτέρω 
«t, xmi ἐν Evi pot; ἡμῶν λόγοις ἀποδείξεσι, περὲ τοῦ δεῖν xol 
μετὰ τελευτὴν τοὺς αἱρετιχοὺς καταχρίνεσθαι, καταισ χύ- 
νεῖν τοὺς Θευδώρου μεταποιουμένους, xal παύειν τῆς 
τοινυύτης ἀσεθδείας. Διὰ δὲ τὸ ἐμφιλονείχως τοῖς αὐτοῖς 


tem : Exsecrandi qui declinant a mandatis tuis (Psal. 
cxvii) ; et ut compendiose dicamus, omnem divinam 
Scripturam in diversis locis tales condemnationes 
impiis iiferentem. Sin autem illi qui negligenter 
opera Dei faciunt, et peccant in mandatis ejus, tali- 
bus condemnationibus subjíciuntur : quanto magis 
impius Theodorus, qui talia adversus ipsum magnum 
Deum et Salvatorem nostrum Jesum Christum bla- 
sphemavit, juste condemnatus est et anathematizatus ! 

Et ας «quidem sufficiebant, super [superius] me- 
moratas et aliis nostris libris insertas probationes, 
quas protulimus , ostendentes, quod oporlet etiam 
post mortem hzreticos condemnari , confundere eos 
qui Theodorum defendunt, et compescere a tali im- 


ἐπιμένειν. xal τὸ πλέον ἐροῦμεν, ὅτι τινὲς τῶν συναχθέν- C pietate. Quoniam autem contentiose in iisdem per- 


τῶν ἐν τῇ χατὰ Νίχαιαν ἁγίᾳ συνόδῳ, xoi ὑπογράψαντε; 


τῷ ἐχτεθέντι παρ᾽ αὑτῆς ὅρῳ, ἤτοι συμβόλ, τῆς πίστεως, 


ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα ἐναντία ψγρονή“αντες ἐφάνησαν, οἱ μὲν 
ξῶντεις. οἱ δὲ μετὰ θάνατον ἀν:θεμα:-ἰσθησαν παρὰ Δα- 
pco) τοὺ τῆς ὑσίας μνήμης πάπα τῆς πρεσθυτέρας 
Ρώμης, καὶ τῆς i» Σαρδικῇ συνόδον, καθὰ μαρτυρεῖ καὶ 
ὃ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος. ᾿Αλλὰ xal ἡ ἐν Χαλκηδόνι ἁγία 
σύνηδος Δόμν ν τὸν ᾿Αντιοχείας γενόμενον ἐπίσκοπον 
μετὰ θάνατον χκατεδίχασε, τολμήσαντα μόνον γράψαι, 
δεῖν πυρασιωπηθῆναι τὰ δώδεχα χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγιοις 
κυρῶλιν. 

Ἑπειδὴ δὲ οἱ Θεοδώρου ἀντιποιούμενοι α'ρετιχοὶ πάσης 
προτάσεως xal ἐγχειρήσεως ἐχπεπτωχύτες ἐπεχείρισαν 
λέγειν πρὸς ἀπάτην τῶν ἀγνοούντων, ὡς ὁ τῆς ὁςίας 


manent, etiam quod est amplius dicimus,quia quidam 
ex ipsis qui in Nicxna sancta synodo convenerunt, 
et exposite ab ea fidei definitioni vel symbolo sub- 
scripserunt, quoniam postea contraria sapientes appa- 
ruerunt, alii quidem vivi, alii autem post mortem ana- 
thematizati sunta Damasosanct:? inemori:e papa anti- 
quioris Rom:e,et ab universali Sardicensi synodo, proct 
testatur sanctus Athanasius. Sed et Chalcedonensis 
sancta synodus Domnum Antiochi: factum episcopum 
post mortem condemnavit, quod solum ausus est scri- 
bere, oportere taceri duodecim capitula sancti Cyrilli. 

Quoniam autem "Theodori defensores h:eretici, 
omui propositione et conatu excidentes , presumunt 
dicere ad deceptionem ignorantium , quod sanct» 


μνήμης κύριλλος ἔν τινι μέρει ἐπιστολῆς τοῦτον ἐπήνεσεν᾽ D memorie Cyrillus in aliqua parte epistoke illum col- 


ἐκ πολλῶν ἀποδείχνυται, ὅτι οὐ συμθαίνει τὸ αὐτῶν ἐγ- 
χείρημα τοῖς εἰρημένοις παρὰ τοῦ ἐν ἁγίοις Κνρᾶλον ἐν 
διαφόροις αὐτοῦ λόγοις κατὰ τοῦ δυσσεδοῦς Θεοδώρον, ἐν 
οἷς ἀσεδ:στερον αὐτὸν πάντων τῶν ἄλλων αἱρετιχῶν ἀπο- 
δείξας εἶναι, οὐχ ἐνεγκὼν τὸ πλῆθός τε, xai τὸ μέγεθος 
τῶν αὐτοῦ βλασφημιῶν τῶν εἰρημένων κατὰ τοῦ μεγάλου 
Θ:οῦ zai σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπεφθέγξατο οὖ- 
τως εἰπὼν" « Ἐξέστη ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ, καὶ ἔφριξεν ἐπὲ 
πλείω σφόδρα, λέγει κύριος. Ὦ τῆ; ἀποῤῥήτου σκαιότη- 
τος, ὦ γλώσσης λαλούσης ἀδιχίαν κατὰ τοῦ Θεοῦ, χαὶ τὸ 
χέρας αἱρούσης.» Καὶ πάλιν « Ἐπίθες, ἄνθρωπε, τῇ σαντοῦ 
γλώττῃ θύραν xal μοχλόν. Παῦσαι τὸ χέρας εἰς Cyog 
ἐπαίρων, καὶ λαλῶν ἀδικίαν κατὰ τοῦ Θεοῦ. Μέχρι τίνος 
ἐπιπηδᾶς ἀνεξιχαχοῦντι Χριστῷ; εἰς νοῦν ἔχε τὸ γεγραμ- 


laudavit; ex multis ostenditur, quod non convenit 
eorum conamen dictis a S. Cyrillo in diversis ejus 
libris contra impium Theodorum, in quibus magis 
impium omnibus aliis h:ereticis eum ostendens, deinde 
non sustinens plurimas et maximas ejus blasphenias 
contra magnum Deum et Salvatorem nostrum Jesum 
Christum dictas, exclamavit, ita dicens : « Expavit cae- 
lum super hoc, et horruit amplius vehementer, d:cit 
Dominus. O intolerabilem malignitatem, o linguam 
loquentem iniquitatem contra Deum , et in altitudi- 
nein cornu extollentem ! » (Etiterum : «Impone, homo, 
tu:e lingux ostium et seram, cessa eornu in altitudi- 
nem extollens, et loquens iniquitatem adversas Deum. 
Quousque insultas patienti Christo ? In mente habe 


287 VIGILIUS PAPA. 288 


ὃ ζῶν πατὴρ, κὐγὼ ξῶ διὰ τὸν πατέρα, xal ὁ τρώγων us A in me manet, el ego in eo. Sicut misit me vivens Pa- 


κἀκεῖνος ξήσει δι᾿ ἐμέ. » Καὶ ταῦτα μὲν οὕτω x«l m- 
στεύομεν, καὶ ὁμολογοῦμεν. 


Πόσου δὲ ψεύδους ἐστὶν x&xtivo μεστὸν, ὅπερ τῇ μνη- 
μονευθείσῃ ἀσεθεῖ ἐπιστολῇ περιέχεται περὶ τῶν δώδεχα 
κεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλου ; Συχοφαντεῖ γὰρ αὖ- 
τὸν, ὡς μίαν φύσιν τῆς Θεότητο; xal τῆς ἀνθρωπότητος 
τοῦ Χριστοῦ ἐν τούτοις λέγοντα, xal διὰ τοῦτο πάσης 
ἀσεδείας πεπληρῶσθαι τὰ αὐτὰ κεφάλαια λέγει. Ὅπερ 
ὁ ὑμέτερος διδάσχαλος πανούργως ἑρμήνευσαι λέγων [F. 
ἑρωηνεύσας λέγει]. μὴ διὰ τὰ δώδεχχ χεφάλαια ἐν τῇ 
ἐπιστολῇ εἰρῆσθαι ὅτι ταῦτα πάσης ἀσεδείας πεπλήρμων- 
ται, ἀλλ᾽ ὅτι εἴρηται μίαν εἶναι φύσιν θεύτητος καὶ ἀν- 
θρωπότητος. Ὅπερ mpozevi; ψεῦδός ἐστιν. 

Ὃ γὰρ ἐν ἁγίοις κύριλλος οὔτε ἐν τοῖς ἄλλοις αὐτοῦ 
συγγράμμασιν, οὔτε ἐν τῇ ἐπιστολῇ, 7) τινι τὰ δώδεκα 
χιφάλαιχ ὑποτέταχται, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐν αὐτοῖς τοῖς χεφὰ- 
λαίοις μίαν φύσιν θεότητος xal ἀνθρωπότητο; δείχνυται 
εἰρηχὼς, ἀλλὰ μέαν ὑπόστασιν ἤτοι πρόσωπον τῆς θεό- 
τητος καὶ τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ εἶναι διδάσ- 
xit. Ὅπερ χαὶ ἡ ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχχλησία χηρύττει, καὶ 
πάντες οἱ πατέρες ἐδίδαξαν, ἀναθεματίξοντες τοὺς μίαν 
φύσιν τῆς θεότητος xal τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Χριστοῦ 
λέγοντας. ἼΔλλο γάρ ἐστι φύσις, καὶ ἄλλο ὑπόστασις, 
ftot πρόσωπον. Καὶ ἡ μὲν φύσις τὸ χοινῶς xol γενικῶς 


χατὰ πάντων προσώπων χατηγορούμενον σημαΐνει, X 


ὑπόστασις δὲ ἤτοι πρόσωπον τὸ ἱἰδιχὸν δείχνυσι" πρόσ- 
cmo» γὰρ ἐν ἄλλῳ προσώπῳ οὐχ ἐπιθεωρεῖται. Ὅτι δὲ 
ἡ μυσαρὰ ἐπιστολὴ περὶ τῶν δώδεκα χεφαλαίων τοῦ ἐν 
ἁγίοις Κυρίλλου λέγει, ὡς πάσης ἀσεθείας πεπλήρωται, 
ἔξεστιν ὑμῖν Ex τῶν ἐφεξῆς τῆς αὐτῆς ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς 
τοῦτο εὑρεῖν, ἐν οἷς φανερῶς εἶπεν τὰ αὐτὰ δώδεκα χε- 
φάλαια ἐναντία εἶναι τῇ ὀρθῇ πίστει. Ἐπειδὴ δὲ μέμφεται 
ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολὴ à λεγομένη "16a τὸν E» ἁγίοις 
Κύριλλον, ὡς φωνῶν διαφορὰν ἀπαρβνούμενον, γινώσκετε 


. ὅτι καὶ ἐν τούτῳ καὶ ὃ γράψας τὴν ἀσεδῆ ἐπιστολὴν, 
καὶ ὁ ὑμέτερος διδάσκαλος ψεύδεται. Ἐν πᾶσι γὰρ τοῖς᾿ 


ἰδίοις λόγοις ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος, περὶ τοῦ χυρίου ἡμῶν 
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ διδάσχων, φωνῶν λέγει διαφορὰν, καὶ τὰς 
μὲν ὑψηλὰς κατὰ τὴν θεότητα αὐτοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς 
γατὰ τὴν ἀνθρωπότητα αὐτοῦ, πάσας δὲ ὅμως ἐξ ἑνὸς, 
καὶ περὲ ἑνὸς, καὶ τοῦ αὐτοῦ Θεοῦ λόγου σεσαρκωμένον 
εἰρῆσθαι ἀπαγορεύει δὲ ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Κύρωλος, 
ἄλλῳ xxl ἄλλῳ προσώπῳ διανέμεσθαι ταύτας. ᾿Αλλὰ 
ἀνχμφιδόλως ὑμεῖς δύο προσώποις διανέμειν θέλοντες τὰς 
φωνὰς, διὰ τοῦτο λέγετε τὸν ἐν ἁγίοις KopOQoy. φωνῶν 
διαφορὰν ἀπαρνήσασθαι. Ἐπειδὴ δὲ βουλόμενος ὑμᾶς 
ἀπατῆσαι xai ἐν τούτῳ ὁ διδάσχαλος ὑμῶν εἶπεν, τὸν 
αὐτὴν ἀσεδῇ ἐπιστολὴν τὴν λεγομένην "I6a τῆς ᾿Απολι- 
γαρίον ἀσεδείας καταγράφειν, καὶ διὰ τοῦτο ὀφεῦλειν αὐτὴν 
ὀρθόδοξον νομίζεσθαι" εἰδέναι ὑμᾶς χρὴ ὅτι xul ἐν τούτῳ 
ἐψεύσατο" οὔτε γὰρ κατὰ ᾿Απυλιναρίου, καθάκερ ἀνωτέρω 
εἰρήκαμεν, γέγραπται" opos δὲ εἰ καὶ καθ᾽ ὑμᾶς τοῦτο ἦν 
ἀληϑές, οὐ διὰ τοῦτο ἡλενθεροῦτο τῆς καταχρίσεως ἡ αὑτὴ 
ἐπιστολή. κἂν γὰρ εἶ τις αἱρετυιὸς κατὰ αἱρετεκοῦ, οὐ 
διὰ τοῦτο αὑτὸς ὀρθόδοξος. διέκνυτοκ. καὶ "Apttoc γὰρ κατὰ 
Σοιδελλίον εἶπεν, καὶ ᾿Απολινάριορ κατὰ "Aptiou, καὶ Εὐ- 
τυχὴς κατὰ Νεστορίου. καὶ κἂν τὰ μάλιστα διαφόρῳ 
πλάνῃ πάντεφ οὗτοι χατείχοντο, ὅμως οὐδεὶς αὐτῶν ix 


ter, et ego vivo propter Patrem, et qui manducat me 
et ipse vivet propter me (Joan. vi, 557-58). Atque 
hec quidem credimus et confitemar. 

Quanti quoque mendacii plenum est id quod in 
memorata impia epistola de duodecim sancti Cyrilli 
capitibus continetur ! Calumniatur namque Cyrillam 
ipsum, quod unam divinitatis humanitatisque natu- 
ram in Christo, in przíatis capitibus admiserit, in- 
deque scatere ea eapita concludit omni iniquitate, 
quod ipsum callide ab prxceptore vestro expositum 
est, dicente, non ut ipsi injuria fleret ea vocata 
fuisse univers: impietatis plena, sed quoniam ibi 
unicam esse docetur divinitatis humanitatisque na- 
turam. Id autem putidum est patensque mendacium. 


B Nullibi enim demonstratur Cyrillum, neque in ea 


epistola quie duodecim capitula complectitur, neque 
in eorum capitum aliquo, neque in exteris quibus- 


libet libris suis unicam divinitatis humanitatisque : 


naturam dixisse, cum contra diserte doceat, unicam 
esee in Christo divinitatis humanitatisque hyposta- 
sim sive perseham, quod saneta Dei profitetur Ec- 
clesia, universique Patres perpetuo docuere, ana- 
thema in eos dicentes qui unicam divinitatis hu- 
manitatisque naturam esse in Christo dicerent ; 
aliud quippe natura est, aliud hypostasis sive 
persona. Natura videlicet communiter atque gene- 
rice de quavis persona predicatur, persona autem, 
sive hypostasis exprimit proprietatem ; quamobrem 
una persoma minime in altera consideratur. Quo- 
niam autem in improba ea epistola de duodecim sancti 
Cyrilli capitibus dicitur, ipsa esse iniquitatis plena, 
id quam falsum sit ex ipsa epistoke serie pervesti- 
gare licebit illaque perquirere, in quibus duodecim 
ea capita affirmat cum recta fide pugnare. Cum au- 
tem impia ea epistola qux Ile dicitur, negati appel- 
lationum discriminis sanctum Cyrillum accuset, scia- 
lis, circa hoc ipsum quoque non modo epistole 
iHius scriptorem, verum magistrum quoque vestrum 
esse mentitum. Enimvero quoeumque in sermone 
suo sanctus Cyrillus de Jesu Christo Domino nostro 
sermonem instituit, appellationum sive denominatio- 
num discrimen hoc docet, et sublimes quidem dicen- 
di rationes ipsi secundum divinitatem, humiles au- 
tem et demissas secundum humanitatem convenire, 
omnes tàmen ex uno atque de uno incarnato Deo 
Verbo pradican. Vetat autem Cyrillus ne ejesmodi 
denominatiomes alii et alii person divisim tribuan- 
tur. Vos aotem procul dubio duplici sejuuetim per- 
sons ejusmodi appellationes tribuere volentes , 
Cyrülum ideo appellationum discrimina sustulisse 
calumniumini. Cum enim circa hoc quoque vos in 
errorem inducere sibi proposuisset in animo magister 
vester, itaque commentus esset eam qux Tbe dici- 
tur epistolam adversus Apollinarii impietatem fuisse 
perscriptam , proindeque expedire ut orthodoxa 
judicaretur, animadvertatis oportet, eo quoque loci 
meniltum pariter esse : non enim, ut sdperius indi- 
cavimus, adversos Apolliugrium scripta est. Ceterum, 
etiamsi, ut vobis placet, id ipsum pro vero conceda- 


Hon o o n Do OH 


£89 


JUSTINANI IMP. EPISTOLA. 


290 


τὸς τοιαύτης ἀντιῤῥήσεως ὁρθόδοξο; γχρίνεται, ἀλλ᾽ A tur, Bon. propterea ipsa immmnis censenda erit a 


épetec πάντες ἀπὸ τῆς καθολικῆς ἐχχλησίας καταδικάζον- 
ται. Καὶ ix τούτον δὲ φανερὸς ἐστιν ὁ τὴν μνημονονθεῖ- 
σαν ἀσεδῇ γράψας ἐπιττολὴν δύο πρόσωπα εἰς ἄγων, ὅτι 
εἶπεν, € Πῶς δυνατὸν ληφθῆναι τὸν ἐν ἀρχὴ ληγον ἐπὶ τοῦ 
"αοῦ τοῦ ἐκ Μαρίας γεννηθέντος ; ν Ac ὧν ῥημάτων δείχνυ- 
ἴαι φανερῶς, ὅτι οὐ τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι, καὶ 
τεχθῆναε ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου Μαρίας λέγει, ἀλλὰ ψιλὸν 
ἄνθρωπον τὶν Χριστὸν ὧν ναὸν ἀποχαλεῖ. Ὅτι δὲ xal 
ταύταν τὸν ἀσέθειαν ix τῆς Θεοδώρου διδασκαλίας ἔλαδεν 
ὁ τὴν μυσαρὰν ἐχείνην γράψας ἐπιστολὲν, δῆλον ἐξ ὧν. ἐν 
Té τρέτῳ λογῳ χατὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ αἱρετιχοῦ ὁ αὐτὸς 
ἀσεδὴς Θεόδωρος ἔγραψεν λέγων οὕτως " € ᾽᾿Αλλ᾽ ὅγε Θεὸς 
καὶ ἐκ Θεοῦ x«l ὁμοούσιο; τῷ πατρὲ, τῷ μὲν ἐκ τῆς παρ- 
θένου γεννηθίντι, ὦ θανμάσιε, καὶ ὑπὸ τοῦ ἁγίον πνεύ- 


cendemnationis judicio; non enim ideo h:ereticns 
quispiam fit orthodoxus, propterea quod adversus 
alium bxreticum disputaverit. Namque Arius etiam 
adversus Sebellium disseruit , et adversus Arium 
Apollinarius, et Eutsyches contra Nestorium, οἱ quan- 
quam diversis potissimum erroribus adbiererent uni- 
versi, nemo tamen ex ipsis, mutuarum ejusmodi 
concertationum causa, orthodoxus est habitus, sed 
emnes pari omnino ratione ab Ecclesia eondemnan- 
iur. Ex hoc porro perspicuum est, memorat:e epi- 
stelie seriptorem duplieem personam inducere, quod 
dixerit : « Quemodo fieri potest ut Yerbum ab initio 
de templo acceperit, quod ex Maria genitum est ? 
Quibus verbis exprimit evidenter se minime confi- 


ματος κατὰ τὰς θείας διαπλασθέντι γραφὰς, x«i «iv γε B teri Verbum Deum incarnatum esse, ac de sancta 


evo cag ἐπὶ τῆς γυναικείας δεξκυένῳ γασερὸς, ἐνῆν, ὡς 
εἰκὸς, ἐπειδὴ Guk τῷ διαπλασθῆναι, καὶ τὸ εἶναι Θεοῦ 
ναὸν εἰλήφει" οὐ μὴν τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι ἡγητέον ἡμῖν 
iz τξς παρθένου, cl μὴ ἄρα ταυτὸν ἡγητέον ἡμῖν τό τε γεν- 
νηθὲν xai τὸ ἐν cà γεννηθέντι τὸν ναὸν, xul τὸν ἐν τῷ ναῷ 
Θεὸν λόγον᾽ υὐ μὴν οὐδὲ κατὰ τὴν σὴν φωνὴν ἀποφαντέον 
πάντη τὸν ix τῆς παρθένου γεννηθέντα Θεὸν εἶναι tx Θεοῦ 
ὁμοούσιον τῷ πατρί. Ei yap οὐχ ἄνθρωπός ἔστιν, ὡς φὴς, 
ἀναληφθεὶς ὁ γεννηθεὶς ix τῆς παρθένου, Θεὸς δὲ συρχωθεὶς, 
πῶς ὁ γενηθεὶς Θεὸς ix Θεοῦ, xxi ὁμοούσιος λέγοιτο ἄν 
τῷ πατρὶ, τὸς σαρκὸς οὐ δυναμένης ταύτην προσίεσθαι 
tà» φωγών; "Ἔστιν pl) γὰρ ἀνητον tà. τὸν Θεὸν ix τῆς 
παρθένου γεγεννῆσθαι λίγειν. Τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 
4 ix σπέρματος αὐτὸν λέγειν Δαδὶδ ἐκ τῆς οὐσίας τῆς 


Virgine natum, sed purum hominem Christum quem 
templi vocabulo designat. Constabit pariter dilucide, 
hanc queque impietatem ab improbo epistoke scri- 
ptore haustam esse ex Theodori doctrina, si cum 
iis φῦ Theodorus ipse in tertio adversus hereticum 
Apollinarium libro scribit, conferatur. « At. enim, 
inquit, Deus, et ex Deo, consubstantialis Patri, et is 
idem [Grac. illi| qui ex Virgine natus erat, o mirande, 
et qui per Spiritum sanctum, secundum divinas Scri- 
pturas plasmatgs est et in muliebri ventre accepft 
confictionem, inerat forsitan, quia mox, ut plasmatus 
est, et ut templum -Dei esset accepit : non tamen 
existimandum est Deum ex Virgine natum esse, nisi 
forte idem existimandum nobis est, et quod natum 


παρθάνον τετεγμένον, val ἐν αὐτῇ διαπεκλασμένον " C est, οἱ quod est in nato templum, et qui in templo est 


Grecyt τὸ ix σπέρματος Δαδὶδ xai ix τὸς οὐσία; τᾶς 
καρθύγου συστὰν ἐν τῇ μητρῴᾳ γαστρὶ, καὶ τῇ τοῦ ἁγίου 
πκυεώ ματος διαπλασθὲν δννάμει γεγεννῆσθαί φαμεν ix τῆς 
παρθένον. » 


Deus Verbum : non tamen, nec secundum tuam vo- 
cem pronuntiandum est omnino, ex Virgine Deum 
natum esse, et ex Deo consubstantialem Patri. Nam 
si non homo est, sicut dicis, assumptus, qui natus 
est ex Virgine, Deus vero incarnatus, quomodo qui 


Watws est Deus ex Doo, et consubstantialis dicitur Patri, carne non potente banc vocem suscipere f 
Nam est quidem dementia dicere Deum ex Virgine natum esse. Hoc enim nihil aliud est quam ex semi- 
ne eum dicere David, et de substantia Virginis genitum, et in ipsa plasmatum, quia quod ex semine 
David, et de substantia Virginis est in materno ventre constitit, et sancti Spiritus plasmatum virtute, 
natum fuisse dicimus ex Virgine. » 

Οὕτω τοίνυν βλασφημοῦντος Θιοδώρου, xal πολλάκις Sic itaque blasphemante Theodoro, atque ββα 
δια εθαιουμένον μὴ δυνατὸν εἶναι τὸν Θεὸν καὶ ix Θεοῦ s:epius argumentis decertante minime fieri posse 
καὶ ὁμοούσιον τῷ πατρὶ, σαρκωθῆναι καὶ τεχθῆναι ἐκ — Deum de Deo, Patrique consubstantialem incarnari, 
τὸς παρθένον, ἐπειδὴ οὐδὲ ἡ σὰρξ ὁμαούσιός ἔστι τῷὉἘἙἑ et ex Virgine nasci, cum caro Patri consubstantialis 
πατρὶ, πῶς οὐχ ἐρυθριῶσιν οἱ τὸν τοιοῦτον αἱρετυκὸν 6586 non possit, quomodo pudore maximo ejus hx- 


ἐχδιχοῦντες ; ὅς τος τοῦτο μὲν ταῖς θείαις γραφαῖς, τοῦτο 
δὲ xai τοῖς ἁγίοις πατρόσιν ἐναντία μνσαρῶς ἐξέθετο, 
ὀπύτε δῆλον πᾶσι καθέστηγεν ὡς ἀπαρχῆς ἐξ οὗπερ ὁ 
Θεὸς τὴν ἐπχλησίαν ἐθεμελίωσεν ἐν τῇ ὀρθῇ ὁμολογία" 


retici patroni non afficiuntur, qui hoc sacris litterig 
contrarium, id cum sanctorum Patrum traditione 
pugnans invexerit, in quibus scilicet certissimum 
est unicuique, Deum ab initio Ecclesiam suam in 


: | toU Θεοῦ ἱερεῖς 6 ὧν Θεὸν λό à i isse? Universi enim Dei 
πάντες οἱ τοῦ Θεοῦ ἑερεῖς ἐχήρνξαν τὸν Θεὸν λόγον τὸν recta confessione constituisse 
ἐκ Θεοῦ σαρχωθῆῶναι ix τῆς ἁγίας καὶ ἐνδόξου παρϑένονυ — sacerdotes predicarunt Deum Verbum, Deum de 
Μαρίας σαρκὶ ἐψυχωμένῃ ψυχῇ λογικῇ xal νοερᾷ, x«i — Deo, ex sabcta atque gloriosa Maria Virgine natum 


ἐνανθρωπῆσαι καὶ ἐξ αὐτῆς τεχθήναι᾽ val o7 10 διδάσχον- 
τες, οὐδὲ τροπὴν τῆς θεότητος εἰς σάρχα εἰσήγαγον, οὐδὲ 
διὰ τὸν σάρκα ὁμοούσιον αὐτὸν εἶναι τῷ πατρὶ ἀπηρνή- 
σαντο, χαθὼς Θεόδωρος ληρεῖ᾽ ἀλλ᾽ ἕνα χαὶ τὸν αὐτὸν 
xépem καὶ Θεὸν ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, κατὰ μὲν τὴν 
θεότητα ὁμοούσιον εἶναι τῷ πατρὶ, κατὰ δὲ τὴν ἀγθρωπό- 
«uru τὸν αὐτὸν ὁμοούσιον ἡμῖν εἶναι ἐδίδαξαν, 


et incarnatum esse, csarnemque anima rationali et 
intellectuali vivificatam assumpsisse, et hominem fa- 
ctum esse, atque de ipsa Virgine natum: idque do- 
centes neque conversionem divinitatis in bumanita- 
tem invexerunt, ueque ipsum secundum carnem Patri 
consubstantialem 6886 commenti sunt, prout Theo- 
dorus ineptit; sed unicum et eumdem Dominum et 


$91 VIGILIUS PAPA. 292 


Deum nostrum Jesum Christum, secundum divimitatem Patri consubstantialem essc, nobis autem se- 
cundum humanitetem esse consubstantialem docuerunt. — — 


Πάλιν δὲ ἐν τῷ προλεχθέντι λόγο» ὁ Succsaüc Θεύόδω- A — Rursus autem impius Theodorus in prefato ser- 


poc βλασφημῶν xal ταῦτα λέγει" € AX) οὐχ ἡ θεία φύσεις 
ἐκ παρθένου γεγέννηται" γεγέννηται δὲ ἐκ τῆς παρθένου 
6 ἐκ τῆς οὐσίας τῆς παρθένον συστάς" οὐχ ὁ Θεὸς λόγος 
Ix τῆ; Μαρίας γεγέννηται" γεγέννηται δὲ ἐκ Μαρίας ὃ ἐκ 
σπέρματος Δαδίδ. Οὐχ ὁ Θεὸς λόγος ἐκ γυναιχὸς γεγέν- 
γηται" γεγέννηται δὲ ἐχ γυναικὸς ὁ τῇ τοῦ ἀγίου πνεύ- 
ματος δυνάμει διαπλασθεὶς ἐν αὐτῇ" οὐχ ix μύτρας 
τέτεχται ὃ ὁμοούσιος τῷ πατρὶ, ἀμήτωρ γὰρ οὗτος χατὰ 
τὴν τοῦ μαχαρίου Ἠαύλου φωνὰν, ἀλλὰ ὃ ἐν ὑστέροις 
καιροῖς ἐν τῇ μητρῷᾳ γαστρὶ τῇ τοῦ ἁγίου πνεύματος 
δυνάμει διαπλασθεὶς, ἅτε καὶ ἀπάτωρ διὰ τοῦτο λεγόμε- 
νος. " Καὶ ταῦτα μὲν 0 ἀσεδὰὴς Θεόδωρος παραλογιζόμενος 
τὸν περὶ τούτου διδασχαλίαν τοῦ ἀποστόλου λέγοντος ἐν 
τῇ πρὸς Ἑδραΐίους ἐπιστολῇ περὶ τοῦ κυρίου οὕτως" 


mone b:ec quoque blasphemat : « Non autem divina 
natura ex Virgine nata est, sed natus est ex Virgine, 
qui ex substantia Virginis constat : non Dens Verbum 
ex Maria natus.est; natus est autem ex Maria qi 
ex semine est David. Non Deus Verbum ex muliere 
nalus est, sed: natus est ex muliere, qui ex virtute 
Spiritus sancti plasmatus est- in ea: non ex matre 
natus est consubstantialis Patri, sine matre enim est, 
secundum beati Pauli vocem, sed qui in posteriori- 
bus temporibus ín materno ventre sancti Spiritus 
virtute plasmatus est, sine Patre propterea dictus. » 
H»c impius Theodorus pervertens doctrinam "Apo- 
stolí in Epistola ad Hebrzos de Christo Domino di- 
centis : Primo quidem interpretatus est Rex justitia ; 


«Πρῶτον «μὲν ἑρμηνενόμενος βασδεὺς δικαιοσύνης, B deinde vero. etiam rez. Salem, quod est Rez pacis, 


ἕπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλὴμ, ὃ ἐστι βασΔδεὺς εἰρήνης, 
ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγντος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν, 
μήτε ζωῆς τῇλος ἔχων. » Τοῦ γὰρ ἀποστόλου περὶ ἑνὸς καὶ 
τοῦ αὐτοῦ εἰπόντος, ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγη- 
τος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν, μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, 
ὁ δυσσεδὴς Θεόδωρος ἄλλον λέγει ἀπάτορα, καὶ ἄλλον 
ἁμήτορα᾽ ἀλλὰ διελέγξομεν τὴν τῶν οὕτω φρονούντων 
ἀσέθδειαν, xxl ἐκ τῆς τῶν ἁγίων πατέρων διδασκαλίας. 
Λέγει γὰρ ὁ ἐν ἁγίοι; ὕρηγόριος ὃ Ναξιανξζοῦ ἐπίσχοπης 
ἐν τῷ περὶ τῶν θεορανίων λόγῳ οὕτως" € Τίς οὐ προσχυνεῖ 
τὸν ἀπαρχῆς; τίς οὐ δοξάζει τὸν τελευταῖον : πάλιν τὸ 
σκότος λύεται, πάλιν τὸ φῶς ὑφίσταται, πάλιν Αἴγυπτος 


σκότῳ χολάζεται, πάλιν Ἰσραὴλ στύλω φωτίξεται. Ὁ- 


λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σχότει τῆς ἀγνοίας, ἰδέτω φῶς μέγσ 
τῆς ἐπιγνώσεως. Τὰ ἀρχαῖα παρῆλθε, καὶ γέγονε τὰ πάντα 
καινὰ, τὸ γράμμα ὑποχωρεῖ, τὸ πνεῦμα παῤῥησιάζεται" 
αἱ σκιαὶ παρατρέχουσιν, ἡ ἁλήθεια ἐπεισέρχεται" ὁ Μελ- 
χισεδὲκ συνάγεται" ὁ ἀμήτωρ, ἀπάτωρ γίνεται, ἀμήτωρ 
τὸ πρότερον, ἀπάτωρ τὸ δεύτερον. Νόμοι φύσεως κατα- 
λύονται, πληρωθῆναι δεῖ τὸν ἄνω χόσμον᾽ Χριστὸς χε. 
λεύει μὴ ἀντιτείνωμεν. ν Πρὸς τούτοις δὲ xal ὁ ἐν ἁγίοις 
Πρόχλος 0 ἐπίσχοπος Κωνσταντινουπόλεως ἐν τῷ λόγῳ 
τῷ εἰς τὴν Θεοτόχον οὕτω λέγει" « Ο ὧν κατὰ φύσιν ἀπα- 
Oc, γέγονε δι᾽ οἶκτον πόλυπαθής" οὖχ ix προχοπῆς γέγονε 
Θεὸς, à Χριστὸς, μὴ γένοιτο, ἀλλὰ δι᾽ οἶχτον γέγονεν ἄν-- 
θρωπος ὁ Θεὸς, d) πιστεύομεν" οὐχ ἄνθρωπον ἀποθεω- 
θέντα χηρύττομεν, ἀλλὰ Θεὸν σαρχωθέντα ὁμολογοῦμεν. 
Τὴν οἰχείαν δούλην ἐπεγράψατο μητέρα ὃ κατ᾽ οὐτίαν 
ἀμήτωρ, xal xac' οἰχονομίαν ἀπάτωρ᾽ ἐπεὶ πῶς ὁ αὐτὸς 


sine palre, sine matre, sine genealogia, neque initium 
dierum habens, neque vivendi finem (Hebr. vn , 5). 
Cum enim Apostolus de uno eodemque dicat, sine 
patre, sine matre, sine genealogia, neque initium die- 
rum habens, neque vivendi finem ; impius ipse Theo- 
dorus alterum sine patré ab altero sine matre dis- 
cernit. Coterum ex sanctorum quoque Patrum 
doctrina ejusmodi desipientium impietas demon- 
stratur. Sanctus enim Gregorius Nazianzi episcopus 
in eo sermone qui de sanctis Theophaniis, «sive de 
Christi Nativitate inscribitur, hxc habet : « Quis eum, 


qui a principio est, non adoret ? quis novissimum 


non laudet ac celebret? Solvuntur iterum tenebrx, 
rursum creatur lux ; iterum tenebris vexatur ZEgy- 
ptus, rursus lerael per columnam illuminatur. Po- 
pulus qui in tenebris sedet, magnam cognitionis 
lucem inspiciat, vetera przterierunt, ecce facta sunt 
omnia nova: littera cedit, spiritus superat, umbra" 
pretereunt, veritas ingreditur; Melchisedech colligi- 
tur: qui sine matre erat, sine patre fit, prius quidem 
sine matre, post autem sine patre. Naturz leges ob- 
vertuntur, supremum mundum impleri oportet? 
Christas jubet ne obsistamus. » Horum similia habet 
S. Proclus Constantinopolitanus episcopus in sermone 
suodeS. Deipara. « Quinatura, inquit, impassibilis est, 
facetus est per calamitates [Grec. per misericordiam] 
multis subjecfus passiohibus : non ex progressu 
factus est Deus Christus, absit! sed per misericor- 
diam Deus fectus est homo, in quem credimus ; non 


κατὰ Παῦλον ἀμήτωρ xal ἀπάτωρ; Ei ψιλὸς ἄνθρωπος, D hominem Deificatum przedicamus, sed Deum incarna- 


οὐχ ἀμήτωρ, ἔχει γὰρ μητέρα" vuv δὲ ὃ αὐτὸς &untoep 
ὡς πλάστης, ἀπάτωρ ὡς πλάσμα. " Καὶ ὁ ἐν ἁγίο:ς δὲ 
Αὐγουστῖνος ἐν τῷ περὶ τῆς ἐχθέσεως τοῦ συμδό)ου λόγω 
οὕτως λέγει᾽ ε Πιστεύομεν εἰς τὸν υἱὸν αὐτοῦ Ἰησοῦν τὸν 
Χριστὸν γεννηθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίον, καὶ τῆς παρθέ- 
νου Μαρίας. Διατὶ ταύτην τὴν γέννησιν, ὦ ἄπιστε, ἐχ- 
πλήττεις ; μὰ πίστευε εἰ μόνον ἄνθρωπος ἦν ὃ γεννηθεΐς" 
εἰ δὲ Θεὸς ἄνθρωπος ἦν, ἑξῆς [F. ἐξ ἧς ἠθέλησεν ἐγεννήθη, 
ἐπειδὴ ὡς ἠθέλησεν ἐγεννήθη" ἐκεῖνο θαύμασον μᾶλλον, ὅτι 
ὁ λόγος ἔλαθεν σάρχα, καὶ οὐκ ἑτράπη εἰς σάρχα᾽ ὅτι μέ- 
wow» Θεὸς γέγονεν ἄνθρωπο" πλὴν τί θαυμάζεις ὅτι ἡ 
γεννήσασα, τὸν ἴδιον ἐγέννησεν κτίστον, ὅτι τὸ ποίημα 


tum confitemur : ancillam suam sibi matrem delegit, 
qui natura sine matre est, et dispensatione Sine pa- 
tre. Quomodo enim ipse, jaxta Pauli sententiam 
sine patre et sine matre est ? Si purus homo, non 


sine matre; matrem enim habet: sin autem nudus 
Deus, non sine patre, Patrem quippe habet : est ita- 
que idem ipse matris expers, ut creator; carens 
aulem patre, ut creatura. » Sancius eliam Augusti- 
nus in sermone de expositione Symboli h:ec habet: 


« Credimus in Filium ejus Jesum Christum natum 


deSpiritu sancto, etex Maria Virgine. Cur, infidelis, 


lanc nativitatem perturbas ? Ne credas vel goluia 


969 


JUSTINMANI EPISTOLA DE THEOD. 


270 


σϑαι. καὶ δὴ γενομένης ἀχριδοῦς ἐξετάσεως κατεδίκασαν A ipsum Nestorium adesse, et judicium de eo fieri : 


Μεστόριον, ἀναθεματίσαντις σὺν τοῖς üpoppocty αὐτοῦ. 
Τούτων δὲ οὕτω προελθόντων, ἐπαναστάντες Κυρῶλω τῷ 
πανοσιωτάτῳ οἱ τῆς ἐξαγίστου Νεστορίου μερίδος, ἐσπού- 
δαπαν, τό γε ἐπ᾽ αὐτοῖς, ἀνατρέψαι τὴν κατὰ Νεστορίον 
γεγενημένην κρίσιν. 'AJ)! οὖν γε Θεοδίσιος ὁ βασιλεὺς 
ἀντιλαμϑανόμενος τῶν ὄντως ὀρθῶς. xarà Νεστορίου καὶ 
τῶν πονηρῶν αὐτοῦ δογμάτων χριθέντων, παρεσχεύασε 
κρατεῖν γενναίως [Latinus interpres legit οὕτως] τὴν 
ἐπ᾿ αὐτῷ γεγενημένην χρίσιν. καὶ γὰρ πρὸς τού- 
τοις xal ἄλλα τινὰ κατὰ τοῦ -θείον Κυρῶλον xora- 
φλυαρησάντων, γράφει πρὸς τὸν βασιλέα κύριλος 
τοιαῦτα' ε Ἐπειδήπερ ἐπυθόμην, ὦ εὐσιδέστατε βασιλεῦ, 
τῶν φιλολογεῖν εἰωθότων τινὰς ἀγρίων σφηχῶν δίχην πε- 
ριδομδεῖν, καὶ μοχθηροὺς ἐρεύγεσθαι κατ᾽ ἐμοῦ λόγους, 


- 


diligentique examinatione facta, damnarunt et ana- 
thematizarunt Nestorium una cum sectatoribus ejus. 
His autem ita subsecutis, cum insurrexissent contra 
sanctissimum Cyrillum sectatores impii Nestorii , 
conati sunt (quantum in ipsis fuit) rescindere senten- 
tiam contra Nestorium latam. Sed Theodosius i impe- 
rator, defendens ea qu:e ita recte contra Nestorium 
et impia ejus dogmata fuerant judicata, damnationis 
sententiam in eum factam ratam haberi curavit. [n- 
super autem cum et quzdam alia crimina divino Cy- 
rillo apud -imperatorem nugaciter impingerent, ad 
imperatorem Cyrillus in hanc sententiam scripsit : 
« Postquam mihi , piissime imperator, renuntiatuin 
est, quosdam garrulos instar vesparum ferarum su- 


ὡς ἐξ οὐρανοῦ χαταχομισθὲν, x«l οὐχ ἐκ τῆς ἁγίας παρ B surrissuis aures tnas persenare, et maledicta in me 


ϑένου λέγοντος τὸ θεῖον δῶμα Χριστοῦ, xol μέν τοι xal 
δύο νίοὺς κατὰ Νεστόριον ὁμολογεῖν ἡμᾶς κατεφλυάρησαν, 
δεῖν φύήθημεν ὀλίγα περὶ τούτου πρὸς αὐτοὺς εἰπεῖν οὕτως" 
Ὧ ἀνόητοι χαὶ μόνον εἰδότες συκοφαντεῖν, πῶς εἰς τοῦτο 
παρήχϑητε γνώμης, καὶ τοσαύτην νενοσήχατε μανίαν; 
ἔδει σαφῶς ἐννοεῖν, ὅτι σχεδὸν ἅπας ἡμῖν ὁ ὑπὲρ τῆς 
πίστεως ἀγὼν συνεχεχρότητο διαβεξαιουμένοις , ὅτι θεο- 
τόχος ἐστὶν ἡ ἁγία Μαρία. ᾿Αλλ᾽ ἐπείπερ ἐξ οὐρανοῦ, καὶ 
οὐχ ἐξ αὐτῆς γεγεννῆσθαι τὸ θεῖον σῶμα τοῦ Χριστοῦ λέ- 
μεν, ὥς φασι, πῶς ἂν νοοῖτο θεοτόχος ; τίνα γὰρ ὅλω:; 
τέτοχεν, εἰ uj ἐστιν ἀληθὲς ὅτι rtv χατὰ σάρκα τὸν 
Ἑμμανονήλ; ᾿γελάσθωσαν τοίνυν οἱ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα 
xxt' iuo) πεφλυὰρηκότες. Οὐ γὰρ ψεύδεται λίγων ὃ 
μαχάρ oc Ἡσαΐας" --- Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ 


τέξεται υἱὸν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουὴλ, (ὶ 


ὃ ἐστι, μεθ᾽ ἡμῶν ὁ Θεός. — ᾿Αληθεύει δὲ πάντως καὶ ὁ ἀρ- 
χάγγελος FaGpmh πρὸς τὴν παρεινὸν εἰπών" --- Μὴ φοδοῦ, 
Μαριὸμ, εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ" καὶ ἰδοὺ συλ- 
λήψη ἐν γαστρὶ, καὶ τέξεις υἱὸν, καὶ καλέσεις τὸ ἴνομα 
αὑτοῦ ᾿Ιησοῦν. Αὐτὺς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν 
ἁμαρτιῶν αὐτῶν. --- Ὅταν δὲἐλέγομεν, ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ τὸν 
κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, οὐχ ὡς ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ 
κατενεχθείσης τῆς ἁγίας αὐτοῦ σαρκὸς ταῦτά φαμεν, ἀλλ' 
ὦ; ἐπόμενοι τῷ ἱερῶ Παύλῳ φάσνοντι, --- Ὁ πρῶτος ἄνθρω- 
πος ix γῆς χοχὸς, ὃ δεύτερος ὃ χύριος ἕξ οὐρανοῦ. — 
Μεμνήμεθα δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ χυρίου λέγοντος, --- Οὐδεὶς 
ἀναβέξηχεν εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰ μὴ ὁ ix. τοῦ οὐρανοῦ κα- 
vaÓ6agc, ὁ ν'ὸς τοῦ ἀνθρώπον. — Καίτοι γεγέννηται χατὰ 
σάρκα, ὡς εἴρηται, ἐν τῆς ἁγίας παρθένου, ἐπειδὴ δὲ ὁ 


eructáre, nugantes me asserere Christi divinum cor- 
pus coelo delatum, et non de sancta Virgino assump- 
tum; itemque duos filios de sententia Nestorii confi- 
teri : existimavi debere me adversus ipsos pauca in 
hanc sententiam dicere : O fatui, et nullius rei riisi 
calumniandi gnari, quomodo in hanc devenistis 
sententiam, tantumque insanis: concepistis * Omnino 
enin oportebat hoc vos perspicue sentire, totam fere 
nostram de fide disputationem inde ortam, quod nos 
sanctam Marian Deiparam esse contendimus. Atqui 
si, ut illi dicunt, nos corpus Christi divinum ccelitus - 
venisse, non ex ipsa natum dicimus, quomodo Dei- 
para dici poterit? Quem enim peperit, si hoc verum 
non est, quod secundum carnem. pepererit Enma- 
nuelem? Rideantur ergo qui h2c et talia de me bla- 
terant. Non enim mentitur sanctus Isaias cum ita. va- 
ticinatur : Eccevirgo iu utero habebit, et pariet filium, 
et vocabunt eum Emmanuel , quod est, nobiscum Deus 
(Isa. vir). Et haud. dubie verum dixit Gabriel ar- 
changelus ita Mariam alloqueus : Ne timeas, Maria, 
invenisti. enim gratiam apud -Deum. Ecce concipies in 
utero, et. paries filium, et voca^is nomen ejus Jesum : 
ipse enim salvum faciet populum. suum a peccatis eo- 
rum (Luc. 1; Matth. 1). Cum. autem Dominum nos- 
trum Jesum Christum dicimus desuper de ccelo ve- 
nisse, non eo sensu dicimus, quasi.putemus enm 
sanctam suam carnem de celo detulisse; sed sequi- 
mur sanctum Paulum, qui ita ait : Primus homo de 
terra terrenus ; secundus, Dominus e cele (I Cor. xv). 


ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ χαταφοιτήσας Θεὸς λόγος xtxévoxcy D lmitamur etiam et ipsum Dominum dicentem : Nemo 


ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαβὼν, xal χεχεημάτιχεν ἀνθρώ- 
πον υἱὸς μετὰ τοῦ μεῖναι ὃ ἦν, τουτέστι Θεός ἄτρεπτος 
γὰρ καὶ ἀναλλοίωτος κατὰ φύσι) ἐστίν" ὡς εἷς ἤδη vooj- 
μενος μετὰ τῆ; ἰδίας σαρχὸς. ἐξ οὐρανοῦ λέγεται χατελ- 
θεῖν, ὠνύμασται δὲ καὶ ἄνθρωπος ἐξ οὐρανοῦ, τέλειος ὧν 
ἐν θεότητι, xai τέλειος ὁ αὐτὸς ἐν ἀνθρωπότητι, καὶ ὡς 
ἐν ἑνὲ προσώπῳ νοούμενος. Eie γὰρ χύῤιος Ἰησοῦς 
Χοιστὸς, κἄν ἡ τῶν φύσεων διαφορὰ μὴ ἀγνοῆται, ἐξ 
ὧν τὴν ἀπὸῤ ῥῥπτον ἔνωσίν φαμὲν πεπρᾶχθαι. Τοιγαροῦν 
ὁμολογοῦμεν τὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ λόγον, Θεὸν 
τέλειον, x«l ἄνθρωπον τίλειον, ἐκ ψυχῆς λογιχῆς xal 
σώματος, πρὸ αἰώνων μὲν ἐκ τοῦ πατρὸς γεννηθέντα χατὰ 
τὴν θεότητα, ἐπ᾽ ἐσχάτων δὲ τῶν ἡμερῶν τὸν αὐτὸν àv 
ἐμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ix Μαρίας τς παο- 


ascendit in calum, nisi qui descendit de celo, ΕἸ μι 
hominis (Joan. uw). At vero quod ad carnem attinet, 
natus est, sicut diximus, ex beata Virgine. Sed quo- 
niam Verbum Dei de celo descendens, seipsum ezi- 
nanivit, formam servi assumendo, filiusque hominis 
exstitit, cum tamen idem permaneret qui antea fue- 
rat, scilicet Deus (est enim immutabilis, et nulli al- 
terationi obnoxie natur), cum jam unus intelliga-, 
tur esse cum propria carne, dicitur de ccelo venisse. 
Et nominatur etiam homo de ccelo, cum sit perfectus 
in deitate, idemque perfectus in humanitate : intelli- 
giturque una esse persona. Unus enim est Dominus 
Jesus Christus, tametsi naturarum discrimen non 
ygnoretur, ex quibus ineffabilem illam dicimus factain 


298 YICILIUS PAPA. | 290 


δόξῃ δὲ αὑτὸν καὶ τιμῇ πάσῃ περιβαλεῖν" ὥστε καὶ xó- 
piow ἀποφῆναι τῶν ἁπάντων διὰ τῆς πρὸς ἑαντὸν συνα- 
φείας. » Καὶ πάλιν ἐν τῇ ἑρμηνεία τοῦ ὀγδόου ψαλμοῦ περὶ 
τοῦ αὐτοῦ ῥητοῦ ὁ αὐτὸς ἀσεδής Θεόδωρος οὕτω λέγει" 
€ Διὰ τοῦτο τοίνυν τὴν μεὲν διαφορᾶν τοῦ τε Θεοῦ λόγον, καὲ 
«τοῦ ἀναληφθέντος ἀνθρώπον, τοσαύτην ἡμῖν δείκνυσιν ὁ 
ψαλμός" διῃρημένα δὲ ταῦτα ἐν τῇ χαινῇ διαθύχη εὑ- 
ρίσχεται, τοῦ μὲν κυρίου ἐφ᾽ ἑαυτὸν λαμθάνοντος τὰ πρό- 
τερα τοῦ ψαλμοῦ, ἐν οἷς ποιητήν τε αὑτὸν εἶναί φησι 
τῆς χτίστως, val ἐπηρμένην ἔχειν ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν 
τὴν μεγαλοπρέπειαν, καὶ τεθαυμαστῶσθαι ἐν πάση τῇ 
qü' τοῦ δὲ ἀποστόλον τὰ δεύτερα τὰ περὶ τοῦ ἀνθρώπου 
τῆς τοσαύτης εὐεργεσίας καταξιωθέντος ἐπὲ τοῦ Ἰησοῦ 
λαμόάνοντος, πῶς οὐ πρόδηλον ὅτι ἕτερον μὲν ἡμᾶς ἡ 
θεία γραφὴ διδάσχει σαφῶς εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, ἕτερον 
δὲ τὸν ἄνθρωπον; πολλήν τε αὐτῶν οὖσαν δείκνυσιν ἡαῖν 
τὴν διαφ'ράν. Ὁ μὲν γὰρ μνημονεύει, ὁ δὲ τῆς μνήμης 
καταξιοῦται" xod ὁ μὲν ἐπισκέπτεται, ὁ δὲ καὶ ταύτης 
καταξιούμενος μαχαρίξεται" καὶ ὁ μὲν εὐεργετῶν ἔλαττοῖ 
βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, ὁ δὲ εὐεργετεῖται καὶ ἐπὶ τῇ 
τοιαύτῃ ἐλαττώσει" καὶ ὁ μὲν͵ O05 xol τιμῇ στεφανοῖ, ὃ 
δὲ στεφανοῦται, καὶ ἐπὲ τούτοις μαχαρίξεται xul ὁ μὲν 
χατέστησεν αὐτὸν ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, 
x«i πάντα ὑπέταξεν ὑποχάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὁ δὲ 
χκατηξιώθη τοῦ δεσπόζειν τούτων, ὧν πρότερον οὐχ εἶχεν 
τὴν ἐξουσίαν. » 

Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἀσεθὴς Θεόδωρος, καὶ ἡ μυσαρὰ 
ἐκείνη ἐπιστολὴ βλασφημοῦσι φανερῶς λέγοντες ἄλλον 
εἶναι τὸν Θεὸν λόγον, καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν, οἷς καὶ 
ὑμεῖς ἀκολονθοῦντες ἡεγραφήχατε, ὅτι τὸ, « ἠλάττωσας 
αὐτ᾽ν βραχὺ τι παρ᾽ ἀγγέλους, ν περὶ ἀνθρώπου, καὶ οὐ 
περὶ τοῦ σαρχωθέντος Θεοῦ λόγου εἴρηται" καὶ τοι ἐχρῆν 
ὑμᾶς νοεῖν, ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ἐλάττων ἑστὲν τῶν ἀγγέ- 
λων, ἀλλὰ τοῦτο εἴρηται διὰ τὸν μονογενῆ νζὸν τοῦ Θεοῦ. 
Θεὸς γὰρ ὧν ἠξίωσεν ἄνθρωπος γενέσθαι τῇ ἡμετέρᾳ 
συγχαταδαίνων ἀσθενείχ." ὅπερ καὶ ὃ ἀπόστολος ἡμᾶς 
διδάσχει λέγων, € τὸν δὲ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἠλαττο- 
μένον βλέπομεν Ἰησοῦν, διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου δόξῃ 
καὶ τιμῇ ἐστεφανωμένον. ν El τοίνυν, ὡς ὑμεῖς λέγετε, 
ἄλλος ἐστὶν Ἰησοῦς ὁ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττω- 
μένος, καὶ ἄλλος ὁ τοῦ Θεοῦ λόγος ὁ μὴ ἑλαττωθεὶς, 
ἀναμφιθόλως ὁ Χριστὸς ψιλός ἐστιν ἄνθρωπος ὁ τὸ πάθος 
ὑπομείνας, ὥστε χαθ᾽ ὑμᾶς καὶ τὰν ἀπόστολον ψεύδεσθαι 
λέγοντα, € Bl γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ &y τὸν χύριον τῆς δόξης 
ἱσταύρωσαν.ν Τίς γάρ ἐστιν ὁ κύριος τῆς δύξης, εἰ μὴ 


À noratum vero paulo tninus αὖ angelis, quia mortem 
erat gustaturus, gloria porro et honore circumdari, 
ita ut Dominus etiam constitueretur oniversorum, 
ob suam cum ipso conjunctionem. Et iterum in 
expositione octavi psalmi de eodem prolat impius 
idem Theodorus hxc habet : « Ideo ergo differentiam 
quidem Dei Verbi, et ab ipso recepti hominis tan- 
tam nobis ostendit hic psalmus. Divisa vero hzc in 
Novo Testamento reperiuntur, Domimo quidem in 
se accipiente primordia psalmi, in quibus factorem 
eum dicit esse creature, et elevatam habere super 
eclos magnificentiam, et miürificari in omni terra. 
Apostolo autem reliqua, que de homine sunt, qui 
beneficium meritas est, de Jesu accipiente, quomodo 
non manifestum, quod alterum quidem divina Scri- 

B ptura docet evidenter esse Deum Verbum, alterum 
vero hominem? et multam eorum nobis esse osten- 

dit differentiam. Nam iste quidem memorat, ille au- 
tem memeriam commeretur; iste quidem visitat, 
alter autem visitationem eam commeretur, beatus- 
que dicitur ; et iste quidem beneficium dando mi- 
nuit paulo minus ab angelis, ille autem et per talem 
minutionem beneficium accipit ; et iste quidem glo- 
ria et honore coronat, alter eutem coronatur, et 
propterea beatus dicitur ; et iste quidem constituit 
ipsum super omnia opera manuum ejus, omniaque 
subjecit sub pedibus ejus, alter autem meritus est 
dominari eis quorum antea non babebat potestatem.» 
Hactenus impius Theodorus, similiter atque exse- 
crabilis epistola blasphemant aperíe alium Dei Ver- 

C hum esse, alium vero Christum ; quos vos secuti, 
pariter scripsistis locun illum , Mínuisti eum paulo 
minus ab angelis, de homine, minime autem de Deo 
Verbo incarnato esse prolatum. Oportebat autem, 
ut intelligeretis omnem hominem angelis esse wi- 
norem, sed id de unigenito Deo Verbo dictum esse, 
qui Deus existens dignatus est homo fieri, nostram 
sibi conjungens infirmitatem, quod docet ipse Apo- 
stolus dicens : Minoratum paulo minus ab angelis vi- 
demus Jesum per passionem mortis, gloria et honore 
coronatum. Si itaque, ut vestra est sententia, alius 
est Jesus paulo minus ab angelis minoratus, alius 
autem Deus Verbum non minoratum, procul dubio 
purus homo est, qui passionem sustinuit, Christus, 
mendaxque adeo fit a vobis Apostolus dicens : Si 


ὁ Θεὸς λόγος ὁ σαρκωθεὶς,, ὃν οἱ Ἰουδαῖοι Θεὸν εἶναι ἀγνο- D cognovissent, nunquam Dominum glorie crucifixissent 


οὖντες ἔλεγον, € Διατὶ σὺ ἄνθρωπος ὧν ποιεῖς σεαυτὸν 
Θεόν; » Ὅπερ καὶ ὁ ὑμέτερος διδάσκαλος διὰ τῆς πονηρᾶς 
ταύτης ἑραηνείας τοῖς Ἰουδαίοις μέῶλον ἀχολουθήσας, 
κατέναντι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἐλάλησεν. 


Πρὸς δὲ βιβαίωσεν τῶν ὑμετέρων λόγων προσεθήκατε 
τοῖς κεφαλαίοις ὑμῶν λέγοντες τὸ εἰρημένον παρὰ τοῦ 
ἀποστόλου € ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων ἐχένωσεν ἑαυτὸν 
μορφὴν δούλου λαβὼν » συνάδειν τῇ ὑμετέρᾳ ἑρμηνεῖχ, 
καὶ μὴ περὶ τοῦ Θεοῦ λόγου σαρχωθέντος, ἀλλὰ περὶ ἀν- 
prev μόνον εἰρῆσθαι. ᾿Αλλὰ εἰ καὶ ὑμεῖς τῇ τῶν αἷρε- 
τιχῶν xal ἐν τούτῳ ἀκολουθοῦντες πλάνῃ, περὶ ἀνθρώπου 


αὸν ἀπόστολον εἰρηχέναι ϑιαβεδαιοῦσθαι, ὅτι ἐκένωσεν 


(1 ον. n, 8). Quis enim Dominus est glorix nisi 
Deas Verbum incarnatum, quem Judxi Deum esse 
negantes increpabant : Cur tu homo cum sis, facis te. 
ipsum Deum (Joan. x, 55) * Quod ipsum etiam prz-' 
ceptor vester Judx»os impia ea interpretatione secu- 
tus, pariter commentus est. 

Ut vero sententias prodictas argumentis confir- 
maretis, dictam illud Apostoli capitibus vestris pro- 
posuistis : Qui cum in forma Dei esset, exinanivit sc- 
metipsum formam servi accipiens (Philip. u, 1), egre- 
gie cum expositione vestra convenire, ac non de 
Verbo Deo incarnato, sed de puro homine solum ibi 
esse sermonem. ἃς quanquam vos circa id etiam se- 
ctati hzereticorum errorem, de bomipe contendatis 


215 


JUSTINIAN IMP. EPISTOLA. 


$74. 


τῶν χειρόνων κατὰ μικρὸν ἀφιστάμενον πρὸς τὰ xpsiv- À maverunt. opera Theodori Mopsuesteni, qui multo 


τονα τῇ προχοκῇ τῶν ἔργων ἐληλυθέναι, x«l τῇ ἀρίστη 
πολιτεία γενόμενον ἄμωμον. Καὶ ὡς ψιλὸν ἄνθρωπον iv 
δνόματι πατρὸς, καὶ υἱοῦ, καὶ ἁγίου πνεύματος βαπτισ- 
θῆναι, χαὶ διὰ τοῦ βαπτίσματο; τὴν χάριν τοῦ ἁγίον 
πνεύματος εἰληφέναι καὶ υἱοθεσίᾳς ἠξιῶσθαι, xai χαθ᾽ 
ὁμοίωσιν βὰσιλιχῆς εἰχόνος sig πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου 
τὸν Χριστὸν προσχυνεῖσθαι, χαὶ μετὰ τὴν ἀνάττασιν 
ἄτρεπτον ταῖς bolas; xxi ἀναμάρτητον γεγενῆσθαι. Καὶ 
πρὸς τούτοις εἶπε, τοιαύτην γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν τοῦ 
Θεοῦ λόγον πρὸς τὸν Χριστὸν, ὁποίαν ὁ ἀπόστολος ἔγη 
περὶ τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναιχός * € Ἔσονται οἱ δύο εἰς 
σάρκα μίκν" » ἔτι δὲ προτρέπομαι ὑμᾶς ἐξετάσαι καὶ τὰ 
χαχῶς γραφέντα παρὰ Θιοδωρίτ'ν xai "IG« κατὰ τῆς ἐν 
Ἐγέσῳ πρώτης ἁγίας συνόδον, x«i ὁμοίως τὰ γατ᾽ αὐτοῦ 
ἀποφάνασθαι. 


pejora quam Nestorius ejus discipulus blasphemavit. 
Nos igitur sequentes sanctos patres nostros, et vo- 
lentes rectam fidem siue ulla maeula conservare, 
hortamur vos, ut hujus quoque blasphemias exami-. 
pantes, de eoet sectatoribusejus sententiam feratis. 
Nam preter innumera alia qux impie in Christum 
Deum nostrum maledicta evomuit, id quoque prow- 
lit, alium esse Deum Verbum, alium Christum, qui 
animi perturbationibus et carnis cupiditatibus ino- 
lestiam ipsi exhibentibus, paulatim a deterioribus 
desistens, factorum profectu in melius evaserit, in- 
culpataque optinxe vite ralione usus sit. Qui, ut 
purus homo, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti baptizatüs, per baptismum gratiam Spiritus 


p sancti consecutus, adoptione sit dignatus; οἱ ad sinii- 


litudinem regie imaginis Christus in persona Verbi 


Dei adoratus, post resurrectionem animo constanti et peccatorum vacuo fuerit. Preterea pronuntiavit 
eam fuisse Verbi cum Christo unitionem, qux» est ab Apostolo dicta viri cum muliere : EJ erunt. duo in 
una carne (Ϊ Cor. vi). Ad hoc vos hortor, ut ea eüam examinetis que ἃ Theodoreto et Iba male scripta 
sunt contra prius Ephesinum sanctum concilium , contraque eos eodem modo senteitiam feratis. 


Kai ταῦτα πάλιν ὡσαύτως ol θεῖοι πατέρες πολυπραγ- 
porüc«wttg ἀπιχρίθησαν ^ ἡ μὲν ἐν Χαλχηδόνι θεία σύν- 
αδος Θεοδωρίτου xai "ICa πολλὰ καταϊοήσασα, οὐχ ἄλλως 
αὐτοὺς ἐδέξατο, εἰ μὴ πρότερον ἀνεθεμάτισαν τὰ ἴδιᾳ 
πονηρὰ συγγράμματα, ταὶ Θεόδωρον καὶ Νεστόριον, 
μεῖς δὲ χαταχρίνομεν xai ἀναθεματίζομεν πρὸς τοῖς 
ἄλλοις ἅπασιν αἱρετικοῖς vol; καταχριθεῖσι καὶ ἀναθεμα- 
τισθεῖσι» ὑπὸ τῶν εἰρημένων ἁγίων τεσσάρων συνόδων, 
καὶ Θεόδωρον γενόμενον ἐπίσκοπον Μοψονεστίας, xai τὰ 


Patres, his rursum accurate. consideratis, respon- 
derunt : Chalcedonense sacrum concilium Theodg- 
retum et Ibam graviter verbis insectatum, non alja 
conditione in graliam recepit, quam uL prius &ua 
damnarent mala scripta, et Theodorum ac Nestoriuim. 
Nos autem prater reliquos omnes bxreticos a dictis 
quatuor sanctis conciliis damnatos, atque Ecclesia 
exclusos, damnamus etiam atque proscribimus Thee. 
dorum, qui fuit Mopsueati€e episcopus, ejusque im- 


δυσσεθῆ συγγράμματα αὐτοῦ. Kal μέν τοι xai τὰ χαχῶς (; pios libros : nec non ea qux Theodoretus male scri- 


παρὰ Θεοδωρίτου συγγραφέντα κατά τε τῆς ὀρθῆς mi- 
στεως xal τῶν δώδεχα χεγαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον, 
xxl τῆς ἐν Ἐγέσῳ πρώτης ἱερᾶς συνόδον, καὶ ὅσα ὑπὲρ 
συνηγορίας Θιοδώρον καὶ Νεστορίου αὐτῷ γέγραπται. 
Ποὸς τούτοις ἀναθεματίζομεν καὶ τὴν ἀσεθῇ ἐπιστολὴν 
τὴν λεγομένην παρὰ "10a γεγράφθαι πρὸς Μάριν τὸν Πέρ- 
σῶν, τὴν ἀρνουμένην τὸν Θεὸν λόγον ix τῆ; ἁγίας παρθέ- 
ποὺ τὸς θεοτόχου Μαρίας σαρχωθένται ἄνθρωπον γεγενῆσ- 
Üos, x«i τὸν θεσπέσιον Κύρελλον ὡς αἱρετικὸν δελθάλλον" 
σαν, xol μεμφομένην μὲν τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην ἁγίαν 
φύνοδον, ὡς χωρὶς χρίσεως xal ζητήσεως τὸν Νεστόβιυν 
χαθελοῦσαν, καὶ τὰ δώδεχα κρφάλαια τοῦ μακαρίου Ku- 
᾿ρᾶλον διαπτύωυσαν, ἐχδιχοῦσαν δὲ Θεόδωρον xxi Νεστό- 
βίον, καὶ τὰ θεοστυγῆ αὐτῶν συγγράμματά τε χαὶ δὸγ- 


psit contra veram fidem, et duodecim sancti Cyrilli 
capita, ac primam sanctam Ephesinam synodum, et 
pro defensione Theodori ac Nestorii. Praeterea dam- 
namus eliam epistolam quam Ibas fertur scripsisse 
ad Marim Persam, que negat Verbuin. Dei ex sancta 
Virgine Deipara Maria incargatum hominem esse 
factum, et divum Cyrillum pro hzeretico traducit ; ac 
primam quidem Ephesinam sacram synodum repre- 
hendit, ut qux incognita causa Nestorium damnavc- 
rit; duodecim autem capitula sancti Cyrilli conspuit, 
Nestorio vero e& Theodoro eorumque impiis scriptis. 
et opinionibus patrocinatur. Quapropter effrenes hx 
relicorum istorum linguas, impiissimaque scripta, 
ipsosque ad extremum in falsis suis opinionibus ac 


ματα. Διὸ δὲ τοίνυν τὰς μὲν τῶν eipscixóy τούτων, x«i ) walitia perseverantes, optimo jure patri mendacio- 


πάντων ἀθυροστόμους γλώσσας, x«i τὰς τούτων &tÓ64 
στατὰς συγγραφὰς, αὐτούς τε τοὺς αἱρετικοὺς τοὺς μέ- 
χρι τέλους ἐμμείναντας τῇ αἰχείᾳ καχοδοξίᾳ xal πρνηρίᾳ, 
μετὰ τοῦ πατρὸς τοῦ ψεύδονς εἰχότως Ox oiov συνα- 


rum diabolo annumerantes, dicemus : Vadite in [u- 
mine ignis vestri, εἰ in. flamma quam concepistis. 
(Isai. 1). 


ρεθμοῦντες ἐροῦμεν * Πορεύεσθε τῷ φωτὶ τοῦ πυρὸς ὑμῶν, καὶ τῇ φλογὶ, ᾧ ἐξεκαύσατε. “ 





JUSTINIANI IMPERATORIS EPISTOLA 


ÁDYERSUS NONNULLOS IMPIUM THBODQBUM ATQUE INIQUA EJUS DOGMáT:, ET EPISTOLAM 15. 
DICTAM, REC NON THEOBOR! LIBROS CGNTRA CATHOLICAM FIDEM, SCRIPTIS PROPUGNANTES. 


*, P , D - * , 

Ισον ἐπιστολῆς ἀντιγραψείσης παρὰ τοῦ εὐφεθεστάτου 
χαὶ χριστιανικωτατου Βασιλέως ἰουστινιανοῦ πρὸς τι- 
ne γράψαντας καὶ ἰχδιχύσαντας Θεόδωρον τὸν δυσσεΐξ, 


Exemplar epistolo a piissimo atque Christianissimo 
imperatore Justiniane perscripta: adversus nonnul- 
los impium Theodorum atque iniqua ejus dogmata, 











299 


VIGILIUS PAPA. 


9M) 


τὰ ὑψηλὰ, xal τὰ tanto περὶ ἑνὸς, x«i τοῦ αὑτοῦ Θεοῦ A Theodori Nestoriique probantes impietatem. nos vero 


λόγον τοῦ σαρχωθέντος, τοῦ xupiou ἡμῶν Ἰησοῦ Χριςτοῦ 
λέγοντες, οὔτε σύγχυσιν, οὔτε διαίρεσιν τῶν φύσεων 
εἰσάγομεν, ἐξ ὧν τὴν μίαν σύνθετον ὑπόστασιν τοῦ κυ- 
piov καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁμολογοῦμεν, οἴτε δὲ 
τέταρτον πρόσωπ'ν ἐπεισάγομεν τῇ ἃ  ἰᾳ τριάδι. 


Ὅτι δὲ περὶ τοῦ μονογενοῦς Θεοῦ Λόγου σαρνχωήέντος 
καθὰ προείρηται τὸ, € Ἡλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ᾽ &y- 
γέλους ν γίγραπται, καὶ οἱ ἅγιοι πατέρες xol διξάσχαλοι 
τῆ; ἐχχλησίας, οἱ τὰς ἁγίας γρυφὰς ἑρμηνεύσαντες, ἐδὶ- 
δαξαν ἡμᾶς. καὶ ὁ ἐν ἁγίοις μὲν Κύριλλος ἐν τῇ πρὸς «xy 
Ῥασιλίδα ἐπιστολῇ οὕτως εἶπεν" € Πῶς οὖν ἠλάττωται 
πυρὰ τοὺς ἀγγέλους ὁ παρ᾽ αὐτῶν προσχυνούμενος ; ἀλλὰ 
ἔστι σαφὴς ἡ πρόφασις. KaDeixevo [F. χατείχετο] γὰρ ἐν 
τοῖς τῆς ἀνθρωπότητος μέτροις" xal τὴ ἀποθνήσχειν πεφυ - 
x0; σῶμα λαθὼν, ἴδιόν τε αὐτὸ ποιησάμενος, ἐν αὐτῷ 
πέπον" εν ἑχὼν, xal ταῖς ἀνωτάτω δόξα'ς στεφανοῦται διὰ τὸ 
πάθος, ὡς 3t αὐτοῦ καταργήσας τὸν θάνατον, καὶ ἄπρακ- 
τὸν ἀποφήνας τὴν φθοράν" ἅτε δὴ καὶ ὑπάρχων ἀγθαρσία 
x«l ξωή. Ὅτε ὧν οὖν Ἰησοῦν ὀνομάζη, x«l ἠλαττῶσθαι 
λέγοι παρὰ τοὺς ἀγγέλους αὐτὸν, οὐχ ἄνθρωπον ἀνὰ μέρος 
xal ἰδικῶς, ἀλλ᾽ αὑτὸν νοοῦμεν τὸν μονογενῆ παραχω- 
ροῦντα τὸ προὔχειν o'xovopuxog τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις, 
ὅτι κατὰ ἁλήθειαν γέγονεν ἄνθρωπος ὁ τῆς ἐχείνων 
ὑπεροχῆς ἡττώμενος " τὰ δὲ τῆς ὑπ:ροχῆς τοῖς ἁγίοις 
ἀγγῆλο"ς, ὅτι xxl ἔξω σαρχὸς xai τοῦ τεθνάναι χρείττους 
εἰσὲν, γεγονότος ἐν τούτοις τοῦ νἱοῦ διὰ τὴν ἑχούσιον χέ- 
νωσιν. ᾿Αλλ᾽ ὁ βραχὺ παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττωμέίνος διὰ τὸ 
τῆς ἀνθρωπότητος μέτρον ἐν ὑπεροχῇ θεότητος ὧν προσ- 
κυνεῖται παρ᾽ αὐτῶν, καὶ ἐνίδρυται θώχοις οὺς περιιστᾶ- 
σιν ἐχεῖνοι δοξολογοῦντες ἀεὶ, xal τῶν δυνάμεων αὐτὸν 
ὑνομάζοντες κύριον. » Ὅτι δὲ χαὶ ἡ χένωσι; αὐτοῦ τοῦ 
Θεοῦ λόγον σαρχωθέντος ἐστὶν, ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις κύρῶλο; 
ἐν τοῖς πρὸς τὰς ἀντιῤῥήσεις Θεοδωρίτου γραφεῖσιν, ἃς 
ἐποιήσατο ὁ αὐτὸς Θεοδώριτος χατὰ τοῦ τετάρτου αὐτοῦ 
πεγαλαίον οὕτως λέγει" «Ort μὲν σμικρὰ τῷ ἐκ τοῦ Θεοῦ 
φύντι λόγῳ πάντα ἐστὲ τὰ ἀνθρώπινα φαίην ἂν ὄχνου 
δίχα παντός. Ζητῶ δὲ τὴν χένωσιν τίνος ἂν γενέσθαι 
wootco* xal τίς ὃ τοῦτο παθὼν ἑχουσίως. Ei μὲν γὰρ, ὡς 
αὐτοί φασιν, ἡ τοῦ δούλου μορφὴ, ἦτοι τὸ ix σπέρματος 
Δαβὶδ, πῶς ἡ τίνα χεχένωται τρόπον εἰ προσελήγθη παρὰ 
Θεοῦ; Εἰ δὲ αὐτὸς ὁ ἐν μορφῇ xal ἰσότητι τοῦ Θεοῦ καὶ 
πατρὸς ὑπάρχων λόγος, ἑαυτὸν χενῶσαι λέγεται, πῶς δὴ 


humiles, haud secus atque subliines sententias de uuo 
eodemque Deo Verbo iicarnato, acDomino nostro Jesu 
Christo exponentes, confusionem divisionemque pari- 
ter vitamus naturarum,ex quibus unicam Dei ac Domini 
nestri Jesu Christi constitci subsistentiam contitemur, 
neque quartam inducimus personam sanct Trinitati. 

Verum sancti quoque Pares, atqve Ecclesix do- 
ctores, sacras exponentes litteras, eum locum τε Mi- 
nuisti euni paulo minus ab angelis: » juxta ea qux su- 
perius disputata sunt de unigenito Deo Verbo incar- 
nato dictum es:e docuerunt. Sanctus enim Cyrillus 
in epistola ad Basilidem lizec habet : « Quomodo igi- 
tur angelis est minoratus, qui ab ipsis adoratur? Sed 
evidens est hxc causa. Sedet eniin. in humanitatis 


P conditione, et corpore mortali quod z£ssumpserat, 


sibique fecerat proprium : in eo volens passus est, e! 
suprema gloria propter passionem coronatur, quoj 
peripsam aboleverit mortem, et sustulerit corru- 
]iionem, existeus ipse vita et incorruptio. Quando 
itaque Jesu:n rominat, et ipsum angelis esse minora- 
tum dicit, non ibi hominem seorsim et singularitet 
acceptum intelligimus, sed ipsum Filium Dei unige- 
nitum secundum dispensationem sanctis angelis di- 
gnitate cedentem, quia secundum veritatein factus 
est homo, qui ab corum eminentia est. ininoratus. 
 Sublimitas enim sanctorum angelorum est extra 
carnem esse mortique minime subjici, quam ipse 
voluntaria exinanitione suscepit; οἱ qui parum ab 
angelis minuitur, propter humanitatis scilicet condi- 
tionem, in sublimitate Deitatis existens ab ipsis ado- 
ratur, et in. thronis sedet, circa quos stant angeli, 
glorificantes semper, ipsumque Dominum virtutum 
incessanter proclamantes. » De eadem rursus sua 
exinanitione ad incarnatum Deum Verbum pertinente 
constat ex eodem Cyrillo in libro adversus confuta- 
tiones Theodoreti, quas ipse fecit contra quartuim 
ejus capitulum. « Quod parva, inquit, sint omnia hu- 
mana Verbo ex Deo nato absque mora quin hzreaum 
dixero. Qu:ero autem cujusdam esse putetur exina- 
Ditio, et ,uis hanc voluntarie tulerit. Itaque, si, quem- 
admodum alii dicunt, forma servi, aut quod est ex 
Semine David; quomodo vel quo[Supp. pacto], quao, 
exinanitum est, si a Deo assumptum est? Si autem 


πάλιν ἢ τίνα τρόπον χεχένωται, εἰ παραιτοῖτο τὴν xivo- D .psum Verbum, quod in forma et qualitate Dei Patris 


σιν; χένωσις δὲ τῷ Θεῷ λόγῳ παθεῖν οὐκ εἰδότε τὴν τρο- 
πὴν, τὸ δράσαι τι xul εἰπεῖν τῶν ἀνθρωπίνων διὰ τὴν 
πρὸς σάρχα σύνοδον οἰχονομιχήν. 9 Καὶ πάλιν ὁ αὐ τὸς ἐν 
ἁγίοις Κύριλλος ἐν τῷ αὐτῷ βιθλίῳ κατὰ Νεστοριανῶν 
οὕτω λέγει" € Ap' οὖν ὁ θεσπέσιος Παῦλος πεηαινάκιχε (sic) 
τοὺς ἡγιασμένους διὰ τῆς πίστεως ἐναργέστατα λίγων 
περὶ τοῦ μονογενοῦς, ὅτι πλούσιος ὧν ἐπτώχευσεν δι᾽ 
ἡμᾶς ; μὴ γένοιτο" ἀληθεύει γὰρ πάντως τῆς ὀληθείας ὁ 
κήρυξ. ᾿Αλλὰ γὰρ τίς ὃ πλούσιός ἐστιν, xal τίνα τρόπον 
ἐπτώχευσεν; βασανιζέτω καὶ νῦν ὁ λόγος ἡμῖν. Εἰ μὲν 
γὰρ, καθὰ xai φρινεῖν καὶ λέγειν αὐτοὶ τεθαρσήχασιν, ἄν- 
θρωπὸος ἀνελήγθη παρὰ τοῦ Θεοῦ, πῶς ἐπτώχευσεν ὁ 
ἀναλωηγθεὶς καὶ τοῖς ὑπὲρ φύσιν ἀξιώμασιν ἐχλελαμπρυσ- 
μένος ; Δεδόξασται γὰρ, ἡ εἰ μὴ τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς, δια- 


existit, se ipsum exiuanivisse dicitur ; quomodo, vel 
quo pacto exinanitum est, si refutavit exinanitionem? 
Exinanitio autem Deo Verbo versionem pati nescio 
est facere ac dicere quiddam humanum propter dis- 
pensativum ad carnem conventum. » Iterum sanctus 
Cyrillus in eodem libro contra Nestorianos hzec ha- 
bet: « Nunquid igitur divinus Paulus fide sanctifica- - 
tos seduxit, perspicue de Unigenito dicens: Cum e:- 
set dives, egenus propter nos effectus est? Absit. 
Vera namque omnino loquitur Veritas prx:sco. Quis 
enim est dives, el quomodo factus est egenus ? Si qvi- 
dem, quemadmodum sentire ac. proloqui ausi sun! 
quidam, homo assumptus est a Deo, quoinodo pav- 
per factus est derogabitur * js quiassumptus est, digni- 


* Derogabitur cxpungendum clamant textus Grecus et syntaxis. Epir. 


$01 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 709 


οέδληται παρ᾽ αὐτῶν ἡ ἂἀνηψις ὡς καταχομίσασα A tatibus super naturam eflulgens? nam glorificatns est; 


πρὸς τὸ μεῖον, xai πρὸς γε τὸ δυσγλεέστερον τὸ τῆς &v- 
θρωπότητος μέτρον. ᾿Αλλ᾽ ὧδε φρονεῖν ἀπηχές. Οὐκοῦν 
οὐχ ἐπτώχευσεν ὁ ἀναληφθείς" λείπεται τοίνυν εἰπεῖν, ὅτι 
γέγονεν ἐν πτωχείᾳ τῇ χαθ᾽ ἡμᾶς ὁ πλούσιος ὡς Θεός. » 


Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὃ θεολόγος ἐν τῷ 
λόγω τῷ περὶ τῶν θεοφανίων οὕτω λέγει" € Προελθὼν δὲ 
Θιὸς μετὰ τῆς προσλήψεως, ἕν ix δύο τῶν ἐναντίων 
σαρκὸς χαὶ πνεύματος, ὧν τὸ μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη. 
Ὧ τῆς ναινῆς μίξεως, ὦ τῆς παραδόξου χράσεως. Ὁ ὧν 
Ἴδεται, xal ὃ ἄχτιστος χτίζεται, xal ὁ ἀχώρητος χωρεῖ- 


vel si hoc nequaquam verum est, ab eis assumptioni 
quod ( F. [eg., obtrectatum est ab eis assuniptioni 
quasi] eum ad ignobiliorem atque minorem deduxerit 
humanitatis mensuram :id porro absurdum est cogi- 
tare. Non igitur egenus factus est assumptus : rcli- 
quum est ergo ut dicainus in paupertate nostra factum 
esse eum qui, tanquam Deus, dives erat. » 

Similiter S. Gregorius Theologus in sermone de 
Christi Natali h:ec habet : « Progressus autem Deus 
cum humanitate, unum ex duobus inter se contrariis, 
carne nimirum et spiritu, quorum alterum deificavit, 
alterum deificatum est. O novam mixtionem! o ad- 
mirandam temperationem! Qui est, fit; qui creatus 


ται διὰ μέσης ψυχῆς νοερᾶς μεσιτενούσης θεότητι xol p non est, creatur; qui nullo loco contineri potest, per 


capace παχύτητι, xxl ὁ πλοντίζων πτωχεύει" πτωχεύει 
pip τὴν ἐμὴν κάθαρσιν, (v ἐγὼ πλουτήσω τὴν αὐτοῦ 
θεότητα. xxl 0 πλήρης κενοῦται" χενοῦται γὰρ τῆς ἑαυτοῦ 
δόξης ἐπὶ μιχρὸν, ἵν᾿ ἐγὼ τῆς ἐχείνον μεταλάδω πληρώ- 


σεωξ. 3 


Ἀλλὰ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἑρμηνεύων τὰ τοῦ 
ἀποστόλου ῥητὰ λέγοντος, « ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπύρχων 
ἐχένωσεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαδὼν, » οὕτως λέγει " 
t Τί τούτου λευχότερον καὶ ἀποδειχτιχώτερον γένοιτο ἄν; 
οὐ γὰρ ἐξ ἔλαττόνων βελτίων γέγονεν, ἀλλὰ μᾶλλον Θεὸς 
ὑπάρχων, τοῦ δούλου μορφὴν ἔλαθεν, x«i ἐν τῷ λαθεῖν 
οὐχ ἐδελτιώθυ, ἀλλ' ἐταπείνωσεν ἑαυτόν.» Καὶ μετ᾽ ὀλίγον" 
€ τὲ δὲ τοῦτό ἐστιν, ἢ τὸν ἐν μορφῇ Θεοῦ ὄντα, καὶ εὑ- 
μνοῦς πατρὸς υἱὸν ταπεινῶσαι ἑαυτὸν, x«i δοῦλον ἀνθ᾽ 
ὁλῶν καὶ ὑπὲρ ἡμῶν γενίσθαι;» Καὶ μετ᾽ ὀλίγον" « *O γὰρ 
λόγος σὰρξ ἐγένετο, καί λέγεται ὅτι ὁ τοιοῦτος ἄνθρωπος 
ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἐπουράνιος, διὰ τὸ ἐξ οὐρανοῦ xatabs- 
Oxxfvat τὸν λόγον.» 

᾿Αλλὰ καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ ἐπίσχοπος Νύσσης 
zatà ἙΕὐνομίον ἐν τῷ τρίτῳ λόγῳ οὕτως λέγει" C Ταῦτα 
περὶ τὸν ἐσταυρωμένον ἡμεῖς πεπιστεύχαμεν" καὶ διὰ 
τοῦτο ὑπερυψοῦντες xarà “ὁ ὑμυέτερον τῆς δυνάμεως 
μέτρον οὐχ &molnyopt», ὅτι ὁ μηδενὲ χωρητὸς διὰ τὰν 


ἄφραστον αὐτοῦ καὶ ἀπρόσιτον μεγαλειότητα, πλὴν ἑαυτῷ. 


zai τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ, οὗτος xai πρὸς 
χοινωνέαν τῆς ἀσθενείας ἡμῶν χατελθεῖν ἠδυνήθη οἱ δὲ 


interventum anima spiritualis inter divinitatem et 
carnis crassitiem medius continetur. Qui locuples 
alios ditat, paupertate afficitur : carnis enim mean 
paupertatem sumit , ut ego divinitatis illius divitias 
consequar. Et qui plenus est , exinanitur : sua enim 
gloria ad breve tempus exinanitur, ut ego plenitudinis 
ipsius particeps efficiar. » 

Sed sanctus etiam Athanasius exponens ea Αρο- 
stoli verba : Qui cum in forma Dei esset, exinanivit 
semeiipsum , formam servi accipiens : hxc scribit : 
« Quid hoc clarius aut. probatius esse poterit ? Non 
enim ex deteriore melior factus est, sed potius, cum 
Deus esset, servi speciem assumpsit; neque in assu- 
mendo melioratus est, sed humiliavit semetipsum. » 
Et post pauca : « Quid hoc est autem, quam eui, 
qui in forma Dei esset nobilisque Patris Filius, 
humiliasse semetipsum, et servum pro nobis factum 
esse? » Rursusque post pauca : « Verbum enim caro 
factum est, diciturque propterea hic homo de coelo 
etcolestis, quia Verbumipsum de colo descendit. » 

Sanctus pariter Gregorius Nyssenus in tertio ad- 
versus Eunomium libro disserit ín hunc modum : 
« Hec ipsi de Crucitixo credidimus : itaque juxta 
proprix virtutis mensuram ipsum extollere non ces- 
samus : quod scilicet ob ineffabilem, inaccessibilem- 
que magnificentiam suam indivisus a Patre etiam, et 
a Spiritu sancto ad nostre infirmitatis communio- 
nem advenire potuerit : illi autem , id argumentum 


ταύτην ἀπόδειξιν τῆς xarà τὴν φύσιν ἀλλοτριότητος τοῦ [) esse natura extraneitatis Filii a Patre constituunt : 


Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα ποιοῦνται, τὸ διὰ σαρκὸς xal 
σταυροῦ φανερωθῆναι τὸν Κύρεον᾽ ὡς τῆς μὲν τοῦ Πατρὸς 
φψύσιως χαθαρῶς ἐν &zaÜtix διαμενούσης, xal μηδενὲ 
τρόπῳ τὴν πρὸς τὸ πάθος χοινωνίαν ἀναδέξασθαι δυνά- 
μίνης, τοῦ δὲ YioU διὰ τὸ πρὸς τὸ ταπεινώτερον παρηλ- 
λάχθαι τὴν φύσιν, πρὸς σαρχὸς τε καὶ θανάτου πεῖραν 
οὐχ ἀδυνατοῦντος ἐλθεῖν. ? Kal μεθ᾽ Ectpoc € Διὰ τοῦτο γὰρ 
xmi τοῦ Κυρίου τῆς δόξης ὁ σταυρὸς λέγεται, xal πᾶσα 
γῶσςα ἱξομολογεῖται, ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς 
δόξιν Θεοῦ Πατρός. Εἰ δὲ χρὴ καὶ τὰ λοιπὰ χατὰ τὸν 
αὐτὸν διελεῖν τοόπον, σγεψόμεθα τί τὸ ἀποθνῆσχον, xai τί 
τὸ καταλύον τὸν θάνατον, xal τί τὸ ἀγαχαινούμενον, καὶ 
τί τὸ χινούμενον᾽ χενοῦται μὲν γὰρ ἡ θεότης, ἵνα χωρητὴ 
τῇ ἀνθρωπίνῃ γένηται φύσει" ἀναχαινοῦται δὲ τὸ ἀνθρώ- 
πίνον διὰ τῆς πρὸς; τὸ θεῖον ἀναχράσεως θεῖον γινόμενον.» 

καὶ ταῦτα μὲν ἐχ τῆς διδασχαλίας τῶν ἁγίων πατέρων 


apparuisse nimirum aientes Dominum per carnem et 
crucem, ita ut paterna natura in impassibilitate per- 
manente, nullaque ratione paseionis conumunionem 
suscipere potenti , Filius, transformatus in humilio- 
rem naturam, per carnem et mortem minime incapax 
passionis advenerit. » Et post alia, subdit : « Idcirco 
enim, et Domini glorixeecrux dicitur, et omnis lingua 
Dominum Jesum Christum in gloria Dei Patris esse 
confitetur. Namque si czxtera etiam eodem modo di- 
videre oporteat, quis sit ille qui mortuus est prospi- 
ciemus, quis qui mortem dissolverit : et quid reno- 
vatum , quid autem. exinanitum? Exinanitur quippe 
divinitas, ut humanitatis suscipiendz capax fiat ; hu- 
manitas autem propter commixtionem  divinitaus 
divina effecta renovatur. » 


Atquc liec nos quidem ex sanctorum Patrum do- 


“ποι σὰ en. 


* 


905 


VIGILIUS PAPA. 


904 


τεθείκαμεν, ἵνα ταῦτα χατανοοῦντες γνοίητε ὡς τὰ mep' Α ctrina proposuimus, ut ea percipientes intelligatis, 


ὑμῶν προτεθειμίνα, xal ᾿Αρειανοὶ, xal Νέστο ιἀνοὶ χατὰ 
τοῦ κυρίου καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγουσιν ἀσε- 
Gà. Οἱ μὲν γὰρ ᾿Αρειανοὶ σπουδάζοντες τὸν υἱὸν χτίσμα, 
καὶ ἀλλότριον τῆς πατριχῆς οὐσίας ἀποδεῖξαι, χαὲ τὸ 
πάθος, καὶ τὰ X.) τὰ ταπεινὰ τῇ θεότητι αὐτοῦ μόνῃ ἐπά- 
γουσιν, οἱ δὲ Νεστοριανοὶ δύο υἱοὺς εἰσάγειν βουλόμενοι, 
χεχωρισμένως λέγηυσι τὶν Θεὸν λόγον, «i χεχωρισμένως 
τὸν Χριστὸν Ψιλὸν ἄνθρωπον, καὲ μόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ τὰ 
ταπεινὰ ἀπονέμουσιν. 'A)À οὐχ οἵτως οἱ ἅγιοι πατέρες 
δϑιδάσχουσιν' οὐδὲ γὰρ διὰ τὰ ταπεινὰ τροπὴν λέγουσιν 
τῆς τοῦ υἱοῦ θεότητος, οὐδὲ διὰ τὰ ὑψηλὰ διαιροῦσι τὴν 
ἀνθρωπότητα τῆς θεύτητος, ἀλλὰ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ 
μονογενοῦς Θεοῦ λόγου σεσαρχωμένον καὶ ἐνανθρωπή- 
σντος, χαὶ τὰ ὑψηλὰ, καὶ τὰ vari εἶναι παραδι- 
δύασιν. ; 


Ἐπειδὴ δὲ xal τοῦτο τοῖς ὑμετέροις ἐντεθείκατε χερα- 
λαίοις ix τῆς αὐτῆς ἐπιστολῆς, ὅτι καλῶς εἶπεν δύο φ'- 
σεις, μίαν ἐξουσίαν, ἕν πρόσωπον, x«l ἐν τούτῳ τὴν 
πονηρίαν τοῦ γράψαντος τὴν ἐπιστολὴν διελέγξωμεν. Ὁ 
ἡὰρ μὴ ὁμολογῶν, ὅτι αὐτὸς ὃ Θεὸς λόγος σαρχωθεὶς ix 
τῆς rap^évou ἐνηνθρώπησεν, τίνος τὰς δύο φύσεις λέγει; 
᾿Αλλὰ πρόδηλον, ὅτι ἀντὶ προσώπων τὰς δύο φύσεις γαμ- 
βάνει, κατὰ Νεστόριον »zl Θεόδωρον, οὺς ἐπαινεῖ ἡ ἀσε- 
δὴς αὐτὴ ἐπιστολή. El γὰρ xai ἕν πρόσωπον, καὶ ἕνα 
vió; δοχεῖ λέγειν ἡ ἐπιστολὴ, τοῦτο x«l Θεόδωρος xai 
Νεστόριο; xal λέγουσιν, τὸν Χριστὸν ἄν)ρωπον μόνον 
λέγοντες ἐπέχειν τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ λόγου, ἔχειν 
«ὴν ἀξίαν vai τὴν τιμὴν τοῦ Θεοῦ λόγου, καὶ τὴν χάρεν 
τῆς υἱοθεσίας, xal εἰς τόπον αὐτοῦ προσχυνεῖσθαι, καὶ 
διὰ τοῦτο ὑποχρίνονται λέγειν ἕνα υἱὸν xal ἕν πρόσωπον 
τοῦ λόγου x«l τοῦ Χριστοῦ, χοινωνοῦντος μόνῳ τῷ ὑνὸ- 
ματι τῆς νἱότητος " τοῦτο δὲ δείκνυται φανερῶς ἐκ τοῦ 
λέγειν τὴν ἐπιστολὴν τῶν δύο φύσεων μίαν ἐξουσίαν, ὡς 
καὶ ὑμεῖς ἐγράψατε. Μία γὰρ ἐξουσία οὐχ ἐπὶ διαφόρων 
φύσεων, ἀλλ᾽ ἐπὶ διαφόρων λέγεται προσώπων, ὅπερ ἐπὶ 
τῆς ἁγίας τριάδος διαολογοῦμεν. Ὅθεν καὶ ol ἅγιοι πατέ- 
ptc ἀνεθεμάτισαν τοὺς λέγοντας χατὰ δύναμιν, ἢ ἀξίαν, 
ἢ αὐθεντίαν, Y). σχέσιν, ἢ τιμὴν ἡνῶσθαι τῷ λόγῳ τὸν 
ἄνθρωπον, xal μὴ ὁμολογοῦντας καθ᾽ ὑπόστασιν τῶν δύο 
φύσεων τὴν ἕνωσιν γεγενῆσθαι. Ὅπως δὲ καὶ τοῦτο óo- 
ϑῶς εἰρημένον τοῖς ἁγίοις πατράσι περὶ διαφορᾶς τῶν 
δύο φύσεων, οἱ τὰ Νεστορίον δοξάζοντε;, ὧν τῆς ὀπιστίας 


ἀρχηγὸς ἐστι Θεόδωρος, ἀσεδῶς ἐχλαμθδάνουσι, τὰς φύ- 


ea qux» constituta a vobis sunt, ea ipsa ab Arianis 
atque Nestorianis adversus Dominum nostrum Jesum 
Christum impie sustineri. Ariani scilicet Filium 
creaturam esse atque extraneum a paterna substan- 
tia demonstrare conati, passionem ejus c:zeteraque 
humilia soli tribuunt divinitati ; Nestoriani contra, 
qui duos invehere filios nituntur, separatim Deum 
Verbum, separatimque purum lioa:inet profitentur, 
queque ad humilitatem pertinent passionis solo 
homini adjudicanda esse decernunt. Verum non hzec 
a sanctis Patribus docemur : neque enim ex his quie 
demisse dicta sunt divinitatis Filii conversionem ad- 
mittunt, quemadmodum neque ex sublimibus divini- 
tatem dividunt ab humanitate, sed de uno eodeimque 


B Deo Verbo incarnato homineque facto tam sublimia 


quam humilia dicta esse tradiderunt. 

Cum autem in vestris iisdem capitibus hoc adje- 
ceritis etiam , ex eadem haustum epistola , recte ibi 
duas naturas , unicam autem personam, uuicam po- 
testatem dici, circa. idipsum quoque illius scripteris 
impietatem operz pretium erit detegere. Qui enim 
non confitetur Deum Verbum incarnatum ex Maria 
Virgine, et hominem factum esse, cujusnam dicit 
duas esse naturas? Sed patet ipsum duas maturas 
loco personarum admittere, Nestorii Theodorique 
sensu, quos summis laudibus exsecrabilis ea extollit 
epistola. Si enim unicam personam unicuique Fi- 
lium indicare videtur epistola, hac loquendi ratione 
usi sunt Nestorius etiam et Theodorus, aientes Chri- 


C stum purum hominem superhabere Dei Verbi perso- 


nam, habereque Dei Verbi honorem atque dignitatem, 
gratiamque adoptionis przterea , atque ejus loco 
adorari ; quamobrem se unicum Filium unicamque 
Christi personam dicere simulant, solo convenieutes 
filliationis nomine, quod manifeste ex sententiarum 
modo, qui in epistola adhibetur, colligitur, quo 
dicitur duplicis naturx unicam esse potestatem, 
quemadmodum pariter vos ipsi scripsistis. Unica 
nempe potestas non de diversis naturis, sed 
de diversis personis dicitur, quod  etiai in 
sancla Trinitate agnoscimus atque conlitemur. 
Quamobrem SS. Patres anathema dixerunt iis 
qui affirmarent hominem Deo Verbo unitum esse 
secundum potentiam, vel potestatem, vel habitum, 


σεις ἀντὲ προσώπων λέγιντες, καὶ προσώπων κατὰ σχέ" D vel dignitatem ; neque unionem factam esse in dupl:- 


σιν ἕνωσιν πκρισδεύοντες, ἕν πρόσωπον ὑποχρίνονται 
λέγειν, αὑτὸς ὁ ἀσεθὴς Θεόδωρος δείκνυσιν ἐν τῷ τετάρτῳ 
λόγῳ τῶν κατὰ ᾿Απολιναρίου τοῦ αἱρετικοῦ γράφων οὕτως" 
« Αὐτάρχως δὴ τὸ διάφορον τῶν φύσεων ἡμῖν ὑποδεΐχνυσι 
διὰ τούτων" εἴ γε τὸ μὲν ἐκπλήττεται, ὡς OU ὑπερδολὴν 
φιλανθρωπίας ἑλόμενον, μνήμην τε xel ἐπίσχεψιν ποιή- 
σασθαι τοῦ οὕτως εὐτελοῦς" τὸν δὲ μαχαριστὸν ἡγεῖται 
ὡς τοιούτων ἠξιωμένων (Sic). ᾿Αλλὰ γὰρ οὕτω μὲν τήν τε 
διαίρεσιν τῶν φύσεων ποιεῖται, καὶ μὴν χαὶ τὴν διαφορὰν 
τῆς τὰ τοῦ λαβόντος φύσεως καὶ τῆς τοῦ λιφθέντος ἡμῖν 
ὑποδείκνυσιν ἡ θεία γραφή" φροντίζουσα δὲ τοῦ καὶ τὴν 
ἕνωσιν ἡρῖν ὑποδεικνύναι, ἢ τῷ ληφθέντι προτγέγονεν, 
λέγει πολλάχις γαθ΄ ἕνωσιὺ τὰ ἑχάτερα τῶν φύσεων ἰδια- 
ζόντως πρὸς ὄντα, ὡς ὧν τὴν πρὸς τὸν λαθόντα ἕνωσιν 


cis naturze unica subsistentia faterentur. Quemadino- 
dum quod pariter recte dictum a sanctis Patribus est 
de duplicis naturx discrimine, id Nestorii sectatores, 
Theodoro infidelitatis duce, impie assumunt, naturas 
loco personarum nominantes, et personarum habitua- 
lem unionem venerantes, υἱ unam simulent personam 
se dicere. Impius ipse id ostendit Theodorus, iu 
quarto adversus Apollinatium hzretieum sermone 
hzc scribens : « Satis profecto nobis naturarum di- 
scrimen ostenditur, per hxec qu:e proposita sunt, si- 
quidem hoc concluditur, tanquam per benignitatis 
superabundantiam institutum esse ut sic sumpti ho- 
minis memuria et visitatio fleret, beatissimum porro 
exisumatur, veluti talium causa dignationum (Sic). ἃ 


- 


$05 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


$0f 


τοῦ λογθέντος ἐμῖν παραδηλώσειεν, ὅσα τε τούτῳ ix τῆ; À ipsum autem naturarum distinctionem cstendit, quod 


κρὸς ἐκεῖνον γέγονεν συναφείας. V Αποδείξαντες τοίνυν τὸν 
δυσσεδῇ Θεόδωρον τᾶς φύσεις ἀντὶ προσώπων λέγοντα, 
ἔτι μείζονα προαγάγωμεν αὐτοῦ βλασφημίαν διελέγχου- 
σαν αὐτὸν, ποίαν λέγει τὴν ἕνωσιν πρὸς χατάχρισιν τῶν 
ἐχδικούντων αὐτόν. Ἐν γὰρ τῷ περὲ ἐνανθρωπήσεω; ὁγ- 
δόω λύγω οὕτω λέγει" € Πρόδηλον δὲ ὡς τὸ τῆς ἑνώσεως 
ἑἐταομόξει" διὰ γὰρ ταύτης συναχθεῖσαι αἱ φύσεις, ἕν 
πρόσωπον xat& τὴν ἕνωσιν ἀπετέλεσαν᾽ ὥς τε ὅπερ ὁ 
χύρεος ἐπὶ τε τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναιχός φησιν, ὥς τε 
οὐχέτι εἰσὶν δύο, ἀλλὰ σὰρξ μία, εἴποιμεν ἀν xoi ἡμεῖς 
εἰχότως χατὰ τὸν τῆς ἑνώσεως λόγον, ὥς τε οὐχέτι εἰσὶν 
δίο πρόσωπα, ἀλλ᾽ ἕν, δηλονότι τῶν φύσεων διαχέχρι- 
μένων. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ οὐ λυυαίνεται τῷ ἀριθμῷ τῆς 
δυάδος τὸ μίαν λέγεσθαι τὴν σάρχα (πρόδηλον γὰρ xabó 
μία λέγεται), οὕτως κἀνταῦθα οὐ λυμαίνεται τὴν τῶν 
ψύσεων διαφορὰν τοῦ προσώπου ἡ ἕνωσις. Ὅταν μὲν 
ἡὰρ τὰς φύσεις διαχρίνωμεν, τελείαν τὰν φύσιν τοῦ Θεοῦ 
λόγον φαμὲν, xai τέλειον τὸ πρόσωπον" οὐδὲ γὰρ ἀπρόσ- 
wróv» ἐστιν ὑπόστασιν εἰπεῖν" τελείαν δὲ xxi τὴν τοῦ 
ἀνθρώπου φύσιν, καὶ τὸ πρόσωπον ὁμοίως. Ὅταν μέν τοι 
ἐκὶ τὴν συνάφειαν εἴδωμεν, ἕν πρόσωπον τότε φαμέν. » 
Ταῦτα ἡμεῖς, εἰ xal φριχτὸν ἐστι λέγειν χριστιανοῖς, 
ὅμως δεὰ τὴν μανίαν τῶν ἐχδιχούντονν Θεόδωρον x τὴν 
ἀσεθῇ ἐχείνην ἐπιστολήν, προαγαγεῖν ἠναγχάσθημεν, Oso 
τὸν Θεὸν ἡμῖν παραχαλοῦντες γενέσθαι' δι᾿ ὧν πάντων 
ἀποδέξειχται, ὅτι πάσης τῆς Θεοδώρου ἀσεθείας μεστή 
ἔστιν ὁ κατάρατος ἐκείνη ἐπιστολή. 


quidem sumentis sumptique natura: discrimen divina 
ipsa nobis ostendit Scriptura. Indicare quip;e cam 
unitatem volens qux ad id quod sumptum est perti- 
net, dicit per unitatem sive unionem utrasque naturas 
sibi fecisse proprias ; ita ut, eque ejus qui erat atque 
sumpsit ac ejus qui sumptus est nobis ostenderit unita- 
tein, quz ex facta cum ipso conjunctione processit. » 

Cum itaque demonstratum luculenter sit impium 
Theodorum natur: nomen pro persona usurpasse, 
deteriorem adhuc ejus blasphemiam proferemus in 
medium, qua docet, quid ipse unitatis nomine intcl- 
ligat , ut plenius condemnentur ejus patrocinatorcs., 
In octavo igitur sermone de Incarnatione bac scri- 
bit : « Constat autem quid unitate importetur : per 


B hane enim coalescentes natur» unicam personam 


unitate perficiunt; ita ut, quemadmodum de masculo 
et femina Dominus inquit eos non jam duos, sed anam 
carnem esse; similiter etiam,unitatisratione nonj.n 
dus, sed unica sit persona, constante semper distin- 
ctione naturarum. Quemadmodum enim ibi nunieri 
non tollitur duplicitas, quod una caro dicatur, liquet 
enim quemadmodum uua dicatur, eodem pariter mo- 
do minime naturarum aufertur [Leg. aufert] discri- 
mcn unitas ipsa persona. Cum porro naturas discei - 
nimus, perfectam Dei Verbi naturam profitemur, per- 
fectamque personam (non enim hypostasis dici absque 
persona potest), perfectam pariter bumanam naturain 
personamque similiter. Cum autem in harum copula- 


donem sive conjunctionem animum intendimus, unicam tunc esse personam praedicamus. » Hxc nos, qvaa- 
quam dictu Christianis horribilia, producere in medium coacti sumus ex Theodori impixque epistole 
patronorum insauia, propitium nobis Deum fleri postulantes : quibus tamen demonstratum est universa 
Theodoriana impietate exsecrabilem eam epistolam esse refertam. 

καὶ ταῦτα μὲν ἅπαντα &énexpoápa a πρὸς τὰ τῷ ὑμετέρῳ 5 — Et hiec quidem omnia respondimus ad ea qu: in 


ε:φαλαιογραφίῳ (Sic) περιεχόμενα, δ ὧν ἐσπουδάσατε 
τὴν ἀσεδῇ ἐχείνην ἐπιστολὴν ἐχδιχῆσαι, xal διὰ ταύτην 
ti» Θεοδώρου xal Νεστορίου κακοδοξίαν ἀνανεώσασθαι, 
ὧν τὴν ἀσέθδειαν ἡ αὐτὴ ἐπιστολὴ ἐπαινεῖ. Ἐπειδὴ δὲ 
πολλὰ τῆς μνημονευθείσης ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Μάριν τὸν 
αὲρετιχὸν γεγραμμένης παραλελοίπατε, xal οὐχ ἐτολμή- 
σατε ταῦτα τοῖς ὑμετίροις χεφαλαίοις ἐνθεῖναι, ἵνα μὴ 
x&i (x τούτων τὴν ἐξ ὑκῶν ἐχδιχουμένην ἀσέδειαν ὁ map. 
ὑαῖν τῶν Χριστιανῶν μάθῃ )αὸς, ἀναγχαῖον ἐνομίσαμεν 
εἶναι xal ταῦτα διὰ βραχέων φανερῶσαι. Περιέχεται γὰρ 
τοῖς παρ᾽ ὑμῶν παραλελειμμένοις ῥήυασι τῆς ἀσεθοῦς 
ἐκιστελῆς. € ὅτι Κύριλλος τὰς ἀχοὺς πάντων τῶν ἐπισγό- 
καὶ τῶν ἐν τῇ xaT Ἔφεσον συνόδῳ συνελθόντων, τῷ 
φςαρμάχῳ τῷ πηοοῦντι τοὺς ἐφθαλμοὺς τῶν σοφῶν χατ- 


vestro capitulorum libro continebantur , quibus im- 
piam prefatam epistolam vindicare nitebamini , pra- 
vasque propterea Theodori Nestoriique instaurare 
sententias, quorum prxfata epistola commendat im- 
pietatem. Quoniam vero permulta in memorata im- 
pia epistola ad Marim bzreticum scripta preeteriistis, 
neque ausi estis ea vestris capitibus inserere, ne forte 
ex iis eliam Christianus populus, quanta a vobis pro- 
pugnaretur impietas intelligeret, necessarium esse 
judicavimus , hxc quoque paucis ostendere, ln ea 
enim epistole parte, qux prwtermissa a vobis est, 
habetur * : « Cyrillum aures omnium episcoporum iu 
Ephesum convenientium veneno obcswcanti omnium 
oculos obtinuisse sapientium ; invenisse autem τη0- 


é y ev, «Opt» δὲ &yocuiv ἐκ τοῦ κατὰ Νεστορίον μέσους, D dum ex odio in Nestorium prxconcepto : atque nulla 


καὶ ὅτι καθεῖλε τῆς ἐπισχοπῆ; Νεστόριον ἡ ἐν Ἐφέσῳ σύν- 
edo, χρίσεως x«l ζητήσεως μὴ γενομένης.» Καὶ πάλιν ἐν 
τῇ αὐτῇ ἐπιστολῇ περιέχεται" € ὅτι τὰ δώδεκα χεφάλαια 
τά παρὰ κυρῶλου γραφέντα, ἐναντία ὄντα τῆς ὀρθῆς πί- 
στεως, προέθηχαν οἱ ἐν Ἐφέσῳ συναχθέντες ἱπίσχοποι, 
acl ἐξεθαίωσον, καὶ συνήγεσαν αὐτοῖς, ὡς τῇ ὀρθῇ πί- 
στει συνάδουσιν᾽ καὶ ὅτι Νεστόριος ἐπειδὴ ἐμισεῖτο ἐν 
τῇ ἰδίχ πόλει, val παρὰ τῶν πρώτων αὐτῆς, ὑποστρέψαι 
ἐκεῖ οὐχ ἠδυνήθη. ν Καὶ διὰ πάντων ὁ γράψας τὴν αὐτὴν 
ἀτεβῆ ἱπιστολὴν, οὐ μόνον τοὺς αἱρετιχοὺς ἐχδινεῖ vol 


instituta disquisitione et judicio Nestorium ab eadem 
Ephesina synodo sede sua fuisse deturbatum. » 
Pariter in eadem epistola habetur : « Duodeeim ea 
capitula ab Cyrillo conscripta, quanquam cum recta 


fide pugnarent, ab Ephesinze synodi episcopis propo- 


sita fuisse atque confirmata , illisque eos tanquain 
vers fidei consonantibus consensisse; atque Neste- 
rium, propterea quod odio haberetur ab civitate sua, 
primariüsque civibus ejus , illuc minime potuisse ΓΟ“ 
verti. » Atque loc modo nefarie illius epistolz scri- 


* Exstat in actis conc. Constantinop. 1, Coll. 5, apud Labb. 


$07 

ἐποινεῖ, ἀλλὰ x«l τοὺς ὀρθοδόξου; λέγει, 
μαχαρίον Ῥαδθούλου τοῦ Ἑδέσης ἐπισχόπον, ἀνδοὸς ἐν 
ἐπισχύποις ἐπισήμου, οὗ τὸ μνῆμα θαύματα ποιεῖ μέχρι 
τῆς σήμερον, οὕτως φησὶν ἐν τῇ αὐτῇ ἀσεθεῖ ἐπιστολή" 
« Ὅτι ὁ τύραννος τῆς ἡμετέρας πόλεως, ὃν οὐδὲ αὐτὸς 
ἀ νοεῖς, προφάσει τῆς πίστεως οὐ αὖνον τοὺς συζῶντας 
αὐτῷ διώχει, ἀλλὰ xal τοὺς ἤδη πάλαι πρὸς τὸν χύριον 
ἀπελθόντας ὧν εἷς ἔστιν ὁ μακάριος Θεόδωρος ὁ κήρυξ τὴς 
ἀληθείας. καὶ διδάσκαλος τῆς ἐχνλησίας, ὃς οὐ μόνον ἐν 


τῇ οἰκείᾳ ζωῇ τοὺς αἱρετιχοὺς ἐχο) ἀφισεν διὰ τῆς οἰχείας 
πίστεως, ἀλλὰ καὶ μετὰ θάνατον ὅπλα πνευματικὰ τοῖς 
ἰδίοις βιθλίοις τοῖς τῆς ἐκκλησίας τέκνοις χατέλειψεν, 
ὡς xci ἡ σὴ εὐλάδεια μετ᾽ αὐτοῦ λαλήσασα γινώσκει, val 
ἐχ τῶν παρ᾽ αὐτοῦ συγγραφέντων ἐπίστευσε" τοῦτον ἐτὸλ- 
μηῆσεν ὁ πάντα τολμῶν ἐπ᾽ ἐχχλησίας φανερῶς ἀναθεματέ- 
cat. $ καὶ πάλιν περιέχεται τῇ αὐτῇ ἀσεδεῖ ἐπιστολῇ πρὸς 
ὥβρω τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλον" € Ὅτι ἡ καρδία τοῦ Αἐγυ- 


πτίον ἐμαλάχθῃ, xal χωρὶς σχύλσεως τῇ ὀρθῇ πίστει - 


συνήνεσε. hal ὅτι ἀτάχτως γατὰ τῶν ζώντων xal τῶν 
τελιυτησάντων ὁρμήσαντες, ἐν αἰσχύνη εἰσὶν ὑπὲρ τῶν 
ἰδίων ἀπολογούμενοι πταισμάτων, καὶ ἐναντία τῇ πρώτῃ 
αὐτῶν διδασχαλίκ διδάσχοντες, x«l ὅτι χρὴ ὁμολογεῖν 
εἰς τὸν ναὺν, x«l εἰς τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν αὐτῷ.» Ἑαὲ ταῦτα 
μὲν ἐγκείμενα τῇ μνημονευθείσῃ ἐπιστολῇ φανερὰ ὑμῖν 
ἐσπουδάσαμεν χατα:τῆσαι, ἵνα xv» οὕτως ὀψό ποτε τὰ 
(ph ἐπιλεγόμενοι ἀναχτυρήσητε ταύτης τῆς κανοδ'ξίας. 


Τοσαύτη δέ ἐστιν ἡ τῆς μυσυρᾶς ἐπιστολῆς ἀσέξεια, 
ὅτι οὐδὲ ut ἐτολμήσατε πάντα, ὡς; εἴρηται, τὰ περιε- 
χόμενα οὐτῇ τοῖς παρ᾽ ὑμῶν πεμφθεῖσιν κεφαλαίοις ἐνθεῖ- 
vat, εἰ καί τινα ἐξ αὐτῶν διεστραμμένῃ ἐννοίᾳ ἑρμηνεύειν 
ἐπειράθωητε. τὶς γὰρ χριστιανοῖς δύναται συναριθμεῖσθαι 
μὴ λέγων ἀσεδῇ τὴν ἐπιστολὴν, ἐν ἡ τοιαῦται xal τοῦ - 
αὗται περιέχονται βλασφημίαι; Ὁ γὰρ τὴν ἐπιστολὴν 
ἐκδιχῶν τὴν τὸν ἅγιον Κύριλλον αἱρετιχὺν καλοῦσαν, καὶ 
τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον ἐχδάλλουσαν, φανερῶς 
Νεστόριον καὶ τὴν αὐτοῦ ἀσέξειαν δέχεται, ὃν ἡ αὐτὴ 
ἐπιστολὴ λέγει δίχα κρίσεως xai. ζητήσεως χαταδιχα- 
σθῆναι, καὶ οὐ διὰ τὰ δόγματα, ἀλλὰ διὰ τὸ μῖσος τῶν 
πολιτῶν εἰς τὴν ἐκχλησίαν μὴ ὑποστρέψαι" καὶ οὐ μόνον 
εἰς τοῦτο ἁμαρτάνει ὁ τὴν ἀσεξῇ ἐπιστολὴν ἐχδιχῶν, 
&)À& καὶ κελεστῖνον τὸν Πάπαν χαταδιχάζει, τὸν εἰπόντα 


περὶ κυρῶλον, ὅτι ἡ πίστις Κυρίλλον, ἡμετέρα πίστις D 


ἐστίν" χα' ὁ τὰ δώδεχα χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρίλλον, 
ἐναντία τῇ ὀοθῇ πίστει λέγων ὑπάρχειν, οὐ μόνον αὐτὼν 
τὸν ἐν ἁγίοις κύρῶλον, xxl τὸν ἐν μαχαρίᾳ τῇ μνήμῃ 
κελεστῖνον, καὶ τήν πρώτην ἐν Ἐφέσῳ σύνοδον καταχρίνει, 
ἀλλὰ γαὶ τὴν ἐν Χαλχηδόνι σύνοδ,ν χαταδικάζει, τὴν πα- 
τέρα xai διδάσχαλον ἴδιον κύριλλον ἐπιγραψαμένην * 
ὁπότε καὶ Λέοντα τὸν ἐν ἁγίοις πάπαν ἹΡώμης ὁμοίω; κα- 
ταϑιχάζει, ὃς πρὸς τὴν ἐν Χαλκηδόνι σύνοδον γράφων, 
εἶπεν περὶ τῶν δώδεχα χεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοι; κυρῶλου" 
« Οἱ ὅροι οἱ προενεχθέντε; xarà Νεστορίου παρὰ κυ- 
ρῶλου τοῦ τῆς ἁγίας μνήμης ἐν βεθαίῳ μενέτωσαν.» 


Πάσης δὲ ἀσεδ:ἰας πεπληρωμώη ἡ μυσαρὰ ἐπιστολὴν 
ἕν μόνον τῶν ἀληθῶν ἀποχρύψαι οὐχ ἴσχυσεν, ὅτι ἀπὸ 
ὀρθοδύξων καὶ ἁγίων ἀνθρώπων Θεόδωρος ἀπ᾽ ἐχχλησίας 

* l'hrasis omnino vitiosa, quie , si Οσίδοὶ textus 
atque aniccedentium ratio habeatur, sic corrigenda 


VIGILIUS PAPA. 
Περὲ γὰρ τοῦ À ptor, non modo h:ereticos tuetur ac laudat, sed catlio- 


$08 


Hicos etiam nominare non veretur. De beato namque 
Rabula Edessenorutn episcopo, eximi: pietatis auti- 
tite, cujus ad sepulcerum ad h:c usque tempora 
mirabilia patrantur, hoc modo in impia illa sua ἐρὶ- 
stola scribit : « Tyrannus nosir2 civitatis , quem tu 
etiam ipse non ignoras, qui occasione fidei, non so- 
lum cum eo viventes persequitur, sed etiam eos qui 
dudum ad Dominum abierunt. Quorum unus est bea-, 
tus Theodorus przdicaior veritatis, et doctor Eccle- 
sie, qui non solum vivens hzreticos per propriam 
fidem percussit, sed etiam post mortem arina spiri- 
talia in libris suis dereliquit Ecclesix filiis , sicut et 
tua reverentia, cum eo collocuta cognovit, et his quee 
ab eo scripta sunt prebuit fidem. Hunc ausus est, 


p qui omnia audet, ab Ecclesia anathemalizare. » 


Rursusque in sancti Cyrilli contumeliam , haec ipsa 
in exsecrabili ea epistola continentur : « Cor "Egypti 
emollitum est , et sine vexatione , recte fidei asseu- 
titus est ; et inordinate contra vivos et mortuos irruen- 
tes in confusione sunt, satisfacientes pro delictis suis 
et contraria [riori sux? doctrinzs docentes, et quod 
oporteat confiteri in templum atque inbabitantem in 
eo. » Átque hzec quidem in memorata epistola sparsim 
intricata. manifeste vobis ob oculos ponere conati su- 
mus, ut, elsi sero, quandoque tamen, recta cogitantes 
ab pravis iis opinationibus, erroribusque discedatis. 


C — Tanta porro sceleratz illius epistole est impietas, 


ut neque vos ipsi ausi sitis, ut dicitur, universa quie 
ipsa complectitur, in capitibus qu: misistis, pro- 
ponere, quanquam nonnulla perversa explicatione 
interpretari tentaveritis. Quis enim Christianis erit 
annumerandus , qui eam impiam non dicat, quas tot 
tantasque continet blasphemias? Quisquis enim ejus 
epistole defensionem suscipit in qua S. Cyrillus hze- 
reticus appellatur, primaque Ephesina rejicitur sy- 
nodus, hic manifeste stat a Nestorii partibus, ejusque 
adh:xret impietati , quem ipsa epistola inquisitione 
judicioque bis damnatum fuisse fatetur quidem, sed 
non dogmatum causa , verum civium odio ad Eccle- 
siam non esse reversum ἡ : atque non peccati reus est 
modo ob hanc causam, qui ejus epistole tuetur par- 
tes, verum quia Celestinum quoque papam coude- 
mnat, de Cyrillo dicentem , Cyrilli fidem nostram 
fidem esse. Ac pariter, qui duodecim ea sancti Cyrilli 
capita cum recta fide pugnare contendit, is non san- 
ctum Cyrillura modo atque beat:e memorixe Ceelesti- 
num , primamque Ephesinam synodum damnat , sed 
adversus quoque sanctum Chalcedonense concilium 
judicium fert quod Cyrillum scriptis Patrem esse sibi 
atque doctorem declaravit; atque insuper adversus 
sanctuin Leonem Romanorum pontificem, qui ad 
Chalcedonense — concilium scribens de duodecim 
sancti Cyrilli capitibus h»c babet : « Definitiones 
adversus Nestorium ab sanctze recordationis Cyrillo 
proposite in tuto perstiterunt [Grec. persistant]. » 
Quanguam vero omnis plena sit iniquitatis exse- 
crabilis ea epistola, unam tamen ininime celare po- 
tuit veritatem, Theodoro scilicet post mortem etiam 


est :.... quem ipsa epistol. SINE inquis. jud. dumu. 
[fuisse viCiT, nec doam 777^. torum... Ea, 


3C9 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


810 


x^ ust& θάνατον ἀνεθεματίσθη, ὧν ἀσεδῆ Θεόδωρον δι- A a piis ortliodoxisque houiinibus fuisse dictum 8.1 8- 


δάσχαλον τῆς ἐχχλησίας, val xüpuxx τῆς ἀληθείας ναλεῖ 
ἡ αὐτὴ ἁσεθδὴς ἐπιστολὴ, τὸν ὑπὲρ πάντας τοὺς «'pizt- 
«9e βλασφημήσαντα. Οὗτινος τῶν β)ασφημ.ὧν μέρος 
ὥάαχεστον δι ἑτέρας ὑμῶν ἐπιστολῆς ἐπ᾽ αὑτῶν vut) τῶν 
ἑηνάτων ἤδη ἐφανερώσαμιν ἀποδείξαντες, val τί οἱ ἄγιοι 
κατέρες, κύρϑωλο;, καὶ Πρόχλος, xai “ραζΖουλᾶς χατὰ 
Θεοδώρου, xal τῶν ἀσεδῶν αὐτοῦ λόγων ἔγραψαν, κατα- 
χρίναντες αὐτὸν μετὰ τῆς αὐτῆς ἀσιθείας. Τοιαῦται γὰρ αἱ 
θεοδώρου βλασφημίαι εἷσεν, ὅτι [| F. ὥστε οὐδὲ ὑμεῖς ἐτολ- 
μάσατε ταύτας ἐχδιχῆσαι, εἰ xal τὸν ἐχθέμενον αὐτὰς ἐχδι- 
κῆτε" φανεροῦ ὄντος ὅτι οὐδεὶς τὰ καχὰ καταχρίνων, τὸν 
ἐχθέμενον αὐτὰ ἐχδιχεῖ, πλὴν εἰ μὴ ἐχεῖνον τὸν μετανοήταν- 
τα. καὶ τῆς ἰδίας ἀποστάντα πλάνης, καὶ ταῦτα χαταδι- 
κάσαντα. Ταῖς δὲ ἄλλαις ὕδρεσι ταῖς ἐν τῇ αὐτῇ ἐπιστο- 


. thema, et ab Ecclesia rejectum esse, quem Theodo- 


rum omnium qui baetenus exstitere hereticorum 
blasphemum, impia illa epistola Ecclesiz:e magistrum 
vocat pr:conemque veritatis, cujus blasphemiarum 
exiguam partem altera jam vobis epistola exposui- 
mus : verbis namque SS. Cyrilli, Procli ac itabule 
quid ipsi contra Theodorum scripserint, ostendimus, 
atque quemadmodum eum, impiamque ejus doctri- 
nam, atque iniquitatem condemnaverint. Ejusmodi 
autem sunt Theodori blasphemix, ut neque vos ipsi, 
qui Theodorum eas proponentem tuemini, illas pro- 
pugnare ausi sitis : cum tamen constet a nemine, 
qui iinpietatem judicio sue proscripserit, defendi 
posse ejusdem impietatis patronum, nisi is fortasse ab 


λῇ κατὰ τοῦ dv ἁγίοις κυρῶλου ῥηθείσαις πρόσκειται p errore recesserit primum, atque resipuerit, atque illa 


χάχεῖγο, ὅτι ἀναισχύντως αὐτὸς Ev ἁγίοις κὐριλλός ἐστι» 
. καὶ ὅτι μιταμεληθεὶς ἐναντία τῇ πρώτῃ αὐτοῦ διδασχα- 
lix ἱξέθετο᾽ ἐξ ὧν ὁ τὴν ἐπιστολὴν ἔχε vn? γράψας δεῖ- 
χυυται πάσης ἀνοίας μεστός. Ποῦ γὰρ ὁ ἐν ἁγίοις Kopie 
δος ἐνα:-τία τῇ πρώτη σύὐτοῦ διδασχαλία ἐξέθετο, ἢ μετε- 
νόησεν; à κῶς ἡ iv Χαλχηδόνι ἁγία σύνοδος πατέρα 
τοῦτον ἐπεγρύφετο, εἰ μιτεμελήθη, καθὰ τῇ ἱπιστολῇ 
τεριέχεται; 'O γὰρ μετανοῶν οὐ τοῖς διδασχάλοις συνα- 
μιμεῖται, ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ πλίγης ὑποστρέψας δεχτέος 
ἐστι. 


condemnaverit, qux olim impie docuisset. Ad ἐπί 
ras autem contumelias adversus sanctum Cyrillum ea 
in epistola jactatas adjicitur etiam, turpiter egiese 
Cyrillum, adeo ut, eorum p«enitens qux docuisset ὁ 
pridem,adversam illis doctrinam proposuerit. Exinde 
vero epistole scriptor insanissimus esse proditur. 
Quo namque loci doctrinam astruxit Cyrillus cum 
sua priore pugnantem? quo poenituit? vel quomodo 
fieri potuit ut a sancta Chalcedonensi synodo sanctis 
Patribus annumeraretur, si, quemadmodum narrat 
epistola, prioris eum sux doctrins:e poenituisset ? Qui 


enim ab errore.revertitur ad sanitatem non inter doctores ascribitur, sed veluti ab errore conversus. 


Tío; δὲ τοῦτο αὐτῆς ὃ γράψας τὴν ἐπιστολὴν ἐποιή- 
σατο λέγων" € Ὅτι δεῖ ὁμολογεῖν εἰς τὸν ναὸν, καὶ εἰς τὸν 
ἐνιχοῦντα ἐν τῷ ναῷ. 0 Ἐχ τούτων δὲ ὅσον ἦχεν εἰς τὴν 
ἀσέξε αν τῆς ἐπιστολῆς, xai τοὺς ἐγδιχοῦντας αὐτὴν, 
πᾶσα ἡ ὀρθὴ πίστις ἀνατρέπεται. 'H γὰρ χαθολικὴ ἐκχλη- 
εἰαἕνα χίριον Ἰησοῦν Χριστὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ 
ὁμολογεῖ, καὶ οὐχὲ εἰς τὸν ναὸν χαὶ εἰς τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν 
τῷ ναῷ πιστεύειν T) ὁμολογεῖν διδάσχει. Ὅθεν xol τοῖς 
τοῦ ἁγίου ἀξιουμένοις βαπτίσματος παραδίδοται ὁμολο- 
t0» καὶ πιστείειν εἰς ἕνα πατέρα παντοχράτορα, καὶ εἰς 
ἵνα κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ, 
Σαὶ εἰς τὸ ἅγιον πνεῦμα, οὐ μὴν εἰς δύο ν'οὑς, ἡ δύο 
Χριστοὺς, ὅπερ ἡ ποὸς Μάριν τὸν Πέρσην ἐπιστολὴ δηλοῖ, 
λέγονσα χρῆναι ὁμολογεῖν εἰς τὸν ναὸν γαὶ εἰς τὸν ivot- 
χοῦγτα ἐν τῷ ναῷ, xal ἐκ τούτου τέταρτον πρόσωπον τῇ 


ἁγία Τριάδι ἐπεισαγουσα. 


'Ex τούτων τοίνυν ἁπάντων δέδειχται, ὅτι ἀλλότριός 
ἐστι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ὁ τὴν προειρημένην ἀσεθῆ 
ἐπιστολήν ἐπαινῶν, 7?) ἐχδιχῶν. Ἐπειδὴ δὲ λέγετε, ὡς ὁ ἐν 
ἁγίοις ΚύρῶΩλος διὰ τοῦτο παρὰ τῶν ἀνατολιχῶν ἐδέχθη, 
ὅτι τὰ ἴδιχ κεφάλαια ἡρμήνενσεν, οὐ θαυμάζομεν ὑμᾶς, 
ὅτε xal ἐν τοῖς πεμφεῖσι παρ᾽ ὑμῶν κεφαλαίοις οὕτως 
ὑπατίθητε, οἱ xai αὐτὰ τὰ ἐν τῇ κατ᾿ Ἔφεσον πρώτη 
συνόδῳ γεγραμμένα ἠγνοηγότες. Kol γὰρ x«l ὁ £v ἁγίοις 
Κιλεστῖνος, xxl ἡ ἐν Ἐφίσω πρώτη σύνοδος, xal ὃ ἐν 
ἁγίοι; Δέων, καὶ ἡ ἐν Χαλγηδόνι ἁγία σύνοδος αὑτὰ xa 
οὐτά τὰ χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον καὶ ἐδέξαντο, 
xai ἰδεβαίωσαν, xai οὐδεμέαν τούτων ἑρμηνείαν ἐζήτησαν" 
ἡ γὰρ ἑρμηνεία οὐ διὰ τοὺς ὀρθοδόξους ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ 
τοὺς αἱρετιχοὺς, οἱ Νεστόριον ἐχδιχοῦντες, τοῖς μνημο- 
τὐϑισι τεφαλαίοι; «vti τ γον. "Oz γὰο ὑμεῖς λίγετε, οὔτε 


Hoc denique modo epistolam scriptor concludit : 
« Confileri ac credere oportet in templum, et euin 
qui in templo inhabitat. » Quo ex loco, quantum ad 
impietatem. epistolze spectat ejusque patronos, uni 
versa subvertitur recta fides. Catholica quippe Ec- 
clesia unicum Dominum Jesum Christum Filium Dei 
unigenitum conlitetur, neque uspiam docet credeu- 
dum esse in templum, ejusque inhabitatorem, aut 
hxc confiteri oportere, quemadmodum ad sancti 
baptismatis gratiam ad. issis tradit, ut confiteantur 
et credant in unum Deum Patrem omnipotentem, ct 
in unum Dominum Jesum Christum Filium Dei uni- 
genitum, et in Spiritum sanctum, non in duos Filios, 
vel in duos Christos, prout epistola ad Marim Per- 
sam diserte statuit esse credendum, templi atque in 
ipso inhabitantis fide proposita, quo fit ut quarta 
sanct:e Trinitatis persona constituatur. 

Demonstratum est itaque his omnibus, profatz 
exsecrabilis epistole patronos atque laudatores ab 
orthodoxa flde omnino alienos esse judicatos. Cztc- 


D rum, quia sanctum Cyrillum idcirco ab Orientalibus 


esse receptum dicitis, propterea quod sua illa ca- 
pita interpretatus sit, minime miramur vos in vestris 
ad nos missis capitibus similiter esse deceptos, cum 
videlicet acta quoque prioris Ephesine synodi igno- 
rare videamini. Nainque sanctus Ceelostinus, et prinia 
Ephesina synodus, et S. Leo, et ipsum quoque S. 
Chalcedenense concilium, ea S. Cyrilli capitula ex- 
ceperunt, suoque suffragio confirmaverunt, nullam- : 
que corum expositionem unquam quzesivere. Expli- 
catio enim adhibita est non catholicorum gratia, sed 
propter hxereticos, qui Nestorii partibus adiücli me« 


Mr 


VIGILIUS PAPA. . 


$12 


τὰ ἅγια Εὐαγγέλια, οὔτε ὃ ἀπόστολος, οὔτε αἱ λοιπαὶ A morata capita oppugnabant. Ut enim vos ipsi fate- 


[εἴαι γραφαὶ δεκταί εἰσιν, εἰ μὴ ὅτι οἱ ἅγιοι πατέρες ταύ- 
τας ἡρμήνευσαν. Ἐρυθριᾷν δὲ ὀφείλετε λέγοντες, ὅτι οἱ 
ἀνατολειχοὲ οἱ Νεστόριον ἐχδιχοῦντες ἐδέξαντο τὸν ἐν ἁγίοις 
κύρῶλον τὰ ἴδια κεφάλαια ἑρμηνεύοντα. Ἔκ τοῦ ἐναντίον 
γὰρ ἡ ἀποστολικὴ καθέδρα Ῥώμης, καὶ κύριλλος ὃ ἐν 
ἁγίοις τοὺς ἀνατολεχκοὺς ἐπισχύπους χαταχρίναντας Νεστὸό- 
ριον, καὶ τὴν αὐτοῦ ἀσέβειαν, εἰς χοινωνίαν ἐδέξαντο ὡς 
χαὶ ὃ ἐν ἁγίοις πάπας Ῥώμης Ξύστος γράφων μετὰ τῆς 
ἰδίας συνόδου πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις κύριλλον, καὶ τοὺς κα- 
μάτους ἐπαινῶν τοὺς αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ τὰς ἑνώσεως 
“πενομένους μιταξὺ ἄλλων οὕτως τεἴπεν᾽ « Ἑπανῆλθον πρὸς 
. ἡμᾶς οἱ ἀδελφοὶ, πρὸς ἡμᾶς φημι, οἱ τὴν νόσον χοινῇ 
σπουδὴ ἀποδιώξαντες τῆς τῶν ψυχῶν ἐφροντίσαμεν 
θεραπείας. ? Καὶ πάλιν" € Εὐφραίνου, ἀδελφὲ ἀγαπητὲ, 
καὶ πρὸς ἡμᾶ; imi συναχθέντων τῶν ἀδελφῶν νικητὸς 
ἀγαλλιῶ. Ἐξήτει ἡ ἐχκλησία οὺς ἀπέλαύδεν. Εἰ γὰρ μηδένα 
τῶν μιχρῶν ἀπολέσθαι θέλομεν, πόσῳ μᾶλλον δεῖ χαίρειν 
ἡμᾶς ἐπὶ τῇ ὑγιείαι τῶν ἡγουμένων ; ᾿Ανέγναμεν [166. ἀνέ- 
ἡνωμεν' πόσην χαρὰν παρέσχεν ἕν πρόδατον ἀνακομισθὲν, 
“καὶ τοῦτο ἐννοεῖν ὀφείλομεν, πόσον ἔπαινον ἔχει τοσούτους 
«οιμένας συγκαλέσασθαι. Ἐν ἑκάστῳ ἀγέλαι θεωροῦνται, 
οὐχ ἑνὸς ἐνταῦθα τὸ πρᾶγμα ζητεῖται, ὁσάχις πράττε- 
ται περὲ τῆς ὑγιείας τῶν πολλῶν. ν καὶ πάλιν" € Χαίρω- 


pa» ἐπὶ τῷ χαλεῖσθαι τὸν τῆς ᾿Αντιοχέων ἐχχλησίας ἱερέα 


παρὰ τῆς σῆς ἁγιωσύνης ἤδη νῦν εὐλαθέστατον ἄνδρα 
v xai κύριον" καὶ εἰκάτως χαλεῖται χύριος, ἐπειδὴ τὸν χοενὸν 
κύριον ἐπέγνω, ὃς τὸ τῆς σαρκώσεως αὑτοῦ μυστήρι.ν 
. ὀρθοδόξῳ φωνῇ μεθ᾽ ἡμῶν ὁμολογεῖ.» Exi πάλιν" € Εὐχταί 
εἰσι διὰ παντὸς αἱ θλίψεις τῷ τὴν πίστιν χηρύσσοντι. 
. Καὶ γὰρ τούτοις μετὰ μαχαρισμοῦ πλούσιος μισθὸς ἐν 
- τοῖς. οὐρανοῖς ἡτοίμασται, οἷς ὑπὲρ τῆς δικαιοσύνης 
- ὕθρεες, διωγμοὺς, xal πᾶν xaxv» προστέτακται ὑπομέ- 
; wu. Ὑπίμεινας τὸ ψεῦδος, ἵνα νιχῆσαι ποιήσῃς τὸν 
ἀλήθειαν. Καὶ διὰ τοῦτο νῦν κατεπανίστασθαι χρὴ τοῦ 
ψεύδους, ἐπειδὴ μηδεὶς kno «vo τῇ ἀληθείχ.» καὶ πάλιν" 
€ Ταῦτα πρὸ; τὴν σὴν εὐλάδειαν ἡ μετ᾽ ἐμοῦ ἁγία ἀδελ- 
ςότης ἀντέγραψεν ἀποδεχομένη τοὺς σοὺς ἐν ἅπασι, καὶ 
βιθχιοῦσα χομάτους, οἵ τινες βαρεῖς, ἧ πιχροὶ οὐ γεγὸ- 
vacv , ἐπειδὴ ὑπὲρ ἐκείνον χατέθλήθησαν, οὗ τινος τὸ 

. ἐλαφρὸν φορτίον, καὶ τὸν χρηστὸν ζ΄. γὴν βαστάζομεν. » 
καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἐν ἁγίοις Ξύστος πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις 
Κύριλλον περὶ τῶν ἀνατολιχῶν ἔγραψεν. Ἐπειδὴ δὲ 
ἀσυνέτως καὶ τοῦτο ἐϊρήχατε, ὅτι βλάπτει τὴν ὑπόληψιν 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλχηδίνε συνόδου ἡ χατάχρισις τῆς ἀσε- 
δοῦς πρὸς Μάριν ἐπιστολῆς, ἐρωτῶμεν ὑμᾶς, ποίῳ λόγῳ 
τοῦτο ὑπεμείνχτε γράγειν. Μὴ ἄρα νομίξετε τὴν ἔχθεσιν 
. τῆς ἁγίας i) Χαλκηδόνι συνόδου, ὁμοιόν τι τῆς ἀσεδοῦς 
περιέχειν ἐπιστολῆς ; AJÀA μὴ γένοιτο χριστιανὸν τοῦτο 
εἰπεῖν. Κατανοήσατε γὰρ, ὅτι πάντα τὰ ἐν τῇ ἀσεῦδεῖ 
d: εἰνη ἐπιστολῇ, καὶ τοῖς Θεοδώρον συγγράμμασι περιε- 
, χοόμενα, ἐναντία εἰσὶ τῷ ὅρῳ τῆς χατὰ Χαλχηδόνα συνό- 
ó»u τῷ περὶ τῆ; πίστεως δεδομένῳ. Θεόδωρο; γάρ, καὶ ἡ 


ἐπιστολὴ ἄλλον λέγουσιν εἶναι τὸν Θεὶν λόγον, x«i ἄλλον, 


τὸν Χριστόν. Ἢ δὲ ἁγία κατὰ Χαλχηδίνα σύνοδος ἕνα 
λέγει τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Θεὸν λῦγον 
σαρχωΐϊέντα, καὶ ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσαντα. Ἡ ἐπιστολὴ, 
καὶ Θεόδωρος; οὐχ ὁμολογοῦσι τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι 
ἐκ τῆς ἁγίας ἐνδόξον Θεοτόνου, x«i ἀεὶ παρθένου» Ναρίας, 
καὶ τεχθῆναι ἐξ αὐτῆς, xal διὰ τοῦτο ἀρνοῦνται Θευτόχον 


mini, neque sancta Evangelia, neque Apostolus, nec 
relíqu» divina iitterz perciperentur satis, nísi essent 
a sanctis Fatribus interpreta». Czeterum in vos ipsos 
argumenta confusionis congeritis, aientes tunc ab 
Orientis Nestorii propugnatoribus receptum esse Cy- 
rillum, cum sua capitula exposuisset. Contra nam- 
que apostolica Romana sedes, atque Cyrillus in suam 
communionem admiserunt episcopos qui im Nesto- 
rium sententiam dixerant, ejusque impietatem con- 
demnaverant. Itaque sanctus ipse Romanus pont fex 
Xystus, cum concilio suo ad S. Cyrillum scriben:, 
laboresque ab eo pro Ecclesi unitate susceptos lau- 
dans inter czetera hzc habet : « Ad nos reversi sut 
fratres, ad nos, inquam, qui morbum eommuni studio 
persequentes animarum curavimus sauitatem. » Et 
post pauca : « Exsulta, frater charissime, et ad nos 
recollectis fratribus victor exsulta. Quxrebat Eccle- 
sia quos recepit. Nam si neminem perire volumus de 
pusillis, quanto magis gaudere nos oportet sanitate 
rectorum! Legimus quantom gaudii una ovis repor- 
tata prxstiterit, et idcirco intelligendum est quid 
laudis habeat tot revocasse pastores. Greges aspi- 
ciuntur in singulis, nec unius hic causa tractatur, 
quoties agitur de sanitate multorum. » Et rursus: 
« Gaudeo, inquit, Antiochenze Ecclesix sacerdotem 
vocari jam a sanctitate tua. venerabilem virum, el 
domnum ; et merito vocatur domnus qui communem 
Dominum recognovit, qui incarnationis mysterium, 
vocecatholica, nobiscum confitetur. » Etiteruin : « Vo- 
εἰν, ait, sunt semper molestie fidem prodicantium; 
his namque cum beatitudinecopiosa merces paratur in 
ccelo, quibus propter justitiam maledictiones, persecu- 
tiones, eL omne malum precipitur sustinere. Passus es 
falsitatem, ut victricem faceres veritatem, et ideo nunc 
insultandum est falsitati , quia nullus perire potuit ve- 
ritati. » Ac denique: « Hzc, inquit, ad venerationem 
tuam fraternitas mecum sancta scribit, probans tuos 
in omnibus, et confirmans labores, qui tamen graves 
aut amari esse non potuerunt, quia huic impensi 
sunt, cujus onus leve, et. jugum suave portamus. " 
Hec ad S. Cyrillum de Orientalibus S. Xystus; 
sed cum stulte adinodum protuleritis pariter, ea epi- 
stole qu» ad Marim Persam inscribitur damnatione 
Lkedi sancti Chalcedonensis concilii definitionem , 
quierimus qua tandem ratione commoti id scribere - 
sustinueritis? Non itaque putetis, sancte Chalcedo- 
nensis synodi doctrinam quidpiam eorum qux in im- 
pia epistola continentur simile complecti; id. enim 
dicere Ch'istianuin non est. Quinimo scitote ea om- 


. nia qux in eadem ejistola, Theodorique libris ha- 


bentur, cum sancte lidei delinitione, a Chalcedo- 
nensi concilio 1radita, omnino pugnare. Epistola 
enim ac Theodorus aliun esse Deum Verbum, 
.alium Christum statuunt; saucta autem  Chalcedo- 
nensis synodus unicum agnoscit Dominum nostrum 
Jesum Christum Deum Verbum incarnatum, ac 
absque sui mutatione hominem factum. Epistola 
atque Theodorus Dei Verbum ex sancta atque glo- 
riosa Deipara, ac semper virgine Maria carncin  as- 


"-ο 


£89 


JUSTINAN IMP. EPISTOLA. 


290 


τῆς τοιαύτης ἀντιῤῥήσεως ὁρῆόδοξο; γρένεται, ἀλλ᾽ A tur, non propterea ipsa immunis censenda erit a 


ὁμοίοις πάντες ἀπὸ τῆς καθολιχῆς ἐχκλησία; χαταδιχάζον- 
ται. καὶ ἐχ τούτον δὲ φανερός ἐστιν ὁ τὴν μνημονευθεῖ- 
σαν àctÓà γράψας ἐπιστολὴν δύο πρόσωπα εἰσάγων, ὅτι 
εἶπεν, « Πῶς δυνατὸν ληφθῆναι τὸν ἐν ἀρχῇ λγον ἐπὶ τοῦ 
»αοὖ τοῦ ἐκ Μαρίας γεννηθέντος ; ν AC ὧν ῥημάτων δείχνυ- 
ται φανερῶς, ὅτι οὐ τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι, καὶ 
τεχθῆναι ἐχ τὸς ἁγίας παρθένου Μαρίας λέγει, ἀλλὰ ψιλὸν 
ἄνθρωπον τὶν Χριστὸν ὃν ναὸν ἀποχαλεῖ. Ὅτι δὲ καὶ 
ταύτην τὴν ἀσέθειαν ix τῆς Θεοδώρου διδασκαλίας ἔλαθεν 
ὁ τὴν μυσαρὰν ἐκείνην γράψας ἐπιστολὴν, δῆλον ἐξ ὧν. ἐν 
τῷ τρίτῳ λόγῳ χατὰ ᾿Δπολιναρίου τοῦ αἱρετιχοῦ ὁ «αὐτὸς 
&c163; Θείδωρος ἔγραψεν λέγων οὕτως " € AX) ὅγε Θεὸς 
καὶ ἐκ Θεοῦ x«l ὁμοούσιος; τῷ πατρὲ, τῷ μὲν ἐκ τῆς παρ- 
θένου γεννηθέντι, ὦ θαυμάσιε, x«l ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύ- 


condemnationis judicio; non enim ideo h:ereticus 
quisplam fi orthodoxus, propterea quod adversus 
alium b:reticum disputaverit, Namque Arius etiam 
adversus Sabelliam disseruit , et adversus Arium 
Apollinarius, et Eutyches contra Nestorium, οἱ quan- 
quam diversis potissimum erroribus adhtererent uní- 
versi, nemo tamen ex ipsis, mutuarum ejusmodi 
concertationum causa, orthodoxus est habitus, sed 
emnes pari omnino ratione ab Ecclesia condemnan- 
tur. Ex hoc porro perspicuum est, memorat:e epi- 
stel: seriptorem duplieem personam inducere, quod 
dixerit : « Quemodo fieri potest ut Verbum ab initio 
de templo acceperit, quod ex María genitum est ? » 
Quibus verbis exprimit evidenter se minime confi- 


ματος χατὰ τὰς θείας διαπλασθέντι γραφὰς, καὶ «iv γε D teri Verbum Deum incarnatum esse, ac de sancta 


σύστασιν ἐπὶ τῆς γυναιγείας δεξαυένῳ γαστρὸς, ἐνῆν, ὡς 
εἰχὸς, ἐπειδὴ ἅμοι τῷ διαπλασθῆναι, καὶ τὸ εἶναι Θεοῦ 
ναὸν εἰλήφει" οὐ μὴν τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι ἡγητέον ἡμῖν 
ἐκ τξς παρθένου, εἰ μὴ ἄρα ταυτὸν ἡγητέον ἡμῖν τό τε γεν- 
νηθὲν xai τὸ ἐν τῷ γεννηθέντι τὸν ναὸν, καὶ τὸν ἐν τῷ ναῷ 
Θεὸν λόγον οὐ μὴν οὐδὲ κατὰ τὴν σὴν φωνὴν ἀποφαντέον 
πάντη τὸν ἐκ τῆς παρθένου γεννηθέντα Θεὸν εἶναι ἐχ Θεοῦ 
ὁμοούσιον τῷ πατρί. Εἰ γὰρ οὐχ ἄνθρωπός ἐστιν, ὡς φής, 
ἀναληφθεὶς ὁ γεννηθεὶς ix τῆς παρθένου, Θεὸς δὲ συρχωθεὶς, 
πῶς ὁ γενηθεὶς Θεὸς ix Θεοῦ, καὶ ὁμοούσιος λέγοιτο ἄν 
τῷ πατρὶ, τῆς σαρχὸς οὐ δυναμένης ταύτην προσίεσθαι 
τὸν φωνήν; Ἔστιν μὲν γὰρ &v-ntoy τὸ. τὸν Θεὸν ix τῆς 
παρθένου γεγεννῆσθαι λίγειν. Τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἱτερόν ἐστιν, 
ἢ ix σπέρματος αὐτὸν λέγειν Δαδὶδ ἐκ τῆς οὐσίας τῆς 


Virgine aatum, sed purum hominem Christum quem 
templi vocabulo designat. Constabit pariter dilucide, 
banc quoque impietatem ab improbo epistoke scri- 
ptore haustam esse ex Theodori doctrina, si cum 
iis qux& Theodorus ipse in tertio adversus hzreticum - 
Apollinarium libro scribit, conferatur. « At enim, 
inquit, Deus, et ex Deo, consubstantialis Patri, et is 
idem [Grec. illi| qui ex Virgine natus erat, o mirande, 
et qui per Spiritum sanctum, secundum divinas Scri- 
pturas plasmatgys est et in muliebri ventre accepft 
confictionem, inerat forsitan, quia mox, ut plasmatus 
est, et ut templum -Dei esset accepit : non tamen 
existimandum est Deum ex Virgine natum esse, nisi 
forte idem existimandum nobis est, et quod natum 


παρθένου τετεγμένον, vol ἐν αὐτῇ διαπεκλασμένον * C est, et quod est in nato templum, et qui in templo est 


ἐπείγε τὸ ix σπέρματος Δαδὶδ χαὶ ix τὰς οὐσία; τᾶς 
παρθένου συστὰν ἐν τῇ μητρώᾳ γαστρὶ, καὶ τῇ τοῦ ἁγίον 
πνεύματος διαπλασθὲν δυνάμει γεγεννῆσθαί φαμεν ix τῆς 
πειρθένου. » 


Deus Verbum : non tamen, nec secundum tuam vo- 
cem pronuntiandum est omnino, ex Virgine Deum 
natum esse, et ex Deo consubstantialem Patri. Nam 
si non homo est, sicut dicis, assumptus, qui natus 
est ex Virgine, Deus vero incarnatus, quomodo qui 


natus est. Deus ex Deo, et consubstontialis dicitur Patri, carne non potente banc vocem suscipere f 
Nam est quidem dementia dicere Deum ex Virgine natum esse. Hoc enim nihil aliud est quam ex semi- 
ne eum dicere David, et de substantia Virginis genitum, et in ipsa plasmatum, quia quod ex semina 
David, et de substantia Virginis est in materno ventre constitit, et sancti Spiritus plasmatum virtute, 


natum fuisse dicimus ex Virgine. » 

Οὕτω toro» βλασφημοῦντος Θιοδώρου, xal πολλάκις 
διαξεθαιουμένου μὴ δυνατὸν εἶναι τὸν Θεὸν καὶ ix Θεοῦ 
καὶ ὁμοούσιον τῷ πατρὶ, σαρκωθῆναι καὶ τεχθῆναι ἐκ 
τὸς παρθένον, ἐπειδὴ οὐδὲ ἡ σὰρξ ὁμοούσιός ἐστι vb 
πατρὶ πῶς οὐχ ἐρυθριῶσιν oi τὸν τοιοῦτον αἱρετεκὸν 
ἐχδιχοῦντες ; ὅς τις τοῦτο μὲν ταῖς θείαις γραφαῖς; τοῦτο 
δὲ xai τοῖς ἁγίοις πατρόσιν ἐναντία μφνοαρῶς ἐξέθετο, 
πότε δῆλον πᾶσι καθέστηχεν ὡς ἀπαρχῆς ἐξ οὗπερ ὁ 
Θεὸς τὴν ἐχκλησίαν ἐθεμελίωσεν ἐν τῇ ὀρθῇ ὁμολογία" 
πάντες οἱ τοῦ Θεοῦ ἑερεῖς ἐκήρυξαν τὸν Θεὸν λόγον τὸν 
éx Θεοῦ σαρχωθῆναι ix τῆς ἁγίας καὶ ἐνδόξον παρθένον 
Μαρίας σαρκὶ ἐψυχωμένῃ ψυχῇ λογικῇ καὶ νοερᾷ, καιὲ 
ἐνανθρωπῆσαι καὶ ἐξ αὐτῆς τεχθῆναι" val οἴτω διδάσχον- 
τες, οὐδὲ τροπὴν τῆς θεότητος εἰς σάρχα εἰσήγαγον, οὐδὲ 
διὰ τὴν σάρκα ὁμοούσιον αὐτὸν εἶναι τῷ πατρὶ ἀπηρνή- 
σαντο, χαθὼς Θεόδωρος ληρεῖ" ἀλλ᾽ ἕνα xal τὸν αὐτὸν 
κύρων xal Θεὸν ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, χατὰ μὲν τὴν 
θεότητα ὁμοούσιον εἶναι τῷ πατρὶ, κατὰ δὲ τὴν ἀγθρωπό- 
τητα τὸν αὐτὸν ὁμοούσιον ἡμῖν εἶναι ἐδίδαξαν, 


Sic itaque blasphemante Theodoro, atque sx[e 
&epius argumentis decertante minime fieri posse 
Deum de Deo, Patrique consubstantialem incarnari, 
et ex Virgine nasci, cum caro Patri consubstantialis 
esse non possit, quomodo pudore maximo ejus hz- 
retici patroni non afficiuntur, qui hoc sacris litteris 
contrarium, id cum sanctorum Patrum traditione 
pugnans invexerit, in quibus scilicet certissimum 
est unicuique, Deum ab initio Ecclesiam suam in 
recta confessione constituisse ? Universi enim Dei 
sacerdotes praedicarunt Deum Verbum, Deum de 
Deo, ex sancta atque gloriosa Maria Virgine natum 
et incarnatum esse, carnemque anima rationali et 
intellectuali vivificatam assumpsisse, et bominem fa- 
ctum esse, atque de ipsa Virgine natum: idque do- 
centes neque conversionem divinitatis in hurmanita- 
tem invexerunt, neque ipsum secundum carnem Patri 
consubstantialem esse commenti sunt, prout Theo- 
dorus ineptit; sed unicum et eumdem Dominun et 


δι" VIGILIUS PAPA. $12 j 

tà ἅγια Εὐαγγέλια, οὔτε ὁ ἀπόστολο;, οὔτε αἱ λοιπαὶ A morata capita oppugnabant. Ut enin vos ipsi fate- E 
[εἴαι γραφαὲ δεκταί εἰσιν, εἰ μὴ ὅτι οἱ ἅγιοι πατέρες ταύ. — mini, neque sancta Evangelia, neque Apostolus, nec μὰ 
τας ἡρμήνενσαν. Ἐρυθριᾷν δὲ ὀφείλετε λέγοντες, ὅτι οἱ reliqu:e divinze iitterze perciperentur satis, nisi essent zd 
ἀνατολιχοὶ οἱ Νεστόριον ἐχδιχοῦντες ἐδέξαντο τὸν ἐν &yiorg ἃ Sanctis Fatribus interpretate. Cieterum in vos ipsos n 
κύρϑλον τὰ ἴδια κεφάλαια ἑρμηνεύοντα. Ἔχ τοῦ ἐναντίου — argumenta confusionis congeritis, aientes tunc ab - 


γὰρ ἡ ἀποστολικὴ χαθέδρα 'Pounc, x«i κύριλλος ὁ ἐν 
ἁγίοις τοὺς ἀνατολικοὺς ἐπισχύπους χαταχρίναντας Νεστό- 
ριον, καὶ τὴν αὐτοῦ ἀσέθειαν, εἰς χοινωνίαν ἐδέξαντο ὡς 
χκαὲ ὃ ἐν ἁγίοις πάπας Ῥώμης Ξύστος γράφων μετὰ τῆς 
ἰδίας συνόδου πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις Κύριλλον, καὶ τοὺς xa- 
μάτους ἐπαινῶν τοὺς αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως 
vtvop.évous μεταξὺ ἄλλων οὕτως εἶπεν « Ἑπανῆλθον πρὸς 
- ἡμᾶς; οἱ ἀδελφοὶ, πρὸς ἡμᾶς φημι, οἱ τὴν νόσον χοινῇ 
σπουδὴ ἀποδιώξαντες τῆς τῶν ψυχῶν ἐφροντίσαμεν 
θεραπείας. ν καὶ πάλιν" € Εὐφραίνου, ἀδελφὲ ἀγαπητὲ, 
καὶ πρὸς ἡμᾶς ἐπὶ συναχθέντων τῶν ἀδελφῶν νικητὴς 
ἀγαλλιῶ. Ἐζήτει ἡ ἐχκλησία οὺς ἀπέλαδεν. El γὰρ μηδένα 
τῶν μιχρῶν ἀπολέσθαι θέλομεν, πόσῳ μᾶλλον δεῖ χαίρειν 
ἡμᾶς ἐπὶ τῇ ὑγιεία τῶν ἡγουμένων ; ᾿Ανέγναμεν [leg. ἀνέ- 
ἡνωμενὶ πόσην χαρὰν παρέσχεν ἕν πρόδατον ἀνακομισθὲν, 
᾿καὲ τοῦτο ἐννοεῖν ὀφείλομιν, πόσον ἔπαινον ἔχει τοσούτους 
«οιμένας συγκαλέσασθαι. Ἐν ἑκάστῳ ἀγέλαι θεωροῦνται, 
οὐχ ἑνὸς ἐνταῦθα. τὸ πρᾶγμα ζητεῖται, ὁσάκις πράττε- 
ται περὲ τῆς ὑγιείας τῶν πολλῶν. » Καὶ πάλιν" € Χαίρω- 


μὲν ἐπὶ τῷ χαλεῖσθαι τὸν τῆς ᾿Αντιοχέων ἐχχλησίας ἱερέα 


παρὰ τῆς σῆς ἁγιωσύνης δὴ νῦν εὐλαδέστατον ἄνδρα 
- xài χύριον" xal εἰχότως χαλεῖται χύριος, ἐπειδὴ τὸν χοινὸν 
κύριον ἐπέγνω, ὃς τὸ τῆς σαρκώσεως αὑτοῦ μυστήρι.ν 
ὀρθοδόξῳ φωνῇ μεθ᾽ ἡμῶν ὁμολογεῖ.» Ἑαὶ πάλιν" € Εὐχταί 
εἰσι διὰ παντὸς αἱ θλίψεις τῷ. τὴν πίστιν χηρύσσοντι. 
᾿ Καὶ γὰρ τούτοις μετὰ μοχαρισμοῦ πλούσιος μισθὸς ἐν 
᾿ποῖς. οὐρανοῖς ἡτοίμασται, οἷς ὑπὲρ τῆς διχαιοσύνης 
- ὕόρτες, διωγμοὺς, xal. πᾶν xaxiv προστέτακται ὑπομέ- 
ενειν. Ὑπέμεινας τὸ ψεῦδος, ἵνα νιχῆσαι ποιήσης τὴν 
ἀλήϑειαν. Kal διὰ τοῦτο νῦν κατεπανίστατθαι χρὴ τοῦ 
. ψεύδους, ἐπειδὴ μηδεὶς ἀπώ᾽ «to τῇ ἀλη εἶν.» καὶ πάλιν’ 
€ Ταῦτοι πρὸ; τὴν σὴν εὐλάδειαν ἡ μετ᾽ ἐμοῦ ἁγία ἀδε)- 
φότης ἀντέγραψεν ἀποδεχομένη τοὺς cob; iv ἅπασι, wi 
βιδαωῦσα χομάτους, ot τινες βαρεῖς, à πικροὶ οὐ γεγὺ- 
νασιν, ἐπειδὴ ὑπὲρ ἐκείνον χατεβλήθυσον, οὗ cop τὸ 
. ἐλαφρὸν φορτίον, x«l τὸν χρηστὸν tyi) Ξυστόζομεν, a 
Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἐν ἁγίοις Ξύστος πρὺς τὸν ἐν ἀγίοι; 
Κύριλλον περὶ τῶν ἀνατολιχῶν ἔγραψεν. Ἐπειδὴ δὲ 
ἀσυνίτως καὶ τοῦτο ἐϊρήχατε, ὅτι βλάπτει τὴν ὑπόληψιν 
τὴς eyes ἐν Χαλχηδίνι συνόδον ἡ xa τακρισὶς τῆς XGE- 
θοὺς πρὸς Μάειν ἐπιστολῆς, ἐρωτῶμεν ὑμᾶς, ποίω λόγῳ , 
τοῦτο ὑπεμείνατε γράψειν. Μὴ ἄραι νομίξετε τὴν ἔχθεσιν 
τῆς ἁγίας i) Χαλκηδόνι συνόδου, ὅμουΐν τι τῆς ἀσεβοῦς 
περιέχειν ἐπιστολῆς; ᾿Αλλὰ μὴ γένοιτο χριστιανὸν τουτῃ 
εἰπεῖν. Ἀατανοήσατε γὰρ, ὅτι πάντα τὰ ἐν τῇ ori 
é: εἰν ἐπιστολῇ, καὶ τοῖς Θεοδώρου συγγράμμασι πέρι:- 
« Ζοόμενα, ἐναντία εἰσὶ τῷ ὅρῳ τῆς κατὰ Χυγχηδίνα ouvi- 
δὺυ τῷ περὶ τῆ; πίστεως δεδομένῳ. Θεύδωρο; γάρ, val ἡ 
ἐπιστολὴ ἄλλον λέγουσιν. εἶναι τὸν Θεῖν λύγον, voi ἄλλον 
τὸν Χριστόν. Ἢ δὲ &yi« χατὰ Χαλχηῦονν σ νοῦος ἕνα 
λέγει τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὶν τὸν Θεὸν λύγον 
σαρχωΐϊέντα, καὶ ἀτρέπτως ἐνανθρωπήπαντα. Ἢ ἐπιστολή, 
καὶ Θεόδωρος οὐχ ὁμολογοῦσι τὸν Θεὸν λόγον σαρκουθῆναι 
ἐκ τῆς ἁγίας ἐνδόξου Θεοτόχου, χαὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας, 
καὶ τεχθῆναι ἐξ αὐτῆς, xal διὰ τοῦτο ἀρνοῦνται Θεοτύχου 


Orientis Nestorii propugnatoribus receptum esse Cy- ES 
rillum, cum sua capitula exposuisset. Contra nam- 
que apostolica Romana sedes, atque Cyrillus in suaim 
communionem admiserunt episcopos qui in Nesto- um 
rium sententiam dixerant, ejusque impietatem con- ET 
demnaverant. Itaque sanctus ipse Romanus pont fex 
Xystus, cum concilio suo ad S. Cyrillum scriben:, n 
laboresque ab eo pro Ecclesix unitate susceptos lau- 
dans inter czetera hzec habet : « Ad nos reversi sur 
frawres, ad nos, inquam, qui morbum eommuni studio 
persequentes animarum curavimus sanitatem. » Et 
post pauca : « Exsulta, frater charissime, et ad nos 
recollectis fratribus victor exsulta. Qu:erebat Eccle- 
sia quos recepit. Nam si neminem perire volumus de 
pusillis, quanto magis gaudere nos oportet sanitate 
rectorum! Legimus quantam gaudii una ovis repor- 
tata praestiterit, et idcirco intelligendum est quid 
laudis habeat tot revocasse pastores. Greges aspi- 
ciuntur in singulis, nec unius hic causa tractatur, 
quoties agitur de sanitate multorum. » Et rursus: 
« Gaudeo, inquit, Antiochen:» Ecclesix sacerdotem 
vocari jam a sanctitate tua venerabilem virum, et 
domnun ; οἱ merito vocatur domnus qui communem 
Dominum recognovit, qui incarnationis mysterium, 
vocecatholica, nobiscum confitetur. » Et iteruin : « Vo- 
tive, ait, suut semper molestie fidem przdicantium; 
his namque cum beatitudine copiosa merces paratur in 
ccelo, quibus propter justitiam maledictioues, persecu- 
tiones, et omne malum przcipitur sustinere. Passus es 
falsitatem, ul victricem faceres veritatem, et ideo nunc 
insullandum est falsitati, quia nullus perire potuit ve- 
rilati. » Ac denique: « Hxc, inquit, ad venerationem 
tuam fraternitas mecum sancta scribit, probans tuos 
là omnibus, et conlirmans labores, qui tamen graves 
aut ainari esse non poluerunt, quia huic impemnsi 
suut, cujus onus leve, et. Jugzum suave portamus. » 
He adS. Cyrillum de Orientalibus S. Xystus; 
sel cum stulle admodum protuleritis pariter, ea eyi- 
stola* qux àd Marim Persam inscribitur damnatione 
ladi sancii Chalcedonensis concilii definitionem , 
qu:eriimus qua tandem ratione commoti id scribere 
susiinueritis? Non iboque putetis, Sancte s ies 
nensis synodi doctrinam quidpiam wA 1 
pia epistola continentur simile eon 
dicere Chistionum non est, Quisiinif i 
nia quie in eadem epistola, Theodor xv bris 
bentur, cum saneke fidei defünitigy | 
nensi concilio tradita, onmino pugm 
enim ae Theodorus alium | essa. 
aliam. Christum statuunt; Εἰ i m | 
nensis synodus unicum agnoscit E 
Jesum "Christum Deum ! eriyu 
absque sui mutatie ᾿ 
atque Theodorus Da Ve 
riosa Deipara, ac 















UE me 













408 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA, 


294 


τὸν ποριτὺν ἐγέννησεν ; οὕτω; x6ovXx0g ὁ ὕψιστος γεν- A liominem esse qui natus est, vel si Deus homo erat, 


γηθᾶναι ταπεινὸς, ἵνα ἐν αὐτῇ τῇ ταπεινώσει ἐπιδείξηται 


Ti» μιγαλειότοτα. 


deinceps nasci voluisse : nam quemadmodum ipsc 
voluit, sic natus est. Illud potius mirare, quod Ver- 
bum caro factum est, et non est conversum in car- 


nem, quodque manens Deus, factus est homo, Sed quid mirare, eam qux genuit proprium genuisse fa- 
ctorem , creaturamque suum creatorem protulisse ? Sic voluit Altissimus humilis nasci, ut suam in pes 


humilitate magnificentiam ostenderet. » 

Kal ταῦτα μὲν ol. ἄγεοι πατέρες. Ὅτι δὲ xai αἱ θεῖαι 
γραφαὶ, αἷς ἠχολούθησαν οἱ ἅγιοι πατέρες, αὐτὸν τὸν 
Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι xal τεχθῆναι. ἐκ τῆς ἁγίας παρ- 
θένου Μαρίας, xal ἐνανθρωπῆσαι διδάσκουσι δῆλον ὑπάρ- 
χει. Δέγει γὰρ πρῶτον ὃ προφήτης Ἡσαΐας, € Ἰδοὺ ὁ 
παρθένο; ἐν γαστρὶ ἕξει xal τέξεται υἱὸν, xal καλέσουσι 
τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανονὴ), » ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον 
μεθ᾽ ἡμῶν ὁ Θεός. Εἶτα xal Δαθὲδ ὁ προφήτης λέγει ἐν 
τῷ ἑκατοστῷ ἔχτῳ Ὑαλμῷ" ε᾿Απέστειλεν τὸν λόγον αὐτοῦ, 
xai άσατο αὐτοὺς, καὶ ἐῤῥύσατο αὐτοὺς ix τῶν διαφθο- 
pe αὐτῶν. » ᾿λλλὰ xai ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος οὕτω 
λέγει" « Ὅτε 0: ἦλθε τὸ πλήρωμα τῶν καιρῶν, ἐξαπέστει- 
λεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ γενόμενον ἐχ γυναικὸς, γενόμε- 
νον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράση, ἵνα τὴν 
υἱοθεσίαν ἀπολάδωμεν. ν Τούτων τοίνυν οὕτως ἐχόντων, 
τίς οὕτω μαίνεται, ὥς τε τολμῆσαι εἰπεῖν, ὅτι ἄνθρωπος 
ὧν iv τοῖς οὐρανοῖς, χἀχεῖνος ἀπεστάλη ἵνα γένηται 
ἐχ γυναικὸς, xal ὑπὸ νόμον; Οἱ ἄνθρωποι γὰρ πρὸ τῆς 
τοῦ λόγου σαρχώσεως ὑπὸ νόμον ἧσαν" ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ Θεὶς 
λόγος ὁ μονογενὴς υἱὸς; τοῦ Θεοῦ, ὁ μὴ ὧν ὑπὸ νόμον, 

αὐτ᾽ ς δεδωχὼς τὸν νόμον, ἀπεστάλη παρὰ τοῦ πατρὸς, 
καὶ (x γυναιχὸς γενόμενος γέγονεν ὑπὸ νόμον, ἵνα ἡωᾶς 
τοὺς ὑπὸ νόμον ἐξαγοράσῃ, καὶ τὸν υἱοθεσίαν ἀπολά- 
ὄωμεν. 

Ei τοῦνν, ὡς ὁ γράψας τὴν ἀσεθῆ ἐκείνην ἐπιστολὴν, 
καὶ ὃ αἱρετικὸς Θεόδωρος, μαίνονται, οὐχ ἦν ἀληθῶς καὶ 
κυρίως υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ τεχθεὶς ix γνναιχὺς, πῶς ἠδύ- 
νατο ὑμῖν νἱοθεσίας δωρήσασθαι; Πρὸς τούτοις περιέχεται 
ἐν τῇ αὐτῇ ἀσεδεῖ ἐπιστολῇ, ὅτι τὸς, ἠλάττωσας αὐτὸν 
βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, οὐχ ἔστι δυνατὸν περὶ τῆς 
θεύτητος τοῦ μονογενοῦς ῥηθῆναι" ὅπερ xal ὑμεῖς, ὡς 
ὀρθῶς ῥηθὲν προτεθείχατε λέγοντες, ὅτι περὶ τοῦ ἀνθρώ- 
που, xal οὐχὶ περὶ τοῦ Θεοῦ λόγου τοῦ σαρχωθέντ-ς 
τοῦτο δύναται λέ; γεσθαι. " οτι δὲ xal ταύτην τήν ἀσέθδειαν 
παρὰ Θιοθώ βου" τοῦ αἱρετιχοῦ διδαχθεὶς; ὁ τὴν ἐπιστολὶν 

γράψας τὰ τοιαῦτα ἐύλασφήμησεν, φανερὸν ποιήσωμεν ix 
τῶν τῷ αὐτῷ Θεοδώρῳ εἰρημένων ἐν τῷ τετάρτῳ λόγῳ 
τῷ κατὰ ᾿Απολιναρίου. Ἔχει δὲ οὕτως" € Τὸν δὲ ἄνθρωπον, 


περὶ οὗ ταῦτά φησιν ὁ προφήτης, σαφῶς ὁ μαχάριος Ὁ 


δηλοῖ Παῦλος, τὸν ὑπὸ τοῦ μονογενοῦς εἷλημμένον ἄνθρω- 
Toy εἶναι" εἰρηχὼς γὰρ, ὅτι διεμαρτύρατο δέ πού τις λέ- 
yo». — Ti ἐστιν ἄνθρωπος » ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ, 3) ψίὸς 


Et hxc quidem a SS. Patribua disputantur. Sed 
haud perspicuum est minus divinss Litteras, quas se- 
cuti sunt saneti Ecclesi» Patres idipsum docere, ni- 
mirum Deum Verbum incarnatum, et ex sancta Ma- 
ria Virgine natum, et hominem factum esse. ἂς 
primo Isaias propheta : Ecce, inquit, Virgo concipiet, 
et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel, 
quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Rursus 


B David propheta psalmo centesimo sexto canit : Mi- 


sit. Verbum suum, et sanavit eos, et eripuit eos de in- 
teriiionibus eorum. Apostolus pariter Paulus : Quando 
autem, inquit, venit plenitudo temporis, misi Deus 
Filium suum, factum ex muliere, factum sub lege, ut 
eos qui sub lege eran$ redimeret, ut adoptionem filio- 
rum reciperemus. Qux: cum ita se habeant, quis adeo 
desipiet, ut. dicere audeat hominem quempiam in 
colis fuisse, ipsumque missum esse, ut ex muliere 
atque sub lege nasceretur ? Etenim homines quidem 
ante incarnationem sub lege erant; at ipse Deus 
Verbum unigenitus Dej Filius, qui non subjiciebatur 
legi, sed erat ipse legislator, missus est a Patre, et 
factus ex muliere, .factus est sub lege, ut nos, qui 
sub lege eramus, redimeret, ut M filiorum 


C reciperemus. 


Si itaque is qui ex muliere natus est, vere excel- 
lenterque non foret Dei Filius, quemadmodum im- 
piz illius epistolz scriptor hzreticusque Theodorus 
inepte contendunt, quomodo potuisset nobis filioruin 
adoptionem elargiri? Preterea in exsecrabili-ea epi- 
stola continetur illud psalmi, minuisti eum paulo mi- 
nus ab angelis, minime affirmari posse de Unigeniti 
divinitate dictum esse, quod vos, ceu catholice pro- 
nuntiatum pariter proposuistis, aientes homini , non 
autem Verbo incarnato id tribui posse. Hanc autem 
similiter impietatem ab hzretico Theodoro edoctum 
epistolz scriptorem ejusmodi protulisse blasphemiam, 
perspicuum a nobis fiet ex iis qu? ipsemet Theodo- 
rus disserit in quarto adversus Apollinarium libro. 
« Hominem, inquit, de quo propheta loquitur, mani- 
feste beatus indicat Paulus, eum esse qui ab Unigenito 
assumptus est ; inquiens [Grec.,cum enim dixisset! 
testimonium de ipso esse prolatum ab eo qui dixit 


ἀνθρώπου, 6 ὅτι ἐπισχέπτῃ αὐτόν; ἠλάττωσας αὐτὸν βρε- (Psal. vin, θ seq.)t Quid. est homo quod memor es ejus, 


χύ τι παρ' ᾿ἀγγέδους, δόξῃ xai τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτὸν, 
χαὶ κατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σον, 
ζάντα ὑπέταξας ὑποχάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, --- ἐπάγει" 
— τὸν δὲ βραχὺ τι παρ᾽ ἀγγέλους ἡλαττωμένον βλέπομεν" 
Ἰοσοῦν, διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου δόξη χαὶ τιμῇ ἐστε- 

gavapsvoy* --- σαφῶς δειννὺς ὅτι ᾿ησοῦς ἄνθρωπος περὶ οὗ 
ὁ μαχάριός φησὶ Δαδὶδ ἐχπληττόμενος ὅτι ἡ θεία φύσι; ἣν 
ἔσχε τότε αὐτοῦ ποιήσασθαι μνήμην (sic): xai δὺ καὶ ἐπι- 
σχέψεως ἀξιώσασα οἰκείας" βραχὺ μέν τι παρὰ τοὺς ἀγγέ- 
λους αὑτὸν ἡλάττωσαι (εἰς) τὸ γεύσασθαι ποιῆσαι θανάτου, 


aut filius hominis, quia consideras eum ? Minuisti eum 
paulo minus ab ungelis ; gloria et honore coronasti eum, 
et constituisti eum super opera manuum tuarum ; omnia 
subjecisti sub pedibus ejus, sic pergit (Hebr. n, 9) : 
Minoratum vero paulo minus ab angelis videmus Jesum 
propler passionem mortis, gloria et honore coronatum : 
evidenter declarans Jesum eum hominem esse de quo 
sanctus loquitur David stupore affectus, quod divinae 
quam habebat nature ibi mentio facia esset; et 
quod propria ipsum dignatus esset visitatione : mi- 





$15 VIGILIUS PAPA. 916 


Κωνσταντινουπόλεως, xxl παρὰ διαφόροις "Avctoy tiae Α stantinopoleos archiepiscopum, atque apud complu- 


ἀρχιεπισνόποις, τελευταῖον παρὰ τοῦ αὐτοῦ βασιλέως, 
χαὶ Φλανιανοῦ μετὰ Πρόχλον τοῦ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπισχόπου 
Κωντταντινουπόλευς γενολένου, ἀπενεικήθη ἡ κινουμένη 
δίχη κατὰ τοῦ αὐτοῦ Ἴδα, Φωτίῳ ἐπισχύπω Τύρον, καὶ 
Εὐσταθίῳ ἐπισχόπῳ Βηευτοῦ, παρ᾽ οἷς πεοί τε πίστεως 
χατηγορήθη ὁ αὐτὸς "IGac , xal περὲ ὕδρεων κατὰ τοῦ ἐν 
ἁγίοις Κνυρῶλον γενομένων. 'Extivog δὲ ἀπολογούμενος 
ἀπεχρίνατο, μηδὲν ὑδριστὸν μετὰ τὴν ἕνωσιν τὴν γενομέ- 
νὴν μεταξὺ τῶν ᾿Ανατολιχῶν, xal τοῦ ἐν ἁγίοις; Κυρῦλλον 
εἰπεῖν, ἢ γράψαι χατ᾽ αὐτοῦ. Ἡ δὲ μνσαρὰ αὕτη ἐπι- 
στολὴ ἡ προχομισθεῖσα παρὰ τῶν χατηγόρων αὐτοῦ δηλοῖ 
ὅτι μετὰ τὴν ἕνωσιν γέγραπται. 


Δείκνυται τοίνυν Ἴδας ix τῆς οἰκείας καταθέσεως τὴν 
μνημονευθεῖσαν ἐπιστολὴν ἀπαρνούμενος " ὅθεν οἱ προει- 
ρβημένοι ἐπίσχοποι ὁρῶντε; τὴν ἀσέδειαν τῆς ἐπιστολῆς, 
£i καὶ Ἴδας οὐχ ὡμολόγησεν ταύτην ἰδίαν εἶναι, ὅμως 
ψῆφον ἐξήνεγχαν, διὰ πάντων ἐναντίαν τῇ ἀσεθεία τῇ ἐν 
τῇ «vri ἐπιστολῇ περιεχομένη. Διετύπωσαν γὰρ ὥς τε 
Ἴδαν ἀναθεματίσαι μὲν Νεστόριον, καὶ τὰ ἀσεθῆ αὐτοῦ 
δόγματα, xai τοὺς ἐχδικοῦντας αὐτὸν, ἅπερ ἡ ἀσεθδὴς 
ἐπιστολὴ ἐξεδίχει" δέξασθαι δὲ ἐπίσης τῶν τριαχοσίων 
δεχαοχτὼ ἁγίων πατέρων, καὶ τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύν- 
δον, ὡς ἀπὸ ἀγίυυ πνεύματος συναχθεῖσαν, καθ᾽ ὁμοιὸ- 
τητὰ τῶν τριαχοσίων δεχαοχτὼ ἁγίων πατέρων, ἦν τινα 
ἐν Ἐφέσῳ σύνοδον μετ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλου xai 
τῶν δώδεχα αὕτοῦ κεφαλαίων ἐνυδρέζει ἡ αὑτὴ ἀσεβὴς 

ἐπιστολή. 


Τὰ τοίνυν παρὰ τῶν διχαστῶν κεχριμένχ μὴ πληρώσας 
δας τῆς ἐπισχοπής xa^npiün, xal μετὰ ταῦτα συν- 
ήχθη ἡ ἐν Χαλχηδόνι ἀγία σύνοδος, ἐν ἡ οὐδὲ ἐχλήθη 
δας, οὐδὲ ὡς ἐπίσχοπος παραγέγονεν, Νόννου ἤδη εἰς 
τόπον αὐτοῦ χειροτονήθέντος, τοῦ xal κληθέντος ἐν τῇ 
ἁγία ἐν Χαλχηδόνι συνόδῳ. ᾿Αλλὰ μετὰ τὸν ὅρον τὶν περὶ 
τῆς πίστεως δεδομένον εἰσελθὼν ὁ μνημονευθεὶς "Ιόας, 
ἥτησεν τὴν περὶ αὐτοῦ ὑπύθεσιν ζητηθῆναι, δι᾿ ἣν τῆς 
ἐπισκυπῆς καθῃρέθη, καὶ προεχόμισεν τὴν προειρημένην 
ψῆφον Φωτίον x«l Εὐσταθίον᾽ ἧς ἀναγνωσθείσης, εἰσελ- 
θόντες καὶ οἱ τούτου κατήγοροι προεχόμισαν τὰ ἐν Τύρῳ 
πεπραγμένα, ἐν οἷς περιείχετο ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολή" 
ἧς ἀναγνωσθείσης, εἰδὼς Ἴδας, ὡς εἰ ὁμολογήσοι ταύτην 
ἰδίαν εἶναι, διὰ τὴν ἀσέθδειαν αὐτῆς κατεδικάζετο, ἐγχό- 
q«g τὴν τῶν πεπραγμένων ἀνάγνωσιν, οὕτως εἶπεν" 


res Antiochix archiepiscopos , novissune autem ab 
eodein rege, ac Flaviano, qui Proclo in Constanti- 
nopolitaua sede successor suffectus fuit, judicio ad- 
versus eumdem Ibam ferendo Photius Tyri, et Eusta- 
thius Beryti episcopi delecti sunt : a quibus de fige 
sua reprehensus Ibas, deque injuriis in sanctum Cy- 
rillum jactatis, cum sibi defensionis daretur locus, 
negavit quidpiam ab se in sanctum Cyrillum contu- 
meliose dictum vel scriptum esse, post reconcilia- 
tionem inter Orientales sanctumque Cyril'um. ipsum 
constitutam ; verum criminosa ea epistola ab accu- 
satoribus producta palam eam post reconciliationem, 
conscriptam fuisse demonstrat. 

las igitur, ex suamet eadem depositione memora- 


B tam epistolam omnino repudiasse cognoscitur : 


quamobrem przlaudati episcopi impietatem epistole 
considerantes, etiamsi [bas eam ab se editaimn esse 
ninime confiteretur, par per omnia suffragium pro: 
tulere adversus impietatem quam epistola comple: te- 
batur. Censueruut quippe. ah Iba anatheimatizari 
Nestorium cum iupiis dogmatibus suis, {05 in impia 
epistola colligebantur, excipi autem trecentorum 
atque octodecim Patrum fidem oportere, prioremque 
Ephesinam synodum ceu in Spiritu sancto congrega- 
tam, eodem inodo atque eam qua ex trecentis iisdem 
atque octodecim sanctis Patribus constitit, qnam 
Ephesinam synodum, una cum sancto Cyrillo, duode- 
cinque capitulis ejus ea impia epistola contumeliis 
lacessebat. 


C €um porro ab Iba minime perficerentur ea qua 


fuerant ab judicibus constituta, ipse ab episcopatu 
dejectus est, atque interea sancta Chalcedonensis 
svnodus coacta, ad quam neque vocatus est lbas, 
neque ut episcopus interfuit, Nonno jam in'ejus lo- 
cum , er manuum impositionem subrogato, qui etiam 
ad sanctam eamdetu Chalcedonis synodum advoca- 
tus fuerat. Perfectis autem iis quxe circa fllem con- 
stituenda fuerant, adveniens [bas postulavit, de su*- 
stitutione sibi facta causam agitari, qua ab episcopatu 
dejiciebatur, prefatumque Photii Eustathiique sut- 


. fragium in medium protulit; quod cum legeretur, 


advenientes pariter accusatores ejus, acta Tyri pro- 
duxerunt, in quibus etiam impia ea epistola contine- 
batur. Hac legi similiter cepta, cognoscens 1085 oh 


« Κελεύσατε ἀναγνῶναι τὰ γράμματα τῶν χληριχῶν Ἐδέ- py ejus impietatem condemnandum se omnino fore, si 


σης. ἵνα ἐξ αὑτῶν μάθητε ὅτι ἀλλότριος siut τῶν ἐπαχ- 
θέντων μοι.» Καὶ ἀναγνωσθέντων αὐτῶν χατανοήσαντ:ς οἱ 
ἐπίσκοποι τὴν ψῆφον Φωτίου xai Εὐσταθίου, x«i τὴν 
κατὰ Ἰόα γενομένην χατηγορίαν. ἀπήτησαν αὐτὸν τὰ 
παρὰ Φωτίον xai Εὐσταθίου χεχριμένα πληρῶσαι, καὶ 
δέξασθαι τὸν ὄρον, ὃν ἡ αὐτὴ ἁγία σύνοδος ἐξεφώνησεν, 
xal ὑπογράψαι ἐν αὐτῷ, OV οὗ xal τὴν πρώτην ἐν Ἐφέσῳ 
σύνοδον, xai τὸν ἐν ἁγίοις Κύρελλον, καὶ τὴν αὐτοῦ δι- 
δασκαλίαν ἐδέξατο" ἅπερ ἅπαντα, ὡς εἰρήκαμεν, ἡ μυ- 
σαρὰ ἐκείνη ἐνυδρίξει ἐπιστολή" δι᾽ ὧν ἀποδείχνυται 
πάντα ταῦτα τὴν ἁγίαν ἐν Χαλχηδόνι σύνοδον ἐπὲ χατα- 
xpiatt xal ἀνατροπῇ τῆς ἀσεδοῦς ἐχείνης ἐπιστολῆς Ἴδαν 
παρασχενάσαι ποιῆσαι. Θαυμάξομεν τοίνυν ὑμᾶς, ὅτι 
τὴν μυσαρὰν ἐκείνην ἐπιστολὴν éxduxtitt, ἦν οὐδὲ αὐτὸς 


suam esse fateretur, actorum interpellans lectionem, 
sic locutus est : Clericorum Edessenorum litteras legi 
jubete, ut, quam alienus ab iis sim, quorum insimu- 
lor, cognoscatis. Cum h:ec pariter lecta essent, con. 
siderantes episcopi Photii Eustathiique suffragium, 
atque institutam adversus Ibam accusationeui, con - 
slituere rursus ab ipso impleri oportere qux Photius 
atque Eustathius judicaverant, ac suscipi delinitio- 
nem quam ipsa sancta synodus conclamavit, ipsique 
subscribi, qua quidem definitione, et primam Ephe- 
sinam synodum, et sanctum Cyrillum coniplexa 
fuerat, ejusque doctrinam, quie omnia, ut animad- 
vertimus, in nefaria ea epistola ludibriis contemne- 
bantur. llis autem manifeste docemur, sanctam ipsain 


$17 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


48 


"IGac, ὃ ἐν Τύρῳ, à x«l μετὰ ταῦτα ἐν τῇ ἁγία κατὰ A Chalcedonensem synodum disposuisse, ut ea onmia 


Χαλκηδόνα συνόδῳ ἐτόλμησεν ἰδίαν εἰπεῖν, ἢ ἐχδικῆσαι, 


ἀλλὰ xal τοῖς γράμμασι τῶν κληριχῶν Ἐδέσης, xai τῇ 
ψήρῳ Φυτίον xai Εὐσταθίον ἐχρήσατο πρὸς τὸ ἀποφυ- 
“εῖν τὴν περὶ τῆς ἀσεξοῦς ἐπιστολῆ; κατ᾿ αὐτοῦ γενομένην 


ἀστηγορίαν. 


ab Iba fierent, δὰ impize sepius. memorate epistola 
eversionem atque condemnationem. Miramur igitur 
vos adhuc iniqu:e ei epistoke patrocinari, quam neque 
Ibas ipse, vel Tyri, vel post ea, qu: ibi acta sunt, 
in sancta Chalcedonensi synodo suam ausus est ap- 
pellare, neque sustinere, quin potius cleri Edesseni 


litteris, Photiique, atque Eustathii suffragio usus est , ut institutam adversum se ob impiam illam epistolam 


declinaret accusationem. 

Πρὸς δὲ τοῖς ἄλλοις ἅπασι τοῖς κακῶς παρ᾽ ὑμῶν ἑρμη- 
νευθεῖσι, χαὶ τὴν Εὐνομίου διαλαλιὰν τὴν περὶ Ιόα γενο- 
μένων πρὸς ψευδῆ ἔννοιαν μετηγάγετε, διαδεδαιούμενοι 
τὴν διαλαλιὰν Εὐνομίου ὑπὲρ τῆς ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς 
γεγενῆσθαι. Λέγεται γὰρ περιέχειν τὴν αὐτὴν διαλαλιὰν, 
ὅτι ἐν τοῖς ἀνωτέροις τῆς ἐπιστολῆς ὑδρίσας Ἴδας τὸν 
ἐν ἁγίοις KopO2ov, ἐν τοῖς τελευταίοις ἑαυτὸν ἑπανωρθὼώ- 
σατο" ὁπότε δῆλόν ἐστι τὴν Τὐνομίον διαλαλιᾶν, οὐ περὶ 
τῆς ἀσεβοῦς ἐχείνης ἐπιστολῆ;, ἀλλὰ περὶ τῆς καταθέσεως 
Ἴδα τῆς ἐν Τύρῳ γενομένης παρὰ Φωτίῳ χαὲ Εὐσταθέυ 
εἰρῆσθαι. Ἐν γὰρ τοῖς παρ᾽ αὐτοῖς πεπραγμένοις φανερῶς 
"IZag ὡμολόγησεν, ὡς xxl ἀνωτέρω εἰρήχαμεν, πρὸ τούτου 
μὲν μετὰ τῶν ἄλλων ἀνατολιχῶν ἐπισχόπων ὑδρίσαι τὸ" 
ἐν ἁγίοις Κύριλλον, ὅτε μεταξὺ αὐτῶν διχόνοια ziv μετὰ 
δὲ τὴν ἔνωσιν τὴν μεταξὺ αὐτῶν γενομένην, μηδὲν ὑδρι- 
στιγὸν εἰπεῖν γατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις κυρίλλον᾽ ἐξ ἧς ὀυολο- 
Jig εὑρίσχων Εὐνόμιος [Ἴδαν πρῶτον μὲν ὑδρίσαντα τὸν 
ἐν ἁγίοις Κύριλον, μετὰ ταῦτα δὲ ἀπολογούμενον, x«l 
λέγοντα ὅτι μετὰ τὴν ἕνωσιν οὐδὲν ὑδριστικὸν γχατὰ τοῦ 
ἐν ἁγίοις εἶπε Κυρῶλον, τὴν μνημονευθεῖσαν ἐποίησεν 
διαλαλιάν. Ὅτι δὲ ἡ προειρημένη ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, ἡ 
λεγομένη Ἴδα, πάσης ἀπεδείας, val τῶν χατὰ κυρίλλου 
ὕδρεων ἀπ᾽ ἀρχῆς ἕως τέλους πεπλήρωται, οὐδενὶ ἀμ- 
φιδάλλεται ἀλλ᾽ οὐδὲ ἔχει λόγον τὸ πιστεῦσαι ὅτι Εὐνό- 
uitog τὰ πρῶτα μὲν διΐδαλε τῆς ἐπιστολῆς, ὡς χαχὰ, τὰ 
τελενταῖ) δὲ χείρονα ὄντα ἐπήνεσεν. Οὐδεὶς γὰρ εὑφρο- 
νῶν ἀποδέχεται τὸν ἐπὶ ἑνὸς χαὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος, 
ὁμοῦ τὸν αὐτὸν ἐπαινοῦντα xai ψέγιντα. Εἴ τις τοίνυν 
τὸν Εὐνομίου διαλαλιάν τολμήσει λέγειν μὴ τῇ 16a xaza- 
θέσει τῇ ἐν Τύρῳ γενομένῃ, ἀλλὰ τῷ ὕφει συνάδειν τῆς 
μνηπονευθείσης ἀσιθδοῦς ἐπιστολῆς, τὴν τῆς ἀληθείας 
ἀπολουθίαν οὐ φυλάττει, ἀλλ᾽ ὡς αἱρετιχὸς ὕδριν τοῖς πα- 
τράσιν προσάπτειν σπουδάζει. 


Ad cztera porro omnia pessime a vobis exposita 
adjecistis eliam, ut Eunomii divulgationem de [θὰ 
factam mendaci intelligentia perverteretis, aífirman- 
tes eam Eunomii divulgationem super impia ea epi- 
stola institutam esse. Fertur enim hzc in ipsa conti- 
neri : quod cum in priore epistole parte lbas sanctum 
Cyrillum injuriis proscidissct, cirea finem tamen se. 
ipsum corrigendo emendaverit: cum tamen mani- 
festum sit Eunomii eam declamationem minime ad 
impiam eam epistolam pertinere, sed de subroga- 
tione, qux Tyri Ib». facta fuerat per Photium etl 
Eustathium in ea sermonem institui. In actis enim 
apud ipsos manifeste fassus est Ibas, quemadmodum 
etiam superius indicaviinus, se ante hzec cum reliquis 
Orientis episcopis sanctum Cyrillum injuriis affe- 
cisse, cum scilicet ipsoruin ejusque dispar esset seu- 
tentia : post autem, unione inter ipsos perfecta, nihil 
omnino ab se injuriosum in sanctum Cyrillum fuisse 
prolatum; ex qua θα: confessione, Eunomius Ibam 


. primum in sanctum Cyrillum injurias congerentem 


reperiens, post autem resipiscentem, aientemque als 
se nihil omnino, post constitutam unionem, adversus 
sanctum Cyrillum fuisse prolatum, memoratam per- 
fecit declamationem. Nemini porro dubium esse po- 
test, indicatam impiam epistolam lb: tributam, ab 
initio ad extremum omni iniquitate atque in san- 
ctum Cyrillum contumelia scatere , neque caus: 
quidpiam est, ut credatur, Eunomium priores epi- 
stole partes, tanquam pravas traduxisse, reliquas 
vero, qui pejores sunt, laudibus efferre voluisse. 
Nemo enim cordatus probat eum qui unius ejus- 
demque ac similis rei simul laudator sit, idemque 
vituperator. Quisquis igitur Eunomii declamationem 
non ad [δὰ subrogationem Tyri factam spectare, 


verum ad impie memoratz epistole... pertinere, quisquis, inquam, id dicere audet, is minitne veritati 
ebsequitur, verum, veluti hxreticus Patribus injuriam afferre nititur. 
Καὶ εἰς τοῦτο δὲ ἐθανμάσαμεν ὅτι γράψαι ὑπεμείνατε, D — Atque id etiam mirati sumus, quod scribere veriti 


τὰ χεφάλαια μὲν τοῦ ἐν ἁγίοις Kupi))ou σχοτεωὰ εἶναι" 
τὴν δὲ ἀσιδῆ ἐπιστολὴν, ὡς τοῦ ἁγίου πνεύματος μεσά- 
ζοντας ἀποδεχθεῖσαν ἐπηνέσατε᾽ xal φανερὸν ἐστιν ὅτι 
᾿ ταῦτα τὰ ῥήματα οὐχ ἐξ ἁγίου πνεύματος, ἀλλ᾽ ἐξ ἐνερ- 
qtiae τοῦ πονηροῦ πνεύματος προηγάγετε᾽ ὅτι τοὺς μὲν 
πατέρας xxi διδασχάλους τῆς ἐχχλησίας σχοτεινοὺς ἐχα- 
λέσατε, τὴν δὲ χαχοδοξίαν τῆς ἐπιστολῆ; μετὰ βλασφη- 
μίας ἐπννέσατε' ὅθεν χαλῶς ἁρμόζει καὶ ὑμῖν, καὶ τοῖς 
ὥλλοις τοῖς τὰ παραπλήσια ὑμῖν περὲ τῶν ἁγίων πατέρων 
φρονοῦσι, τὸ παρὰ τοῦ ἁγίον Πέτρον τοῦ ἀποστόλου 
ῥκθὲν περὶ τῶν καχῶς νοούντων τὰς ἐπιστολὰς τοῦ ἁγίου 
Παύλον € ὅτι ταῦτα οἱ ἀμαθεῖς καὶ ἀστήριχτοι στρεθλώ- 
σύυσιν [ἡ στρεδλοῦσιν], ὡς xal τὰς λοιπὰς γραφὰς, πρὸς 
τὰν ἰδίαν αὐτῶν ἀπώλειαν. ? Οὕτω τοίνυν xal ὑμῖν χαχῶς 


minime sitis. Sancti Cyrilli capita obscura esse, eam- 
que impiam epistolam, tanquam Spiritu sancto af- 
flante, clarescentem laudaveritis. Manifestum est si- 
quidem verba hzc non Spiritus sancti virtute, sed 
inaligni spiritus impetu a vobis esse prolata : cum 
Patres Ecclesieque magistros obscuritatis redargue- 
ritis, epistolae autem illius malitiam blasphemiasque 
laudibus extuleritis : quamobrem recte convenit vo- 
bis e:eterisque omnibus similia de sanctis Ecclesizx 
Patribus sentientibus, illud a Petro apostolo de iis 
dictuin, qui Epistolas sancti Pauli perverse intellige- 
bant : quod has indocti atque instabiles deprdvant, wi 
et c&teras Scripturas, ad suum ipsorum perditionem 
(11 Petr. m, 16). Sic itaque vobis etiam prave intel- 





E 
νοοῦσι σκοτεινὰ εἶναι δογεῖ τὰ παρὰ τῶν τῆς ἐχχλησίας 
διδατχάλων, xai τῶν θείων γραφῶν ἐκτεθειμένα. καὶ τοῦτα 
μὲν τὰ περὶ "Oa, xal τὸς ἀσεξοῦς ἐχείνης ἐπιστολῆς 
οὕτω παραχολονθήσαντα ἔν τισι βιδλίοις εὑρίσκονται. 

Εἰδέναι δὲ ὑμᾶς χρὴ ὅτι τὰ πεπραγμίνα,, ἐν οἷς ἡ 
ἀσιθὴς ἐχείνη ἐπιστολὴ περιέχεται, οὐχ ὑποτέταχται 
τοῖς αὐθεντιχοῖς, οἷς οἱ ἐπίσκοποι ὑπέγραψαν, ὧν καὶ τὰ 
ἐσότυπα αὐθεντικὰ, ἔν τε τῇ ἁγιωτάτῃ ἐχχλησία Ρώμης, 
xxi ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει, καὶ ἐν τῷ θείῳ ἡμῶν πα- 
λατίῳ παραδιδώχασιν. Ἐπεὶ τοίνυν δείχννυται πανταχόθεν 
πάσης ἀσεδείας πεπληρωμένη ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, 
xal ἐναντία οὖσα τοῖς ὁρισθεῖσιν ὑπὸ τῆς ἁγίας ἐν Χαλ- 
κηδόνι συνόδου, οἱ ταύτην λέγοντες διδέχθαι ὑπὸ τῆς 
ἁγίας ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, οὐ μόνον τὴν οἰχείαν χαχο- 
δοξίαν σπουδάξουσιν ἐχδιχεῖν, ἀλλὰ καὶ ὕδριν τῇ αὐτῇ 
ἁγίᾳ συνόδῳ προσάπτειν. Τὰ γὰρ δεχθέντα καὶ βεβαιω- 
θέντα παρὰ τῆς μνημονενθείσης ἁγίας συνόδου, ὀνομαστὶ 
ἐν τῷ παρ᾽ αὐτῆς διδομένῳ περὶ τῆς πίστεως ὅρῳ περι- 
| ἔχεται 


Γινώσχειν δὲ ὑμᾶς βουλόμεθα, ὅτι καὶ Θεοδώριτος, 
ἐπειδὴ κατὰ τῶν δώδεχα χεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶ- 


lou ἔγραψε, Νεστόριον, xal τὴν αὐτοῦ κακοδοξίαν ἐχδι- 
χῶν, μετὰ τὸν ὅρον τῆς ἐν Χαλκηδόνι ἁγίας συνόδου 


συνωθήθη, πρῶτον μὲν ἀναθεματίσαι Νεστόριον xal τὴν 
&cé^stcy τὴν αὐτοῦ, xal ὁμολογῆσαι θεοτόχον τὴν ἁγίαν 
ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, καὶ οὕτως ἐδέχθη. Ὅθεν 
καὶ Ἴδας xai Θεοδώριτος οὐχ ὡς διδάσκαλοι καὶ πατέ- 
pte, ἀλλ᾽ ὡς μετανοοῦντες, xal ἀναθεματίξοντες τὴν χαχο- 
δοξίαν, ὑπὲρ ἧς χατηγορήθησαν, xal δεξάμενοι τὸν pov 
τῆς ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, xal ὑπογράψαντες iv αὐτῷ, 
ἐδέχθησαν. Ἐπειδὴ ἔθος ἐστὲν ἐν τῇ καθολικῇ ἐκκλησίᾳ 
ἅπαντας τοὺς αἱρετικοὺς τῆς οἱκεία; π)άνης ἀναχωροῦν- 
τας, καὶ πρὸς τὴν ὀρθόδοξον ἐπανιόντα; πίστιν, δὲ χθῆναι 
εἰς κοινωνίαν, oU μὴν ὡς διδασκάλους τοῖς πατράσι 
σνναριθμεῖσθχι. Ὅθεν xai τοὺς ἄλλους ἀνατολιχοὺς ἐπι- 
σχόπους, οἱ τινες Νεστόριον ἐχδιχοῦντες ἀντεῖπον τῇ 
πρώτῃ i» Ἐφέσῳ συνύδῳ, καὶ τῷ ἐν ἁγίοις Κυρίλλῳ, 
ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα Νεστόριον xal τὴν χαχοδοξίαν ἀνε- 
9εμάτισαν τὴν αὐτυῦ, ἐδέξατο ὁ χατὰ Ρώμην ἀποστολι- 
κὸς θρόνος, x«l ὁ ἐν ἁγίοις κύρΔλος, καὶ διὰ τοῦτο xai ἡ 
ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχκλησέα δέχεται αὐτούς. 


καὶ τοῦτο δὲ ὑμᾶς εἰδίναι βουλόμεθα, ὅτε οὐ μόνον 


VIGILIUS PAPA. 


A ligentibus ea qux ab Ecclesiz magistris tradita « 
atque ex divínis litteris hausta obscura esse vii 
tur. Atque hzc quidem de Iba atque impia illa 
Stola in aliquibus libris perscrutata reperiuntur. 

Namque oper: prelium est ut sciatis acta c 
quibus impia illa continetur epistola, minime c 
plecti in authenticis iis quibus episcopi subscri 
runt, quorum authentica exemplaria in sanctis. 
Romana Ecclesia et in Constantinopolitana, a 
etiam in sacro nostro palatio servata sunt. Quoi 
igitur undique manifestum est impiam eam epi 
lam omni iniquitate refertam esse, sanctisque 8: 
Cbalcedonensis synodi definitionibus adversari, 
quum est ut qui dixerint ipsam in zancta Chalc 
nensi synodo contineri, ii non modo propriam t 

p malitiam omni conatu eniti censeantur ; verum 
gne quoque sancto concilio faciant injuriam. ( 
cunque enim approbata atque confirmata a mc 
Tala sancta synodo sunt, ea omnia nominati 
fidei definitione ab ipsa tradita continentur. 

' Volumus autem vobis simul constare, Theodor 
quoque, postquam adversus duodecim sancti C: 
capita calamum perstrinxisset, Nestorium eju: 
pravitatem defendentem, post sancte synodi de 
tionem id habuisse in mandatis, primo quideu 
anathematizarel Nestorium, sanctamque et gloric 
semper virginem Mariam Deiparam confiteretu: 
idipsum exsecutus est. Quare Ibas pariter at 
Theodoritus, non veluti magistri aut Patres, se 
poenitentes, et perniciosas sententias detestante 

C quibus fuerant accusati, atque delinitioenem Cha 
donensis synodi amplexi, ipsique subscribentes 
ea recepti sunt; cum jn Ecclesia catholica sit 
more positum h:reticos qui proprium exsecre! 
errorem ad orthodoxamque fidem revertantur, sus 
in communionem, non autem veluti magistros P2 
bus connumerari. Jtaque alios etiam Orientales 
Scopos, quorum quidam a Nestorii partibus stan 
priori Ephesin: synodo sanctoque Cyrillo contr 
xerant, cum postea anathema dixissent Nesto 
perver&eque ipsius sententie, apostolica Rom 
sedes sanctusque Cyrillus in communionem rece 
runt, atque propterea ab sancta Dei Ecclesia sus 
pti intelliguntur. 

ld autem a vobis etiam animadverti cupimus, i 


Ἴδας xai Θεοδώριτος διὰ τὸ ἀντειπεῖν τοῖς δώδεχα Ὦ Ibam tantam. et Theodoritum ob oppugnata duc 


χεφαλαίοις τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλον ἐξεβλήθησαν τῆς ἐπι- 
σχοπῆς, ἀλλὰ καὶ Δόμνος ὁ ᾿Δντιοχείας ἀρχιεπίσχοπος 
διὰ τοῦτο χατιδιχάσθη, ὡς γράψας ὀφείλειν μόνον σιωπη- 
θῆναι τὰ αὐτὰ δώδικα χεφάλαια" ἦν τινα κατάκρισιν 
κατὰ Δόμνου γενημένην, χαὶ μετὰ θάνατον αὑτοῦ ἡ ἐν 
Χυσλχηδόνι σύνοδος ἐδέξατό τε xi ἐβεβαίωσεν. "Orc δὲ 
τοῦτο ἀληθές ἐστι, καὶ αὐτὸς Θεοδώριτος πρὸς Ἰωάννην 
τὸν Γεομανιχίας ἐπίσχοκον μαρτυρεῖ γράφων οὕτως" € Τί 
δήποτε καὶ προρανῶς ψεύδονται, xxi φασι μηδεμίαν γε- 
γενῆσθαι περὶ δόγμα καινοτομίαν; διὰ ποίους φόνους 
καὶ γοητείας ἐξηλάθην ἐγώ ; ὁ δεῖνα τίνας μοιχείας ἐτόλ- 
μηϑεὶ ποίους ὁ δεῖνα διώρνξε τάφους ; δῆλόν ἐστι καὶ τοῖς 
βσρθάροις" παρακαλῶ (sic) à; δογμάτων χάρω κἀμὲ καὶ 
τοὺς ἄλλους ἐξήλασκν. καὶ γὰρ τὸν χύριον Δόμνον, ὡς τὰ 


cim ea sancli Cyrilli capita fuisse ab episcopatu : 
jectos, verum Domnum quoque Antiochensem arc 
episcopum coudemnalionis subiisse judicium, p 
pterea quod scripsisset, expedire ut duodecim 

capita silentio premerentur; quod judicium in Do 
num institutum, synodus Chalcedonensis, eo quo« 
e vivis sublato, probavit atque confirmavit. H 
porro verissima esse, atque ita quemadmodum 
nobis exposita sunt, se habere ipsemet Theodori. 
testatur in epistola ad Joannem Germanici» epis: 
pum hzc scribens: « Quid enim profani mentiuntur 
dicunt, nullam circa dogmata novam factam c: 
sectionem? propter quas cxedes igitur, sive prasstij 
expulsus ego sum? quasnam mechias perpetra: 


301 


JUSTINANI IMP. EPISTOLA. 208 


δέδληται παρ᾽ αὐτῶν ἡ ἀν ηψις ὡς xavaxopicaca A tatibus super naturam cflulgens? nam glorificatos est; 


mpóg τὸ μεῖον, xai πρὸς γε τὸ δυσχλεέστερον τὸ τῆς ἀν- 
Üpexótwrog μέτρον. ᾿Αλλ᾽ ὧδε φρονεῖν ἀπηχές. Οὐκοῦν 
οὐχ ἑπτώχευσεν ὁ ἀναληφθεὶς" λείπεται τοίνυν εἰπεῖν, ὅτε 
γέγονεν ἐν πτωχείᾳ τῇ καθ᾽ ὑμᾶς ὁ πλούσιος ὡς Θεός. » 


Ὁμοίως δὲ χαὶ ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ θεολόγος ἐν τῷ 
λόγῳ τῷ περὶ τῶν θεοφανίων οὕτω λέγει" € Προελθὼν δὲ 
Θιὸς μετὰ τῆς προσλήψεως, ἕν ix δύο τῶν ἐναντίων 
σαρκὸς xal πνεύματος, ὧν τὸ μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη. 
Ὧ τῆς ναινῆς μίξεως, ὦ τῆς παραδόξου χράσεως. Ὃ ὧν 
γίνεται, καὶ ὃ ἄχτιστος χτίζεται, xal ὁ ἀχώρητος χωρεῖ- 


vel si hoc nequaquam verum est, ab eis assumptioni 
quod [ F. leg., obtrectatum est ab eis assumptioni 
quasi | eum ad ignobiliorem atque minorem deduxerit 
humanitatis mensuram :id porro absurdum est cogi- 
tare. Non igitur egenus factus est assumptus : rcli- 
quum estergo ut dicainus in paupertate nostra factum 
esse eum qui, tanquam Deus, dives erat. » 

Similiter S. Gregorius Theologus in sermone de 
Christi Natali h:ec babet : « Progressus autem Deus 
cum homanitate, unum ex duobus inter se contrariis, 
carne nimirum et spiritu, quorum alterum deificavit, 
alterum deificatum est. O novam mixtionem! o ad- 
mirandam temperationem! Qui est, fit; qui creatus 


ται διὰ μέσης ψυχῆς νοερᾶς μεσιτενούσης θεότητι xol py non est, creatur; qui nullo loco contineri potest, per 


eapxie παχύτητι, xxl ὁ πλοντίζων πτωχεύει" πτωχεύει 
ykp τὴν ἐμὴν κάθαρσιν. (v ἐγὼ πλουτήσω τὴν αὐτοῦ 
θεότητα. xal ὁ πλήρης κενοῦται᾽ χενοῦται γὰρ τῆς ἑαυτοῦ 
δόξης ἐπὶ μιχρὰν, ἵν᾽ ἐγὼ τῆς ἐκείνου μιταλάδω πληρώ- 


σεως. 3 


Ἀλλὰ x«l ὁ ἐν ἁγίοις ᾿Αθανάσιος ἑρμηνεύων τὰ τοῦ 
ἀποστόλου ῥητὰ λέγοντος, 4 ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπύρχων 
ἐχένωσεν ζαυτὸν, μορφὴν δούλου )αδὼν, » οὕτως λέγει " 
€ Tí τούτου Jtuxortpoy καὶ ἀποδειχτικώτερον γένοιτο ἄν; 
γὺ γὰρ ἐξ ἐλαττόνων βελτίων γέγονεν, ἀλλὰ μᾶλλον Θεὸς 
ὑπάρχων, τοῦ δούλου μορφὴν ἔλαθεν, x«l ἐν τῷ λαθεῖν 
οὐχ ἐξελτιώθη, ἀλλ᾽ ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν.» Καὶ μετ᾽ ὀλίγον" 
€ Τί δὲ τοῦτό ἐστιν, ἢ τὸν ἐν μορφῇ Θεοῦ ὄντα, καὶ εὑ- 
[νοῦς πατρὸς υἱὸν ταπεινῶσαι ἑαυτὸν, χαὶ δοῦλον ἀνθ᾽ 
ὁμκῶν καὶ ὑπὲρ ἡμῶν γενίσθαι;» Kal μετ᾽ ὀλίγον" « Ὃ γὰρ 
λόγος σὰρξ ἐγένετο, καὶ λέγεται ὅτι ὁ τοιοῦτος ἄνθρωπος 
ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἐπουράνιος, διὰ τὸ ἐξ οὐρανοῦ χαταῦε- 
βηκέναι τὸν λόγον.» 

᾿Αλλὰ x«l ὁ ἐν ἁγίοις Γρηγόριος ὁ ἐπίσχοπος Νύσσης 
χατὰ Εὐνομίου ἐν τῷ τρίτῳ λόγῳ οὕτως λέγει" X Ταῦτα 
περὶ τὸν ἱσταυρωμένον ἡμεῖς πεπιστεύχαμεν᾽ xol διὰ 
τοῦτο ὑπερυψοῦντες χατὰ “ὁ ἡμέτερον τῆς δυνάμεως 
μέτρον οὐχ ἀπολήγομεν, ὅτι ὁ μηδενὲ χωρητὸς διὰ τὴν 


ἄφραστον αὐτοῦ καὶ ἀπρόσιτον μεγαλειότητα, πλὴν ἑαυτῷ 


xal τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ, οὗτος xai πρὸς 
χοινωνίαν τῆς ἀσθενείας ἡμῶν χατελθεῖν ἠδυνήθη οἱ δὲ 


interventum anima spiritualis inter divinitatem et 
carnis crassitiem medius continetur. Qui ocuples 
alios ditat, paupertate afficitur : carnis enim mea 
paupertatem sumit , ut ego divinitatis illius divitias 
consequar. Et qui plenus est , exinanitur : sua enim 
gloria ad breve tempus exinanitur, ut ego plenitudinis 
ipsius particeps efficiar. » 

Sed sanctus etiam Athanasius exponens ea Ápo- 
stoli verba : Qui cum in forma Dei esset, exinanivil 
semelipsum , formam servi accipieus : hxc scribit : 
« Quid hoc clarius aut. probatius esse poterit ? Non 
enim ex deteriore melior factus est, sed potius, cum 
Deus esset, servi speciem assumpsit; neque in assu- 
mendo melioratus est, sed humiliavit semetipsum. » 
Et post pauca : « Quid hoc est autem, quam eui, 
qui in forma Dei esset nobilisque Patris Filius, 
humiliasse semetipsum, et servum pro nobis factum 
esse? » Rursusque post pauca : « Verbum enim caro 
factum est, diciturque propterea hic homo de coelo 
etcolestis, quia Verbumipsum de caso descendit. » 

Sanctus pariter Gregorius Nyssenus in tertio ad- 
versus Eunomium libro disserit ín hunc modum : 
« Hec ipsi de Crucitixo credidimus : itaque juxta 
proprie virtutis mensuram ipsum extollere non ces- 
samus : quod scilicet ob ineffabilem, inaccessibilem- 
que magnificentiam suam indivisus a Patre etiam, et 
a Spiritu sancto ad nostre infirmitatis communio- 
nem advenire potuerit : illi autem , id argumentum 


ταύτην ἀπόδειβδιν τῆς xatà τὴν φύσιν ἀλλοτριότητος ToU D esse natura extraneitatis Filii a Patre constituunt : 


Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα ποιοῦνται, τὸ διὰ σαρκὸς xal 
σταυροῦ φανερωθῆναι τὸν Κύριον᾽ ὡς τῆς μὲν τοῦ Πατρὸς 
φύσεως καθαρῶς ἐν ἀπαθείχ διαμενούσης, x«l μηδενὶ 
τρόπῳ τὴν πρὸς τὸ πάθος χοινωνίαν ἀναδέξασθαι δυνά- 
μίνης, τοῦ δὲ Υἱοῦ διὰ τὸ πρὸς τὸ ταπεινώτερον παρηλ- 
λάχθαι τὴν φύσιν, πρὸς σαργὸς τε xai θανάτου πεῖραν 
οὐχ ἀδυνατοῦντος ἐλθεῖν. » Καὶ μεθ᾽ ἕτερα" € Διὰ τοῦτο γὰρ 
x«l vov Κυρίον τῆς δόξης ὁ σταυρὸς λέγεται, xal πᾶσα 
γγῶσσα ἱξομολογεῖται, ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς 
δόξειν Θεοῦ Πατρός. Εἰ δὲ χρὴ καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὸν 
αὐτὸν διελεῖν τούπον, σχεψόμεθα τί τὸ ἀποθνῆῶσχον, xai τί 
τὸ χκαταλύον τὸν θάνατον, xxl ti τὸ ἀνωχαινούμενον, χαὶ 
τί τὸ χενούμενον᾽ χενοῦται μὲν γὰρ ἡ θεότης, ἵνα χωρητὴ 
τῇ ἀνθρωπίνῃ γένηται φύσει ἀναχαινοῦται δὲ τὸ ἀνθρὼ- 
suyo» διὰ τῆς πρὸς τὸ θεῖον ἀνακράσεως θεῖον “μνόμενον.» 

καὶ ταῦτα μὲν ἐκ τῆς διδασχαλίας τῶν ἀγίων πατέρων 


apparuisse nimirum aientes Dominum per carnem et 
crucem, ita ut paterna natura in impassibilitate per- 
manente, nullaque ratione passionis conimunionem 
suscipere potenti , Filius, transformatus in humilio- 
rem naturam, per carnem et mortem minime incapax 
passionis advenerit. » Et post alia, subdit : « Ideirco 
enim, et Domini glorieecrux dicitur, et omnis lingua 
Dominum Jesum Christum in gloria Dei Patris esse 
confitetur. Namque si cxetera etiam eodem modo di- 
videre oporteat, quis sit ille qui mortuus est prospi- 
ciemus, quis qui inortem dissolverit : et quid reno- 
vatum , quid autem. exinanitum? Exinanitur quippe 
divinitas, ut humanitatis suscipiendze capax fiat ; hu- 
manitas autem propter commixtionem  divinitaus 
divina effecta renovatur. » 


Atquc hiec nos quidem ex sanctorum Patrum do« 


-—at n εἶδος 





Mind VIGILIUS PAPA. 
xe/Joiudie ἐκκλησίας ἀνεχλήθησαν, τουτέστιν Ἰωάννης À Sunt, quemadmodum econtra. ii qui injuste d: 


xai Φλαυιᾳνὸς, οἱ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπίσχοποι Κωνσταντινου- 
“πόλεως κατὰ γὰρ τὴν ὑμετέραν ἔννοιαν χρὴ τοὺς αἷρε- 
τιχοὺς ἐν τῇ οἰκείᾳ πλάνη τελευτήσαντας ἐλενθεροῦσθαι, 
τοὺς δὲ ὀρθοδόξους τοὺς ἀδίχως καταχριθέντας, μὴ ἀνα- 
καλεῖσθαι μετὰ τὸν θάνατον᾽ ὅπερ πάσης ἀσεθείας πεπλή- 
potat. 


, 


Ὅτι δὲ ἐχχλησιασξική ἐδτι παράδοσις τοὺς αἱρετιχοὺς 
καὶ μετὰ θάνατον καταδιχάζεσθαι, xal ἀναθεματίξεσθαι, 
φανερὸν μὲν ix τούτων ἐποιήσαμεν" πλὴν ὅμως xci ἐκ 
τῶν διατάξεων τῶν ἁγίων ἀποστόλων τοῦτο δείκνυται" 
λέγοντες γὰρ προσήχειν ὑπὲρ ἀνακαύσεως τῶν τελευτὸν- 
τῶν ἐλεημοσύνας παρέχεσθαι, οὕτως ἐπάγουσι᾽" € Taota 


tionis passi fuerant judicium, Flavianus vi: 
atque Joannes, sancti Constantinopoleos arc 
scopi, post mortem sunt ab ipsa catholica Et 
restituti. Vestro porro judicio hxreticos qui p: 
inlzrentes erroribus decesserint, damnatione 
rari opus est: catholicos autem injuste jux 
minime post mortem revocari ad Ecclesi» [ 
quod quanta plenumi sit iniquitate, vix dici po! 

Quibus exemplis perspicue ostendimus, Ἐς 
esse traditione sancitum h:wreticos post m 
quoque judicari posse, atque anathematibus : 
mnari. Caeterum ulterius adhuc idipsum ex : 
rum apostolorum Constitntionibus demon: 
validius: quo namque loci constituunt utile 


δὲ περὶ τῶν εὐσεζῶν λέγομεν᾽ περὶ δὲ τῶν ἀσεθῶν, ἐὰν τὰ B pro mortuorum requie eleemosynarum obla 
P eyopsv" Tp P 


τοῦ χόσμου δῷ πένησιν, οὐδὲν ὀνήσει αὐτόν ᾧ γὰρ 
περιΐντι δναυτίον ἦν τὸ θεῖον, δῆλον ὅτε καὶ μετασ-- 
τάντι. » Ὁπότε τοίνυν οἱ ἀπόστολοι περὶ τῶν εὑσε- 
€» οὕτω διετύπωσαν, τίς εἴποι χρῆναι μετὰ θάνατον 
τοὺς αἱρετιχκοὺς, ἢ αὐτὴν μάλιστα Θεόδωρον τῆς κατα- 
χρίσεως τοῦ ἀναθέματος ἐλευθεροῦσθαι, ὃν τινα οἱ ἅγιοι 
πατέρις ὡς χείρονα Ἰονδαίων, καὶ Ἑλλήνων, x«l Σοδο- 
μιτῶν, χαὶ πάντων τῶν αἱρετικῶν βλασφημήσαντα,, τού- 
τοις συνηρίθμησαν, xxl utr τῆς αὐτοῦ ἀσεθείας χατέ- 
xpuya ; 


sic prosequuntur: « Id autem de piis hominibu 
mus: de impiis enim etiamsi universa nun 
Btantia pro ipsis pauperibus distribueretur, 1 
quidquam proderit : cui enim superstiti divii 
versabantur, certum est étiam aimnoto non es: 
futura. » Apostolis igitur hoc modo circa pi: 
decesserint homines, definientibus, quis statu 
deat, hxereticos post mortem, potissimum verc 
dorum ipsum, a condemnatione liberos esse op 
quem sancti Patres, veluti Jud:eis. Graecis atq 


Jomitis deterius blasphemantem, ipsis connumerarunt, atque una cum impietate sua condemnaverunt 


"Ort δὲ xai μετὰ θάνατον τοὺς αἱρετιχοὺς, ὡς mpoti- 
πομεν ἀναβεματίζεσθαι δεῖ, καὶ ὁ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος 
ἐπίσχοπος ix τῆς τῶν ᾿Αφρῶν χώρας οὕτω λέγει ἐν τῇ 
ἐπιστολῇ τῇ πρὸς Βονιγάτιον γεγραμμένη" € Ὁπότε x&y 
ἀληθῆ 9» δυνατὸν δειχθῆναι τὰ παρ᾽ αὐτῶν ἀντιτεθέντα 
Κεγιλιαν 5, x«l ὑμῖν, xal ἀποθανόντα ἄν αὐτὸν ἀναθεμα- 
τίξομεν᾽ ἀλλ᾽ ὅμως τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐχχλησίαν, ἥ τις οὐ 
ταῖς ἐμφιλονείχοις δόξαι; μεταδάλλεται, ἀλλὰ ταῖς θείαις 
μαρτυρίαις βεθαιοῦται, δι᾽ οἷον δήποτε ἄνθρωπον χατα- 
λείπειν οὐκ ὀφεΐλομεν. » 

Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος. Ὅμω; οὐ 
μόνον τοὺς εἰς πίστιν ἁμαρτάνοντας μετὰ θάνατον οἱ 
ἅγιοι πατέρες ἀναθεματίζουσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπισχό- 
πονς, τοὺς ἐν τῇ τελευταίᾳ αὐτῶν βουλήσει, ἣ ἐξ ἀδια- 
θέτου αἱρετικοῖς συγγενέσιν, ἢ ἐξωτικοῖς καταλ'μπάνον- 
κας. Τῆς γὰρ ἐν ᾿Αφριχῇ συνόδου ὁὀγδοηχοστὸς πρῶτος 
κανὼν οὕτω λέγει * € Πάλιν ὡρίσθη, εἴ τις ἐπίτχοπος χλη- 
βονόμους ἐξωτιχοὺς τῆς ἰδίας σνγγενείας, à αἱρετιχοὺς, 
τῶν ἰδίους συγγενεῖς, ἢ Ἕλληνας προτιμήσει τῆς ἔχκλη- 
σίας, xai μετὰ θάνατον ἀναθεματιξέσθω, καὶ τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ μεταξὺ τῶν τοῦ Θεοῦ ἱερέων μὴ ἀναγινωσκέσθω, 
καὲ οὐδὲ ἐξαιρεῖται τῆς καταχρίσεως, εἰ ἀδιάθετος τελευ- 
τήσει" ἐπειδὴ ἐχρῆν αὐτὸν ἐπίσκοπον γενόμενον μηδαμῶς 
ἀναδαλέσθαι τὴν τῆς ἰδίας οὐσίας διοίκησιν, ἁρμοδία» 
τῷ οἰκείῳ ἐ ππαγγέλματι. Ei τοίνυν, καθὼς ὁ ἐχχλησιαστι- 
xoc ὥρισε κανὼν, ὑπὲρ ἰδίας οἱ ἐπίσχοποι περιουσίας μὴ 
ὀρθῶς διοιχηθείσης, xal μετὰ θάνατον ἀναθεματίζονται, 
πόσῳ μᾶλλον ἀναθεματίζεσθαι ὥφειλον οἱ εἰς αὐτὸν τὸν 
Θεὸν ἁμαρτάνοντες, τῆς ἁγίας γραφῆς λεγούσης, € Ev 
ἄνθρωπος εἰς ἄνθρωπον ἁμάρτη, xai προσεύξονται περὶ 
αὐτοῦ" εἰ δὲ εἰς Θεόν τις ἁμάρτῃ, τίς προσεύξεται περὶ 
αὐτοῦ ; 


Ceterum b:zreticos post ᾿μοσίομι quoque, u 
rius constituimus, esse damnaiidos, sanctus 
Augustinus Africanx cujusdam urbis episco 
epistola ad Bonifacium diserte tradit : « Quam 
quit, et si vera essent quz ab eis objecta sunt 
liano et nobis possent aliquando monstrari, 
jam mortuum. anathematizaremus ; sed tamen 
siam Christi, qux non litigiosis opinionibus fii 
sed divinis attestationibus comprobatur, 1 
quemlibet hominem relinquere minime deben 

Hac Augustinus. Similiter autem non mod 
multos, qui adversus fidem erraverant, m 
anathematizavit Ecclesia et sancti Patres, si 
scopos etiam qui vel in ultima sua voluntate, 
intestato hareticis consanguineis, vel etiam 
neis sua bona reliquissent. Octuagesimus enii 
mus Áfrican:e synodi canon hzc habet : « Iter 
stitutum est, ut si quis episcopus h:xredes exti 


p? consanguinitate sua, vel h:ereticos etiam c 


guineos, aut paganos Ecclesi: przxtulerit, etiai 
mortem ei dicatur anathema, et nomen eju: 
sacerdotes Dei non computetur; nec excus: 
illi locus sit, quod intestatus decesserit : quia 
debuit factus episcopus, rei sux ordinationen 
gruam su:e professioni nequaquam in aliud t 
differre. » Si itaque, quemadmodum ecclesi 
eo canone definitum est, post mortem quoqui 
themate feriuntur episcopi ob divitias ipsas hai 
cte distributas, quanto justius excommunic 
subjiciendi erunt qui in Deum ipsum peccav 
dicente Scriptura : Si homo in hominem pecci 
erit qui pro ipso oret ; si autem in. Deum deli 
quis orabit pro eo ἢ | 


505 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


$0f, 


τοῦ ληγθέντος ὁμῖν παραδηλώσειεν, ὅσα τε τούτῳ ix τῆ; Δ ipsum autem naturarum distinctionem cstendit, quod 


πρὸς ἐκεῖνον γέγονεν συναφείας.» Αποδείξαντες τοίνυν τὸν 
δυσσεθῆ Θεόδωρον τἄς φύσεις ἀντὶ προσώπων λέγοντα, 
ἔτι μείζονα προαγάγωμεν αὐτοῦ βλασφημίαν διελέγχον- 
σαν αὐτὸν, ποίαν λέγει τὴν ἕνωσιν πρὸς γατάχρισιν τῶν 
ἐχδικούντων αὐτόν. Ἐν γὰρ τῷ περὶ ἐνανθρωπήσεω; ὁγ- 
δόω λόγω οὕτω λέγει’ € Πρόδηλον δὲ ὡς; τὸ τῆς ἑνώσεως 
ἐφαομόξει" διὰ γὰρ ταύτης συναχθεῖσαι αἱ φύσεις, iv 
πρόσωπον xat& τὴν ἕνωσιν ἀπετέλεσαν" ὥς τε ὅπερ ὁ 
χύριος ἐπὶ τε τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικός φησιν, ὥς τε 
οὐχέτι εἰσὶν δύο, ἀλλὰ σὰρξ μία, εἴποιμεν ἄν xe ἡμεῖς 
εἰχότως κατὰ τὸν τῆς ἑνώσεως λόγον, ὥς t€ οὐχέτι εἰσὶν 
δίο πρόσωπα, ἀλλ’ ἕν, δηλονότι τῶν φύσεων διαχεχρι- 
μένων. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ οὐ λυωμαίνεται τῷ ἀριθμῷ τῆς 
δυάδος τὸ μίαν λέγεσθαι τὴν σάρχα (πρόδηλον γὰρ καθὸ 
μία λέ εται), οὕτως χἀνταῦθα οὐ λυμαίνεται τὴν τῶν 
φύσεων διαφορὰν τοῦ προσώπου ἡ ἕνωσις. Ὅταν μὲν 
γὰρ τὰς φύσεις διακρίνωμεν, τελείαν τὴν φύσιν τοῦ Θεοῦ 
λόγου φαμὲν, καὶ τέλειον τὸ πρόσωπον" οὐδὲ γὰρ ἀπρόσ- 
wv ἐστιν ὑπόστασιν εἰπεῖν" τελείαν δὲ καὶ τὴν τοῦ 


ἀνθρώπον φύσιν, xal τὸ πρόσωπον ὁμοίως. Ὅταν μέν τοι 


(xl τὴν συνάφειαν εἴδωμεν, ἐν πρόσωπον τότε φαμέν. » 
Ταῦτα ὑμεῖς, εἰ καὶ φριχτόν ἐστι λέγειν χριστιανοῖς, 
ὅμως δεὰ τὴν μανίαν τῶν ἐχδιχούντοιν Θεόδωρον wd τὴν 
ἀσεθῆ ἐχείνην ἐπιστολὴν, προαγαγεῖν ἠναγκάσθημεν, Deo 
τὸν Θεὸν ἡμῖν παρακαλοῦντες γενέσθαι" δι᾽ ὧν πάντων 
ἀποδέξειχται, ὅτι πάσης τῆς Θεοδώρον ἀσεθείας μεστή 
ἐστιν ὁ χοτάρατος ἐχείνη ἐπιστολή. 


quidem sumentis sumptique natur: discrimen divina 
ipsa nobis ostendit Scriptura. Indicare quip, e eam 
unitatem volens qux ad id quod sumptum est perti- 
net, dicit per unitatem sive unionem utrasque naturas 
sibi fecisse proprias ; ita ut, eque ejus qui erat atque 
sumpsit ac ejus qui sumptus est nobis ostenderit unita- 
tein, quz ex facta cum ipso conjunctione processit. » 

Cum itaque demonstratum luculenter sit impium 
Theodorum natur: nomen pro persona usurpasse, 
deteriorem adhuc ejus blasphemiam pro'eremus iu 
niedium, qua docet, quid ipse unitatis nominc intcl- 
ligat , ut plenius condemnentur ejus patrocinatorcs, 
In octavo igitur sermone de Incarnatione hzc scri- 
bit : « Constat autem quid unitate importetur : per 


B hanc enim coalescentes nature unicam personam 


unitate perficiunt; ita ut, quemadmodum de masculo 
et femina Dominus inquit eos non jam duos, sed unam 
carnem esse; similiter etiam,unitatisratione non jim 
due, sed unica sit persona, constante semper distin- 
ctione naturarum. Quemadmodum enim ibi nunieri 
non tollitur duplieitas, quod una caro dicatur, liquet 
enim quemadmodum uua dicatur, eodem pariter mo- 
do minime naturarum aufertur [Leg. aufert] discri- 
men unitas ipsa personz. Cum porro naturas discei - 
nimus, perfectam Dei Verbi naturam profitemur, per- 
fectamque personam (non enim hypostasis dici absque 
persoiua potest), perfectam pariter humanam naturaimn 
personamque similiter. Cum autem in harum copula- 


Uonem sive conjunctionem animum intendimus, unicam tunc esse personam prodicamus. » Hxc nos, qvan- 
quam dictu Christianis horribilia , producere in medium coacti sumus ex Theodori impi»que epistol;e 
patronorum insania, propitium nobis Deum fleri postulantes : quibus tamen demonstratum est universa 
Theodoriana impietate exsecrabilem eam epistolam esse refertam. 


Καὶ ταῦτα μὲν ἅπαντα ἀπεχρινάμεθα πρὸς τὰ τῷ 
«τ:φαλαιογραφίῳ (Sic) περιεχόμενα, δὲ ὧν σπουδάσατε 
Tu» ἀσεθὴ ἐχείνην ἐπιστολὴν ἐχδικῆσαι, xol διὰ ταύτην 
τὸν Θεοδώρου x«i Νεστορίον κακοδοξίαν ἀνανεώσασθαι, 
ὧν τὴν ἀσέδειαν ἡ αὐτή ἐπιστολὴ ἐπαινεῖ. Ἐπειδὴ δὲ 
πολλὰ τῆς μνημονευθείσης ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Μάριν τὰν 
αἱρετικὸν γεγραμμένης παρωδελοίπατε, καὶ οὐχ ἐτολμή- 
σατε ταῦτα τοῖς ὑμετέροις χεφαλαίοις ἐνθεῖναι, ἵνα μὴ 
xal ix τούτων τὴν ἐξ ὑμῶν ἐχδιχουμένην ἀσέθειαν ὃ παρ᾽ 
ὑμῖν τῶν Χριστιανῶν μάθῃ λαὸς, ἀναγχαῖον ἐνομίσαμεν 
εἶναι χαὶ ταῦτα διὰ βραχέων φανερῶσαι. Περιέχεται γὰρ 
τοῖς παρ᾽ ὑμῶν παραλελειμμένοις ῥήυασι τῆς ἀσεθοὺς 
ἐπιστολῆς. € ὅτι Κύραλος τὰς ἀκοὸς πάντων τῶν ἐπισχό- 
πων τῶν ἐν τῇ xxt Egtco» συνόδῳ συνελθόντων, τῷ 
φαρμάχῳ τῷ πηροῦντι τοὺς ἐφθαλμοὺς τῶν σοφῶν χατ- 
ἐτχεν, εὗρεν δὲ ἀφο μὴν ἐκ τοῦ χατὰ Νεστορίου μέσους, 
x«i ὅτι χαθεῖλε τῆς ἐπισχοπῆ; Νεστόριον ἡ ἐν Ἐφέσῳ σύν- 
οδος, χρίσεως xal ζητήσεως μὴ γενομένης.» Kul πάλιν ἐν 
τῇ αὐτῇ ἐπιστολῇ περιέχεται" € ὅτι τὰ δώδεκα χεφάλαια 
τὰ παρὰ κυρῆλον γραφέντα, ἐναντία ὄντα τῆς ὀρθῆς mi- 
στεως, προέθηχαν οἱ ἐν Ἐφέσῳ συναχθέντες ἐπίσχοποι, 
καὶ ἐξεθαίωσον, καὶ συνήνεσαν αὑτοῖς, ὡς τῇ ὀρθῇ πί- 
ett συνάδουσιν᾽ xal ὅτι Νεστόριος ἐπειδὴ ἐμισεῖτο ἐν 
τῇ ἰδία πόλει, xxl παρὰ τῶν πρώτων αὐτῆς, ὑποστρέψαι 
ἐκεῖ οὖχκ ἠδυνήθη. » Καὶ διὰ πάντων ὁ γράψας τὴν αὐτὴν 
ἀτεβῆ ἐπιστολὴν, οὐ μόνον τοὺς αἱρετιχοὺς ἐχδινεῖ xal 

* Exstat in actis conc. Constantinop. n, Coll. 5 


ὑμετέρῳ (; — Et hiec quidem omnia respondimus ad ea qux in 


vestro capitulorum libro continebantur , quibus im- 
piam przefatam epistolam vindicare nitebamini , pra- 
vasque propterea Theodori Nestoriique instaurare 
sententias, quorum przfata epistola commendat im- 
pietatem. Quoniam vero permulta in memorata im- 
pia epistola ad Marim bzreticum scripta przeteriistis, 
neque ausi estis ea vestris capitibus inserere, ne forte 
ex iis etiam Christianus populus, quanta a vobis pro- 
pugnaretur impietas intelligeret, necessarium esse 
judicavimus , hxc quoque paucis ostendere. ln ea 
enim epistole parte, qux pretermissa a vobis est, 
habetur * : « Cyrillum aures omnium episcoporum in 
Ephesum convenientium veneno obc:canti omnium 
oculos obtinuisse sapientium ; invenisse autem [η0- 


D dum ex odio in Nestorium prxeconcepto : atque nulla 


instituta disquisitione et judicio Nestorium ab eadem 
Ephesina synodo sede sua fuisse deturbatum. » 
Pariter in eadem epistola babetur : « Duodeeim ea 
capitula ab Cyrillo conscripta, quanquam cuin recta 


fide pugnarent, ab Ephesin: synodi episcopis propo- 


sita fuisse atque confirmata , illisque eos tanquain 
vere fidei consonantibus consensisse; atque Nesto- 
rium, propterea quod odio haberetur ab civitate sua, 
primariisque civibus ejus , illuc minime potuisse re- 
verti. » Atque lioc modo nefarie illius epistole scri- 


9, apud Labb. 





807 


ἐπαινεῖ, ἀλλὰ καὶ τοὺς ὀρθοδόξους λέγει. περὶ γὰρ τοῦ À 


μαχαρίον Ῥαθθού)ου τοῦ Ἑδίσης ἐπισχόπου, ἁνδοὸς ἐν 
ἐπισχύποις ἐπισήαου, οὗ τὸ μνῆμα θαύματα ποιεῖ μέχρι 
τῆς σήμερον, οὕτως φησὶν ἐν τῇ αὐτῇ ἀσεθεῖ ἐπιστολὴ" 
« Ὅτι ὁ τύραννος τῆ; ἡμετέρας πόλεως, ὃν οὐδὲ αὐτὸς 
ἀ νοεῖς, προγάσει τῆς πίστεως οὐ μόνον τοὺς συζῶντας 
αὐτῷ διώκει, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἤδη πάλαι πρὸς τὸν χύριον 
ἀπελθόντας ὧν εἷς ἐττιν ὁ μαχάριος Θεόδωρος ὁ κήρυξ τὶ 
ἀληθείας. καὶ διδάσχαλος τῆς ἐχυλησίας, ὃς οὐ μόνον ἐν 
τῇ οἰκείᾳ ζωῇ τοὺς αἱρετιχοὺς ἐκολάφισεν διὰ τῆς οἰκείας 
πίστεως, ἀλλὰ καὶ μετὰ θάνατον ὅπλα πνευματικὰ τοῖς 
ἐδίοις βιδλίοις τοῖς τῆς ἐχχλησίας τέχνοις χατέλειψεν, 
ὡς zal ἡ σὴ εὐλάξεια μετ᾽ αὐτοῦ λαλήσασα γινώσχει, vcl 
ἐκ τῶν παρ᾽ αὐτοῦ συγγραφέντων ἐπίστευσε" τοῦτον ἐτὸλ- 
μησεν ὁ πάντα τολμῶν ἐπ᾽ ἐχχλησίας φανερῶς ἀναθεματί- 
σαι." καὶ πάλιν περιέχεται τῇ αὐτῇ ἀσεδεῖ ἐπιστολῇ πρὸς 
ὕβριν τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλου" € Ὅτι ἡ καρδία τοῦ Αἰγυ- 


πτίου ἐμαλάχθῃ, καὶ χωρὶς σχύλσεως τῇ ὀρθῇ πίστει - 


συνήνεσε. καὶ ὅτι ἀτάχτως r&rà τῶν ζώντων καὶ τῶν 
ἐελιυτητάντων ὁρμήσαντες, ἐν aic χύνη εἰσὲν ὑπὲρ τῶν 
ἰδίων ἀπολογούμενοι πταισμάτων, ναὶ ἐναντία τῇ πρώτῃ 
4 - Π Π 4 " . € “- 
αὐτῶν διδασκαλία 6.δάσχοντες, xal ὅτι χρὴ ὁμολογεῖν 
εἰς τὸν ναὸν, xoi εἰς τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν αὐτῷ.» Ἑαὲ ταῦτα 
μὲν ἐγνείμενα τῇ μνημονευθείση ἐπιστολῇ φανερὰ ὑμῖν 
, - Φ᾿ ϑ HA EA * 
ἑσπουδάσαμεν χαταττῆσαι, ἵνα xv» οὕτως ὀψέ ποτε τὰ 
* * * ?, * 9 * - [4 
ἐρθὰ ἐπιλεγόμενοι ἀναχρήσητε ταύτης τῆς καγοδυξίας. 


Τοσαύτη δέ ἐστιν ἡ τῆς μυσυρᾶς ἐπιστολῆς ἀσέξεια, 
ὅτι οὐδὲ ὑεῖς ἐτολμήσατο πάντα, ὡς εἴρηται, τὰ περιε- 
χόμενα αὑτῇ τοῖς παρ᾽ ὑμῶν πεμφθεῖσιν χεφαλαίοις ἐνθεῖ- 
νάι, εἰ xai τινα ἐξ αὐτῶν διεστραμμένῃ ἐννοίᾳ ἑρμηνεύειν 
ἐπειράθητε. Τίς γὰρ χριστιανοῖς δύναται συναριθμεῖσθαι 
μὴ λέγων ἀσεδῇ τὴν ἐπιστολὴν, ἐν f τοιαῦται xal τοσ - 
αὗται περιέχονται βλασφημίαι; Ὃ γὰρ τὴν ἐπιστολὴν 
ἐχδιχῶν τὴν τὸν ἅγιον κύριλλον αἱρετικὺν χαλοῦσαν, καὶ 
t» ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον ἐκβάλλουσαν, φανερῶς 
Νεστόριον καὶ τὴν αὐτοῦ ἀσέξειαν δέχεται, ὃν ἡ αὐτὴ 
ἐπιστολὴ λέγει δίχα χρίσεως xai ζητήσεως χαταδιχα- 
σθῆναι, καὶ οὐ διὰ τὰ δόγματα, ἀλλὰ διὰ τὸ μῖσος τῶν 
πολιτῶν εἰς τὴν ἐχχλησίαν μὴ ὑποστρέψαι" xol οὐ μόνον 
εἰς τοῦτο ἁμαρτάνει ὁ τὴν ἀσεθῇ ἐπιστολὴν ἐχδιχῶν, 
ὡ)λὰ καὶ κελεστῖνον τὸν Πάπαν χαταδιχάζει, τὸν εἰπόντα 
περὶ κυρῶλον, ὅτι ἡ πίστις κυρῶλονυ, ἡμετέρα πίστις 
ἐστίν" χα' ὁ τὰ δώδεχα χεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρέλλου, 
ἐναντία τῇ ὀρθῇ πίστει λέγων ὑπάρχειν, οὐ μόνον αὐτὸν 
ti» ἐν ἁγίοις κὐρῶλον, καὶ τὸν ἐν μαχαρίᾳ τῇ μνήμῃ 
κελεστῖνον, xai τὴν πρώτην ἐν Ἐφέσῳ σύνοδον χαταχρίνει, 
ἀλλὰ γαὶ τὴν ἐν Χαλχηδόνι σύνοδιν καταδιτάξει, τὴν πα- 
τέρα καὶ διδάσκαλον ἴδιον κύρελλον ἐπιγραψαμένην * 
ὁπότε χαὶ Λέοντα τὸν ἐν ἁγίοις πάπαν Ρώμης ὁμοίω; κα- 
ταδικάζει, ὃς πρὸς τὴν ἐν Χαλκηδόνι σύνοδον γράφων, 
εἶπεν περὶ τῶν δώδεχα κεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις ku piov 
« Οἱ ὅροι οἱ προενεχθέντες κατὰ Νεστορίου παρὰ Ku- 
ρῶλον τοῦ τὸς ἁγίας μνήμης ἐν βεθαίῳ μενέτωσαν.» 


Πάσης δὲ ἀσεδ:ἰας πεπληρωμένη ἡ μυσαρὰ ἐπιστολὴν 
ἣν μόνον τῶν ἀληθῶν ἀαποχρύψαι οὐχ ἴσχνσεν, ὅτι ἀπὸ 
ὀρθοδόξων wai ἁγίων ἀνθρώπων Θεόδωρος ἀπ᾽ ἐχχλησίας 

* l'hrasis omnino vitiosa, qui , si Grieci textus 
atque aniccedentium ratio liabeatur , sic corrigenda 


p «5: 


VIGILIUS PAPA. $ 


ptor, non modo h:ereticos tuetur ac laudat, sed catli 
Hicos etiam nominare non veretur. De beato namq 
Rabula EJessenorutn episcopo, eximi:e pietatis a1 
güite, cujus ad sepulcrum ad h:c usque temp 
mirabilia patrantur, hoc modo in impia illa sua e 
stola seribit : « Tyrannus nosirz civitatis , quen 
ctiam ipse non ignoras, qui occasione fidei, non 

jum cum eo viventes perseguitur, sed etiam eos 

dudum ad Dominum abierunt. Quorum unus est b 
tus Theodorus przdicaior veritatis, et doctor Ec 
sim, qui non solum vivens hareticos per propr 
fidem percussit, sed etiam post mortem arma 5}} 
talia in libris suis dereliquit Ecclesi: filiis , sicu 
tua reverentia, cum eo collocuta cognovit, et his 
ab eo scripta sunt prebuit fidem. Hunc ausus 


B qui omnia audet, ab Ecclesia anathematizarc 


Rursusque in sancti. Cyrilli contumeliam , hzc. 
in exsecrabili ea epistola continentur : « Cor JEg 
emollitum est , et sine vexatione , recte fidei as: 
titus est ; et inordinate contra vivos et mortuos irt 
tes in confusione sunt, satisfacientes pro delictis 
et contraria priori sux doctrine docentes, et q 
oporteat confiteri in templum atque inbabitante: 
eo. » Atque hec quidem in memorata epistola spai 
intricata. manifeste vobis ob oculos ponere conati 
mus, ut, etsi sero, quandoque tamen, recta cogita 
ab pravis iis opinationibus, erroribusque disced. 


C Tania porro sceleratz illius epistole esl iumpic 


ul neque vos ipsi ausi sitis, ut dicitur, universa 

ipsa complectitur, in capitibus qu: misistis, | 
ponere, quanquam nonnulla perversa explicat 
interpretari tentaveritis. Quis enim Christianis 
annumerandus , qui eam impiam non dicat, qua 
tantasque continet blasphemias? Quisquis enim 
epistoke defensionem suscipit in qua S. Cyrillus 
reticus appeliatur, primaque Ephesina rejicitur 
nodus, hic manifeste stat a Nestorii partibus, eju 
adh:ret impietati , quem ipsa epistola inquisi! 
judicioque bis damnatum fuisse fatetur quidem, 
non dogmatum causa , verum civium odio ad E« 
siam non esse reversum * : atque non peccati reu 
modo ob hanc causam, qui ejus epistole tuetur 

verum quia Celestinum quoque papain co 
mnat , de Cyrillo dicentem , Cyrilli fidem nos 
fidem esse. Α΄ pariter, qui duodecim ea sancti € 
capita cum recta fide pugnare contendit, is non 

ctum Cyrillura modo atque beat:s memoriz Coe 
num , primamque Ephesinam synodum damnat. 
adversus quoque sanctum Chalcedonense couci 
judicium fert quod Cyrillum scriptis Patrem esse 
atque doctorem declaravit; atque insuper adv 
sanctun. Leonem Romanorum pontificem, αι 
Chalcedonense concilium scribens de duod 
saucli Cyrilli capitibus hzc habet : « Detinit 

adversus Nestorium ab sanct: recordationis C; 
proposite in tuto perstiterunt (Grec. persistar 

Quanquam vero omnis plena sit iniquitatis 
crabilis ea epistola, unam tamen ininime celar 
tuit veritatem, Theodoro scilicet post mortem : 


est :..... quem ipsa epistol. si& inquis. jud. a 
fuisse picir, nec doe 77777 trum... Evi, 


δὺ9 


JUSTINIANI IMP, EPISTOLA. 


810 


x ^i μετὰ θάνατον ἀνεθεματίσθη, ὃν ἀσεδῆ Θεόδωρον δι- A ἃ piis orthodoxisque hominibus fuisse dictum 8ι}8- 


δάσχαλον τῆς ἐχχλησίας, vul xüpuxa τῆς ἀληθεία: καλεῖ 
ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, τὸν ὑπὲρ πάντας τοὺς αἱρετι- 
«^)g βλασφημήσαντα. Οὕὔτινος τῶν β)λασφημ ὧν μέρος 
ἔδάχιστον δι ἑτέρας ὑμῖν ἐπιστολῆς ἐπ᾽ αὐτῶν ὑμῖν τῶν 
ἐηνάτων ἤδη ἐφανερώσαμιν ἀποδείξαντες, zal τὶ οἱ ἅγιοι 
πατέρες, κύρθλο;, xal Πρόχλος, xai “ραξξουλᾶς χατὰ 
Θεοδώρον, xai τῶν ἀσεδῶν αὐτοῦ λύγων ἔγραψαν, κατα- 
πρίναντες αὐτὸν μετὰ τῆς αὐτῆς ἀσεθείας. Τοιαῦται γὰρ αἱ 
- Θεοδώρου βλασφημίαι εἰσιν, ὅτι [F. ὥστε] οὐδὲ ὑμεῖς ἐτολ- 
μήσατε ταύτας ἐχδιχῆσαι, εἰ xal τὸν ἐχθέμενον αὐτὰς ἐχδι- 
πῆτε" φανεροῦ ὄντος Ort οὐδεὶς τὰ καχὰ κατακρίνων, τὸν 
ἐχθέμενον αὐτὰ ἐχδιχεῖ, πλὴν εἰ μὴ ἐχεῖνον τὸν μετανοήταν- 
τα. xai τῆς ἰδίας ἀποστάντα πλάνης, καὶ ταῦτα χκαταδι- 
κάσαντα. Ταῖς δὲ ἄλλαις ὕδρεσι ταῖς ἐν τῇ αὐτῇ ἐπιστο- 
Ài κατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῦλου ῥηθείσαις πρόσκειται 
κἀχεῖνο, ὅτι ἀναισχύντως αὐτὸς kv ἁγίοις Κὐριλλός ἔστι; 
καὶ ὅτι μεταμεληθεὶς ἐναντία τῇ πρώτῃ αὐτοῦ διδασκα- 
Aim ἐξέθετο ἐξ ὧν ὁ τὴν ἐπιστολὴν ἐχείγην γράψας δεὶ- 
xvutat πάσης ἀνοίας μεστός. Ποῦ γὰρ ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλη 
λος ἐναντία τῇ πρώτῃ οὐτοῦ διδασκαλία ἐξέθετο, ἢ μετε- 
υὐησεν; 9 πῶς ἡ iv Χαλχηδόνι ἁγία σύνοδος πατέρα 
τοῦτον ἐπεγράφετο, εἰ μετεμελήθη, καθὰ τῇ ἐπιστολῇ 
περιέχεται; Ὁ γὰρ μετανοῶν οὐ τοῖς διδασκάλοις συνα- 
pÜÓusirac, ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ πλίνης ὑποστρέψας δεχτέος 
ἐστί. 


ἀΠσπα, et ab Ecclesia rejectum esse, quem Theodo- 


rum omnium qui hactenus exstitere hxreticorum 
blasphemum, impia illa epistola Ecclesiz:e magistrum 
vocat priconemque veritatis, cujus blasphemiarum 
exiguam partem altera jam vobis epistola exposui- 
mus : verbis namque SS. Cyrilli, Procli ac ltabule 
quid ipsi contra Theodorum scripserint, ostendimus, 
atque quemadmodum eum, impiamque ejus doctri- 
nam, atque iniquitatem condemnaverint. Ejusmodi 
autem suut Theodori blasphemiz, ut neque vos ipsi, 
qui Theodorum eas proponentem tuemini, illas pro- 
puguare ausi sitis : cum tamen constet a nemine, 
qui iinpietatem judicio sue proscripserit, defendi 
posse ejusdem impietatis patronum, nisi is fortasse ab 


p errore recesserit primum, atque resipuerit, atque illa 


condemnaverit, qu: olim impie docuisset. Ad czte 
ras autem contumelias adversus sanctum Cyrillum ea 
in epistola jactatas adjicitur etiam, turpiter egisse 
Cyrillum, adeo ut, eorum poenitens qu» docuisset ἡ 
pridem, adversam illis doctrinam proposuerit. Exinde 
vero epistole scriptor insanissimus esse proditur. 
Quo namque loci doctrinam astruxit Cyrillus cum 
sua priore pugnantem? quo poenituit? vel quomodo 
fieri potuit ut a sancta Chalcedonensi synodo sanctis 
Patribus annumeraretur, si, quemadmodum narrat 
epistola, prioris eum sux doctrine peenituisset ? Qui 


enim ab errore.revertitur ad sanitatem non inter doctores ascribitur, sed veluti ab errore conversus. 


Tío; δὶ τοῦτο αὐτῆς ὃ γράψας τὴν ἐπιστολὴν ἐποιή- 
σατο λέγων" € Ὅτι δεῖ ὁμολογεῖν εἰς τὸν ναὸν, xal εἰς τὸν 
ἐνοιχοῦντα ἐν τῷ ναῷ. D Ἐχ τούτων δὲ ὅσον ἧκεν εἰς τὴν 
ἀσέξδε ay τῆς ἐπιστολῆς, xal τοὺς ἐγδιχοῦντας αὐτὴν, 
πᾶσα ἡ ὁρθὴ πίστις ἀνατρέπεται. Ἢ γὰρ καθολικὴ ἐκχλη- 
cix ἕνα χίριον Ἰησοῦν Χριστὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ Θεοῦ 
ὁμολογεῖ, xai οὐχὲ εἰς τὸν ναὸν xal εἰς τὸν ἐνοιχοῦντα ἐν 
τῷ ναῷ πιστεύειν ἡ ὁμολογεῖν διδάσχει. Ὅθεν xai τοῖς 
τοῦ ἁγίου ἀξιουμένοις βαπτίσματος παραδίδοται ὅμολο- 
ἡκῷ καὶ πιστείειν εἰς ἕνα πατέρα παντοχράτορα, καὶ εἰς 
ἕνα χύριον Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ, 
xei εἰς τὸ ἅγιον πνεῦμα, οὐ μὴν εἰς δύο νίοὺς, ἢ δύο 
Χριστοὺς, ὅπερ ἡ ποὸς Μάριν τὸν Πέρσην ἐπιστολὴ δηλοῖ, 
λέγουσα χρῆναι ὁμολογεῖν εἰς τὸν ναὸν γαὶ εἰς τὸν ἐνοι- 
χοῦντα ἐν τῷ ναῷ, καὶ ἐχ τούτου τέταρτον πρόσωπον τῇ 


ἁγίᾳ Τριάδι ἐπεισαάγουσα. 


'Ex τούτων τοίνυν ἁπάντων δέδειχται, ὅτι ἀλλότριός 
ἐστι τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ὁ τὴν προειρημένην ἀσεθῆ 
ἐπιστολὴν ἐπαινῶν, ἢ ἐχδικῶν. Ἐπειδὴ δὲ λέγετε, ὡς ὁ ἐν 
ἁγίοις Κύρῶλος διὰ τοῦτο παρὰ τῶν ἀνατολιχῶν ἐδέχθη, 
ὅτι τὰ ἴδιχ χεφάλαια ἡρμήνευσεν, οὐ θαυμάζομεν ὑμᾶς, 
ὅτι xal iv τοῖς πεμφ'εῖσι παρ᾽ ὑμῶν κεφαλαίοις οὕτως 
ἡπατήθητε, οἱ καὶ αὐτὰ τὰ ἐν τῇ κατ᾽ Ἔφεσον πρώτη 
συνόδῳ γεγραμμένα ἠγνοηνότες. Kal γὰρ xal ὁ ἐν ἁγίοις 
Κιελεοστῖνος, xai ἡ ἐν Ἐφέσω πρώτη σύνοδος, xai ὁ ἐν 
ἁγίοις Δέων, καὶ ἡ ἐν Χαλχηδόνι ἁγία σύνοδος αὑτὰ xa) 
οὗτὰ τὰ κεφάλαια τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλου καὶ ἐδέξαντο, 
καὶ ἐδεθαίωσαν, xai οὐδεμίαν τούτων ἑρμηνείαν ἐζήτησαν" 
ἡ γὰρ ἑρμηνεία οὐ διὰ τοὺ; ὀρθοδόξους ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ 
τοὺς αἱρετιχοὺς, οἱ Νεστόριον ἐχδιχοῦντες, τοῖς μνημο- 
χευθιῖσι πεφαλαίοι; αντἔλτεγον. Ὥς γὰο ὑμεῖς λέγετε, οὔτε 


Hoc denique modo epistolam scriptor concludit : 
« Confiteri ac credere oportet in templum, et euin 
qui in templo inhabitat. » Quo ex loco, quantum ad 
impietatem epistolz: spectat ejusque patronos, uni- 
versa subvertitur recta fides. Catholica quippe Ec- 


C clesia unicum Dominum Jesum Christum Filium Del 


unigenitum conlitetur, neque uspiam docet credeu- 
dum esse in templum, ejusque inhabitatorem, aut 
hxc confiteri oportere, quemadmodum ad sancti 
baptismatis gratiam ad. issis tradit, ut contliteantur 
et credant in unum Deum Patrem omnipoteutem, ct 
in unum Dominum Jesum Christum Filium Dei uni- 
genitum, et in Spiritum sanctum, non in duos Filios, 
vel in duos Christos, prout epistola ad Marim Per- 
sam diserte statuit esse credendum, templi atque in 
ipso inhabitantis fide proposita, quo fit ut quarta 
sancte Trinitatis persona constituatur. 
Demonstratum est itaque his omnibus, prxíatz 
exsecrabilis epistole patronos atque laudatores ab 
orthodoxa fide omnino alienos esse judicatos. Catc- 


D rum, quia sanctum Cyrillum idcirco ab Orientalibus 


esse receptam dicitis, propterea quod sua illa ca- 
pita interpretatus sit, minime miramur vos in vestris 
ad nos missis capitibus similiter esse deceptos, cum 
videlicet acta quoque prioris Ephesin synodi igno- 
rare videamini. Nainque sanctus Ceelostinus, et prima 
Ephesina synodus, et S. Leo, et ipsum quoque S. 
Chalcedenense concilium, ea S. Cyrilli capitula ex- 
ceperunt, suoque suffragio con(ürmaverunt, nullam- : 
que corunr expositionem unquam qu:xsivere. Expli- 
catio enim adhibita est non catholicorum gratia, sed 
propter hxreticos, qui Nestorii partibus addicti me« 








81 : 
τὰ ἅγια Εὐαγγέλια, 
(tie γραφαὶ δεκταί εἰσιν, εἰ μὴ ὅτι οἱ ἅγιοι πατέρες ταύ- 
τας ἡρμήνευσαν. Ἐρυθριᾷν δὲ ὀφείλετε λέγοντες, ὅτι οἱ 
ἀνατολικοὶ οἱ Νεστόριον ἐκδιχοῦντες ἐδέξαντο τὸν ἐν ἁγίοις 
κύρϑλον τὰ ἴδια κεφάλαια ἑρμηνεύοντα. 'Ex τοῦ ἐναντίον 
γὰρ ἡ ἀποστολικὴ καθέδρα Ῥώμης, καὶ κύριλος ὁ ἐν 
ἁγίοις τοὺς ἀνατολικοὺς ἐπισχύπους κατακρίναντας Νεστό- 
pov, καὶ τὴν αὐτοῦ ἀσέξειαν, εἰς κοινωνίαν ἐδέξαντο ὡς 
χοὶ ὁ ἐν ἁγίοις πάπας Ῥώμης Ξύστος γράφων μετὰ τῆς 
ἰδίας συνόδου πρὸς τὸν ἐν ἁγίοες κύριλλον, καὶ τοὺς κα- 
μάτους ἐπαινῶν τοὺς αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως 
“ενομένους μεταξὺ ἄλλων οὕτως εἴπεν᾽ « Ἑπανῆλθον πρὸς 


.ὐμᾶς οἱ ἀδελφοὶ, πρὸς ἡμᾶς φημι, οἱ τὴν νόσον χοινῇ 


σπουδῇ ἀποδιώξαντες τῆς τῶν ψυχῶν ἐφροντίσαμεν 
θεραπείας. » καὶ πάλιν" € Εὐφραίνου, ἀδελφὲ ἀγαπητὲ, 
καὶ πρὸς ἡμᾶς; imi συναχθέντων τῶν ἀδελφῶν νικητὴς 
ἀγαλλιῶ. Ἐζήτει ὁ ἐχκλησία οὺς ἀπέλαδεν. El γὰρ μηδένα 
τῶν μιχρῶν ἀπολέσθαι θέλομεν, πόσῳ μᾶλλον δεῖ χαίρειν 
ἡμᾶς ἐπὶ τῇ ὑγιείᾳ τῶν ἡγουμένων ; ᾿Ανέγναμεν [leg. ἀνέ- 
ἡνωμεν! πόσην χαρὰν παρέσχεν ἔν πρόδατον ἀναχομισθὲν, 
"καὶ τοῦτο ἐννοεῖν ὀφείλομεν, πόσον ἔπαινον ἔχει τοσούτους 
4τοιμένας σνγκαλέσασθαι. Ἐν ἑκάστῳ ἀγέλαι θεωροῦνται, 
οὐχ ἑνὸς ἐνταῦθα τὸ πρᾶγμα ζητεῖται, ὁσάκις πράττε- 
ται περὲ τῆς ὑγιείας τῶν πολλῶν. » Καὶ πάλιν" € Χαίρω- 
μεν ἐπὶ τῷ καλεῖσθαι τὸν τῆς ᾿Αντιοχέων ἐχχλησίας ἱερέα 
παρὰ τῆς σῆς ἁγιωσύνης ἤδη vuv εὐλαθέστατον ἄνδρα 
υχαὶ κύριον" xal εἰκότως χαλεῖται χύριος, ἐπειδὴ τὸν xonóv 
κύριον ἐπέγνω, ὃς τὸ τῆς σαρχώσεως αὐτοῦ μυστήρε.ν 
. ὀρθοδόξῳ φωνῇ μεθ᾽ ἡμῶν ὁμολογεῖ.» Ἑαὶ πάλιν" € Εὐχταί 
εἰσι διὰ παντὸς od θλίψεις τῷ τὴν πίστιν χηρύσσοντι. 


Καὶ γὰρ τούτοις μετὰ μαχαρισμοῦ πλούσιος μισθὸς ἐν C 


- ποῖς. οὐρανοῖς ἡτοίμασται, οἷς ὑπὲρ τῆς δικαιοσύνης 
- ὕδριες, διωγμοὺς, καὶ. πᾶν καχὺν προστέταχται ὑπομέ- 


Φ- 


wi. Ὑπέμεινας τὸ ψεῦδος, iva νικῆσαι ποιήσης τὴν 
ἁλήϑειαν. Καὶ διὰ τοῦτο νῦν κατεπανίστασθαι χρὴ τοῦ 


. ψεύδους, ἐπειδὴ μηδεὶς ἀπώ᾽ aro τῇ ἀληθοέχ.» Kal πάλιν" 


€ Ταῦτα πρὸ; τὴν σὴν εὐλάδετιαν ἡ μετ᾽ ἐμοῦ ἁγία ἀδελ- 
φότης ἀντέγραψεν ἀποδεχομένη τοὺς σοὺς ἐν ἅπασι, καὶ 
βιδχωῦσα χαμάτους, οἵ τινες βαρεῖς, ? πιχροὶ οὐ γεγό- 
νασιν, ἐπειδὴ ὑπὲρ ἐχείνου χατέβλήθησαν,. οὗ τινος τὸ 


. ἐλαφρὸν φορτίον, καὶ τὸν χρηστὸν ξ'. γὴν βαστάζομεν. » 


καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἐν ἁγίοις Ξύστος πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις 
κύρίλλον περὶ τῶν ἀνατολικῶν ἔγραψεν. Ἐπειδὴ δὲ 
ἀσυνίτως καὶ τοῦτο ἐϊρήχατε, ὅτι βλάπτει τὴν ὑπόληψιν 
τὴς ἁγίας ἐν Χαλχηδίνε συνόδου ἡ χατάχρισις τῆς ἀσε- 
θοῦς πρὸς Μάριν ἐπιστολῆ;, ἐρωτῶμεν ὑμᾶς, ποίῳ λόγῳ 
τοῦτο ὑπεμεῖίνατε γράγειν. Μὴ ἀρα νομίζετε τὴν ἔχθεσιν 
τῆς ἁγίας ἐν Χαλκηδόνι συνόδου, ὁμοιὸν τι τῆς ἀσεθοῦς 
περιέχειν ἐπιστολῆς ; ᾿Δλλὰ μὴ γένοιτο χριστιανὸν τοῦτο 
εἰπεῖν. Κατανοήσατε γὰρ, ὅτι πάντα τὰ ἐν τῇ ἀσεῦεϊ 


ἐ- εἰνη ἐπιστολῇ, καὶ τοῖς Θεοδώρον συγγράμμασι περι:- 


χομενα, ἐναντίοι εἰσὶ τῷ ὅρῳ τῆς κατὰ Χαλχηδόνα συνό- 
ó»u τῷ περὶ τῆ; πίστεως δεδομένῳ. Θεόδωρο; γὰρ, καὶ ἡ 


4 P d , * L] φ " 
ἐπιστολὴ ἄλλον λέγουσιν. εἶναι τὸν Θεὶν λόγον, xoi ἄλλον. 


τὸν Χριστόν. Ἡ δὲ ἁγία κατὰ Χαλκηδόνα σύνοδος ἕνα 
λέγει τὸν χύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Θεὸν λόγον 
σαρχωΐϊέντα, x«l ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσαντα. Ἢ ἐπιστολή, 
καὶ Θεόδωρος οὐχ ὁμολογοῦσι τὸν Θεὸν λόγον σαρχωθῆναι 
ἐκ τῆς ἁγίας ἐνδόξον Θεοτόγου, καὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας, 
καὶ τεχθῆναι ἐξ αὐτῆς, καὶ διὰ τοῦτο ἀρνοῦνται Θεοτόχον 


VIGILIUS PAPA. . 
οὔτε ὁ ἀπόστολος, οὔτε αἱ λοιπαὶ A morata capita oppugnabant. Ut enim vos ipsi f 


mini, neque sancta Evangelia, neque Apostolus, 
relíqux divinas iitterz perciperentur satis, nisi es: 
ἃ sanctis Fatribus interpretate. Ceterum in vosii| 
argumenta confusionis congeritis, aientes tunc 
Orientis Nestorii propugnatoribus receptum esse 
rillum, cum sua capitula exposuisset. Contra i 
que apostolica Romana sedes, atque Cyrillus in s 
communionem admiserunt episcopos qui in Ne 
rium sententiam dixerant, ejusque impietatem | 
demnaverant. Itaque sanctus ipse Romanus pon 
Xystus, cum concilio suo ad S. Cyrillum scril 
laboresque ab eo pro Ecclesise unitate susceptos 
dans inter c:etera h:ec habet : « Ad nos reversi 

fratres, ad nos, inquam, qui morbum eommuni sí 


D persequentes animarum curavimus sauitatem. 


post pauca : « Exsulta, frater charissime, et ad 
recollectis fratribus victor exsulta. Qu:erebat E 
sia quos recepit. Nam si neminem perire volumi 
pusillis, quanto magis gaudere nos oportet sat 
rectorum! Legimus quantam gaudii una ovis re 
tata praestiterit, et idcirco intelligendum est 

laudis habeat tot revocasse pastores. Greges 

ciuntur in singulis, nec unius hic causa tract 
quoties agitur de sanitate multorum. » Et rui 
« Gaudeo, inquit, Antiochenz Ecclesix sacerd 
vocari jam a sanctitate tua venerabilem virur 
domnum ; et merito vocatur doinnus qui comni 
Dominum recognovit, qui incarnationis mystet 
vocecatholica, nobiscum confitetur. » Et iterum: 
tive, ait, suut semper molestie fidem przedican 
his namque cum beatitudinecopiosa merces para 
colo, quibus propter justitiam maledictiones, pei 
tiones, et omne malum praecipitur sustinere. Pas: 


falsitatem, ut victricem faceres veritatem, et ideo 


insultandunt est falsitati, quia nullus perire potu 
ritati. » Ac denique: « Hzc, inquit, ad venerati 
tuam fraternitas mecum sancta scribit, proban: 
in omnibus, et conlirmans labores, qui tamen g 
aut amari esse non potuerunt, quia huic im 
sunt, cujus onus leve, et jugum suave portan 

Hxc ad S. Cyrillun de Orientalibus S. Xj 
se] cum stulte admodum protuleritis pariter, e 
stole qux: ad Marim Persam inscribitur damn: 
Lkedi saneti Cbalcedonensis concilii definitio 
quierimus qua tandem ratione commoti id sci 
sustinueritis? Non itaque putetis, sancte Chal 
nensis synodi doctrinam quidpiam eorum quz i 
pia epistola continentur simile complecti; id 
dicere Christianum non est. Quinimo scitote e: 
nia qux in eadem ejyistola, Theodorique libri 
bentur, cum sancte lidei definitione, a Chal 
nensi concilio tradita, omnino pugnare. Ej 
enim ac Theodorus alium esse Deum Vet! 


.alium Christum statuunt; sancta autem Chal 


nensis synodus unicum agnoscit Dominum no 
Jesum Christum Deum Verbum incaruatuin 
absque sui mutatione hominem factum. Ej 
atque Theodorus Dei Verbum ex sancta atqut 
riosa Deipara, ac semper virgine Maria carnet: 


$13. 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


ot 


εἶναι τὰν ἁγίαν παρθένον Μαρίαν" οἱ δὲ ἅγιοι πατέρες oi A sumpsisse, ac ex ipsa natum esse non con(ütentur, 


£y Χαλχηδόνι συνελθόντες συνοδιχῶς, Θεοτόχον εἶναι τὴν 
ἁγίαν παρθένον Μαρίαν ὡμολόγησαν. Θεόδωρος ὁ ἀσεθὰς, 
χαὶ ἡ ἀνώνυμος ἐπιστολὴ δύο πρόσωπα λέγοντες κατὰ 
σχετικὴν ἕνωσιν ἕν πρόσωπον ἀναπλάττουσιν. Ἢ σύνοδος 
δὲ τῶν δύο φύσεων τὴν χαθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσιν λέγουσα, 
f» κηρύττει πρόσωπον, ἥτοι μίαν ὑπόστασιν Χριστοῦ τοῦ 


μινογενοῦ; Θεοῦ λόγου. Πάλιν ἡ ἀσεθιὶς ἐχείνη ἐπιστολὴ. 


καταδιχάζει τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον, καὶ τὸν ἐν 
ἀγίοις Κὐρῶλον, καὶ ἀσεθῆ τὰ αὐτοῦ χιφάλαια ὀνομάζει. 
Νεστόριον δὲ xal Θεόύδοιρον ἐχδικεῖ καὶ ἐπαινεῖ" ἡ δὲ ἐν 
Χαλκηδόνι σύνοδος διὰ πάντων ἀχολουθεῖ τῇ αὐτῇ πρώτη 
ἐν Ἐφίσῳ συνόδῳ, x«i πατέρα καὶ διδάσκαλον Κύριλλον 

πεγράφεται, καὶ τὴν συνοδικὴν αὐτοῦ ἐπιστολήν, ἐν ἡ τὰ 
δώδεκα κεφάλαια ὑποτέταχται, βεξαιοῖ, Νεστόριον δὲ τὸν 
ἀσεθή χαταχρίνει, xxl πρὸς τούτοις τὸ Ἰουδαϊχὸν σύμθο- 


λον τὸ ὑπὸ Θεοδώρου συμπεπλασμένον, τὸ χαὶ ἐν τῇ κατ᾽ 


Ἔφεσον πρώτῃ συνόδῳ χαταχριθέν, xal ἐν αὐτῇ τῇ ἐν 

Χαλχηδόνε συν δῳ μετὰ ταῦτα προχομισθὲν μετὰ τοῦ 

ράψαντος αὐτὸ παραπλησίως χαταδιχάζει. 

odo damnatum fuerat, et post ea qux superius 

prolatum fuerat, similiter exsecratur, atque cum 
ταῦτα δὲ ἐν «oic ὁρισθεῖσιν ἡ ἁγία ἐν Χαλχηδόνι avvo- 

δος ἐξέθετο, οὐ χαινίζουσά τι περὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν, 


ἀλλὰ διὰ πόντων ἀκολουθοῦσα τῇ ὁμολογίᾳ τῆς πίστεως, 
ἦν ὁ χύριος διὰ τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἐδωρήσατο, καὶ οὗ 


ἅγιοι ἀπόστολοι ἐκήρυξαν, καὶ οἱ τριαχόσιοι δέχα xai ὀχτὼ 
ἅγιοι πατέρες παραδεζώκασι τῇ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ,, καὶ 
οἱ ἑκατὸν πεντήχονυτα πατέρες ἐδεδαίωσαν, σαφηνίσαντες 
περὶ τῆς θεότητος τοῦ ἁγίου πνεύματος. Ταύτῃ δὲ xal οἱ 
ἐν Ἐφέσῳ τὸ πρώην συναχθέντες ἅγιοι πατέρες ἠγχολού- 


θησαν. 'H δὲ ἐν Χαλχηδόνι ἁγία σύνοδος χαὶ ἀνεθεμάτισε (c 


τοὺς; ἕτερον σύμθολον 3) ἔχθεσιν πίστεως παραδιδόντας, 
παρὰ τὸ ὑπὸ τῶν τριακοσίων δέχα xai ὀχτὼ ἁγίων πατέ- 
peo παραδοθὶν. 


Οὕτως τοίνυν τῆς ἀληθείας ἐχούσης, ὀψὲ γοῦν χατα- 
νοήσατε, τίς ὀρθῶς τὸν ἁγίαν £v Χαλκηδόνι σύνοδον ἐχ- 


$oui ; Πότερον ὁ δεικνύων ὅτι τοῖς εἰρημένοις ἁγίοις 


πατράσιν ἀχολονθήσασα πᾶντα ὀρθῶς ἐξέθετο, ἢ ὁ τοὺς 
ἀσεβεῖς τῶν αἱρετικῶν λόγους προσάπτειν σπουδάζων 
αὐτῇ; Τοὺς γὰρ καθαρᾷ συνειδήσει, χαὶ ὀρθῷ σχοπῷ 
δεχομένους τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύνοδον, xal τοὺς 


ἁγίους πατέρας Κελεστῖνον, κύριλλον, καὶ Λέοντα, xal, 


τὸν ὅρον τῆς ἐν Χαλχηδόνι συνόδου, ἀδύνατόν ἐστιν 
δέχεσθαι μετὰ τούτων xol τὴν πρὸς Μάρεν μυσαρὰν 
ἐπιστολὴν τὴν χατὰ πάντα τούτοις ἐναντιουμένην. Τίς γὰρ 


quare etiam sanctissimam Virginem Mariam infician- 
tur Deiparam esse : sancti vero Patres in Chalcedo- 
nensi concilio congregati sanctissimam Mariam Dei- 
param confessi sunt. lmpius Theodorus atque ano- 
nyma epistola duas admittentes personas, unicam 
tamen personam per habitualem unionem profiteri 
se simulant : synodus autem duplici naturz hvposta- 
ticam esse unionem affirmans, unicam personam 
predicat, sive potius unicam subsistentiam Christi 
unigeniti Filii Dei. Rursus ea epistola priorem Ephe- . 
sinam synodum, ac sanctum Cyrillum damaat, cujus 
eliam capitula impia vocat: Nestorium autem et 
Theodorum vindicat ac laudat : Chalcedonensis vero 
synodus in omnibus Eplesinam priorem synodum 


B sequitur, Cyrillum Patris doctorisque titulis ornat, . 


synodicamque illius epistolam, cui duodeciin ea sub- 
nexa sunt capitula, confirmat, Nestorium damnat ; 
atque ad hzc Judaicum symbolum a Theodoro con- 
sarcinatun, quod olim etiam in prima Ephesina Syli- 


recensuimus in eadem sancta Chalcedonensi synodo 
auctore suo anathematizat. 


Hzc itaque definitionibus sancte Chalcedonensis 
synodi constitula sunt, nec obscuruin quidpiau pro- 
locuta est circa fidem syuodus, verum ubique ei in 
omnibus eain sectala est confessionem fidei, a Domino 
benigne concessam per apostolos suos, quai saucii 
ipsi preedicaruut apostoli, quam sancti trecenti octo- 
decim Patres Dei Ecclesie tradiderunt, quain cen- 
tum et quinquaginta Patres itidem de Spiritus sancti 
divinitate dogmata declarantes coufirmaverunt. Hauc 
seculi sunt sancti Patres Ephesum convenientes prie 
mum ; hanc ainplexa est sancta Chalcedonis syuodus, 
qui anathemate feriit, quicunque aliud symbolum 
traderet, sive fidei expositionem, przeter eai quz a 
sanctis trecentis et octodecim Patribus tradita est. 

Quse cum ita se babeant, sero tandem coguoscite, 
uter rectius sanctam Chalcedonensem tueatur syno- 
dum , isne qui eatu. przfates 85. Patres fideliter se- 
cutam, recte universa definiisse contendit, an is qui 
ei tribuere nititur impios loquendi modos lIxeretico- 


.rum? Fieri namque minime potest u£ qui puras 


prima. Epbesine synodi sanctiones, catbolicasque 
voces admittunt, quique SS. PP. Celestinum, Cyril- 
lum, Leonem ac Chalcedonensis synodi definitio- 
nem recipiunt, ii scelestam quoque ad Marin epi- 
stolam, cum iis qu:e percensuimus, omnino pugnan- 


τοὺς διδασχάλους τῆς ἐχκλησίᾳς, xai τοὺς τὰ ἐναντία δι- D tem admittant. Quis enim Ecclesie magistros atqua 


δάσχοντας, 3 τοὺς ὀρθοδόξους, xal τοὺς αἱρετικοὺς, ἢ 
τοὺς χαταδιχάσαντας, καὶ τοὺς κατακχριθέντας ὁμοῦ δύνα- 
ται δέξασθαι, Ἵνα δὲ τελειότερον τὰ διὰ Ἴδαν καὲ Θεο- 
δώριτον χεχινημένα γνῶτε, ἀναγχαῖον ἐνομίσαμεν καὶ 
ταῦτα ὑμῖν φανερῶσαι. : 

Γινώσχετε τοίνυν ὅτ: χατὰ διαρύρονυ; χαιροὺς διὰ τὴν 


ἀσέδειαν Θεοδώρου καὶ Νεστορίον τὴν τῇ αὐτῇ ἐπιστολῇ. 


, 4 4 8 €. * 4 -- ε [4 x 
περιεχομένην, xai διὰ τὰς ὕδρεις τὰς κατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις 


Κυρῶλον xai τῶν αὐτοῦ χεγαλαίων, λεχθείσας. χατηγο-. 
ρηθέντος "16a, παρὰ Θεοδοσίῳ τῷ τῆς εὐσεδοῦς λιξεως ΗΝ 


βασϑεῖ, καὶ παρὰ Πρόχκλῳ τῷ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπισχόπῳ 
! Vel λέξεως. Πρόχλος κωνσταντιν. ᾿Αρχιεπ. 


contraria docentes ve] orthodoxos simul atque haerc- . 
ticos, vel condemnatos una cum condemnantibus 
valeat amplecti? Czeterum, ut plenius ea 4υα a Theo- 
doreto et Iba turbata sunt intelligatis, h:ec alia quo- 
que vobis exponere oper» pretium existimavimus. 
. Noveritis itaque, quod cum diversis temporibus . 
accusatus esset Ibas apud piissimye recordationis 
regem Theodosium, ob Nestorianam Theodorianam- 
que impietatem in sua ca epistola contentam, ac 
propter contumelias in sanctum Cyrillunt ejusque 
capitula prolatas, e£ apud Proeluu sanctum Con- 





415 


Κωνσταντινονπόλεως, x«l παρὰ διαφόροις Avctox ciae 
ἀρχιεπισγόποις, τελευταῖον παρὰ τοῦ αὐτοῦ βασιλέως, 
xui Φλαυιανοῦ μετὰ Πρύχλον τοῦ ἐν ἁγίοις ἀρχιεπισχόπον 
Κωντπταντινουπόλεος γενολένου, ἀπενειλήθη ἡ χινου μένη 
δίχη χατὰ τοῦ αὐτοῦ Ιόα, Φωτίῳ ἐπισχύπω Τύρου, xal 
Εὐσταθίω ἐπισχόπῳ Βηουτοῦ, παρ᾽ οἷς περί τε πίστεως 
χατηγορήθη ὃ αὐτὸς Ἴδας, καὶ περὶ ὕδρεων κατὰ τοῦ ἐν 
ἁγίοις Κυρῶλον γενομίνων. Ἐχεῖνος δὲ ἀπολογούμενος 
ἀπεχρίνατο, μηδὲν ὑδριστὸν μετὰ τὴν ἕνωσιν τὴν γενοιἐ- 
wn» μεταξὺ τῶν 'Ανατολιχῶν, xal τοῦ ἐν ἁγίοι; KupÜQov 
εἰπεῖν, ἢ γράψαι κατ᾿ αὐτοῦ. Ἡ δὲ μυσαρὰ αὕτη ἐπι- 
στολὴ ἡ προχομισθεῖσα παρὰ τῶν χατηγόρων αὐτοῦ δηλοῖ 
ὅτι μιτὰ τὴν ἕνωσιν γέγραπται. 


Δείκνυται τοίνυν Ἴδας ix τῆς οἰκείας χκαταθέσεως τὴν 
μνημονευθεῖσαν ἐπιστολὴν ἀπαρνούμενος " ὅθεν οἱ προει- 
ρὈμένοι ἐπίσγοποι ὁρῶντες; τὴν ἀσέδειαν τῆς ἐπιστολῆς, 
εἰ xai Ἴδας οὐχ ὡμολύγησεν ταύτην ἰδίαν εἶναι, ὅμως 
ψῆφον ἐξήνεγκαν, διὰ πάντων ἐναντίαν τῇ ἀσεδεία τῇ ἐν 
τῇ αὑτῇ ἐπιστολῇ περιεχομένη. Διετύπωσαν γὰρ ὥς τε 
Ἴδαν ἀναθεματίσαι μὲν Νεστόριον, καὶ τὰ ἀσεδῆ αὐτοῦ 
δόγματα, x«l τοὺς ἐχδιχοῦντας αὐτὸν, ἅπερ ἡ ἀσεδὴς 
ἐπιστολὴ ἐξεδίχει" δέξασθαι δὲ ἐπίσης τῶν τριαχοσίων 
δεκαοχτὼ ἀγίων πατέρων, καὶ τὴν ἐν Ἐφέσῳ πρώτην σύν- 
οδον, ὡς ἀπὸ ἀγίηγυ πνεύματος συναχθεῖσαν, καθ᾽ ὁμοιό- 
τητα τῶν τριαχουσίων δεχαοχτὼ ἁγίων πατέρων, ἦν τινα 
ἐν Ἐφέσῳ σύνοδον μετ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλλοου xai 
τῶν δώδεχα αὕτοῦ κεφαλαίων ἐνυδρίζει ἡ αὑτὴ ἀσεθὴς 
ἐπιστολή. 


Τὰ τοίνυν παρὰ τῶν διχαστῶν χεχριμένα μὴ πληρώσας 
ἥθας τῆς ἐπισχοπής καβηρέθη, χαὶ μετὰ ταῦτα συν- 
ήχθη ἡ ἐν Χαλχηδόνε ἀία σύνοδος, ἐν ἡ οὐδὲ ἐκλήθη 
δας, οὐδὲ ὡς ἐπίσκοπος παραγέγονεν, Νόννον ἤδη εἰς 
τόπον αὐτοῦ χειροτονήθέντος, τοῦ χαὶ κληθέντος ἐν τῇ 
ἁγίᾳ ἐν Χαλχηδόνι συνόδῳ. ᾿Αλλὰ μετὰ τὸν ὄρον τὸν περὶ 
τῆς πίστεως δεδομένον εἰσελθὼν ὁ μνημονευθεὶς "16oc, 
ἥτησεν τὴν περὶ αὐτοῦ ὑπόθεσιν ζητηθῆναι, δι᾽ ἣν τῆς 
ἐπισκυπῆς καθηρέθη, καὶ προεχόμισεν τὴν προειρημένην 
ψῆφον Φωτίου x«l Εὐσταθίον᾽ ἧς ἀναγνωσθείσης, εἰσελ- 
θόντες καὶ οἱ τούτον κατήγοροι προεχόμισαν τὰ ἐν Τύρῳ 
πεπραγμένα, ἐν οἷς περιείχετο ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολή" 
ἧς ἀναγνωσθείσης, εἰδὼς Ἴδας, ὡς εἰ ὁμολογήσοι ταύτην 
ἰδίαν εἶναι, διὰ τὴν ἀσέθειαν αὐτῆς κατεδικάζετο, ἐγχό- 
ας τὴν τῶν πεπραγμένων ἀνάγνωσιν, οὕτως εἶπεν" 
« Κελεύσατε ἀναγνῶναι τὰ γράμματα τῶν χληριχῶν Ἐδέ- 
σης. ἵνα ἐξ αὐτῶν μάθητε ὅτι ἀλλότριος siut τῶν ἐπαχ- 
θέντων μοι.» Καὶ ἀναγνωσθέντων αὐτῶν χατανοήσαντ:ς οἱ 
ἐπίσχοποι τὴν ψῆφον Φωτίου x«l Εὐσταθίον, χαὲ τὴν 
χατὰ Ἴδα γενομένην κατηγορίαν. ἀπήτησαν αὐτὸν τὰ 
παρὰ Φωτίον xai Εὐσταθίου χεχριμένα πληρῶσαι, xai 
δέξασθαι τὸν ὄρον, ὃν ἡ αὐτὴ ἁγία σύνοδος ἐξεφώνησεν, 
καὶ ὑπογράψαι ἐν αὐτῷ, δι᾽ οὗ xal τὴν πρώτην ἐν Ἐφέσῳ 
σύνοδον, καὶ τὸν ἐν ἁγίοις Κύριλλον, xal τὴν αὐτοῦ δι- 
δασχαλίαν ἐδίξατο᾽ ἅπερ ἅπαντα, ὡς εἰρήκαμεν, ἡ μν- 
σαρὰ ἐκείνη ἐνυδρέζει ἐπιστολή" δι ὧν ἀποδείχνυταε 
πάντα ταῦτα τὴν ἁγίαν ἐν Χαλχηδόνι σύνοδον ἐπὶ χατα- 
κρίσει xal ἀνατροπῇ τῆς ἀσεδοῦς ἐκείνης ἐπιττολῆς Ἴδαν 
παρασχευάσαι ποιῆσαι. Θαυμάζομεν τοίνυν ὑμᾶς, ὅτι 
τὴν μνσαρὰν ἐκείνην 'ἐπιστολὴν ἐχδιχεῖτε, ἣν οὐδὲ αὐτὸς 


VIGILIUS PAPA. 


A stantinopoleos archiepiscopum, atque apud coni 
res Antiochie archiepiscopos, novissime autetn 
eodem rege, ac Flaviano, qui Proclo in Consta 
nopolitana sede successor suffectus fuit, judicio 
versus eumdem Ibam ferendo Photius Tyri, et Eu 
thius Beryti episcopi delecti sunt : a quibus de 
sua reprehensus 1085, deque injuriis in sanctum 
rillum jactatis, cum sibi defensionis daretur lo: 
negavit quidpiam ab se in sanctum Cyrillum coti 
meliose dictum vel scriptum esse, post reconci 
tionem inter Orientales sanctumque Cyrilum ip: 
constitutam ; verum criminosa ea epistola ab a« 
satoribus producta palam eam post rcconciliation 
conscriptam fuisse demonstrat. 

lbas igitur, ex suamet eadem depositione memc 

D tam epistolam omnino repudiassee cognoscit 
quauiobrem prelaudati episcopi impietatem epist 
considerantes, etiamsi Ibas eam ab se editam c 
ninime confiteretur, par per omnia suffragium [ 
tulere adversus iinpietatem quam epistola comple: 
batur. Censuerunt quippe. ab [04 auatheinatiz 
Nestorium cum impiis dogmatibus suis, qu:e in im 
epistola colligebantur, excipi autem trecentor 
atque octodecim Patrum fidem oportere, prioreux 
Ephesinam synodum ceu in Spiritu sancto congre. 
tam, eodem modo at ue eam qu: ex trecentis iisd 
atque octodecim sanctis Patribus constitit, qu 
Ephesinam synodum, una cum sancto Cyrillo, duo 
cinque capitulis ejus ea impia epistola contume 
lacesscbat. 

(C €um porro ab Iba minime perficerentur ea q 
fuerant ab judicibus constituta, ipse ab episcop 
dejectus est, atque interea sancta Chalcedonei 
synodus coacta, ad quam neque vocatus est Il 
neque ut episcopus interfuit, Nonno jam in' ejus 
cum , er manuum impositionem subrogato, qui eti 
ad sanctam eamdeiu Chalcedonis synodum advo 
tus fuerat. Perfectis autem iis quxe circa fidem c 
stituenda fuerant, adveniens Ibas postulavit, de s 
stitutione sibi facta causam agitari, qua ab episcop 
dejiciebatur, przfatumque Photii Eustathi:que s 

. fragium in medium protulit; quod cum legeret 
advenientes pariter accusatores ejus, acta Tyri y 
duxerunt, in quibus etiam impia ea epistola corti 
batur. Hac legi similiter ccepta, cognoscens Ibas 

p ejus impietatem condemnandum se omnino fore, 
suam esse fateretur, actorum interpellans lectiont 
sic locutus est : Clericorum Edessenorum litteras | 
jubete, ut, quam alienus ab iis sim, quorum insiu 
lor, cognoscatis. Cum h:zec pariter lecta essent, c 
siderantes episcopi Photii Eustathiique suffragiu 
atque institutam adversus Ibam accusationem, c 
süituere rursus ab ipso impleri oportere qus Phot 
atque Eustathius judicaverant, ac suscipi delinil 
nem quam ipsa sancta synodus conclamavit, ipsi 
subscribi, qua quidem definitione, et primam Epl 
sinam synodum, et sanctum Cyrillum comple 
fuerat, ejusque doctrinam, qux& omnia, ut anim: 
vertimus, in nefaria ea epistola ludibriis contemn 
bantur. Ilis autem manifeste docemur, sanctam ips: 


$217 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


418 


δας, ὃ ἐν Τύρῳ, à xal μετὰ ταῦτα ἐν τῇ ἁγία κατὰ A Chalcedonensem synodum disposuisse, ut ea onmia 


Χαλκηδόνα συνόδῳ ἐτόλμησεν ἰδίαν εἰπεῖν, ἢ ἐχδικῆσαι, 


ἀλλὰ καὶ τοῖς γράμμασι τῶν χληριχῶν Ἐδέσης, καὶ τῇ 
ψώρῳ Φυτίον xai Εὐσταθίου ἐχρήσατο πρὸς τὸ ἀποφυ- 
“εἴν τὴν περὶ τῆς ἀσεθοῦς ἐπιστολῆς κατ᾽ αὐτοῦ γενομένην 


χατηγορίαν. 


ab Iba flerent, ad. ἱπιρία" sepius memoratze epístolz 
eversionem atque condemnationem. Miramur igitur 
vos adhuc inique ei epistoke patrocinari, quam neque 
Ibas ipse, vel Tyri, vel post ea, qux ibi acta sunt, 
in sancta Chalcedonensi synodo suam ausus est ap- 
pellare, neque sustinere, quin potius cleri Edesseni 


litteris, Photiique, atque Eustathii suffragio usus est , ut institutam adversum se ob impiam illam epistolam 


declinaret accusationem. 

Πρὸς δὲ τοῖς ἄλλοις ἅπασι τοῖς καχῶς παρ᾽ ὑμῶν ἑρμη- 
νευθεῖσι, xxi τὴν Εὐνομίου διαλαλιὰν τὴν περὶ Ἴδα γενο- 
μένην πρὸς ψευδῆ ἔννοιαν μετηγάγετε, διαδεδαιούμενοι 
TX» διαλαλιὰν Εὐνομίου ὑπὲρ τῆς ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς 
γεγενῆσθαι. Λέγεται γὰρ περιέχειν τὴν αὐτὴν διαλαλιὰν, 
ὅτε ἐν τοῖς ἀνωτέροις τῆς ἐπιστολῆς ὑδρίσας Ἴδας τὸν 
ἐν ἁγίοις Ἀύριλλον, ἐν τοῖς τελευταίοις ἑαυτὸν ἐπανωρθώ- 
σατο" ὁπότε δῆλόν ἐστι τὴν Ἰξὐνομίου διαλαλιᾶὰν, οὐ περὲ 
τῆς ἀσεβοῦς ἐκείνης ἐπιστολῆς, ἀλλὰ περὶ τῆς χαταθέσεω; 
Ἴδα τὰς ἐν Τύρῳ γενομένης παρὰ Φωτίῳ x«l Εὐσταθέ» 
εἰρῶσθαι. Ἐν γὰρ τοῖς παρ᾽ αὐτοῖς πεπραγμένοις φανερῶς 
"1Zag ὡαολόγησεν, ὡς x«l ἀνωτέρω εἰρήχαμεν, πρὸ τούτου 
μὲν μετὰ τῶν ἄλλων ἀνατολιχῶν ἐπισχόπων ὑδρίσαι τὸ" 
ἐν ἀγέίοι; Κύριλλον, ὅτε μεταξὺ αὐτῶν διχόνοια Yiv' μετὰ 
δὲ τὴν ἕνωσιν τὴν μεταξὺ αὐτῶν γενομένην, μηδὲν ὑδρι- 
στιχὸν εἰπεῖν χατὰ τοῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλου" ἐξ ἧς ὁνολο- 
jig εὑρίσχων Εὐνόμιος "IGav πρῶτον μὲν ὑδρίσαντα τὸν 
ἐν ἁγίοις κύρϑλον, μετὰ ταῦτα δὲ ἀπολογούμενον, xal 
λέγοντα ὅτι μετὰ τὴν ἕνωσιν οὐδὲν ὑδριστιχὸν χατὰ τοῦ 
ἂν ὀσγίοις εἶπε Κυρῶλον, τὴν μνημονευθεῖσαν ἐποίησεν 
διαλαλιᾶν. Ὅτι δὲ ἡ προειρημένη ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, ἡ 
λεγομένη Ἴδα, πάσης ἀτεθείας, xai τῶν vat Κυρίλλου 
ὕδρεων ἀπ᾽ ἀρχῆς ἕως τέλους πεπλήρωται, οὐδενὲ ἀμ- 
φιδαλλεται" ἀλλ᾽ οὐδὲ ἔχει λόγον τὸ πιστεῦσαι ὅτι Εὐνό- 
uto τὰ πρῶτα μὲν διίδαλε τῆς ἐπιστολῆς, ὡς καχὰ, τὰ 
τελευταῖυ δὲ χείρονα ὄντα ἐπήνεσεν. Οὐδεὶς γὰρ εὐφρο- 
γῶν ἀποδέχεται τὸν ἐπὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος, 
ὁμοῦ τὸν αὐτὸν ἐπαινοῦντα xai ψέγιντα. EC τις τοίνυν 
τὴν Εὐνομίου διαλαλιὰν τολμήσει λέγειν μὴ τῇ Ἴδα χατα- 
Gba: τῇ ἐν Τύρῳ γενομένῃ, ἀλλὰ τῷ ὕφει συνάδειν τῆς 
νηκχονευθείσης ἀσεδοῦς ἐπιστολῆς, τὴν τῆς ἀληθείας 
ἀσιολουθίαν οὐ φυλάττει, ἀλλ᾽ ὡς αἱρετιχὸς ὕδριν τοῖς πα- 
τράσιν προσάπτειν σπουδάζει. 


Ad c:xtera porro. omnia pessime a vobis exposita 
adjecistis etiam, ut Eunomii divulgationem de lba 
factam mendaci intelligentia perverteretüis, alfirman- 
tes eam Eunomii divulgationem super impia ea epi- 
stola institutam esse. Fertur enim hic in ipsa conti- 
neri : quod cum in priore epistoke parte lbas sanctum 
Cyrillum injuriis proscidisset, circa linem tamen se. 
ipsum corrigendo emendaverit: cum tamen mani- 
festum sit Eunomii eam declamationem minime ad 
impiam eam epistolam pertinere, sed de subroga- 
tione, que Tyri Ib facta fuerat per Photium et 
Eustathium in ea sermonem ipstitui. In actis enim 
apud ipsos manifeste fassus est Ibas, quemadmodum 
eliam superius indicavimus, se ante hzc cum reliquis 
Orientis episcopis sanctum Cyrillum injuriis aífe- 
cisse, cum scilicet ipsorum ejusque dispar esset sern- 
tentia : post autem, unione inter ipsos perfecta, nihil 
omnino ab se injuriosum in sanctum Cyrillum fuisse 
prolatuin; ex qua Ib: confessione, Eunomius Ibam 
primum in sanctum Cyrillum injurias congerentem 
reperiens, post autein resipiscentem, aientemque abs 
se nihil omnino, post constitutam unionem, adversus 
sanctum Cyrillum fuisse prolatum, memoratam per- 
fecit declamationem. Nemini porro dubium esse po- 
test, indicatam impiam epistolam 1b: tributam, ab 
initio ad extremum omni iniquitate atque ín san- 
ctum Cyrillum contumelia scatere , neque cause 
quidpiam est, αἱ credatur, Eunomium priores epi- 
stole partes, tanquam pravas traduxisse, reliquas 
vero, qux»? pejores sunt, laudibus efferre voluisse. 
Nemo enim cordatus probat eum qui unius ejus- 
demque ac similis rei simul laudator sit, idemque 
vituperator. Quisquis igitur Eunomii declamationem 
non ad [bx subrogaiüionem Tyri factam spectare, 


verum ad impie memorate epistole.... pertinere, quisquis, inquam, id dicere audet, is minime veritati 
ebsequitur, verum, veluti hxretieus Patribus injuriam afferre nititur. 
Καὶ εἰς τοῦτο δὲ ἐθαυμάσαμεν ὅτι γράψαι ὑπεμείνατε, D— Atque id etiam mirati sumus, quod scribere veriti 


τὰ κεφάλαια μὲν τοῦ iv ἁγίοις Κυρίλλου axottua εἶναι" 
τὴν δὲ ἀσιθή ἐπιστολήν, ὡς τοῦ ἁγίου πνεύματος μεσά- 
ζοντας ἀποδεχθεῖσαν ἐπηνέσατε' xal φανερὸν ἐστιν ὅτι 
ταῦτα τὰ ῥήματα οὐχ ἐξ ἁγίου πνεύματος, ἀλλ᾽ ἐξ ἐνερ- 
γείας τοῦ πονηροῦ πνεύματος προηγάγετε᾽ ὅτι τοὺς uiv 
πατέρας xai διδασκάλους τῆς ἐχχλησίας σχοτεινοὺς ἐχα- 
Meats, τὴν δὲ χαχοδοξίαν τῆς ἐπιστολῆ; μετὰ βλασφη- 
μίας ἐπινέσατε᾽ ὅθεν χαλῶς ἁρμόζει καὶ ὑμῖν, καὶ τοῖς 
ἄλλοις τοῖς τὰ παραπλήσια ὑμῖν περὶ τῶν ἁγίων πατέρων 
φρονοῦσι, τὸ παρὰ τοῦ ἁγίον Πέτρου τοῦ ἀποστόλου 
ῥεϑὲν περὶ τῶν κακῶς νοούντων τὰς ἐπιστολὰς τοῦ ἁγίον 
Παύλου € ort ταῦτα οἱ ἀμαθεῖς xod ἀστήριχτοι στρεξλώ- 
σύυσιν [ἡ στρεδλοῦσιν), ὡς xal τὰς λοιπὰς γραφὰς, πρὸς 
τὰν ἐδίαν αὐτῶν ἀπώλειαν. » Οὕτω τοίνυν xal ὑμῖν χαχῶς 


1 


minime sitis. Sancti Cyrilli capita obscura egse, eam- 
que impiam epistolam, tanquam Spiritu sancto af- 
flante, clarescentem laudaveritis. Manifestum est si- 
quidem verba bxc non Spiritus sancti virtute, sed 
maligni spiritus impetu a vobis esse prolata : cum 
Patres Ecclesixsque magistros obscuritatis redargue- 
ritis, epistolze autem illius malitiam blasphemiasque 
laudibus extuleritis : quamobrem recte convenit vo- 
bis c:eterisque omnibus similia de sanctis Ecclesix 
Patribus sentientibus, illud a Petro apostolo de iis 
dictum, qui Epistolas sancti Pauli perverse intellige. 
bant : quod has indocti atque instabiles deprdvant, wi 
et ceteras Scripturas, ad suum ipsorum perditionem 
(1I Petr. m, 16). Sic itaque vobis etiam prave intel- 


519 


VIGILIUS PAPA. 


νοοῦσι σκοτεινὰ εἶναι δογεῖ τὰ παρὰ τῶν τῆς ἐχκλησίας Αὶ ligentibus ea qux ab Ecclesie magistris tradita : 


διδασχάλων, xai τῶν θείων γραφῶν ἐκτεθειμένα. Kal τοῦτα 
μὲν τὰ περὶ "lÓa, καὶ τῆς ἀσεξοῦς ἐχείνης ἐπιστολῆς 
οὕτω παρακολονθήσαντα ἔν τισι βιδλίοις εὑρίσκονται. 

Εἰδέναι δὲ ὑμᾶς χρὴ ὅτι τὰ πεπραγμίνα, ἐν οἷς ἡ 
ἀσεθὴς (xtv ἐπιστολὴ περιέχεται, οὐχ ὑποτέταχται 
τοῖς αὐθεντιχοῖς, οἷς οἱ ἐπίσκοποι ὑπέγραψαν, ὧν καὶ τὰ 
ἐσότυπα αὐθεντιχὰ, ἔν τε τῇ ἁγιωτάτῃ ἐκχλησίᾳ ᾿Ρώπης, 
xxi ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει, xxi ἐν τῷ θείῳ ἡμῶν πα- 
λατίῳ παραδεδώχασιν. Ἐπεὲ τοίνυν δείχνυται πανταχόθεν 
πάσης ἀσεθείας πεπληρωμένη ἡ αὐτὴ ἀσεδὴς ἐπιστολὴ, 
xai ἐναντία οὖσα τοῖς ὁρισθεῖσιν ὑπὸ τῆς ἁγίας ἐν Χαλ- 
κηδόνι συνόδου, οἱ ταύτην λέγοντες διδέχθαει ὑπὸ τῆς 
ἁγίας ἐν Χαλχηδόνι συνόδον,, οὐ μόνον τὴν οἰχείαν χαχο- 
δοξίαν σπουδάζουσιν ἐχδιχεῖν, ἀλλὰ καὶ j6pw τῇ αὐτῇ 
ἁγίᾳ σννόδῳ προσάπτειν. Τὰ γὰρ δεχθέντα καὶ βεδαιω-- 
θέντα παρὰ τῆς μνημονενθείσης ἁγίας συνόδου, ὀνομαστὶ 
ἐν τῷ παρ᾽ αὐτῆς διδομένῳ περὶ τῆς πίστεως ὅρῳ περι- 
᾿ ἔχεται 


Γινώσχειν δὲ ὑμᾶς βουλόμεθα, ὅτι καὶ Θιοδώριτος, 
ἐπειδὴ κατὰ τῶν δώδεχα κεφαλαίων τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶ - 
lou ἔγραψε, Νεστόριον, καὶ τὴν αὐτοῦ χακοδοξίαν ἐχδι- 
χῶν, μετὰ τὸν ὄρον τῆς ἐν Χαλχηδόνι ἁγίας συνόδου 
συνωθήθη, πρῶτον μὲν ἀναθεματίσαι Νεστόοιον xai τὴν 
&cé^stxy τὴν αὐτοῦ, xal ὁμολογῆσαι θεοτόχον τὴν ἁγίαν 
ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, καὶ οὕτως ἐδίχθη. Ὅθεν 
καὶ Ἴδας καὶ Θεοδώριτος οὐχ ὡς διδάσκαλοι χαὶ πατέ- 
pte, ἀλλ' ὡς μετανοοῦντες, καὶ ἀναθεματίξζοντες τὴν χαχο- 
δοξίαν, ὑπὲρ ἧς χατηγορήθησαν, xal δεξάμενοι τὸν ὅρον 
τῆς ἐν Χαλχηδόνι συνόδον, xai ὑπογράψαντες ἐν αὑτῷ, 
ἐδέχθησαν. Ἐπειδὴ ἔθος ἐστὲν ἐν τῇ καθολικῇ ἐχχλησίᾳ 
ἅπαντας τοὺς αἱρετικοὺς τῆς οἱκεία; π)άνης ἀναχωροῦν- 
τας, xai πρὸς τὴν ὀρθόδοξον ἐπανιόντα; πίστιν, δὲ χθῆναι 
εἰς κοινωνίαν, οὐ μὴν ὡς διδασκάλους τοῖς πατράσι 
συγοιριϊμεῖσθχι. Ὅθεν xai τοὺς ἄλλους ἀνατολιχοὺς ἐπε- 
σχόπους, 0: τινες Νεστόριον ἐχδιχοῦντες ἀντεῖπον τῇ 
πρώτῃ ἐν Ἐφέσῳ συνύδῳ, καὶ τῷ ἐν ἁγίοις κυρίλλῳ, 
ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα Νεστόριον χαὲ τὴν χκαχοδοξίαν ἀνε- 
9εμάτισαν τὴν αὐτοῦ, ἐδέξατο ὁ κατὰ Ῥώμην ἀποστολι- 
κὸς θρόνος, καὶ ὃ ἐν ἁγίοις κύρϑλος, καὶ διὰ τοῦτο xai ἡ 
ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχκλησία δέχεται αὐτούς. 


καὶ τοῦτο δὲ ὑμᾶς εἰδίναι βουλόμεθα, ὅτε οὐ μόνον 


atque ex divinis litteris hausta obscura esse vi 
tur. Atque hzc quidem de Iba atque impia illa 
Slola in aliquibus libris perscrutata reperiuntur. 

Namque oper: pretium est ut sciatis acta c 
quibus impia illa continetur epistola, minime ( 
plecti in authenticis iis quibus episcopi subscr 
runt, quorum authentica exemplaria in sanctis 
Romana Ecclesia et in Constantinopolitana, a 
etiam in sacro nostro palatio servata sunt. Quo: 
igilur undique manifestum est impiam eam ep 
lam omni iniquitate refertam esse, sanctisque s 
Cbalcedonensis synodi definitionibus adversari, 
quum est ut qui dixerint ipsam in £zancta Chalc 
nensi synodo contineri, ii non modo propriam t 


B malitiam omni conatu eniti censeantur ; verum 


gnein quoque sancto concilio faciant injuriam. ( 
cunque enim approbata atque confirmata a nx 
rata sancta synodo sunt, ea omnia nominati 
fidei definitione ab ipsa tradita continentur. 

' Volumus autem vobis simul constare, Theodor 
quoque, postquam adversus duodecim sancti € 
capita calamum perstrinxisset, Nestorium eju 
pravitatem defendentem, post sanct: synodi d. 
tionem id habuisse in mandatis, primo quide: 
anathematizaret Nestorium, sanctamque et glori 
semper virginem Mariam Deiparam confiteretu 
idipsum exsecutus est. Quare lbas pariter a 
Theodoritus, non veluti magistri aut Patres, se 
penitentes, et perniciosas sententias detestantc 


C quibus fuerant accusati, atque definitionem Ch: 


donensis synodi amplexi, ipsique subscribente 
ea recepli sunt; cum in Ecclesia catholica sit 
more positum bzreticos qui proprium exsecre 
errorem ad orthodoxamque fidemrevertantur, su 
in communionem, non autem veluti magistros P. 
bus connumerari. Itaque alios etiam Orientales 
scopos, quorum quidam ἃ Nestorii partibus stat 
priori Ephesinz:? synodo sanctoque Cyrillo cont: 
Xerant, cum postea anathema dixissent Nest 
perverseque ipsius sententi», apostolica Ron 
sedes sanctusque Cyrillus in communionem rec 
runt, atque propterea ab sancta Dei Ecclesia su 
pti intelliguntur. 
ld autem a vobis etiam animadverti cupimus, 


Ἴδας xal Θεοδώριτος διὰ τὸ ἀντειπεῖν τοῖς δώδεχα Ὦ lbam tantum. et Theodoritum ob oppugnata du 


χεφαλαίοις τοῦ ἐν ἁγίοις κυρῶλου ἐξεθλήθησαν τῆς ἐπι- 
σχοπῆς, ἀλλὰ χαὶ Δόμνος ὁ ᾿Δντιοχείας ἀρχιεπίσκοπος 
διὰ τοῦτο κατεδιχάσθη, ὡς γράψας ὀφείλειν μένον σιωπη- 
θῆναι τὰ αὐτὰ δώδικα κεφάλαια" ἦν τινα κατάκρισιν 
κατὰ Δόμνου γεν᾽μένην, xxl μετὰ θάνατον αὑτοῦ ἡ ἐν 
Χυολχηδόνι σύνοδος ἐδέξατό τε χυὶ ἐβεβαίωσεν. Ὅτι δὲ 
τοῦτο ἀληθές ἐστι, καὶ αὐτὸς Θεοδώριτος πρὸς Ἰωάννην 
τὸν Γερμανιχίας ἐπίσχοκον μαρτυρεῖ γράφων οὕτως" € Τί 
δήποτε καὶ προρανῶς ψεύδονται, καί φασι μηδεμίαν γε- 
γενῆσθαι περὶ δόγμα καινοτομίαν ; διὰ ποίους φόνους 
xal γοητείας ἐξηλάθην ἐγώ; ὁ δεῖνα τίνας μοιχείας ἐτόλ- 
pines ; ποίονς ὁ δεῖνα διώρνξε τάφους ; δῆλόν ἐστι καὶ τοῖς 
βσρύάροις" παρακαλῶ (sic) ὡς δογμάτων χάριν κἀμὲ καὶ 
τοὺς ἄλλους ἐξήλασαν. Καὶ γὰρ τὸν κύριον Δόμνον, ὡς τὰ 


cim ea sancti Cyrilli capita fuisse ab episcopatu 
jectos, verum Domnum quoque Antiochensem ar 
episcopum condemnationis subiisse judicium, [ 
pterea quod scripsisset, expedire ut duodecim 
capita sileBtio premerentur; quod judieium in D« 
num institutum, synodus Cbalcedonensis, eo quo 
e vivis sublato, probavit atque confirmavit. ἃ 
porro verissima esse, atque ita queinadmodun 
nobis exposita sunt, se babere ipsemet Theodor 
testatur in epistola ad Joannem Germanici» epis 
pum hzc scribens : « Quid enim profani mentiuntui 
dicunt, nullam circa dogmata novam factam c 
sectionem? propter quas cxedes igitur, sive prasti 
expulsus ego sum? quasnam machiag perpetrt 


221 


JUSTINIAN IMP. EPISTOLA. 


599 


κεφάλαια μὴ δεξάμενον χαθεῖλο" οἱ βέλτιστοι πανεύφημα À quispiam ? qumnam quis sepulcra pervertit? sed no- 


ταῦτα γαλέσαντες, val ἐμμένειν τούτοις ὁμολογήσαντες. 
. Ἐγὼ γὰρ αὐτῶν τὰς καταθέσεις ἀνέγνων, ἐμὲ δὲ ὡς τῆ; 
κἐρέσεως ἔξαρχον ἀπεχήρυξαν. 'Ex τούτων τοίνυν δείχνυ- 
ται, ὅτι διὰ τὰ χεφάλαια ταῦ ἐν ἁγίοις Κυρῶλον τὰ κατὰ 
Νεστορίου προτεθέντα, καὶ Δόμν'ς, καὶ αὑτὸς Θεοδώρι- 
το;, xal ᾿Ιύας, xai ἄλλοε τινὲς ἐξεθλήθησαν" x«i Θεο- 
δώριτον μὲν, καὶ Ἴδαν μεταμεληθέντας, xal δεξαμένους 
τὰ μνημονευθέντα κχεφάλαια, xxl τὰ ἄλλα, 9c ἃ ἐξεθλύή- 
θησαν, ἡ ἁγία σύνοδος ἡ ἐν Χαλκηδόνι ἐδέξατο. Οἱ ἄλλοι 
δὲ οἱ μὴ μεταμεληθέντες οὐχ ἐδέχθησαν ἡ δὲ Δόμνου 
χατάχρισις xal μετὰ θάνατον αὐτοῦ ἐδεδαιώθη. 


tum ipsis quoque Barbaris est atque perspicunm, me 
ceterosque dogmatum causa fuisse dejectos. Enim 
vero dominum etiam Domnum, tanquam capitula 
non admittentem expulerunt, ea omni laude digna, 
optimi illi vocantes, seque in his permansuros profi- 
tentes. Me aatem qui ipsorum constitutiones lege- 
rem, ut hareseos principem .abdicarunt. » Ex 
quibus aperte colligitur ob sancti Cyrilli capita 
adversus Nestorium proposita, et Domnum , et Theo- 
doretum ipsum, et Ibam, et nonnullos preterea de- 
türbatos sedibus suis füisse, ὡς Theodoretum quidem 
el lbam resipiscentes, alque memorata capitula 


probantes, ac reliqua omnia quorum causa suis pulsi sedibus fuerant, a sancta Chalcedonensi synodo 
fuisse receptos : minime vero eoe qui non resipuerant : Domni vero condemnationem etiam post mor- 


tem ejus fuisse confirmatam. 


Ἐπειδὴ δὲ ἐγράψατε, ὅτι τὰς Θεοδώρου βλασφημίας B. — Cum autem scripseritis pariter exsecrari a vobis 


τὰς παρ᾽ ἡμῶν πεμφθείσας ὑμῖν ἀναθεματίξετε, εἴ τινος 


ἂν ὦσιν, αὐτὸν δὲ Θεόδωρον ἀμφεβάλετε ἀναθοματέσαι διὰ. 


τὸ 1Ón προτελεντήσκι αὐτὸν ἐν τῇ χοινωνία, ὡς λέγεται, 
. τῶν ἐχκλυοσιῶν, γινώσκετε [F. supp. ὅτι] οἱ λέγοντες μὴ 
ἐξὸν εἶναι Θεόδωρον ἀναθεματίζεσθαι, ἀλλὰ τοῖς ἐπισχόποις 
συναριθμεῖσθαι, ἐπειδὴ ἐν τῇ χοινωνίᾳ, καθὼς εἰρήκατε, 
. κἧς ἐκχλησίας ἐτελεύτησεν, ὀφείλουσιν xei Ἰούδαν τοῖς 
ἀποστόλοις συναριθμεῖν τὸν ὡς ἑἐνόμεσεν λαθόντα τὸν 
ωώσκοντα τὰ xovmcX τῶν ἀνθρώπων Θεὸν, καὶ μετὰ 
τῶν ἄλλων μαθητῶν χοινωνίαν δεξάμενον ἀπ᾽ αὑτοῦ" ὅσον 
“γὰρ ἦγεν εἰς τοὺς ταῦτα λέγοντας, μέμψεώς εἰσεν ἄξιοι 
xmi οἱ ἀπόστολοι οἱ μετὰ τὸν αὑτοῦ θάνατον ψῆφον xoc" 
αὑτοῦ προαγαγόντες, καταχρίναντες αὐτὸν, xul εἰς τόπον 
αὐτοῦ ἄιλον ἀντεισαγαγόντες. Καὶ πάλιν ἐπειδὴ ἐν τοῖς 
ἁγίοις εὐαγγελίοις τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεταξὺ τῶν ἄλλων 
ἀποστόλων ἀναγινώσχεται, μὴ ἄρα ἐκ τούτου ὁ ὡς ἀπύ- 
στολος δέχεται, ἢ τῆ; χαταχρίσεως τοῦ ἀναθέματος 
ὥφειλεν ἐλευθερωθῆναι. Κατανοεῖτε τοίνυν ὅτι ἐχεῖνος 
τελευτᾷ ἐν τῇ χοινωνίᾳ τῶν ἐκχλησιῶν, ὁ τὴν ὀρθόδοξον 
πίστιν μέχρι πέρατος τῆς οἰχείας. ζωῆς φνλάξας. 


καὶ γὰρ εἰ xai Μανιχαῖος, ἢ ᾿Αρειᾳνὸς, à Νεστοριανὶς, 
ἢ Εὐτυχιανιστὴς, ἢ ἄλλος οἷος οὖν αἱρετιχὸς, ἡ Ἑλλωνεχῇ 
μανίᾳ χρατούμενος λάθῃ χοινωνῶν τῇ ἐκχλησία, xai οὕτω 
τελιυτήσῃ, xal μετὰ θάνατον ἢ ix τῶν συγγραμμάτων 
αὑτοῦ, ἦ χαθ᾽ ἕτερον τρόπον αἱρετικὸς εἶναι φανῇ, ὅμως 
οὐχ ἐχ τούτου ἡ ὀρθόδυξος βλάπτεται πίστις, ἢ ἐκεῖνος 
ἐλευθεροῦται τῆς χαταχρίσεως, εἰ [In cod. 5] ἐν τῇ ei- 
£x τῶν ἐχχλησιῶν λέγεται τελευτῆσαι" καὶ γενιχῶς 


eas Theodori blasphemias, quas ad vos ipsi transmi- 
simus, eujuscunque ille sint : Theodoro porro ana- 
theina dicere dubitetis, quod jam ipse sit in Ecclc- 
siarum, ut dicitur, communione praomortuss : scitota 
eum qui dixerit minime Theoderum anathematizar 
licere, sed episcopis esse adnumerandum, ob eam 
causam, quod, ut asseruistis, in Ecclesi; commu- 
nione decesserit, eum pariter et Judam. posse in 
apostolorum numerum asciscere, :jui latens, et notus 
solum perscrutanti humana secreta Deo, fuit ab ipso 
cum ceteris discipulis ad communionem admissus ; 
nam juxta id quod sentire hzc aientes videntur, 
digni reprehensione sunt apostoli queque, qui post 
mortem ejus, suffragio adversus ipsum lato, eum 


C condemnaverunt aliumque in locum ejus substitue- 


runt. Przterea, cum nomen ipsius in sanctis Evan- 
geliis legatur inter cxteros apostolos, non tamen id- 
circo , vel ut apostolus recipitur, vel exinde anathe- 
matis jucicio potuit liberari. Sic igitur habete, eum 
in Ecclesiarum connnunione decedere, qui fidem 
catholicam ad mortem usque illibatam custodierit. 
Enimvero, si Manicbxus quispiam, vel Arianus, 
sive Nestorianus, vel Eutychianus, aut alius cujus- 
cunque generis hzreticus vel: Grecorum insania 
eaptus, Ecclesie communicans vixerit, atque hoc 
niodo decesserit, post mortem autem vel ex scriptis 
ejus, vel alia quavis ratione hzreticus fuisse depre- 
bhendatur, nihil tamen catholica fides detrimenti 
capit, neque ipse propterea a condemnatione libera- 


οὐδένα τῶν αἱρετικῶν θάνατος ix τῆς περὶ τῆς κακοδοξίας Ὦ tur, quod in Ecclesiarum paoe dicetur decessisse ; ae 


αὐτοῦ xaraxpicsec ἐλενθεροῖ" μᾶλλον μὲν οὖν διὰ τοῦτο 
καταδιχάζει, ὅτι ζῶν οὐ μετεμελήθη. 


Ὅτι δὲ οἱ αἱρετιχοὶ οἱ ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν μὴ μεταμελη- 
θέντες, καὶ μετὰ θάνατον κατεχρίθησαν, ἐκ πολλῶν δεί- 
κνυται καὶ Εὐνόμιος γὰρ, καὶ ᾿λπολινάριος, x«i Βόνωσος, 
zal ἐν τοῖς ἀρχαιοτέροις χρόνοις Οὐαλεντῖνος, Βασιλεέ- 
δης, Μαρχίων, xxi Κύρινθος, xal ἄλλοι πολλοὲ ἐν τῇ 
οἰχείχ ζωῇ μὴ ἀναθεματισθέντες, μετὰ θάνατον χατεχρί- 
θησα», xoi ὑπὸ τῆς χαθολικῆς ἐχχληφίας ἀναθεματίζονται, 
ἐπειδὴ ἐν τῇ obuia πλάνῃ ἐτελεύτησαν ὥσπερ οἱ ἐν τῇ 
ilia ζωῇ ἀδίχως χαταχριθέντες, μετὰ θάνατον ὑπὸ τῆς 


revera nequaquam interitus bxreticos a condemna- 
tionis judicio, quod perversa eorum commerita est 
opinatio, liberat, quinimo potius vel ob hoc ipsnm, 
quod viventes non resipuerint, justius condemnautur. 

Multis autem id ipsum confirmari potest exemplis, 
b:reticos videlicet, qui dum viverent, ad sanitatem 
reversi non sunt, post mortem fuisse condemnatos. 
Eunomius enim, et Apollinarius, et Bonosus, ac su- 
perioribus temporibus Valentinus, Basilides, Marciou, 
et Cerinthus, aliique permulti, qui anathematibus 
dum viverent, subjecti non fuerant, post mortem 
daunati sunt, atque ab Ecclesia catholiea anathetna- 


tizantur, propterea quod in suis erroribus vita functi 


Tc 


«. ὦ. 


VIGILIUS PAPA. 


224 


καθολικῆς ἐχκλησίας ἀνεχλήθησαν, τουτέστιν Ἰωάννης À sunt, quemadmodum econtra ii qur injuste damna- 


. καὶ Φλανιᾳνὸς, ol ἐν ἁγίοις ἀρχιεπίσχοποι Κωνσταντινου- 
“πόλεως κατὰ γὰρ τὴν ὑμετέραν ἔννοιαν χρὴ τοὺς αἕρε- 
τικοὺς ἐν τῇ οἰχεία πλάνη τελευτήσαντας ἐλευθεροῦσθαι, 
τοὺς δὲ ὀρθοδόξονς τοὺς ἀδίχως κατακριθέντας, μὴ ἀνα- 
καλεῖσθαι μετὰ τὸν θάνατον" ὅπερ πάσης ἀσεδείας πεπλή- 
poat. 


L4 


. Ὅτι δὲ ἐχχλησιασξική ἐδτι παράδοσις τοὺς αἱρετιχοὺς 
x«i μετὰ θάνατον καταδιχάξεσθαι, καὶ ἀναθεματίξεσθαι, 
φανερὸν piv ix τούτων ἐποιήσαμεν" πλὴν ὅμως xoi ἐκ 
τῶν διατάξεων τῶν ἁγίων ἀποστόλων τοῦτο δεέχνυται" 
λέγοντες γὰρ προσήχειν ὑπὲρ ἀνακαύσεως τῶν τελευτόν- 
τῶν ἐλεημοσύνας παρέχεσθαι, οὕτως ἐπάγονσι" € Tata 


tionis passi fuerant judicium, Flavianus videlicet 
atque Joannes, sancti Constantinopoleos archiepi- 
scopi, post mortem sunL ab ipsa catholica Ecclesia 
restituti. Vestro porro judicio hxreticos qui proptiis 
inherentes erroribus decesserint, damnatione libe- 
rari opus est : catholicos autem injuste judicatos 
minime post mortem revocari ad Ecclesie pacem, 
quod quanta plenunmi sit iniquitate, vix dici potest. 
Quibus exemplis perspicue ostendimus, Ecclesise 
esse traditione sancitum hreticos post mortem 
quoque judicari posse, atque anathematibus conde- 
mnari. Ceterum ulterius adhuc idipsum ex sancto: 
rum apostolorum Constitntionibus | demonstratur 
validius: quo namque loci constituunt utiles essa 


δὲ περὶ τῶν εὐσεζῶν λέγομεν" περὶ δὲ τῶν ἀσεθῶν, ἐὰν τὰ B pro mortuorum requie eleemosynarum oblationes, 


τοῦ χόσμου δῷ πένησιν, οὐδὲν ὀνήσει αὐτόν" ᾧ γὰρ 
περιῖντι ἑναντίον ἦν τὸ θεῖον, δῆλον ὅτε xai μετασ-- 
τάντι. » Ὁπότε τοίνυν οἱ ἀπόστολοι περὲ τῶν εὑσε- 
δῶν οὕτω διετύπωσαν, vig εἴποι χρῆναι μετὰ θάνατον 
τοὺς αἱρετιχοὺς, ἢ αὐτὴν μάλιστα Θεόδωρον τῆς xata- 
χρίσεως τοῦ ἀναθέματος ἐλενθεροῦσθαι, ὅν τινα οἱ ἅγιοι 
κατέρις ὡς χείρονο Ἰουδαίων, καὶ Ἑλλήνων, καὶ Σοδο- 
μιτῶν, xai πάντων τῶν αἱρετιχῶν βλασφημήσαντα,, τού- 
τοις συνηρίθμησαν, xxl υετὰ τῆς αὐτοῦ ἀσεθείας χατέ- 
χριναν; 


sic prosequuntur: « Id autem de piis hominibus dici- 
mus: de impiis enim etiamsi universa mundi sub. 
stantia pro ipsis pauperibus distribueretur, nou eis 
quidquam proderit : cui enim superstiti divina ad- 
versabantur, certum est eiiam ainoto non esse pro- 
futura. » Apostolis igitur hoc modo circa pios, qui 
decesserint homines, definientibus, quis statuere au- 
deat, hxereticos post mortem, potissimum vero Theo- 
dorum ipsum, a condemnatione liberos esse oportere, 
quem sancti Patres, veluti Judzeis, Grzecis atque So- 


Jomitis deterius blasphemantem, ipsis connumerarunt, atque una cum impietate sua condemnaverunt ? 


Ὅτι δὲ xal μετὰ θάνατον τοὺς αἱρετιχοὺς, ὡς προεί- 
πομεν ἀναβεματίζεσθαι δεῖ, xai ὁ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος 
ἐπίσχοπος ἐκ τῆς τῶν ᾿Αφρῶν χώρας οὕτω λέγει ἐν τῇ 
ἱπιστολῇ τῇ πρὸς Βονιγάτιον γεγραμμένη" € Ὁπότε xày 
ἀληθῆ ἡ δυνατὸν δειχθῆναι τὰ παρ᾽ αὐτῶν ἀντιτεθέντα 
Βεχιίλιαν", xal ὑμῖν, καὶ ἀποθανόντα &v αὐτὸν ἀναθεμα- 
τίζομεν" ἀλλ᾽ ὅμως τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐχχλησίαν, ἥ τις οὐ 
ταῖς ἐμφιλονείχοις δόξαι; μεταθάλλεται, ἀλλὰ ταῖς θείαις 
μαρτυρίαις βεδαιοῦται, δι᾽ οἷον δήποτε ἄνθρωπον χατα- 
λείπειν οὐκ ὀφείλομεν. » 

Καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἐν ἁγίοις Αὐγουστῖνος. Ὅμως οὐ 
μόνον τοὺς εἰς πίστιν ἁμαρτάνοντας μετὰ θάνατον οἱ 
ἅγιοι πατέρες ἀναθεματίζουσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπισχό- 
πους, τοὺς ἐν τῇ τελευταίᾳ αὐτῶν βουλήσει, ἡ ἐξ ἀδια- 
θέτου αἱρετικοῖς σνγγενέσιν, ἡ ἐξωτικοῖς χαταλ'μπάνον- 
κας. Τῆς γὰρ ἐν ᾿Αφρικῇ συνόδου ὀγδοηχοστὸς πρῶτος 
κανὼν οὕτω λέγει " € Πάλιν ὡρίσθη, εἴ τις ἐπίτχοπος χλη- 
ρονόμους ἐξωτιχοὺς τῆς ἰδίας συγγενείας, ἡ αἱρετιχοὺς, 
τῶν ἰδίους συγγενεῖς, ἦ Ἕλληνας προτιμήσει τῆς ἐχκλη- 
σίας, xai μετὰ θάνατον ἀναθεματιζέσθω, καὶ τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ μεταξὺ τῶν τοῦ Θεοῦ ἱερέων μὴ ἀναγινωσχέσθω, 
καὶ οὐδὲ ἐξαιρεῖται τῆς καταγρίσεως, εἰ ἀδιάθετος τελευ- 
τήσει" ἐπειδὴ ἐχρῆν αὐτὸν ἐπίσχοπον γενόμενον μηδαμῶς 
ἀναθαλέσθαι τὴν τῆς ἰδίας οὐσίας διοίχησιν, ἁρμοδία"» 
τῷ οἰχείῳ ἐπαγγέλματι. ν Εἰ τοίνυν, καθὼς ὁ ἐχχλησιαστι- 
χὸς ὥρισε κανὼν, ὑπὲρ ἰδίας οἱ ἐπίσχοποι περιουσίας μὴ 
ὀρθῶς διοικηθείσης, καὶ μετὰ θάνατον ἀναθεματίζονται, 
πόσῳ μᾶλλον ἀναθεματίζεσθαι ὥφειλον οἱ εἰς αὐτὸν τὸν 
Θεὸν ἁμαρτάνοντες, τῆς ἁγίας γραφῆς λεγούσης, € Ἕν 
ἄνθρωπος εἰς ἄνθρωπον ἁμάρτῃ, xai προσεύξονται περὶ 
αὐτοῦ" εἰ δὲ εἰς Θεόν τις ἁμάρτῃ, τίς προσεύξεται περὶ 
αὐτοὺ ; 


Ceterum h:ereticos post ᾿μογίομι quoque, ut supe- 
rius constituimus, esse damnaudos, sanctus etiam 
Augustinus Africans cujusdam urbis episcopus iu 
epistola ad Bonifacium diserte tradit : « Quamvis, in 
quit, et si vera essent quz ab eis objecta sunt (πο οἱ 
liano et nobis possent aliquando monstrari, ipsun 
jam mortuum  anathematizaremus ; sed tamen Eccle 
siam Christi, qux non litigiosis opinionibus fingitur 
sed divinis attestationibus comprobatur, propte 
quemlibet hominem relinquere minime debemus. » 

Hzc Augustinus. Similiter autem non modo pe 
multos, qui adversus fidem erraverant, mortu: 
anathematizavit Ecclesia et sancti Patres, sed e[ 
scopos etiam qui vel in ultima sua voluntate, vel : 
intestato hzreticis consanguineis, vel etiam extr 
neis 8ua bona reliquissent. Octuagesimus enim p: 
mus African: synodi canon hzc habet : « [ἴθ cc 
stitutum est, ut si quis episcopus h:redes extranc 


p? consanguinitate sua, vel h:reticos etiam cons: 


guineos, aut paganos Ecclesi prtulerit, etiam p 
mortem ei dicatur anathema, et nomen ejus in 
sacerdotes Dei non computetur; nec excusatio 
illt locus sit, quod intestatus decesserit : quia uti: 
debuit factus episcopus, rei sux ordinationem c 
gruam su:e professioni nequaquam in aliud tem 
differre. » Si itaque, quemadmodum ecclesias 
eo canone definitum est, post mortem quoque : 
themate feriuntur episcopi ob divitias ipsas haud 
cte distributas, quanto justius excoimnmunicat 
subjiciendi erunt qui in Deum ipsun peccaver 
dicente Scriptura : Si homo in hominem peccav 
erit qui pro ipso oret; si autem in. Deusn deliqu 
quis orabit pro eo ? 


325 


JUSTINIANI IMP. EPISTOLA. 


" $6 


᾿Αποδείξαντες δὲ ὅτι ἐν τοῖς προλαθδοῦσι χρόνοις À — Cum autem ostenderimus fuisse preteritis tei po- 


ὡρίσθη παρὰ τῶν ἁγίων πατέρων χρῆναι καὶ μετὰ θάνα- 
toy ἀναθεματίζεσθαι τοὺς εἴτε εἰς πίστιν, εἴτε εἰς χανό- 
νας ἁμαρτήσαντας, vos χαῖον εἶναι συνείδομεν καὶ τὰ ἐν 
τοῖς ἡμετέροις χρόνοις γενόμενα πᾶσι δῆλα καταστῆσαι 
πρὸς ἀναίρεσιν πάτης ἀφορμῆς τῶν τοὺς προφανεῖς αἷρε- 
τιχοὺς, χαὶ τὴν τούτων ἀσέ΄ εἰαν ἐχδιχούντων. Λαυρέντ ον 
γὰρ. καὶ Διόσχορον, τοὺς ἐν διχςόροις χρόνοις τὴν τοῦ 
ἀποστολικοῦ θρόνου ἱερωσύνην ὑφαρπάσαντος, εἰ xal μὴ 
εἰς πίστιν ἥμαρτον, ἀλλ᾽ οὖν ἐπειδὴ κατὰ περιδρομὴν 
ἐσπούδασαν τῆς ἐπισχοπῆς ἐπιλαθέσθαι, μετὰ θάνατον ὁ 
ἀποστολιχὸς θρόνος χατέχρινε, καὶ ἀνεθεμάτισεν. 


ribus a sanctis Ecclesi: Patribus lege sancitum, post 
mortem etiam, eos qui vel contra fidem, vel adver- 
sus Ecclesie canones erraverint, anathematizari opor- 
tere : uecessarium pariter esse prospicimus ea quo- 
que qui nostra hac :etate facta. sunt omnibus ma- 
nifesta constituere, ut omnis tollatur contradíctio, 
qu: a profanorum hzrelticorum, ipsorumque impie- 
tatis patrocinatoribus possit excitari. Laurentium 
namque et Dioscorum, qui diversis temporibus apo- 
stolici throni sanctitatem subripuerant, quanquam 
nihil in fide peccassent, ob idipsum tamen, quod per 
ambages episcopatum suscipere conati fuerant, vita 


jam functos apostolica judicavit sedes, atque condemnavit 
Ἐπειδὴ δὲ xai τοῦτο τοῖς ὑμετέροις προσεθήχατε B. — Verum cum in vestris litteris id etiam adjecerilis : 


γράμμασιν, ὅτι ἐάν τις τὸν αἱρεσιάρχην ἀναθεματίσῃ, 
καὲ εἴπη καταχρίνων, χαὶ τοὺς τὰ ὅμοια φρονοῦντας αὐτῷ, 
συμπεριλαμθάνει πάντας τοὺς ὅτε δήποτε ταῦτα φρονή- 
σαντας" xal διὰ τοῦτο ἐπειδὴ Παῦλον τὸν Σαμοσατέα, καὶ 
Φώτιον, xal Boysgoy , xxi Νεστόριον ἀναθεματίξετε, οὐχ 
ἐφεΐλετε xai Θεόδωρον τὸν τὰ Opoux ἐχ:ἕνοις φρονήσαντα 
ἐνομαστὲ ἀναθεματίσαι. Τινώσχετε ὅτι πρῶτον μὲν 
ἐκεῖνοι δίχα ὀνόματος ἀναθεματίζονται οἱ κατὰ πλόνην 
ἀχολουθήσαντες τοῖς αἱρεσιάρχα"ς, οὐ μὴν οἱ ἄλλου; 
ἀπατήσαντες Τοὺς γὰρ ἀρχη͵ οὺς τῶν αἱρέσεων καὶ 0:0- 
μαστὶ ἡ ἐχχλησία τοῦ Θεοῦ ἀναθ:υματίζει" Θεόδωρος δὲ οὐ 
μόνον διδάσκχαλο; ἦν τῆς Νεστορίον δυσσεδείας, ἀλλὰ x«i 
πολλοὺς διὰ τῶν ἀσεδῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων ἠπάτησεν. 
Ὥσπερ γὰρ οἱ ἐρθοὶ τῆς ἐχχλησίας διδάσχαλοι διὰ τῶν 


^ 


οἰκείων ἐχθέσεων γνωρίξονται, xai ἐπαινοῦνται, οὕτω xal C 


ἐκ τοῦ ἐναντίου πάντ:ς οἱ τῆς χαχοδιξίας ἀρχηγοὶ διὰ 
τῶν ἰδίων ἀσεξζῶν συγγραμμάτων ἐλέγχονται, x«l. ἀνα- 
θεματίζονται. “πότε τοίνυν Θεόδωρος xal αἱρεσιάρχης 
γέγονε, xoi ἀναριθμήτους βλασφημίας ἐν τοῖς οἰχείοις 
βιδλίοις ἐξήμεσεν, οὐδεμίαν ἔχετε δικαίαν ἀφορμὴν πρὸς 
τὸ παραιτήσασθαι τὸν xav' αὐτοῦ ἀναθεματισμόν. 


περὶ δὲ τῆς ἐχθέσεως τῆς πίστεως, ἣν τοῖς ὑμετέροις 
γράμμασιν ἐνεθήχατε, εἰ καὶ πολλὰ εἴχομεν μέμψασθαι, 
ἀλλ᾽ οὖν ὅπως διὰ τὴν ὑμετέραν ἄγνοιαν xxl ἁπλότητ 
τοῦτο παραλείπειν τέως δεῖν ἐνομίσαμεν, ἕν τισε γὰρ 
ἀνοσφαλῶς ἐγράψατε. Ἔν τισι ῥήματα τεθείχατε, μηδὲ 
ταῖς θείαις γραφαῖς, μηδὲ τοῖς ἀγίοις πατράσιν ἐγνωσ- 
αἶνα᾽ ἐν ἄλλοις δὲ τοὺς διδασχάλους τῆς ἐχχλησίας τόγε 


εἰς ὑμᾶς ἧχον κατεδιχάσατε. Πρὸς τούτοις δὲ xai τινα εἰς ἢ 


τὴν ὀρθόδοξον συντείνοντα πίστιν παρελείψατε. Ὅθεν 
χρὴ ὑμᾶ; κατὰ τὴν παραΐνεσιν τῶν ἁγίων πατέρων 1) 
“ινώσχοντας λαλεῖν, ἢ ἀγνοοῦντα; σιωπᾶν, καὶ ἀπὸ τῶν 
ἐπισταμένων διδάσχεσθαι. 


Ἐπειδὴ δὲ ἐγράψατε ἡμῖν, πῶς ὀφείλομεν τοῖς Αἷ- 
γυπτίοις ἀποχρίνασῆαιν θαυμάξομεν ὑμᾶς, ὅτι τὴν ἀπε“ ῆ 
ἐπιστολὴν ἐχείνην xal Θεόδωρον, καὶ Νεστόριον, xl τὴν 
χαχοδοξίαν τὴν αὐτῶν ἐχδιχοῦντες, ἡμῖν παραινεῖν ἐπι- 
χϑιρεῖτε, τὶ ὀφείλομεν ἄλλοις ἐναντίοις τῆς ἐχχλησίας 
ἀποκρίνασθαι. El γὰρ τις τοῖς παρ᾽ ὑμῶν γραχεῖσι συν:- 
γέσει (sic), οὐδὲν ἕτερον παραινέσει τοῖς ᾿Αιγυπτίοις," ἢ 
Θεόδονρον καὶ Ntacópuy τοὺς αἱρετικοὺς; δέξασθαι, καὶ 


si quis h:reticum anathematizaverit, et in ipsum 
sententiam ferens, omnes quoque cum ipso sentientes, 
adjunxerit, eum illos omnes complecti, qui quavis 
ratione id ipsum quod damnatur probaverint* ita- 
que cum Paulum Samosatensem, et Photium, et 
Nestorium, et Bonosum condemnaveritis, minime 
opus esse ut Theodorum quoque eadem cum ipsis 
senüentem nominatim condemnetis : scitote primo 
quidem illos suppresso nomine anathematizari, qui 
hxresum auctores sunt in errore secuti, ceteros au- 
tem minime deceperunt. Αἱ vero hxresum duces et 
magistros Ecclesia nominatim anathernatizat. Theo- 
dorus porro non modo Nestorii magister exstitit, ve- 
rum etiam impiis scriptis suis perinultos induxit in 
errorem. Etenim quemadmodum recti Ecclesiz do- 
clores ex propriis doctrinis agnoscuntur atque pro- 
pter ipsas commendantur, ita econtra, perversarum 
sententiarum auctores ex propriis ipsorum litteris 
redarguuntur atque anathematizantur. Cum igitur 
Theodorus et hxresiarches exstiterit et innumeras 
prope blasphemias in suis libris protulerit, nihil vo- 
his superest cause cur anathema in ipsum dicere 
detrcctetis. 

Circa fidei vero expositionem, quam vestris litte- 
ris inseruistis, etsi multa sint de quibus nobis vo- 
biscum esset conquerendum, nihilo tamen ninus id 
tolum ignorantie simplicitatique condonari opor- 
tere existimavimus. Alicubi namque versate scripsi- 
gtis, alicubi verbis usi estis, neque in sacris litteris, 
neque à sanctis Ecclesix Patribus unquam adhibitis ; 
alibi Ecclesix doctores ipsos, juxta quod vobis visutn 
est, condemnastis, atque adhuc quemdam ad ortlio- 
doxam fidem omnino pertinentem silentio przterii- 
stis. Quapropter oportet vos, juxta sanctorum Pa- 
t um admonitionem, vcl scientes loqui, vel si ignari 
estis, tacere, atque ab doctis et scientibus eru- 
diri. 

Jam vero cum scripseritis, quemadmodum 4Egy- 
ptiis respondere debeamus, mirawur quidem, vos 
scilicet qui impiam cam epistolam, Theodoruu, Ne- 
storium, perversasque eorum sententias defenderitis, 
nunc commonere nos instituisse, quid sit a nobis 
alis Ecclesie hostibus respondendurmn. Siquidem si 
ea qui scripta a vobis sunt quis consideraverit, 
nihil aliud /Egyytios hortabitur, quam ut Nestorium 





m 


J1 GILDAS SAPIENS. NOTITIA. 


228 


πάντας τοὺς ἁγίους πατέρας χαταδικάσαι, τοὺς χατα- À Theodorumque liereticos suscipiant, universosque 


χρίναντας ἐχείνους τε xal τὴν αὐτῶν ἀπιστίαν, xal πρὸς 
τούτοις ἐξ ἑτέρας πλάνης εἰς ἄλλην ἐμπεαεῖν, ὁπότε ἡμῖν 
ἐγράψατε ἀποχρίνασθαι τοῖς ἐναντίοι; τῆς ἐχχλησίας, 
καλὴν xxl ὀρθόδοξον εἶναι τὴν μυσαρὰν ἐχείνην ἐπιστολήν. 

Σπουδάσατε τοίνυν πρῶτον μὲν ὑμᾶς αὐτοὺς διορθώ- 
τατθαι, xal οὕτω: ἄλλους διδάξαι. Εἴ τις γὰρ ἢ Θεόδω- 
pov, ἢ τὴν λεγομένην Ἴδα ἐπιστολὴν, 9) τὰ Θεοδωρίτου 
συγγράμματα τὰ κατὰ τῆς ὀρθῆς πίστεως ἐχτεθέντα ἐχ- 
διχεῖ, τοῖς αἱρετικοῖς ἑαυτὸν συναριθμῶν, ἀλλότριον 
ἑαντὸν ποιεῖ τῆς γαθολιχῆς ἐχχλησίας, ἧς χεφαλή ἐστιν 
ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ χύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς 
ὁ Χριστὸς, οὗ τινος ὑμᾶς αὐτοὺς χωρίξετε, τὴν ἀσεδῇ 
ἐπιστολὴν vui Θεόδωρον ἐχδιχοῦντες “ x«l διὰ τοῦτο 
προσῆνόν ἐστν ὑμᾶς τῆς ἀσεύείας τῆς ἐπιστολῆς, καὶ 
τοῦ ἐχδιχεῖν Θεόδωρον τὸν οὕτω προφανῆ αἱρετικὸν ἀπο- 
σιχέσθαι. Ei γὰρ ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος χωλύει, 
τοῦτο μὲν ix τοῦ ἰδίου ὀνόματος, τοῦτο δὲ ἐκ τῶν λοιπῶν 
ἀποστόλων καλεῖσθαί τινα, χαὶ ἐπιτιμᾷ τοῖς λέγονσιν, 
ἐγὼ μὲν..... 

Οὐχ ὀλέγα ἔλλείπονσι. 


sanctos Patres rejiciant, qui ipsos eorumque infide- 
litatem condemnaverunt : atque adeo ex uno in alium 
incidant errorem ; cum ad nos scribentes ut. hosti- 
bus Ecclesi* responderemus abominabilem eam epi- 


stolam orthodoxam appellare non dubitaveritis. 


Nitimini itaque primum vosmetipsos corrigere, 
post autem czteros docere : si quis enim vel Theo- 
dorum, vel dictam Ib: epistolam, vel Theodoreti 
Scripta adversus rectam fidem proposita defendit, 
hereticis is annumeratur, et ab Ecclesia catholica 
alienus efficitur, cujus caput est Unigenitus Dei Fi- 
lius, Deus et Dominus noster Jesus Christus, ab cu- 
jus Ecclesia iinpia ea epistola separatur, et Theodori 
patrocinatores. Itaque expedit vobis ab impie illius 


B epistole, Theodorique defensione cessare. Si enim 


Paulus apostolus prohibet aliquid suo, aliquid c:ete- 
rorum apostolorum nomine vocari, eosque objurgat, 
qui dicebant : « Ego sum Pauli, ego autem Cephze, 
elc. » 

Non pauca desiderantur. 


P4 








mtem 


ANNO DOMINI DLVI. 


GILDAS SAPIENS. 





“Ἢ 


NOTITIA (ex Gallandio ). 


[. Gildas cognomento Sapiens natus perhibetur C runt ... sed inter obsidionem et ipsius opusculi scri- 


anno Christi 495. Eo namque anno 56 fuisse in lucem 
editum prodit ipsemet auctor his verbis (a) : Ex eo 
tempore ... usque ad annum obsessionis Badonici mon- 
tis ... quique quudragesimus quartus, ut novi, oritur 
[al. orditur] «nnus, mense jam primo emenso, qui 
jam et mec nativitatis est. Quo ex loco Vossius ar- 
guit (b) ortum Gildam eo ipso anno quem modo in- 
nuimus. Saxones enim, inquit, anno 449, teste Be- 
da (c), in Britanniam advenere, quos Britanni ad 
Badonicum montem contriverunt : adeoque annus 
44 a primo Saxonum adventu assurgit ad annum 493, 
qui Gild:e nativitatis fuerit, ut ipsemet asserit. Aliam 
tamen a Vossiana interpretationem verborum Gildz 
profert Joannes Smithus in notis ad suam ecclesia- 


ptionem. Nam loquitur de aunis quorum extremus, 
dum hzc scriberet, adhuc in fluxu erat : quadragesi- 
mus quartus, inquit, orditur annus, mense jam uno 
elapso. » Hxc vir doctissimus. Verum, meo quidem 
judicio, interpretatio ejusmodi ab ipsius Gildze »nente 
aliena esse videtur: eo imprimis nomine quod au- 
ctor Badonicus etiam dictus fuerit, a prelio adversus 
Saxones apud Badonicum montem a Britannis com- 
misso; hujusmodi nimirum cognomentum sortitus, 
quod eo ipso anno Badonicz obsessionis in lucem 
editus fuerit. 

I. De Gild:e gestis complura litterarum monu- 
mentis tradidit monachus Ruyensis anonymus in 
Vita ejusdem Gild:,, quam primus Joannes a Bosco 


sticze Historize Bed:ze przeclaram. editionem (d). Exi- p Lugduni anno 1605 (f), deinde Bollandus (9), postre- 


stimat enim vir eruditus annorum numerum a Gilda 
editum scribendi potius tempus, quam Saxonum ad- 
ventum spectare : scripsisse scilicet Gildam anno a 
pugna Badonica 44 anno ipsi imprimis notabili, cui 
οἱ natalitius fuit. In eamdem Smithi sententiam przi- 
verat Mabillonius his verbis (e) : « Quatuor et qua- 
draginta anni quos Gildas memorat inter adventum 
Saxonum et obsidionem Badonicam non intercessc- 


b) Voss. de Histor. Lat. lib. i, cap. 21, p. 245. 

c) Bed. Hist. eccl. lib. 1, cap. 15. 

d) Smith. ad Bed. Hist. eccl. lib. 1, cap. 16, p. 
55, edit. Cantabr. 1739, 


* 


i Gild. part. 1 Hist., cap. 26, infra col. 567. 


mo integriorem edidit Mabillonius (^). Ex ea itaque 
discimus gente Britannum fuisse scriptorem nostrum, 
et Hilduti discipulum; a quo cum liberalibus litteris, 
tum divinarum Scripturarum studio prinmum excultus, 
deinde sacris ordinibus initiatus, monasticam vitam 
sectatus fuerit, multis virtutum insignibus in Ban- 
chorensi nobili cenobio clarus. Floruit quo tempore 
quinque reguli Britanni terris diversis rerum potie- 


ΜΈΡΗ: Act. SS. Ord. Ben. szc. 1, ton... I], 


p. 150. 
(f) Bosc. Bibl. Floriac., pag. 426. 


() Bolland. Act. SS. Jan. tein. H.. p. 958 
(h) Mabillon. l. c. 





$29 


GILDJE SAPIENTIS DE EXCIDIO DRITANNL/E LIBER QUERULUS. 


990 


bantur, Constantinus videlicet, Aurelius Conanus, A ex quo tres conlicti feruntur. Qua de re pluribus Bol- 


Vortiporius, Cuneglassus et Maglocunus. Quos omnes 
ob scelera et rempublicam male administratam, ipee 
in transmarina Dritannia extra periculum constitutus 
acerbe exagitat (a). « Porro unum ex iis, inquit Ga- 
leus (b), ad sanam mentem auctor noster revocasse 
comperitur : nam in quodam chronico Cambrico legi 
de Constantino quem Gildas increpuit : Conversio 
Constantini ad Dominum. » 

lil. Ut fide ac sanctimonia praestans, ita summa 
eruditionis vir, a fratribus religiosis rogatus. qui ad 
eum e Britanniis venerant, post decem annos ez quo 
inde recessit, scripsit epistolarem libellum. Verba sunt 
monachi Ruyensis, qui Gild:x Vitam contexuit (c). 
Sic autem ejusmodi opus inscribitur : De excidio Bri- 


landus (k), Mabillonius (1) et Fabricius (m), ut Ca- 
veum (n) aliosque omittamus. 

IV. Prodiit primum Gildze libellus Londini anno 
1535, cura Polydori Virgilii; cujus tamen exemplar, 
inquit Lelandus (o), mancum, luxatum ac mutilum 
exstat; usque adeo ut si jam vitz; restitueretur, vix 
fetum agnosceret parens. Gravem hujus editi Virgi- ' 
liani censuram attexuit Joannes Josselinus ad suam 
Gild:e editionem anno 1568 Londini pariter evulga- 
tam. Priorem Polydori exhibent utraque Orthodoxo- 
grapha Dasiliensia, et Dibliofhec:e Patrum Parisien- 
sis, Coloniensis et Lugdunensis. Josselini posteriorem 
secutus est Commelinus in Collectione Britann'co- 
rum scriptorum. « lle tamen dux editiones, inquit 


taunie liber querulus, tres in partes divisus : [. Histo- B Galeus (p), sive Polydori Virgilii, sive Joannis Josse 


ria, ll. Epistola, 111. Increpatio in clerum. In llisto- 
ria multa paucis concludit. Exinde fusius procedit 
cum ad reges, tum ad sacerdotes ejus teinporis in- 
crepandos. Noc autem opusculum post amum 545 
scripsisse Giklam ex eo colligitur quod narrat de 
Constantino Damnoni:s tyranno (d); qui duum pue- 
rorum regiorum totidemque nutritorum latera inter 
sacrosancta altaria ense hastaque pro dentibus lace- 
tavit : idem enim anno 54$ contigisse tradit Mat- 
deus West-Monasteriegsis. Si vero Usserium au- 
dias (e), scriptum edidit Gildas anno 564, diemque 
supremum clausit anno 570. Aliter tamen Mabillo- 
Cius, qui Gildam jam octogenarium anno 5065 e vivis 


excessisse opinatur (f). Mabil'onium assectantur Hi- 


lini, adeo inter se discordabant, ut omnem fidem 
auctori suo detraherent, et Gildam in Gilda adhuc 
quixreres. Quare consultissimum habui eum denuo 
eudere, scripto codice usus quem priorum editorum 
neuter inspexerat, quique purus esset a foeda et ab- 
surda interpolatione quz alia exemplaria infamarat. 
Nec uni &oli in emaculando Gilda innisus sum libro : 
aliunde etiam ad hanc rem suppetias accersivi. » 
Hxc ille: qui partem 4 opusculi Gillz, sivc Ilisto- 
riam, ad vetustum ms. codicem Cantabrigensem ; re- 
liquas vero duas, Epistolam scilicet ct Increpatiorem 
in clerum, ad codicem Cottonianum excgit. Hanc 
igitur editionem quam igeorarunt Hietoriz litteraria 
GaHies aeetores modo laudati (4), omnium sane 


storix litterariz Gallice. auctores (4). Porro Gildx Ὁ optimam et accuratissimam, auno 1691 Oxonis in. 


ejusque opelle meminere pr» ceteris Beda (A) et 
Aleninus, qui Gildam Brettonum sapientissimum vo- 
cat (i). Czterum, ut observat Smithus (j), « liber 
Gikke De Excidio Britannie satis hodie notus. Gildas 
swcior fere ignoratur, nimia scilicet distinclione. 
Hinc tot cognomina, Albanius, Sapiens, Badonicus, 
Wistoricus; cum revera unus est idemque Gildas » : 


(a) Gild. part. s, Epist. 

(6) Gal. ad xv Script. Hist. Tn przfat., p. 9. 
(c) Anon. Vit. Gild., num. 
Let Gild. part. τι, Epist., Tw 
e) ert zn eccl, antiqq., pag. 522, edit. 9 
vh abili Á 6. p. 138, n 

(g) Mist. littér. de la Frásc: pod lil, p. 980. 

(4) Bed. Hist. eccl., lib. 1, cap. 22. 

(à) Alcuin. epist. 98 Opp. ., p. 1535. 


lucem emissam studio Thom: Galei in limine operis 
sic inscrip : Héstorie Britannice, Sazonice, Anglo- 
Danice Scriptores xv, ex vetustis. codd. mss. editi, 
iypis excudendam tradidimus ; nonnullis buc et illuc 
observatienibus auctam, quas cl. editeris notis sepa- 
ram intextas eruditorum arbitrio dimittimus. 


(ἢ Smith. ad Bed. Hist. eccl. lib. 1, cap. 292. 

k) Bolland. l. c., pagg. 953 seqq. 

lo Mabill. l. c., pagg. 129 seq. 

(m) Fabric. Bibl. med. Latin. tom. III, pagg. 174 
seqq. 
io Cav. ITi:t. itt, tom. I, p 

: Leland. in Asscrt. Arth, ἢ [^ 32. 
tp) Gal. przfat. ad xv Script. Hist. Orit., p. 4. 
(4) Hist. litt. dc la France, l. c., p. 285. 








GILDJE SAPIENTIS 
DE EXCIDIO BRITANNLE 
LIBER QUERULUS. 





PIUEFATIO AUCTORIs. 
In hoc libro * quidquid deflondo potius quam de- Ὁ secutus, ne quis me affectu cunctos spernentis, om- 


clamanao (vili licet stylo, tamen benigno) facro pro- 


* Editi, hac. epistola. 
PaTROL- LXIX. 


nibusve melioris (quippe. qui commune Ὀοηοται 


11 


ool 


GFELD/E SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


931 


-aispendiam malorumque cummlum 'acrymosis quere- A animo revolvere ! et (ut mihi renum scruta'or est 


Ais defleam), sed condolentis patrie incommoditati- 
bus miseriisque ejus, ac remediis condelectantis, edi- 
eturum putet, quia vero ? non tam fortissimorum mi- 
itum cnuntiare trucis belli pericula mihi statutum 
est, quam desidiosorum. Silui (fateor) eum immenso 
dolore mentis ^ et animi compunclione cordisque 
contritione, et allonito sensu spius hec omnia in 


ἃ beest edit. vox viro, et merito quidem, ut vide- 
tur : aut forte legendum vere. 

b Ed., cordis dolore. Reliqua desiderantur usque 
ad ut mihi. : 

e Ed., una. cum vilibus me meritis inhibentibus, ne 
qualemcunque admonitiunculam scriberem. 1n impres- 
sis sequuntur. ista : « Legebam nihilominus, admi- 
randum legislatorem ob unius verbi dubitationem, 
tcrram desiderabilem uon introiisse ; (illios sacerdotis 
alienum admovendo altari ignem, cito exitu periisse ; 


populum verborum Dei przvaricatoreni sexcentorum B gione quantum securitatis 


millium (duobus exceptis veracibas), et quidem Deo 
cbarissimuiu (quippo cui iter levissime strajum pro- 
fundi glarea maris lwbri, cibus coelestis panis, potus 
novus ex rupe viator, acies invicta manuum sola in- 
tensa erectio fuerit) bestiis, ferro, igni per Arabis 
deseri sparsim cecidisse; post ingressum ignotz ac 
$i Jordanis portze urbisque adversa moenia, solis tu- 
barum clangoribus jussu Dei. subruta ; palliolum au- 
rique parum de anathemate presumptum multos 
Stravisse ; Gabaonitarum irritum foedus, calliditate 
licet extortum, nonnullis intulisse exitium ; ob pec- 
cata hominum, queas sanctorum prophetarum vo- 
ces, et maxime Jeremixz ruinam civitatis sux quadru- 
plici plangentis alphabeto. Videbamque etiam nostro 
tempore, ut ille defleverat, solam sedisse urbem 
viduam, antea populis plenam, gentium dominam, prin- 
cipem prosinciarum sub tributo (uisse factam [id est 
Ecclesiam | (Thren. 1, 4 ) ; obscuratum aurum, colo- 

optimum mutatum. (Thren. 1v, 4) [quod est 


verbi Dei splendorem]; Filios Sion (id est sauct:e ma- C 


tris Ecclesixe) inclytos et amictos auro primo, 
tos fuisse stercora (Ibid., 2). Et quod illi intolerabili- 
ter ut pote prz::cipuo, mihi quoque licet abjecto, ut- 
cunque ad cumulum doloris crescebat, dum ita eos- 
dem statu prospero viventes egregios luxerat, ut di- 
ceret : Candidiores Nazarai cjus nive, rubicundiores 
ebore antiquo, sapplhiro pulchriores B Pas. Ista 
ego et multa alia velut speculum quoddam vite nos- 
tr* in Scripturis veteribus intuens, convertebar 
etiam ad novas, et ibi legebam clarius, quz» mihi for 
sitan antea obscura fuerant, cessante ac ve- 
ritate firmius illucescente. Legebam, inquam, Do- 
minum dixisse : Non veni nisi ad. oves. perditas do- 
mus Israel (Matth. xv, 24) ; et econtrario : Filii au- 
lem regni ejicientur in tenebras. exteriores : ibi erit 
fletus et stridor dentium (Math. vin, 12) ; et iterum : 
Non est bonunt tollere panem filiorum et mittere 
canibus (Matth. xv, 26); itemque : Ve vobis, scribae 
ei Pharisei hypocrite (Matth. xxm, Τ et. seq.). Au- 
diebam : Multi ab. oriente et occidente venient, et re- 
cumbent cum. Abraham , Isaac. εἰ Jacob in regno. 
celorum. (Matth. vin, 101); et ὁ diverso : Et. tunc 
dicam eis : Discedite α me, operarii iniquitatis 
(Matth. vn, 25). Legebam : Beate steriles, et ubera 
uat non lactaverunt (Luc. xxm, 29) ; et. econtrario : 
lue puratg erant, intraverunt cum. eo ad. napiias. 
Postea venerunt el reliqua virgines, dicentes : Domine, 
Domine, aperi nobis (Matth. xxv, 10-12). Quibus re- 
sponsum fuerat : Non mori vos. Audiebam sane : 
ui crediderit et baptizatus [uerit, salvus erit ; I" 
autem non crediderit, condemnabitur (Marc.xvi, 16). 
Legebam Apostoli voce (Ros. x1, 17), oleastri ra- 
mum bon: olive insertum fuisse ; sed a societate 
radicis pinguedinis ejusdem, si non timuisset, sed 
alta saperet, excidendum. Sciebam inisericordiam Do- 


- 


Dominus) spatio bilustri temporis, vel eo amplius 
protereuntis : imperitia, sicui. et nunc, una cum 
charissimis * mei amicis imperantibus, ut qualem- 
cunque gentis Britannicz historiolam sive admoni- 
tiunculam scriberem. [n zelo igitur domus Domini, 
sacra legis seu cogitatnum rationibus, vel fratrum 
religiosis preeibus coactus, nunc persolvo debitum, 


mini, et judicium timebam. Eaudabhara gratiam , sed 
redditionem unicuique secundum opera sua verebar. 
Oves unius ovilis dissimiles cernens, merito beatissi- 
mum dicebam Petrum ob Christi integram confessio- 
nem, at Ju lam infelicissimum propter cupiditatis aino- 
rem ; Stephanum gloriosum ob martyrii palmam, sed 
Nicolauin miserum propter immundz haereseos notam. 
Legebam certe : Erant illis omnia communia (Act. 
iv, 93); sed et quod dictum est : (Quare convenit vo- 
bis tentare Spiritum | Dei da v. 9)? Videbanm e re- 
ominibus - nostri tempo- 
ris, ac 8i non esset quod timeretur, iucreverat. 
igitur et multo plura, qu:e brevitatis causa omittenda 
decrevimus, cum qualicunque cordis compunctione 


.attonita mente s:zepius volvens : Si, inquam, peculiari 


ex omnibus nationibus populo, semini regali genti- 
Jes sanct? [ad quam dixerat, Primogenitus meus 

srael (Exod. 1v, 22))] ejusque sacerdotibus, prophe- 
tis, regibus per tot secula, Apostolo ministro, mem- 
brisque illius primitiva ke Dominus non pe- 
percit, cum a recto tramite deviarint ; quid tali quus 
2tramento xtatis facturus est, cui przter illa nefanda 
knmaniaque peccata {0:8 communiter cum omnibus 
mundi sceleratis. agit, accidit etiam illay veluti inge- 
nitum quid et indelebile insipientiz pondus, et levita- 
tis inelactabile? Quid (mihimet aio)? Tibine miser ve- 
luti conspieuo ac summo doctori talis eura commit- 
titur, ut obstes ictibus tem violenti torrentis, et con- 
tra hunc inolitorum scelerum funem per tot anno- 
rum spatia interrupte lateqne protractum, serves de- 
positum: tibi creditum ? Et : Taceas ; alioquin hoe est 
dixisse pedi, Speculare; et manui, Patere. Habet Dri- 
taunia rectores , habet speculatores. Quid tu nugan- 
do matire disponis? Habet, inquam, habet δὲ non 
ultra, non citra numerum. Sed quia inclinati tanto 
oer sunt pressi, idcirco spatium respirandi non 

abent. Przoceupabant igitur se mutuo talibus 
tionibus, vel multo his mordJacioribus, veluti conde- 
bitores sensus mei. Hi non parvo, ut dixi, tempore 
[cum legerim tempus esse tacendi et lo i (Eccle. 
It, d ] et in | imr ac sí angusta timoris porticu 
lu ntur. tinuit vicitque tandem aliquando 
creditor :. Si non es, inquiens, telis audacix ut inter 
veridicas rationalis secunde a nuntiis derivationis 
creaturas, ut. non. pertimescas libertatis aurez» de- 
centi nota inuri; affectum saltem intelligibilis aeimae 
eatenus elinguis non refugito Spiritu Dei atflatzz, no- 
lentis se vehiculum fore tiarati magi devoturi po 
lum Dei, qux» in angusto macerix vinearum resolu- 
tum ejus attrivit pedem, ob id licet verbera hostili- 
ter senserit, cuique angelum coelestem ensem vacuum 
vagiua. habentem, atque contrarium (quem ille cru- 
da stoliditate c:ecatus non viderat) digito quodammo- 
do, quanquam ingrato ac furibundo, et innoxia ejus 
latera contra jus fasque eedenti, demonstravit. In. 
zelo igitur, etc. » — Haud equidem existimarim, ab 
alia quam ab ipsius Gildz:e manu scripta fuisse quae 
hucusque relata sunt. Retractaverit nimirum auctor 
opusculum suum, ut accidere solet, et qu:e nuuc s 
qon sive interpolata putantur adjecerit ; ac proin 

ujusmodi codicem auctum et a Cantabrigiensi diver- 
suin nacti Polydorus, Md iin et Josseiinus, genuina 
hzc additamenta bona fide evulgarint. 

! Deesse. videlur verbum finitum, consuers, aut 
quid simile. 


339 LIBER QUERULUS. PA4zS I. IilSTORIA. 935 
multo tempore antea exactum, vile quidem stylo *, A 9. De diversis hxresibus, 10. De tyrannis, 11. De 


sed fidele(ut puto) et amicale quibusque egregiis Chri- 
sUanis ; grave vero et importabile apostatis insipien- 
tibus. Quorum priores (ni fallor) cuin lacrymis forte 
que ex Dei charitate profluunt , alii cum tristitia 
(se qu» de indignatione el pusillanimitate depre- 
bensx conscientix extorquetur) illud excipient. lgi- 
tur ^, Deo volente, pauca, 4. De situ, 9. De contu- 
macia, ὅ. De subjectione, 4. De rebellione, 5. De 
secunda subjectione ac duro * famulatu, 6. De reli- 
βίοις, 7. De persecutiene, 8. Do sanctis martyribas, 
4 Deest hzc vox edit. 

b Edit., Sed ante promissum. 

* Edit., Item de subjectione ac. diro. 

4 Edil., vastatricibus. 

* Hzc desunt cuit. 

t £dit., Itemque vastatione. 








Ln s e 


duabus gentibus victricibus 4, de prima vastatione *, 
12, De defensione, 15. De secunda vastatione f, 14 
De secunda ultione, 15. De tertia vastatione, 16. De 
fame, 17. De epistolis δ, 18. De victoria, 19. Dc sce- 
leribus, 20. De nuntiatis subito hostibus, 91. De fa- 
mosa peste, 22. De consilio, 25. De sviore multo 
primis hoste, 24. De urbium subversione, 25. De 
reliquiis, 26. De postrema pace , ^ quz» postrema vi- 
ctoria temporibus nostris Dei nutu donata est, dicere 
curabo !. 


& Edit. , epistolis ad Agitium. — At veroin Bibl. PP. 
Paris. ann. 1644 tom. Y, pag. 3561, omittuntur voces 
ad Y y ut profert ms. codex Cantabr. 

b Al. Patric, victoria, qua.—Bibl. ΠΡ. Paris. l. c. 
pace temp. n. 

i Edit, conamur. s 





PARS PRIMA. 
HISTOBRIA* GILDEE. 


'CarvT pu1NUM. De situ Dritannie. — Britannia in- 
sella in extremo ferme orbis limite circium ! occiden- 
temque versus, divina, ut dicitur, statera terrz totius 
ponderatrice librata ; ab Africo boreali propensius 
tensa axi, octingentorum in longo millium, ducento- 


rumque € quorum ^ culmina minari proceritate i 
porrecta in edito 1 forti compage pangebantur * mo- 
litionibus ! non improbabiliter instructis decorata : 
campis ? late pansis, collibusque amoeno situ locatis 
przepollenti culturze aptis, montibusque ? alternandis 


rom in lato spatium (exceptis diversorum prolixiori- C animalium pastibus magne 9 convenientibus (diver- 


bus promontorium [promontoriorum] tractibus, quze 
arcuatis Oceani sinibus ambiuntur) tenens : cujus 
diffusione ^, et ut dicam, intransmeabili undique cir- 
culo, absque meridian: freto plagzx quo ad Galliam 
Belgicam navigatur, vallata duum * ostiis nobilium 
Thamesis ac Sabrinz fluminum veluti brachiis, per 
qua eidem olim transmarins delici» ratibus vehe- 
bantur, aliorumque minorum meliorata : bis denis, 
bisque quaternis ἃ civitatibus ac nonnullis castellis e, 
murorum f, turrium serratarum , portarum, doino- 


5 Edit., Epistola. — Bibl. PP. Paris. l. c. hujusmodi 
refert je nig : Gildas Sapiens De Excidio et con- 
gquestu Britannia, sive acris Correptio in totius Britan- 
nite nobilitatis ordinem el plebem. 

* Edit., diffusiore. 

« Edit., duorum. 

4 Quaternis fulget, Fragm., apud Joan. a Dosco. 

ὁ Castellis decoratur. lta Fragm. supradictum. 

f Murorum quom ac turrium, serratarum porta- 
rim. lta Fi — Bibl. PP. Paris., serratarum omit- 
t. 


€ Deest que Jossel. ; domorum etiam, Fragm. 

h Edit., quarum. 

! Jta Jossel. et Fragm. In nis. vero Cantab. cor- 
rupte legitur proteleritate. 

! In editum, Fragm. 

k Cernuntur, "lig ie 

l Munilionibus, Jossel. Locus autem integer hoc 
ra0do legitur in Fragm., non improbabililer est ader- 
u ata pelles meislp i 

v (,ampis qu get, Fragm. 

» Deest d ha Jossel. ; montibus etiam, Fragm. 

9 Optime, Fragm.— Bibl. PP. Paris., muxime. 

P Quorum diversorum, Jossel. Parenthesi inclusa 
sic leguntur in Fragm., qui diversorum colorum flori- 
bus grati redduntur. humanis visibus. Quse vero se- 
«quuntur usque ad finem capitis hoc modo : veluti 


sorum P colorum flores humanis gressibus pulsati, 
non indecentem quondam 4 seu picturam cisdem 
imprimebant *), electa veluti sponsa monilibus diver- 
sis ornata : fontibus lucidis, crebris undis nivcas vol 
uti glareas pelleutibus , pernitidisque rivis leni 
murinure serpentibus, quorumque * in ripis accuban- 
tibus suavis saporis pignus protenJentibus, et lacu- 
bus frigidum aqu: torrentem vive exundantibus ir- 
rigua. 

Car. n. De contumacia. — Ilxc erecta cervice et 


electa bae: diversis ornata monilibus. Fontibus luci- 
dis crebrisque gaudet ; ex quibus rivuli leni murmure 
serpentes , suave pignus soporis tribuunt viatoribus 
[essis. Duorum etiam ostiis nobilium fluminum, Tame- 
sis videlicet ac Sabrine, veluti brachiis meliorata, per 

eidem Britannia olim transmarinee delicia ratibus 
vehebantur ; aliorumque fluminum minorum in(usione 


D irrigatur. 


4 Edit. deest vox quondam.—Bibl. PP. Paris., non 
éndecentem σεῦ picturam eisdem miprimebani. Recte. 
* Al., imprimebat. 
5 Edit., tpsorumque. — Mox Bihl. P. Paris., sua- 
n: soporibus. ΓΙ soperis legendum, ut superius in 
ragm. 


! [ta edit. Oxon. ex ms. codice Cantabr. ut equidem 
puto. Al. circum. Nisi mendum suspiceris sive in co- 
dice sive in edito Anglieo, proba censenda fuerit 
lectio circium. Est enim circius, ut ex lexicographis 
crudimur, ventus violentissimus, qui spirat inter oc- 
cidentem zstivum et septentrionem : gic dictus a cir. 


cus, ob turbinem cjus ac vertiginem, qua omnia tur- 


bat ac circumvertit. Post πῶς animadverti ms. codi- 
cia lectionem Circium probam esse retineudamque. 
lafra enim auclor cap. 11 meminit Scotorum a Gin - 
CIONE, l'iciorum ab Aquilone. Miror editorem Ox oumea- 
sem hunc locum prazeteriisse. 





355 


GILD/E SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


$356 


mente, cx qno inbabitata est, nunc Deo, interdum A bella ) potioris fam vicibus firmassent, non acies 


elvibus, nonnunquam etiam transmarinis regibus, et 
subjectis interdum * ingrata consurgit. Quid enim 
deformius, quidque iniquius potest humanis ausibus 
vel esse vel intromitti negotium, quam Deo timorem, 
bonis civibus charitatem, in altiore dignitate compo- 
sitis ^ absque fidei detrimento debitum denegare ho- 
norem, et frangere divino sensui humanoque fidem, 
et abjecto coeli et terr: metu, propriis adinventio- 
nibus aliquem ex libidinibus * regi? Igitur non omit- 
tens priscos illos communesque cum omnibus genti- 
bus errores, quibus ante adventum Christi in carne 
omne humanum genus obligabatur astrictum, nec 
enumerans patrix portenta ipsa diabolica, pene nu- 
mero vincentia J&gyptiaea 4 (quorum nonnulla, Ji- 


flammz quodammodo rigidi tenoris * ad Occidentein 
caeruleo Oceani torrente vel cohiberi potuit 1, vel ex- 
stingui : sed transfretans insule parendi leges nulle 
obsistente advexit, imbellemque populum sed infide- 
lem , non tam ferro et igni * machinisque, ut aliag 
gentes, quam solis minis vel judiciorum concussio- 
nibus, in superficie tamen vultus, presso in altum 
cordis dolore , sui obedientiam proferentem edictis 
subjugavit. 


Car. m. De rebellione. — (Quibus statim Romam, 
ob inopiam cespitis, ut aiunt !, repedantibus ct nibil 
de rebellione suspicantibus, rectores sibi relictos ad 
enuntianda plenius vel confirinanda Romani regni moL- 
mina lexna trucidavit dolosa. Quibtus ita gestis δι cum 


neamentis adhuc deformibus intra vel extra deserta B iii. censtuinuntiarentur, et propero exercitu vulpece 


monia solito more rigentia, torvis vultibus intue- 
mur), neque nominatim inclamitans montes ipsos 
aut colles vel fluvios olim exitiales, nunc vero hums- 
nis usibus utiles, quibus divinus honor a czco tunc 
populo cumulabater ; et tacens vetustos immanium 
tyrannorum annos qui in aliis longe positis regioni- 
bus vulgati sunt (ita ut Porphyrius rabidus canis 
orientalis adversus Ecclesiam *, dementi:e soc ac 
vanitatis stylo hoc etiam annecteret : Dritannia est f, 
inquiens, fertilis provincia tyrannorum) , illa tamen 
proferre conabor in medium qux» temporibus impe- 
ratorum Romanorum et passa est, et aliis intulit civi- 
bus longe positis Καὶ mala; quantum tamen potuero, 
non tam ex scripturis patri:e scriptorumve monumen- 
&is ( quippe qu:e, vel si qua fuerint, aut iguibus ho- 
Btium exusta, aut eivium exsilii ^ closse longíus de- 
portata , non compareant J quam transmarina rela- 
tione ; qux crebris irrupta intercapedinibus, non sa- 
tis claret. 

Car. ut. De subjectione. — Etenim reges Romani ! 
eum orbis imperium obtinuissent, subjugatisque fini- 
timis quibusque regionibus vel insulis Orientem ver- 
$us, prima Parthorum pace [ndorumque confinium 
(qua peracta, in omni pene terra tum cessavere 


ἃ Deest edit. vox iitterdum. 

b Edit., posítis. 

€ Edit., et lib. — Il:ec vero leetio editorum for- 
tasse alteri ms. codicis prxferenda. Mox ubi legitur, 
lgituwr non omittens, sive in ms. sive in editis, de- 
lenda videtur particula negans ex contextu. Sic enim 
deinceps, nec enwmerans.... nec nominatim inclami- 


lang.... et tacens... illa tamen proferre conabor, eic., D 


ut proinde pateat superius rescribendum esse Jgitur 
omittens. 
ὁ Edit., AE gyptiaca vincentia. 
.* Edit. , rabidus orientalis adversus Ecclesiam ca- 
nis. 
! Editi omittunt est. 
κ Edit., et long. pos. 
h Edit., ezsulum, quod magis placet. 
4 Edit., Romanorum. 
] Edit., cohiberi vel poteit. : 
k Deest conjunctio edit. , et statim machinis prze- 
ferunt. ' 
| Ut agebant, «osselin. : male, — Bibl. PP. Paris., 
ut aiebant. 
» Hic incipit cap. 4 in ms. Cantabr. 
2. Al., vulpeculas... subdolus.— Bibl. PP. Paris., ut 


lis (ut fingebat) subdolis 5 ulcisci festinaret : non mili- 
taris in mari classis parata fortiter dimicare pro pa- 
tria, neque quadratum agmen, nec dextrum cornea 
aliusve belli apparatus in littore ^, sed terga pro 
scutis fugantibus dabantur P, et colla gladiis (gelide 
per ossa tremore eurrente) manusque vinciendz mu- 
liebriter protenduntur : ita ut in proverbium et. de- 
risum longe lateque efferatur , quod non. Britaur 
sunt * in bello fortes, nec in pace fideles, 


Cap. v. De secunda subjectione et duro famulatu. — 
ltaque multis Romani 4 perfidorum czxst:, nonnullis 
ad servitutem ( ne terra penitus in solitudinem redi- 
gerelur) mancipalibus reservatis, patria vini oleique 


Ὁ experte 7, Italiam petunt, suorumque quosdam prae- 


positos relinqnentes, indigenarum dorsis mastigias, 
cervicibus jugum , solo nomen loman'e servitutis 
hwrere facturos, ac non tam militari manu quam. 
flagellis * callidam gentem maceraturos; et si res sic 
postulavisset, ensem (ut dicitur) vagina vacuum lateri 
ejus populi * accommodaturos ; ita ut non Britannia; 
sed Roinana * insula censeretur, et quidquid habere 
potuisset xis, argenti vel auri, imagine Cxssari (F. 
Cxsaris] notaretur 


prospero exercitu vulpeculas subdolus, omissis ut f» 
gebat. Cseterum magis placet lectio ms. propero. 

ὁ Edit., neque d. c. aliive.... conseruntur. — Bihl. 
PP. Paris. habet conspiciuntur, sed nale omitUt nec 
sive neque. 

P Edit., scuto... dantur. Et p post pro efferatur 
habent efferretur. — Bibl. PP. Paris., effertur ; et 
paulo ante Μὰ pro ita ut.. Lectionem ve.o editorum 
dantur meliorem esse altera ms. dabantur , suadet 
sequens verbum protenduntur. 

4 Edit., Romani multis. 

* Edit., experte relicta. Et mox , suorum... reliu- 

tes pre posios. 
PS Ell, flagris — Bib!. PP. Paris. paulo ante, so/o 
noniine Romane servitutis honorem facturos. Et mox. 
callidam gentem mercaturos.... ita ut non Britannia, 
sed Romana censeretur. Pessime omnia. 

* Dcest edit. vox popti. 

v Edit., Romania. 


! [n Bibl. PP. Paris. |. c. pag. $65 margini adJit a: 
lectio terroris conspicitur. 

* Bibl. PP. Paris. absolute : Drülanni non sunt 7 
fortasse rectius. 


237 


LIBER QUERULUS. PARS L. HISTORIA 


995 


h .Θ 


Cap. v1^. De religione. ---- Interea glaciali frigore A Legionum urbis cives, et caeteres * utriusque sexus 


rigenti insule, et veluti longiore terrarum secessu 
soli visibili non proxime, verus ille sol, non de fir- 
mamento teinporali ^, sed de summa etiam cceelorum 
arce tempora cuncta excedente , universo orbi pra- 
fulgidum ' sui.coruscum ostendens ; tempore (ut sci- 
mus) suinmo Tiberii C:esaris (que absque ullo impe- 
dimento ejus propagabatur religio, comminata, se- 
natu nolente, a principe inorte delatoribus militum 
ejusdem ) radios suos primum indulget, id est sua 
przecepta Christus. 


Cap. vit, De persecutione. — Quo licet ab incolis 
tepide euscepta sunt, apud quosdam tamen integre, 
et alios minus, usque ad persecutionem Diocletiani 
Lyranni novennem : in qua subverss per totum mun- 
dum sunt ecclesie, et eunctxe sacr: Scripture que 
inveniri potuerunt, ia plateis exusta, et electi sacer- 
dotes gregis Domini cum innocentibus ovibus truci- 
dati : ita ut ne vestigium quidem (si fleri potuisset) 
ia nonnullis provinciis * Christianz religionis appa- 
reret. Permansere 4 tunc quant fuge , quantze stra- 
£es, quant: diversarum mortium poenz, quant: re- 
ligionis * apostatarum ruinz, quant: gloriosissimo- 
ruU martyrum coron», quanti persecutorum rabidi 
furores, quante econtrario sanctorum patientke 
fuere , ecclesiastica historia narrat : ita ut agmine 
demso certatim, relictis post tergum mundialibus te- 
nebris, ad amona celorum regna, quasi ad propriam 
sedem, tota festinaret Ecclesia. 


diversis in 'ocis summa magnanimitate in acie Christi 
perstantes dico. Quorum prior postquam charitatis 
gratia confessorem alium ! persecutoribus insecta- 
tum, et jani jamque comprehendendum [ünitans et in 
hoc Christum animam pro ovibus ponentem (Joan. x, 
15)], domo primum, ac mutatis dein mutuo vestibus, 
occuluit, et discrimini ? se fratris in supradicti vcsti- 
mentis libenter persequendum dedit : ita Deo placens? 
inter sacram confessionem cruoremque coram im- 
pils, Romana tum stigmata cum horribili pbanta- 
smmate " prxeferentibus signorum P miraculis mirabi- 
liter adornatus est, ut oratione ferventi, illi Israeliti- 
ο arenti Υἱῷ minusque trit:e (stante diu arca, prope 
glareas testamenti in medio Jordanis canali ) simile 


D iter ignotum, trans nobilis fluvii 4 alveum, cum mille 


viris sicco ingrediens pede (suspeusis utrinque modo 
preruptorum fluvialibus montium gurgitibus), ape- 
riret, et priorem earnificem tanta prodigia videntem 
in agnum ex lupo mutaret, et una secum triumpha: 
lem martyrii palmam sistere '" vehementius, et ex- 
eipere fortius faceret. Cxeteri vero sic diversis eru- 
ciatibus torti sunt, et inaudita membrorum discer- 
ptione lacerati sunt *, ut absque cunctamine gloriosi 
in egregiis Hierusalem veluti portis martyrii sui tro- 
pza defigerent. Nam qui superfuerant, silvis ac de- 
sertis abditisque speluncis se occultavere, exspectau. 
tes a justo rectore omnium Deo carnificibus sever 
quandoque judicia, sibi vero animarum tutamina. 
* lgitar bilustro supradicti turbinis necdum ad inte- 


Ca». vin. De. sanctis martyribus. — Magnificavit (C grum adimpleto ", emarcescentibusque nece suorum 


igitur nüsericordiam suam Deus nobiscum f , volens 
omnes homines salvos fieri (1 Tin. 1, 4), et vocans 
non minus peccatores quam eos qui pulant se esse 
j«stos € (Matth. ix, 15; Marc. n, 17; Luc. v, 52), qui 
gratuito munere supradicto, ut cognoscimus b, per- 
secmtionis tempore, ne ! crassa atra noctis caligine 
Britannia obfuscaretur, clarissimas lampades sancto- 
rum martyrum nobis accendit, quorum nunc corpo- 
rum sepulture et passionum loca, si non lugubri 
divortione ! barbarorum, quamplurima ob scelera 
nostra civibus adimereptur, non minimum intuen- 
Uum mentibus ardorem divinz charitatis inculerent. 
Sanctum Albanum Verolamiensem, Aaron et Julium 


4 [lic incipit caput v in ms. cod. 
b Edit. omittunt sol, habentque firmamento solum 


* EÀit., provincie locis. 

4 Deest apod Potidor. Virgil. vox permansere.—Sic 
et Bibl. PP. Paris. et (orte quidem absque ullo dispen- 
dio : paucis enim interjectis occurrit verbum fuere. 


* Edit. deest. vox religionis. Et mox gloriosorum.: 


— Bibl. PP. Paris., gloriose. 

f Edit., Nobiscum Deus.— ld est, Emmanuel, quod 
cst interpretatum Nobiscum Deus. Matth. 1, 25 

€ EdKt., qui se putant justos. 

* Edit., conjicimus. 

! Edit, ne penitus. 

| Edit., divortio. 

5 EJit., ceterosque. 

1 Deest edit. vox alium. 

9 Edit, ei se discrimini in fratris supradicti. Pla- 
4218. 


auctorum nefariis edictis ", letis luminibus omnes 
Christi tirones, quasi poet biemajem ac prolixam 
noctem, temperiem lucemque serenam aurz caje- 
stis excipiunt ; renovapt ecclesias ad solum usque 
destructas ; basilicas sanctorum martyrum fundant, 
construunt, perficiunt ; ac velut viclricia signa pro- 
palant ; dies festos celebrant ; sacramenta * murdo 
corde oreque conficiunt ; omnes exsultant filii, gre- 
mio ac si imatris Ecclesi confoti. 

Car. ix. De diversis haeresibus. — Mansit nanque 
hec scripti capitis membrorumque 7 consonantia 
suavis, donec Ariana perfidia, atrox seu * anguis, 
transmarina nobis evomens venena, fratres in unuin 


Ὁ Deest placens edit.—llabet tamen Bibl. PP. Paris. 

9 Edit, phantasia. ) 

P Edit., placens signorum, excepta Dibl. PP. Paris., 
ubi supra sue loco recte habet. 

ᾳ Eit., trans Thamesis. 

* Eit., sitire. Magis placet. 

* Deest edit. vox stunt. 

* Hie incipit cap. vit in ins. Cantabr. 

υ Edit., expleto. 

Y Edit., decretis. 

X. Edit., sacra. 

Y Deest que edit. 

! Bib!. PP. Paris., pra'[ulyidum sui lumen ostendens 
Christus, suos radios, 1d est sua precepta indulget tem- 
pore, ut scimus, summo Tiberii Casaris, quo absque 
ullo impedimento, ejus propagatur religio, indicta, se- 
natu ποίεε, a principe morte delatoribus militum ejis- 
dem. Inversa omnia. 

* Malim equideni ceu. 





339, GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE : 910 
habitantes exitiabile * faceret sejungi ; ac sic quasi A destinatur legio preteriti mali im r.emor, sufficienter 


via facta trans Oceanum omnes omnino bestie fere 
mortiferum cujuslibet hzreseos virus horrido ore 
vibrantes, lethalia dentium vulnera patri: novi sem- 
per aliquid audire volenti, et nihil certe stabiliter ob- 
tinenti, infigebant. 

Ca». x ^. De tyrannis. — Remque tandem tyran- 
norum virgultis crescentibus, et in immanem silvain 
* jam jamque erumpentibus, insula nomen Romanum, 
nec tamen mores * legemque tenens, quin potius ab- 
jiciens, germen sux plantationis amarissimze ad Gal- 
lias, magna comitante satellitum caterva , insuper 
etiam imperatoris 4 insignibus, qui nec decenter 
usquam gessit nec legitine *, sed ritu Lyrannico et 
tuinultuante iniiatum milite Maximum mittit. Qui, 


armis instructa. Qux ratibus trans Oceanum in pa- 
triam advecta, et cominus cum gravibus hostibus 
congressa, magnamque ex eis multitudinem sternens , 
et omnes e finibus depulit, et subjectos cives tatu 
atroci dilaceratione ex imminenti captivitate libera- 
vit. Quos jassit construere inter duo maria trans 
insulhm murum, ut esset arcendis hostibus turba 9 
instructus terrori, civibusque tutamini. Qui vulgo 
irrationabil absque rectore factus, non tani lapidibus 
quam cespitibus, non profuit. ἮΝ 
Cap. xut. De secunda vastatione, — [ἃ legione 
cum triumpho inagno el gaudio domum repetente n, 
illi priores iuimici, ac quasi 4 ambrones lupi pro- 
funda fame tabidi, siccis faucibus in ovile transilien- 


callida primum arte potius quam virtute, finitimos fj tee, non couparente pastore, alis remorum reaisiguu- 


quosque pagos vel provineias contra Romanum sta- 
tum, per ! retia perjurii mendaciique sui facinoroso 
regno annectens, et unam alarum ad Hispanias, aKe- 
ram ad italiam extendens, et thronum iniquissimi 
imperii apud Treveros statuens, tanta insania in do- 
minos debacchatus est, ut duos imperatores legiti- 
mos, unum Roma, alium religiosissima vita pelleret. 
fee mora : tam fertilibus € vallatus audaciis, apud 
Aquileiam urbem capite nefando czeditur, qui deco- 
rata totiub orbis capita regni quodammodo eervici- 
bus ^ dejecerat. 

Ca». xi. De duabus gentibus victricibus, et de prima 
tastalione. — Exin Britannia omni armato milite 
militaribusque ! copiis, reetoribus linquitar i imma- 


que brachiis, ac velis vento sinuatis * vecti, terminos 
rurapunt , czeduntque omnia, et quaque omnia ma- 
turam ceu segetem metunt, calcant, transeunt. 

Cap. xiv ". Iterum de eadem vastatione.— ltemquo 
mictuntur queruli legati, scissis (ut dicitur) vestibus, 
opertisque sablone capitibus, impetrantes a Romanis 
auxilia, ac veluti timidi pulli patrum fidelissimis * elis 
succumbentes, ne penitus misera patría deleretur, 
nomenque Romanum * quod verbis tantum apud eos 
auribus resultabat, vel exterarum gentium opprobrio 
obrosum vilesceret. At illi, quantum humanz naturze 
possibile est, coimumoti tantze historia tragcedize, vo 
latus ceu aquilarum, equitum in terra, nautarum in 
mari, cursus accelerantes, inopinatos primum , tan- 


mibus, ingenti juventute spoliata (qu:xe comitata ve- (; dem terribiles inimicorum ungues cervicibus infigunt 


stigiis supradieti tyranni domum nusquam ultra re- 
diit) , et omnis belli usus ignara penitus *, duabus 
primum gentibus transmarinis vehementer sxvis, 
Scotorum a ciroione, Pietorum ab aquilone calca- 
bilis multos stupet gemitque per annos !. 

Car. xi. De de[ensione. — Ὁ Gens igitur Britonum, 
Scotorum Pictorumque non ferens, ob quorum ^ in- 
festationem ac dirissimam oppressionem, legatos Ro- 
mam cum epis:olis mittit, militarem manum ad 86 
vindicandam lacrymosis postulationibus poscens , et 
subjectionem sui Romano imperio continue tota animi 
virtute, si hostis longius arceretur, vovens. Cui mox 


* Edit., exitiabiliter. 
b vin in ms. 
: Ets morem. 
il., imperatoriis. 
* Edi, non leg. 
! Deest per edit. 
^ Edit., fere TNT 
Deest cervicibus edit. etiam re TO regni. 
i Deest que edit. ὅδ 
: E. licet. 
x Edit., usu penitus ignara. 
* Deest qe edit. ii 
- esunt edit. usque ad ferexs. In ms. autem 
hoc est caput ix. 
5 Edit., ob quarum, habito nimirum respectu ad 
superiora, a duabus primum gentibus : qux quidem 


itio a deest sive in ms, Cantabr. sive in edito. 


X0n., ubi ex contextu forte legendum ob eorum. 

9 Edit., a turba. 

P Edit., lila domum cum triumpho magno et gaudio 
repedante, — Αἱ Bibl. PP. Paris., Legione autem do- 


mucrouum Y, casibusque foliorum tempore certo ad 
simulandam istam * peragunt stragem ; ac fll, si 
montanus torrens crebris tempestatum rivulis auctus, 
sonorosoque meatu alveos exundans, ac sulcato dorso 
frenteque acra, erectis, ut aiunt, ad nebulas undis 
(luminum quibus pupilli persepe licet palpebraruimn 
convolutibus * innovati, adjunctis sibi minutissima- 
rum rotarum tautonibus veluti fuscantur * ) mira- 
biliter spumans ; ast uno objectas sibi eviricit gurgite 
moles : ita :emulorum agmina auxiliatores *^ egregii 
(si qua tamen evadere potuerant) propere trans ma- 
ria fugaverunt, quia anniversarias avide prx:das nullo 


mum... repetente. 
q Edit., ac si. Mox, ovile, przpositione in omissa. 


D — Bibl. PP. Paris., ovile cireumsilientes. 


M o juvatis. — Bibl. PP. Paris., velis ventorassm. 
plenis. 

* [n ms. x. Initio hujus cap. pro ltemque legitur 
lterumque in Bibl. PP. Paris. , quod magis placet. 
Mox vero ibid. sabulone scribitur, emendatius quam 
in edit. Oxon. sablone. ' 

t Edit., fidissimis. — Bibl. PP. Paris. legit matrarssa 
loco patrum fid. edit. Oxon., fortasse melius. 

υ Edit., Romanorum. - 

τ Edil., cervicibus infingynt mucrenum ungues. 

x Edit., assimulandam itsdem. Et mox, ac si pro ac 


t, si. 

y Edit., convolatibus. 

5 Edit., adjunctissimarum rotarum rivulis (usc. — 
Bibl. PP. Paris. post voces alreos exundans , omnia 
omittit quze sequuntur, usque ad uno objectas. 

46 Edit. (excepta Paris.), auziliares. Et mox, pyec- 
propere. 


$21 


LIBER QUERULUS. PARS 1. UISTONIA. 719 


efistente trans maria exaggerabant. Pgitur ^ Ro- A nodorum ! tela quibus mi:erriniü cives de muris 


mani patria reversi, denuntiantes nequaquam se tàn 
laboriosis expeditionibus posse frequentius vexari, 
et ob imbelles erraticosque latrunculos , Romana 
stigmata, tantum talemque exercitum, terra ac mari 
fatigari : sed ut insula ^ potius, consuescendo armis 
ac viriliter dimicando, terram, substantiolam, con- 
joges, liberos et (quod his inajus est) libertatem vi- 
tamque totis viribus vindicaret, et gentibus nequa- 
quam se forüioribus ( nisi segnitia et torpore dissol- 
verentur *) ut inermes vinclis vinciendas nullo 
modo, sed instructas peltis, ensibus, hastis, et ad 
cz dem promptas protenderet n:anus, suadertes (quia 
et hoc putabant aliquid derelinquendo populo com- 
modi accrescere) murum, non ut alterum, sumptu 
(ublico privatoque adjunctis secum miserabilibus 
indigenis solito structurz more, tramite a mari usque 
aJ mare inter urbes qux ibidem forte ob metum ho- 
stium eollocatz: fuerant, directo librant, fortia formi- 
doloso populo monita tradunt, exemplaria instituen- 
dorum armorum relinquunt, in littore quoque «eani 
δὲ meridianam plagam, qua 4 naves eorum habeban- 
tur, et inde barbarix * ferx bestix timebantur, tur- 
res per intervalla ad prospectum maris co!locant, 
valedicunt f tanquam ultra non reversuri. 

Ca». xv δ. De tertia vastatione. — Itaque illis ad 
sua remeantibus, emergunt certatim de curicis5, qui- 
bus sunt trans Tithicam vallem vecti ! (quasi in alto 
Titane incalescenteque caumate de altissimis fora- 
minum cavernulis fusci vermieulorum cenei i ) tetri 


tracti solo allidebantur. Hoc scilicct eis immature 
mortis su, plicium, qui tali funere rapielantur ; fra- 
trum quo pignoruni ? suorum miserandas immincn- 
tes poenas cito exitu devitabant. Quid plura loquar 5 
Relictis civitatibus muroque celso, iteruin quihus * 
fuge : ilerum dispersiones solito desperabiliorcs. 
[tem ab hoste insectationes : itein strages accelera:;- 
tur crudeliores : et sicut agni a lanipguibus, ita de- 
flendi cives ab inimicis discerpuntur, ut commeino- 
ratio eorum ferarum assiimnilaretur agregtium 

Car. xvi. De fame. — Nam laniunt seipsos mutuo, 
nec pro exigui victus brevi sustentaculo miserrimo 
rum civium latrocinaudo; et augebantur extranez« 
clades domesticis motibus : quo et hujusmodi " tai 


B crebris direptionibus vacuaretur omnis regio totius 


cibi baculo, excepto venatori: artis solatio. 


Car. xvi. De epistolis. — lgitur rursum miserz re- 
liqui mittentes epistolas * ad Agitium Rumanz po- 
testatis virum ( hoc modo loquentes ) inquiunt * : 
Agitio ter consuli gemitus Brilannorum. Et post pauca 
* Joquentes : Repellunt nos barbari ad mare, repellit 
nos * mare ad barbaros : inter hec oriuntur * duo ge- 
nera (unerum, «ut jugulamur, aut mergimur. Nec pro 
eis quidquam adjutorii habent. Interea fames dira ac 
famosissima vagis ac nutabundis bsret, qua mukos 
eorum cruentis compellit » praxdonibussine dilatione 
victas dare manus, ut pauxillum ad refocillandam 
animam cibi caperent : alios verc nusquam * ; quin 
potius de ipsis montibus, speluneis ac saltibus, dumis 


Scotorum Pietorumque greges, moribus ex parte C consertis continue rebellabant. 


dissidentes, et una eademque sanguinis fundendi avi- 
ditate concordes, furciferosque magis vultus pilis, 
quam corporum.pudenda pudendisque proxima vesti- 
bus tegentes : cognitaque condebitorum reversione 
et reditus denegatione, solito confidentius k omnem 
2quilonalem extremamque terrx partem pro indige- 
nis inuro tenus. capces»unt, Sjatuitur ad h:ec in edito. 
areis acies ad pugnam, inhabilis ad fugaimn, tremen- 
tibus przcordiis inepta, qux diebus ac-noctibus stu- 
pido sedili marcebat. Interea non cessant" uncinata 


ὁ Hie incipit cap. x: in ms. Cantabr. 
» Deest edit. vox insula. — Bibl. PP. Paris., sed ut 


potius sole. Et paulo ante, Romana signa pre R. stig- D 


mata : fortasse rectius. 

* Edit., diesolveretur ; ubi et omittitur sequens par- 
ticula at. 

4 Edit. , quo. Paulo ante Bibl. PP. Paris., directo 
edificant. 

* Edit., quia et inde barbarica. 

f Edit., et valedicunt. Deest coniunctio etiam in 
Bibl. PP. Paris. 


! Edit., Styticam.... evecti.— Dibl. PP. Paris. Scy- 
Lécam.... evecti. 
J Edit. 


9 £4it., illis. 
P Edit., Nam et ipsos muluo nec perexigti victus 
»“Φουὶ sustentacklo miscrrimorum civium latrocinando 


Cap. xvii. De victoria. — Et tum primum inimicis 
per multos annos in terra ^* agentibus, strages dabant, 
non con(ldentes ^*^ in homine, sed in Deo, secundum 
illudexemplum *^ Philonis * Necesseest adesse divinum 
ubi humanum cessat auxilium. Quievit parumper inimi. 
corum audacia, nec tamen nostrorum malitia. Reces- 
serunt hostes a civibus, nec cives a suis sceleribus. 

Cap. xix. De sceleribus. — Moris namque continui 
erat genti (sicut et nunc est), ut infirma esset ad re- 
tundenda hostium tela et fortis et invicta 44 ad civica 


temperabant. 

4 Edit., externe. 

* Edit., quod hujusm. 

* Edit, mittentes epistolas.reliquim. — Bibl. PP. 
Paris., Igitur rursum misere mittentes epistolas reli- 
quie ad Áetium Tlom. Ms. codex Cantabr. corrupte, 
Agitio : neque enim in Fastis consularibus comperi- 
tur uspiam hujus nominis consul. Rescribendum igi- 
tur Aetio. Fuit autem is Aelius it, sive fer consul, 
ut ait Gildas, qui ann. 446 consulatum gessit cum 
Q. Aurelio Symmacho. Vide Baronium ad ann. 416, 
5 2, ubi bunc Gild:x locum exscribit. 

* Deest edit. vox inquiunt. 

* Edit., entes. . 

Y Utrobique deest nos edit. 

1 Deest edit. vox oriuntur. 

Y Edit., compulit. 

* Edit., nunquam. 

^2 Edit., predas in. 

bb Edit, fidentes. 

** Deest edit. vox ezemplum. 

44 Egit., fortis essct, rcl.quis omissis. 








/ 


543 


GILD/E SAPIENTIS DE EXCIDIO BAITANNLE 


3H 


bella, et ad onera peccatorum sustentanda * : infirma A exemplo esse omni plebi debuerint, ebrietate quam- 


est b (ut inquam) ad exsequenda pacis ac veritatis 
insignia, fortis 6 ad scelera et mendacia. 4 Revertun- 
tur ergo impudentes grassatores ad hibernas domos 5, 
post non multum temporis reversuri. Picti in ex- 
trema parte insule tunc primum et deinceps requie- 
verunt, pradas et coptritiones nonnunquam facien- 
tes. In talibus itaque induciis desolato populo sxva 
cicatrix obducitur, alia virulentiore tactus ! pullu- 
lante. Quiescente autem vastatione 6, tantis abun- 
dantiarum copiis insula affluebat, ut nulla baberi ^ 
tales retro :etas meminisset , cum quibus omnimodis 
et luxuria crescit. Crevit eteniin germine przpollenti, 
ita ut eodem teinpore diceretur : Omnino talis oudi- 
tur fornicatio, qualis nec inter gentes (I1 Cor. v, 4). 


plurimi, quasi vino madidi torpebant resoluti, ei 
animositatum tumore, jurgiorum contentione, iuvi- 
die capacibus * ungulis, indiscreto boni inalique 
judicio carpebantur ; ita ut perspicue, sicut et nunc 
est, effundi videretur contemptio super principes, et 
seduci vanis eorum et errore * , in invio el non in via 
(Psal. cvi, 40). 
Car. xx. De nuntiatis subito hostibus. — y Inierea 
volente Deo purgare familiam suam, et tanta malo- 
rum labe infectam auditu tantum tribulationis emen- 
dare, non ignoti rumoris penniger ceu volatus arre- 
ctas omnium penetrat aures, jam jamque adventus 
veterum hostium volentium penitus totam * delere 
et iubabitare solito more a fine usque ad terminum 


Non solum vero hoc vilium, sed fuerunt ! omnia 40:5 B regionem. Nequaquam tamen ob hoc proficiunt, sed 


aumanz naturx accedere! solent, et precipue (quod 
et nunc quoque in ea totius boni evertit statum ) 
odium veritatis fuit cum assertoribus suis *, amor nten- 
dacii cum suis fabricatoribus, susceptio mali pro bono, 
veneratio nequitix: pro benignitate, cupido tenebra- 


ruin pro sole, exceptio Satana pro angelo l&cis (11. 


Cor. x1, 14). Ungebantur reges et ! non per Deum, 
scd qui c:eteris crudeliores exstarent ; et paulo post 
ab unctoribus non pro veri examinatione ttucidaban- 
tur, aliis electis tracioribus. Si quis vero eorum mi- 
tior, et veritate aliquatenus propior videretur, in 
hunc Britapnie quasi ? subversoretn omnium odia 
telaque sine respectu torquebantur ?, et omnia quae 
displicuerant Deo, placuerantque *, :xquali saltim 


lance pendebantar, si non gratiora fuissent displicen- (2 


tia : ita ut merito patrke illud exemplum P prophe- 


ticum, quoJ veterano 4 illi populo denuntiatum est, 


potuerit aptari : Filii, inquiens, sine lege dereliquistis 
Dominum , et ad iram τ provocastis sanctum Israel. 
Quid adhmc percunctemini * apponentes. iniquitatem ἢ 
Ümne caput languidum et omne cor morens : a planta 
pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas (Isa. 1, 
4-6). Sicque agebantur * cuncta quz saluti contra- 
ría fuerint, ac si nihil largiretur mundo medicinz.a 
vero omnium medico". Et non solum hac Y s:eculares 
viri. sed et ipse grex Domini ejusque pastores, qui 


^ Edit., peccatorum onera sustinenda. 

b Edit. omittunt. 

€ Edit., et fortis. 

4 Hic incipit cap. xiv in ms. Cant. 

* Hiberni domum, post non longum. Joss. et Beda 
lib. 1, cap. 14. 

! Edit., obducitur (amis... tacite... Rectius fortasse. 

ο Edit., vastitate. 

^ Edit., habere. 

' Edit, et fuerut. 

! Edit., eccidere. 

* Desunt edit. [uit et suis. Statim vero, amorque. 

! Deest et edit. 

τ Edit., quasi Britannic. 

5 Edit., contorquebantur. 

* Edit., displicuerint, Deoque placuerint. 

P Deest exeinplum edit. 

4 Edit., veteri. 

* Edit., Deum... iracundiam. 

* Edit., percutiemini. Bene. 

1 Edit., agebant. 


—A— c 


Bibl. PP. Paris., super princi 
rare in invio, et non in nia. 


comparati jumentis insipientibus, strictis (ut dicitur) 
morsibus rationis frenum obfirmantes, per latam di- 
versorum vitiorum, mortique ** proclive ducentem 
(relicto salutari , licet arcto, iüinere ), discurrebant 
viam. 

Car. xxt. De famosa peste. — Dum ergo (ut Salo- 
mon ait) servus "durus non emendatur verbis; flagel- 
latur stultus, et non sentit (Prov. xxix, 19) : pestifeta 
namque lues feraliter insipienti populo incubuit b^, 
qu:e in brevi tempore ** tantam ejus multitudinem, 
remoto mucrone, sternit, quantam ne possent vivi 
butnare. Sed ne hac quidem emendantur 44, ut illud 
Isaie prophetze in eo quoque populo ** impletum di- 
centis : Εἰ vocavit Deus populum !t ad plonctum, et ad, 
calvitium, et ad cingulum succi : ecce ceperunt ΒΕ vitu- 
los occidere et jugulure arietes; ecce manducare et bi- 
bere et dicere : Manducemus et. bibamus, cras. enim 
moriemur (Isa. xxn, 12, 15). Appropinquabat siqui- 
dem tempus quo ejus iniquitates, ut Amorrh:eorum, 
complerentur. 

Car. xxu. De consilio.— Initur namque consilium : 
quid optimum, quidve saluberrimum ad repellendas 
tam crebras et tam ferales 5^ supradictarum gentium 
irruptiones pr:elasque, decerni potius !! deberet. 

Car. xxur. De seviore multo primis hoste. — Tum 
omnes consiliarii una ij cum superbo tyranno Gur- 


D  " Edit., mundo medicina a vero omnium medico lar- 


giretur. 

Y Edit., hcc. : 

X Desunt edit. e£ seduci vanis eorum et errore. — 
ipes, qui eos facerent eg- 


Y Hic incipit caput xv in ms. Cant. 
3 Deest totam edit. 

^2 Edit., ad mortem. 

bb Edit., incumbit. 

ἐς Deest tempore edit. 

dd DE : iniri 

εν t it. 

tf Deest Souls cdit. 

£6 Deest ceperunt edit. 

hh Edit., refellendas tam ferales et tam crebras, 
ii Deest potius edit. — 

1] Edit., uno. 


' An rapacibus ὃ. 


*45 


LiBER QUERULUS. PARS 1. HISTORIA. 


$468 


thrigerno Britannorum duce * c:ecantur, et ^ adinve- A agrosque populans, qui * nonquievit accensus, donec 


nientes tale prxsidium, imo excidium patrie, ut 
ferocissimi illi nefandi nominis Saxones, Deo homi- 
Dibusque invisi, quasi in caulas lupi, iu insulam ad 
retrudendas * aquilonales gentes intromitterentur. 
Quo utique nihil ei usquam perniciosius, nihil ama- 
rius factum est. Ὁ altissimpam sensus caliginem, o 
desperabilem crudamque mentis hebetudinem! Quos 
propensius morte, cum abessent, tremebant, sponte 
(ut ita dicam) sub unius tecti culmine invitabant : 
Stulti sunt ἃ principes (ut diclum est) Thaf[neos 5, 
dantes Pharaonis consilium insipienti ! (Isa. xix, 11). 
Tum erumpens grex catulorum de cubili lez::nzxe bar- 
barisx tribus (ut lingua ejus exprimitur) Cyulis, nostra 
lingua € longis navibus, secundis velis, secundo h 


cuncta pene exurens insule superficiem rubra 
occidentalem trucique Oceanum lingua delaniberet. 
Ia hoc ergo impetu &ssyrio, olim ut in Jud»am ! 
comparando, completur quoque in nobis secundura 
historiam, ut dicitur * : Incenderunt igni sanctuarium 
tuum , in terra polluerunt labernaculum nominis tui 
(Psal. yxxu, 7). Et iterum dicit " : Deus, venerunt 
gentes in hereditatem tuam, polluerunt templum san- 
clum tuum (Psal. uxxvyn, 1), etc, Ita ut cuncti co- 
lumnz * crebris arietibus, omnesque coloni cum 
prepositis ecclesi:e , cum sacerdotibus ac populo, 
mucronibus undique micantibus ac flammis crepitan- 
tibus, simul solo sternerentur, et miserabili visu, in 
medio platearum, una turrium edito cardine evulsa- 


omine auguriisque ; quibus valicinabatur certo apud B rum *, murorumque celsorum saxa, sacra altaria, 


eum przsagio, quod ter centum annis terram ! cui 
yroras librarat  , insideret : centum vero quinqua- 
ginta, hoc est demidio * temporis sxpius quoque ! 
vastaret. Eveclus primo in orientali parle insulm, 
jubente tyranno, terribiles infixit ungues, quasi pro 
patria pugnaturus , sed eam certius impugnaturus. 
Cui supradicta genitrix (primo comperiens agmini κι 
fuisse prosperatum) item mittit satellitum canumque 
prelixiorem catastam !, qu:xe ratibus advecta aduna- 
tur cum manipularibus spuriis. Inde germen iniqui- 
tatis, radix amaritudinis, virulenta plantatio nostris 
condigna meritis, in nostro cespite, ferocibus palmi- 
tibus pampinisque pullulabat ». Igitur intromissi in 
insulam barbari, veluti militibus, et magna (ut men- 
tiebantur) pro bonis discrimina hospitibus ^ subituris, 
kmpetrant sibi annonas dari. Qu:e multo tempore 
lnpertitz clauserunt (ut dicitur) canis famem. Item 
queruntur P non afiluenter sibi epimenia contribui, 
occasiones de industria colorantes; et nisi 4 profusior 
eis munificentia cumularetur, testantur se cuncta in- 
suke rupto fcedere depopulaturos. Nec mora , minas 
effectibus prosequuntur. 

Car. xxiv. De urbium subversione. — Confovebatur 
namque ultionis juste precedentium scelerum causa, 
de mari usque ad mare ignis orientalis τ sacrilego- 
ram manu exaggeratus, et finitimas quasque civitates 


4 [Eec, Gurthrigerno Britannorum duce, desunt edit, 
* Conjunctio et deest edit. 

ε Edit., retundendas. 

* Deest sunt edit. 

* Edit., Taneos. 

! Edit. , insipiens. 

8$ Deest li edit, 


Kdit., Discrimina pro bonis hospitibus. 

» Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), quaruutur. 

4 Edit., ni. 

ει Edit., orientali. 

* Deest qui edit. 

' Edit, Judam. — Addit facto pro comparando, 
Wibl. PP. Paris. 

* Elit, quod propheta deplorans ait. 


cadaverum frusta, crustis ac gelantibus * purpurei . 
ernoris tecta, velut in quodam horrendo torculari 
mixta viderentur, et nulla esset omnimodis przeter 
horribiles ** domorum ruinas, bestiarum volucruin- 
que ventres in medio sepultura, salva sanctaruui 
animarum reverentia ; si tamen mult invent» sint 
que arduis codi per id Ὁ» temporis 3 sanctis angelis 
vehebantur **. [ta enim degeneraverat vinea illa olim 
bona in amaritudinem versa 4d, uti raro secuuduim 
prophetam videretur post tergum  vindemiatorum 
(Mich. vn, 1) aut messorum racemus vel ipea. 

Car. xxv. De reliquiis. — Itaque nonnulli misera- 
rum reliquiarum in montibus deprehensi acervatim 
jugulabantur : alii fame confecti accedentes, manus 


C hostibus dabant in :evum servituri ** : si tamen non 


continuo trucidarentur ; quod altissime grati» sta- 
bat iu loco ff : alii transmarinas petebant regiones 
cum ululatu magno, seu celeusmatis* vice, hoc modo 
sub velorum sinibus cantautes : Dedisti nos tanquam 
oves escarum, εἰ in. gentibus dispersisti nos, Deus εἰ 
(Psal. xau, 12); alii a ^ montanis collibus, minacibus 
preruptis vallati et densissimis saltibus marinisque 
rupibus, vitam suspecta semper mente credentes, iu 


, patria licet trepidi perstabant. !! Tempore igitur in- 


terveniente, aliquanto cum recessissent domum cru- 
delissimi prxedones , roborat: a Domiuo 11 reliquis 


* Deest a 
x Edit., colonic. ι 
y Edit., edito... avulsarum. — Bibl. PP. Paris., una 


b turrium cardine avulso. 


z Edit., sigillantibus. — Bibl. PP. Paris., crusiis 
purp., iitermediis omissis. 

^^ Deest horribiles edit. 

b5 Prapositionem omittunt edit. — Paulo ante Dibl. 
PP. Paris., que ad ardua c«li : clarius. 

ce Edit., veherentur. 

4d Deest versa edit. 

ες Edit. (excepta Bib]. PP. Paris.), servaturi. 

tt Deest przpositio edit. 

$5 Deest Deus edit. 

bh Propositionem omittunt edit., eL mox vallatig 
babent pro vallaii. 

ii Hic incipit caput xvi in ms. Cant. 

1j Edit., a Deo. 


! Bibl. PP. Paris., catervam. 
" * Rescribendum ceu celeusmatis cum Bibl. Pp, 
aris. 





€ 


. 
ως 


541 GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO D:uTANNLE 518 
(quibus confugiunt undique diversis in locis ^ miser- A blici privatique πὸ, sacerdotes ecclesiastici suum 5 


rimi cives, tam avide quam apes alvearii procella 
imminente), simul deprecantes eum toto corde, et 
(ut dicitur) innumeris onerantes ethera votis, ne ad 
internecionem ita usquequaque 5 delerentur, duce 
Ambrosio Aureliano viro modesto (qui solus fuit co- 
mes fidelis, fortis, veraxque * forte Romanz gentis, 
qui 4 tante tempestatis collisione , occisis in eadem 
parentibus purpura nimirum indutis !, superfuerat, 
cujus nunc temporibus nostris soboles magnopere 


: avita bouitate degeneravit) vires capessunt, victores 


provocantes ad prelium, queis victoria, Deo an- 

nuente *, ex voto cessit. x 
Car. xxvi. De postrema pace : qua postrema victo- 

ria temporibus nostris Dei nutu donata est. — Et ex 


in ista gente experiretur Dominus solito more prz- 
sentem Israelem utrum diligat euin Dominus !, annon : 
usque al annum obsessionis Badonici montis, qui 
prepe Sabrinum ostium habetur δ, novissimsque 
ferme de furciferis non minime stragis, quique qua- 
dragesimus quartus (ut novi) oritur ^ annus, mense 
jam primo ! emenso, qui jam 1 et mes nativitatis 
est. Sed ne nunc quidem, ut antea, civitates inhabi- 
tantur t, sed desertz dirutz:que hactenus squalent, 
cessantibus licet externis bellis, sed non tamen ! ci- 
vilibus. Hxsit enim tam desperati insule exeldii, in- 
speratique mentio auxilii memo: i: eorum, qui utrius- 
que miraeuli testes exstitere ; οἱ ob hoc reges, pu- 


a Edit., De diversis locis. 

b Edit., internecionem usque. 

e Hxc, fuit comes fidelis, fortis veraxque, desunt ed. 

4 Deest qui edit. 

* Edit., Domino ann. 

f Deest. Dominus edit. Et recte quidem. Utquid 
enim experiretür Dominus, ütrum ipsemet diligeret 
Israelem? Αἱ Dominus experiebatur, utrum lsrael 
diligeret guu (Dominum scilicet). 

$ Hec, qui prope Sabrinum ostium habetur, desunt 

it 


h Ejit., orditur. 

i Edit., uno. 

J Deest jam edit. 

k Edit., civitates patrie inh. 
| Deest tamen edit. 

n Edit., privati. 

^ Edit., suum quique. 


ordinem servarunt. At illis decedentibus, cum succes- 
sisset xelas tempestatis illius nescia, et prxsentis tan- 
tum serenitatis experta, ita cuncta veritatis ac ju- 
δι 1155 moderamina concussa ac subversa sunt, ut 
eorum 9, non dicam vestigium, sed ne monimentum 
quidem in supradictis propemodum ordinibus appa- 
reat, exceptis paucis, et valde paucis, qui ob amis- 
sionem tant» multitudinis, qux: quotidie prona fuit P 
ad tartara, tam brevis numeri 4 habentur, ut eos 
quodammodo venerabilis mater Ecclesia ut * in suo 
sinu recumbentes non videat ,:quos solos veros * 
habet. Quorum ne quis me egregiam vitam homini- 
bus * admirabilem, Deoque amabilem carpere putet 
(quibus nostra infirmitas sacris " orationibus, ut non 


eo tempore nunc cives, nunc hostes vincebant, ut B penitus collabatur, quasi columnis quibusdam ac ful- 


cris saluberrimis sustentatur ), dixi Υ si qua liberius 
de his, imo lugubrius, cumulo malorum compulsus, 
qui serviunt non solum vertrí, sed diabolo potius 
quam Christo, qui est benedictus super omnia Deus in 
secula * (Rom. ix, 5), non tam disceptavero quam 
deflevero. Quippe quid * celabunt cives quod non 
solum norunt*, sed exprobrant in circuitu ** na- 
tiones? 


Historiam Gilde Cormac sic perlege scriptam 


. Doctoris digitis, sensu cultuque redactam. 


Hao tenues superat, multos carpitque superbos *, 


* Edit., earum. Recte, veritatis ncmpe ἃς j«- 
stitie. 

P Edit., ruit. Melius. 

q Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), numerus. 

r Deest ut edit. 

* Edit., veros filios. 

! Edit., omnibus. 

" Edit., in sacris. 

τ Deest dixi edit. 

X Edit., in secula Deus. 

Y Enimvero, Fragm. 

* Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), nostrorum. 

a8 Cercuitu, ms. : male. 

1 Bibl. PP. Paris., indutus : quod inagis placet. 

5. Hic desinit codex Cant. ms. Qu:e vero sequuntur, 
exacta sunt ad codicem Cottonianum. 





PARS SECUNDA. 
EPISTOLA 610. 





Caprur PRmUM. Increpatio in Constantinum. — 1. D jurantes; voventes, et. continuo propemodum men- 


Reges habet Britannia *,sed tyrannos; judices habet, 
sed impios, &xpe przedantes οἱ concutientes, sed in- 
nocentes ; vindicantes οἱ patrocinantes, sed reos et 
latrones; quamplurimas conjuges habentes , sed 
scortautes 5 et adulterantes ; crebro jnrantes, sed per- 


4 Enimvero habet Britannia reges, Fragm. 

b Scorta, Joss. Scorlia et adulteras, Fragm. 

€ ΑἹ. regionem. | 

4 Eos autem qui ad mensam sedent lalroues, 


tientes ; belligerantes , sed civilia et injusta bella 
agentes; per patriam 5 quidem fures magnopere in- 
sectantes, et eos qui secum ad mensam sedent, la- 
trones 4 non solum amantes, sed et munerantes *; 
eleemosynas largiter dantes, sed e regione immen- 


Prag. Deest vero latrones Joss. — Sic et Bibl. PP, 
aris. 


: * Etiam mun., Fragm. . 


35 


LIBER QUERULUS. PARS Il. EPISTOLA. 


990 


sum montem scelerum exaggerantes; in sede arbitra- A solve secundum prophetam vincula colli tui, fili Sion 


turi ^ sedentes, sed raro recti judicii regulam qux- 
rentes ; innoxios humilesque despicientes ; sanguina- 
rios, superbos, parricidas, commanipulares 5 et adul- 
teros Dei inimicos, si sors (ul dicitur) tulerit, (qui € 
cum ipso nomine certatim 4 delendi erant) ad sidera 
prout possunt, efferentes; vinctos plures in carceri- 
bus habentes, quos dolo sui potius quam merito pro- 
terunt *, catenis onerantes : inter altaria jurando f 
demorantes, et hzc eadem ac si lutulenta paulo post 
saxa $ despicientes. Cujus tam nefandi piaculi non 
ignarus est immunda le::nz:: Damnoniz * tyrannicus 
catulus Constantinus. 

2. Hoc anno post horribile juramenti sacramen- 
tum, quo se devinxit nequaquam dolos civibus (Deo 


(Isa. 1i, 2). Redi, rogo, e longinquis licet peccatorum 
recessibus ad piissimum patrem, qui despicienti por- 
corum sordidos cibos ac pertimescenti dirz famis 
mortem et revertenti sibi, lzetus occidere consuevit 
vitulum fio saginatum, ei proferre primam erranti 
stolam et regium annulum (Luc. xv, 15); et tunc spei 
colestis ac si saporem przegustans, senties quam 
suavis esi. Domin:s (Psal. xxxin, 9). Nam si hzc 
contempseris , scias te inextricabilibus tenebro- 
sisque ignium torrentibus jam jamque rotandum 
urendumque. 

- Cap. n. [ncrepatio in Aurelium. — ἃ, Quid tu quo- 
que, ut propheta ait. (Psal. xvi, 12), catule leonine, 
Aufeli Conane ^, agis ? Nonne eodem quo supradi- 


primum jureque jurando, sanctorum demum choris B ctus, si non exitiabiliore, parricidiorum, fornicatio- 


et genitrice comitantibus fretis) facturum, in duarum 
venerandis matrum sinibus, Ecclesie carnalisque 
sub saucti abbatis amphibalo, latera regiorum te- 
nerrima puerorum, vel precordia crudeliter duum 
totidemque nutritorum (quorum brachia nequaquam 
armis, qux nullus pene hominum fortius hoc eis tem- 
pore tractabat, sed Deo altarique protenta, in die ju. 
dicii ad tux civitatis portas, Christe, veneranda pa- 
lenti ac filei su vexilla suspendent) inter ipsa, ut 
dixi, sacrosancta altaria nefando ense bastaque pro 
dentibus laceravit, ita ut sacrificii ccelestis sedem 
purpurea ac si coagulati cruoris pallia attingerent. Et 
boc ne post laudanda quidem merita egit. Nam mul- 
lis ante annis crebris alternatisque fetoribus adulte- 


num adulteriorumque caeno, velut quibusdam marinis 
irruentibus tibi voraris feraliter undis? Nonne pacem 
patfie mortiferum ceu serpentem odiens, civiliaque 
bella et crebras injuste praedas sitiens,aniue tuae cuc- 
lestem portam pacis ac refrigerii pracludis ? Kelicius, 
quiso, jam solus ac si arbur in medio campo are- 
scens, recordare patrum fratrumque tuorum pbanta- 
siam, juvenilem immaturamque mortem. Num cen- 
tennis ta ob religiosa merita, vel coz: vus Matbusale 
exceptus pene omni prole servaberís ἢ Nequaquam. 
Sed uisi citius, ut Psalmista ait (Psal. vn, 15), con- 
versus fueris ad Dowinum, ensem in te vibrabit in 
brevi suum Rex ille qui per prophetam : Ego, inquit, 
occidam, et ego vivere (aciam; percutiam, et ego sa- 


riorum victus, legitima uxore contra Christi Magiss (; nabo; e! non est qui de mant mea possil eruere (Deut. 


trique gentium interdictum repulsa dicentium: Quod 
Deus conjunxit, homo non separet. (Matth. xix, 6; 
Marc. x,9); et : Viri, diligite «uxores vestras (Colos. m, 
19). Amarissimum enim quoddam de vite Sodomo- 
rum in cordis sui infructuosa bono semini gleba, sur- 
culamen incredulitatis et insipientie plantaverat, 
quo vulgatis domesticisque impietatibus velut qui 
busdam venenatis imbribus irrigatum, et ad Dei of- 
fensam avidius se erigens parricidii sacrilegiique cri- 
men produxit in medium. Sed nec adbuc priorum re- 
tibus malorum expeditus, priscis recentia auget 
malis. 

9. Age jam quasi presentem arguo, quem adhuc 
superesse non nescio. Quid stupes animz carnifex 


xxxu, 59). Quamobrem excutere de fetido pulvere tuo 

(4sa. tn, 2), et convertere ad eum toto corde qui 
creavit te ut, cum ezarserit in brevi ira ejus, beat.s 
sis sperans in eum (Psal. n, 12): sin alias, :etern: to 
manebunt pena conterendum s3xva continue eL ne- 
quaquam absomendum tartari fauce. 

Car. 1. Increpatio iw Vortiporium. — Quid tui 
quoque pardo similis moribus , et nequitiis discolor, 
canescente jam capite, in throno dolis pleno, et ab 
imis vertice tenus diversis parricidiis et adulteriis 
constuprato, boni regis, nequam (ili, ut Ezechix 
Manasses, Demetarum tyranne Vortipori stupide 
riges? Quid te tam violenti peccatorum gurgites , 
quos ut vinum optimum sorbes, imo tu ab eis vora- 


proprie ? Quid tibi flammas inferni voluntarie accen- p) ris, appropinquante sensim vitze limite non satiant ? 


dis nuuquam defecturas? Quid inimicorum vice pro- 
priis te confodis sponte ensibus, hastis? Anne ipsa 
quidem virulenta scelerum ac si pocula pectus tuum 
satiare quiverunt? Respice, quzso, et veni ad Chri- 
stum, siquidem laboras et immenso pondere curva- 
ris; et ipse te, ut dixit (Matth. xi, 293), requiescere 
faciet. Veni ad eum qui non vult peccatoris mortem, 
sed u(. cenvertatur εἰ vivat. (Ezech. xxxm, 41). Dis- 


: rum, Fragm. 
b Deest in Fragm. commanipulares et. 

* Hos qui, Fragm. 

4 Deest certatim in Fragm. 

* Dolose potius quam merito poterunt (forte prote- 
riu), Fraga. 


Quid quasi culminis malorum omnium stupro pro- 
pria tua amota conjuge, ejusdemque honesta morte 
impudentis filie quodam ipeluctabili pondere mise- 
ram animam oneras? Ne consumas, quaeso, dierum 
quod reliquum est in:Dei offensam : quia nunc tem- ᾿ 
pus acceptabile et dies salutis (1I Cor. vi, 2) vultibus 
penitentium lucet, in quo bene operari potes, ne 
fiat fuga tua. hieme vel sabbato (Matth, xxiv, 30). Li- 


f Intrando, Fragm. 
8 Saxa paulo post, ἐν τὸ . 
h Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), Canine. 


! BibL PP. Paris., Dannonie. 








an GILD.£. SAPIENTIS! DE EXCIDIO BRITANNLE 953 
verte, Secundum Psalmistam, à valo et fac bonum : A minum regre cervici sponte, ut ita dicam, inelueta- 


inquire pacem. bonam οἱ scquere eam (Psal. xxxi, 
15-18) ; quia oculi. Domini super te bona agentem, 
et aures ejus crunt in. preces tuas, et non. perdet. de 
terra tiventium memoriam Uim, Clainabis et. exau- 
dict te; et ex omuibus. tribulationibus tuis eruct te. 
Cer siquidem contritum. et huiliatum (Psal. v, 19) 
timore ejus nusquam Christus spcrnit. Alioquin ver- 
mis tortionis tu:e non morietur, el ignis ustionis tue 
non exstinguetur (Isa. vxvi, 94; Marc. ix, 43). 

Car. vi. Increpatio ín Cuneglassum. — Ut quid in 
nequitie tux volveris vetusta fce, et tu ab adole- 
scentix annis urse multorum sessor aurigaque currus 
receptaculi ursi, Dei contemptor fortisque ejus de- 
pressor, Cuneglasse, Romana lingua lanio fulve? 
Quare tantum certamen tam hominibus quam Deo 
praestas, hominibus civ;bus scilicet armis exitiali- 
bus *, Deo infinitis sceleribus? Quid prxter innume- 
rabiles casus, propria uxore pulsa, furciferam ger- 
manam ejus perpetuam Deo viduitatis castimoniam 
vromittentem (ut poeta ait), summam Ceu teneritu- 
dinem coelicolarum (tota animi veneratione vel po- 
sius hebetudine) nympharum, contra interdictum 
Apostoli (Gal. v, 21) denegantis posse adulteros re- 
gui coelestis esse municipes , suscipis? Quid gemitus 
alque suspiria sanctorum, propter te corporaliter 
moerentium 5, vice immanis lexn:e dentium ossa tua 
quandoque fractura crebris instigas injuriis ? Desine, 
40.580, ut propheta ait, ab ira , et derelinque exitia- 
fem ac temetipsum maceraturum (quem colo ac 


biles celsorum ceu montium innectis moles ? Quid te 
non ei regum omnium regi, quem cunctis peue 
Dritanuise ducibus tam regno fecit, quam status linca- 
mento editiorem, exhibes c:teris moribus melioreu:, 
sed versa vice deteriorem? quorum  indubitatam 
?quaniniiter conviciorum auscultato parumper asti- 
pulationem, omissis domesticis levioribusque (si 
tamen aliqua sunt levia) propalata ! solum longe 
lateque per auras admissa Lestaturam. Nonne in 
primis adolescentiÉ tu» annis avunculum regem 
cum fortissimis propemodum militibus, quorum vu!- 
tus non catulorum leonis in acie magnopere dispares 
videbantur, acerrime ense, hasta, igui oppressisti ? 
parum cogitaus propheticum dictuin : Viri, inquiens, 


B sanguinum et doli non dimidiabunt dies suos (Dsal. 


Liv, 24). Quid pro hoc solo retributionis a justo ju- 
dice sperares, etsi non talia sequerentur qua secuta 
sunt, itidem dicente per prophetam : Ve (ibi qui 
pradaris, nonne et ipse pradaberis? et qui occidis, 
nonne et ipse occideris? et cum desine. is pra dari, tum 
cades (1a. xxxi, 1). Nonne postquam tibi ex voto 
violenti regni phantasia cessit cupiditate inlectus * 
ad viam revertendi rectam, diebusque ac noctibus id 
temporis, conscientia forte peccaminum remordente, 
de deiflco timore monachorumque decretis, sub 
dente primum m«lta ruminans, deinde popularis 
aure cognitione * proferens, monachum sine ullo 
infldelitatis, ut aiebas, respectu, coram oinnipotente 
Deo, angelicis vultibus humanisque (ruptis, ut puta- 


terrz, hoc est, Deo gregique ejus spiras) furorem C batur, capacissimis illis quibus prcipitanter involvi 


(Psal. xxxvi, 8) : fac eos potius mutatis pro te orare 
moribus, quibus suppelit supra mundum alligandi 
cum in mundo reos alligaverint, et solvendi cum 
peenitentes solverint potestas. Noli, ut ait Apostolus, 
superbe sapere , vel sperare in incerto divitiarum, sed 
in Deo qui prastat tibi multa abunde (1 Tim, vi, 171), 
ut per emendationem iorum thesaurizes tibi funda- 
mentum bonum in futurum, et habeas veram vitam, 
perennem profecto, non deciduam. Alioquin scies, et 
videbis eliam quam malum et amarum est reliquisse te 
Dominum Deum tuum, et non esse timorem ejus apud 
te (Jer. u, 19); et in futuro, tetro ignium globo 
vternorum te exuri, nec tamen ullo modo mori. 
Siquidem tam sceleratorum sint perpetim ὁ immor- 
tales igni animze, quam sanctorum Ixtitiz. 
Car; vil. Increpatio in Maglocunum. —— 1. Quid tu 
eliam insularis draco, multorum tyrannorum depul- 
sor tam regno quam etiam vita, supradictoru:& no- 
vissime in 4 stylo, prime in malo, major multis po- 
tentia simulque malitia, largior in dando, profusior 
jm peccato, robuste armis, sed anime fortior exci- 
giis, Maglocune, in tam vetusto scelerum atramento, 
peluti madidus (Jer. xxm, 9) vino de Sodomitana 
vite expresso stolide volutaris? Quare tantas pecca- 


* Elit., specialibus. 

b Edit. (excepta Bibl. PP. Paris.), versantium. 
f Edit., perpeti. 

4 Deest przepositio in, edit, 

9 Edit., injectus,. - 


solent pingues tauri moduli tui retibus : omnis regni, 
auri argentique, et quod majus est, propri volunta- 


' tis distensionibus ruptis) perpetuo vovisti, et rete ac 


si stridulo canum lapsu aerem valide secantem , 585- 
vosque rapidi harpagones accipitris siuuosis flexibus 
vitantem, ad sanctorum tibi magnopere fidas spelun- 
cas refrigeriaque salubriter rapuisti ex corvo colum- 
bam? O quanta Ecclesie matri letitia (si non te 
cunctorum mortalium hostis de sinu quodammodo 
ejus lugubriter abstraxisset) foret! O quam profusus 
spei colestis fomes desperatorum cordibus, te in bo- 
uis permanente, inardesceret! O qualia quantaque 
animam tuom regni Christi przmia in die judicii 
manerent, si non lupus callidus ille agnum ex lupo 


Ὁ factum te, ab ovili dominico non vehementer invi- 


tum, facturus lupum ex agno sibi similem rapuisset ! 
O quantam exsultationem pio omnium Patri Dco 
sanctorum tua salus servanda prxestaret, si non te 
cunctorum perditorum infaustus pater, veluti magna- 
rum aquila alarum unguiumque d:emon, infelici filio - 
rum suorum agmini contra jus fasque rapuisset! INe 
multa, tantum gaudii ae suavitatis tum coelo terrae- 
quc tua ad. bonam frugem conversio, quantum nunc 
mororis ac luctus ministravit ad horribilem, more 


! [ta rescripsimus , Bibl. PP. Paris. edition inhae- 
rentes, altera lectione Oxon. paleta rejecta. 

* Biol. PP., Paris., cognitioni. Et mox, fractis 2:8 
putaáb. 


63 


LIBER QUERULUS. "PARS Il. EPISTOLA. 


354 


molossi (Prov. xxvi, 11; 1] Petr. n, 22) »gri, vomi- A somno, sic qui enarral stulto sapwntiam. In fine enim 


tum ncfanda reversio. Qua peracta, exhibentur mem- 
bra arma iniquitatis peccato (Rom. vi, 415) ac diabolo, 
qu:e oportuerat salvo sensu avide exhiberi arma justi- 
tie Deo. 

9. Arrecto aurium auscultantur captu, non Dei 
laudes canora Christi tironum voce suaviter modu- 
lante, pneumaque ecc'esiasticze melodiz, sed proprix 
(qux nihil! sunt) furciferorum referto mendaciis ei- 
mulque spumanti flegmate, proximos quosque truci 
daturo prxconum ore, ritu bacchantium, concrepan- 
te ; ita ut vas, Dei quondam ministerio prxparatum, 
vertatur in Zabali organum, quodque honore coelesti 
putabatur dignum, merito rejiciatur in tartari ba- 
rathrum, Nec tamen tantís malorum offendiculis 


narrationis dicet : Quid primum dixeras (Eccli. xxn, 
8, 9)? Lava a malitia cor tuum (sicut dictum est), 
Hierusalem, ut salvus sis (Jer. rv, 14). Ne contemnas, 
qu:eso, iueffabilem misericordiam Dei, hoc modo per 
prophetam a peccatis impios provocantis : Repente 
loquar ad gentem et ad regnum, ul. evellam, et. dissi- 
pem, ei destruam, et disperdam (Jer. xvin, 7). Pecca- 
torem hoc vehementer ad penitentiam hortatur : Et 
δὶ poenitentiam egerit gens illa a peecato suo, peeniten- 
liam et ego ugam super malo quod locutus sum ut [π- 
cerem ei (1bid., 8). Et iterum : Quis dabit eis tale 
cor, ut audiant me οἱ custodiant praepta mea, et bere 
sit eis omnibus dicbus vite sue (Deut. v, 99)? ltem- 


. quein cantico Deuteronomii : Populus, inquit, absque 


$uus hebetatus insipientix» curoulo sensus, velut B c6visilio et prudentia. Utinam saperent et intelligerent, 


quodam obice tardatur, sed fervidus, ac si pullus 
amo:a queque imperagrata putans, per extensos 
scelerum campos irrevocabili furore raptatur, au- 
gendo priscis nova piaeulis. Spernuntar namque 
prima, post monachi votum irritum, illicite licet, 
tamen proprie conjugis presumptive nupti»; alia 
viri viventis, non externi, sed fratris filii adamata. 
Ob qued dura cervix illa muHis jam peccaminum 
fascibus onerata, bino parricidiali ausu, occidendo 
supradictum uxoremque tuam aliquandiu a te habi- 
tam, velut summo sacrilegii tui culmine, de imis ad 
inferiora curvatur. Dehinc illam cujus dudum collu- 
dio ac soggestione tant: sunt peccatorum subitze 
imoles publico et (ut fallaces parasitorum lingu: tuo- 
ren conclamant, summis tamen labiis, non ex in- 
timo cordis) legitimo, ut pote viduatam, thoro; ut 
mostre vero *, sceleratissimo adscivisti connubio. 
Cujus igitur sancti viscera tali stimulata historia 
non statim in fletus singultusque prorumpant? Quis 
saeerdos cujus cor rectum Deo patet, non statim 
hzc audiens magno cum ululatu illud propheticum 
dicat : Quis dabit capiti meo. aquam, et oculis meis 
(entem lacrgmarum, et plorabo in die et nocte inter- 
(ectos populi mei (Jer. 1x)? Heu! si quidem parum 
auribus captasti propheticam objurgationem ita di- 
centem : Ve vobis, viri impli : dereliquisiis legem 
Bei altissimi; et si nati fueritis, in maledictionem 
erit pars vestra. Omnia que de terra sunt, in terram 
ibunt. : sic impii a. maledictione in. maledictionem 
(Eccli. xus, 14-15) (subauditur, ib nt *) si non re- 
vertantur ad Dominum, exaudita saltem tali admo- 
nitione : Fili, peccasti, ne adjicias ultra; sed' et de 
pristinis tuis. deprecare (Eccli. xxs, 1). Et iterum: 
Non tardes. converti ad Dominum, neque differas de 
die in diem, Subito enim venit. ira ejus (Eccli. v, 8, 
9) ; quia, ut Scriptura ait : Rege audiente verbum 
bniquum, omnes qui sub. illo sunt, scelesti sunt (Prov. 
»i1:x, 12). Nimirum rez, ut propheta dixit, justus 
suscitat regienem (Ibid., 4). Sed monita tibi profecto 
non desunt, cum habueris pr*eceptorum pene totius 
Britanniz magistrum elegantem. 

δι Caveto igitur ne tibi, quod a Salomone nota- 
tur. accidat. Quasi qui exeitat dermientem de gravi 


* ἔς, ut nostre vero, desunt in edit, 


ac novissima providerent. Quomodo persequatur unus 
mille, et duo (ugent decem millia (Deut. xxxn, 28-50)? 
Et iterum in Evangelio Dominus : Venite ad me, 
omnes qui laboratis et onerali estis, et ego vos requie- 
scere faciam. Tollite jugum meum super vos, et discite 
4 me, quia milis sum et humilis corde : et invenietis 
requiem animabus vestris (Maith.. x1, 28, 29). Nom 
δὶ h:ec surdis auribus audias, prophetas contemnas, 
Christum despicias, nosque (licet vilissima qualitatis 
simus) nullius moment ducas propheticum illud 
sincera animi pietate servantes [ntcunque si non ego 
implevero fortitudinem in spiritu et virtute Domini, 
ut enuntiem domui Jacob et demui lsrael scelera 
eorum (Isa. Lvni, 1)] ne simus canes muti non va(en- 
les latrare (Isa. Lv, 40). Et illud Salomonis ita di- 
centis : Qui dicit impium justum esse, maledictus erit 
populis et odibilis gentibus : nam qui arguunt, me- 
liora sperabunt (Prov. xxw, 34, 95). Et iterum : 
Non reverearis populum in casum suum , nec retineas 
verbum in tempore salutis (Eccli. v, 291). Itemque : 
Erue eos qui ducuntur ad mortem; οἱ redimere eos qui 
interficiuntur, ne parcas (Prov. xxiv, 11); quia non 
proderunt, ut idem propheta ail, divitig in. die ire : 
justitia a morte liberat (Prov. xi, 4). Si justus quidem 
vix salvus si!, impius et peccator ubi parebit (1 Petr. 
rv, 18; Prov. xi, 51)? llle profecto te tenebrosus 
tartari torrens ferali rotatu undisque ac si acerrimis 
involvet semper cruciaturus et nunquam consumptu- 
rus; eui tunc erit sera inutilisque panx oculata co- 
gnitio ac mali poenitudo, a quo in hoc tempore ac- 
cepto et die salutis ad rectum υἱί iter differtur 
conversio (11 Cor. vi, 2). 

4. Hic sane vel antea concludenda erat (uti ne 
amplius os nostrum loqueretur opera hominum; tans 
flebilis b:ec querulaque inalorum zvi hujus historia. 
Sed ne formidolosos nos aut lassos putent, quominus. 
illud Isaianum infatigabiliter cayeamus, Ve, in- 
quiens, qui dicit bonum malum et malum bonum, po- 
nentes tenebras in lucem et (ucem in tenebras, amarum 
iu dulce et dulce in amarum (1sa. v, 20) : qui viden- 
les non vident, et audientes non audiunt (Matth. xim, 
13); quorum cor crassa obtegitur quadam vitiorum 
nube : libet quid quantumque minarum [his supra- 


*Sic Bibl. PP. Paris. Deest ibunt in elit. Oxon. 





959 


CILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


ὁδοῦ 


dictis * lascivientibus satellitmm Pharaonis (quibus A lator ad corrigendos iniquos abuude sufüceret; ta- 


ejus periturus mari provoeatur exercitus strenue Ru- 
bro) eorumque similibus quinque équis] minarum 
prephetica inclamitent strictim edicere oracula, 
-quibws yelati palchro tegmine opusculi nostri moli- 
men (ita ut ne certatim irruituris invidorum imbri- 
bus exstet penetrabile) fidissime contegatur. Respon- 


deant itaque pro nobis sancti vates nunc ul ante (qui - 


os quodammodo Dei organumque Spiritus sancti 
mortalibus prohibentes ala, bonis faventes exsti- 
tere) contomacibus superbisque hujus :etatís princi- 
pibus, ne dicant nos propria adinventione et loquaci 
tantum temeritate tales minas eis tantosque terrores 
incutere. Nulli namque sapientium dubium est, in 
quantis graviora sunt peccata hujus temporis quam 
primi, Apostolo dicente : Legem quis tranagrediena, 
duobus mediis vel tribus testibus morietur : quanta 
putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium Dei con- 
cultaverit (Hebr. x, 98)? : 

5. En primus occurrit nobis Samuel jussu Dei 
legitimi regni stabilitor, Deo antequam. nasceretur 
dedicatus, a Dan usque Barsabee omni populo 
Israel veridicus propheta signis indubitanter admi- 
randis notus, ex cujus ore Spiritus sanctus cunctis 
mundi potestatibus intonuit, denuntiando primo regi 
apud Hebrzos duntaxat Sauli pro eo quod quedam 
de mandatis Domini non compleverat, dicens : Stulte 
egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui qua 
precepit tibi. Quod si non fecisses, jam nunc pararet 
Deus regnum tuum super Israel. Sed nequaquam re- 


men ut in ore multorum testium omne comprobetur 
Britannix: malum, trànseamus ad'cstera. 

6, Quid David numerando populum eveuit, di- 
cente ad prophetam Gad? Il ec dicit Dominus : Trium 
tibi optio datur. Elige unum quod volueris ex his , πὲ 
faciam tibi. Aut septem annis veniet tibi (ames : aut 
tribus mensibus fugies adversarios (ues, et illi te per- 
sequentur : ἀμί cerle tribus diebus erit. pestilentia in 
terra tua (11 Reg. xxiv, 12, 15). Nam arctatus tali 
conditione, et volens magis incidere in mianus mise- 
ricordis Dei quam hominum , septuaginta milliorum 
populi sui strage hyumiliatur, et ni pro contribulibus 
apostolice charitatis affectu, ut illos plaga non tan- 
geret, mori optasset, dicendo, Ego sum qui peccavi, 


B ego pastor inique egi : isti qui oves sunt, quid pecca- 


runt ? Vertatur, olsecro, manus tua contra me (lbid., 
47); iuconsideratam cordis elationem propria morte 
piaret. Nam quid Scriptura in consequentibus de 
filio cjus narrat? Fecit, inquiens, Salomen quod nea 
placuerat coram Domino, et non adimplevit ut sequere- 
tur Dominum sicul pater ejus. Dixit Dominus ad eum ; 
Quia habuisti hoc apud te, εἰ non custodisti pactum, 
meum el precepta mea qua mandavi tibi, disrumpens 
scindam regnum tuwum , et dabo iud servo uo 
(111 Reg. x1, 6, 11). Quid duobus sacrilegis (2que 
ut isti sunt) Israel regibus IHieroboz et Baas aeci- 
dit audite, quibus senientia Domini dirigitur per 
prophetam ita dicentis : Propter quod magnificavi te 
principem super Israel, quia exacerbaverunt me in 


gnum luum wltra consurget (1. Reg. xm, 415, 44). C vanis eorum (111 fteg. xiy, 7). Ecce ego suscito post 


Quid ergo simile hujas temporis sceleribus , adulte- 
rimne vel parricidium fecit? Nullo modo. Sed 
jussionis ex parte mutatlonem ; quia, ut bene quidam 
nostrum ait : Non agitur de qualitate peccati, sed de 
transgressione mandati. Itemque illum objecta, velut 
putabat, purgantem, et apologias, ut generi humano 
moris est, sagaciter hoc modo aunectentem, imo 
audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam 


misit me (I Reg. xv, 20), tali animadversione mulcta- 


vit : Nunquid vult, inquit, Dominus holocausta aut 
victimas, et non polius ut obediatur voci Domini? Me- 
lior est enim obedientia quam victime, et audire magis 
quam offerre adipem arietum. Quoniam sicut peccatum 
ariolandi est sepugnare, et quasi scelus idololatrie 


Baosam et post domum ejus, et tradam domum ejus 
sicut domum Hieroboe Nabath. Qui mortuus [uerit de 
suis in civitate, comedent eum canes, et mortuum cer- 
pus illius in campo comedent vola&ilia celi (111 Reg. 
xvi, 9, 4). Quid illi quoque scelerato regi Israel isto- 
rum cemmanipulari (cujus colludio et uxeris dolo 
Naboth innocens propter pateruam vineam eppres- 
sus est) sancto ore illius Helix: atque ignifero Do- 
mini alloquio -instructi, minatur ita dicente? Occi- 
disti, insuper et possedésti. Et post hee addes : ἢ ως 
dicit Dominus : In loce hoe in quo linzeruM canes 
sanguinem. Naboth, lambent quoque tuum sanguinem 
(111 Reg. xxi, 19). Quod ita factum fuisse certissiina 
ralione constat, Sed ne forte secundum upradiglum 


nolle acquiescere. Pro 60 ergo quod abjecisti sermo- p) Achab spiritus mendaz loquens vana in ore propheta- 


nem Domini, abjecit et te, ne sis rex (lbid., 22, 95). 
Et post pauca : Scidit, inquit, Deus regnum Israel a 
te liodie, et dedit illud proximg tuo meliori te. Porro 
triumphator in. Jerael non parcet, et penitudine non 
flectetur : neque enim homo est ut agat penitentiam 
(fbid., 28, 29) (subauditur, super duris malorum 
precordis). Notandum ergo est, quod dixit scelus 
idelolatrie esse, nolle Deo acquiescere. Non crgo sibi 
scelerati isti, dum non gentium diis perspicue litant, 
subplaudant : siquidem conculcantes porcorum more 
pretiosissimas Christi margaritas, idololatre sunt. 
Scd licet hoc unum exemplum ac si invictus astipu- 


rum (111 Reg. xxn, 92) vestrorum seducat vos, ne 
sermones Mich prophet» audiatis, Ecce permisit 
Deus spiritum mendacii in ere omnium prephetarum 
(uorum qui hic sunt; οἱ Dominus locutus est conira 4e 
malum (1bid., 25). Nam et nunc certum est, aliquos 
esse doctores contrario spiritu repletoe, et magis 
pravam voluptatem quam veritatem asserentes, quo- 
rum, verba euper oleum moliuntur, et ipsa exnt ῥδομέα 
(Psal. tiv, 22); qui dicunt, paz pax, et non erit in 
peccatis permanentibus paz (Jer. vi, 14; vui, 131), ut 
alibi propheta dicit : Non est gaudere impiis, dicit 
Dominus (1sa. x, viu, 99; Lvit, 21). 


! [liec et sequentia: parenthesi conclusa omittuntur in Bibl. PP. Paris, 


$57 


LIBER QUERCLUS. PARS M. EPISTOLA. 


958 


1. Azarias quoque filius Obed ad se revertenti de A Manis, inquiens, vestra sanguine plena sunt, Simul- 


cxde decies centenum millium exercitus Athiopum 
locutus dicens : Dominus vobiscum est, dum estis 
cum ipso ; el si exquisieritis eum, invenietur a vobis : 
et si dereliqueritis eum, derelinquet vos (11 Par. 
xv, 2). Nam si Josaphat ferens presidium iniquo 
rcgi ita ab Jehu propheta Anani:x filio increpatur, 
dicente : Si peccatorem tu adjuvas, aut quem Domi- 
nus odit, tu. diligis? propterea ira Domini est. super 
te (1I Par. xix, 2, : quid illis qui propriis scelerum 
$uorum criniculis compediuntur, fiet* Quorum nos 
necesse est (si in acie dominica volumus dimicare) 
peccata odisse, non auimas, dicente Psalmista : Qui 
diligitis Dominum, odite malum (Psal. xcvi, 10). 
Qui! ad supradicti Josaphat filium currus et auriga 


que ostendens quomodo placaretur, ait : Lav«mini, 
mundi estote, auferie malum cogitationum vestrarum 
ab oculis meis : quiescite agere perverse. Discite bene- 
facere, quarite judicium, subvenite oppresso, judicate 
pupillo (Ibid., 16, 11). Quasi pfacoris vicissitudinem 
adjungens, ait : Si fuerint peccata vestra wt coccimum, 
quasi nix dealbabuntur : et si. fuerint rubra quasi ver- 
miculas, velut lana alba erunt. Si volueritis et audieri- 
tis me, bona terre manducabitis. Quod si nelueritis et 
me provocaveritis ad. iracundiam, gladius devorabit 
vos (Ibid., 18, 20). Accipite veracem publicumque 
astipulatorem, boni malique vestri retributionem abs- 
que ullo adulationis fuco, non ut parasitorum vene- 
rata vestrorum venena in aures sibilant ora, testan- 


Israel propheta Elias, Joram scilicet parricidam , qul B tem : Principes tui infideles, socii (urum, omnes dili- 


egregios fratres suos, ut pro ipsis regnaret , spurius 
trucidavit, effatus est? Sic dicit, inquit, Dominus 
Deus patris tui David : Eo quod non ambulaveris in 
tia Josaphat patris tui el in viis Asc regis Juda, et 
ambulasti in viis regum Israel, et stuprose ! ut gessit 
domus Achab, et fratres tuos filios Josaphat meliores 
te interfecisti; ecce Dominus percutiet plaga magna 
te et filios tuos (II Par. xxi, 19, 14). Et post pauca : 
Et tu eris in magna valetudine, in languore ventris 
tui, donec exeat venter tuus cum ipsa infirmitate de die 
ez die (Ibid., 15). Et ad Joam regem Israel, ut vos, 
derelinquentem Dominum, quid Zacharias filius Joia- 
dix vatis minatus sit, »ttendite; qui surgens populo 
dixit : JL cec dicit Dominus : Quid. prateritis precepta 


gunt munera, sectantur retributiones : pupillo non 
judicant, causa vidug non ingreditur ad eos. Propter 
hoc ait Dominus exercituum fortis Israel : Heu! con- 
solabor super hostibus meis, et vindicabor de inimicis 
meis ; — et conterentur scelerati et peccatores simul, 
et omnes qui dereliquerunt. Dominum consumentur 
(Ibid., 25, 24, 98). Et infra : Oculi sublimes hominis 
humiliabuntur, εἰ incurvabitur altitudo virorum (Isa. 
1, 1f). Et iterum : Ve impio in malum : retributio 
enim manuum ejus fiet ei (Isa. wm, 11). Et post pauca : 
Va qui consurgitis mane ad ebrietatem sectaudam, et 
ad potandum usque ad vesperam ut vino estuetis. Ci- 
thara, et lyra, et tympanum, et tibia, et vinum in con- 
viciis vestris : et opus Domini non respicis, et opera 


Domini, et non prosperamini ? (Quia dereliquistis Do- C manuum ejus non consideratis. P ropterea caplivus 


minum, et derelinquet vos (II Par. xxiv, 20). Quid de 
auetore prophetarum [saia dicam, qui proommium 
prophetis su: vel visionem ita exorsus est, dicens? 
Audite, celi, auribus el percipe terra, quoniam Domi- 
nus locutus est : Filios enutrivi et exaltavi ; ipsi autem 
spreverunt 1ne. Cognovit bos possessorem suum, et 
asinus praesepe donuni sui : Israel autem me non co- 
gxtovit, et populus meus non intellexit (1sa. 1, 2, 4). 
Et post pauca minas meritas tant» insipientice 
aptans : Derelingxetur, iuquit, filia Sion ut taberna- 
culum in vinea, ei sicut tugurium in cucumeratio, sicut 
ciritas que vastatur. (Ibid. , 8). Et principes speciali- 
ter conveniens ait : Audite verbum Domini, principes 
Sodomorum , percipite legem Domini, populus Go- 
morrhe (Ibid. , 10). 

8. Notandum sane, quod iniqui reges principes 
Sodomorum vocentur. Prohibens namque Dominus 
sacrificia et dona sibi a talibus offerri (et nos inbian- 
tes suscipimus qux» Deo ab omni natiore sunt non 
placita, eademque egenis et pene nihil habentibus 
diatribui in perniciem nostram non sinimus) cum 
laiis divitiis oneratis sordibus peccatorum intentig 
ait : Ne vfferaüis ultra sacrificium frustra : incensum 
abominatio est mihi . Ibid., 15). [temque denuntiat : 
El cum extenderitis manus vestras, avertam oculos 
$03 u vobis ; et cum muliiplicaveritis orationem, non 
exaudiam (Ibid., 15). Et hoc quare facit, ostendit : 


ductus est populus meus, quia non habuit. scientiam, εἰ 
nobiles ejus interierunt fame, et multitudo ejus siti 
exaruit. Propterea dilatavit infernus animam suam, et 
aperuit os suum absque ullo termino : et descendent 
fortes ejus, et populus ejus, et sublimes gloriosique 
ejus ad eum (Isa. v, 11, 14). Et infra: Ve qui po- 
tentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad. mi- 
scendam ebrietatem : qui. justificatis impium pro mu- 
neribus, et justitiam just aufertis ab eo. Propter hoc 
sicut devorat stipulam lingua ignis, et calor flammer 
ezxuril : sic radiz eorum quasi favilla erit, οἰ germen 
eorum ut pulvis ascendet. Abjecerunt enim legem Do- 
mini exercituum , el eloquium Sancti Israel despeze- 
runt. In omnibus his non est aversus furor. Domini, 


D sed adhuc manus ejus extenta (Jbid., 32-25). 


9. Et post aliquanta de die judicii et peccatorum 
ineffabili metu disceptans ait : Ufulate quia proye ess 
dies Domini (si tunc prope erat, quid nunc putabi- 
tur?), quia vastitas α Deo veniet. Propter hoc omne» 
manus dissolventur, et omne cor hominis tabescet e8 
conterelur : torsienes et dolores tenebunt ; quasi partu- 
riens dolebunt. Unusquisque ad proximum auum. stu- 
pebit : facies combusta vultus illerum. Ecce dies Do- 
mini veniet crudelis, et. indignationis plenus et γα 
[urorisque, ad ponendam terram in solitudinem , εξ 
peccatores. ejus conterendos de ea. Qwoniam stellae 
cali et splendor earum non expandent [umen euum : 


* Sic Bibl. PP. Paris. At edit. Oxon. et s:spore sc * nullo sensu, 


«59 


GILDAE SAPIENTIS DE EXCIDIÓ DRITANNLAE 


300 


obtenebrabitur sol in ortu suo, et [una non splendebit A cognoverunt, et non est judictum in gressibus. eorum. 


in lempore suo. Et visitubo super orbis mala, et contra 
linpios iniquitatem ipsorum, et quiescere (aciam super- 
biam infidelium, et arrogantiam [fortium humiliabo 
(Isa. xii, 6, 11). Et iterum : Ecce Dominus dissipa- 
bit terram, et nudabit eam , et αἰ σοί faciem ejus, et 
disperdel habitatores ejus. Et erit sicut. populus. sic 
sacerdos, el sicut servus sic dominus ejus , sic ancilla 
sic domina ejus, sicut emens sic ille qui vendit, sicut 
fenerator sic ille qui mutuum accipit, sicut qui repetit 
sic qui debet. Dissipatione dissipabitur terra, et dire- 
ptione predabitur : Dominus enim locutus est verbum 
hoc. Luzit et defluxit terra, defluxit orbis, infirmata 
est ab habitatoribus suis : quia transgressi sunt leges, 
mutaverunt jus, dissipaverunt fedus sempiternum. 
Propter hoc maledictio vorabit terram (Isa. xxi, 
4, 6). Et infra : Ingemiscent omnes qui laetantur cor- 
de, cessabit gaudium (mpanorum , quiescet. sonitus 
latantium, conticescet dulcedo cithare , cum cantico 
non bibent vinum, amara erit potio bibentibus illam. 
Attrita. est. civitas vanitatis, clausa est omnis domus 
nullo introeunte. Clamor erit super vino in plateis, 
deserta est omnis letitia, translatum est gaudium ter- 
re, relicta est in urbe solitudo, et calamitas opprimet 
portas : quiu hac erunt in. medio terre, et in medio 
populorum (Ibid., 7, 15). Et post pauca : Pre«vari- 
cantes pravaricati $unL, et prevaricatione transgres- 
eorum pravaricali sunt. Formido, el fovea, et laqueus 
euper te qui habitator es terre. Et erit : Qui fugerit a 
voce (ormidiais, cadet in foveam ; el qui se explicaverit 


Semitg eorum incurvatg sunt eis : omnis qui calcat in 
eis, ignorat pacem. Propter hoc elongatum est judi- 
cium a vobis, el non apprehendet vos. justitia (Ibid., 
6, 9). Et post pauca : Et conversum cst retrorsum 
judicium, et justitia longe stetit : quia corruit in platea 
veritas, et equitas non potuit ingredi. Et facta est ve- 
ritas in oblivione : et ai recessit a malo, prede patuit. 
Et vidit Dominus, et non placuit in oculis ejus, quia 
non esi judicium (Ibid., 14, 15). Hucusque Isaize 
prophete pauca de multis dixisse sufficiat. 

10. Nune vero illum, qui priusquam formaretur 
in utero prascitus, et priusquam exiret de vulva 
sanclificatus, et in cunctis gentibus propheta positus 
est, Jeremiam scilicet, quid de populo insipiente ri- 


B gidisque regibus pronuntiaverit, parumper attenden- 


tes audite, hor modo leniter verba initiantem. Et 
factum est verbum Domini ad me, dicens: Vade et 
clama in auribus Hierusalem, ei dices : Audite verbum 
Domini domus Jacob, et omnes cognationes domus 
Israel : Hcc dicit Dominus: Quid invenervnt in. tme 
patres vestri iniquitatis, qui elongati sunt a me, el am- 
bulaverunt post vanitatem, et vani  [aecti sunt; et nom 
dixerunt : Ubi est qui ascendere mos fecit de terra 
4E gypti (Jer. n, 4, 2, 4, 5, 6)? Et post pauca : A se-- 
culo confregieti jugum meum , rupisti vincula mea, 
dixisti : Non serviam. Ego plantavi te vineam electam, 
omne semen verum : quomodo ergo conversa es in pra- 
fum vinea aliena? Si laveris te nitro, et multiplicaveris 
tibi herbam borith, maculata es iniquitate tu& coram 


de fovea, tenebitur laqueo : quia cataracta de excelsis C, me, dicit Dominus (Ibid., 20-22). Et infra : Quid vul- 


aperte erunt, εἰ concutientur fundamenta terre. Con- 
(ractione con[ringetur terra, commotione commovebi- 
tur, agitaone agitabitur sicut. ebrius, et auferetur 
quasi tabernaculum unius noctis; et gravabit eam ini- 
quitas sua, et corruet, et non adjiciet ut resurgat. Et 
erit : In die illa visitabit Dominus super militiam cali 
in excelso, et super reges terra qui sunt super terram, 
el congregabuntur ἐπ congregationem unius fascis in 
lacum, et claudentur. ibi in carcerem, et post multos 
dies visitabuntur. Et erubescet luna, et con(undetur 
sol, tum regnaverit Dominus exertituum in monte Sion 
et in. Hierusalem, et in conspectu senum suorum [uerit 
glorificatus (Ibid., 16, 23). Et post aliquanta ratio- 
nei reddens, quamobrem talia minaretur , ita ait : 
Ecce non est abbreviata manus. Domini, ut salvare 
nequeat ; neque aggravata est auris ejus, ut non exau- 
diat. Sed iniquitates vestre diviserunt inter vos el 
Deum vestrum, et. peccata vestra absconderunt faciem 
ejus a vobis ne exaudiret. Manus enim vestra pollute 
sunt sanguine, et. digiti vestri iniquitate : [Inbia vestra 
locuta sunt mendacium, et lingua vestra iniquitatem 
[atur. Non est qui vocet justitiam, neque est qui judi- 
cet vere : sed confidunt in nihil, et loquuntur vanitates, 
εἰ conceperunt dolorem, et pepererunt iniquitatem 
(Isa. vix, 1, 4). Et infra : Opera eorum inutilia, et 
opus iniquitatis in. manibus eorum. Pedes eorum in 
malum. currunt, et festinant ut. effundant sanguinem 
innocefitem. Cogitationes eorum cogitationes inutiles ; 
vaslitas el contritio in viis eorum, ct eiam pacis non 


tis mecum judicio contendere ? Omnes me dereliquistis, 
dicit Dominus. Frustra percussi filios vestros : disci- 
plinam non receperunt. Audite verbum Domini : Nun- 
quid selitudo factus sum Israel, aut terra. serotina? 
Nunquid obliviscetur. virgo ornamenti sui, aut sponsa 
fascie pectoralis sue? Populus vero meus oblitus est 
mei diebus innumeris (Ibid., 299-55). Quia stultus est 
populus meus, me non cognovit : filii insipientes sunt 
et vecordes ὁ sapientes sunt ut faciant mála, bene au- 
tem facere nescierunt (Jer. 1v, 22). Tum propheta ex 
sua persona loquitur dicens : Domine, oculi tui respi- 
ciunt fidem : percussisti eos, et non doluerunt : attri- 
visti eos, et noluerunt accipere disciplinam (Jer. v, 3) 
l:emque Dominus : Annuntiate hoc domui Jacob, δὶ 


p auditum facite in. Juda dicentes : Audi, popule stuite, 


qui non habes cor; qui habentes oculos non videtis, 
et aures, el non auditis. Me ergo non timcebitis, it Do- 
minus, et a facle m'a non dolcbitis? qui posui arencum 
terminum mari, preceptum. sempiternum quod non 
prateribit : et commorebuntur, et non poterunt: intu- 
mescent fluctus ejus, et non transibunt iud. Populo 
autem huic [(nofum est cor incredulum et. exasperans, 
recesserunt et abierunt : et non dizerünt in corde suo : 
Metuamus Dominum Deum nostrum (16id., 90-23). Εἰ 
iterum : Quia inventi sunt in. populo meo impii insi- 
diantes quàsi aucupes , laqueos ponentes et pedicas ad 
capiendos viros. Sicut decipula plena avibus, sic domus 
eorum plene dolo : ideo magnificati sunt et ditatà 7 in- 
crassati sunt. et impinguati, et. preterierunt. sermones 


4 LIBER QUERULUS. PARS Il. EPISTOLA. $61 
meos pessime : causum pupilli non direxerunt, et judi- A Quare venerunt mala hac? Proyte: multitudinem ini- 


rium pauperum non judicaverunt. Nunquid super his 
uon visitabo, dicit Dominus? aut super gentem hujus- 
tdi non ulciscetur anima mea (Jerem. v, 26-29) ? 


4. Sed absit ut vobis eveniat quod sequitur : Lo- : 


quere ad eos omnia verba hac, et non audient te : et 
:wocabis eos, et non respondebunt tibi. Et dices ad eos: 
Hec est genà qu& non audivit vocem Domini Dei sui, 
nec recepit disciplinam : periit fides, et ablata est de 
ere eorum (Jer. vu , 27, 28). Et post aliquanta : Nun- 
quid qui cadit, non resurget ; et qui aversus est, non 
rtwrtetur ? Quare ergo aversus est populus iste in Je- 
nialem. aversione contentiosa? Apprehenderunt men- 
dacirm, et noluerunt. reverti. Attendi et. auscultavi : 
semo quod bonum est loquitur. Nullus est qui agat 


quitatis tug. Si mutare potest eL thiops. pellem auam, 
aut pardus varietates suas , et vos poteritis benefacere, 
cum didiceritis malum (Jer. xui, 22, 25) : (subaudi- 
tur) quia non vulüs. Et infra : Hec dicit. Dominus 
populo huic, qui dilexit movere pedes suos, et non quie- 
tit, εἰ Domino non placuit : nunc recordabitur.:ini- 
quitatum eorum, el visitabit peccata eorum. Et diait 
Dominus ad me: Noli orare pro populo isto in bonum. 
Cum jejunaverint, non exaudiam preces eorum : etsi 
obtulerint holocausta et victimas, non suscipiam eau 
(Jer. xiv, 10-19). Et iterum : Et dixit Dominus ad 
me : Si steterit Moyses et Samuel coram me, non est 
anima mea ad populum istum. Ejice illos a (acie mea, 
et egrediantur (Jer. xv, 1). Et post pauca : Quis mi- 


penientiam super peccato suo, dicens: Quid feci? p serebitur tui, Jerusalem? aut quis contristabitur pro 


Ümnes comversi sunt ad cursum. suum, quasi equus 
impetu vadens ad prelium. Milvus in colo cognovit 
lenpus sunm : iurtur et hirundo el ciconia custodierunt 
lempus adventus sui : populus autem meus non cogno- 
sil judicium Dei (Jer. vin, 4- Tj. Et tam vehementi 
sscrilegiorum czecitate et ineffabili ebrietate propheta 
eonterritus, et deflens eos qui se ipsos non deflebant, 
(ut et nunc infelices tyranni agunt) optat sibi auctio- 
bem fletuum a Domino concedi, hoc modo dicens : 
Seper contritione filie populi mei contritus sum : stu- 
por obtinuit me. Nunquid resina non est in Galaad, 
ext medicus non est ibi? Quare ergo non obducta est 
ccatriz filia populi mei (Ibid., 21, 22)? Quis dabit 
capiti meo aquam et oculis meis [ontem lacrymarum, 


te? aut quis ibit ad rogandum pro pace tua? Tu reli- 
quisti me, dicit Dominus, et retrorsum abiisti : et ex- 
tendam manum meam super te, et interficiam te (Ibid., 
5, 6). Et post aliquanta : H«c dicit Dominus : Ecce 
ego [ingo contra vos cogitationem : revertatur. unus- 
quisque a via sua mala, et dirigite vias vestras et stu- 
dia vestra. Qui dixerunt : Desperavumus: post cogilatio- 
nes nosiras ibimus, et unusquisque pravitatem cordis 
sui mali faciemus. ldeo hec dicit Dominus : Interro- 
gate gentes : Quis audivit talia horribilia, que fecit 
nimis virgo lsrael? Nunquid deficiet de retra agri niz 
Libui,aut | evelli possunt aqua erumpyentes frigideet με- 
fluentes? Quia oblitus est me populus meus (Jer. xvin, 
11-15). Et post aliquanta, optione proposita loqui- 


et plorabo die ας nocle interfectos filie populi mei? c. tur dicens: Hac dicit Dominus : Facite judicium et 


Quis dabit mihi in solitudine diversorium viatorum, et 
derelinquam populum meum, et recedam ab eis? quia 
emnes adulteri sunt, cetus prevaricatorum. Et exten 
derunt linguam suam quasi arcum. mendacii et non 
veriatis; con[ortati sunt. in terra, quia de malo ad 
malum egressi sunt, οἰ me non cognoverunt, dicit Do- 
winus (Jer. ix, 1-5). Et iterum : Et dixit Dominus: 
Quia dereliquerunt legem meam quam dedi eis, et non 
exdierunt vocem meam, et non ambulaverunt in ea, et 
ebierunt post pravitatem cordis sui; idcirco hec dicit 
Dominns exercituum. Deus Israel : Ecce ergo cibabo 
populum istum absynthio, et potum dabo eis aquam 
fellis (Jer. 1x, 15-15). Et post pauca (quod etiam 
crebrius stylo propheta adjunxit dicens ex persona 
Dei) : Τὰ ergo noli orare pro populo hoc, et. ne assu- 
mas pro eis laudem et orationem : quia non exaudiam 
in lempore clamoris eorum ad me, et afflictionis eo- 
rum (Jer. x1, 14). 

129. Quid ergo nunc infausti duces facient? Illi 
pauci invenientes viam angustam, amota spatiosa, 
probibiti a Deo ne preces pro vobis fundant perseve- 
τινας in. malis, et tantopere iucitantibus; queis 
econtrario ex corde ad Deum repedantibus, Deo no- 
leate animam hominis interire, sed retractante, ne 
penitus pereat qui abjectus est, vindictam non po- 
tmissent inducere : quia nec Jonas, et quidem cum 
meitom concupiverit Ninivitis propheta. Sed omissis 
interim nostris, audiamus potius quid prophetica tuba 
persaltet : Quad si dizeris, inquiens, ín corde tuo : 

PaTRoL. LXIX. 


justitiam, et liberate vi oppressum de manu calumnia- 
toris : et advenam, et pupillum, et viduam nolite con- 
tristare, neque opprimatis inique : et sanguinem inno- 
centem ne e[fundatis. Si enim facientes feceritis ver- 
bum istud, ingredientur per portas domus hujus reges 
sedentes de genere David super thronum ejus. Quod si 
non audieritis verba hec, in memelipso juravi, dicit 
Dominus, quia in solitudinem erit domus haec (Jer. 
ΧΧΙΙ, ὅ-5). Et iterum (de rege enim scelesto loque- 
batur) : Vivo ego, dicit Dominus: quia si fuerit Jecho- 
nias annulus in manu dextera mea, inde evellam eum : 
et dabo in manu quarentium animam ejus ( Ibid., 
94, 25). 

15. Sanctus quoque Habacuc proclamat dicens : 


D 7α qui edificant civitatem in sanguine, et preparant 


civitatem in iniquitatibus, dicentes : Nonne hac sunt a 
Domino omnipotente? Et defecerunt populi multi in 
igne, et gentes multe minorate sunt (Habac. n, 12, 
15). Et ita prrohetiam querulus incipit : Usqueque 
clamabo, et non exaudies? voci[erabor ad te? Ut quid 
mihi dedisti labores et dolores inspicere, miseriam et 
impietatem contra me? Et (acum est judicium, et judex 
accepit. Propter hoc dissipata est lex, et non perduci- 
tur ad finem judicium (Habuc. 1, 2-4). Sed et beatus 
Osee propheta, attendite quid loquatur de principibus 
dicens : Pro eo quod transgressi sunt pactum. meum, 
et. adversus legem meam tulerunt, et exclamabant : 
Cognovimus te, quia adversum sis Israel. Bonum wt 
iniquum persecuti sunt, Sibi regnaverunt, et non per 


13 


"565 GILDA; SAPIENTIS DE 


EXCIDIO RRITANNLE $64 


me: fenuerunt principatum, nec sie agnoverunt (0 86. A non poterit eximere eos in die ire Domini. Etin igne 


vin, 1-4). Sed οἱ sanctum Amos prophetam hoc 
modo minantem audite: In tribus impietatibus filio- 
1r4xt Juda, et in quatuor non avertam eos : propter 
quod repulerunt legem Domini, et precepta non custo- 
dierunt ; sed seduxerunt eos vana eorum | Et emittam 
. ágnem super Judan: , et comedet. fundamenta Jerusa- 
lem. Hc dicit Dominus : 1n tribus impietatibus Israel, 
et in quatuor non avertam eos : propter quod tradide- 
runt pro pecunia justum, et pauperem pro calciamentis 
qua calciant super pulverem terre : et colaphis cede- 
bant capita pauperum, et viam humilium declinave- 
runt (Amos n, 4-7). Et. post pauca : Quaerite Domi- 
num, et vivetis : ut non. reluceat sicut. ignis domus 
Joseph, et comedat eam, nec erit qui exstinguat. (Amos 
v, 6). Qui Amos prohibitus ne prophetaret in Israel, 
absque adulationis tempore respondens : Non eram, 
inquit, ego propheta, nec filius prophete : sed erum 
- pastor caprarius vellicans sycomoros. Et suscepit me 
Dominus ab ovibus, et dixit Dominus ad me : Vade et 
prophetiza in plebem meam Israel. Et nunc audi ver- 
bum Domini (regem namque alloquebatur) : Tu di- 
cis : Noli prophetare in Israel, et non congreges turbas 
in domum Jacob, Propter quod hec dicit. Dominus : 
Uxor tua 1n civitate meretricabitur, et filii tui et fih 
tug gladio cadeut, et terra tua. funiculo metietur : et 
£u in terra immunda morieris; Israel. autem. captivus 
ducetur a terra sua (Amos vu, 1447). Et infra : Audite 
itaque hec, qui contribulatis immane pauperem, et do- 
minationem exercelis in inopes super terram, qui di- 
citis : Quando transibit mensis ut acquiramus, et. sab-. (7 
bata ut aperiamus thesauros (Amos vin, 4, 5)? Et post 
pauca: Jurat Dominus contra superbiam Jacob, si 
obliviscetur in contemptione opera vestra ; et in his non 
conturbabitur terra, et lugebit omnis qui commorabi- 
tur in ea, et ascendel. sicut. flumen consummatio? Et 
convertam dies festos vestros in luctum, et injiciam in 
omnem lumbum cilicium, el in omne caput decalvatio- 
nem : et ponam eum sicut. luctum dilecti, et eos qui 
cum eo sunt, sicut diem mororis (Ibid., 7,8, 10). Et 
iterum : Gladio morientur omnes peccatores populi 
mei, qui dicunt : Non appropinquabunt neque venient 
super nos mala (Amos ix. 10). 

44. Sed et sanctus Mich:eas vates, attendite quid 
sit effatus : Audi, inquiens, tribus. Et quid exornubit 
civitatem? Nunquid ignis? Et domus iniquorum the- p 
saurizans in thesauros iniquos, et cum injuria injusti- 
tiam. Si justificabitur in statera iniquus, et in. sacello 
pondera dolosa, ex quibus divitias in impietate reple- 
verunt (Mich. vi, 10-12). Sed et Sophonias propheta 
clarus, quas minas exaggerat, audite : Prope est, 
inqua, dies Domini magnus, prope et veloz valde. Vux 
diei Domini amara constituta est οἱ potens, dies ire 
dies ille, dies tribulationis et necessitatis, dies nubis et 
uebule, dies tuba et clangoris, dies miserie el ezter- 
minalionis, dies tenebrarum el caliginis super clvitates 
firmas et super angulos excelsos. Et contribulabo ho- 
mines, et ibunt sicut ceci, quia Domino peccaverunt : 
et effundam sanguinem sicul pulverem, el carnes eo- 
ξυπὶ sicul fimum boum : et argentum eorum. et aurum 


zeli ejus consumelur omnis lerra, quando consumma- 
tionem et solitudinem faciet. Dominus super omaes 
commorantes in terrai (Sophon. 1, 14-18). Convenite 
et conjungimini gens. indisciplinata, priusquam efficia- 
mini sicut flos prateriens, priusquam veniat super vos 
ira Domini (Sophon. n, 4, 2). Et.quid Aggzus san- 
ctus propheta dicat, attendite : Hec dicit Dominus : 
Semel ego movebo calum et terram, el mare et aridam ὶ 
el avertam regnum, el exterminabo virtutem regnorum 
gentium, et avertam. quadrigas et ascensores (Agg. n, 
22, 25). Nunc quoque quid Zacharias filius Adeo 
propheta electus dixerit, intuemini, hoc modo pro- 
phetiam suam exordiens : Revertimini ad me, et re- 
verlar ad vos, dicit Dominus : et nolite tales esse sicut 


B patres vestri, quibus imputaverunt prophete priores 


dicentes : Hec dicit Dominus omnipotens (Zach. 1, 5, 
4). Et infra : Εἰ dixit ad me angelus : Quid tu vides? 
Et dixi : Falcem ego video volantem longitudinis cu- 
bitorum viginti : maledictio que procedit super (aciem 
totiuá terre ; quoniam omnis fur ez ea usque ad mor- 
tem punictur. Et projiciam eum, dicit Dominus omni- 
potens; et intrabit in domum [uroris el in domum jura- 
tionis in nomine meo mendacium (Zach. v, 2-4). San- 
cius quoque Malachias propheta dicit : Ecce dies 
Domini veniet succensa quasi caminus: et erunt. omues 
superbi et omnes facientes iniquitatem wt. stipula : et 
inflammabit eos dies adveniens, dicit Dominus exerci- 
luum, que non relinquet ex eis radicem et. germen 
(Mal. 1v, 1). 

415. Sanctus quoque Job, attendite, quid de prin- 
cipio impiorum et fine disceptaverit, dicens : Propter 
quid impii vivunt , et senuerunt inhoneste ? Et semen 
eorifm secundum desiderium eorum, et filii eorum ante 
conspectum eorum. Et domus eorum fructuose sunt, et 
timor nunquam nec plaga Domini est super eos. Vaeca 
eorum non abortivil, et praegnans eorum pertulit par- 
tum , et non erravit , sed permanet sicut oves eterna. 
Et pueri eorum gaudent, et psallerium sumentes et ci- 
tharam finierunt in bonis vitam suam, in requiem infe- 
rorum dormierunt (Job xxi, 7-15). Nunquid Deus 
facta impiorum non respicit? Non ergo, sed lucerna 
impiorum exstinguelur : et superveniet. eis eversio , et 
dolores tanquam parturientis eos ab ira tenebunt. Et 
erunt aicut paleg a vento, et sicut pulvis quem abstulit 
turbo. Deficiant filiis ejus bona, videant oculi ejus oc- 
cisionem suam , nec a Domino resolvetur (lbid. , 47, 
18, 20). Et post aliquanta de iisdem : Qui gregem, 
inquit, cum pastore rapuerunt, et jumentum orphano- 
rum abduzerunt, ei bovem vidua pignoraverunt, et de- 
clinaverunt impotentes a via necessitatis. Agrum ante 
lempus non suum demessi sunl : pauperes potentium 
vineas sine mercede et. sine cibo operati sunt : nudos 
multos dormire fecerunt sine vestimentis : tegmen ani- 
me eorum abstulerunt. (Job xxiv, 2-4, 6, 7). Et post 
pauca : cum ergo sciret opera eorum, tradidit eos in 
tenebras : Maledicatur ergo pars ejus a terra : pariamt 
plantationes ejus oridg. Retribuatur ergo illà sicut 
egil : contribuletur omnis iniquus sicut lignum sine — 


sanitate. In iracundia enim surgens impotentem eve rt. 


«65 


LIBER QUERULUS. PARS ll. EPISTOLA. 


366 


Prepterea entm non credet de vita sua : cum infirmare A non morietur. Omnia delicta ejus quecunque fecit, non 


caeperit, non speret sanitatem, sed cadet in languorem. 
Multos enim lesit superbia ejus; et marcidus factus est 
sicut malea in. &stu , velut. spica cum de stipula sua 
decidit (Job xxww, 18,20, 92, 24). Et infra : Quod εἰ 
multi fuerint filii ejus, in occisionem erunt. Quod si 
collegerit ut terram argentum , et similiter ut lutum 
proparavrit aurum , hec omnia. justi consequentur 
(Job xxvit , 14-47). Quid prieterea. beatus. Esdras, 
propheta ille bibliotheca legis, minatus sit attendite, 
hoc modo disceptans : Hec dicit Dominus Deus : Non 
parcet dextera mea super peccatores , nec. cessabit 
rhomphea super effundentem. sanguinem | innocuum 
super terram. Exibit iguis ab ira mea , el devorabit 
fundamenia terre, et peccatores quasi stramen incen- 
sum. Va eis qui peccant , et non. observant mandata 
mea, dicit Dominus : non parcam illis. Discedite, filii 
eposta(a, et nolite contaminare sanctificationem meam. 


Novit Deus qui peccant in eum; propterea tradel eos . 


in mortem et in o^cisionem. Jam enim venerunt super 
orbem terrarum mala multa (IV Esdr. xv, 21-27). 
Immissus est gladius velut ignis; et quis est qui recu- 
tiet e»m?  Nunouid recutiet aliquis leonem esurientem 
in silva? aut nunquid exstinguet ignem , cum stramen 
incensum fuerit? Dominus Deus mittet mala ; et quis 
est. qui recutiet ea? Et exibit ignis ez iracundia ejus ; 
et quis exstinguwet eum? Coruscabit ; et quis non time- 
bit ? tonabit ; et quis non horrebit? Deus cuncta mina- 
bitmr; et quis non terrebitur ? A (acie ejus treget terra, 
et fundamenta maris fluctuantur in profundo (IV Esdr. 
ivi, 9-42). 

16. Ezechiel quoque propheta egregius, quatuorque 
evangelicorum animalium mirandus inspector, quid 
de sceleratis edixerit, attendite; cui primum Dominus 
miserabiliter plagam lsrael deflenti ait : Iniquitas 
domus ]srael et Juda invaluit nimis , quia impleta est 
terra iniquitate et immunditia (Ezech. ix, 9). Ecce ego 
sum : non parcet oculus meus , neque miserebor 
(Ezech. v, 8, 11). Et infra : Quoniam terra plena po- 
pulis, el civitas plena iniquitate est ? el averiam impe- 
tum virtutis eorum, et polluentur sancta eorum... Exo- 
ratio veniel, el qugret pacem , et non erit (Ezech. vn, 
925-25). Et post aliquanta : Factus est, inquit, sermo 
Domini ad me, dicens : Fili hominis, terra que pec- 
caverit mihi ut delinquat delictum , extendam manum 
in eam, et conterum ejus firmamentum panis, et emit- 
(am in eam (amem, et tollam de ea hominem et pecora. 
Job, non liberabunt eam : sed ipsi in sua justitia salvi 
erunt, dicit Dominus. Quod si etiam bestias malas in- 
ducam super terram el puniam illam, et erit in exter- 
minium ; el non erit qui iter faciat a facie bestiarum. 
si filii et filie ejus. miserebuntur : sed ipsi soli sulvi 
erunt, terra autem erit in interitum (Ezech. xiw, 19-16). 
Et iterum : Filius non accipiet injustitiam patris, ne- 
que pater accipiet injustitiam filii. Justitia justi super 
ipsum erit. Et iniquus si avertat se ab omnibus iniqui- 
tatibus quas fecit, et custodiat omnia mandata mea, et 
(eciat justitiam et misericordiam multam, vita vivet et 


erunt : in sua. justitia quam fecit, vita vivet. Nunquid 
voluntate volo mortem injusti, dicit Dominus , quam ut 
avertat se a via mala el vivat? cum uutem se conver- 
terit. justus a justitia sua, el fecerit iniquitatem secun- 
dum omnes iniquitates quas fecit iniquus, omnes justitia 
quas fecit, non erunt in memoria. In delicto suo quo 
excidit, et in peccatis suis quibus peccavit, morietur 
(Ezech. xvm , 20-24). Et post aliquanta : Et scient 
omnes gentes, quia propler peccala sua caplivi ducti 
sunt domus Israel, eo quod reliquerunt me. Et averti 
faciam meam ab cis, et tradidi eos in manus inimicorum 
ejus, et omnes gladio ceciderunt. Secundum immundi- 
tias suas et secundum iniquitates suas feci illis, et averti 
[aciem meam ab eis (Ezech. xxxix, 25, 24). 

11. Hxc de sanctorum prophetarum minis dixisse 
sufficiat : pauca tantum «e Sapiertia Salomonis, qux 
adhortationem vel denuntiationem exprimant rcgi- 
bus, non minus quam minas, huic opusculo insereré 
necessarium duxi, ne dicant me gravia et importa- 
bilia iu humeros hominum verborum onera velle 
imponere , digito autem meo ea , id est consolatorio 
affatu, nolle movere (Matth. xxii, 4). Audiamus ita- 
que quid propheta dixit : Diligite, inquit, justitiam 
qui judicatis terram (Sap. 1, 1). Hoc unum testimo- 


. nium, si toto corde scrvaretur, abunde ad corrigen- 


dos patrix duces sufficeret. Nam si dilexissent justi- 
tiam , diligerent utique fontem quodammodo et 
originem totius justitiz: , Deum. Servite Domino in 
bonitate, et in simplicitate cordis querite eum (1bid.). 


C Heu! quis victurus est, ut quidam ante nos ait, 


quando ista a civibus perficiantur, si tamen usquam 
perfici possunt? Quoniam invenitur ab his qui non 
tentant illum : apparet autem. 68 qui fidem habent in 
eum (lbid., 2). Nam isti sine respectu tentant Deum, 
cujus prazcepta. contumaci despectione contemnunt, 
nec fidem servant illi, cujus oraculis blandis vel ali- 
quantulum severis dorsum versant et non faciem. 
Perversa enim cogitationes separant a Deo (1bid., 5). 
Et hoc in tyrannis nostri temporis perspicue depre- 
henditur. Sed quid nostra mediocritas huic tam aperto 
sensui miscetur? Loquatur namque pro nobis, ut 
diximus , qui solus verax est , Spiritus scilicet san- 
etus, de quo nunc dicitur : Spiritus autem sonctus 
disciplina effugiet fictum (1bid., 5). Et iterum : Quo- 
niam Spiritus Dei replevit orbem terrarum  (Ibid., 3). 
Et infra, finem malorum bonorumque oculato judi- 
cio pr:etendens , ait : Quomodo spes impii tanquam 
lanugo est qua a vento tollitur, et tanquam fumus qui 
a vento diffusus est, et tanquam spuma gracilis qua a 
procella dispergitur , et tanquam memoria hospitis. 
unius diei pratereuntis. Justi autem in perpetuum vi- 
vent : eL apud Deum est merces illorum , et cogitatio 
eorum apud Altissimum. Ideo accipient regnum deco- 
ris, εἰ diadema speciei de manu Domini. Quoniam 
dextera sua proteget eos, et brachio sancto suo defen- 
det illos (Sap. v, 15, 11). Dissimiles enim qualitate 
sunt valde justi et impii : nirhirum , ut dixit Domi- 
nus : Eos qui lionorant , inquiens , me, honorabo ; et 
qui me sperntnt, erunt ignobiles (1 Reg. i, 90). Sed 


$61 


GILD.E£ SAPIENTIS DE EXCIDIO DRITANNLE 


$08 


transeamus ad czetera. Audite, inquit, omnes reges ei A non habemus in nobis illud apostolicum, ut dicamus : 


intelligite ; discite judices finium terra : prabete aures 
tos qui continelis multitudinem , et placetis vobis in 
turbis nationum. Quoniam data est a Deo potestas vo- 
bis el virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra, 
et cogitationes scrutabitur. Quoniam cum essetis ministri 
regni illius, non recte judicastis , neque custodistis le- 
gem justitig , neque secundum voluntatem ejus ambu- 
lastis. Horrende et celeriter apparebit vobis; quoniam 
judicium durissimum his qui prosunt fiet. Exiguo 
enim conceditur misericordia : potentes autem potenter 
tormenta patientur. Non enim personas subtrahet qui 
esi omnium dominator ; nec reverebitur magnitudinem 
cujusquam, quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et 
equaliter cura est illi pro omnibus. Fortioribus autem 
fortior instat cruciatio. Ad vos ergo, reges, hi sunt ser- 
mones mei , ut discatis sapientiam , et non decidatis. 
Qui enim custodierint justa, justificabuntur ; et qui di- 
. dicerint sancta, sanctificabuntur (Sap. v1, 2-11). 

18. Hactenus cum regibus patrie non minus pro- 
phetarum oraculis quam nostris sermonibus disce- 
ptavimus, volentes eos scire qux» propheta dixerat : 
Quasi, inquiens, a facie colubri fuge peccata. Si acces- 
seris ad illa , suscipient te dentes leonis : dentes eorum 
interficientes animas hominum (Eccli. xxi, 9, 5). Et 
iterum : Quam magna misericordia Domini, et propi- 
tiatio ejus convertentibus ad se (Eccli. xvin, 28)! Εἰ si 


Optabam enim unathema esse a Christo pro fratribus 
meis (Rom. 1x, 9) ; tamen illud propheticum toto 
corde possimus dicere : Heu! quia anima perit. Et 
iterum : Scrutemur vias nostras, et qugramus, et re- 
vertamur ad Dominum (Thren. πὶ, 40, 41). Sed et illud 
Apostoli : Cupimus unumquemque vestrum in visceribus 
Christi csse. (Philip. 1, 8). Cum enim libenter hoc in 
loco , ac si marinis fluctibus jactatus , et in optato 
evectus portu remis (si non tantos talesque malitize 
episcoporum vel czeterorum sacerdotum, aut clerico- 
rum ín nostro quoque ordine erigi adversus Deum 
vidissem montes, quos me secundum legem ceu testes 
primum duris verborum cantibus , dein populum, si 
tamen sanctionibus inbzret, non ut corporaliter intet- 


B ficiantur, sed mortui vitiis vivant Deo, ne personarum 


arguar exceptionis, totis necesse est viribus lapidare), 
verecundia interveniente quiescerem. Sed mili 
quiso, ut jam in superioribus dixi , ab bis veniam 
impertiri, quorum vitam non solum laudo, verum 
etiam cunctis mundi opibus przfero, cujusque me, 
si fieri possit, ante mortem esse aliquandiu partici- 
pem opto et sitio , nostris jam nunc obvallatis san- 
ctorum duobus clypeis lateribus invictis dorso adver- 
sitatis mcenia , stabilito capite , pro galea adjutorio 
Domini fidissime contecto, crebro veracium volatu 
vel alitent conviciorum cautes. 





PARS TERTIA. 
GILDE INCREPATIO IN CLERUM. 


τ τ - το CERT 


CaruT PRIMUM. Jncrepatio in clerum.— Sacerdotes C dicam, licet inepta non tam mihi quam talia agenti- 


habet Britannia, sed insipientes ; quamplurimos mi- 
nistros, sed imprudentes ; clericos, sed raptores sub- 
dolos ; pastores, ut dicuntur, sed occisioni animarum 
lupos paratos; quippe non commoda plebi providen- 
tes, sed proprii plenitudinem ventris quzrentes : 


ecclesixi domus habentes , sed turpis lucri gratia eas 


adeuntes; populos docentes, sed preebendo pessima 
exempla, vitia malosque mores; raro sacrificantes, 
et nunquam puro corde inter altaria stantes; plebem 
ob peccata non corripientes , nimirum eadem agen- 
tes; precepta Christi spernentes, et suas libidines 
modis omnibus implere curantes; sedem Petri apostoli 
immundis pedibus usurpantes, sed merito cupidilatis 
in Jud: traditoris pestilentem cathedram decidentes ; 


bus) humiliantes ; ecclesiasticos post hxc gradus 
propensius quam regna colorum ambientes, et ty- 
rannico ritu acceptos defendentes , nec tamen legi- 
timis moribus illustrantes ; ad przcepta sanctorum 
(si aliquando duntaxat audierint qux ab illis szepis- 
sime audienda erant) oscitantes ac stupidos, et ad 
ludicra et ineptas secularium hominum fabulas , ac 
si iter vi: qux: mortis pandunt, strenuos et intentos ; 
pinguedinis gratia taurorum more raucos, et ad illi- 
cita infeliciter promptos ; vultus arroganter in altum 
habentes , et sensus conscientia remordente ad ima 
vel tartarum demersos : uno sane perdito denario 
moestos, et ad unum inquisitum L»tos : in apostolicis 
sanctionibus ob inscitiam vel peccatorum pondus 


veritatem pro inimico odientes , et mendaciis ac si D (ora etiam scientium obturantes) hebetes ac mutos, 


charissimis fratribus faventes ; justos inopes immanes 
quasi angues torvis vultibus conspicantes, et scele- 
ratos divites absque ullo verecundix respectu sicut 
coelestes angelos venerantes; egenis eleemosynam 
esse dandam summis e labiis pr:zedicantes , sed ipsi 
vel obolum non dantes ; nefanda populi scelera ta- 
centes , et suas injurias quasi Christo irrogatas am- 
plificantes ; religiosam forte matrem seu sorores domo 
pellentes, et externas veluti secreliori ministerio fa- 
ipiliares indecenter levantes , vel potius (ut vera 


* 


et in flexibus mundialium negotiorum mendacibus 
doctissimos : quorum de scelerata conversatione 
multos sacerdotio irruentes, potius vel illud pene 
omni pecunia redimentes, quam tractos, et in eodem 
veteri infaustoque jntolerabilium piaculorum caeno 
post sacerdotalem episcopatus vel presbyterii sedem 
(qui nec itidem usquam sederunt ) ut pote indigne 
porcorum more volutantes, rapto tantum sacerdotali 
nomine, nec tamen tenore vel apostolica dignitate 
accepta ; sed qui nondum ad integram fidem sunt vc! 


369 


LIBER QUERULUS. PARS 1. INCREPATIO IN CLERUM. $1 


malorum penitentia idonei , quomodo ad quemlibet A libus, ut dixit Apostolus (Tit. 1, 12) , bestiis ventris 


ecclesiasticum (ut non dicau summum) convenien- 
tes , et adepti gradum quem nonnisi sancli atque 
perfecti et apostolorum imitatores, et (ut magistri 
gentium verbis loquar) irreprehensibiles legitime et 
absque magno sacrilegii crimine suscipiunt? 

Cap. n. De eadem re. — Quid enim tam impium 
tamque scelestuni est , quam ad similitudinem Simo- 
nis Magi (Act. vin, 18) , non intervenientibus licet 
interea promiscuis criminibus, episcopatus officium 
presbyterii terreno pretio , quod sanctitate rectisque 
moribus decentius acquiritur, quempiam velle mer- 
cari? Sed in eo isti propensius vel desperatius errant, 
quo non ab apostolis vel apostolorum successoribus, 
sel a tyrannis et a patre eorum diabolo fucata et 


przstolaris? Hisne corrigeris, qui seipsos non modo 
ad bona non incitaut , sed secundum prophetz ex- 
probrationem : Lbaborant ut inique agant (Jer. tx, 5)? 
Talibusne oculis illustraberis, qui πῶς tantum avide 
speculantur, qux» proclive vitiis, id est tartari portis 
ducant? Vel certe secundum Salvatoris dictum 
(Matth. xv, 14), si non istos rapacissimos ut Arabi.e 
lupos, ac $i Loth ad montem igneum Sodomorum 
imbrem fugeritis, cxci educti a cxecis in inferni fo- 
veam cadetis. Sed forsitan aliquis dicat non ita omnes 
episcopi vel presbyteri ut superius comprehensi, quia. 
non $cbhismatis , non superbix , non immunditix in- 
famia maculantur, mali sunt : quod nec vehementer 
et nos diflilemur. Sed licet sciamus eos castos esse 


nunquam profutura emunt sacerdotia : quin potius B et bonos, breviter tamen respondebimus : Quid pro- 


velut culmen tectumque malorum omnium quoddam, 
quo non facile ejs improperentur a quoquam adinissa 
prisca vel nova, et cupiditatis guleque desideria, ut 
pote przpositi multorum facilius rapiant, scelestz 
vite structure superponunt. Nam si talis profecto 
coemptionis conditio ab üppudentibus istis , non Ci- 
cam apostolo Petro , sed cuilibet sancto sacerdoti 
pioque regi ingesta fuisset, eadem responsa accepis- 
sent que ab apostolo auctor eorumdem Magus Si- 
mon, dicente Petro : Pecunia tua tecum sil in perdi- 
tionem (Ibid., 20). Sed forte, heu! qui ambitores istos 
ordinant , imo potius humiliant, atque pro benedi- 
cone maledicunt , dum ex peccatoribus non poni- 
tentes, quod rectius fuerat, sed sacrilegos et despe- 


fuit Heli sacerdoti (1 Reg. n, 11, 12; m, 12) quod so- 
lus non violaverit prz::cepta Domini, rapiendo in fu- 
scinulis, antequam adeps Domino offerretur, ex ollis . 
carnes , dum eadem mortis ira qua filii sunt mulcta- 
tur (1 Reg. iw, 44)? Quis rogo eorum ob invidiam 
melioris hostix: coelestisque igne in ceelos evecte, ut 
Abel, occisus (Gen. 1v, 8); qui etiam mediocris verbi 
aspernantur convicium ? Quis perosus cst consilium 
malignantium , el. cum impiis non sedit (Psalm. xxv, 
5), ita ut de eo veridice quasi de Henoch diceretur : 
Ambularit Henoch cum Deo, et non inveniebatur (Gen. 
v, 92), in mundi scilicet vanitate omnis post idola 
proclive id temporis claudicare, re'icto Deo, incipien- 
tis? Quis eorum salutari in arca. (hoc est nunc Ec- 


ratos faciunt, et Judam quodammodo in Petri C clesia), nullum Deo adversantem , ut Noe diluvii 


cathedra Domini traditorem , ac Nicolaum in loco 
Stephani martyris statuunt immund: hzreseos adin- 
ventorem, eodem modo sacerdotio asciti sunt ; et ideo 
non magnopere detestantur in filiis , quinimo vene- 
rantur, quod similiter ut patribus subinde venisse 
certissimum est. Etenim eos, si in parochiam, resi- 
stentibus sibi et tam pretiosum. quxstum deneganti- 
bus severe comessoribus, hujusmodi margaritam 
invenire non possint ; pr:xemissis-ante sollicite nuntiis, 
transnavigare maria, terrasque spatiosas transmeare 
non tam piget quam delectat ; ut omnino talis spe- 
ces inzquiparabilisque pulchritudo, et, ut verius di- 
cam , diabolica illusio, vel venditis omnibus copiis 
comparetur. Dein cum magno apparatu magnaque 
phantasia vel potius insania repedantes ad patriam, 
ex erecto erectiorem incessum pingunt, et dudum 
summitates montium conspicantes, nunc recte ad 
ethera vel ad summa nubium vellera, luminum se- 
midormitantes acies librant , ac sese nova quxdam 
plasmata , imo diabolica organa, ut quondam Nova- 
tss Roms dominice mulctator margarit:e porcus 
piger, patrixe ingerunt, violenter manus non tam ve- 
perabilibus aris quam flammis inferni ultricibus, 
dignas in tali schema * positi sacrosanctis Christi 
sacrificiis exlensuri. 

Car. 1. De eadem re : ubi proposita exempla de 
Henoch, Noe, Abraham, Melchisedech, Moysis, Phi- 
wes et Jesu Nave. — Quid, tu infelix popule, a ta- 


ἃ Forte schemate. 


tempore (Gen. vit, 7), non admisit; ut perspicue 
monstraretur nonnisi innoxios vel poenitentes egre- 
gios in dominica domo esse debere? Quis victoribus 
solum, et in trecentario numero (boc est Trinitatis 
sacramento) liberato justo (Gen. xiv, 18), regum 
quinque victriciumque turmarum exercitus ferales 
vincentibus, et nequaquam aliena cupientibus, sacri- 
ficium offerens, ut Melchisedech , benedixit ? Quis 
sponte proprium in altari capite c:edendum, ut Abra- 
ham, Deo jubente , obtulit filium (Gen. xxi, 1); ut 
simile quoddam huic impleret Christi mandatum di- 
centis oculum dextrum scandalizantem evelli debere 
(Matth. v, 29); et prophete przccaveret, se maledi- 
ctum esse gladium et sanguinem prohibentem ( Jer. 


D xtvini, 10)? Quis memoriam malefacti de corde radi- 


citus, ut Joseph (Gen. xLv,5), evulsit? Quis in monte 
cum Domino locutus , et nequaquam concrepantibus 
tubis exinde perterritus (Exod. xix, 16), duas tabu- 
las cornutamque faciem aspectu incredulis inhabilem 
et horrendam tropico sensu, ut Moyses (Exod. xxxiv, 
29), advexit? Quis eorum pro peccatis populi exo- 
rans imo de pectore clamavit, ut ipse, Domine, in- 
quiens , peceavit populus iste peccatum grande ; quod 
si dimittis , dimitle; alioquin dele me de libro iuo 
(Exod. xxxn, 31,52)? Quis zelo Dei accensus mirabili 
ad ultionem fornicationis sine dilatione sanando pa- 
nitenti:? medicamine stupri affectum , ne ira populo 
inardcsceret, sicut Phinees sacerdos. (Num. xxv, 7 ; 











911 GILD.E SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE $73 
Psulm. cv, 51) , ut per hoc in xvo reputaretur illi A niatus nos, neque oppressisti , neque tulisti de mana 


justitia, strenue consurrexit? Quis vero eorum vel in 
exstirpationem usque ad internecionem de terra pro- 
inissionis septeni gentium morali intelligentia, vel ad 
constabilitionem spiritualis Israel pro eis (Jos. xxiv, 
11) Jesum Nave imitatus est? 

Cap. Iv. Proponuntur Jesus et Phinees (seu potius 
Eleazarus), Jephte, Jedeon, Samsom et Samuel. — 
Quis eoruin populo Dei finales terminos trans Jorda- 
nem , ut sciretur quid cuique tribui conveniat, sicut 
supradicli , Phinees * scilicet et Jesus (Jos. xix, 51), 
sagaciter divisere, ostendit? Quis ut adversariorum 
plebi Dei immunem prosternere gentium millia, uni- 
cam filiam qux propria voluptas intelligitur, imitans 
et in hoc Apostolum dicentem : Non querens quod 


alicujus quippium (lbid., 4). 

Car. v. BRecenseutur exempla Elie, Elisei et Isaie. 
— Quis eorum igne colesti centum superbos exu- 
rens , quinquaginta humiles servans (IV Reg. 1, 10, 
11, 15), et absque adulationis fuco non Deum per 
prophetas, sed idolum Accaron, consulenti mortem 
imminentem iniquo rcgi annuntians (Jbid., 16), om- 
nes prophetas siinulacri Baal (qui interpretati acci- 
piuntur sensus humani invidie , avaritie , ut jam 
diximus, seniper intenti) mucrone corusco, hoc est 
verbo Dei, ut Elias egregius vates, prostravit (111 Reg. 
xvni, 40), et zel» Dei commotus iniquorum terrae 
imbres adimens :etherales, ac si fortissimo penurize 
clustello tribus annis sexque mensibus obseratos 


mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant (1 Cor. B (114 Reg. xvn, 1), fame, siti moribundus in deserto 


x, 55), obviantem victoribus cum tympanis et choris 
(Judic. x1, 51), id est carnalibus desideriis, in sacri- 
ficium votiva: placationis, ut Jephte, mactavit? Quis 
eorum ad conturbanda, fuganda sternendaque super- 
barum gentium castra mysteriis Trinitatis, ut supra 
diximus, cum lagenas viris tenentibus (Judic. vn, 6, 
10, 20) egregias in manibus sonantesque tubas (id est 
propheticos et apostolicos sensus , ut dixit Dominus 
prophete : Exalta quasi tuba vocem tuam [Isa. τιν], 
1]; et Psalmista de apostolis : Jn omnem terram exivit 
sonus corum | Psalm.xvii,5]) et lagenas splendidissimo 
ignis lumine noctu coruscantes ( qu: accipiuntur in 
sanctorum corporibus bonis operibus annexis, et 
sanctiSpiritus igni ardentibus,ut Apostolus : H abentes, 


conquestus est : Domine, inquiens, prophetas tuos 


occiderunt, et altaria tua suffoderunt ; etegorelicius sum 


solus, et querunt animam meam (111 Reg. xix, 10)? 
Quis eorum charissimum discipulum terrenis extra 
solitum ponderibus oneratum (JV Reg. v, 95) , quie 
ante ea a se magnopere licet rogato ut acciperet de- 
specta fuissent (Ibid., 16), etsi non perpetua lepra, 
ut Eliszeus , saltim expulsione mulctavit (IV Reg. v, 
27)? Et quis ex illis puero in vit:& desperatione 
&stuanti, atque improviso super bellico hostium ap- 
paratu civitatem in qua erant obsidientium tremefa- 
cto (IV Reg. vi, 15), inter nos (ut ille) animze visus 
ferventi exoratione ad Deum facta (ita ut intueri po- 
terit [Ibid., 17] auxiliarium ccelestis exercitus arma- 


inquit [I1 Cor. 1v,7], thesaurum istum in vasis fictilibus) (Σ torum curruum ceu equitum ignito vultu fulgentium 


post idololatri» luci (quod moraliter interpretatum, 
condensxet fuscz cupiditatis) succisionemsilv:e(Judic. 
vi, 25), et evidentia figmenta Judaici velleris imbria 
coelestis experti (lbid., 57), et gentilis, rore sancti 
Spiritus madefacti, fide non dubia, ut Gedeon, pro- 
cessit (Judic. vi, 1) * Quis eorum mori exoptans 
mundo et vivere Christo (Philip. 1, 25), luxuriosos 
gentium convivas laudantes deos suos (Judic. xvi, 25- 
23) (id est sensus extollentes divitias, ut Apostolus : 
Et avaritia, inquit [Coloss.n,5], que est simulacrorum 
servitus) concussis duabus virtute brachiorum columnis 
(que intelliguntur in voluptatibus nequam anima 
caruisque , quibus domus humans omnis nequitix 
quedammodo pangitur ac fulcimentatur) tam innu- 


montem plenum) patefecit, et credere (Ibid., 16) 
quin fortior esset δὰ salvandum quam inimici ad 
pugnandum ἢ Et quis eorum corporis tactu (!V Reg. 
iv, 94), mortui scilicet mundo, viventis autem Deo, 
alii diverso funere occubanti, procul dubio mortuo 
Deo, vitiis vero viventi, quasi supra dictus, proficiet ; 
ita ut statim prosiliens Christo grates pro sanitate 
agat cunctorum pene mortalium ore desperata ? 
Cujus eorum carbone ignito de altari forcipe cheru- 
bin advecto (ut peccata sua delerentur humilitate 
confessionis) labia, ut Isai: mundata sunt (Isa. vi, 
6, 7), et eflicaci oratione sibi adjuncta pii regis Eze- 
chi» (JV Reg. xix, 4, 14; Isa. xxxvi, 1, 15), sup- 
plantatione centum octoginta quinque millia exerci- 


merabiles, ut Samson (Judic. xvi, 29, 50), prostravit? p tus Assyriorum , nullo apparente vulneris vestigio, 


Quis orationibus holocaustqque lactantis agni metum 
depellens (IHeg.vii,9), insperatas tonitruorum voces 
nubiumque imbres concitans (4 Reg. xn, 17), absque 
adulatione regem constituens (1 Reg. x, 1, 24), eum- 
dem Deo non placentem abjiciens uncto pro illo me- 
liore in regno (7 Reg. xui, 14; xv, 28; xvi, 12) , ut 
Samuel, valedicturus populo astabit hoc modo dicens: 
Eece prato sum; loquimini coram Domino et Christo 
ejus, utrum bovem. cujusquam | tulerim, an asinum ; 
si quempiam calumniatus sum, si oppressi aliquem, δὲ 
de manu cujusquam munus accepi (1 Reg. xn, 2, 5). 
Cai a populo responsum est dicente : Non es calum- 


Menioria lapsus auctor. Rescriye Eleczcrus, 


angeli manu, ut supradicti, prostrata sunt (JV Reg. 

xix, 95; Jsa. xxvn, 36)? Quis eorum ob precepta 

Dei et minas ccelitus datas (Jer. 1, 17), veritatemque 
vel non audientibus proferendam, squalores predores- 
que carcerum (Jer. xx, 2; xxxn, 2; xxxvn, 15; 
xxxvii, 6), et momentaneas mortes (Jer. xxvi, 8, 
14), ut beatus Jeremias, excepit? Ft ne multa : Quis 
eorum, ut Magister gentium dixit (Hebr. xi, 57, 38), 
errare in montibus , et in speluncis et in cavernis, 
lapidari, secari, totius mortis genere pro nomine 
Domini attentari, sicut sancti prophete , perpessus 
est? 


$15 


LIBER QUERULUS. PARS Ili. INCREPATIO IN CLERUM. 


51}. 


Ca». vi. Deinde ex Novo Testamento Jacobus pri- A dispersiones ossium , discerptionesquo menibrorum, 


mus, Petrus et Paulus. — Sed quid immoramur in 
exemplis veteribus, ac si non essenL in novo ulla ἢ 
Audiant itaque nos qui absque ullo labore angustum 
hoc iter Cbristianz religionis, prztento tautum sa- 
cerdotali nomine, intrare se putant, carpentes paucos 
flores, veluti summos, de extento sanctorum Novi 
Testamenti tironum amcnoque prato. Quis vestrum, 
qui torpetis polius quam sedetis legitime in sacerdo- 
tali sede, ejectus de concilio impiorum, post diver- 
sarum plagas virgarum (Act. xvi, 25), ut sancti apo- 
stoli, quod dignus habitus est (Act. v, 41) pro Christo 
vero Deo contumeliam pati, toto corde Trin:tati gra- 
tias egit? Quis ob testimonium vero Deo feren- 
dum fullonis vecte crebro percussus, ut Jacobus, 
primus in Novo duntaxat episcopus Testamento, 
corporaliter interiit? Quis gladio vestrum ab iniquo 
principe, ut Jacobus Joannis frater (Act. xn, 2), 
eapite czesus est? Quis ut protominister martyrque 
evangelicus, hoc solum criminis habens, quod viderit 
Deum, quem perfidi videre nequiverunt, nefandis 
manibus lapidatus est (Act. vit, 57) ? Quis inversis pe- 
dibus crucis affixus pro reverentia Christi patibulo, 
ut clavicularius ille coelorum regni idoneus, extre- 
mum halitum fudit? Quis ex vobis gladii ictu veridi- 
cantis pro confessione Christi post vincula, carceres, 
naufragia, amaram virgarum c:edem, post fluminum, 
latronum, gentium, Judzorum, pseudoapostolorum 
continua pericula, post famis, jejunii, vigiliarum la- 
bores, post perpetem sollicitudinem omniuni Eccle- 
siarum , post 3:tum pro scandalizantibus, post inflr- 
mitatem pro infirmis , post admirabilem predicando 
Christi Evangelium orbis pene circuitum , ut Vas 
electionis magisterque gentium electus, capite ple- 
xus est (1] Cor. xi, 25 et seqq.). 

Cap. vir. Exemplum sancti 1gnatii martyris. — Quis 
vestrum, ut sanctus martyr Ignatius Antiochiz urbis 
episcopus, post admirabiles in Christo actus, ob testi- 
monium ejus leonum molis Roms confractus est ? 
cujus verba cum ad passionem duceretur audientes 
(si aliquando vultus vestri rubore suffusi sunt) , non 
solum in comparatione ejus vos non putabitis sacer- 
dotes , sed ne mediocres quidem Christianos esse. 
Ait enim in epistola quam ad Romanam Ecclesiam 
misit : « À Syria usque Romam cum bestiis terra 


ac totius corporis poen: , et omnia in me enum sup- 
plicia diaboli arte quzsita compleantur, dummodo 
Jesum Christum merear adipisci. » Quid ad h:c 
dormitantibus anima oculis aspicitis ? Quid talia sur- 
dis sensuum auribus auscultatis? Discutite quxso te- 


' ay hebrosam atramque cordis vestri caliginem temporis, 


ut veritatis et bumilitatis przefulgidum lumen videre 
possitis. Christianus non mediocris sed perfectus, 
sacerdos non vilis sed summus, martyr non segnis sed 
prxcipuus dicit : Nunc incipio esse Christi discipulus. 
Et vos ac si Lucifer ille de ccelo projectus, verbis 
non potestate erigimini, et quodammodo sub dente 
ruminatis οἱ gestibus praeteuditis, quie autea. auctor 
vester depinxerat : Jn celum, inquieus, conscen- 


p dem, et ero similis Altissimo (1sa. xiv, 14). Et 


iterum : Ego fodi et bibi aquam , et exsiccavi vestigio 
pedum meorum omnes rivos aggerum (Isa. xxxvn, 25). 
Multo rectius oportebat vos imitari illum et audire, 
qui totius bonitatis et humilitatis vere invictum 
exemplar est, dieentem per prophetam : Ego autem 
sum vermis et non homo, epprobrium hominum et ab- 
jectio plebis ( Psalm. xx1, 7 ). O mirabile quoddam 
dixisse eum opprobrium hominum, cum omnis mundi 
opprobria deleverit; et iterum in Evangelio : Nox 
possum ego a me ipso facere quidquam (Joan. v, 50); 
cüm ipse coxvus Patri ac. Spiritui sancto communis 
ejusdemque substantiz: celum et terram cum omni 
eorum in:xstimabili ornamento fecerit, non alterius, 
sed propria potestate ; et vos arroganter verba exal- 
tasse, propheta dicente : Quid superbit terra et cinis 
(Eccli. x, 9)? 


Cap. νη}. Exemplum sancti Polycarpi : ubi et loca 
sacrarum Scripturarum in medium adducta. — Sed ad 
propositum revertar. Quis, inquam, ex vobis, ut 
Smyrnensis Ecclesi» pastor egregius Polycarpus 
Christi testis, mensam humane hospitibus ad ignem 
eum avide trahentibus apposuit, et objectus flammis 
pro Christi charitate dixit : Qui dedit mihi ignis ferre 
supplicium, dabit ui sine clavorum confizione flummas 
immobiliter per[eram. Unum adhuc, preter magnam 
verbis volans sanctorum silvam , exempli gratia po- 
nam Basilium, scilicet C:esariensem episcopum, qui, 
cum ab iniquo principe min: hujusmodi intentaren- 
tur, quod nisi iu crastinum Ariano cono ut ceteri 


marique depugno die ac nocte, connexus et colliga- D macuiaretur, esset omnino moriturus, dixisse fertur : 


tus decem leopardis, militibus dico ad custodiam 
datis, qui et beneficiis nostris s:zeviores fiunt. Sed ego 
eorum nequitiis magis erudior, nec tamen in hoc 
justificatus sum. O salutares bestias qu: prxparan- 
tur mihi, quando venient? quando emittentur ? 
quando eis frui licebit carnibus meis? quas ego 
exopto acriores parari, et invitabo ad devorationem 
mei, et deprecabor ne forte (ut in nonnul.is fecerunt) 
timeant attingere corpus meum; quinimo, etsi cun- 
ctabuntar, ego vim faciam, ego me ingeram. Date, 
qU:es0, veniaro : ego novi quid expediat mihi. Nunc 
incipio esse Christi discipulus : facessat invidia , vel 
humani affectus, vel ncquitize spiritualis, ut in Jesum 
Christum adipisci merear ignes, cruces, bestias, 


Ego sane ero cras qui hodie sum ; tu te utinam non 
mutares! Et iterum : Utinam haberem aliquid digni 
' muneris, quod afferrem huic qui maturius Basilium de 
nodo follis Rujus absolveret ! Quis ex vobis apostolici 
sermonis regulam , 405 ab omnibus semper sanctis 
sacerlotibus quibusque temporibus exstantibus, hu- 
'"mauam suggestionem precipitanter ad nequitiam 
festinantem recutientibus, servata est, in concus- 
sione tyrannorum indirupte custodit, hoc modo 
dicens : Obedire oportet magis Deo quam hominibus 
(Act. v, 29)? Igitur confugientes solito more ad Do- 
mini misericordiam sanctorumque prophetarum ejus 
voces , ut illi pro nobis oraculorum suorum jacula: 
imperfecti pastoribus, ut antea tyraemis, queis eom- 


διὺ 


GILD;/£ SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNI.E 


316 


puncti sanentur, librent ; videamus quod Dominus A judicium. Omnes enim mensa repleta sunt vomitu 


per prophetas ad desides et inhonestos sacerdotes, 
et non bene populum tam exempla quam verba do- 
centes, minarum loquatur. Nam et Heli ille sacerdos 
in Silo pro eo quod non digno Dei zelo severe in 
filios contemnentes Deum ultus fuerat, sed molliter 
et clementer ut pote paterno affectu admonuerat, 
tali animadversione damnatur, dicente ad eum pro- 
pheta : Manifeste ostendi me ad domum patris tui, 
cum essent in. Egypto servientes Pharaoni ; et elegi 
domum patris (ui ex omnibus tribubus Israel mihi in 
sacerdotio (1 Reg. n, 21, 28). Et post pauca : Quare 
respezisti in. incensum meum et in sacrificium meum 
improbo oculo , et honorificasti filios tuos plus quom 
me , ut benediceres eos a primordio in omnibus sacri- 
ficiis coram me? Et nunc hec dicit Dominus : Quo- 
niam qui honerificant me , honorabo eos ; et qui pro 
nihilo habent me , ad nihilum redigentur. Et hoc tibi 
signum sit, quod veniet super duos filios tuos Ophni et 
Phinecs ; in uno die morientur ambo in gladio tirorum 
(Ib.d., 99, 51, 54). Si hec itaque patiuntur, qui 
verbis tantum subjectos, et non condigna ultione 
emendant; quid ipsis fiet. qui ad mala hortantur 
peccando ei trahunt? Quid illi qnoque perspicuum 
est vero vati, post expletionem signi ab eodem pr:e- 
dicti, et restitutionem arid? manus impio regi, misso 
a Jud:ea prophetare in Bethel, prohibitoque ne quid 
ibidem cibi gustaret, ac decepto ab alio (ut diceba- 
tur) propheta, ut parum quid panis et aque sumeret, 
obtigit, dicente ad eum suo hospite : H«c dicit, Do- 


sordium, ita ut non esset ultra locus. Propterea audite 
verbum Domini , viri illusores, qui dominamini super 
populum meum qui est in. Jerusalem. Dizistis enim : 
Percussimus fedus cum morte, et &hm inferno fecimur 
pactum. Flagellum inundans cum transierit, non venies 
super nos, quia posuimus mendacium spem nostram, et 
mendacio protecti sumus (Isa. xxvui, 7, 8, 14, 15). 
Et post aliquanta : Et subvertet grando spem menda- 
cii et protectionem aque inundabunt. Et delebitur [ὦ- 
dus vestrum cum morte, el pactum vestrum cum inferno 
non stabit ; flagellum inundans cum transierit, eritis ei 
in conculcationem ; quandocunque pertransierit, tollet 
τοῦ (Ibid., 17-19). Et iterum : Et dixit Dominus : Eo 
quod appropinquat populus iste ore suo, el labiis glori- 


D ficat me, cor autem eorum longe est a me; ideo ecce 


ego addam , ut admirationem (aciam populo Intic mi- 
raculo grandi el stupendo. Peribit enim sapientia a 
sapientibus ejus, et intellectus prudentium ejus abscon- 
detur. Vo qui profundi estis corde, ut a Domino abs- 
condatis consilium; quorum sunt in tenebris opera, et 
dicunt : Quis videt nos? el quis norit nos? Perversa 
enim hac vestra cogitatio (Isa. xxix, 15-16). Et post 
aliquanta : H«c dicit Dominus : Celum sedes mea, et 
terra scabellum pedum meorum est. Qua: ista est domus. ὦ 
quam edificabitis mihi? et quis erit locus quietis mec? 
Omnia hec manus mea [ecil , et facta sunt universa 
ista, dicit Dominus. Ad quem autem aspiciam, nisi ad 
pauperculum et contritum spiritu el trementem sermo- 
nes meos? Qui immolat bovem , quasi qui interficiat 


minus Deus : Quia inobediens fuisti ori Domini, et non C virum; qui mactat pecus, quasi qui ezcerebret canem ; qui 


custodisti mandatum quod precepit Dominus Deus tuus, 
et reversus es, et comedisti panem, et bibisti aquam in 
hoc loco in quo mandaveram tibi ne manducares panem 
nec biberes aquam, non ponetur corpus tuum in sepul- 
cro patrum (uorum. Et [actum est, inquit, postquam 
manducavit panem et bibit aquam, stravit sibi asinam 
suam et abiit : et. invenit. eum leo in via, εἰ occidit 
eum (11] Reg. xm, 21-24). 

Car. m. Ez l1saia. — lsaiam quoque sanctum 
prophetam de sacerdotibus hoc modo loquentem au- 
dite : Ve impio in malum; retributio enim manuum 
ejus fiet ei. Populum meum exactores sui spoliaverunt, 
et mulieres dominate sunt ejus. Popule meus, qui bea- 
tum te dicunt, ipsi te decipiunt, et viam gressuum tuo- 


o[fert oblationem, quasi qui sanguinem suillum offerat; 
qui recordatur thuris , quas qui benedicat idolo. Heec 
omnia elegerunt in viis suis, et in abominationibus suis 
anima eorum delectata est (Isa. Lxvi, 1-5). 

Cap. x. Ex Jeremia. — Jeremias quoque virgo 
prophetaque quid insipientibus loquatur pastoribus, 
attendite : Hec dicit Dominus : Quid invenerunt patres 
vestri in me iniquitatis , quia elongaverunt a me , et 
ambulaverunt post vanitatem , et vani facti sunt. (Jer. 
1, 9)? Et paulo post : Et ingressi contaminastis ter- 
ram meam , et hereditatem meam posuistis in abomi- 
nationem. Sacerdotes non dixerunt : Ubi est Dominus? 
et tenentes legem nescierunt me , et pastores pre&vari- 
cati sunt in me. Propterea adhuc judicio contendam 


rum dissipaut. Stat ad judicandum Dominus, et stat f) vobiscum, ait Dominus, et cum filiis vestris disceptabo 


ad judicandos populos. Dominus ad judicium veniet 
cum senibus populi sui et principibus ejus. Voé depasti 
estis vineam meam : rapina pauperis in domo vestra. 
Quare atteritis populum meum , οἱ facies pauperum 
commolitis, dicit Dominus exercituum (15a. m, 11-15)? 
Et item : Va qui condunt leges iniquas, et scribentés 
injustitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pau- 
peres, et vim facerent cause humilium pepuli mei, ut 
essent vidue prada eorum, et pupillos diriperent. Quid 
(acietis in die visitationis et calamitatis de longe ve- 
nientis (1sa. x, 1.3)? Et infra : Verum hi quoque pre 
vino nescierunt , pre cbrietate erraverunt , sacerdotes 
nescierunt pra ebrietate, absorpti sunt a vino, errave- 
tuni in. ebrietate , nescierunt. videntem , ignoraveruut 


(Jbid., 7, 9). Item post aliquanta : Stupor et mirabi- 
lia facta sunt in terra. Prophet pra dicabant menda- 
cium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, et po- 
pulus meus dilexit talia. Quid igitur fiet in novissimis 
ejus (Jer. v, 50, 5)? Cui loquar et contestabor, ut au- 
diat? Ecce incircumcisg aures eorum , et audire non 
possunt. Ecce verbum Domini factum est illis in oppro- 
brium, el non suscipiunt illud (Jer. vi, 10) : quia ex- 
tendum manum meam super habitantes terram , dicit 
Dominus. A minore quippe usque ad majorem omnes 
avaritig sludent , et a propheta usque αὐ sacerdotein 
cuncti faciunt dolum. Et curabant. contritionem fslice 
populi mei cum ignominia, dicentes : Paz, paz ; et non 
crat pax. Confusi sunt, quia abominutionem feccrumt s 


811 


LIBER QUERULUSs. PARS 1ll. INCREPATIO IN CLERUM. 


$13 


quin potis confusione non sunt confusi, et erubescere A meum Israel. Et in prophetis Jeruselem vidi similitu- 


nescierunt.. Quamobrem cadent inter ruentes ; in tem- 
pore visitutionis eorum corruent , dicit Dominus (Jer. 
vi, 12-15). Et iterum : Omnes isti principes declinan- 

tes, ambulantes. fraudulenter, ας et ferrum ; universi 
corrupti sunt. Defecit sufflatorium in igne; frustra con- 
flatit covflator ; malitig autem. eorum non sunt con- 
δι 16. Árgentum reprobum vocate eos, quia Dominus 
projecit illos (1bid., 28-50). Et post pauca : Ego sum, 
ego sum ; ego vidi, dicit Dominus. 116 ad locum meum 
in Silo, ubi habitavil nomen meum a principio; et vi- 
dete que fecerim ei propter malitiam populi Israel. 
Et nunc quia fecistis omnia opera hac, dicit Dominus; 
et locutus sum ad vos mane consurgens et loquens, et 
von audistis; et vocavi vos, et non respondistis : Fa- 


dinem adulterantium , et iter mendacii ; et confortase- 
runt manus pessimorum, ut non comverleretur unua- 
quisque a malitia sua; facti sunt mihi omnes ut Sodoma, 
et habitatores ejus quasi Gomorrha. Propterea here dicit 
Dominus ad prophetas : Ecce ego cibabo eos absin(hio, 
et potabo eos felle; a prophetis enim Jerusalem egressa 


est pollutio super omnem terram. Bac dicit Dominus 


exercituum : Nolite audire verba prophetarum , qui 
prophetant vobis et decipiunt vos ; visionem enim cordis 
sui loquuntur, non de ore Domini. Dicunt enim his qui 
me blasphemant : Locutus est. Dominus : Paz erit 
vobis. Et omnibus qui ambulant jn pravitate oordis sui, 
dixerunt ; Non veniet super vos malum. Quis enim 


ad[uit in consilio Domini, et vidit εἰ audivit sermonem 


ciam domui huic in qua invocatum est nomen meum, el B ejus? Quis consideravit verbum illiua et audivit? Ecce 


in qua vos habetis fiduciam, el loco quem dedi vobis et 


patribus vestris , sicut feci Silo; et projiciam vos a. 


facie mea (Jer. vni, 11, 15). Et iterum : Filii mei exie- 
runí a me , et non subsistunt; et non est qui extendat 
mitra tentorium meum , et erigat pelles meas. Quia 
stulte egerunt pastores, et Dominum non quasierunt ; 
propterea non intellexerunt, et grex eorum dispersus 
est (Jer. x, 20, 21). Et post aliquanta : Quid est quod 
dilectus meus in domp mea fecit scelera multa? Nun- 


quid carnes sancte auferent a te malitias tuas, in qui- — 


bus gloriata es? Olivam uberem, pulchram, fructiferam, 
speciosam vocavit Dominus nomen tuum; ad vocem 
loquele, grandis exarsit iguis in ea, et combusta sunt 
[ruteta ejus (Jer. x1, 15, 16). Et iterum : Venite, con- 
gregamini omnes lestie terre, properate ad devoran- 
dum. Pastores multi demoliti sunt vineam meam, de- 
derunt pcrtionem meam | desiderabilem in. desertum 
solitudinis (Jer. xu, 9, 10). Itemque loquitur : Hcc 
dicit Dominus populo huic , qui dilexit movere pedes 
&x0s et non quievit, et Domino non placuit. Nunc re- 
cordabitur iniquitatum eorum, el visitabit peccata illo- 
rum (Jer. xiv, 10). Propheta dicunt eis : Non vide- 
bitis gladium, et [ames non erit in vobis, sed pacem 
seram dabit Dominus vobis in loco isto. Et dixit Do- 
minus ad me : Falso propheta valicinantur in nomine 
meo; non misi eos, el non pracepi eis ; visionem men- 
dacem, el divinationem, et (raudulentiam, et seductio- 
nem cordis sui prophetant vobis. Ideo luec dicit Domi- 
nus : In gladio et [ame consumentur prophete illi. Et 
popeli quibus prophetaverunt , projecti erunt. in viis 
Jerusalem pra: (ame et gladio; et non erit aui seveliat 
(Ibid., 15-16). Et iterum : Ve pastoribus qui disper- 
dunt ei dilacerant gregem pascug mee, dicit Dominus. 
Ideo hec dicit Dominus Deus Israel ad pastores qui 
pascunt. populum meum : Vos dispersistis gregem 
meum, εἰ ejecistis eos, et non visitastis illos. Ecce ego 
visitabo super vos malitiam studiorum vestrorum, dicit 
Dominus (Jer. xxws, 1, 2). Propheta namque et sacer- 
dos polluti sunt; et in domo mea inveni malum eorum, 
dicit Dominus. Et idcirco via eorum erit quasi lubricum 
ín tenebris; impellentur enim, et corruent in ea; affe- 
ram enim super eos mala , annum visilationis eorum, 
dicit Dominus. Et in prophetis Samaria vidi (atuita- 
tem; εἰ prophctabant in Baal , et decipicbant populum 


lurbo dominice indignationis egreditur, et tempestaa 
erumpens super capul, impiprum veniet. Non roverietur 
furor Domini usque dum (aciat, et wsque.dwm compleat 
cogitationem cordis sui, n wovissimis diebus intelli- 
getis consilium ejus. (Jbid., 41-20). 

Cap. xi. Ex Joel, Osee, . Amos. — Parum namque 
cogitatis vel facitis , quod sanctus quoque Joel. mo- 
Dens inertes sacerdotes, ac deflens detrimentum po- 
puli.pro iniquitatibus eorum dixit : Expergiscimini 
qui estis ebrii a vino vestro, et plorate et lamenfamini 
omnes qui bibitis vinum in ebrietatem, quia ablata est 
ab ore vestro jucunditas et gaudium (Joel. 1, 5). L«- 
gete, sacerdotes, qui deservilis altari, quia miseri (acti 
sunt. campi. Lugeat terra, quia. miserum (actum est 
[rumentum , et. siccutum. est. vinum, diminutum. est 
oleum, aruerunt agricole. Lugeie possessiones pro 
tritico et hordeo, quia periit vindemia ex agro, vitis. 
are(acta est , ficus diminuta sunt : granata, et palma, 
et malum, εἰ omnia ligna agri are(acta sunt, quoniam 
confuderunt gaudium filii hominum  (Ibid., 9, 12). 
Qus omnia spiritualiter intelligenda, erunt vobis, ne 
tam pestileoti fame verbi Dei animo vestrae aregce- 
rent, Et iterum : Flete, sacerdotes qui deservitis Domi- 
no, dicentes : Parce, Domine, populo tuo, etne desha- 
reditatem tuam in opprobrium, et ne dominentur eorum 
gentes , uti ne dicant gentes : Ubi est Deus eorum 
(Joel. ui, 17)? Sed hxc vos nequaquam auditis, sed 
omnia quibus propensius divini furoris indignatio 
inardescat, admittitis. Quid etiam sanctus Osee pro- 


p pheta sacerdotibus vestri moduli dixerit, signanter 


attendite : Avdite hec, sacerdotes, et intendat domus 
Israel et domus regis , infigite auribus vestris : quo- 
niam ad vos est judicium, quia laqueus facti estis 
speculationi εἰ velut. reticulum extensum super Itabu- 
rium quod indagatores venationis confixerunt (Ose. 
v, 1). Vobis etiam ἃ Domino alienatio hujuscemodi . 
intendatur per prophetam Amos dicentem : Odio 
habui οἱ repuli dies festos vestros, et non. accipiam 
odorem in solemnibus conventionibus vestris : quia el 
εἰ obiuleritis holocuustomata et hostias vestras, mon 
accipiam ea : (εἰ salutare declarationis vestre nom. 
aspiciam.) Trans(er a me sonum cantionum tuarum, 
et psalmum organorum tuorum non audiam (Amos v, 
21, 25). Famis enim evangelici cibi culina ipea vestra 


$8) . 


GILD/£ SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNLE 


$30 


animse viscera excomedens grassatur in vobis, sicut A leo rugientes : judices sicut lupi Arabic non relinque- 


supra dictus propheta praedixit : Ecce, inquiens, dies 
veniunt, dicit Dominus : et emittam famem in terra, 
non (amem panis neque sitim aqua, sed [amem in au- 
diendo verbum Dei. Et movebuntur aque a Mari usque 
ad mare, et ab Aquilone usque ad Orientem percur- 
rent, querentes verbum Domini, et non invenient 
Amos virt, 11, 12). 

Cap. xil. Ez Michea. — Auribus quoque percipite 
sanctum Michzam, ac si coelestem quamdam tubam 
adversus subdolos populi principes concisius perso- 
nantem. Audite nunc, inquiens, principes domus Ja- 


cob. Nonne vobis est, ut cognoscatis judicium odien-- 


tibus bona, et querentibus maligna, rapientibus pelles 
eorum ab eis, et carnes eorum ab ossibus eorum ? Quem- 


bant in mane : prophete ejus spiritum portuntes viri 
contemptores : sacerdotes ejus pro[anabant sancta, et 
impie agebant in lege. Dominus autem justus in medio 
ejus, el non faciet injustum : mane, mane dabit justi- 
tiam suam (Sophon. 1, 5). Sed et beatum Zachariam 
monentem vos in verbo Dei audite : Hec enim dicit 
Dominus omnipotens : Judicium justum judicate, et 
misericordiam et miserationem facite, unusquisque ad 
fratrem suum : et viduam et orphanum et advenam et 
pauperem per polentiam nolite nocere : et malitiam 
unusquisque [ratris sui non reminiscatur in corde suo. 
Et contumaces [uerunt ne observarent , εἰ dederunt 
dorsum stultilie, et aures suas degravaverunt ut non 
audirent : et cor suum statuerunt insuadibile, ne audi- 


admodum comederunt. carnes plebis mem, et pelles p rent legem meam, et verba que misit Dominus omni- 


eorum ab eis excoriaverunt, ossa eorum con[regerunt, 
et laniaeerunt quasi carnes in olla. Succlamabunt ad 
Deum, et non exaudiet eos, et avertet. (aciem suam 
ab eis in illo tempore, propter quod malitiose gesse- 
runt in. adinventiouibus suis super ipsos. Hec dicit 
Dominus super prophetas qui seducunt populum meum, 
qui mordent dentibus suis, et pradicant in eum pa- 
cem, et non est data in o& eorum : excitavi in eum 
bellum. Propterea noz erit vobis ex visione, et tenebre 
vobis erunt. ex divinatione : et. occidet sol super pro- 
phetas, et. contenebrescet super eos dies. Et con[un- 
dentur videntes somnia, et deridebuntur divini, et ob- 
iIrectabunt adversus omnes ipsi : quoniam non erit 
qui exaudiat eos. Si non. ego implevero fortitudinem 


potens in spiritu suo in manibus prophetarum prio- 
rum : el. facta est ira magna a Domino omnipotente 
(Zach. vui, 5-12). Et iterum : Quoniam qui loqueban- 
tur, locuti sunt molestias, et divini visa falsa et som- 
nia falsa loquebantur, et vane consolabantur : propter 
hoc aridi facti sunt sicut oves, et afflicti sunt quoniam 
non erat sanitas. Super pastores exacerbata est ira- 
cundia mea, et super agnos visitabo (Zach. x, 2, 5). 
Et post pauca : Voz lamentantium pastorum, auia 
misera. facta est magnitudo eorum. Voz rugientium 
leonum, quoniam miser factus. est decursus Jordanis. 
H ec dicit Dominus omnipotens : Qui possidebant, in- 
terficiebant , et non pomnituit eos; et qui vendebant 
eas, dicebant : Benedictus Dominus, quia ditati su- 


in spiritu Domini et judicio et potestate, ut annuntiem (; tnus : et pastores earum nihil passi sunt in eis. Propter 


domui Jacob impietates suas et. Israel peccata sua. 
Audite hoc itaque duces domus Jacob et residui do- 
mus Israel, qui abominamini judicium et omnia recta 
pervertitis, qui cdificatis Sion in sanguine , οἱ Jeru- 
salem in iniquitatibus. Duces ejus cum muneribus judi- 
cabant, et sacerdotes ejus cum mercede respondebant, 
et propheta ejus cum pecunia divinabant, et in Do- 
mino requiescebant, dicentes : Nonne Dominus in no- 
bis est? Non venient super nos mala. ldeo propter vos 
Sien sicut ager. arabitur, εἰ Jerusalem sicut. specula 
pomarii erit, e£ mons domus sicul saltus silve (Mich. 
ii, 3, 12). Et post aliquanta : Heu me [quia factus sum 
sicut qui colligit stipulam in messe, el sicut racemus in 
vindemia, cum non sit. botrus ad manducandum pri- 
mitiva. Heu mel anima quia periit terrenis operibus : 
semper reverentia exoritur reverens a. terra : et qui 
corrigat inter homines non est. Omnes in sanguinem 
judicio contendunt, et unusquisque proximum suum 
tribulatione tribulat, in malum manus suas preparat 
(Mich, vu, 1, 5). 

Car. xit, Ex. Sophonia, Zacharia, Malachia. — 
Quid Sophonias etiam propheta egregius de vestris 
olim comessoribus disceptaverit, attendite : de Je- 
yusalem namqueloquebatur, qus spiritualiter Ecclesia 
vel anima intelligitur. O, inquiens, que erat splen- 
dida et liberata civitas, confidens columba, non obau- 
dicit vocem nec percepit disciplinam : in Domino non 
confisa est, et ad Deum suum non accessit (Sophon. 
uut, 1, 2). Et id quare, ostendit : Principes ejus sicut 


D 


quod non parcam jam super inhabitantes terram, dicit 
Dominus (Zach. xi, 5, 6). Quid preterea sanctus Ma- 
lachias propheta vobis denuntiaverit audite : Vos, 
inquiens, sacerdotes qui spernitis nomen meum , et 
dixistis : In quo spernimus nomen tuum? Offerendo 
ad altare meum panes pollutos, et dixistis : In quo 
polluimus (67 In eo quod dixistis : Mensa Domini 
pro nihilo est. Et que superposita sunt. sprevistis : 
quoniam si adducatis cecum ad victimam, nonne ma- 
lum? δὲ admoveatis claudum aut languidum , nonne 
malum? Offer itaque illud preposito tuo, si suscipiet 
illud, si accipiet personam (uam, dicit Dominus om- 
nipolens. Et nunc exorate (aciem Dei vestri, et depre- 
camini eum : in manibus vestris facta sunt hec, si ac- 
cipiam ez vobis personas vestras (Mal. 1, 6, 9). Et ite- 
rum : Et intulistis de rapina claudum et. languidum, 
εἰ intulistis munus. Nunquid suscipiam illud de mauu 
vestra, dicit Dominus? Maledictus dolosus qui habet 
in grege &uo masculum, εἰ votum faciens immolat de- 
bile Domino, quia Rex magnus ego sum, dicit Domi- 
nus exercituum, et nomen meum horribile in gentibus 
(1bid., 15, 14. Et nunc ad vos mandatum hoc, o sa- 
cerdotes. Si nolueritis audire et ponere super cor, ut 
detis gloriam nomini meo, ait Dominus exercituum : 
mittam in vos egestatem, et maledicam benedictionibus 
vestris, quoniam non posuislis super cor. Ecce ego pro- 
jiciam vobis. brachium , et dispergam super. vultum 
vestrum stercus. solemnitatum vestrarum (Mal. n, 
1, 2). 


LIBER QUERULUS. PARS IIl. INCREPATIO IN CLERUM. 


$33 


Car. xiv. Rursus ez Malachia. — Sed interea ut A qua principes in medio cjus sicut leones rugientes, ra- 


avidius organa nequitix przparetis ad bona, quid de 
sancto sacerdote dicat (si quantulumcunque adhuc 
interni auditus in vobis remanet), auscultate : Pac- 
tim. meum, inquiens, fuit cum eo (de Levi namque 
vel Moyse secundum historiam loquebatur) vite et 
pacis : dedi ei timorem, el timuit me : a facie nomi- 
nis mei patebat. Lez veritatis (uit in ore ejus, et ini- 
quitas non. est inventa in. labiis ejus : in pace et in 
equitate ambulavit mecum ; et multos avertit ab ini- 
quitate. Labia enim sacerdotis custodient scientiam, et 
legem requirent ex ore ejus : quia angelus Domini exer- 
cituum est (Mal.1,5, 7). Nunc item mutavit sensum, et 
malos increpare non desinit : Vos, inquiens, recessistis 
de via, εἰ scandalizastis plurimos in lege : et irritum 


pientes rapinas, animas derorantes in potentia, et pre». - 
lia accipientes : et vidue tue multiplicate sunt in me- 
dio tui, et sacerdotes ejus despexerunt legem meam, 
et polluerunt sancta mea. Inter sanctum. et pollutum 
non distinguebant, et inter medium immundi et mundi 
non dividebant : et a subbatis meis obvelabant oculos 
suos, et polluebant in medio eorum (Ezech. xxi, 94, 
26). Et iterum : Et quarebam ez eis virum recte con- 
versantem, et stantem ante faciem omnino in tempore 
ire, ne in fine delerem eam : et non inveni. Et effudi 
in eam animum meum in igne ir& mee ad consumen- 
dum eos : vias eorum in caput eorum dedi, dicit Do- 
minus (Ibid., 50, 31). Et post alíiquanta : Et factus 
est sermo Domini ad me dicens : Fili hominis, loquere 


fecistis pactum cum Levi, dicit Dominus exercituum. B filiis populi mei, et dices ad eos : Terra in quam ego 


Propter quod et ega dedi vos contemptibiles et humiles 
in omnibus populis, sicut non servastis vias meas, et 
accepistis. faciem in lege. Nunquid non pater unus 
omnium nostrum? nunquid non Deus unus creavit 
mos? quare ergo despicit unusquisque fratrem. suum 
(Jbid., 8, 10)? Et iterum : Ecce veniet Dominus ezer- 
citum ; et quis poterit cogitare diem adventus ejus? 
et quis stabit ad videndum eum? Ipse enim egredietur 
quasi ignis ardens, et quasi poa lavantium : et sedebit 
conflans et emundans argentum , et purgabit filios 
Levi, et colabit eos quasi aurum et. quasi argentum 
(Mal. m, 1, 5). Et post pauca : Invaluerunt super me 
verba vestra, dicit Dominus : et dixistis : Vanus est 
qui servit Deo : et quod emolumentum, quia custodivi- 


gladium superinducam, et acceperit populus terra ho- 
minem unum ez. ipsis, et dederit eum sibi in specula- 
torem ; et viderit gladium venientem super terram, et 
tuba cecinerit, et significaverit populo : et audierit qui 
oudit, vocem tube, et non observaverit ; el venerit 
gladius, et comprehenderit eum: sanguis ejus super 
caput ejus erit; quia cum vocem tuba audierit, non 
observavit : sanguis ejus in ipso erit : et hic quia cu- 
stodivit animam suam, liberavit. Et speculator si vide- 
rit gladium venientem, et non significavit tuba; et 
populus non observaverit ; et veniens gladius acceperit 
ez eis animam ; et ipsa propter iniquitatem suam ca- 
pta est, sanguinem de manu speculatoris requiram. Et 
tu, fili hominis, speculatorem te dedi domui Israel, et 


mus precepta ejus, et quia ambulavimus coram Do- (» audies ex ore meo verbum, cum dicam peccatori : Morte 


mino exercituum tristes? Frgo nunc beatos dicemus 
errogantes : siquidem edificati sunt (acientes iniquita- 
tem : tentaverunt Deum, et salvi facti sunt (1bid.,135,16). 

Car. xv. Ex Ezechiele. — Quid vero Ezechiel 
propheta dixerit, attendite : Vo, inquiens, super ve 
eeniet, et nuntius super nuntium eril : el queretur vi- 
&io a propheta, et lex peribit a sacerdote, et consilium 
de senioribus (Ezech. vi, 26). Et iterum : Hoc dicit 
Domihus : Eo quod sermones vestri sunt mendaces, et 
divinationes vesira vana ; propter lioc ecce ego ad vos, 
dicit Dominus : Extendam manum meam super pro- 
phetlas qui vident mendacia, et eos qui loquuntur vana : 
in disciplina populi mei non erunt, ei in scriptura do- 
mus Israel non scribentur, et in terram Israel non in- 
trabunt : et scietis, quia ego Dominus. Propterea po- 
pulum meum seduxerunt, dicentes : Paz Domini; εἰ 
non est paz. Domini. Hic struit parietem ; et ipsi un- 
gunt eum, et cadet (Ezech. xii, 8, 10). Et. post. ali- 
quanta : Ve his qui concinnant cervicalia subtus om- 
nem cubitum manus, εἰ [aciunt velamina super omne 
caput universe «tatis ad. subvertendas animas. Ani- 
mcque subversa sunt populi mei, et animas posside- 
bant, et contaminabant me ad populum meum propter 
manm plenam hordei et propter. fragmentum panis, 
ad occidendas animas quas non oportebat mori, et ad 
liberandas animas quas non oportebat vivere, dum lo- 
quimini pepulo exaudienti vana eloquia (Ibid., 18, 19). 
Et infra : Fili hominis dic : Tu es terra que non com- 
tiuifur, neque pluvia (acta est super te in die ira ; in 


morieris ; et non loqueris ut. avertat se a vía sua im- 
pius, εἰ ipse impius in iniquitate sua morietur, sangui- 
nem aulem ejus de manu tua requiram. Tw vero si pra- 
dixeris impio viam ejus, ut avertat se ab ea, et non se 
aterterit a via sua : hic in sua impietate morietur, et tu 
animam tuam eripuisti (Ezech. xxxi, 2-9). 

Cab. xvi. Ex: Evangelio Matthei. —- Sed sufficiant 
bec pauca de pluribus prophetarum testimoniis, 
queis retunditar superbia vel ignavia sacerdotum 
contumacium, ne putent nos propria potius adinven- 
tione quam legis sanctorum vel auctoritate eis talia 
denuntiare. Videamus igitur quid evangelica tuba 
mundo personans inordinatis sacerdotibus eloquatur : 
non enim de illis, ut jam diximüs, qui apostolicam 
sedem legitime obtinent, quique bene norunt largiri 
spiritualia conservis suis in tempore cibaria (si qui 
tamen multi inpr:sentiarum sunt), sed de pastoribus 
imperitis, qui derelinquunt oves et pascunt vana, 
et non babent verba pastor:s periti, nobis sermo est. 
Evidens ergo indicium est, non esse eurh legitimum 
pastorem, sed mediocrem quidem Christianum, qui 
hzc non tam nostra (qui valde exigui sumus), quam 
Veteris Novique Testamenti decreta recusarit vel in- 
ficiatus fuerit, sicut bene quidam nostrorum ait : 
« Optabiliter cupimus ut hostes Ecclesie sint nostri 
quoque absque ullo foedere hostes, et amici ac de- 
fensores nostri non solum fodcerati, sed etiam pa 
tres ac domini habeantur. » Conveniant namque 
singuli vero examine conscientiam suam, e& ita de» 





$33 GILD.£ SAPIENT.S DE EXCIDIO BRITANNI.E $84 
prehendent an secundum rectam rationeim sac rdo- A Domine, Domine, intrabit in regnum celorum : sed 


tali cathedrz insideant. Videamus, inquam, quid 
Salvator mundi factorque dicat: Vos estis, inquit, 
sal terre. Quod si sal evanuerit, in quo salietur ? ad 
nihilum valet ultra, nisi ut projiciatur foras, et concul- 
cetur ab hominibus (Matth. v, 15). Hoc unum testi- 
monium ad confutandos impudentes quosque abunde 
sufficere posset. Sed ut evidentioribus adhuc astipu- 
lationibus, quantis semetipsos intolerabilibus sce- 
lerum fascibus falsi bi sacerdotes opprimant, verbis 
Christi comprobetur, aliqua adnectenda sunt. Sequi- 
tur enim : Vos estis lux mundi. Non potest civitas 
abscondi supra montem pos:a.. Neque accendunt. [u- 
cernam, et ponunt eam sub modio, sed super candela- 
brum, ut luceat omnibus qui in oomo sunt (Ibid., 14). 
Quis ergo sacerdotum hujus temporis ita ignoranti 
cxcitate posseseus, ut lux clarissim: lucernz, in 
aliqua domo cunctis noctu residentibus scienti2 si- 
mul et bonorum operum lampade lucet? Quis ita 
universis Ecclesix filiis, tutum, publicum conspi- 
cuumque refugium, ut sit civibus firmissima forte 
editi montis civitas vertice constituta, habetur ? Sed 
et quod sequitur : Sic luceat lux vestra coram homi- 
nibus, ut videant opera vestra bona, et magnificent 
Patrem vestrum, qui in calis est (Ibid., 16): quis 
eorum uno saltem die potest implere ? Quin potius 
densissima quzdam eorum nebula, atraque pecca- 
minum omni Insulz ita incumbit nox, ut omnes pe- 
ne a via recta avertat, ac per invios impeditosque 
scelerum calles errare faciat, quorum non modo Pa- 
ter ccelestis non laudatur per opera, sed etiam into- 
lerabiliter blasphematur. Velim quidem hxc Scriptu- 
re sacre testimonia huic epistolze inserta vel inseren- 
da, sicut noatra mediocritas posset, omnia uicunque 
historico vel morali sensu interpretari. Sed ne in 


immensum modum opusculum hoc bis qui non tam. 


nostra quam Dei despiciunt, fastidiunt, avertunt, 
proteletur, simpliciter et absque ulla verborum cir- 
cuitione congesta vel congerenda sunt. Et post pau- 
Ca : Qui enim solverit unum de mandatis istis minimis, 
et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno 
celorum (Matth. v, 19). Et iterum : Nolite judicare, 
μί non judicemini : in quo enim judicio judicaveritis, 
judicabitur de vobis (Matth. vi, 1, 2). Quis, rogo, 
vesuum respiciet id quod sequitur ?* Quid autem vi- 
des, inquit, festucam in ocule fratris tui, et trabem in 
oculo iuo non consideras? Aut quomodo dicis fratri 
tuo, Sine ejiciam festucam de oculo tuo, et ecce trabs 
in oculo two est (lbid., 5, 4). Vel quod sequitur: 
Nolite dare sanctum canibus, neque miseritis marga- 
ritas vestras ante porcos : ne [orte conculcent eas pe- 
dibus suis, et conversi disrumpant vos (Ibid., 6): 
quod szpissime vobis evenit. Et populum monens 
ne a dolosis doctoribus, ut estis vos, seduceretur, 
dixit : Attendite vobis a falsis prophelis qui veniunt ad 
vos in vestitu ovium, inirinsecus aulem sunl lupi ra- 
paces : a (ructibus eorum cognoscetis eos. Nunquid 
eolligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? Sic 
omnis arbor bona bonos fructus facit, et mala malos 
(Ibid, 19-17). Et iufra: Non omuis qui dicit mihi, 


qui facit voluntatem Patris mei qui in colis est, ipse 
intrabit in regnum colorum (Ib:d., 21). 

— Car. xvn. lierum ex Evangelio Matthaei. — Quid 
sane vobis fiet qui, ut propheta dixit (Jsa.xxix, 15), 
labiis tantum et non corde Deo credits ? Qualiter 
autem impletis quod sequitur : Ecce, inquit, ego mit 
to vos sicut oves in medio [nporum (Matth. x, 16), 
qui versa vice ut lupi in gregem ovium proceditis ? 
vel quod ait : Estote prudentes sicut serpentes, el sim- 
plices sicut columbae (Ibid.) * Prudentes quidem estis 
ut aliquem ore exitiabili mordealis, non ut caput 
vestrum quod est Christus, objectu quodammodo 
corporis defendatis, quem totis operum malorum 
conatibus conculcatis. Nec enim simplicitatem co- 


p lumbarum habetis, quin potius corvino assimilati 


nigrori, ac semel de arca, id est Ecclesia, evolitan- 
tes, inventis carnalium voluptatum fetoribus, nus- 
quam ad eam puro corde revolastis. Sed videamus 
et c:elera. Nolite, ait, timere eos qui occidunt corpus, 


. animam autem mon possunt occidere ; sed polius timete 


eum, qui potesl et animam el corpus perdere in gehen- 
nam (Ibid., 48). Quidnam borum feceritis, recogitate. 
Quem vero vestürum sequens testimonium non in 
profundo cordis arcano vulneret, quod de pravis 
antistitibus Salvator ad apostolos loquitur ? Sinite 
illos : ceci sunt duces cecorum : cecus autem si caeco 
ducatum prestat, ambo in foveam cadent (Matth. xv, 
14). Egent saue populi quibus praeestis, vel potius 
quos decepistis, audire. Attendite verba Domini δὰ 
apostolos et ad turbas loquentis, quz et vos, ut 
audio, in medium crebro proferre non pudet. Super 
cathedram Moysi sederunt Scribe et Pharisei. Omnia 
ergo quecunque dixerint vobis, servate et facite: se- 
cundum vero opera eorum nolite facere : dicunt enim, 
et ipsi non faciunt. (Matth. xxii, 2, 5). Periculosa 
certe ac supervacua sacerdotibus doctrina est, qux 
pravis operibus obfuscatur. V« vobis, hypocrite, qui 
clauditis regnum celorum ante homines : vos autem 
non iniratis, nec introeuntes sinitis intrare (Ibid., A5). 
Non solum enim prae tantis malorum criminibus 
qui geritis, in futuro, sed etiam pro his qui vestro 
quotidie exemplo pereunt, poenali poena plectemini : 
quorum sanguis in die judicii de vestris manibus re- 
quiretur. Sed quid mali quod servi parabola przten- 
derit inspicite, dicentis in corde suo: Moram facit 
dominus meus venire. Qui pro hoc forsitan inceperat 
perculere conservos suos, manducans et bibens cum 
ebriis. Veniet ergo, inquit, dominus servi illius in die 
qua non sperat, et hora qua ignorat : et dividel eum 
(a sanctis scilicet sacerdotibus) partemque ejus ponet 
cum hgpocritis (cum eis certe, qui sub sacerdotali 
tegmine multum obumbrant nequitiz) : illic, inquiens, 
erit fletus et stridor dentium (Matth. xxw, 48-51); 
quibus in hac vita non crebro evenit ob quotidianas 
Ecclesi: matris ruinas filiorum, vel desideria regni 
ccelorum. 

Car. xvii. Ex Pauli Epistola ud Romanos. — Sed 
videamus quid Christi verus discipulus, magister 
gentium, Paulus, qui omni ecclesiastico doctori 


$35 


LIBER QUERULUS. PARS IIl. INCREPATIO IN CLERUM. 


$86 


imitandus est ( sicut et ego Christi [I Cor. x1, 1]), in A tiis (Rom. xii, 12, 14). Et iterum ad Corinthios in 


tali negotio przloquatur in prima Epistola dicens : 
(uia cum cognovissent Deum, non sicut Deum magni- 
ficaverunt, aut gratias egerunt : sed. evanuerunt in co- 
gitationibus suis ; et obcecalum est insipiens cor eo- 
rum : dicentes se esse sapientes, stulti facli sunt (Rom. 
?, 21, 29). Licet hoc gentibus dici videatur, intue- 
mini tamen quia competenter istius vi sacerdotibus 
cum populis coaptabitur. Et post pauca : Qui com- 
multaverunt, inquit, veritatem Dei in mendacium : et 
coluerunt, et servierunt creatura potius quam Creatori, 
qui est benedictus in secula. Propterea tradidit illos 
Deus in passiones ignominia (Ibid., 25, 96). Et ite- 
rum : Et sicut non probaverunt Deum habere in no- 
titiu, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut (a- 
ciant qu& non conveniunt, repletos omni iniquitate, 
malitia, impudicitia, fornicatione, avaritia, nequitia, 
plenos invidia, homicidio (scilicet animarum populi) 
coxtentione, dolo, malignitate : susurrones, detracto- 
res, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, in- 
ventores malorum, parentibus inobedientes, insensatos, 
incompositos, sine misericordia, sine affectione. Qui 
cum justitiam Dei cognovissent, non intellexerunt, 
quoniam qui talia agunt, digni sunt morte (Ibid., 2:- 
$2). Quisnam supradictorum his omnibus in veri- 
tate caruit? si enim esset, forte coperetur subjecto 
sensu, in quo ait: Non solum qui faciunt ea, sed 
etiam qui consentiunt facientibus (Ibid., 52) ; nullo 
scilicet hoc málo eorum exstante immuni.*Et infra : 
Tu autem secundum duritiam tuam, el cor imponitens, 
thesaurizas tibi iram in die ire, et revelationis justi 
judicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera sua 
(Rom. n, 5, 6). Et iterum : Non est enim acceptio 
personarum apud Deum. Quicunque enim sine lege 
peccaverunt, sine lege peribunt : et quicunque in lege 
peccaverunt, per legem judicabuntur. Non enim audi- 
tores legis justi sunt apud Deum, sed factores legis 
justificabuntur. (Ibid., 11 - 15). Quid ergo severitatis 
ingruit bis qui non solum implenda non faciunt, et 
prohibita non declinant, scd etiam ipsam verborum 
Dei lectionem vel tenuiter suribus ingestam pro 
szvissimo angue relugiunt ? rs 
Cap. xix. Jtem, ex eadem Epistola et ex duabus Epi- 
stolis ad Corinthios. — Sed transeamus ad sequentia. 
Quid ergo, inquit, dicemus? Permanemus in peccato, 


wt gratia abundet? absit. Qui enim mortui sumus pec- p 


cato, quomodo iterum vivemus in illo (Rom. vi, 1, 2)? 
Et post aliquanta : Quis nos, ait, separabit a charitate 
Christi ? tribulatio, an angustia, an persecutio , an fa- 
mes, an nediias, an periculum, an gladius (Rom. vin, 
$5)? Quem vestrum, quzso, talis intimo corde occu- 
pabit affectus, qui non modo pro pietate non labora- 
tis, sed etiam ut inique agatis et Christum offendatis, 


multa patimini ? Vel quod sequitur : Nor precessit,. 


dies autem. appropinquavit. Abjiciamus ergo opera te- 
nebrarum, et induamur arma lucis. Sicut in die, ho- 
meste ambulemus : ^on. in. comessationibus et ebrieta- 
tibus, non in cubilibus et impudicitiis, non in. conten- 
tione et. &mulatione : sed induimini Dominum Jesum 
Christum, et carnis curam ne feceriiis in concupiscen- 


prima Epistola : Ut sapiens, inquit, architectus fun- 
damentum posui : alter superadificat. Unusquisque au- 
tem. videat , quomodo superedificet. Fundamentum 
enim aliud nemo potest ponere, prater id quod est Je- 
sus Christus. δὲ quis autem. superedificet. super hoc 
aurum et argentum, lapides. pretiosos, ligna, fenum, 
stipulam : unumquodque opus mani[estum erit. Dies 
enim Domini declarabit illud, quia in igne revelabitur : 
et uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit. Si cu- 
jus opus manseril, omnia per ignem judicabuntur. Qui 
supercdificaverit, mercedem accipiet. Si cujus opus 
arserit, detrimentum patietur (1 Cor. m, 10, 15). Ne- 
scitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habital in 
vobis? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet 


p Vm Deus (Ibid., 16, 47). Et iterum : Si quis videtur 


apud vos sapiens esse in hoc seculo, stullus fiat, ut sit 
sgyiens. Sapientia enim liujus mundi, stultitia cst apud 
Deum (Ibid., 18, 19). Et post aliquanta : Non bona 
gloriatio vestra. Nescitis quia modicum fermentum to- 
tam massam corrumpit? Expurgate igitur vetus fer- 
mentum, ut sitis nova conspersio (1 Cor. v, 6, 7). Quo- 
modo expurgabitur vetus fermentum, id est pecca- 
tum, quod a diebus in dies cunctis conatibus cumu- 
latur? Et iterum : Scripsi vobis in Epistola : Necom 
misceamini fornicariis. Non utique fornicariis hujus 
mundi, aut. avaris, aut rapacibus , aut idolis servienti- 
bus : alioquin debueratis de hoc mundo ezire. Nunc 
aulem scripsi vobis non commisceri : si quis nomina- 
tur (rater, et est fornicator, aut avarus, aut idolis ser- 
viens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax ; cum hu- 
jusmodi nec cibum. quidem sumere (1bid., 9, 14). Sed 
latro nequaquam pro furto vel latrocinio furem alium 
damnat, quem potius optat, tuetur, amat, ut pote sui 
sceleris consortem. ltem in Epistola ad Corinthios 
gecunda : Jdeo, inquit, habentes hanc administratio- 
nem juxta quod misericordiam consecuti. sumus , non 
deficiamus : sed abjiciamus occulta dedecoris, non am - 
bulantes ἐπ astutia, neque adulterantes. verbum Dei 
(II Cor. 1v, 1, 2). In. subsequentibus autem ita de 
malis doctoribus dicit : Nam ejusmodi pseudoapostoli 
sunt operarii subdoli, transfigurantes se in apostolos 
Christi. Et non mirum : ipse enim Satanas transfigurat 
se in angelum lucis. Non est magnum igitur, si minis- 
tri ejus transfigurentur ut angeli justitie, quorum finis 
erii secundum opera eorum (II Cor. xy, 15, 15). 

Car. xx. Ez Epistolis, ad Ephesios, ad Thessaloni - 
censes 1, et ad Colossenses. — Auendite quoque quid 
Ad Ephesios dicat. Àn nescitis vos pro hoc in aliquo 
reos teneri? Hoc, inquiens, dico εἰ testificor in De- 
mino, ut jam non ambuletis sicut gentes ambu.ant in 
vanitate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intel- 
lectum; alienati a vita Dei, per ignorantiam que est in 
illis propter cecitatem cordis eorum ; qui desperantes 
semetipsos tradiderunt. impudicitie ἐπ operationem 
omnis immunditia el avaritie (Ephes. v, 17, 19). Et 
quis vestrum sponte expleverit id quod sequitur ? 
Propterea nolite fieri imprudentes, sed. intelligentes 
qug sil voluntas Dei : et nolite inebriari vino in.quo 
est luxuria, sed. replemini Spiritu sancto (Ephes. v, 





587 


GILD4E SAPIENTIS DE EXCIDIO DRITANNLE 


9S8 


11, 18). Sed et quod ad Thessalonicenses dicit : Ne- A coronabitur, nisi legitime certaverit (1I Tim. n, 5, 5). 


que enim (uimus apud vos aliquando in sermone adu- 


: lationis, sicut. scitis : neque in occasione avaritic : 


e 


nec querentes ab. hominibus gloriari, neque a vobis, 
neque ab aliis; cum possemus | oneri esse, sicul ceteri 
apostoli Christi. Sed facti sumus sicut parvuli in me- 
dio vestrum, vel tanquam si nutriz (oreat parvulos 
suos. 1ta desiderantes vos, cupide volebamus vobis tra- 
dere non solum Evangelium, scd eiiam animas nostras 
(4 Thess. n, 5, 8). Si hunc vos Apostoli retinetis in 
omnibus affectum, ejus quoque cathedrz legitime in- 
sidere noscatis. Vel e-iam quo4 sequitur : Sciii:, in- 
quit, qug praecepta dederim vobis. Hac est voluntas 
Dei sanctificatio vestra : ut abstineatis vos a fornica- 
tione, ut sciat unusquisque vestrum vas suum possidere 


Hxc quidein bonorum adhoriatip. Quod vero itein 
comprehendit, inalorum hominum (ut vos quibus- 
que intelligentibus apparetis) denuntiatio est. Si 
guis, inquit, aliter docet, et non acquiescit sermonibus 
sanis Domini nostri Jesu Christi, et. ei que secundum 
pietatem est doctring, superbus est, nihil sciens, sed 
languescens. erga quaestiones et pugnas verborum : ex 
quibus oriuntur invidig, contentiones, blasphemia , 
suspiciones male, conflictationes hominum mente cor - 
ruptorum, qui veritate privati sunt, existimantes qua- 
sium esse pietatem (1 Tim. vi, 5, 5). Sed quid sparsim 
positis amplius utentes testimoniis , sensuum ac di- 
versorum undis in despecta ingenii nostri cymbula 
fluctuabimur ? Recurrere tandem aliquando usque ad 


in honore et sanctificatione, non in passione desiderii, B lectiones illas (qux ad hoc non solum ut recitentur, 


sicul el gentes qug ignorant Deum. Et ne quis super- 
grediatur neque circumveniat in negotio fratrem suum, 
quoniam vindex es( Dominus de his omnibus. Non 
enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in sanctifi- 
cationem. Itaque qui hec spernit, non hominem sper- 
nit, sed Deum (1 Thess. 1v, 2, 8). Quis etiam vestrum 
circeumspecte cauteque custodivit id quod sequitur? 
Mortificate ergo membra vestra qua sunt super terram, 
fornicationem , immunditiam, libidinem, εἰ concupi- 
&centiam malam : propter qua venit ira Dei in filios dif- 
fidentie (Colos. m, 5, 6). Videtis enim pro queis pec- 
catis ira Dei potissimum consurgat. 

Car. xxi. Ex Epistolis ad Timotheum et ad Titum. 
— Audite itaque quid de vobis prophetico spiritu 


sed etiam astipulentur benedictioni qua initiantur 
sacerdotum vel ministrorum manus, eosque perpe- 
tuo doceant, uti ne a mandatis qux fideliter conti- 
nentur in eis, sacerdotali dignitate degenerantes re- 
cedant, ex omni pene sacrarum litterarum textu me- 
rito excerpte sunt) necessarium duximus, ut aper- 
tius cunctis pateat ::terna supplicia mansura eos, et 
non esse sacerdoles vel Dei ministros , qui earum 
doctrinas atque mandata opere seeundum vires suas 
non adimpleverint. 

Cap. xxu. Ez epistola I Petri. — Audiamus ergo 
quid princeps apostolorum beatus Petrus de tali ne- 
gotio signaverit : Benedictus, inquiens, Deus et Pa:er 
Domini nostri Jesu Christi, qui per magnam misericor- 


sanctus idem apostolus vestrisque consimilibus prze- (? diam suam regeneravit nos in spem vite eterne, per 


dixerit, ad Timotheum aperte scribens : Hoc enim 
scito, quod in novissimis diebus instabunt tempora pe- 
rículosa. Erunt enim homines semetipsos amantes, cu- 
pidi, elati, superbi, blasphemi , parentibus inobedien- 
(es, ingrati, scelesti, sine a[fectione, incontinentes, im- 
mites, sine benignitate, proditores , protervi, tumidi, 
voluptatum. amatores magis quam Dei, habentes qui- 
dem speciem pietatis, virtutem autem. ejus abnegantes. 
Et hos devita (11 Tim. ni, 4, 5). (Sicut. et propheta 
dicit : Odivi ecclesiam malignorum, et cum impiis non 
sedebo [ Psal. xxv, 5) ). Et post aliquanta (quod nos- 
tro tempore videmus pullulare) ait : Semper discen- 
tes, et nunquam ad. scientiam veritatis pervenientes. 
(Quemadmodum enim Joannes et Mambres restiterunt 
Moysi; ita et. isti. resistunt veritati, homines corrupti 
mente, reprobi circa fidem ; sed ultra non proficient : 
insipientia enim eorum manifesta erit omnibus, sicut 
et illorum fuit (11 Tim. m, 7, 9). Etenim evidenter 
ostendit, qualiter se exhibeant officio sacerdotes, íta 
ad Titum scribens : Te ipsum prebe exemplum bono- 
rum operum, in doctrina , in integritate, in. gravitate, 
verbum sanum habens, irreprehensibile ; μὲ is qui ex 
adverso est, vereatur , nullum malum habens dicere de 
nobis (Tit. n, 7, 8). Et iterum ad Timotheum : La- 
bora, inquit, sicut bonus miles Christi Jesu. Nemo mi- 
litans Deo, implicat se negotiis secularibus, ut placeat 
ei cui se probavit. Nam et qui contendit in agone , non 


resurrectionem a mortuis Domini nostri Jesu Christi, 
in hereditatem incorruptibilem , immarcescibilem, in- 
contaminatam, conservatam in calis in vos, qui in vir- 
tute Dei custodimini (I Petr. 1, 5, 5). Quare enim in- 
sipienter a vobis violatur talis hzreditas, quz non 
sicul terrena, decidua; sed immarcescibilis atque 
teterna est? Et post aliquanta : Propter quod succincti 
estote lumbos mentis vestra, sobrii, perfecte sperantes 
in eam qua offertur vobis gratiam. in revelatione Jesu 
Christi (Ibid., 15). Rimamini namque pectoris vestri 
profunda, an sobrii sitis, et perfecte sacerdotalem 
gratiam examinandam in Domini revelatione conser- 
vetis. Et iterum dicit : Quasi filii benedictionis non 
configurantes vos illis prioribus ignoranti vestre de- 
sideriis : sed secundum eum qui vos vocavit sanctos ^, 
et vos sancti in omni conversatione estote. Propter 
quod scriptum est : Sancti estote, quia ego sum san- 
ctus (Ibid., 14, 16). Quis rogo vestrum ita sanctita- 
tem toto animi ardore sectatus est, ul hoc quantum 
in se est, festinaret iniplere? Sed videamus quid in 
ejus secunda lectione contineatur. Charissimi, inquit, 
animas vestras castificate ad obediendum fidei per spi- 
ritum in charitate, in fraternitate, ex corde vero invi- 
cem diligentes perseveranter, quasi renati non ex se- 
mine corruptibili, sed incorruptibili verbo Dei vivi et 
permanentis in aternum (Ibid., 22, 25). Hxc quidem 
ab Apostolo mandata, et in die vestre ordinationis 


& Vulg. , scum, Et paulo ante, filii obedientie. Sic et Grac. 


ὅ89 


LIBER QUERULUS. PARS ΠΙ. INCREPATIO IN CLERUM. 


$90 


lecta, ut ea indirupte custodiretis; sed nequaquam A irreprehensibilem esse (Ibid., 2). ln hoc namque ser- 


8 vobis in judicio impleta, sed nec multum cogitata 
vel intellecta sunt. Et infra : Deponentes igitur om- 
wem malitiam, et omnem dolum, et simulationem, et 
invidiam, et detractiones, sicut modo geniti infantes, 
rutionabiles, et sine dolo lac concupiscite, ut eo cresca- 
tis in salutem : quoniam dulcis est Dominus (1 Petr. 
u, 4, 5). Recogitate an hxc quoque surdis auribus a 
vobis audita crebrius, conculcentur. Et iterum : Vos 
autem. genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, 
populus in adoptionem, ul virtutes annuntietis ejus qui 
de tenebris vos vocavit in illud (am admirabile lumen 
suum (Jbid., 9). Non solum per vos virtutes Dei non 
annuntiantur vel meliorantur, sed etiam pravissimis 
vestris apud incredulos quosque despiciuntur exem- 
plis. . 

Cap. xxii. Ex Actibus apostolorum et rursus ex 
Epistola I ad Timotheum. — Audistis forte in codem 
die quod in lectione Actus apostolorum lectum est , 
Petro in medio discipulorum surgente, qui dixit : 
Viri fratres, oportet scripturam impleri quam praedixit 
Spiritus sanctus per os David de Juda (Act. 1, 15, 16). 
Et paulo post : Hic itaque acquisivit agrum de mercede 
in/quitatis (Ibid., 18). Hoc securo vel potius hebeti 
corde, quasi non de vobis lectum fuisset, audistis. 
Quis, quzso, vestrum non quxrit agrum de mercede 
iniquitatis? Judas nanique loculos compilabat : vos 
Ecclesiz: donaria filiorumque animas ejus vastatis. 
llle adiit Judzeos ut Deum venderet : vos tyrannos.et 
patrem vestrum -diabolum ut Christum despiciatis. 


mone lacrymis magis quam verbis opus est; ac si 
dixisset Apostolus eum esse omnibus irreprehensibi- 
liorem debere. Unius uxoris virum (1bid.). Quid ita 
apud nos quoque contemnitur, quasi non audiretur, 
vel idem dicere et virum uxorum? Sobrium, pruden- 
tem (Ibid.). Quis etiam ex vobis hoc aliquando inesse 
sibi saltem optavit? Hospitalem (Ibid.). ld si forte 
casu evenerit, popularis aurz potius quam preecepti 
gratia factum, non prodest, Domino Salvatore ita di- 
cente : Amen dico vobis, receperunt mercedem suam 
(Matth. vi, 2). Ornatun, non. vinolentum, non. per- 
cussorem, sed modestum, non litigiosum, non cupidum 
(1 Tim. ui, 2, 5). Ὁ feralis immutatio! O horrenda 
praeceptorum coelestium conculcatio ! Nonne infatiga- 


B biliter ad h:xec expugnanda, vel potius obruenda ac- 


tuum verborumque arma corripitis, pro queis consere 
vandis atque flrmandis, si necesse fuisset, et poena 
ultro subeunda, et vita ponenda erat? Scd videamus 
et sequentia : Domum, inquit, suam bene regentem, 
filios habentem subditos cum omni castitate (1 Tim. 
"1, 4) Ergo imperfecta est patrum castitas, si eidem 
non et filiorum accumuletur. Sed quid erit, ubi nec 
pater nec filios mali genitoris exemplo pravatus 
conspicitur castus? Si quis autem domui sue preesse 
nescit, quomodo Ecclesie Dei diligentiam adhibebit 
(Ibid., 5)? Hxc sunt verba qux indubitatis effectibus 
approbantur. Diaconos similiter pudicos, non bilin- 
gues, nen vino multum deditos, non turpe lucrum tec- 
tantes, habentes. mysterium fidei in conscientia pura. 


llle triginta argenteis venalem habuit omnium Sal- C Hi autem probentur primum, et sic ministrent, nullum 


vatorem : vos vel uno obolo. Quid plura? Fertur vo- 
bis io medium Matthie in confusionem vestram 
exemplum, sanctorum quoque apostolorum electione 
vel judicio Christi, non propria voluntate sortiti : ad 
quod czci effecti non videtis quam longe a meritis 
ejus distetis, dum in amorem et effectum Jude tradi. 
toris sponte Corruistis. Apparet ergo eum qui vos sa- 
cerdotes sciens ex corde dicit, non esee verum Chri- 
stianum. Sane quod sentio, proferam. Posset quidem 
lenior fieri increpatio : sed quid prodest vulnus manu 
tantum palpare, unguentove ungere, quod tumore 
jam vel fetore sibi horrescens caulerio et publico 
ignis medicamine eget; si tamen ullo modo sanari 
possit, gro nequaquam medelam quzrente, et ab 


crimen habentes (Ibid., 8, 10). His nimirum horre- 
seens diu immoravi : unum veridice possum dicere, 
quin hzc omnia in contrarios actus mutentur; ita ut 
clerici (quod non absque dolore cordis fateor) im- 
pudici, bilingues, ebrii, turpis lucri cupidi, habentes 
fidem et (ut verius dicam) infidelitatem in conscien- 
tia impura, non probati in bono, sed in malo opere 
przsciti ministrantes, et innumera crimina habentes 
sacro ministerio adsciscantur. 

Car. xxiv. Jterum ex Matthei Evangelio. — Àu- 
distis etiam illo die (quo multo dignius multoque 
rectius erat, ut ad carcerem veleetastam poenalem 
quam ad sacerdotium traheremini) Domimo scisci- 
tanti, quem se esse putarent discipuli, Petrum ve- 


boc medico lóngius recedente? O inimici Dei, et non p spondisse : Tw es Christus Filius Dei vivi (Matth. xvi, 


sacerdotes, veterani malorum et non pontifices , tra- 
ditores et non sanctorum apostolorum successores, 
et non Christi ministri. Auscultastis quidem secundze 
lectionis apostoli Pauli verborum sonum (sed in nullo 
modo monita virtutemque servastis, et simulacrorum 
modo quz non vident neque audiunt, eodem die al- 
tari astitistis) tunc et quotidie vobis intonantis : 
Fratres, inquit, fidelis sermo est, et omni acceptione 
dignus (1 Tim. wm, 1). Ille dixit fidelem et dignum : 
vos ut infidelem οἱ indignum sprevistis. Si quis epi- 
scopatum cupit, bonum opus desiderat (Ibid.) Vos epi- 
acopatam magnopere avaritiz gratia, non spiritualis 
profectus obtentu cupitis, et bonum opus illi condi- 
gaun nequaquam babetis. Oportet ergo hujusmodi 


16); eique Dominum pro tali. confessione dixisse : 
Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non 
revelavit tibi, sed Pater meus qui in. calis est (Ibid., 
41). Ergo Petrus a Deo Patre doctus recte Christum 
confitetur: vos autem moniti a patre vestro diabolo 
inique Salvatorem malis actibus denegatis. Vero sa- 
cerdoti dicitur : Tu es Petrus, et super hanc petram 
edificabo Ecclesiam meam (Ibid., 18). Vos quidem 
assimilamini viro sullo, qui edificavit domum suam 
super arenam (Matth. vii, 26). Notandum vero est, 
quod insipientibus in zdificanda domo arenarum pen- 
dule mobilitati Dominus non cooperetur, secundum 
illud : Fecerunt sibi reges, sed non per me (Ose. vni, 
4). Itidemque quod sequitur eadem sonat dicendo : 





5^1 


PELAGIUS PAPA I. 


992 


Et porte inferi non pravalebunt (Matth. xvi, 18): A solum conscientia supplaudat, cum eorum queis 


' ejusque peccata intelliguntur. De vestra quid exitia- 
bili structura pronuntiatur? Venerunt flumina, et fla- 
terunt venti, et impegerunt in domum illam, et ceci- 
dil : et fuit. ruina ejus magna (Matth. vii, 27). Petro 
ejusque successoribus dicit Dominus : Et tibi dabo 
claves regni celorum (Matth. xvi, 19) : Vobis vero : 
Non novi vos : discedite α΄ me, operarii iniquitatis 
(Matth. vn, 25; Luc. xii, 27); ut. separati sinistrze 
partis cum hzedis, eatis in ignem zeternum. Itemque 
omni sancto sacerdoti promittitur : Et! quacunque 
solveris super terram, erunt soluta et in celis : et que- 

: cunque ligaveris super terram, erunt ligata et in colis 
(Matth. xvi, 19). Sed quomodo vos aliquid solvetis 

' ut sit solutum et in celis, a ccelo ob scelera adem- 


prmest (si qui propter ejus imperitiam vel desidiam 
seu adulationem perierint) in die judicii de ejusdem 
manibus, veluti interfecloris , anime, exquirantur. 
Quia nec dulcior mors quz infertur a bono quoque 
homine, quam malo. Alioquin non dixisset Aposto- 
lus, velut paternum legatum suis saccessoribus dere- 
linquens : Mundus ego sum ab omnium sangutne. Non 
enim subterfugi quominus annuntiarem vobis omne my- 
sterium Dei (Act. xx, 26, 27). Multo namque usu ac 
frequentia ^ peccatorum iriebriati, et incessanter ir- 
ruentibus vobis scelerum cumulatorum ac si undis 
quassati, uram veluti post naufragium (in qua ad 
vivorum terram evadatis) penitentie tabulam toto 
animi nisu exquirite, ut avertatur furor Domini a 


' pti, et immanium peccatorum funibus compediti, ut B vobis misericorditer dicentis : Nolo mortem peccato- 


* Salomon quoque ait : Criniculis peccatorum suorum 
unusquisque constringitur (Prov. v, 92)? Quaque ra- 
: tione aliquid in terra ligabitis quod supra mundum 
etiam ligetur propter ^ vosmetipsos, qui ita ligati ini- 
-quitatibus in hoc inundo tenemini, ut in colis ne- 
: quaquam ascendatis, sed in infausta tartari ergastula, 
-non conversi in hac vita ad Dominum, decidatis ? 
:Necsibi quisquam sacerdetum de corporis mundi 


3 [ta recto, ut videtur, Bibl. PP. Paris. Neque enim 
placet lectio edi. Oxon., supra modum etiam ligetur 
"prater vosmetipsos. 


ris, sed ut convertatur ei vivat (Ezech. xxxwi, 11). 
Ipse omnipotens Deus totius consolationis et miseri- 


' cordie (11 Cor. 1, 5) paucissimos bonos pastores con- 


servet ab omni malo, et municipes faciat, subacto 
communi hoste, civitatis Jerusalem coelestis , hoc 
est sanctorum omnium congregationis, Pater et Fi- 
lius et Spiritus sanctus : cui sit honor et gloria in 
"$z:cula seculorum. Amen. 


b Hic iterum sequimur Bibl. PP. Paris., rejecta le- 
ctione Oxon., Multumque nam usu. 








ANNO DOMINI DLY-DLXY. 





PELAGIUS PAPA I. 





NOTITIA (ex Libro Pontificali). 


Pelagius * natione Rornanus, ex patre Joanne Vi- C vere (a). Et multitudo religiosorum, sapientium et 


cariano, sedit annos undecim, * menses decem, dies 
octodecim b. Et dum non essent episcopi qui eum 
ordinarént , inventi sunt duo episcopi, Joannes de 
Perusio, et Bonus de Ferentino, et Andreas presby- 
'ter de Ostia; et ordinaverunt eum pontificem. Tunc 
enim non erant in clero, qui eum possent promo- 


nobilium, subduxerant se a communione ejus, dicen- 
tes, quia in morte Vigilii papz se immiscuit, ut tan- 
tis poenis affligeretur. Eodem tempore Narses et Pe- 
lagius papa, consilio inito, data litania a sancto Pan- 
cratio (5) cum hymnis et canticis spiritalibus, vene- 
runt ad sanctum Petrum apostolum. Qui Pelagius 


^ Anno Christi redemptoris 553, qui est vigesi- D gentes imaginibus, et nunc usque hactenus a nobis ve- 


-mus nonus imperii Justiniani , ejusdem Justiniani 
imperatoris promotione, in locum Vigilii subrogatus 
est Pelagius archidiaconus, qui ob imminentem ja- 
cturam catholice fidei, vel ignominiam Chalcedonen- 
sis concilii evitandam, quintam synodum approbavit. 
Quare cum Occideutales episcopi majore scissura di- 
viderentur, per litteras aliquoties a se frustra moni- 
tos per Narsetem compelli curavit. 
ujus temporibus Franci, cum plurimas regiones 
Italiz depopulati fuissent, a Justiniano debellati, at- 
ue Romano imperio * subacti leguntur apud Aga- 
iam. Hadrianus papa in epistola ad Caroium Ma- 
gnum de imaginibus, de Pelagio hxc scribit : Multo 
amplius vero ejus sanctissimi successores domnus Pe- 
lagius et domnus Joannes, mire magnitudinil eccle- 
siam Apostolorum a solo e dificantes, historias diversas 
lam in musivo quam in variis coloribus cum sacris pin- 
* Hoc falsissimom. 


nerantur. Hanc ecclesiam Pelagius incepit, Joannes 
vero succes*or ejus perfecii, atque titulo Sanetorum 
Philippi et Jacobi eamdem consecravit, juxta versum 
quem teste Baronio antiqua monumentà Vatican: 
basilic: a Manlio collecta habent : 


Pelagius cepit, complevit papa Joannes. 
Sav. BiviUs. 


b Abastasii commentarius, qui teste Baronio scri- 
ptus habetur in bibliotheca Vaticana, habet Pelagium 
sedisse annos quatuor menses decem et dies octode- 
uo deron us anno 359, num. 1. Sev. Βινιῦς. 

a) Cod. Luc., qui poterant promoveri. Monasteria 
et multitudo religiosori dá im 
(b) ldem cod., ad Sanctum Pancratium. 


* Alii annos 10, menses 10, dies 18 , alii ann 
tantuin ei tribuunt. ᾿ ᾿ ame 





995 


tenens Evangelia et crucem Domini super caput 
suum, in ambonem ascendit. Et sic satisfecit cuncto 
popelo et plebi (a), quia nullum malum peregisset 
coetra Vigilium. 

ltem adjecit Pelagius papa, et dixit: Peto ut pe- 
ütionem meam confirmetis, ut si quis ille est qui 
gromovendes est in sancta Ecclesia, ab ostiario us- 
que ad gradum episcopatus, neque per aurum, neque 
per aliquas promissiones proficiat (vos enim omnes 
scitis quia hoe simoniacum est) : sed si quis ille est 
doctus in epere Dei, bonam vitam habens, non per 
dationem, sed per bonam cenversationem, jubemus 


ὁ Ex antiquis Vatican2 basilicie monumentis, qux 
Manlius collegit, epitaphium Pelagio papz iuscriptum 
hoc recitatur : : 

Terrenum corpus claudant hec forte sepulcra 

Nil sancti meritis derogatura viri. 
Virü in arce poli celesti luce beatus, 
Vivit et hic cunctis per pia facla locis. 
Sergere judicio certus, dexiramque tenentem 
Angelica partem se rapiente manu. 
Virtutum numeret litulos Ecclesia Dei, 
Quos ventura ut secula ferre queant. 
Rector apostolice fidei, veneranda retexit 
Dogmata, que clare constituere Patres. 
Eloquio curans errorum schismate lapsos, 
Ut veram teneant corda placata fidem. 
Sacrae multos divina lege ministros, 


PELAGI PAPA ! EPISTOLA. 


9358 


A eum (9) usque ad primum gradum venire. Eodem 
tempore ecclesie rebus (c) przfecit (d) Valentinum 
notarium suum timentem Deum, et restitui fecit οἱ" 
nia vasa aurea et argentea, et pallia per omnes ec- 
clesias. Eodem tempore initiata est basilica aposto- 
lorum Philippi et Jacobi. Qux» dum initiaretur fabri- 
cari, mortuus est *, et sepultus in basilica beati Petri 
apostoli sexto nonas Martias (e). Hic fecit ordina- 
tones duas per mensem Decembrium, presbyteros 
viginti sex, diacones novem, episcopos per diversa 
loca numero quadraginta novem. Et cessavit episco- 
patus menses tres (f) dies viginti quinque. 


Nil pretio faciens inmaculata manus. ' 
Captivos redimens, miseris succurrere promptus 
auperibus, nunquam parta negare sibi. 

Tristia participans, leti moderator opimus 
Altertus gemitus credidit esse suos. 
Additur codem loco : Mic requiescit Pelagius papa, 
B qui sedit. anuos quatuor, mexses decem, dies decem et 
octo. Cherind quarto nonas Martii. Hxc ex Baron. 
anno 559. 


(a) In eodem et plebi deest. 

: In eodem, jubemus eum deest. 

i In eodem cod., ecclesie rebus deest. 
(d) Idem cod., posuit. 

(e) [n eodem, serte nonas Mortias deest. 
(f) Idem, duos 





PELAGII PAPJE I 
EPISTOLA. 





EPISTOLA PRIMA (olim ll.) 
AD NARSETEM '. 


Hortatur ut legatis auxilium prastet ad eyiscopos Ec- 
clesim perturbatores corrigendos. 

Pelagius , Narsz patricio et duci in Italia !. 

Quali nos de gloriz vestrz studiis judicio gratule- 
mvr, non solum vestram, sed multorum ac pene om- 
nium credimus habere notitiam; et idcirco nunc de 
his qux vobis presentibus ibi fieri stupemus, fiducia- 
liter apud gloriam vestram duximus conquerendum. 
Thracius siquidem atque Maximilianus nomina tan- 
tum episcoporum babentes, et ecclesiasticam ibé 
unitatem perturbare dicuntur , οἱ omnes eccelesiasti- 
cas res suis usibus applicare : intautum ut contra 
unuin eorum, id est Maximilianum, usque ad nos per 
tam longum iter, necessit4te compellente, quidam 
iufatigabiliter venientes, preces offerrent. 

Ob quan causam Petrum presbyterum sedis no- 
sur», sed et Projectum notarium ad eadem loca duxi- 
mus destinandos, ut ea que canonicis statutis a prze- 
dictis pseudoepiscopis compererint commissa , vel 
digna debeant ibi ultione compescere, vel eosdem ad 
06 usque perducere. Et ideo salutantes paterno 

Duplex usurpata est hujus nominis declinatio, ut 
lectori facile patebit. Epir. 2 
* Ausel., lib. xu, cap. 46; Polyc., ibid. 
PaATA τ. LXIX. 


C affectu gloriam vestram, petimus nt. preefatis, qui ἃ 
nostra sede directi sunt, in omnibus prebeatis auxi- 
lium; nec putetis alicujus esse peccati, si hujusmodi 
homines comprimuntur. Hoc enim et divina et hu- 
manz [al. mundanz»] leges atatuerunt, ut ab. Ecele- 
si: unitate divisi , et ejus paeem iniquissime pertur- 
bantes, a $xcularibus etiam potestatibus comprimaa- 
tur. Nec quidquam majus est, unde Deo sacrificium 
possitis oflerre, quam si id ordinetis , ut hi qui ia 
suam et aliorum perniciem debacchantur , compe- 
tenti debeant vigore compesoi. 

EPISTOLA 1I (Olim IIb. 
48 EONDEM. 
Monet αἱ schismeticos coerceat. 


D Non vos hominum vaniloquia retardent, dicentium 
quia persecutionem Ecclesia faciat, dum vel ea qux 
committuntur reprimit, vel animarum salutem requi- 
τι *. Errant. hujusmodi rumoris fabulatores. Non 
persequitur, nisi qui ad malam cogit. Qui vero ma- 
lum vel faetum jain punit , vel prolibet ne flat ; non 
persequitur iste, sed diligit. Nam si , ut illi putat, 
neme nee reprimendus a malo , nec retrahendus a 
melo ad bonum est, humanas et divinas leges necesse 


* Polyc., lib. vit, tit. 5. Ans., lib. xu, c. 45. Ivo. 
U-* X, C. 98 


13 


$95 


PELAGII PAPAE I 


s 


est evacuari , qu:xe et malis poenam, et bonis prxinia A aut aliud altare crexerit, seu schisma fecerit; iste 


Justitia suadente censtituunt. Malum autem schisina 
esse, et per exteras etiam potestates hujusmodi ho- 
mines debere opprimi, et canonice Seripturz aucto- 
ritas , e paternarum regularum nos veritas docet ". 
Quisquis ergo ab apostolicis divisus est sedibus, in 
schismate eum esse non dubium est, et contra uni- 
versalem Ecclesiam altare conatur erigere. Sed quid 
de talibus insertus Chalcedonensi synodo canon sta- 
tuat, gloria vestra consideret, ubi post alia sic dicit : 
Qui a communione seipsum suspendit, et collectam 
f;eit, et altareconstituit ; et noluerit vocanti episcopo 
consentire, et noluerit eidem acquiescere, neque obe- 
dire primo et secundo — vocanti, bunc omnino dam- 
nari, nec unquam vel orationem mereri, nec recipere 


eum possehonorem.Si cnim permanserit turbas faciens p 


el seditiones Ecclesie, per exteram potestatem tan- 
quam seditiosum comprimi. Et beatus Augustinus 
de talibus dicit (Enchir. c. 72) : MuHa etiam cum 
invitis benigua quadam asperitate plectendis agenda 
sunt, quorum potius utilitati consulendum est quam 
voluntati. Nam in corripiendo filio, quantumvis as- 
pere, nunquam paternus amor amittitur : fit tamen, 
quod nollet , ut doleat, qui etiam invitus videtur do- 
lore sanandus. Ecce videtis quemadmodum tanti 
testimonio Patris non persequatur coercendo talia , 
sed diligat emendando tales semper Ecclesia. Facite 
ergo etiam vos, quod scientes intentionem Christia- 
nitatis vestre. frequenter hortamur; et date operam 
ut talia fieri ultra non liceat , sed eliam (quod vobis 
facillimum esse non dubito) hi qui talia przsumpse- 
runt , ad piissimum principem sub digna custodia di- 
rigantur. Recolere enim debet celsitudo vestra, quid 
per vos Deus fecerit tempore illo quo, Istriam et Ve- 
Rnetias tyranno Totila possidente, Francis etiam cuncta 
vastantibus , non atte tamen Mediolanensem episco- 
pum feri permisistis, nisi clementissimum principem 
exinde retuliseetis : et quid fleri debuisset, ejus ite- 
rum scriptis recognovissetis , et inter ubique ferven- 
tes hostes, Ravennam tamen et is qui ordinabatur, 
et is qui ordinaturus erat, providentia culminis ve- 
suri dedueli sunt. De Liguribus , atque Veneticis, et 
jetriis episcopis quid dieam ? quos idonea est excel- 
lentia vestra et ratione et potestate reprimere, et 
dimittitis eos in contemptum apostolicarum sedium 
dé sua rusticitate gloriari : cum, si quid eos de judi- 
cio universalis synodi, quod Constantinopoli per pri- 
mam nuper elapsam indietionem a«tum est, forte 
movebat , ad sedem apostolicam (quomodo semper 
factum est) electia aliquibus de suis, qui dare et ac- 
cipere rationem possent, dirigere debuerunt; et non 
clausis oculis corpus Christi Dei nostri, hoc est sanc- 
tam Ecclesiam lacerare. Nolite ergo dubitare hujus- 
modi homines principali vel judiciali auetoritate 
comprimere : quia regule Patrum hoc specialiter 
constituerunt , ut. si qua ecclesiastici officii persona 
eui subjectus est restiterit, vel seorsum collegerit, 


* A1, 4. 9. δὲ quis presb. Actio ὁ in ep. archiman- 
dritarum ad i ipsum concil. Antioch.. canoir 5. 


* 


* ἃ 


excommunicetur atque damnetur. Quod si forte et hoc 
contempserit , et permanserit divisiones et schisma 
faciendo, per potestates publicas opprimatur. Ecce, 
domine, quod animus vester forte timidus est, ne 
persequi videaris, de Patrum vobis auctoritate hze 
breviter dirigenda curavit [L. curavi] : cum mille aba 
exempla et constitutiones sint quibus evidenter agno- 
scitur, ut facientes scissuras in sancta Ecclesia , non 
solum exsiliis, sed etiam proscriptione rerum et dura 
custodia per publicas potestates debeant coerceri. 


EPISTOLA III (olim IV). 
AD NARSEN PATRICIUM. 


Ut schismaticos , a quibus. fuerat injuste communione 
interdictus , reprimat, 


Pelagius Narsz patricio ὅ 


Relegentes litteras excellentix vestrze , de injuria 
quidem quam vobis iniquorum hominum przesumptio 
ingessit, valde doluimus. Sed quia scimus occulto 
Dei judicio animam vestram, etsi per aliorum iniqui- 
tatem et superbiam, et a contaminatione schismatis 
custoditam; egimus omnipotenti Deo gratias, qoi 
etiam de malis hominum actibus bona operari con- 
suevit. Nec enim sine illius providentia factum esse 
credendum est, ut insensati et perversi bomines ad 
hoc usque prosilirent , ut suam «divisionem catholi- 
cam esse credentes Ecclesiam, a sua vos pollutione 
prohiberent. Sic enim per inisericordiam Dei etiam 
nescientibus illis hoc factum est, ut a schismaticoruns 
faetione eruti , catholice, quam diligitis, servari vos 
contigisset Ecclesi». Quainvis igitur vestra per illo 
rum scelus utilitas facta sit, nolite tamen impunitom 
presumptionem iniquorum hominum grassari permit- 
tere. Si enim hocquod in vestram gloriam przsump- 
serunt, non fuerit vindicta compressum, quod in 
minoribus non valeant puniri, ambigi ultra non de- 
bet. Exercete igitur in talibus debitam auctoritatem, 
et ne eis amplius talia committendi spiritus crescat, 
vestris coercitionibus reprimantur. Ad hoc siquidem 
Dei nutu etiam contra vos talia presumpserunt , ut 
alia vobis eorrigentibus, ab eodem scelere alios pos- 
sitis, Deo propitiante, munire. Quales autem sint qui 
Ecclesiam fugiunt, Eufrasii vos scelera (4:5 amplius 
occulta Deus esse noluit) evidenter informant : qui in 
homicidio quidem nec hominis necessitudinein, nec 
fratris charitatem , nec sacerdotii reverentiam cogi - 
tavit. Incestuoso: autem adulterio ctiam ipsius vinr- 
dicte abstulit modum : quia, si adulterium punias, 
non remanet in quo vindicetur incestus. Si incestueso 
ingeras poenam, inultum crimen adulterii remanebit. 
Ecce de quo collegio sunt , qui quantum ad super- 
biam suam , injuriam vobis inferre moliti sunt; et 
quantum ad providentiam Dei, impollutos vos Eecle- 
ske servaverunt. Auferte tales ab ista provincia , uti- 
mini oblata vobis a Deo opprimendi pertidos occa- 
sione. Quod tunc plenius fleri poterit, si auctores 


* Ansel., lib. xn, cap. 47. Polyc., ibid. 


* 


397 EPISTOL & . 598 
scelerum ad. clementissimum principem dirigantur, A 681] in schismate , et in eo maledictus, nec honoreta 
et maxüne Ecclesie Aquileiensi invasor, qui et [forte — episcopi poterit retinere nec meritum. 








AD EPISTOLAS 1I et ΠῚ (olim HI et IV) PELAGII I 
AD NARSHTEM 
ANIMADVEBSIO CBRI:;CA. 





Quemadmodum v. cl. Antonius Pagi in Critica Ba- — mento quod llelstenius vulgavit, legiturque in Collec- 
ronii epistolam 10 Pelagii 1 ad Childebertum ex du- — tione Veneto-Labbeana tom. V], et Valeriano patricio 
plici fragmento duarum plane diversarum epistolarum — inscribitur : quod sane (fragmentum pr.mo quidem to- 
tonsertam | esse. animadvertit ; ita plane et hoc idem — tam epistolam quintam ad Narsetem reddit, cui unica 
aliis ejusdem Pelagii epistolis accid'sse non dubito. — serie succenturiata est epistola 5. Nec sane«gemina 
Geming ad Narsetem epistole , illa nempe que num. B ille epistole argumentum habent diversum , neque al- 
5 et altera que num. 5 apud Labbeum leguntur, unam — tera ab altera sejungi commode possent. 
eamdemque continuatam | epistolam exhibent in frag- ᾿ 





EPISTOLA 1V (olim V). dolemus , quibus donante Doinino propositum est in 

AD NARSEN PATRICIUM. mansuetudine supporianles on:nia fraterne pacis 

Monet ut Aquileiensem et Mediolanensem episcopos ad — vinculo custodire : sed (sicut diximus) divisionem 
principem sub custodia dirigat. vestram a generali Ecclesia, quam tulerabiliter ferre 

Pelagius, Narsz patricio *. non potero, vehementer stupeo. Cum enim beatissi - 


[stud est quod a vobis poposcimus, et nunc iterum mus Augustinus dominice sententie memor, qua 
postulanius , ut Paulinum Aquileiensem pseudoepi- fundamentum Ecclesie in apostolicis sedibus collo- 
scopum, et illu Mediolanensem episcopum ad cle- — cavit , in schismate esse dicat, quicunque se a prze- 
meutissimum principem sub digna custodia dirigatis; —sulis earumdem sedium auctoritate vel communione 
ut et iste qui episcopus esse nullatenus potest, quia (» suspenderit; nec aliam manifestet esse Ecclesiam, 
contra omnem canonicam consuetudinem factus est, — nisi qux in pontificibus apostolicarum sedium est 
alios ultra non perdat; et ille qui contra niorem — solidata radicibus : quomodo vos ab universi orbis 
antiquum eum ordinare przsumpsit, canonum vin- communione separatos esse non creditis , si mei in- 
dict: subjaceat. Nec licuit alicui aliquando, nec lice- — ter sacra mysteria secundum consuetudinem nominis X 
bit particularem synodum congregare : sed quoties — memoriam reticetis, in quo, licet indigno, apcsto- 
aliqua de universali synodo aliquibus dubitatio nasci- lic» sedis per successionem episcopatus przsenti 
tur , ad recipiendam de eo quod non intelligunt, ra- — tempore videtis cossistere firmitatem 
tionem , aut sponte ii qui salutem animae sux deside- Sed ne apud vos forte, vel apud greges qui vobis 
rant, ad apostolicam sedem pro recipienda ratione — commissi sunt, de fide πὸ tra aliqua possit remanere 
conveniant , aut si forte (sicut de (alibus scriptum — suspicio , hec dilectionem vestram certissime nossa 
est (Prov. xvni) , l'eccator cum venerit in profundum —— desidero, me illam, donante Domino, custodire fidem 
malorum , contemnit) ita obstinati et contumaces — quam sacra apostolorum doctrina constituit, «quain 
exstiterint, ut doceri non velint; eos ab eisdem apo- — Niczenze synodi firmavit auctoritas , quam Constanti- 
stolicis sedibus aut attrahi ad salutem quoquomodo .— nopolitane, Epbesine prime, et Chalcedcnensis, 
becesse est, aut (ne aliorum perditio esse possint) " sanctarum synodorum explanavere sententix, nec 
secundum canones per sxculares comprimi potes- quidquam de przeíatarum synodorum detlnitionibus 
lates. vel imminuisse me aliquid, vel auxisse, aut in aliquo 

EPISTOLA V (olim V1). permutasse ; sed omnia, Deo propitio, quie ab illis de 
fidei puritate conscripta sunt, inviolabiliter custo- 
dire : anathematis nihilominus judicio subdens, quis- 
quis ad suprascriptatum quatuor synodorum fidei 

Dilectissimis fratribus Gaudentio, Maximiliano, νοὶ δά beatissimi Leonis prasulis apostolic: sedis 
Gerontio , Ju:to , Tereutio , Vitali et Laurentio per Tomum , qui in Chalcedonensi est synodo confirma- 
Tusciam Annonariam, Pelagius. tns, aliqua ex parte vel inflrmandum quoquomodo, 

Directam a vobis relationem , defensore Ecclesie — vel in dubium (quod absit) deducendum aliquando 
nostr: Jordane deferente , suscipientes, satis mirati — consenserit. llacigitur dilectio vestra fidei nostrac 
sumus ita vos apostolicze auctoritatis oblitos, utdivisio- — professione munita, ignorantiam hominum (sicut sa- 
nem vestram ab universali Ecclesia meo etiam volue- —cerdotes decet) in spiritu mansuetudinis edocere 
ritis (quod absit) consensu firmari; et quos decuit — festinet, et a prava intentione modis omnibus revo- 
popularem ignorantiam sacerdotali doctrina compri- — care atque unitati Ecclesie reddere. Quod si quis 
mere , in contumeliam sedis apostolic:e, plebis velle — forte etiam post hzc aliquem sibi superesse credit 
sequi judicium. Nec ista dicentes, injuriam nostram — scrupulum ; ab insano tumultu desinens, ad nos ma« 


! Ansel., lib. xn, c. ὁ. Polyc. lib. 1, tit. 19. : 


AD KPISCOPOS TUSCLE. 
Ipsos ob schisma reprchendit. 


399 


PELAGII PAPJE t 


400 


gis venire festinet : ut ex his quz» dubitat , rationa- 4 trecentorum decem e£ octo, Constantinopolitano 


bili satisfactione percepta , ketus , Deo propitio, co- 
gniía veritate , universali reformetur Ecclesie. Nos 
enim (secundum apostolicam sententiam) parati 
sumus ad satis(actionem omni poscenti nos rationem 
de ea que in nobis est fide (I Petr. qm) : quia in nullo 
nos a sanctis Patribus, custodiente nos divina gratia, 
cognovimus deviasse. Dominus vos incolumes custo- 
diat , fratres charissimi. Dat. xv calend. Mart., anno 
15 post consulatum Basilii viri clarissimi. 


EPISTOLA VI (olim VII). 
AD UNIVERSUM POPULUM DEL. 
De fide catholica. 

Pelagius episcopus universo populo Dei. 

Vas electionis beatissimus Paulus apostolus , cum 
de Judzis in Chrjsto necdum credentibus loqueretur, 
zelum eos D.i babere professus est, sed ne ex hoc 
sine culpa esse crederentur, consequenter adjecit : 
Sed non secundum scientiam (Rom. x): ut eos ne- 
eessarie per doctrinam a Deo sibi creditam estende- 
rel emendandos. Quod testimonium nostro etiam 
tempori convenire cbaritas vestra non ambigit: 
quia etsi zelum Dei in quorumdam mentibus esse de- 
prehendimus , in hoc tamen quod suspicionibus qui- 
busdam sine notitia veritatis se concusserunt atque 
eonculiunt, et quod se a visceribus unice matris Ec- 
clesi:& nefaria animositate discerpunt, sine scientia 
eos esse non dubium est. Et possemus [possumus] 
quideni totius eaus:e rationem ad sedandos rumores 
hominum, divina nobis cooperante miserieordia , 


fiducialiter explicare; nihilque contra fidem Patrum C 


contraque quatuor synodorum (irmitatem ullatenus 
esse tentandum |tentatum], lucidissimis approbatio- 
nibus demonstrare ; magisque id actum, ut memora- 
tarum synodorum firmitas eontra omnes inimicos im- 
mobili soliditate consisteret. Sed quia hoc his qui 
lacte potius quam solido cibo nutriendi sunt (7 vor. 
m) necessarium esse non duximus, ut (sicut memo- 
ratus Doetor gentium dicit) iater perfeetos loquenda 
sit sapientia : hocinterim quod etiam parvulis abunde 
sufficiat, ad notitiam omnium deferendum esse per- 
speximus. Id autem est, ut filem- meam annexa sub- 
ter professione definiam , in qua, Deo propitio , et 
rect: me apostolorum doctrinz et Patrum inh:xrere 
vestigiis evidenter appareat, ut per vos, qui zelum 
Dei etiain cum scientia possidetis, czeteris innotescat, 
quos operante Domiui nostri gratia, non sine vestra 
mercede ab irrationabili divisionis su:e malo confi- 
dimus liberandos. 


De sanctis vero quatuor conciliis, id est Nicrno 


centum quinquaginta , Ephesino primo ducentorum, 
sed et de Chalcedonensi sexcentorum triginta, ita me 
protegente divina misericordia sensisse, et usque ad 
terminum vitz: mea sentire toto animo et tota virtote 
profiteor, ut eas in sancte fidei defensione et damna- 
tionibus hzresum atque baxrreticorum , ut pote sancto 
firmatas Spiritu, omnimoda devotione custodiam : 
quarum firmitatem, quia universalis Ecclesixe firmitas 
est, ita me tueri ac defendere profiteor , sicut eas de- 
cessores meos defendis:e non dubium est : in quibus 
illum (S. Leo) maxime et sequi et imitari desidero, 
quem Chalcedonensissynodi auctorem novimus exsti- 
tisse; quisuo congruens nomini,ejus se membrum qui 
detribuJuda leo exstitit, vivacissima fldei sollieitudine 
evidenter ostendit. Similem igitur suprascriptis sy- 
nodis reverentiam me semper exhibiturum esse €on- 
fido, et quieunque ab iisdem quatuor conciliis abso- 
luti sunt, me esse orthodoxos habiturum, nec un- 
quam in vita mca, Deo nos in omnibus protegente, 
aliquid de sancte et ver» praedicationis eorum auc- 
toritate minuere. 

Sed et canones, quos sedes apostolica suscepit, sc- 
quor et veneror, et Deo adjuvante defendo, neque 
vel de hac professione reticere aut discedere ali- 
quando promitto. Epistolas etiam beatx recordatio- 
nis pap: Coelestini, Sixti et prz: omnibus beati Leo- 
nis, nec non etiam successurum ejus, H.larii, Simpli- 
cii, Felicis , Gelasii , Anastasii, Symmachi, Horinis- 
ἀξ, Joannis, Felicis, Bonifacii , Joaunis alterius, οἱ 
Agapeti, pro defensione fidei eatholicze, et pro firmi- 
tate suprascriptarum quatuor synodorum, et contra 
h:reticos , tam ad principes quam ad episcopos, vel 
quoslibet alios per Orientem et lllyricum atque Dar- 
daniam, aliasque provincias diversis temporibus 
missas, inviolabiliter, adjuvante Christo Domino 
nostro , me eustodire profiteor , et omnes quos ipsi 
damnaverunt habere damnatos; et quos ipsi recepc- 
runt, precipue venerabiles episcopos Theodorituu» 
et lbain, me inter orthodoxos venerari. 

H:ec est igitur fides mea et spes mea, qua in ime 
dono misericordix Dei est : pro qua maxime paratos 
nos esse debere, beatus Petrus ad respoudendum 
omni poscenti nos rationem (/ Petr. 14). Cum hac 
professione me vivere opto, cum ipsa ante tribunal 
Christi assistere : per banc ἃ peccatis meis absolvi 


D me credo, et ad dexteram glorie divina misericordia 


deportandum. Quicunque autem aliud senserit , cre- 
diderit , prz dicaverit, hunc anathematzat sancta et 
universalis Ecclesia Dei. Deus vos incolumes custo- 
diat, filii dilectissimi. Amen. 


—————————— —— —— Ó€———MÀ ————— M — 
ADMONITIO JACOBI SIRMONDI, S. ἃ 
DE ORDINE SEQUENTIUM EPISTOLARUM 





Quo nunc ordine a nobis digeste sunt, hunc ipsum 
exhibent codices antiqui, Pitheanus et Lirinensis, at- 
que Arelatensis adeo ille unde primum descripta et ad 
Baronium cardinalem misse, in Iucem vrodierunt. Sed 





summo viro , ul ordinem interpolaret, fecit corrupta in 
entigrapho quod acceperat ejus epistola subscriptio , 
ubi anno 15 scriptum [uerat pro anno 16 Basilii ; qued 
mendum veterum eorumdem librorum ope sustul' mu, 


— 


iol 


EPISTOLA VH (otim VIII). 
AD SAPAUDUM EPISCOPUM ARELATENSEM. 
Salutatoria priusquam α Sapaudo litteras acciperet. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Qux nobiscum omnipotentis Dei gratia fuerit ope- 
rata, ad charitatem tuam credimus fuisse perlatum; 
pro qua re ad nos destioari convenerat, ut visitatione 
communi magno invicem gaudio frueremur. Nos ta- 
men fraternze memores charitatis, presentium porti- 
torum occasione reperta, officium fraterne saluta- 
tionis impendimus, optantes ut alterna in timore Do- 
mini cbaritate viventes, mutuo frequenter refovea- 
mur alloquio. Deus te incolumem custodiat, fratet 
charissime. Data iv nonarum Juliarum, anno 15 post 
consulatum Basilii viri clarissimi (An. Christi 556). 


EPISTOLA VIII (olim 1X). 
AD EUMDEM. 


Modeste laudes rejicit quibus illum Sapaudus in. lit- 
teris suis ornarat. 


Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Fraternitatis vestrz: grata nobis colloquia Felice 
viro honesto deferente suscepimus ; quibus recensi- 
tis, communi Domino ac Deo nostro insufficientes 
gratias egimus, quia dilectionis tux incolumitatem, 
qua nobis est desiderabilis, eorum testificatione co- 
gnovimus. Ea aatem qu: in nostris laudibus facundia 
oris vestri disseruit, quanquam vos congruentem vo- 
bis rem fecisse manifestum sit, nos tamen nihil no- 
strum ex omnibus qua dicta sunt agnoscentes, vere- 
eundiam magis incurrimus, illud doctissimi viri ad 
animum producentes, qui dixit : Sicut vera laus or- 
nat, sic falsa castigat. Multum enim vit: nostr; ao 
morum verba charitatis vestr:e mensuras excedunt. 
Optamus tamen ut sanctorum omnium precibus et 
vestris orationibus faciat nos Deus tales existere, 
quales vos esse ex bons voluntate pinxistis. Atque 
ide» salutantes debito charitatis affectu, indicamus 
nos, inventa ante hoc parvum tempus occasione quo- 
rumdam de provincia vestra Romam venientium, 
tanto amoris vestri fervore fuisse succensos, ut im- 
patienter ferremus hujusmodi opportunitatem silen- 
tio przterire. Scribentes namque gloriosissimo com- 
muni fllio Cbildeberto regi, etiam ad charitatem 
tuam litteras, quales sub brevitate temporis potui- 
mas dictare, transmisimus. Quxdam autem nobis, 
sicut scripsislis, proprio ore litterarum vestrarum in 
compendio portitor intimavit, qux nos pon mediocri- 
ter permoverunt, admirantes nimirum qua ratione 
tam nova res fuerit usurpata; et necesse habemus 
solliciti esse, ut si quis venerit, non facile nobis, tan- 
quam ignaris, subripere aliquid videatur. Melius ta- 
men fraternitas tua faciet, si. cognoscens illos quos 
suspicamini ad nos esse venturos, etiam vos perso- 
nam instructam ex omni parte dirigatis, qu:e eis pos- 
sit obsistere : quia cum epistola vestra nihil de causa 
coolineat, si hie qui nobis modo ex voluntate vestra 
verbo sogyes it, tunc apud nos nequeat inveniri, vi- 
debin:ur nos accusatoris officium suscepisse. Quod si 
a ua charitate persona dirigitur, nostrum est, et pro 


EPISTOLAE. | te 
À affectu quem vobis iupendimus, et pro rei geste uo- 


vitate, salva :equitate, competentet illi quem dile- 
ctio tua miserit, prebere favorein. Deus te incolu- 
mem custodiat, frater charissime. Data deciino sexto 
calendas Octobris, anno 15 post consulatum Basilii 
viri clarissimi. 


EPISTOLA IX (olim X). 
AD CHILDEBERTUM REGEM. 


Anathema dicit iis qui de fide aliter sentiunt quam in 
epistolis Leonis el in concilio Chalcedonensi conti- 
nelur. Reliquias sanctorum mitlit per. Hominem- 
bonum subdiaconem. 


Domino filio gloriosissimo atque precellentissimo 
Childeberto regi Pelagius episcopus. 


p Rufinus vir magnificus, legatus excellentize vestra, 


nobis dixit quod et in provinciis Galliarum quidam 
semina scandalorum sparserunt, dicendo quid contra 
fidem catbolicam, quod Dominus non patiatur, ad- 
missum. Et quamvis a transitu dive memorte Theo- 
dors August» nullas de fide quzstiunes Ecclesia Dei 
in partibus Orientis Deo miserante formidet, sed quixe- 
dam capitula extra fidem fuerint agitata, de quibus 
longum est ut epistolari possint complecti sermone : 
hoc breviter, secundum admonitionem prefati ma- 
gnitici viri Rufini, ad sanandum animum vestrum,vel 
oinnium fratrum et coepiscoporum nostrotum in Gal- 
lie regionibus consistentium, faciendum esse pro- 
speximus : dicentes anatbematizare nos, et alienos ab 
eterna vitz: praemiis judicare, quicunque ab illa flde 
quam beat: recordationis papa Leo in suis epistolis 
predicavit, et quam Chalcedonense concilium, se- 
quens eumdem przxsulem, edita definitione suscepit, 
in una syllaba, aut in uno verbo, vel in sensu, erra- 
vit aliquando, aut declinavit vel declinaverit ali- 
quando. Quibus se Ma habentibus, non attendat celsi- 
tudo vestra, nec fratres nostri episcopi, fabatas eorum 
hominum qui scandalis delectantur : quoniam hzq 
ipsa ita contigerunt, ut cum pater vester clementis- 
simus imperator omnes h:ereses, qux» Constantino- 
poli episcopos suos et ecclesias, cum magnis rediti- 
bus et vasorum diversitate, usque ad tempora impe- 
rii ejus habuerunt, everterit, et sublatis basilicis eo- 
rum atque reditibus, omnibusque aliis rebus, catho- 
licis tradiderit. Hi ergo qui in ipsis erroribus remau- 
serunt, conglobati sunt in unum, et agunt vehementer, 
qualiter Ecclesiam catholicam scindant atque per- 
turbent. Nam et huc in Italiam, quandiu.nos in Con- 
stantinopoli fuimus, de nomine nostro chartas mitte- 
bant, dicendo quasi nos dixerimus fldem catholicam 
fuisse corruptam. Nunc vero etiam contra nos affe- 
runt hue chartas tacitis nominibus, ut nesciatur quis 
eas misit. Sed sic faciunt Christiani qui in Constan? 
tinopoli sunt, dum eos constet non esse Christianos. 
Maxime tamen Nestorianz bxresis homines, pro ee 
quod Nestorius duas naturas in Christo separatas qui- 
dem ct divisas astruxerit, fraudulenter moliuntur d. 
cere non longe ab intellectu esse Cha!cedonensis sy- 
nodi et pape Leonis, dum Noc:toriuuti, pro eo. quod 
divisas duas naturas asscreret, ipso dogmate beati 


403 


PELAGII PAPJE 


401 


ρθε Leonis constat esse damnatum. Hic breviter A contigerunt, sicuti et posteriorem ab his verbis : Re- 


insinuanda esse excellenti: vestre curavimus, ut 
ille ardor fidei vestrze, et unitatis amor, non alieujus 
perversi hominis fabulas, aut chartas superfluas per- 


mittat attendi : quia et bic simplices aliquos episco- . 


pos, et nescientes prima elementa fidei, sollicitave- 
runt, ut nec rationem ipsam intelligant, nec discer- 
nant quantum sit bonutm a fide catholica non errare; 
Sed si qua sunt alia quibus crimen ab b:ereticis pati- 
tur sancta Ecclesia refutare. Quis enim patiatur ut 
Nestorii vel sectatorum ejus blasphemias, pro eo 
quod duas naturas in Christo separatas, id est divi- 
sas esse astruxerit, catholic fidei existimet concor - 
dare? Ut autem nos diutribulationes Constantinopoli 
pateremur, illa res fecit quam breviter superius teti- 
gimus : quoniam vivente Augusta, quidquid in eccle- 
siasticis causis movebatur, suspectum habuimus.Nam 
pater vester clementissimus imperator, et beati papse 
Leonis dogma, et Chalcedoneusis synodi fidem nullo 
modo unquam patur violari. Reliquias vero tam 
beatorum apostelorum quam sanctorum martyrum, 
jam quidem per servos Dei monasterii Liriuensis di- 
reximus. Sed et nunc quas legati vestri poposcerunt, 
[08 misisse signamus, deputantes Hominembonum 
subdiaconum ex clero Ecclesix* nostr», a quo usque 
ad fratrem et coepiscopum nostrum Sapauduin ju- 
bente Domino deferantur. Data im idus Decembres, 
anno 15 post consulatum Basilii viri clarissimi, per 
Itufinum legatiun (Anno Christi 556). 


Subscriptio. 


Pelagius misericordia Dei opiscopus Ecclesi: ca- 
tholice urbis Rom:e, exemplari epistole nostrze sub- 
scripsi. 


, — OBLERVATIO P. ANTONII PAGI 
ad annum Christi 556, n. 71, 8. 


Epistola Pelagii ad Childebertum regem imi id. De- 
bein. anni 556 scripta, ex duabus aliis, quarum 
altera ad Childebertum. altera ad Justinianum a Vi- 
gilio data fuerat, consarcinata est. Hxc duarum epi- 
stolarum, ad Childebertum scilicet et ad Justinianum, 
consarciuatio, nemini huc usque observata, qux» ta- 
men non videtur in dubium revocanda. Finis enim et 
initium epistole qux€ ad Childebertum regem scripta 
supponitur, spectat ad Gallias et ad Francorum re- 
gem, qui, ut liquet ex alia Pelagii epistola, Rufinum, 
Romam ad Pe e iw papam miserat : qui postulavit 
ut pontifex vel Childeberto significaret se per omnia 
D. Leonis scriptis assentiri, vel propriis verbis con- 
fessionem su: fidei ad eumdein destinaret. Id. con- 
stat ex alia Pelagii ad Childebertum regem epistola, 
in qua pontifex ait : Veniens Rufinus vir magnificus, 
legatus excellentic vestre, confidenter a nobis, ut de- 
cuit, postulavit quatenus vobis aut beatee recordationis 
pap:t Leonis tomum a nobis per omnia conservari signi- 
ficare debuissemus, aut propriis verbis nostra con[cs- 
sionem fidei destinare. Wujusn:odi petitionis ratio haec 
fuit quod semina scandalorum in provinciis Gallia- 
rui a quibusdam .spargebantur, quasi quid contra 
lidem catholicam in quinta synodo generali peractum 
esset. Quore Pelagiuslitteris boc anno ad Childleber- 
tum tertio idus Decembres missis, illam petitionem 
implevit, et anathema dixit iis qui de fide aliter sen- 
tiebant quam in epistolis sancti Leonis et in concilio 
Chalceconensi continebatur. Artifex epistole de qua 
agitur refert priorem ejus partem ad Childebertuin, 
gb initio usque ad hire verba : Quoniam hec ipsaita 


n 


liquias vero tam beatorum apostolorum auam sancio- 
rum martyrum, jam quidem per servos Dey sronastrii 
Lirinensis direximus, et c:elera usque in finem. 
Reliqua omnia in epistola ad Childebertum con- 
teta desumpsit consarcinator ex aliquibus litteris à 
Vigilio papa a. Justinianum imp. datis. Nam h:xe 
verba verbi gratia nonnisi ad imperatorem Constan- 
tinopolitanum seripta sunt : H ec ipsa ita contigerunt, 
tt cum pater vester clementissimus imperator omnes 
hereses que Conslantinopoli episcopos suos et eccle- 
sias, cum magnis redditibus et vasorum diversitate us- 
e ad tempora imperii ejus habuerunt, everterit et, sub- . 
atis basilicis eorum atque redditibus, omnibusque aliis 
rebus catholicis, tradiderit. Certum est autem Justinum 
Seniorem hxreticorum basilicas orthodoxis tradi- 
disse, et Justinianum ejus filium adoptivum fuisse ; 
cum contra Clodoveus Magnus Childeberti pater, nec 
appellatus est imperator, presertim a pontificibus 
Romanis , neque aliquis Fraucorum rex h:zreticorum 
ecclesias Constantinopoli evertere potuit. Ad hxc 
auctor illius e,istolze infra ostendit imperatorem 
quem alloquitur alium non esse quam Justinianum : 
Ut autem nos diu tribulationes Constantinopoli patere- 
mur, illa res fecit quam breviter udin tetigimus : 
uoniam vivente Augusta (nempe Theodora, quam 
jam in eadem epistola nominarat) quidquid in eccle- 
siasticis causis movebatur, suspectum habuimus. Nam 
paler vester clementissimus. imperator, et. beati. pape 
Leonis dogma, εἰ Chalcedonensis synodi fidem nulla 
modo unquam patitur violari. Übi loco patitur. legen- 
dum passus est. Mitto alia in ea epistola memorata 
qu: dici non potuere ab alio pontifice Romano quam 
a Vigilio post suum Constantinopoli in Siciliam re- 
ditum. Denique inter partes tres, quibus epistola 
illa consuta, nulla connexio est, ut legenti patet. 


EPISTOLA X (olim ΧΙ). 
AD SAPAUDUM EPISCOPUM ARELATENSEM. 


Commendat illi reditum | Iominisboni subdiaconi, at- 
que ut Placido patri suo suggerat de comparandis 
Romamque mittendis vestibus que in. pauperes ero- 
gentur. 


Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Quia legati filii nostri gloriosissimi regis Childe- 
berti, beatorum apostolorum Petri et Pauli, et alio- 
rum sanctorum martyrum reliquias poposcerunt, ne- 
cesse habuimus Hominembonum subdiaconum de 
clero nostro dirigere, qui eas usque ad fraternitatein 
tuam cum reverentia deportaret. Et ideo salutantes 
hortamur ut qu:esita occasione, sive navi, sive ter- 
reno, cum talibus personis de quibus nullà periculi 
possit esse suspicio, ad nos eum juvante Domino re- 
mittatis. Ea autem qux pro honore charitatis tux a 
nobis supradicti legati poposcisse noscuntur, parati 
sumus Deo juvante concedere. Sed nisi litteras tuas 
per te acceperimus, sicut etiam decessores nostri 
postulantibus tuis decessoribus prestiterunt, super. 
fluum judicavimus uliro transmittere. Sed mox ad 
nos, juvante Domino, unum de clero tuo cum litteris 
direxeris, si Dominus voluerit, et si vixerimus, pro- 
mittimus nos esse facturos. Preterea hortamur, viro 
maguilicentissimo filio nostro, patricio Placido geni- 
tori tuo dicas, ut quod de pensionibus possessionutu 
Ecclesi: nostrze collectum est, aut per suum homi- 
nein, aut per harum nobis dignetur dirigere porto 
rein : quia [talize praedia ita desolata sunt, ut ad res 


10$ 


est, ut nobis de ipsis solidis saga tomentacia, quie 
pauperibus erogari possint, et tunicas albas, aut cu- 
cullas, vel colobia, aut si qux alix species in provin- 
cia flant, quai pauperibus, ut diximus, erogari de- 
beant, nobis exinde facite comparari, et opportuni- 
late navis inventa dirigite, ut maximas fraternitati 
tux gratias referamus, dum in hujusmodi sollicitudi- 
nem nostram providentia charitatis tux relevari con- 
tigerit. Hortamur etiam ut Anastasium fratrem Pauli 
defensoris Ecclesi: ad nos faciatis occurrere. Deus 
te incolamem custodiat, frater charissime. Data xix 
calendas Januarias, anno 15 post consulatum Basilii 
viri clarissimi. 

EPISTOLA XI (olim XII). 

AD SAPAUDUM ARELATENSEM. 


Vices illi suas in Gallia delegat, palliique usum 
imperlitur. 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Majorum nostrorum, operante Dei misericordia, 
eupienles inbxrere vestigiis, et eorum actus divino 
juramine in omnibus imitari, charitati tuz:e per uni- 
versam Galliam sancte sedis apostolice, cui divina 
gratia przsidemus, vices injungimus. Hoc enim anti- 
quitatis memoria docet, hoc etiam Romana testantur 
scrinia a sanctis Patribus et decessoribus nostris tuis 
decessoribus esse concessum : ut illius stabilis petrz 
sempiterna soliditas, supra quam Dominus Salvator 
noster propriam fundavit Ecclesiam a solis ortu 
usque ad occasum, primatus sui apicem successorum 
suorum auctoritate, tàm per se quam per vicarios suos, 
Brniter obtineret. Nos autem, sicut dicit beatus Apo- 
$iolus, non in immensum gloriamur, sed secunduw 
mensuram regula qua mensus est nobis Deus mensuram 
periiugendi usque ad vos. Nec enim quasi non pertin- 
gentes superexcedimus nos(Cor.x).Sic ergo participata 
sollicitudine sanctam Dei universalem Ecclesiam no- 
stri per Dei gratiam rexere majores. Hinc est quod et 
508 fraternilati (0:8 hujusmodi curas injungimus, ut 
sedis nostrzx vicarius institutus, ad instar nostrum in 
Galliarum partibus primi sacerdotis locum obtineas, 
εἰ quidquid ad gubernationem vel dispensationem 
ecclesiastici status gerendum est, servatis Patrum re. 
gulis et sedis apostolicze constitutis, divini judicii 
consideratione dispenses ; talemque te in custodiendis 
canonibus sancta conversatione demonstres, qualem 
tsnüi loci decet esse vicarium : memor sententize 
beati Pauli apostoli, qua Timotheum discipulum sol- 
licite magister informat dicens : Testor coram Deo et 
Ghristo Jesu, et electis angelis ejus, ut ha:c custodias 
sine pre judicio, nil faciens in aliam partem declinando 
(! Tim. v). Ut erogetur, charissime frater, aucto- 
ritas pontificis, et pastoris mansuetudo, per nos tibi 
locum vicarii, sicut et decessoribus tuis, noveris gra- 
tx largitate concessum. Quia licet apud Deum non 
si& aeceptio personarum, tuam tamen cbaritatem 
etiam carnali generatione constat esse przeclaram. Et 
ileo convenit ut quanto in te Dominus multiplicia bo- 
na largitus est, tanto in sacerdotalibus actibus probi- 


EPISTOL.E 
cuperationem eorum aeno sufficiat. Et si possibile A tatem morum cxhibeas clariorem. 


406 


Scriplum est 
enim : Cui commendaverunt multum , plus petent «b 
eo (Luc. xi). Usum quoque pallii tibi alacriter affec- 
Hioseque concedimus, pariter etiam pallium dirigentes, 
ut in tanti loci fastigio constitutus, przeclaro quoque 
habitu decoreris scituris omnibus ecclesiastici gra- 
dus hominibus, nullam haberi licentiam, sine for- 
mata tu» charitatis, ex quacunque Galliarum parte 
longiores petere regiones; ne prohibita presumentes 
ipsi se proprio videantur privare officio. Hxc. igitur 
per Flavianum diaconum οἱ Nestorium subdiaconum 
Ecclesie tux», per quos epistolas tuas accepimus, 
scribenda esse curavimus. In quorum etiam conver- 
satione laudabile tu:e charitatis agnovimus institutum. 
Deus te incolumiem custodiat, frater charissime. Data 


p ! nonas Februarii, anno 16 post consulatum Basi- 


lii viri clarissimi. 
EPISTOLA XII (olim XIII). 


AD CHILDEBERTUM REGEM. 


Significat se vices suas et pallii usum Sapaudo con- 
cessisse, quem regi commendat. 
Domino filio merito gloriosissimo atque przcellen- 
tissimo Childeberto regi Pelagius. 


Excellentix vestre litteras, post illas quas Tegali 
vestri detulerun!, eliam per eos quos frater et coeyi- 
scopus noster Sapaudus ad nos direxit, reverenter 
accepimus, et salutis vestre, qui nobis semper 
optanda est, cognoscentes indicia, gratias divin:e 
pietati retulimus, exorantes clementiam ejus ut vos 


(. largiflua pietate sua servet incolumes. Litteras au- 


tem nostras praefato consacerdoti nostro Sapdudo se- 
cundum petitionem vestram direximus, usum pallii 
pariter concedentes : quia iu scrinio ecclesiastico 
hujuscemodi exempla reperimus, quibus ostenditur 
Arelatensibus episcopis ἃ sanct:e recordationis deces- 
soribus nostris hx::c fuisse collata. Propterea salu- 
tantes cultu regalibus infulis debito, postulamus ut ita 
eum atque Ecclesiam ejus gratia excellentix vestrz 
tueatur ac foveat, ne quem per vices nostras augeri 
propitiante Deo .postulastis, in aliqua parte cuiquam 
Gallicanorum sacerdotum , vel cujuslibet ordinis 
ecclesiastici person», quod non oportet, contempti- 
bilis habeatur; et in eo auctoritatj sanct: sedis apo- 
stolic:e, et genio vestro, qui pro eo suflragatores 


D acceditis, quod absit, videatur in aliquo derogari. 


Perincolumem excellentiam vestram Deus noster 
custodiat, domine fili gloriosissime atque prezcellen- 
tissime. 


EPISTOLA XIII (olim XIV). 
AD CHILDEBERTUN RFGEM. 


De Sapaudo Arelatensig qui contra sedis sue privile- 
gium alterius episcopi judicium subire jussus. (ue- 
rat. 

Domino fllio gloriosissimo atque preeeellentissimo 

Childeberto regi Pelagius. 

Cum 'celsitadini vestre multa dona misericordia 
divina contulerit, pro amore tamen quem Ecclesi 

ejus sinceriter exhibeus ( Nicol. 11, epist. 8, ad Mi. 


401 PELAGII 


PAPAE I 


imper. Graecorum), feeit vos multis regnantibus cla- A nostro magnifcentissimo viro patricio Placido, geni- 


riores : quoniam inter alias regni vestri curas pro 
tranquillitatesanct? Ecclesia praecipuam sollicitudi- 
nem vos certum est exhibere. Qux cum ita eint, mi- 
ramur quia quantum nobis presesatmm  portitoruns 
suggestio patefecit, passi estis subripi vobis Sapau- 


dum fratrem et coepiscopuwm nostrum, Arelatensis - 


civitatis antistitem, cujus Ecclesia in regionibus 
Gallicanis primatus privilegio et sedis apostol:cze vici- 
bus decoratur, ad petitionem episcopi ab ipso ordi- 
nati, in judicium sequentis civitatis episcopi, quod 
nulla ecclesiastica lege vel ratione eonceditur, judi- 
candum juberetis occurrere; u& ipso de cogculcate 
loci sui przjudicio conquerente, illum qei usurpavit 
necesse sit de illicita presumptione culpari (Hincma- 


tori iuo, ex nostra persona volumus conunnendari - 
ut in sua continentia recognoscant quantum apud 
charitatem tuam eis commendatio nostra prefuerit. 
Sed ei illud ad commemorationem ts fraternitatis 
adducimus, ut sieut jampridem seripsimus, vestes 
qua pauperibus erogentur, id est cncullas, et tuni- 
cas, atque saga, de. eo quod. pro pensionibus eccle- 
siasticarum possessionum nobis domnus filios noster 
Placidus directurus erat, comparari faeiatis, et. ad 
pertum Romanum, Deo propitiante,dirigere;quatenus 
sollicitudinem nostram ex parte aliqua relevetis : 
quia tanta egestas et nuditas in ciyitate ista est, ut 
sine dolore et angustia cordis nostri homines quos 
honesto loco natos idoneos noveramus, non possi- 


rus, ep. 8, c. 15). Pro quibus, Christianitatis vestra Β mus aspicere. Deus te incolumem custodiat, frater 


confidentia freti, paterno studio postulamus ut ei 
quid tale factum est , congrua satisfactione celeriter 
ampuletur, nec allum sui exemplum in perturbatione 
Ecclesiarum quas vobis Deus credidit, relinquere 
concedatur. E& bujusmodi causie sollicitam vos in 
reliquo decet exhibere cautelam, ne quid contra 
ecclesiastácas regulas petentibus concedatis: quia, 
quod bene cognitum eet religiose menti vestra, non 
aliter Deo nostro recte potest regalis devotio famu- 


lari, nisi providentia ejus ecclesiasticorum ordinum. 


servetur integritas. Incolumitatem excellenti: vestre 
Deus noster custodiat , domine fili gloriosissime 
atque przecellentissime. | 

EPISTOLA XIV (olim XV). 

ΔΒ SAPAUDUM ARELATENSEM. 


D 

pies mea unii i hostium metu eo 

confugerunt ; iterumque de vestibus in. urbem. mit- 

tendis. ij 

Dilectissimo fratri Sapaudo Pelagius. 

Tanta nobis est cirea personam tux fraternitatis 
affectio, ut nullas occasiones transire silentio patia- 
mur. Denique veniente illuc Petro urbis negotiatore, 
presentia curavimus ad fraternitatem tuam scripta 
dirigere, desiderantes ut de incolumitate quoque vi- 
cissim dafís opportunitatibus agnoscamus. Atque ideo 
salutantes fraterno charitatis amore, indicamus pro- 
pitiante Domino circa nos omnia prospere geri. ΕΠ 
hortamur ut, si epistola quam per diaconum atque 


catholica ed regem ante. 


charissime. Data idibus Aprilis, anno 16 post consu- 

latum Basilii viri clarissimi. 

EPISTOLA XY (olim XVI). 
Ab CHHLDEBERTUM REGEM. 

Mittit confessionem fidei sum, monetque μί caveat 
ne qua in Gallis per hereticos. excitari. discidia- 
sinat. 

Domino filio gloriosissimo atque prx»cellentissimo 
Chilleberto regi Pelagius episcopus. 

Humani generis Salvator ac Dominus discipulos 
8008 docens, ait: Nom ret voluntas Patris vestri, 
qui in celis est, ut unus. saltem pereat de pusillis 
(Matth. xvii) : de quibos nec scandalizari quemquam. 
sine magni asserit comparatione suppliel. Cum igi- 


C turetiam de pusillis ista forma prsecepti sit, quanto 


nobis studio. ac labore satagendum est ut pro aufe- 
rendo suspicionis scandalo obsequium confessionis 
nostrz regibus ministremus; quibus nos etiam subdi- 
Los esse sancte. Seripture. preeipiunt | Veniens et- 
enim Rofinus vir magnificus, legatus excellentis 
vestra, confidenter a nobis, ut decuit, postulavit, 
quetenus vobis aut beatas recordationis papse Leonis 
tomum. ἃ nobis per omnia conservari significare de- 
boissemus, aut propriis verbis nostre confessionens 
fidei destinare. Et primam quidem petitionis ejus 
partem, quia facilior fait, mox ut dixit, implevimus, 
meque in omnibus predicti praesulis tomum pro 
catholicxe (dei assertione conscriptum, Deo propi- 
Uo, custodire, manus nostr: ad vos profeesione sig» 


subdiaconum fraternitatis tus ad excellentissimum p navimus. Ut autem nullius delnceps , quod absit, su- 


Glium nostrum Childebertum regem direximus, in 
qua de institutis beatissimorum Patrum nostrorum 
fidem catholicam nostro per Dei gratiam sermone 
deprompsimus, tam ipsi gloriosissimo regi quam 
charitati tus vel aliis fratribus coepiscopis nostris 
placuit, rescripta tux charitatis celerius agnosca- 
mus. Preterea commendamus specialiter dilectioni 
τυ Romanos qui hoetilitatis metu confugerunt, ut 
solatium fraternitatis tux, et continentlam qualem 
peregrinatio eorum poscit inveniant ; quos etiam filie 


—— 


spicionis resideret eccasio, etiam illam aliam partem 
quam memoratus vir illustris Rufinus sdmonuit 

facere, mutavi; scilicet propriis verbis confessionem 
fidei quam tenemes, exponens. Definitiones quoque 
de eadem catholica fide qux in quataor sanctis con- 
ciliis statut:e sant, sed et memorati penüicis, quas 
universalis semper tennit ac tenet Boclesia , nos 
cum Dei auxilio tenere atque defendero, przxenti ad 
excellentiam vestram colloquio iatimandum necessa- 
rio judicavi. . 





FIDES PAP. PELAGH. 


Credo igtur in. unum Deum, Patrem, et Filium, 
εἰ Spirdum sanctum; Patrem scilicet. omnipoten- 


tem, sempiternum, ingenitum ; Filium vero ex ejus- 
dem Patris substantia vel natura genitum ante omne 


EPISTOLAE. 


410 


omnino vel temporis, vel cujusquam initium, de A subsistentiam adunatas credimus esse naturas, ut 


emnipotente omnipotentem , sequalem, coasempiter- 
num et consubstantialem genitori. Spiritum quoque 
sanctum omnipotentem, utrique, Patri scilicet ac 
Filio :equalem, consempiternum atque consubstantia- 
lem; qui ex Patre intemporaliter procedens, Patris 
est Filiique Spiritus. Hoc est tres personas, sive tres 
iubsistentias unius essentie sive naturx, unius vir- 
istis, unius operationis, unius beatitudinis atque 
usius potestatis ; ut trina sit unitas, et una sit Trini- 
tas, juxta vocis dominic:ze veritatem, dicentis: Jte; 
docete omnes gentes, bapliz:intes eos in nomine 
Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvm ). 
ln nomine, inquit, non nominibus, ut et unum 


. Deum per indistinctum  divinz essentie nomen 


ostenderet , et personarum discretionem — suis 
demonstratam proprietatibus edoceret : quia dum 
ribus unum deitatis nomen est, qualitas osten- 
ditur personarum ; et rursus zqualitas personarum 
nibil extraneum, nihil accedens in eis permittit in- 
telligi : ita ut. et unusquisque eorum verus perfe- 
ctusque sit Deus ; videlicet ex pleiritudine divinitatis 
nihil mines in singulis, nihil amplius intelligatur in 
Wibus. Ex hac autem saneta, et beatissima, atque 
consubstantiali Trinitate, credo atque confiteor unam 
personam, id est, Filium Dei p-o salute humani ge- 
seris. novissimis temporibus descendisse de colo, 
nec patriam secem, nec mundi gubernacula relin- 
quentem ; ei sancto Spiritu superveniente in beata 
Virgine Maria, atque obumbrante ei virtute Altissimi, 


utriusque proprietate servata, neutra converteretur 
in alteram. ἃς propterea, sicut sepe diximus, unum 
eumdemque Christum esse verum Filium Dei, et 
eumdem ipsum verum filium bominis confitemur, 
consubstantialem Patri secundum deitatem, consub- 
stantialem nobis eumdein secundum humanitotem ; 
per omnia nobis similem abs ue peccato ; passibilem 
carne, eumdem ipsum impas-ibilem deitate. Quem 
sub Pontio Pilato sponte pro salute nostra passum 
esse carne confitemur, crucifixum carne, mortuum 
carne, resurrexisse tertia die glorificata et incorru- 
ptibili eadem carne, et conversatum post resurre- 
ctionem cum discipulis suis, ac multis modis evi- 
denter eis ostendisse sui corporis veritatem ; et qua- 


B dragesimo die videntibus eisdem discipulis ascendisse 


in celos ; sedere etiam ad dexteram Patris. Quem 
credo et confiteor, secundum testificationem angelo - 
rum, sicut ascendit in colos, ita venturum judicare 
vivos et mortuos. Omnes enim homines ab Adam 
usque ad consummationem sseculi natos et mortuos, 
cum ipso Adam ejusque uxore, qui non ex aliis pa- 
rentibus nati sunt, sed alter de terra, altera autem 
de costa viri, ereati sunt, tunc resurrecturos esse 
confiteor, et astare ante tribunal Christi, ut recipiat 
unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bo- 
na, sive mala; et justos quidem per largissimam 
gratiam Dei, ut pote vasa misericerdke in gloriam 
preparata, :xeternz vite przmiis donaturum, in so- 


cietate videlicet angelorum, absque ullo jam lapsus 


eumdem Verbum ac Filium Dei in utero ejusdem C sui metu sine fine victuros ; iniquos autem arbitrio 


sanctz "Virginis Marke clementer ingressum, et de 
carne ejus sibi unisse carnem anima rationali et in- 
tellecteali animatam : nec ante creatam esse carnem, 
et postea scpervenisse Filium Dei ; sed, sicut scri- 
ptum est, sapientia edificante sibi domum (Prov. 1x), 
mox carnem in utero Virginis, mox Verbi Dei car- 
pem factam, exindeque sinc ulla permutatione aut 
cowversione Verbi carnisque nature, Verbum ac 
Filiam Dei factam hominem unum in utraque natura, 
divina scilicet et humana, Christum Jesum Deum 
verum, eomdemque verum homhem processisse, id 
est naumm esse, servata integritate matern:e virgini- 
tatis : quia sic eum virgo permanens genuit, quem- 
sdmodum virgo concepit. Propter quod eamdem 


voluntatis proprie vasa ire apta in interitum per- 
manentes, qui viam Domini aut non agnoverunt, aut 
cognitam diversis capti prevaricationibus relique- 
ruat, in pomis :terni atque inexstinguibilis ignis, 
ut sine flne ardeant, justissimo judicio traditurum. 
Hzc est igitur fides mea et spes mea, qux in me 
dono misericordiz Dei est : pro qua maxime paratos 
esse debere beatus Petrus apostolus precipit (1 Petr. 
Ij) ad respondendum omni poscenti nos rationem. 
Nunc convenit excellentiam vestram pro fervore 
ejusdem fidei, quam vos in corde habere gaudemus, 
peculiarem curam per universas Gallix vestrie regio- 
nes impendere, ne illic scandala seminantes, sicut 
in partibus istis facere conabantur, frontis sux pro- 


beatam virginem Mariam Dei Genitricem verissimc D cacitate impellente discurrant, et alios fratres et co- 


confitemur : peperit enim incarnatum Dei Verbum. 
Est ergo unus atque idem Jesus Christus verus Fi- 
lius Dei, et idem ipse verus filins hominis perfectus 
fa deitate, e£ idem ipse perfectus in humanitate ; 
ut pote totus in suis, et idem ipse totus in nostris ; 
sic per secundam nativitatem sumens ex homine 
maire quod non erat, ut non desisteret esse quod 
per primam, qua ex Patre natus est, erat. Propter 
quod eum ex dusbus et: ín duabus, manentibus indi- 
visis inconfosisque credimus csse naturis. [ndivisis 
quidem, quia et post assumptionem nature nostra 
ποῦ Christus Filius Dei permansit et permanet : 
inconfesis autem, quia sic in ugam personam atque 


episcopos nostros, vel creditas eis plebes, ad dissen- 
siones exagitent : quia dum recte fldei non sint, 
dolore oppressionis su:e, ut se ad nutrienda scandala 
catholicis familiares efficiant, etiam rectam fidem se 
simulant vindicare, maxime apud eos qui fraudes 
ipsorum et dolos ignorant. Sed Deus, qui gloriam 
vestram contra inimicos pacis ecclesiasticze miseri- 
corditer hoc tempore proeparavit, prostet vos ita, 
sollicitos et cireumspectos existere, ut non przva«- 
leant intra sata sanctz* Ecclesie in illis partibus lo« 
liorum suorum semina maligna jactare. Perincolu- 
mem excellentiam vestram Deus noster custodiat, 
domine fili gloriosissime atque przcellentissime, 


"- 


441 PELAGII] PAPE 1 413 








EJUSDEM PELAGII PAP/E I EPISTOLAE, 


SEU POTIUS FRAGMENTA LUCA HOLSTENI| STUDIO PRIMUM E TENEBRIS VINDICATA. 


lelugius Joanni Patricio caburtario, inter cetera. — A Idem Pelagius Viatori et. Pancratio illustribus, inter 


Pudenda, ita ut dicam, rapina in divisione est non 
consecralus, sed exsecratus episcopus. Si enim 
ipsum nomen consecrationis rationabili ac vivaci 
intellectu discutimus, is qui cum universali detrectat 
consecrari Eeclesia, consecratus dici vel esse nulla 
ratione poterit. Consecrare enim est simul sacrare. 
Sed ab Ecclesizx visceribus divisus, et ab apostolicis 
sedibus separatus exsecrat ipse potius, et non con- 
secrat. Jure ergo exsecratus tantum, non consecratus 
poterit dici, quem simul sacrare in unitate conjun- 
ctis membris non agnoscit Ecclesia. Videamus ta- 
men utrum vel ipsarum consuetudinem partium in 
sua ordinatione conservaverint. Nempe is mos anti- 
quus fuit, ut quia pro longinquitate vel difficultate 


catera. 


À schismaticorum sacrificiis, potius autem sacrile- 
giis abstinere debetis. Schisma siquidem ipsum, quod 
Grz::cum nomen est, scissuram sonat. Sed in unitate 
scissura esse non potest. Non ergo unitati commu- 
nicant qui schismaticis communicant. Partes sibi 
ipsi fecerunt, et ab eo quod unum est, ut apostoli 
Judxi jam verbis loquar, semetipsos segregantes , spi- 
Tilum non habent (Jud.,9). Quibus omnibus illud effi- 
citur, ut quia in unitate unum non sunt, ut quia in 
parte esse voluerunt, ut quia Spiritum non habent 
corporis Chri-ti, sacrificium habere non possint. Non 
autem nobis nunc illa quxstio est, utrum tolerare 
malos, sed utrum debeamus schismaticis eociari. Si 


itineris ab apostolico onerosum illis fuerat ordinari, B etiam ipsi, licet in suo sensu abundantes, intra ma- 


ipsi se invicem Mediolanensis et Aquileiensis ordi- 
nare episcopi debuissent : ita tamen ut in ea civitate 
in qua erat ordinandus episcopus, alterius civitatis 
pontifex occurrere debuisset ; ut et ordinandi electio 
ἃ presenti ordinatore, ex consensu universalis cui 
przficiendus erat Ecclesiz, melius ac facilius potuis- 
set agnosci ; et in sua qui 2d episcopatum prove- 
hendus erat, nec tamen ordinatori suo subdendus 
fuerat, ordinaretur Ecclesia. Noli catholicam semper 
mentem aliqua schismaticorunm communione polluere. 
Unum Christi corpus, unam constat esse Ecclesiam. 
Divisum ab unitate altare veritatem Christi corpori 
non potest congregare ; toleranda sunt in compage 
corporis positorum etiam illa nonnunquam vitia quz 


terna tamen positi viscera qüzrerent veritatem, a 
nobis repellendi non erant, donec apud eos ratione 
duce rei veritas claruisset. Sed quia se ab universali 
Ecclesia diviserunt, sicut beatus Augustinus ait, otn- 
nis catholicus securus eam partem detestatur, cui 
Ecclesiam universalem apostolicis sedibus roboratam 
non communicare cognoscit. Nec enim levigat cri- 
men eorum, magis vero auget, quod eos diu reeti- 
tisse dixistis, ne apostolicis communicantes sedibus 
in sua communione reciperent. In hoc enim dum et 
illi calpandi sunt, qui communicare talibus volue- 
runt, multo magis tamen illi exsecrandisunt, qui non 
solum in sacerdotibus communionem apostolicarum 
sedium, verum etiam in ipsis laicis spreverunt. Sed 


pro unitate interdum parcentes resecare non possu- C nec illud eis prodest quod eos in eisdem litteris vel 


mus. Quia et evangelicum agricolam (Joan. xv, 4), 
minus aflerentem fructum palmitem, si tamen in 
vite maneat, purgare posse noster Salvator edocuit : 
abscissum autem a vite palmitem nisi igni ad com- 
burenduni aptum esse non posse, ejusdem coelestis 
magistri veritate didicimus (Ibid.). Noli ergo eorum 
qui igni apli sunt, non consecrationi, sed exsecra- 
tionibus consentire. Nec existimes illos vel esse vel 
dici Ecclesiam posse. Etenim cum, sicut diximus, 
Ecclesia una sit, cui in Canticis canticorum dicitur : 
Una est columba mea (Cant. vi) ; nullam aliam esse 
constat nisi qux in apostolica est radice fundata : a 
quibus ipsam fidem in universo propagatam orbe 
non potest dubitari. Quod vobis licet notissimum 


ignorantia rationis, vel simplicitate intellectus sui a 
nostra se communione suspendisse perhibetis. ldip- 
sum enim magis est, propter quod schismatici sunt : 
quia non eos diversasentiendi judicium, sed quzedam 
apud se delata , sibi tamen incognita metuentes, et 
contra apostolicam sedem temere credentes, pessima 
divisit opinio. Quod schisma specialiter esse beatus 
denuntiat Augustinus dicens de talibus : Qui adeer- 
sum auctoritatem illarum Ecclesiarum qug apostolicas 


sedes el epistolus accipere meruerunt, temere cre- 


dit, immanissimum schismatis crimen a se propul- 
sare non poterit. Ad summam, aut illos Ecclesiam 
esse creditis, et cum dux Ecclesix: esse non. pos- 
sint, nos, quod absit, schismaticos judicabitis ; aut 


omnino sit, beati tamen Augustini testimonio compro- ἢ si veram in apostolicis sedibus esse constat E:ccle- 


bemus. Audite quid in quodam opere suo przclaris- 
simus doctor dicat Ecclesix ; ait enim : Quod si nul- 
lo modo recte dici potest Ecclesia in qua schisma esl ; 
restat ut quoniam Ecclesia nulla esse non potest, ea 
sil qaam in. sedis apostolice per successiones, episco- 
porum radice constitutam, nullorum hominum malitia, 
eliumsi nola excludi ron possit, sed pro ratione tem- 


Poris toleranda. judicetur, ullo modo valeat. ezstin- 
guere. 


siam, et illos ab unitate divisos cognoscite, εἰ com- 
munionis quaestionem esse sublatam, quam veram 
nisi in unitate constat esse non posse. Noli ergo, 
quasi nulla schisniaticorum atque Ecclesix differentia 
sit, velle indifferenter utrorumque sacrificiis sociari. 
Non est Christi corpus, quod schismaticus conficit, 
si veritate duce dirigimur. Nec enim divisum esse 
Christum poterit quisquam sine Apostoli reprobatione 
confingere. Unam , ut sepe dictum est, que Christi 


us 


. EPISTOL.E. 


11} 


corpus est, constat esse Ecclesiam, qux in duo velin A fit tamen quod wollet, εἰ doleat, qui etiam invitus vi- 


plura dividi non potest. Siirul enim cum ab ea 
quisque recesserit, esse desistit Ecclesia. Unum Hie- 
rusalem templum est : idolis necesse est ut immolet 


qui semetipsum diviserit. F 


Jdem Pelagius Valeriano patricio , inter catera. 


Istud est quod a vobis poposcimus, et nunc iterum 
postulamus, ut Paulinum Aquileiensem pseudoepi- 
scopum, et illum Mediolanensem episcopum ad cle- 
mentissimum principem sub digna custodia dirigatis, 
et iste qui episcopus esse nullatenus potest, quia 
contra omnem canonicam consuetudinem factus est, 
alios ultra non perdat, et ille qui contra morem an- 
tiquum eum ordinare przsumpsit, debite canonibus 
vindict:e subjaceat. Sed nec licuit aliquando nec lice- 
bit particularem synodum δὰ dijudicandum genera- 
lem synodum congregati. Sed (Ivo, p. 1v, cap. 259) 
quotiens aliqua de universali synodo aliquibus dubi- 
tatio nascitur, ad recipiendam de eo quod non intel- 
ligunt rationem, aut sponte hi qui salutem anim: suze 
desi.lerantad apostolicas sedes pro recipienda ratione 
conveniant, aut si forte, sicut de talibus dictum est, 
peccator eum venerit in profundum malorum, contem- 
nit (Prov. xvin, 5), ita obstinati et contumaces exsti- 
erint, ut doceri non. velint , eos ab eisdem aposto- 
ljcie sedibus aut attrabi ad salutem quoquomodo ne- 
cesse est, aut ne aliorum perditio esse possint 
secundum canones per seculares opprimi potestates. 
Nec in bac parte vos hominum vaniloquia retardent 
dicentium, quia persecutionem Ecclesia faciat, dum 
vel ea qux? committuntur reprimit, vel animarum sa- 
lutem requirit. Errant hujusmodi rumoris fabulatores 
(Ivo par. x, cap. 95). Non persequitur nisi qui ad 
malum cogit. Qui vero malum vel factum jam punit, 
vel prohibet ne fiat, non persequitur iste, sed diligit. 
Nam si, ut illi putant, nemo nec reprimendus a malo 
ad bonum est, humanas et divinas leges necesse est 
evacuari; qus et malis poenam et bonis przmia jus- 
tiia suadente constituunt, Malum autem schisma 
esse, el per exteras etiam potestates hujusmodi ho- 
mines debere opprimi, et canonicx Scripturz aucto- 
ritaz, et paternarum regularum nos veritas docet. 
Quisquis ergo ab apostolicis divisus est sedibus, in 
schismate eum esse non dubium est, et contra uni- 
versalem Ecclesiam altare conatur erigere. Sed quid 
de talibus insertus Chalcedonewsi synodo canon sta- 
tuat (Act. 4, canon. ant. 5), gloria vestra consideret, 
ubi post alia sic dicit : Qui a communione seipsum 
suspendit, et collectam facit, et altare constituit, et 
noluerit vocanti episcopo consentire, et noluerit 
eidem acquiescere, neque obedire primo et secundo 
vocanti, bunc omnino damnari, nec unquam vel 
orationem mereri, nec recipere eum posse honorem. 
Si enim permanserit turbas faciens fet seditiones 
Eeclesiz, per exteram potestatem tanquam seditio- 
*um comprimi. Et beatus Augustinus de talibus diclt : 
Multa etiam cum invitis benigna quadam asperitate 
plectendis agenda sunt ; quorum potius utilitati consu- 
lendum est quam voluntati. Nam in corripiendo filio 
quantumvis aspere, nunquam paternus amor amittitur, 


detur dolore sanaudus. Ecce videtis quemadmodum 
tanti testimonio Patris non persequatur coercendo 
talia, sed diligat emendando tales semper Ecclesia, 
Facite ergo etiam vos, quod scientes intentionem 
Christianitatis vestrae frequenter hortamur; et date 
operam ut talia fieri ultra non liceat, sed etiam, 
quod vobis non facillimum esse non dubito, hi qui 
talia presumpserunt ad piissimum principem sub 
digna cnstodia dirigantur. Recolere enim debet cel- 
situdo vestra quid per vos Deus fecerit tempore illo 
quo, Istriam et Venetias tyranno Totila possidente, 
Francis etiam cuncta vastantibus, non ante tamen 
Mediolanensem episcopum fieri permisistis, nisi ad 
clementissimum principem exinde retulissetis; et 


B quid fieri debuisset, ejus iterum scriptis recognovis- 


setis, et inter ubique ferventes hostes, Ravennam 
tamen, et is qui ordinabatur et is qui ordinaturus 
erat, providentia culminis vestri deducti sunt. 

' Pelagius Cethego patricio. 

Quod de ordinando Ecclesi: Catanensi episcopo 
salubris electione judicii fleri desiderastis, agnovi- 
mus , confestim sequenti die eum juxta morem dis- 
cutientes, tertio quo venit die episcopum consecrare 
curavimus. Simili quidem modo et de Syracusane 
urbis antistiteoptaveramus in ipso initio glorise ve- 
strz: desideriis obedire, nisi nos multiplex ratio ipsius 
non paucis temporibus ordinationem differre sacer- 
dotii cocgisset; ob hoc quod vel person: qualitas, et 
sicut vos melius nostis, vel superstes uxor, aut lilii 
per quos ecclesiastica solet periclitari substantia , 
nostros animos diutius ab ejus ordinatione suspen- 
derent. Et quantum ad cautelam humanam pertinet, 
integro pene anno distul:mus; opinantes quod melius 
Syracusanorum provenire electio potuisset. Sed quia 
in voluntatis sux proposito irrevocabiliter perstite- 
runt, et nullus est alius in eadem repertus Ecclesia, 
nisi longioribus adhuc temporum differretur spatiis, 
ne paulo amplius insanirent, sicut filii nostri magni- 
fici viri przetoris testificatione didicimus, inter hujus« 
modi ambiguitates illud co..sultius judicavimus fa- 
ciéndum, ut congrua providentia, causam propter 
quam principalis constitutio habentes lílios et uxores 
ad episcopatus prohibet ordinem promovere, salva dis- 
positione concilii muniremus. Qua de re summo stu- 


D dio ab eodem priusquam a nobis eum contingeret 


ordinari, bujusmodi exegimus cautionem, per quam 
et suam fateretur quantula essct presentis temporis 
habita rerum descriptione substantiam, et nihil un- 
quam per se, aut per filios, aut per uxorem, sive per 
quamlibet propinquam, aut domesticam, vel extra- 
neam forte personam, de rebus usurparet Ecclesise ; 
et universa sui episcopatus qu:esita tempore Ecclesie 
dominio sociaret; nihil ultra id quod modo descrip- 
tum est, filiis suis vel hzredibus relicturus. 


Pelagius Eleutherio episcopo (C. Deusd., l. m, c. 10.) 

Maximus diaconus Ecclesie dilectionis tu» nobis 
suggessit, in fundo qui appellatur Pancellus, orato- 
rium se pro sua devotione fundassc , quod in honore 
beate Cantianz martyris desiderat cou:ecrarc. Et 


5 


PELAGII PAPJET 


413 


iJeo, frater eharissime, si in tua dioecesi memorata A Pelagius Joanm comiti patrimonii, post ceteru. (15., 


constructio jure consistit, et nullam cerpus ibidem 
eonstat humatum, percepta prius donatione legitima 
vel possessione illa et illa, przstantes liberos a fisca- 
libus titulis solidos tot, gestisque municipalibus alle- 
gatis, predictum oratorium absque missis publicis 
solemniter consecrabis ; ita tamen ut in eodem loco 
nec faturis temporibus baptisterium construatur, nec 
presbyterum constiteas cardinalem : sed quotiens 
missas ibi fleri forte maluerit, a dilectione tua pres- 
byterum noverit postulandum, quatenus nihil tale a 
quolibet alio sacerdote ullatenus przsumatur. 


Pelagius Asterio episcopo. (1b., c. 40.) 


Vindimius abbas petitorii nobis insinuatione sug- 
gessit, quod habetur in subditis, juxta muros civi- 
tatis Salernitanx intra monastenum suum oratorium 
se pro sua devotione fundasse, quod in honore bea- 
torum martyrum Chrysanthi et Darix desiderat con- 
secrari. Et ideo, si nullum corpus ibidem constat hu- 
matum, przdictum monasterium absque missis con- 
secrabis; ita tamen ut si fundator przdictus missas 
ibidem fleri forte maluerit, a dilectione tua presby- 
terum noverit postulandum. 


Pelagius Viventio Neapolitano, Gemino Puteolano, et 
"Trina Misenuti episcopis, post cetera. (1b., c. 


412. 

Et ideo charitati vestrx? presentium decretorum 
tenore mandamus , ut exsequente Constantino sedis 
nostre defensore, clerum vel cives Ecclesie Pari- 


siensis, et e diverso Ecclesic Vulturninz, vel Vici C Pelagius 


Feniculensis ad vestrum faciatis convenire judicium, 
et ex scripto sententiam coram partibus defleratis ; 
antedicto sedis nostrzx» defensore modis omnibus exse- 
quente, ut quz statuta fuerint effectui mancipentur. 


Pelagius Benegesto το post pauca. (Ibid., c. 


Propter quod experientize tux przesenti auctoritate 
mandamus, ut quibus in causis quzlibet ecclesiastici 
officii persona loco petitoris existit quemdam laieum 
pulsatura, apud provincie judicem suas proponere 
non desinat actiones. In his vero negotiis in quibus 
ecclesiastici officii persona pulsatur, totius summoto 
yulsationis obstaculo ad episcopi vel episcoporum 
in loco ubi quxstio vertitur constitatorum occurrat 


c. MA). 


Gloria igit vestra secundum bonitatis corsuetum 
nitorem, lio nostro Luminoso presbytero solatia in 
prefato itinere, quibus tute ad destinatum locuin 
pervenire valeat, subministret. Sed et commendare 
eum dignemini illic hominibus vestris, ut etiam ibi 
vestris fultus auxiliis, injuncti sibi negotii facilius 
possit terminum recipere. 

Pelagius Anilano comiti , post pauca. (lbid., c. 145.) 

Petrum (ilium nostrum apostolice: sedis presbyte- ' 
rum ad corrigenda ea qua in questionem veniunt 
duximus dirigendum; faciliorem omnium causarutin 
futurum esse judicantes exitum, si illum ab apesto- 
lica contigisset publice sede transmitti, qui et rei 
merito, et pro charitatis vinculo pofestatis publicae 
juvaretur auxiliis. Sic enim 'et canonum et leguin 
Statuta nos admonent ut et docesntur. humiles et su- 
perborum spiritus comprimantur. Quia nennunquam 
mentibus desperatis et doctrina sine potestate con- 
temnitur, et dominantis vim habere creditur potestas 
sine ratione doctrinz. Huic autem, ut possint ea quz 
jussa sunt facilius Domino adjuvante compleri, Pro- 
jectum notarium sedis. nostr adjungeudum essecre- 
didimus, ut participato consilio, qux rauonabilia sunt 
exsequi non morentur. Salutantes igitur paternz cha- 
ritatis alloquio, ut przdictis in omnibus quz vel ad 
ecclesiasticam unitatem, vel ad correptionem exces- 
suum pertinent, feratis auxilium postulamus. 

Elpidio Catanensi episcopo, inter cetera. 
T (1b., c. i.) di 

Sicut unumquemque clericorum tuorum ecclesias- 
ticis utilitatibus vel dispositionibus dilectionis tux» 
pro eadem Ecclesia usque ad justitiz legumque ra tio- 
nem procedentibus fideliter obedire prospexeris, ita 
dilectionis tu:e effectu continuas secundum fidem di- 
ligentiamque suam uniuscujusque merita prose- 
quendo. 

Pelagius Laurentio episcopo Centumcellensi. 

Principali devotissimorum militum, qui illic in ci- 
vitate Centumcellensi consistunt, relatione ad nos 
directa sacram insinuant se clementissimi principis 
impetrasse, qux? cis presbyterum, diaconum, et. sub- 
diaconum fieri debere praecepit. Ideo bortamur di- 


indifferenter examen, nullis caus: dictionem frus- Ὁ lectionem tuam ut personas ipsas videas, et dihigen- 


trationibus declinando : quatenus omne negotii me- 
ritum de sola veritate sua, solisque legibus discep- 
tatum, cleri proveniente sententia terminetur. Anni- 
tente quoque exsecutione tua, ut qu:ze statui contige- 
rint, effectui mancipentur: nulla ad nosde cujusquam 
ecclesiastici pulsati contumacia deincepe querimonia 
reditura, per quam non solum contumaces excessus, 
verum tua quoque negligentia sit plectenda. 


ter inquiras, ne aliquid eontra canones commisissent; 
et si eos inculpabiles repereris , et vite ipsorum lIau- 
dabile testimonium videris, veniente mediana septi- 
mana Pasch», si Dominus voluerit, et si vixerimus, 
unumquemque per oflicia 4025 prediximus promovere 
non differas. Caveat sibi presbyter ille nunquam se 
sine nostri et tui nominis recitatione sacra mysteria 
celebrare. 





n 


EPISTOeL.E. 


M8 





FRAGMENTA EPISTOLARUM PELAGII I. ἥ 
(Ex Collectione Deusdedit.) 





Pelagius Melleo subdiacono , inter cetera ἡ. 
Notariorum sedis nostra insinuatione didicimus, 
qnod nullius indictionis a tempore quo tibi primum 
Eeclesize patrimonium eonstat esse commissum, use 
que hactenus ratiocinia sint decissa, ea sint necessa» 
rio dispungenda, ut quid ecclesiasticis utilitatibus 
debeatur, vel quida quoquam usurpatum sit, fidei 
inspectione cognoscere valeamus ; et tu, vel here- 
des tui in futuro tempore securitate plenaria com- 

muniti, nullas possitis inquietudines sustinere. 


Pelagius Mauro episcopo Pramnestino, inter cetera. 


Didicimus de patrimonio Hilviade annis quidem 
de prima, secunda et tertia indietionibus, Ampliato 
quondám presbytero et Stephano diacono vices pon- 


ticis in urbe R. agentibus, quod exegisti fide media B 


persolvisse. De quarta vero indictione secundum or- 
dinationem fiii nostri viri religiosi Narsx» sacri pala- 
«i filiis nostris Dulcitio, Felici atque Spanni presby- 
teris, quod exactum fuerat, intulisse. Supervenienti- 
bus vero nobis et per Dei gratiam ordinatis intulisti 
de eodem quarta indictioue. Et infra. Ideoque sup- 
plicante dilectione tua ex omnibus suprascriptis pre 
teritis v1 indictionibus fraternitatem tuam hac seeu- 
ritate credidimus muniendam, ut nulla charitati tue in 
posterum a quolibet calumnia moveatur. 


Pelagius Narse patricio Anagnosticon, inter cetera. 


Bene noverit excellentia vestra nos habentibus 
duntaxat hominibus, et nullam nec necessitatem pa- 
rentibus res dare pauperum nulla ratione prasumere : 
quia neque hoc vobis placere novimus, neque hoc 
nostro esse officio conveniens judicamus. 


Pelagius Boctio pre[ecto praetorio Africm . inter 
cetera. 


Romana, eui Deo auetore presidemus , Eeclesia, 
post continuam 25 et eo smplius annorum vas- 
taüonem bellicam in ltalie. regionibus acciden- 
tem, et pene adhuc minime discedentem non aliunde 
misi de peregrinis insulis aut locis clero pauperibus- 
que, etsi non sufficiens, vel exisuum tamen stipen- 
dium consequitur. 

Pelagius Juliano episcepo Cingulano. 

Constat dilectionem tuam intulisse rationibus Ec- 
clesie ex przstatione massarum , sive fundorum per 
Picenum ultra 14. positorum, quod cure eommissum 
est, de indictione vi, filio nostro Anastasio argenta- 
το; et arcario Ecclesie nostre auri solidos 900. No- 


A tavi die tr cal. Augusti post. consulatum Basilii viri 


clarissimi. 
Pelagius Dulcitio defensori , post quedam. 
Praeterea rationes nobis nescio quas Grxcorum 
more fucatas de vi indictionis pensionibus direxisti, 
suggerens te per 50 solidos, et pro aliis 60, a dia- 
cono Varino, et nescio quo alio casas recollegisse. Et 
cum tibi eotidie hinc et inde accrescant przdia , tu 
nobis de pensionibus angustias generas. Non tibi 
Sufficit, quod te a notariis et aliis diversis offleiis..... 
vix te liberare potuimus, etc. 
Pelagius Vito de[ensori, inter cetera, 


Ideoque przsenti tibi jussione mandamus, ut curam 
ipsis patrimonii peragere non omitias; sciens quod 
nos a te jam, et reliquam vi indictionem , et omnes - 
singularum deinceps indictionum a vB exigemus pen- 
siones ut secundum morem et emittas in scrinio 
cautionem, et brevem ejusdem patrimonii possis 


accipere. 
Pelagius Melleo subdiacono (Ito part. vn , cap. 55). 


Dulcitia, Ecclesize nostrze famula, Tarpeiana massa 
consistens , hujusmodi querelam suam nostris sensi- 
bus intimavit, dicens, quod posteaquam eam, marito 
suo defuncto, contigit viduari, Celerinus quidam no- 
mine, ex amciHa (ut perhibetur) Ecclesiz procrea 
tus , diversis blanditiis atque suasionmibus profatza 
mulieris animos inclinando in suo curasset afficere 
consortio , ex qua etiam flliam procreasset. Nunc au- 
tem post conjunetionis sux non parvum tempus, 
quippe jam nato et educalo filio , nullis (ut perbibe- 
tur) rationabilibus causis exstantibus , eamdem mu- 
lierem deseruisse, atque in eam prosiluisse contu- 
maciam, ut ad declinandam servitutem debitam, cu- 
rialis sibi nomen audeat usurpare; qui et primam im 
Eeclesi? possessione genitam ex colonis Ecclesiae 
habuisse memoretur uxorem, ex cujus peculio quem 
dam agellum dicitur hactenus detinere : sed et alis 
non pauca in suo fertur habuisse peculio. Quapropter 
experientia tua , przsentis jussionis vigore suscepto, 
eodem desento (Sic) Clarentio caus:z totius veritatens 
diligente agnoscens , quie de memorati persona seu 
rebus ecelesiastica requirit utilitas , exscquatur; εὖ 
si eum de ecclesi ancilla genitum, vel alio modo 
legitimo juri Ecclesi:? constat Eeclesiste obnoxium re- 
perire cum omnibus rebus suis in massam Ecclesiae 
festinet revocare; et ei prefatam mulierem, quanv 
sibi ipse ascivit, in consortium sociare, nullatenus 
habituro de cz:etero eam relinquendi lieentiam. 


* Aeserunt Ballerini in. dissert. przv. ad tom. HI Oper. S. Leonis Magni, pag. cccvr. 





M9 AD EPISTOLAS PELAGII PAPJE£ 1 APPENDIX. A2) 


APPENDIX AD EPISTOLAS PELAGII PAPE I. 





EPISTOLA XVI (olim I) '. 
Patrem et. Filium unum esse Deum probat. 


Pelagius episcopus Vigilio episcopo salutem. 

Gaudeo fidei devotione, quod religiosum studium 
et divinum officium dignanter impendis (S. Leo ep. 
55), et maxime quod fidei inimicos sinulavis, apo- 
stolic:e sedis quxrens exempla. Di.lici sane tam per 
fatorem litterarum tuarum, quam et per litteras tuas, 
quod sint quidam penes vos qi dicentes garriunt, 
qualiter Pater et Filius unus p test esse Deus (1tha- 
cius ad Varimadum c. 2), cum preter Patrem alius 
non sit Deus qui dicatur ingenitus atque invisibilis. 
Hi sane, si scirent. donum Dei, et verze fidei regulas 
intelligerent, nequaquam talia mussitarent. Sed quia 
non habentes mundum cor, quo videre secreta Dei 
et intelligere mysteria valeant divina , mundanda 
sunt prius corda eorum per poenitentiau, ut intelli- 
gere postmodum et capere lumen veritatis possint : 
quibus tamen, ad eorum ac multorum illuminatio- 
nem, corrigendo talium errorem, apostolica aucto- 
ritate respondendum est ita : Quomodo vos Patrem 
et Filium unum profiteri non vultis? Eos enim nos 
unuin et verum Deum a prophetis et apostolis osten- 
dünus przedicatum, a quibus etiam Spiritum sanctum 
cedimus non esse discretum, Isaia propheta dicente 
(1sa. xim, xvv) : Ego sumDeus, et non est alius preter 
me. Et : Per memetipsum juro quia exivit ex ore meo 
veritas, el sermo meus non avertitur ] revertetur], quia 
mihi inclinabitur omne genu, et omnis lingua jurabit 
p Dominum, dicens : Justitia et glori dd eum veniet. 

t ut hoc in testimonio Patrem simul et Filium 
cognoscas fuisse, Paulum audi dicentem : Ut in no- 
mine (inquit) Jesu omne genu flectatur colestium, ter- 
restrium et infernorum; et omnis lingua confiteatur 
quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris 
omxibus (Philip. n). Quod si iste Filius minor est 
Patre suo, ergo minorata est gloria Patris in Filio. 
Et ubi est quod in Salomone Scriptura loquitur di- 
cens : Sécul ctiam in conspectu eorum (inquit) magni- 
ficatus es in nobis, ita in conspectu nostro magnifica- 
beris in illis, ut cognoscant te sicut et nos cognovimus, 
quoniam non est Deus prater te, Domine (Eccli. 
xaxvi)? Diligenter attende, et aguosce Filium esse, 
qui maguificabitur in judicio, dum venerit vivos el 
mortuos judicare. 


[tem 1saias : Audite, domus Jacob, et residuum do- 
mus Israel, qui egredimini ex utero. meo, et erudimini 
a puero usque ad senectutem. Ab initio ego sum, et 
quousque senescatis , ego sum. Ego vos feci, et 660 sus- 
tineo. F.go remittam, et ego suscipiam, dicit Dominus 
(Isai. xy vi). Et iterum : Ego sum Dominus Deus, et pro-- 
ter me non est alius Deus, annuntiuns novissima prius- 

am fiant, et statim consummata sunt (Ibidem). 
tem alibi : Audi me, Jacob et Israel, quem ego feci. 
Ego sum Dominus Deus tuus, et non est alius practer 
me. ltem alibi : Ego sum Dominus Deus tuus, primus, 
el ego novissimus, el in ea qug superventura sunt in 
novissimo, ego sum (Isa. xvw). ltein. alibi : Ego sum 
Deus qui te creavi, qui te adjuvi, et communiri dextera 
mea (Psal. xvi). Ex unitatem Pacris et Filii assignans, 
loquitur diceus : Ego lestis vester , dicit Dominus 
Deus, et puer meus, tu quem ego elegi; ut sciatis et 
credutis quia ego sum. Ante me non [uit alius. Deus, 
el post me non erit (Isa. xti). Unum heretice elige 
e duobus : Aut fatere Patrem οἱ Filium unum 
Deum, aut si solum Patrem Deum esse contendis, 
ergo tibi Dominus Jesus Christus Dei Filius uon erit 
Deus, quia scriptum est : Ante me non fuit alius Deus, 
el post me non erit Ibidem.). Si secundum te ita 
est, cur Apostolus talia predicat, et eumdem Filium, 


! [mpostoris audaciam multa arguunt. 


A Deum super omnia benedictum insinuat? Quorum 
patres (inquit) ez quibus Christus secundum carnem, 
qui est super omnia Deus benedictus in secula (Tiom. 
ix). ltem Isaias dicit : Dominus Deus Israel qui libe- 
ravit eum. de /Egypto. Ego sum primus, et ego post 
hec, et preter me non est Deus, sicut ego sum, qui 
stet et vocet et pra paret mili, ex quo hominem fect th 
seculo (Isai. xvn). ltem alibi : In te est Deus, et ne- 
scicbamus : Deus, et non esl alius Deus prater te. Tu 
enim es Deus, et nesciebamus Deus Israel salvator 
(Isai. xv). Unus Deus non sunt Pater et Filius? 
Quis est hic Deus in quo esse dicitur Deus, praeter 
quem alium Deum non essc propheta s:penumero 
singulari protestatur? Et Jeremias : Hic Deus noster, 
ait, et non applicabitur alter ad eum, qui tnventt. om- 
nem scientig viam et dedit eam Jacob puero. suo, et 
Israel dilecto suo. Post hac in terris visus est, et inler 
homines conversatus est. (Baruch 11). Et in Salomone 
(Eccli. xxxvi) : Miserere nobis, Deus omnium , et 
ostende nobis lumen miserationis, et imnitte timorem 
(uum super gentes qu& non exquisierunt te, ut cogno- 
scant quia non est aliud Deus nisi tu. ltem ibi : Do- 
nine Deus Israel, non est tibi similis in celo sursum, 
neque in terra deorsum (101 Reg. vini). Et psalm. x vui : 
Quoniam quis Deus prater Dominum, aut quis Deus 
preter Deum nostrum ? Et in Genesi : Et. pluit. Do- 
minus a Domino ignem et sulfur super Sodomam et 
Gomorrham, et evertit eivitates illas. (Gen. xix). Si 
solus P.ter Deus est, qui pluit ignem et sul'ur a Do- 
mino, ut supradictas civilates everteret, quaeso, re- 
spoude. Et in Deuteroi.omio: Dominus solus deducebat 
e0s, et non fuit cum illis Deus alienus (Dent. xxxiv). Et 
Paulus apostolus : Verus Deus, qui justifica: circum- 
cisionem ez fide, e preputium per fidem (liom. mi). 
Et ad Corinwios : Deus erat in Chitsto, miuidum re- 
concilians sibi. Et erui : Non est Deus nisi unus (11 
Cor. v;1, vii). Et adGalatas : Mediator autem unius non 


est; Deus autem unus est (Gal. m). Et unitatem Pa- 
tris et Filii et Spiritus sancti monstrans, Ephesiis 
C scribens ita confirmat : Sufferentes invicem in chari- 
tate, solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. 
Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in ung 
spe vocationis vestra. Ü nts Dominus, una fides, tnum 
bapiismu, unus Deus (Ephes. ww). Si enim przedicti 
hzretici unitatem fidei voluerint simplici corde reci- 
pere, ex hoc jam testimonio in uno spiritu sunt 
simul Patris et Filii unitatem condiscere. Patrem 
igitur (ut ipse se dicunt invenisse in divinis litteris) 
genitum ΠΕΡΒΕΒ pius nec legere possunt penitus, 
nec probare. quia idipsum fides exigit Christia- 
na, absque ulla dubitatione ingenitus creditur qui 
tamen, secundum seriem Scripturarum, in Filio a se 
genito visus esse monstratur. Apostolus vero Paulus 
missionem Filii Dei in Spiritu sancto longe ante con- 
spiciens eg Ithacii c. 5), Romane Ecclesie 
scribens, hxc testatus est, dicens : Quod enim impos- 
sibile erat legi, in quo infirmabutur per carnem, Deus 
Filium suum misit in similitudinem carnis peccati, et 
de peccato damnavit peccatum in carne, ut justitia legis 
D impleretur (Rom. vii). Cernisne, quoniam Filius non 
secundum deitatem a Patre missus est, sed secundum 
carnem, quam clementer et pie pro nobis assumere 
nofi dedignatus est? Nain quod semetipsum, exinani- 
ta majestatis su: potentia, idem se Filius miserit, 
Apostolus contestalur, dicens : Semetipsum exinani- 
vit, [formam serti accipiens. Humiliavit semetipsum, 
factus obediens usque ad mortem, mortem autem cru- 
cis (Philip. u). Εἰ lsaias : Non legatus, neque. ange- 
lus, sed ipse Dominus veniet, et sulvabit vos (Isai. 
xxxi). ltem ibi : Palam apparui non qu&reniibus 
mc (Isai. Lxv). Et in Jeremia : Dereliqi domum 
meam, dimisi havreditatem meam, et veni, et. [actus 


el M. AURELIUS CASSIODORUS. PROLEGOMENA. 


452 


sum illis in opprobrium (Jer. xw). Et in Michzea : Ecce A non habuit. Scimus enitn quon.am nuila pars coelorum 


Wins venicl, et commovebuntur monies sub eo 
(Mich. y). Et in Zacharia : Gaude et exsulta, filia Sion, 
18 ecce ego venio, et commorabor in medio tui, dicit 
ominnus (Zach. n). Et Apostoius ad Timotheum: 
Fidelis sermo et omni acceptione dignus. quia Jesus 
Christus venit in hunc mundum peccatores. salvos. fa- 
cere i Tim. 1). Et Malachias : Ecce subito veniet. in 
lenplum suum Dominus quem vos quaritis, et angelus 
leslasnenti. quem vos vultis (Malach. 11). Et in Evan- 
gelio : Non veni vocare justos, sed peccatores in pe- 
atlentiam (Matth. ix; Marc. v). ltem : Quid. nobis, 
el quid tibi, Jesu Fili Dei? venisti ante tempus perdere 
nos (Marc. 1)? Llem ibi : Venit Filius hominis quc- 
rere, et salvum facere quod perierat (Luc. xix). lbi 
Wem : Ego veni, ut vitam habeant, et abundantius 
habeant fom. x). Item ibi : Nemo ascendit in celum, 
nisi qui descendit de celo Filius hominis, qui est in celo 
Voen. ui). Nunquid in his tantis ac talibus testimoniis, 
quibus se Filius Dei a semetipso venisse, dum [F. leg. 
bon Joco dum] manifestum est eum qui carnem no- 
stram diguanter assumpsit, voluntarie et non ab alio 
missum, advenisse? Nam qui iu Patre manens, ubique 
potentia sua consistit, qui in Patre mitteretur, omnino 


! Mendax consulum adnotatio. 


* Nota * censularis in fine addita hanc epistolam 
de Gde suspectam reddit. Cum vetera quzque monu- 
menta signata ubique reperiantur post Basilii consu- 
ltam tolies repetitum, plane siguificatur nullum 
alium interea consulem esse creatum. Apud Cassio- 
dorum reperitur consulatus Basilii vicies repetitus. 





- 





ac lerrze a conspectu Patris excipitur, ubi secundum 
eos a patre Filius mitteretur. Interim vero det ope- 
ram (quam fieri potest) tua dilectio (S. Leo, ep. 52), 
ut omnibus Ecclesizx filiis innotescat, quid contra 
impium sensum evangelicam doctrinam et apo-toli- 
cam przdiceinus : quia licet plene, qu:e semper fuis- 
set atque essel catholicorum sententia, scripserimus, 
tamen nunc quoque ad confirmandas omrium mentes 
non parum exhortationis addimus. Memor enim sum 
me sub illius nomine Ecclesie prasidere, cujus a 
Domino Jesu Christo est glorificata confessio (Matth. 
xvi), et cujus fides oinnes quidem hxreses destruit, 
sed maxime impietatem praxsentis erroris expugnat. 
Et intelligo aliter mihi non licere quam ut omnes 
conatus meos ei caus, in qua universalis Ecclesi:e 
salus infestatur, impendam. Ne autem aliqua negli- 
gentix occasione scripta nostra ad vos non potuerint 
pervenire, exemplaria eorumdem nunc mittenda cre- 
dimus, ut nullo modo fidei quam defendimus, przdi- 
catio vestrz? doctrinze notitix subtrahatur. Data quinte 
nonas Maii, Joanne et Narsete ? viris clarissimis con- 
sulibus !. 


Quod si Narsetis vel aliorum consulatus post Basilii 
consulatum fastis iuterpositus fuisset, certe non ab 
illo ultimo consulatu Basilii tot anni post ejus consu- 
latum inscripti reperirent r, sed post consulatum 
Narsetis et Joannis. Sev. Βινιυβ. 


() Plura poterat ex Baronio mutuari Binius, sed ver.- 
tus est ut in Mercatoris su. iuimosturas incurreret, 





ANNO DOMINI DLI. 


MAGNUS AURELIUS 


CASSIODORUS 
SENATOR, 


^| VIVARIENSIS ABBAS. 


[£5 c Y 


£pistola Delicatoria. 


ItLUsTRissIMO vino MicHAKLI LE TELLIER FRANCIE CANCELLARIO. 


Cum publicandi libri omnes ad te, tanquam ad sortis sue arbitrum , communi lege referan- 
fur , eir illustrissime , unus omnium suo quasi jure securus, absque venie prefatione in sinum 
iuum convolat Cassiodorus Senator, qui dudum in. animum tuum totus penetravit , illapsus. 
transfususque est. Hunc quippe decursi honorum gradus , inculpatt mores , vite genus, gratia 
principis ac vulgi studium ita similem tui effecerunt, ut qui Cassiodorum laudaverit, Telle- 
riwm laudare videatur. Is primum ab Odoacre rege comitive privatarum ac sacris largitioni- 
bus ; tum a. Theodorico variís provinciis, dein pretorio prefectus , eademque ab epistolis , se- 
£retis et mandatis ; patriciatus demum et consulatus honorem promeruit. Quid horum omn um 
dw sub Ludovico Justo non explevit, aut sub. Ludovico Magno non pratergressus est Telle— 
vius ? Uterque porro non fragili felieitate provectus, fortune ludo ad apicem faseium re- 


435 M. AURELIES CASSIODORUS, A24 


pentinis successibus evo.avit : sed , ut crescere virtutes solent, ad fastigium preconii con- 
scendit gradibus dignitatum (Var. lib. 1, epist. &). In Cassiodoro incorrupta fides, animus 
recti tenacissimue , prudentia singularis vigwere : in Tellerio summa hec omnia. In ambobus 
virtus in dies honoratior , [fama non arte quasita , non varia , sed semper el ubique sibi con- 
stans. Et quidem ea equitate commissa sibi munera gessit Cassiodorus , ut quisquam de illo 
contraria submurmurare nescierit , sed derogare cupientes vicerit integritas actionis (Var. 
lib. 1x, epist. 98). Idem vero de Tellerio dictum puta , cui nunquam dentem infigere ausa est 
invidia etiam morosior. lilius labore actam est , contestante Athalarico , ne laboraret impe- 
rium ; et cum novitas regni multa posceret ordinari, esset solus ad diversa su(Sciens , hunc 
dictatio publica, hunc consilia regis poscerent (Ibid., epist. 25). Hic apertus esset de Tellerio 
dicendi locus, si funestissima illa Gallia tempora, quibus incumbentem regno pernieiem pru- 
dentia et consiliis suis. strenue amolitus est, in. memoriam revocare jam liceret. Denique si 
Cassiodorus Theodorici ore laudatus est, uti summa temporum laus (Jbid. epist. 24); Telle- 
rius a rege Chrisiianissimo tantonobilierareporiavit elegia, quanto Ludovicus Magnus Theo- 
doricum antecellit. 

Imus in compendia laudum tuarum, vir prestantissime , non ut ex Cassiodor$ comparatiome 
illustrior evadas , sed ut. ille ex: te fiat ornatior. Diceret alius te Cassiodoro justiorem, pru- 
dentiorem , sapientiorem , ac prestantiorem esse : mihi satis. [uerit te dicere nostri temporis, 
id est Ludovici Magni Cassiodorum. Hunc modum exigit modesfia tua, si tamen is modus 
«84 regi maximo usque adeo placuisse. De una hac eirtute. cum Cassiodoro, ne tibi inferior 
existimelur , tu ipse ultro contenderes. Et cero hoc praecipuum est ornamenium virtutum tua» 
rum , vir integerrime, qua in aliis fuerint. humana, morales , politice : in te sunt (ut verbo 
dicam) penitus Christiane. Paltere ut ita de te sentiat. ac praedicet aula, populus , propria 
familia. Hanc primum aggressus es coercere intra modeste leges : quod plerisque haud ménwus 
arduum ait Tacitus , quam provinciam regere. Deinde tw ipse in publico pompam fugere, os- 
tentationem , plausum : quo nihil efficacius ad promerendam augendamque [amam. Insuper ad 
auctorem et ducem ut minister , illustria facta tua referre didicisti ; procul ab &mulatione ad- 
versus collegas, proeul a contentione adversus alios. Inde procedit illa in omnes comitas , hw- 
manitas sine supercilio gravis , sine fastu venerabilis : ut Tellerii animus , non secus atque do- 
mus , universis patere videatur. Hinc factum est , ut. que aliis [fere emulos excitat dignitas 
summa , omnium animos, studia et plausus amplius ad te cenverterit. Et certe quis invidie 
locus ubi miodestie ae beneficentie totum. impenditur? Emo majora sibi de se fecit optari , 
qui intra modestiz terminos magna cohibuit (Var. lib. 1, epist. ἃ). Electionem tuam a rege 
tam sapienter. factam mox prosecufa est omnium ordinum acclamatio. Tu solus tibi ipsi quasi 
vim inferebas ad obsequium principis, cum tibi tantum non deprecanti summus cancellarii ho- 
nos delatus est. Hic erit , inquiebas , supremus titulus honoris brevi morituro ab optimo 
principe appositus. Imo vero heec erit meritorum amplissima seges , qua virenlem senectam in 
juris publici utilitatem exerceat , que non (uam , sed summi per te offici augeat dignitatem. 
Nihil enim Tellerio (si ifa loqui fas est) addit honor iste, nisi novum Ludovici Magni 
suffragium, nisi supremam modestie coronam. Nimirum, ut Cassiodorus , ita semper fuisti 
moderatus in prosperis (Líb. 1x, epist. 95), wt nullounquam rerum feliciter procedente curs, 
nullo popularis aure afflatu elata sit grandis anima tua cqualitas εἰ constantia. 

Agnoscis, opinor , vir illustrissime, in Cassiodoro imaginem tui ; quinetiam te dissimulante 
ognoscunt omnes. Unum est tamen , ut alia preteream , in quo Cussiodorum cicisti. Ejus qui- 
dem genus , Theodorico teste, in utroque orbe preclarum fuit ; et gemino senatui decenter 
aptatum, tanquam duobus luminibus eeulatum , purissima claritate radiavit (Var. hib. 1, 
epist. ἡ). ΑἹ Cassiodoro ipsi defuit prolis gloria, qwe tradweem parentis prudentiam ceteraás- 
que virtutes cum sanguine (ransmitteret ad posteros. Tu vero, vir clarissime , gemino sena— 
tui ge»inom prolem in utroque orbe suppeditas, alteram sacro , politico alteram. Hi gemini 
δι oculi , quorum alter divina specula!ur et sacra regit ; alter humana circumspicit ac diri- 
git. Hi sunt quos non sera, sed praoccupata manet gloria virtutumque tuarum luereditas, &on 
prerepta parenti , :ed amplificata . 

Sed vicissim unum est in. quo Cassiodorum te feliciorem (que tua pielas est) ac superiorem 
existinas , vir prestantissüne , quod. ille in. vivario suo tandem impetraveri secessum à. pw- 


435 PROLEGOMENA. 42A 


. icis curis: quod tu ipse in Cavilleo rurepratendebas. At quando alio Deus te vocat, sequere 
modo, ac tice regno , tice tuis, eive omnibus. Hactenus, ut ille, ornasti consciéntiem inte- 
gritate palatia (Var. lib. qn, epist. 98) : nunc justitie tribunalia aequitatis tue luce illustra 
et repurga. Quod superest, ordinem nostrum , congregationem, inquam, nostram , ut soles, ut 
toties probavimus , amare ac fovere perge. llleipse Cassiodorus, qui tibi hujus facti auctor et 
exemplum , idem per me in inlegrum vrestitulus sub auspiciis tuis, vir illustrissime, erit grati 


animi erga te nostri perpetuum monumentum. 1ta meo, ita omnium nosirum nomine voveo. 
Tibi addictissimus et obsequentissimus servus. 


FR. JoaNNES GanETIUCS , congregationis Sancti Mauri monachus. 
Rothomagi e monasterio Sancti Andoeni, cal. Januar. an. 1619. 








PIUEFATIO 
IN NOVAM CASSIODORI OPERUM EDITIONEM. 


Habes hic, benevole lector, operum omnium Ma- A emendavimus. Auxilio potissimum fuere manuscri- 


goi Aurelii Cassiodori Senatoris novam editionem , 
quam quidem dum aggredimur, nova cur dicatur, a 
nobis necesse est paucis edisseri. 19 Nullus ante nos 
singulas celeberrimi scriptoris lucubrationes qux 
bactenus reperiri potuerunt, in unum corpus rede- 
perat, quas perquisitis summa cum diligentia codici- 


celi 


manuscripts , et reseratis eruditorum scriniis. 


imus. 2» Plura, qux desiderabantur in editis 
ibus ex antiquioribus manuscriptis probat: fidei 
restituimus : integras nonnunquam paginas dedimus, 
biulca supplevimus, mendosa fedeque corrupta ubi- 
que operum vel amanuensium inscitia, vel preli vitio 


ptus codex S. Audoeni, sed in quo desiderantur libri 
V, VI et vri, et antiquissim» membran: S. Remigii 
Rhemensis ; in quibus t3men prater quatuor priores 
libros, ceteri desunt. Habuimus etiam e bibliotheca 
nostra borum librorum editionem a Mariangelo Ac- 
curtio anno 1555 evulgatam, quam vir clarissimus et 
doctissirhus Claudius Grulartus supremi Normannix 
senatus olim princeps cum exemplari celeberrimi 
Cujacii Biturigibus. contulerat. Yerum cujus note 
fuerit is Cujacii codex divinare non possumus, cum 
ea tantum in libri nostri fronte invenerimus verba, 
Grularti manu sic exarata : Contuli Bitnrigibus, no- 


sic emendavimus , ut interdum , neglecto prorsus B nis Novembris 1515, cum exemplari clarissimi viri D, 


contextu impresso, solis codicibus nostris manuscri- 
ptis adhzerere necessum fuerit. In toto tamen opere 
margines oneravimus diversis quibusdam textibus *, 
qui licet dubii, probi censeri possent ab :xquo lecto- 
re. Tertio denique nova dicitur pr:sens editio, cui 
de novo qu:&dam opera nunquam edita adjecimus. 
Quod attinet ad. librorum seu tractatuum seriem, 
she hic, lector, vides, totum opus digessimus in 
uos tomos, quorum primus omnia complectitur qux 
Senator noster politicus οἱ historicus exaravit ; alter 
ea continet qux auctor in sacram Scripturam edidit, 
et libros de Divinarum et humanarum litterarum 
Institationibus, ac tandem eum quem de Anima li- 
brum inscripsit. 
Sed ne lectorem lateant qux sui juris jam esse 


Cujacii. At quidquid tandem fuerit illud Cujacii exem- 
plar, plurimas sane et optimas tum castigationes, 
tum observationes suppeditavit nobis Grularti liber, 
quas quidem qui legerit, quantum editionis nostre 
textus et notas illustraverint facile ipse perspiciet. 
Eas porro animadversiones an Cujacii exemplari, an 
Grularti potissimum ingenio et curis debeamus, cum 
nobis hactenus non constiterit, singulas sub utrius- 
que nomine suis quibusque locis attexendas esse 
censuimus. Nobis denique imprimis adfuit doctissi- 
mus vir Franciscus Juretus, cujus notationes et di- 
versas ad fidem plurium manuscriptorum codicum 
jn Variarum libros lectiones, ipsius Jureti manu con- 
scriptas humanissime transmisit ad nos vir perillus- 
tris D. Bouhierius in supremo Burgundie senatu 


volumus, de singulis pauca proloquemur. Inchoamus C przses infulatus, et Jureti scriptus hxeres. 


ab insigni Variarum , quod duodecim libris 
absolvitur. Congeries est varii generis epistolarum 
uas sub regibus Gothis Theodorico , Atbalarico , 
eodabato, Vuitige, et eorum nomine frequens 
scribebat; et quas ipse, dum munere przxfecti przeto- 
rio sub illis regibus fungeretur, suo nomine dirige- 
bat. Ibi etiam vari: habentur formul: dignitatum sub 
illa Gothorum monarchia concedendarum. Hoc scri- 
bendi genere famam sibi conciliavit apud omnes Au- 
relius noster; licet querantur nonnulli styli barba- 
riem rerum dignitatem et regii nominis majesta- 
tem non ui. Reclamant alii, nec denegant Cas- 
Siodoro suos scribendi lepores; neque diflitebitur 
vel ipse rigidus aristarchus nullibi reperiri tantum 
ingenii acumen, tot pondera rationum, tantam sen- 
tentiarum gravitatem, tam multiplicem varix erudi- 
tionis copiam, ac refertissimum utriusque sapientiz 
pos; quam apud clarissimum Senatorem nostrum. 
enim licet eam non exhibeat styli venustatem et 
elegantiam, qux cum imperii Romani majestate vi- 
gebat sub Augusto, ea tamen pollet in zetate rudi, 
et sub regibus barbaris, quam jure mireris, et cui 
melioris notz scriptores merito suffragantur. 
Singulas horum librorum editiones, quotquot nacti 
sumus, percurrimus, easque omnes cum pluribus va- 
ΠΡ senecilutis codicibus et contulimus, et ex iis 


Jam vero eas omnes quotquot ab eruditis viris ha- 
buimus in hos libros observationes in fine cujusque 
epistole subjunximus, ut uno veluti conspectu om- 
nia cernere possit lector eruditus. lbi ergo ea iterum 
videbit, que jam publici juris fecerant Fornerius et 
Bross:zeus ; sed non sine emendatione aliqua, ii$ enim 
adjunximus Jureti notas varia eruditione conspi- 
cuas, quibus Senatoris nostri verba et sententias non 
tantum illustrat , sed castigat etiam ipsas Fornerii 
animadversiones, pluresque ab eo cum jurisconsul- 
torum, tum aliorum auctorum vitiose allatas aucto- 
ritates vel corrigit, vel restituit. 

Quidam male feriati ad singulas Cassiodori episto- 
las summaria seu synopses praemisere, sed tam pip- 
gui Minerva et perfunctorio conatu, ut plures sint 
qui opinentur illos vel eas non legisse, vel sensum 
earum assecutos non esse. Nobis intentior cura fuit, 
ut minus aberraremus a scopo, editis lemmatibus 
aliis, qu:&. lectorum censurz libenter subjicimus. 

Ne quid deesset huic editioni Variarum, quz diffi- 
cilia, subobscura, nec cuiquam facile pervia putavi- 
mus, explanare nobis curz fuit. Exhibemus item no 
tiiam dignitatum, locorum, fluminum, et id genus 
plurium, qux notatu dignissima eo in opere inveniri 

ossunt, Verum ne niinia foret hujus voluminis mo- 
es, separatim curret tantillum hoc opus nostrum, 


* Variantes illas lectiones ipso textui adjunctas uncinisque distinctas in hac nostra editione, lector benevole, reperies. En, 


Pa,T&oL. LXIX. 


15 


424 


moverimus. * 

Variarum libros proxime sequitur Historie, 40 
ideo Tripartita dicta est, quod eam ex tribus Graecis 
auctoribus, Socrate scilicet, Sozomeno, et Theodo- 
reto in uno corpore duodecim libris collegisset Cas- 
siodorus : Quos nos, inquit Senator noster (Lib. Div. 
Litt. , cap. A1, in prafat. Hist. Trip.), per Epiphanium 
Ncholasticum Latino condentes eloquio, necessarium 
duximus eorum dicta deflorata in unius styli tractu, 
Domino juvante, perducere, et de tribus auctoribus 
unam [acne dictionem. Et ne quempiam res indistin- 
cta turbaret, per universum textum operis titulos se ap- 
posuisse dicit. Nec alium eo in opere scopum sibi 
fuisse testatur, quam ne historia hzc ab iis auctori- 
bus mirabiliter, ut ait (Lib. Div. Litt., cap. 17), con- 
scripta, monachis suis Vivariensibus deesset : Ne, 
inquit, insultet se habere [acunda Gracia necessarium, 
quod vobis judicet esse subtractum. 

Scimus b. Rbenanum in Epiphanii versionem 


acerbe el. contumeliose invehi (In epistola prefiza B 


operibus Eusebii), eique Grxci ac Latini sermonis 
duperitiam objicere, cujus oscitantiam et typogra- 
phoru:n menda perl:zesus, non sine supercilio monet 
plura se castigasse. delevisse, supplevisse. Sed 

uam parum justa sint illius in interpretem convicia 

atebitur omnis qui nostram hanc editionem ad fi- 
«em manuscriptorum sincere reductam cum asciti- 
'tiis Rhenani contulerit. Mirabitur fortasse eum nihil 
ut plurimum emendasse quam verba quzeedam, que 
cum ba barismos et solocismos esse judicaret, fa- 
stidio quodam delicatissiino bilem ipsi et stomachum 
3hirum in modum commoverant. Non diflitemur Epi- 
phanii versionem pur: Latinitatis parum, barbariei 
Gothice plurimum habere : sed non ita fede aber- 
ravit, ut ob barbaricas nznias, et incultum sermo- 
nem) tota periret. operis facies; sicut. eamdem ob 
causam cxtteros Gothorum scriptores de medio tol- 
lendos nemo jure dixerit. Quapropter litteratis om- 


nibus, quibus semper antiquior fuit auctorum quam ἢ 


'interpolatorum lectio, gratum fore putavimus, si 
totum quale est Cassiodori Senatoris οἱ Epiphanii 
opus in pristinam integritatem restitueremus ; maxi- 
'Yie eum ἃ doctissimi Valesii versione paucissimis in 
locis sensu discrepet, nec eum infeliciter interprete 
nostro suis in observationibus non semel usum fuisse 
videamus. 

lluic itaque editioni reformandx suppetias tulit 
antiquus codex monasterii B. Marie de Lyra: qua- 
dringentorum plus minusve annorum optima manu 
exaratus, Nec minus profuit alter ms. S. Theodorici 
prope Rhemos, qui sexcentorum circiter annorum 
characterem praefert. Dissimulare non possumus in 
his manuscriptis coJicibus eos inveniri loquendi tro- 
pos, quos barbarismos et solaecismos vocavit Rhena- 
nus ; sed benignius condonandi sunt Latino interpreti 
apud Gothos, et Gothis scribenti, qui forsitan ut Grz- 
cam phrasim melius redderet, verbum e verbo ex- 
primi debere arbitratus est. 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
postquam huic nostre editioni manum uttimam ad- A riz illius scriptoris oscitantia 


438 


ccatum fuisse plurimi 
suspicentur. Ke tamen serio diutiusque perpensa ma- 
nuscripti nostri et veteris editionis lectionem textui 
nostro inseruimus; ad quod non rien i tantum 
auctoritas nos induxit, sed graviores profecto ratio- 
nes. 1? Quod sex hebdomadarum ante Pascha jeju- 
nium Socratis tempore Rome fuisse Jbservatum 
egregie prossrnt doctissimi quamplures. 29 Toti- 
dem hebdomadis a Romanis jejunatum luculenter 
docet Cassiodorus noster in explicatione tituli psalimi 
XL, ubi ait: Quadraginta diebus S. Moyses ab escis 
corporeis temperavit... Eodem modo Elias... Ipse quo- 
que Dominus totidem diebus ac noctibus jejunavit, ut 
nobis formam beata purificationis ostenderet. Quadra- 
gesima quineliam ipsius docemur exemplo. Praemitti- 
tur tempus abstinentia, ut dilutis sordibus peccatorum, 
ad Resurrectionem Domini puris mentibus accedumus. 
Non ita sane de quadraginta dierum jejunio loquere- 
tur Cassiodorus, si Socratis tempore tribus tantum 
hebdomadis, exceptis sabbato et dominico, id est si 
quindecim tantum diebus ante Pascha Romani jeju- 
nassent; vixerat enim cum plurimis qui Socratis 
ztate Romx floruerant, a quibus non indubitanter 
acceperat qualis tum apud Romanos foret quadrage- 
simalis jejunii observatio. 3? Certo certius constat eo 
in Tripartite capite agnoscendum aliquod scriptoris 
erratum, quod nec ipsi diffitentur heterodoxi; nam 
post superius allata verba : Romani tres ante Pascha 
septimanas prater sabbatum et dominicam sub conti- 
nuatione jejunant, ista deiude leguntur : Rome sab- 
bata universa jejunant, et a fortiori Quadragesimze 
tempore. Quis ergo sciat an etiam sez, non tres hebdo- 
madas ibi olim a Cassiodoro scriptum fuerit, quod sit 
postea antiquariorum vel dolo, vel incuria mutatum. 
Scimus equidem doctissimum Quenellium implica- 
tissimx difficultatis nodum solvisse (Dissert. de sabb. 
jejunio), eum in Socratem hominem Graecum longe 
ab urbe Roma dissitum, et falsis rumusculis dece- 
ptum, errorem omnem refundit, quem 4 Cassiodloro 
exscriptum ait, non malitiosi animi vitio, sed exposi- 
toris oflicio, cujus cum ibi munus obeat, omnia So- 
cratis verba bona file reddere debuit. Huic prestan- 
tissima observationi, qua Senator noster ab omni 
labe purgatur, libeuter acquievissemus, nisi tantillus 
nos adhuc retineret scrupulus. Non enim expositoris 
solummodo , sed, ut ipse ait, defloratoris provinciam 
suscipit, id est, ex tribus auctoribus alia ab uno, alia 
ab altero, vel assumendo, vel rejiciendo, continuatam 
scribit historiam. Id ccrte iis qux ex eo supra retuli- 
mus verbis aperte significatur, et adhuc planius ex 
eadem Tripartit:e prefatione : Nos autem, inquit, eo- 
rum relectis operibus, et unumquemque cauta mente. tra- 
ctantes, cognovimus. non equaliter omnes de unaqua- 
re luculenter ac. subtiliter explanasse : sed modo 
iunc, modo alterum aliam partem melius deer 
Et ideo judicavimus de singulis dictoribus deflorata 
colligere. Si ergo ea tantum qux meliora censebat 
collegit, nibil quod falsum esse putaverit, scripsisse 
dicendus est. 


Utilissima sane foret Rhenani opera, si quomodo D — Fateor equidem multa scitu dignissima ibi apud 


Epiphanii Latiuitatem, ita librariorum vitia castiga- 
visset; constat enim multa in hos libros irrepsis.e 
menda, qux fucum faciunt lectoribus, difficultates- 
que non modicas ingerunt. Plura conamur manuscri- 
ptorum codicum auxilio emendare : fatendum tamen 
duobus pr:xcipue in locis nos diu multumque hzsisse, 
quod operz pretium est lectori semel explicare. Pri- 
mus occurrit tot eruditorum disputationibus celeber- 
rimus Tripartit:» locus lib. rx, cap. 58, ubi hiec le- 
gimus : Komani enim tres ante Pascha. septimanas 
preter sabbatum et dominicam sub continuatione jeju- 
"ant. Manuscriptus autem codex Lyrensis ct vetus 
vditio qux ex aliis codicibus niss. prodiit, non tres, 

sez hebdomadas habent. Verum an ea lectio a 
nobis admittenda esset hactenus addubitavimus, cum 
summ: eruditionis viri nullum ibi in Tripartita 
€nendum arguant; sed vel Socratis errore, vel histo- 


* lianc Notitiam nullibi reperimus. Epir. 


Socratem haberi, qux» nionachos suos docere volue- 
rit Cassiodorus. Αἱ id sane absque veritatis dispendiu 
aliter przstare poterat, vel scilicet prtermisso So- 
crate, uL alibi sepius, a Sozomeno, qui de iisdem 
rebus agit, nec tamen de Romanis loquitur, verba 
mutuando; vel saltem si Socratis verbis uti vellet, 
ea paucissima, qux: de Romano jejunio loquuntur, 
silere poterat; quod et eum alibi fecisse, vel ex eo 
solo, quem mox afferemus Sozomeni loco, constabit. 
Que cum ita siut, non temere forsan quis eorum 
subscriberet opinioni, qui corruptum fuisse Tripar- 
tite locum suspicabuntur. Nostras tamen conjecturas 
eruditi lectoris judicio lubentissime permittimus ; 
Sicque eam lectionem, quie tres. liebdomadas. habet, 
in marginem rojecimus, non ut respuatur a quoquam, 


scd ut eam quisquis veriorem probaverit sponLe am 
plectatur. 


429 PROLEGOMENA. 450 
Eadem profitemur de alio Tripartite loco, nimi- A potissimum perstringunt, quibus in consignandis con- 


rum in cap. 39 ejusdem libri, ubi sic ex Sozomeno 
babetur : [n qua Ecclesia, id est Romana, neque 
episcopus, neque aller quisquum coram populo docet ; 
id falsum esse plerique doctissimi contendunt, neque 
certe quoinodo verum esse possit videmus. Sed qui 
fieri potuerit ut ea qux? przecedunt et subsequuntur 
pratermiserit Senator, et illa tantum exscripserit, 
4υ! falsa esse constantissime noverat? Sic enim post 
Cassiodori verba mox citata prosequitur Sozomenus: 
Sed apud Alexandrinos solus civitatis Alexandrina 
episcopus concionatur, quam consuetudinem , cum. an- 
tea non [visset, introduciam | esse [erunt, ex quo Árius 

ter de doctrina fidei disserens nova dogmata 
iuvrezit. Hxc omnia, non tamen plura omittit Cassio- 
dorus. Cui ergo probabile videbitur Italum ltalis, 
abbatem monachis suis scribentem ea qux: Romz (ieri 
falso putabantur, ex auctore Greco retulisse; ea 
vero qux Alexandriz gerebantur, licet vera et notatu 
dignissima, consulto tacuisse? 


sulum fastis a Tiberio C:esare usque ad Diocletianum 
auctor adh:sit : sed eadem censure severioris nota 
Prospero tanto viro, οἱ Victorio inuri deberet, qui- 
bus forte, ut ait Bucherius (omment. in Victor. Can., 
cap. 135), confusionem istam immanis suffectorum 
id ea tempora consulum farrago peperit. Aliam ipse 

caliger causam indicat (1n Notis ad Euseb., pag. 
96, 425) cur a veris epochis tantillum deflexerit au- 
ctor, scilicet quod Eusebio duce consulatum Junii 
Bruti uua integra olympiade superiorem fecerit. Sed 
lapsus hic, etiamsi esset certus et verus, sine super- 
cilio condonandus erat viro de litteris meritissimo, 
majoribus curis obsito, totius regni Gothici Atlanti, 
et gravissimum sententiz? sux testem citanti ; maxime 
cum alii minus distracti gravius peccent citra famze 
dispendium, et nemine suggillante. Quid quod ipsi 
tam morosi cavillatores Onuphrius ct Scaliger negare 
non possunt istud Senatoris Chronicon plurium votis 
satisfecisse, qui res ecclesiasticas et imperii Romani 


Is forsan felicius divinaverit, qui mendum aliquod B litteris consignarunt : imo vero eo etiam suis utrum- 


librarii oscitantia in Tripartitam subrepsisse augura- 
bitur. Enimvero S. Theodorici codex pro verbo docet 
legit dicit; qux quidem lectio alium omnino ac ve- 
rissimum sensum eflicit. lbi enim de cantico Alleluia 
agit Cassiodorus in bunc modum : Apud ltomanos in 
unoquoque anno semel psallunt Alleluia primo die Pa- 
sche, ila «t Romani pro juramento habeant, πὲ hunc 
hymnum audire. mereantur. Valesii versio habet : ut 
hunc hymnum audire et canere ipsis contingat. His 
continuo subjungit Tripartita : [n qua Ecclesia neque 
episcopus, neque alter quisquam coram Ἂν n dicit, 
supple illud primum Alleluia paschale. Nec aliam 
fuisse Cassiodori mentem inde probabitur, quod si 
de concionibus, vel catechesibus Romanis egissct, 
am quod ibi de Alexandrinis a Sozomeno dice- 
batur silentio przetermisisset fraudulento. Neque vero 
averim in Graeca Sozomeni historia legi διδάσχει: 
quis asserere audeat corruptum non fuisse Grxci 
auctoris textum? Sciunt omnes quam in Grzcis de- 
scribendis facilis sit imperitorum librariorum lapsus; 
aliquem forsan deprehendent aliquando veritatis et 
antiquitatis amatores, si in melioris not€ manuscri- 
ptos codices Grzecos incideriut, vel certe illud emen- 
dabunt ex variis Tripartitze mss. codicibus, quos ex 
aliis bibliothecis, ubi delitescunt, habere non po- 
tuimus. 

Tripartitam suam cum colligeret Cassiodorus, prae- 
ter auctorum nomina nullum aut. librum, aut locum 
unde verba mutuaretur, ullibi rire Quamobrem 
nec injucunda, ut puto, nec inutilis erit lectori opera 
DOsLra, qua cujusque scriptoris librum, caput et pa- 
gi juxta Christophorsoni et Valesii editiones, ubi 
ea habentur quz in Tripartita ,nostra descripta sunt, 
in marginibus indicavimus. Qu.ties tamen eadem 
sunt apud utrumque capita, iis citatis, Vale:sianse 
tantum editionis paginam, et locorum indicem litte- 
ram indigitavimus. Ceterum utraque illa editione ita 
usi sumus, ut in diflicilioribus et in aliis vel librario- 


rum interpunctionibus, vel orthographorum imperi- D) levare potest bujus historie quasi synopsis, et cum- 


tia depravatis Tripartite locis emendationi nostr3 
lucem non modicam attulerint; ac tandem ubi a no- 
stris codicibus m:s. et editis przcipué dissiderent, ad 
textus nostri oras aliquando notavimus. Plures ibidem 
ius addidimus are Christian: annos, consulibus 
in Tripartita notatis juxta Cassiodori Chronicon re- 
spondentes, quos ab anno Christi 514, quo Senato- 
rem consulem factum fuisse constat, semper ascen- 
dendo, non incertis forsan calculis a nobis numera- 
tos zxquus lector advertet *. 
Tertiom in hoc tomo locum dedimus Senatoris 
nostri Chronico, quod jubente Theodorico rege com- 
it. Incredibili prorsus itacundia et stomacho in 
Cassiodori opus exarsit. Onuphrius Panuinus, 
ejusque iram non repressit Josephus Scaliger, neque 
minori fastu in Senatoris Chronica invectus est. Ea 
* Qux hic in marginibus se notaturum adinonet Ga- 
retius, nos :n textum intra parentlicses revocavinus, 


que in operibus nec invite, nec infeliciter usum fuisse 
Spe s:epius cernimus? Quid quod ipse suggillator 
Onuphrius fatetur vel invitus sibi in multis Cassiodo- 
rum przluxisse? Quid tandem quod Scaliger ipse, 
licet ejusdem cum Panuino stomachi, multus agno- 
scit (In Notis ad Euseb., pag. 9 et seqq.) Senatorem 
nostrum ita studuisse Eusebio et Hieronymo, ut ne 
verbis quidem ab iis dissensisse videatur? At certe 
non hos tantum, quamvis optimos, vix duces babuit ; 
seculus est eliam Titum Livium, Aufidium Bassun,, 
Paschalem, id est, ut ait Bucherius (Comment. in 

Victor. Can., cap. 15), Paschalem Victorii canonem ; 
nec iis aut aliis pretermissis, qui tum prze czeteris in 
instruenda temporum ratione eminebant, quidquam 
fixum esse voluit. 

, Libentius igitur Baronio, Bucherio et Jureto assen- 
tior, qui re maturius expensa, non auctori, sed scri- 
barum impceritiz parachronismos censentimputandos. 
Neque vero iis reluctanter subscribent eruditi, quibus 
dubium nusquam esse potest, quam facile isth»c 
chronologix menda, qu: s:epius in describendis con- 
sulum nominibus posita sunt, vel typographi, vel 
amanuensium vitio subrepant. Hzc itaque, ut quan- 
tum nobis licuit, emendarentur, novam Cassiodori 
nostri Chronicorum editionem ad veterum omnium 
amussim delineavimus : pr:cipue tamen Onuphrio 
et Cuspiniano adhesimus, qui manuscriptos se codi- 
ces vidisse testantur. Atquo omnes eorum lectiones, 
quotiescunque variaverunt, sic in marginibus nostris 
adnotavimus, ut nibil quod in omnibus aliis editioni- 
bus inveuitur, in nostra possit ab erudito lectore dc- 
siderari. Adjecimus etiain ad hxc Chronica Compu- 
tum Paschale, de quo sub finem vitz? Cassiodori Se- 
natoris pauca disseremus. 

Historiam Gothorum in duodecim libros partitam 
ediderat Cassiodorus, ut constabit ex dicendis in ejus 
vita; sed quo fato perierit nullus dixerit, nemo non 
luxerit. Tantum hunc omnium mororem utcunquo 


pendiosa reduclio, quam Jornandes seu Jordanus 
episcopus Ravennas, ex eo collectam, posteritati re- 
liquit. Ne ergo aliquid Cassiodori operum diligentiam 
nostram fugeret, tomum hunc claudet illa Senatoris 
historie brevis et. exquisita collectio, quxe de Geta- 
rum, sive Gothorum origine et rebus gestis ad Ca- 
δία! πὰ inscribitur. Jam vero ut proba, et omniun 
emaculatior redderetur nostra Chronici hujus editio, 
a Bonaventura Vulcanio apud Batavos excusis usi 
sumus, in quibus totum opus capitibus perlucide «i- 
stinguitur, et accuratiss ne capitum synopses exhi- 
bentur. llis cum aliis editionibus collatis varias Ju- 
reti lectiones et. animadversiones, ipsasque B. Vul- 
canii notas adjecimus, ut eorum eruditione planior 
liat obscura Jornandis elocutio. 

Alter tomus ea complectitur 4υ ad S. Scripturas, 


excepta indicatione auctorum, quam in fine loco- 
rum citatorum, signature instar exscripsinus. Ebir. 





Ν 


431 M. AURELIUS CASSIODORUS. {3 
vel ad sacrum eorum studium pertinent, quibus me- A meris absolutissimus : quamobrem accitis undequa- 


rito et ordine pr:eit illustre in Psulmos Commentarium, 
seu Psalterii Expositio. Egregium hoc Cassiodori 
Senatoris opus nullibi editum scimus, nisi primum 
Basilee, tum  Luteti&e cum characteribus Gothicis, 
et frequentiori litterarum abbreviatione : urde cum 
minus hominum nostri temporis usibus esset accom- 
modatum, et vix ac ne vix quidem in majoribus bi- 
bliothecis riri posset, ingens sui apud eruditos 
relinquebat desiderium. Quapropter ne doctis piisque 
viris deesset tam luculenta tantoque studio a Cassio- 


. doro elaborata Psalmorum expositio, eam in publicum 


rursus emittendi difficilem provinciam suscepi, 4088 
postea labori nostro in edendis omnibus auctoris 
operibus primam occasionem dedit. Quoniam autem 

ibris prius editis ob Gothicos characteres, vitiosas 
interpunctiones, creberrimas abbreviationes, et innu- 
mera alia menda uti non poterant librarii nostri, 
exemplar Basileense minus aberrans propria manu 
integrum exscripsi, et ad fidem quatuor codicum 
manuscriptorum melioris notz contuli et emendavi. 
Quorum tres primi totum Commentarium exhibent ; 
quartus vero una tantum parte mutilus centum prio- 
res psalmos non excedit. Primum e bibliotheca S. 
Germani ad Lutetiam suppeditavit R. P. D. Lucas 
Dacherius, quem codicem ante nongentos vel circiter 
annos exaratum esse diflitebitur nemo. Secundum, 
«uem ante quingentos annos scriptum esse conjicere 
licet, debemus monasterio Sanctissims Trinitatis 
Fiscanensis. Tertium ejusdem fere ztatis commoda- 
vit monasterium B. Mari€ de Lyra, quem sponte 
concessum servat nostra regalis abbatia S. Audoeni 
Rothomagensis. Quartus paris etiam senectutis est 
inonasterii Beccensis. Quibus omnibus serio consul- 
itis, quxe foede mendis scatebant plusquani sexcentis 
jn locis sedulo correximus ". 

Indicavimus etiam textus et loca S. Scriptur:e quie 
wel perperam citantur, vel desunt in duabus superio- 
ribus editionibus; non tamen sine labore et tedio 
«lefectu Concordantiarum pro Versione LXX luter- ( 
pretum, qua ut sibi familiari et fere sola usus est 
Cassiodorus, cujus citationes ad formam editionis 
Vulgatze reducere mibi cordi fuit. Retegendus etiam 
fuit et eliminandus error mss. codicum, in quibus 
plerumque ecribarum oscitantia unus propheta pro, 
alio, Jeremias pro Isaia vel Daniele laudantur, qui- 
bus citandis supersedere satius dnxerant, qui editio- 
nibus Dasileensi et Parisiensi operam dederunt. Quam 
autem Psalmorum versionem in suis Commentariis 
secutus fuerit noster Cassiodorus Senator, manife- 
etuin est antiquiori Romans adhasisse; sed quam 
teste Fabro Stapulensi ad priorum editionum, que 
tum circumferebantur, et Hebraici textus primige- 
niam puritatem contulerat, ut ex 16 cap. sux prz- 
fationis colligere licet, ejusque commentatione in 

salmos xni, 6; Liv, 9, etz. Hinc oritur. ut versuum 

"salterii distinctio non eadem sit semper apud Cas- 
siodorum. qu:xe in Vulgata editione reperitur. 

Alios preterea SS. Patrum textus indigitavimus, 


que, et adhibitis llebraice lingua peritissimis, u& ipse 
suggerit (In pref. in Psal., cap. 16 ), cum eorum vo- 
lumine contulit, quidquid ipse in Psalmos scribebat. 
Quibus omnibus facile supersedisset simplex Augu- 
stini abbreviator. 3" Id certe apertius suis verbis Se- 
nator ipse declarat cum ait (Praefat. in. Psal., circa 
initium) : Tale est de ejus sensu, scilicet. Augustini, 
aliquid subripere, quale Ilerculi clavam de manu tol- 
lere. Et post pauca : Quedam vero noviter inventa 
post tam mirabilem magistrum sola Domini presump- 
tione subjeci, qui parvulis confidentiam, cacis vi- 
gum, etc. 

4* Denique evidentissimum est, non soli studuisee 
Augustino in his Commentariis doctissimum abba- 
tem, sed aliorum sanctorum Patrum placita affatim 
congesaisse, ut Cypriani , Origenis, Atbanasii, Hila- 
rii, Ambrosii, Hieronymi, Leonis, Chrysostomi, Cy- 
rilli, Didymi, Facundi, Primasü, Sedulii, etc. Quorum 
omnium non secus ac Augustini operibus et Auctori- 
tate usus est; quod etiam fatetur noster venerabilis 
Beda: In Ezpositione Psalmorum, quam egregiam 
fecit, Cassiodorus diligenter intuitus est quid Ambro- 
sius, quid Hilarius, quid Augustinus, quid Cyrillus, 
quid Joannes, quid cateri Patres dixerunt. 

Neque tamen negabimus Seratori nostro familia- 
rem faisse doctrinam Augustini, in quam etiam in 
aliis suis lucubrationibus sxpius collimavit ; sed seli- 
gendo 485 magis arriderent, non cligendo cui im- 
pensius et unice adh:ereret. Id ipse de suo in Psal- 
mos Commentario, de quo nunc questio est, sponte 
et gratanter profitetar, eum ait (Lib. Div. Litt., 
cap. 4) : Ab eo, ut fieri solet , mutuans lumen de lu- 
mine, cliqua de ipso, scilicet Psalterio, Domino lar- 
giente conscripsi. Nec aliam sane ob rationem Augu- 
stini vestigiis tam sedulo institit, nisi quia tutissimam 
eum semper viam aperuisse constanüssime noverat, 
qui, ut ipse monet (In Pref. Comm. in Psal.), totus 
orthodoxus, totus catholicus invenitur. 

Jam vero non desunt aliqui, quibus suffragatur 
eminentissimus cardinalis Baronius, qui putent Cas- 
siodorum suam in Psalmos Expositionem non suapte 
Sponte, sed jubente sammo pontifice aggressum 
fuisse. Ipsum ut testem accersunt, dum sic loquitur 
(In Pref. in Psal.) : Quocirca, Pater apostolice, qui 
calestes litteras sanctis moribus reddidisti, prestante 
Deo, tua invitatione provocatus abyssos divinas ingre- 
diar : qui clemens errata corrigis, nec severus impwtas, 
quod emendas. Gravior profecto erit conjectura, si 
quis id, quod a nemine prius notatum legimus, no- 
biscum advertat nullum a Cassiodoro ubique operum 
suorum tali lemmate, Pater apostolice , compellari 
proter S. Leonem; indicium enim est ad summo- 
rum pontificum aliquem orationem suam convertisse. 

Responderi tamen potest tali alloquio in S. Hiero- 
nymum paulo ante citatum, intendisse, idque vel ex 
eo evincetur, quod h»c verba (ua imitatione, non 
autem invitatione provocatus, in editis, et in ipso 
Baronio legantur, quibus solum innueret se Psalmo- 


quos Senator laudavit quidem, sed tacito libri no- D rum Explanationem Hieronymi exemplo tractandam 


Jine, nec indicatis capitibus tam in mss. codicibus 
quam in eJitis, unde nobis non semel necesse fuerit 
integros Patrum revolvere tractatus et libros, ut de- 
fecto fonte vel unius a Cassiodoro citate auctoritatis 
locus designaretur. 

Opinantur quidam recentiores hos Cassiodori Com- 
mentarios meram esse Augustinianorum epitomen, 
quos celeberrimus ille doctor stylo prolixiori concin- 
navit : sed gratis omnino id ellingitür. Nam 10 illa 
psalmorum versio quam sequitur Cassiodorus, plu- 
rimum distat ab ea cui jugiter Augustinus adhzsit, 
uti ante nos adnotavit Faber Stapulensis : Augustinus, 
laquit, Psalterium vetus, quod minus ceteris castigatum 
est, Cassiodorus. Romanam secutus. est. psalmodiam. 
2" Nullis impensis nuHique studio defuit Cassiodorus 
ut Commentarius iste prodiret in publicum suis nu- 


suscepisse. Verumenimvero non alieno impulsu, sed 
8ua se sponte huic operi manum admovisse non ob- 
scure significat Senator, cum statim ab initio prologi 
eic prefatur : Cum Psalterii colestis mella gustas- 
sem, etc., ubi eorum dulcedine suaviter inductum se 
fuisse ostendit, ut uberiores latentis spiritus sub ve- 
lamine litterz delicias, quas feliciter pregustaverat, 
monachis suis aperiret. Quis etiam credat quod vir 
mira humanitate politissimus, et in aule fastigio 
jugiter versatus, summum pontificem non autea 
salutatum , inio de quo ne minimum quidem prius et 
postea verbum habet, strictim et ex abrupto, ut di- 
cunt, compellaverit? Age vero Agapetum papaui 
hunc esse volunt. Sed qui fieri possit ut tam inepte 
Senator allocutus sit eum, qui jarh a multis annis e 
vivis excesserat cum tractatum in Psalmos inchoavit? 


* Nos tamen plusquam ducentis in locis Garetianam editionem emendavimus. Epi. 


455 


PROLEGOMENA. 


454 


Nibil tamen lectorum judicio hic detractum volumus, A lis congregationis nostr: eecretarius , qui edita cum 


ut sua cuique sententia maneat. . 

Huic Commentario in Pselmos, qui genuinus est 
Cassiodori fetus, proxime subjecimus alium in Can- 
tica canticorum, quem ejus nomine consignatum 
legimus in codicibus nostris mss. et in editione Ger- 
manica, quam, uno excepto R. P. Philippo Labb:eo 
S. J., secuti sunt quicunque librorum Cassiodori 
elenchum tradidere. Quibus forsitan fucum fecerunt 
lee ultirna Commentarii in Psalmos verba : Nenc 
Salomonis dicla videamus, qua proprios expositores 
kabere noscuntur. His tamen verbis aliter imbutus 
cardinalis Baronius, aliter etiam sensit, videlicet 
abbatem nostruin Vivariensem in Purabolas Salomo- 
nis scripsisse, sed elfato tam singulari, ut nullus 
preter ipsum sic divinasse videatur. 

At hos Commentarios Cassiodori partum suppositi- 
tium esse plura demonstrant. 1* In hoc enim super 
Cantica opusculo citatur Gregorius Magnus, et prz- 
sertim super Evangelia, cui operi manum non admo- 


vit, nisi Jam pontificales ad iufulas evocatus, quod B 


contigit anno Christi 592, quo jam 17 ad minus 
eifluxerant anni a morte Cassiodori, quem anno 579 
superstitem non fuisse communior est auctorum 
sententia. 2? Hic Commentarius in sacrum Epithala- 
mium a Cassiodori stylo et scribendi charactere 
multum abhorret. 5* Tractatum hunc se conscripsisse 
nusquam meminit Senator noster, et altum de illo 
sileutium in przfatione in librum de Orthographia, 
ubi libros omnes recensel quos monachus ediderat. 
Tandem familiare est Cassiodoro nostro S. Scripture 
textus proferre juxta versionem LXX, secus buic 
fictitio. 

Cur tamen prodeat bic in publicum. tam illustri 
parente destitutus, sola movit legentium utilitas et 
dignitas libri, quxe tanta est, ut inter opera Isidori 
lli»paleasis locum obtineat; sed tam pressus et oon- 
tractus, ut hujus, quem integrum damus, solum vi- 
deatur epitome. Consulenduni etiam fuit huic Com- 
mentario, ne forsan periret deficiente editione Ger- 
manieá, qux rara est et unica. Eam sicut et alia 
plura ex immensa domesticaque librorum supelle- 
ctili humgnissime nobis commodavit vir clarissimus 
Emericus Bigotius eruditione sua satis apud doctos 
€; lebratus, et rei litterarie bono.deditissimus. : 

Tertio loco dedimus libros de Divinis et humanis 
Litteris seu Lectionibus, quibus ut necessariis prxlu- 
diis et prolegomenis Vivariensis abbas monacbos 
δυ06 ad sacra; Scripture studium instruebat. Putant 
aliqui librum de Divinis Litteris ἃ Cassiodoro pri- 
mum in duos divisum, eo quod in editis emni 
pst caput 25 hxec addita sint : Explicit liber primus. 

ncipit liber secundus. Sed errorem depellunt omnes 
codices mss., apud quos nulla talis distinctio reperi- 
tur. Nec ulli mirum esse debet quod in ultimis editio- 
nibus ea verba nondum fuerint expuucta; bi enim 
libri, licet toties impressi, suos tamen nzvos et 
hiatus maximos non amisere, ut in capp. 12, 15 
et 28, advertere licuit. Ad eos corrigendos et resar- 


vetustissimo ms. bibliothec:e Thuan» eontulit, et 
varias lectiones ad nos transmisit. Alios discrepan- 
tes textus vir officiosissimus Petrus Pelhester Rotho- 
pagensis metropolis bibliothecarius nobis concessit 
ex ms. bibliothecze Regiz, quem octingentorum ad 
minus annorum esse character indicat, qui tamen 
desinit in fine libri de Arithmetica, et numero 1467 
consignatur. 

Prefationem huicce libro restituimus, qux inter 
opera Alcuini post tractatum de Virtutibus et Vitiig 
reperitur, quamque germanum esse Cassiodori prze- 
ludium sie evincimus. 1" lta incipit haxec przefatio : 
Superior liber, Domino prestante, completus, Institu- 
tionem Divinarum continet Lectionum. Hic titulis δῷ 
noscitur comprehensus. Αἱ nunquam Alcuinus, sed 
Solus Cassiodorus librum de Divinis Litteris sive 
Lectionibus 35 titulis comprehensum edidit; et ideo 
ab eo superior liber dicitur, quod ad posteriorem, 
quem de humanis litteris composuit, referri debeat. 

. Hujus przefationis auctor de septem artibus, quas 
ibi recenset, se acturum pollicetur : verum Alcuinus 
de tribus tantum disseruit, nusquam ultra progres- 
$us; solus Seuator noster septenariam attigit et con- 
summavit, $9 Ea verba : Dice;.dum de arte gramma- 
tica, quxe in hac praefatione leguntur, usque ad illa 
qu: hoc titulo inscribuntur, caput 2 de arte rhetorica, 
tam in excusis quam in mss. Cassiodori nomine 
praenotatis reperiuntur. lllud autem caput 2 de rhe- 
Torica habent quidem nostre membrana, sed inverso 
tantisper ordine. 

Certum est librum de Grammatica incompletum 
esse, sed ejus defectum nullus nostrorum codicuni 
supplere potuit, nec ipse Thuanus, qui longius excur- 
rit : abunde tamen lacunam explebit Commentarius 
in Donatum, de quo mox dicturi sumus. 

Qui hos septem tractatus publici juris fecere sic 
lectorem pranonent initio libri de Rhetorica : Quod 
sequitur de lihelorica resiituimus, adjuti hoc compendio 
a studioso quodam artium diligenter collecto. Quibus 
verbis, quantum assequi lice!, nubis innuunt, vel sibi 
defuisse Cassiodori operis codices, vel mutilos tan- 
tum nactos esse, quorum inopia sic jejuni , ad bre- 
viarium seu s$ynopsim alicujus collectoris recurre- 
rint, ut liber ille de Rhetorica a Cassiodori primige- 
nio fetu non prorsus abhorrere videretur. Nobis, 
lector, fortuna blandior arrisit, retectis illis mss. co- 
dicibus de quibus supra, qui sincerum et integrum 
Cassiodori opus exhibent, et nos tibi; sed pristinas 
editiones rejecimus, quz, ut fatentur, commentarium 
potius studiosi cuj sapiunt quam textum δυ- 
ctoris. 

Si quis in editionibus consulat librum de Diale- 
etica, offendet non Deoa mira confusione inversa, 
praesertim ubi de definitionibus et de interpretatione 
agitur. Nos omnia restituimus in suum quemque lo- 
cum juxta mss. codicum fidem, quibus unice adhz- 
simus. 

Circa librum de Arithmetica sufficiat adnotasse 


usi sumus antiquioribus membranis quingen- D quod in editis istud monitum legitur initio 3 divisio- 


torum ad minus annorum, quas suppeditarunt tum 
bibliotheca nostra S. Audoeni, tum monasterium de 
in confinio Ebroicensium et Concbensium. Nec 
minus feliciter nacti sumus castigationes plurimas, 
uas ex aliis mss. codicibus exscripserat doctissimus 
uretus, et plura subjunximus ab eo in bunc Cassio- 
dori librum observata. 
Liber de Humanis Litteris tractatibus septem, sed 
compendiose satis absoivitur. De Grammatica, Rhe- 


torica, Dialectica, Arithmetica, Musica, Geometria, et. 


Astronomia. Editus fuit cum libro de Divinis Litteris ; 
£ed librariorum inscitia sic depravatus, mutilus et 
hiulcus, ut eum vix agnoscas, si cum isto qnem tibi, 
lector, damus, conferre volueris. Auxilio fuit codex 
S. Germani Pratensis, cujus :siatem ad Hincmari 
Rhemensis tempora referunt. Nec minores suppetias 
tulit R. P. doinnus Simon Bougis, reverendi admo- 
dun, Patris D. Vincentii Marsolle superioris genera- 


nis : Hec ὅ divisio adjecta est, que in ms. desidera- 
batur : sed uude aut quomodo desumpta sit penitus 
tacelur, neque nos divinare possumus, Unum tan- 
tum scimus, quod ea qux ibi edita suut, omnii.o 
differant ab iis qux in mss. nostris reperiuntur. 
Quapropter veritati cautum volentes, his omnibus 
rejeclis, nostris tantum membranis verbatim et ad 
litteram iustitimus. In boc codice S. Germani alius 
Arithmeticz libellus subjicitur, sic inscriptus : Bre- 
viarium. Arithmetica. Sed quia synopsis est seu bre- 
vis collectio quorumdam capitum libri primi de 
Aritbmetica Severini Boetii, eam ideo preterire 
consultius visum est, cum inter opera Boetii facillime 
possit inveniri. 

Plurima qux ad elementa geometriz pertinent in 
Csssiodori nostri libris hactenus editis deerant, licet . 
ea in suis in Psalmos Commentariis aliquando citet , 
vel ad illa lectorem remittat, ut iu expositione 





455 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


4356 


psalmi xcvi, ubl de puncto, linea, circulo, trigono, 4 rum locis, qui in eodem Commentario passim repe- 


quadrangulo, etc., loquens, sic ait : Quorum noti- 
tiam pleniorem in libris Geometrice discipline, dili- 
gens lector, invenies. Qux tamen nullus in editis repe- 
riet, sed in solo centinentur ms. Sangermanensi. 
ltaque quamvis ex Euclidis Elementis videantur 
excerpta, ea tamen hic dedimus, cum certissimum 
sit de iis scripsisse Cassiodorum, et sub ejus nomine 
in tam vetusto codice proferantur. 

Aurelius noster dum libros recenset quos jam mo- 
nachus ediderat, duos a se super Donatum Commen- 
tarios prodiisse perhibet, quorum initio libri de 
Grammatica sic meminit : Cujss, scilicet Donati, ge- 
tina commenta reliquimus. Hactenus nobis incom- 
pertum an edita fuerint. Unicum damus in Donatum 
Cassiodori Commentarium, quem suppeditavit vetu- 
stissimus codex ms. bibliothec:e S. Michaelis in 
Monte seu in Periculo Maris; ex cujus titulo, nimia 
senectute pene consumpto, hxc tantum eruere li- 
cuit. In prima linea : Incipit Commentarium S..... In 
secunda linea : C41. de Oratione et de VII..... Et in 
tertia linea : tibus Orationis. Quas singula, si placeat 
conjectura, reddunt hoc integrum lemma : Incipit 
Commentarium Senatoris, quod proprium etiam Cas- 
Siodoro nomen, clarissimi de Oratione, et octo parti- 
bus Orationis. Nec forte aberramus a vero, tum quia 
certo scimus Cassiodorum in Donatum libros scri- 
psisse, tum quia sibi jugiter cohxrent, quie hic et 
αὐ in libro de Grammatica leguntur; ita ut qu: in 
isto desiderantur sub finem, ex illo possint abundan- 
ter suppleri. 

Omnes editiones libri de Orthographia Cassiodori 
Senaloris, sed eam maxime qux Autuerpie prodiit 
opera Ludovici Carionis serio contulimus cum illo 
codice Montano, de quo mox prefati sumus, et 
quem unicum habuimus in hac materia. 

Meniinit Cassiodorus (Pref. Orthogr.) se alium 
librum Sacerdotis de schematibus, Domino prestante, 
collegisse, hancque ait compilationem 98 tropos con- 
tinere, quos de libro cujusdam auctoris cui Sacerdos 


B 


riebantur. 

Licet Cassiodorus librum de Anima scripserit an- 
tequam monasticen profiteretur, placuit tamen illum 
proxime subjungere tractatibus illis quos senex edi- 
dit , rati nullum ei locum aptius convenire, si solitum 
philosophicorum ordinem spectes, ubi tractatus de 
Animastica ceteris quos enumeravimus non male 
ceohzret. Nevos autem abstersimus ope mss. codi- 
cum nostri scilicet S. Audoeni Rothomagensis, et 
abbatiz: de Noa; quibus omnibus insigniter pr:eluxit 
Juretus suis in Cassiodori opera animadversionibus 
et marginalibus notis. ! 

Plura scripserat Cassiodorus, sed diligentizx nostrae 
omniumque votis excidere. Si immensa illa librorum 
supellex, quam in Vivariensi suo ccenobio mona- 
chorum studiis profuturam allegerat, hactenus exsta- 
ret, non duhium quin major et numerosior foret ista 
collectio. Cernere forsan liceret librum de Divisioni- 
bus; alium de Titulis, qui alias Memoriale sacrarum 
Scripturarum inscribitur; breves Commentarios in 
Epistolas apostolorum , eorum Acta, et Joannis Apo- 
calypsin ; tractatum de Etymologiis, et alios quosdam, 
de quibus in ejus Vita pauca disseremus. Unus nobis 
obvius fuit Hincmarus Rhemensis, qui Cassiodori 
scholia ja Epistolam ad Romanos se legisse testatur 
(Lib. de Pradestin., c. 25). Nec alios scimus, quibus 
hi in sacras litteras tractatus innotuerint. 

Non semel forsitan offendes in alios libros, quibus 
celeberrimum Cassiodori nomen illusit vano men- 


: dacii fuco, ut in h:ec duo volumina, quie Cantabrigize 


in bibliotheca Corporis Christi asservantur, primum 
de ecclesiasticis Officiis, alterum sic inscriptum : 
Sententim Cassiodori ex S. Cypriano. Iu bibliotheca 
Oxoniensi, et apud quemdam privaium Anglum duo 
visuntur exemplaria, Cassiodori nomine sic pr»no- 
tata : Scintillariun Scripturarum; et apud. Petrum 
de Natalibus, qui Cassiodori lucubrationes recen- 
sens, librum de Trinitate inter genuinos ejus fetus 
annumerat. Sed de his omnibus allum apud omnes 


nomen excerpserat. In. excusis duo circuniferuntur C scriptores coxvos et suppares silentium; nec iis 


Jibri de schematibus et tropis sub nomine Cassiodori, 
iidemque venerabili Dedx inscripti tomo 1 hujus 
operum. Inde in omnes Cassiodori editiones, excepta 

ivelliana, manavit error, ut sub utriusque nomine 
prodirent cum hoc titulo : Magni Aurelii Cassiodori 
de schematibus el tropis collectio ex Sacerdote, id est 
ex Deda presbytero. Sed quam immani chronologie 
mendo vel ipsi rudes agnoscant, quibus certum Be- 
dam Cassiodoro ducentis fere annis posteriorem 
fuisse. Tutior fuerit conjectura, si Bede potius Cas- 
siodorum praluxisse quis opinetur, ut et lsidoro 
Hispalensi, inter cujus opera liber idem de Schema- 
tibus recensetur, nisi quod iste tropos seu figuras a 
v gis profanis, Beda vero a Scriptura sacra et 
a SS. Patribus mutuatur. 

Habent veteres niembranze conobii Floriacensis 
eumdem tractatum quem legimus apud Bedam, eum- 
«ue Cassiodoro tribuunt hoc titulo : Incipit liber 
Gassiodori de Figuris seu modis locutionum, qug a 
Grecis. schemata vel tropi dicuntur, missus ad Galer- 
tum levitam. Hinc tamen non constat genuinam esse 
prolem Cassiodori Senatoris. 1* Hunc quippe librum 
ad suos Vivarienses monaclios, non ad alium nomi- 
natim et peculiariter intentum djrexisse certum est. 
9» Bis in eo citatur Gregorius Magnns, qui post Cas- 
siodori nostri tempora scribebat. δ᾽ Reluciatur ipse 
Senator, qui perhibet se 98 schemata seu tropos 
complexum esse, quorum vix mediam partem attin- 
git codex Floriacensis, Bedz& lucubrationibus assu- 
tus. Eo igitur libro inter opera Bed:e relicto, melius 
nobis visum est, et ad mentem Senatoris nostri aptius 
hzc eadem schemata, qux: in Coinmentario ipsius in 
Psalmos passim obvia cernuntur, in unum corpus 
eg ida juxta seriem alphabeti, appositis ad singu- 
las figuras uno aut pluribus exemplis, quod in gra- 
tiam lectoris non ad 98 tantum tropos, sed ad 120 
et ultra protendimus, additis quibusdam rhetorico- 


suffragatur Cassiodorus Senator, qui nullibi horum 
librorum, ne operum quidem suorum catalogum 
texens, mentionem habuit. Nec minus aberrant a 
vero qui vitas sanctorum Paphnutii, Spiridionis et 
ceterorum, quas in primam partem Legendarii sui 
congessit Lipomanus, a Cassiodoro primum conscri- 
ptas putant, qu:e primis Historie Tripartit:e scripto- 
ribus jure debentur. Improbabilior videtur opinio 
Gesneri in Bibliotheca sua, ubi sexdecim libros de 
Re rustica, quos vano rumore innuit reperiri in bi- 
bliotheca monasterii S. Michaelis de Monte, Cassio- 
doro nostro tribuit; magis enim ascribendi sunt Co- 
lumelle, qui ea de re totidem libros scripsit, ipso 
teste Cassiodoro Senatore (Lib. Div. Litl., cap. 28). 
In codice 114 et 1469 bibliothec:e Vatican alius 
invenitur liber cui titulus hic appingitur : Cassiodori 
de divinarum Scripturarum libris Etymologie; scd ab 
illo lemmate dissentit contextus, qui totus est de 
Divinis Litteris. 

Major controversia oriri potest de libro de Amici- 
tia, quem in editis quibusdam exemplaribus, nec 
paucioribus manuscriptis Cassiodoro nostro ascribi- 
tur; verum totius libri stylus ipsi non favet, sed in- 
signiter Bernardo aut Petro Dlesensi. Przeterea liber 
hic de Amicitia vulgate editionis Scripture sacra 
textus adhibet, quibus nunquam usus est. Cassiodo- 
rus. Senator noster nullibi operum suorum hujus 
libri meminit. Ilunc librum Petro Blesensi tanquam 
vero parenti salis asseruit ultima ejus operum editio, 
non ila pridem repetita. 

Uterque tomus Cassiodori operum clauditur suo 
indice locupletissimo, quibus Senatoris nostri viri 
certe prxstanüissimi, necdum tamen salis cogniti, 
vitam cuin dissertatione de cjus vita monastica pre- 
misi, adjutus opera nostri Nicolai Nourriti, qui in iis 
conciunandis studiorum meorum socius fuit et laboris 
particeps. 


457 








PROLECOMENA. 98 





MAGNI AURELII 


CASSIODORI 


SENATORIS 


V I T A. 





PARS PRIMA, 


Pr&rATIO. — Ea sunt Magni Aurelii Cassiodori A iis ornamentis decorata fuerit Cassiodori familia qui- 


Senatoris merita, ex€ laudes quibus illum scriptores 
passim exornant, ut δὰ historiam tanti viri mandan- 
dam litteris facile quidem animum cujuslibet indu- 
Xissent, nisi a tali consilio rei bene gérendz diffi- 
cultas Api pi deterruisset. Etenim pauci aliquot 
in exaranda Senatoris spectatissimi vita stylum exer- 
cuere : eminentissimus vero card. Baronius, Auto- 
nius Yepezius, et Cuspinianus, quos prolixius czeteris 
scripsisse de illo novimus, compendioso tamen, ut 
ita dicam, tractu tam ingens et arduum iter viden- 
tar confecisse. At ego, qui omnia Cassiodori nostri 
opera prelo subjicienda nova editione suscipio, ope- 
re pretiuni fore sum arbitratus, si paulo diligentius 
in ejus vitz:e actus fronti hujus libri pree(igendos in- 
quirerem. Quapropter labori audacius commisisse 
me si videbor, dabit veniam lectoris benignitas, apud 
quem profiteor adduxisse me nihil in hanc vitze lu- 
cubrationem quod ex celeberrimi scriptoris nostri 
libris non hauserim, aut ejus non sit auctoritate fir- 
matum. . 

& I. De Cassiodori nominibus. Cassiodori nomen 
ad plures etsi pertineret, proprium tamen fuisse fa- 
miliz illius cujus historiam in lucem hic edimus, 
inanifeste colligitur ex Theodorico rege: Quod voca- 
bulum, inquit, eisi per alios videatur currere, pro- 
prium tamen constat. esse. [amilie (Var. lib. 1, epi- 
stola 4). 

Utrum autem vir prestantissimus Senatoris cogno- 
mine uli proprio sit appellatus adeo non constat, ut 
quibusdam visum fuerit additum illi per ἀντωνομασίαν; 
alii et quidem melius inditum illi censuerunt quo se- 
cernereiur ἃ ceteris quos Cassiodoros appellatos 
fuisse legimus. Quas enim prsetorii preefecturam ge- 
rens scripsit litteras, Senatoris unico nomine subsi- 
gnare solitus est; imo consulatum suum hac eaque 
&0la appellatione voluit designari : cujus etiam voca- 
buli przclaro titulo utuntur jurisperiti, dum suis 
scriplis, aut pronuntialis hujus clarissimi viri accer- 
sunt auctoritatem. 

Nullus est fere auctor, nullus manuscriptus codex, 
qui ΜΑΟΝῚ prx:nomine Cassiodorum non iusigniant; 

uamquam non inficior Senatorem nostrum tum 
ero in Bibliotheca sua, tum recentioribus qui- 
busdam non Magnum quidem, sed Marcum vocitari; 
licet nulla prorsus exstet apud eos appellationis hujus 
nove ratio. Forsitan Cassiodoro Marci pronomen, 
non secus ac Ciceroni tribuendum ideo censuerint, 
quod sicut hujus, sic et illius nomini M przmittere- 
tur. Utut sit, non dubitanter ego pronuntiaverim in- 
numeros pene melioris note scriptores honorifico 
md Cassiodorum exornasse titulo, ut amplis ejus 
opibus, amplo generi, amplis dignitatibus, pietati, 
OCHO, ipsius quoque noininis amplitudo respoin- 
deret. 
$ H. De Cassiodori (amilia. Extra dubiuni est quin 


bus clarissima generis nobilitas commendatur; atque 
id sane ex opt.mis arguitur gloriz titulis quos illi 
Theodoricus rex tribuit; nam, sive antiquitatem spe- 
ctes : antiqua proles, inquit (Var. lib. 1, ep. 4): sivo 
quam sibi pepererat nominis famam atque existimna- 
tionem attendas : [audata prosapies ; sive pr.ecelsos, 
ad quos evecta est, honores contemplcris : cum to- 
gatis clari; sive fortitudinem animi atque virtutem 
suspicias : inter viros fortes eximii ; sive denique exi- 
mias corporis dotes admireris : quando et valetudine 
membrorum, el corporis proceritate floruerunt. llis 
adde quod spectatissima lec. familia nominis splen- 
dorem in utrumque orbem intulerit : Genus, verba 
sunt ejusdem Theodorici (Ibidem), in utroque orb 
preclarum. Et quos ex hac gente senatores ad sui 
ornamentum in curiam admisit Roma tum antiqua, 
tum nova, ii sane omnibus ofliciorum generibus 
utramque sibi devinxere : Quod, genus, gemino se- 
nalui decenter aptatum, ait iterum Theodoricus (15i- 
dem), tanquam duobus luminibus oculatum purissima 
claritate radiavit. Familia denique nulla tantum glo- 
rix in Oriente simul et Occidente consecuta est, quan- 
tum gens bxc nobilissima : Que enim se aliq«avis 
nobilitas ultra distendit quam hac, que in utroque 
orbe clara esse promeruit (Ibidem)? His denique ac - 
cessere proventus amplissimi non proprie modo 
dignitati provehend:e, sed etiam cogendis exercitibus 
pares simul et alendis. 

& Ill. Cassiodori avus et pater. Atque ut propius 
ad ipsos Cassiodori parentes accedamus, Theodori- 
cum adire placet (Var. lib. 1, ep. 4), a quo rem to- 
tam mutuabimur. Et primum quidem Illustratus ho- 
nore cinctus est avus ejus. Hic a Vandalorum incur- 
sione Siciliam, Brutiosque armorum def(ensione libera- 
vit; debuitque virtutibus ejus Respublica, quod illas 
provincias tam vicinas Genscericus non. invasit, quem 
postea truculentum Boma sustinuit; ideoque in egrc- 
gie virtutis premium concessit, ut merito primatum 
in illis provinciis haberet, quas a tam sevo et repen- 
tino hoste de[enderat. 

Nec minorem sibi laudem preclare gestis peperit 
sub Valentiniane imperatore Cassiodori pater; sic 
euim Theodoricus (/oidem) : Cand dati pater (id est 
Cassiodori) stb Valentiniano principe gessit tribuni et 
notarii laudabiliter dignitatem, honor qui tunc daba- 
tur egregiis. Ea necessitudo eum junxit Aetio qua 
solent sociari quos et amor in patriam singularis, et 
8ua supra vulgares animas virtus evehit : Ut se pares 
animi solent semper eligere, patricio Aeiio pro juvandu 
republica magna [ust charitate sociatus. Ea fuit illius 
in rebus tum forensibus, tum bellicis fortitudo, «a 
prudentia, ut imperator euin func propter sapicutiara 
sui, et gloriosos in republica labores in omni consili 
parte sequeretur. Quinetiam tantam apud. Valenti- 
nianum virtutis et sapienti» opinionem sustinebat, 





439 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


440 


ut eum inter legatos ad Attilam Rom:e imminentem A Italize factas divisiones. Nec forsan ipsius Cassidiori 


missos proecipuurm elegerit. Quis autem fuerit tam, 
ericulosz in afflictissimis ac fere perditis rebus ad 
erocissimum victorem legationis exitus, a Theodo- 
rico ipso accipe (Ibidem). « Ad Attilam, inquit, po- 
tentem armorum legationis est oflicio non irrite 
destinatus ; vidit intrepidus, quem timebat imperium: 
facies illas terribiles et minaces fretus veritate de- 
spexit; nec dubitavit ejus altercationibus obviare, 
qui furore nescio quo raptatus, mundi dominatum 
videbatur expetere. [nvenit regem superbum, sed 
reliquit placatum; et calumniosas ejus allegationes 
tanta veritate destruxit, ut voluisset gratiam qua- 
rere, cui expediebat pacem cum regno ditissimo non 
habere. Erigebat constantia sua partes timentes, nec 
imbelles sunt crediti, qu legatis talibus videbantur 
arinari, Pacem retulit desperatam ; cujus legatio quid 
profecerit datur intelligi, qux tantum est gratanter 
excepta quantum et videbatur optata .». 

Neque hic dissimulandum quanta fuerit Cassiodori 
paternis in laudibus moderatio, cum sancti Leonis 
pap: opera pacem ab Attila impetratam ir Chronico 
testetur. Cum quo, inquit, a Valentiniano imperatore 
papa Leo directus pacem fecit. Tamen ex Theodorici 
verbis satis intelligitur, quod in hujus legationis 
obeundo munere inultam navaverit operam Cassio- 
dori pater : quem sane non minori laude dignum ego 
dixerim, quod remunerationis loco ab aula ad Bru- 
tios, ab improbo labore ad honestum otium, ad si- 
lentium a strepitu secessum ab imperatore postula- 
verit. Incredibilem sane dolorein Valentiniano attulit 
inexspectata petitio : viri tamen de se ac de repu- 
blica perbelle meriti precibus non flecti non potuit. 
Sed ille (verba sunt Theodorici) potius nativa mode- 
ratione ditissimus, dignitatem suscipiens otiosam, in 
remunerationis locum expetiit amanissima Brutiorum. 
Negare illi non potuil optatam quietem, qui eum red- 
diderat ab immani hoste securum : tristis ab obsequio 
TH reliquit, quem sibi necessarium [uisse eognovil 
(Jbid.). 


dori, et Heliodorus ejus consanguineus. Probam no- 
bilissimam virginem, Rom: quondam ornamentum, 
sanguine sibi propinquam fuisse gloriatur Cassiodo- 
rus; nam in lib. de Divinis Litteris (cap. 25) paren- 
tem suam Probam appellat. Galle soror illa fuit, 
ideo et Symmachi filia : unde Patricio illi celeber- 
rimo affinitate conjunctum Cassiodorum facile in- 
telligas. "v 

Longum esset genus omne recensere : satis itaque 
fuerit, si Heliodorum Prolxe adjiciamus, qui sicut af- 
fines ejus non pauci antiqux Rom:e senatum virtuti- 
bus illustrarunt, sic nove Romx rempublicam recte 
factorum meritis exornavit. Heliodorus, ut Theodo- 
rici verbis utar (Var. lib. 1, ep. 4), qui inilla, scilicet 
Orientis, republica nobis videntibus praefecturam bis 
novenis annis gessit eximie, eorum consanguinitali pro- 
batur adjungi. llic summus vir generis claritate nulli 
secundus, postquam amplissima Reipublicze muuia 
feliciter obiiss i 
que in dispari conditione omnium in se animos auo- 
remque pariter convertit. Vixit et in provincia honore 
judicis et securitate privati; cunctis vel nobilitate po- 
tior, omnium ad se animos attruhebat, ut qui libertatis 
jure non poterant subdi, viderentur magis continuis 
beneficiis suaviter obligari (Ibidem). Verum ut homi- 
nis excellentissimi felicitati nulla deessent ornamen- 
ta, opibus erat copiosissimis cumulatus, quibus ad 
muniticentiam utebatur, non abutebatur ad iniquam 
dominationem : Tanta quinetiam patrimonii sui uber- 
tate gloriatus est, ut inter reliqua bona equinis gregi- 
bus principes vinceret, ét donando sepius, invidiam 
nominis non haberet (Ibidem). 

6 V. Scyllacium patria Cassiodori. His exortus est 
clarissinis parentibus Cassidiorus Scyllacii, quz urbs 
Brutiorum tum erat primaria; quamvis contra sentiat 
scriptor non ignobilis, haud satis animo reputans di- 
versas a Komauis, diversis temporibus provinciarum 


A. s 


8 W. Proba, Galla et Symmachus affines Cassio- C 


verba perpendebat, ubi tam eleganti calamo patrie 
situm amoenissimum pingit, ut ejus hic verba si sub- 
jecero (Epist. 15, lib. xn), pergratum leetori fore 
confidam. « Scyllacium prima urbium Brutiorum, pa- 
triotica nos probatur affectione contingere : civitas 
supra sinum Adriaticum constituta in modum Bo- 
trionis pendet in collibus; non quod difficili ascen- 
sione turgescat, sed ut voluptuose campos virentes, 
et cxrula maris terga respiciat. H:xe nascentem so- 
lem ab ipsis cunabulis intuetur, ubi ventura dies non 
przmittit auroram ; sed mox ut oriri coeperit, lampa- 
dem suam vibrans fulgor ostendit. Gaudentem respi- 
cit Phoebum, propria illic luminis claritate resplen- 
det, ut ipsa magis solis putetur esse patria, Rhod 

opinione superata. Fruitur luce perspicua; aeris quo- 
que temperie donata, apricas hiemes, refrigeratas 
senlit. :slates; et sine aliquo maerore transigitur, 
ubi infesta tempora non timeutur, etc. » 


B ". Vl. Ravennam non esse patriam Cassiodori. Ver- 
i 


8 tam exquisitis, quibus sitas opportunitatem, et 
alia Scyllacii commoda belle adinodum commendat, 
pr»rsus nihi! addendum superesset, nisi tenerentur 
aliena opinione scriptores i guob qui Cassiodorum, 

vasi Ravenna oriundum, Ravennatem appellant. 

ab ea facile deducentur, si modo eum alibi etiam 
non semel in scriptis (Var. lib. 1, ep. 5; lib. xu, ep. 
ὃ et12) Brutios et Lucaniam, ut natale solum patriam- 
que suam celelirasse animadverterinut. 

δ VII. An Cassiodorus anno 419 vel 480 natus. Op- 
tandum sane foret, ut quam accuratam Cassiodorus 
urbis suze describend: rationem habuit, eamdem tem- 
poris quo natus est, designamdi adhibuisset. Nodi 
profecto difflcullatum solverentur, quibus implican- 
tur scriptores pene omnes qui de eo memorix prodi- Ὁ 
derunt ; quorum nonnulli, ut Augustinus Florentinus, 
et R. P. Angelus a Nuce in suo Chronico Cassinensi, 
ortum ejus ad annum Christi 480 referunt : Moritur, 
inquiunt, auno 5175, eat. suc 95; et Bucelinus: San- 
cto fine quievit sub an. Christi 513, vetat. 95. Quibus- 
dam, ut Sixto Senensi in Bibliotheca (in qua ex ejus 
obitus tempore nativitas arguitur) , placet ortum 
sumpsisse an. 479. Moritur, inquit, an. 97 etat. sue, 
an. Christi 576. Barius vero, vel cardinalis Sirletus 
in Brutiorum Historia: Obiit annum agens 96, a 
Christo nato 915. His, licet eruditorum, consentire 
non possum opinionibus, quas cum Cassiodori epi- 
$tolis pugnare sentio. lbi enim laudatur a Theodo. 
rico, quod in ipso regni sui exordio, anno videlicet 
495, illum habuerit sibi devotissimum, et Siculos 
quietis et jugi tunc temporis impatientes, suas ad 

artes victrici Cassiodori persuasione transirecompu- 

rit. « In ipso quippe, inquit (Var. lib. 1, ep. 5), 1m- 
perii nostri devotus exordio, cum adhuc fluctoantibus 
rebus provinciarum corda vagarentur, et negligi no- 
vum dominum novitas ipsa pateretur, Siculorum su- 
spicantium mentes abobstinatione przcipiti deviasti : 
culpam removens illis, nobis necessitatem sabtrahens 
ultionis. Egit salubris persuasio, quod vehemens po- 


et, privatus vitam egit reliquam ; at- D terat emendare districtio. Lucratus es damna pro- 


vincie, qux:« meruit sub devotione nescire: ubi sub 
procinctu Martio civilia jura custodiens, publica pri- 
valaque commoda inavarus arbiter zstimabas ; et 
proprio censu neglecto, sine invidia lucri morum di- 
vitias retulisti : excludens, vel querelis auditum, vel 
derogationibus locum ; et unde vix solet reportari pa- 
tientis. silentium , voces tibi militaverunt lau- 
dantium. » At 13 aut 14 annorum adolescentem tot 

r:eclare factis potuisse probare virtutem quis cre- 

at ? Qu:e tamen laus Cassiodoro tribuenda foret, si 
jam citate starent. opiniones. Adde quod eodem an- 
no, videlicet 495, Theodorico erat a secretis, cujus 
nomine, ut adnotat Baronius (Ad an. 495), litteras 
quibus pacem efflagitabat, ad Anastasium imperato- 
rem scripsit (Var. lib. 1, ep. 1).. Àn igitur vix primos 
adolescenti: annos assecutum Cassiodorum reputa- 
bimus, cum ad id muneris est a Theodorico prove- 


ctus? Denique ex ep. 4 lib. 1 Var. intelligimus sub 


A4 


Odoacre Theodorici antecessore, hoc est ante an. 
495, glori: non parum sibi comparasse Cassiodorum, 
quem constat comilivie privatarum, et sacrarum lar- 
gitionum id temporis gessisse dignitates. At his 15 
annorum adolescentem imparem esse nemo est qui 
eat inficias; cujus tum xtatis erat Cassiodorus, si su- 
Dra men:oratis auctoribus assentiamur. Quid quod 

ronius ad an. Christi 493 iis senatoribus eum an- 
numerat, quorum consilio et opera in rebus politicis 
moderandis initio regni Theodoricus utebatur? Id- 
circo adolescenti€ annos tunc excessisse Cassiodo- 
rum fateamur necesse est. 

$ VII. Quo anno Cassiodorus natus. Quod vero 
spectat ad annum quo natus est, certi nihil astruxere 
reliqui auctores qui de eo scripserunt. Trithemius 
quidem, Claruit, nus annos habens plusquam 95, 
anno Domini 575. Yerum quid constans aut stabile 
colligas ex hac particula plusquam? Baronius et qui- 
dam alii rem taciti prietermiserunt, quod nihil de ea 
deliniri posse judicarent. Hactenus adducte contra 


PROLEGOMENA. 


us 


Α non perturbationem rerum ad proclivem vitiorum 


primam opinionem rationes, nec non et ea quz di- B 


centur in serie hujus historiz videntur efficere vige- 
simum tertium circiter aut vigesimum quartuin :eta- 
tis annum attigisse Cassiodorum initio regnantis 
Theodorici, anno videlicet 4U2. Cum eum presertiin 
res magnas in primo tatis flore sub Odoacre pa- 
trasse constiterit, testeturque Theodoricus ilium ad- 
huc juvenem in aulam suam, exstincto Odoacre sta- 
tim ingressum, imposita dignitatum onera laudabi- 
liter admiristrasse. Unde liceat inferre Cassiodorum 
natum esse Scyllacii anno Domini 469 aut 470. 

δ IX. Cassiodori educatio, ac dignitates quas prius 
gessit sub Odcacre.ln ejus tractabilis pueritie institd- 
tione cura omnis exhibita, qux» decet egregix nobili- 
tatis adolescentes. Ad militarem disciplinam, qua 
grandior ztas rite informata est, accessere ornamen- 
ta litterarum; qux incultam illius turbatissimi tem- 
poris, et alien dominationis barbariem etsi redole- 
rent, in illis tamen progressum eum fecit, qui spem 
omnem przriperet. Nec multo post tam proxeclara in- 
genii et eruditionis dedit argumenta, ut nobilem ado- 
lescentem intra juventutis annos tantum facultatis et 
prudentiz adeptum cum cerneret Odoacer Erulorum 
rex, totius Italie dominatum gerens, iis alffecerit 
honoribus qui precipui tum babebantur in imperio. 
Ac Teo quidem comitiva privatarum. (Var. lib. 1, 
ep. 4) ornavit dignitate, qua veluti parenti publico ac 
legitimo przssuli decreta erat custodia: ne quis se 
prosimorum comniixtione pollueret, ne quis sepul- 
crorum jura violaret; atque ut caduca bona et repo- 
sitiv:e pecunix regalibus zrariis applicarentur (Var. 
lib. vi, form. 8). Magnum certe onus ex ephebis vix 
excedeuti Cassiodoro imponebatur. [Imprudentiz ta- 
men non erat culpandus Odoacer, qui rerum maxi- 
ni momenti judicem creabat eum quem etas ab hu- 
Jusmodi tractandis negotiis removere videbatur. Ipsi 
enin timendum nusquam fuit, ne in ferendis senten- 
tiis animi levitate peccaret praeses adolescentior, cum 
juvenilibus annis senilis jam maturitas przponderas- 


C 


viam eum rapuisse meridiaua luce clarius innotuit. 

Sapiens admodum dignitatis prioris administratio 
gradum ad majores juveni nostro fecit. Itaque comi- 
tem sacrarum largitionum | instituit eum Odoacer 

Var. lib. 1, ep. 4) : quo munere donis regiis largien- 

15, monet:? cudende, omni negotiatorum commer- 
cio promovendo, ofliciis ac diguitatibus confirman- 
dis, et c:et., praeficiebatur (Lib. γι, form. 1). Ut digni- 
fatum, ita virtutum splendore et merito crevit 
Senalor; eaque fuit ejus in hoc gerendo munere 
&quitas animi, ea moderatio, ut sux laudis przco- 
nem habuerit ipsum Theodoricum, cujus hxc pre- 
clara verba sunt (Ibidem) : Qui moz deinde sacrarum 
largitionum munere suscepto, crevit tantum conversa- 
lionis laude, quantum pro[ecerat dignitate. Quid pro- 
tinciis redditam. disciplinam? Quid diverso hominum 
genen momenta justitig in(usa re[eramus? Vixit enim 
tanta continentia , ut. equitatem et instrueret monitis, 
et doceret exemplis. 

X. Quid egerit Cassiodorus post superatum a 
Theodorico Üdoucrem. Nec tamen hic steut laudabi- 
lis adolescentix virtus, publicis muneribus jam con- 
secrata. Sub linem enit regnantis Odoacris eam 
prudeiitiz Jaulem in rebus agendis est consecuta, ut 
politicorum sapientissimis eternum admiranda juxta 
et predicand:x sapienti:€ causam sufliciat zquissi- 
mam. Ánno quippe Domini 490 ingressus in ltaliam 
Theodoricus movit contra Odoacrem eo successu, ut 
victum protiratumque adegerit i» urbem Ravennam 
ad perfugium secedere. Castris ad urbem locatis, 
post tertiuia obsessionis annum pactis conditionibus 
supplicem suscenit regem ; et ci quam sibi parari ab 
illo saspicabatur necem intulit. 

Quid consilii tum cepisse Cassiodorum putas in 
tam dissimili utriusque principis fortuna? Cum, in- 

uam, cerneret imperio potiri Theodoricum quo 

doacrem spoliaverat, in hac fluctuanti rerum sorte, 
zen partes se converteret anceps Cassiodorus, in 

rutioruim tandem se plagas recipit. Ibi divino acci- 
disse consilio cum intellexisset , ut principatus Italize 
cederet Theodorico, privati commodi posthabita ra- 
tione, rebellantes Siculorum animos coercuit, atque 
tum eloquentie, tum armorum viribus novi regis 
parere coegit imperio ; sicque se in aulam ipsius in- 
sinuavit, oblata provincia, qui sine bellorum in- 
commodis, aut ullo sumptu ditioni principis accessit. 
« In ipso quippe imperii nostri devotus exordio, in- 
quit TheoJoricus (Var. lib. 1, ep. 5), cum adhuc 
fluctuantibus rebus provinciarum corda vagarentur, 
et negligi novum dominum novitas ipsa pateretur, 
Siculorum suspicantiutu mentes ab obstinatione pra- 
cipiti deviasti, » elc. 

ὃ XI. Fit Theodorico ab epistolis Cassiodorus. Ex- 
pleus honorifice partibus qux ipsi ab Odoacre rege 
credite fuerant, cum streuue quoque se probasset 
Theouorico, ab illius gratia ad bujus amicitiam, ab 
illius palatio ad hujus aulam voto processit obsequio. 
His itaque, pergit Theodoricus (Lib. 1, ep. 4), sub 


set. Et re quidem ipsa tam rite perfunctum fuiss& D precedenti rege gymnasiis exerciiatus , emeritis laudi- 


tanto munere Cassiodorum ait Theodoricus, ut sin- 
gulis probaretur sagax Odoacris prudentia, qua fe- 
rendo illi oneri parem judicaverat eum, qui quidem 
in vitia juventutis, tam alto-positus gradu, non modo 
non corruit precipiti lapsu, sed etiam earum quz vel 
ipsis senibus invidiam facerent, virtutum splendore 
claruit. « Primus enim, ut scitis (ita Theodoricus 
[Lib. :, ep. 4]) administrationis introitus comitivs pri- 
vatarum mole fundatus est : ubi non tirociniorum in- 
firmitate titubans, novitatis vitio, vel innocenter er- 
ravit ; sed abstinentie firmato vestigio, imitando 
vixit exemplo. » Quid modo necesse est, novis ra- 
tionibus fatigemus lectoris ingenium, quibus planum 
fiat quam eximiz Cassiodori adoleseentiam virtutes 
nobilitaverint? Probationum omnium instar erit cita- 
tum principis fide dignissimi testimonium , quo non 
claritatem generis, non luxuriantis statis turbulen- 
tam animam, non iorum corruptelam patriorum, 


bus ad palatia nostra enit. Excepit eum rex cum 
eo honore qui splendori generis et rar:z virtuti de- 
bebatur, admiratusque in juvene cum ivgenii doti- 
bus tot adjuncta decora virtutum, ab epistolis illum 
esse sibi voluit. Hujus quidem muneris prima rudi- 
menta posuit senator facundissimus , in litteris illis 
elegantissimis quas ad Anastasium imperatorem di: 
Texit rex, ui pacem quam peicbat ab eo facilius 
impetraret; cujus tum amicitiam stabiliendo regno 
8uo Ooportansemam judicabat. 

δ Xll. Principum Arianorum gratia religionem Cas- 
eiodori non labe[actavit. Verum quod principum Aria- 
norum gratiam amoremque sit promeritus Cassiodo - 
rus, nemini veniat in suspicionem fides ejus atque 
religio, quam ab omui erroris fuco liberam, solida 
testatur pietas, exhibita Ecclesie praeclara oflicia 
siynificant, addictissimuin semper erga sumimnos pon- 

iices et episcopos cominendat obsequium; quam 


445 


M. AURELIUS CASSIOPORLUS. 


44} 


denique scripta ejus omnia, quibus et Arianos et alios Α cess? est aut. gratiam parentela. proiocet, avt. odis 


Guoscunque funditus destruit. lxereticos, firmissime 
asuruunt. Deinde illud de Odoacre memorie. prodi- 
tum est (Buron. an. 416), Nullum factum ab eonego- 
lium rebus sacris, quantumlibet Arianus. essct. Enno- 
dius vero diaconus : Multa petentibus episcopis ortio- 
doris ewmdem principem | indulsisse | commeinorat. 
Deferunt etiam nonnulli (Der. an. 495) Theodoricum 
lomane Ecclesie auctoritatem. reveritum. 8886, qui 
nulli fuit illius sedis episcopo impedimento quin. ple- 
nissima auetoritate cuncta. quee. essent. jurium. sedis 
apostolice exerceret. Quinctiain regni principia non 
solum orthodoxorum vexatione non ftedavit, 
etiam omnibus eos prosecutus est officiis; eousque 
ut iratum eum experiretur quisquis regii favoris ain- 
bitu ad partes tzansiret Arianas; cujus rei exemplum, 
Zonara et Cedreno referentibus, habemus luculentis- 
simum. Aulicus quidam Theodorico gratissimus a 
recta fide ad Arianam sectam defecerat, quo altius 
in regis animum illaberetur. Factum Theodoricus 
ubi rescivit, jussit eum capite truncari, hzec pr:eclara 
verba adjiciens : Si Deo fidem sinceram non servasti, 
quomodo mihi, qui homo sum, conscientiam sanam 
prestabis? Nemo itaque culp:ze tribuendum ducat, 
que regibus et quidem Arianis acceptissimus fuerit 

assiodorus, cum ad procurandum Ecclesie bonum 
auctoritate et gratia qua pollebat apud illos, religiose 
non minus quam prudenter uteretur. 

$ XIII. Preficitur Drutiis et Lucanis. Porro Theo- 
doricus sive non immemor officii maximi, quod stre- 
nue prxstiterat regi: majestati Cassiodorus, cum 
scilicet ejus opera Sicilia Gothorum adjuncta est im- 
perio; sive ut Brutiorum et Lucanorum ancipites 
animos arctius sibi devinciret; destitui se aliquandiu 
tanti viri solatio οἱ presentia sibi admodum neces- 
sariis passus est, ut illi eas provincias administran- 
das committeret. Quod ipse de Cassiodoro disserens , 
luculenter docet Theodoricus (Var. lib. 1, ep. 5). 
« Sed non eo przconiorum fine contenti, Brutiorum 
et Lucauix tibi dedimus mores regendos : ne bonum 
quod peregrina provincia meruisset, genitalis soli 
fortura nesciret. » Per annuum przfecturz spatium 
Scyllacii vivaria et staguautes lacus exquisito artis 
labore excavatis montis visceribus effodit. Quod opus 
egregium velut sub aspectum ponit ea in epistola 
quam in pretoriana sede collocatus ad Maximum 
Lucanix οἱ Brutiorum cancellarium scripsit. « Feci- 
mus, inquit (Ep. 15, lib. xu), claustra Neptunia. Ad 
pedem siquidem Moscii montis, saxorum visceribus 
excavatis, fluenta Nerei gurgitis decenter immisimus, 
ubi agmen piscium sub libera captivitate ludentium, 
et delectatione reficit animos, et admiratione mulcet 
obtutus. » Id loci monasterio postmodum :edificando 
videbatur jam destinare, quasi secessum ad coelestia 
COMI aed tum meditaretur, cum latissimus ipsi 
ad amplissimos honores pateret aditus. 

Quantuni vero. boni illis regionibus sua contulerit 
auctoritas atque presentia, non ambitioso quidem 
fastu, sed simplici verborum ductu testatur ipse (Lib. 
It, ep. 59) : Senserunt me judicem suum, et. quibus 
privatus αὖ avis atavisque pro[ui, vivacius nisus sum 
meis fascibus adjuvare. Pauca profeclo, et. exigua 
hxc esse videbuntur, si cum inajoribus, qu:e pro 
tuenda justitia et prudenter suscepit, et strenue per- 
fecit in praefectura, componantur. Quid porro? Non 
elatus ambitione, non amore victus, vel odio in fe- 
renda sententia deflexit unquam ab xquitate. Verum- 
enimvero integritatem animi non patrix charitas, 
non jura propinquitatis, aut alia quzevis humana ra- 
tionis persuasio violavit. Denique tam probum se 
praestitit judicem, ut a Theodorico eximias hasce Jau- 
des sit consecutus : AL [κε consuetudinem. devotionis 
impendens, eo nos obligasti munere, quo tibi putamus 
omnia reddidisse : inde amplificando debitum, unde 
credi poterat. absolutum. Egisti te per cuncta judicem 
totius erroris expertem, nec. invidia quemquam depri- 
flens, nec gratia blandiente sublimans. (Quod cum ubi- 
que sit arduuin, (amen fit in patria gloriosum : ubi nc- 


) 


longe: contentiones exasperent ( Lib. 1, ep. 5). 

ἢ XIV. Quid revocatus Cessiodorus api 1 heodori- 
cum egerit. Expleto annuo magistratu, Cassiudorum 
apud se revocat Thicodoricus, ut si quie litterze ad 
reges οἱ principes, aut priniarios regui adininistros 
essent scribend:e; si panegyricu. sermone cxcipiendi 
reges aut reginx in curiam ad principem a/lcuntes; 
denique in gravissimis quibuslibet negotiis cjus ope- 
ra, consilio et eloquentia uteretur; ut etiam amicos 
cum 00 non minus utili quam grato colloquio mis- 
cere interdum sermones posset. (uam regis familia- 
ritatem commendans Athalaricus : Egisti, inquit 
(Lib. 1x, ep. 24 ), rerum Domino judicem jason rem. 
et. internum procerem. Quis credat Theodoricum ar- 
morum gloria quam litterarum studio clariorem, re- 
bus nuper adepti regni componendis impeditum, 
erudita Cassiodori facundia tam mirabiliter affectum 
fuisse, ut si quid otii publicis curis posset interci- 
pere, quirendis ab eo sapientum politicorumque 


B sententiis totum impenderet; amaretque ab eo scisci- 


C 


tari occulta natur: miracula, philosophi:e arcana, 
siderum cursus, maris abyssos, meatus alveosque 
fontium ? Fidem tarnen si quis mihi derogandam pu- 
tet, testem locupletissimum Athalaricum audiat in 
hzc verba disserentem ( Lib. 1x, ep. 24) : Cum esset 
publica cura vactatus Theodoricus , sententias pru- 
dentum a tuis, scilicel Cassiodori, fabulis exigebat, 
ut factis propriis se a quaret antiquis, stellarum cursus, 
maris sinus, [ontium miracula rimator acultissimus in- 
quirebat ; ut rerum naluris diligentius perscrutatis, 
uidam purpuratus. videretur esse. philosophus. His 
orsitan Athalarici verbis scriptores nonnulli, inter 
quos Cuspinianus, adducti sunt ut assererent Cassio- 
doro magistro litteris stu.luisse Theodoricum, nulla 
tamen assertionis allata probatione. Illud ergo pru- 
dens lector expendat, utrum Theodoricus rex :tatem 
pene omnem in re militari, neglecta scientiarum cura 
cum posuisset, Cassiodorum discipulus audierit. ld 
quidem vel ullum hominem sibi facile persuadere 
posse vix credideriin. 

$ XV. Quo ordine Cassiodorus dignitates administra- 
verit. Etsi maguis rebus tam ingentem, tam serium 
animum afferebat, ut majoribus intentus esse non 
posse videretur, tamen capacissimz mentis przestan- 
tiam toties regi consultissimo asseruerat, ut eum 
altiora moliri posse nou iniquus xstimator Theodo- 
ricus putaveril. Quare ex przfectura Brutiorum et 
Lucanix redeuntem ad amplissimos honores gradatim 
promovit; vix tamen temporis rationem seriemque 
annorum quibus dignitates gessit, vix ipsum quo- 
que honorum ordinem rite quis possit explicare. Si 
quid nihilominus certi investigari queat, ab ejus 
scriptis totum repetemus. 

ὃ XVI. Cassiodorus fit quaestor. Post Lucanie Bru- 
tiorumque pA: qu:estor factus est; hinc est 
quod pro T sedia suscepta dignitate laudatur ab 

thalarico ( Var. lib. ix, ep. 24) : Denique ex te pro- 
bare possumus cximium principis institutum, quem 


D primavum recipiens ad quastoris officium, mox reperit 


conscientia praeditum, et legum eruditione maturum. 
Et post pauca : Quoties ille te grandervis proceribus 
imputavit, dum non sufficerent ad primordia tua, 
tanta longevitas aetatis insiruxerat? Cassiodorus ipee 
in priori prefatione Variarum, inter primaria quz 
ante magisterii prelorianzque sedis prefecturam 
suscepit munera, quastoris reponit officium : cujus 
precipue partes erant, ut regie lingue vor esset 
( Lib. vi, [orm. 5). Ad hunc honorem provehebatur 
nemo quem sua eruditio οἱ negotiorum capax animus 
non commendarent, ut recte docet Theodoricus 
(Lib. v, ep. 4 ) : « Omnes quos ad quzsturz culmen 
evehimus, doctissimos zstimamus, quales lcgum in - 
terpretes, et. consilii nostri decet esse participes : 
dignitas, quie nec divitiis, nec solis natalibus inveni- 
tur; sed tantum eam doctrina. cum conjuncta potest 
lig rond prudentia, ctc. » us 

lis animi dotibus, et virtutum ornamentis instru- 





445 


PROLEGOMENA. 


4i6 


ctissimum Cassiodorun huic admovit officio; cujus A virtutis meritum habuerit, nemo mirabitur, qui hzc 


onus pro dignitate cum sustineret, regis prudentiam 
in honoribus àAnpertiendis singularem unusquisque 
laudavit. Quo propius ad regiam majestatem, sux 
illum dignitatis sustollente gradu, Senator accedebat, 
eo magis crescebat singularis in eum principis amor, 
quem ipsi acceptissimum reddebat animus a viliis 
alienus. Hinc Athalaricus (Var. lib. 1x, ep. 24) : Vi- 
debaris, inquit, equissimo principi ΤΎΠΟΝ dilectione 
sociatus, quia eras a viliis probabili sequestratione 
divisus. Itaque in qu:estore suo rex mirabatur vacuam 
omni cupiditate mentis integritatem, et sermonum 
ejus lepores amoenissimos avidus excipiebat : Te in 
dictationibus amonum, prosequitur Athalaricus, te ad 
justitiam rigidum, te habuit a. cupiditatibus alienum. 
Litigantium actiones querelasque illius judicio per- 
misit dirimendas. « Interpellantium te ponderibus 
sapientissimus arbiter onerabat ; tantumque de animi 
tut cognita disceptatione przssumpsit, ut in beneficii 
locum, tuum praestaret mstuantibus sine aliqua 
cunctatione judicium ( Ibidem). ν Sordidum venalis 
animi quxestum exosus Senator, parandi opes officio- 
rum taxatione viam iniquam nusquam tentavit, vir- 
tutis honestatem perituris bonis longe anteponens : 
« Beneficia ipsius, scilicet Theodorici, nulla abomi- 
nabili taxatione vendebas, ut honor tibi ad opinio- 
nis divitias proficeret, dum minime pretio subjaceret. 
Erat plane, quod in te pr:edicaret eximium animum 
ad promerenda beneíici: patalum, et contra vitia 
cupiditatis obstructum (Ibidem). » Ic. sane 2:quo 
animo qui perpendet, haud dubium quin eam ipsi 
laudis conmnendationein asserat, quain. in obeundo 
quaestoris apud regem ct subditos est promeritus. 

8 XVII. Magisterii dignitatem obit Cassiodorus. Muc 
pertinet quod, velut in. grati animi testificationein, 
quiestorem integritate notissimum honore magisterii 
affecit Theodoricus, testante Athalarico ( Lib. ix, ep. 
25$). Veniamus ad magisteriam dignitatem, quam non 
pecunig largitate, sed morum nosceris suffragio con- 
secutus. Ad eum qui hujus muneris fungebatur oflicio, 
palatii disciplina, causarum pondus, aliena judicia, 
veredorum cura, etc., pertinebat : per eum senato- 
res regi prosentabantur, legatorum adventus pra- 
nuntjabatur; denique inter przetorianas cohortes, et 
urbanz prazfecturz milites habebat primatum. Porro 
cum ad hoc culmen solis virtutum gradibus elatus 
fuerit Cassiodorus, ea tunc floruit integritate justitize, 
qux probum et prudentem virum decet. Jrincipis 
jura subditorumque partes sic defendebat, ut omnes 
quibuscum res ipsi erat, sibi demereretur. Grande 
hoc munus operosi negotii, cui vix par esset vir ca- 
pacissim:e mentis, eminens Senatoris non gravabat 
ingenium ; eum enim in magisteria dignitate consti- 
tutum precipuis etiam quzstur:e officiis vacare Thceo- 
doricus voluit. Quo loco positus, inquit Athalaricus 
(Lib. 1x, ep. 21), semper questoribus ad[uisti; et cum 
rerum tum gravitas, tum amplitudo eloquentiam non 
vulgarem exigerent, causa credebatur ejus. ingenio 
(Ibidem). Nunquid felicem prxdicabis eum cujus con- 
silium et industriam aeo sibi necessaria rex judica- 
bat, ut ab eo exigere teneretur, quod se noverat mi- 
"mime commisisse ddpéii A Nunquid eam gratiam 
singularem censebis, quod vacantibus aliis, summam 
rerum solus attingeret? Quadam gratia prajudiciali 
vacabat alios laborare, ut te sententie suc copiosa 
laude compleret (Ibidem). Age vero hanc felicitatem, 
hune favorem principis quam funesti casus, quam 
infesta invidize tela excepissent, nisi pr:ecavissel sa- 
pientissimi viri rerum politicarum peritissima saga- 
citas ! Id enim sua prudentia et :equitate est assecu- 
tus, ut. ne vel levi obtrectatorum morsu lzederetur ; 
quinimo inviti laudarent adversarii ejus probitatem. 
« Nescivit de te quisquam submurmurare contraria, 
cum tamen de principali gratia sustineres invidiam: 
derogare cupientes vicit integritas actionis; adversa- 
rii Lui sepe locuti sunt coacti, quod animus non ha- 
bebat (Lib. 1x, ep. 24). » Ceterum quod maximis 
negolis majorem semper animum, majus semper 


Alhalarici verba expenderit (Ibidem) : Non enim 
proprios fines sub te ulla dignitas custodivit, quando 
conscientie (uc constat creditum, quod a multis pro- 
ceribus fuit sincerissime peragendum. 

8. XVIII. Fit prefectus praetorio Cassiodorus.Exinde 
ad praetorii przfecturam, culmen honoris altissimum, 
evectus est : in quo constitutum non aura vanitatis 
afflavit, qu: vel nobiliores animos solet perstringere: 
Nullo quippe, ut plerisque moris est, elatus favore for- 
tung in colhurnum se magna potestatis erexit; majora 
sibi de se [ecit optari, dum intra modestie terminos 
magna cohibuit ( Lib. 1, ep. 4). Hxc zxquobilitas at- 
que moderatio qua indignum se tantis muneribus 
sentiebat, haud retardabat mentis devotionem in 
gloria principis, et commodis subditorum procuran- 
dis. Qui propensa bonitate in provincialium animos 
influebat suaviter, militibusque verendum se przsta- 
bat : Fuit itaque, ut scitis, militibus verendus, provin- 
cialibus mitis (Lib. 1, ep. 4). Justitixe adeo tenax fuit, 
ut cum quis lite contenderet, arbitrum cause illum 
optaret; et quamvis tributa imponendi munus, po- 
pulis exosum, tractaret, ea. singulis tanta cequitate 
dispensabat, ut nemo gravari se taxatione querere- 
tur, nemo solvere detrectaret. Hanc zequitatem egre- 
gie laudat Theodoricus (Var. lib. n, ep. 3) : Cuncta 
provide gubernatione disponens, ostendisti quam leve 
sit stipendia sub judicis integritate dependere; nullus 
enim gravanter obtulit, quod sub equitate persolvit. 
Qua, qu:so, putas solertia preditum eum qui sic 
novit stipendia juraque principis cum devoto popu- 


-loruin obsequio componere, ut. neque illius, neque 


C 


tere 


D 


horum odium contraheret ; quinimo gratanter face- 
reu sub.liti, qued juste exigir a principe non ignora- 
ret? Junzit bene, verba sunt Theodorici (Lib. 1, ep. 
4), cium universorum gaudiis nostra compendia : &rario 
munificus, et juste solventibus gratiosus. 

A.leo bencfiens in omnes fuit Cassiodorus, ut dandi 
quam accipiendi longe avidior, judicum damnaret 
avaritiam qui muneribus clientum dignitatem inqui- 
nant : dandi avidus, accipiendi fastidiosus. Nunquam 
vir summus criminum contagione mentem ill:esam 
ad virtulis amorem non convertit : detestalor criminis, 
amator cquitatis. Quis igitur mirabitur quod recte 
factorum ejus in obeunda prxfectura memoria prin- 
cipis animum mirifice oblectaret? Oblectat igitur, in- 
quit rex (Lib. 1, ep. 5), nos actus pr'(ectura: recolere. 
Et vero quam gratum erat Theodorico mente repe- 
preclaram subditi sui modestiam, justitiam, fi- 
dem? /Equitate cuncta moderatus, gratiam nostram in 
se non reddidit otiosam. Sane de prxfecto przetorio a 
se constituto verissime posse prz.licare erat illi sua- 
vissimum, quod sensit tunc, respublica ex illo cetu 
liomuleo innocentig virum; qui licet se moderando 
gloriosum fecerit , hoc tamen majus contulit, quod 
bonc hau ezemplum sequentibus dereliquit ( Lib. 
I, ep. 4). 

ᾧ XIX. Quid egerit Theodorico Romam petente. Fi- 
nei non faciam, si referre sigillatim voluero quam 
sollicite provinciis et urbibus propositus consuleret, 
tuin in jure civium tuendo, tum in componendis ple- 
beiorum hominum dissidiis. At pretermitti se non 
uir provideniissimi przfecti solers diligentia, qua 

rbeim ad regium Theodorici ingressum ornari in- 
struique curavit. Ravennz rex sedem imperii collo- 


caverat, unde Romam, quam sibi vectigalem fecerat, 


peteret necesse luit, ut seditiones turbasque compri- 
meret, quie per antipapam Laurentium adversus le- 
gitimum papam Symmachum commota», clerum et 
senatum agebaut in partes, Urbemque lacerabant. 
Quamvis enim ad canonicam Symmachi electionem 
regia pariter accessisset auctoritas, ea tamen nova- 
rum rerum auctores non cohibuerat. Votis igitur Ro- 
manorum orthodoxorum rex cum acquiesceret, Ro- 
mam venire cogitavit, ut ortam presens sedaret 
tempestatem, et optatam Christianz reipublicze tran- 
quillitatem restitueret. Ubi primum intellexit przfe- 
ctus pratorio Cassiodorus regi in animo esse ut Ro- 





411 


mam proficisceretur; δὰ Constantinianum, 
experientissimum virum appellat, et ad Maximianum 
suum in Urbe vicarium protinus litteras mittit, quibus 
mandat ut dent operam ne quid desit ad solemnem 
ingressus regii pompam, vias publicas procurent, si 
opus erit, instaurari, pontes refici, mensas dignis 
rege cibis instrui. In quam rem, inquit (Var. lib. xu, 
ep. 18, 19), scribens ad Maximianum, illum sedis 
sostra militem nos direxisse cognosce , qui δὲ offi- 
cioque tuo debeat imminere, quatenus nobis omnia pa- 
rala renuntiet: quia committi non potest casui, quod 
nostro periculo constat ascribi. 


Nec ego quidem diffitear nou liquere, an regnante 
Theodorico, aut successoribus: ejus, qui et ipsi quo- 
que Cassiodoro praefecto pr:etorio Romam petiere, 
scripta fuerit hacc epistola. Hic tamen factum illud 

rzclarum Senatoris memoravimus, eo quod nullibi 
te Maximiano, nisi in litteris Theodorici nomine 
missis sermo fiat; ex quibus sane, quo in numero 
esset apud regem Theodoricum populumque Roma- 
num, quidve sustinere posset, intelligi potest. Quod 
ei cui forsan adhuc dubia videtur bxc epocha, fatea- 
tur certe necesse est nihil Cassiodoro nostro circa 

rincipis, quisquis ille tandem fuerit, ingressum in 

rbem sollicitius reperiri, ne dicam excogitari po- 
tuisse. 


Ravenna itaque rex cum proceribus, quos inter 
Cassiodorus primarius eminebat, Romam progreditur, 
uo ingenti civium gaudio et plausu receptus, dissi- 
entes Romanorum animos, exitialis clero et senatui 
schismatis peste rescissa, composuit. Nunc vero apud 
se quisque reputet, quzm juste Cassiodorus, cujus 
tantum pondus in regis animum fuit, in partem lau- 
dis venire debeat, quam assecutus est Theodoricus, 
cum auctoritate sua imam scbisinatis luem re- 
ressit, et sua orthodoxorum bona, juxta canones 
omani concilii reddidit; fuit enim in hoc negotio 
consiliorum factorumque principis adjutor potissimus 
et particeps Cassiodorus. 


& XX. Ad patricti dignitatem evehitur. Vix functus 

erat pr:etorii przfectura, cum eum ad patricii digni- 
tatem Theodoricus extulit, quam quidem ut conse- 
queretur, rara illius, tum in regem, tum in rempu- 
blicam merita suo quodam jure poscebant. His igitur 
tot amplissimis laudibus incitati, ait Theodoricus 
(Lib. 1, ep. 5), patriciatus tibi apicem justa remunera- 
tine con[erimus; ut quod aliis est premium, tibi sit 
retributio meritorum. Petens vero a senatu ut electum 
regio calculo patricium assensu mutuo contirmaret : 
Meministis, inquit (Lib. t, ep. 4), et adhuc recentium 
rerum memoria minisiratur, qua moderatione preto- 
riano culmine locatus. insederit. Quam excelsus apex 
hujus honoris fuerit, ex form. 2 lib. v1 compertum 
habemus, cum hanc dignitatem, quam constat uno 
consulatus fastigio fuisse inferiorem, capere reges 
honorificum ducerent. Prafectorios, et aliarum digni- 
latum viros precedit, verba sunt Theodorici (Lib. vi, 
form. 29), uni tantum cedens fulgori, quem interdum 
etiam a nobis constat assumi. Non annui duratione 
honoris, sed perpetuo dignitas hzc splendore patri- 
cium cingebat : Ornatus individuus, cingulum fidele, 
quod nescit ante deserere, quam de mundo contingat ho- 
"mines exire (Ibidem). 

In eximias Cassiodori laudes prorupisse egregiis 
illius factis cum se provocatum significavisset Theo- 
doricus, eum ut :xquitatem virtutemque , quam sin- 
gularem pribuit in ante cotncessis muneribus, in 
patricia dignitate pariter exhibeat, adhortatur. His 
$ane monitis sollicitandus non erat ad virtutis gloriam 
Cassiodori animus, quam adeo coluit in aula princi- 
pum, ut proceribus ei viris candore morum conspi- 
cuis eximium se semper prxbuerit integritatis exem- 
plum : qualem commemorat Theodoricus, dum pa- 
tricii intemeratam fidem commendat (Lib. 1, ep. 26 ): 
Magnifici viri Cassiodori Patricii pura nobis fide, et 
integritate comperti etc. Cujusrei tot adhuc argumenta 
quam certissima in hujus vitx: serie proferemus, ut 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
quem A nemini venire possit in dubium laudata viri hujas 


448 


praestantissimi probitas. 

ὃ XXI. Quo anno (actus consul Cassiodorus. Quo 
anuo consulatum gesserit, non convenit inter scri- 
ptores. Ad annum 515 réferunt nonnulli, ut Cuspinia- 
nus in Commentario in Chronicon Cassiodori; nee 
enim rationem haberi volo errati quod irrepsit in 
editionem qux consulatum ejus in anno 512 collo- 
cat; bis siquidem numeratus reperitur annus 451. 
At verosimilius ia anno 514 ponunt aliorum Chroni- 
ca, ut Marcellini, Onufrii, Bucherii, quibus consentit 
card. Baronius. Hanc opinionum diversitatem induxit 
librariorum incuria, qui in transcribendo Cassiodori 
Chronico Dexecrati et Volusiani consulatum, qui 
contigit anno 505, prxtermisere. 

Quod vero in anno 514 sit collocandus Cassiodori 
consulatus, probari ctiam potest observatione a me 
facta, qux in citatis auctoribus non occurrit ; videli- 
cet quod juxta Cassiodorum ep. 2 lib. i Var., Felix 
a Theodorico consulatum adeptus sit indictione rv, 
qux» in annum 511 incidit; atque ipse in Chronico 
suo consulatus duos inter Felicis et sui ipsius consu- 
latum recenseat : ex qua supputatione fit ut consula- 
tus ejus sit ad annum 514 referendus. 

ὃ XXII. Sub Cassiodori consulatu antipape Lauren- 
tii schisma exstinguitur. Nunc illud quid attinet com- 
memorare amplissimi hujus honoris quam preclara 
fuerint ornamenta, quam alta munera? Ea nosse qui 
voluerit, discat ex form. 1 lib. vi Var. Sat erit ad- 
notasse quod renascentis schismatis flammas exstin- 
gui suo sub consulatu ingenti animi gaudio viderit 
Cassiodorus. Qua occasione olim venerit in Urbem 
Theodoricus, supra diximus, videlicet ut ortas ex 
schismate dissensiones compesceret. Post regis dis- 
cessum, Laurentii factiose partes novam, horriferi 


, Boreze alicujus instar, commovere tempestatem, qua 


ad obitum usque Symmachi, qui hoc anno contigit, 
miserum in modum perturbata est Ecclesix tranquil- 
litas. Sublato e vivis Symmacho, proborum tandem 


C hominum consensione et diligentia factum est, ut 


dissidentes partes convenirent, et factam Hormisdz 
pap: electionem communi suffragio firmarent. Quam- 
obrem reliqui: schismatis omnino dissoluta: sunt, 
ut verbis moderatissimis in Chronico testatur ipse 
Cassiodorus. Me etiam consule, in vestrorum, scilicet 
Theodorici, laude temporum, adunato clero, vel populo 
Rom., Ecclesie rediit optata concordia. Quam utinam 
fusius explicassent czeteri scriptores! Clarius profecto 
innotesceret quantum operz pro sue dignitatis par- 
tibus, et officiosissima erga matrem Ecclesiam pie- 
tate prestiterit magnanimus consul, ut discordes 
animos ad pacem revocaret, et juxta canones et 
Ecclesi: decreta summi pontificis electio habéretur : 
quanquam propensa in Ecclesix utilitatem et Rei- 
ublic:e salutem nostri consulis voluntas et sollicita 
iligentia illud non patitur in dubium adduci. 

XXIII. Cassiodori absentiam quam impatienter tu- 
lerit Theodoricus. Dum consulatum gereret Senator, 
vel ea circiter tempora Romam ut peteret, aut alio 
proficisceretur, gravissimum procul dubio, quod ur- 
gebat, negotium postulavit. Quapropter abesse ali- 
quandiu a regio palatio necesse fuit : sed Theodori- 
cus eum absentem ferre diu non potuit, cujus ex 
consilio summa regni negotia pendebant, cujus eru- 
ditis sermonibus animum pascere sibi utilissimum 
existimabat. [taque litteras mittit quibus eum obnixe 
rogat in. aulam quantocius revertatur. Gratissimum 
hoc litterarum regis commercium quanto honori sibi 
esse duxerit, hinc collige, quod inter illas quas regis 
nomine ad diversos scripsit, banc ejus reposuerit 
epistolam (Var. lib. m, ep. 28), qux brevissima qui- 
dem est, sed conipendioso sermone laudes omnes 
quibus affici potest subditus a principe complectitur. 
[n his ejus a se merito requiri przsentiam dicit, cui 
factam su: dignitati et glorix accessionem maximam 
debére se profitetur. Convenit enim etiam te requiri, 
qui nostra fecisti eximie tempora praedicari. Morum 
cjus splendore sua ornari palatia non dubitanter 


449 


PROLEGOMENA. 


450 


affirmat : Ornasti conscientig integritate palatia. Ac- A ret. iniquius, et illius mandatis privata commoda 


ceptum illi referre pacis gratissimum otium populos 
fatetur : Dedisti populis aliam quietem. Fide plenum 


fuisse, et zequitatis adeo amantem in ferendas sen- - 


tentias eum asserit, u& damni nihil susciperent, qui- 
bus judicia decerneret : Presentati tribunalibus judi- 
cem te sine aliquo damni terrore viderunt. Hoc studio- 
sius apud omnes commendari probat, quod neglectis 
propriis utilitatibus, sui copiam prompto animo sin- 
gulis laceret : Pretiosior [actus cunctis, quia nullo 
premio vendebaris. Laborem nullum, aut officium 
principis causa non suscepisse gratanter commemo- 
rat, seque idcirco laudes ipsi publicas, et grati animi 
testes rependisse : Magnitudinem tuam glorioso nobis 
servitio comprobatam palatio teste laudavimus.Quanto- 
cius fest.net in aulam summis omnium volis exspe- 
ctatus, adhortatur : Tende gradus, accelera festinus 
adventum. Ecquid, amabo vos, huic laudum cumulo 

t accedere? Merita profecto cujusquam alterius 
excederet; Magni Cassiodori virtutes vix ex:zequat, 
quarum excellens magnitudo ex ante gestis jam co- 
gnita uberem absque ullo lvdeods» veritatis metu, 
laudationis materiam suppeditat. 

$ XXIV. Litteras, panegyricos et chronicon scribit. 
Cassiodorus itaque cum in aula regis suis se virtuti- 
bus secerneret a procerum reliquis, litteras ejus no- 
mine scripsit, ha Pus ad reges et reginas sermo- 
nes panegyricos : Dizisti ad commendationem univer- 
sitatis frequenter reginis et regibus laudes ( rima 
pre[. in Var. lib.). Regis etiam jussu Chronicon a 
prima mortalium origine compendioso stylo deduxit 
δὰ sua tempora, hoc est ad consulatum Justini im- 
peratoris et Eutarici Cilicze, quo xx Christianz an- 
nus 519 numerabatur. Nullum hic babemus. de hoc 
Chronico prolixius disserendi locum, de quo quam 
diversimode sentiant auctores fuse in nost:a przfa- 
tione diximus. 

6 XXV. Gothorum historiam componit. Gothorum 
Historiam in libros duodecim distributam sub eodem 
rege Cassiodorus edidit, ut in priori priefatione Va- 
riarum ipse monet; et Áthalaricus rex ad senatum 
scribens, hujus historiz forman quamdam generalem 
exhibet, dum ita loquitur (Lib. ix, ep. 25): Iste reges 
Gothorum longa oblivione celatos latibulo vetustatis 
eduxit ; iste Amolos cum generis sui claritate restituit, 
evidenter ostendens in. decimam seplimam progeniem, 
stirpem nos habere regalem. Originem Gothicum histo- 
riam fecit esee Romanam : colligens: quasi. in unam 
coronam germen floridum, quod per librorum campos 
passim [uerat dispersum. Ardens movel desiderium 
bujus operis jactura, hominibus historie amantibus 
ig2gnopere dolenda, ex quo przclara saue antiquita- 
tis monumenta eruere liceret. Quanquam modum 
aliquem ponit desiderio nostro Jornandes, sive Jor- 
danus Ravennz przsul, qui totius histori:e Epitomen 
posteritati commisit; sic autem de ea ad Castellium 
przeloquitur : Suades ut nostris verbis duodecim Sena- 
&otis volumina de origine actuque. Gelarum, ab olim 
usque nunc per generationes descendente, in uno el hoc 
parvo libello coarctem : dura satis imperia, eic. Si hzec 
Ὁ εἶπ} Jornandis verba scientibus quam eperosum 
sit res gestas scribere, probare debeant quantum 
laboris in historia concinnanda posuerit Cassiodorus: 
emnes sane mirari non desinent, virum publicis 
regbi distentum negotiis, tam ardua opera non 
e i e modo, sed strenuo labore confecisse. 

$ Vl. Magisterii dignitatem — iterum. — suscipit 
Cassiodorus. Ad magisterii munus iterum vocatus est 
a Theodorico anno Domini 5260, qui regni viteque 
illius supremus fuit; sic enim Athalaricus : Reperimus 
quidem eum magistrum (Lib. ix, ep. 25). Mirum pro- 
€ul dubio videri poterat, quod post tot tamque ampla 
munera in regis utilitatem et gloriam laudabiliter 
administrata, ad magisterii partes, quas egregie jam 
impleverat, quasque meritis inferiores potuisset salva 
saodestia despicere, rursum sustinendas Theodoricus 
inusitato more Cassiodorum invitarel. Verum emi- 
nentioris erat animi Senator, quam ut de rege senti- 


proponeret : cujus rei argumenta clarissima eum 
sub Theodorici successoribus prostitisse videbimus. Et 
quia noverat maximo bono regi fore, si magisterii 
officium iniret, illud non minori significatione l:zetitize 
quam a!tiores dignitates suscepit, parique semper 
gessit :*quitate ac prudentia. Eo in munere coelesti 
nutu potiusquamTheodorici jussu fuisse constitutum, 
felix rerum significavit eventus; junioris etenim 
Athalarici iacredibile est quantum consilio et opera 
juverit regni primordia, quibus motus intempestivi po- 
terant a seditiosis excitari ob infirmam regis :xtatem. 

$ XXVII. Quomodo primordia regni Athalarici juve- 
rit. Scilicet Theodoricus decesserat nulla relicta prole 
mascula pr:eter Athalaricum octennem, quem Ama- 
lasuntha filia susceperat ex Eutarico Cilica, qui ante 
socerum ejus fato functus est. Regni gubernacula 
pro filio cepit Amalasuntha, cui administrando impar 
procul dubio fuisset, nisi manum, ut ita dicam, her- 
culeosque humeros oneri tanto Magnus Cassiodorus 
supposuisset. In hac nova rerum facie, a fide et ofti- 
cio nunquam deflexit; imo facultatibus, litteris el 
armis juvit regni primordia (Var. lib. 1x, ep. 95), 
ut Athalaricus ipse gratanter gloriatur. Nec con- 
tentus unicam provinciam, ut olim Siciliam, in of- 
ficio cohibere, majora Senator eximius prostitil, 
cum videlicet gentem Gothorum omnem Athalarico 
subdidit ; eu ita factum est, ut optata publicze pa- 
cis felicitas laborem ejus ac prudentiam exciperet, 
et, ut cum Atbalarico loquar: ipsius labore actum 
est, ne laboraret imperium (Ibidem). 

Felix profecto Athalaricus, qui regni administrum 
sub ipso nactus est exordio, in quem :eias tenera, in 
quem regni novitas tuto recumberel; qui et dignita- 
tem regiam asserere, et negotiorum pondus ferre 
poseet. Nam cum novitas regni multa posceret. ordi- 
nari, erat solus Cassiodorus ad wniversa sufficiens. 
Quare ai dicendum in publico, nullus paratior, nullus 
eloquio instructior aderat. In negotiis instantibus 


C consilio si opus erat, rebus obscuris lucem splendore 


ingenii 80] novus affündebat; res dubias et anibiguas 
nullo negotio OEdipus novus explicabat; nusquam 
desperandus erat exitus rei quam quis ejus arbitrio 
susce, erat. Ipsum denique, inquit Athalaricus (Ibi- 
dem), dictatio publica, ipsum consilia nostra posce- 
bant. Eximia profecto sapientia virum ornatissimuim 
ad res politicas moderandas, rei militaris scientissi- 
mum virum ad bella gerenda, denique qualem exi- 
gebant consecuta sunt Amalasunthm et Athalarici 
gravissimis negotiis implicata regni initia. Nam dum 
cure littorum regias cogitationes incesserent, subito a 
litterarum | penetralibus ejectus, par suis majoribus 
ducatum prastitit. intrepidus. (Ibidem). Ecquis igitur 
tam multiplici virtutum laude mirabilem Cassiodo- 
rum non mirabiter? Audens dico eum regni Gotho- 
rum sub Athalarico maximum exstiti-se orngmentum, 
qui nimirum sub Theodorico summa laus temporum 
[uit ( Lib. 1x, in. 24). 

$ XXVIII. Fit iterum quaestor. Annuo magisterii vix 


n perfunctus munere fuerat, cum qusestoris oflicium 


ierum obire cogitur ; illud Theodorici beneficio prius 
acceptum gesserat ea fide et integritate, quam debi- 
tis el rex et subditi laudibus palam extulerant. Sed 
hanc dignitatem rursum excellentiore modo admini- 
strandi amplam fecit occasionem initium regni Atha- 
larici : Implevit nobis, inquit ipse rex, vel potius 
Amalasunt a (Lib. Ix, ep. 25) , questoris officium, et 
mercedes justissima devolvens cautela, quam ab auctore 
nostro didicerat, libenter heredis utilitatibus exhibebat. 
Hic non stetit quzstoris studium erga regem et reme 
publicam : Verum his majus aliquid adjiciens, more et 
exemplo parentum, Gothorum armat exercitus, ei bono 
instituto melior, quod a parentibus accepit hereditaria 
largitate custodit (Lib. 1, ep. 4). Proprio eeusu Ge- 
thorum copias alit preevertendis motibus destinatas, 
qui fluctuantis regni principio concitari sepe sub 
puero rege consueverunt. Depulatos Gothos propriis 
pavit expensis, ut nec provinciales percelleret, nec fiscum 


451 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


: 432 


nostrum expensarum oneribus iugrararet. (Lib. 1x, A molliant hebetentque animi vigorem. Regin: itaque] 


ep. 25). 

Pa fuit ejus animi nobilitas, ea de singulis bene me- 
rendi voluntas, ut non modo in cives, rerumctiam 
in regem beneficus exstiterit; et alieni co:modi adeo 
providus, ut arma ejus nulla possessorum damna sen- 
serint. Quam ergo juste la-datur apud senatum ab 
Athalarico, dum provinciarum custodem appellat! 
Fuit nimirum provinciarum verissimus custos. Et ce.te 
quis unquam regix majestatis assertor magis religio- 
sus et fortis, magis bonorum viteque sux prodigus, 
quem nec vacillantis regui principia sub infante rege, 
nec dubia rerum facies, aut incerta vicissitudo a 
proposito potuit unquam deterrere? /Eris regii lid.s- 
simus fuit conservator; xris proprii provisor vel 
parcissimus, vel nullus; generoso namque praeditus 
animo, posthabitis his aliisque rationibus quibus ad 
res suas procurandas duci poterat, ad altiora erigi- 
tur; ut cujus fid:s nullis limitibus tenebatur, nullis 
ipse rebus parceret pro regis obsequio. 

δ XXIX. Quid dimissis militibus in questura egerit. 
At ubi ab armis discessum est, curam omnem atque 
ingenium in eo posuit, ut sua singulis pro :xquitate 
jura tribueret : quod Athalaricus ita testatur (Var. 
lib. 1x, ep. 25), ut belli cura resoluta est, ingenium 
suum legum potius ductor exercuit. Delli enim cor fu- 
sione dissoluta, corrupta pene omnia, ac dissipatas 
leges, iio judicum, quos avaritia invaserat, reperit 
venalia judicia. Quid vero? lec damna reparare, 
hanc pestem eliminare studuit ea prudentix et justi- 
tix laude, ut ejus judicio ::quius nihil possent optare 
litigantium turba» : Signans sine litiga..tium damno, 

od aute sine pretio cons'abat esse laceratum (1bidem). 

Duos in hoc secutus sit Ca:siodorus si scire velis, 
audi eumdem Athalaricum (Ibidem) : Telem Metclii 
in. Asia, talem Catonis in [Hispania legimus fuisse du- 
catum, qui plus de sua disciplina, quam per arma lau- 
dati sunt. Nec eos imitando tantum assecutus est, 
sed longe multumque superavit : quan.loquidem tam 


preclarum eximie illius virtutis. Athalaricus delit ( 


testimonium, ut asscverare uon dibitet eum ( Ibidem), 
dum nesciret. aliena quaerere, novisse tantum propria 
largus offerre. Hinc, inquit, cunctis ita fuit benevolus, 
δεῖ suarum rerum non dominus, sed distributor egre- 
gius videretur. Nunquam tamen rcrum feliciter pro- 
cedente cursu, nec popularis aurx afllatu elata est 
ejus a..imi moderatio; etenim solidis Chiistianze hu- 
militatis fundaineutis firmiter innixus, fuit semper 
moderatus in prosperis. Verum quo proceptore has 
proborum morum leges didicerat, quas s:eculi pru- 
dentia respuere solet ? Nullo certe nisi Christo Do- 
mino, quem in sacris codicibus docentem audierat. 
Hos igitur mores lectio divina solidavit (Lib. 1x, ep. 25). 
Ex his fontibus illas virtutes hausit quas in :eternum 

liticorum omnium exemplum traduxit; et hoc cc- 
esti Doctore novit humilitate Christi in amplissimis 
honoribus mores modestissimos conformare. Hinc 
virtutum omnjum sumitur manifesta cognitio; hinc 
sapientia veritatis sapore conditur : sic ad omnia red- 
ditur humilis, quem imbuit doctrina celestis (Ibidem). 

His tam Christiane pietatis virtutibus animum 
dur exerceret Cassiodorus, muneris alterius partes 
sustinere cogebatur, quo ut nuper sub Theodorico, 
sic sub Athalarico illius mandato et nomine varias 
ad pontificem, ad episcopos, ad clerum, senatum 
popauquc Romanum, ad imperatorem, ad regem 

andalorum, permultosque alios litteras scribebat 
pietate singulari, et exquisitis sententiis mirabiles, 
quas videre est libris vit et ix Variarum. 

ἢ XXX. Cassiodorus spes unica Amalasunthe do- 
lenti remotum a studiis Áthalaricum. Ociavum, υἱ vi- 
dimus, annum agebat Athalaricus cum ad guberna- 
cula imperii Gothici accessisset, quem Amalasuntha 
mater in iis omnibus disciplinis et artibus qu:e Chri- 
stianum et maximum regem decent, erudiendum tra- 
diderat. Αἱ Gothi, gens ferox, 86 regi scientiis dedito 
parere velle superbe negaverunt: putintes armorum 
gloriam cum studio litterarum stare non posse, quie 


voluntati consilioque saluberrimo tam prefracte tan-- 
taque ferocitate obstitere, ut eorum furori cedere 
tandem coacta fuerit. Idcirco Athalarici mollis et 
fluxa :etas exstinctis virtutum et optimarum artium 
seminibus ad vitia facile deflexit, ac pessimum regis 
exemplum cito secuta est subditorum pene omniura 
miseranda corruptio. 

Depravata omnia nec sine lacrymis, nec sine acer- 
bissimo animi sensu videre poterat Amalasuntha, pia 
imprimis regina; ipsique et bonis omuibus incredi- 
bilem dolorem inurebat misera tum regix, tum regni 
facies. Summum tamen maerorem minuebat spes 
unica in Cassiodori probitate posita; noverat enim 
quautum regis adolescentiam consiliis et opera, curis 
et opibus fovisset ; quot quxstor factus iniquas resci- 
disset leges; quot imp:obissime eversas juste refixis- 
set. Unde vitiosas omnes et corruptas cousuetudines 
brevi ab eo emendandas confidebat, quem tum a Deo 
donatum putabat ut pristinum reipublice splendorem 
restitueret. 

$ XXXI. Creatur iterum profectus praetorio. Eam 
saue ob causam cuncti quibus chara erat patrix glo- 
ria, per Senatorem integerrimum praetorii pr»fectu- 
ram administrari optabant ardentissime; idque ab 
Athalarico sepius postulaverant, quorum precibus 
annuens rex illuimn pr:etorio prefecit indictione xu, 
id est anno Domini 534. ΠΠπὸ Athalaricus non sine 


preclara Cassiodori commendatione insinuat, dum 


ait (Var. lib. ix, ep. 34): Diutius quidem differendo 
pro te cunctorum vota lassavimus, ut benevolentiam in 
le probaremus generalitatis, et cunctis desideratior ad- 
venires. Pari laude subditum rex afficit, dum sena- 
tum admonet qua ductus ratione priefectum przetorio 
illum fecerat, videlicet ut omnium votis expetitus 
corruptelas oinnes et pravos usus facilius corrigeret. 
I]uic ergo pre [ecturee pretoriana regendam tribuimus 
dignitatem, ut querelus omnes infidelium nundina- 
Lione collectas, Deo prestante, sua. integritate compo- 
nal, faciatque tam nimium desideratus, ut cunctis pos- 
sit esse beneficus (Lib. 1x, ep. 25). : 

Docet prz:sterea rex eum a se prxfectum ea mente 
ut provincias judicibus iniquis oppressas sublevaret : 
ut probatum judicem sine metu provincim suscipiant, 
quas huctenus improborum cognovimus actione fatiga- 
tas (Lib. ix, ep. 24). Atque ut qui sordilo semper 
quxstu abstinuit, avariti:: damna resarciat : Solitus 
es quidem jusia non vendere; sed nunc oportet impen- 
sius (δὶς per injuriam subvenire ( ]bidem). Quid plura* 
ut qui anteactis, inquit. (Ibidem), fascibus mirabilis 
coutinentie exempla prebuit, incorruptibili morum 
ejus integritate abusus omnes οἱ fraudulenta studia 
exstirpentur et funditus tollantur. Invigilet incorrupti- 
bilis sensus adversus male consuetas manus (Ibidem), 
etc. Hinc eum in prztoriana sede, tanquam in spe- 
cula a se collocatum pronuntiat; ut nulla sagacem 
ejus prudentiam effugiat malitia, quam vel punire, 
vel emendare non possit : Lumen te immisimus rebus 
celatis, quando nec prudentie tug quisquam poterit 


D illudere, nec fidem aliqua oblatione tentare (Lib. ix, 


ep. 24). Nullo tamen exemplo eum induci oportere 
prodicat ad ea quie magna sunt peragenda. Quam. 
putas ob causam? ]psum audi Athalaricum ; miram 
sane rei insolite profert rationem : Aliorum tibi 
exempla non ponimus, vetera moribus tuis, et omnium 
vola complesti (Ibidem). Summi viri landem absolu- 
tissimam nec brevius, nec melius quis complecti po- 
test, quam his paucioribus, sed luculentissimis ver- 
bis : Vetera moribus iuis, et omnium vota complesti. 

ὃ XXXII. Quid, cur, et quomodo scripserit ad sum. 
pontif. Joannem 11]. Miruin profecto quam constans 
semper fuerit summis in laudibus Christiana Cassio- 
dori humilitas ; nam ubi primum przfectus pr:etorio 
creatus est, stalim ad summum pontificem Joan- 
nem lI supplices litteras scripsit, quibus ut filius οἱ» 
secrat, Deum pro se enixius oret quatenus cominis- 
sam sibi provinciam ac reipublice partes sustinere 
pro dignitate valeat. Precor, inquit (Var. lib. xt. ep. 


ἐδ 


PROLEGOMENA. 


ἐδ 


9), ut vivacius oretis, ut quidquid est alienum a recto ἃ defensor imminuat, donel quieta temyora, οἱ ad 1au- 
ἃ 


horreat animus; ut ingenium coelesti lumine illu- 
stratum a vero nunquam discedat; ut talem denique 
judicem se prxestet, qualem catholica postulat Eccle- 
sia. Sed πῶς melius describi non possunt, quam ejus 
verbis aeri mansuro incidendis (Ibidem), ut mihi filio 
eestro intelligenti sensus aperiat, ut qua vere sunt 
utilia sequar, que vitanda re[ugiam. Vigor ille rutio- 
nobilis anime nobis consilium prastet, [acies veritatis 
albescat : ne mentem nostram innubilet caligo  corpo- 
rea; sequamur quod intus est, ne foris a ! obis simus ; 
instruat quod de vera sapientia. sajit, illuminet quod 
celesti claritate resplendet : talem. denique judicem 
visciptat publicus actus, qualem filium catholica mittat 
Ecclesia. 

Et quia se non tantum summi pontificis filium, sed 
eiiam. discipulum profitetur, rogat hoc nomine, ut si 
quid in obeundo munere peccaverit, admoneatur a 
magistro, ut citius possit emendare. Certum sibi esse, 
ail, a recto aberrare non posse, si ipsum habeat om- 
nium suarum actionum monitorem. Monete me que 
sant gerenda, bene agere vel correptus exopto : quia 
errat difficilius oris qua» voces desiderat audire pasto- 
ris; nec facile effictur vitiosus, cui admonitor insistit 
assiduus. Sum quidem judex palatinus; sed vester non 
desinam esse discipulus. Additque : Tunc ista recte 
gerimus. si a vestris regulis minime discedumus (Ibi- 
dem). Denique minaciter quidem, sed pergrate ur- 
get, ut precibus ejus et consiliis adjuvetur, que si 
deesse senserit, imputandum illi fore quidquid in 

fectura a recto fecerit alienum. Sed cum me a vo- 
is desiderem et moneri consiliis, et adjuvari orationi- 
bus, jam vobis applicandum est, si quid in mc fuerit 
aliter quam optabatur inventum (Ibidem). llc sibi a 
summo pontilice ideo deberi asserit, quod in Petri 
cathedra sedeat, cujus admiratus splendorem οἱ po- 
testatem, quanti eum fecerit his verbis significat 
(Ibidem) : Sedes illa toto orbe mirabilis proprios tegat 
affectione cultores, qua licet generalis mundo sit pra- 
s5ila, vobis etiam cognoscitur localiter attributa. Inde 
eum orbi Christiano presse dicit (Jbidem) jure et 
amctoritate pontificia : Vos enim speculatores Chri- 
siano populo preasidetis; vos Patris nomine universa 
diligitis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit 
[emam, cui divinitus est commissa custodia. Christia- 
Dissimam epistolam his claudit verbis (Ibidem), qui- 
bus z'terrium testatur summam in apostolos obser- 
vantiam, dum eos sibi semper optat patronos: Te- 
memus aliquid sanctorum apostolorum  proprium..... 
nihil ergo timemus lalibus patronis, si oratio non desit 
entistitis. Attendat nunc, obsecro, quisquis h:ec lege- 
rit, an vel levissima violat» fidet, aut religionis 
suspicio cadere possit in sapientissimum rerum civi- 
lium administratoren, quandoquidem tam Christia- 
ΒΔ pietatis insigne cum judicis officio mirum in mo- 
dum in ipso enituisse cernimus. 
XXXI. Quomodo ad episcopos encyclicam epi- 
scripserit. lu eumdem plane sensum encycli- 
eam ad episcopos, S n ΠΡ ες Patres appellat, 
direxit epistolam (Var. lib. ΧΙ, ep. 5), qua petit san- 
ctissimam exorent Trinitatem, ut in prxfecturz sus 
administratione judex semper sit incorruptus et inte- 
gerrimas. Vos spirituales parentes, qui Auctorem re- 
rim illuminata mente conspicitis, pro me sancta Tri- 
nitati sedulo supplicate : dignitatem conscientic donet, 
qui tribunalia conferre dignatus est; faciat inoffen- 
&sm judicem, ne ( errantem. Impetrent, ut. in 
judiciis suis judicantem Deum semper aspiciat, amet, 
et sequatur. Sit nobis prosperrime prasens, u!/ infau- 
sta vitia reddantur absentia : amorem suum tribuat, ut 
peccandi ambitum miseratus excludat ( Ibidem). Deinde 
plenissimam pietatis adjungit petitionem, qu: evi- 
édentissime demon:trat quanta in indictis ab Ecclesia 
janiis aliisque severioris poenitentixe exercitiis po- 
sita sit ipsi spes atque filucia. Quapropter anime 
esri parentes, affectuosa petitione vos deprecor, ut indi- 
eto jejunio Domino supplicetis, qui vitam principum 
nestrorum florerti regno protendat, hostes reipublice 


e 


dem sui nominis copiosa (Ibidem). 

Integra describenda foret epistola, si v.llem inti- 
mos pielalis ac sanctitatis sensus aperire quibus 
M. Cassiodori anim: s afliciebatur; sed quoniam eam 
suo loco perlegere est unicuique pervium, unum illud 
adjiciendum puto, quo przsules orando monet, pa- 
tcriie chavitatis affectu populum sic diligant, ut a 
regni tamen legibus non: disceda:t, aut. indulgentia 
mollior aliis pr:ebeat occasionem errandi. Πα tamen, 
verba Cassiodori ipsissima sunt (Lib. x1, ep. 5), ne 
q"od accidit per nimiam pietatem, dum miseris subve- 
nire queeritis, lecum legibus auferatis; nam δὲ aliquid 
offendit forte districtum, talia dete cunctis monita, ut 
judicia reddere possitis feriata. Nec quisquam igitur 
erit, ut arbitror, adeo morosus censor, qui Cassio- 
dori officiosam fidem in obsequio principis corrupti 
et Ariani damnandam putet, cum religionis aut con- 
scientie integritatem, quan!iu illi fidus adh:zsit, 
nusquam k:esisse reperiatur 

S XXXIV. Quomodo Senatori rescripseritsummus pon- 
tifex. Quas et summus pontifex, eL episcopi litteras 
Cassiodoro rescripserint, non occurrit. lle, si que 
sunt, haud dubium quin in ipsius laudes longius excur- 
rant. Iterum tamen ad Joannem ll direxit litteras, ut 
eum ad mysteria catbolic:z religionis omnibus expl:- 
canda induceret. Id conjicere licet ex ea qu: exstat 
apud Boroni:m (An. Chr. 554) Joannis pap: epi- 
$t ηἷἴα Cassiodoro, et nonnullis senatoribus suadenti- 
bus rogantibusque scripta, qua fidem orthodoxam 
circa sanctissimam Trinitatem fusius exponit. 

$ XXXV. Littere Cassiodori ad senatum, ejusque ad 
ceteros mag!stratus edicta. Priusquam ad Joannem 
papa: el episcopos scriberet, M. Senator misit ad 
senatum litteras grati animi significatione plenas, 
quod a patribus fuisset in praetorio pr:efectum postu- 
latus : beneficiorum tum maxime se memoren) prze- 
bens apud eos qui de ipso bene meruerant. Sed et 
justitie amantissimum se probat litteris sigillatim 
scriptis (Var. lib. 1, ep. 1) ad proviuciarum magi- 
stratus et judices; atque edicto per provincias pro- 
mulgando, eos serio admonet, ut ad rectam virtutis 
regulam actus suos sollici; composant. Studete, 
cuncti, actibus bonis, transigite semper innoxii (Lib. x1, 
ep. 8). Additque, ne ducti cupiditate pecunia iniqua 
lucra causis injustis quxerant : Quid litibus honesta 
con[uuditis? Si quaeritis lucra, vitate potius dumnosa 
litigia (Ibidem). Cuncta se ad :equitatis leges expea- 
surum iisdem litteris profitetur : Omnia vobis justa, 
omnia moderata promiitite; nam nundinatio a. me 
[eda nescietur; cujus prxclaram reddit. rationem, 
non enim mea verba more vestium suspensa venduntur. 
Nullam passuros damni injuriam a pr:xtorianis poll:- 
cetur ; etenim ne falsa officii atque opere impense 
specie pecuniam injuste exigant, a se provisum esi. 
Non vos quisquam militum pro sua voluntate concu- 
liet ; non exactor adjeciitiis gravabit incommodis ; non 
solum nostras, sed et officii innoxias custodivimus 
manus. Subdit cur ea non verbis tantum, sed suo 


D potissimum firmaverit exemplo. Ostendimus, Dco 


juvante, continentiam, ut eam &ine pudore imperare 
possimus. Preterea Lot votis expelitam promotione 
suam publice fore incrementum rei, non privatarum 
facultatum imminutionem, et siue pecunize largitione, 
non empto alterius patrocinio, non venali eloquentia, 
sed proprio cuique ore causam agere liberum lore 
promittit. Ordinatio nostra utilitatem publicam tan- 
tummodo respicict, non fnrta privata.... auctor cause 
non redempla, sed propria lingua utetur. Nemo a no- 
bis quam venerat minus locupletior redibit. Deuique 
eos obtestatur ut ad recta consilia propositumque 
servand: justiti:te consensione animorum accedant, 
jiatrein ut se potius, quam judicein przstet : Vos ad 
omnia gesta estote devoti, ut me provinciarum putrem 
faciatis esse quam judicem. Alterum ad judices pro- 
vinciales edictum protulit, tam przclaris illustratum 
sententiis, et piis adeo documentis plenum, ut illud 
ab Ecclesix przsule, non a palatii przefecto dictatuin 


(5$ 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


456 


esse crederes. Singula hic describere longum esset : A singulas rerum species ad z:quahilem ponderis cen- 


id tamen prztermittere non possumus, quo sub se 
constitutos judices sic alloquitur (Lib. xi, ep. 9) : Ju- 
dicium quasi jurisdicium cognoscite vocitatum; praesu- 
lem agere non decet, quod alter accuset. Quid timeat 
reus, cum viderit crimen in fascibus constitutum? 

ἢ XXXVI. Quid scripserit Senator ad Joannem et 
Ambrosium. Casterum singulis magistratibus scribens 
Senator, eos adhortatur ad :zquitatis observationem 
ea vi verborum, eo mentis vigore, ut mirari satis quis 
non' possit ardens justitiz: studium, quam quidem 
unam spirare, cui uni se totum a puero manae 
videbatur. Et vero nullus ab iis quos cancellarios 
suos creaverat, promptiorem in expediendis mandatis 
voluntatem, et in referendis ad se supplicum petitio- 
nibus fidem magis incorruptam exigebat : nullus 
districtius prohibebat, ne pecunie aut munerum 
largitione manus inficerent ; nullus prxcipiebat solli- 
citius commissum oflicium sic obirent, ut cunctis 
probari posset summa tum cancellariorum, tum prz- 
fecti praetorio z:equitas. Elucet hoc perspicue in ejus 
epistola ad Joannem (Vor. lib. xi, ep. 6) : Per te no- 
siris auribus desiderium supplicis innotescat : jussa 
nostra sine studio venalitatis ezpedias. Omniaque sic 

eras, ut nostram possis commendare justitiam, etc. 
uid vero in oflicio prestandum Joanni nominatim 
designat, przcipitque ut expendat diligenter, quam 
debeat monitis suis esse inte.tus, ne cuiquam displi- 
ceat, aut improbetur evectus ab eo ad publici hujus 
honoris gradum. Eodem pene exemplo scribit (Lib. 
ΧΙ, ep. 5) ad Ambrosium vices suas Rom: agentem, 
ut in procuranda populorum quiete labori non par- 
cat : adjiciens non eum latere, quantum officiat 
justitiz legibus judicum negligentia ; detque operam, 
ut suo splendori justitia restituatur. Labor vester pro- 
curet mihi omnium quietem. Scitis que turpia neglg- 
ctus intulerit : scopulus vitandus est, ubi alter offendit 

(Ibidem). 
ἢ XXXVIL Edicta et sollicitudo Senatoris, ne tri- 


buta populos gravarent, Videbantur tributa contra C 


| zquitatis impune delinquendi exactoribus pro. 
ere occasionem : quze res animum przfecti vehe- 
menter movit ad hauc licentiam procul amandandam. 
Scriptis itaque litteris judices provinciarum admo- 
net, ut in hac parte contra peccantes severius agant; 
jubetque ut possessor nihil aliud, nisi quod publice 
debetur exsolvat. Suis diligentissime praescribit vecti- 
galia quxque persolvi temporibus : ne fraudulenta 
venalique exspectatione pondus abominabilis nundi- 
nationis imponeretur magis quam hujusmodi onera 
sublevarentur. Absit a nostris temporibus detestabilis 
et fugienda versutia. Sicut fiscalia onera nulla occa- 
sione volumus aggravari, iía constitutis temporibus, 
profinitas illationes pr n Deo juvanie, com- 
pleri (Lib. xi, ep. 1). Impia hzec lucra luculentissima 
ratione proscribit (Ibidem) : De aequitate potius quam 
de rapacitate proficitur. Quid enim (0 aureum dictum!) 
acquiri putatur, ubi bona conscientia perditur? Aut in 
qua parte possit homo proficere, si innocentiam proba- 
ius. fuerit amisisse? Nolite sine praemio credere, que 
videntur ad bonam conscientiam pertinere. Atque ut 
animos addat judicibus quos tam acriter monet esse 
recti observatores, remuneratoreim beneficum fore 
Se pollicetur illius quem in munere implendo fuisse 
noverit justitixe tenaciorem : Rhemuneratorem illi esse 
prom:tto, quem se aliqua honestate tractasse cognovero 
(Ibidem). 

ἢ XXXVIII. Eadem sollicitudo Cassiodori in rebus 
etiam minoris momenti. Àge vero, videamus quam 
erecta mens Senatoris fuerit ad amorem jusititi:e, qui 
eo processit, ut publicum commodum in rebus mino- 
ris etiain monienti. procuraret. Quapropter edictis 
duobus przcepit (Var. lib. xi, ep. 11) ut aunonz im- 
poneretur moderata pretii taxatio; veritus ne paupe- 
riores opprimerentur immani redemptoruim avaritia. 
Priori edicto providit justo ut pretio res venunda- 
rentur; et ne in alienum sensum verba edicti detor- 
querentur, tollit omnem dubitationis ambagerm, duin 


suram exigit; sancitque sensu verborum cuique $ta- 
tim obvio, sub animadversione gravissima: poenz, ne 
quis pretium a se constitutum minuere, vel augere 
usquain audeat. 
ltero edicto cavet ne justam publici pretii men- 
suram excedant in hospitibus excipiendis caupones : 
Recipiatur hospes ad pretia definita, iniquitatem non 
patiatur avaram, qui invitatur ad gratiam. liujus de- 
creti violatores iisdem subjicit poenis quas pro prio- 
ris conservatione decernit; et ne cui ullus querela- 
rum relinqueretur locus, pretorianum militem ad 
publica diversoria et hospitia destinavit, quo cum 
rimarii cives et episcopi annon: pretium statuerent. 
ic eniin ipse: Quam miles noster in rem directus 
pretia cum civibus atque episcopis locorum habita τα» 
lione censuerit. Nec omittenda ratio quam subjicit : 
Sufficere enim debent omnibus honesta lucra de civibus, 
ne obsessa potius videantur itinera esse latronum. 

Idcirco justiti:€ amantissimum fuisse fateamur r.e- 
cesse est, quam rebus in singulis administrari serva- 
rique voluisse testantur ab eo sancit: leges, edicta, 
decreta; et quamvis totus esset ad humanitatem 
compositus, zelo tamen zquitatis incitatus ad seve- 
ritatem aliquando flexit animum. Verum cum ardore 
justiti:e vir prudens tam zquabili temperamento pa- 
ternum iu subditos amorem sociavit, ut res quae 
diflicultatis aliquid paterentur, suo ipse judicio ex- 
penderet, aut ad solos episcopos, qui Patres spiri- 
tuales sunt, remitteret. 

S XXXIX. Romae fame laboranti succurrit Cassio- 
dorus. Admiranda sui erga cives amoris argumenta 
tum maxime przbuit, cum summa annonz difficul- 
tate Roma laboraret: quod ubi primum intellexit, 
omnem operam sollicitus impendit ut Urbis inopiam 
sublevaret, nihil non molitus ut quam celeriter pu- 
blico malo mederetur, etiam suscepto longo et arduo 
iinere, ut ipse ad Ambrosium suas in Urbe vices 
gerentem scribens testatur (Var. lib. xi, ep. 5) : Idee 
enim peregrinationis incommoda, ideo tot angusta co- 
gitationis intravimus, ut populus ille antiquis delecta- 
tionibus assuetus bealissimis regnantium temporibus, 
explosis necessitatibus per(ruatur. Et ex ea ratione 

uam adducit, ἐπι constat quam paterna charitate 
ame confectos, Urbisrerum domin: incolas foveret. 
Ait enim (Ibidem) : Procul sit ut aliquo illiss civitatis 
esuriente, satiemur : illorum, quod absit, indigentio 
nostra penuria est. Quid plura * Lati, inquit, esse non 
possumus, nisi et illos gaudentes communiter audia- 
mus. Quis unquara illorum quibus sua erga rempu- 
blicam charitas Patris populi gloriosissimum nomen 
comparavit incredibilis amoris sensus verbis arden- 
toribus explioavit? Atque ut. maxima civium om- 
niuin egestali pro votis occurreret, tantam frumenti 
vim in Urbem transvehi curavit providus przfectus, 
ut felix rerum copia miserorum ditaret inopiam. 
Atque ideo, ut rnandat Ambrosio (Ibidem), tanta wi- 
vacitale incorrupta species frumenti congregetur, wt 
panis inde coctus non horrori, sed deliciis videatur 
esse propositus. Et quia a militibus vectoribusque 
emolumenti aliquid citra prestitutum prelium ex 
asportato frumento fraudulenter percipi posse, ple- 
bemque damni aliquid inde passuram esse praevi 
bat, precepit ut prxfecti vices gerens in Urbe id 
mali pro sua auctoritate quam diligenüssime przever- 
teret. Quidquid enim, inquit (Ibidem), ibi male prasa- 
mitur, in mei animi [esione grassatur. Additlque pro 
summa in populum Ronianum benevolentia : In no- 
bis facilius consentinus excedi, quam Romanorum 
utilitates patiamur inminui. Negat tamen se rebus 
Romanorum ideo consulere, ut popularis aurz favo- 
rem captet; sed ut propensum in suos voluntatis 
studiun possit officiosa amoris significatione demon- 
sirare. Yon ut favorem, verba ipsius sunt (Jbidemn), 
plausumque fopeerm, sed ut, juvante Deo, mesm 
in illis compleam dilectionis arbitrium. 

Et re quidem ipsa quam longe abesaet ab humanse 
existimationis ambitu, q»x sequuntur verba satis an- 


451 


nuunt, quibus non sua providentia quidem, sed 
borum hominum precibus et lacrymis effectum dicit, 
ne diutius acribus famis incommodis Roma preme- 
retur. lta enim ille ad Joannem 1i papam scribens 
(Lib. x1, ep. 2) : Ecclesiasticis siquidem jejuniis fames 
est exclusa popularis, decoris lacrymis tristitia feda 
discessit ; et per sanctos viros acceleratum est , ne tra- 
heretur diutius quod gravabat. 
$ XL. Quo anno mortuus sit Athalaricus, eique 
successerit] heodahatus, et quanta tunc Cassiodori con- 
siantia. Cum przfecturam tam przclare Cassiodorus 
alministraret, ex Atbhalarici obitu ingentem animi 
dolorem suscepit. Primo enim :etatis flore cum an- 
num ageret decimum sextum, regni autem octavum, 
er omnium opinionem interiit rex adolescentior. 
n pepercit. florenti principis ztati, non reverita 
est iam dignitatem pr:ematura mortis dura con- 
ditio. Inversam quidem tertio vidit tunc Cassiodorus 
regni faciem ; nulla tamen rerum mutatio firmissi- 
mam grandis animae constantiam, imo nec fortunain 
labefactavit. 

Atbalarico Theodahatus ab Amalasuntha conso- 
brina suffectus est in regnum circa medium vel finem 
anni 534. Cujus rei facilis ex Cassiodori epistolis 
probatio eruitur (Var. lib. x , epist. 6 et 7). Patri- 
cium siquidem indictione xim, qux in annum 525 in- 
cidit, quaestorem instituit Theodahatus; rnno vero 
superiore , hoc est 554 , ab Athalarico Cassiodorus 
prrtorio prepositus est indictione xi, qua ideirco 
Atbalaricus ipse decessit. 

XLI. Quid egerit Cassiodorus initio regni Theo- 

ti. Non ignarus novus sii d quantum opera 
et consilio antecessores juvisset Senator, apud se 
constituit przsiautissimum virum rebus moderandis 
adhibere, ratus non discessurum ab obsequio et oflfi- 
ciis quibus Theodoricum Athalaricumque demerue- 
rat. Quapropter ubi primum suscepit regni admiui- 
strationem, prater adeptas quas gerebat diguitates, 
ilum in litteris ad imperatorem Justinianum, a.1 
senatum , diversosque alios mittendis adjutorem ba- 
bere voluit ; quo in munere Amalasunthz» reginz no- 
mine scripsit ad eumdem imperatorem et senatores, 
vt suffragio suo atque auctoritate Theodahati regis 
eleetionem ab ea factam dignarentur. Quinetiam 
Gudelin:? Theodahati uxori ad Justinianum et Theo- 
doram Augustam, litteras rupti foederis ipsum impe- 
ratorem inter et Theodahatum conciliatrices scri- 
bent variis temporibus manum commodavit. Theo- 
dabatus enim illat:: necis ÁAmalasunthze, cujas bene- 
ficio regni gubernaculum tenebat, jure in :uspicionem 
venerat. linc est quod graviter offendit apud Justi- 
nianum imperatorem, qui przcipuo semper honore 
prosecutus est reginam, quam noverat eximiis supra 
sexum dotibus exornatam. Quid caus:e ad id flagitii 
Tbeodahatum impulerit, non est in promptu. Forte 
awt soci regni impatiens , aut menior injuri& qua 
eum paulo ante affecerat Amalasuutha quai imperio 
praiceret, impias sanguine regio nianus contaminare 
von formidavit. Utut sit propter exstinctam misera- 
bili casu reginam, cujus observantiam »n se maximam 
scpenumero comprobarat Cassiodorus, non est du- 
bium quin tristitia fuerit perculsus incredibili ; 
coactus tamen est tandem dolori modum inponere, 
€ui nullum jam suppetere remedium cognoscebat. 

XLII. Cassiodori tertium pre[ecti praetorio mo- 
deratio in exigendis tributis. liaque Theodabatus re- 
rum dominns tertium preetorio przfecit Senatorem ; 
sed an uno vel pluribus annis hanc sub eo rege digni- 
tatem gesserit, satis non liquet. Nimirum rem obscu- 
ram faciunt diverse auctorum opiniones, quos inter 
de Agapiti pontificatus et legationis ejus ad Justinia- 
nusn tempore non convenit. Áttamen ut negotium e 
Cassiodori scriptis more nostro totum conficia- 
mus, epistola 355 libri n, et epistola 2 libri xu, indi- 
ciloóne xis date, eum anno pretorio prabfuisse 
sperte nobis indicant. 

Amalasunthz reginzx interitus Gothos ad seditiosos 

εὐσπου 65, atque imperatorem ad ultionem tanti sce- 


PaTRor. LXIX. "t 


PROLEGOMENA. ᾿ 


458 


A leris bello repetendam prevocabat. Armorum insue- 


tus Theodahatus, imminentem przliorum molem ex- 
pavescens, ad pacem quibuscunque potuer«t modis, 
at frustra, Justinianum sollicitaverat. Jtaque eo anno 
invadebat Dalmatiam Mundus, Belizarius Siciliam : 
quibus ut rex obsisteret , primum jussit tributa ad 
belli expensas subditi penderent; difficillimamque 
cogendzx a barbaris, et principi suo infensis gentibus 
pecunie provinciam commisit Senatori. Durum qui- 
dem mandatum illud visum est viro amantissimo po- 
ulorum, nec non et Theodahati observantissimo. 
mpositum tamen onus ea industria tulit , ut maxi- 
mam omnibus moverit admirationem , nullius offen- 
sionem subierit : ea felicitate ut Deo pro insperato 
successu , quam maximas potuit gratias egerit. Sic 
enim exorditur secundam libri ΧΙ epistolam : Gra- 
tias Divinitati refero, quia ei provinciales fecerunt que 
monui, εἰ ego complevi omnia quae promisi. Tum et 
suam et suorum in exigendis vectigalibus commen- 
dat integritatem , dum populos reperisse affectuosos 
jüdices: se vero nullum coegisse dare quod non debuii- 
set offerre ; se priscorum terrores [ecisse ignorari ; a 
&e non publicis , non privatis quemquam afflictum esse 
commemorat. Addit excusatiohem nullam esse posse 
judici ab officio declinanti ; nil vile , nil cupidum ju- 
dicem decere ; a judice tribunalia conscendi, «t morum 
adibus evehatur ; claras reddi maculas judicis, si 
ipse, ad quem mulli respiciunt , aliqua reprehensione 
sordescat. Posumodum eos quibus imperata tributa 
fueraut, non asperis, non minacibus, non contume- 
liosis , sed lenibus , sed officiosis , et servandxw erga 
omnes si rpg pronuntiis verbis compellat : Pos- 
sessor milii pecunias publicas libens offerat; ego illi in 
conventu justitie tributa persolvam. 
$ XLli. Conatur Rome scholas sacras erigere. 
Qua cura utilitatibus rincipis et subditorum Cassio- 
dorus servierit, modo vidimus : verum ut conditis 
rebus conditorem ipsum longe prxstare confitebatur, 
sic Ecclesi» Dei commoda negotiis reliquis semper 
anteponenda judicabat. Locupletissimum hujus rei 
testimonium habemus. Metuebat Senator ne vario 
Gothici een vicissitudines, et Italix bella scientias 
divinas ecclesiasticasque Roma tandem expellerent, 
quibus Phi vel ab ipso pacis et litterarum 
nomine abborrentium comes barbaries succederet. 
Qoare nullum non lapidem movit cum Agapito papa, 
ut exponendis Scripturis sacris schol institueren- 
tur. Át consilia, quo capiuntur salubrius, eo diffici- 
lius αἱ plurimum perfici tum maxime sens't. Id enim 
quominus fieret Italici tumultus impedimento fuere, 
ut ipse in prafatione libri de Divinis Litteris asserit. 
Nisus sum cum beatissimo Agapito urbis Rome pon- 
lifice, ut, sicut apud Alexandriam multo tempore [uisse 
traditur institutum, nunc etiam in Nisibi civitate Syro- 
rum Hebrais sedulo [ertur exponi; collatis expensis 
in urbe Rhomana pro[essos doctores schola potius acci- 
perent. Christiane, unde anima susciperet aeternam 
salutem , et casto alque purissimo eloquio fide- 
lium lingua comeretur. Sed cum propter bella [ersen- 


D tia, et. turbulenta nimis in. Italico regno certamina, 


desiderium meum nullatenus valuisset impleri, quoniam 
non habet locum res pacis temporibus inquietis, ad hoc 
divina charitate probor esse compulsus ut, etc. Quo 
potuit altius gloriam sponsx Christi Ecclesix piissi- 
inus filius efferre, quam ut sacrx adolescentum edu- 
cationi consuleret , quo scientiarum omnium insi- 
gniti luminibus, ut.lissimum aliquando matri przesta- 
rent obsequium? Verum etsi tam rectum, tam ὁδη- 
ctum desiderium, bellis passim grassantibus, nent 
tunc non potuit, potuit tamen tandem aliqua iu 
monasterio Vivariensi , ubi sacras a Cassiodoro ab- 
bate scholas apertas fuisse videbimus. 

XLIV. Quando Constantinopolim petierit Agayitus, 
cui vasa sacra Cassiodorus restituenda curavit. Com- 
ponendis imperii et Ecclesi: rebus cum laudabiliter 
vacaret Senator, totus erat in avertendo suis a flni- 
bus bello Theodahatus. lmbellis iste princeps pacem 
ab imperatore diu flagitaverat : sed irritos conawis 


15 


439 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


450 


animadvertens , Agapitum summum pontificem ad« A quo Romanos premebat. In anno 557 nonnulli repo- 


duxit, ut Constantinopolim peteret , conveniretque 
Justinianum , quo saltem Christi Vicarii precibus 
concederet, quod rex ipse arte nulla consequi po- 
tuerat. Scriptores quidam uem runy profectum 
esse ipso initio regni Theodahati. Αἱ id falsum qui- 
dem : quoniam regem cum imperatore plures lega- 
torum voce sermones habuisse ante Agapiti disces- 
sum Cassiodori litter:  Procopiusque testantur. Quid- 
quid sit, Senatorem tunc temporis preefecturam prze- 
torianam adninistrasse constat: qui si Theodahatum 
.a consilio mittendi Constantinopolim Agapitum 
removere minus potuit, sanctissimo certe legato 
omaia pietatis persolvit officia. 

is evim voluntati parere coactus ÁAgapitus, 
itineri priusquam se committeret, pecunias obeundae 
legationi necessarias couficere incassum cogitavit, 
adeo erat exhaustum Romans  Ecclesiv crarium ! 
Quapropter sacram supellectilem fisco cum obligas- 
sel, M. Cassiodorus , quem tant:e ignominix labes, 
Ecclesie boni specie iuusta vehementer commovit, 
iro sui auctoritate officii zelo religionis accensus, il- 
ata xrario rcgio vasasancta, ut templo Divi Petri resti- 
&uorentur, a rege alioqui pecuniz avidissimo tandein 
impetravit. Ifauc iu rem ad Thomasum et Petrum 
regue pecunie prpositos litteras protinus dedit, 
quibus sacram supellectilem et obligationis chiro- 
graphum 1:eddi precepit (Var. lib. xu, ep. 20). 
(Quapropter nostra preceptione commoni:i, et regia 
jussione securi, sauc:orum vasa cum obligatione chiro- 
qraphi auctoribus Sancti Petri apostoli sine aliqua di- 
latione re(undite. Quo in facto longe majori existima- 
tione dignus habitus est, quod laudem sibi promeri- 
tam regi tribui totam voluerit. Nam iisdem litteris 
signilicat Theodahalum exhibuisse se Christian 
pietatis Alarico longe observantiorem , quod hic 
reverendorum sanctorum vasa diripere noluit , qui 
tanta se Urbis vastatione ditaverat : ille autem reli- 
gioso proposito reddidit vasa, que jure pignoris pro- 


pria videbantur effecta. Memorandum sane prze c:eté- (7 


ris hoc pietatis exemplum protulit Cassiodorus, qui 
dignitatis honorem gratiamque qua valebat plurimum 
apud principem , in optimos usus transferre cousue- 
verat. Cum enim nec utilius ncc praclarius pro sui 
nominis augenda gloria, quam in Ecclesi:e commoda 
auctoritatem, qua Deo concedente pollebat, imper- 
dissct, ea tamen animi moderatione se continuit, ut 
non inodo non tanti. boni auctorein, sed ue particie 
pem quidem se voluerit repu.ari. 

$ XLV. Pietas Cassiodori erga sasictimoniales quas- 
dam. Argumentum pietalis eximiz iter..m edidit in 
juvandis monialibus, qux:e tributum une solverent 
non habebant, ob damnum agris illatum iatcinpestiva 
exundantium aquarum eluvie. Justiuianum depre- 
cantur religiose femiuxz, ut apud Theodahatum velit 
auctoritatem interponere. Earum preces audit impe- 
rator, ad regem supplices litteras eum in finem 
mittit, quibus permotus rex protinus a4 Senatorein 
scribit (Lib. x, ep. 26), ut pro oflicii munere rem 
expendat , sanctimonialesque, si quid injusti patian- 
tur, ab imposito tributi onere prorsus eximat. 
Potentibus adeo stimulis opus non erat, ul pietate 
notissimus Cassiodorus ad innatam iunilficentiam iu 
sacras virgines exhibendam instigaretur. Nam quo 
magis sanctitatis propositum in illis venerabatur, eo 
magis in eas largus fuit et beneficus. Et certe ícmo 
non facile intelliget, quam siugalari charitate monia- 
libus subvenerit pr:efecius noster, si modo memine- 
ril. paterni ejus amoris in sublevandis Romanis 
annona difficultate pene delicientibus ; si noverit 
eiiam qua sollicitudine Ligurum, Me.Jiolaneunsium, 
Venetorum fame oppressorum inopi, invecta fru- 
inenti copia uberrima, tempestivam opem tulerit. 

ὃ XLVI. Quo anno (ames Liguriam vicinasque 
qrovincias vexaverit. lMstrabuntur varias in sectas 
auctores dum definiunt quo potissimum tempore 
A&miliam provinciam egestas afflixerit. Si Baronio 
credimus , codem anno, hoc est 935, Mediolanenses, 


nuni, asseruntque tunc tantum Datio Mediolanensi 
episcopo hac de causa scripsisse Cassiodorum. Sed 
uL ingenue dicam quod sentio, Baronio assentiri 
minime possum, dum famen hanc Athalarico impe- 
raute grassatam esse contendit, cum eam Theodahato 
rege, Cassiodoro autem praffecto praetorio contigisse 
videamus. Nam ad Senatorem nostrum, hac jam 
ornatum dignitate, misit epistolam Theodabatus, qu: 
in lib. x vigesima septima occurri! ; qua Ticino et Der- 
tona in Liguriam, et aliunde Venetias jubebat fru- 
menta deportari. Cui qnidem epistola: titulus bic, 
llonorio prafecto , legitur [rmfixus in impressis 
codicibus; sed mendum irrepsisse colligitur ex 
quibusdam editis, in quibus ad marginem habetur, 
Senatori prefecto praetorio. Deinde erratum hoc 
manifeste indicant mss. cod. quos vidi; habent enim, 
Senatori pre[ecto praetorio. Adde quod Roma tunc 
praefectus fuerit Ionorius, ut ex ep. 50 lib. x coustat, 
ad quem proinde cura provinciarum dissitarum , 
qualis tunc erat Liguria, non spectabat. Denique in 
eumdem sensum quo Cassiodorus ad Datium episco- 

umn Mediolanensem scribit Theodabatus, aut. certe 
litis ipsius Theodahati mandatum, quod habet prior 
pars epistol:e regizxe, scripsit Senator, distrahendum 
Scilicet ex Ticinensibus et Dertoneusibus horreis 
frumentum, ut inopi:? Mediolanensium succurrere- 
tur; prospexit quoque Venetis, sicut erat a rege irn- 
peratum, ut legere est ep. 20 et 27 lib. xm. 

$ XLVII. Quomodo provincias (ame laborantes sub- 
levaverit. Verum quid diutius h.eremus in designan:lo 
penuri* tempore , cum potius necesse sit intelliga- 
mus quantum sollicitus prxvfectus laboraverit ut eoruin 
occurreret calamitati, quibus Dei punientis manus 
gravior imminebat ? Ubi enim qua.ta Vencti fame 
et inopia premerentur ab Augustino acce it, iis 
$tatim sic consultum esse voluit, ut ne mininum 
quidem pati possent ingravescentis annonx:: damnum. 
Non solum autem inaximam rei frumentariz copiain 
iis suppeditari curavit, sed summa etiam jussit bcni- 
gnitate omnia illis tributa relaxari. Crudele siquidem, 
ut ipse ait (Var. lib. xn, ep. 26), sibi visum est aliquid 
a pelentibus postulare , et illud sperare quo prorincia 
noscilur indigere. Lucestissiman  humauitatis sum 
hanc continuo subjungit rationem : A talibus enim 
solus lacrymas exigit, qui quod non invenitur imponit. 

Noverat vigilantissimus Senator Datium tam ar- 
denti charitatis zelo fervere erga commissas sibi 
oves, ul earum rebus consulere nemo posset dile- 
ctione majori. Quamob:em ad eum scripsit, ut collecta 
ex civitatibus Ticino et Dertona frumenta ipse dis- 
tribuere curaret. egentibus. Epistolam hoc przclaro 
auspicatus est exordio (Lib. xit, ep. 27) : Minus pro- 
dest bonum jubere, nisi hoc per viros sanuctissimos ve- 
limus efficere. Tum, quod rem nostram maxime spc- 
Clat, orat ne per fraudem quidquam :eratur. Egenti- 
bus visum est, non divitibus subvenire. Ideo pretorianos 
milites duos ad hoc curavimus destinare, qui sanctitatis 
vestre ordinationibus obsecuii, nihil ex se faciant. 
Denique non ignarus qua sint veneratione colen.ii 
pr:esules, excusatum 56 rogat, quod tanti viri opera 
videatur uti liberius : Quapropter sanctitas vcsira 
miserationis officia non putet injuriam : quia Loiwim 
vobis dignum est, ubi pietas invenitur. 

Nec contentus admirabili vigilantia providisse la- 
borantibus tot provinciis, edictum ad. Ligures direxit 
(Lib. xu, ep. 28) , quos fames vehementior urgebat, 
recrcatque amicena consolatione, qua principis laudat 
pietatem : quippe qui subditorum egestatem tam 
larga ubertate compensaret, ut penurix incommoda 
persensisse non vilerentur. Excurrit longius in regis 
commendationem, quem cum Josepho patriarcha 
conferre non dubitat; imo humaniorem Josepho 
conatur demonstrare, quod ille /Egyptios quidein 
egestatis diflicilis tempore adjuvisset, rex vero fru- 
meuti copiam, adjecta etiam condonatione tributi, 
suppeditaret. Pace tanti patris dicerim, qanto pra- 
siantius est. libertate salva. (rumentum. vendere , et 


461 


PROLEGOMENA. 


103 


propter indulgentiam tributa relaxare! Addit sane cu- A locatur M. Senator, ut indicant epist. 16 οἱ 994. lib. 


mulum commendationis, dum plura suis omnibus 
subditis quam Josephum fratribus largitum fuisse 
Theodahatum confidentius asseverat. Plus iste, Theo- 
dabatus, generaliter contulit. tributariis, quam ille, 
Josephus, solis visus est prastitisse germanis. Eam 
tamen indulgentiam a principe, se postulante, dona- 
tam Senator modeste conunemorat. Inde factum 
puto quod ep. 23 lib. x legimus concessisse Theo- 
dahatum 'Cassiodoro, ut propter annonas charitatem 
rerum venalium pretium justa moderatione tempe- 
raret. Ilanc. ille principis largitatem in plebis com- 
modum convertit ea liberalitate, ut tributa penitus 
relaxaret; eo humilitatis sensu , ut quam sibi pro- 
priam facti hujus laudem detrahebat, in alium 
derivaret. 

ὃ XLVIII. Quomodo imminenti penurim providerit. 
Nec regnantem modo abigebat penuriam, sed et ini- 
minentem sagaci providentia praxveniebat. Hac de 
causa futuram agrorum sterilitatem ex aeris incle- 
mentia temporumque difficultate conjiciens, ad Ám- 
brosium scripsit , ut uberem frumenti copiam anno 
superiori collectam, anni sequentis egestatj pro- 
futuram conderet in horreis (Ep. 25, lib. xu). Atque 
ideo , inquit , de veteribus frugibus prudentia tua [utu- 
ram vincat inopiam : quia tanta [fuil anni prateriii 
felix ubertas , ut etiam venturis mensibus provisa su[- 
fictant. Hanc epistolam si quis legerit ex integro, 
mirari non desinet indefessam Senatoris sollicitudi- 
nem circa populos, quos eodem dilectionis affectu 
quo pater liberos amplexabatur. Etenim et cibos 
esurientibus, et indigentibus pecunias sufficiebat, 
ut Liguribus, quibus auri libras centum distribui 
jussit. (Lib. x» ep. 15). Devote  Ligurim neces- 
sidatibus consulentes , centum libras auri per illum 
atque illum pietate solita destinarunt | gloriosissimi 
domini ; ut j:dicio vestro quibus est causa notis- 
sima, tania unusquisque hujus muneris participa- 
tione lateíur, quanta. necessitate gravalus esse cogno- 
scitur. 

XLIX. In bonorum Ecclesie raptores animadvertit. 
Vere paterna preditum fuisse pietate Cassiodorum 
fatearis oportet, quam ut amoris teneritudo laudabi- 
lem reddidit, sic pusillanimitas non infecit damnabili 
criminum in'lulgentia. IJ aperte probat lex illa, sive 
edictum contra bonorum Ecclesix raptores proimul- 

tu, quo severius inillos jubet animadvert, eorum 

rturas fisco adjudicari, ipsos ofliciis omnibus exui. 
Rationem addit (Lib. xn, ep. 15) memoria dignam 
et zeli singularis in tutandis Ecclesi: bonis testem : 
Ultra omnes crudelitates est, divitem velle fieri de 
ezigwitate mendici : Ecclesi facultates non auro 
emptas, sed pia fidelium largitate veluti mendico, 
ultro concessas demonstrans. Tum przclare subjicit : 
Qxi potest talibus esurientibus subvenire, si non pascit, 
ezstinguit. 

& L. Que Cassiodori dignitates sub Vitige, qui 
ecciso Theodahato successit. At his Christianz pieta- 
tis operibus misericordem virum non avertebat tem- 
porum iniquitas, non bellorum exitialis furor, quo 
pene tota concutiebatur Italia ; siquidem bellicosissi- 
nius Belizarius acerrime urgebacTheodaliatum, quem 
conjuratione facta impio ferro sustulerunt Gothi : 
causali ignaviam ejus, et in propellendis hostium 
viribus imbecillitatem ; cujus in locum Vitigem, cly- 
peis more inilitari sublatum subrogaverunt, ut colit- 
gitur ex ep. 51 lib. x Var. 

Probatam antecessoribus Cassiodori fidem iisdem 
etiam honoribus affecit Vitigis rex ; illum enim ἃ 
Theodahato pretorio przefectum anno. 537. cum in- 
venisset, eam dignitatem reliquo anai tempore non 
tsntum administrare voluit, sed ct per ipsum litteras 
8d subditos E quibus militum suffragio electum 
se regem significabat, et ad imperatorem, ut ab illo 
pacem peterel; et ad przssules, ut eorum se oratio- 
uibus commendaret; aliis de causis ad alios non- 
piulios. 

ln pratoriana sede anno 538 a Vitige iterum col- 


xu, indictione 1 huic anno correspondente notat, 
Nec tamen eum tunc a majoribus quazsturze curis va- 
care rex voluit, ut ex przl. Variar., quam Lunc scri- 
bebat, arguitur; ubi de negotiorum quibus opprinie- 
batur pondere sic loquitur : Addimus etiam quod [re- 
quenter quasture vicibus ingravclo, etc. 

$ Ll. Quam recte pratorii prefecturam sub Vitige 
administraverit. Hanc prafecti przttorio dignitatem 

riusquam monasticum amplecteretur institutura , 
immeusis pene laboribus conllictatus ultimum tenuit. 
Copiis siquidem ingentibus, quas Belizarii viribus 
opponeret, Vitigis rex totam premebat Italiam ; ufide 
necesse habuit Senator pr:eter reliqua officii onera, 
sollicitius intendere, ne quid damni a militibus iufer- 
retur, tributa non gravate solverentur, tot copiis 
alendis pecunias absque provinciarum vexatione co- 
geret, denique leges, qux» vulgo silent inter arma, 
curaret, ut res οἱ tempora ferebant, observari. Tot 
curis pressus, tam ponderosa rerum mole gravatus, 
abjeetus nescio quis non defecisset animus ; at vero 
constantem solidumque mentis vigorem tenuit inter 
ardua tot et molesta neg..tia erectus, et ad magna 
compositus Ca:siodorus. lloc quippe supremo aano 
quo praffectura fungebatur, more sideris lucidissimi, 
cuius claritas eo splendidior emicat, quo propius 
vergit ad occasum , puriores virtutis sparsisse vide- 
tur iy vir probitate conspicuus. 

SLIL. Brutios et Lucaniam a militum vexatione defen- 
dit. Interea Brutioset Lucaniaim Vitigis exercitus depo- 
pulabatur .Quibus auditis, iis statim incredibilis praefe- 
cii prudentia tanta xquitate providit, ut nec milites in- 
digerent, nec incolz gravarentur, his tributorum parte 
remissa, illorum stipendiis procuratis. Quatenus nec 
possessor dispendia, nec exercitus laborans sustinere pos- 
sit inopiam (Lib. x, ep. 5). Ad hzc, si quid peccarint 
milites, przefectos eorum jubet damnum injuriamque 
illatam reparare, castrensisque disciplin:e observan- 
tissimi ut sint, imprimis przcipit (Ibidem) : Custodiant 
disciplinam, unde robustius armatur. exercitus. Monet 
quoque magistratus cives intra officii limites coer- 
ceant, rusticosque obstinatz: mentis homines a tu- 
multu et seditione cohibeant : Ut, dum belligerat 
Gothorum exercitus, si! in pace Romanus (lbidem). 

SLIII. Quomodo regni tranquillitati consuluerit. Sic 
erat acerba temporum conditio, ut a rege ad Beliza- 
rium Itali facile descivissent, nisi futura prospexissct, 
rebellionemque populorum avertisset oculatissima 
M. Cassiodori vigilantia. Quare scribens ad judices 
et magistratus (Ibidem) : Continete, inquit, possesso- 
rum intemperatos motus, ament quieta, quos nullus ad 
incerta pracijitat. Et ne forte vitiorum licentior gras- 
sarctur lues, sit judicibus vigor ex legibus, ila ille 

rosequitur (Ibidem), subsellia non desinant jura ma - 
is moribus intonare ; scilicet noverat vir eximius tu- 
tam tranquillamque pacem trahi, cum omnes suo 
continentur in officio, inproborumque motus et co- 
natus prohibentur. Addit ergo (Ibidem) : Omnia pa- 
cata vos redditis, si duces scelerum comprimatis. At- 


D que ut animos ad hzc inflammet ardentius, adjiet 


fieri posse ut provinciarum administrationem medi 
conditionis ingenia sustineant, dum pacata vigent 
tempora : sed inter bellorum tumultus, ad id munus 
operosissimum, vix sufficere ingenii non vulgaris ct 
probate periti:e viros. Αἱ niemorandum saue illud 
est quod subjungit, et virtutis Cassiodoro digna ar- 
gumentum, neiupe quod vir alioqui dignitatis et au. 
ctoritatis notissimze suos mitius c:eteris usquam tra- 
clari nolit. Mihi enim, inquit (Ibidem), propria cura 
dilapsa est, postquam generalem cepi cogitare custo- 
dium : opto meis bene, sed quod possit esse commune : 
quia magne injustitie genus est , aliud sibi judicem 
velle quam potest generalias sustinere. 

& LIV. Quomodo judices sub se constitutos justitia 
leges servare voluerit. Longum esset pluribus hic Cas- 
siodori xquitatem verbis prosequi, quam etiam non 
modo a Brutiis et Lucanis judicibus, verum etiam 
3b iis omnibus quos officii alicujus beneficio afficie- 


465 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


M1 


bat, voluit dligenter exerceri. At nefas esse duxi ea A severiores ad penam, ut ad Redemptorem. cimmnium 


silere qu:e uni ex cancellariis suis scripsit in h:ec 
verba (Lib. xu, ep. 1) : Persona tua sit re(ugium op- 
presso, infirmo defensio, prasidium aliqua calamitate 
concluso ; sic enim nostros proprie cancellos agitis, si 
lesorum. impia claustra. solvitis. Eum deinde monet 
( Ibidem) persuasione potius concionatoris ecclesia- 
$tici quam auctoritate judicis przetoriani ; ne avaritize 
sineret se eontagione usquam afflari : Reginam illam 
procacium vitiorum avaritiam (uge, cui cuncta crimi- 
na detestabili devotione [amulantur ; que dum pectus 
hominis ingressa (uerit , gregatim quoque malefidas 
cohortes admittit. Ferri non polest recepta, quia nescit 
esse solitaria. Agmen habet blandissimum, arma susci- 
pii ex talentis , et per dulcedinem superat quos amara 
deceptione captivat. Eodem mentis ardore singulos 
is administros semper adhortabatur, utineaco- 
enda fidem sie praestarent incorruptam, ut nemo à 
Cassiedoro destinatos ad exercenda judicia magi- 
stratus. improbaret. Reddite, ita ad illos Senator 
(Lib. ps 6), hanc vicissitudinem judicio meo, ut 

i vos mullo proprio suffragio gravari (feci, studeatis 
in vobis mea [acta laudari. Et quantum boni, sublato 
gemel omnis injuri:e metu, servataque semper zxequi- 
tate, conferrent et sibi, et reipublicic, aureis demon- 
strat verbis (Ibidem) : Publicis utilitatibus servite fixi, 
quoniam vos nulla privata mala concutient. Hunc sc- 
pius iterare se sermonem dicit (Lib. xit, ep. 2), quia 
ec nos annuo sermone convenit loqui, quod bonarum 
rerum nullu satietas est. 

$ LV. Moderatio Cassiodori in tributorum exactione, 
ei munificentia in pretorianorum suorum remune- 
ratione. Temporum necessitati tribuendum puto, 
quod et fisco iuferendam, et indictam alendis regiis 
exercitibus pecuniam paulo acrius aliquando przce- 
perit exigi definito tempore. Ea tamen animt beni- 
guitate temperavit jussionern, ut et acceptior fieret 
populis, et imperatum sibi vectigal singuli lubentius 
exsolverent. Legenda hanc in rem lib. xm epist. 16, 


B quod patiatur omnis homo 


remissionis itinere pervenire possimus. Deinde tam 
preclaro ornatoque sermons cultu indulgentiam 
ipsam per apostrophen alloquitur, ut mentem subeat 
singula hic ejus verba recensere. Sed ne nos :equo 
prolixiores legentibus forte videamur, sententias ali- 
quot ex longiori orationis ductu proferemus. Macte, 
inquit (Ibidem), indulgentia, que solvis, et presul es; 
quis (uo non egeat munere, cum sit peccare comi- 
mune? Remittendo aliis, nobis parcimus. Deinde so- 
lutos vinculis reos compellat, ut concessum facili- 
tate judicis vite heneficium, in peccandi licentiam 
non trausferrent; quin potius perditos mores, per- 
versamque vite conditionem deponerent, qux eos 
carceri οἱ neci addixerant, debitam sceleribus datu- 
ros ponam, pisi ipsa supervenissel indulgentia : 
Odisse debetis, quod vos tradidit neci (Ibidem). Post- 
modum hoc effato sermonem concludit, quod noma 
modo rei vincnlis constringerentur, verum etiam 
periculosos nexus (Ibidem), 
quibus nos convenit eximi; ut sicul vincli natura, 
nos colestis grati: libertate gauderemus : Claustra 
reos dimittant, nos vincula improba cogitationis ab- 
solvant senes 

8 LVII. Scribit libros Variarum. lllud denique nobis 
precipue considerandum est, quod curis gravioribus 
cum teneretur; nec ei horarum momernta taren- 
tur : sed, ut. ipse ait (In prima pre[at. Variarum), 
dum alter eum [requentia invidiosg interpellationis 
exaggerat, alter miseriarum mole castigat, alter [u- 
riosa conlenlionum seditione circumdat : dum ipsas 
quoque noctes inexplicabilis cura circumvolat , ne desit 
alimonia civitatibus; uno verbo dum pratorianz 
profectur» immenso onere gravaretur, rogatur ab 
amicis ut varias litteras publici juris faceret, quas 
δ imperio, vel ex mandato regum scripserat, quo- 
rum favore et beneficio ad amplissimas regni digni- 
tates fuerat evectus. Absque ulla familiarium 
sione ingentes illas curas, illam gravem negotiorum, 


ubi non ebscure demonstrat necessitate compulsum (Σ quibus oneratus tunc erat, molem jure Cassiodorus 


fuisse se ad repetenda vectigalia ; ea lege, ut nec 
exactionig anteverteretur tempus, nec ad iniquum 
tributum quisquam cogeretur. EL sane auam longe 
aberat ab inferendo cuiquam damno, qui datas sibi 
occasiones subveniendi provinciis animo propenso 
munquam non arripiebat; testes Brulii, testis Lu- 
cania, quibus dimidium censum remisit : testis urba 
Rhegrum, erga quam eodem indulgenti:x beneficio 
usum esse virum munilicentissimum comperimus. 
Quinetiam eo usque progressa est profecti nostri 
liberalitas, ut etiam privata quorumdam przdia ac 
possessiones calamitate afflictas, relaxata penitus in- 
dictione tributi, studuerit restaurare (Var. lib. xn, 
ep. 7). Cumque accepisset uberiores solito fruges 
Istriensei agrum protulisse, quo fructus facilius col- 
li gestr pecuniam ad "los destinasse legimus 
. XII, ep. 
Quid tandem Quam ampla przemia militibus suis, 
ahlisque pratorii administris contulerit, facile prorsus 


advertet qui epistolas 56 et 57 libri unJecimi perpen- D 


derit. Nullam ibi certam primiscrinio pecunix sum- 
mam constituit; sed eum tantumdem mercedis jubet 
percipere, ut et justis laboribus per(ruatur, et posteri, 
ejus exemplum libere (amulationis accipiant , cum eum. 
pe sua fide bene habitum esse cognoscunt. Quid vide- 
icet aliud a munificentissimo praefecto exspectares, 
qui natus solum ad tribuenda larga manu singulis 
beneficia videbatur, qui :quissimum dicebat, ut ἰα- 
boris sui pretia recipiant, qui publicis utilitatibus ob- 
secundant ὃ 
δ LVI. Vinctis.carceribusque inclusis libertatem dat. 
Supererat ut quam pius, quam benignus esset, vel 
ipsi rei comprobarent. Id feliciter quidam experti 
sunt carceribus vinculisque detenti, quos pio mise- 
ralionis sensu permotus jussit solvi. Scelerum wultio- 
nem, inquiebat (Lib. x1, ep. 4), omni quidem tem- 
ps urgere debet judicum integritas; sed festis so- 
vinioribus remissiores ad veniam esse convenit quam 


excusasset : pro sua tamen erga omnes animi bene- 
volentia, libros duodecim epistolarum edidit, quos 
titulo Variarum inscripsit, propter diversa que ia 
eis continentur rerum argumenta. Quinque prioribus 
libris litteras et edicta complexus est qux sub Theo- 
dorico; octavo, nono et decimo ea quz sub Atha- 
lario, Theodabato, et Vitige scripsit; sextus et 
seplimus dignitatum continent formulas quie sub 
Gothorum ünperio vigebani; undecimus denique et 
duodecimus collectas habent epistolas et decreta quae 
ipsa cum prztorio praeesset ad plures destimavit. 

ec alium secutus est ordinem in colligendis litteris, 
quam uL eas simul componeret quas sub singulis 
regibus scripserat; non secus ac in unum eas 60:- 
gessit, quas prefectus protorio misit ad diversos, 
omissa temporis ratione quo singulz scripte fuerant, 
Id constat ex hoc argumento, quod unum a. pro- 
bationem rei sufliciet. Siquidem epistole 20 libri χὰ 
ad Thomacem et Petrum direcie in eum finem ul 
vasa sacra redderentur qu» ab Agapito papa fisco 
fuerant addicta, preposita reperitur sextadecima 
ejusdem lib. xii, data sub indictione 1, boc est an. 
938, cum ad Thomacem οἱ Petrum scripserit anno 
ad summum 536. 

δ LVIII. Scribit librum de Anima. Hanc Variarum 
collectionem vix absolverat, cum iterum postulan- 
tibus amicis, librum scripsit de Anima et viribus 
ejus; in quo tam reconditos pietatis sensus aperit, 
in ultimo przsertim capitulo, et in libri conclusione, 
uL eum ἃ viro altissime contemplationi tantum de- 
dito compositum potius diceres quam a prefecto 
praetorio tot curis diurnis ac nocturnis impedito, ut 
ne momenlo quidem sibi a publico labore vacare 
posset. Scio eum in extremo libri hujus capite, at- 
que etiam in Commentario in Psalmos opimari justo- 
rum auimas in sinum beate tlernitatis prius nom 
esse a Jinittendas, vel in :eternz calamitatis abyssum 
impios demergendos, quam extremi discussione ju- 





455 


PROLEGOMENA. 


466 


dicii factorum omnium fructum capiamus. Verum A Anno Igitur 558 vel 559, deposita prxfectur:ze digni- 


nemo nescit qux sint hac de re sanctorum Patrum 
opiniones, qux quidem crimine facile purgabunt 
Cassiodorum. 
$ LIX. Quantum pietas Cassiodori eluceat in. fine 
libri de Anima. Hic lectorem sisto, illumque etiam 
atque etiam obsecro ultimas hujus libri paginas 
evolvat attentjus, üt expressa passim humilitatis 
ceterarumque virtutum insignia perspiciat; obser- 
velque quam fuerit sejunctus a terrenis M. Cassio- 
dorus, quam expeditus a vanis cupiditatibus, qualis 
[155 honorum imaginis contemptor. Et sane mirari 
desinet quod vir prestantissimus, ad culmen digni- 
tatum earum evectus qux? amplissime omnium cen- 
sentur, cujus adeo felix fuit fortun:x conditio, ut 
eam rerum temporumque mutabilitas non attigerit, 
quem amaverunt et coluerunt reges quatuor; qui- 
bus regnantibus, tam libera et plena fuerat potitus 
auctoritate, ut famam sibi glorix singularem claris- 
simosque titulos comparasset ; non mirabitur, in- 
quien quod his omnibus postpositis honorum gra- 
ibus, spretisque divitiis ab aula secesserit, ut in- 
tra claustri ambitum, solitudinis et tranquillitatis 
amore, 86 cohiberet, uni Deo ac colitibus vaca- 
(urus. 
$ LX. Quomodo, et quando seculo renuntiaverit. 





B 


tate, szculoque valere jusso, Magnus Aurelius Cas- 
siodorus in urbem Sceyllacium vít:e quietioris desi- 
derío contendit; juxta quam constructum a se mo- 
nasterium veluti tutissimum salutis portum ingressus 
est. Ingentem tanti viri jacturam xgre admodum tulit 
Gothorum gens, eorumque regno, cujus decus et 
ornamentum exstiterat, ardentissimum fecit sui de- 
siderium ; nec multo post ejus discessum subsecutá 
est regni jm deficientis ruina. Contra vero mona- 
stice professioni magna facta est honoris et splen- 
doris accessio in clarissimi hujus viri susceptione ; 
cujus vita in instituto coenobiali tantum fuit conspi- 
cua monasticis virtutibus, quantum ornamentis pro- 
bitatis inter proceres claruerat gloriosa. 

Ad annum :etatis 69 vel 70 processerat quando in 
monasterium se recepit, eo animi vigore et robore 
prastans, ut injustus habeatur quisquis eum sxculi 
tempestatibus subduxisse caput, et imperii oneribus 
humeros eo potissimum tempore subtraxisse dicat 

uo patrie famulam manum amplius commodare 
essus non valeret. Etenim in altera bujus historix 
parte quam multos labores, quam duros constanti 
animo pertulerit in professione monastica, ubi ad 
annum 93 et amplius vitam produxit, Deo juvaute, 
demonstrabimus. 





PARS ALTERA. 


|. Status Cassiodori cum seculo. renuntiaret. 
Mactenus tam claris in aula regum et pietatis, et 
dignitatum collucentem decoribus, s:speximus Ma- 
gnum Cassiodorum; ut absolutissiinum, quod admi- 
rari magis quam imitari vel sapientissimi quique viri 
possint, prudenti: c:eterarumque virtutum exemplar 
eum vocare non dubitem ; quandoquidem nec hutni- 
litatem Christianam cum purpuree fulgoribus erubuit 
insuet:? societatis vinculo colligare; ,nece minori de- 
votione sacris Evangelii oraculis, quam justiti:e hu- 
man: legibus obtemperavlt. Intueri eum nunc lubet 
abdicantein se honoribus sxculi, et aulam coenobio, 
contubernio monachorum societatem principum ser- 
vorumque frequentiam, divitias paupertate cotnmercio 
felicissimo commutantem. 

δ M. Status regni. Gothici et monastices, Cassio- 
doro illud deserente, et hanc amplectente. Gothorum 
imyerium, quod virtutum suarum diu munimine 
suffulserat Cassiodorus, certissimam ad ruinam tan- 
dem inclinabatur, ardebatque bellorum ignibus Italia 
fere jam consumpta, quos imperator Justinianus 
Vitigisque rex passim accenderant. Interim solatium 
haud exiguum afflictis temporibus cepit imperium 
ex instauratione monastice disciplinzo, quam pene 
collapsam in Occidente D. Benedictus pristino splen- 
dori restituere, et sanctissimis legibus communire 
satagebat. Principem hane orbis regionem bellicus 
faror deprzdabatur, funestoque languentes populos 
involvebat incendio; at grassantes impune flammas 
nemo non confidebat brevi exstinguendas ἃ novo 
legislatore Benedicto, qui constitutus in. monte, ut 
alter Moyses, supplices manus ad coelos tendebat, 
Tite gratie copiam impelraturus. Ea erat 
Italorum calamitas, ut undique armorum audiretur 
fragor, ubique fames, ubique mors dominaretur : at 
ceelesti myste. Benedicto terrenus aderat angelorum 
chorus, hoc est, p monachorum turba, sanctís- 
simi magistri verbis et exemplis erudita, quorum ad 
Deum fusx preces assidu: infelicem patriam haud 
dubium erat, quin auxiliis sublevarent opportunis- 
simis. H:ec ita cum essent, non temere posset quis 
hic aflirmare contemptum &eculi fastidiumque Cas- 
siodoro concitatum fuisse tum ex contemplatione 
regis adversis succumbentis casibus, et Gothici regni 
tot ubique tumultibus bellorum insonantis; tum ex 
faua D. DBeuedicti , et discipulorum cjus, quorum in- 


credibiles triumphos stupentes omnium intuebantur 
animi, plaudenua omnium ora loquebantur. 


$ Ill. Rejicitur Centuriatorum opinio de causa se- 
cessus Cassiodori. Nam quod ex inaudita regum lIta- 
lorum crudelitate innocentissimos quosque viros fu - 
rori mactantium suo, in claustris latitandi ansam 


C arripuerit Cassiodorus, et fortun: mobilitatis testis 


oculatus e summo illo dignitatis fastigio se ad mo- 
nasticze conditionis humilitatem demiserit , ne et ipse 
quoque inconstantissimzx rerum humanarum dominz 
ludibrio foret, fícta est profecto ct temeraria Cen- 
turiatorum fabula. Scilicet cum prxclarissinium, et 
posteris consignandum hujus nobilissimi viri factum 
retermittl silentio non posse animadverterent, il- 
ud tain. frigide metmoraverunt homines invidi, ut 
opibus, potentia, et, quod majus est, virtutibus 
conspicuum Senatorem , propterea quod iniqu:e for- 
tunx: difllüerel, amplissima munera, facultates am- 
plissimas ahjecisse dixerint. Nec mirum quod quibus 
monastice vitae institutum nauseam facit, ii fasti- 
dioso verborum ambitu dignum Cassiodoro secessum 
renuntient. 


$ IV. Rejicitur sententia Trithemii de causa. ejus- 
dem secessus. Sed et eum Trithemius lih, m de Viris 
Illustribus ordinis S. Benedicti, cap. 7, refert con- 


D silium ad asylum sacre religionis ex aule periculis 


confugiendi tandem iniisse, quod nimirum clhris- 
simo Severino Boetio necem Theodoricus intulisset. 
Verum Trithemii, viri alioqui doctissimi, et de or- 
dine nostro ineritissimi sententim nullus, opinor, 
subscribet; przesertim cum ab utriusque obitu Theo- 
dorici videlicet et Boetii, multis decoratum honori- 
bus ab Athalarico, Theodahato, Vitige, maximorum- 
quo oneratum regni negotiorum mole Cassiodoruim 
uisse nemo est qui nesciat. 


6 V. Vera causa Cassiodori secessus. Itaque simi- 
lius vero nobis videtur tantum virum fluxas opes, di- 
gnitates fluzas despexisse, ut per religiosam huriili- 
tatem summo rerum Moderatori se manciparet. 
Sciebat enim vir sapientissimus priestantissimis qui- 
busque imperiis longe prxstantiorem esse Christia- 
nam servitutem; eainque omnibus seculi dignitati- 
bus, divitiis mundi, et earnis deliciis cur prztulerit 
non obscuram, ut puto, reddit rationein, cum in. fl. 
ne libri de Anima Christum huiiLs discipulus lumi- 


461 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


468 


Jem Magistrum sic alloquitur : Tibi tilius est servire A mo transfug:x pepererit, indicare voluisse doctissimos 


quam regna mundi capessere. 

δ VI. €assiodorum non prope Ravennam sed prope 
Scyllacium secessisse. Jam vero quod loci, dum e 
procellosis uudis seculi ketus. emergeret, velut ad 
dene tutissimum  appulerit, non satis constat. 

onnulli auctores, ut Trilhemius, Barrius, Rubeus, 
Ugellus, Cuspinianus, cum in canobio prope Ra- 
vennam constructo, monasticas vestes induisse vo- 
lunt : alii vero quos sequimur, in Drutiorum regio- 
ne juxta Scyllacium, natale solum, suum, in quo re- 
ligiosam vitam egit, monasterium :edificatum a Cas- 
siodoro fuisse xquiori judicio censent. Gemina suam 
hanc opinionem ratione firmat Baronius (Ad an. C/i. 
502). Altera est, quia coenobium Castelliense, quod 
prope Scyllacium situm fuisse ex epistolis duabus 

. Gregorii Magni colligere est, Cassiodorus ipse 
suum appellat. Altera, quod incre.libile sit virum au- 
lici bellieique strepitus jam. dulum impatientem, 
tranquilla sancte solitudinis otia toto pectoris 910 
jam tan.lem anbelantem, seces-uin sibi apud Raven- 
pam, insolitis armorum quassatam motibus, de- 
legisse. 

VII. Idem uberius demonstratur, et quis sit flivius 
Pelena. At certe. Baronio Pelena qua parte Italix 
suas aquas volveret, haud innotuit, cujus tamen 
' fluenta monasterio Vivariensi admodum vicina Se- 
nator noster asserit, adeo ut. amnis arle moderatus 
$n hortos cum necessarius judicaretur, facile influeret 
(Divin. Litt., cap. 29). Sed et scriptor Italus brevi 
eliturus sacram Brutiorum historiam, ut ad nos 
Scyllacio rescrintum est, qui quidem hec oculis per- 
lustravit loca, dicit, luce clarius patere fluvium Pele- 
nam eum esse quem hodie Scyllacii amnem vocant, 
et vicinuin monasterio Vivariensi agrum labentibus 
leniter aquis irrigare. Unde caenobiu:n ad quod e tu- 
inidis szeculi fluctibus Cassiodorus fe'iciter enaviga- 
vit, non procut Scyllacio distare nova certaque pro- 
batione conjici potest; cum et illud Pelen:x undis 
pervium fuisse vel ipse commemoret (Divin. Litt. 
cap. 29). His adde quod mons vulgo Moscio dictus 
et Castellesi, cujus ad radices vivaria effoderat, cujus 
jn vertice monachis ad eremiticam vitam a conobi- 
tica tramire cupientibus cellas destinarat Cassiodo- 
rus, declivi facilitate ad urbem Scyllacium deprimi- 
tur. Et sane geograjhis tum antiquis, tum hodiernis 
planus est ubique, et palustris, nec montibus cir- 
camvallatus ager lavennatensis ; cum tamen conter« 
minum, imo iuclusum septis monasterii sui fuisse 
montem Moscio, seu Castellesi Senator asseveret, 
Denique contra Ugellum, Augustinum Florentinum, 
et alios quosdam probat citatus auctor Italus ad cee- 
nobium Classense, D. Apollinari sacrum, tertio mil- 
liari procul Ravenna exstructum, nusquam se contu- 
lisse monasticz disciplinz:e candidatum Cassiodorum; 
quod fieri non possit ut in monasterio, quod anno 
tautum 545 excitatum, eujus basilicam anno 549 
consecratam, in quo monachos anno 595 in canoni- 
corum loco subrogatos novimus, monastic:e militize 
nom*a anno 538 vel 539 claustri novus incola 
dederit. 

$ VIII. Cur dictus sit Cassiodorus apud. Romam 
floruisse. C:elerum in dissolvendis nodis quibus his- 
torias implicuere scriptores quamplurimi, dissentien- 
tes a nobis, si quid et temporis et laboris posuimus, 
lector benignus excusabit, dicam ? an pergratum sibi 
fecisse nos :xquus fatebitur; quippe qui lucem non 
'wodicam attu'erimus iis qux» tum apud Paulum 
Diaconum de gestis Longobardorum, tum apud abba- 
tem Uspergensem in Chronico ad annum 527 sat ob- 
scuris verborum ambagibus leguntur : Cassiodorus, 
inquiunt, apud. Romam iam seculari quam divina 
scientia claruit. Quas quidem voces nolim sic intelli- 
gas, quasi kom: mouachum egerit, aut monasterium 
condiderit, quod, sicuti ex diclis liquet, erexit juxta 
Scyllacium ; sed. aut quantum glorie non Rom: so- 
tum, verum etiam in [talia tota divitiarum contem- 
ptus secessusque in solitudinem piissimo ac fortissi- 


viros : aut certe tempus quo amplissimis fulgebat 
honoribus, scribebatque regum nomine litteras ele- 
gantes, atque sermones habebat, eloque::ttc tum 88- 
cre, tum profan: testes, ab eis fuisse designatum, 
non iucertus, non ambiguus interpres divinaverim. 
SIX.Cassiodorus monasterium exstruxit patrio in solo 
prope Scyllacium. lgitur patrio in solo prope Scylla- 
cium ibi coeaobium exstruxit M. Cassiodorus, ubi 
olim cum Lucanis et Brutiis esset prx positus, uno 
circiter ab urbe milliari versus Scyllaceum sinum, ad 
Mo:cii montis radices, vivaria jusserat effodi (Lib. 
xu Var., ep. 15). lllul enim terr2 spatiun quod a 
civitate ad mare protenditur, totum Senatoris pos- 
sessionibus annumeratum fuisse laudatus auctor Ita- 
lus tradit. Quin etiam illic hodie cernitur predium 
alias Schilitano, nunc Scallati nuncupatum, subja- 
cens monasterio Vivariensi, cujus in fundo situm est; 
quare monachis censum annuum incoke persolvere 
quondam tenebantur, ut colligitur ex epistola D. Gre- 
gorii ad Joannem episcopum Scyllaceum, que tri- 
gesima tertia est lib. vui Registr., indict. r. Ibidem 
peramoena villa, Cas:ellesi appellata, visitur, quam 
Cassiodorus olim, nunc tenet clarus nobilitate civis 
Scyllacii, ex antiqua oriundus Gerondz familia, quie 
Arnalljum Gerondam Normannum, Rogerio σοι ἢ 
quondam imprimis charum, auctorem agnoscit. 

X. Pradia, reditus, et situs monasterii a Cassio - 
doro exstructi. Cassiodorum et hoc et aliis qux ipsi 
h:ereditorio jure obtigerant, coenobium Vivariense do- 
nasse praediis probabile omnino est. Annuos certe 
reditus superbissimis, teste Fabro, zedificiis respon- 
disse copiosissimos non dubitanter affirmaverim. 
Situm vero gratissimum exhibebant montis marisque 
vicinia, et Pelen:x aquis irrigua planities. At ingenium 
soli Vivariensis tam docto, tam accurato exaravit ca- 
lamo Cassiodorus ipse cap. 29 lib. de Div. Litt., ut 
illud quale sit, non legere magis quam ipsis oculis 
cernere liceat. Quare ne jam actum agere videar, 


C sufficiat hic ex innumerabili laudum copia ea com- 


memorare, quibus tanta ait fuisse loci felicis commo- 
da, tantamque ubertatem, ut aliis, etiam perfectiori- 
bus ascelis posset non immerito invidiam facere ; 
$uos enim, postquam Vivariensia loca descripsit, sic 
alloquitur monachos : Ita fit, inquit (Lib. Divin. 
Litt., cap. 29), ut monasterium vestrum potiusquera- 
tur ab aliis,quam vos extranea loca desiderare possitis. 

δ XI. Monasterium Cassiodori cur. Vivariense, et 
Costelliense appellatum. An cenobium quod subter 
montem, et cellulae quas supra eumdem eremitis con- 
didit Cassiodorus, unicum vel duplex monasterium 
ceaseri queant, non im:nerito forsan addubites. Nam 
utrique sententie favere Senator ipse videtur, dum 
modo his utitur verbis : Monasterium  Vivariense : 
Monasteium vestrum : in. Monasterio Vivariensi ; 
modo istis : Monasteria sancta. Abbatem de proprio 
claustro loquentem hic sequimur. Ac primo quidem 
unicum fuisse probant situs intra eosdem muros, pre- 
cum conobitas inter et anachoretas communio, coe- 
nobitis facilis ad montem aditus, transitusque ad vi- 
tam eremiticam. Duplex autem fuisse eorum a se 
invicem distautia, victus, colloquii et abbatum diver- 
sitas clare demonstrant. Igitur si monasterii vocabu- 
lum in arctiori sensu accipias, Vivariensia loca dis- 
tingues; si vero in ampliori, confundes, quemadmo- 
dum alias de Benedictinorum, nunc autem de 
Monüsserrati et Camaldulensium Hispanorum solitu- 
diuibus dici potest. Hac ego de causa Cassiodori tem- : 
poribus binomine fuisse ejus monasterium reor, adco 
ul qu pars Vivariensis dicebatur, ceenobitarumn se 
des esset; qux Castelliensis, eremitarum. 

ὃ Xll. Quinam a fundatione usque ad hec tempora 
monasterium Vivariense incoluerint. Nec ingratum bic 
fore arbitror curioso lectori, quod ab auctore 


Italo nuper accepimus, Cassiodori scilicet monaste- 


rium ab ipso exordio, multisque post annis Benedic- 
tinos incoluisse ; his successisse S. Dasilii discipuloa, 
quos inde ta:dem aut bellorum injuria, aul vicissi- 


4C9 


PROLEGOMENA. 


410 


tudo temporum, aut exitialis toti Calabrize Maurorum 'A paupertatem facto magis qnam voce commonstraret 


Saracenorumve incursiones expnulere. Attamen ex- 
$iat ctiamnum antiquissima illa domus, D. Gregorii 
'Thaumaturgi et illustri nobilis titulo, et sacris ciue- 
ribus dives: sed miseram heu! rerum humanarum 
experta sortem, qu:e nec stabilem οἱ inoffensuim cur- 
suin diu retinere, nec seniper indcficienti splendore 
clarere consueverunt. 

XIII. An. Cassiodorus monasticam professionem 
eumiserit in. monasterio a. se constructo. Monachum 
fuisse Cassiodorum in eo quod xiificaverat monaste- 
rio unanimi tot auctorum tum veterum, tum recen- 
tiorum, nec catholicorum modo, sed et heterodoxo- 
rum, nempe Cuspiniani Centuriatorumque consensu 
receptum est, ut mirari satis non possim quosdam 
liujus xvi criticos ea de re litem adhuc movere velle, 
niaxime cum Senator ipse suis in operibus passim de 
humili monachi conditione. glorietur. Ait. enim in 
przfatione psalini. cxxx : Utinam boves simus, qui 
ugrum Domiui sulcis reguluvibus exaremus ! Εἰ in libro 
Je Divinis Litteris (Cap. 25) de Dionysio Exiguo lo- 
quens, Nobiscum, inquil, orare consueverat, etc. Ex 
quibus non monachi modo gestasse habitum, sei et 
rccularis instituti pra:escriptas leges olservasse Cas- 
siodorus arguitur. llanc ipse recte vivendi discipli- 
nam in praxfatione libri de Orthographia conversionis 
suce tempus vocat. Quamobrem in veteribus manu- 
scriptis Commentarii in Psalmos, et in Historia Tri- 
partita Conversus, et Servus Dei cognominatur. 

$ XIV. An Cassiodorus regtlam δ. Benedicti om- 
plexus sit. Alumnis suis clarissimum οἱ pietate et 
scientia virum ac.ensuerat hactenus Benedictiua fa- 
milia; donec [filio charissimo nil tale suspicantem 
matrem, nescio an sat consulto, orbare ausu: est car- 
dinalis. Baronius, scriptor alioqui consultissimus. 
Utrum ei proles erepta reddenda sit brevi disserta- 
tione expendimus ; quam, ne tanti viri recte facto- 
rum intermitteretur series, in calcein hujus historic 
censuimus rejiciendam. 

$ XV. Cassiodorus regularis observantie tenacissi- 
mus. Qua micuerit sanctitate Cassiodorus, nemo, ut 
opinor, facilius demonstrare queat, quam si primum 
osteiderit quantum fuerit regularis disciplinz tenax 
et religiosus cultor. Primus ad eam gradus est inti- 
nxe studium solitu linis : eam porro sic coluit Sena- 
tor, ut stati:n atque se a turba strepituque aulicorum 
in otium contulit, ab omni prorsus mortalium con- 
sortio vixerit remotissimus. ld facilius ut assequere- 
tur cum monasterium construeret, cavit. imprimis 
ne ulla sibi aut suis esset cum reliquis hominibus 
communionis societatisjue necessitas. Quamobrem 
hortos omni genere cum olerum, tum arborum con- 
seri jussit ; vivaria, qux» pisce plurimo nunquam non 
abundarent, cffodi ; molendina ex:zedificari, ut testa- 
tur capite 29 lib. de Div. Litteris : Habetis hortos irri- 
guos, et piscosi amnis Pelena fluenta. vicina, qui in- 
flit vobis arte moderatus, ubicunque necessarius ju- 
divatur, et hortis vestris sufficiens, et molend'nis. 
Denique sagaci adeo providentia ea omnia quibus 
vita caenobitica indiget , ipsis monasterii muris inclu- 
sit, ut uihil ibiad commodam monachorum habitatio - 
nem potuerit in posterum desiderari, neculli unquam 
extra. claustra Vivariensia vagaudi vcl minima data 
sit occasio. 

& XVI. Cassiodorum abbatem fuisse Vivariensis mo- 
nasterii. Quis primus coenobio Vivariensi prewfuerit 
archimandrita certo non. scimus ; illud unum scimus 
et ex przfatione libri de Orthographia, ct ex commues 
Di scriptorum fere omnium consensione munus ab- 
batis aliquando gessisse Cassiodorum. Et vero tali 
bonore diguior quis Vivariensium unquam esse potuit? 
Àut quz virtus abbati necessaria in anima Cassiodori, 
velut in solio rggina, non dominabatur ? Prudentia in 
co singularis eminebat, qua sicut Italiam ante, sic 
postea ccdhuobium rexit; ardentissimum 10 co crat 
perfectionis studium : totum quippe vil€ spatium 
$« transegit, uL scipso melior fierct in dies. el sai- 
ctor, di:eipalisque ad. contiuentiam, hunilitatein, 


B nocturnas]. 


C 


viam ; comitas in alloquio, et obvia in omnes wolun- 
tas; fortitudo, qua severiorem nunquam patiebatur 
remitti disciplinam ; eunctze denique virtutes conten- 
debant inter se pia quadam lite, qu:enam prius, 
quisnam augustius Cassiodori pectus exornavisset. 
XVII. Maxima Cassiodori circa divinum officium 
sollicitudo. ncredibilis erat abbatis Cassiodori circa 
divinum cultum sollicitudo, sedulitas, assiduitas. 
Nimirum ut nihil supremo rerum opifice nobilius esse 
prohe judicabat vir religiosissimus : ita nihil ipsi 
opere Di charius, nihil antiquius fuit. Eumdem ac 
D. Beaelictus in Regula divini oflicii tam diurnis 
quam nocturnis horis ordinem, eadem tempora con- 
5:ituerat, ut intelligitur ex ejus verhis in psalmum 
cx vini, versu, Septies in d:e, etc. Etsi, inquit, ad lit- 
terum velimus advertere , septem illas significat vices, 
quibus se monachorum pia devotio consolatur, id est, 
matutinos |id est laudes], tertiam, sextam, nonam, lu- 
cernariam |id est. vesperas] nocturnos [id est vigilias 
; Primam vero recitari solitam apud eos 
in choro testatur in prxfatione Psalterii : Ipsi, scili- 
cet psalmi, nobis primam diei horam dedicant. Com- 
pletorios denique sic desiguat : 70 δὶ noctis adventu, 
ne mens nostra tenebretur. efficiunt. lec erat. ultima 
diei hora, quam a D. Benedicto in Occidente primum 
institutam fuisse eminentiss. cardin. Bona (Cap. 10 
de Div. Psal.), pluresque alii, quorum adducit aucto- 
ritatem, adnotarunt. Parum quidem non erat. quod 
tam praxclaro canonicas horas digessisset ordine ; 
sed excitandi adhuc erant monachi ut summa cum 
festinatione statutis temporibus ad oratorium occur- 
rerent : id noa verhis solum et exemplis egregie prze- 
stitit Cassiodorus verum etiam ab eo cum aquatilia, 
tum solaria hcrologia procurata sunt, ut milites Chrisü 
certissimis signis admoniti ad. opus exercendum divi- 
num, quasi tubis clangentibus evocarentur (Lib. Divin. 
Litt., cap. 70). lluic abbatis sui vigilanti: responde- 
bat summus monachorum fervor ; eos enim audivis- 
ses diu Me pari contentione mentis et. oris Vi- 
ctori Christo letum  pzeana decantare; eos angelicae 
reverenti» mula modestia divin: astare Majestati 
couspexisses : Silenti nocte himana vox prorumpit 
in musicam, verbisque arte modulatis ad illum redire 
facit, a quo Er salute humani generis divinum venit 
eloquium... Sit una vor psallentium, et cum angelis 
Dei, quos audire non possumus, laudum verba mi- 
scemus (Prafat. in Psalter.). 
$ XVIII. Exercitia regularia Cassiodori et Vivarien- 
sium. Orationi, quam esse vitiorum expultricem, in- 
dagatricem virtutum, severioris disciplin:e conserva- 
tricem, piarum cogitationum seminarium feriilissi- 
mum, contra d:emonurm furentium impetus propugia- 
culum apprime noverat abbas eximius, eo studio 
cum Vivariensibus suis vacabat, ut quempiam ab ca 
neque utilitatis sive domestica, sive public: ratio, 
neque negotiorum incumbentium necessitas eximeret. 
Jam quidquid vacui temporis dabatur orationis, ct 
oflicii divini penso perfurnctis, id totum aut lectioni, 


D aut exscribendis antiquariorum more seu S. Scriptu- 


rz, seu Patrum libris, borologiis sua cuilibet exer- 
citio. spatia tribuentibus, impigri cousecrabant ; ea 
propter suas etiam se clepsydras et horologia con- 
siruxisse testatur, cum ait : Sed nec horarum modu- 
los passi sumus vos ullatenus ignorare, qui ad magnas 
utilitates humani generis noscuntur. inventi. Quapro- 
pler horologium vobis unum, quod solis claritas in- 


dicet, pra:parasse cognoscor; allerum vero aqua(ile, 
quod die noctuque horarum jugiter indicat quantita- 
tem. 


&$ XIX. Quibus laboribus suos monachos exerceret 
Cassiodorus. Eam vim, id rpomentum in scientiis po- 
situm esse ad tuenda bonisque omnibus cumulanda ' 
monasteria existimabat vir eruditissimus, ut nullum 
non discipulorum ad litterarum studium, propositig 
iis qux solent ex illo percipi commodis, admotis vcl- 
uti calcaribus instigaret. Si qui forte tarditatem in- 
genii peetendebant, monebat. radicum. amarissitua- 


hi 


A 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


472 


rum fructus fore suavissimos ; quod asperum et ina- A prestante Domino, in Ecclesi pace 


incenum putabant, sic esse dulce, sic jucundum,nihil 
ut dulcius, nihil ut jucundius votis quidem conceptis 
expeti posset. Tunc, inquiebat (Lib. Div. Litt., cap. 
23, salutaris assiduitas eruditos efficiet, quos in prima 
fronte eene lectionis exterruit. Quos autem na- 
tura finxerat hebetiores quam ut ea qu» vulgo in- 
docto arcana sunt, et suspensos animos tenent, pos- 
sent unquam perscrutari ; rudia saltem in obtusis in- 
geniis sic exprimi curabat litterarum lineamenta, ut 
aliqua scientie mediocritate suffulla (Ibidem), rusti- 
cano postmodum operi juberet incumbere : Quia nec 
ipsum esse a monachis alienum censebat hortos colere, 
. agros exercere, et pomorum [ecunditate gratulari (1bi- 
dem). Quid vero eum caus impelleret ad amandan- 
dam procul a ccenobitis otiositatem, aperit ipse hac 
prxeclara sententia : Peccato profectio tolleretur locus, 
si otiosum tempus non haberet mens inquieta  morta- 
lium (Lib. Div. Litt., cap. 16). Et alibi : Nolite amare 
desidiam, quam Domino cognoscitis odiosam ( Ibid., 


cap. 12: : 

ἤ XX. (Παεείοάογμε monachos suos philosophiam do- 
cet, et literas humaniores,. Qu:e recensuimus bactenus 
ea sunt, ut nullo dicendi genere, Tulliano licet, digne 
salis exprimi queant. Át qu:& supersunt, humans 
mentis captum ita superant, ut vix mihi ipsi fldem 
habeam de Cassiodori tum :etate, tum dignitate.Quis 
enim sibi inducat animum senem monachis pueris lit- 
terario in ludo collusisse? Abbatem tanta fama cele- 
brem, scientias humaniores publice docendas susce- 
pisse? Virum multis assidue occupationibus obrutum, 

uo facilior ad litteras fratribus sterneretur via, in 

onatum Commentarios, libros de Orthographia, 
Grammatica, Rhetorica, Dialectica emisisse in lucem, 
sociumque sibi in tradendis philosophi: preceptis 
Dionysium Exiguum ascivisse? Incredibilia sane nobis 
hxc viderentur, nisi quantum suo in monasterio Mu- 
sis regnum semper esse voluerit vir de re litteraria 
meritissimus , nisi quanto pretiosiorem negotiis reli- 
quis discipulorum profectum vir splendoris monastici 
studiosissimus semper habuerit, nosceremus. 

$ XXI. Quid Dionysius Exiguus Cassiodori socius 
in monasterio Vivariensi egerit. Quoniam autem de 
Dionysio Exiguo, quem mutu: necessitudinis abbati 
wonachisque Vivariensibus junxerat nexus, fleri a 
nobis mentio caepit, quali virtutis doctrinzeque luce 
micuerit, non erit hic abs re commemorare. Et quia 
Cassiodoro quocum plures annos vixit amicissime, 
notissimus fuit; viri clarissimi, qui fulgore scientiz 
catholicam Ecclesiam mirum in modum illustravit, 
veram et veluti spirantem iconem abbatis nostri scri- 
ptis expressam lectoris oculis p cipue Fuit, ait 
Cassiodorus (Lib. Div. Litt. cap. 25), nostri tempori- 
bus Dionysius monachus, Scytha natione : sed moribus 
omnino Romanus, in utraque lingua valde doctissi- 
mus: reddens actionibus suis quam in libris Domini 
legerat aequitatem. Scripturas divinas lanta curiositate 
discusserat atque intellexerat, «t undecunque interro- 
gatus fuisset, paratum haberet competens sine aliqua 
dilatione responsum. 
ἐπ ἐπ} Ὁ gloriosi magisterii plurimos annos vitam 
suam, Domino praestante, transegit... Fuit in illo 
cum sapientia magna simplicitas, cum doctrina humili- 
(as, cum facundia loquendi parcitas ; ut in nullo se vel 
extremis (famulis anie[erret, cum dignus esset regum 
sine dubitatione colloquiis.... Qui petitus a. Stephano 
episcopo Salonitano ex Gracis exemplaribus canones 
ecclesiasticos moribus suis pares, ut erat planus atque 
disertus, magna eloquentig suce (uce composuit, quos 
hodie usu celeberrimo Ecclesia Romana complectitur... 
Alia quoque mulia ex Graco transtulit in Latinum, qug 
«tilitai possunt ecclesiastice convenire... Fundeba, 
.acrymas molus compunctione, cum audiebat verba 
garrula letitie... Sed ut bona mentis in(ucata laude 
re[eramus, erat totus cutholicus, totus paternis regulis 
perseveranter adjunctus; et quidquid possunt legentes 
per diversos querere, in illius" scientia cognoscebatur 
fulgere... Sed ille jam seculi perversitate. derelicta, 


D celestia 


Qui mecum dialecticam legit, et Ὦ quibus in locis a vero 


, inMer 
Dei famulos credendus est habere. consortium. llustre 
boc de amico suo testimonium vocibus claudit mo- 
destia et humilitate plenissimis : Pudet me de con- 
sorte dicere, quod in me nequeo reperire. 
$ XXII. Cassiodorus S. Scripturarum studiis swos! 
exercet. Αἱ redeamus, si placet, ad lyc:eum Cassio- 
dori, quod ipsius et Dionysii przeceptionibus, velut 
limpidissimis gemini fontis aquis irriguum, quin; 
magno Castelliensis domus, et totius orbls bono ver« 
naret, revocari in dubium a nemine posse arbitror. 
Non alia de causa humaniores litteras Senator doce- 
bat Vivarienses, quam ut iis exercitationibus bm 
culti, et quibusdam, ut ita dixerim, sublati gradibus 
ad sacra theologix adyta tandem pertingerent. Ve- 
rumtamen, inquiebat (Lib. Div. Litt. cap. 28), fec 
sanctissimi Patres illud decreverunt, ut secularium 
litterarum studia. respuantur : quia non exinde mini- 
mum ad sacras Scripturas intelligendas sensus. noster 
instruitur. Hinc factum est, ut quanto caducis zterna, 
terrenis antecellunt, tanto diligentiorem 
operam divinis Scripturis, quam levioribus studiis 
impendi voluerit. Scholas sacras aperturum se olim, 
publicis dum adhuc implicaretur negotiis, promise- 
rat, quemadmodum in altera hujus histori: parte 
prefati sumus. Fidem jam liberat saam in coenobio, 
quam tum Rom: effervescentibus undique bellis non 
poteat Cavit ergo imprimis ne ascetis Vivariensibu$ 
ac in parte ullatenus defuisse aliquando videatur ; 
atque ut laboribus suis majori responderent assidui« 
tate et diligentia, monet eorum ope, si modo ad re- 
rum divinarum notitiam curas omnes, omnia studia 
contulerint, discutiendas ignorantiz tenebras; virtu- 
tem, ad cujus templum per dem sapientix iter est, 
posterorum animis ingenerandam; glori», quz ex 
sapientia tanquam ex uberrimo fonte profluit, omnium 
mentibus inserendam cupiditatem. 
$ XXIII. Sacre Scripture studio incumbendi me- 
thodum suos docet Cassiodorus. Non ignorabat Cas- 
siodorus quidquid peccatur a tironibus in sacrarum 
litterarum studio, peccari ut plurimum ordinis per- 
turbatione; dum qui prius libri legi debuerant, ii po- 
sterius ; qui posterius, ii prius pervolvuntur. Quare 
discipulis precipit (Pre. in lib. de Div. Litt.), wt 
moderentur sapienter desideria sua, per. ordinem qua 
sunt legenda discentes. Quam quidem methodum quo 
servarent religiosius, librum de Divinis Litteris edidit. 
Ad hoc, ait, divina charitate probor esse compulsus, ut 
ad vicem magistri introductorios vobis libros, Domino 
prestante, conficerem ; per quos, sicut. estimo, Scri- 
pturarum divinarum series, et. secularium. litterarum 
compendiosa notitia Domini munere panderentur.. Ad- 
dit (Ibidem) ascendendum quoque ad sacram Scripta- 
ram per expositiones probabiles Patrum. Unde non 
tantum divinze auctoritatis codices, quos ibidem no- 
vem in partes distinxit, proposuit pervolutandos ; 
verum etiam essent opera sanctorum doctoruin 
explanandis idonea indicavit. Et ne qua h:reticze 
contagionis labes fiJei param integritatem inficeret, 
| eviaverint auctores, designa- 
vit; sic autem ab errorum Origenis scopulis eos aver- 
tit. ( Lib. Div. Litt. cap. 1) : Quapropter in operibus 
ejusdem Origenis, quantum transiens. invenire prava- 
lui loca que contra regulas Patrum ἀχρήστων repudia- 
lione signavi, ut decipere non pravaleat, qui tali signo 
in pravis sensibus cavendus esse monstratur. Nec ob 
aliam quoque causam tanta quanta potuit diligentia 
perlectam epistolam ad Romanos , quz: tum omnium 
versabatur manibus, et catholicos doctores in partes 
agebat, quod a Gelasio papa scripta vulgo crederetur, 
nefariis Pelagian:z pravitatis purgavit opinionibus. 
$ XXIV. Praclaram instruit bibliothecam Cassiodo- 
rus. Libros quibus opus esse ad planiorem Scriptu- 
rarum intelligentiam noverat, quosve aliis studiorum 
generibus, qu: contemplationi deditos viros non de- 
decerent, subsidio fore arbitrabatur, incredibili pror 
sus magnificentia providit abbas noster, pie prodigus 
in procurandis necessariis, in emendis superfluis pie 


45 


PROLEGOMENA. 


411 


pares. Nec eum sane unquam aut certioribus, aut A manus non effugerit prxfatus liber, habere eos Gau- 


lustrioribus &üum tam in discipulos, tum in Musas 
amorem declarasse indiciis puto, quam dum biblio- 
thecam ingenti advectorum non ex Italia modo, sed 
et ex ipsis etiam remotissimis provinciis voluminum 
ditaret supellectile, sacris pr:esertim codicibus, san- 
ctorum Patrum operibus, interpretum Scripture 
explanationibus, orthographorum lucubrationibus 
adornaret; vel ipso, quo proprium cuilibet auctori 
assignabat locum, ordine mirabilem decoraret. Ve- 
rum, ut quas summatim attigi Senatoris in compa- 
randis libris curas, persequar jam singillatim : ubi 
rimum rescivit factas a divo Hieronymo divinarum 
ilterarum expositiones, misit mora nulla in diversa 
terrarum loca, qui οἱ perquirerent diligentius, et 
citius afferrent : Quos continuo de diversis partibus 
ubigue direximus inquirendos, suscepturos nos esse 
divina miseratione confidimus (Lib. Div. Litt.,cap. 8). 
Petri quoque Tripolitanze provincie abbatis in. Epi- 
stolas D. Pauli commentarios ex Africa in Italiam ut 
comportarentur, effecit : Qui vobis inter alios codices 
divina [cua erant de Africa parte mittendus 
est (Ibi π: Ut intellexit regionum variarum lustra- 
toribus, sedulis licet, non incidisse in manus libro- 
rum quorumdam Scripture sacra interpretationes a 
Mellatore presbytero, ut occurreret inopix tants, 
nec non et homilias Origenis in Esdram Latinitate 
donatas ad se transmitteret supplex impetravit. Quin 
euam Epiphanium quemdam virum doctissimum sibi- 
due amicissimum, opus quod sermone Graeco in 
tica canticorum D. Epiphanius contexuerat, Ro- 
manam in linguam, et aid bibliothecz supplementum, 
ct ad discipulorum usum transferret, exoravit. 
$ XXV. Tabernaculi et templi Salomonis figura a 
Cassiodoro depicta. Annumerandam przaclarissimis 
Cassiooran:x bibliothecae ornamentis censeo elegan- 
tem templi tabernaculique Salomonis iconem, que 
depicta subtiliter, ut ipse ait, lineamentis propriis in 
pandecte L:tino corporis grandioris competenter apta- 
terat. Nondum perierat 
mirabile, quod a se visum, et sibi utile fuisse suis in 
libris de templo tabernaculoque Salomonis ultro con- 
fitetur (Lib. n de Tabernac., c. 12) : arbitrabatur ni- 
mirum venerabilis doctor nihil figuris illis perfectius, 
nihil accuratius excogitari posse. H«c, inquit (Lib. 
de Templo Salom., c. 16), wt in pictura Cassiodori 
imus distincta, breviter adnotare curavimus : ita 
eum ab antiquis Judas didicisse |forte add. credimus], 
neque virum tam eruditum voluisse in exemplum legendi 
proponere, quod non prius ipse verum esse cogno- 
visset. 
$ XXVI. An Cassiodorus. bibliothecas Rome et 
Jlavenna habuerit. Quemadmodum non in otio tan- 
tum Vivariensi, sed et aulicos inter strepitus scientias 
excoluerat Cassiodorus : ita quin et Rom: et Raven- 
nx, dum Gothicum regnum firmissimis fulciret prze- 
sidiis, bibliothecam instruxerit, non ambigo. Roma- 
ne mentionem ipse facit in tractatu de Musica. In 
bibliotheca, inquit, Rome nos habuisse, etc. De Ra- 
vennate pariter dubitaturum neminem reor, nisi 
forte voluerit temere omnino asserere, hac in urbe, 
i4 est in ipsa Gothorum regum sede, unde Theodo- 
rici, Athalarici et successorum :late, vel uno fere 
momento abesse Cassiodoro non licuit, musarum 
alumnum charissimum, nec non acerrimum fautoreimn 
musas tam longo temporis spatio neglexisse. Egres- 
sus tandem e Vitigis aula Senator, et in claustris 
jam absconditus, Roma Ravennaque intactos a bar- 
ris codices invexit, quibus Vivariensem bibliothe- 
cam locupletaret. Hinc monachos monet, librum 
quemdam cujus auctor Albinus, cui titulus de Musi- 
ca, Roma in conobium delerant, si modo gentili 
incursione non sublatum (Lib. de Musica, in fine) 
repererint. At subsistamus hic paulisper , si placet, 
et singularem abbatis in subministrandis monasterio 
necessariis libris diligentiam intenti contemplemur. 
Quid enim ibi a Vivariensibus potuissel desiderari? 
cum allatis modo verbis subdat, si forsan hostiles 


dentium Mutiani Latinum ; quem si sellicita intentione 
legant, hujus scientie scilicet Musica, eis atria pate- 
[acienda olicetur Ibidem). 

$ XXVII. Cassiodorus suis demonstrat quantumin S. 
Scriptura studio presit oratio. Quis jam Vivarienses 
fortunatos admodum non reputaverit, qui tam sancto 
abbati parebant, tam eruditum magistrum audiebant, 
tam faciles sibi, ob immensam pene librorum copiam, 
ad scientias omnes, maximeque ad divinorum noti- 
tiam aditus patere gandebant? Quis Cassiodorum i 
sum non fatebitur discipulis olim merito suos in 
colligendis undequaque voluminibus labores posuisse 
ob oculos his verbis (lib. de Divin. Lit., cap. 33) : 
Eia nunc, charissimi fratres , [estinate in Scripturis 
sanctis proficere , quando me cognoscitis pro doctrinae 
vestre copia adjulorio dominice gratie tanla vobis 
et talia congregasse? Qux: quidem voces mirum est 
quantum monachos ad sectandam magistram illam 
ac reginam disciplinarum theologiam, penetrandosve 
abstrusos Scripturarum sensus incenderint. Sihi ta - 
men ac fratribus suis periturum oleum, perituram 
operam vir humillimus existimabat, nisi quod natura 
viribus nimium erat et impervium, id orationis ope 
a Deo scientiarum Domino consequerentur. Ilinc cos 
sic hortatur in ipso libri de Divinis Litteris limine : 
Oremus ut nobis aperiantur illa que clausa sunt, et a 
legendi studio nullatenus abscedamus. Asserit alibi 
(Lib. Div. Litt., cap. 28) perfectam sapicntiam non 
tam studio quai actibus bonis el orationibus assiduis 
obtineri, retineri obtentam. 

Quoniam autem exempla efficacius esse solent ad 
uzlibet incitamentum, proponebat iis Davidem 
Praf. Divin. Litter.), qui licct divin: legis medita- 

tioni nunquam non intentus, nihilominus his coelum 
continuis pulsabat clamoribus : Da mihi intellectum 
ut discam mandata (ua (Psal. cxvui, 75). Dicebat 
hominem quemdam imbecilliori prz::clusum ingenio, 

creberrima reclusisse sibi dilficillimi Scripturae 


yp 
dz temporibus opus illud (C textus intelligentiam. Referebat alium, vel ipsorum 


alphabeti elementorum imperitum, frequenti ora- 
tione codicem traditum, ut lacillime perlegeret, ob- 
tinuisse. Quapropter, inquiebat (In pref. lib. Div. 
Mh oremus ul nobis aperiantur illa qua clausa sunt. 

$ XXVIII. Docet S. Scripture intelligentiam et la- 
bore simul, οἱ oratione comparari, Monebat tamen 
a cenobitis ante divinum numen procumbentibus sic 
fundi preces non oportere, ut qu:e postulassent, otio- 
sis sibi annuenda crederent ; sapientie candidatis 
nulli oper:e parcendum ; paucos admodum sine la- 
bore et velut dormientes pretiosissimo illo thesauro 

ro arcanis et inscrutabilibus mentis divin: consi- 
iis locupletatos fuisse : eos, si tantum munus decus- 
salis, ut. aiunt brachiis ccelitus accepturos se confi- 
derent, temeritatis οἱ inerti:€ poenas daturos magis 
quam vanis et audacioribus votis fruituros : Legite, 
precor assidue, verba ipsius sunt (Prefat. Div. Lit.); 
recurrite diligenter, muter est. enim intelligentia fre- 
quens et intenta meditatio. Et ut hec altius discipulo- 


D rum infigat animis, preclaram banc D. Hieronymi 


proie sententiam (Lib. Div. Litt. cap. 52) : Ama 
ctionem Scripturarum, et carnis vitia non amabis. 
Eo denique in opere nihil penitus prztermittendum 
sic eorum inculcat auribus, ut nihil antiquius , nihil 
magis ipsi cordi esse videatur. Ita enim monachos 
suos iterum alloquitur (Lib. de Divin. Liit., cap. 
$8) : Quapropter toto nisu, toto labore, totis desideriis 
exquiramus, ut ad tale tantumgue munus, Domino lar- 
giente rapis mereamur. N. : 

i^ X. Quantum Vivarienses magistro Cassiodoro 
in S. Scripture scientia Thgpsdend eque vero sua 
Cassiodorum spes fefellit; messuit enim tandem 
quod seminaverat : agnovit exsultans eum in 
scientiis progressum fecisse monachos suos , «t illos 
divinarum et humanarum litterarum cognitione pollere 
fateatur ; quxeque ipse leviter ducto se inchoasse pe- 
nicillo diceret , ut E manu perlicerent , roga- 
verit his magistri humilitatis non minus quam di$- 


475 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 


416 


cipulorem eruditionis indicibus verbis : Unde supplico À ut eos et tunc. coxtaneorum applausus, et venturis 


nt quod nos legendo parum, explicare minus potuimus, 
vos copiosa lectione saginati, tam de istis codicibus 
quos dereliquimus, quam quos potueritis feliciter inve- 
nire, perfeclius in Christi nomine compleatis (Lib. Div. 
Litt. cap. 35). Attamen veritus ne spiritus illis for- 
sitan inunitteret altiores tanta rerum divinarum 
perceptio, docet quxe absconduntur superbis , ea par- 
vulis revelari. Nec in solis litteris positam esse pru- 
dentium, sed perfectam u de dare Deum unicui- 
que prout vult (Litt. Div. Litt., cap. 28). 

ἃ XXX. Quantum Cassiodorus Vivariensibus et toti 
Ecclesie pro[uerit. Sic noverat abbas doctrina san- 
cüitateque prxe exteris eximius pari pietatis et scien- 
tie conobitas exercere cultura. Sic etiam abbatis 
sui curis labore suo respondebant Vivarienses; sic 
vere glorie, ad quam sua eos jam natura ferebat , 
viam hortatore atque impulsore Cassiodoro tam con- 
cito decurrebant gradu, ut in iis ad immortalitatem no- 
minis, ad felicitatis »eternitatem cuncta conspirarent. 
Neque id mirum quidem. Ecquis enim potentiores ad 
integritatem morum et optimas artes Vivariensibus 
subdidisset stimulos, quam is qui frequenter apud eos 
de utilitate, de gleria divinarum Scripturarum intel- 
ligenti:: comite perorabat? l/oc enim nobis est salu- 
tare, proficuum, gloriosum, perpetuum, quod nulla 
mors, nulla mobilitas , nulla possit separare oblivio; 
sed illa suavitate patrie cum Domino [faciet eterna 
exsultatione gaudere (Lib. de Divin. Litt. , cap. 28). 
Ecauis illustrius przxeluxisset discipulis, quam is cujus 
virtus excelso loco sita, satis ipsa perse in omnium 
incurrebat oculos; cujus scientia singularis non clau- 
sis invidioso modio, sed e candelabro spectabilibus 
omnes qui erant tum in domo Castelliensi, tum in 
Ecclesia universa radiis illustraba: ? Accenderat siqui- 
demsolem hune splendidissimum Deus; ut et pullulan- 
tia in orbe universo vitiorum monstra, et renascentia 
semper in communem Christianorum omnium perni- 
ciem hzreticorum, veluti tot hydrarum capita, pura 
luce detegeret, igneque eonsumeret actuosissimo. 

XXXI. Cassiodorus suorum quosdam in describen- 
dis SS. codicibus occupari jubet eosque juvat. Sed 
non singula hic narrari possunt; jam jamque vocat 
nos ad se, nec de laudibus suis silere diutius patitur 
antiquariorum labor, quos jussit describendis sacris 
codicibus occupari ; ut manu hominibus pradicarent, 
digitis linguas aperirent, et contra de monis subreptio- 
nes cilamo atramentoque pugnarent. Fructum inde 
profecturum demonstrans addit (Lib. Divin. Litt., 
cap. 90) : Scriptiones eorum toto orbe disseminandas, 
et in locis sanctissimis legendas tam ingenti utilitate, 
eorum ut. laborem recto si susciperent animo, merces 
vix ulla posset cquare. Neque vicissitudinem illum de 
tot bonis non posse percipere, si tamen non cupiditatis 
ambitu, sed recto studio talia noscatur efficere. Ut au- 
tem antiquariis id genus operc possel ex voto succe- 
dere, voluit ut qui divinis et humanis ingenium ap- 
prime excoluerant litteris , ii scribentium opera dili- 
genter expenderent castigarentque, si quid forte vitii 
nolentibus excidisset : À paucis, inquit (Lib. Div. 
Litt., cap. 15), doctisque faciendum est, quod simplici 
et minus erudite congregationi noscitur esse preparan- 
dum. ]stud quippe genus emendationis, ut arbitror, 
valde pulcherrimum est, et doctissimorum  homiuum 
negotium gloriosum. Divin:x auctoritatis locutiones 
dictionesve Hebrx»as rebus aut personis convenientes 
quibus lingu:e sux servanda est decora sinceritas, aut 
majoris ES nene aut cujuslibet rei alterius ob- 
tentu nolebat immutari : Corrumpi siquidem nequeunt 
1 inspirante Domino dicta noscuntur. (Ibidem). 

n!e facile quis intelligat, qua veneratione, quo 
Sensu pietatis sacras paginas tractandas esse duxerit 
Cassiodorus; qu: ut. suo fulgore niteant, non humano 
desiderio. carpende subjaceant, par esse toto oea- 
pite 15 libri de Divinis Litteris demonstrat. Atque 
ut opera sua juvaret discipulos, commentarios scri- 
psit in Donatum Grammatücum, ac librum de Ortho- 
graphia, quorum ope sic emendati prodirent codices, 


temporibus Eetitia posterorum, et semper reipublicae 
Christianze compendium comitaretur. 

XXXII. Alios exscribendis Patrum operibus va- 
care precipit. In exscribendis etiam Patrum operibus 
totos esse voluit nonnullos monachos , quibus viam 
qua faustos ad exitus res brevi perveniret indigitavil. 
Sermones el homilias sanctorum attentiori studio 
przcipit perlegi, non secus ac contra hereticos dis- 
sertationes, in quibus si quid ad elucidanda obscura 
divinz Scripturz loca congruum occurreret, rogabat 
ut sacris voluminibus attexere non dubitarent : Sicut 
et nos, inquit, in libris Regum fecisse cognoscimur. 
Deinde quam fructuosus, i glorio us futurus sit 
eorum labor verbis ostendit pulcherrimis (Lib. Div. 
Litt., cap. 15) : Considerate igitur qualis vobis causa 
commissa sit, utilitas Christianorum, thesaurus Eccle- 
sig, lumen animarum. Quamobrem monet, in id opce- 
ris curiosam studeant conferre sedulitatem : ne qua 
remaneat in veritate mendositas , in. puritate. falsitas, 
in integritate perversitas litterurum. 
|. 8 XXXIII. Cassiodori cura in. libris mss. S. Scri- 
pture cooperiendis. Hac unum supercrat oculatissimze 
abbatis nostri providentiz,, ut codices mss. quo diu- 
tius servarentur intacti, compingendos et cooperien- 
dos curaret ornatu quo poterat coimptiori : His etiam 
addidimus in libris cooperiendis doctos artifices, ut sa- 
crarum litterarum pulchritudinem facies decora vesti- 
rel (lib. Div. Litt., cap. 30). Cujus in societatem la- 
boris ut ipse quoque veniret, tegumentorum formas 
solerti confecit industria : Quibus multiplices species 
facturarum. in uno codice depictas decenter expresse- 
rat, ut qualem mallet studiosus tegumenti formam ipse 
posset eligere. 

ἢ XXXIV. Cassiodorus lucernas mirabiles concinnat. 
Non absque piaculo sane hic taceremus lucernas illas 
non admiratione solum, sed xeternis etiam laudibus di- 
gnissimas, quas fratrum multam in noctem labores 
producentium vigiliis stupendo artificio concinnave- 
rat : Paravimus etium noclvrnis vigiliis mechanicas 
lucernas, conservatrices  illuminantium flammarum 
ipsas sibi nutrientes incendium , que humano ministe- 
rio cessante, prolixe custodiant uberrimi luminis abun- 
daniissimam claritatem: ubi olei pinguedo non defi - 
cit, quamvis flammis ardentibus jugiter torreatur (Lib. 
Div. Litt. cap. 50). 

$ XXXV. Cassiodori prudentia in operibus unicui- 
que suorum indicendis. Frustra moraremur hicin ejus 
qua Vivariense coenobium regebatur, prudentix ejus, 
quo res qu:zelibet apte disponebantur, ordinis cou- 
templatione. Possumus admirari indefessam, qua 
singulis pro cujusque industria et viribus peusumin- 
dicebat abbas sapientissimus, prudentiam eloqui 
non possumus. Nullus resolvebatur otio; fractus la - 
bore deficiebat nullus, nullius, cum se ad abbatis 
exeinplum componeret, non fervebot opus; nullus 
cuin abbatis precepta sequeretur , rem celeriter fe- 
liciterque noi expediebat. 

XXXVI. Qua jejunia a Cassiodoro , et Vivaricn- 
sibus observata. Non dubium quin arctissima ohser- 
vatione jejunia viguerint apud Vivarienses, discipli- 
nx monastic:e custodes acerrimos; illaque haud in- 
fimum in regula locum tenuisse certissimum est ex 
ipso Cassiodoro, ubi de psalmodia: Jpsi , videlicet 
psalmi, nobis nona jejunia resolvunt ni prefat. 
Comm. in. Psal.). Quo quidem in loco de jejuniis, 
qu: vocant regularia, verba facit. Nam ea quz statis 
d:ebus prxscribit Ecclesia, et religiosa devotionesus- 
cipiebaut Castellienses , et sancta scrupulositate ad 
vesperam usque ex veteri Christianorum consuetu- 
dine producebant. 

Jam quid opus demonstrare apud eos fuisse in 
more positam familiarem tunc omnibus monachis 
perpetuam a carnibus abstinentiam? Consulite, si 
placet, supremas capitis 28 de Divinis Litteris pagi- 
nas, ubi agitur de hortis agrisque colendis ; monen- 
turque monachi, ZEmiliani et Columella libros legant 
de educaudis columbis, et cieuratis pecudibus : ψεῶς 


ATI 


PROLEGOMENA. 


478 


inquit Cassiodorus (Lib. Div. Litt., cap. 28), egrotis Ἀ vere, et mundi vitia non amare; vitam praesentem con- 


eparantur. Hinc facillime, ut opinor, arguetis sa- 
nis el bene habentibus usu caruium prorsus fuisse 
interdictum. 

insuper a piscium comestione abstinuisse , vel 
certe iis rebus vesci non ita consuevisse, aliquis nec 
incongrue forsan ex subjecta ibidem sententia col- 
ligi posse putaverit; ait enim Senator (Ibidem) : 
Quale est languentes columbarum [etibus enutrire , aui 
piscibus alere. Hanc tamen lectoris judicio permitti- 
mus conjecturam , ut ad sollicitudinis quam infirmis 
monachis solebat abbas impendere, commen:ationem 
animos orationemque convertamus. 

δ XXXVII. Pietas Cassiodori erga fratres infirmos. 
Fratribus his valetudinarium curx esse voluit (Lib. 
Div. Litt., cap. 54), qui medicam probe callerent ar- 
tem, tantaque erga iufirmos charitate moverentur, ut 
ipsis nulluin studii, nullum pietatis oflicium deesset. 

ibus xgrotantium necessitatibus sic hos medicos 
voluit subvenire, ut iis non facilis modo tolerabilis- 
que, sed et dulcis ac jucundus morbus ipse mira mo- 
nachorum sedulitate redderetur. Atque ut :egris so- 
latia omnia e monasterio suo et non aliunde suppe- 
ditarentur, statuerat a fratribus infirmorum cure 
deputatis non prescribenda tantum, verum etiam 
eonticieoda medicamenta ; adeoque natucam virtutes- 
que herbarum ab eis addiscendas. Vetabat tamen vir 
piissimus, a terrenis ad coelestia discipulorum animos 
semper erigere solitus : ne ponerent in herbis spem, 
ant in. lrumanis consiliis sospitatem. Nam quamvisme- 
dxcina legatur a Domino constituta, ipse tumen sanos 
efficit, qui vilam sine fine concedit (Lib. Divin. Litt., 
cep. 51). Fovendis quoque :gris corporibus ex:edifi- 
caverat balnea : ubi fontium perspicuttas decenter illa- 
tur, qu et potui gratissima cognoscebatur et la- 
vacris (Lib. Div. Litt., cap. 29). 
XVIII. Pietas Cassiodori erga hospites et pere- 
grtnos. Qualiter autem pietatis et humanitatis ofliciis 
pites et peregriuos exciperet vel id unum indicio 


est, quod eos ante omnia suscipi precepisset (Lib. C 


Disin. Litt, cap. 51). Quibus sanandorum inlirmo- 
rum fratrum, iis etiam hospitum curam ideo deman- 
darat (lbid., cap. 52), ut si qui forte prx asperitate 
itineris, aut quavis zgritudine deficerent, remediis 
statim recrearentur certissimis. Qu:ie ut alacriori of- 
ferrent animo, ea, dum peregrinis preparantur , fieri 
celestia diclitabat (Ibid., cap. 28). 

XXXIX. Jubet suos contemplationi el piis lectio- 
tibus vacare. Quamvis sanctissima essent, quibus 
sub sancto magistro Vivarieuses distinebantur mini- 
steria, quo tamen magis ac magis in via virtutis pro- 
cederent, eos ita labore manuum exercebat, ut jube- 
ret certis eliam horissacro vacare ot:o, in conspectu 
Domini cor in orationibus effundere, mentis arcana 
Deo cuncta perspicienti aperire, pios libros, Regulam 

rtim, nec non et Collationes Cassiani , aliaque 
id genus volumina frequenti manu versare, quibus ad 
recte rationis normam mores componerent, pravos 
animi cohiberent affectus, et ad sumimum tandem 
perfeclionis apicem citius ascenderent. Cassianum 
presbyterum, inquit. (Lib. Div. Litt., cap. 29), qui 
conscripsit de institutione fidelium monachorum sedulo 
legite, et libenter audite. Hic noxios motus animorum 
ila competenter. insinuat, ut excessus suos hominem 
pene videre (aciat, et vitare cempellat, quos antea con- 
fxsione caliginis ignorabat. Et quia sagacem virum 
non latebant errores, in quos olim agens de libero 
arbitrio Ca-siauus impegerat, monebat serio, ut quia 
beato Prospero jureculpatus est, sub Victorian: emen- 
dationis cautela legeretur. 
€ XL. Quidam sub Cassiodoro a vita cenobitica ad 
eremiticam transibant, Jam quis negaverit Castellen- 
sium et florentissimam fuisse solitudinem , et vitam 
pe Nunquid vivis eorum mores adum- 
coloribus videtur Cassiodorus , dum prz»cla- 
rum monastices sic prosecntus est encomium (Com- 
ment, in Psal. cut, v. 17) : Colestis in terra vila, et 
imitatio fidelium angelorum , spiritualiter in carne vi- 


temnere, et (uture beatitudinis gaudia semper exqui- 
rere : ad postremum ipsius templum fieri, cujus ima- 
ginem conditio humana suscepit. Verum plures mira-. 
turos non temere suspicor eo candore morum eluxisse, 
co flagrasse fervore mentis Vivarienses non paucos, 
ut ex ccnobitice militite castris ad singularem ana- 
choretarum pugnam conira spiritualia ποι ἴα, vel- 
uli emeriti transierint. Quorum vota cum antea 
prospexisset Cassiodorus, cellas ad eremitarum se- 
cessum in Castelli montisculmine jusserat aedificari : 
« Habetis, inquit (Lib. Div. Litt., cap. 29), montis 
Castelli secreta suavia, ut velut anachorite, praz- 
stante Domino, feliciter esse possetis. Quapropter 
aptum erit vobis eligere exercitatis, jamque proba- 
tissimis illud habitaculum, si prius in corde vestro 
fuerit prxeparatus ascensus. » 
$ XLI. Quos Cassiodorus monachus libros ediderit. 
Quam νἱ rationem cum conobitis ut monasterii 
fundator, ut abbas, ut magister instituerit Cassiodo- 
rus haetenus expendimus ; nunc vero a conversionis 
exordio, quid privatus egerit, quam fauste, quam 
diligenter animum contulerit ad sacrarup) studia lit- 
terarum, consideremus. Primum quidem Psalinogra- 
ΠΗ commentario suscepit illusirandum; deinde 
ibros edidit de Divinis et humanis Litteris ; tum alia 
opera, qua in przfatione libri de Orthographia, hoc 
enumerat ordine : Post commenta  l'salterii, ubi, 
prestante Domino, conversionis mea tempore primum 
studium laboris impendi. 23» Deinde post institutiones, 
emadmodum diving et humane debeant. intelligi 
ectiones duobus libris, ut opinor, sufficienter impletis, 
ubi plus utilitatis invenies quam decoris. 5» Post expo- 
sionem. Epistole qua scribitur ad. Hemanos , unde 
Pelagiane haereseos. pravitates amovi, quod etium. in 
reliquo commentario [acere sequentes admon«i. 4^ Post 
codicem in. quo artes Donati cum commentis suis, et 
librum de Etymologiis, et alium librum Sacerdotis de 
Schematibus, Domino prastan:e, collegi ; ut instructi 
simplices. [raires, ubi simile (uerit, similia dicta sine 
con[usione percipiant. 59 l'ost librum quoque titulo- 
rum, quem de di. ina Scriptura collectum, Memorialem 
tolui nuncupari; ut breviter cuncta percurrant, qui 
legere prolixa fastidiunt. 6* Post complexiones in 
Epistolis apostolorum, et Actibus apostolorum, et 
Apocalypsi, quasi brevissimas explanutiones decursas. 
7* Ad amaniissimos orthographos discutiendos. anno 
etatis mec "ὃ, Domino adjuvante, perveni. 
$ XLII. Quo ordine libros suos composuerit Cassio- 
dorus. Luculenta profecto h:ec verba sunt et perspi- 
cua: au tamen, quem modo recensuimus, ordinem 
in operum edilione sit secutus Cassiodorus, dubitandi 
ausam vel illud unum przbet, quod in prioribus li- 
bris eorum faciat mentionem, quos longo post tem- 
poris tractu scripsisse se commemorat. Εἰ certe in 
rafatione Commeutarii in Psalmos librum de Divinis 
itteris citat in hec verba : De cujus eloquentia mo- 
dis multi Patres latius prolixiusque dixerunt, Eva 
nomina in libris introductoriis commemoranda per- 


D spezimus. Meminit etiam libri de Geometria in versi- 


culum illum psalmi xcvi; « llluxerunt fulgura : » 
Quorum notitiam, inquit, pleniorem in libris de Geo- 
metrica disciplina, diligens lector, invenies. Et re qui- 
dem ipsa, quod eo loci adducit e Geometria, totum 
in libro quem de hac disciplina composuit, reperitur 
juxta editionem nostram, in qua ad fidem manuscri- 
peram restituimus ea qux in aliis desiderabantur. 

andem in libro de Divinis Litteris, cap. 15, libri de 
Orthographia titulum profert : Et extrinsecus ^uic li- 
bro titulum de Orthographia dedi. Εἰ cap. 90: In 
libro sequestrato atque composito qui inscribitur de 
Orthographia. Quibus equidem citationibus adducimur 
ut dicamus Cassiodorum, eum ordinem notat quo 
sua opera emisit in lucem, ad id temporis referri 


voluisse quo singulis ccepit manum admovere, qux 
procul dubio nondum erant absoluta, cum ad alia se 
accingerelt: unde recte dici potest Psalterii Coinmens 
tarios. euim incoasse sub ipso religionis. ingressu, 


419 


libros citandi nata occasio, quos longo interjecto 
spatio Senator edidit : aut. saltem fatendum est in- 
stitutam ab eo prefationem, vel potius prolegomena 
jn Psalterium post completum opus Commentarii, et 
eum interim de Divinis Litteris scripsisse librum, 
quem adeo in eadem prefatione quominus laudaret 
nihil in causa fuit. Quod spectat ad librum de Geo- 
metria non immerito forte asserere possumus, tum 
absolutum fuisse, cum est interpretatas psalmum 
xcvi. ldem judicium esto de libro Orthographi:e, 
quem in Divin. Litt. cap. 15 et 90 memoratum ab 
eo fuisse diximus. Nisi forte malis Cassiodorum dum 
sua relegeret opera, prioribus libris tales posteriorum 
citationes inseruisse juvand:x lectorum memori: gra- 
tia. Cui quidem conjecturze suffragari videtur auctor 
noster iis in locis ubi de operibus suis ipse 
quitur. 

8 XLII. Quantus senis Cassiodori labor in S. Scri- 
pturc libris elucidandis, exscribendis et mendositate 
purgandis. Utcunque se res habeat, assiduum Cassio- 
dort laborem in Scripturis sacris elucidandis, exscri- 
bendis, mendositate purgandis , hg cw: uis explicet? 
Fatetur ipse se in Psalterio, et in Prophetis , et Epi- 
stolisapostolorum maximum studium laboris impendisse. 
Si quxeras qua ratione, quoniam, inquit, mihi visi 
sunt profundiorem abyssum commovere, et quasi arcem 
totius divine Scripture , atque altitudinem. gloriosam 
continere. De brevissimis explanationibus Actuum 
apostolorum et Apocalypseos a se editis agit in jai 
fatione libri de Orthograpbia, non secus ac de Me- 
ynoriali Scripturas sacrze, quod, ut conjicio, compen- 
diosa Scripturz fuit complexio, ut uno velut intuitu, 
tota pene oculis subjiceretur. Libris Paralipomenon 
novos prefixit titulos, veteribus amissis : Quoniam 
εἰἰκίος antiquos non reperi, ita ille cap. 2 de Diviuis 
Litteris, ποῖος ad similitudinem pracedentium locis 
singulis, «t cstimo, competenter impressi. Nec laboris 
diflicullas, nec frigus xtatis grandzvie  remittebat 
ardens studium sacrorum codicum; aut obstabat 
quominus sub ultima senectute sanctos libros facta 
collatione cum manuscriptis vetustioribus, incorrup» 
t:e integritati restitueret in bibliotheca asservandos. 
Quos ego, verba sunt ipsius Cassiodori (Pref. lib. 
Divin. Litt.), c&nctos novem codices, in tot enim vo- 
lumina sacra Biblia partitus erat, auctoritatis divine, 
εἴ senez potui, sub collatione priscorum codicum, ami- 
cis ante me legentibus, a lectione transivi. Et ne 
quis mediocrem putet in his lucubrationibus ab ab- 
bate nostro collocatam operam, audiat qua ibidem 
non superbe, sed sincere subjungit. Ubi, inquit, mul- 
tum me laborasse. Domino juvante, profiteor ; quatenus 
nec eloquio modificato deessem, nec libros sacros teme- 
PS Die ENDE lacerarem. 

$ XLIV.CassiodorusS.Scriptura textusinSS.Patrum 
libris minio marginali notat. Age vero tantislaboribus, 
tantis sudoribus nusquam frangebatur effeti senis invi- 
ctusanimus. Rursusin gratiam fratrum suorum curam 
omnem et diligentiam exhibuit in perquirendis san- 
ctorum 
eorum libris sacre Scripture auctoritates discipulis 
euis designaret, singulas minio marginali notavit. Hzec 
ipse testatur cum ait (Lib. Div. Litt., cap. 20) : Quan- 
tum. aut senex, aut. longa peregrinatione fatigatus re- 
legere prevalui, quibusdam codicibus Patrum presentes 
molas minio designatas, quc sunt. indices. codicum, 

ingulis quibusque locis, wt arbitror, competenter im- 
pressi. Quam probe in Scripturis versatus fuerit im- 
mortali memoria dignus Cassiodorus, vel eo solo pro- 
babis argumento, quod ea xtate qua deficientis me- 
mori:z resolvitur tenacitas, omnes sacrarum pagina- 
rum textus, qui eingulis Patrum occurrebant in li- 
bris, suis feliciter assignaret locis, dum ei a monachis 
legerentur. Ego quidem meditatam in lege Domini 
die ac nocle dixerim Caseiodorum ; jureque vocave- 
Fi:n arcam non sensus expertem, qualem Veteris Tc- 
stamenti fuisse novimus ; sed animatam, sed allissi- 
Di rationis compotem, qux non prisci tantum, vc- 


M. AURELIUS CASSIODORUS. ; 
quos tandem extrema iu :etate perfecerit. Hinc in iis A rum etiam novi feederis libros In amplo memoriz 


483 


sinn reconditos complecteretur. 

δ XLV. Quantum quatuor prima concilia generalia 
veneratus sit. Cum universalia sanctaque concilia fides. 
nostre salutaria sacramenta solidasse, εἰ in eis nec 
vere religionis arconum probe sciret Cassiodorus, 
quatuor primorum reverentiam, Patrum exempla 
imitatus, tanta laude concelebrabat, ut sancte eucto- 
ritati merito judicaret comparandam ( Lib. Div. Litt., 
cap. 11). Dolebat quidem attollere nonnunquam ca- 
put ex orci tenebris impatientes quietis homines, qus 
putarent esse laudabile, si quid contra antiquos sape- 
rent, et aliquid novi unde perire videantur, invenirent. 
At gaudebat synodos pr:efatas tanta fidei nostre lu- 
mina prastitisse, ul in nullum perversuatis scopulum, 
si tamen Domino protegente cusiodimur, cecatis men- 
tibus incidere debeamus. Hinc. ne quis monachis er- 
randi pateret locus, atque ut majoris apud ipsos pon- 
deris esset Chalcedonensium Patrum auctoritas, illius 
synodi codicem ξγκύχλιον, id est totius orbis Epistola- 
rium, aut epistolas confirmationis concilii Chalcedo- 
nensis, e Greca lingua in Latinam ab Epi io 
translatum bibliotheca inseruit. lic si Baronio cre- 
dimus (Baron. ad an. 556) per Encyclicum codicem, 
tomum illum intelligebat Epistolarum, procurante 
Leone imperatore a quamplurimis ejus temporis epi- 
scopis pro defensione Cbalcedonensis concilii con- 
scriptarum. 

& XLVI. Quid de quinto concilio ecumenico sense- 
rit. Neque hic prztermittendum putavimus quod de 
abbate nostro Annalium scriptor adnotat. Eum ait 
non secus ac Occidentales episcopos, et postea Gre- 
gorium Magnum de quinta cecumenica synodo pror- 
$us tacuisse. Neque enim, inquit Baronius (Ibidem), 
ullum movere debet, si Cassiodorus recenseus cecu- 
menicas synodos de quinta nullam habuerit mentio- 
nem, quod in ea non de (ide, sed de personis sit 
actum. Quanti hoc argumentum sit momenti docti 
viri perpenderint. Ego sane firmius quid ex Cassiodori 
scriptis excerpi posse censeo. Ábbas quippe noster 
discipulos docet (Lib. de Div. Litt., cap. 1) Origenem 
eloguentissimas nimis in. Octateuchum edidisse homi- 
lias ; at declinandos ejus errores, quem, inquit, ma- 
lorum quidem Patrum sententia designal hereticum... 
et presenti tempore a Vigilio beatissimo papa denuo 
constat esse damnatum. Aut igitur ea Patrum auctori- 
tas eadem est cum anathemate quo quintum concilium 
Origenem ejusque sectatores perculit, aut diversa. 
Si primum, gratis. effictum est a Baronio Cassiodori 
de quinto concilio silentium. Si secundum, validius 
arguero sic potuisset. Si Cassiodoro probaretur 
quinta synodus, ad fugiendum Origenem non ob ali- 
quorum tantum Patrum opinionem, sed magis ob 
«cumenici illius concilii decreta monachos fuisset 
adhortatus. Cum itaque id, ut supponitur, non prz- 
süterit, ab eo sicut et ab Occidentalibus quintam 
synodum nec receptam, nec rejectam, sed prudenti 
silentio pr:etermissam fatearis necesse est. 

Verum non temeraria forte conjectura niteretur, 


Patrum operibus ; nam ut adductas in variis D qui contenderet Cassiodorum per multorum Patrum 


auctoritatem, quintum concilium intellexisse; bisque 
verbis usum esse ex industria, quod eam synodum 
nondum recepissent Occidentales, quam tamen scie- 
bat a Vigilio papa jam approbatam. 

Sed ut relinquamus tandem hzc omnia, quorum 
judicium esto apud criticos ; suspicienda certe summa 
Cassiodori in Romanam sedem et summos pontifices 
observantia, suspiciendum studium, quo omnine ca- 
veri volebat eos quos provida damnarat Ecclesia; su- 
spiciendus, aut potius imitandus singularis ejus cul- 
tus erga sanctorum Patrum placita. 

ᾧ XLVII. Assiduitas Cassiodori in pervolutandis 
SS. Patrum operibus. Sane quam assiduus in pervo- 
lutandis $S. Patrum operibus abbas noster fuerit, 
haud egre perspecturos arbitror eos qui tum Com- 
mentarium in Psalmos, tum librum de Divinis Litteris 
legerint accuratius; quique quam prudenter digno- 
venit ubi aut amplectendze aut. refugiendx forent 


———— — Msn 2 


og 


&21 PROLEGOMENA. 


433 


aliorum opiniones, intenta mentis acie. mataroqne À Chalcedonio et Geruntio convertit orationem ad fra- 


icio perpenderint. Ex bis purissimis fontibus 
sanz illius orthodox:zeque doctrin:e fluenta scaturie- 
bant latissima, quibus Cassiodorus et sitientes Eccle- 
size campos irrigabat uberius, et pour h:eretico- 
rum greges felicius praefocabat. Hinc eum non turpi 
aliqua paranymphi mendacis adulatione, non C*co 
aliquo Benedictini in fratrem suum amore, veri- 
tatis unius joue studio impulsus Beda Venera- 
bilis sacros inter doctores reponere non dubitavit 
(Comment. in Ezram, tom. V, pag. 319. — 

$ XLVIII. De Tripartita. Cassiodori Historia, et 
libro de Orthographia. Donatas ab Epiphanio amico 


lingua Latina Grzcas Socratis, Sozomeni, ac Theo- 


doreli historias, in unum opus, veluti continuatam 
historix seriem in lihros 19 divisam, collegit patien- 
tissimus laboris archimandrita, cum jam inchoasset 
in Psalmos omnes Commentarium, necdum tamen 
aggre:sus fuisset librum de Divinis Litteris : ubi ca- 


pite 47 sic habet : Post historiam Fusebii apud Gre - Β 


cos, Socrates, Sozomenus ac Theodoretus , sequentia 
conscripserunt, quos a viro disertissimo Epiphanio in 
sno corpore duodecim libris [ecimus, Deo juvante, 
trans[erri. Caterum hunc librum, quamvis vel in 
ejus tantum partibus ordinate disponendis plurimum 
desudaverit : cur tamen omiserit in recensione eo- 
rum quos monachus scripserat, non est in promptu; 
tribuendum id humilitati non immerito forte conje- 
cero, qux vetuit quominus opus illud, quod aliorum 

tissirnum industria translatum in idioma Latinum 
uerat, suis annumeraret. 

Quo propius ad occasum accedebat magnum Ec- 


clesie lumen, eo splendidiores virtutum longe late-. 


que spargebat radios. Quare rogatus a nonnullis 
monachorum suorum ut Urthographizx leges ceréas- 
que regulas pr:escriberet, non erubuit, stupendo e£ 
humilitatis et charitatis exemplo, senex annorum 93 
ad id operis manum adinovcere. 

δ XLIX. Abbatiali dignitate se abdicat Cassiodorus, 
et quid postea egerit. Neque minoribus, ut reor, hu- 
milem se tum probavit indiciis vir sanctissimus, cum 
zetate provectiori jam pene attritus, dignitatem suam 
abbatialem Chalcedonio et Geruntio commisit, quo- 
rum alter eremitas, qui in moptem Castelli secesse- 
rant, alter coenobitas regeret. Pastorali cura exone- 
ratus senex, jungi coelestium rerum contemplatione 
animum liberius suaviusque reficiebaL; a terrenis 
namque omnibus secretus ac liber diviuis et zeternis 
totum se dedit; ccloque jam maturus ermaeritus 
Christi miles futur: beatitudinis in quielissimax con- 
templationis otio gaudia przgustabat. Sed antequam 
ad optata premia convolaret, summ: tandem, quam 
unice coluerat ultima in fratres suos charitatis in- 
dicia patefecit; dum eos a quibus brevi abscessurum 
sc przvidebat, supremis duxit adhortationibus com- 
monefaciendos. Àc primum quidem ad abbates sibi 
subrogatos plenissimum tenerrimi amoris sermonem 
habuit : ills obtestatus, ea prudentie laude, eo 

titudinis premia valeant tandem adipisci. Ultima 
hzc effata ab ipsius ore, si placet, excipiamus ( Lib. 
Div. Litt. cap. 32): Vos autem sanctissimos viros 
abbates Chalcedonium et. Geruntium deprecor, ut. sio 
cuncta disponatis, quatenus. gregem vobis creditum, 
scis Domino, ad beatitudinis dona perducere de- 
eatis. Postmodum rogat: Peregrinum ante. omnia 
suscipiant, eleemosynam dent, nudum vestiant, esu- 
vienti panem frangant : quoniam iile vere dicendus est 
consolator, qui miseros consolatur. Tum monet, ne 
snonasterii villici adjectarum pensionum pondere gra- 
ventur, sed bonis moribus erudiantur : illis ordo con- 
versalionis purissimus imponatur, frequenter ad mo- 
nasteria sancla conveniant, ul erubescunt eorum 86 
dici, et non de eorum inslitutione cognosci. Tantum 
erat in religioso viro charitatis studium! Tanta de 
salute aliorum sollicitudo: 
ὃ L. Postrema Cassiodori ad (ratres suos verba. À 


sre studio creditas sibi oves pascant, ut aterme D 


tres, qua illos ad pacem ct co iam, ad Scri- 
plura sancte meditationem, ad regule. observatio- 
nem, eollituris vel ferrea pectora vocibus adbor- 
tatur. Denique petit ut nihil sibi in vicem beneflcio- 
rum quibus cumulavit eos, dum possessiones, praedia, 
bona omnia, suos labores, seque ipsum totum con- 
secravit, rens sed pro me, inquit (Lib. Div. 
Litt., cap. 55), tantum Domino supplicure dignemini. 
Atque sub finem libri de Orthographia : Valete, f[ra- 
tres, atque in orationibus vestris mei memores esse 
dignemini, quatenus sicul vos ab. imperitorum numero 
sequestralos esse volui : iia nos virtus divina non patia- 
tur cum nequissimis penali societate conjungi. 

& Ll. Cassiodorus anno 563 edit Paschalis Comput 
Rationem. Opinantur nonnulli, in quibus Baronius et 
Bucelinus, Cassiodorum post absolutum de Ortho- 
graphia tractatum, alium scripsisse ad indictionem, 
epactas, et ea omnia quie paschalis computi ratio- 
nem spectant, facilius indicanda perutilem. Et qui- 
dem mibi verisimile videtur eum 1d operis ad mona- 
chorum suorum informationem pro anno 562 edi- 
disse. Hoc Computum inter opera Cassiodori 
reponunt editiones Parisienses et Genevenses; et 
certe cui alteri tribui possit non videmus, cum ante 
bunc annum Dionysius Exiguus, cui uni ascribendum 
videbatur, e vivis jam dudum excessisset. 

8 Lil. Quo cetatis sue et Christi ἀππὸ mortuus sit 
Cassiodorus. Ultimum hoc seem opusculum Cassiodo- 
rus anno :xtatis 94 aut 95 publici juris fecit : quot 
vero annos superstes vixerit nen constat. Varias 
variorum awetorum de illius morte sententias im 
prima parte retulimus $ 7 et 8; eas hic vitandi fsti- 
dii, οἱ prolixitatis causa nom repetimus. Quasdam 
addere modo sufficiat quas ibi omisimus : nimirum 
nno :elatis fere centesimo mortem cum vit* com- 
mutasse scribit Baronius (Ad απ. Chr. 562): imo 
non ante centesimum annum vitam clausit, si Baconi 
fides (Histor. vite et mortis, p. 554). Nec male for- 


Ο san putaverit aliquis doctissimum cancellarium allu- 


sisse ad πος Cassiodori verba, de seipso loquentis 
in conclusione pealmi centesimi : Pudet enim dicere 
peccatis obnoxium, cenienarii numeri [ecunditate pro- 
vectum, eic. ᾿ 
Neque clarius patet quo Christi anno extremum 
clauserit diem Senator. Augustinus Florentinus, 
Sixtus Senensis, Barrius, aut cardinalis Sirletus, 
Trithemius, Joannes Ferrerims, Gesnerus, Possevi- 
nus, Caferrius, Bucelinus, Stengelius, Angelus a 
Nuce, et plures alii, eum obiisse sentiunt anno 375. 
Baronius vere et nonnulli quidam nihil ea de re certi 
pronuntiant ; aflirmant tahtum eum adhuc anno 5623 
vixisse. Neque nos quoque credimus aut mensem, 
aut annum mortis illius definiri posse. 
$ LIlI. Casstodorum sancto fine quievisse. Quin vero 
sancio fine quieverit. Magnus Aurelius Cassiodorus 
Senator, ut ore Baronii, Ugelli, et Bacelini loquar, 
nemo, ut puto, diffitebitur; eum id, vel tacentibus 
nobis, clamet tum in vitam monasticam, tum in se- 
dem Romanam, tum in £cclesiam universam armor 
et veneratio : ad quarum utilitatem consiliis in om- 
nibus, et factis tanquam ad dignissimum catholico 
viro scopum semper collimabat : clamet in sacros 
codices, velut in totidem sancti flaminis ipternuntios 
observantia singularis ; clamet sana fides, qux cuti- 
ctis ejes in operibus candore lucet integerrimo; 
clamet spes firmissima, ut semper diflidebat sibi, 
sic in Deo semper confidebat; clamet ferventissima 
in Deum et proximum charitas; clament deniqua 
misericordia in pauperes, profunda in verbis et seri- 
ptis humilitas; spontanez ille alfflictationes corpo- 
ris, in quibus omnem monachis triumphum esse Íre- . 
uens asserebat (Comment. in psal. ci, ». 17). 
andem si Petro de Natalibus credimus (Cul. 280 
edit. 1519), Sepultus in miraculis vivit. Quod si tamen 
huic scriptori fidem dare quis recusat, ea quam Cas- 
siodorus in terris duxit vita, non levibus certe nog 
inducit argumentis, ut in ccelis illum inter beatos 


AUS 


M. AURELIUS CASSIODORUS , 


db 


agere credamus; adeoque Alcuinum rectissime illi, A dus, 27 Martii) , postea in menologio Benedictino 


dum ejus auctoritatem citat ( Lib. v contra Felic. 
Urgel.), Sancti appellationem tribuisse; et nomen 
ipstus jan pridem in Witfordi martvrologio ( Dollan- 


(25 Septemb.) non immerito scriptum fuisse con 
fiteamur. 


- 





DE M. AURELII CASSIODORI 


j VITA MONASTICA 
DISSERTATIO. 


Nemini profecto displicere debet genuinus ille pie- 
tatis ardor, et insita monachorum animis in ordinem 
suum pia propensio, qua provehendis illius utilitati- 
bus et glori: certatim incumbunt : δἰ tunc tamen 
non iminodice ferveant studia partium, si facessat 
ambitus, si exsulel cupiditas, et praecipue qua scri- 
bentium summa sit religio, si nullus veritati fucus 
accedat. Veruin plerosque videas usque eo difficiles 
et morosos, ut nibil auctoribus qui sodalitio alicui, 
aut religioni nomen dedere concedendum velint , 
dum domestica proponunt; quamvis auctoritas suo 
pondere gravis, et ratio suis librata momentis, quie 
jn caus subsidium veniunt, secus eis suadeant. So- 
lum scriptoris nomen, aut operis titulis eis nauseam 
parit, et eo terrentur, velut oflendiculo veritatis. 
Quapropter ne Denedictinum me in Denedictina con- 
Lroversia versantem damnet nescio quis, sciat velim 
dissertationis hujus scopum non esse ut quid novum 
accenseam ordini meo, qui pene ad invidiam locuples 
et felix, nihil alienum aut supposititium, nihil furto 
abreptum , aut precario concessum ambit. Litandum 
esse veritati, non cupiditati conscientia docet. Secu- 
rus igitur et plagii suspicione liber thesim nobilissi- 
mani propono circa monachatum Magni Aurelii Cas- 
siodori Senatoris : num scilicet Denedictinam regu- 
lam, 45 tum florebat, sit amplexus ; vel aliud quod- 
dam, puta, Dasilii, aut Equitii, aut alterius secutus sit 
institutum. Benedictinum fuisse constans fuit vete- 
rum assertio. Primus omnium dissensit ab aliis emi- 
nenlissimus cardinalis Baronius, οἱ qui post ipsum 
purpure forsan fulgore perstricti, veritatis lucem 
aspicere minus potuerunt. Non. dubium quiu aliqua 
utrinque militare sibi argumenta putent doctissimi 
pugiles. Nos hic nostra priuium subjiciemus, deinde 
audiemus Daronium, et sinceritati non minus quam 
veritati, ut decet religiosos v ros, cautum volentes, 
non ea pr:etermittemus que ejus opinioni utcunque 
suffragari videbuntur. Libratis eum in moduu, ac 
Serio perpensis hinc inde rationum momentis, nihil 
hic a nobis de quxstione tam difficili definiendum 
esse putavimus, ut ipsi pronuntient cordati et zequio- 
res viri, an citra injuriam deseri possit Baronius, et 
cira invidiam Benedictinum dogma defendi; ac ei 
landem, quam meliorem judicaverit, celeberrimi 
problematis parti adhzereat lector eruditus. 


ARGUMENTUM PRIMUM. 


Ut argumentum hoc, quod liti dirimendze primum 
occurrit, votis succedat, qu:edam sunt przmittenda, 
ex quibus velut a conglobatis, ut inquiunt, lector 
persuasum habeat quod intendimus. 

Primo. Concedunt omnes, nec ipsi diflitentur hete- 
rodoxi, Cassiodorum aulz szeularis curas et digri- 
tàle3 pcrt:sum monasticen professum esse, et cu- 
culium induisse ex allatis in ejus Yita parte ij, $ 13. 

Secundo. llauc seculi fugam, et. monastic:e pro- 
fessionis encceuium contigisse anno 538 aut seque..li, 
üt in ejusdem vite parte prima, δ 6:5, a nobis serio 
notatum. 

Tertio. Vixisse Cassiodorum ad annum 575, ut habet 
communis chronologia, quam sequuntur 1lonorius 
Augustodunensis, Augustinus Florentinus, et alii quos 
sub finem vite auctoris citatos a uobis invenies. 

Quarto. Nec minus certum est D. Bencdictum 
anno 929 Cassinum migrasse, et in illius mons ver- 


n 


tice suam sedem fixisse, et ibidem coelo maturum 
obiisse anno 515, ex nobiliori epocha. 

Quinto. Ea fuit sanctissimi patriarchz vite fama, 
ea miraculorum gloria, is regulze genius et character, 
ea demum in cjus discipulis observantizw regularis 
discipl.na, ut sibi nomen apud omnes celeberrimum 
fecerit; nec in ltalia solum, cui toti multus inclaruit; 
sed in Sicilia, Galliis, Hispaniis c:eterisque nobiliori- 
bus Europ: partibus, dum in terris degeret, miran- 
dum se przxbuit aut stupendum. 

Sexto. ftegulam suap,, ipse dum adhuc viveret 
legislator, Drouuigavea eamque Siculis per Placi- 
dum, per Maurum petenübus Gallis observandam 
tradiderat. 

Septino. Notandus famosissimus ille locus epi- 
stol: abbatis monasterii de Fundis ad Simplicium 
Cassinatem (Chron. Cassin. pag. 555), qui tertius a 
B. Benedicto coecaobium rexi. ejusque discipulus fuit : 
unde colligunt omues qui soli student veritati quod 
circa annum quingentesimum et sexagesimum Regula 
sancti Benedicti non solum omnibus lItalize provinciis 
innotuerat, sed etiam singulis earum monasteriis 
imperabat: Hinc factum est, inquit abbas Fundanus, 
ut jam omnia monasteria Campaniae, Valerie, Tuscie, 
Ligurie, et aliarum provinciarum Italie, certam et 
rectam regulam vivendi quam sanctissimus et Deo ac- 
ceptissimus Benedictus magister tuus instituit, servare 
decreverint, ut juxta illam viventes, nec ad dexteram, 
nec ad sinistram declinare prasumant. Hujus auctori- 
tatem epistole nemo jure vocaverit in dubiuin, quain 

robavit doctissimus Lucas Holstenius bibliothecae 

aticanz prefectus, visis prius et serio discussis ve- 
tustissimis Mus:xi Cassinensis membranis (Chron. 
Cassin. pag. 556), in quibus exstat illud venerandum 
antiquitatis monimentum : quam etiam commendant, 
et acerrime propugnant Hugo Menardus, IL»ftenus 
in suis Disquisitionibus monasticis, Angelus a Nuce 
in suo Monast. Cassinensi, et quidam alii. 

Octavo. Juverit ctiam advertisse, riusquam re- 
gula hxc Benedictina publici juris fleret, singulos 
abbates peculiares ad libitum suis monasteriis leges 
fixisse, ut monet Cassianus lustit. 2, cap. 2: 7ot 
propemodum typos et regulas vidimus usurpatas quot 
etiam monasteria cellusque conspeximus. Cui conseutit 
citatus abbas de Fundis: experientia compertum est 


D multorum rectorum mores varias vivendi formas in mo- 


nasteriis peperisse. 

Vice coronidis atveximus Vivariense cenobium a 
Cassiodoro constructum fuisse prope Scyllacium in 
Calabria, et regno Neapolitano, in quo suum etiam 
Cassinense monasterium erexerat D. Benedictus ; cu- 
jus vita prope d.vina omnibus ftalis notis:i:a Sena- 
torem nostrum 'sive apud Gothos fulgentem, sive 
apud Vivarienses abscon.titum, latere non potuit. 

Ex his omuibus sincere promissis, et (firmiter 
stante. Fundani abbatis sent ntia, colligere liquet 
nolissimuim fuisse Cassiodoro S. Benedictum, audi - 
visse vilam ejus sanctissimam et miracula, nec non 
et discipulorum pietatem atque sanctimoniam ; ma- 
xime eum triginta et amplius annis celeberrimi legis- 
latoris zet3tem excesserit; non ignorasse quo ambitu, 
quo menlis ardore, et quibus studiis Regula illius 
passim efilagitata ad alias nationes trausvolarit; ncc 
fieri potuis:e quin ea jam a tot monasteriis accepta 
in Senatoris manus devenerit, eamque legerit. Quam 


&85 ROLEGOMENA 485 
igitur aliam vivendi rogulam sibi, ct suis monacbis A Dened. cum pravfat. Cassiodori in Psalmos, et cum 


delegisset vir quidem Christ;ane .probus, sed liacie- 
nus claustri neophylus, et qui prima jaciebat mona- 
Süce perfectionis fundamenta, nisi Benedictinam, 
quam cxteris omnibus excellentiorem et prasstantio- 
$em esse tota fatebatur ltalia, quamque omnes in 
j»onastica disciplina exercitatiores ultro amplexa- 
bantur? Num ergo aliis omnibus ad S. Benedicti Re- 
gulam currentibus, inquit. ejus synchronus abbas 
Fundauus, ipsis etiam abbatibus in novam hanc E:c- 
clesix: regularis matricem velut iterato introeuntibus 
et renascentibus, Cassiodorus solus h:esisset in vete- 
ruin ceenobiorum ruderibus, ex disjectis et unlequa- 
que dispersis aliorum maceriis novam sibi molem 
excitaturus? Num aliis omnibus peculiares suas leges 
deserentibus, et Benedictinas amplectentibus, dere- 
lictam ab aliis viam aggressus fuisset vir prudentissi- 
inus . aut novam sibi paravissel vir modestissimus ἢ 

uidem non dubitaverim quin succensus ille can- 
did: pietatis studio, monaslic:e perfectionis aman- 
tissimus, et fratrum profectui imprimis deditus , eamm 
sibi el ceenobitis suis proposuerit proficiendi metho- 
dum eti normam, qux» czeteris jam provvalebat; nec 
quispiam nisi plane divinans asserere queat, quod 
exauctoratis omnium ltali:& monasteriorum peculia- 
ribus legibus in gratiam Bcnedictinz, sola eam re. 
spuerit domus Vivariensis, nulli adhuc regule ad- 
dicta. 

Verum urgeamus acrius, si placct, majoremque, 
$i fas est, huic argumento lucem afferamus. Cassio- 
doro monasticen professuro necessarium fuit tum 
abbatem, tum monachos eligere, sub quibus prima 
saltem tirocinia poneret vitz claustralis. Nec enim 
homo hujus disciplinz imperitus a magisterio studiuin 
aggrederetur humilitatis et obedienti»; superiorem 
ageret nondum novitius, et aliis verbo prxluceret 
nondum prima artis elementa doctus; nec minus a 
prudentia Senatoris quam a monachorum moribus 
fuisset alienum, e solis secularibus novam statim 
institui congregationem, non permixtis saltem duo- 
bus aut tribus senioribus mystis, quorum exemplo et 
usu recens ille Vivariensium coetus erudiretur. Quem 
igitur abbatem, quos monachos accerseret, nisi Be- 
nedictinos statim obvios, probatos, et ab exteris 
etiam undequaque quzsitos? Stat igitur, Daronii pace 
dixerim, Cassiodorum, sicut cxeteros Itali:e eoenobiar- 
€bas, Benedicto nomen dedisse; nec aliam Vivarien- 
ses monachos regulam amplexos quam  Benedi- 
ctinam. 

ARGUMENTDLM |j. 


Desumitur illud ex eadem Regulke Denedictinze 
praxi, seu pari vivendi forina Vivariensibus ac mona- 
chis Benedictinis familiari, ex qua non obscure col- 
ligere licet eos diversis legibus non vixisse. Quod ut 
demonstretur, illud imprimis occurrit, quod ltegulze 
primo cap. S. Benedictus duo tantum probans ino- 
g2chorum genera, canobitarum et anachoretaruin , 

imur instituendo przcipit, alterum exercitatis, et 
jun emerite militi: veteranis consulit. At Magistri 
vestigiis selulus inbzrrens Cassiodorus, secretiores 
cellas in ambitu montis Castelli, qui muro mona- 
sterii cingebatur, distinxit; ut quibus impulsus Dei et 
consensus abbatis faveret, liceret bene instructis 
fraterna ex acic ad singularem pugoam eremi de- 
scendere. Premissis enim in capp. 29 et 32 libri 
Divin. Litt. iis qu:e fortissimum coenobitarum dispo- 
nunt genus, sic pro eremitis edicit : /labetis montis 
Castelli secreta suavia, ubi velut. anachorite, pra- 
stante Domino, feliciter esse possitis, etc. Quapropter 
aptum erit vobis eligere exercitatis jamque. probutissi- 
wis, illud habitaculum, si prius in corde vestro prapa- 
ratus fuerit ascensus: quod sensu verboque tenus 
Benedictinum est effatum. 

2. Quoad horas prandii et coenz, quoad regula- 
ria, et alia severiora ab Ecclesia iudicta jejunia, con- 
sentit pariter cum legislatore nostro Senator, ut per- 
spicuum est ex collatione cap. 39 et 41. Regule 


iis qu:e diximus in ejus viue part. wu, ἃ 3€. 

Par apud utrumque cura infirmorum, οἱ de 
balneis in eorum subsidium construendis, pene ver- 
bis colsrent : Dalneorum usus, iuquit. Denedictus 
cap. $339 Reg., infirmis, quoties expedit, offeratur. 


Balnea quoque, iuquit alter cap. 99 lib. de Div. Litt. 


congruenter gris pra paratà corporibus jussimus adi- 
ficari; nec minor utriusque providentia, quin potius 
idem statutum D. Benedicti cap. 56. Reg. οἱ Cassio- 
dori cap. 21 citati libri, ne a servitoribus negligan- 
tur zgrotantes. 

4. Lem apud eos hospitalitatis cultus. 

9. Mirabilem bibliothecam instruxerat Cassiodo- 
rus, ut monachi juxta D. Benedicti preceptum 
acciperent omnes singulos codices de bibliotheca (Reg. 
S. Dened. cap. 60; Cass. lib. Div. Liit., cap. 28 εἰ 53; 
Reg. S. Bened. cap. 48; Cass. lib. Div. Litt., cap. 8). 

, 6. Et quod mireris monitum patris de ἌΝ ΤΡ )υ- 
giter ardente, sic integrum voluit filius obediens, ut 
perpetum lampadis usum Vivariensibus adi.venerit 
ex i 50 libri Divin. litlerarum (Reg. cap. 92). 

. 4. Nec siluit Barouius ad annum 562 Cassiodorum 
sic suis cavisse ab omni secularium conturbernio, 
ut quidquid ad vitz et pietatis commoda auxilio 
foret, ipso contineretur monasterio, ct salva reli- 
gione silentii, ei otio contemplationis, cunctorum 
nccessitatibus fratrum fieret satis. Quod. exquisit:e 
sapientize digestum Benediciinze debet Regula cap. 
66, qu:c jubet monasterium sic construatur ut omnia 
necessaria, id est aqua, molendinum, hortus, pistri- 
num, vel artes diversa intra monasterium exerceantur, 
ut non sit necessitus monachis vagandi foras, quia 
omnino non expedit animabus eorum. Nec practereui- 
dum ita religiose Cassiodorum huic mandato legisla- 
toris obtemperasse, ut libros qui de medicina et ro 
domestica, et alendarum avium, maxime columba- 
rum cura disserunt propler inlirmos, quibus solis 
sunt usui, a suis voluerit esse legendos. 

Verum hic forsan oppoues non aliis sub legibus 
quam iis quarum modo mentio facta est, ut pluri- 
Tuin c:zteros vixisse monachos, ut proinde ceria 
non sit ex allatis ratio concludeuli pro Bene:lictino 
Cassiodori monachatu. Dainus id quidem lubentis:in.e 
Cassiodorum nonnulla ex przfatis statutis D. Benc- 
dicto cum omnibus monachis communia servasse ; 
neque vero inde solummodo colligimus eum Bene- 
dictinis ascribi oportere : verum cum et communibus 
et propriis sancti legislatoris placitis Senatorem pa- 
ruisse ostenderimus, ipsum a tota Regula ne vel la- 
tun quidem unguem deflexisse inferendum merito 
censemus. Ádde quod ea qui» communia diximus 
eodem sensu iisdemque pene ac Benedictus verbis 
sibi tribuerit Cassiodorus, ut amplius patebit ex 
argumento sequenti. 


ARGUMENTUM ΠΙ. 


, Non solum ex iis quze Cassiodorus jam monachus 
egit nobis assercre licet ipsum Benedicto vel viventi, 
vel proxime defuncto nomen dedisse; sed quie ubi- 
que operum suorum ad Vivarienses passim scripsit, 
id certo demonstrant ; videtur enim succincta sparsiin 
in Benedictinam Regulam commentaria exarasse, 
quibus tacito legislatoris nomiae ejus loquendi tro- 

s usurpat. Pauca delibabimus ex multis, quibus 
ectori citra t:edium fiat satis. 

Primum occurrit officii, seu operis divini dispo- 
sitio, diu noctuque peragendi, quam adainussim Be- 
nedictinam, seu ad sexdecim integra Regulke capita 
Senatorem concinnasse, probant ea qux? scripsit in 

rxfatione Commentarii sui in Psalmos, et aliis in 

ocis, ut etiam ostendimus in «jus vit:e parte u, 817. 

2. Hlor:e canonice dicuntur opus divinum, ut a 
Benedicto Reg. cap. 45, sic a Gassiodoro lib. Divin. 
Litt. cap. 30, etc. 

9. Eadem apud utrumque nomenclatura ea pars 
oflicii quam nos matutinos dicimus, vigilie nocturna 
nominatur (leg. cap. δ᾽, Cassiod. in psal. 1xxvi) j 


* 


e 


481 


et ut ad eas tem 
tinmiensium horologiorum, et jugis luminis usu in- 
geniose providit Cassiodorus : fec ergo procurata 
sunt, inquit cap. 30 lib. Divin. Litt., st milites Chri- 
eti certissimis signis admoniti, ad opus exercendum 
divinum quasi tubis clangentibus evocentur. 

4. Convenit inter eruditos nullum in Occidente 
i$etate Benedicto superiorem in serie horarum cano- 
niearum completorii meminisse, et illius usum et 
formam Occidentalibus monachis prescripsisse, cu- 
jus ritum sanctissimo Patri debet etiam Romana 

cclesia, ut probe scribunt Bellarminus, Francoli- 
nus, Hugo Menardus, cardinalis Bona, et alii ab eo 
citati cap. 10 de Divina Psalmodia. Igitur haud du- 
bium quin Benedictinam Regulam secutus sit Sena- 
tor, dum in prologo sui in Psalmos Commentarii, et 
in psalmo cxvin, et maxime in conclusione psal. xc, 
completorios post omnes actus diei, noctis adventu 
jussit decantari. 

5. Similis utriusque in manuum laboribus mona- 


chis, ne otio torperent, preescribendis, similis in B 


distribuendis unicuique secundum vires suas operi- 
bus cura et sollicitudo. Similibus ambo verbis ini- 
micam animarum otiositatem et desidiam a claustris 

ul amandare contendunt (Fteg. en. 48; Cass. 
ib. Div. Litt. cap. 50. Reg. cap. 48; Cass. lib. Div. 
Litt. cap. 52). 

6. Uterque pari veneratione Cassiani scripta co- 
luit, suisque legenda proposuit. Sedeant omnes, inquit 
Denedictus Reg. id 1, et legat «nus. collationcs 
Patrum, scriptas scilicet a Cassiano. Cassianum pres- 
byterum, ait. Cassiodorus lib. Div. Litt., cap. 29, 
sedulo legite, et libenter audite : id est forsan audite, 
dum sedentibus aliis, ut przcipit Benedictus, Cas- 
siani collationes unus coram legeret. 

1. Cassiodorus Vivarienses obedientia prx czeteris 
virtutibus exerceri jussit, cujus ut religiosior esset 
observantia, eam ipsis pene verbis commendavit, 
quibus S. Benedictus ea, veluti tessera quadam, disci- 

ulos insigniri voluit (Reg. cap. 5; Cass. lib. Div. 
itt. cap. 92). — 

8. Nec minus persuadent Benedictinum Vivarien- 
sium institutum tot peculiares Benedicto loquendi 
formule, quibus sic studuit Cassiodorus ad suos 
scribens, ut pene in verba Magistri jurasse videatur : 
exemplo sit quod variis in locis lib. Divin. Litt. fra- 
tres suos vocet milites Christi, usu Regule familiari 
(Cass. lib. Div. Litt., cap. 50). ltem, fitque illa scala 
Jacob, etc.; sed gradus iste humilitatis (In praat. 
psal. cxix), etc. Unde scalam illem Jacob pro parte 
aliqua (Lib. Div. Litt., cap. 592), etc., magne remu- 
uerationis est pra mium sine aliquo inurmure preceptis 
salutaribus obedire (In psal. Lxx, v. 15). Item : Que 
vilius comparari possunt (Im psal. cxxxvi, v. 11); 
ltem, iste cogitationes, dum sunt parvulg percutiuntur 
in petram (Prolog. Rej. cap. 1, ὃ, 55). Ex quibus et 
aliis passim obviis facilis est conjectura nullatenus 
Benedicti Regulam sic Cassiodoro ad manum fuisse, 
nisi ex illius usu et diutina lectione quam in congre- 
gatione sepius iterandam prxcipit illa cap. 66. 

Idem nec inepte quidem probari potest ex hae Se- 
natoris sententia, sic ad suos scribentis cap. 252 lib. 
Div. Litt., Tam regulas Patrum quam proprii prece- 
ptoris jussa servate. Per regulas quippe Patrum Be- 
nedictinam intelligi opinantur nec pauci, nec ignobi- 
les viri, rati SS. legislatorem Benedictum modestize 
causa suum nomen genuino fetui suppressisse, et 
Patrum nomine, quorum placitis multus adhzesit, 
eugidoni: nuncupasse. Vide Hugonem Menardum 
ib. de Orig. ordinis sancti Benedicti, Hzftenum in 
Disquisit. monast., et plures alios ideo ita sentientes; 
quia, ut recte notat S. Benedictus abbas Aniamw 
in przefatione Concordix* regularum, certam. est B. 
Benedictum suam a ceteris regulam. assumpsisse. Et 
ut in vita S. Martini de Vertano legitur : Quam regt- 
lam, S. Benedicti, priorum Patrum decretis instituam 
a (ransalpinis regionibus ferunt ab ipso delatam. 
Superflui esset laboris plura in hauc rem congerere; 


M. AURELIUS CASSIODORUS. 
tivus et facilis esset. accessus, A non enim diffiterl possunt eruditi regulam hanc ipeo 


C 


488 


etiam vivente legislatore sic inscriptam, et a co:ta- 
neis auctoribus eo sub titulo laudatam; eam enira 
Gregorius inter magnos B. Benedicti discipulos 
maximus simpliciter et absolute vocat Regulam mo- 
nachorum in lib. it Dialogorum. Sic etiam in anti- 
quissimis chartis, pontificum decretis, diploiatibus 
regum, et conciliis citatur (a), ubi Lez Monachorum, 
Regula sancta, Regula Patrum, Norma Patrum, nihil 
aliud sunt, nisi ipsa Regula Benedicti, quam ex me- 
lioribus et exquisitis Patrum sententiis confectam 
advertens Cassiodorus, non male Regsías Petrum 
more ceterorum appellavit. ὔ 

Quod si pertinacius quidam reluctentur, et malint 
Senatorem ad omnes indiscriminatim el universim 
regulas antiquorum Patrum memoratis verbis inten- 
disse, quem obsidem dabunt su:e fiJei, ut isthzec citra 
tanti viri iujuriam posse asseri quis tuto. credat ἢ 
Nutaret certe, ne dicam penitus obrueretur Cassiodori 
prudentia sub tanta prz:cceptorum mole, si constaret 
virum discretione foecpcum tot im bilia onera 
suorum humeris alligasse, puta regulas Antonii, Pa- 
comii, Macharii, Oresii, Basilii, Cassiani, et id genus 
plurium; quas quidem monachis indigitare utilissi- 
mum est, ad eas cogere nocivum; secus autem de 
Regula, quam ipse specialiter profiteris, a cujus im- 
periis totus pendeat monachus necesse est. 

Sed ut longius facessant, et funditus ruant adver- 
sariorum responsa, vel unum adhuc urgere liceat, 
quo citra scrupulum quilibet facile credat Cassiodo- 
rum per Regulas Patrum nullum alium Regularum 
codicem insinuasse, quam Benedictinum. Certum est 
quam toties suis commendavit observantize regularis 
perfectionem eam esse, cujus usum vigere voluit in 
suo monasterio Vivariensi ; certis enim legibus, certis 
usibus non vagis, non temere, aut perfunctorie con» 
ceptis stare debet familia regularis. Sed ex ejusdem 
Senatoris scriptis, dictatis, et a nobis superius re- 
censitis, maximeque ex kg rueidds totiusque officii 
divini dispositione constat Vivariensis monasterii 
usus alios non fuisse quam quos przscribit Regula 
S. Benedicti. Ad illas igitur observantias Benedictinze 
Regule a se pridem propositas, ad illam, inquam, 
praxim cuique notam, in Italia universa receptam, 
suos hortatur Cassiodorus; quam ideo Regulas Pa- 
trum appellat, quod alio tunc. temporis non vocare- 
tur nomine, sciretque a legislatore compendiose in 
sua Regula redactum T uid in immensa variaque 
veterum Patrum supellectili sparsum jacebat. 


ARGUMENTUM IVY. 


Eruitur illud ex auctoritate scriptorum qui asse- 
runt Cassiodorum S.' Benedicti discipulum, et regu- 
lam ejus professum, quos antequam proferamus in 
medium, notandum haud sine admiratione altum 
apud veteres de viro in sxculo et in claustro vita et 
scriptis clarissime silentium. Jurgantur pene poste- 
rioris evi auctores cuni. Procopio, Jornande Raven- 
nate, et ipso etiam Isidoro Hispalensi, qui aut vix, 


D aut jejune nimis de Cassiodoro, et ejus vivendi ra- 


tione prolocuti sunt; quamvis ab ejus operibus non 
pauca mutuati fuerint. Verum vix ullus nobis videtur 
conquerendi locus, si de Beiedictino Cassiodori mo- 
naehatu, quem unicum inquirimus, sit sermo; non 
desunt enim qui sententie nostre aperte suffra- 
gentur, et tandiu synchronum testem citabiinus, 
quandiu integra stabit et invieta superius allata ab- 
batis Fundani auctoritas. Secundus testis accedet 
Gabriel Yuarri lib. i de Situ et antiquitate Calabriz, 
circa fiaem : Si (amen is, inquit Paulus AEmilius San- 
torius in. Historia monasterii Carbonensis, pag. 14, 
libri auctor fuerit, licet nomine ejus in lucem prodierit; 
nam multi, et fortasse non insulse Guillelini cardinalis 
Sirleti prastantis doctrina, et exacta studiorum disci- 


(a) In Chron. S. Wandregisili. Concil. Rothomag. 
sub Ansberto. Beda in Vita S. Wilfridi. In. diplo- 
mate Tueodorici in gratiam S. Mauri monastert. 


459 


plina celebris 
quisquis tandem ille sit, qui antiquitates, scu res Ca- 
labrie et. Scylacii, ubi situm; Vivariense caenobiuim 
apprine noverat, sic de Senatore loquitur : Fuit 

ssiodorus in secularibus disciplinis omniumg suo 
sa:culo (acile eruditissimus ; sed, seculi lionoribus con- 
temptis, divi Benedicti monachus. |actus, divinarum 
Scripturarum scienuiia ui eliam sanctitate effulsit. 
Non aliter doctissimus Espencus lib. ni suarum 
Digre-sionu:n, pag. 345, ubi de cancellariis erudite 
disserit. Siuilia profeit Hieronymus taber 1 parte 
Historie urbis lavenuat., pag. 1570, in qua praeter 
alia conunemorat Cassodorum glorie — secularis 
fastidio nuntium mun.lo remisi :e, et in schola 3. 
Benedicti altius meruisse; ex tructo s is sumptibus 
et inagniliceutius aucto. Vivariensi monasterio. Nou 
absimi:a legimus apud Hieronymum Platum lib. i1, 
cap. 32, de Bono Siatu religionis. Et apud Sauderu:n 
in sua Bibliotheca ms. Belgica, vetus codex S. 
Amandi in Flan tria, ab ipso Sandero lectus, ut. ip:e 
testatur, hiec liabet in titulo : Magni Aurelii Cassio- 
dori Senatoris, et postea monachi Benediciini, liber de 


Anima, et de ejus Divinarum Literarum institutione 
liber primus tantum. 


Claudent agmen qui prxire debuerant ipsi rerum 
Bene.lictinarum ex professo tractatores , qui Senato- 
rem nostzu:m suo ordini ascribendum unaniui con- 
sensu asseverant, inultisque argumentis demonsti are 
contendunt. lia Trithem:us lib. i1 et i1 de Viris ill - 
siribus or... S. Benedicti; Arnoldus Wion lib. v de 
Ligno vitz, cap. 5; Antonius Yejezius abbas Valliso- 
letanus tom. | Chron.; Stengelius, Bucelinus in Mer:o- 
logio et in Annalib. BeneJictinis, et alii quos citant. 


At forte suspecta fuerit Baronianis domesticorum 
scriptorum auctoritas : imo vero iis ut pote oculatis 
testibus, et. veritatem e lecundo bibliothecaruin 
nostrarum sinu eruentibus major adhiben.ia fi:es 
quam'extraueis, quibus nec ordinis Beuedictini pa- 
tucre scrinia, nec mss. supellex. propemoduin ini- 
mensa. Nec ullus quidem sand mentis c:eca umbra- 
tilis cujusdam glori ordinis sui libidine abreptos 
censucrit, tain. curiosos hujusce rei discussores, el 
integerrimos opinionis sue ob argumenta nou. con- 
teminenda propugnatores. Quid plura? eorum qui 
Baronitim :etate priecesserunt. cemiui dubia fuit un- 
quam Benedictina. Cassiodori professio, quen si qui 
monachum simpliciter et siue adito, ut aiunt, ali- 
«μια vocavere, sicuti Paulus. Diaconus , Honorius 
Augu-toduneusis, Sisibertus, Or:ericus Vitalis, Ro- 
bertus ite Monte, ab»as Urspergeusis, Otho F'ri-in- 
gensis, Gesnerus, Sixtus Senensis, et alii quamplu- 
rini, eum hoc noinine Beuelicnum fuisse signitica- 
veruut, vel quod nullus eoruin :evo prxter Benedicti 
discipulos monachi gloriaretur appellatione, vel 
qnod non alio charactere toL viros illustres, quos 
ordini nostru nemo invilet, suis in scriptis insigni- 
verint. Eodem plane seusu antiquioribus niss.. codi- 
cibus Cassiodori in. l'salinos. titulus hic pracfigitur, 


Cassiodori jam Domino pra'stante Conversi Exposilio, ! 


eic. Qui. euim al u.J, qu.eso, innuit Conversi vocabu- 
lum, nisi Benedictinain. Regulam professum | inona- 
chum jam adulte, vei provecte atatis, et chori mu- 
hiis audiclum ; sicuL Nutriti nomen nondum, aut vix 
puberem voto potius parentum quam suo sancti De- 
pedicti cucullum induentem. ld enim aperte coliigi- 
tur ex Greg rio Magno lib. n Dialog., capp. 17 et 18 
et alibi. D. Lanfrauco in Decretis pro ordiue 5. Be- 
nedicli, cap. 1, sect, 4. Imprimis autem ex D AÁn- 
selio capite 738 lib. de Similitudin.bus, qui inscribi- 
tar : De Contentione inter inonachos Nutritos et Con - 
versos, apud quos omnes, et alios non paucos, iei 
est Conversus, qui monaclius Benedictinus. Stt izi- 
tur ratum ac plane indubita.um suis semper alumuis 
a Benedictinorum ordine annuineratum Senatorem ; 
donec huic eum taudem nostro svculo eripere tenta- 


verit. euniuentiss. cardinalis Da.onius. AC quo. Jare 
vilca:nus. 


τυ LX. X. 


B de Divinis 


-— 


PROLEGOMENA. : 
ingenio ascribunt. ls, inquam, auctor, A 


bs d 


430 
ARGUMENTUM BARONII, 


Εἰ alia quedam contra Benedictinum Cassiodori mo- 
nachatum objicienda expenduntur. 


Certum est ex superioribus momentis nuila veus- 
rum auctoritate ex albo Benedictinoriim expunctum 
a Baronio Ca:ssiodorum. Quibus ergo putas argu- 
mentis fretus doctissimus annalista, tot ἃ nobis 
hacteuus allitis auctoritatibus, tot adductis rationi- 
bus contradixit? Nullo sane, ni uico, eoque, ut 
aiunt, negativo. lilius vim, si quam habet, non tau- 
tum non minuemius, sed eam majoribus conjecturis 
augebimus in gratiam. eminentissini. c:rlinalis; et 
ne quid candori «esit, nou silebimus ea aid quie fo:san 
ipse non advertit, et. quibus opinioni sue utcunque 
blandiri potuissel. Sed ante ounia juvat eum ore 
proprio loquentem. auire; sic igilur. ille, ad ann. 
494: Sed quid insuper Cassiodori m pro animi arbitrio 
sub ejusdem S. Benedicti regulis monaclum referunt , 
cim agens ipse de monachis a se collectis in Comment. 
ection. cap. 93 et 52, nec wllam quidem, 
cum in eo argumen:o. vers:tur, S. Beredicti vel re- 
gularum ipsius habuerit. mentionem; qua? certe ante 
omnia ipsis monaclis anle oculos ponenda erant? 
Hasc omnia, vec. ylura profert Baronius ut Seuato- 
rem cogtui Beiedictinozum imme ito asc iptum os- 
te :dat. S.luit de Benedicto capp. illis 29 εἰ 523 ab- 
bas Vivarieasis. inquit summus Annali: m. scriptor, 
ubi ruila major euin laudandi , et regulas ejus a!le- 
gan!i sese prxbebat occasio; non potuit igitur in 
ejus ordinem convolasse. Sed potuit, reponent alii 
in a'iis libris, quos hactenus latere vel periisse cer- 
tius constat, tanti Pairis et ejus Regulie meminisse, 
Quid tum etiam si D.ronio objiciainus alium cardi- 
nalem, non mediocris litteraturze virum, ipsum item 
bilioihecarium S. Romauz. Ecclesie, Guill linum 
Sirletum doctrinzs fama et auctorum sui s uli testi- 
monio cilebrem, qui in Historia Calab: 8 Cassiodo- 
rum Bencedictinis accenset ? 

Sed ut arguinentum negativam vim obtiaet non« 


' nunquzm , sí sui» libretur momentis, placet. rationi 


Baron nihil luminis denegare, οἱ investigare quid 
tandem il'ud sit, quo przvio deflectere. potuerit a 
via con muni et. alioa. consensu. Si Cassiodorus, 
inq it, S. Deicd.cti Regulam vovisset, illius procul 
dubio meiniissct in citatis supra capp. 29 et 32. 
]:u4 benevole co;celeimlum, si tunc. nulla. potuit 
suppelcre exeisatio silentii; puta quod cum ea scri- 
beret, jam wsitatissima e-set Vivariensibus illius Re- 
gnlie observatio : ut yroinde nulla fuerit ratio Sena- 
tori ad illius praxim a lhortandi: sed. illud. unicum 
sibi superesse censuit, ut. exemplo S. patriarche 
emendicatis ex aliorum Patrum lect one. $ubsidiis, . 
suos instigaret. ad perfectionis evangelice culmen. 
Non dubiuim certe quin. Benedictna Regula legere- 
tur quam | frequentissime, ut illa przscribit, in quo- 
tidianis monachorum syuasibus, omninm mauibus 
tererctur, οἱ ab ipis etiam ordinis incunabulis, ut 
feruut vetustissimi. nostr:e. meimbrae , memoriter 
addisceretur. Quis. igitur, aimabo, post. hzec Cassio- 
doro locus, aut qux. nece-sitas ad. lectiouem | illius 
Regule monachos invitandi, cogendi, trahendi? Si- 
luit, inquam, Bene ictum, qui privatim. et. coram 
jugiter audiebatur in. coenobio Vivariensi, et. alios 
solum cenobitice palzsbz;e. magistros et. Patres in- 
digilavit, ne qui.1 opis et adminic-.li deesset iis quo- 
rum profectui nunquam non sedulus invigilabat. 
Age vero non minus iucommoda videtur ipsi Ba- 
ronio ejus argumentatio, et. in ijsum retorquenda, 
qui consentit Senatorem inonachum fuisse, el. cae 
nobitas certe reguke sese subdidisse, priusquam in 
enedi tinam omoes convenirent. Ita. enim ille : Si 
Cassio.lorus fuisset monachus S. Benedicti, ejus 
meiniuisset, aut. sallein Regale quam. promulgavit ; 
et quidem capp. illis 20 ei 52. Sed. non meuinit : 
igitur, etc. Sic retorquemus : Si Cassiodorus fui-sc& 
monachus, eo loci meminisset regule cui se addixe- 
rat, οἱ qnam Vivarienses sequebantur. Sed non ie 
minit, litur. non. fuit. ruonacha ,— Atqni ipeum iu- 


lo 


4:1 


M. AURFLIUS CASSIODORUS. 


192 


na: ticen professum esse scribit Baronius. Izitur non. A legislatoris sui. legibus jam. addicussimis alios. mo- 


ἢ quequaque certa files argumenti negativi; et eun 
utrobique periclitari zequus censeat. an ὉΠ δῖα. Non 
facilis quideta doctissimo cardinali hujus nodi solu- 
tio; vel enim respondebit, nihil curze et necessitatis 
fuisse Cassiodoro capitibus illis ul.ius regule mieimi- 
aisse, et sic convenimus : vel ibi sat superque suis 
iusintüasse quam ipsc regulam sectaretur. At hoc si 
ita essel, disertis verbis exprimere debuisset Baro- 
nius, quie. illa. Vivariensium norma ; el ex ejus ob- 
servatione nou abnutivo quid*m argumento, sed po- 
sitivo coaficere  Benedictinum non obtinuisse ut 
communem et. usualem, si dicere fas est, Cassio:lo- 
reusi8 monasterii canonem. Noa minus enim lusisset 
syllogisino suo negaljvo, et dialectico cavillo, quam 
qui probaturus sanctum Bonaventuram Denedicti- 
num non fuisse, hoc solum nobis objiceret enthy- 
metina : Nulla apud eun. Regul:e S. Benedicti men- 
tio, ubi tamen cominoda ei:atio. videretur. lgitur 
certum illam amplexum non esse. Sed rem acu te- 
tigisset hoc ineliori effato : Regula Francisci alit et 
a Regula Benedicti : primam servavit Douaventura ; 
non igitur alteram. S:c certe indicare debuit. Baro- 
nius quam regulam Cassiodorus: seqaevetur, siquidem 
ipsi constet , quod de illa disseruerit citatis capitihus 
29 aut 32. S:d non potuit: unde recurrit primu n 
z)late respoasiouis Juembrum , nihil scilicet eo loci 
SenatoreiG. movisse, ut de S. Benedicti Regula no- 
finalim agercl, quod iterum paucis deinonstra- 
nius. 

lllud. unum videtur intendisse Cassiodorus tot^ in 
libro de Divinis Ligeris, ut ad studium sacre Scri- 
ture coenobitas suos in-trueret. Hiac. ostendit qui- 

us potissimum libris ej;eadis et addiscendis i- 

ensigs incumberent. Deinde circa melium capitis 
bs provide monet, ut si quibus grave luerit aut in- 
vium penitus studium illid Scripture sacre, hortis 
excolendis, serendis arboribus, aut. aleadis piscibus 
sese dedant, non inutili quilem opera, sed fratribus, 
hospitibus et iuürmi- profutura. lia pora monitis 
absolvitur caput 28. Toto vero capite 29 primum de 
facultatibus monasterii Vivariensis non parce disse- 
iit, et qux: δὰ necessaria et commoda vite. multus 
contulerit, prulens recenset. Tu:n. suos. hortatur ut 
eaducis et terrenis omnibus valere jussis, cle. tia 
serio meditentur. Eaque ut animo prosequantur ala- 
criori ducem indigitat Cassianum, quem pari enco- 
mio extulerat etiam 5. Benedictus. Tertio legislato- 
ris ejusdem in-isteus vestigiis, cjus licet suppresso 
nomiue, cellarum meutionem facit, quas exstrui ju:- 
seral iis quibus post exhaustos coenobitició vit:e 
. labores sacruin jain eremi otium arrileret. Verum 
qoid iis in omnibus necesse habuit Cassiodorus comn- 
mendare sancti B nedicti Regulam, iis pr:esertim 
inonachis, quos, pace Baroni dixerim, saltem hic 
&upponinus Deuedictinos; quippe ne res ipsa qui- 
in quam prosequebatur. illud. exigebat, aut ipse 
nionaeberum fervor, quibus nibil tuin erat antiquius 
quam Regul, omnium votis expetibe, omninm lin- 
guis. celebrate, preceptis strictius inlierere ? Quis 
euim dixerit auod quoLics superior aul abbas verba 
facit ad &uos de studiis, de labore, vel alis regula- 
ribus exercitiis, teties regula n eis familiarem, usu. 
que notissiman in memoriam cogatur revocare? 
f)uasi vcro tot. abbates saucti-simi, quos ia. D. Be- 
uedicti ordine meruisse certi.sinie. Constat, inier 
ljenedictinos censendi non sint, quia in aliqua ad 
suos parenesi nullam de Benedicto ejusque Hegula 
lecere mentionem. Fateor equidem, si canobiutu re- 
gularis observanti:e patiatur aliquid detrimenti, nul- 
Ium tune aut. impeadentibus aut. grassantibus jam 
inalis. pioesentius [ore remedium, quam | ipsius Ite- 
guke memoriam, in cujus verba publico sacramento 
sit juratum. Sed rebus integris, et dum. illihatus, ut 
in. Senaloris nestri monssterio, persoverat. disci- 
plime vigor, Supervacauea profecto est, ne dicaui 
molesta, itersta fere singulis momentis ad regule 
Qbseivationem ἃ Jhortatio. Certe cum Vivariensibus 


nasticz:e. perfectionis duces proponeret Cassiodorus, 
eorumque sensa depromeret; dum  recon:ditos tam 
in saris litteris quam in. Patribus orthodoxis di- 
vin: sapientie fontes reseraret, licet ibi eorum re- 
gulam siluerit, jure tamen merito et illis, et officio 
$10 facere plusquam satis sihi videbatur, 
laiquiusobjicitur a Baronio caput 52, nec enimpro. 
bat cur in eo plura quam in superiori capite 29 de 5, 
Benedicto ejusque institutis verba facere debuerit Cas- 


. 8iodorus; et qux de piori capite 39 diximus, illius 


i τ posteriori silentium facile apud omnes excusarent, 
Neque tamen S. DBenelicti Regulam ibi a Senatore 
pr:eterimnissam statim concessero, cum nec levis sit, 
nec improbabilis superior conjectura, qua cunctis 
opinari liceat Cassiodorum sui pr:eceptoris Bene- 
dicti noa obscure meminisse, vel primis illius capitis 
verbis, cum ait : Tam regulas Patrum , quam prace- 
ptoris proprii jussa servale. Non enim audiendus es- 
sel is qui grammatice magis quam rationi serviens 


B regularum. nomine non unam, sed plures iutel- 


C 


ligi contenderet ; nam Baronius ipse, dum disputat 
de eadem Regula, non semel eam regularum vocibus 
appellat. 
Addimus deniqua quo unicum Baronian:z opi- 
nion.s fundameptum eam funditus. evertat; illud 
euim quod unice nobis opponit, si verum est de lte- 
gula Benedictina Cassiodori in lib. de Div. Lit. 
silentium, clamat illam fuisse regulam cqobii Vi- 
variensis. Quod hac ratiocinatio :e de.nonstramus : 
Notissiima est Senatoris sollicitudo in conquirendis 
et undique comparan lis libris, quiiius fee ad mira- 
culum crevit. celeberrima — Vivarii bibliotheca : non 
minus perspicuum quot votis, quot modis satageret, 
ut nihil suis deesset opis humanz, quo. assidua pio» 
rum codicum lectione Deo sublimius. inbxrerent. 
Tertio suppo:iimus ex pr:issis ut indubitatum Re- 
gulam S. Benedicti suo merito, sua fama et celebri- 
tate S^natori. coi men latissimam | fuisse. Qui igitur 
fieri posset ul vir suorum salutis cupidissimus, dum 
cetera vestigal longius, ambit sollicitius, emit im« 
nsius, yietstis et perfectionis monastic:e. subsidia, 
ane unam Regulam neglexerit omnibus numeris 
ahsolutam, probatissimam singulis, vicinam tandem, 
ipsique notissimam * Hanc siluit; esto, sed quam . 
Vivarii parietes altius personabant ! 


SECUNDA ODBJECTIO. 


Hanc et eas qu:e sequuntur a viro.doctissimo mul- 
lisque tituiis a nobis colendo propositas objectiones 
subjiciinus in. gritiam cardinalis Baronii, ad quas 
forsan uon advertit. Ohjicit igitur Cassiodorum S. 
Benedieti discipulum non fuisse, sed Cassiani, quod 
ejus. scripta. Vivariensibus Suis sedulo commenda- 
vertit, 

lespondemus : 19 Aptam omnino non vidcri hane 
consecutionem : Probavit Senator, et. commendavit 
«uis mon3cehis scripta Cassiani; igitur regulam cjus, 
si quam evulgavit, amp'exi suit. 


D ?2'Pari quis luderet. enthyimnemate : Non. minus 


hortatur ilem. Cassiodorus eosdem monachos inde- 
fesso labore vacent lectioni Patrum, puta Hieronymi, 
Augusti ij, Dasilii et ceierorum, et magis. de illis 
quam de Cassiano. perlegendis sic. edix ἃ: Legite, 
sedulo legite, coastqnter. legite : igitur. Vivarieases 
monachi regulas SS. Hieronymi, Dasilii, ete. so: 
lemni et speciali voiorum | nuacupatione. professi 
suut. 

2. Nonne parem de Cassiano legendo privatim οἱ 
e»ram, ac in publicis conventus. synaxibus. legen 
lixit S. Benedictus? quis tumnen jure. dixerit. Denedi- 
ctinos sub Collatoris regnla meruis-e* : 

4 Si quid diligentia in laudando Cassiano pesuit 
Cassiodorus, indicium illud est mentis paria sentien- 
lis cuim sapientissimo legislatore Benedicto, qui (.as- 
sianum impense coluit, eique legendo suos. addixit, 
dum jubet capite 42. suxe ltegulze, ut. Sedeant omues 
in unum ; et legal unus collationes Datrum; c capite 





«95 


PROLEGOMENA, 


494 


75: Nec noa et collationes. Pairtm. Quem sequitur A cap. 29) : Nam si vos in monusterio Vivariensi, sicwi 


abbas noster, dum monet libro de Divinis Litteris 
capite 29 : Cassianum presbyterum, qui conscripsit de 
institutione fidelium monachorum, sedulo legite, et 
libeuter audite. 
Tandem respondemus scopum Senatoris eo loci 
mom esse scripta Cassiani proponere, ut propriam 
aliquam vivendi normain; sed qu:edam menda do- 
eiriuz illius diecipulis suis detegere, ne offenderent 
incauti, pr:esertim i& waleria de auxiliis εἰ gratia 
Dei, collatione 15, quam sanctus Prosper et alii in- 
victissimum victricis gratiz defensorem Augustinum 
secuti, reprehensione dignam judicaverunt. Sic enim 
ait Cassiodurus (Lib. Div. Litt., cap. 29) : Cassianum, 
qui conscripsit de institutione. fidelium monachorum, 
sedulo legite, et libenter audite; qui tamen de libero 
arbitrio a beato Prospero jure culpatus est. Unde mo- 
nemus, ut talibus rebus excedentem. sub cautela legere 
debeutis, eic. Nec hic tantum se censorem exhibuil ; 
sed quoties sese dedit occasio, aliorum etiam aucto- 
rum nzevos aut scopulos toto de Divinis Litteris libro 
suis tanta diligentia studuit indicare, ut si non uni- 
cus, saltem przecipuus hujus libri scopus esse videa- 
tur. Sed quid, amabo vos, in Regula S. Benedicti 
male sanum, aut ininus orthodoxum, quod an mad- 
versione Senatoris indigeret, ut tanquam rea citari, 
ei coram eo judice sisti debuisset? Quid in opere 
uod toties priha sedes probavit, q :od tol ponti- 
, tot sancti, et Ecclesia universa, summis extu- 
lere laudibus, inveniri posset, cui censori:xe severita- 
tis nota ipureretur a Cassiodoro? Contra vero, cu: 
nihil in eo codice contineatur nisi laudabile, ni i 
sanctissimum, nisi divinum ; quid mirum si ubi Cassia 
num arguebat Cassiodorus, deS. Benedicto tacuerit? 
Urget tamen, et nihil remittit vir doctissimus ; ait 
enin : Qui Benedictinus esse potuit Cassiodorus, cum 
duos abbates preter Benedictin:e Regule institutum 
monasterio suo prwfecerit, imitatus videlicet Africa- 
nos, qui, sicut in Fulgentii Vita legitur, sua duobus 


B 


credere diguum est, divina gratia suffragante, cono- 
biorum consuetudo competenter. erudiat, et. aliquid 
sublimius defectos animos optare contingat, habetis 
montis Castelli secreta. suavia, ul velut. anachorete, 
pra'siante Dowino, feliciter esse possitis, etc. Accedit, 
quod duodecim Sublaceusibus ceenobiis duodecim 
abbates praposuerit quondam D. Benedictus, cum 
Inter ea. tamen minus interesset spatii quam inter 
Cassiodorana; quandoquidem illorum tria sita in 
ejusdem montis cacumine unius fontis S. legislatoris 
precibus impet:ati, cieterarumque rerum commu- 
nione gaudebant. An igitur Vivariense institutum 
pugnet cum regula nostra viderit vir eruditissimus; 
maxinie cum hactenus satis, ut arbitror, ostenderi- 
mus nihil esse cause cur per regulas Patrum Regu- 
lam D. Benedicti Cassiodorum indicare voluisse dif- 
fiteamur. At unicum forsan, inquies, Senatoris tem- 
poribus coenobium fuit, tum quia iis.lem ibi cuncta 
cingebantur muris, tuui quia vocem hanc, monaste- 
rium, suis ipse in scriptis usurpat. Esto, usurpet : at 
nonne hac etiam, monasteria, utitur aliquando? De- 
inde quis novit an non plura illa Sablacensium cc- 
nobia idem quoque caperet murorum aubitus? 
Denique si latius monasterii nomen accipias, uni- 
cum; si arctius, duplex fuisse apud Castellienses 
aflirmabimus, contendemusque nihil obstare quomi- 
nus duobus abbatibus subdita duplex domus Benedi- 
clin pariter Regul: totam sese mancipaverit, 


TERTIA ODJECTIO. 


Objicit iterum : Profanis et humanioribus litteris 
ex Cassiodori imperio vacabant Vivarienses mona- 
chi, ut satis patet ex libro de Divinis Litteris, quod 
tamen in ipso Benedictini ordinis exordio non legi- 
mus usitatum; et proinde aut regulx sux transiliisse 
leges, aut Benedictinum non fuisse Cassiodoruin 
fatearis necesse est. 

At quomodo primo Benedictinorum xvo ea studia 


abbatibus aliquindo coenobia subdidere ? Unde Sena- (; non viguisse probabit vir doctissimus, cum illius 


torem, dum ad sercandas Patrum. regulas adhortatur 
suos (Lib. de Div. Litt., cap. 52), won de Benedicti 
quidem Regula, seJ de mixta quadam alia, quam ex 
variis ipsorum ordinfs monastici legislatoruin regulis 
excerpserit, loqui censenduin est. 

vegamus claustris Vivariensibus duos abbates prz- 
fuisse, donec Cha!ce.:onium et Geruntium successo- 
res sibi senior Cas-iodorus subrogaverit. Nec sane 
quid tum fecerit alienum a Regula Benedictina vidco. 
Ut enim duos abbates, sic duo monasteria, ununi 
exnobi arum, anachoretarum alterum, apud Viva- 
sienses fuisse planius atque apertius Senator ipse 
dicit quam ut ab ullo in dubium adduci queat. Nam 
primo subjacentia Casiellieusi monti ceeiobitaruin 
claustra sic describit capite 29 de Divinis Litteris : 
Invitat siquidem tos locus Vivarieusis monasterii, etc. 
Deinde vero, si quibus forte anachoreticze. vit:e cu- 
pido mentem subierit, ejusmoli secessibus Castelli 
mORIis secreta suavia assiguasse se Lestatur. Hec ita 
cum essent, el cuin caenobitie atque. anachorete 


vivendi ratione minus conveniaut, eorum curam non * 


uni, sed duobus demandau/am esse vir prudentissi- 
mus existimavit. Neque id qui lei parum. valet. ad 
demonstrandum Benedictinum Cassiodori nouacha- 
tum, cum, ut jam monuimus, de gemino illo mona- 
chorum genere, vel iu ipso primo llezulie su:e capite 
sanctissimus leg.slator verba faciat; nec idem iufre- 
quen; olim fuerit, aut. etiamnum sit. in. quibusdam 
nostrorum monasteriis. Une colligas Cassiodorum 
haud Africanos longo iutervallo ἃ Vivariensibus 
septis di-sitos sectatum fuisse, sed linitiumos Euro- 
fxe0s; nec transmarina, sed domestica Benedictino- 
rura nou in ltalia inodo, verum etiam in aliis regio- 
nibws jam notissimorum exempla quiesivi-se. Quod 
vel ex ipso supra laudato capite 2$ discimus, ubi 
propositis ad. imitationem vicinis monachis (quos 
3Jius fuisse a Benedictini nemo dixerit), cremitice 
Vite. stulio sic. incendit discipulos (Lib. Div. Lit!., 


smculi annales ad nos usque niinime pervenisse non 
ignoret? 

Deinde neutiquam concedendum, qui in ipso 
ordine prz ceteris crevit, et insiguiter adolevit scieu- 
tiarum humaniorum usum, ad illius eliam cunas pri- 
mordia sua non referre. Verumenimvero quis credi- 
derit, cum ad S. Benedictum e latebris Sublacensibus 
vix emergentem con(lueret nobilissina Romanorum 
pubes, eum tot adolescentes et tot pueros quos iu 
monasteria sua deinceps admittendos curavit, in 
$umina potitiorum litterarum ignoratione versari 
voluisse? Nisi forte dixeris, quod tamen incredibile 
est, sapienlissimum legislatorem suis sacr» Scri- 
pturz studio sese totos darent tam. accurate prazece- 
pisse, ut vel ipsas horas, vel ipsum modum quo 
saerze lectioni vacarent prascripserit : iisdem tamea 
alitum ad eas yrzclusisse, dum hos a primis studio- 
rum elementis avocasset. Existimaverim equidem de 
S. Benedicto, omnium justorum spiritu. pleno, euim 
melius judicaturum, qui dixerit sanclissimum illum 
virum primis de litteris ea -tatuisse, qu;e de iis ab 
antiquis Patribus decreta fuisse commemorat Cassio- 
dorus noster, dum ait (Lib. Div. Litt, cap. kd 
Sanciiszimi Patres, quibus forte et ipsum S. Denedi- 
ctum annumeratum voluit, decreverunt ne. secula- 
rium li'lerarum studia respuanutur : quia non. exinde 
minimum ad sacras Scripturas. inteliigendas. sensus 
nosler instruitur. 

Kespondeinus 5» quod dum prioribus et decanis 
educandos pueros committeret S, Benedictus, hos 
vellet sub iis preceptoribus non pietatis modo, se 
etiain scientiarum tirocinia ponere. Nam, teste Me- 
nardo , cap. 75 Concord. Reg., lsidorus llispalensis 
in Regula sua (qu:e quidem, ut ait idem auctor in 
przfatione Concorlanti, non multum differt a. De- 
nelictina) jubet virum sanctum, sapientem — «μα 
atate gravein, pareulos studiis. litesarum. in,ora: zie. 
AL, iuquies, quis in primo Benedictinoru.n cuxtu tul 


395 


M. AUKELIUS CASSI.;DORUS, 


{96 


eximiis dotibus quas Isidorus requirit instructus fuit? A legibus quam Vivarienses, nihilque Cassiodorum, ia 


Obvius statiin adest. celebris ille Gordianus litteris 
Gr:ecis apprime eruditus, qui vitam ct acta martyrii 
S. Placidi testis oculatus exaravit lanta sermouis 
elegantia, ut ipsi Justiniano imperatori admirationi 
esset, quod nec ipse diflitetur Baronius. Ejus itidem 
collega fuit Faustus monachus ἃ septimo :etatis 
anno S. Benedicti discipulus; is Vitam sancti Mauri 
arte politissima conscripsit, quam vehementer a- 

robavit ac laudavit. suiinus pontifex Bonifacius IV. 
Ex quo iterum, quod magis ad rem nostram pertiuet, 
concludendum est non aliun le sinzularem illam scie i- 
tiam hausisse Faustum, quam ex uberrimis mona- 
steriorum fontibus quos vel ab iueunte pueritia te- 
neris adhuc labris delibaverat. 

Respo:demus Δ quosdam ex hujusmodi pueris 
monachos in clerum a B. Benedicto primisque ori- 
nis nostri abbatibus cooptatos fuisse, et a4 sublimia 
diaconatus ac presbyteratus decora provcctos, qui- 
hus idcirco deesse non debuit litteratura. illa omnis 
quom dignitates tantze jure suo postulant. At nullibi 
nisl in suis ccnobiis prima illius doctrin:e elementa 
edoceri potuerunt. 

His oimnnlbus responsis coronilis vice attexamus, 
si lubet, Bonifacii IV pontilicis maximi auctoritateu:; 
pulchre enim omuino asseverat quidquid sanctissi- 
mus patriarcha Benedictus expressis verbis non pro- 
hibuit, illud officioso silentio permisisse. Sed si nulla 
S. Benedicti lege sancitur litterarum studium, nulla 
quoque proscribitur; imo Regul Benedictinz decre- 
tis non obscure congruere videtur. Cassiodorus itaque 
non modo non deflexit 4 Benetictinis st»tutis, duin 
suas Vivarii aperuit scholas, sed et illutn ad eorum 
se normam rel.giosius composuisse nou indubita.iter 
aflirmaveriin. 

OBJECTIO QUARTA. 

Objicit tandem verisimillunum «sse iisdem legibus 
monachum vixisse Cassiodorum quibus Dionysium 
Exiguum, quem opinatur Denedictinze Reguke. nou 
paru.sse. 

Facilia ésset respon-io, nec probatione forsan 
destituta, si dicerctur hactenus esse. controversu n 
de monachatu Dionysii, quem non intima note scri- 
ptores nobis concedunt : qua stante sententia rueret 
objectio. Verum quamvis non przevaleret opiaio quie 
magnum Exiguum Β :neictiais accenset, non idco 
stalim periret illa quze Senatoreim inter eos anuume- 
rat, et ohjecliosi fleret satis hoc ino:lo. 

1. Consentiunt omnes Dionysium alibi monasticam 
vitam professum esse quam Vivarii, nec ibi obiis-e, 
sed Roinz ; indeque abhatein Romanum dictum esse. 
Sed ut erat laudatissima fama viri in oinnium scien- 
tiarum genere versatissitni, volui-se Scnatorem, pro 
suorum studiis ij.ig es Ilcitun, ut ad se diverteret 
jure hospitii et. necessitudinis, ac Vivariensi schola 
magister przesset. ad tempus. Hinc est quod euin 
collegam et consorlem uowinat, quem nimirum ca- 
thedrze studiorum el curarum socium asciverat : (jui 
mecum, iuquit (Lib. Div. Litt., cap. 23). dialec;icum 
legit; ek post pauca : Pudet me de consorte dicery. 
Non insoleus erat apud ionachos illa pro litteris 
confoederatio, qua Instructiores scienti: viros vcl 
ad se evocabant abbates, vel-f.riuito adventantes 
rogabant subsisterent tantisper; ut illa doctriue 
eingularis et vari: eruditionis fluenta in monaster.a 
uberius derivarent. Quod si al doctrine. ciumulum 
accederet virtus exiuna, tunc non solu; recipieban - 
tur benevole, sed, ut monet S.. Bone.lictus cip. 9] 
Beg., ad emitteada stabilitatis vota. invit»bantur. llis 
BeneJictinze Regale eossilis eruditus Sesator. D.o- 
nysium &4 se accersivit, curavitque fratrum. siu ius 
prelieiendum; sed tale literarum coinmerciuui, 
schol: praefectura, et quasi peregrina doctrinie co.n- 
municatio in advenis hujusmodi, atque liospitib.is 
magistris, qualis apiid. Vivarienses erat Dioa ysuts, 
nJn candem regule profes-ionem exigunt. 


. Respondetur planius (stante hypothesi de statu 
du»io mo:achatos 


C 


— 


Dionysii Éxigui) aliis illu.u vixisse . 


) 


ejus laudes a!ias abunde profusum, in eo no:asse quod 
communem monasterij ejus vitam saperet, quam 
synaxes ad orandum, .quibus religiosius intererat : 

obiscum, inquit (Lib. Div. Litt., cap. 95), orare 
consueverat. Imo dum ejus viveudi nodum et mores 
prosequitur Senator, plura recenset qua ab instituto 
Vivarieusium prorsus abhorreba:t; sic enim de Dio. 
nysio loquitur : Castus nimium cum alienas quotidie 
videre! uxores; conviviis gratanter. intererat : parro 
quidem cibo, sed tamen escis communibus utebatur ; non 
aspernabatur secularium conversationibusinteresse,c c. 
A quibus onmibus quantum abfuerit tum Cassiedorns, 
tum Vivarienses certo certius produnt ejus ad mona- 
chos suos parzneses, et ea quas de illorum solitu- 
dine et secessu, silentio et abstineutiis in Cassiodori 
Vita fusius prosecuti sumus. 

Hiuc iteruin ruit secunda objectio superius diluta, 
asserens Cassiodorum in:tituta Cassiani vel vovisse, 
vel observasse. Nam si par fuit et idem observantize 
regularis typus Exiguo et Senatori, non solum a 
Vivarieusium usibus discrepavit uterque, quod de 
posteriore vix unus admiserit ; $* neuter cum Cas- 
siano consensit. Nihil enim apud Cassianum frequen- 
tius quam strictioris abstinentie stu.lium, silentii per- 
petua religio, intimi secessus, raris:inum cuin. viris 
secularibus colloquium, cuin. feminis nullum. Quod 
quatum fuerit a Dionysii moribus alienum, cum Vi- 
varieusium scholie przesset, evidentius patel ex su- 
perioribus verbis Cass:odori. 

Nullus in:er ob;ecta vel objicicnda recensucrit nu- 
peri cujusdam scriptoris opinionem, ne dicam som- 
nium, asserentis En"omiastici Augustinia:si pag. 104, 
Cassiodorumn inter Ereum.tas sancii Augustini solita- 
rium. delituisse. S. Aureliu:, iuquit, sive Magnus 
Aurelius. Cassiodorus urbis Roue Senator, etc. Ad 
singula pene sux fabule verba cespitavit. 45 Putat 
illud Senatoris noinen lioorarium esse, et quoddam 
ejus diguitatum insigne, nescius proprium illius fuisse 
vocabulu:n. 2" Ipsum ad fasces cousulares as-umptum 
fuisse dicit anno 510, cum constet apud eruditos ex 
ipsis consulum fastis, ejus consulatuin quatuor aunis 
posteriorem fuisse. 5" Lupingit gravius cum Heliodo- 
rum Ca-siodoro socium a:ciscit Orieutalis peregrina- 
tionis, et collegam prafecture Constantinopolitanze 

er octodecim annos; qui tamen Senator nusquam 

onstantinopoli egit. 49 Vivariense cenobium muris 
Ravenuatensibus conjungit, quod in Scylacensi Cala- 
bri. tractu Geograpliia constituit. 5^ Cum Cassiodo- 
ruin Éremitis suis ascribit, Possevinum, Sixtum Se- 
nensem, et, quod mireris, ipsum Trituemium testes 
citare non veretur, quasi illiussub-cripserint opinioni, 
de qua altum apud duos priores silentium, et poste- 
rior Henedictinis Cassiodorum non semel nominati 
attribuit. Plures viri alienis in. inessibus, vel inelius 
ut spatiis imaginariis, ut aiunt, abuude luxuriantis, 
errores pros qui per oltiuui lectoris nobis licere non 


credidunus. 
CONCLUSIO. 


Expensis al trutinam supcrioribus mo:nentis, et 
diligenter examinatis Baronii aliorumque argumen- 
tis, jam sit lectori liberum deflnire in quam partem 
ipse propendeat, an Bened'c.inam, an Caesaris Daro- 
nii. θά αι quie sunt Cassaris Cie ari, qux sunt Dene- 
icti Benedicto, et qux: sunt Dei Deo. Veuerabunius 
igitur et pronus amplexetur emi :entissimam doctis - 
simi cardinalis purpurain; fateatur virum esse Qii- 
nium suffragiis dignissimum, et pro tot impen-is 
laboribus ad Eccle-i& decus οἱ utilitatem iminortali- 
tatis laurea corosasdum. Verum ex adverso non mi- 
moris obsequii vices veritati repeu-urus perpendat, 
an juste iavideantur Cassiodoro natales Beuedicti:.i, 
quibus, ut vidiuus, suffragantur Senatoris sub extre- 
mam D. Benedicti ztatem, et post ejus obitu.n vita 
et monacliatus; ipsa. Beaedictin:e regul:e. ce'ebritas, 
et ad eam amplectendain omuium concursus, Cassio- 
doro non ignotus; exemplum omnim abbatum ct 
cerobiorum lüalie, eam avo Cassiodori proliten- 


LA 





i9 PROLEGOMENA. | 433 
tium; par Vivariensium et Cassinensium vivendi ra- 4 ctina Cassiodori profe.sione ad :etatem osque Baronii ; 


tio; familiares apud Senatorem BDeuelicti Regul;e 
Lxtus, et haud absimiles apud. utrumque scribendi 
forinule ; consensus auctorum unaniinis de Denedi- 





tandem ad objecta 41:8 sincere fideliterque retulimus, 
nec levis nec contemnenda responsio. 








AUCTORUM TESTIMONIA 


DE MAGNO 


AURELIO 


CASSIODORO SENATORE. 


Sanctus Deda vulgo Venerabilis dictus, lib. w in 
Eircm, cap. 7. — Cassiodorus quondam Senator, 
repente. Ecclesie doctor, qui dum in Expositione 
Psalmorum, quam egregiam fecit, diligenter intuitus 
est quid Ambrosius, quid Hilarius, quid Augustinus, 
quid Cyrillus, quid Joannes, quid czxteri fratres dixe- 
runt , edectum se procul dubio a senioribus Judao- 
rum, id est confitentium et laudantium probavit. 

Paulus Warnefridus Diaconus, lib. 1 de Gestis Lon- 
gobardorum, cap. 35. — Mujus, id est. Justiniani, 
t'inporibus Cassiodorus apud urbem. Romam tau 
svculari quam. divina scientia claruit, qui inter cze- 
tera qux nobiliter. scripsit, Psalmurum praecipue 
occulta potentissime reseravit. Hic primitus consul, 
deinde senator, ad postremum vero monachus ex- 
etitit. 

Hincmarus archiepiscopus Remensis, de diversa et 
multiplici Anime Ratione, cap. 2. — Cassiodorus, vir 
ac^rri:ni ingenii et insiguis eruditionis, in libro quem 
de Anima conscripsit , magistros sancte Ecclesie in 
hac 16 sicut et in aliis se sequi ostendit. Plura ite- 
fum citat ez Commenlariis Cassiodori in. Psalmos, 
cap. 25 et 55 de Predestinatione. 

Sigebertus Gemblacensis de Scriptoribus ecclesia- 
sSlicts. — Cassiodorus consul et senator, postea mo- 
na hus et abbas, fecit tractatus super Psalmos, et 


hium co^struxit, et. in seculari divinaque litteratura 
clarus effulsit, Psalnos exposuit, hbros lastitutio- 
num et Chronica fecit, et Tripartitam Historiam 
ordinavit. 

Petrus de Natalibus, pag. 280 edit. 1519. — Cassio- 
dorus confessor ex senatore monachus, quondam 
Theodorici regis Itali: cancellarius, natione Apulus, 
floruit tempore Childeberti regis Francorum. Hic vitae 
sanctitate admodum effulgens, divina et humana litte- 
ratura polleus, noanulla perutilia Ecclesi Dei di- 
gessit. Scripsit nempe librum de Trinitate, de Anima, 
de Amicitia, familiarium epistolarum. De Orthogra- 
'hia, super Psalterio 150 tractatu- super ct psalmos. 

cripsit etiam Historiam "Tripartitam, et Ju-tiniani 
primi-temporibus humanitatis debitum solvit. Sepul- 
tus in imiraculis vivit. 

Jeannes Trithemius , libro n de Viris illustr. ord. 
S. Benedicti, cap. 5. — Cassiodorus Theo.lorici regis 
hMalie quondam cancellarius, ac deinde urbis Ra- 
vennie senator, vir in secularibus Scripturis erudi- 
tissimus, philosophus et rhetor insignis, cum S. i'a- 
tris nostri famam et religionem audisset, divino 
amore inspiratus svculum conteninens, in uno cceno- 
biorum ejus monachus effectus est, in quo omnipo- 
tenti Deo ex toto corde servire cupiens, ad studium 
sacraruin Scripturarum totum se contulit. In quibus 


totum. operis corpus per tria membra, per psalmos C tum scribendo adeo profecit, ut suo tempore vix 


sclicet quinquagenos divisit. Scripsit duos libros 
In-titutionum , qualiter divin:e et humanze lectiones 
debeant intelligi, et librum de Etymologiis, et alium 
librum Sacerdotis de Schematibus collegit. Scripsit 
librum Titulorum, quem de divina Scriptura colle- 
ctum, voluit nuncupari Memoriale ; ut breviter percur- 
rant qui fastidiunt prolixa perlegere. Fecit. Coinple- 
xinnes in. Epi-tolis apostolorum, εἰ in Actibus apo- 
&tolorum, et in Apocalypsi, qu:e suut. brevissima ex- 
planatione decursze. Digessit etiam Cataloguin. con- 
sulum Romanorum. Epiphanium Sceholast cum, qui 
tres Theodoreti, Socratis et Sozomeni historias de 
Greco in Latinum transtulit, in unam Tripartitam 
bistoria redegit. Novissune anno scilicet :elatis sue 
95, precati fratrum suorum scripsit de Orthographia, 
cujus regulas de duodecim nominatissimis gramma- 
ticis collegit, de Anima librum unum. 

Robertus de Monte, inter opera Guiberti, pag. 18. — 
Ego, inquit, magis assentior Cassiodoro Senatori et 


haberet :equalem, in quo tanta utriu-que litteratura 
abundaret scientia. Testantur hoc multa preclara 
qux» scripsit opuscula : de quibus ego ad ,resens 
Lintum reperi subjecta. In Psalterium totum opus 
egregium 150 tractatus; de Ratione Anim: librum 
unum; Tripartitam lMistoriam nostram fecit libris 
duodecim ; in Cantica canticorum librun unum; de 
lustitutione divinarum lectionum libros tres; Memo- 
riale divinarum Scripturarum librum unum ; in Epi- 
stolas Pauli breves complexiones libros quatuor- 
deciin; in. Actus apostolorum librum unum; in Apo- 
calvpsim librum unum; Catalogum. Romanorum 
consulum librum unum; de Graninatica, de Dia- 
lectica, de Rhetorica, de Philosophia, de Matheina- 
tica, de Geometria, de Astroromia, de Musica; 
Epistolarum ad diversos libros viginti octo ; Etymo- 
logiarum librum unum; de Tropis et Schematibus 
librum unum. Alia quoque multa edidit, quz«'ad no- 
titiam meam non venerunt. Hic post aliquot con- 


monacho viro undecunque doctissimo, qui antiqui- D versionis sux annos abbas electus est, et monasterio 


late temporis, ne dicom multiplici rerum scientia, ut 
pote consul , et apocrisiarius Theodorici regis Gotho- 
rum, Belam prxcedere non dubitandus est. 

Honorius Augustodunensis de Scriptor. ecclesiast. — 
Cassiodorus ex senatoribus Ravenna profectus, arte 
POR OSOphuts professione monachus, exposuit magni- 

Psalterium, et multa alia scripsit. 

Helinandus εἰ Vincentius Bellovacensis lib. xxi 
Speculi histor., quos citul. el sequitur S. Antoninus in u 
perte Histor., tit. 11, c. 14. — Floruit Ca siodorus 
irri senator, postea monachus, qui Theodorici regis 

talie fuit cancellarius, et ex parte ejus multas fecit 
epistolas ad diversas personas de negotiis curiali- 
bus.... Idem super Psalinos commeriitatus 150 tracta- 
tus fecit. Librum quoque de Ratione Anim: elegan- 
ter composuit, et librum de Orthographia. 

Jordunus in. Chronico. — Cassiodorus consul fuit, 
«quU. postea Conversus et monachus effectus, eceno- 


multo tempore utiliteP przfuit. Cum cesset annorum 
nonaginta trium, rogatu fratrum scripsit de Ortho- 
graphia elegantissimum librum, cujus regulas de duo- 
decim noninatissimis collegit. Claruit autem circa 
annum Domini sexcentesimum. llura vide apud 
eumdem lib. 1 de Viris il'ustr. ord. S. Benedicti, 
cap. 6, et lib. ii, cap. 7, et lib. de Scriptor. eccles., 
pag. 241. 

Trithemium sequuntur qui scriptorum ecclesiasti- 
corum Catalogos edilere , οἱ bibliothecarii fere 
omnes iislem pene verbis, ut Joannes Ferrerius, 


Gesnerus, Sixtus Senensis, Bellarminus, Posseviuus, 


Philip. Labbzeus, Vossius et alii. 


Ex epistola Joan. Cochlei ad clariss. virum et Deo. . 


diguum martyrem Thomam Morum, data im idus No- 
vemb. anni 1928. — lnveui in bibliotheca D. Stephaui 
Chronicon Cassiodori, libellum quidem parvulum, 
sed Romana nobilitate insignem, eruditisque owni- 


"MP UU amo πῖῶσῦν RP RERUM ÉMEEES Gains 


— MA" ΠΕ aote oro απ 


:499 


M. AURELIUS CASSIODOnW!S. PROLEGOMENA. 500 


bus merito desiderabilem..... Babet auctor iste eru- A — Gabriel Duccelinus in. διὸ Menologio Bewedictino ad 


Aiilionis quidem ac pietatis sux certissima in suis 
super Psalterium Commerntarüs testimonia : probi- 
tatis autem et prudentize, justitieque ejus integrita- 
tem, ac omnimoedum dignitatum fulgorem ex duo- 
decim libris Epistolarum ejus plane cognoscet quis 
quis felix eorum librorum possessor est..... Auctor 
iste inter omnes doctores ecclesiasticos dignitatum 
secularium honore summa cum integritate, religio- 
neque et pietate przfulsit. Quamvis eniin rege: ejus 
essent Ariani, ipse tanien fidelissime perpetuo tenore 
eatholicie Ecclesi; partes defen:tit, uti. jrobant di- 
rersi ejus in. re theologica tractatus, et propria ejus 
rerba, qua in przfectura ad papam Joannem Il scri- 
psit lib. xt, epist 5. Et. quod. adhue. mirabilius est 
magisque pium ac religiosum, relicto t πάθεν seculo 
cum om.:ibus honbribus dignitatibusque imperii, mo- 
nasticain vi am. ita suscepit, ul mongsterium Viva- 
riense non longe a Ravenna situm amplissimis censi- 
: bus doiaverit, variis :»diliciis ornaverit, ae locu,le- 
' tissima instruxerit bibliotheca. 1d quod latius cogno- 
^8cet, digniusque mirabitur qui introductorios ejus 
ad fratres Vivarienses legerit !ibros. 
Gabriel Barrius, vel potius eminent. cardinalis Sir- 
letus, Vaticane bibliothece prepositus, de Situ et an- 
 tiquitate Calabrice lib. wi, circa finem. —.In hac urbe 
Scylaceo, sive SyJacio fuit Cassiodorus vir οἱ doctri- 
na et sanctitate perspicuus..... Fuit in secularibus 
disciplinis omuium suo seculo facile erudi issimus, 
sed seculi honoribus contemptis, D. Benedicti mo- 
nachus factus divinarum Scripturarum scientia atque 
etiam sanctitate effulsit..... Scripsit epistolarum li- 
bros, etc. Claruit temporibus Justini usque ad iin- 
perii Justini junioris finem. Obiit annum agens 96, 
a Christo nato 575. Functus est autem hom» magois 
ac summis honoribus ac magistratibus; nam fuit 
senator, et quzstor, et consul, et magister oflicii, et 
propositus ofliciorum Theodorici et Athalarici re- 
gum, et totiu, {|| praefectus. 


Eminent. cardinalis Baronius , auno Christi 503. — (C 


Sed ratio temporis a nobis exigit ut. doctissimum 
illum et :que sanctissimum virum, decus Romance 
nobilitatis, prfecturis innumeris diutius illustratuin, 
conveniamus Aurelium Cassiodorum, mon otiosuin 
illum quidein licet feriatum, degentem in monasterio 
quod exstruxit: ubi velut in portu residens post nau- 
fragia regum Gothorum, quorum regna prafectura 
prztoriana eurarat, Deo et litteris vacans, reidnum 
vite tempus ad obitum usque semper aliquem ferti- 
lissimi ingenii partum edens, effetam licet annis, fe- 
cundamn frugibus senectutem ducebat. Scribebat hoc 
anno paschalem computum, etc. Et infra. Sic igitur 
qui vegetiorem :etatem in optima regii gubernatione 
utiliter honoriliceque consumpsit, nec in decrepita 
senectate fabores ad. res divinas conversos vel mini- 
mum intermiLtens, in suo inonasterio tandem saneto 
fiae quievit; ad mona-terii curam duobus przefectis 
abbatibus viris sanctissimis, Chaleedonio scilicet at- 
que Geruntio, quorum alter Vivariensibus ceenobitis, 
CDM alter prxesset, ibidem junctis anacho- 
retis. 


"- 


vii calend. Octob. — Maguus. Aurelius (Cassiodorus 
nobilissimo ort..s genere, eruditione rerum gerunda . 
rum dexteritate supra lidem el omne preeconium ex- 
celluit, Primum coinitiva rerum privatarum, dein 
largitionum sacrarum insignitus est; insuper przffe- 
curis Sicilix, utriusque Drutiorum atque Lucante po- 
litus : patriciatus postea sublirae con: cendeus, palatiuze 
item qu:esturze munere functus, crevitin magistrum of- 
liciorum, mox pr:efecti prxetorio grandi honore auctus, 
verliceu denique dignitatum Urbis consulatum me- 
ruit. Verum adinirabilis patriarehze no tri recens de- 
functi gloriosissima memoria, et recentissimis disci- 

uloru:n exemplis solidissima nostrorum virtute et 
elicitate illectus, susdeque habenda censuit, dum- 
modo ad eam quoque dignitarem perveniret. Condito 
proin sumptibus propriis Vivariensi sive Castellensi 
caenobio , dum nostris in illud accitis familiarius ute- 
retur, solidioraque religionis bona Ἂν ϑξηοβοῦ- 
ret, paulo post periturorum fastidio, dternorum 
desiderio cucullum et ipse indutus, et monachum 
professus, inter prima οἱ przecipua. ordinis decora 
prim:evo sanctissimi instituti flore ad miraculum 
effloruit. EL quanta. in sxculo majestate et gloria, 
tanta in cenobio animi demissiope exsplenduit. Eum 
Baronius doctissimum zque ac sanctissimum, eic. 
Plura ibilem habet, et Annal. Beuedictin. parte 1, 
ad an. Chr. 545, ubi preterea citat. Antonium de 
Yepez, Petrum Opomerum, Possevinuim Caroluin Sten. 
gelium, etc. 

Eminent. cardinalis Bona in. libro de Divina Psal- 
modia, in notitia actorum et librorum. -- - Cassiodorus 


'Senator, et regi Theodorico ab epistolis, postea mo- 


nachus, vir gravis el solide doctus, cujus sacre 
ei profane lucubrationes plenx sunt jucuuditatis οἱ 

“αὐ. 

ἡ Bollandus in Actis sanctorum V1 Martii. — Cassiodo- 
rus Senator Theo lorico et Athalarico Ostrogotborum 
regibus in ltalia charissimus, et scriptis inclytus, 
anno 914 solus consulatum gessit, οἱ 562 adhuc vi- 
vebat nonagenario major in suo prope Scylitanam 
urbem in Calabria monasterio, q'0d exstruxerat, οἱ 
referta optimis libris bibliotheca ditaverat : qui san- 
ctum diceret, et ecclesiastico cultu hac die propone- 
ret veuerandum primus repertus Witfordus in suo 
Martyrologio. 

Praclara paucioribus licet verbis de Magni Aurelii 
Cassiodori tum sanctitate, tuut. doctrina - habeut 4}- 
cuinus lib. v, coutra Felicem Urgelit. ; Aymoinus de 
Gestis Francorum cap. 9; Jonas Aurelianensis epist. 
lib. 1 de Cultu imagin.; Ctho Frising. Chronic. lib. 
v, cap. 4; Ordericus Vitalis lib. 11 Eccles. Hi tor. ; 
Augustinus Florentinus in Cbron. Camald. lib. v, 
cap. 5; Espenc:eus lib. i suarum Digression. , pag. 
90145 ; Mauclerus de Monarchia Eccles. et s:ecul. part. 
tv, lib. ix, cap. 2 et 5; Baconus iu Histor. vite et 
mortis, pag. 554; Ugellus toin. 1X, fol. 586; Rubeus 
in Histor. ltaven. pag. 1570, et alii scriptores histo» 
rici Αἰ et Raveuiie. 








"FI. AURELII CASSIODORI 


VARIARUM 


LIBRI DUODECIM. 


PR/EFATIO. 


] Cum disertorum mihi gratiam, aut communibus A visc sunt immensum onus imponere, dum ad ipsam, 


fabulis, aut gratuitis beneficiis, nullis tamen seris 
me:itis collegissein, dicta mea, que in honoribus 
&Ppe positus pro explicanda negotiorum qualitate 
profuderam, in unum corpus redigere suadebant : ut 
ventura posteritas, et laborum meorum molestias, 
quas pro generalitatis commodo eustinebam, ct 
sincere |ed., eincerz] conscieutite inemptam *. mis., 
ineptam] dignosceret actionem. Dicebam dilectionem 
lpsorem mibi potius fore contrariam : ut qu'd mihi 
modo propter desideria supplicamtium — putabatur 
acceptum, postea legentibus videretur imsipidum. 
Addebam, debere illos Flacci 5 dieta recolere, qui 
menet quid periculi vox praocipituta possit incurrere. 

Respondendi celeritatem cunctos videtis exigere, 


honoris gratia, maluerunt pene omnia pertinere. 
Quod enim spatium possis publico labori subripere, 
quando in unum pectus confluit, quidquid utilit:s 
generalitatis exposcit ? 

Addimus etiam, quod frequenter quxsturze vicibus 
ingravato otii tempus adimit crebra cogitatio, et vel- 
ut mediocribus fascibus isudanti, 9 illa tihi de aliis. 
honoribus principes videntur imponere, que proprii: 
judices nequeunt explieare. Hxc autem facis nulla. 
vendendo, sed exemplo proprii genitoris, ἃ speran- 
Jibus accipis solos labores sic petentibus prastando- 
gratis, sub continenti: munere cuncta mercaris. 
Regum quinetiam gloriosa colloquia pro magna diei: 


parte in bonum publicum te occupare noverunt ; ut 


et creditis me impoenitenda proferre. Dictio semper Ὦ fastidium sit otiosis exspectare, απ tu continuo la- 


agrestis eet, qux &tut sensibus electis per moram non 
comitur, 30, verborum minime proprietatibus expli- 
catur. Loqui nobis eommuniter datum est: solus 
ernatus est, qui discernit indoctos. Nonus annus ad 
rcribendum relaxatur auctoribus, mibi nec horarum 
momenta prestantur : mox ul copero, clamoribus 
imminetur, et festinatione nimia ingeritur, ne cautius 
ccepta peragantur. Alter nos frequertia invidioss 
Interpellationis exaggerat; alter miseriarum mole 
east:gae; alii furiosa intentionum [ed., contentionum] 
seditione circumdant. [nter bxc cur requiritis dicta- 
ionis eloquium, ubi vix copiam possumus babere 
serm^num? l»sas quoque noctes inexplicabilis cura 
cireumvnlt, ne desint alimonia civitatibus, qux» su- 


bore cognoseeris sustinere. Verum hoc magis tibi 
ad suffragium laudis potest proficere, si. inter tauta 
et talia valueris legenda proferre; deinde quod 
rudes viros, et ad rempublicam conscia facundia 
proparatos, labor tuus sine aliqua offensione poterit. 
edocere, et usum quem tu inter altercantium peri- 
cula jactatus exerces, illos qui sunt in tranquillitate: 
positi, contingit fel cius adipisci. Proinde, quod salva: 
fi!'e, qua frucris, dissimulare non poteris, tanta re- 
gum beneficia si pateris ignorari , frustra maluisti 
benigna festinatione concedi. Noli, quesumus, in: 
obscurum silentii revocare, qui te dicente meruerunt 
illustres dignitates accipere. Tu enim illos assumpsisti- 
vera laude describere, et quo.lammodo historic? co2- 


pra omnia populi plus requirunt, studentes ventri, (; lore depingere. Quos si eelebrandos posteris tradas, 


konauribus. Hinc e.t quod cogimur animo per cunctas 
be provincias, el. injuncia semper iuquirere : quia 
non suflicit agenda militibus imperare, nisi bxc ju- 
dicis assiduitas videatur cxigere. Nolite, quiso, 
noxie nos amare. Declinanda est suasio qu: plus 
habet periculi quam decoris. Sed illi me potius tali 
disceptatione fatigabant. Prxfeetum (6 Dratorianz 
sedis omnes noverunt : cui [mss. Aud. et Renig., 
quo.1] dignitati oceupationes publicze velut pediscque 
semper assistunt. Ab hac enim exercituales flazi- 
tantur expeus; ab hae viclus queritur sine tempo- 
ris consideratione populorum ; buic etiam vel soluin 
grave jodieiorum pondus adjeetum est, Cui idco leges 
* [nemptam dicit ea forma qua redemptam lau- 

. in malam partem scilicet, infra lib. v, epist. 

40. Εἰ redemptam sententiam timere lib. vt, form. 9. 
ν Flaeri, id est Qui ti Horatii Venusini, qui dicit : 
semckh ciissum volat. irrevocabiloe verbum. lvo e» 


abstulisti, consuetudine majorum, morientibus decen- 
ter interitum. Deinde mores pravos corrigis aucto- 
ritate rectoris [mss., regis], excodentis audaciam 
frangis, timorem legibus reddis; et adhuc dubitas 
edere. quod taptis utilitatibus probas posse cone 
gr«.ere? Celas etiam, ut ita dixerint, speculum mentis- 
tuxe, ubi te omuis zetas ventura possit inspicere. Con- 
tingit enim dissimilem filium plerumque generari : 
* oratio dispar moribus vix potest inveniri. Est ergo 
ista valde certior arbitrii proles; nau quod de arcano 
pectoris gignitur, auctoris sui posteritas veracius- 
sstimatur. Dixisti etiam ad commendationem τὶς 
versitatis frequenter reginis ac regibus laudes. Du»- 
ms. Rhemensi.. 

* Vide Sidonium Apollin. lib. vi; epist. 48. D; 


Amhrosium lib. 1 Offic. capz-19y et- Caseiod. inífsay. 
lib. v, epist. 32. 





505 


M. AURELII CASSIODORI 


501 


decim libris Coihorum historiam * defloratis prospe- A gustatione suspensis, aliter a literarum sapore jeju- 


ritatibus condiJisti,. Cui tibi in illis fuerit. secundus 
eventus, quid ambigis, et hec publico dare, qui jan 
cognosceris dicendi tirocinia posuisse? 

Victus sum, fateor, in. verecunliam meam; nec 
obsistere tantis prudentibus[ed ,precibus] potui, cum 
me viderem ex affectione culpari. Nunc ignoscite le- 


gealtes, el si qua est incauta presumptio, suadenti- - 


bus potius imputate; quia mea judicia cum illo vi- 
dentur facere, qui ime decreverit. aceusare. Et ideo 
quod in qux-turze, magisterii ac przfecturz dignita - 
tibus a 1e dictatum in diversis publicis actibus potui 
reperire, bissena l:brorum ordinatione composui ; ut 
quanquam diversitate causarum legentis intentio 
eoncitelur, eflicacius tamea rapiatur animus, cum 
tendit ad termi:urm. lllud autem sustinefe alios passi 
non sumus, quod nos frequenter incurrimus in liono- 
ribus dandis impolitas et przecipites dictiones ; quxe sic 
poscuntur ad subitum, ut vix vel scribi posse videan- 
tur. Cuncetarum itaque dignitatum sesto. οἱ septimo 
libris formula; comprehendi, ut et mibi, quamvis sero 
prospicerem, et sequentibus in angusto tempore 
subvenirem. lta, qux dixi de preteritis convenient 
et futuris [mss., 1t que dixi de prateritis, convenien- 
ter et futuris] : quia non de personis, sed de ipsis 
locis, qua: apta videbantur explicui. Librorum vero 
titulum, operis indicein, causarum prz:econem, totius 
orationis brevissumam vocem, |. VARIARUM. nomine 
przenotavi : quia necesse nobis fuit stylum non unum 
suinere, qui persona: varias suscepimus admonere. 
Aliier eniin multa lectione satiatis, aliter medioc:i 


nis, persuasionis causa loquendum est ; ut interduin 
genus sit periti: vitare quod d':ctis placeat. Proinae 
majoru:n pulchra definitio est, Sic apte dicere, wt 
audientibus possis concepta vota suadere. Ncque 
enim tria genera dicendi iicassum prudens definivit 
antiquitas. llumile, quod communione ipsa serpere 
videatur. Medium, quod nec magnitudine tumescit, 
nec parvitate tenuatur; sed inter utrumque positum, 
propria venuslate ditatum, suis finibus continetur, 
Tertium genus, quod ad summum apicem disputatio- 
Dis exquisitis sensibus elevatur, videlicet, ut varietas 
personarum congruum sortiretur eloquium, et li:et 
ab uno pectore proflueret, diversis tamen alveis ema- 
narel . quando nullus eloquentis obtinet nomen, nisi 


p qui trina ista virtute succinctus, causis emergentibus, 


viriliter est paratus. Huc accedit quod modo regibus, 
inodo potestatibus aulicis, modo loqui videamur hu- 
millimis : quibus alia contingit sub festinatione pro- 
fundere, alia vero licuit cogitata proferre; ut merito 
Variarum dicatur, quod tanta diversitate couficitur. 
δα" utinam sicut ista regulis accepisse probamur 
antiquis, iia eadem promiss:e resignent merita di- 
ctionis. Quapropter lHlumile de nobis terecunde pro- 
mittimus, Mediocre non improbe pollicemur, Sum- 
mum vero, quod propter nobilitatem sui est in edito 
[mss., in edictione; alii, editione] coustitutum, nos 
attigisse nou credimus. Verumtamen sileant pra- 
sumptiones illicite, qui legendi sumus. Incongruc 
namque nostras de nobis disputationes ingerimus, qui 
vestra potius judicia sustinemus. 


* Hoc etiam testatur J irnaudes in proc ni» Ch:zonici ; et ipse Cassiodorus infra, lib. xu, epist. 20. 


too — am 





—— 9 


— € —— € c | I - 


- - —— 








Á— À  —— —— —À 





LIBEh PRIMUS. . 


3 EPISTOLA PRIMA. 


ANASTASIO IMPERATORI — THEODORICUS REX 9, 


Rogat pacem certis de causis intermissam ; laudat im- 
peralorem, et ad illum mittit legatos, q :i contentio- 
nes dirimant, et concordiam. sua! deinceps βγη αὶ 
restituant. 


Oportet nos, clementi-sime imperator, pacem quax- 
rre, qui causas iracundi:e cognoscimur non habere: 
qu:ndo ille moribus obnoxius jam tenetur, qui ad 
justa deprehenditur imparatus. Omni quippe regno 
desiderabilis debel esse tranquillitas, in qua et populi 
proficiunt, et utilitas gentium custoditur. Hxc est 
enim bonarum artium decora mater ; hiec mortalium 
genus reparabili successione multiplicans, facultates 
protendit, mores excolit, et tautarum rerum ignarus 
agnoscitur, qui eam minime «qua.iisse sentitur. Et 


* Baronius putat hanc epistolam fuisse scriptam 
anne Christi 495. Consule eum tom. Vl Annal., 
PE 410 editionis Antuerp. | 

heodoricus rex]. llic primus se regem dixit, cum 
Odoacer apte eum se iiuperatorem. Romazum dice- 
ret, et ante O.loacrem Augustalis. Theodorici regis 
Gothoran farina. et. habitum. eleganter describit 


C í'eo, piissime principum, polentiz vestrz convepil 


el honori, ut concordiam vestram querere debeatnus, 
cujus adhuc amore proficimus. Vos eniin estis regno- 
rum omnium pulcherrimum decus, vos totius oris 
salutare przsidium, quod czteri dominantes jure 
suscipiunt alii, suspiciunt], quia [ed. Niv. et Accurs., 
quasi] in vobis singulare aliquid inesse cognoscuut; 
el nos maxime, qui divino auxilio in republica vestra 
didicimus, quemadmodum | Romanis xquab liter im- 
perare possimus. Regsuimn nostrum imitatio vestra 
est, forma boni propositi, unici exemplar imperii; 
qui quantum vos sequimur, tautum gentes alias an- 
teimus. Bortamini me frequenter, ut diligam senatum, 
leges principum gratanter amplectar, ut cuncta Itali: 
membra componam. Quomodo potestis ab augusta 
pace dividere, quem non optatis a vestris moribus 


Sidouius Apollinaris lib. 1, epist. 2. Quomodo autem 
invaserit Italiam, vile Aimoin. de Gestis Francorum 
lib. 1. Theodoricus O.foacrem interemit Albiuo V. C. 


cons., auno Christi 495, iinperii Anastasii secundo. 


l:ec epi-tola videtur aliquot post annis scripta. 
GuLELusUs FognxERnIUS.—— 





Ec5 


VARIARUM LIBER I. 


506 


diserepare? Additur etiam veneranda Roman:ze urbis A guinea regnaatem | discernit, dominum conspicuum 


affectio, a qua segregari nequeunt, qui se nominis 
u:itate junxerunt. Proinde illum et illum * legationis 
ef'icio ad serenissima pietalem vestram credidimus 
destinandos ; ut sinceritas pacis, quze causis esner- 
gentibus cognoscitur fuisse vitiata, delersis conten- 
uonibus, in sua deinceps firmitate restituta perma- 
ueal : quia pati vo^ non credimus inter utrasque 
respublicas,quarum semper unum corpus sub antiquis 
priucipibus fuisse declaratur, aliquid discordix per- 
wanere; quas non solum oportet inter se otiosa Ji- 
lectione conjungi, verum etiain decet mutuis viribus 
adjuvari. Romani regni unum velle, una seinper opi- 
nio sit. Quidquid et nos possumus, vestris przeconiis 
applicetur. Quapropter salutationis honorificentiam 
preferentes, prona mente deposcimnus, ne suspenda- 
is a nobis mansuetudinis vestrz gloriosissimam cha- 
ritatem, quam ego sperare debui, elia:nsi aliis non 
 vi:eretur posse conceli. Cwtera vero per latores 
presentium pielati vestre verbo suggerenda commi- 
sinus , ut nec epistolaris serino redderetur extensior, 
nec aliquid pro utilitatibus nostris prztermisisse vi- 
deremur. 
EPISTOLA |l. 
THEOx10 ! VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 

Redarguit illum. negligentim circa purpuram, quam 

singulis annis ad aulam regiam mittere solebat, et 

originem ac modum con[iciende purpura describit. 

Comitis Stephani insinuatione comperimus, sacra 
vestis operam [ms. Remig., superiora], quam nos vo- 


facit; et praestat humano gereri ne de aspectu prin- 
cipis possit errari. Mirum est substantiam illam 
morte confectam, cruorem de se post spatia tam 
longi temporis exsudare, qui solet vivis corporibus 
vulnere sauciatis A4, vix effluere. Nain cum sex pene 
mensibus marin: delicie a vitali fuerint vigore sepa- 
rate, sagacibus naribus nesciunt esse gravissime; 
scilicet ne sanguis ille nobilis aliquid spiraret horro- 
ris. Hic cum infecta semel substantia perseverat, et 
nescit ante subtrahi, quam vestis possit absumi. Quod 
si conchyliorum qualitas non mutatur, si torcularis 
illius una vindemia est, culpa nimirum artificis erit, 
cui se copia nulla subtraxit. In illis autem rubicundis 
f»ntibus cum albentis comas serici doctus moderator 


B intinxerit, habere debet corporis purissimam castita- 


lem, quia. talium rerum secreta refugere dicuntur 
immunda. H:cec si omnia constiterint, si in nulla 
parte prxeterimissa videatur esse sol2mnitas, miramur 
tua te pericula minime cogitasse, dum sacrilegus sit 
reatus negligentixe [alii , duin sacrilegii sit reatus ne- 
gigenter| in tli veste peccare. Quid enim agunt 
tot artifices, tot nautarum caterva, tot familiz rusti- 
corum? Tu quoque comitiva subvectus tantis jubes, 
tanta te istius noininis prxsumptione dcfendis, ut 
cum regale opus crederis agere, in multis videaris 
tanquam tuis civibus imperare. Hoc ergo remissio 
1a negligit, quod te et in provincia subvexerat, et 
ad conspecturn principis honorabilem venire faciebat . 
Quod si te facultatis tux: adhuc cura. non deserit, si 


ljuimus necessaria festinatione compleri, disrupto C salutis propris tangit affectus, intra illum diem im- 


magis labore pendere : cui cursum [ed., usum] sub- 
trabendo solemnem, abominandam potius inferre 
coguosceris tarditatem. Credimus enim aliquem pro- 
venisse neglectum, ut aut crines illi lactei, carneo 
[| Juretus, forte aheneo] poculo bis terque satiati, 
pulcherrima minus ebrietate rubuerint; aut lan: non 
bauserint adorandi [ ms. Aud., adornandi] muricis 
p:etiosissimam qualitatem 5. Quapropter si perscru- 
tator Hydruntini maris infusa [alii, intusa, vel intrusa] 
concbylia solemniter «condidi:sct apto tempore, 
acervus ille Neptunius, generator florentis semper 
purpurz *, ornator solii, 3quarum copia resolutus 
imbrem aulicum flammeo liquore laxaret. Color ni- 
tuio lepore vernans, obscuritas rubens, nigredo san- 


* Baronius existimat hos legatos fuisse Faustum 
et lrenzeum. Vide tom. VI Annal., aun. Chr. 495, 
pag. 477. - " 

* Continetur hic ρυγρυγ principalis δὲ muricis 
descriptio et usus. Qua de re vide Plin. lib. tx. cap. 
δῦ. Virgil. lib. iv Eclog. et v /Eneid. PeTRUs Bnos- 
secos J. C. 

* Florentissemper unica dictione, ul Lucretius 
lib. 1, pag. 52, semperflorentis Homeri. — 

4 Hujus rei meiiinit Aehilles Statius Jib. u de 
Amor. ὠς et CeJrenus, et Pollucis Onomastic. 
lib. τι. Blata. est vermis lucifuga, quia lucem videre 
uon potest, unde per noctem ambulat, a colore nun- 
cupaL:, quz comprehensa manum tingit; unde et 
blatteum dicimus, et inde blatta vestis est talis colo- 
tis. [uc ex ms. Rhemensi. 

* Tyros urbs fuit Phoenices olim celeberrima, una 
tx iis quz Tripolim efficiunt ; olim insula, sed Alexan- 


minente tibi barum portitore, cum blatta *, quam 
nostro cubiculo dare anuis sing:lis consuevisti, ve- 
pire festina : quia jam non compulsorem ad te mit- 
timus, sed ultorem, si aliqua credideris ludificatione 
tardandum. Verum talis tantaque res, quam facili 
legitur inventa compendio * Cum fame canis avida 
in Tyrio * littore projecta conchylia impressis man- 
dibulis contulisset, illa naturaliter humorem sangui- 
neum defluentia, ora ejus mirabili colore tinxerunt. 
Et ut est mos hominibus, occasiones rep^ntinas ad 
artes ducere, (alia exempla meditantes, fecerunt 
principibus decus nobile f de re qux sub-tantiam 
noscitur habere mediocrem. Eoa Tyrus est llydron δ 
Italica, aulicum profecto vestiarium, non antiqua 


D dri operibus continenti conjuncta. Tyrus, inquit 


Plinius (Lib. v Nat. Hist., cap. 19), quondam insula 
prealto mari seplingentis psssibus divisa, nunc 
vero Alexandri etiam oppugnantis operibus conti- 
nens, olim partu clara, urbibus genitis Lepti, Utica, 
et illa Romani imperii zinula, terrarum orbis ἀν 
Carthagine, etiam Gadibua exira orbem conditis. 
Nunc omnis ejus nobilitas conchylio atque et pur- 

ura constal : et hoc est. quod auctor. declarat. 

ROsS. 

f ]u hanc rem vide Arnobium lib. i, jos. 517; 
et Marium Victor. in Gene... lib. 11, pag. 59. 

s Hvdron, qux civitas est in ltalia, apud quam 
conchylia reperiuntur, sicul et apud. Tyruin. Bec 
ms. i i Vide Aummianum  Marcellir. lib. xiv, 

ag. 94. 

! Alii, Theodonio viro senatori ; alii, Theodonio 

comiti vestis ; alii, Theoni. 





507 " M. AURELIT CASS'ODORI 508 


' custodiens, sed jugiter novella transmittens. Vide 
ergo, si quis te patiatur minus implere, quod nos 
tam necessarie cognoscis expetere. 
EPISTOLA III. 
CASSJODORO VIRO ILLUSTRI ATQUE PATRI:.JO THEODORI- 
CUS REX. 


Summis laudibus illum extollit, et illi confert patricia- 
[t$ apicem, cum jam [uisset rector Lucani et Bru- 
iorum, ac prevfecturam prirtorianam gessisset. 


"Quamvis proprio fraatur lionore, quod est "hatura- 


laudabile, nec desint probate conscientie fasces, 
cum generat [Gr. Cujas, gerat] animo dignitates (om- 
nia siquidem bona suis sunt juncta cum fructibus, 
nec credi potest virtus qux» sequestratur ἃ pr:emio), 
tamen judicii nostri culmen excelsum est : quoniam 
qui a nobis provehitur, przecipuus et plenus meritis 
[mss., przecipuis plenus meritis] estimatur. Nam si 
wquabilis credendus est, quem justus elegerit ; si 
temperantia przeditus, quem moderatus ascivit, om- 
nium profecto capax potest esse meritorum , qui j- 
dicem cunctarum meruit habere virtutum. Quid enim 
majus quxritur *, quam ibi invenisse laudum tecti- 
monia, ubi gratificatio non potest esse suspecta ? Re- 
gnantis quippe sententia judicium de solis actibus 
sumit, nec blandiri dignatur animus domini [ed. Niv. 
et Gamon., domenii] potestate munitus. Repetantur 
certe 4υ te nostris sensibus infuderunt ; ut tui labo- 
ris. fructum capias, cum nostris animis singula sua- 
viter inhzsisse cognoscas. In ipso quippe imperii 
nestri devotus exordio, cum adliuc fluctuantibus re- 
bus provinciarum corda vagaventur, et negligi rudem 
| Nivel., nomew] dominum novitas ipsa pateretur, 
Sieclorum suspicantium mentes ab obstinatione pr:e- 
cipiti deviasti, culpam removens illis, nobis necessi- 
tatem subtrahens ultionis. Egit salubris persuasio, 
qued vehemens poterat emendare districtio. Lucra- 
tus es damna previncie, qux meruit sub devotione 
nescire : ubi sub procincie Martio civilia jura custo- 
diens, publica privataque commoda inavarus arbiter 
astimabas; et proprio censu neglecto, sine invidia 
hucri, morum divitias retulisti : excludens vel quere- 
lis auditum [ed. Accursy, aditum], vel derogationibus 
locum ; et onde vix solet reportari patientixw silen- 
tium, voces tibi militaverunt laudantium. Novimus 
enim, testante Tullio (In Bruto), Siculorum naturam, 
quam sit facilis ad querelas, ut solita consuetudine 
possint judices etjam de suspicionibus accusare. Sed 
non eo prsconiorum fine contenti, Brutiorum et 
Lucanis tibi dedimus mores regendos, ne bonum 
quod peregrina provincia meruisset, genitalis soli 
foruma nesciret. At tu. consuetudinem devotionis 
impendens, eo nos obligasti munere, quo tibi puta- 
niuis omnia reddidisse : inde amplificando [ed., appli- 
cando] debitum , unde credi poterat absolutum. 


Egisti per cuncta judicem totius errors expertem, 


. ^ Laudari omnes. appetunt, quod reprehensibile 
non est, nisi finem recti in laudibus collocent, ut te- 
, Satur Ovid. 1. de Arte amandi. Juven., satvr. 40; 

Persius satyr. 1. Hic proclarum ἃ principe laudari 
innuit auctor. P aoss. 


A nec invidia quempiam deprimens *, nec gratia blan- 
diente sublimans. Quod cum ubique sit arduum, ta- 
men fit in patria gloriosum : ulii necesse est, ut aut 
gratiam parentela provocet, aut odium long: con- 
tontiones exasperent. Oblectat igitur nos actus pre- 
fecturze recolere, totius Itali; notissimum (Niv., 
novissimum] bonum, ubi cuncta provida ordinatione 
disponens, ostenüisti 5 quam leve sit stipendia sub. 
judicis integritate dependere. Nullus graviter obtulit, 
quod sub :equitate persolvit : quia quidquid'ex or- 
dine tribuitur, dispendium non prtatitr. Fraere nunc 
bonis tuis, et utilitatem propriam, quam respectu 
publico contempsisti, recipe duplicatam. Hxc est 
enim vitze gloríosa commoditas, dominos esse testes, 
cives habere laudantes. His igitur tet. amplissimis 

p laudibus incitati, patriciatus tibi apicem jüsta remu- 
neratione conferimus; ut quod aliis est premium, 
tibi sit retributio meritorum. Macte, sumnte vir, fe-. 
licitate laudabili, qui ad hanc vocem dominantis 
animos impulisti, ut bonorum tuorum potius fatea- 
mur esse, quod cedimus. Sint h:ec divina perpetna 
[ed., divino perpetrata auspicio], ut cum hzc pro 
remuneratione tribuimus, a4 meliora iterum tuig- 
meritis exigamur. 


EPISTOLA IV. 
SENATUI URBIS ROMJ£ THEODORICUS REX, 
Significat se Cassiedorum ad patriciatis apicem. pro- 
meritorum remuneratione, et. post. administratas 
egregie inferiores dignitates evexisse. Summe laudat 
assiodorum, ejus patrem, atum, Hetiodorum, to- 
C lamque ejus familiam. 

Optamus quidem, Patres 'Conscripti, coronam 
vestram diversorum fascinm flore depingi. Optamus. 
ut libertatis genius gratam videat turbam senatus. 
Conventus siquidem talium est dignitas imperantiumz 
et quidquid in vobis festiva gratulatione respicitur,. 
nostris vere laudibus applicatur. Htud tamen maxime 
desideranter appetimus, ut collegium vestrum ornent 
lumina diguitatum : qnando decenter augmenta pa- 
tri& reddunt, qui aulica potestate creverunt. Hos 
viros nostra perscrutatur intentio; iis morum the- 
sauris gaudemus inventis, in quibus velut fizuratis 
honorum vultibus, clementia nostre serenitatis ex- 
primitur. Hinc est quod Cassiodoro illustri et magni- 
fico viro, precipua in republica claritate notissimo, 

p Patriciatus dedimus pro remuneratione suggestum : 
ut per honorem magni nominis declarentur merita 
servientis. Qui non fragili felicitate provectus, for- 
tun: ludo ad apicem fascium repentinis successtoni- 
bus evolavit ; sed, ut crescere virtutes solent, ad 
fastigium  przconii conscendit gradibus dignitatum. 
Primus enim, ut scitis, administrationis introitus 
comitivee privatarum mole fundatus est: ubi Bon 
tirociniorum infirinitate titubans novilatis vitio vel 
isnocenier erravit, sed abstiuentix firmato vestigio, 


Ὁ Hze sunt veri judicis partes; etenim. vel amore 
vel odio, vel pecuhia bru Exstat judicis 
corrupti severa castigatio apud Ovid. lib. 1 Amor. 
DRoss. 


83 


VARIARUM LABER 1. 


540 


imitando vixit exemplo. Qui mex deinde sacrarum A cedentes fama cencelebrat. Quod weecabulum elsi 


largitionum bonore suscepto, crevit tantum conver- 
salionis laude, quantum profecerat dignitate. Quid 
provinciis redditam disciplinam, quid diverso generi 
bominum momenta [alii, mouimenta] justiti:e infusa 
referamus? Vixit enim tanta costinentia, ut :quika- 
tein et inssitueret inooitis, et doceret exemplis. Fa- 
cilis enim reeli perseasor est ianocens judex, sub 
cojus pradicabili conversatione pudet mores proba- 
biles non babere. Quis egima vereatur scelus, cujus in 
suggestu gremücounpl.cam videt ? Incassum personam 
lictze severitatis induit [ulii, inducit], cum avarus pe- 
ceunike ambitum dissuadet, cum legibus parendum 
censet injustus. Non babet distributionis gremium 
[Jwr., diswictionis genium] cui auctoritatem libera 


per alios videatur currere, proprium 1amen ejus con- 
δίδι esse familie. Antiqua proles, landata prosapies, 
cum togatis clari, inter viros fortes eximii, quando 
et valetudine membrorum, et corporis proceritate 
floruerunt. Pa'er enim hujus candidati sub Valenti- 
niano principe g ssit tribuni et .notarii ^ laudabiliter 
dignitadem : henor qui tunc dabatur egregiis, dum 
ad imperiale secretum tales constet eligi, in. quibus 
reprchensiunis vitium nequeat inveniri. Sed ut se 
pares animi solent semper eligere [Grul. et Cujae., 
diligere], patricio Aetio pro juvanda repub. magna 
fuit charitate sociatus; quem tunc rerum dominus 5 
propter sapientiam sui et gloriosos in repub. labores, 
in omni consilii parle sequebatur. Ad Aitilam igitur 


oenscientia non ministrat : quowiam excessus tunc D armorum potentem cum supradicti filio Carpilione 


suat in formidine, cum creduntur judicibus displi- 
cere. Ilic itaque sub prxcedonti rege gymanasiis exor- 
citatus, emeritis laudibus ad palatia nostra pervenit. 
Meministis enim, et adbuc vobis recentium rerem 
memoria ministratur, qua moderatione pretoeriano 
ceimini locatus insederit, et eveetus in excelsum, 


inde magis despexerit vitia prospecterum [alii, pros- 


perorum]. Nullo quippe, οἱ plerieque moris est, ela- 
tus favore fortuna», in cothurnum se magn: potesta - 


üs erexit; sed :equitate cuncta moderatus, gratiam 
nostram in se noa reddidit odiesam. Majora sibi de 
se fecit optari, dum intra modestizx terminos magna 
cohiboit. Hic est eniin probate conscientix gratissi- 
mus fructus, ut quamvis summa potuerit adipisci, 


legationis est. officio non irrite destinatus. Vidit in- 
trepidus quem timebat imperium ; facies illas terribi- 
les et aninaces, fretus veritate [ ed. N$v. et Gam., 
auctoritate], despexit ; nec dubitavit ejus alterca- 
tionibus obviare, qui furore nescio quo raptatus, 
mundi doroinatum videbatur expetere. lavenit regem 
superbum, sed reliquit placatum; οἱ calumnioeas 
ejus allagationes tanta veritate destruxit, ut voluis- 
sel gratiam quirere, cui expediebat (δ pacem cum 
regno ditissimo non babere. Erigebat constantia sua 
partes Jimentes ; nec imbelles sunt crediti, qui lega- 
tis talibus videbantur armari. Pacem retulit despera- 
tam. Cujus legatio quid profecerit, datur intelligi, 
qui tantum est gratanter excepta, quantum et vide- 


Jedicetur tamen ab omnibus plus mereri. Junxit bene C batur optata. Mox honore illustratus, mox reddituum 


cum universorum gaudiis nostra compendia, zerario 
munificus et juste solventibus gratiosus. Sensit tunc 
respublica ex illo cetu Romuleo innocentix virum; 
qui licet se moderando gloriosum fecerit, hoc tamen 
majus contulit, quod bon: actionis exemplum se- 
quentibus dereliquit. Pudet enim eum peccare, qui 
laudatis videtur potuisse succedere. Fuit itaque, 
ut scitis, militibus verendus, provincialibus mitis, 
dandi avidus, accipiendi fastidiosus, detestator cri- 
miuis, amator xquitatis. Qiidnam fuit. illi diflicile 
eustodire, qui se a rebus alienis decreverat abstinere? 
Est enim invicti animi signum, famx diligere com- 
modum, et lucra potius odisse causarum. Verum h:ec 
in illo jure mirentur, qui patris »tque avi mores 


dona zquus arbiter offercbat. Sed ille potius nativa 
moderatione ditissimus , dignitatem suscipiens otio- 
sam, in remunerationis locum expetiit amaenissima 
Drutiorum. Negare illi non potuit optatam quietem, 
qui eum reddiderat ab immaui hoste securum ; tri- 
stis ab obsequio suo reliquit, quem sibi necessarium 
fuisse cognovit. Avus enim Cassiodorus illustratus 
honore cinctus, qui ejus generi non poterat abnegari, 
a Vandalorum incursione Siciliam Brutiosque ar- 
morum defensione liberavit ; ot merito primatum 
in illis provinciis haberet, quas a tam svo et repen- 
tino hoste defendit. Debuit itaque virtutibus ejus 
respub. quod illas provincias tam vicinas Gensericus 
non invasit, quem postea truculentum Roma susti- 


nobilissimos nescierunt. Cassiodoros siquidem prz- D nuit. Hi autem et in partibus Orientis parentum laude 


2 Hec officia duo sepe conjungi solent in consti- 
tationibus imperatorum, ut videre est inl. 4 Codice 
ée sdvoc. divers. jud. ; in 1. 1 Digestis de mand. 
pup. l. neque. 61 Codice de decurion. ; in 1. 1 

. Theod., qui a preb. apud Sidonium Apollinarem 
libro v, epistol. 9. Amm. Marcell. libro xxvi laudat 
Preeopium quemdam tribusum ac notarium. (n 
quadam novella imper. Valentiniani de Testamentis, 
Cxsarius nominatur vir spectabilis tribunus ac no- 
t rius. Rinoss. 

P Imperatores hoc titulo honestantur sepe in li- 
bris veterum, ut apud Plinimn in epistolis in 1. 5 D. 
d: his qux in testam. del. Sidonius in Panegyrico 
Ma,or. : 

Mea Gallia rerum 
Ignorztur adhuc dominis. 


Aliquando etiam rerum domini pro principibus usur- 
pantur. Solemus itidem alios quam imperatores do- 
minos vocare. Sueton. tamen in Augusto narrat 
Augustum domini appellationem niaxime exhorruisse 
ut maledictum ac opprobrium, dominumque sese 
posthac appellari non passum fuisse. Idem factita- 
runt Tiberius οἱ Severus. Hinc Tertullianus : Dicam 
plane imperatorem dominum, sed more communi ; 
et alibi : Domini vocem potestatis summa nomen 
esse arguit. Jure civili domini appellatione continen- 
tur, qui habent proprietatem, l. recte D. de verb. 
signific. Verumtamen domini vox proprie non nl:i in 
servos. Reperio autem Augusti vo et infra a liberia 
atres appellatos dominos, et a fratribus blandienti- 
hus fratres. Obvios quosve dominos etiam appelln- 
bant, ut. in Seneca videre est : Quomodo obvios, si 
notuen non succurrit, dominos salutamus. Baoss. 


$11 M. AURELII CASSIODORI '13 
viguerunt. Heliodorus enim, qui in illa repub. nobis A EPISTOLA VI. 


videntibus priefecturam bis novenis annis gessit exi- 
mie, eorum consanguinitati probabatur adjungi. 
Genus in utroque orbe przclarum, quod gemino se- 
natui decenter aptatum, tanquam duobus luminibus 
oculatuim, purissima claritate radiavit. Quo enim se 
quavis nobilitas ultra distendit, quam hxc, qux in 
utroque orbe clara esse promeruit? Vixit et ipse in 
provincia honore judicis, et securitate privati : cun- 
etis illis nobilitate potior, omnium ad se animos at- 
trahebat; ut qui libertatis jure non poterant subdi, 
viderentur magis continuis beneficiis suaviter obli- 
gari. Tanta quin etiam patrimonii sui ubertate glo- 
riatus est, ut inter reliqua bona equiis gregibus 
principes vinceret, et donando s:xpius invidiam no- 
minis [ nominis deest in ms. , εἰ D. Juret. legit, ho- 
minis] non baberet. Hinc est quod candidatus noster 
Gothorum semper armat exercitus; et bono instituto 
melior, quod a parentibus accepit, h:xereditaria largi- 
tate custodit. Qu:e ideo per ordinem nostra dignatio 
percucurrit, ut unusquisque intelligat, et parentum 
suorum apud nos laudes posae reparare, qui vivere 


proclaris elegerit institutis. Et ideo, Patres Con- 


scripti, quia vobis est commodus bonor bonorum, et 
judicium nostrum vester comitatur assensus, prospero 
au-picio suscipiatur ejus provectus, qui sibi fecit 
gratiam patere cunctorum. Est enim potius vicissitudo 
quam prz:mium; ut qui nos probabili actione colue- 
ruut, reciproco favore gratulentur. 


EPISTOLA V. 


FLORIANO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 


Jubet ut statuta comitis Anne de Mazene [undo ser- 
ventur. 


lu immensum trahi non decet finita litigia. Qu:e 
enim dabitur discordantibus pax, si nec legitimis 
sententiis acquiescant? Unus enim inter procellas 
humanas portus instructus est; quem si homines 
fervida voluntate prxiereunt, in undosis jurgiis 
semper errabunt. Et ideo spectabilitati tu:e prz»;en- 
tbus affamur oraculis, quatenus, si ita res se habet, 
uta przsentibus suspicatur [ms. Hemig. et ed., sup- 
plicatur|, et in comitis Annze judicio Mazenis fundi 
controversia statutis legitimis est. decisa, nec aliq:a 
probatur appellatione suspensa, quie sunt decreta 
serventur. Quia sicut nolumus oppressis negare ju- 
dicium, ita irrationabilibus querelis non pribemus 
assensum. Cogi enim debet ut sit quietus, qui suo 
vitio renuit esse pacificus. Nam et medendi peritus 
invitum frequenter sanat zsgrotum, dum voluntas 
recta in gravibus passionibus non est, sed potius 
illud appetitur quod a salutis judice gravare posse 
sentitur. 


* Infra, lib. iv, epist. 21 : lufra. scriptis hrevibus 
definita; et lib. mr, epist. 59 : Pecunia. qux tibi data 
est, missis brevibus iudicabis. Lih.31 Cod. Theod. de 
excus. artif. : Artifices artium brevi subdito compre- 
hensarum. D. Hieronymus epist. ad Florentium, bre- 
vein subdituyn eodein plane sensu usurpavit. Breves, 


AGAPITO PR.EFECTO URRIS ! THEODORICUS REX. 
Scribit Roma mittat. peritissimos marmorarios Raven- 
nam ad basilicam Herculis perficiendum. 

Decet principem cura qux ad rempublicam spe- 
ctat augendam; et vere dignum est regem sedificiis 
palatia decorare. Absit enim ut ornatui cedamus 
veterum, cui impares non sumus beatitudine saculo- 
rum. Quapropter in Ravennate urbe basilic Hercu- 
lis amplum opus aggressi, cujus nomini antiquitas 
congrue tribuit, quidquid in aula preedicabili admi- 
ratione fundavit, magnitudini tux studiosissime de- 
legamus; ut secundum brevem * subter annexum, 
de Urbe nobis marmorarios peritissimos destinetis, 
qui eximie divisa conjungant, et venis colludentibus 

p illigata naturalem faciem laudabiliter mentiantur 
[ed., metiantur]. De arte veniat, quod vincat Batu- 
ram : discolorea crusta marmorum gratissima pi- 
clurarum varietate texantur. Quia illud est semper 
in pretium, quod ad decorem fuerit exquisitum. ἢ 
His sumptus subventionesque pr:estabis : ne quem- 
quam nostrum gravet imperium, quod ad uülitstem 
volumus respicere singulorum. 


EPISTOLA VII. 


FELICI VIRO CLARISSIMO [ed. et DD. Grul. et Cujac., 
COMITI] THEODORICUS REX. 


Illum jubet restituere Plutiani pupilli bona, quema 
Neoterio ejus (ratre non. tam. comparaveral quam 
subripuerat, et illum repreheudit quod successionem 
inter equales equalem non divisisset. 

Venantii tutoris Plutiani aditione cognovimus , in 
ea te, qua non decuerat, actione versatum ; ut eum, 
quem sumptu proprio juvare debuisses , dispendio 
proprietatis affligeres. Affinitatem quippe tuam so- 
latia (mss., sola etiam| debuerant impensa testari. 
Quale ergo videtur sanguine conjunctis, quod crimi- 
nosum probaretur exiraneis? Atque ideo presenti 
jussione censemus, ut quidquid a Neoterio prodiga 
voluntate lascivo, te non tam comparasse quam sub- 
ripuisse cognoscis , incorporanda | ms. Aud. et ed. 
Nivel., incomparanda] militi nostro sine aliqua dila- 
lione restituas : ne nos hujusmodi factum cogas 
legibus vindicare, qui nunc videmur omnia mansuc- 
tudine temperasse. Perire enim pupil'o non patimur, 
qux parentibus sub nostra laude dederamus. Gravis- 
simum est enim per calumniam subtrahi , quod col- 

D latum est munificentia principali. Reliqua vero, qu:e 
te pro jugalis τυ asseris portione convempto justiti:e 
tramite divisisse (si tamen appellanda divisio est, 
quam sub unius celebratam constat arbitrio), sic 
ad nostrum comitatum festines occurrere ; ut inter 
vos ea qu: justitize conveniunt ordinemus. luiquum 
est enim, ut de una substantia, quibus competit 
:equa successio, alii abundanter affluant, alii pauper- 
ttis incommodis ingemiscant. x 


|. 15 Cod. Theod. de indul. tribut. lib. ult. Cod. 
de jur. fisc. Symmach. lib. 1, epist. 34. FonNEs. 


! Ms. Aud., Agapi!o viroillustri pontifici ; s. Rhem., 
Agapito viro Sen«tori. DD. Grulard et Cujas, Agrrjuto 
tiro illustri pra [cto urhis. 


“οἵ 


EPISTOLA VIL. 
&MABILI EXSECUTORI THEODORICUS REX. 


Pra. ipit ut bona Plitiani pujrilli a fratre ejus Neoterio 
male vendita curet Vezautio Plutiani tutori sine 
dilatione restitui. Quod si. intercesserit (rater, cau- 
sam vult ad tribunal suum vocari. 

Cordi nobis est cunctos in commune protegere, 
sed eos maxime quos sibi novimus defuisse. Sic enim 
zquitatis libra scrvabitur, si auxilium largiamur iii- 
paribus, et metum nostrum pro parvulis , insolenti- 
bus opponamus. Fortuna minor principem quzerit, 
quia in vituperationem nostram corruunt, quibus se 
pablica vota subducunt. Venantii itaque tutoris Plu- 
tiani lacrymabili suggestione comperimus, Neoterium 
fratrem suum, affectum gerinanitatis oblitum, bona 
parvuli bostili furore lacerasse. Quod nos pro rerum 
su3rum acerbitate commovit : ne largitas nostra, 
quam velut titulum volumus stare pietatis, usurpata 
psumptionibus videatur illi.itis; et quia dubium 
ron est in repelitione rminoris maxime submoveri 
. dispendia tarditatis, ideo devotio tua, nostra jussione 
Érmata , si nihil est quod rationabiliter a pulsato 
possit opponi, postulatas res przedicto tutori faciat 
sine dilatione restitui. Aut si quid est quod pro suis 
partibus iutentio reteutoris | D. Grul. et Cujac., rete- 
latoris] objiciat, legali positio: e precedente, ad 
nostruin venire deproperet comitatum; ut allegatio- 
nibus cognitis, pro consuetudine nostre judicemus 
zquilatis. 


EPISTOLA ΙΧ. 


EUSTCWCIO VIRO VENERABILI MEDIOLANENSI EPISCOPO 
THEODORICUsS REX. 

Dicit se episcopum Augustana civitatis falsis crimini- 
bus a clericis accusatum. honori pristino restituisse, 
εἰ remittit ad. Eustorgium clericos illos , ut eos 
debita pena coerceat. 


Tuta e:t conditio subjectorum , ubi vivitur sub 
Tquitale regnautium ; nec dubio debet rumore [niss., 
ratio more] trahi, a quo debent non mutanda constitui, 
Fidem siquidem rerum a ratiore colligimus , quie 
nunquam desiderantibus abscouditur, si suis vestigiis 
perquiratur. Atque ideo, quod beatitudini vestrz 
gratissimum esse conlidimus, praesenti tenore decla- 
ramus, Augustanz civitatis episcopum, proditionis 
paurke falsis criminationibus accusatum; qui a nobis 
bonori pristino restitutus , jus habeat episcopatus 
omne quod habuit. Nihil euim in tali honore teme- 
raria cogitatione prrsumendum est, ubi si proposito 


* Fuerunt varie arce, ut arca theatralis » cujus 
meminit Julianus πον. 65 ; arca quistoria et arca 
przfecli prztorio |. 9 et ult. Cod. Theod. de 
uxlulg. deb. |. ven. Cod. de cur. pub. 1. 6 Cou. 
de exact. trib. [ide arcarius. preefectorum. Fuit ct 
pontificialis arcarius , qui arcam pontiticum olim cu- 
rabat, «ujus mentio liabetur in antiquo quodam mo- 
numento. C. Calphuruius, V. C. et Septimia Amnias 
conjux comparaverunt sihi memorias duas et Cal- 

burnio Ammiano equ. Rom. filio suo » €t libertis 
busque po-terisque eorum armarium disteguin, 

ccm taberna et hortu!o. Si quis lioc armarium vene 
dere voleerit, tunc inferet arce pontificum H. S. L. 
M. V. N. Fuit ct arca vinaria, ut testatur Symmachus 


YARMIAKUM LibER 1. 


A 


B 


C 


D 


514 
creditur, etam tacitus ab excessibus excusatur. 
Manifesta proinde crimina in talibus vix capiuut 
fidem. Quidquid autem ex invidia dicitur, veritas non 
putatur. Volumus enim impugnatores ejus legitima 
pena percellere; sed quoniam et ipsi clericatus 
nomine fungebantur, ad sanctitatis vestrae judicium 
cuncta transinisimus ordinanda, cujus est :equitatem 
moribus talibus imponere, quem novinius traditionem 
ecclesiasticam custodire. 


8 EPISTOLA X. 
BORTIO VIRO ILLUSTRI ATQUE PATRICIO THEODORICUS REX. 


Scribit domesticos protectores equitum el peditum, qui 
aule regie jugiter excubant, conquestos esse ab ar- 
cario. praefectorum se pro emolumentis solemnibus 
integri ponderis solidos non percipere, et in numero 
gravia dispendia sustinere. Ubi tractat de aritlime- 
tica, de denario numero, de solido, de senario, uncia 


et libra, que prohibet quominus ullatenus. immi- 
nuantur. 


Licet universis populis generalis sit impendenda 
justitia, que sic noiminis sui obtinet dignitatem, si 
:equabili moderatione per potiores currat et humiles ; 
confidentius tamen illam expetunt, qui a palatii mili- 
lia non recedunt. Otioso enim gratuite prostatur 
aliquid inunificentia. principali ; consuetudo autem - 
quodam debito redditur fideliter obsequenti. Dome- 
stici patres [D. Grul. ct Cujac., protectores] equitum 
et peditum,qui nostrz aule videntur jugiter excubare 
(quod ex magnis fleri dolor.bus [Juret., laboribus] 
solet), adunata nobis supplicatione coaquesti sunt, 
ab illo arcario prxfectorum 5, pro emolumeu is so- 
lemnibus, nec integri ponderis solidos percipere, et 
in numero gravia se dispendia sustinere. Quapropter 
prudentia vestra lectionibus erudita dogmaticis sce- 
lestam falsitatem a consortio veritatis ejiciat, ne cui 
sit appetibile aliquid de illa integritate subducere. 
Hc enim qux appellatur arithinetica, inter amb gua 
mundi certissima ratione consistit; quam cum cae- 
lestibus :qualiter novimus, evidens ordo, pulchra 
dispositio, cognitio simplex, immobilis scientia, quze 
et superna copiineL, et terrena custodit. Quid est 
enim quod aut mensuram non babeat , aut pondus 
excedat? Omnia complectitur, cuncta moderatur ; 
et universa hinc pulchritudinem capiunt, quia sub 
modo [ed., modio] ipsius esse noscuntur. Juvat inspi- 
cere quemadmodum denarius numerus , more cali, 
et in se revolvitur, e£ nunquam deficiens invenitur. 
Crescit nova conditione, per se redeundo, addita sibi 
semper ipsa calculatio; ut cum denarius non videa- 


in epistolis 1. 15 Cod. de suscept. Hinc arcarius 
servus, cui arce in qua domini pecunia condita cst, 
procuratio cominissa est, idem qui actor aut dispen- 
sator. Scevola de fideicommissariis libertatibus, 
Stichus arcarius probante domino nomina fecit. Ex 


, arca solvunt, qui pecuniam domo depromunt , ad 


discrimen ejus solutionis, qu:e fit ex mensa arg^i.ta- 
riorum, l|. 1 Cod. de iis qux: ex pub. rat 1. ὁ 
Cod. de canon. largit. lib. ult. Cod. de suscep. 
Arcam praefecti prztorio τράπεζαν sive meusam 
vocant; et ideo non male Sidonius arcariis deputat 
pondera, qu:& simul ac mensura snsceptoribug 
DNUS tribuuntur, 1. penult. Cot. d» defens. civit. 
ROSS. 


515 


tur excedi, ex modicis prxvaleat majora complecti. 
lloc sepe repetitum inflexis manualibus digitis et 
erectis , redditur semper ' extensum; et quanto. ad 
principium suum supputatio reducitur, tanto amplius 
indubitanter augetur [mss. et ed., redditur]. Quanti- 
tate numerabili arena maris, gutt:w pluviarut, stelle 
jucid:e conoluduntur. Auctori quippe suo omuis 
creatura sub numero est; et quidquid ad existentiam 
pervenit, a tali non potest conditione dimoveri. Et 
quoniam delectat nos secretiora hujus disciplin:e 
cum scientibus loqui, pecuniz ipse quamvis usu ce- 
leberrimo viles esse videantur, animadvertendum est 
quanta tamen a veteribus ratione collect:e sunt. Sex 
enim millia. denariorum selidum esse voluerunt ; 
scilicet ut radiantis inetalli formata rotunditas :xta- 
tein mundi 5, quasi 80] aureus convenienter include- 
ret. Senarium vero, quem non immerito perfectum " 
docta antiquitas definivit, uncixe, qui mensur:e prinius 
gradus est, appellatione signavit; quam duodecies 
similitudine mensium coniputatam, in librze plenitu- 
dinem ad anni curricula collegerunt. O inventa pru- 
dentium! O provisa majorum! Exquisita res est, qux 
et usui humano necessaria distingueret, et tot arcana 
nature figuraliter contineret. Merito ergo dicitur 
libra, quz:e tauta rerum est consideratione trutinata. 
l'alia igitur secreta violare, sic certissima velle con- 
fundere, noune veritatis ipsius videtur esse crudelis 
ac foeda laceratio? Exerceantur negotiatores [mss. 
el Accur., negotiationes] in mercibus ; emantur late, 
qui? vendantur angustius ; constet populis pondus ac 
mensura probabilis , quia curcta turbantur, si inte- 
gritas cum fraudibus misceatur. Mutilari certe non 
debet, quod laborantibus datur; sed a quo fidelis 
actus exigitur, compensatio imminuta praestetur. Da 
certe solidum, et aufer inde si prxvales ; trade libram, 
et aliquid inde , si potes, imminue. Cuncta ista no- 
minibus ipsis constat esse provisum , aut integra 
tribuis, aut non ipsa qux dicuntur exsolvis. Nou 
potestis omnino , non potestis nomina integritatum 


* Ergo Cassiodorus existiinat mundum sex. anuo- 
rum millibus duraturum. Laclant. lib. vii de Divino 
Prain., deridens Chald:eos : Sciant, inquit, philoso- 
plii, qui ab exordio mundi seculorum millia euume- 
rant, nondum sextum millesimum 
conclusum. : quo.numero expleto , consumuiaationem 
fieri necesse cst, et humanarum rerum statum iin 
melius reformari. Idem in Divinar. lustit. Epitome : 
Nondum sex millia completa sunt, quo numero coi- 
summato tum demum malum omne tolletur, ut regnet 
sola justitia. Qu:e sententia rabbi Eli: exstat in libro 
Sanliedrin, in cap. IHelech , et lib. Havoda Zaza, in 
cap. Liphne edehen. Sex inillia annorum erit mu:idus, 
et iterum destruetur. Duo uillia inanitatis, id est, ut 
theologis placet , anta legem dno millia legis , duo 
millia dierum Messre. Galatinus lib. iv, eap. 20. 
Isidorus sub finem lihri vi Etymolog., cum de discre- 
tione temporum et «ex immundi :etatibus ageret, dispu- 
tationem his tandem conclusit verbis : Residuum 
sexLe catis tempus soli Deo est cognitum. Cui 
perlubenter assentior. FonxER. 

* Senarium perfectum. Quia 1, 9, 5, faciunt 6. 
Vide Sever. Boetii Arithineticain , οἱ Jordani de 
semarii numeri vi ac religione. Macrob. lib. 1 in 
Somn. Seip. Sic 9 centenarium. numerum multis 
laudibus extulit Julian. epistola ad Serapioncin, 


M. AURELII CASSIODORI 


annum — esse. 


516 


A dare, et scelestas mminutiones efliccre. Providete 
itaque, et ut arbiter arcx habeat justas consuetudines 
suas *; et quod benemeritis impendimus, incorrupto 
munere consequantur. 


) EPISTOLA ΣΙ. 
SERVATO DUCI RHETIARUM THEODORICUS REX, 


Imperat ut Anancipia a. Breonibus. militibus. ablata, 
Maniario curet sine mora ulla restitui. 


Decet te honorem quem geris nomine, moribus 
exhibere; ut per provinciam cui przsides nuliam 
fieri violentiam patiaris; scd totum cogatur ad ju- 
stum, unde nostrum floret imperium. Quapropter 
Maniarii [mss., Moniarii] supplicatione commoti, 
presentibus te affamur eraculis ; ut si revera manci- 
pia ejus Dreones irrationabiliter cognoveris abstu- 

B lisse, qui militaribus officiis assue:i 4, civilitatem 
premere dicuntur armati; et ob hoe justitiz parere 
despiciunt, quoniam ad bella Martia semper inten- 
dunt, dum nescio quo pacto assidue dimicantibus, 
difficile est morum custodire mensuram. Quapropter 
omni protervia remota, qux de przsumptione potest 
virtutis assumi, postulata facies sine intermissione 
restitui : ne per dilationis incommo:la, corum videa- 
tur supplex odisse victoriam. 


EPISTOLA XI. 


EUGENIT] VJRO ILLUSTRI MAGISTRO OFFICIORUM THEODO- 
RICUS REX. 


Confert illi post administratam laudubiliter questuranm, 
majgisteriam dignitatem, el hortatur eum ad meliora 
promerenda. 


C Pompa meritorum. est regale judicium, quia ne:ci- 
mus ista, nisi dignis impeudere. Et quauquam pote- 
stali nostre, Deo favente, subjaceat omne quod vo- 
lumus , voluntatem tainen nostram de ratione meti- 
mur; ul illud magis :estimemur elegisse, qued 
cunctos dignum est approbare. Hinc est quod te lit- 
terati dogmatis studia laudabiliter exsequentem, pri- 
dem ad qussturz culinen elegimus, ut honesti laboris 
tui fieret przinium dignitas litterarum. Quid enim 


Origen. Adamantius in Evangelium Joannis tomo 
XXVIII : Qui naturas, inquit, numerorum invesuga- 
runt, primum quidem senarium definierunt perfectum, 
cum ex suis ipsius constet partibus et compositione 
duplali , ab unitate unius et duorum, quod est tria: 
numerus prünus , et in quem exiit duplicatio; dico 
autein duo, multiplicatus enim duo in tria facit ipsum 
sex. FonNER. 

e [nf., lib. m, epist. 25, et lib. vir, epist. 2. Huc 
pertinet nov. 45; l. Franci: a Carolo Magno pro- 
mulgata lib. ni, tit. 12 de teloneis : Placet nobis ut 
antiqua et justa telonea a negotiatoribus exigantur; 
el lib. 1v, tit. 24 de injustis occasionibus et consue- 
tudinibus noviter institutis, sicut sunt tributa; et ul. 
52 de teloneis et cispaticis : Teueant i|, ut ubi an- 
liqua consuetudo fuit, exigantur, et ubi nova fuerint 
inventa, destruantur. Congruit l. un. de auro corou. 
Cod. lib. x. Nihil. Cod. Theod. de eaxtraord. sine 
5011. mund. FonxEn. 

4 Coercitio et astriclio morum usurpanda est 1n 
exercitu ; propterea tria sunt sine quibus non robur 
in exercitu, non ordo: continentia, modestia el abs- 
tinentia : continentia in cibo et venere, a quibus 
languor ac mollities; modestia in verbis, vestibus et 
factis; abstinentia, ne provinciales infestet, nec pas 
sim rapiat. Dioss- 


D 


. 


517 


VARIARUM LIDEK 1. 


918 


ad vocationis officio *, si pure impendatur, ornatius, A namentum est ordinum ceterorum, Atque ideo Eu- 


quod * peregrinum negotium ad suas molestias tra- 
hit, ut laboribus subveniat alienis? In hoc caupo 
exercitatus cursu meritorum, ad palinam nostri judi- 
cit pervenisti. Nec tamen benignitas nostra uua re- 


muneralione contenta , honorem geminat, augmenta: 


procurat: e eo studio dona reparat, quasi debeat 
emne quod. prastat. Sume igitar magisterio infulae 
dignitatis, usuras omuibus privilegiis qux: (uos ha- 
buisse constiterit decessores. Atque ideo tanto judi- 
cio Ertare suscepto, qui pro labore honoris tui , ho- 
norem alterum accipere meruisti. Quid enim de 
priore senserimus przemio, secunde. dignitatis decla- 
ramus augmento, Nali sunt fisces ex fascibus, et 
naturam retinentes fetus arborei pullulaverunt ite- 
rum decenter abscisi. Verum te liec remuneratio 
satietate non expleat, nec det laboribus tuis ferias 
nostri laus inventa judicii. Desiderabilior quinimo 
sit honestas, com pervenit ad prosmium ; el tunc flat 
gratius labores anxios fuisse perpessum, cum te 
fructam eorum intelligis invenisse. Honores ergo 
quos sumis ex chortis, redde de meritis. Nosti enim 
hene, quo nobis studio placeatnr, qui ab :psius cor- 
silii penetralibus venis. Meministi, quoties apud nos 
laudati sint innocentes, quoties bons actibus reddi- 
dimus vicem. Ore tuo judicia nostra loquebamur : 
exemplis talibus incitare. Esto innocentíze templum 5, 
temperantia sacrarium, ara justitize. Absit a judicia- 
riis mentibus aliquid profanum. Pio principi sub 
quodam sacerdotio serviatur. 


EPISTOLA XIII. 
SENATUI URBIS ROMJ£ THEODORICUS REX. 


Significat se ad magisterii mnus Eugenitem subvezis- 
se, qui maximis laudibus exornatur, quod questoris 
officium bene exercuerit. 


Dignitas, Patres Conscripti, dum ad incognitum 
venit, donum est; cum ad expertum, compensatio 
meritorum ; quorum alter debitor judicii, alter obno- 
xius est favori. Hos enim :xstinatione subvehimus, 
alios gratia promovemus, et ad omnes indulgentiie 
vias nostra se relaxat humanitas. Sed. amoris vestri 
intuitu commonemur, quolics in vestrum cotum 
ducitur, qui de gloriosis virtutibus :estimatur. Quid- 
quid enim humani generis floris est, habere c:riam 
decet * , qux: sicut arx decus est urbium, ita illa or- 


* [Joc est advocati officium, ut. secundum juris 
ordinem suscepti sui cau- am peroret : nunquid pote- 
rit vita ejus, si turpis est, obesse caus:e suscepti ? Per- 
sona enim advocati nec obesse, nec prodesse pote- 
rit, inquit Augustinus. Qualis enim fuerit causa, sic 
et respondebitur ei. Bnoss. 

b Sic dixit lib. vt, form. 5, quoddam esre sacerdo- 
ti1m recte agere pr:efecturam protorianam. Et form. 
49 ejusdem libri. Simili exemplo Ulpianus in lib. 1 de 
Justitia et jure vocat jurisconsultos sac: rdotes justi- 
tie; et ut Synunachus lib. x, ep. 54, et lib. vn, ep. 98. 
Jun&TUS. 

e lloc exeriplo dixit Ennodius in Panegyrico Theo- 
dorici : « Coroz:am curie innumero flore velasti, 
nullum ide ho 'oribus tetigit desperatio, quem juve- 
runt deprecantem bona conscienti»; » quibus con. 


B 


gcnitem illustrem virum litt: rati dogmatis opinione 
fulgentem, magisterii honore subveximus ; ut gereret 
nomine quam possidebat meritis dignitatem. Quis 
enim tot ejus olficiosos labores ignoret, 10 quos 
non vilitate mentis exercuit, sed patrocinii honore 
servavit? Dedimus itaque personam tantis honorilus 
parem, ut alterutro decore fulgentes, mutua se gra- 
tia qualitatis ornarent. Hic est, qui nostro pridem 
lateri veridicus quxestor adhzesit, quem livoris nebula 
nulla fuscavit, nec malevolentix studio nocendi artes 
fellitis sensibus exquisivit; sincero pectoris arcano 
puritati rostrz? paruit, et ad pietatem jussionum in- 
nocentiam suam praebuit. Animus enim dolosus non 
arbitrium sequitur imperantis, sed suas potius expli- 
cat voluntates, Ilabetis certe evidens nostrum in hac 
parte judicium ; ut post illius apicis culmen, ad al- 
teram conscenderet dignitatem; nec passi sumus 
otiosum, quem merita non sinebant esse privatum : 
sereni solis consuetudinibus xstimandus, qui licct 
susceptum diem peragat, alterum tamen eadem gra- 
tia claritatis iliuminat. ITunc ergo, P. C., tot meritis 
absolute relucentem favor vester excipiat. Debetis 
enim hene gerentibus, ut eos laudis vestrz:: comitetur 
assensus. Nam si equorum cursus hominum clamori- 
bus incitatur, et insouantium manibus agitur, ut a 
inutis animalibus velocitas appetatur, quantum inde 


"homines stimulari posse credimus, quos ad laudis 


aviditatem natos singulariter invenimus! 


EPISTOLA XIV. 
FAUSTO PR.EFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Precipit ut genus Tertiarum quod Cathaliensibus im. 
perabatur, annis singulis persolvatur. 

Lihentes omnihus modis prsebemus assensum, 
quoties 4 vox est justa poscentium : quia nec decet 
esse difficile beneficium, quod lárgitate non patitur 
detrimentum. Et ideo prxcelsa magnillcentia tua, 
quod a Cathaliensibus inferebatur, genus tertiarum 
faciat annis singulis, in tributaria summa persolvi; 
nec post sup^r bac parte patiantur supplices aliquam 
qu:estionem. Quid enim interest quo nomine posscs- 
sor inferat, dummodo sine immiuntione quod debe- 
tur, exsolvat ? Ita et illis $uspectum Tertiarum nomen 
auferimus, et a nostra. mansuetudine importunitates 


p competentium submovcemus. 


se tit Nazarius : « Sensi-ti, Roma, te tandem arcem 
omnium gentium, et terrarum esse reginam, cum ex 
omnibus pro: inciis optimates viros curie tuze pigne- 
raveris, ut senatus dignitas non Lam nomine cuam 
re esset illustrior, cum totius orbis flore constaret. ν΄ 
Illud autem non omittam, lleliogabaluin adeo sena- 
tum contempsisse, ut mancipia togata senatores ap- 
pellaret, teste Lamypridio. Dgoss. 
4 Nota hic juste petentibus nibil esse recusandum. 

Idem Plaut. in Amphitr. : 

Justa rem et facile csse oratam a vo*is volo, 

Nam juste a justis justus sum orator datus. 

Bnoss. 


! Ms. Αἰ. Gr. ct C. Quid enim diqnius est ad off. 
δὶ per eum impendatur ornatus, qui, etc. 


919 
EPISTOLA XV. 


FESTO VIÀO ILLUSTRI ATQUE PATRICIO. THEODORICUS 
REX. 


llli commend:t tuitionem. domus patricii. Agnelli ad 
A[ricam descendentis. 

Gratum nobis est, quoties de magnitudi:is tux 
meritis zslimatio talis procedit, ut et inlirinorum 
auxilium, et absentium credaríis esse tuitio. Nam 
ideo et senator [ms., senatus| prior esse merui-ti, 
ul te sequentibus pro justitie contemplatione pro- 
stares. Unde fit ut bona nobis de te crescat opinio, 
gl»riosze actionis exemplo. Nulli enim propria res a 
discedente committitur, nisi de cujus bona conscien- 
tia judicatur. Idcirco przssenti jussione decernimus, 
uL domus patricii Agnelli ad Africam descendentis, 
' qui regnum petens alterius, nostris est. ut.litatibus 
scrviturus, salvis legibus tua tuitione valletur : ne 
violentos cujusquam impetus subtracta domini def.n- 
sione paliatur. Pervizs sunt enim semper injuriis 
facultates absentium; et quodammodo videtur occa- 
sio homines in delictum trahere, qux» non potest 
animum pervadentis de resullatione terrere. lJeo- 
que celsitudo vestra, quam votum pium cst hal ere 
vicinam, erigat humiles, eripiat opprimendos; οἱ, 
quod potestatibus rarum est, proficias cunctis, qui 
universis celsior inveniris. 


EPISTOLA XVI. 
JULIANO COMITI PATRIMONII THEODORICUS REI. 


Jubet discutit causam. Apulorum. conductorum [ru- 
menti , qui conquesti fuerant (rumenta sibi inimico- 
rum. subreptionibus. concremata; et imperat (si ila 
res se habei) ut de reliquis prima indictionis habita 


moderatione detrahat. 

Illud amplius nostris utilitatibus applicamus, quod 
miser:cordi humauitate concedimus. Regnantis enim 
facultas tunc fit ditior, cum remittit ; et acquirit no- 
biles thesauros famz, neglecta vilitate pecuni:e. 
Hinc est quod consuetudinis nostrxz humanitate com- 
moniti, o; em fessis, manum porrigimus oneratis; ut 
pietatis nostrce remedio surgant, qui fortuux su: 
acerbitate corruerant. Dudum siquidem conductores 
Apuli deplorata nobis aditione copnquesti sunt, fru- 
menta sibi inimicorum subreptionibus concremata : 
postulantes ne cogantur ad integram prostationem, 
quibus commerciorum sunt commoda diminuta. 
Quod nos pro ingenita humanitate considerandum 
esse judicamus, ut quorum non possumus accusare 
desidiam [Accurs., desideria], relevandam potius 
a'stimemus fortupam. Inde enim constitutas. peusio- 
nes iuferri voiunius, unde constat subjectos com- 
moda cousecutos. Et ideo banc causam sublimitatem 
tuani jubemus diligenter inquirere, ut. quantum eos 
minus vendidisse constiterit, de reliquis primz indi- 
ctionis habita moderatione detrahatis : ita tamen ut 
nulla fraus nostris beneliciis inferatur, ne aliqua ne- 
gligentia ré.ldaris obnoxius, qui semper nobis pro- 
vida intentione placuisti. 1 1 Quia sicut nos taugunt 


* Constat ex hoc loco munienda esse casta tem- 
pore pacis, eteitm necessaria sunt in longis obsidio- 


M. AURELII CASSIODORI 
A supplicum damna , ita nobis eorum fructuoss debent 


P 
4 


n 


"δὴ 


esse compendia. 


EPISTOLA XVII. 


UNIVEBSIS GOTHIS ET ROMANIS DERTONJE CONSISTENTIBUS 
THEODORICUS Rt.X 


Precipit castrum circa eos positum, dum pace (reun- 
(ur, communiant, ac domos sibi in eo consiruaat, 


Publice utilitatis ratione commoniti (que nos 
cura semper libenter oneravit), castrum juxta vos 
positum precipimus communiri : ^ quia res przlio- 
rum bene disponitur, quoties in pace tractatur. Mu- 
nitio quippe tunc efficitur przevalida, si diutina fuerit 
excogitatione roborata. Omnia subita probantur in- 
cauta, et inale constructio loci tunc quaeritur, quan- 
do jam pericula formidantur. Adde quod animus ip:e 

B non potest esse in audaciam pronus, qui diversa 
fuerit cura sollicitus. Hanc merito expeditionem no- 
minavere niajores, quia mens devota praeliis non 
dehet aliis cogitationibus o. cupar&. Quapropter am- 
plectenda res est, qux» generalitatis consideratione 
przecipitur : nec moram fas est incurrere jussionem, 
que devotos maxime noscitur adjuvare. Et ideo 
praesenti auctoritate decernimus, ut domos vohis in 
praedicto castello alacriter cons&ruatis, reddentes 
animo nostro vicissitudinem rerum; ut sicut nos 
vestris utilitatibus profutura censemus , ita tempora 
nostra ornare vos pulcherrimis fabricis sentiamus. 
Tunc enim accidit ut et sumptus competentes no- 
stris jani penatibus congregare velitis, et habitatio 
vobis non sit i.grata, quam propria potest comimen- 

; dare constructio, Qvale est, rogo, in laribus propriis 
esse, cum durissimas man:iones hostis cogitur sus- 
tinere? llle imbribus pateat, vos tecta defendaiit ; 
illum inedia consumat, vos copia provisa reficiat. Sic 
vobis tutissime constitutis hostis vester ante even- 
tum certaminis fata patietur perditoris. Constat enim 
lempore necessitatis illum probari fortissimum vi- 
rum, qui se per multa nou distrabhit. Nam quis eun 
providentiam habuisse putet, si tunc coeperit fabricis 
opetiun dare, aut penunm! condere, cum oporteat 
bella tractare? 


EPISTOLA XVIII. 
DOMIT:ANO ET UVILIE THEODORICUS RFX. 


]llis respondet quod debeant restitui pra dia a pre- 
sumploribus occupata , nisi aut. contrcclus, aul 
praescriptio triginta annorum obriet ; et quod (ratris 
percussor sit in exsilium deportandus. 

Oportet vos colere et observare justit'am, qui 
zquitatem populis dicere suscepistis : quando non 
licet delinquere, qui alios creditur sub zquilatis 
regula continere, ne fiat exemplum pravum, qui 
electus ad laudabile (ms., habile] cognoscitur insti- 
lutum. Et ideo ad. interrogationem vestram curavi 
mus pr:ebere responsum : tie per dubitationem pos- 
sitis errare, nisi (quod absit) velitis excedere. -Si 
Romanum. przdium (ex quo, Deo propitio fontium 
[ed. , sonti] fluenta transmisimus , ubi primum Italie 


nibus castra vallo et fossis probe munita, ut ex P'ro- 
copio lib. i de Bello Gothorum liquet. Bsoss. 


bs 


VARIARUM LAGER 1. n24 


nos suseapit imperium) sipe dolegaloris eujusquam A minima videatur, principem de specdac lis loqui : 


pyetacio [ed. δὲν. et Gam., petitione], przsumptor 
barbarus occupavit, eum priori domino submota di- 
latioge reti tuat. Quod si ante designatum tempus 
rem videtur ingregsus, quoniam przegcriptio probátur 
obviare ujcennii, petitionem juhemus quiescere 
pulsatoris. llla enim reduci ia medium nolumus, 
qua nostris temporibus presumpla damnamus : 
quia locus calumniandi non relinquitur, cum longi 
temporis obscuritas preteritur. De percussore tan- 
tummodo, no9n etam peremplore fratris, quanquam 
omnium communi Jege damnetur, solumque sit par- 
ricidium, quod totius trageediam reatus exsuperet : 
tamen humanitas nostra, quz sibi etiam in sceleratis 
lecum pirfatis inquirit, praesenti auctoritate definit, 


tamen pro amore reipub. Roman non pigebit has 
quoque cogitationes intrare : quia undecunque prz- 
stare possumus, dignum nostris sensibus sstiuamys; 
presertim cum beatitudo sit temporum, Letitia popu- 
lorum. lllud enim, propitiante Deo, labores nostros 
asserit, quod se oliosam generalitas esse coguoscit. 
Partis itaque Prasini insinuata petitione, coimperi- 
mus (quoniam Aoc introductum est, ut populi de co- 
lore vocitenjur) seditiones turbuleutas a quibus.lain 
scelesüssiipis iucitari, et causam kxetiti:e publice ad 
furoris cert3mina prorupisse. Quod utique gaudii 
decoram non potes! babere qualitatem, si Ims. Aud., 
ubi] pacem non meruerit possidere comuunem. B 
ideo dignum est clementiam nostram has Quoque 


ut hujusmodi portenta provincie finibus abigantur ^. B paries, aspicere, ut ubique possit morum probitas 


Nam quibus fuit exosa societas parentum 5, civium 
non ngjereptur habere consortium , ne puri corporis 
jucunda serenitas nebulosis maculis polluatur. 


EPISTOLA XIX. 


SATURNINO ET VERDUSIO VIRIS ILLUSTRIBUS SENATORIBUS 
TEEODORICUS BEX. 


l'recipit s quicunque Gothorum fiscum deiractaverit 
aperto eum ad redhibitionis &quitatem  compel- 
Fisci volumus legale custodire comyeudium : quia 
nostra clementia rebus propriis videtur esse con- 
tenta. Et sicut nullum gravare cupimus, ita debita 
nobis perdere non debemus. Indigenüam juste fugi- 
mus, qu:ze s$usdet ezeessus : dum perniciosa res eet 
ip imperante tenuitas. Modus ubique laudandus est e. 
Nam cur aut vituperabilis negligentia in propriis 
defluat, aut aliena cupiditas turpis abradat? Et ideo 
vobis przseuti jussione precipimus, ut Adrian: civi- 
talis curialiun. insinuatione suscepta, quicunque 
Gothorum fiscum deirectat implere, eum ad :equita- 
tem redhibitionis arctetis : ne tenuis de proprio co- 
gatur exsolvere, quod constat idoneos indebite deti- 
nere. Hac scilicet ratione servata, ut si quis contu- 
macie vitio malaerit nostra jussa tardare, cum 
mulcta reddat, quz debuit etiam non compulsus 
offerre; quatenus protervo spiritu indecenter erecta, 
impunita justis szecalis uon relipquatur audacia. 


39 EPISTOLA XX. 


ALBANO ET ALBUENO VIMUS ILLUSTRIBUS ATQUE PATRICIIS 
THEODORICUS BEX. 
lilos comionet ut in spectaculis patrocinium partis 
Prasini assumant , et «t de Hellandio et Thodoron, 
jc d publice aptior [uerit &stimatus, ab iUis 
ini pantomimus, confusione populi sublata, con- 
Mituatur. 


Licet inter gloriosae reipublicze curas οἱ regalium 
sollicitudinum salntiferoe flpotus [ed., fruetus] pars 


- 


a Cicero in Verreu : « Scelus in ultimas terras de- 
portandum. » Fonx. : 

b Gradas atnicitiie. Cicero de Offic. 1. FonN. 

4 « Ratio jubet, ne quid nunis, sed omnia cum mo- 
geramige fiaut, » Cicero de Oratore et de Senectute, 
lib. s Oflic. Colum. lib. i. Baoss. 

* Populi jam his temporibus cepere in qualibet 
civitate ui factiones oolorum Veneti scilicet et Prasini 
divkli Colorum quidam nomina et fullonia, quorum 


βάτοι. LXIX. 


elucere. Non enim inania verborum pojularium 
cogitamus, sed pernicios: semen seditionis excludi- 
mus. Quapropter illustris. magoitudo vestra prxsenti 
jussione commonita , patrocinium partis Prasini, 
quod gloriose recordationis pater vester [a$., 
noster) impendit, dignanter assumat. Pulari enim 
non debet injuria, populos regere ac gubernare Ro- 
iauos. Nam si bogorum [Gr. et Cuj., honorum] 
omnium caysa pepsetur , pro eorum utilitate deleeti 
sunt, qui honores gloriesissimos accipere meruerunt. 
Convocalis ergo sperctatoribus, de Hellandio et Tho- 
doron [ed., Theodoro], qui leütke publice aptior 
fuerit :stim3tus, populi confusione sublata 4, consti- 
tuatur a vobis Prasini pantomimus : quatenus sum- 


C ptum, quem pro speciaeulo civitatis impeudinis, 


electis contulisse videamur. ape partem musicae 
discipline Mutain nomipavere, majores, scilicet qua: 
ore clauso manibus loquitur, et quihusJam gesticula- 
tionibus facit intelligi, quod vix narrante lingua aut 
scripture textu possit agnosci. 


EPÍSTOLA XXI. 


MAXIMIANO VIRO ILLUSTRI ET ANDREJ VIRO SENATORI 
THEODORICUS REX. 


Decernit ut discutient, num pecunia fabricis Urbis de- 
putata, toia fuerit gbsque (raude in eas expensa. 
Provocandi sumus affoctuosis civium studiis ad 

augmeuta civitatis : quia nemo potest diligere qued 

habitatores intelligit non amore. Unicuique patria 
sua charior est, dum supra omnia salvum fore qux- 


E ritur, ubi ab ipsis cunabulis cepymoratur.. Quapropter 


volis paribus imvitemur ad,dopa: quatenus qwod 
sponte tribuimus, duplicata gratia conferainus. Et 
ideo nulli grave sit, Roinauis fabricis deputatzs poeu- 
nie reddere rationem, cuu pura conscientia deside- 
τοῦ se prohari : quaudo fruc&un I»boris sui capit, 
dum ad nos prospera de se perrenire cognoscit. Quo- 


gratia inter spectatores et pecunias erogare, et «or 

ora diris crüciatibus affligere non dubitant, per co 

ores dissidentes, ait Procopius lib. 1 de Bello Per. 
sico : seditionem Constantinopoli hinc natam descri 
bens, cujus meminit Juctinianus sub finem novel. 17, 
jubetque auctores seditionis, qui aufugerant, con- 
quiri, et in urbem ut puniantur, adduci. Hujusce 
autem formule meminit infra hujus lib. epist. 33. 
FORNER. 

11 


b. $ 


M. AURELII CASSIODORI 


5231 


eirca presenti decernimus jussionc, Romans ctvita- A — Festi et Symmachi contra patricium Paulinum din- 


tis fabricas vos debere discutere, si labor operis con- 
cordat expensis, velsi apud aliquem constet resi- 
dere pecuniam, qu» non sit fabricis expensa, 
deputat»e rei reddat erogandam. Quibus rationibus 
evidenter expressis, ad nos instructionem fldelissi- 
mam destinate; ut judicio nostro respondere videa- 
mini, qui estis ad indaginem veritatis electi. Nullum 
enim de largitate nostra fraudari velle credimus, 
quando in tali negotio et de propriis faculíatibus 
eum impendere posse judicamus. Aves ipse per aera 
vagantes proprios nidos amant; erratiles fer» ad 
cubilia dumosa festinant; voluptuosi pisces campos 
liquidos transeuntes, cavernas suas studiosa indaga- 
Gone perquirunt; cunctaque animalia ibi se norunt 
refugere, ubi longissima cupiunt :elate constare. 
Quid jam de Roma debeamus dicere, quam fas est ab 
ipsis liberis plus amari? 


EPISTOLA XXII. 
MARCELLO VIRO SENATORI ADYOCATO FISCI THEODORI- 
CUS REX. 

lum ex advocato privalo creat aavocatum fisci. 

Solida laus est regis» largitatis, quoties conve- 
niunt indulta judiciis; nec sibi audet casus *ascri- 
bere, quod bonz dispositionis librat examen : quia 
ubi aptantur officia meritis, nil debetur incertis. Non 
enim de rudibus sententiam ferimus, sed de proba- 
Hssimis judicamus. Polisti siquidem forensi cote 
multifarie pr:edicatus ingenium; nutristi facundiam 


exercitalione causarum ; expertus es quam suaves c 


fides afferat fructus, ut etiam ipsa conciliet corda 
regnantium. Hxc in te speculator virtutum uoster 
sensus inspexit. His apud nos suffragiis placere me- 
ruisti, ut dignus existeres ad publicas causas, qui 
gessisti hactenus sub integritate privatas. Sume igi- 
tur fisci nostri tuenda negotia, in utendis officii tui 
privilegiis decessorum exempla secuturus. lta ergo 
per medium justitize tramitem moderatus incede; ut 
nec calumnia innocentes graves, nec justis petilioni- 
bus retentatores exoneres [Jwr., exhonores]. Illa 33 
enim vera lucra judicamus, quie integritate suffra- 
gante percipimus. Non ergo quoties superes, sed 
quemadmodum vincas, inquiramus. /Equitatem nobis 
plaeiturus intende : non quxras de potestate nostra, 
sed potius de jure victorias : quando laudabilius a 
parte fisci perditur, cum justitia non babetur. Nam 
$i dominus vincat, oppressionis invidia est ; :equitas 
vero creditur, si supplicem superare contingat. Non 
ergo parvo periculo causas dicimus, quando tunc 
fama nostra proficit, cum se commoditas injusta sub- 
ducit. Quapropter fit interdum causa mala fisci , ut 
bonus princeps esse videatur. Majori quippe compen- 
dio perdimus, quam $i nobis indebite victoria suffra- 
getur. 


EPISTOLA XXIII. 


c&ui1aNOo [Gr. et Cuj., FELICIANO] ET AGAPITO VIRIS 
ILLUSTRIDUS ET PATRICI THEODORICUS REX. 


lli judices eliguntur ul litem patriciorum. virorum 


mant. 


Decet regalis apicis curam, generalitatis custodire 
concordiam : quoniam ad laudem regnantis trahitur, 
si ab omnibus pax ametur. Quid est enim quod nos 
melius pr:edicet , quam quietus populus, concors se- 
natus, totaque respub. morum nostrorum honestate 
vestita? Hinc est quod presenti jussione decerni- 
mus ut magnifici viri atque patricii Festus atque 
Symmachus, contra illustrem et patricium Paulinum 
in judicio vestro, quas se babere dicunt eserant 
actiones. Quibus pro legum ratione susceptis, et, si 
juris ordo patitur, definitis; tunc patricius Paulinus, 
quidquid adversum supra memoratos magnificos vi- 
TOS Se babere causatur, pari sorte depromat. Nec 


B tardari volumus in ejus quoque parte sententiam, 


dum velimus omnia inter eos esse decisa; nihilque 
aliud relinqui, nisi quod debetur affectui. Videte 
ergo tanti judicii arbitros vos electos ; videte exspe- 
ctationem nostram, xquabilem flagitare justitia : 
relaturi grati:e uberrimum fructum, si praesens disce- 
ptatio, quos dignos credidit, non impares probel 
esse. Debet enim de talibus viris esse cura przci- 
pua, qui dare possunt minoribus evidenter exempla. 
Nam qui inter pares summos viros litem negligit ab- 
solvendam [ed., abolendain], hoc imitari reliquos 
sinc dubitatioue perniittit. 


EPISTOLA XXIV. 


ÜNIVERSIS GOTHIS THEODORICUS REX. 

Iudicat se per Nandium Saionem illos admonendos 
curasse, ut ad expeditionem Gallicanum vii calen- 
dar. Juliar., rebus omnitus necessariis. sufficienter 
instructi, properent, et seniores junioribus exemple 
sint. 

Innotescenda sunt magis Gothis quam suadenda 
certunina, quia bellicosz stirpi est gaudium coi- 
probari. Laborem quippe non refugit, qui virtutis 
gloriam concupiscit. Et ideo, juvante Deo, quo au- 
ctore omia prosperantur, pro communui utilitate 
exercitum ad Gallias constituimus destinare ; ut si- 
mul et vos provectus occasionem habere possitis, et 
nos qui prwslitimus, meritis contulisse videamur. 
Latet enim sub otio laudabilis fortitudo; et dum se 
prebandi non habet spatium, oceulta est lux tota 
meritorum. Atque ideo per Nandium Saionem no- 


D strum admonendum curavimus , ut ad expeditiouem, 


in Dei nomine, more solito, armis, equis, rebusque 
omnibus necessariis sufficienter instructi, octavo die 
cal. Jullarum proxime veniente, modis omnibus, 
Deo favente, moveatis; quatenus et parentum ve- 
strorum in vobis ostendatis inesse virtutem, et uo- 
stram peragatis feliciter jussionem. Produeite juve- 
nes vestros in Martiam disciplinam. Sub vobis 
videant, quod posteris referre contendant. Nau 
quod in juventute non discitur, in matura xtate 
nescitur. Áccipitres ipsi, quorum victus semper ex 
prada est, fetus suos novitate marcentes nidis pro- 
turbant, ne molli otio consuescant ; alis verberat 
immorantes, cogunt pullos teneros ad volatuui; ut 
tales debeant existere, de quibus possit pietas ma- 


538 


VARIARUM LIDER I. 


53 


terna przesumere. Nos autem, quos et natura erigit, A nui, quibus alia eonvenit a nostra &rplus largitate 


et amor opinionis exacuit, studete tales filios relin- 
quere, quales vos patres vestros constat habuisse. 


EPISTOLA XXV. 

SABINIANO YIRO? SENATORI THEODORICUS RFX. 
Jubet portum Lucini et portus junctos reparari, eorum- 
que diligentiorem inposterum curam haberi. 

Nil prodest initia rei solidare, si valebit prx:sum- 
ptio ordinata destruere. Illa sunt enim robusta, illa 
diuturna, qux» prudentia incipit et cura custodit. 
Atque ideo major [ed.. non minor] in conservandis 
rebus quam in inveniendis adhibenda cautela est : 
quia de initiis przedicatio debetur invento, de custo- 
ditis antem acquiritur laudata perfectio. Dudum si- 
quidem propter Roman:e mania civitatis, ubl stu- 


prestari. Sed sicut qux» semel annuimus rescindi in 
perpetuum non merentur, sic qui largitatem nostram 
mode atis precibus impetrarunt, nostrorum terminos 
préstitorum immodica non debent prssumptione 
transce:dere. Unde quia religiosi studii reverentia 
commonemur, ut qua dudum Ecclesie viti venera- 
bilis Versill:e antistitis prostitimus, valere in perpe- 
tnum censeamus ; nunc quoque illustrem maguificen- 
tiam tuam duximus admonendam, quatenus superin- 

dictorum onera titulorum [id est, extraordinarierum ὁ 
tributorum], prxfata Ecclesia in ea summa non sen- 
tiat, 45 usque a magnifici viri Cassiodori patricii , 
pura nobis fide et integritate compertli , temporibus 
est solutà. Ea vero qu: a tempore beneficii ad Ec« 


dium nobis semper impendere infatigabilis ambitus B clesiam vestram: ab aliquibus est translata. possessic 


erit, portum Lucini deputatis redditibus reparari 
jussio nostra constituit; ut viginti quinque millia te- 
gelarum annua illatione przstentur; simul etiam 
portubus junctis, qui ad illa loca antiquitus [mss., 
antiquitate] pertinebant, et nunc diversorum usur- 
patione suggeruntur invasi. Cuncta ergo ad statutam 
prestationem facies sine dilatione revocari : quia 
licet nostra [0588 pro sua reverentia im nullo vio- 
landa sint, ea tamen custodiri volumus maxime, 
que Urbis faciem videntur ornare. Quis enim dubi- 
tet, fabricarum miracula hac provisione servata, et 
pendenti saxo formatas [mss., tornatas] cameras te- 
fularum tegmine custoditas? Ut antiqui principes 
nobis merito debeant suas Jaudes, quorum fabricis 
dedimus longissimam juventutem *; ut pristina no- 
vitate reluceaat, qux Jam fuerant veternosa sene- 
ctnte fuscata. 


EPISTOLA XXVI. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Statuit. «t que dudum Ecclesie Versiilo antistitis 
preestitit,, esleant in. perpetuum, et. extraordinaria 
tributa, que a temporilus Cassiodori sunt soluta, 
mom senliat ; vult tamen ea qua Ecclesie postea 
collata sunt bona , oneri solutionis subjaceant. 


Nefas est apud eos fidem beneficii prioris imnii- 


& JEtatem xdificiis tribui non est novum, etenim 
Mawertinus in Panegyrico Juliani dixit urbium mo- 
nia renovata ab imperatore induisse juventutem ; 
pari quoque rationc, ornamenta urbium ac decora 
marmorunmn senium temporis sentire dicimus, ut vi- 
dere est in ]. 16 C. Tlicod. de oper. publ. 4Edes 
etiam dicuntur adatis senio concuti in l. 15, eod. 


tit. Et Ovid. : 
Cs3uescunt turpi tecta rcli 1a situ 


ὦ, Ennodius Ticinensis epist. ad Boetium : « /Edifl- 
&a ejus sub negligentia consenescunt ; » et alio loco, 


Abjursnt priscam, te pris.le, tecta senectam. 


Sic etiam “5125 chirograpbi dicitur in l. 1 C. Theod. 
si cert. pet., et tatem finemque libri apud Gellium, 
et zetatem vino accedere apud Plin. lib. xxiun, cap.4. 
Memini quoque legibus ztatem tribui, easque ab 
*ptimis auctoribus dici consenescere, lsnguere, mori 
et occidi. Constantinus in I. 25 C. Theod. de appell., 
nus consenescere legem qus vetabat a prafecii 

ts sententia provocare. Ammianus Marcellinus 
bb. xvi, de legibus sumptuariis loquens, Senescen- 


[mss. Gr. et Cuj., professio], commune cum univer» 
sis possessionibus [Gr. et Cuj., possessoribus] onus 
solutionis agnoscat, et illius subjaceat functioni , 
cujus nacta est jura dominii. Alioqui grata nobis 
augmenta eorum esse non possunt, qui fisci dani 
proficiunt. Sufficiat possessori compendium pensio 
nis. Tributa sunt purpure, non lacerno. Lucrum 
cum invidia periculum est; quanto melius omnia 
moderata gerere, qu: nullas audeat accusare! 


EPISTOLA XXVII. 
SPECIOSO THEODORICUS REX. 


Indicat populum partis Prasini , dum ad curiam veni: 
rent, insidias a Theodorico patricio et Importuno 
consule pertulisse b, ita ut unus occisus fuerit ; jw 
betque predictos viros illustres moneat, ut instructas 
personas ad judicium Coliani et Agapiti mittant, 
qui hanc causam legibus dirimant. 


Si exterarum gentiuin mores sub lege modera. 
mur; si juri Romano servit quidquid sociatur ltalizt; 
quanto magis decet ipsam civilltatis sedem legum 
reverentiam plus habere, ut per moderationis exem 
plum luceat gratia dignitatum? Ubi enim queratur 
modestus animus, si foedei.t. violenta patricios! Po. 
puli itaque nobis partis Prasini petitione suggeritur, 
dum ad nostrum disponerent comitatum veni:e, re- 


tes, ait, paulatim reparavit Sylla diclator. Sie et 
Claudianus his verbis; 
l'ri-camque resi munt 
Canitiem leges, emendanturque veltuste, 
Accelumtque novas. 

Aulus Gellius : « Passus est enim leges istas de tam 
immodico supplicio, situ atque senio emori. » Eodem 
modo Cicero legum interitum, ct bellum civile ae 
domesticum, οἱ totum Urbis atque imperii oceasum 
appropinquare dixit, Eodem sensu :wtas vinorum, 
operum, silvarum et arborum, pro annis et diuiur- 
nitate legitur. Quod Aggenus Urbicus :a Commeita- 
riis ad Julium Frontinum ad arbores transtulit : 
Alter econtrario, inquit, similiter quereret ex. sini- 
litndine fere culture eomparationem accipiens, iJ 
est, si silva, cujus sit ztalis pars caesurae, et actas 
arborum ut solent relinqui, quas antemissae vocant, 
et silvarum quoque :etates sint pares; si vineas, simi- 
les erunt in comparatione, an ordines zque distantes, 
an pari constitutione, et an simile genus vilium. 
1: ille. Baoss. 

b H:ec epistola fuit scripta anno Christi 509; lhn- 
portuanus enim hoc anno erat consul. 


Eu 


M. AURELII CASSIODORI 


528 


media σους Δ poscentes, se truculentas insidias ἃ A celerrimus praestatur effectus. Et ideo, velut neces- 


patricio Theodorico (ms. Rem., Theodoro| et Impor- 
tuno viro illustri consule pertulisse, ita ut unus 
eorum defleatur exstinctus. Quod nos, si ita est, pro 
facti sui acerbitate commovit, ut innoxiam plebem 
furor persequeretur armatus, quam fovere civicus 
debuisset affectus. Sed quia conditio minorum re- 
gnantis cequabiliter iunplorat auxilium, supra memo- 
ratos illastres admoneri presenti jussione censemus, 
ut ad Cosliani atque Agapiti illestrium virorum ad:- 
que judicium instructas destinare non differant, te 
instante, personas; quatenus legibus examinata co- 
gnitio, eorum sententia terminetur. Sed ne forsitan 
magnificos viros loquacitas popularis offenderit, 
presumptionis hujus habenda discretio est. Teneatur 
ad culpam quisquis transeunti reverentissimo 8ena- 
tori injuriam protervus inflixit, si male optavit, cum 
bene loqui debuit. Mores autem graves in spectacu- 
lis quis requirat? Ad Circum nesciunt convenire Ca- 
tones. Quidquid illic gaudenti populo dicitur, injuria 
non putatur. Locus est qui defendit excessum. Quo- 
rum garrulitas si patienter accipitur, ipsos quoque 
principes ornsre monstratur. Respondeant nobis 
certe qui talibus studiis occupantur, si tranquillos 
eptant adversarios suos; certe volunt eos esse victo- 
res, quando ad injurias tunc prosiliunt, cum se supe- 
ratos turpiter erubescunt. Unde ergo irasci volunt, 
quod sine dubio se optasse cognoscunt? 


EPISTOLA XXVIII. 
UNIVERSIS GOTHIS ET ROMANIS THEOD RICUS REX. 


Hac epistola sancit , ut si quis cujuslibet generis saxa C 


in agris suis jacentia muris pro[utura habuerit , li- 

bens ad instauratjonem urbium impendat. 

Digna est construclio civitatis, in qua se conimen- 
dat cura regalis : quia laus est temporum 15 repa- 
ratio urbium vetustarum : in quibus et ornatus pacis 
acquiritur, οἱ bellorum necessitas przcavetur. Ideo- 
que presenti jussione profutura sancimus, ut si quis 
cujuslibet generis saxa, in agris suis jacentia |ms. 
Aud., jacentibus], muris habuerit profutura, iibens 
animo sine aliqua dilatione concedat. Qui tunc ve- 
rius possidebit, cum hzc civitatis suze utilitati indul- 
serit. Quid enim est gratius quam videre crescere 
publicum decus, ubi omnium utilitas in generalitate 
concluditur? Et licet prestentur vilia, ad auctores 
8008 tuagna sunt commoditate reditura. Datur enim 
plerumque, quod niajori utilitate recipitur. Et fre- 
quenter homo lucra sua complectitur, cum necessa- 
rio pro temporis qualitate largitur. 

EPISTOLA XXIX. 


UNIVERSIS LUCRISTANIS SUPER SONTIUM CONSTITUTIS THEO- 
DORICUS REX. 


Jubet ut terrarum. epatia qua veredis antea. licuerant 
msitationibus suis, a possessore vindicata curent re- 
stitui. 
Non dubium est ad utilitatem reipub. cursas cu- 


stodiam pertinere, per quem nostris ordinationibus 


^ Multa in hanc sententiam lib. viii C. Theod. , tit. 
5, constituuntur. Fonw. : 
» Mutationes infr. lib. 1v, epist. 47, postas vulgo 


sarke rei, major adhibenda cautela est, ut qui ad 
continuos excursus constituti sunt, turpi macie uon 
tabescant : ne jejuna tenuitas laboribus pr:eventa 
succumbat, et incipiat iter fleri morosum, quod ad 
celeritatem constat esse inventum ἃ. Quapropter de- 
votio vestra, prasenti jussione commonita, terrarum 
spatia quxe veredis (Vide in[ra, lib. v, ep. 5) autea 
licuerant mutationibus suis 5, a possessore vindicata 
restituat ; ut nec illis parvo spatio inducantur [ms. 
indicautur] damna, et istis recuperata sufllciant. 


EPISTOLA XXX. 
SENATUI URBIS ROM/E THEODORICUS REX 


Queritur apud. illos quod servilis furor armatus tem. 
pore spectaculorum persecutus sit innoxios, et sancit, 
ut si cujuspiam senatoris P gni in ingenui cede 
[uerit versatus , eum tradat herus teg us punien. 
dum. Quod si reum judicibus sistere distulerit, no- 
verit se decem librarum auri dispen dio mulctandum. 


Animum nostrum, Patres Conscri pti, reipub. curii 
calentem, et diversarum gentium consilia perscru- 
tantem, pulsavit scpius querela populorum, orta 
quidem ex causis levibus, sed graves eructavit ez- 
cessus. Deplorat enim pro spectaculorum voluptate 
ad discriminis se ultima pervenisse; ut legum ratione 
calcata, desperate persequeretur imnoxios servilis 
furor armatus; et quod illis humanitas nostra Leli- 
tie causa prastitit, in tristitiam audacia plectenda 
convertit. Quod nos clementi» nostra solita provi- 
sione comprimimus, ne paulatim sinendo, graviorem 
vindicare cogamur offensam. Benigui quippe pri: ci 
pis est non tam delieta velle punire, quam tollere : 
ne aut acriter vindicando, sstimetur nimius; aul 
leviter agendo, putetur improvidus. Atque ideo prz- 
senti definitione sancimus, ut si cujuspiam senatoris 
famulus in iugenui cxde fuerit fortasse versatus, eum 
tradat legibus impetitum ; ut facti qualitate discussa, 
proferatur jure valitura sententia. Si vero tauti faci- 
noris reum mala fide dominus judiciis presentare 
distulerit, noverit se decem librarum auri dispendio 
vulnerandum, et nostre ingratitudinis [id est indi- 
gnationis], quod multo gravius est, pericula subitu- 
rum. Sed ut honestatem omnium par libra coipo- 
neret, el clvilitatis [mss. et ed. Accurs., civitatis] 
gratia reductis moribus conveniret, ad populum quo- 
que precepta nostra direximus, «uz vobis reserari 


D libenter amplectimur; ut alterutra jussione pensata 


resarciatur civibus scissa concordia. Proiude nullum 
a spectaculorum gaudio removemus, sed seditionis 
semina radicitus amputamus. intersit igitur intet 
splendorem vestrum moresque mediocres : refugite 
tales familiares, qui sint injuriarum ministri : qui 
honori vestro nitantur ascribere, quod delinquunt, 
et dum levitates suas asserere (mss., exerere) CU- 
piunt, vestram reverentiam implicare contendunt. 
Vos enim, quos semper gravitas decet, nolite trucu- 
lenter insequi inania. verba populorum. Si quid est 


vocant. AÁmmion. Marcellin. lib. xxi: « Mature de- 
cessit, veclusque mutatione celere cursus p 
wansitus Alpibus Juljs, etc. » FogsER. 





VAIUARUM LIBER I. 


530 


forte, quod poenam: mereatur admissum, in prefecti A quadam harmonia citharz concavum theatrum per 


Urbis notitiam deferatur; ut culpa legibus, non per 
presumnptam coerceatur injuriam. Quid enim disere- 
pat a peccante, qui àc per excessum nititur vindi- 
eare ? impeenitenda est ultio de cive, qu: de legibus 
venit; et excellenter videtur de pulsato triamphasse, 
qui victor pronuntiatur a judice. Inter ipsos quoque 
adversarios, ut scitis, non erant prius armata certa- 
mina, sed pugnis se quamlibet fervida lacessebat in- 
tentio; unde et pugna nomen accepit *. Postea Be- 
lus ^ ferreum gladium primus produxit, a quo et 
bellum placuit nominari. Consilium atrox, crudele 
presidium, ferina concertatio. Nam et si datum illi 
est prius inermem facile vincere, tamen crimini ap- 
plicaudum est, quod inde posteritas potuit interire. 
Non permittatis ergo a famulis vestris fieri in civibus 
quod adhuc debet in hostibus accusari. 


1G EPISTOLA XXXI. 
POPULO ROMANO THEODORICUS REX. 

Edicit ut si quis ex poptlo atroces. injurias in quem- 
piam senatorum protulerit, noverit se a prefecto 
Urbis pro qualitate (acti plectandum; et pracipit ut 
pantomimi prafinitis locis artes suas ezerceant..— 
Spectacula voluptatum, lketitiam volumus esse po- 

pulorum ; nec erigere debet motus irarum, quod ad 

remissionem animi constat inventum. Ideo enim tot 
expensarum onus subimus, ut conventus vester non 
sit seditionis strepitus, sed pacis ornatus. Mores pe- 
regrinos abjicite; Romana sit vox plebis, quam de- 
lectet audiri. Convicia nec gaudium pariunt, nec de 
ketitia procreantur. Hoc fuit certe, quod culpabatis 


in exteros. Nolite inodo vitia turbulenta contrahere, C 


qua videtis alios abjecisse. Atque ideo edictali pro- 
grammate definimus (Vide lib. seq., epist. 24, 25), 
ut si atroces injurias in quempiam senatorum vox 
injusta presumpserit, noverit se a przfecio Urbis 
legibus audiendum; ut pro facii qualitate discussa, 
excipiat promulgatam jure sententiam. Verum ul 
omne semen discordix funditus amputetur, przefinitis 
locis pantomimoe artes suas exercere precipimus; 
quod vos pojerit inswuere ad praefectum Urbis data 
przceptio. Tantum est, ut animis compositis peragatis 
ketitiam eivitatis. Nihil est enim, quod studiosius vos 
servare cupimus quam vestrorum [ed. Niv., virorum] 
veterum disciplinam ; ut quod ab antiquis Jandabile 
semper habuistis, sub nobis potius augeatis. Soletis 


vos resonat, ut tonos possit quilibet credere [subaudi, 


: potius] quam clamores. Nunquid iuter ista rix: de- 


cent, ant inflammata contentio? Abjicite furores, 
leti, iram gaudentes excludite. Taliter enim animi 
aliorum temperari possunt, cum vestri favores [ed. 
Niv., fautores] suaviter audiuntur. 


EPISTOLA XXXH. 


AGAPITO d vIRO ILLUSTRI PRAEFECTO URBIS THEODORI- 
CUS REX. 


Illum monet se scripsisse ad senatum el ad populum, 
j'betque ut si a quoquam irrogala fuerit injuria se- 
natori, confestim ille legum severitate plectatur ; si 
vero senator quemquam ingenuum nefaria cede ve- 
caverit, statim mulctam excipiat. Decernit preterea 
u4 Helladius habeat. equalitatem menstrui cum ce- 
leris pantomimis. 

Eximie Urbis praesulem, pacis convenit esse cu- 
stódem. Nam a quo melius moderatio debet sperari, 
quam eui potuit Roma committi? llla enim 1nater 
omnium dignitatum viros sibi gaudet presidere vir- 
μία. Et ideo honori tuo debes animos excxquare, 
ui quod nostris adeptus es beneficiis, tuis meritis 
invenisse credaris. Circumspicere te decet, ne qua 
in spectaculis seditionum causa uascatur, quia tuum 
praconium est populus quietus. Sit iusultandi con- 
suetudo moderata, ut nec libertati pereat honesta 
licentia, nec desit raoribus disciplina. Quocirca sicut 
nostris oraculis et amplissimum ordinem docuimus, 
et plebem decrevimus adinoneri, hoc tuam quoque 
magnitudinem observare censemus; ut si a quoquam 
irrogata fuerit injuria senatori, confestim loquax 
temeritas legum severitate plectatur. Si vero sena- 
tor, civilitatis immemor, quemquam ingeuuum ne- 
faria fecerit c:ede vexari, protinus relatione traus- 
missa perennitatis nostrz:e muletam perculsus egci- 
piat. Meminerint enim cuncli sic spectaculorum, 
studia partesque dividere, ut in patria debeant esse 
concordes ; nec ad hoc voluptatum sibi exhiberi cer- 
tamina, ut exinde hostilis ira fervescat. Verum, ne 
posthac ulla possit iterum furiosa contentio prove- 
nire, Helladius de medio, voluptatem populis prz- 
staturus, introeat : habiturus zqualitatem menstrui 
cum cleris partium pantominmis.| Niv. et Gam., Cr. 
et Cuj., Prasini pantominus]. Illud etizim, quod cre- 
bras inter eos seditiones exagitat, prxsenti jussione 


enim aera ipsa melliluis implere clamoribus *, et D definimus, ut amatores Ilelladii, quem de medio sal- 


uno sono dicere, quod ipsas quoque belluas delectet 
audire; profertis voces organo duleiores; et ita sub 


2 À pugno nempe. Caius pignus quoque a pugno 
appellatum scribit, quia res que piguori daulur, 
manu capiunurr, |. 258 plebs de verb. siguif. donatio 
seu δῶρον, a doro, il est palmo, quia imunera oblata 
manu ecaperentur, ut Vitruvius Pollio lib. n, €. 5; 
Plin. lib. xxxv, c. 14: quo allusum a Paulo videri 

it in 1. 55, senatus, de mort, caus. don. FoRNEB. 

b Quod Cassiodorus patri, Isidorus tribuit filio lib. 
xvin, c. 1, Etvinol. Primus bella intulit Ninus Ássy- 
riorum rex. Suidas ὥρης proprie ὁ σιδηρος, σημαίνει 
dà xal τὸν πόλεμον : quoniam iu bello nou verbis, sed 
(3cto opus est : iv τῷ πολέμῳ yàp οὐ λόγον ἀλλ᾽ ἔρον 


tare przcepimus , sine utriusque partis studio, spe 
etandi eis, ubi delegerint, libera sit facultas. Si vero 


δ᾽ ivi βουλή. Eustathius in Homeric. illud Iliad. 7, 
&Axtog ἄρης : Ὁ σίδηρος dpuc. Vide Varronem et 
estum in dict. duellum. FonNER. 

* Acclamatio et plausus erat ex arte, el Quiritium 
composite modulatzeque voces. Hunc autein modu- 
l.tum clamorem concentum appellat Plinius in Pane- 
gyrico. Et populus quidem Romanus dilectum prin- 
cipem servat, quantaque paulo ante concentu for- 
mosum alium, hune fortis-imuim personat. Dnoss. 

d Eidem rescripta est epistola sexta hujus lib, 
Pr:ecipue autem Theodoricus seditiones iu ludis ex- 
citari solitas compesci a prfeeto Urb. voluit. Eodem 


z,psia. EA Homerus, ἐν γὰρ χερσὶ τίλος πολέμου, émiwv , Spectat epist. ἀξ hujus lib. ΕΟΒΚΕΒ. 








ooi 


M. AURELII CASSIODORI 


552 


eorum lubrica voluntas in uniug coloris favorem mi- A solis reflexus australia signa discurrens, naturz or, 


graverit, studia sua populus tam in circo quam thea- 

tro babeat pro parte quam diligit; ut is qui praesum- 

pserit vetita, ipse judicetur qussiisse discordiam. 
EPISTOLA XXXIH. 


AGAPITO VIRO ILLUSTRI PRAEFECTO URBIS THEODO- 
RICUS MEX. 


Presenti ordinatione decernit ut pantomimo ab Albino 
el Albieno electo solitum menstruum partis Prasini 
sine imminutione tribuat. 


Nescit serenitatis nostre semel prolatum titubare 


judicium ; nec quod provida dispositione constituit, 


cujusquam oocasionis subreptione mutare [aíii, mu- 
tavit]. Dudum siquidem ad Albinum atque Albienum 
patricios viros pr:cepta nos dedisse retinemus, ut 


dinem modificat led., ordine modificatus], tumultuo- 
$a8 procellas aeris permistione resuscitat ; quod ab 
ipsis quoque mensibus datur intelligi, quando ex nu- 
mero imbrium futurorum competenter nomina * sos- 
ceperunt. Qus ergo talis mora, ut in tantis tran- 
quillitatibus velocia necdum fuerint destinata vavigia, 
cum stellarum non mergentium lucidum sidus tendi 
carbasa festinanter invitet, et aeris sereni fides pro- 
perantium nequeat vota terrere? Aut forte incum- 
bente Austro, remigiisque juvantibus meatus navium 
echeneis ^ morsus inter undas liquidas alligavit; aut 
Indici maris concbz simili potentia labiis suis navium 
dorsa (ixerunt ; quarum quietus tactus plus dicitur 
relinere quam exagitata possint elementa compel. 


pantomimum Prasini partis eligerent, qui preestantiu& p lere [mse. et Ac., complere]. Stat pigra ratis tumen- 


spectaculis conveniret. Quod nobis factum sua rela- 
tione reserarunt. Et idee nunc pr:senti auctoritate 
decernimus, ut quem a supra memoratis magnificis 
viris electum esse constiterit, ei solitum menstruum 
partis Prasini sine imminutione tribuatis; ut quod 
17 nostra provisio confusionis [mss., compulsionis] 
tollend:e causa constituit, non flat seditionis occasio, 


.scd quietis. 


EPISTOLA XXXIV. — — 
FAUSTO PR.EFECTO PRAETORIO THBODORICUS REX. 


Jubet ut per singula loca maritima commoreat ne quis- 
quam presumat peregrinas naves ante (rumentis 
onerare quam provincie quod necessarium [uerit 
retinuerini. 


Copia frumentorum provincie debet primum pro- 
desse cui nascitur : quia justius est ut incolis propria 
fecunditas serviat, quam peregrinis commerciis stu- 
dios cupiditatis exhauriat. Alienis siquidem parti- 
bus debet impendi quod superest, et tunc de exteris 
cogitandum, cum se ratio propri: necessitatis exple- 
verit. Atque ideo illustris magnificentia tua per loca 
singula, qui curam videntur habere littorum, faciat 
ctommoneri, ut non ante quispiam peregrinas naves 
frumentis oneret ad aliena littora transituras, quam 
expense publice ad optatam possint copiam per- 
venire. 

EPISTOLA XXXV. 
FAUSTO PRAEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 
Significat se nonnihil commoveri quod ΠΆΡΗΙΣ pu- 
lica, que de Calabro atque Apulo littoribus per 


cancellarium «statis tempore consueverant depor- D 


tari, autumno adjecta nondum fuissent; et pracipit 
ut hoc celerrima curet emendatione corrigi. 


Cum siccitas przsentis anni, quze localiter certis 
«olet desevire temporibus, terrenis visceribus nimio 
--lore duratis, abortivos messium fetus non tam 
edidit, quam imperfecta ubertate projecit, majori 
unc studio quzrenda sunt qux etiam in abundantia 
expeti consueverunt. Et ideo frumenta publica quxe 
Je Calabro atque Apulo littoribus per cancellarium 
vesirum zstatis tempore consueverant destinari, nec 
autumno venisse modis omnibus permovemur : cum 


nid ex Varrone, cui ab imbribus menses 


^*-ó 


tibus alata velis, et cursum non habet, cui ventas 
arridet ; sine anchoris figitur, sine rudentibus alliga- 
tur; et tam parva animalia plus resistunt quam tot 
auxilia prosperitatis impellunt. Ita cum subjecta 
unda przcipitet cursum, supra maris tergum navi 
gium stare constat infixum ; miroque modo natantia 
inconcusse retinentur, dum innumeris motibus unda 
rapiatur. Sed ut dicamus aliam piscis naturam, forte 
nautz praedictarum navium torpedinis tactu. segnis- 
sime torpuerunt : a qua tantum infigentium dextra 
pregravantur, ut. per hastam qua fuerit vulnerat, 
ita manum percutientis inficiat, quatenus vive sub- 
stauliz pars sine sensu aliquo immobilis obstupescat. 
Credo talia incurrerunt, qui se movere non possunl. 


C Sed echeneis illis impedimentosa venalitas est; con- 


charum morsus, insatiata cupiditas; torpedo, frau- 
dulenta simulatio. Ipsi enim studio pravo faciuut 
moras, ut occasiones incurrere videantur adversas. 
Quod magnitudo tua, cui specialiter convenit cogi- 
tare de talibus, celerrima faciat eineudatione recor» 
rigi : ne inopia non (am a sterilitate temporis quam 
a negligentia matre nata esse videatur, 


EPISTOLA XXXVI. 


THERIOLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Jubet illum in Pedonensi civitate Benedicti locum 
suscipere, et ejusdem filios civili. tuitione vallare. ' 
Utilitas personarum bonarum debet successione 
renovari, ne defectu servientium patiatur aliquod 
res suspensa dispendium. Et ideo locum te jubemus 
quondain Benedicti in Pedonensi civitate ex nostra 
auctoritate suscipere, ut omnia vigilanti ordinatione 
procurans, nostre gratix€ merearis augmenta. Debes 
enim advertere quam vicissitudinem reddere studea- 
mus vivis, qui mortuorum fidem non possumus obli- 
visci. lllud etiam pietatis Rostrae consuetudine cour 
monemur, ut quoniam devotorum nobis memoria, 
probata non delicit, antefati Denedicti quondain filios, 
qui sincera nobis cognoscitur devotione paruisse, 
civili facias tuitione vallari; quatcnus defensionis 
presentis commodo sublevati, securitatera sibi gau- 


b Echeneis, Latine remora. Παρὰ τὸ ἔχειν τὴν ναῦγη 
Plin. lib. im, cap. 1: D. Grul. et Cujac. 


525 


VARIARUM LIBER I. 


551 


deant paterna servitia contulisse. Prosit ergo generi, A slone prestamus; ut nec legibus te subirabat, nec 


quod potuit unius devotione przstari: quia majora 
nos decet tribuere, quam videamur a servientibus 
accepisse. Hic (Niv., Hec] sequalitas :xquitas non est, 
sed pars nostra justissime pensat, cum reddendo 
plus fuerit onerata. 


EPISTOLA XXXVII. 
CRISPIANO THEODORICUS REX. 


BH lium ab exsilio revocat, si revera in adulterio depre- 
hensum occiderit, et jubet ut pecunia. Agnello fide- 
jussori Crispiani a vicario 18 urbis vel. ejus officio 
extorta restituatur ; illique Candacis tuitionem contra 
quoslibet impetus prestat. 


Quamvis homicidii facinus primus detestetur au- 
ditus, et cruentam manum oculi refugiant judican- 


tum; quia proclivior ad misericordiam via bonis B 


mentibus semper patet, tamen justiti:. considera- 
tione librandum est, qua cuique fiat injuria nefarium 
scelus, quod nova infelicitate fortunze. commissum 
est : Lupnc erit detestatio cunctorum, si se servet in- 
noxium. Quis enim ferat hominem ad leges trahere, 
qui matrimonii nisus est jura violare? Feris insitum 
est copulani suam extrema concertatione defendere : 
dum omnibus est animantibus inimicum, quod na- 
turali lege damnatur. Videmus tauros feminas suas 
cornuali concertatione defendere; arietes pro suis 
ovibus capitaliter inszevire; equos adjunctas sibi fe- 
minas colaphis ac morsibus vindicare. lta pro copu- 
latis sibi animas ponunt, qui verecundia non mo- 
ventur. Homo autem quemadmodum patiatur adul- 


terium inultum relinquere *, quod ad zternum suum (; 


dedecus cognoscitur omisisse [ed. Niv. et Gam., com- 
misisse]? Et ideo si oblat:e petitionis minime sis ve- 
ritate fraudabilis [ed., veritate fraudaris], et genialis 
thori maculam deprehensi adulterii sanguine diluisti, 
nec sub pretextu cruent:e. mentis causam pudoris 
intendis, ab exsilio quod tibi constat inflictum, te 
precipimus alienum : quoniam pro amore pudicitice 
porrigere ferrum maritis, non est leges calcare, sed 
condere. Ita tamen, ut si legitimus exstiterit aecusa- 
tor, de facti tui. qualitate te noveris audiendum ; ut 
si innoxios peremisti, crimen publica districtione 
resccetur. Si malé initos complexus adulterorum 
morte divisisti, cstimetur potius vindicta quam 
culpa. Si quis autem tibi calumniantium damna ge- 


iterum contra jura publica laborare permittat. 
EPISTOLA XXXVII. 


coioxi [alii, cowom, alii, ΒΑΙΟΝΙ] viRO SENATORI 
THKODORICUS REX. 


Precipit ut bona Viriliani nepotis, qu& non modo 
non ampliandi, sed etiam minuendi studio detincbat, 
quamprimum restituat. 

Non est beneficium, quod prestatur invitis : nec 
cuiquam videtur utile, quod adversa voluntate con- 
ceditur. Unde spectabilitas tua Viriliani [ed., llilarii| 
adolescentis nepotis tui cognoscat nos querelis gra- 
vibus expetitos, quod res patris ejus, non melio- 
randi causa, sed deterioraudi voto detineas. Qua- 
propter quidquid ex jure memorato te retentare 
cognoscis, sine aliqua dilatione restitue, ut res pa- 
rentum propria voluntate disponat: quia et nobis 
congrua videtur esse persona, qui assumpta domini 
libertate proficiat. Pullos suos audaces aquilz tandiu 
procurato cibo nutriunt, donec paulatim a molli 
pluma recedentes, adulta :xetate pennescant : quibus 
ut constiterit firmus volatus, novellos ungues in prz- 
dam teneram cousuescunt ; nec indigent alieno la- 
bore vivere, quos potest captio propria saüare. Sic 
juvenes nostri, qui ad exercitum probantur idonei, 
indignum est ut ad vitam suam disponendam dicantur 
infirmi; et putentur domum suam non regere, qui 
creduntur bella posse tractare. Gothis zetatem  legi- 
limam virtus facit; et qui valet hostem confodere, 
ab omni se jam debet vitio vindicare. 


EPISTOLA XXXIX. 

FESTO VIRO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX, 
Scribit Filagrium rogasse ut ad lares proprios revert- 

retur, filiosque fratris sui Romam studiorum cuusa 

misisse, et illum jubet eos sic in Urbe constituere, ud 
eis non liceat inde ante discedere quam secunda de- 
cernat jussione. 

Rationabiles petitiones supplicum libenter amplecti- 
mur, qui etiam non rogati justa cogitamus. Quid 
est enim dignius quod die noctuque assidua delibe- 
ratione volvamus, nisi ut rempub. nostram sicut 
arma protegunt, :equitas quoque inviolata custodiat? 
Spectabilis itaque Filagrius in Syracusaua civitate 
consistens, palatii nostri longa observatione «dilatus, 
reverti se ad lares proprios supplicavit, qui studio- 
rum causa fratris filies ad Romanam exhibuit civita- 


neravit, et Agnello, ut asseris, fidejussori tuo a vi- [) tem. Quos illustris magnificentia tua ex. nostra con- 


cario vel ejus officio extortam constiterit fuisse pe- 
cuniam ; nostra jussione conventus (Accurs. , convi- 
etus), secundum leges ablata restituat. Nolumus enim 
ea in cujusquam predam cadere, qu:xe nostra visa est 
sententia liberare. Pari modo contra. incivilium im- 
petus Candacis tibi tuitionem sub zquabili defen- 


* Confer hunc locum cum 1. Marito. D. ad leg. 
Jul. de Adult. FonNen. 

b Lib. u scq., epist. 11, iterata. jussione : quie 
majoris momenti est. Justinian. novell. 17 : Οὐ μὴν 
σι πράξεις ἐξ αὐτοῦ mp'v ἂν εἰς ἡμᾶς μηνύσας, δευτέραν 
ὑπὲρ τούτων ἐπιτροπὴν ἡμετέραν προσλάδος. Εἰ nov. 
1δὲ : Ὥστε δευτέραν ἡ “ὧν περὶ τούτον γίνεσλαι κέλευσιν. 

euim eadem de re postulatio, οἱ concessio, 
ebreptionis et erroris suspicionem aumoyet.. Sccuu- 


ει 8d. niunic., et |l. 4. 


tinens jussione, in supradicta Urbe constituat; nec 
illis liceat ante discedere, nisi hoc secunda decerna- 
mus iterum jussione 5. Ita enim et illis ingenii pro- 
vectus acquiritur, et nostra utilitatis ratio custodi- 
tur. Non ergo sibi impositum putet, quod debuit esse 


votivum. Nulli sit ingrata Roma qu:e * dici uon potest 


darium preceptum prioris liberalitatis et iteratam 

supplicationem $9 vocat 1. 2, 1. 5, de incorporationc. 
Cod. Theod. lib. x, tit. 9. FogNER. 

c Roma communis T aps esse definitur in 1.53. p. 

. de excus. tut. Inde. venuste 

Sidonius Apollinaris ait; in. ca totius orbis civitate 

unica solos barbaros ac servo: percgrinari. Annzus 

Seneca : Ab hac civitate discedc, nit, qux veluti 

commnuuis palria dici potest ; omnes urbes circumii : 


5x5 


M. AURELII CASSIÓDORI 


aliena, lila eloqnentixe fecünda mater; illa virtutum A aliter timiditas non tollitur, πἰ 61 cum rebus ribcééssa- 


onium latissimuni templüm : sentiatur plane quod 
clarum est. Non enirh sine gratia creditur, cui habi- 
tatio tanta prostalur : quibus mora potest esse pro- 
flcua, dum interdum expedit patriam negligere, ut 
sapientiam quis possil acquirere. Ulysses Ithacus nisi 
hoc fecisset, in laribus [Ac., laboribus] propriis for- 
sitan latuisset; cujus sapientiam hine maxime Horneri 
nobile carmen asseruit, quod multas civitates et po- 
pulos circuivit : dum illi prudentiores sunt semper 
liabiti, qui mültorum hominum conversationibus 
probantur eruditi. Natura siquidem humana sicut 
duris laboribus instruitur, ita per otia torpeniia 
fatuatur. 


EPISTOLA XL. 
ASSUIN. [ed. Accurs., Asso. D. Gr. etCnj., AssuM.] vino 
ILLUSTRI COMITI THEODORICUS REX. 


Jubet wt. arma necessaria Salonitanis militibus, ante- 
quam ad bellum proficiscantur , procuret, 


Ordinatio nostrá non debet per moràm impedi, 
ne quod salubriter constat esse dispositum, per tar- 
ditatis vitium incurrat obstaculum. Et ideo ante dis- 
tribuenda sunt arma quam possit flagitare necessi- 
tas; ut cum ea tempus exegerit, paratiores ad im- 
perata sufficiant. Ars enim bellandi, si non przeludi- 
tur, cum necessaria fuerit non habetur. Preinde il- 
lustris sublimitas tua Salonitanis militibus, ut cuique 
ge expediendi facultas obtulerit, pro nostra jassione 
arma necessaria procurabit : quia fida reipub, salus 
est defensor armatus. Discat miles in otio quod per- 
ficere [ed., proficere] possit in bello. Animos subito 
ad arma non erigunt, nisi qui se ad ipsa idoneos, 
premissa exercitatione, corifidunt. Gestiunt vituli 
certamina, qux impleant zetate robusta ; catuli in no- 
vellis venationibus ludunt. Focos ipsos comprehendere 
virgultis teneris inchoamus ; ceterum si robora pri- 
mis scintillis adhibeas, igniculum opprimis, quem 
fovere contendis. Sic animi hominum, nisi prius le- 
niter fuerint imbuti, ad hoc quod tendis, idonei ne- 
queunt reperiri. Primordia cuncta pavida sunt; et 


nulla est ubi magnam partem peregrinz multitudinis 
non invenias. Apud Dionem Mecenas Cxsarem hor- 
tatur ut omnibus sociis civitatem Romanam donet, 
quo hujus participes facti fidcliores redderentur, ut- 
que Romam incolentes eam sólam vere urbem, suas 
autem patrias agros et pagos esse arbitrarentur, Cuni 
gitur communis patria Roma sit, non est obscura 
ratio cur. Ulpianus scribat in 1, 7. D. de interd. et 
releg. constitatum fuisse, eum cui patria interdictum 
érat. etiam Urbe àbstinere debuisse, cujus. quidem 
constitud^nis anctor. fuit. Claudius, οἱ testatur Sue- 
tonius in ejus Vita. Cicero contra Rullgm : « Roma 
communis patria omnium nostrum. » Fuit olim Roma 
communis patria Romanorum et Italorum ex lege 
Julia, hodie est omnium qui ditioni Romanzc subjecti 
sunt. Relegatus non potest Romo» morari, quia om- 
itum est patria, ut ait. Callistratus in 1. relegatus. 
D. de interd. et depo. novell. 78. Vide Cujac. ad l. 
nnic. C. de decur., Álciat. lib. n dispunct., cap. 21; 
Drisson. lib. wt Select, cap. 6; Dec. δὰ cap. Memi- 
minus, num. 16; extra de appell. Felim. ad cap. fin. 
col. pen. nu. 26; de foro compet. Rom. sing. 146. 
(Gangule quie notavi ad epist. 2 lib. xi, infra. BRoss. 


riis novitas abrogatur. 


EPISTOLA XLI. 


AGAPITO VIRO ILLUSTRI PAAFECTO URBIS THEODORICUE 
REX. 


Precipit ut Faustum adultum, filium illustris Fausti, 
inter referendos curie annumeret. 

Precipua vestri ordinis cura eautlora nos facit 
proferre judicia ; et admittendum revereudo cetui, 
exaniinare cogit sollicitius honor senatus, quem non 
solum volumus numero augeri civium, sed ornari 
maxima luce meritorum. Recipiat [mss. et Ac., Reji- 
ciat] alius ordo forte mediocres ; senatus respuit exi- 
mie non probatos. Quapropter unde melius nobilitati 
collegam qusrimus, quam de vena nobilium 5, qui 


B se promittat abhorrere moribus, quam refugit san- 


guine, vilitatem? Atque ideo illustris imagnificentia 
tua Fausto adulto, filio illustris Fausti, decernat at- 
tribuj, que circa referendos euri:€ priscus ordo de- 
signavit [alii, dictavit]. IIxec enim precipientes nihil 


 imminuimus sacro ordiui de solita auctoritate judi- 


cii : quando gloria major est dignitatis spectare sen- 
tentiam procerum, post regale judicium. Ornatus 
enim ipsorum est, si qux solent illi deligere, nos 
jubemus; et si quod ab illis quotidie petitur, nos 
magnopere postulemus. 


EPISTOLA XLII. 


ARTENIDORO YIRO ILLUSTRI PRAEPECTO UREIS THEODO- 
RICUS REX. 


C lili confertur pre[ectura. Urbis, et. semmis laudibus 


exornalur. 

Remuneratio meritorum justum dominantis prodit 
imperium : apud quem perire nescit, ood quempiam 
laborasse contigerit. Nam si inopimata tribuimus, 
quemadmodum negare- possumus 4α δα debemus? In 
tutum apud nos omnis reponit devotio, «quod mere- 
tur; et duplicem fructem metit, qui nobis se in ali- 
quo paruisse cognosci. Olim quidem quod esset di- 
gnitate pretiosius a nobis habere meruisti, ut rcgio 
lateri dignus adhwreres. Differri te pertulit noster 
affectus : apud àmantem provectus tui eàusam tar- 


* Sic legunt Justus Lipsius tom. HI, pag. 212, et 
D. JungTus. 

b ως vox szpius reperitur in auctoribus. Legimus 
enim vigere fraternam venam , et virorum bonorum 
fecundam venam esse. Sic Macrobius venam Latine 
lingu: nuncupat ; et Cicero venam reipublicz ; Spar- 
tianus venam patern: discipline, Ennodius, vena 
linguarum : ita etiam venx aquarum dicuntur ἃ Sem- 
pronio in l. si in meo, 21 ff. D. de aqua et aqua plur. 
arc. Alber. de Ros. in l. forma, f$ saline. C, de cen- 
sib. Coepola in 1. inter publica, ἢ publica, de verb. 
signifie, Paul. Castr. consil. 5. Venzx putei ab Ul- 
piano in 1. fluminum 24, & etiam videamus. 19 D. de 
dam. infect. metallorum, lapidicinaraum et saxorum, 
in l. si ususfructus, 15, 8 inde quasittam 5. D. de usn- 
fruct. 1. juncti. 5 C. de metallariis. Sic vena lapidea 
vel ferrea Bart. in l. venditor. $ si constat. D. comm. 
pesor Ven: quoque de arboribus dicuntur, utl 

estatur Plin. lib. xvi, cap. 58 : in quarumdam  ar- 

borum carnibus pulp ven:eque suht. Dicimus etiam 
venas auri et argenti, ul ex δἰ τοις lib. n de Nat. 
deor. liquet. Nos :ris, argenti, auri veyas penus 
abditas invenimus. Bnoss. 


581 


YARIARDM LIBER I. 598 


dius impetrasti, ut post sacrze amicitke [id est impe- A reipub. curas, quas emergentiam rerum nocessitate 


ratoris] genium ad honores ornatior pervenires. 
Cuncta siquidem, unde fainam captat humanitas, in 
te congeminata [ed. Ac., congenita] sederunt, patria, 
genus, instituta praeclara. Quorum si unum nobilita- 
tem complet , in te collecta plus facient, qui non mi- 
nus genitalis soli fortuna resplendes, quam gloria 
stemmatis et virtutis ornaris. Hinc est quod nunc 
te per 90) indictionem feliciter tertiam [id est, an. 
Chr. 310] ad przfectur:e urban: * culmen erigimus: 
tribuentes tibi in ea civitate fasces 5, ubi perpetui 
sunt honores. Quod nos, qui munera nostra vere- 
cundius zestimamus, eerte fatebimur, multum te me- 
ruisse de nostro judicio, ut illi ccetui przssidere pos- 
sis quem reverendum humano generi esse cognoscis. 


suscipithus, sermonis suavitate deliniret. Blawdas 
alloquio, supplicantium fidelis patronus, aecusare 
nesciens, commendare prz:sumens. Qui tanta se animi 
puritate clarificavit, ut cum apud nos meretur aulicas 
dignitates, spectaculorum ordinatione leetissimam 
sibi militiam vindicaret; quatenus sub specie volu- 
ptatis liberze [mss., libenter. Quidam, libere] videretur 
velle servire. Α laboribus quidem temperans, sed in 
nulla se nobis parte dissocians. Regalem quin etiam 
mensam conviva geniatus ornavit [ed., amavit] : ibi 
se nobis studens jungere, ubi certum est nos posse 
gaudere. Sed quid ultra de ejus moribus est dicendum, 
cui ad perfectam probationem sufílicit quod amorem 
nostrum jugiter habere promeruit? Non est majus 


Nunquid hoc est palatia regere, et domos proprias B meritum, quam gratiam invenisse regnantium. Nam 


ordinare? Plerumque honor ex commendatis acqui- 
ritur; nec tale est cellam vinariam tuendam susci- 
pere, quale pretiosa diademata custodire. ΠΙᾺ, qu: 
potiora credimus, ad conservandum melioribus da- 
mus ; et in quibus sustinere damna non patimur, ἢ- 
delioribus profecto teutibus applicamus. Roma si 
babet parem, :estima nos et aliis similia credidisse; 
si vero singulare bonum. est, judicem te precipue 
rei facimus, quam augere semper optamus. 


EPISTOLA XLIH. e 


SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 
llli significat se Artemidoro fasces urbane pre[ecture 
indulsisse , εἰ magnópere eum laudat, petitque. αἱ 
ipsins electionem suis confirmel suffragiis. 


quibus fas est de cunctis optimos quserere, videntur 
semper meritos elegisse. Atque ideo labores ejus 
remuneratione pensantes, Artemidoro illustri viro 
urban:x prafecturee fasces indulsimus, Huic ergo, 
P. C., tot ac talibus meritis preelucenti, favete linguis, 
favete collegiis. Erit vestre quoque benevolentise 
laus, ut cum dignis charitatem impenditis, ad excm- 
plum czeteros incitetis. 


EPISTOLA XLIV. 
POPULO URDIS KOMAE THEODORICUS REX. 


Illum certiorem facit se Artemidoro pra[ectura urbane 
dps dedisse regendos, ut innoxii purissimum ha- 
ee testem, et errantes justissimum paterentur 

u torem. 


Scitis, Patres Conscripti, nostrum esse genium C — Charitatem vestri precipuam nos habere ex ipsa 


[Niv., gremium, Acc., gaudium, Juret., przmiam] 
eulmiua dignitatum ; scitis vobis proficere, quod no- 
bis contigerit in fascium honore prxstare. Quidquid 
eniin ab unoquoque suscipituf, senatus est, qui me- 
reiur. Quid enim de vobis 2stimemus, agnoscitis : 
quando viris longo labore compertis, hoc certe in 
przmium damus, ut vestri corporis mereantur esse 
participes. Hic est enim vir, qui genitalis soli relicta 
dulcedine, nobis maluit inhzrere. Et licet esset cla- 
rus in patria, nostram tamen elegit subire fortunam, 
superans gratie. magnitudine vim naturz : qui prin- 
cipe Zenone, non tam benevolo quam affine gaude- 
bat. Et quid in illa repub. gratia non potoit obtinere 
parentis, que sic facillime favet extraneis? Sed h:zec 
omnia nittiius despexit affectus ; ut nos ipsi, pro qui- 
bus hzc fecisse cognoscitur, merito stupere videamur 
in unius gratia tot desiderabilia fuisse contempta. 
Qui super banc eximiam fldem solatia nobis sux 
confabulationis adjecit; ut asperas nonnunquam 


* Vide supra epist. 32, et l. 1, D. ofti. pref. Urb. 
OR. 
b Olim nonnisi magistratus populi Romani, aut 
qui cum imperio in provinciis, fascibus usi; quod 
ab Augusto originem sumpsit, cujus honori senatus 
decrevit anno Urbis 735, uti consulari potestate sein- 
per esset, fascibus duodecim uteretur, eumque no- 
rem tenuerunt principes, ita tamen ut laurum fasci- 
bus non adderent, nisi in victoria. Postea per adula- 
tionem irrupit, ut omnium principum fasces seinper 
laureati essent, eaqüe nota tnaxime distinctus a vulgo 


cura vos potestis agnoscere : pro quibus ita videniur 
esse solliciti, ut nihil admonitionis patiamur ornitti, 
Cautela siquidem prodit affectum; et qux sludiosius 
diligimus, majori gratia custodimus. Hinc est quod 
viro illustri Artemidoro, diu nostris obsequiis erudito, 
prefecture urbanz dedimus fasces regendos ; ut quia 
quorumdam Hlicitis seditionibus civilitas turbatur, 
haberent et. innoxii purissimum testem, et errantes 
justissimum paterentur uMorem. Quod nos, qui de- 
lectamur insontibus, in cunctorum notitiam duximus 
perferendum, ne quis inopinata districtione solite 
presumat excedere. Quocirca talia nos prefato viro 
delegasse noveritis, ut si quispiam incivilis exstiterit, 
districtionem illico nostre jussionis incurrat. Εἰ 


D quanquam przfectutx urban: hanc potestatem de- 


derint leges, nos tamen specialiter delegavimus, ut 
confidentiüs fieret, quod duplex pernmisisset aucto- 
ritas. Audebit ergo seditiosos, et a disciplina publica 
deviantes, nostra auctoritate percellere. Quiescat 


princeps. Talis autem erat fascium figura. Detractis 
ex betula arbore virgis ita includebatur securis, ut 
acies ferri in summitate emineret, reliqua pars cir- 
cumducto loco tegeretur : quod eo consilio a inajo- 
ribus excogitatum fuit, ut testatur Plutarchus in 
Problematibus, ut ostenderent magistratuum iram 
in sumendo supplicio non debere esse przcipitein, 
eosque fasces habere, sed tamen ligatos, quique siue 
justa causa non debeant dissolvi. Ponuntur akquaudo 
fasces wro ipsis magistratibus. Virgil. lib. u Gcorg., 
Liv. lib. u; Plin. lib. vit, cap. $0. Bgoss. 





559 


M, AURELII CASSIODORI 


540 


concertantium fervor animorum. Bona pacis, qu», A libus] considentem, auctorum libris invitantibus, 


Deo propitio, nostro labore meruistis, cur seditioni- 
bue feedantur illieitis? Nunquam majori damno peri- 
clitati suut mores, quam cum gravitas Romana cul- 
paretur. Reparetitaque bonesta civitas moderationem. 
suam. Pudor est degenerasse a prioribus, eo praeser- 
tim tempore cum talem principem cognoscitis vos 
habere qui premia benemeritis, ultionem tribuat in- 
quietis. 


91 EPISTOLA XLY. 


BOETIO VIRO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX. 
Dicit se rogatum esse a. Burgundionum rege ut. horo- 

logia aquutile et solare ad tpsum transmitteret ; Boe- 

tiwnque omnia mathesis miracula apprime callentem, 

ad hoc opus perficiendum invitat. 

Spernenda non sunt qu: a vicinis regibus prze- 
rumptionis gratia postulantur : dum plerumque res 
parv plus prevalent praestare quam magu:e possunt 
obtinere divitke. Frequenter enim quod arma ex- 
plere nequeunt, oblectamenta suavitatis imponunt. 
Sit ergo pro repub. et cum ludere videmur. Nam 
ideo voluptuosa quxrimus, ut per ipsa seria com- 
pleamus. Burgundionum itaque doininus a nobis 
magnopere postulavit ut horologium quod aquis sub 
modulo fluentibus temperatur, et quod solis immensi 
comprehensa illuminatione distinguitur, cum magi- 
stris rerum ei transmittere deberemus: quatenus 
impetratis delectationibus perfruendo, quod nobis 
est quotidianum, illis videatur essc miraculum. Me- 
rito siquidem respicere cupiunt, quod legatorum suo- 
rum relationibus obstupescunt. lloc te, multa erudi- 
tione saginatum, ita nosse didicimus, ut artes quas 
exercent vulgariter nescientes, in ipso disciplinarum 
fonte potaveris, Sic enim Atheniensium scholas lon- 
ge positus introisti ; sic palliatorum choris miscuisti 
fogam, ut Grzcorum dogmata doctrinam feceris esse 
Romanam. Didicisti enim qua profunditate cum suis 
partibus speculativa cogitetur; qua ratione activa 
cum sua divisione discatur : deducens ad Romuleos 
penatores quidquid Cecropid:: mundo fecerant singu- 
lare. Translationibus enim tuis Pythagoras musicus, 
Ptolemzus astronomus leguntur Itali. Nicómachus 
arithmeticus, geometricus Euclides audiuutur Auso- 
niis. Plato theologus , Aristoteles logicus Quirinali 
voce disceptant. Mechanicum etiam Archimedem ἃ 
LatialemSiculis reddidisti. Et quascunque discipli- 
nas vel artes facunda [ed., fecunda] Gracia per sin- 
gulos viros edidit, te uno auctore, patrio sermone 
Roma suscepit. Quos tanta verborum luculentia red- 
didisti claros, tanta linguz proprietate conspicuos, 
ut potuissent et illi opus tuum przferre, si utrumque 
didicissent. Τὰ artem przdictam, ex disciplinis nobi- 
libus natam, per quadrifarias mathesis januas introi- 
sti Tu illam in naturze penetralibus [Jur., penetrabi- 


* [s fuit V] racusanus, de quo Cic. lib. v Tuscul. 
"est. , et Vitruvius lib. ix, cap. 5, de Architectura. 
Cujus incredibile nec unquam intermissum studium 
Plutarchus commemorat , 22 an seni sit adinini- 
διΓδη δ resp. FonwEn. 


cordis lumine cognovisti, cui ardua nosse usus mi- 
racula, monstrare propositum est. Molitur ostende- 
re, quod obstupescant homines evenisse; miroque 
modo naturis conversis facti detrahit fidem, cum 
ostentet ex oculis visionem. Facit aquas ex imo sur- 
gentes, przcipites cadere, ignem ponderibus currere, 
organa extraneis vocibus insonare, et peregrinis fla- 
tibus calamos complet, ut musica [ed., injuncta ; mss., 
minuta] possint arte cantare. Videmus per eam de- 
fensiones jam nutantium civitatum subito tali firmi- 
tate eonsurgcere, ut machinamentorum auxiliis supe- 
rior reddatur, qui desperatus [ms. R., desperatis] 
viribus invenitur. Madentes fabrice in aqua marina 
Siccantur; dura cum fuerint, ingeniosa dispositione 


B solvuntur. Metalla mugiunt, Diomedis in :xre grues 


buccinant, zneus anguis insibilat, aves simulate fri- 
tiniunt *; et que propriam vocem nesciunt habere, 
dulcedinem [ed., ab re dulcedinem] probantur enit- 
tere cantilenz. Parva de illa referimus, cui colui 
imitari fas est. Hac enim fecit secundum solem in 
Archimedis sphxra decurrere; hrec alterum zodia- 
cum circulum humano consilio fabrricavit. Hiec lunam 
defectu suo reparabilem artis illuminatione monstra- 
vit; parvamque machinam gravidam mundo , ccelum 
gestabile, compendium rerum, speculum natur ad 
speciem zxtheris incomprehensibili mobilitate volu- 
tavit. Sic astra, quorum licet cursum sciamus, fal- 
lentibus tamen oculis, prodire non cernimus. Stans 
quidam in illis transitus est ; et qu:e velociter currere 


C vera ratione cognoscis, se movere non respicis. Quale 


est hoc homini etiam facere, quod vel intellexisse 

pótest esse mirabile? Quare cum vos ornet talium 

rerum pradicanda notitia, horologia nobis, publicis 

expensis, sine vestro dispendio destinate. Primum 

sit, ubi stylus diei index, per umbram exiguam horas 

consuevit ostendere. Radius itaque immobilis, ct 
parvus, peragens quod tam miranda magnitudo solis 
discurrit; et fugam solis zquiparat, quod motum 
semper ignorat. Inviderent talibus, si astra sentirent ; 
οἱ meatum suuni fortasse deflecterent, nc tali ludi- 
brio subiacerent. Ubi est illud horarum de lumine 
venientium singulare miraculum, si has οἱ umbra 
demonstrat? Ubi przdicabilis indefecta roratio, si 
hoc et metalla peragunt, qu: situ perpetuo conti- 
nentur? Ὁ artis insstimabilis virtus, qu:e dum se 
dicit ludere, naturx przvalet secreta vulgare ! Secun- 
dum sit 4, ubi prxter solis radios hora dignoscitur, 
noctes in partes dividens; quod ut nihil deberet astris, 
rationem ecli ad aquarum potius fluenta convertil : 
quorum motibus ostendit, quod δοῦν volvitur ; et 
audaci przssumptione concepta, ars elemenijs confert, 
quod originis conditio denegavit. Universze disciplinz 
cunctus prudentium labor naturze potentiam, ut tan- 


bJuretus pro Latialem , putat legendum  Latiarerz. 
* Juret, putat pro (ritiniunt, legeuduin [rinqultiunt, 
ut apud Apuleium pag. 210 : « Merule in remotis tes 
quis fringaltiunt. » TN 
4 De horologio hydraulico scripsit Atheuxus. 





641 


"AMARUM LIBE II. 


54g 


tum possint, nosse perquirit. Mechanisma solum est, A modis expetita : quando non eet abjectum, quod 


quod illam ex contrariis appetit imitari; οἱ si fas est 
dicere, in quibasdam etiam nititur velle superare. 
Hoc enim fecisse dignoscitur Dxedalum volare * : hoc 
ferreum Cupidinem in Dianz templo sine aliqua alli- 
gatione pendere. Hoc hodie facit muta cantare, in- 
sensata vivere, immobilia moveri. Mechanicus, si fas 
est dicere, pene socius est natur:ze, occulta reserans, 
manifesta convertens, miraculis ludens : ita pulchre 
simulans, ut quod compositum non ambigitur, veritas 
estimetur. Hxc, quia studiosius te legisse cognovi- 
mus, przdicta nobis horologia quantocius transimit- 
tere maturabis, ut te notum in illa parte mundi fa- 
cias, ubi aliter pervenire non poteras. Agnoscant per 
ve exter: gentes, tales nos habere nobiles, quales 


potest explere desiderium. Nam per quaslibet pretio- 
8as res ad illud tantum tenditur, ut cupientis animus 
expleatur. Quapropter salutantes gratia consueta, 
per harum portitores illum et illum *, oblectamenta 
presentiz [D. Jur. legit prxestantiz] vestrze, horolo- 
gia cum suis dispositoribus eredidimus destinanda : 
unum, in quo humana solertia videtur colligi, quod 
totius cceli noscitur spatia pervagari ; aliud, ubi solis 
meatus sine sole cognoscitur 4, et aquis guttantibus 
horarum spatia terminatur. Ilabetote in vestra pa- 
tria, quod aliquando vidistis in civitate Romana. 
Dignum est ut bonis nostris vestra gratia perfruatur, 
quie nobis etiam affinitate conjungitur *. Discat sub 
yobis Burgundia res subtilissimas inspicere, et anti- 


leguntur auctores. Quoties non sunt. credituri quod D quorum inventa laudare : per quos f [ed., per vos] 


viderint, quoties hanc veritatem lusoria somnia pu- 
tabunt? Et quando fuerint a stupore conversi, non 
audebunt se zxquales nobis dicere, apud quos sciunt 
sapientes talia cogitasse. 

ÉPISTOLA XLVI. 
GUNDIBABO b REGI BURCUNDIONUM THEODORICUS REX. 


Horologia solare, et aquatile a Boetio fabricata cum 
eorum dispositoribus illi mittit. 


Aniplectenda sunt munera qux probantur omni- 


^ Simile exemplum exstat apud D. Prosperum de 
Promiss. et Pradict. Dei, parte ni, cap. 38; et apud 
Ruflinupi Histor. ecclesiast. lib. vr, cap. 25; eta 
Laonicum de Repub. Mahometi lib. μι de R 
Turcicis. Jus. 

b Al, Gundibaldo; al. apud Adonem Viennen- 
sem. Is Gundibaldus paucis post temporibus victus 
est a Clodoveo Francorum rege, apud G Turo- 
nen. lib. it, cap. 32. Huic Theod. mittit duo horo- 
logia, unum totius motionis coelestis, alterum hora- 
rum 46. FonNER. ] 
e Nuntios szpe hoc nomire significat et lib. vni, 
epist. 8; lib. x, epist. 8. Nam ante charte usum in 
dolatis ex ligno codicillis epistolarum eloquia scribe- 
bautur. Unde et portitores earum tabellarios voca- 
verunt, inquit Isidor. lib. vi, cap. 8, Etymol. 1. 7. C. 
Th. Si cert. petatur. de chirogr. portitores et bajuli 
pecunis, et gerulus litterarum, l. 25, omnes, et l. 31, 





propositum gentile deponit; et dum prudentiam re- 
gis sui respicit, jure facta sapientiam concupiscit. 
Distinguat spatia diei actibus suis, horarum aptissime 
momenta constituat. Ordo vit» confusus agitur, si 
talis discretio sub veritate nescitur. Belluaruni quippe 
ritus est 5 ex ventris esurie horas sentire, et non 
habere certum, quod constat humanis usibus con- 
tributum. 


quoniam. C. Th. de appet. 1. 1. C. Th. ne quid pu- 
blic. lztit. Portitores alioqui sunt telonarii, qui por« 
tum obsidentes, omnia sciscitarentur, ut ex eo ve 
tigal acciperent. Non. Marcel. Donat. in Terent. 
Phormion. FonNER. 

4 Loquitur de clepsydra, quam Nasica censor pri- 
ns fecit Romanis teste Censorino de Divina Natura. 

UR. 

9 Nam Gundibaldus duxerat filiam Theodorici. 
Gregor. Toron. lib. i, cap. 5. Fonwen. 

f Plane hic restitui debet per quor non autem pe! 
vos. Ut scilicet ad vocem priecedentem antiquorum 
referat. Alia lectione per vos videtur lapsus per Pi- 
theum in sua prefatione ad libros Salviani de Provi- 
dentia Dei, qui interpretatur de Gundibaldo rege, et 

ropositum gentis de foedere et societate inita cum 
omanis isque successoribus accipit. JuRET. 

δ Ammianus Marcellin us lib. xxu pag. 502. 





LIBER SECUNDUS. 





93 EPISTOLA PRIMA. 
PilS$IMO ANASTASIO IMPERATORI THEODORICUS REX. 


Renuntiat Felicem Gallum pro. meritis hoc anno con- 
sulem fuisse creatum. 


Admonet nos consuetudo solemnis dare Fastis no- 
men, ornatum proprium Rom:ze, terrenam curi: cla- 
Fitatem; ut per annorum nuinerum decurrat gratia 


^ Formula 4 lib. vi, anni per consules numeraban- 


Feliz a consule sumat annus. auspicium.] Constat 
ex hoc loco consulum fuisse inchoare annum et 

ndere, ul liquet ex |. 1 C. Theod. ne quid publ. 
Deui. Salviano lib. v: de Providentia, multisque 
aliis. Sic novus annus dicebatur, primus annus nn- 
perii alicujus imperatoris, ut ex Seneca colligere 
est. Quid actum sit in celo ante diem tertium idus 
Octobris, Asinio Marcello, Acillo Aviola coss. anno 
novo, initio seculi felicissimi, volo memorie trade- 


D dignitatum, et beneficiis principum aacretur memo- 


ria seculorum. Felix a consule sumat annus auspi- 
cium *, portamque dierum tali nomine dicatus annus 
introeat, faveatque reliqux» parti fortuna principii. 
Quid enim vobis credi possit optatius quam ut alum- 
nos proprios ad ubera sua Roma recolligat, et in ve- 
nerando nominis cctu senatum annuaeret Gallica- 


re. Est et novus annus pars illa anni, quz novas 
fruges, novosque fructus parit. Tibullus : 


Et quodcunque mihi pomum uovus educat anius. 


Sic :xstatem novi anni dixisse videtur Gellius, quod 
sestas novas fruges afferat. Szepenumero etiam usur- 
patur pro anni initio, ut novum ver. nova aestas ci 

zstatis initium. Ovidius : 
Dic,age, frigoribus quare novus incipi! annus. 
D&os5e 


84$ 


M. AURELII CASSIODORI 


δ 


num ^? Agnoscat curia Transalpini sanguinis decus, A prodicantur. Carrat quinimo honorum gratia per pa. 


que non semel coronam suam nobilitatis ejos Bore 
vestivit. Novit inter reliques fasces viros inde sumere 
censulares, qui lengo stemmate ducto per trabeas, 
lege temporum originarius est honorum. Nam quis 
bonorum indolem nesciat esse Felicem, qui primis 
auspiciis bine prodidit meritum, quod ad patriam 
visus est festinare virtutum. Bonum judicium est, 
secuta prosperitas : crevit eum libertate provectus ; 
nec passi sumus eum inglorium relinquere, qui ad 
honorem reipub. meruit pervenire. Dignus plane 
largitatibus nostris, qui in ipso pueritiz flore matu- 
ris moribus lubricam frenavit aetatem ; et, quod rarum 
continentis bonum est, patre privatue, gravitatis 
factus est filius : cupiditatem inimicam sapientiz 
$ub,ugavit, vitiorum blanda contempsit, superbis 
vana calcavit. Ita superatis excessibus ante dare vi- 
sus est de moribus consulatum. Nos autem qui bonis 
redimimur instituts, quos probitas inspecta conciliat 
curoles infulas ^ przstitirmus candidato, ut virtotum 
desideria possi-nus provocare per munera : quia non 
deficit rei studium, quz premium largius habet. At- 
que ideo vos, qui utriusque reipub. bonis indiscreta 
potestis gratia delectari, jungite favorem, adunate 
sententiam. Amborum judicio dignus est eligi, qui 
tantis fascibus meretur augeri. I 


EPISTOLA 1l. 


FELICI VIRO ILLUSTRI CONSUL] ORDINARIO THEODORICUS 
REX. 


Confertur illi indictione 1v consulis dignitas , multis- 
que laudibus e[fertur. 


Amamus beneficia nostra geminare, nec semel 
prostat largitas colata fastidium ; magisque nos 
provocant ad frequens przmium, qui initia nosirz 
gratie suscipere meruerunt. Novis enim judicium 
impenditur, favor autem semel placitis exhibetur. 
Decorum est namque principis arbitria non h:ercre, 
guia commendantur priora posterioribus donis, et 
firmatur omnis indubitata de repetitione sententia. 
Pridem tibi bonorum tribuimus gradum, nunc fosti- 
gium concedimus dignitatum ; ut et anteriora tibi 
merito contulisse videamur, et in sequentibus con- 
&tantiam tenere nostra benignitas zstimetur. Non 
enim relinqui inglorios patimur, qui generis claritate 


rentes, sub imperio boni principis omnium fortuna 
proficiat. Nam quis desperet augmentum, ubl est im 
amore donum, et przestare propositum ἢ Hujus. ex-. 
perimenta clemeatis t: retines approbasse|mss.,tenes 
me approbasse], cum soli genitalis fortuna relicta, 
velut quodam postliminio in antiquam patriam com- 
measses.Excepit te noster affectus, implevit beneficiis 
manus, fecitque esse votum, quod nostrum expetiis- 
ses imperium. Sic enim decebat crescere, qui ime- 
liora Vitus est elegisse. Mutatur enim fortuna cum 
dominis ; et in laude regnantis proficit, quod subje- 
ctus acquirit. At tu parem te huic iudulgentie pre- 
stitisti. Illustri enim honore ditatus, tanta te matu- 
ritate tractabas, ut annos leves patereris esse sub 


B pondere, quem non potuit in prima zlate vincere 


forussima vis natura. Paterna eniin substantia locu- 
pletatus, qui? semper novos extollit hzeredes, conser- 
vasti divitias, cum ad eas przter laboris studia per- 
venisses. Soletenim facile labi, quod sine difficultate 
potuit inveniri. Auxisti patrimonium vivacitatis [ Cr. 
et Cuj., vicinitatis ] instantia. Nam quod signuin wa- 
gis bonz dispensationis [ed. Ac., dispositionis| qux- 
ratur, ubi testis est consulatus? lu tanta facultate 
meruisti, ad quod vix eversis patrimoniis pervenitur. 
Privata parcitas liberalitates publicas * enutrivit. 
Transiisti gloriam patris dispositione laudabili; et 
quod ille assumere non valuit, de ejus opibus εἰἴε- 
cisti. Celsos currus nisi confidentia magna non ap- 
petit, dum generosi est animi optare quod sumuuum 


C est. Audentes facit homines flducia sui, qnia se non 


patitur occulere, quem przecipitat natura prodire. 
Rediit per te Transalpine familie consulatus, et 
arentes laurus viridi germine renovasti. Sacram 
Ürbein aspice tuis votis candidatam. Tende igitur ad 
laudum celsa vestigia; ut priores tuos, quos honore 
reparas, virtute transcendas. Sume igitur per indi- 
ctionem quartam (id est an. Chr. $11 ] consulatus in- 
signia, dignumque te tantorum desideriis presenti 
comproba largitate. Hic profecto locus est, ubi pre- 
conium meretur effusio; et virtutis genus est, pro- 
priam substantiam non amare, ubi tantum opinionis 
acquiritur, quantum facultatibus abrogatur. Respice 
te supra omnium humeros atque ora volitare; t3- 


* D. τυ]. et Cujas putant legendum, et in vene- D signa quibus distinguitur liber a servo, 1. jubemus. 


randi nominis coetum. annumeret Gallicantum. Mss., 
Et in. 9*enerando nominis coetu. annumeret | Gallica - 


b Infula fascia est in. modum diadematis, a quo 
dependent vitte ab utraque parte. Quidam infulas 
sacerdotum filamentum vocabant. Alii scribunt infu- 
las filamenta alba esse quibus teinpla ornabantur; 
et moris fuisse ut nubentes, priasquam mariti domum 
ingrederentur, infulis postes ornarent. Hinc factum, 
ut ad omnem dignitatem referatur, quoniam quzlibet 
dignitas habuit insignia sua. Erat et infula corona 
imperialis. 1. fin. in fine. C. de quad. pros. Hoc est 
diadema quod Valerius vocat nobilem magis quam 
felicem pannum, maltis curis, sollicitadinibus, mise- 
riisque refertum. Sunt etiam infnlze eonsulares, et 

rzfecti prztorio, ut 1. 1 C. de Consul. l. fin. $ 1. 

. de decur. 9/& ltem inful:e magistri officiorum, 1. 

9 in fin. C. de primicer. ltem sunt infule quxdam 


C. de prep. sacr. cub. Sic honorum infulz in l. 1 C. 
de temporib. appel. Imperiales inful» in l. ult. C. 
de quadri. przscr. majoris administrationis infule in 
l. 1 C. ut omues judices. BRoss. 

c Paulo post effusionem nominat τὰς ὑπατείας, el 
missilia consulum intelligit, eL munera eorum sum- 
ptu eduntur populo, infra lib. v1, form. 4. !. 36. 
Publicitus, D. de cond. et demonstr. Quod postea 
Leonis et Zenonis constitutionibus probibitam. et ad 
aquzductuum instaurationem translatum est, l. 3, 3, 
4, C. de Consul. lib. xit. Martianus quoque impera- 
torspargi pecunias a consulibus vetuit, novel. 105. 
περὶ ὑπάτων. Fonw. 

4 De erogationibus et sumptibus consulum in [6- 
dos et missilia loquitur auctor; qua de re vide Yo- 

iscum in Aureliani Vita; Dionem lib. Lvnr, ubi de 
alerio Asiatico loquitur. BRoss. 


5 


lemque te prsebe, wt dignus genere, 
dignus nostro judicio, dignus trabeis cestimeris. 
EPISTOLA ΠΙ. 
SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 

Felix Gallus una. cum patre plurimum commendatar, 

ejusque ad consulatum promotio senatui renuntiatur. 

Gaudete, Patres. Conseripti, vobis rediisse stipen- 
dia dignitatum : gaudete provincias longa ztate de- 
suetas viros vobis peadere consülares, et de tali au- 
spicio majora promittite. Solent enim initia porten- 
dere meliora, dum a parvis inchoant, qu in sequen- 
tibus magna se admiratione sublimant. Jacebat no- 
bilis origo sub Gallicano justitio 8, et honoribus suis 
privata, peregrinabatur ia patria. Tandem pressos 
divina levaverunt, Romam recepere cum gloria, et 
avorum antiquas laurus ab ornata curiz silva lege- 
rent. Nam quis possi, negare generi niunus, cujus 
habeatis velut im arce depositam ? In ore quippe ru- 
moris est, quondam Felicis adhuc vivere consula- 
tum : quia bona durare norunt post hominem; et quod 
gloriose geritur, fine temporis non tenetur. Cujus ut 
antiquam proeapiam, satiati veterum copia, transea- 
mus; est adhac in oculis omnium candidati nobilis- 
sünus pater, qui prudentis facibus i(a pr:eluxit in 
euria, ut haberetur merito clarus inter tot lumina 
dignitatum. 'Litterarum quippe studiis dedicatus, 
perpetaam doctissimmis-disciplinis mancipavit zetatem. 
Nen pritnis, vt aiupt, labris eloquentiam consecutus, 
toto se Aonii fonte satievit. Vehemens disputator in 
libris, amonus declamator in fabulis, verborum no- 


spe 


VARIARUM LIBER II. 
dignus Urbe, A ed., constantiam]. Et quanquam oninium gratiam ἣν 


546 


discreta fuerit electione sectatus (quod de magnis 
raro eligi getest), tantum se ornavit patricii Paulini 
affecta, ut. hinc daret mirabilis comscientize signum, 
quod ad virum visus 651 festinare procipuum. Pra- 
stat enim decus amicitia desiderata petiorum, quam 
societas bonorum morum callet infundere, dum affe- 
ctione concordi parem sibi studet esse, quem diligit. 
Huic ergo, P. C., avitis bonis cun suis aneritis relu- 
centi, vestrae gratie prostate fulgorem. Non impar 
ad curialium insignia venit, qui de speciosa stirpe 
descendit. Legit enim Roma frequenter fasces de 
meenibus Gallicanis ^: ne aut in damno suo precipua 
contemneret, aut probata virtus inhonora esset [mss., 
inhenorasceret]. Impleatur igitur nobilis curia pro- 


B vincialibus bonis, cujus esi proprium quodcunque 


videtur esse prx:cipuum. Ípse quoque annus, tempo- 
rum pater, quadrifaria se diversitate componit; nec 
desiderium caperet, si novitatis gratiam neu habe- 
ret. Favete ergo, P. C., augmento vestro, nostro 
judicio. Nam si candidatus ornabitur, jam vobis pro- 
ficit quod meretur. 


£PISTOLA TV. 


ΒΟΒΙΟΙΘ [ed. Niv. et Gam., ΒΕΝΕΒΊΟΤΟ] vino ΠΟΝΈΞΤΟ 
THEOBORICUS REX. 


Confert siliquatici vel monopolii, quos antea exercebat 
Antiochus, titulos, cum Suionis adminiculis. 


Delectamur vetustatis invento, et sequi regulae 
constitutas libenter amplectimur : quia locus subre- 
ptionibus non relinquitur, quoties rationabiliter con- 


vellus sator, aquiparaverat prorsus meritis, quos (C. stituta servantur. Et ideo supplicationum tuarum 


lectitarat auclores. Commendavit etiam studiorum 
bona per benignitatis insignia : sciens imperitiam 
mogis inffari aura superbit, que levibus flabris ex- 
ponitur, quia virtutum radicibus non tenetur. F.it 
quidam nostrorum ttemporüm Cato, qui abstinendo 
vitiis, alios formaret exemplis. Rerum quoque natu- 
ralium causas subtilissime perscrutatus, Cecropii 
dogmatis Attico se mellesaginavit. Digna plane scien- 
tía, in. qua mens honestissima conquiescat ; qux 
animo semper aliquid salutare cemplectitur : cui 
Q5 accidere nulla possuat ingrata, duum sibi com- 
mendat omnia mundanarum rerum : sola cui labilis 
Fortuna non imperat. Cetera de ipso meminisse vos 
su(licit, quando bona explicare tanti viri nou vacat 


occupatis [ mss. et ed. Niv. , et Gam , otio patris]. p 


Nunc ad candidatum ora convertite, ut paternarum 
laudum in hunc recognoscatis esse vestigium, nec 
tam pater imaginem dedisse corporis, quam signa 
fodicetar trausfudisse virtutis. Vixit enim inter vos, 
ut «citis, non consuetudine peregrina, sed gravitate 
Roin 2na. Ab ipsis quippe primordiis honoribus ag- 
greg^tus, pueritiam. suam (quod est certissim:e pro» 
bitatis indicium) gloriosissimis viris :nula semper 
gravitate sociavit, ut post domestic virtutis exempla 
sunieret de publica auctoritate sententiam [ms. R. et 


* Videtur respicere ad tempora quibus Maximus 
eecuparit tyrannidem in Galliis. Jungr. 
b Vetus cod., de mentibus Gall.; forte legi debet de 


tenore comperto, pr:esenti auctoritate definimus, ut 
quidquid ad Antiochum. siliquatici vel monopolii 
titulos exercentem, nostra jussione pertinuit, ad te 
ratione simili transferatur, contra omnium calum- 
niantium insidias, salva aquitate, presenti auctori- 
taté munitum; habiturum etiam adminicula Saionis, 
qui pro vindicandis titulis antefatis nostra tibi so- 
lemniter auctoritas depatavit : ita tamen ut privatis 
minime negotiis misceatur defensio tua. Nam quod 
ad auxilium dedimus, contrarium nullo modo justi- 
tie sentiatur : quia rationabiliter aliena culpa te 
respicit, si quem tibi petis prodesse, per te sibi alter 
sentiat obfu sse. 
EPISTOLA V. 

FAUSTO PR&TECTO PR/ETORIO THEODORICUS REX. 
Pracipit ut sezagimta militibus in. Augustanis. clusuris 

conslitutis, annonas easdem au aliis tripuuntur 

preset. 

Cum nostra humanitas lccum muniflcentiz videa- 
tur exquirere, et interdum personis minus necessariis, 
amore clementi, sua desideria largiatur, quanto 
magis iu utilitate reipub. delectamur expendere, ubi 
quidquid tribuitur, donantis utilitas duplicatur! Qwa- 
propter illustrem magnificentiam tuam przsenti au- 
ctoritate pr:ecipimus, sexaginta militibus in Augusta- 


nemoribus Gallicanis, ut. filgurates sit sermo, velnt 
inilio hujus epist., ubi dixi. curice sitva. Junrr. 





51 


M. AURELIl CASSIODORI 


5.8 


'nis clusuris * jugiter οοηβιϊ 5 annonas, sicut aliis A rem crescere civitatis : quia non est sapientize pro- 


quoque decret» sunt, sine aliqua dubitatione prz- 
start ; ut utilitas reipub. grato animo compleatur, 
7105 emolumentorum commoditatibus adjuvatur. 
Decet enim cogitare de militis transactione, qui pro 
generali quiete finalibus locis noscitur insudare, et 
quasi a quadam perta provincie gentiles introitus 
probater excludere. In procinctu semper erit, qui 
barbaros probibere contendit : quia solus metus co- 
bibet quos fides promissa non retiuet. 


EPISTOLA VI . 
AGAPITO VIRO ILLUSTRI PATRICIO THEODORICUS REX, 
Legatus eligitur in Orientem mittendus. 
Deliberationis nostra: consilium virorum pruden- 


futura contemnere, Et ideo illustris magnificentia tua 
marmorum quadratos qui passim diruti negliguntur, 
quibus hoc opus videtur injuguctum, in fabricain mu- 
rorum faciat deputari; ut redeat in decorem publi. 
cum prisca constructio 2, et ornenl aliquid saxa 
jacentia post.ruinas. lta tamen ut metalla ipsa de 
locis publicis corruisse, apud te manifesta ratione 
doceatur : quia sicut nolumus ornatum Urbis cujus- 
quam presumptione temeraria violari, ita privatis 
compendiis calumniam detestamur inferri. 
EPISTOLA VI. 
SEVERO VIRO VENERABILI EPISCOPO THEODORICUS BEI. 


Mille quingenti solidi per Montanarium mittuntur, ut 
ios VéP sis dispendium per. exercitum possis 
istribuat. 


tium requirit obsequium, ut utilitatis publicze ratio B — (uis melius ad cquitatis jura deligitur quam qui 


sapientium ministerio compleatur. Et ideo illust;is 
; »agnitudo tua, Deo auxiliante, cognoscat legationem 
nos ad Orientem deliberasse transmittere : cui te 
idoneum judicantes, jussis prz:esentibus evocamus, ut 
el tibi. de xstimatione nostra crescat ornatus, et 
nostris jussionibus per te procuretur effectus. Sed 
licet omnis legatio virum sapientem requirat, cui 
provinciarum utilitas totiusque regni status ceemit- 
titur viudicandus [ed. Ac., judicandus] *; nunc tamen 
necesse est prudentissimum eligere, qui possit contra 
subtilissimos disputare, et in conventu doctorum sic 
agere, ne susceptam causam tot erudita possint in- 
genia superare. Magua ars est contra artifices loqui, 
ct apud illos aliquid agere qui se putant omnia prz- 


videre. L:etare igitur tanto judicio, quando ante (C 


suscipis electionis donum quam tuum probare po- 
tuisses ingenium. 
EPISTOLA VII. 
5 ΝΕ [ed. sug] vino coMiTI THEODORICUS REX. 


Precipit ut in (abricam murorum colligat quadratos 
marmorum passim dirutos et neglectos. 


Siue usu jacere non decet, quod potest ad deco- 


^ Sexaginta militibus in Augustanis clusuris v. ita :- 


sex millibus Augustanis clausuris, |. 2, c. de off. 
pref. pret. clausuris ei burgis, ct 1. &, c. de off. mag. 
o[f.; 1. ult., c. de off. mil. jud.; et inscriptio epist. 19 
hujus lib. u. Sane in. Pandect. Florentin. carcere 
clusus e-t legend. |. ccxvi. Verum, de verb. sign. 
Anton. Augustin. lib. 1, cap. 8, Emendation. Fonw. 

b Baronius putat hauc epistolam fuisse scriptam an. 
Chr. 515. Vide eum hoc anno t. VI, p. 655, edit. Ant. 

968 * Mua istorum verborum, judicare, indi- 
care, vindicare, commutatio est. Seneca lib. x 
Controversiaruin, ult. D. August. epist. 164. Sed et 
in libris juris frequens, 1. nt ad Syllan., 1. xvin, de- 
ferre. ὃ Veterasi, D. de jur. fisc. ]. pen. ne de stat. 
defuuct. l. ult. D. ad. exhib. Florent. ad vindicandos; 
al. judicandos, pro, indicandos conscios. Et Cod. 
Theodosiano, 1. pen. de Fid. testam. lib. xi, tit. 39, 


consequeretur, uL fedissima facies civitatis ornetur. 
Vide infra lib. i, epist. 29. Fonwen. 
* Sinc personarum delectu : qui a D. Paulo πὶ ad 


sacerdotio decoratur, qui amore justitiz personaliter 
nesciat judicare *, et diligens cunctos in connnune, 
locum non relinquat invidie? Proinde aptam consi- 
derantes vestris meritis actionem, significanius nos 
per Montanariuin sanctitati vestrae mille quingentog 
solidos destinasse, quos provincialibus, prout quem- 
que prasenti anno, exercitu nostro transeunte, dis- 
pendium pertulisse cognoveris, habita lzsionis zsti- 
matione, distribuas; ut nullus a nostra inunificentia 
reddatur alienus /, quem sua demna gravaverunt, 
Nolumus enim sab confusione largiri, quod decet sub 
ratione distribui : ne quod necessario nos transmi- 
sisse constat afflictis, superfluo tribuatur ilkusis. 


EPISTOLA IX. 

FAUSTO PRAFECTO PRAETORIO THEODORICUS REI, 
Devcernit ut Sabinus auriga supra solidum menstruum, 
alterum, ne mendicare cogatur, accipiat. 

Inclinari precibus nostra novit humanitas, nec pro 
affectu pietatis fines potest justitize custodire. Deni- 
gni quippe principis est, ad clementi conimodum, 
transilire terminos :equitatum : quando sola est mi- 
sericordia δ, cui omnes virtutes cedere honorabiliter 


Rom. προσωποληψία dicitur : ut lex non in singulos, 
sed generaliter in omnes personas onum l. 4, 
l. 7, jura. ; 1. 8, neque. D. de legib. Quintil. decl. 
Phil. de Mundo : νόμος μὲν γὰρ ἡμῖν ἰσοκλινὴς 919. 
Et Leo initio novel. 91, de lancis et legum zquali- 
tate pereleganter. linperator Comnenus quatuor vi- 
ros judiciis przefecit, quorum unus erat episcopus, a 
quibus jusjurandum exegit, ut non habita persous- 
rum ratione incorrupte judicarent, ἀπροσωπολήπτως 
τε xxl ἀδωροδοχήτως ποιεῖσθαι τὰς χρίσεις. Nicephorus 
Gregora lib. ix Hist. Rom. Philo Judzus περὶ τοῦ 
διχαστοῦ tertium judici praeceptum tradit, τὰ πράγμα- 
τὰ πρὸ τῶν χρινομένων ἐξετάζειν, καὶ πειρᾶσθαι πάντα 
τρόπον ἀφέλχειν αὐτὰ τῆς τῶν δικαζομένων φαντασίας, εἰς 
ἄγνοιαν x«i λήθην βιαζόμενον, ὧν ἐπιστήυην εἶχε καὶ 
μνήμην, οἰκείων, φίλων, πολιτῶν, καὶ πάλιν ἀλλυτρίων, 
ἐχθρῶν. ξένων, ἵνα μήτ᾽ εὔνοια μήτε μῖσος ἐπισκιάσῃ 
τὴν γνῶσιν τῶν δικαίων : jd est, ut in res prius 

uam in reos inquirat; easque a persona litigan- 
uum conetur abducere; veniatque in eorum quos 
norit oblivionem, necessariorum , amicorum, c 
vium, rursus alienorum, inimicorum, exterorum, 
ne vel benevolentia, vel odio temere justi et sequi 
offendaatur. l'onNER. 

t Vide Daronium Annal. tom. VI, ad annum Chri- 
sti 509, sub. cap. 22. Juner. 

€ Vide Senecam lib. de Clementia. Fonwar. 


549 


VARIARUM LIBER Ii. 


530 


mon reeusant. Dudum siquidem zstimalis meritis, A insequitur 4. Error matris transit ad filios; et novo 


Sabino aurigz unum solidum dari menstruum fece- 
ramus. Nunc autem (quoniam Histrio [in mass. leg. 
Ystrio. Acc., Istorio| honesta nos supplicatione per- 
movit, asserens ut qui lxtiti:e publicze minister exi- 
stit, mendicitate tristissima non debeat ingravari) 
prsssenti jussione decernimus ut alterum solidum per 
mensem supra memoratus equorum moderator acci- 
piat, quod publicis debeat rationibus imputari. σοι» 
demus quoties expensarum pagins his titulis one- 
rantur : quia magnum nobis est commodum, quando 
nonnulla pauperibus in qualibet conversatione lar- 
ginur. 


4 


EPISTOLA X. 
SPECIOSO VIRO DEVOTO COMITIACO THEODORICUS REX. 


Contractus ab Agapita factus, dum fuit a marito sepa- 
rata, rescinditer, et quidquid bonorum alienum in 
domiaium iranstulerat,| quamprimum resltitualur, 
jubet Theodoricus. 


Propositum regale est, gravatis per injuriam sub- 
venire , ut eoercitio pravi justitiam faciat plus amari. 
Nec dissiraulari potest, salva communione qua vivi- 
tur, ut sollicitatores* publicos 97 habeat genialis 
lori reverenda socielas ^, et illud humani generis 
procreabile sacramentum * scelerata temeritate pro- 
fanetur. Agapitze igitur spectabilis femin:ze supplica- 
tione commoti (qux: ab universis [Jur., forte a per- 
versis] tentatum asserit suum secretum, ut etiam 
yromitterent de nece inariti, a quo juste potius mere- 
rentur exstingui) prxsenti jussione decernimus, ut a 
tempore quo jugalem copulam animo vitiata dcreli- 
quit, omni contractu, qui levitatis errore firmus esse 
non potest, legum ratione cassato, quidquid a reten- 
tatoribus constiterit possideri, sine ulla facias dila- 
tione restitui : ne scelerati ad illusionem justitize 
fraudum suarum valeant compendia vindicare. Nimis 
enim absurdum est ut quos poena meruit consumere, 
etiam lucrum sibi valeant vindicare 


EPISTOLA XI. | 
PROVINO VIRO ILLUSTR] PATRICIO THEODORICUS REX. 


Laudat conjugalem affectum , et. Provino pracipit ut 
casam ÁAreciretinam ipsi ab Agapita ratione post- 
posita collatam, Basilio ejus marito reddat. 


Inter cetera humani generis pondera conjugalis 
affectus curam sibi przcipuam vindicavit. Non imme- 
rito, quia in honore esse meretur, unde reparatio 
posteritatis acquiritur. Omne facinus auctores solos 


* Alienarum nuptiarum interpellatores, etsi effe- 
eiu sceleris potiti non sint, propter voluntatem per- 
nicios:e libidinis, extra ordinem puniuntur. L. 1, D. 
exir. criminibus. Paul. |. 5, tit. 2, sen. 129. Fonw. 

» De tuendo conjugii pudore Plutarch. ἐν παραγγ. 

i. D. Basilius orat. 7 in Hexaemer. Uxor 
dignitatis nomen, l. 13, si is, c.-de capitu.,1. 29, 
qu: adulterum, c. ad |. Juliam; de adult. 1. 49, 
item legato qu, de leg. 5, l. 41. probrum, de verb. 
sign. |. antep., c. de nat. lib. Afranius apud Non. 
Marcellum : Tuam majestatem, et nominis matronz 
similitadinem. Fonx. 

ε D. Paul. μυστήριον ad Ephes. v. 

4 L. 23, cimus, c. de panis, 1. 21. Crinen 
paterpoum , D. eod. Bion apud Plutarch. περὲ 
βρμδίως τιμωρ.. que absurdum esse aiebat innoceu- 


infelicitatis eventu, fit dedecus proprium, scelus alie- 
num. Ideo enim jura vel divina vel publica "nexum 
conjugii tanta cautela przcipiunt custodiri, ut crimen 
sit magnum conscientie, alienos aíTectus iu reveren- 
tiam nou habere. Basilius siquidem vir spectabilis 
datis precibus intimavit , Agapitam conjugem suam 
de propriis penatibus a quibusdam vitio sollicitatio- 
nis abduetam (dum sexus ille femineus ad mutabili- 
tatis vitia palet); quod etiam oblata nobis supra me- 
morat» conjugis sux petitione firmavit : adjiciens 
eam, cum in sacrosancte ecclesix septa refugisset, 
ignorante marito, magnitudini tux:e casam Areccireti- 
nam ratione postposita contulisse. Unde nunc resipi- 
$cens, deplorat ingestam sibimet gravissimam nudi- 


B tatem, factum suum ipsa condemnans; quippe ut 


pauper diviti , casto lubrica , prudenti viro donaret 
insipiens. Nunc abjieite lucra, qux honestam non 
videatur commendare personam : quia illud vos po- 
tius decet acquirere , quod et famam vestram possit 
augere. Hinc etiam prius prxzcepta dederamus, et 
nunc iterata jussione repetimus, ut suprascriptam 
rein sine aliqua dubitatione reddatis. Alienatio enim 
rerum solidum desiderat habere judicium 6, Et certe 
in his versata rebus, firmum docetur perdidisse con- 
silium. Quid enim facere potuit probum , qux nullis 
culpis exstantibus reliquit maritum? 


EPISTOLA Xll. 


COMITI SILIQUATARIORUM,-ET PORTUS CURAS AGENTI 
THEODORICUS REX. 


Pracipit ne sinat ad exteras provincias laridum traus- 
mitti, sed in Italia ad usus proprios servetur. 

Si desideriis nostris conumercia peregrina famu- 
lantur, si prolato auro acquiritur externa devotio ; 
quanto magis suis bonis abundare debet Italia, cum 
nulla in parendo probetur sentire detrimenta ! Et 
ideo speciem laridi nullatenus jubemus ad peregrina 
transmitti, sed in usus nostros propitia Divinitate 
servelur : ne quod in nostris partibus conflcitur, 
noxia negligentia deesse videatur. Cavete itaque ne 
culpis quamvis parva prwebeatur occasio, scientes 
periculum gravissimum fore, si studeatis vel leviter 
injussa committere. [n qualitate est, non in quanti- 
tate peccatum ; mensuram siquidem non quzrit in- 
juria. Imperium, si iu parvo contemnitur, in omni 


D parte violatur f. 


tem filium ob delictum patris ple.tere, ac si ob pa- 
ternum morbum filio bona valetudine utenti medici- 
nam przescriberet. Excipitur ese majestatis erimen, 
l. ὅ, ς. ad l. Jul. majest., quam  abrogatam nego ; 
etsi Budxo, Duareno, Ballumo videatur secus : ve- 
rum singulare odium perduellionis communi juri, de 
quo tit. generali de penis, d. l. 22, derogavit, 
. |. arg. l. 5, in toto, de reg. jur. Foaw. 

* [d est προαίρεσιν : quasi dicat : nemo errans fa- 
cile rei sum dominium transfert aut amittit, 1. 35, 
si procurator, D. de acqui. rer. dom. 1l. 18, si ego, 
D. si cert. pet. l. antepen. D. de jur. et fact. ignor. 
Error autem judicio et consensui adversatur, 1. 15, si 
per errorem, D. de jurisd. Fon. 

f We sunt individ. glo. in l. 7, D. comm. 
divid. Corn. Tac. 1. 1 de Tib, C. linperial. ὃ pre- 





551 
EPISTOLA XIH. 
FRUINARITH |ed., FRUINAIL ] SAIONI. THEODONICUS REX. 
[mperat ut. Venaniio Ulpiani nomine diem dicat, cui 
debitor pu. licus in quadringentis solidis fidejussionis 
se vinculo tradiderat. 

Commoveinur quidem pietatis studio querela sup- 
plicuin , sed ea maxime quz versatar in dispendiis 
innocentium ; ut quibus non fuerint in exigendo com- 
pendia, gravem subeant in reddendo jacturam. Quod 
Roetri temporis 98 manifestum est non decere jusli- 
tiam, ut alterius despectus alterum gravet ^, et rea- 
tus sit. innexiis de contemptibus alienis. Ulpianus 
.siquidem (lebili petitione suggessit, administrationis 
Sus tempore debitorem publicum in quadriagentis 
solidis Venantüo postulant fidejussionis se vinculo 


M. AURELII CASSIODORI 
À humaaitas. Ubi est illa nature vis, quz aneplexu 


992 


copuke destustur ad posteros? Ferorum catuli 
sequunter parentes; a eespite euo virgulta aun 
discrepant; propago vitis propriae servit. erigini, et 
discrepat homo a euo fusus initio ? Quid dicamus illa 
beneficia que vel extraneom possunt obligare 
personam ? Nutriuntur a parvulis, ipeis Jaborator, 
ipsis divitise eonquiruntur * ; et eum sibi unusquisque 
credat abundare quod possidet, cum a patribus adbuc 
quaritur, pro altera potius :xtate peccatur. Proh 
dolor! Non merebimur [ed., merebimus ] eorum 
aRectum , pro quibus subire non recusamus exitium 
[mss., exitum]? Maria ipsa sxevis tempestatibus exci- 
tata genitoris cura non refugit, ut peregrinis merci- 
bus acquirat quod proprie soholi derelinquat. Aves 


tradidisse. Quo sponsionem suam prasumplione B ipse, quarum vita semper in escis est, naturam 


uuculentium rusticorum despiciente complere, sup- 
plicem 1nemoratus solidorum numerüs oneravit. 
Ideoque przdictum Venantium, quem frequenter 
multorum scelerum pulsat iavidia, notum solummodo 
querelis assiduis, in proeenti negotio decernimus 
conveniri ; ut legaliter convictus, ea qux promisisse 
suggeritur , sine aliqua mora: tergiversadonis adiam- 
pleat. Quia melius semper legum pondere pressa 
curatur audacia; et dum metus talibus imponitur b, 
peccandi licentia non prebetur. 


EPISTOLA XIV. 
SYMMACHO PATBICIO THEODORICUS REX. 
€: crimen cujusdam Romuli, qui in patrem suum 
artinum manus violentas injecisse dicebatur ; et in 
illum, si modo reus (uerit , animadvertere pietatis 
essé genus indicat. 


Quis possit accusare jam reliqua, si pietatis nomi- 


na probantur esse crudelia? Negligitur levis reatus, 
tum tragedia criminis magna tonuerit [v. c. Forn., 
lenuerit] ; nec aliquis nititur, quod parvum est vin- 
dicare, si delicta summa respiciantur evadere. 
lnimicum trucem ratio ipsa professionis ostendit, 
iratum plerumque poteris invenire collegam; inobe- 
dientem vero filium declinare penas non permittit 


terea, De prohib. feud. alien. per Frider. c. in apibus 
1, q. 1, c. majoris , extr. de pr:eb. Qui aurein homi- 
nis tetigit, totum hominis corpus affecisse injuria 
videtur, 1. 21, vulgaris, D. de furt. Fomwzn. 

*& Nemo iunocens alieno debet odio laborare, l. 
39, si quis suo, c. de inoff. test., quod in regulas 


juris à Bonifacio conjectum est, c. Non debet, de , 


reg. jur. 6. Fonx. 

b Eadem sententia inculgatur ab auctoribus, l. 
16, aut facta. fi. 1. 28. ΠΕΡΙ $ famosos, de 
pan. Acerhitas plerumque ulciscendi maleficii bene 
atque caute vivendi disciplina est. Sext. Cxcilius 
apud Aul. Gell. lib. xx, cap. 1. Foaw. 

c Sunplicius apud Epictetum de causa, ortu, vi et 
elleciu patrie. potestalis apud Romanos usurpata 
disserens, eamdem p dum, quam hic Cassio- 
dorus expressit sententiam his verbis : Οἱ δὲ παλαιοὶ 
τῶν Ῥωμαίων νύμοι πρὸς τὴν τῆς φύσεως ὑπεροχὴν ἀπο- 
δλέψαντες, καὶ πρὸς τοὺς πόνους οὺς οἱ γο tig ὑπὲρ τῶν 
τίέχνων πονοῦσιν, ἅμα καὶ τοὺς παῖδας παντοδαπῶς 
ὑποτάξαι βουλόμενοι, καὶ τῇ τῶν γονέων otuat φναιγῇ 
φιλοστοργίᾳ ὕκῤ͵ ἡσαντες, x4i πιπράσκειν εἰ βονλθιντε 
τοὺς παίδας τοῖς γονεῦσιν ἐπέτρεψαν, x«i φονεύειν 
ἀειμωρήτως. Quinul. dcelam. vel, Quaed “τὰ ἀπ μὰ ἴω, 


suam exiranea sorde non maculant. Ciconia 4, re- 
deuntis anni jogiter nunUatrix, ejieiens tristitiam 
hiemis, ketitiam verni temporis introduceis, magnuin 
pietatis tradit exemplum. Nam cum parentes eorum 
pennas senio coquente laxaverint , nec ad proprios 
cibos qua»rendos idonei potuerint inveniri, plumis suis 
genitorum membra frigida refoventes, escis corpora 
lassa reliciunt; et donec in pristinum vigorem ala 
grandzeva redierit, pia vicissitudine juvenes reddunt, ' 
quod ἃ parentibus parvuli susceperunt. Et ideo non . 
immerito longa vita servantur, qui pielatis officia non 
relinquunt. Perdicibus etiam mos est ova perdita 
per alterius matris damna sarcire; ut adoptione 
aliene sobolis * incommoda su:e reparent orbitatis ; 
sed mox ut nati flduciam habere coeperint ambulandi, 
ad campos exeunt cum nutrice; qui ut fueriut mater- 
na voce commoniti f, ovorum suorum potius geni- 
tricem petunt, quamvis ab aliis, furtivis fetibus, 
educentur. Quid ergo homines facere debebunt, 
quando et hanc pietatem avibus inesse cognoscunt £? 


'Romulun itaque, qui facti sui acerbitate pollutus, 


nomen focdat Romanum, ad vestrum facite venire 
judicium; et si eum patri suo Martino manus 
injecisse constiterit, protinus legitimam sentiat aHio- 


eic., p. 218 et seq. Adoptione alien. Sob. et 
eligimus mores vestros. Euripideum illu. ex 
chtheo profertur a Stob:eo , cap. 74, pr:estantiores 
oportet judicare naturales adoptivis, θετῶν δὲ παιδων 


τὸ χράτος, τὰ φύντα γὰρ κρείσσω νομίξειν τῶν δοχιμᾳστῶν 


χρεών. Fon. 
4 Aristot. OEconom. , νόμοι πελαργικοί. Quintil. 


' declain. $87 aliique multi. Fonw. 


* Theoph. de adopt. ; Corn. Tacit. ; Aul. Gell. lib. 
v. €. 19; Timotheus episcopus, lib. i ad Ecclesia 
catiolieam. Multi (ilios non habentes, quzerunt quibus 
substantiam rropri:zx facultatis addicant : id est. qui- 
bus umbratile aliquod propinquitatis nomen. inscri 
bant, quos sibi quasi adoptatos imaginarii parentes 
filios ciant; eL-in loeum «eorum , que non suut, 
pignorum perfidia generante t, l. pen. c. de 
adopt. Fons. 

€ Huc pertinet Tue eleganter seribit Philastrius 
in przefat. libri de Hxresibus. Junt. 

5 Sic ratiocinatur Tullius in Resciana, et Lucian. 
epigrain. : Οὐδὲν ἐν ἀνθρώποισι χαλεπώτερον εὗρεν 
ἀνήρώπου καθαρὰν ψευδομίνον. φιλίην. Οὐ yp ἐπ᾽ ὡς 
ἔχηρὸν προφψυλασσόμιεῦ", ἀλλ᾽ ἀγαπῶνιες ὡς φίλον, ἐ, 
τούτω πλείονα βλαπτόμεθα. Fonx. 


555 VARIARUM LIDER II. 551 
nem. Quia ideo elegimus mores vestros, quia crude- A accendere. Nutriunt. enim prieniorum exempla vir. 


lihus parcere non potestis : quando genus pietatis cest 
in lllos distringere qui contra natur:ce ordinem scele- 
ralis se doceiitur actionibus miscuissc. 


EPISTOLA XY. 
VENANTIO VIRO ILLUSTRI! THEODORICUS REX. 


Confert illi comitivam domesticorum tum ob merita 
patris, qui laudatur plurimum , tum ob litterarum 
studia, quibus se totum dederat ipse Venanti:s. 


Providenti:e nostr» ratio est, in tencra xtate me- 
rità futura tractare, et ex parentum virtutibus ^ 99 
prolis judicare successus : q:iia bona certa sunt, quie 
fidem ab exordio trahunt; dum origo nescit defi- 
cere, quae consuevit radicitus pullulare. Fertur etiam 
cursu pereuni fontium vena vitalis; ct hanc conditio- 
aem sustinent cuncta manantia, ut sapor, qui corices- 
eus est origini (nisi per accidentia fuerit forte vitia- 
tus), nesciat rivulis abnegari. Miuc est, quod te 
mag.:ifici patris meritis cdestimatum comitivze dome- 
sicorum vacantis honore provehimus ; ut qui es 
clarus stemmate , splendeas dignitate. Quis enim in 
te [ed. , vite], quamvis futura, tamen certa non 
lenceat, cum gloriosi patris recolat ofliciosos labores? 
Qui prudentiz :atione flammatus, sic fuit ad repen- 
tua sollicitus, quasi per moram crederetur instru- 
elus. Prxfecturam. enim, sollicitudinum omnium 
nobilissimum pondus , quod vel solum fuisset expe- 
dire laudabile, juncta exercitus nostri cura disposuit ; 
ut nec provinciis ordinatio deesset, nec exercitui se 
provida sollicitudo subtraheret. Superavit cuncta 
infatigabilis et expedita prudentia, traxit mores bar- 
baros ad quielem, in votum nostrum cuncta snode- 
ratus est, ut sic accipientibus satisfaceret, ne dantes 
locum querimoniis inveniret. Verum ut de plurimis 
pauca suf:ciant, probavit de se tanta, ut eligeretur 
ejus inex[rilezata posteritas. Inter hxc tamen geueris 
ornamenta, quod maximum pulcherrim nobilitatis 
indicium est, nec tuorum indiges suffragiis imerito- 
rum. Litterarum siquidem studia, quie cunctis hono- 
ribus suo suut digna suffragio, sedulus perscrutator 
assequeris, addens claritati generis ingenium suaviter 
eloquentis. 1::cuuibe ergo talibus studiis, ama qua in 
te remuuerata cognoscis; ut nostra quoque judicia 
cum tuis provectibus tendas. Tantum enim a nobis 
exigis, quantum te bouis actibus imminere cognoscis. 


EPISTOLA XVI. 
SENATUI URBIS ROM.£ THUEODORICUS REX. 
Electio Venantii ad. comitivam domesticorum tacan- 


lem indicatur senatui, tm patricius Liberius Venan-- 
lii paier mull.s laudibus e[feytur. 


Stu.lij nostri est, Patres Conscripti, remuneratio- 
nem recto conferre proposito,' et bon: indolis viros 
al institu:a meliora fruetu impense benignitatis 


* Parentum virtutibus zestimamur. Vide supra 
l5. 1t, ep. 3, et lib. i, ep. 12. Juner. 

» Scitum est ex rerum communione inter socios 
discordias excitari, |. 7/, cum pater, ὃ dilcis- 
simis. de leg. 2. Theophil. ὃ qedam. De actionibus : 
[deo esse comparata judicia divisoria, ut communio, 
ex qua lites oriri soleant, tolleretur, ἐπὲ τούτῳ 7c 
συγκαροτιῖτι τὰ δ'χαττήρια ταῦτα, ἐπὲ τὸ τὴν Xotvotuz? 


laTRoL. LX :;N. 


tutes, nec quisquam est qui non ad morum surima 
nitatur ascendere, quando irremuncratum non relin- 
quitur quod conscientia teste laudatur. Hinc est quod 
illustrem Venantium , tam suis quam paternis meri- 
tis lucentem, comitiv:e domesticornm vacantis digni- 
tate subveximus ; ut natalium splendor insitus orna- 
tior collatis redderetur honoribus. Retinctis enin, 
P. C., patricium Liberium et in adversitate nostra 
fuissc laudabilem; qui sic Odoacris integerrimis pa- 
rebat obsequiis, ut nostra post fuerit dilectione [ed., 
electione] dignissimus, contra quos multa fecisse 
videbatur inimicus. Non enim ad nos vilissima trans- 
fug:e conditione [mss., cognitione] migravit, nec 
proprii domini finxit odium, ut alterius sibi procara- 


p ret affectuum. Exspectavit integer divina judicia, nec 


C 


passus est sibi regem quaerere, nisi rectorem primi- 
tus perdidisset. Unde sic factum e t, ut ei libenter 
daremus pr:emmium, quia nostrum fideliter juvit ini- 
micum; qui casu patrocinainte contrario tant:m 
nobis reddebatur acceptus, quanto tunc cognosci 
poterat indevotus. Flexo jam pene domino nullis est 
terroribus inclinatus : sustinuit immobilis ruinam 
principis sui ; nec novitas illum turbare potuit, quam 
[ed., quem] etiam ferocitas gentilis expavit. Pruden- 
ter est sccuius communes casus; ut cum divina judi- 
cia fixe sustineret, humanam gratiam commendatior 
inveniret. Probavimus hominis fidem : tristis ad jura 
nostra transivit, qui superatus animum convertit, 
non autem ut vinceretur, effecit. Cui mox ut profe- 
cturx; przetoriaize concessimus dignitatem, credita 
sibi tata integritate disposuit, ut miraretur aliquig 
sic simplieiter devotum, quein tam cali.le Iniss., cal- 
lide] noverat fuisse contrarium. ls igitur infatigabili 
cura, quo. difficillimum virtutis e.t genus, sub gcie- 
ralitatis gratia publiea videtur procurasse coinpen- 
dia : cen um non ad/eudo, sed conservando proten- 
dens; duin illa qua consueverant male di-pergi, bene. 
industria provide:te collegit, Sensimus auctas illa- 
tiones, vos addita tribula nescistis. lia utrumque 
sub adiniratione perfectum est, ut et. fiscus cresce- 
ret, ei privata utilitas nulla damna pcerferret. Juvat 
nos referre queniadmodlum in tertiarum  [Juret., 
thermiarum, | depuiatione, Gothorum Romanorumque 
el possessiones junxerit et. animos. Nam Ὁ cum se 


D homines soleant de vicinitite collilere, istis prxedio- 


rum comuincnio causam noscitur pr:estilis:e concor- 
div. Sie enim cortigit ut utraque ua:io, dum coin- 
n.uniter vivit, ad unum velie coimenerit. En factum 
novum et omuino laudabile, g: atia domirorum de 
cespiüs divisione conjuncta est. awiciti:e. populia 
per damna crevere; et ex parte »&ri defensor acqui- 
silu3 est, ut substanti: securitas iulegra servaretur. 


γαταπαῦσαι val τὴν ἐντ ὅθεν ἐγτει ομένην «οὐ νειχίον. l. 
ult , e. comm. divid., lib. uxxxiv, cum. amplius, 
de reg. jur. |. 2, quand. et quibcs quart. pars. deb. 
C. lib. x. Arist. lib. n, cap. 5, Politicon. Mamerti- 
nus in Pane?vric. quem Maximiano dixit elegartis- 
si;ue : uui ohiter pro zemulationis stipulis, emendabis, 
stimulis. Plutarehus de Tuberonum familia in vita 
Mar 1}. VonsrR. 


15 


“τὶ ab 


-—- -——P ἃ 4 --m 


m | -—- τὰ 


occoUr πὰς IUMENEIOT Cure UE CÁC AP τη QUELS RENE 


955 


M. AURELII CASSIODORI 


δῦ 


Una lex illos et :quabilis disciplina complectitur. A [ed., providentia] vestra, pro iitegritatis su:xe propo- 


Necesse est eniin, ut inter eos suavis crescat affectus, 
qui servant jugiter terminos constitutos. Debet enim 
Romana respublica οἱ memorato Liberio tranquilli- 
tatem suam, qui nationibus tam preclaris tradidit 
Studia charitatis. Perpendite, Patres Conscripti, si 
hanc sobolem irremuneratam relinquere debuinius, 
cujus auctorem tot eximia fecisse retinemus. Faveant 
superna dispositis; ut sicut nos virtutes collatis be- 
neficiis invitamus, ita crevisse meritis honoratas 
conscientias approbemus. 


30 EPISTOLA XVII. 

UONORATIS POSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS ET CURIALI- 
BUS TRIDENTINZ CIVITATIS THEODORICUS REX. 
Declarat se exemisse Butilianum presbyterum a fisca- 
lis calculi solutione, et vetat quominus id quod ci 

remisit ab aliis exigatur. 

Munificentiam nostram nulli volumus exstare 
damuosam : ne quod alteri tribuitur, alterius dispen- 
diis applicetur. Et ideo presenti auctoritate cogno- 
scite, pro sorte quam Butiliano presbytero nostra 
iargitate contulimus , nullam [forte nullum] debere 
persolvere fiscalis calculi functionem ; sed in ea prz- 
statione quanti se solidi comprehendunt, de tertia- 
rum illationibus vobis noveritis esse relevandos. Nec 
inferri a quoquam volumus, quod alteri nostra hu- 
nianitate remisimus : ne, quod dictu nefas est, bene- 
meriti munus innocentis contingat esse dispendium. 


EPISTOLA XVIII. 
GUDILA EPISCOPO TIEODORICUS REX. 


Remittitur ad. episcopi curiam causa inter Sarcenates 
municipes et Ecclesiam, quam quidem vult αὖ ipso 
dirimi, si a Sarcenatibus steterit. aequitas; sin au- 
tem, jubet ad comitatum principis instructa persona 
destinetur , qug adversariorum contentionibus finem 
tandem queat imponere : si demum dubia causa vi- 
debitur , ait episcopum ante controversiam justitiam 
potius. cognoscere debere, quam a judicio victum 
abscedere. 


Priscarum legum reverenda dictat auctoritas, ut 
nascendo curialis nullo modo possit ab originis su: 
muniis discrepare; nec in aliud reip. officium trahi, 
qui tali preventus fuerit sorte nascendi. (Quod si eos 
vcl ad honores trausire jura vetuerunt, quam vide- 
tur esse contrarium, curialem [mss. et ed. Ác., curio- 
nem] reipub. amissa turpiter libertate servire, et 
usque ad conditionem pervenisse postremam , quein 
vocavit. antiquitas minorem Senatum (Vide infra 
lib. vi, for. 5; lib. ix. ep. 7)? Noverit itaque reve- 
rentia vestra, Sarsenates | Drisson., Farcinates] mu- 
nieipes collegas suos asseruisse, Ecclesiam vestram 
irrationabiliter sibi velle defendere. Unde prudentia 


^ Si preces veritate nitantur, mendax precator 
careat impetratis, 1. 5 D. in integ. restit. |l. pen. 
1. ult, c. si contra jus, vel u:ilit. publ. 1. ult., c. de 
diver. rescrip. FonNER. 

b Ejusdem argumenti e;i:tola exstat apud Sido- 
uium Apollin. lib. viu, ep. 11; et Plinium lb. mi, 
ep. 14. E:e lucem sibi mutuo afferuit. Jun. ΄ 

* Ulpian. C: nulla domus tuta esse possit, nisi 
periculo capitis sui custo ljam dominis tam ab do- 
tuesticis quam ab extraneis przestare servi eogautur : 
ideo senatusconsulta introducta sunt de publica qu.e- 


sito, examinata veritate, discutiat qux» veniunt in 
querelam; el si desideria petitorum ^ veritate subsi- 
stunt, pro implendis muniis eos ad curiam suam 
remeare permittat. Si vero clero vestro credi is in 
eis aliquid rationabiliter suffragari, ad nostrum co- 
mitaztum instructam personam modis omnibus desti- 
nate, quie adversariorum debeat intentionibus [id est 
contentionibus] obviare. Quod si de negotii qualitate 
dubitatis, convenit sacerdotalibus iustitutis, ut ante 
controversiam justitiam magis ipse cognoscas, qvam 
de judicio victus abscedas. Talem siquidem non 
oportet publice superari, quein amatorein zequitatis 
convenit inveniri. 


EPISTOLA XIX ^. 


B UNIVERSIS GOTHIS, ET ROMANIS, ET HIS QUI PORTURUS 


VEL CLUSTRIS [π|8δ. CLAUSTRIS|] PRAESUNT THEODURI- 

CUS REX. 

Jubet ut famuli qui Stephanum dominum  trucidate. 
rant et inhumatum projecerant, exiremo plectantur 
supplicio. 

Cuncta quidem jure detestamur scelera, et omne 
quod iniquum est, clemens exsecratur auditus; sed 
ea maxime qux, humani sanguinis effusione polluta, 
nostram contra se incitavere censuram. Quis enim 
ferat in domesticis przsidiis « locu: fuisse periculis, 
et ibi inventum dulcis vite. exitum, unde nasci de- 
buerat defensionis auxilium? Et ideo przsenti jus- 
sione mandamus ut in famulos qui Stephanum o- 
minum suum plectibili scelere trucidantes, inhuma- 


C tam quoque reverentiam ejus faneris abjecerunt 4, 


lcgum districtione resecetis; quatenus qui exemplis 
provocantur pessimis, poenis arceantur aspectis. 
Proh dolor! pietas in avibus invenitur, qux ab hu- 
mana conditione deseritur. Vultur ipse, cui vita est 
cadaver alienum, tant: magnitudinis corpus nec 
exiguis alitibus probatur infestus [alii, infestum], se.l 
magis accipitrem, vitam plumigerum avium persc- 
quentem , alis cxdit, ore dilaniat, totoque suo pon- 
dere periclitantibus nititur subvenire : et homines 
parcere nequeunt, cujus se genus esse cognoscunt' 
Ille non vult exstinguere quo poterat vesci : servi 
maluerunt occidere qui eos superstes consueverat 
enutrire. Fiat ergo pastus pii vulturis, qui necem 
potuit crudeliter desiderare pastoris. Tali potius se- 
pulcro recipiatur, qui dominum reddidit insepul- 
tum. 


EPISTOLA XX. 
vtiLiIGIS l'ed., UNiLIGIS] SAJONI. TIIEODORICUS REI. 


Decernit ut quas naves in. urbe. Ravenna. (rumentis 


4lione ἃ familia necstorum habenda, 1. 1 de Sena- 
tusconsul. Syllan. Seneca lib. i, cap. 16, natur. 
Quest. Plin. in Epistol. Fonx. 

4 Porro veterum de sepuliur:ze cura leges et exem- 
pla commemorem satis sit vel indice ostendisse tit. 
de relig. et sumpt. fun. l. penul. de cond. inst. 
Lactant. lib. vi, cap. 12. Agathius de Bello Gothice 
lib. n, sub finem. Val. Max. lib. vi, cap. 5, de sevc- 
ritate. zElian. lib. 3i Wst. var. de Alexand. Mago, 
et infra hujus lib. epistol. 32. Fonx. 








567 


9 


VARIARUM LIGER Il. 


558 


fiscalibus oncratas. invenerit, οὐ Liguria inopia 4 consortem benelicii, gloriam nostri temporis per- 


[rugum laborantem , et in qua lunc erat. rex, trans- 

nittat. 

Oinnes decet gratanter impendere, quod publicas 
vident utilitates posse respicere : 31 quando necesse 
est hoc membra sentire, quod corporis summa sen- 
tur. Atque ideo przsenti decernimus jussione, ut 
quantas in Ravennati urbe sulcatorias potueris repe- 
rire, frumentis fiscalibus oneratas ad nos usque 
perducas; quatenus alimonia publica tali provisione 
relevata, necessitatem inopiz: non debeat sustinere. 
Reddat Ravenna copiam Ligurix, quam ex ipsa con- 
suevit accipere. Nam qua pr:esentiam nostram susti- 
net, multorum debet solatia reperire. Trabit enim 
observantium catervas comitatus noster; et dum ad 
beneficia przestanda curritur, necessario populis co- 
pia postulatur. 


EPISTOLA XXI. 
JOANM  APPARITORI TIIEODORICUS REX. 


Syei et Domitio paludes in Spoletino territorio eu rex 
concesserat conditione , ut si eorum opera exsicca - 
retur. illuvies, libercta rura. ipsis yroficerent ;. sed 
cum Domi:ii vitio irritus [oret labor inceptus, man- 
dat Joanni, ipsum couveniat, ut aut. ceeptam. rem 
perficiat, aut Spei propriam cedat portionem. 
Grave nimis est ut fructu laboris sui fraudetur in- 

dustrius; et cui debet pro sedulitate conferri pre- 

w.ium, dispendium patiatur injustum ; in ea prxeser- 

Gn re, que ad nostram respicit largitatem : ubi 

nihil debet licere negligenti:e, ne videamur minus 

profutura sanxisse. Dudum siquidem Spei et Domitio 
spectabilibus viris loca in S,;oletino territorio, cce- 
nosis fluentibus inutiliter occupata , largitas nostra 
concesserat: ubi aquarum vasta profunditas terrenam 
gratiam in uullos usus profuturam (ed. , profuturos) 
3bsorbuerat, Jacebat tellus naufraga, palustri torpore 
confusa, et sub utroque jactata dispendio, nec aqua- 
rum puros liquores meruerat, et decus terrenx soli- 
ditatis amiserat. Hoc nos, quibus cordi est in melius 
cuncta mutare, supra memoralis tali conditione 
concessimus ; ut si eorum o[era vel laboreturpis de- 
siccaretur illuvies, ipsis liberata rura profi. event. 
Sed quantum actorum (mss., auctorum) Spei loquitur 
ingesta petitio, Domitii viri spectabilis vitio, dum 
immemor jussionis tenaciter parcit expensis, ad. ini- 
tium revocatus estlabor opcrantium, cum jam in 
soli faciem paulatim mollities siccata. duresceret, 
celatamque longa voracitate tellurem sol insuetus 
afflaret. Quod nos nequaquaru negligi posse patiemur, 
ui bene co:pta invia destruantur ignavia. Proinde 
devotio tua. prefatum Domitium moderata. exsecu- 
lione conveniat, uL aut ccepte rei sedulus operator 
imuiineat, aut si boc sibi sumptuosum esse credide- 
rit, propriam cedat supplicanti portionem. Oportet 
euim, ut si ipse opera postulata nequit elficere, 


« Conveniunt qux» a jureconsultis de cadaveribus 
dai natorum  sepelienlis disputantur.— lib. ταν 
Parndect, tit. ult. Arianus in Epietetum lib. i, cap. 9. 
De cuta seyultur.c hujusce lib. epist. 19. ὍΝ ει, 


B 


G 


D 


mittat inipleie. 


. EPISTOLA XXII. 

FESTO VIRO ILLUSTRI PATRICIO TIIEODORICUS REX. 
Procipit ut Ecdicii filios ex Urbe ad patriam genitoris 
sepeliendi causa remeare jubeat. 

JEquum est ut commodet se regalis pietas ^ fati vul- 
nere sauciatis : quia erigi plus merentur, quos sortis 
sux adversa presserunt. Atque ideo magnificentiae 
tux przesenti auctoritate declaramus, ut Ecdicii filios, 
quos in Urbe primitus residere censuimus, ad patriain 
cum genitoris sui funere, votivo quidem reditu, sed 
acerbo casu , remeare jubeatis: ne eorum desideriis 
abnegatis, vulnus geminctur afllictis^; et, quod nefas 
dictu est, qui dolorum nubila nostra semper sereni- 
tate detergimus, nunc miseris pias lacrymas denegare 
videamur. Insatiabilis quippe fletus est, qui humandis 
non sinitur corporibus interesse : dum semper se 
reum judicat, qui cineribus justa non praestat. Pria- 
mus quanto pretio sepeliendum llectorem redemit? 
Rogavit furentem, supplicavit armato, vitamque 
suam exponere maluit, ut cadaveri debita non nega- 
ret. Et quoniam in his personis mutua sunt officia 
pietatis, iniquum est filium genitori gratuito non im- 
pendere, quod patrem magnis talentis constitit eflc- 
cisse. 


EPISTOLA XXIII. 
AMPELIO, DESPOTIO ET THEODULO VIRIS SENATORIRUS 
TIIEODORICUS REX. 
Figuline a rege ipsis conceduntur, et regia protectio 
contra improbos el dolosos promittitur. 

Decet nostri temporis disciplinam , ut qui publicis 
utilitatibus serviunt, superfluis oneribus ncn gra- 
ventur. Nec dignum est ut. cujusquam lzedat. invi lia 
nostris moribus ordinata. Quapropter figulinis Regia 
vobis auctoritate concessis operam navanter impen - 
dite; nec vereamini ad alias vos actiones possc tra- 
duci, a quibus injuncta praesentia vix credimus ex- 
plicari. Cessabit ergo circa vos improborum nefanda 
proesumptio, et obscuris dolis effectum nostra tollit 
auctoritas. lacassum enim odit, cni se principalis 
clementia objecerit. 


EPISTOLA XXIV. 
SENATUI URBIS ROM.E THEODORICUS REX. 


Dicit se provinciali «m judicum relatione ad prefectum 
pretorio directa comperisse, δὲ prima vectigalium 
illationis tempus elapsum, ut. niliil aut parum a se- 
natori's domibus constet ill.tim ;. atque ideo tenues 
oppressos, quos decuerat sublevari. (Quare 39) mo- 
nel sonaium, sic omnia aquabiliter. ordinet, st 
quidquid unaqueque domus senatoria profitetur, de : 
8tinatis procuratoribus per provincias trina illatione 
persolvat. 


Coustat senatum populis vivendi regulam przsti- 
tisse. Nam quod ornat nomen Romanum, a vobis le- 
gitur institutum. Ad hoc Patres in illo principio no- 


b A-lversa fortuna utentibus non est calamitas no- 


vo delore eumu'auda. In eaindein sententiam 1. 6, 


dc jure dot, 1. 13. Divas. de off. praesid. FonNER, 


N 


"$59 


M. AURELIL CASSIODORI 


50 


minati, ut quasi fiiiorum per vos possil vita componi. A per mediocrium damna se,timus, Nuper itaque pro- 


Vos enim devotionem provinciis, vos privalisjura dc- 
crevisis, el ad omnes justilie partes subditos 
parere libenter docuistis. Et ideo non decet 
inde signum resultationis exire, unde exemplum po- 
tuit exsultationis [Gr. et Cuj. moderationis] effulgere. 
Quod nostra clementia, cui cordi est rerum omnium 
tenere mensuram, in vestram notitiam credidit per- 
ferendum : ne magis ignorantia nutriatur excessus, 
sub quorum conscientia: error non potest esse perpe- 
tuus. Igitur provincialium [mss. et ed. Ac. provin- 
ciarum] judicum relatione, ad magnilicum virum 
prafectum praetorii directa, comperimus , :ic primze 
transmissionis tempus exemptum, ut nihil aut parum 
a senatoriis domibus constet illatum : allegantes per 
lianc diflicultatem tenues deprimi, quos magis de- 
emerat sublevari. Fiet enim ul exactorum nimielas, 
dum a potentibus contemnitur, in tenues conversa 
grassetur, et ille potius solvat aliena, qui est devo- 
tus ad propria : przterea multoacerbiora jungentes, 
quod pro sua quisque voluntate aliquid exigentibus 
dignetur objicere. Qux« tamen omnia detrimenta cu- 
rialibus dicuntur infligi; ut qui in usus publicos fue- 
rant nostra provisione reparati (Ed. Ac., reperti] con- 
tumacibus diswrahantur injuriis. Atque ideo, P. C. , 
gui parem nobiscum reipub. debetis adnisum , sic 
:equabiliter ordinate, ut quidquiJ unaquxque dorus 
senatoria profitetur, destinatis procuratoribus per 
provincias trina illatione persolvat. Aut certe, quod 
in loeum beneficii solebatis expetere, arc: vica- 
vian:xe sedis, si id diligitis, universa complete, ne ne- 
cesse sit curiali per multiplicem et ineflicacem con- 
ventionis laborem in exiguis vestris illaüonibus sua 
potius damna suscipere; eveniatque detestabilis ca- 
sus, ut qui functionem propriam vix poterat susti- 
nere devotus, alienis oneribus prematur infirmus. 
Quod nos, salva civilitate , dissimulare non possu- 
mus ; ut sine acerbitate belli rebus suis exuantur op- 
pressi, et illi magis pereant qui reipub. parere festi- 
nant. Hoc etiam nos edictali programmate in cunc- 
torum noveritis provincialium notitiam pertul:sse, ut 
libere prorumpat in publicum, qui se alienz functio- 
nis pondere novit oppressum : relaturi a nobis jus- 
titixe fructum, qui fessis novimus dare prxsidium. 


EPISTOLA XXV. Sive EDICTUM THEODORICI 
REGIS, 

Conqueritur rex possessores sive curiales esse oppres- 
$08, eo quod indictam sibi summam non soltissent 
primates : deiude si quisquam hac de causa grava- 
tum se senserit, jubet ut ad regem querelas deferat. 
Quamvis sit querula vox doloris, nec secontineant 

imminuti, et l:esus animus vociferatione pascatur, 

tamen liberior serio promitur, qui [edit., si] nostra 
auctoritate laxatur. Detestamur enim miseros premi, 
commovemur et non querentium malis, velociusque 
2d nos pervenit quod dissimüllatio patientis abscon- 
dit. Merito, quando cunctorum nos respiciuut kesio- 
nes; dum illud pietati nostr: perire credinius , quod 


vincialium judicum relatione comperimus «onios ali- 
quas prepotentium suas non impiere per orjinem 
functiones. Hi:c fleri, ut dum illationis quantitas 
procurari quaeritur, a tenuibus summa potior exiga- 
uir. Superbia deinde conductorum canonicos solidos 
non ordine traditos, sed sub iniquo pondere in.mi- 
nentibus fuisse projectos, nec universam siliquam, 
quam reddere consueverant, solemniter intulisse. 
Proinde factum est ut curiales, quibus nos volumus 
esse prospectum , imminentium sollicitudine coacti, 
gravia damna sentirent , οἱ, si dici fas est, cum alie- 
nis debitis sub truculentis compulsoribus [ed. Niv. et 
Ga., compulsionibus) urgerentur, possessionum quo- 
que suarum amissione privati sunt. Quod scelus ut 
debeat amputari, ad reverentissimum quoque sena- 
tum przcepta transniüsimus, et. nunc edictali pro- 
grainmate delinimus, ut quisquis possessorum sive 
curialium gravatum se senserit in aliena calculi func- 
tione, ad nostra» serenitatis audientiam venire de- 
properet: sciturus, nobis priores excessus omnino 
displicuisse, cum viderit profutura succedere. Patuit 
ergo vobis arbitrium justi principis , quamvis multis 
semper declaretur indiciis. Nunc autem sub sentio 
patientiam doloris obducite, aut sub justitia iter 
vocis aperite. Jam in vobie erit hujus summa con- 
silii, quibus adjacet eligere, quod vobis prospicitis 
expedire. 


EPISTOLA XXI. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO TREODORICUS REX. 


C Vetat. quominus Apulie et Calabrie negotiatores gra - 


ventur imposterum , debitasque iis qui has principis 

jussiones infregerint, multas imponit. Tum sequitur 

edictum de aurariis. 

Nullius compendiis delectamur injustis, nec ad ani- 
mum nostr: e pietatis perveniunt qux probitatis gra- 
tia deseruntur. Respublica siquidem jure semper 
cquitatis augetur; et cum temperantia diligitur, ve- 
lociter profutura succedunt. Atque ideo illustrem 
magnificentiam tuam, negotiatorum Apuli: sive Ca- 
labrix supplicatione permoti, duximus iastruendam; 
ut frumenta, quie per supradictos negotiatores pu- 
blico comparantur, non iterum ab eisdeim interpreti 1 
nomine solidorum quantitas exigatur. Nam si coem- 
ptam speciem expensis publicis necessariam non 
liabetis, ab oflicio vestro suscepta modiatio [ed. Niv. 
et Ga, moderatio] fi/eliter distrahatur : eventum 
rei ratio fiscalis habitura est, qui injuste videtur 
imposuisse quo. respuit. Nimis enim iniquum est, ut 
ilie patiatur. dispenuium, qui hnperium fecit alie- 
nuu. l'ari coaditione censentes de sextario quoque, 
quem negotiator ejus provincie videtur inferre : ne 
quis audeat damn..tà semper pretia protervusexigere. 
Et ut validius retuudamus excessus , j enam triginta 
Jbrarunm auri sedis vestre 33 prxfectis imponimus, si 
«uis contra h:ec saluberrima constituta ausu. leine- 
r.rio venire tentaverit. Oflicium vero decem libra- 
rum auri dispendio se noverit esse feriendum, si ia- 


ἃ Ea dictio exstat etiam in Cornelio Valenti de Suariis, edita a Pithzeo, pag. 29. Jvn. 


Φ 


561 


VAIIARUM LIBER 1l. 


"05 


hibitas przesumpserit exsequi jussiones. In illa. quo- 4 miorum, quia exprobrata militia creditur dix írre« 


que parte fessis clementia nostra se porrigit, ut 

si pensionem hujus tituli Siliquatario prxstat, mono- 

polium quoque acgotiator exerceat. Si vero siliqua- 
tarius hunc titulum negotiatoribus judicat [ed., indi- 
cat] abrogaudum, nullam ab eis exigst pensionem, 
quia satis absurdum est, ut aflligatur damnis, qui 
commoda non habet actionis. In aurariis denique 
priscus ordo servetur, et ad eos tantum functio ipsa 
respiciat , quos huic titulo servire voluit, antiquitatis 
auctoritas. Quapropter beneficia nostra erga negotia- 
tores, qui nostris titulis necessarii comprobantur, 
omnimodis facite custodiri : ne genus hominum, 
quod vivit lucris, ad necem possit pervenire dis- 
pendiis.. - 

EPISTOLA XXVII. 
UNIVERSIS JUD.EIS GENU,£ CONSISTENTIDUS THEODORICUS 
REX. 

Permittit quidem illis synagogam reficere, non vero 
ampliare, dummodo tamen tricennalis non obstet 
pra:scriptio. 

Sicut exoralti justum cupimus przebere consensum, 
ita pec mostra. beneficia fraudes fieri legibus non 
amamus; inea parte precipue in qua divin: reve- 
rentix credimus interesse. Ne ergo insultare videan- 
tur e'ati, Divinitatis gratia destituti ; quapropter te- 
guimen tantum vetustis parietibus superimponere sy- 
nagogso vestre, presenti vos auctorilate censemus, 
petitionibus vestris eatenus licentiam commodantes, 
quatenus constituta divalia permiserunt. Nec aliquid 


ornatus fas sit adjicere, vcl in ampliandis aedib:is 
evagari. Et noveritis vos severitatem minime diffu- 
gere veteris sanctionis, si rebus non abstineatis illi- 
citis. In ipsis vero parietibus cooperiendis vel fin- 
gendis [Ed., reficiendis], tantum licentiam damus, si 
vobis tricennalis non potest obesse prxscriptio. Quid 
appetitis, qux» refugere deberetis? Damus siquidem 
permissum, sed errantium votum laudabiliter im- 
probamus. ^ Religionem imperare non possumus, 


quia nemo cogitur ut credat invitus. 
EPISTOLA XXVII. 


STEPHANO VIRO SENATORI, COMITI PRIMI ORDINIS ET EX- 
FRINCIPEI NOsTHI OFFICI, THEODORILUS REX. 


Laudwtur Stephants, et confertur ei dignitas spectabi- 
litatis seu comitivee primi ordinis, nec uon et privi- 
legia quedam preclara. 

Tribuenda est justis laboribus compensatio prz- 


8 Religio Christiana imperari non potest. Lactan- 
tius. : Defendenda religio est non occidendo, sd ino- 
neudo; non sevitia, sed patieutia; ton scelere, sed 
fie. l'1a enim malorum suat, hiec bonorum. Et ne- 
cesse eL borum in religione versari, non malum. 
Nain si sanguine, si tormentis, si malo religionem de- 
fidere velis, jam non defen:letur illa, sed polluetur 
et violabitur. Nihil tam voluetarium quam religio, ia 
qua si nimus sacrificantis aversus est, jam sublata, 
jun nulla est. Recta. igitur ratio est , ut religionem 
patientia vel morte defendas : in 418 files co:se- 
crata, et ipsi Deo grata est, ct religioni addit aucto- 
ritatem. Lib. v lnstit., cap. 90. Beda Histor. Anylic. 
lib. 1, cap. 26. Gregor. Nvssen. cap. 51 Catliec. Ter- 
tal. Apolog. cap. 23. Hilarius ad Constantium Augus- 
1 um. D. Ambrosius epist. 50 ad Valentin. Et pr.eckire 
Constantinus in veteribus actis Silvestri paje [ 


munerata transitur. Atliletam populis palma: dési- 
gnat esse. vietoreim. Su''ores hellicos civica eerona 
testatur. Exspectant. etiam equos. priemia su; ct 
lanta justitiz vis est, ut ncc illis tardius detur Lx$o- 
ris pretium, qui sentire non poterant denega!uui. 
Quod si ita est, dignum est hoc. homini reddere, qui 


.per honesta cognoscitur obsequia placuisse. Per tot 


enim actionum lubricos casus fixum tenuisti militie 
probatzs vestigium ; et quod raro in serviente prove- 
nit, permutatio judicum nunquam circa te variavit 
affectum. Nec erat in te alieni judicii qui quam invi- 
dus, cum etiam decessorum suorum ordinationibus 
redderctur adversus. Placere siquidem meruisti cuu- 
ctis, cum semper diligenda custodis, silentium in 


B Secretis, in actionibus eflicaciam, in observatiouis 


C 


D 


labore frequentiam ; et quod rarum continenti;e bo- 
num crebra hominum vitia fecerunt, cum mullis prwe- 
beres oflicia, nulli tuam operam venditabas. Voca- 
bulum principis nulla sorde maculasti, servans digni 
tatem nominis excrciatione virtutis. Hinc esf quod 
spectabilitatis honorem, quem militie sudore deter- 
sis justa deputavit antiquitas, przseuti tibi auctori- 
tate conferirnus; ut laboris tui tandem finitas excu- 
bias, remuneratione comitiv:e primi ordinis h, jam 
securus intelligas. Et quia gratiam principis dignitas 
nuda non asseril, nec beneficium dici potest quod 
nulla utilitate sentitur : privilegia tibi quoque, qu:c 
wibui schol: tux ex principibus divalia constituta 
voluerunt, simili munilücentia condonamus. Nec quid- 
quam in his debes tmnetuere, qux foisitan novella 
usurpatione tentantur. Ab. omni ergo damno onéri- 
busque sordidis juste munivit antiquum. Sed quan- 
quam przsenti remuneratione tibi digna solvaimnus, 
futuris tamen votis spem maximam pollicemur. Sed 
quoniam angusta suut beneficia, qu: non. etiam de 
futuris aliquid pollicentur, aderit providentia prinei- 
palis; ut quos dignos favore nostro credimus, eos 
quoque majori honore cumulemus. Verum quia celari 
non decet regium bonum, impetrata przsentia ad 
provincialis judicis facito notitiam pervenire, quate- 
nus spectabilitatem tuam decoratain nostro testimo- 
nio, universitatis corla cognoscant, tibique ut pote 
militi: 94$ munere persoluto, cultus competens pro 
nostrorum teinporum lauJe servetur. 


apüd Baronium tomo lil, ad annum Christi 324. 
JuRET. 

Justiniano imperatori Theodaha!us inf. lib. x, epist, 
26. Cum Divinitas diversas patiatur religiones esse, 
nos unam non audemus imponere. Bctinemus enini 
legisse voluntarie sacrificanlum es:e Domino , non 
cujusquam cogentis imperio. Tertullianus ad Seapu- 
lain in fin. Non est (inquit) religiosis cogere religio- 
nem : qux sponte suscipi debet, non vi. Clemens 
initio lib. x Recognit. ad Jacohum fratr. Doin.. D. 
Bernardus in Cantica, serm. 66. Fides suadenda 
(inquit), non imponenda. Fons. 

Porro hujus rescripti a1 Ju.l:o^s Genuenses emissi 
inscriptione admonitus conjicio in 1. 8:1e Judicis, ex 
Cod. Th2odos. Fonw. Et l. vlt., cap. de Juderis. GnuL. 

b Vide 1. ult, c. de Jidais. 


$65 


EPISTOLA XXIX ^. 

ADIL.£ VIRO SENATORI, COMITI THEODORICUS REX. - 

Imperat ut tucatur pr:dia. et homines Medioluneusis 
;cclesig intra Siciliam constitutos ; vult tamen ut 
causis publicis et privatis conira eos propositis quam- 
primum respondeant. 

Quamvis nullos velimus gravamen aliquod snsti- 
nere, quos videtur pietas nostra protegere (quia re- 
gnantis est gloria, subjectorum otiosa tranquillitas), 
tamen specialiter Ecclesias ab omni injuria reddi cu- 
pimus alienas; quibus dum «quabilia przstantur, 
misericordia Divinitatis acquiritur. Et ideo beatis- 
simi viri Eustorgii episcopi sanct: Mediolanensis 
Ecclesix petitione permoti, pr:sent.bus te affatibus 
admonemus, ut przdiis vel hominibus [ed. Niv. et 
Ga., honoribus] illius Ecclesi: intra Siciliam consti- 
tutis, tuitionem studeas salva civilitate pr:estare ; 
nec a quoquam cujuslibet nationis homine contra fas 
patiaris opprimi, quos decet Divinitatis intuitu su- 
blevari. Ita tamen, ut causis publicis et privatis, qux 
contra eos rationabiliter proponuntur , respondere 
non differant : quia sicut. nolumus eos ab aliquo 
progravari; ita exceptos a tramite justiti:: non pa- 
timur inveniri. 


EPISTOLA XXX. 
FAUSTO PRAEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Eximitur ab illatione tributorum unus ex negotiatori- 
bus Mediolanensis Ecclesie , qui pauperum servitio 
deputandus erat ; σι gratia Ravennati Ecclesie 
antea concessa fuerat. 

Non prajudicat juri publico personalis exceptio, 
quia beneficia'em esse principem licet, nec intra re- 
gulas constituti potest munificentia regalis arctari. 
Ira lcvia coerceatur gravissimis institutis; impàtiens 
ambitio jure refrenetur : clementia non habet legem; 
nec debet sub angustis terminis benigna sequi quam 
[ed., quem] decet sine fine laudari. Defensores itaque 
sacrosancte Mediolanensis Ecclesix pro expensis pau- 
perum, que sub lucri exaggeratione funduntur, 
unum sibi ex negotiatoribus urbis sux desiderant 
oportere praestari : qui emptoris functus oflicio, ex- 
ceptis negotiationis oneribus debeat implere quod 
suscipit. ΠΟ enim nos et Ravennati Ecclesi: com- 
memorant, motos rationabili allegationc, tribuisse : 
quod pietatis exemplum , ad suum quoque commo- 


M. AURELII CASSIODORI 
Α 


C 


opi 

EPiSTOLA XXXI. 

DROMONARIIS THEODORICUS REX. 

Insinnat se comiti sacrarum largitionum precepisse wt 
in Hostiliensi loco dromonarii constituantur, quibu« 
fiscalem pecuniam attribuit. pro excursibus cum ve- 
redariis per alveum Padi more solito faciendis. 
Publicis debent utilitatibus insudare qui nomen 

dedere militis. Quid enim agat homo, si professo 
desit obsequio , ut nec commoda privata reperiat, 
nec gloriam strenuitatis acquirat? Et ideo comiti sa- 
crarum largitionum nostra przcepit auctoritas , ut 
in Hostiliensi loco constitui debeatis ; quatenus 
fiscali humanitate recreati, excursus cum veredariis 
per alveum Padi more solito faciat/'s, ut diviso labore 
equis publicis debeat subveniri, quando cursus vester 
non atteritur *, qui per vias liquidas expeditur. Non 
enim vobis nimio labore claudicare contingit, qui 
manibus ambulatis. Vehiculum vestrum non sentit 
i:juriam, nec defectum patitur, quod unda potiue 
currente portatur. 


EPISTOLA XXXII. 
SENATLUI URDIS ROXM.E TILEODORICUS REX. 


Decernit ut ad paludem Decennonii , quam patricine 
Decius exsiccandam postulabat , duo senatores mit- 
tantur , qui spatium paludis fixis adnotatum termi- 
nis, juris ipsius Decii (aciant. 


e 


Grata nobis est, Patres Conscripti, circa utilitates 
publicas impensa devotio : quia dum civium lauda- 
biles animos comprobamus , locum justis beneficiis 
reperimus. Quild est enim tam senatorium , quam si 
utilitatibus publicis impendat affectum, ut possit pro- 
desse patrix: , cui natus est? Vir itaque magnificus 
alque patricius Decius, glorioso circa rempub. 
amore devinctus, ultro postulavit voto mirabili, quod 
vix potuisset sub consilio nostra pietatis imponi. 
Paludem Decennonii, in hostis modum vicina vas- 
tantem, fovearum ore patefacto promisit absorbere : 
illam famosam sxculi vastitatem, quam sub diutur- 
nitate licenti quondam mare paludestre possedit 
[ms. Rem.et ed. Ac., consedit], cultisque locis ini- 
micum superfundens unda 35 diluvium, terrenam 
gratiam silvestri pariter horrore confudit : nihil uti e 
nutriens, sub liquore spoliatum fructibus est soluin, 
postquam obnoxium coepit esse paludibus. Et ideo 
miramur priscze confidentie viruin , ut quod diu vir- 


dum supplicant trausferendum. 1deo illustris et pre- D tus publica refugit , manus privata susceperit. Hunc 


celsa magnificentia tua (salva in aliis negotiationibus 
commoditate publica , qu: ab universo corpore con- 
suevit inferri) unum eis, quem sibi visi fuerint eligere, 
deputabit; qui ila commercium negotiationis exer- 
ceat , quatenus nec monopolii nec siliquatici 5, nec 
aurari:x aliquid pensionis impendat, vel quodlibet gra- 
vamen ex permissa nundinatione sustineat. Cur enim 
illud tardemus annuere, unde nulla possumus damna 


sentire ? " 


e 
* Citat hanc epistolam Baronius tom. VI Annal., ad 
an. Chr. 504, 
b Siliquaticum et monepotium erat inercatorum 
onera. Siliquaticum in nundinis exigitur ob vendilio- 
hem. proponendam, monopolium ab eo exigitur qui 


ergo audacem laborem aggressurum se laudabili 
perfectione pollicitus est; ut pereunte damnoso gur- 
gite, qux» fuerant amissa, ulterius non perirent. Unde 
nostre super hac parte serenitatis postulat jussiones, 
ut auctoritate publica subeat opus eximium , quo! 
erit cunctis viantibus profuturum. Sed nos, P. €. 
quibus cordi est bonum desiderium juvare auziliari- 
bus constitulis, priesentibus decretis annnimos, ut al 
loca ipsa Decennonii duos ex vestro corpore ditiga- 


monopolium beneficio principis exercet , quo tamen 


. uti hodie non licet ex |. 1, c. de monop. Dgoss. 


c Juret. putat hoc esse quod vocatur ab alij 
cvectio navalis, 





059 


VARIARUM LIDER IT. 


9606 


tis, quibus arbitrantibus, quantum spatii restagnatis A dignum pr:sulem te Romanis arcibus exstitisse, qui 


(Ed. Ac., negatis] incursibus paludestris illuvies oc- 
cupavit, fixis terminis adnotetur; ut cum ad perfec- 
tionem promissam pervenerit, liberatori suo reddita 
terra proficiat; nec quisquam inde aliquid prx:»sumat 
attingere, quod tandiu invadentibus aquis non potuit 
vindicare. 


EPISTOLA XXXIII. 

DECIO VIRO ILLUSTRI , PATRICIO, THEODORICUS REX. 

Concedit Decio paludis Decennonii dominium; tum 
decernit, ut si quis hunc. laborem una cum eo sub- 
eundum delegerit, habita operis estimutione, habeat 
juris proprii spatia pro parie quam susceperit. 

, Justitizx ratio est, ut laudabile desiderium sequatur 
prosperitas jussionum; et quod bona voluntate sus- 
cipitur, regalibus quoque ordinationibus impleatur. 
Vobis itaque desideria justa poscentibus, presenti 
auctoritate concedimus, ut stagnis Decennonii palu- 
dibusque siccatis, sine fisco possideas in solum rura 
revocata; nec ullam metuas liberatis rebus exhibere 
culturam, quas sub generalitatis testimonio absolvi- 
mus. Hioc etiam ad amplissimum senatum praecepta 
transmisi nus, ut delinito nunc spatio ad tuum pul- 
chre transeat. dominium, quod est a fcedis gurgiti- 
bus vindicatum. /Equum est enim ut unicuique pro- 
ficiat labor suus *; et sicut expendendo cognoscit in- 
commoda, ita rebus perfectis consequatur augmenta. 
lllad etiam, qui studio reipub. semper invigilamus, 
aspeximus; ut si quis hunc laborem juncta tecum 
societate subire delegerit, habita operis aestimatione, 
habeat juris proprii spatia pro parte quam suscipit : 
ut nec solus immensis oneribus prxgraveris, et ani- 
mosius peragatur, quod sub collegii adjuvatione 5 
suscipitur. lta fiet ut et, que rebus maximis est ami- 
ca, molesta careatur invidia. Quapropter gloriusis 
desideriis gratanter (ed., navauter) insiste, ne opi- 
nioni tux grave sit in assumptis conatibus marcuis- 
se. Intuere quippe omnium ora, atque oculos in te 
esse Conversos ; respice serenitatis nostri suspensa 
judicia ad effectum operis instituti. Quanta vales 
animositate festina, ut dignus tanta re emersisse ju- 
diceris , qui ;am nunc omnium admiratione lau- 
daris. 

Ld 
EPISTOLA XXXIV. 
ARTENIDORO PRAEFECTO URBIS TIIEODORICUS REX. 
Statuit μὲ pecunia fabricis Romanis deputata, nec 
expensa, sed subtracta, resumalur, el manibus re- 
ficiendis applicetur. Celatores hujus pecuniw ple- 


ctendos quidem fatetur, ipsis tamen clementer in- 
dulgei. 


Gaudemus in te nostra floruisse judicia; letamur 


& Augmentum patrimonii non sine labore quzri- 
tur. L. si defunctus, c. arbit. tit. quemadmodum et 
1Dia. L. quod si minor, s. Scevcla, D. de minor. 
beneficia ecclesiastica. cap. super. de renunt. honoris 
augmenta. L. contra publicam, c. de re milit. sti- 
ΕΠ" longo sudore. L. fin. c. de omn. agr. des. 
ο585. 
b Juret. legit adu^»atione. Ea vox frequens Cassio- 
doro, ut lib. iv, ep. 55 et 56, et lib. v, ep. 5, et lib. 
su, ep. 1. Adunate sententias. 


generosis animis amicum fraudibus non passus es 
velare secretum : ne vos aut. delicta complices face- 
rent, aut securitas ad majora potius incitaret. Atque 
ideo universa pecunia, quae. fuerat fabricis deputata 
Romanis, et nunc magnitudinis tux discussione * 
constitit. abjuratam [mss., adjuratam; alii, abdica- 
tam], cum nec reddita suo tempore, nec docetur ex- 
pensa, sime aliqua dilatione resumatur, et vobis or- 
dinantibus iterum Romanis moenibus applicetur. Ne- 
fas est enim ut in alios usus transeant qu:e sibi sub- 
«acta non immerito Roma suspirat. Deberemus ita- 
que celatores deputatz pecunie immodica poena per- 
cellere, qui in tali causa nostram munificentiam 
fraudaverunt Sed adfuit moderatrix, semper qux no- 


B bis est juncta, clementia, ne indecore facta plecta- 


mus graviter incitante justitia. Sufliciat nobis cupidi- 
tatem non implesse, quod voluit. Nec major potest 
provenire vindicta , quando velut propria videtui 
perdere, qui se suppressa turpiter judicaverat [ed., 
vindicaverat] possidere. 


EPISTOLA XXXV. 
TANCIL£ VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Admonet μὲ perquirat statuam &neam de civitate Co- 
mensi furto ereptam, promittens centum aureos ei 
qui furta prodiderit. 

Acerbum nimis est nostris temporibus antiquorum 
facta decrescere,, qui ornatum urbium quotidie desi- 
deramus augere. Quocirca przsentibus te jussionibus 
admonemus, ut de Comensi civitate a»neam statuam, 


C quz periisse suggeritur, omni animositate perquiras : 


epondens etiam centum aureos 4, si quis hxc sacri- 
lega prodere furta maluerit; quatenus promissio no- 
stre serenitatis trepidos ad spem confessionis invi- 
tet, quod etiam ad te destinata edicta proloquuntur. 
Sed cum hzc tamen jussa promu!gaveris, οἱ adhuc 
facinus secreta velaverint, post diem venerabilem 
locorum artifices facias congregari : a quibus sub 
terrore perquire quo ministro fuerit perpetratum. Ab 
imperitis enim harum rerum status facilis eversio 
non fuisset, nisi eam tentasset movere loco magistra 
praesumptio. 


46 EPISTOLA XXXVI, 
SIVE EDICTUM THEODORICI REGIS. 


Promittit rex centum aureos et. criminis indulgentiam 
ei qui furtum. statue απο sponte retezerit. Tum 
minitatur mortem ei qui celaverst culpam, et alleno 
indicio detectus fuerit. 


Quamvis ad proditionem sceleris relaxata nimis 
poena sufliciat, nec parvum sit munus audaci» sup- 
plicii declinasse terrorem, addimus tamen premium, 


€ De cujus ratione pr:xscribitur imperatoris Zeno- 
nis constitutio, lib. vii cod. de ratiocin. oper. pu- 
blie. Fons. 

d Furtum indicanti pr:mimn proponitur, quod 
et jure (it. L. .6, solent, de przesc. verb.; l. 1$, si 
Balsatoram. c. de fidcjuss.; 1. 4, 1. 5, D. de cond. ob 
tur. caus, Et Athenis usitatum ex Suid:e collectaneig 
in Diagora, Melio et Ammonio, in dictione ἐπικηρύ- 
ἔχε manifestum est. FonNkR. ᾿ 


507 M. AURELII CASSIODORI . E68; 


quod habere innocentia solet : non quia commissa 
placuerunt, sed delectat nos munificos esse in amore 
vindietx». Quapropter prwsentis edicti unusquisque 
auctoritate cognoscat, centum se aureos largitate 
nostra promereri, si prodat qui statuam de Comensi 
civitate rapuerit; et de suo facto (quod maxime no- 
cens requirit) indulgentiam se noverit habituruin. 
Damus in :eneo compeiidio aureum munus; et metal- 
la, quie invenire possemus pretiosiora, largünur : il- 
lud potius hac liberalitate redimentes, ne transeat 
in usum, quod constat esse prohibitum. Quis ergo 
tanta stultiti:  czecitate damnetur, ut dubitet erum- 
pere, quando et securitatem reperit, et. przemiuin 
confessionis acquirit? Si quis autem dissimulandum 
forte crediderit, eumque aliquo veritatis indicio sere- 
nitas nostra detexerit, ultimo se noverit discrimine 
? rapiendum. Indignum est enim ut qui res;uuut in- 
dulgentiam nostram, deteclis postea suffragetur hu- 
manitas. 


EPISTOLA XXXVII. 

FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 
Concedit rex Spoletinis civibus ad exhibitionem ther- 
marum supra consuetudinem, aliam millenam. 

Provectum [ed. , Proventum] regni nost;i benigni- 
tas debet :mulari, ut tantum humauitas relaxet do- 
na quantum respub. suscepit augmenta. Non enim 
aliter laudatum modum possumus custodire, nisi ad 
considerationem rerum nostrum debeamus excitare 
propositum. Inter tot enim quotidie, Deo propitiante, 
&uccessus, tenacitatis essel vilium angusta largitate 
contentum. Atque ideo illustris magnificentia tua 
prasenti auctoritate cognoscat, Spoletinis civibus ad 
exlibitionem thermarum [Accur., tertiarum| supra 
consueludinem, aliam millenam esse deputandaim. 
Uupimus enim libenter impendere qux ad salubrita- 
tem civium novimus pertinere : quia laudes sunt 
nostrorum temporum, celebrata gaudia populorum. 


EPISTOLA XXXVIII. 


FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


P'rohibet ne Sipontini Ri pies hostium depopula- 
tione vastati, per juge biennium ob solutionem fisci, 
' et ob eaque mutuo acceperant vexentur. 


Opes nostras cupimus thesauro pietatis augeri : ex- 
secrantes commoda, qux nobis vexatorum fuerint 
calamitatibus acquisi.a. Molesta est illatio nostrze 
clementie, qui defletur, quia quidqui.l sub letitia 
penditur, accipientis laudibus applicatur. Urbis ita- 
que Sipontin: negotiatores hostium se asserunt de- 
populatione vastatos. Et quia egentium levamina no- 
stras potius divitias xstimamus, illustris magnificen- 
tia tua per lioc juge biennium nuncupatos nulla fa- 
ciat coemptione [ed. Ac., commotione] vexari. Sed 
quoniam lapsos niliil relevasse proficit, si onus aliud 


Δἴ, morte, quod ultimum supplieium, et animad- 
versio ultima. definitur, l. ult. de poen.; 1. ult. de se- 
pulc. viol.; 1. 81, omues, c. de episc. et cler. Uttima 
poena, Suet. in Julio, ἐσχάτη copia, Havmenop. et 
1:0vell. 155... Novissima exempla, Cornel. Taciti lib. 
xli ei xv. l'osxen, 


A solutionis accedit: qui memoratis negotiatoribus no- 
scuntur mutuasse pecuniam, celsitudo tua faciat ad- 
moneti ne in hoc biennii spatio quidquam de credita 
summa azstiment postulandum, quatenus sub in- 
duciis supradictis et datam nossint reparare pecu- 
y jam, et aliquatenus debituruim valeat respirare sub- 
stantia. Quid enim proficit creditorem se urgere, 
quando incassum nititur nudatos cxigere? Quibus 
magis prospicimus, si ad mutuata sustinendo perve - 
nire faciamus. 


EPISTOLA XXXIX. 
ALOISIO ARCHITECTO THEODORICUS REX. 
Significat rex se cupere Aponum fontem, cujus varias 
virtutes graphice describit, refici. Quod ut prospere 
succedat, jubet antiquam illic aedificiorum solidita- 
p fem innovari, palatium quoque longa sencctute quas- 

satum reparari. . 

Si audita veterum miracula ad laudem nostra cle- 
mentix volumus continere (quoniam augmenta re- 
galis glorip sunt, cum sub nobis nulla decrescunt), 
quo studio convenit reparari quod et nostris oculis 
frequenter constat offerri * Delectat enim salutiferi 
Aponi meminisse potentiam, ut intelligas quo desi- 
derio cupimus reficere, quod de memoria nostra ne- 
scit exire. Cxeruleum fontem vidimus in formam dolii 
concavis hiatibus :sxstuantem, et fornacea anhclan- 
tium aquarum circumducto tereti labio [ms. Ard., 
tentilabio. Ed. iv. et Gam., tentilatio], naturze pro- 
babili dispositione coronatas ἢ αι licet, more cali- 
ἀφ, nebulosos vapores exhalent, laic tamen jucun- 

C dam perspicuitatem aspeclibus humanis aperiunt, ut 
quivis hominum illam gratiam desideret contingere, 
etiam cum non ignoret ardere. Ore plenissimo *, in 
sphzrze similitudine, supra terminos suos aquarum 
dorsa turgescunt. Unde * latex tanta quiete deflu t, 
tata quasi stabilitate decurrit; ut eum non putes «re- 
scere, nisi quia inde aliquid rauco murmuresentis exire. 
37 Veniuut aqu: per algentes ineatus. tali fervore 
&uccens$, uL post recurva spatio, qux arte facta 
sunt longiora, calores sint maximos redditur: fed., 
in calores maxime suut reditu: e]. O magistri miran- 
dum semper ingenium, ut naturz furentis ardores 
ita ad utilitatem huniaui corporis temperaret, ut 
quod in origine dare poterat mortem, doctissime mo- 
deratum et delectafiíouem tribueret et salutem! Juvat 

p videre secretum, latices vapores igucos exlhalantes, 
amicum undis indesinenter ardorem, ct calorem ve- 
nire decursu rivi, unde usualiter solebat exstingut. 
Mecito dicunt philo:ophi elementa sibi mutuis corta- 
plexibus illizari, et mirabili conjungi federatioae, 
quiz inter se contraria intelliguntur varietate pugnare. 
Ecce madentem substantiam vapores producere con- 
stat ignitos, qui mox ad therinaruni zdilicia decora 
pervenerunt, illis a cautibus unda descendens, ct 


Ὁ Os fontis. infr. lib. «t, epist. ult. Paulo. post, 
caput. fontis vocat . et Ulpian. l. 1, D. de aqu. quot 
id. et :estiv. Fon. 

€ Perennitas aquar.. Ulpian. 1. 0, ὃ quanquem, de 
equ. qitotid.. οἱ a'stiv.. Theophr, de. rerum divis, τὸ 
Dp τὸ &ivv« v CNpoSuit, FosN, 


, 


569 


ν 


VARIARUM LIBER Il. 570 


aera sua qualitate succendit, el tactu fit habilis, A graviter in longa :etate peccare. Quapropter antiqua 


cum recepta fuerit in lavacris : unde non tantum 
deliciosa voluptas acquiritur, quantum blanda medi- 
cina confertur. Scilicet sine tormento cura, sine 
horrore remedia, sanitas impunita, balnea contra 
diversos dolores corporis attributa *. Qux ideo Apo- 
num Greca lingua beneficialis nominavit antiqui- 
tas 5; ut causam lanli remedii eger cognosceret, 
cum de tali nomine dubium non haberet, Sed inter 
alia loci ipsius bona, illud quoque stupendum esse 
didicimus, quod una fluentorum natura diversis mi- 
nisteriis videatur accommoda. Nam protinus saxo 
suscipiente collisa inhalat prima cellulze sudatoriam 
qualitatem; deinde in solum mitigata descendens, 
minaci ardore deposito, suavi temperatione molle- 
scit; mox in vicinum producta, cum aliqua dilatione 
torpuerit, multo blandius intepescit; postremo ipso 
queque tepore derelicto, in piscinam Neronianam 
[rigida tantum elficitur, quantum prius ferbuisse sen- 
titur. Non. immerito auctoris sui participans uomen, 
collega est cum viriditate gemmarum ; ut ipsa quo- 
que vitrei elementi colore perspicua, quasdam tre- 
mentes uudas quieta comnioveat. Sed ut ipsum quo- 
que lavacrum mundius redderetur, stupenda quadam 
continenlix disciplina, in undam, . qua viri recrean- 
tur, si mulier descendat *, incenditur : propterea 
quod et ipsis altera exhibitio decora collata est ; sci- 
licet, ne ardentium aquárum fecundissimum locum 
non crederent habuisse, unde plurima largiretur, si 
Uülerque sexus uno munere communiter uteretur. 
Hec perennitas aquarum intelligendi praxstat indi- 
cium, per igneas terrx venas occultis meatibus in- 
fluentem deintus, in auras erumpere excocti fontis 
irriguam puritatem. Nam si natur: fuisset illud in- 
cenJium, sine interitu substantive non fuisset amis- 
suin [ed. Ac. ei For., admissum]. Sed aqux materia 
sensibilis, sicut peregrinum contraxit ignem, sic ite- 
rum nativum facile recipit [ed. Ac., repetit] algorem. 
Pr3eetat et aliud adjutorii genus vis illa medicabilis ; 
nam juxta caput fontis scintillosi quemdam sibi mea- 
tum provida natura formavit. Hinc desuper sella 
composita, qu» humanis necessitatibus in absidis 
speciem perforatur, :gros suscipit iuterno humore 
defluentes : ubi dum fessi nimio languore conse- 
derint, vaporis illius delectatione recreati, et lassa 
viscera reficiunt, et humores noxia infusione larga- 
ws [ed. Niv. et Gam., laxatos], vitali ariditate con- 
etringunt; ut quasi aliquo desiderabili cibo refecti, 
valentiores queant protinus inveniri. Sic medicabili 
substantie veuit a sulphure, quod calet; a salsedine, 
quod desiccat. Talia posteris non tradere, hoc est 


s Savaro ad Sidon. Apollin. lib. v, ep. 5, repo- 
n& ex fide veter. cod. dolos, et probat veteres sic 
locutos. Jun. 

ν Si verum amamus, nullum homini majus a Deo 
donum concedi potest secu:ida corporis valetudine : 
ex qua morum conditio quadanmtenus temperatur, 
λα de Socrate, Hinc ἄπονος, id est labore ca- 
rens, a Julio Polluce Ouomasticoo lib. ὄνοσο; xai 
&voa nro; exponitur. l'ontem igitur Aponuim morbo- 
rum expertem, quod summi beneficii. ac felicitatis 


n 


C 


iilic :eJificiorum soliditas innovetur, ut sive iu ther- 
mis, sive jn cuniculis fuerit aliquid reparandum, te 
debeat imminente reconstrui. Virgulta quoque noxia 4 
importunitate nascentia, evulsis cespitibus a:feran- 
tur : ne radicum quidam capilli paulatim turgentes, 
fabricarum visceribus inserantur, el more vipereo 
prolem sibi fecunditate contraria. rutr.ant, unde se 
coimpago casura disrumpat. Palatium quoque longa 
senectute quassatum reparatione assidua corrobora. 
Spatium quod inter 8 !em publicam, et capnt iguiti 
fontis interjacet, silvestri asperitate depurga. Rideat 
florenti gramine facies decora campestris, quxe etiam 
ardentis aqua fertilitate letatur; miroque modo dum 
proxime salem generet sterilen, nutriat pariter «t 
virores. Sed non his taptum beneficiis Antenorca 
terra fecunda est ; infert et alia, qu:xe multo grandivs 
obstupescas. Corda illa (ut ita dixerim) montium, in 
vicem secretarii, negotia contentiosa distinguunt. Nan 
si quis forte pecus furatum pilis nativis solito more 
spoliare prxssumpserit, undis ardentibus frequenter 
immersum, necesse est uti antea decoquat quam 
emundare przvaleat. O vere secretaricim jure reve- 
rendum, quaudo in his aquis non solum :ersum, sed 
eliam verum constat esse judicium ; et quod bumana 
nequit altercatione dissolvi, fontium datum est :equi- 
tate definiri. Loquitur illie tacita natura, du'u jadi- 
cat, et sententiam quodaminodo dicit, qu» perfliam 
negantis excludit. Sed quis ista conservare negligat, 
quamvis plurima tenacitate sordescat? Siquidem or- 
nat regnum, quod fuerit singulariter toto orbe nouii* 
natum. Et ideo pecunia, qui tibi data est, si opus 
non poterit implere susceptum, quantum adhuc ex 
pendendum esse credideris, missis nobis brevibus, iu- 
dicabis : quia non gravamur expendere, ut tanta videa- 
mur ruris amena [ms. R.m., ruris monia] custodire. 


38g EPISTOLA XL. 
BOETIO PATRICIO THEODORICUS REX. 

Dicit regem Francorum citharg um. magnis precibus 
expetiisse. Rogat Boetium musice peritum, ut eum 
eligat. Mulia de musice laude, tonis, modis, etc., 
disserit. 

Cum rex Francorum, convivii nostri fama pelle- 
ctus, a nobis citharedum magnis precibus expetiis- 
set, sola ratione complendum esse promisimus, quod 
te eruditionis music:e perilum esse noveramus. Ád- 
jacet enim vobis doctum eligere, qui disciplinam 
ipsam in arduo collocatam potuistis attingere. Quid 
enim illa przstantius, qu: cceli P»achinam sonora 
dulcedine, et natur: convenientiam ubique dispersam 
virtutis sux gratia comprehendit? Quidquid enim in 


' 


Inco ponitur, signilicat Cassiodorus. Foax. 

e Unde Mart. 6 : Fontes Aponi rudes puellis, D. 
Grul. et Cujac. 

4 Arboruin. radices fabricis inferunt ruinam, inf, 
lib. viui, form. 6; l. f, c. de aquaduci.; 1. 1, e. de 
interd, Hlarmenop. lib. n, tit. ἀν. περὲ φυτῶν : Ἡ τῶν 
φυτῶν χαταφψύτευσις οὐ T7; τυχούσας ταῖς οἰχίαις 
ἐπιγέρει βλάπα;, ῥιζοξολοῦντα γὰρ φυτά, Gt. Locus 
huic siunlis ac fere geiiinus. Fonx. 


$21 


M. AURELH CASSIODORI 


573 


conceptum alicujus modificationis existit, ab harmo- A que Dircxus, canendo chordis, Tliebanos muros dici- 


ni: continentia non recedit. Per hanc compctenter 
cogitamus, pulchre loquimur, convenienter move- 
mur; qui quoties ad aures nostras disciplin:e sux 
lege pervenerit, imperat cantum, mutat animos : 
artifex auditus, el operosa delectatio. Hxc cum de 
secreto naturis, tanquam sensuum regina, ἰΓΟΡ 5 suis 
ornata processerit, reliquxm cogitationes exsiliunt, 
omniaque facit ejici, ut ipsam solummodo delectet 
audiri. Tristitiam noxiam jucundat, tumidos furores 
attenuat, cruentam sxvitiam efficit blandam, excitat 
ignaviam soporantemque languorem [ms. Aud. et D., 
Gr. et Cuj., ignavia soporantem humorem ; Ms. Tiem., 
saporat languorem], vigilantibus reddit saluberri- 
mam quietem, vitiatam [ms. Aud., humatam] turpi 
amore ad honestum studium revocat castitatem, sa- 
nat mentis tGedium bonis cogitationibus semper ad- 
versum, perniciosa odia convertit ad auxiliatricem 
gratiam; et quod beatum genus curationis est, per 
dulcissimas voluptates expellit animi passiones. In- 
corpoream animam corporaliter mulcet, et solo au- 
ditu ad quod vult deducit : quam tenere non prxvalet 
verbo tacito manibus clamat, sine ore loquitur, et 
per insensibilium obsequium prxvalet sensuum exer- 
cere dominatum. Hoc totum inter homines quinque 
tonis agitur, qui singuli provinciarum ubi reperti 
sunt nominibus vocitantur. Miseratio quippe divina 
localiter sparsit gratiam, dum omnia sua valde fecit 
esse laudanda. Dorius pudicitix largitor, et castitatis 
effector est. Plirygius pugnas excitat, et votum fu- 


tir condidisse; ut cum homines labore marcidos ad 
studium perfectionis erigeret, saxa ipsa crederei:tur 
relictis rupibus advenisse. Muss»um etiam et artis 
Orphei filium, et naturx, Maronis przpoteus lingua 
concelebrat : dicens apud inferos in summa beatitu- 
dine constitutum, quod per Elysios campos felices 
animas septem chordarum pulsibus amarnabat, signi- 
ficans summo przxmio perfrui, cui disciplinas hujus 
conügerit suavitatibus epulari. Sed hxc omnia hu- 
mano studio per manualem musicam videntur effe- 
cta. Naturalis autem rhythimu; animatz voci cogno- 
scitur attributus : qui tunc pulchre melos custodit, 
si apte taceat, congruenter loquatur, et per accen- 
tus viam musicis pedibus composita voce gradiatur. 


B Inventa est quoque ad perinovendos animos orato- 


rum fortis ac suavis oratio, ut criminosis irascantar 
judices, misereantur errantibus; et quidquid potest 
eloquens eflicere, ad hujus disciplina non est du- 
bium pertinere gloriam. Poetis etiam, Terentiano 
testante, duo primum metra principalia sunt. attri- 
buta, id est, Heroicum et lambicum : unum quod 
erigeret, alterum quod placaret. Ex quibus ad oble- 
ctandum animos audientium diversa progenita sunt. 
Et ut in organis toni, ita in humana voce varias ani- 
mi affectiones gravida metra pepererunt. Sirenas in 
miraculum cantasse curiosa * prodit antiquitas ; et 
quamvis navigantes fluctus abduceret, carbasa ventus 
inflaret, eligebant suaviter decepti scopulos incur- 
rere, ne tantam paterentur dulcedinem preeterire. 


roris inflammat. /Eolius animi tempestates tranquil- (; Quibus solus Ithacus evasit, qui nautis sollicitatorem 


lat, somnumque jam placatis attribuit. Jastius intel- 
lectum obtusis acuit, et terreno desiderio gravatis 
celestium appetentiam bonorum cperator indulget. 
Lydius contra nimias curas anim:zeque t:edia repertus, 
remissione reparat, et oblectatione corroborat. Hxc 
ad solutiones corruptibile seculum flectens, hone- 
stum remedium turpe fecit esse commentum. Hic 
vero numerus quinarius trina divisione consistit. 
Omnis enim tonus habet summum, et imum; hzc 
autem dicuntur ad medium. Et quoniam sine se csse 
non possunt, qua alterna sibi vicissitudine referun- 
tur, utiliter inventum est, artificialen musicam, id 
€st auctorum operationibus diversis organis exquisi- 
tam, modis quindecim contineri. His rebus aliquid 


protinus obstruxit auditum contra noxiam dulcedi- 
nem. Cogitavit vir prudentissimus felicissimam sur. 
ditatem, el quam vincere intelligendo non poterat, 
melius non advertendo superabat. Se vero solidi- 
tati arboris constrictis nexibus illigavit, ut et fa- 
mosos cantus liberis auribus probare potuisset, et 
pericula dulcison: vocis unda rapiente vinctus eva- 
deret. Verum ut et nos talia exemplo sapientis Ithaci 
transeamus, loquamur de illo lapso e ccelo Psalterio, 
quod vir toto orbe cantabilis ità modulatum pro 
anim: sospitate composuit, ut his hymnis et mentis 
vulnera sanarentur, et Divinitatis singularis gratia 
conquiratur. En quod s»culum miretur et credat: 
pepulit Davidica lyra diabolum ; sonus spiritibus im- 


majus adjiciens humana solertia, terris quamdam D peravit ; et canente cithara ter rex in libertatem re- 


harmoniam doctissima inquisitione collegit, qua: dia- 
pason nominatur, ex omnibus scilicet congregata ; 
ut virtutes, quas universum melos habere potuisset, 
hzc adunatio mirabilis contineret. Hinc Orpheus mu- 
tis animalibus efficaciter imperavit, vagosque greges 
contemptis pascuis ad audiendi epulas potius invita- 
vit. lllo cantante amaverunt siceas Tritones terras; 
-Galatea lusit in solidis; deseruerunt ursi amabiles 
silvas; leones domestica tandem canneta reliquerunt ; 
juxta prxzdonem suum przeda gaudebat. In unum con- 
ventum contraria vota collecta sunt, et fidem dicente 
lyra, omnia sibi adversa crediderunt. Amphion quo- 


diit, quem internus inimicus turpiter possidebat 
Nam licet hujus delectationis organa multa fuerint 
exquisita, nihil tamen efficacius est inventum ad 
permovendos animos, quam concave 39 citharze 
blanda resultatio. Hinc etiam appellatam existima- 
mus chordam, quod facile corda moveat. Übi tanta 
vocum collecta est sub diversitate concordia, ut 
vicina chorda pulsata alteram faciat sponte contre- 
miscere, quam nullum contigit attigisse. Tanta enim 
vis est conveniente, ut rem insensualem sponte se 
movere faciat, quia ejus sociam constat agitatam. 
llinc divers veniunt sine lingua voces; hinc variis 


4 D. Jarct.. putat legendum cariosa, vel caza, αἱ infra lib. ur, ep. 95, cana dictat antiquitas. 


$75 


nimia tensione, ista gravis aliqua laxitate, h:ec me- 
dia tergo blandissime temperato; ut homiues se ad 
tantam perducere non preevaleant unitatem, in quan- 
tam ad socialem convenientiam ratione carentia per- 
venerunt. Ibi enim quidquid excellenter, quidquid 
ponderatim, quidquid rauce, quidquid purissime, 
aliasque distantias sonat, quasi in unum ornatum 
constat esse collectum. Et ut diadema oculis varia 
luce gemmarum, sic cithara diversitate soni blandi- 
tar auditui. Musarum tela loquax, stamina verbosa, 
fila canentia, in quibus arguto plectro texitur, quod 
dolciter audiatur. Hanc igitur ad imitationem varize 
testudinis Mercurius dicitur invenisse, quam tanta 
utillima procurantem astronomi inter. stellas requi- 
rendam esse putaverunt : persuadentes coelestem 
esse musicam, quando lyrze formam comprehendere 
potuerunt inter sidera collocatam. lMarmonia vero 
cceli humano sermone idonee non potest explicari, 
quam ratio tantum animo delit, sed auribus natura 
non prodidit. Dicunt enim debere credi, ut beatitudo 
cxlestis illius oblectationibus p'rfruatur, qux» nec 
line deficit, nec aliqua intermissione marcescit. In 
ipso quippe intellectu habitare referunt superna, 
ipsis deliciis caelestia perfrui, et talibus con empla- 
tionibus inhzrentia beatis jugiter delectationibus 
contineri. Bene quidem arbitrati, si causaut ccelestis 
beatitudinis non in sonis, sed in Creatore posuissent: 
ubi veraciter sine fine gaudium est, sine aliquo t:edio 
manens semper zernitas; et inspectio sola Divini- 


tatis eflicit, ut beatius esse nil possit. IIxc veraciter (c 


perennitatem prz-tat, hac jucuuditates accuniulat: 
et sicut prater ipsam creatura non exstat, ita sine 
ipsa incommutabilem lxetitiam habere non przvalet. 
Sed quoniam nobis facta est voluptuosa digressio 
(quia semper gratum est de doctrina colloqui cum 
peritis), cithareedum, quem a nobis diximus postu- 
latum, sapientia vestra eligat prxsenti tempore me- 
liorem : facturus aliquid Orphei , cum dulci sono 
gentilium fera corda domuerit. Et quant:& nobis gra- 
tke fuerint acte , tant:e vobis ex nostra :equabili 
comppensatione referentur : qui el imperio nostro 
paretis, et quód vos clarificare possit, efficitis. 


EPISTOLA XLI. 
LUDUIN * REG! FRANCORUM THEODORICUS REX. 
Graiulutur Clodovzo de victoria reportata ez Ala- 


ὁ Sic Luduin dicitur infra lib. nt, epist. 4, qui et 
Clodovzus. Vide Baronium tom. V1 Annal. ad an. 
t.h.. 499, sub cap. 27, pag. 594. Qui putat. hauc epi- 
stolam fuisse scriptam anno supra citato. Jun. 

Luiuin, id est Clodovzo, quia Ludovicus di.eba- 
tur, i.quit. Hermann. Contractus in. Chronico : et 
ait victoriam Alemannorum, quam hic nuntiat Theo- 
doricus, circa annum Christi 508, Anastasiani vero 
imperii 18, contigisse, Felice et Secundino coss. 


VABIATUUM LIDER ΤΠ. 
Senis efficitur quidam suavissimus chorus, illa acuta A 


571 


meannis; tum suadet c[ementiem erga illos qui Italie 
finibus exterriti celabantur ; tandem. monet se binos 
legatos cum citharedo expetito in Gallium misisse, 


Gloriosa quidem vestrz virtutis affinitate ^ gratu- 
lamur, quod gentem Fraucorum prisca :etate resi- 
dem, feliciter in nova przelia concitastis, et Alaman- 
nicos populos, causis fortioribus inclinatos, victrici 
dextera subdidistis. Scd quoniam semper in aucto- 
ribus perfidi: resecabilis videtur excesses (quia et 
primariorum plectibilis culpa omnium debet esse 
vindicta ), motus vestros in fessas reliquias tempe- 
rate : quia jure gratie. merentur evadere, quos ad 
parentum vestrorum * defensionem respicitis confu- 
gisse. Estote illis remissi [mss., remissus], qui nostris 
finibus celantur exterriti [Gr. Cuj. et Forn., exter- 


B ni]. Memorabilis triumphus est, Alamannum acerri- 


mum sic expavisse, ut tibi eum cogas de vite mu- 
nere supplicare. Sufficiat illum regem cum gentis 
su:e superbia cecidisse; sufficiat innumerabilem na- 
tionem partim ferro, partim servitio subjugatam. 
Nam si cum reliquis confligis, adhuc cunctos supe- 
rasse non crederis. In talibus causis accipe frequen- 
ter expertum. llla mihi (feliciter bella provenerunt, 
qu:e moderato fine peracta sunt. Is enim vincit as- 
sidue, qui novit omnia temp^rare, dum jucunda pro- 
speritas illis potius blanditur, qui austeritate nimia 
non rigescunt. Cede itaque suaviter genio nostro, 
quod sibi gentilitas communi remittere consuevit 
exemplo. Sic enim fit, ut et meis petitionibus satis- 
fecisse vidcamini, nec sitis solliciti ex illa parte, 
quam ad nos cognoscitis pertinere. Quocirca salu- 
tantes honore et affectione, qua. dignum est, illum 
et illum legatos nostros ad excellentiam vestram 
consueta charitate direximus; per quos el sospitatis 
vestre indicium, et sperat: petitionis consequamur 
effectum. Quidam vero, qux ad nos pro vestris uti- 
litatibus pervenerunt, per harum portitores verbo 
vobis insinuanda commisimus; ut cautiores effecti, 
optata possitis victoria constanter expleri. Vestra 
siquidem salus, nostra gloria est; et toties reguum 
Italix: proficere judicamus, quoties de vobis leta co- 
gnoscimus. Cithara dum etiam arte sua doctuín pa- 
riter destinavimus expetitum, qui ore manibusque 
consona voce cantando 9, gloriam vestrz:e potestatis 
oblectet. Quem ideo fore credimus gratum, quia ad 


D vos eum judicastis magnopere dirigendum. 


|lege Venantio Juniore et Celere coss.]. FonwER. 

b Nam Theodoricus, ut regni sui vires stabiliret, 
Adelphedam sororem Francorum regi copulaverat. 
Matthzeus Palmerius. Fon. 

e Nom Theodoricus sororem Clodovzi in matri- 
monio habuit. Greg. Turon. Fons. 

4 [nde loquacissima? manus dicte, et linguosi di- 
giti. Infra lib. iv, epist. ultiina. JunETUs. 


a— — — —— 





575 





M. AURELII CASSIODORI 946 
ERELULTLLTLAARAAAWAAAAWAWAMAMMA—AA———————————————————————M————————- 


LIBERA TERTIUS. 


T——RÓLAAAAAUAAAAAAAXWUaRLRMÁMAM—LÁLAA 





AQ EPISTOLA PRIMA *. 
ALARICO REGI VISIGOTIIORUM TIIEODORICUS REX. 


"Munet, ne in multitudine parentum. confidat, nec bel- 
[um regi Francorum indicat, donec legatos ad illum 
dirigat, qui litem inter eos molam dirimant; et hanc 
ob rem ei mittit legatos, qui etiam Gundibadum ct 
alios reges conveniant. 


Quamvis fortitudini vestri: confidentiam tribuat 
pareitum vestrorum innumerabilis multitudo, quam- 
vis Attilam potentem reminiscamini Visigothorum 
viribus inclinatum : tamen quia populorum ferocia 
corda longa pace mollescunt, cavete subito 1n aleam 
initlere quos constat tantis temporibus exercitia non 
habere. Terribilis est hominibus conflictus, si. noa 
sit assiduus; et nisi usu praosumatur, concertan]i 
subito fiducia non habetur. Absit ut vobis aliquid in- 
dignatio excea surripiat. Moderatio provida est, quz 
gentes servat. Furor autem instantia plerumque prz-- 
cipitat, et tunc utile solum est ad arma concurrere, 
cum locum apud adversarium justitia non potest in- 
venire. Quapropter sustinete, donec ad Francorum 
regem legatos nostros dirigere debeamus, ut litem 
vestram amicorum debeant amputare judicia. lnter 
duos enim nobis aflinitate conjunctos nom optamus 
aliquid tale fleri, unde unum minorem contingat for- 
silan inveniri. Non vos parentum fusus sanguis in- 
lammat, non graviter urit occupata provincia, adhuc 
de verbis parva contentio est : facillime trasigitis, 
8i non per arma vestros animos irritetis. Objiciamus, 
quamvis cognalo, cum nostris conjuralis eximias 
gentes. Justitia, qux» reges eflicit fortiores, cito con- 


vertit animos, qui contra se tales sentit armatos. Et ( 


ideo salutationis honorificentiam przxlocuti, legatos 
nostros illum et illum ad vos credimus esse dirigen- 
dos : qui vobis et mandata nostra sufficienter insi- 
nuent, et usque ad fratrem: nostrum ^. Gundibadum, 
vel alios reges, cum vestra voluntate deproperent : 
ne videamini eorum immissione laborare, qui mali- 
gne gaudent alieno certamine. Avertant enim divina, 
ut supra vos iniquitas illa przevaleat. Commune ma- 
lum, vestrum judicamus inimicum. Nam ille me jure 
sustinebit adversum, qui vobis nititur esse contrarius. 


EPISTOLA Il. 

GUNDIBADO REGI BURGUNDIONUM THEODORICUS REI. 
Suadet Gundibudo, legatis ad eum missis, concordiam 
Alaricum inter et Clodoveum restituat. 

Grave malum est inter charas [alii, curas] rezias- 
que personas, voluntates sibimet videre contrarias, 
et dissimulando spectare, ut de uno aliquid dolen- 
dum possit emergere. Non sine invidia nostra geri- 
tur, si nobis patientibus affinium clade dimicetur. 
Habetis omnes per me piguora magnz gratie : non 
est unus ab alio segregatus; si quid in 4] vobis de- 
linquitis, meo graviter dolore peccatis. Nostrum est, 


* Daronius refert hanc epistolam et tres sequentes 
ad annum Christi 507, tomo VI Annal, pag. 593, 
edit. Antuerp. 


P Visigothorum, qui Aquitaniam tunc obtinebant. 


A regios juvenes objecta ratione moderari : quia illud 


in nobis [alii, in vobis] vere sentiunt displicere, qui 
dum male cupiunt, audaciam su: voluntatis retinere 
non possunt. Vereantur senes, quamvis sint florida 
:etate ferventes. Sciant nos adversarios esse contra- 
rietatibus suis, et illud velle persequi, ne ab utris- 
que possit excedi. Decet enim nos aspera verba di- 
cere, ne affines nostri ad extremum debeant. perve- 
nire. Et ideo illum et illum legatos ad fraternitatem 
tuam credimus destinandos, ut, si filio nostro Ala- 
rico visum fuerit, ad regem Francorum cum conja- 
ralis nobis gentibus dirigere debeamus : quatenus 
causa quie inter cos vertitur, amicis mediis rationa- 
biliter abscilatur. Convenit enim tales tantosque re- 
ges non inter se lamentabiles rixas quxrere, ut. dc 


B suis et nos possint casibus sauciare. Quapropter fra- 


ternitas vestra, adhibito mecum stu lio, eorum nita- 
tur reparare concordiam : quia nemo potest credere 
sine nostro voto illos ad hxc praelia pervenisse, nisi 
omnino clareat, ne ad conllictum veniant, nostra 
potius esse cerlamina. Aliqua vero a presentium ge- 
rulis litterarum sermone vobis commisimus intiman- 
da; ut sic prudentia vestra cuncta componat, quem- 
admodum consuevit, Deo juvante, perficere, unde 
solet diligentissime cogitare. 


EPISTOLA III. 
HERULORUM, GUARNORUM, THORINGORUM REGIBUS TREO- 
DORICUS REX. 


Hortatur ut mittant legatos una cum suis et Gundibadi 
ad Clodoveum; ut aut expeditionem in. Visigothos 
cohibeat, et leges gentium querat : aut omnium passu- 
rum se incursus s iat. 


Superbiam Divinita i semper exosam persequi de- 
bet generalitatis assensus. Nam qui vult opinabilem 
gentem voluntaria iniquitate subvertere, non disponit 
cxteris justa servare. Pessima consuetudo est despi- 
cere veritatem. Credit sibi omnia cedere, si elatum 
contigerit in abominabili certamine superare. Et 
ideo vos, quos conscientizxe virtus erigit, et conside- 
ratio detestabilis praesumptionis accendit, legatos 
vestros, una cum meis et fratris nostri Gundibadi 
regis, ad Francorum regem Luduin [ed., Ludovi- 
cum] destinate; ut aut se de Visigothorum conflictu 
considerata :equitate suspendat, et leges gentium 
quierat : aut omuium patiatur incursum, qui tanto- 
rum arbitrium judicat esse temnendum. Quid quxrit 
ultra, cui offertur absoluta justitia? Dicam plane 
quod sentio : qui sine lege vult agere, cunctorum 
disponit regna quassare. Sed melius est, ut inter ini- 
tia perniciosa reprimatur as umptio; ut. sine labore 
perficiatur omnium, quod certamen esse poterat sin- 
gulorum. Recolite namque Eurici [ed., Henrici] se- 
nioris affectum, quantis vos juvit semper muneribus, 
quoties a vobis proximarum gentium imminentia 


Clodovzus et Alaricus elegere arbitrum belli Theo- 
doricum : eujus arbitrio nolens parere Alaricus a 
Clodovzo victus cst. Aimoin. Monach. lib. 1, cap. 
20. FokNER. 


$11 


men [ed., tantum] agnoscitis vestris utilitatibus attri- 
butam. Nam si tanto regno aliquid przvaluerit, vos 
aggreli sine dubitatione prosumet. Quaprop:er 
exeellentiam vestram epistolari sermone salutantes, 
per legatos nostros illum et illum przsentium porti- 
tores, verbo vobis aliqua dicenda commisimus ; ut 
vos, qui nostrum sequimini, Deo juvante, dispositum, 
uius complectatur assensus ; et foris hoc agatis, ne 
in vestris provinciis dimicare possitis. 


EPISTOLA IV. 
LUDUIN REGI FRANCORUM THEODORICUS REX. 
lBMloriatur ne bellum adversus Alar cum paret, donec 

eorum controversia mediis amicis dirimatur ; et mi- 

nalura se et ab. amicis arma movenda in eum qui 

hec monita. contempserit. Quapropter ad utrumque 

[rgatos mittit. 

Adeo inter reges affinitatis jura, divina coalescere 
voluerunt, ut per eorum placabilem animum provc- 
niat quies optata populorum. lloc enim sacrum est, 
quod nulla permittitur commotione violari. Nam 
quibus obsidibus habeatur fides, si non credatur 
affectibus ? Sociantur proximitate domini, ut nationes 
divis: simili debeant voluntate gloriari, et quasi per 
alveos quosdam concordi: adunata se possint gen- 
tium vota conjungere. Qux cum ita sint, miramur 
animos vestros sic causis mediocribus excitatos, ut 
cuni filio nostro Alarico rege durissimum velitis sub- 
ire conflictum; ut mu!ti, qui vos metuunt, de vestra 
concertatione l.etentur. Ambo estis summarum gen- 
tium reges, ambo :etate florentes. Non leviter regna 
vestra quassatis, si data partibus libertate confligitis. 
Virtus vestra patrix non flat inopinata calamitas, quia 
grandis invidia est regum, in causis levibus gravis 
ruina populorum. Dicam libere, dicam afífectuose 
quod sentio : impatiens sensus est ad primam lega- 
lionem prolinus arma commovere. Α parentibus, 
quod queritur, electis judicibus expetatur. Nam iter 
tales viros et illos [ms. R., illis] gratum est dare, 
quos medios voluerit's eflicere. Quid de nobis vos 
ipsi wstimare poteritis, si nos intentiones vestras 
reliquisse cognoscitis? Absit ille conflictus, ubi unus 
ex vobis deleri poterit inclinatus. Abjicite ferrum, 
qui in meum pugnare vultis opprobrium. Jure patris 
vobis interminor et amantis. llle nos, et amicos 
nostzos patieurr adversos, qui talia monita (quod non 
opinamur) crediderit esse temnenda. Quapropter ad 
excellentiam vestram illum et illum legatos nostros 
magnopere credilimus dirigendos : per quos etiam 
ad fratrem vestrum, filium nostrum, regem Alaricum 
scripta nostra direximus, ut nullatenus inter vos 
scandala seminet aliena malignitas ; sed in pace per- 
severantes, αυ sunt inter vos, mediis amicis, placa- 
biliter finire debeatis. Per eos etiam et verbo vobis 
aliqua dicenda mandavimus ; ut gentes qux» sub  pa- 
rentibus vestris longa pace floruerunt, subita non de- 
beant concussione vastari. llli enim credere debetis, 
quem vestris utilitatibus arridere cognoscitis : quo- 
niam qui vult alium in przcipites casus mittere, eum 
cerium est fideliter non monere. 


VARIARUM LIDER HI. 


bella suspendit. Reddite filio cjus gratiam, quam ta- A 


018 
523 EPISTOLA V. 
IMPORTUNO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, TUEODORICUS REX, 


Laudatur. cum petre. et. patruo. Importuntts, et ei ob 
preclara merita patricialus insignia conferuntur. 


Si te aut nobilitas sola decoraret, aut meritorum 
tantum laude polleres, conferendas forsitan dignitates 
dilatione probabili libraremus : ne magna vilescerent 
cum simul omnia funderentur. Nunc autem cum te 
universa facto agmine comitentur, nec des:t uni quod 
przdicatur in pluribrs, convenit justitize rostri. ut 
cum tu copiosa bona protuleris, uberrime te repleat 
muniticentia principalis. Ncn enim crescendi vobis 
hic ordo, qu: multis est : paulatim provehi, meli^- 
eris probatur esse virtutis; dum morosius agnoscitur 
quod sub levitate przeparatur [ed. Ac., pr»statur ]. 
Saliu quodam se tendit vestra prosperitas, so:aque 
perfectio a vobis qu:eritur, cum vobiscum multa na- 
scantur. Elaborat:e sunt enim longa ztate vestri ge- 
neris dignitates, qu: notissimo quodam habitaculo 
lares in vestra posuere faniilia. Nam, ut prisca secula 
transeamus, qu:e affatim viros sunt visa perferre prze- 
cipuos, gemino radias patris ac patrui decore con- 
spicuus ; qui non solum ornamentum familiz sux, sed 
ipsi decus senatui przestitere : modernis sxculis mo- 
ribus ornabantur antiquis ; bonitate przditi, constan- 
tia gloriosi, in amicitia proni, ad odia sumenda dif'i- 
ciles. Ita, quod maximuin felicitatis genus est, cuin 
mult:e probarentur esse potentize, invidiam illos per- 
sequentium contigit non habere. Peidebant quinimo 
circa eos anxia vota civitatis, crescens supra privatos 
publicus amor eorum. Senatus animum eorum se- 
quebatur, turba propositum. Et necesse erat Romam 
velle quod cuncti videbantur optare; miroque prospe- 
ritatis eventu firmum circa eos custodiebat arbitrium 
volentas vaga populorum; quod inter ceteras digni- 
tates munus judicamus esse prxcipuum. Nam si pau- 
corum amor juste jam gloria est, tantz civitatis affectus 
quod potest habere przeconium? Proinde sicut omnia 
ingrata videntur obscura, aic generaliter dilecta prze- 
clara sunt. Tot igitur parentum laude decoratus, tot 
etiam morum luce conspicuus, sume post consulares 
fasces emeritos, patriciatus insignia, tuarum munus 
plenarium dignitatum; et cani honoris infulis adul- 
tam cinge c:esariem, qui meritoru:n laude setatis prz- 
judicia superasti. Cur enim tardo evenirent prxemia 
cui tot generis suffragabantur exempla? Eligitur 


"quippe in te nascendi laus, vivendi gloria; et cum 


multa trahas ab antiqnis, meruisti placere de pro- 
priis. Ab ipso quippe vite principio, quod inter adu- 
lantium greges rarum solet csse, nobilibus studuisti 
fidem virtutibus exhibere. Atque ideo instituti tui fir. 
ma vestigium, ut qui primxvus gloriam consecutus 
es, florentibus annis gloriosis honoribus augearis. In- 
spice denique quanta tuorum laude przcipua deco- 
reris. Culpx* geuus est non te fecisse quod summum 
est. De maturitate quippe tua niuilto debent venire 
meliora, qui in »etate tenera te novimus fecisse prz- 
dicanda. Coníidimus enim nec tui generis institutuip, 
nee nostrum circa te errare posse judicium. 


519 
EPISTOLA VI. 
BENATUI URBIS ROM.E THEOPORICUS REX. 

Multis laudibus senatum. Tiomanum eque ac Importu- 
num eztollit, quem ad patriciatus dignitatem. evexe - 
rat, senatuique plurimum commendat. 

Gratum quidem nobis est, Patres Conscripti, per- 
sonas novas ad lionorum celsa producere [niss., per- 
ducere|. Delectat peregrini germinis viros gremio li- 
bertatis inserere, ut variis frondescat senatus aula 
virtutibus. Ornat enim taiis multitudo conventum, et 
l:etam reddit faciem publicam honorata frequentia. 
Sed multo nobis probatur acceptius, quoties diguita- 
tibus reddimus, qui de ipsa cur xe claritate nascuntur, 
quia non sunt de vobis exatnina nostra sollicita dum 
prajuiceata bon: transfunditis, qui merita cum luce 
prostatis. Origo ipsa jam gloria est, laus nobilitati 
connascitur. Idem vobis est dignitatis quod vitze prin- 
cipium, Senatus enim honor amplissimus vobiscum 
gignitur, ad quem vix maturis :etatibus pervenitur. 
li:c licet de vobis omnibus veraciter judicemus, ut 
ordinis genium complectatur gratia senatorum, ma- 
xime serenitatis nostr: luminibus Deciorum sanguis 
irradiat : qui tot annis continuis simul splendet clari- 
tate virtutis; el quamvis rara sit gloria, non agnosci- 
tur in tam longo ste: mate variata. S:eculis suis pro- 
ducit nobilis vena primarios : nescit inde aliquid na- 
sci mediocre, tot probati quot geniti; et, quod diffi- 
cile provenit, electa frequentia. En pullulat ex tno 
germine quadrifarium decus, honor civium, gloria 
generis, augmentum senatus; qui quamvis fulgeant 


A 


b 


coinmunione meritorum, invenies t3men quem possis C 


laudare de propriis. Respicite certe juvenem per for- 
nue gratiam mentis pulchritudine plus placentem. 
Refert facie sanguinis decus, proditur animi natura 
per vultum, et serenitate corporis nubila quoque 
mentis abstergit. Verum h:ec naturz bona litterarum 
decoravit insignibus : ut pote magistrarum artium 
detersis mentis penetralibus plus luceret ^. In libris 
veterum Decios cognovit antiquos, nobilemque pro- 
genie gloriose mortis beneficio viventem. Felicis- 
simus profecto studiorum labor, cui priscorum car- 
men contigit discere per parentes, et de avita laude 
primordia teneri pectoris erudire. Libet referre quam 
magno tunc spectaculo totius scholic iu eum conver- 
tebatur aspectus ; quem, cum audiret parentein, illa 
mox intendebat ha:yredem quxrens ; ut qux: auctorem 
cognoverat dicere, per hujus posset similitudines ap- 
probare. Nam sicut indigna posteritas laudes antiqui 
generis abnegat, ita preclara de patribus egregie di- 
cta [alíi, dona] confirmat. Creditum est de his omne 
quod legitur, dum proconia veterum praesens docuit 
vena virtutum (in auditorii oflicina ingeniorum flam- 
ma recalente). His quidem formabatur exemplis, sed 
domesti-is felicius producebatur imperiis. Subtracto 
enim solatio 1mar:tali, onus regendi mater gloriosa 
suscepit : quam nec ampla patrimonii cura, nec tot 
filiorum potuit turbare custodia. Aluit nutrimentis, 


* Ms. Aud, ut pote magnarum artium disertus, 
guntis penetralibus plus placeret. 


M. AURZLIE CASSIODOR. 536 


AS auxit patrimoiiis, ornavit moribus; et quot eiit 
famili: juvenes, tot. reddiJit curi: consulares. Hc 
igitur rimator morum noster sensus inspexit, qui 
eliam bonum domestic virtutis inquirit : ut. inter 
privata laudatis publica debeat ornamenta largiri. 
Atque ideo, P. C., illustri et magnilico viro linportu- 
no patriciatus culmen indul-imus, ut vester cetus 
sicut pullulat sorte nascendi, ita el fascibus possit 
augeri. linpendite parenti gratiam, adunate senteu- 
lias : vestra est. indoles, quam probamus. Habetis 
certe quod vobis ingeniosa laude tribuatis, si amore 
necessitulinum publicum faciatis esse judicium; et 
quod pro naturz charitate dependitur, collatum no- 
stris jussionibus :estimetur. 


EPISTOLA VII. 


JANUARIO VIRO VENERABILI, EPI:COPO SALONITANO THEO- 
DORJCUS REX. 


Jubet ut persolvat Jocnni pretium sexoginta orcarum 
olei, quas ad implenda luminaria ab eo acceperat. 


Omnes quidem justitiam colere et observare prze- 
cipimus, sed eos maxime qui divinis honoribus eri- 
guntur ; ut supernz gratie fiant proximi, dum a ter- 
rena fuerint cupiditate longinqui. Joannes itaque 
flebili nos allegatione pulsavit, sanctitatem vestram 
a se sexaginta orcas olei ad implenda luminaria sus- 
cepisse : quarum pretium sibi postulat oportere re- 
stitui. Bonum quidein votum , si tamen non ibi ali- 
quid misceatur adversum. Nam licet ubique deceat 
justitiam custodiri, in illis rebus maxime necessaria 
est (u» divinis obtutibus offeruntur : ne putemus 
ignorare Deum, unde accipiat, si fraudatis oblatio- 
nibus acquiescat. Et ideo, si veram querimoniam 
cognoscitis supplicantis, consideratione justilize, quam 
sancta lege przedicatis, facite qu:e juste debentur sine 
tarditate restitui ; quatenus nullus ingemiscat, illata 
sibi per vos füisse dispendia, quos decet potius prze- 
stare juvamina. Quapropter studete ut, qui non sole- 
tis pro magnis rebus excedere, non videamini (quod 
absit) in parvitate peccare. 


EPISTOLA VI. 


VENANTIO VIRO SENATORI, CORRECTORI LUCANLE ET PRF. 
TIORUM, THEODORICUS REX. 


Monet ul tempora constituta. exactionis binorum et 
ternorum illi delegate compleat. 


Justiti:e ratio persuadet ab unoquoque postulari, 


D quod ei constat injungi, et pecunias publicas instan - 


ter querere, ne debitorem neglectus debeat ingra- 
vare. Nam si remis:io in admonitionibus veniat, curn 
ctos necesse est ut contemptus involvat. Et quodam - 
modo nascitur de pietate crudelitas, si quem negligis 
admonere, postea cogaris exigere. Utilis est. ergo 
cura prxdicere, quando et occasio subtrahitur deli- 
ctis, et locus non datur illicitis. Quapropter illustris 
viri comitis sacrarum largitionum suggestione com- 
perimus, pridem libi, secundum morem veterem, 
exactionem binorum et ternorum b fuisse delegatan. 
Unde te presentibus comimnonemus affatibus, ut se - 


: b Dinorum et tcrnorum vide infra lib. vr fori. 29. 
QAN. 


581. 


YARIARUM LIBER I1. 


592 


cundum canonicariz fidein tempora debeas constituta A et eo usque prostare, quo se erectus stupeat attigisse? 


complere : ue quidquid dispeudii assis publicus sus- 
ünuerit, de proprio exsolvere tu cogaris, a quo nec 
tante jussioni est habita reverentia, nec fides suc 
promissionis impleta. 


EPISTOLA ΙΧ. 


POSSÉSSORIBUS, DEFENSORIBUS ET CURIALIBUS JESTUNIS 
CONSISTENTIBUS THEODORICUS REX. 


Jubet ut columnas marmoreas et lapides sine usu ja- 
centes, ad urbem Tlavennam devehendos curent. 


Propositi quidem nostri est nova construere, sed 
amplius vetusta servare : quia non minorem laudem 
de inventis, quam de rebus possumus acquirere cu- 
stoditis. Proinde moderna sine priorum imminutione 
desideramus erigere. Quidquid enim per alienum 
venit incommodum, nostre justitie non probatur 
acceptum. la municipió itaque vestro sine usu jacere 
comperimus columnas et lapides vetustatis invidia 
demolitos. Et quia indecore jacentia servare nil pro- 
ficit, ad ornatum debent surgere redivivum, antequani 
dolorem monstrare ex memoria prxcedentium sxcu- 
lorum. Atque ideo przsenti auctoritate decernimus, 
ut, si vera fldes est suggerentium, nec aliquid publico 
nunc ornatui probatur accommodum, supra memo- 
ratas platomas, vel columnas ad Ravennatem civita- 
tem contradat ( ed. Niv. et Gam. , contrabat] modis 
o:nnibus deve^endas ; ut collapsis metallis obliterata 
facies eedédetur iterum de arte pulcherrima ; et qux 
situ fuerant obscura , antiqui nitoris possint recipere 
qualitatem. 


EPISTOLA X. 
FESTO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 


Jubet ut marmora e domo Pinciana in Bavennatem 
urbem per catabulenses de[erantur. 


Decet prudentiam vestram in augendis fabricis re- 
galibus obtemperare dispositis, quia nobilissimi civis 
est patrie sux augmenta cogilare, maxime cum sit 
studii nostri illa decernere, quibus cunctos notum est 
sine suis dispendiis obedire. Atque ideo magnitudini 
tu:x& prxsenti adzmonitione declaramus ut marmora 
quz: de domo Pinciana [ed. Ni. et Gam., Pinciniana] 
constat esse deposita, ad Ravennatem urbem per 
catabulenses ^ vestra ordinatione dirigantur. Sub- 
vectum vero direximus de przsenti, ne aut mora no- 
stris ordinationibus proveniret, aut laborantes aliqua 
detrimenta sentirent. 


fy EPISTOLA XI. 


ARGOL:CO VIRO l''LUSTRI, PREEFECTO URBIS, THEODORICUS 
REX. 


Pra[ectura urbana illi confertur , et preclara ad eam 
dignitatem laudabiliter exercendam monita tradun- 
nir. 


Optamus cunctum diem plenum beneflciis nostris 
excurrere, optamus ubique przstita nostra radiare, 
quia in x: vum vivit quod munilicentia principalis in- 
dulserit. Quid enim tam regium quam fecisse felicem, 


^ Vide Cod. Theod. lib. xiv, tit. 5; οὐ infra lib. tv, 
ey. 4i. Sic dictos accipe a catabulo, quod erat 
stabulum ju:centorum publice utilitati inscrvicntium, 


Beneficia siquidem sunt, qux regua sublimant ; et 
libertatis dominus jugiter potest crescere, si sibi sub- 
jectos studeat ampliare. Hoc mansuetudinis nostr: 
glorioso proposito, quem gratia generalitatis patrio 
fovemus affectu, per indictionem quartam [id est anno 
911] prefecturx urban: infulas tibi copiosa liberali- 
tate largimur, ut paternis honoribus successio clara 
letetur, et sub nobis possit proficere quidquid me- 
ruit ad nostra s:ecula pervenire. Circumspice itaque 
quam magnum sit prin;ordiis tuis canam Romam 
potuisse committi; ut in illo amplissimo ccetu judicis 
videaris eminere suggestu, ubi est arduum, vel ipsum 
obtinere collegium. Stude ergo ut a meritis tuis exi- 
gere possis quod nos przstitisse cognoscis. Avara 


p loge, justa sequere, modesta dilige, iracunda con- 


temne. Quid erit suavius quam in illa turba summo- 
rum nobile protulisse judicium, ubi tot patriciorum 
corda provocantur ad gratiam, ubi bonum factum 
celebratur ore sapientum ἢ Nunquam majore laude 
virtus [Ac., virtutis] agitur, quam si recte Roma tra- 
ctetur. Quas divitias xstimes aptiores quam in ocu- 
lis senatus conscientix pretiosam gerere puritatem, 
et ante ipsum libertatis gremium nullis vitiis esse 
captivum ? Videmus, reliqui fasces qua gloria cen- 
seantur. Urbanus prassul dignitas est honornin. Non 
patitur claritas illa committere, quod possit nobilis 
turba nescire. Locatus in medium cunctorum ad se 
trahit aspectum , et totius vitz judicium promulgat 
fama populorum. fic te et animo concipere, et re- 


C bus evidentibus explicare, credibile apud nos faciunt 


studia litterarum : ubi cognovisti omne quod deceat, 
et ad usum vitze glorios: animum, doctorum nimi- 
rum institutione, formasti. Fugiat ergo doctrina de- 
lictum. Indocilis est animi ad vitia trahi. ZEdificatus 
libris locum non relinquit injuriis : «bi in teneris 
annis acquiritur, quod inatura xtate servetur. Ad 
tramitem recti hortentur te tuorum facta seniorum, 
admoneat lectionis auctoritas, deinde judicii nostri 
electio gloriosa ; ut majora de nobis sumere possis, 
cum te ea qu: commisimus implere cognoveris. 


EPISTOLA XII. 
SENATUI URDIS ROME THEODORICUS RE. 


Argolicum cum parentibus multis laudibus exornot, et 
approbatam a senatu ejus in pra'[ectum urbis eiectic- 
nem cupit. 


D  Amamus, Patres Conscripti, dignitates cximias de 


nostra benignitate nascentes. Publici enim decoris 
mater est mens regentis ; et quale fuerit dominautis 
arbitrium, talem parit libertatis aspectum. Facilius 
est quippe, si dicere fas est, errare naturam, quam 
dissimilem sui princeps possit formare reinpub. Hinc 
est quod cupimus, ut perpetuis honoribus fulgeatis , 
quia quidquid de vobis fama loquitur, nostris insti- 
tutionibus applicatur. Nam cum omnia celsa merea- 
mini, nostram invidiam tangit, si quid vobis fortasse 


ut indicat locus prisci auctoris de pontificibus Roman. 
im vita Marcelli pap:e. apud Daronium in. notis ad 
Martvrol. oinan., dic 16 Jan. June. 


585 


illustrem Argolicum prxfectur:e urbana dignitate pro- 
Inovemus ; ut eL ille augeatur fascibus, et vobis tanti 
judicis minime subtrahatur ornatus. Scitis enim, szepe 
ex hac familia viros enituisse przcipuos. Recordamini 
provecti avum perfecti dogmatis honorc ditatum, 
cujus innoxiam [ed. , maximam | facundiam fora mirata 
sunt. Studuit vero, cum abuadaret eloquio, sciens, 
dicendi peritum debere esse puritate conspicuum ^. 
Mis meritis ad honorum ce!sa perductus , largitiones 
sacras fida protexit custodia, implens etiam doctrina, 
quam susceperat'magisterii dignitatem ὃ : ita in utro- 
que laudatus, ut in singulis crederetur esse preci- 
puus. Accedit etiam provecti nobilissimus pater, qui 
comitiva? privataram infulas nullius acerbitate ca- 
lumnix profanavit, qui affectans famx* commoda, 
pecuniz neglexit aug:menta ; et, quod rarum virtutis 
exemplum est, his egit se temporibus continentem, 
quibus crimen avaritia non habebat. Principis enim 
propositum facit, aut negligere judices, aut amare 
virtutes. Tot igitur originis documenta przemittens 
|ed., promittens], credamus bona de nobili : quia lau- 
dabilis vena servat originein, et fideliter posteris tra- 
dit, qu» in se gloriosa transmissione promeruit. 
Favete ergo, P. C., vestris dignitatibus consecrato, 
ut ad majord virtutum desideria concitetis quos nos 
munerum [mss., nimirum] provocamus exemplis. 


EPISTOLA XIII. 

SUNUIYADO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
]llum lauda:, et jubet ut petat Samnium, jurgia Roma- 
norum cum Gotíiis compositurus. 

Laborum tuorum longa servitia, et exploratze fidei 
multa documenta hoc nobis judicium tradunt, ut qui 
tuos animos m.oJeratus es, nunc A45 alienis moribus 
proeferaris ; et preestes [ms., Aud., pares] provincie 
disciplinam, qui privatus amasti continentiam. 15 
enim potest alios bene regere, qui se studuit sub 
decore tractire. Samnitarum itaque supplicatione 
permoti, hoc remedio credimus laborantibus subve- 
niri, si spectabilitatein tuam juberenius ad linienda 
jurgia [alii, sumenla negotia] proficisci. Unde nunc 
enilere, ut &am bono judicio laudabili respondeas in- 
stituto : aptumque no:tris prx:be mandatis, qui hac- 
tenus propria sponte placuisti, Intra itaque provin- 
ciam Sanmnii. Si quod negotium Romano cum Gothis 
est, aut Gotho emerserit aliquod cum Romanis, legum 
consideratione definies ; nec permittimus indiscreto 
jure vivere quos uno voto volumus vindicare. Cen- 
sebis ergo in commune, qui sunt amica justitize : 
quia nescit personas respicere, qui meram cogitat 
cquitatem. 


^ Eloquentia innocentia est. Apuleius Apol. 1; et 
lib. vin, ep. 12. Junzr. 

b Magisteria dignitas. De hac post lib. x, epist. 25. 
Magister officiorum , qui militibus przetorianis prafi- 
ciebatur, Zosimus lib. Histor. Cujacius in tres postre- 
mos Codicis libros. FonN. 

* Hic postea regnum Gothorum adeptus est : ad 
quem exstat Theodorici epist. 39, lib. seq. Fonx. 

4 Theodoricus Gallias Francorum oppressione libe- 
ravit, Venantio ct Jmportuno coss., ut idem Cassio- 


M. AURELII CASSIODORI 
defuerit. Proinde, quod felicibus sanciatur auspiciis! A 


984 
EPISTOLA XIY. 


AURIGENI VIRO YENERABILI, EPISCOPO, TIIEODORICUS REX. 
Scribit Julianum conqueri uxorem suam, vel res a sub- 
ditis episcopi (uisse subtractas ; et jubet, si modo res 
ita se habuerit, ut reus quamprimum plectatur. 
Quamvis judicio vestro credamus omnia facinora 
displicere, maxime a vobis confidimus exsecrandum 
[ms. Aud., obsecrandum | quod matrimonii genialis 
impugnat affectum. Quibus enim animis a continen- 
tibus accipitur, quod etiam laicorum detestatione 
damnatur? Julianus itaque nobis lacrymabili aditione 
conquestus est, uxorem suam, vel res a vestris ho- 
minibus injusta usurpatione pervasas. Unde si veram 
petitionem sapplieantis agnoscitis, nec se ratienabi- 
liter pulsatus absolvit, inauctorem facti sine tarditate 


B aliqua resecate. Malum enim cum perseverat, auge- 


tur, et remediabile bonum est in peccatum , accele- 
rata correctio. 


EPISTOLA XV. 

THEODAHADO 9 VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Commiititur ejus judicio examinandus, qui Sona judi- 

cium declinaverat. 

Injuria quidem nostra est lesa justitia, quia viola- 
tiones earum rerum merito ad nos trahimus quas 
amamus. Unde illud maxime inultum esse non pati- 
mur, quod in contemptum nostr: jussionis constat 
admissum. Qux enim przsumptio plectenda non au- 
deat, si sacrz jussionis reverenda contemnat ? Ideo- 
que illum , quem dudum ad viri illustris Sonz judi- 
cium decre:imus convenire, qui se inveterata [ed. 
Ac., iuventa] calliditate subtraxit, examini vestro 
committimus audienJum ; ut fi.em det's jurg;o ple- 
ctibili machinatione dilato. Przstate itaque audienti 
curam, ut justili:?. vobis crescat opinio, quando pro 
remedio causantium committuntur vobis ambigua 
jurgiorum. 


EPISTOLA XVI. 

GEMELLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Mittitur. in Gallias officio vicarii praefectorum functu- 
rus, et ei dantur plurima et utilia monita. 

Firmum est judicium cujus tenetur exemplum, nec 
locus ambiguitati relinquitur, ubi experimenta pro- 
babilia suffragantur. Exploravimus efficaciam tuam 
per diversos industrix gradus; sed non imparem me- 
ruisti gratiam, variis actionibus xqualiter approba- 
tus. Minc est quod przsenti tempore in Gallias 4 no- 
bis, Deo auxiliante, subjugatas [ed., subjectos. Ms. 
R., substitutas], vicarium te prefectlorum * nostra 
mittit auctoritas. Unde perpende qualia de te videa- 
mur habere judicia, quando ad illos populos mitteris 
corrigendos, quos nostris laudibus specialiter credi- 


dorus noster in Fastis consularibus scribit. FonxEn. 
e Vicarius est qui et in historia beati Apollinaris 
martyris judex atque vicarius prxfecturz* nominatur, 
propterea quod, ut aiunt l. 4, c. de off. vic. ; 1. 4, c. 
de proxim. sacr. scrin. lib. xm, imperatores pro 
profecto dioeceses sibi creditas temperant, et ideo 
vicariam prazfecturam in inscriptione, l. 3 C. Theod. 
de sponsal., et 1. 5 C. Theod. de fam. lib. et vices 
pr ecli przlorio agere in inscriptione, l. 1 Co4. 
heod. de usuris, dicitur. DRoss. 


585 


VARIARUM [IIBER ΤΊ. 


mus acquisitos. Chara est principi gloria ; et necesse A 


est de illis amplius esse sollicitum, unde sibi triumn- 
phoruin venisse sentit augmentum. Age igitur man- 
data, si cupis in te proficere nostra judicia : turbu- 
lenta non ames, avara declina, ut talem te judicem 
provincia fessa suscipiat, qualem omanum principem 
transmisisse cognoscat. Desiderat viros egregios 
coacta cladibus suis. Effice ut victam fuisse delectet. 
Nihil tale sentiat quale patiebatur cum Romam quz- 
-eret. Abscedat omnis de calamitate tristitia. Sere- 
netur tandem nubilus vultus. Nunc illam gaudere 
convenit, cum ad sua vota pervenerit. 


EPISTOLA XVII. 
UNIVERSIS PROYINCIALIBUS GALLIARUM THEODORICUS REX, 


Denuntiat se Gemellum vicarium pre[ectorum. ad re- 
gendam eorum provinciam misisse, el jubel ut ejus 
mandatis obediant. 


Libenter parendum est Romanz consuetudini , cui 
estis post longa tempora restituti ; quia gratus ibi re- 
gressus est ubi provectum vestros constat habuisse 
majores. Atque ideo in antiquam libertatem , Deo 
praestante, revocati, vestimini moribus togatis [id est, 
Romanis]? ; exuite barbariem, abjicite mentium cru- 
delitatem ; quia sub :equitate nostri temporis » non 
vos decet vivere moribus alienis. Proinde de neces- 
sitatibus vestris innata nobis mansuetudine cogitan- 
tes (quod feliciter dictum sit), spectabilem virum 
Gemellum, vicarium prefectorum, fide nobis et indu- 
stria comprobatum, 4G ad-componendam provin- 
ciam credidimus dirigendum ; sperantes in nullo eum 
posse delinquere, qui nobis peccantes graviter intel- 
ligit displicere. Quapropter ordinationibus ejus ex 
nostris jussionibus obedite, quia eum credimus vobis 
profutura decernere. Recipite paulatim veridicos [ed., 
juridicos] mores. Non sit novitas molesta, qux proba 
est. Quid enim potest esse felicius quam homines de 
solis legibus confidere, et casus reliquos non timere ? 
Jura publica certissima sunt humatre vite solatia, ini- 
firmorum auxilia, potentum frena. Amate unde et 
securitas venit, et conscientia proficit. Gentilitas enim 
vivit ad libitum : ubi magis reperit mortem propriam 
qui potest habere quod placeat. Vos jam securi os- 
tentate divitias parentum. Bona longo situ recondita 
prodantur in lucem : quia tantum quis nobilior est 
quantum et moribus probis et luculenta facultate re- 
luxerit. ldeo enim vobis przefecturze vicarium direxi- 
mus, ut cum tanta dignitate et civilem videamur re- 
gulam destinasse, Fruamini, quod tantum audiebatis. 
latelligite homines non tam corporea vi quam ratione 


przferri, et illos merito crescere qui possunt aliis ju- 
&ta prestare. 


ET 
τὰ 


* Togati mores barbaris opponuntur. Toga Romana 
luit 1. 52, sed etsi accepto, D. de jur. fisc. Plin. lib. 
1v. epist. Audistine . Cic. pro Corn. Balbo. Carent 
usu toga: peregrini , barbari et ii quibus aqua et igni 
interdicitur. Paul. lib. ui, tit. 4. Cingulum Roinarnos 
cinxisse adnotatum a Macrobio est lib. vi, cap. 5 Sa- 
turnal. Et infra Cassiod. in formula przfect. urb.: 
BHabitu te togate dignitatis ornavimus ut indutus veste 
Romulea jura debeas affectare Romana. Foxx. 

.  Solemne esse principibus sui s:eculi sectam, feli- 
Citatem, mores, lcges, laudes denique celebrare, cre- 


PATBoL. LXIX. 


5P6 
EPISTOLA XVIII. 
GEMELLO VIRO SENATOR] TIIEODOQUCUS REX. 


Jubet ut Magno, qui ab hesiium partibus ad natale 
solum remeaverat, bona sine ulla mora restituantur. 


Merentur bona, qui nostram visi sunt elegisse 
clementiam ; ut eos veraciter judicasse, per augmenta 
propria possimus ostendere. Quod si talibus publica 
decet prospici largitate, quanto magis eos sua dig- 
nuin est possidere, quod commune munus probatur 
esse justiti:e? Spectabilis itaque Magnus, hostium 
conversatione damnata, quod natus est reminiscens, 
ad Romanum repatriavit imperium : cujus absentia 
contigisse dicitur, ut ejus potuisset perire substantia. 
Atque ideo praesenti jussione sancimus quatenus tam 
in agris quam mancipiis urbanis, aut rusticis, vel 
quidquid sibi competens quolibet inodo nunc amis- 
sum poterit probare, sine aliqua tarditate recuj.eret, 
retinens ex nostra asctoritate dowinii jus omne quod 
habuit; nec quxstionem eum de rebus sibi antiqua 
possessione competentibus volumus sustinere, cui 
propositi nos'ri est etiam nova praestare. 


EPISTOLA XIX, sire COMMONITORIUM. 
DANIEL! THEODORICUS REX. 


Illi marmorario peritissimo conceditur facultas dispen- 
sandi arcas marmoreas in urbe Ravenna ad sepe- 
lienda defunctorum corpora. 


Decet ut palatio nostro servientibus justis commo- 
dis consulamus, quia feuctuosus debet esse labor pu- 
blicus; ut quamvis obsequia nobis gratuita jure de- 
beantur, servitia tamen per inoderata compendia 


(C Provocemus. Et ideo artis tu: peritia delectati, quam 


in excavandis atque ornandis marmoribus diligenter 
exerces, presenti auctoritate concedimus, ut, te ra- 
tionabiliter ordinante, dispensentur arce quas in Ra- 
vennati urbe ad recondenda funera distrahontur, qua- 
rum beneficio cadavera in supernis humaia sunt, lu- 
gentium non parva consolatio : quoniam animz tan- 
tum de mundi conversatione discedunt, corpora vero 
dulces quondam superstites non relinquunt. Hine 
quibusdam veniunt ad pretiure dolores, et miserabili 
sorte votorum crescit mercantibus de humana morte 
compendium. Ita tamen, ut non sit iniquitas sub hac 
occasione taxari, ne coganBir miseri inter acerba lu- 
ctuum gravia plorare dispendia facultatum ; et ne- 
fanda devotione constricti, aut urgeantur patrimonia 


p Pro mortuis perdere, aut dilecta corpora vilissimis 


foveis potius dolentes abjicere. Sit modus in volun- 
tate poscentium, quando ipsa miseratio pro ementi- 
bus [ed., moderatio promerentibus] facit. Nam mi- 
nus debet kedi, cui aunplius pro pietatis officio vide- 
tur imponi. 


bra in eorum constitutionibus mentio docet, sup. 1. 1, 
epist. 6 : Seculi beatitudo; lib. n, epist. 19 : Nostri 
temporis justitiam ; Justinian.: Secta nostrorum tem- 
porum non patitur, l. ult. c. de pact. Obtrectator nostro- 
rum temporum, l. un. c. Si quis imp. mal.; ad qua: 
legem Gr:ecus scholiastes Basilicon lib. Lx colligi! 
eum-qui pri:cipis seculum criminatur, principi ip : 
maledicere videri, quo de instituto aliquando in Sele- 
clion. libris, quos propediem editos curabo edisse- 
ram. FonxER. 


19 





581 
EPISTOLA XX. 


CRIMOD/E * SAJOXI ET FERROCINCTO APPARITORI THEO- 
DORICUS REX. 


Decernit ut si Faustus ea que Castorius possidebat,vel 
titulis. ingravavit , vel privata usurpatione detinuit, 
moz ei predium cum alio ejusdem pretii, illis cogen- 
libus, a pervasore reddatur. 

Inter gloriosas reipub. curas, quas perpeti cogita- 
tione, Deo auxiliante, revolvimus, cordi nostro est 
levamen humilium; ut contra potentiam superborum 
Aostrze pietatis erigamus obstaculum, nec liceat quid- 
guam apud: nos audacis, cujus est propositi, superba 
talcare. Castorii igitur flebili calamitate permoti, 
quem exitialis hactenus diversorum pressit invidia, 
occasionem prebuit salutaribus constitutis; ut plus 
valeret nostra pietatis auxilium, quam iniqua calli- 


ditas improborum. Atque ideo praesenti auctoritate B 


decernimus ut si prefectus vir magnificus Faustus ea 


quia Castorius possidebat, vel titulis ingravavit, vel . 


privata usurpatione detinuit, mox ei predium , cum 
aliu ejusdem meriti ^, vobis imminentibus , a perva- 
sore reddatur; ut crudelibus damnis afflicto, pietatis 
nostra remedio consulamus. 47 Si quis autem in 
hac przsumptione medius [Juret., forte modicus] in- 
venitur, ut ad ea qux jussa sunt idoneus nequeat in- 
veniri, ad nos reducite vinculis illigatum, ut poena 
possit satisfieri, cujus facinoris facultas non sufficit 
ultioni. Tali igitur confusione jam iniqux» mentis im- 
petus conquiescat, ne non tam Castorium quam 
nostrum votum persecutus esse videatur. Quod si 
posthac qualibet occasione sepe memoratum Casto- 
rium notus ille artifex nocere tentaverit, quinqua- 
ginta librarum auri mulcta protinus feriatur. Sitque 
major cruciatibus peena respicere illasum, quem vi- 
dere: desideravit afflictum. En factum quod cunctas 
protinus temperet ac corrigat potestates , przetorii 
prafectus bacchari non est in humilis lesione per- 
missus; et cui a nobis assurgitur , officiendi potestas 
miseris abrogatur. Hinc omnes intelligant quo amore 
delectemur zquitatis , ut et potentiam nostrorum 
judicum velimus imminuere, quatenus bona conscien- 
15 possimus augere. 


EPISTOLA XXI. 
FAUSTO VIRO ILLUSTR! THEODORICUS REX. 


Jili quatuor mensium inducie ad secessum ab w:be 


Toma in provinciam utilitatis proprie causa conce- 
duntur. 


Humane consuetudinis mos est ut variata plua 
capiant | Éd. Ac. et vet. cod. For. sapiant]; et quam- 
visin u.um habeantur eximia, fastidium prastet 
omne quod satiat. Proinde sacris [id est Romanis| 


^ Ms. Aud., TranviL.c. Mss. R , Gruviale; Cuj. et 
Forn., Trimule. 

b Jure civili raptores in triplum teneri nemo ne- 
scit. In pervasorem, qui in alienos agros irrumpit, 
actio iii duplum redditur, ex Constantini ad Bassum 
constitutione, qux exstat apud Jul. Frontinum , de 
Limitib. agror., et l. 4, c. fin reg. FORNER. 

* Sic op:natissimaim | Rbodon vocat Florus lib. ir, 
cap. 7, ut ex V. C. restituit Pighius ad Valer. Max. 
lib. iv , cap. 8. Cujus tamen interpretationem dicit 


M. AURELII CASSIODORI 
A manibus jugiter immoranti disponendz utilitatis pro- 


588 


prie causa inducias tibi postulas debere concedi ; 
non quod habitatio tam clara pertedeat, sed quod 
dulcior fiat renovata regressio. Atque ideo illustri 
magnitudini tux secedendi ad provinciam quatuor 
mensium inducias pietas nostra largitur : ita ut ex- 
pletis eisdem , ad penates proprios redire festines ; 
quatenus habitatio Romana, quam multiplici voluraus 
densare conventu, subtractis incolis, terrarum opi- 
nat'ssima * non rarescat. lloc etiam et vobis aptis- 
simum judicamus, quando senator Romanus alibi 
possit dolere tardatus. Ubi est illa gratia parentuim, 
ubi tanta meenium possit respici pulchritudo? Piaculi 
genus est, absentem sibi Romam diutius facere , qui 
in ea possunt constitutis laribus habitare. 


EPISTOLA XXII. 
ARTEMIDORO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 
Vocat illum ad aulam et ad consortium suum. 


Congruit comitatum nostrum viris nos decorare 
nobilibus, ut et illorum expleatur votum, et obse- 
quium nostrum ornent merita personarum. Proinde 
magnitudinem tuam ad conspectus nostros, quos tibi 
non ambigimus esse gratissimos, his oraculis evoca- 
mus; ut qui longa nobiscum ztate versatus es, prz- 
senti& nostre dulcedine capiaris. Festinat enim ad 
principem, qui vel solum potest videre propitium. 
Nam cui libet [Ed. Ac., licet] habere nostra collo- 
quia 4, munera credit esse divina. Quapropter non 
tardamus desiderium , cujus optamus aspectum. Ve- 
nire te gaudentein credimus, quem alacriter susti- 


C nemus. 


EPISTOLA XXII. 
COLOSSJAO VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS REX. 
Illi committit regimen. Pannonic Sirmiensis, et eum 
salutaribus ad hoc munus bene obeundum | monitis 
imbuit. 

Juvat probatis ordinanda mandare, siquidem et de 
talibus judicium gaudet eligentis, et eoram secura 
substantia est, quze committitur approbatis. Nam ut 
optamus esse qui [ms. Aud. quid] placeat, ita cura- 
mus ut qui placuerit, enitescat. Proinde prosperis 
initiatus auspiciis ad Sirmiensem Pannoniam *, quon- 
dam sedem Gothorum, proficiscere, illustris cinguli 
dignitate przcinctus , commissamque tibi provinciam 
armis protege, jure compone ; ut antiquos defenso- 
res recipere lz:ia possit, 402 se nostris parentibus 
feliciter paruisse cognoscit. Nosti qua te nobis con- 
versationis sinceritate commendes, Sola tibi placendi 
via est, si qu:e gerimus imiteris. AEquitati fave ', in- 
nocentiam animi virtute defende; uv inter nationurg 


D. Juretus rejici debere. 

4 Colloqui cum imperatore magnum quidplam rex 
Theodoricus ceuset, ut et mense adhiberi; qua de 
re infra pluribus , lib. v1, form. 9, et nos nonnihil 
ib. n, cap. 15, Select., attigimus. FogNER. 

* Sirmiensis Pannonia quondam sedes Gothorum. 
Non paucze C:esarum constitutiones in Codice exstant 
date Sirmii, ut earum subscriptio indicat. FonxER. 

! De Gothorum justitia vide Procop. de Bello Go- 
thorum. Baoss. 


689 VARIARUM LIBER lil. 650 
consuetudinem perversam, Gothorum possis demon- A vivere, quemadmodum parentes nostros, Domino 


sirare justitiam Α΄: qui sic semper fuerunt in laudis 
medio constituti, ut et Romanorum prudentiam ca- 
perent, et virtutem gentium possiderent. Remove 
consuetudines abominanter inolitas |alii, inoblitas. 
Alii, inditas] Ὁ : verbis ibl potius, non armis causa 


tractetur : non sit convicium negotium perdere, cum . 


pro re abjurator aliena [alii, proprie abjurator alieni] 
furtum, non animam reddat : ne plus intentio civilis 
rapiat quam bella consumant. Scuta in hostes eri- 
gant, non in parentes. Et ne quem forte ad mortem 
videatur pr:cipitare paupertas, redde pro talibus 
gloriosum plane damnum. Lecturus a nobis grati: 
überrimum fructum, si civile ibi potueris plantare 
propositum ; et nostris vere judiciis dignum, si dis- 


pendium judex subeat, ut vitam periturus acquirat. B 


Quapropter consuetudo nostra feris mentibus insera- 
tur, donec truculentus animus velle vivere consue- 
&cat. 

EPISTOLA XXIV. 


UNIVERSIS BARBARIS, ET ROMANIS PER PANNONIAM CONSTI- 
TUTIS THEODORICUS REX. 


Precipit ut Colosseo obediant, et duellum exsecrentur, 
Gothorum exemplum secuti. 

Institutum suum providentia nostra non deserit, 
eum subjectis semper intenta, profutura disponit ; ut 
ad majorem devotionem concitentur [ms. Aud., dis- 
positionem conferantur], qui sui curam nos habuisse 
cognoscunt. Hinc est quod Cologseo viro ilustri, 
nemine viribusque przpotenti, gubernationem ve- 


stram, defensionemque commisimus; ut qui sux C 


hactenus multa dedit experimenta virtutis, augeatur 
potius in futuris. Atque ideo parientram [id -est obe- 
dientiam ; Ed. Ac., patientiam] * vestram sxpius ap- 
probatam, nunc quoque eodem presente monstrate ; 
quatenus in his quz pro regni nostri utilitate ratio- 
nabiliter agenda prxceperit, devotione probabili com- 
pleantur : quia fidem constantia probat, et ille inte- 
gritatem proprizx asserit mentis, qui jugibus persistit 
obsequiis. lllud preterea vos credimus admonendos, 
ut non in vos, sed in hostem ssvire cupiatis. Res 
parva non vos ducat ad extrema discrimina. Acquie- 
scite justitiz, qua mundus ltatur. Cur ad mono- 
machiam recurritis, qui venalem judicem non habe- 
tis? Deponite ferrum, qui non babetis inimicum. 


Peseime contra parentes erigitis brachium, pro qui- D 


bus constat gloriose moriendum. Quid opus est ho- 
mini lingua, si causam manus agat armata? Aut 
unde pax esse creditur, si sub civilitate pugnetur? 
buitamini certe Gothos nmostros, qui foris praelia, 
intus norunt exercere modestiam, Sic vos volumus 


* Gothorum tamen gentem perfidam, at pudi- 
cam, ait Salvian. lib. vii de Providentia : inter quos 
pem $coriatores, nulli impudici. sint, pisi Romani. 

ORN. 

&$ * Consuetudines inolitas, iefr. lib. vu, forin. 2. 
EA supra lib. 1, epist. 10. Copsuetadinis nomine in- 
tellige id qu νἀ solet pendi, videlicet tributum. So- 
lenia vecugalia vocat, l. 4, D. de munerib. et ho- 


prazstante, cernitis floruisse. 


: EPISTOLA XXV. 

SIMEONI VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS REX. 
Jlli committit per Dalmatiam siliquatici titulum, et 

jubet ut ferrarias venas inquirat; [errique wuilitates 

describit. 

Amamus publicis actionibus personas inserere mo- 
rum probitate conspicuas, ut per obsequia fidelium 
nobis crescat utilitatis augmentum. Proinde siuceri- 
tatem animi tui per preclara ms. À., sinceritate 
animi tui preclara, etc.] documenta noscentes, sili- 
quatici titulum quem fide dominicatus jure dedera- 
mus discussione Indictionis primas, secundz, vel ter- 
tiz (id est an. Chr. 508, 509, 5410), per provinciam 
Dalmatiam ordinatio tibi nostra cominittit; ut quo- 
libet damnum [fraudis vestigio publicum te [uerit ex- 
plorante repertum, procul dubio nostris :rariis infe- 
ratur : quia non tantum lucra quxrimus, quantum 
mores subjectorum deprehendere festinamus. Piz- 
terea ferrarias venas prtedictae Dalmatiz cuniculo te 
veritatis jubemus inquirere, ubi rigorem ferri parturit 
terrena mollities, et igue decoquitur, ut in duritiem 
transferatur. Hinc, auxiliante Deo, defensio p. trize 
venit ; hinc agrorum utilitas procuratur, et in usus 
humane vite multiplici commoditate porrigitur. 
Auro ipsi imperat, et servire cogit locupletes paupe- 
ribus constanter armatis. Convenit itaque hanc spe- 
ciem diligeuti indagatione rimari, per quam et nobis 
lucra generantur, et hostibus procurantur exilia. 
Esto ergo de antefata [ms. A., antefacta| discussionc 
sollicitus, et in publicis utilitatibus temperatus; ut 
nostrum rationabile conpendium crescendi tibi pos- 
sit procurare augmentum. 


EPISTOLA XXVI. 

OSUNI VIRO ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS REX. 
Jubel ut solatia Simeoni ad ea pro quibus in Panno- 
niam missus (uit, necessaria nou neget. 

Quamvis prudentize tu: sit utilitati publice depu- 
tatis ferre presidium, tamen admonitio nostra se 
cumulat, ut securius flat, ubi se reverentia nostra 
jussionis accommodat. Simeonem itaque viram cla- 
rissimum, cujus fides olim nobis est cognita vel de- 
τοῖο comprobata, ad ordinationem siliquatici, nec 
non ferrariarum, ad provinciam Dalmatiam nostra 
ordinatione direximus. Cui expetita solatia non ne- 
getis, ut sublimitas tua nobis commendatior flat, cum 
actibus se publicis praebere festinat. 


EPISTOLA XXVII. 


JOANNI VIRO SENATOM, CONSULARI CAMPANLE, THEOSBORI- 
CUS REX. 


lium varia jam persecutione jactatum tuetur a pre- 


norib. Justinian. τὰς ὡρισμένας συνηθείας Nov. 195 
et 128. Fosx. 

* Parientiam, ut infr. lib. vit, form. 27; 1. 4, c. 
qui pro s«a jurisd. Parientiam autem paulo post, 
et obsequia pro eodem usurpavit. Non uemo paren- 
tiam legit, d. 1. un., ubi vulgo patientiam, ut hic mene 
dose pes scriptum Jacobi Cujacii εὐστοχία resi- 
tuit lib. 1, cap. 6, Observat. Fox. 


591 


M. AURELII CASSIODORI 503 


fecto pratorio, nec non et hortatur. ut officium con- A te ctiam, palatio teste, laudavimus. Tende gradu-, 


sularitatis πα cum fide obeat. 


Propositum est pietatis regiz locum injustis odiis 
ainputare et potestatis armate supercilium cohibere 
reverentia jussionum. Infesta est siquidem humilibus 
superioris offensa , cum ad laudem trahitur, si vin- 
dicta de mediocribus acquiratur. Proinde diu et varia 
persecutione jactatus, ad pietatis nostrz remedia 
haud irrite convolasti: asserens eminentissimam 
praefecturam tibimet esse terrori, ne privata in te 
odia saliarentur [ed. sociarentur] per publicaw di- 
sciplinam. Sed nos , qui donatas dignitates justitize 
parere cupimus, non dolori, contra illicitas presump- 
tiones nostra te tuitione vallamus, ut regi: majestatis 
objectu ferventium furor animorum in suis cautibus 
elidatur, et de se magis sumat poenas protervia, dum 
cohibetur innoxia. Tandiu enim judex dicitur, quan- 
diu et justus putatur : quia nomen quo4 ab :xequitate 
sumitur, per superbiam non tenetur. Restat nunc 
ut assumptum impleas consularitatis officium, et te 
A9 utilitatibus publicis, quas egisse tuos constiterit 
decessores, sedulus ac devotus impendas ; quantum- 
que a nobis protegeris, tantum modestize parere le- 
stines. Nam si gaudio perfrueris, quod a lzsione tua 
prefectos prxetorii remotos esse cognoscis, qui sub 
illo esse mo:istraris; quid te male agentem passurum 
esse cognos. is ? 


EPISTOLA XXVIII. 


CASSIODORO VIRO ILLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS 
: REX. 


accelera festinus adventum. Alacrem venire convenit 
qui se a principe sustineri posse cognoscit. 


EPISTOLA X3IX. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI , PRAFEC'TO URBIS THEODORICUS 
REX. 


Scribit se Paulino patricio horrea vetustate destructa , 
ut ea reedificet, el in proprios usus convertat , con- 
cessisse. 


Quis nesciat nostrum esse comniodum supplicantis 
ad questum, et illud bonis principibus crescere, 
quod benigna possunt largitate przstare? Hoc sunt 
enim regia dona, quod semina : sparsa, in segetem 
coalescunt; in unum coacta, depereunt. Optamus 
ergo munera multis collata dividere, ut possint ubi- 
que nostra beneficia pullulare. Atque ideo illustris et 
magnifici viri patricii Paulini actorum (alii, aucto- 
rum, alii, ac eor"mn] supplicatione suscepta, quie 
habentur in subditis horrea longi temporis vetustate 
destructa (quibus illud atque illud vocabulum pr-e- 
fixit antiquitas), si nunc usui publico minime necee- 
saria esse immonstrantur, nec aliqua ibidem cst spe- 
cies, qu:e ad fiscum pertinet congregata, przefato viro 
cum oimnnibus ad se pertinentibus absoluta liberali- 
tate concedimus; ut zdificandi et ad posteros trans- 
mittendi assumpta licentia , suis utilitatibus profutura 
disponat : quia confert magnum reipub. munus, 
quisquis diruta maluerit suscipere reparanda, in ea 
presertim urbe, ubi cunela dignum est constructa 
relucere, ne inter tot decora menium deformis ap- 
pareat ruina ^ aaxorum. In aliis quippe civitatibus 


Jllum multis laudibus ornatum ad comilatum suum C minus nitentia sustinentur ; in ea vero nec mediocre 


evocat. 


Gratus est nobis eorum semper aspectus qui no- 
stris animis gloriosis aclionibus insederunt, quoniam 
perpetuum obsidem dederunt amoris sui qui apud 
Dos probati suut studere virtuti. Proinde magnitu- 
dinein tuam, glorioso nobis servitio comprobatam, 
ad comitatum jussis presentibus evocamus, ut et 
ornatus de te regalibus crescat obsequiis, et tu no- 
stris conspectibus augearis. Convenit enim etiam te 
requiri, qui nostra fecisti eximie tempora przd:cari. 
Ornasti de conscientim integritate palatia; dedisti 
populis altam quietem. Hinc omnibus factus notior, 
quia multi te positum in potestate nesciunt ^; pro- 
sentati autein tribunalibus judicem sine aliquo damni 


aliquid patimur, qux» mundi principaliter ore lau- 
datur. 


EPISTOLA XXX. 
ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PREFECTO URBIS, THEODORI- 
CUS REX. 


Jubet ut Joannem in cloacarum Romanarum repara- 
. tione adjuvet. 


Romane civitatis cura nostris sensibus semper 
iuvigilat. Quid est eniin dignius quod tractare debea- 
mus, quam ejus reparationem erigere [ms. Aud. et 
Vet. Forn., eligere] quam oriatum constat nostrz 
reipub. continere? Proinde illustris sublimitas tua 
spectabilem virum Joannem nos direxisse cognoscat, 
propter splendidas Roman: civitatis cloacas; quz 


terrore viderunt : pretiosior factus cunctis, quia nullo D tantum visentibus conferunt stuporem, ut aliarum 


premio [ed. Ac. pretio] vendebaris. Quis talem non 
desideret videre, cui nos publice constat gratiam re- 
tulisse? Nam qui alterum reprimere conati sumus, 


' 
* Gr. et Cuj., quia qui noluitin potestate te positum, 
nescivit. 

: b Deformitas ruinam adificiorum ac murorum si-, 
gnificat, ut inf. lib. vit, form. 6, in comitiva forma- 
rum ostendimus. Virgil. xiu /Eneid. accendere bel- 
lum, deformare domuni, id est evertere, l. 25. Lexque 
tutores, c. de adm. tut., jubet tutorem deformatum 
pupilli zedificium reficere. Deformes ruin:e, 1. 4, 1. 5, 
c. de edi(. privat. Lamprid. Alexandro Severo, thea- 
trum Marcelli reficere voluit multis civitatibus, quie 
post terrzmotus deformes erant, ad instaurationem 
operum et privaterum, et publicorum pecuniam ex 


civitatum possint miracula superare. Videas illic flu- 
vios, quasi montibus concavis clausos, per ingentia 
ligna * decurrere. Videas structis navibus per aqnas 


vectigalibus dedit. l. 4 et 1. 16, Quicunque, c. de oper. 
publ. Adde qux infra in comitiva for. adnotavi, lib. vni, 
form. 7. FonNER. 

* D. Juret, legit in V. C. ligna. Sic iu znigmate 
Symphosii, cap. In ligno vehitur medio, quz ligna 
vehebat.. 

Per ingentia signa. Ak per ingentia ligna. Suspicor 
jeucndnin ΠΡΟΤῚ pet |. un. ut In numinib. ubl. na- 
vig. li., et 1. 2. 6 si quis cloacam, ἃ ideo, Ne quid in 
loco pybl.; et Sallust. lib. iv histor. apud Nomium : 
Mania oppidi stagnabant redundantibus cloacis ad- 
verso :xstu maris. Stagnum enim Varroni ac Festo 


595 


VARIARUM LIBER ΤΙ. 


894 


capidas non minima sollicitudine navigari : ne prz- A direptioni est mollisssmum plumbum, de ornatu mee- 


cipitato torrenti marina possint naufragia sustinere. 
llinc Roma singularis, quanta in te sit, potest colligi 
magnitudo. Qus: enim urbium audeat tuis culmini- 
bus contendere, quando nec ima tua possunt simili- 
tudinem reperire? Et ideo supradicto Joanni oflicii 
nostri solatia vos prx bere censemus : quoniam ordi- 
nationes nostras publicas volumus implere personas ; 
privatas manus amoventes, qux audacius merguntur 
illicitis. 
EPISTOLA XXXI. 
SENATUI URBIS ROMJE THEODORICUS REX. 


Scribit se misisse Joannem ad inquirendum in eos qui 
aquas formarum αὐ proprium usum derivaverant , 
et etiam in eos qui 860) ces et plumbum ex. ornatu 
manium abstulerant, el ut. ipsi im his auxilio sit, 
admonet. 


Quamvis universe reipub. nostre infatigabilem 
curam desideremus impendere, et, Deo favente, ad 
statum pristinum studeamus cuncta revocare, tameti 
Romans civitatis collicitiora nos augmenta constrin- 
gunt, ubi quidquid decoris impenditur, generalibus 
gaudiis exhibetur. Pervenit itaque ad nostram con- 
scientiam, suggestione multorum, qu:£ prava non 
potest dissimulare commissa, plura in prejudicio 
urbis Romanz detestabiles prz:sumptores assumere ; 
ut cui nos summum desideramus adhibere stuglium, 
dolum patiatur injustum. Quapropter ordinationes 
nostras ad vestram facimus notitiam pervenire, qui- 
bus ainplius credimus civitatis vestre dispendia dis- 
plicere, Dicitur ergo, commodi cura prjvati, aquam 
formarum *, quam summo deceret studio conmuniri, 
ad aque molas exercendas, vel hortos irrigandos 
Juisse derivatam. Turpe hoc, et miserabile in illa 
urbe fieri, quod per agros vix deceret assumi. Et 
quia non possumus admissi qualitatem ultra jura 
corrigere (ne dum fabricis prodesse volumus, legum 
culmina destruamus), si hujus nefandissim:e rei do- 
minus Tricennii praescriptione [ed., presumptione] 


munitur, accepto pretio competenti suum vendat er- , 


rorem ; ut quod lesionem publicis pr:estat. fabricis, 
non priesumatur ulterius ; ne quod nunc sub largi- 
tate corrigimus, postea severissime vindicemus. Si 
vero tale aliquid moderna pr:xsumptione tentatum 
est, sine dubitatione tollatur. Unius enim desiderio 
pravo generalis debet utilitas anteferri, cui vel in 
causis justis raro poterit obviari. Maucinia vero for- 
marum servitio principum provisione deputata, in 
privatorum cognovimus transiisse dominium. ZEs 
preterea, non minimum pondus, et quod facillimum 


dici placet, E ig in eo aqua stet. Sed et infra lib. 
ui epist. 50, liquida fluenta decurrere. FonNER. 

8. Aud. el ed., sigua. Ms. Rem., sagimina, for- 
te, signina, ut notavit D. Cujas. Vide ep. 38 lib. v. 

* mendo aquarum formam, ex 1. 4, 1. 6. Omnis, 
de aquxduc. Cod. lib. xi, lih, 7, form. 6, in formula 
comitivze formarum Urbis. Forme autem pro :diíi- 
cio ac structera, l. 27, si. pendentes, ὃ si quid cloa- 
cam, D. de usufruct. formam aquixductus, Ulpian. 
Jlarmenop. lib. ii, tit. 1, agens de :diliciis ex aliena 
exstrucli» materia, τὰ εἴδη VOCal, περὲ τῶν ἐξ ἀλλοτρίας 
ὕλη; γωρένων εἰηῶν. FoRN. 

* Avidiores tributorum ἃ principe inductorum ex- 


nium referuntur esse sublata, qu: auctores suos 
seculis eousecrarunt. £s enim Jonos Thessaliz rex, 
plumbum Midas regnator Phrygie repererunt. Et 
quam miserum est, ut unde famam providentiz alii 
susceperunt, nos opinionem negligentix€ incurrisse 
videamur? Templa etiam et loca publica, qux pe- 
tentibus multis ad reparationem contulimus, subver- 
sioni potius fuisse mancipata. Et quoniam malarum 
rerum emendatio nos delectat, ne concessa videatur 
ex taciturnitate licentia, Joannem virum spectabi- : 
lem electum nostra justitia ad hec qux supra me- 
moravimus, direximus inquirenda; ut cuncta suo 
ordine discussa, nobis relationis obsequio luciden- 
tur; quatenus quid de singulis rebus, aut de presum- 


B Ptoribus earum fieri oporteat, more nostre justitiz 


censeamus. Adhibete nanc studia, pr:estate solatia; 
ut inquisitionem, quam debueralis petere, grata vi- 
deamini mente complere. 


EPISTOLA XXXII. 
GEMELLO V1&O SENATOR! THEODORICUS REX. 
Scribit se Arelatensibus, qui regis partibus faverant, 
et ob hoc obsidionem et penuriam  pertulerant , per 
quartam indictionem tributa relaxasse. 

Constat apud nos fidelium non perire servitia, sed 
in tristibus impensa recipere in meliore fortuna. 
Arelatensibus itaque, qui nostris partibus peruras- 
tes gloriose obsidionis penuriam pertulerunt [Anno 
Christi 511], per indictionem quartam fiscalia tributa 
nostra relaxat humanitas, ita ut futuro tempore ad 


C solitam redeaut functionem ; quatenus et nos bene- 


meritis vicissitudinem reddidisse videamur, et ab il- 


lis, cum res poposcerit, solita devotio non negetur. 


Satientur in libertate qui pro nobis in angustiis esu- 
rire maluerunt. Sint Le qui tristitiam fideliter per- 
tulerunt. Non decet statim de tributis esse sollicitum, 
qui casum vix potuit declinare postremum. À quietis 
ista, non obsessis inquirimus. Quid enim a domino 
agri exigas b, quem eum non coluisse cognoscas ? 
Pretiosum vectigal jam nobis dederunt sux fidei. In- 
justum est u* viles pecunias exigamus ab illis qui 
gleriosas conscientias obtulerunt. 
EPISTOLA XXXIII. 
ARGOLICO VIO ILLUSTRI, PRAFECTO URBIS, THEODORICUS 
| REX. 


D j,5et ut Armentarius atque Superbus ejus filius iisdem 


quibus referendi curia, privilegiis gaudeant. 
Gratum nobis est vota nostra [ed., vestra] circa 
sacri ordinis augménta proficere. L:etamur tales viros 


actores D. Chrysostomus insectatur, qui ab agricolis 
ea qus ne terra quidem protulisset, flagitarent; eos- 
que in comparatione reg. et monach. communes re- 
gionis hostes vocat : χοινοΐ τινες πολέμιοι τῆς χώρας, 
ἅπερ οὐκ ἐξήνεγχεν ἡ γῇ, ταῦτα τοὺς γεωργοὺς εἶστο.τ- 
τόμενοι. Puteolanis semel crL«w modiorum donata 9 
Symmachus lib. t, epist. 59. Et Publicanos remissio- 
n-m petentes tertia mercedis parte relevavit Jul. 
C:esar, auctore Sueton. Huc pertinet1. 25, Sed ades, 
$ vis major, D. locati, et lib. rv, epist. 7, infr., et que 
a Bartolo in hanc sententiam disseruntur, in 1. 1], 
Cotem, 8S ult. D de public. vect. et commiss. Fons :a. 


' in Etruscis 


403 


radiare, ut laude conspicuis deferatur gratia dignitatis. 
. Curia namque disciplinis veterum patet [ms. Aud., 
placet] ; nec ei judicari potest extraneus, qui bonarum 
artium est alumnus. Atque ideo illustris magnificentia 
tua in clarissimo Armentario atque Superbo ejus filio 
ea faciat exhiberi quae circa referendos curi:xe ^ cana 
dictat antiquitas. Hic est enim praefatus Armentarius 
qui et parentum bono, et suo nobis commendatur in- 
genio : exigens meritis quam sperat precibus digni- 
tstem. Nam quid dignius si et senatorio vesliatur ho- 
nore togata professio ? Ut in illa turba doctorum $1 
audeat liberam proferre sententiam, nec frenetur im. 
peritize terrore, quem hortantur ad vocem jura facuu- 
di». Gloriosa est denique scientia litterarum , quia 


| M. AURELII CASSIODORI 
emergere [Ac., eligere], qui senavoria mereantur luce ἃ 


596 
EPISTOLA XXXV. 
BOMULO THEODORICUS REX. 
Confirmat quim ipsi ejusque matri ez. regio edicte 
iberius per pictatium concesserat. 
Liberalitatem nostram firmam decet tenere con- 
stantiam : quia inconcussum debet esse principis vo- 
tum, nec pro studio malignorum convelli, quod nos- 
tra noscitur przceptione finnari. Atque ideo praesenti 
jussione censemus ut quidquid ex nostra ordinatione 
patricium Liberium tibi matrique tux per pictatium 
(id est, per tabellam vel scriptum) constiterit depu- 
tasse, in suo robore debeat permanere; nec a quo- 
quam metuas irrationabilem quxstionem, qui nostri 
beneficii possides firmitatem. 


. EPISTOLA XXXVI. 


quod primum est, in homine mores purgat; quod B — ARIGERNO YIRO ILLU&TRI, COMITI, THEODORICUS REX. 


secundum, verhorum gratiam subministrat : ita utro- 
que beneficio mirabiliter ornat et tacitos et loquen- 
tes. Ducantur ergo ad penetralia libertatis laudati 
merito suo, ornati judicio nostro : habituri sine dubio 
gratissimum senatum, quorum ars est facere de ira- 
to benevolum, de suspecto placatum, de austero mi- 
tem, de adversante propitium, Quid ergo patribus 
imponere non possit, qui flectere animum judicantis 
evaluit 5? 
EPISTOLA XXXIV. 
MASSILIENSIBUS THEODORICUS REX. 


Scribit se comitem Marabadum ad eos protegendos mi- 
sisse, εἰ pracipit ut ipsi libentibus animis obediant. 


Imperat admoneat Venantium ut instructam personom 
ad aülam mittat, que rationibus Firtnini ante judi- 
ces a rege designates valeat respondere. 

Pietatis nostrx propositum est, miserandis fletibus 
audientiam non negare, maxime cum moris nostri sit 
ad leges cuncta remittere, ut et conquerens mereatur 
effectum, et pulsatus nullum se queratur sustinuisse 
prxjudicium. Proinde Firminus [ed., Firmius] contra 
magnificum virum patricium Venantium se dicit. ba- 
bere negotium, et frequenter ab eo ejus propositio- 
nes fuisse contemptas. Et quia in causis semper est 
suspecta potentiae, dum velle creditur quod posse ju- 
dicatur, antefatum servata reverentia a te przcipi- 
mus admoneri ; ut sub sponsione legitima instructam 


Propositi nostri est probatas fortitudine et mode- (? Personam ad comitatum nostrum dirigere se promit- 


ratione personas ad ordinationem vestram defensio- 
nemque dirigere, ut et provincialium ratio subleve- 
tur, et utilitas publica bonis przsidentibus augeatur. 
Proinde comitem Marabadum, nobis :xquitate com. 
pertum, ad Massiliensem civitatem credidimus diri- 
gendum, ut quidquid ad securitatem vestram vel uti- 
litatem pertinet, Deo juvante, perficiat; memorque 
gratie nostre, curam possit habere justitize : mino- 
ribus solatium ferat, insolentibus severitatem sus 
 districtionis objiciat, nullum denique opprimi iniqua 
presumptione patiatur; sed omnes cogat ad justum, 
unde nostrum semper floret imperium. Quapropter 
designato viro in his qux vobis pro publica utilitate 
preceperit, libentibus animis obedite, ut fides vestra, 
qus» jam prioribus monstratur exemplis, subsequen- 
tibus quoque declaretur indiciis : quia gratius est ob- 
sequium quod devotione perpeti custoditur. Nos au- 
tem reddere cogitamus lecum vicissitudini, qui im- 
pensa servitia non possumus oblivisei. 


ἃ [n vet,, circa reverendos cur. Alii malunt referen- 
darios : re(erendos tamen legitur etiam lib. 1, epist. 
Δι. Forte digamma Aolicum est, cujusmodi et illa 
ect, ventorum fi pro ventorum vi, ]. 
$, Si post, de peric. et comm. rei vend., prefuerint 
pro prabuerint ; ], $, de vacat. et excus. mun., ad- 
vixa pro aflixa, 1. 42, librorum, δ si quid igitur. De 
leg. 5, provecta pro profectz ; 1. 55, ex facto, in fin., 
De hxred. instit,; et ea quxe Donat. in Terentii An- 
driam adnotavit, Dafus, cerfus, corfus, pro Davus, 
gecvus, corvus. Quintil. lib. 1, cap. 15. Ita hic refe- 


tat, qui apud delegatos motu nostro judices [m». 

Aud., monitu ; Ác., motus vestro judicio] ejus inten- 

tionibus valeat prz:bere reponsum. Actor [alii, Au- 

ctor] hic poenam su: recepturus audacis, si contra 
magnifieum virum habuerit falsitatis eventum. 
EPISTOLA XXXVII. 
PETRO EPISCOPO THEODORICUS REX. 

Jubetut partem facultatis quam  detincbat, Germane 
restituat, si legitimus filius sit Thomatis ; quod si (a- 
cere renuat, causam vult ad aulam vocari. 

Si in aliepis causis beatitudinem vestram convenit 
adhiberi, ut per vos jurgantium strepitus conquie- 
8cat, quanto magis ad vos remitti debet quod vos spec- 
tat auctores ἢ Aque ideo sanctitas vestra a Germano 


Ὦ nos aditos flebili allegatione cognoscat. qui se filium 


legitimum asserit quondam Thomatis : dicens par- 
tem facultatis patris sui a vobis detineri, sibimet le- 
gibus competentem. 59 Qux petitio, si veritate 
fulcitur, et genitoris ejus substantiam probat [alii, 


rendos pro reverendos eodem /Eolum mere scri 
fuerit. Viderint qui in istis minutis oculatiores inge- 
niosarum regularum laudem eaptant. Fonw. 

Nen sunt confundendi referendi curiz seu senatus 
cum referendariis auke, quorum utrorumque formule 
exstant lib. vi, form. 16, 17. Jusgr. 


b Quanta sit eloquentiz vis testantur Virgil. lib. 1 
AEneid.; Lucanus ad Pisonem; Ovid. xut Metam. ; 
Val. Flac. lib. 1v. Bnoss. 


* Ciccro in exordio orationis pro Quinctio. Jvagt. 





597 


VARIARUM LIBER lll. 


598 


probatis] sibi jure competere, supplicanti; couside- A — inlactum fueru, ad bellicas impensas aliquid con- 


rata justitia, quam monetis, sine observationis lon- 
gx dispendio, debita tribuantur : quoniam causarum 
vestrarum qualitas vobis debet judicibus terminari, 
a quo est spectanda magis quam imponenda justitia. 
Quod si hanc causam sub zquitate vestrum minime 
de£nit arbitrium, noveritis supplicis querelam ad 
nostram audientiam perducendam. Vos enim docetis 
voces pauperum non debere negligi, quas potest 
justitia comitari. 
EPISTOLA XXXVII. 
VUANDIL THEODORICUS REX. 


Precipit ut nullam violentiam αὖ exercitu fieri Ave- 
nione patiatur. 


Quamvis pietatis nostrz constet esse votum ut 


[erant. 

Quamvis sensum nostre pietatis turba multiplea 
cogitationis intraret, et diversas regni partes cou- 
sueta sedulitale respiceret, festina tamen remedia 
vestrz utilitatis aspeximus : quoniam apud conscien- 
tiam nostram l:xsionis genus est, profutura tardare, 
nec possumus aestimare jucundum, quod ingrata 
fuerit dilatione suspensum. Nam excrescentibus mor- 
bis lesio debacchari permittitur, cum 1nedicina dit- 
fertur. Vobis itaque hostili ferocitate vasiatis pro 
qualitate l:sionis per indictionem quartam (id est 
anno Christi 511) relaxatam agnoscite tributariam 
functionem : quia non gratulamur exigere, quod 
tristis noscitur solutor offerre. Ita tamen ut de illis 


ubique civilia, ubique moderata peragantur, maxime Β qu:e constat intacta, exercituales juventur expensa : 


tàmen bene geri 'ed. Niv. et Gam., agere] optamus 
in regionibus Gallicanis : ubi et recens vastatio non 
portat injuriam, et ipsa initia bene plantare debent 
nostri nominis famam. Principis siquidem opinionem 
longe lateque disseminat subjectorum custodita se- 
curilas; et ubi exercitus dirigitur, non gravandi, 
sed defendendi causa potius zstimetur. Atque ideo 
presenti auctoritate delegamus, ut in Avenione, in 
qua resides [ed. Niv. et Gam., quam regis], nulla 
fieri violentia patiaris. Vivat noster exercitus civili- 
ter cum Romanis; prosit eis destinata defensio; nec 
aliquid illos a nostris sinatis pati, quos ab hostili ni- 
timur oppressione liberari. 


EPISTOLA XXXIX. 
FELICI VIRO ILLUSTRI, CONSULI *, TREODORICUS REX. 


Jubet ut aurigis Mediolanensibus illa que mos priscus 
indulserat largiatur. 


JEquitatis ratio persuadet ut exercentibus Leti- 
tiam publicam consuetudinem servemus antiquam, 
presertim a consule venientem, cujus constat esse 
propositi, ut debeat ex liberalitate laudari : ne videa- 
tur aliud dignitas promittere, et aliud senatorem 
velle complere. Quocirca sub opinione munifici, 
parcum non decet inveniri: quia inumbrat famam 
publicam in consule tenacitatis obecuritas. Quapro- 
pter illustris magnitudo tua a Mediolanensibus aurigis 
nos aditos esse cognoscat, illa sibi vestris tempori- 
bus fuisse subtracta, qux mos priscus indulserat , 
cum praestante tempore munificentia sit pro lege. 
Proinde ei nullo mendacio asserta vitiantur (ms. Aud., 
juvantur], sublimitatem vestram sequi convenit ve- 
tustatem, 408 suo quodam privilegio, velut debita, 
quz donantur exposcit. Nec licet negari, quod te 
cognoscis sub antiquitate largiri. 

EPISTOLA LL. 
UNIVERSIS PROVIXCIALIBUS 1N  GALLIA CONSTITUTIS 
TIEODORICUS BEX. 


Provincialibus Gallie hostiliter vastatis, habita ratione 
lesionis relaxat tributa, ea tamen lege ut ex eo quod 


* [f:2c epistola videtur scripta an. Ch. 511; Felix 
eniu hoc ahno erat consul. 

b Latinus Pacatus in Vita Theodosii refert tam 
eerta fuisse illius beneficia, ut tum accepta videren- 
tur, cum sponderet : quia vota hominum nun fatiga- 


quia illos in totum devotio ron debet deserere quos 
pro se laborare cognoscit. Invalidus est siquidem 
jejunus defensor, nec animus ministrat audaciam, cum 
virtus corporeo fuerit robore destituta. 


EPISTOLA XLI. 
GEMELLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 


Decernit ut triticum ad bellicas impensas in castella 
supra Druentiam constituta e Massiliensibus horreis 
communi sumptu devehatur. 


Tolerabile fit omne quod ::quabili ordinatione 
disponitur, quia divisum onus sub communione, 
subjectos certum est non gravare. Pars enim extrema 
ad unumquemque redit, cum summa universos in- 
cluserit. Tritici itaque speciem, quam ob exerci- 


C tuales expensas, nostra providentia de Italia desti- 


navit, ne fatigata provincia hujusmodi przbitione 
lederetur, ad castella supra Druentiam constituta de 
Massiliensibus horreis constat esse portandam. Qua- 
propter jubemus ut studium devehendz supradictze 
speciei communiter subeatur; quatenus celeriter 
possit fleri, quod universitatis studio videtur assumi. 


EPISTOLA XLII. 
WNIVERSI3 PROVINCIALIBUS. IN GALLIA. CONSTITUTIS 
TÜEODORICUS REX. 


Renuntiat se misisse ex Italia bellicas expensas wili- 
tibus, ne (αἰ nimis gravarentur. 


Non occurritur sub principe benigno » remedia po- 
gtularesubjectos, quoniam55 supplicationem pr:ecedit 
humanitas, et miro modo posteriora flunt vota quam 


D prestita. Nuper siquidem moti justitia, jusseramus 


ut pars aliqua ill»sa provincie Gothis nostris alimo- 
nia reperta przstaret. Sed quia licet principem sem- 
per humaniora censere (dum varietatis non habet 
vitium, quod pro benelicio fuerit immutatum), et ut. 
nec nimia possessores illatione gravarentur, ex lta- 

lia destinavimus exercituales expensas, ut aJ defen- 
sionem vestram directus exercitus nostris bumani- 
tatibus aleretur, solumque auxilium provincis de 
tam magna congregatione sentirent. Ducibus etiam 


ret, nec adhiberet muneribus artem difficultatis , 

qure gloriantur Arcadius et Honorius in 1l. 2 C. 
heod. De infirm. his qux sub tyr., ubi profitetur 

sese ultro deferre beneficia inopinantibus. Bmoss. 


699 


M. AURELII CASSIODORI 


60) 


ac propositis sufficientem transmisimus pecunie Α nostra promissione [ed., provisio::c] recreati, futur:e 


quantitatem ; ut eorum przbendz ^, αυ non potue- 
runt convehi,, ibi debuissent sine alicujus dispendio 
comparari : quia delectui nostro nec illa voluimus 
imponere qux vos potuistis (ut arbitramur) offerre. 


EPISTOLA XLIII. 
UNIC) SPATARIO THEODORICUS REX. 


Jubet ut, cum exercitus Gallius intraverit , mancipia 
ad alios dejicientia prioribus dominis restituantur. 


"Delectainur jure Romano vivere quos armis cupi- 
mus vindicare; nec minor nobis cura est rerum mo- 
ralium quam potest esse bellorum. Quid enim proli- 
cit barbaros removisse confusos, nisi vivatur ex le- 
gibus ? Quapropter cum, Deo propitio, Gallias exer- 
citus noswer intraverit, si qua mancipia servitium 
declinantia b, ad alios se quam quibus videbantur 
[ed. Niv. et Gam., debebantur] competere contule- 
runt, prioribus dominis jubemus sine aliqua dubie- 
tate restitui : quia confundi non decent jura, impe- 
rante justitia; nec potest abjecto favere servitio li- 
bertatis defensor. Aliorum forte regum prxwlía capta- 
rum civitatum aut prxdas appetunt, aut ruinas : nobis 
propositum est, Deo juvante, sic vincere, ut subjecti 
se doleant nostrum dominium tardius acquisiisse. 

EPISTOLA XLIV. 


UNIVERSIS POSSESSORIBUS ABRELATEN3IBUS THEODO- 
RICUS REX. 


Scribit se cerlam pecunie summam οἱ alimonias 


ipsis ad murorum Arelatensium turriumque veltusta- 
rum reparalionem misisse. 


Quamvis primum sit lxesos incolas refovere, et in 
hominibus magis signum pietatis ostendere, tamen 
utrumque humanitas nostra conjungit; ut et largita- 
tis remedio civibus consulamus , et ad cultum reda- 
cere antiqua monia festinemus. Sic enim fiet, ut 
fortuna urbis, quis in civibus erigitur, fabricarum 
quoque decore monstretur. Pro reparatione itaque 
murorum Arclatensium vel turrium vetustarum cer- 
tam pecunix direximus quantitatem. Victualia quo- 
que, qu:? vestras relevare videantur expensas, feci- 
mus preparari; ut. vobis destinentur, cum tempus 
navigationis * arriserit. Relevate nuuc animos, et de 


^ Praebend:e, id est militaris annona. Ulpian. ejus 
meminit; qui prx» benda exercitui conduxerunt, 49, 
inviti de testib. T. Livius lib. n belli secundi Punici, 
Gell. 1. xv, c. 4. Plaut. Persa, JEdiles przebend 


copi:x spem tenentes, divino favore, habetote fidu- 
ciam : quia non minus est quod nostris verbis quam 
quod horreis continetur. 


EPISTOLA XLV. 
ARIGERNO VIRO ILLUSTRI , COMITI, THEODORICUS REX. 


lili ortam pro quadam domo inter defensores Ho- 
mana Ecclesie et Judaos litem discutiendem com- 
máüttit. 


Justitie nostr:e convenit ut de indultis beneficiis 
calumnias fieri non sinamus; et quidquid prava in- 
terpretatione tegitur, fugata mendacii nube 4 revele- 
maus. Defensores itaque sacrosanct:e Roman: Eccle. 
sio conquesti sunt, beate recordationis quondam 
Simplicium domum in sacratissima Urbe positam ab 


B Eufrasio acolyto instrumentis factis solemniter com- 


parasse; quam per annorum longa curricula Ecclc- 
siam Romanam quieto jure suggerunt possedisse , et 
in usus alienos transtulisse securitate dominii. Nunc 
autem existere Samare:xe [mss., amar:e] superstitionis 
populum improba fronte duratum, qui synagogam 
ibidem 5$ & faisse iniquis conatibus mentiatur; cum ad 
humanos [Forn. et Grul., in hos] usus habitacula 
longe aliter formata doceantur, quam potest esse 
memorata constructio. Quapropter magnitudo tua, 
conscientixz suze probata justitia, causam diligenti 
examinatione discutiat. Et si vera cognoverit, qua» 
veniunt in querelam , considerata zquitate definiat. 
Nam si humanis actibus sunt calumnix summovendz, 
quanto magis credimus emendanda qux contumeliam 


(C Divinitatis tangere judicamus| 


EPISTOLA XLVI. 
MDEODATO THEODORICUS REX. 


Mutat penam acerbissimam, qua ob raptum Valeriane 
puelle adulte, a Lucanie Brutiorummque correctore 
[uerat condemnatus, in exsilium sex mensium , post 
quod patrie rebusque omnibus restituitur ; tum indict 
ponam trium librarum auri ejusmodi statuti violato- 
ribus ; tandem eos ab omni formidine liberat , jui 
crimini bona fide inter[uerant. 

Materia est glori» principalis delinquentis reatus, 
quia nisi culparum occasiones emergerent, locum 


pietas |Ac., pietatis] non haberet. Quid enim salu- 


jam per se malos dominorum ncquitia fieri pejores. 
ic l. 8, c. de liber. et eor. lib., dixit, recipere nequi. 
tiam servilis ingenii. Et Arnobius, petulantis amoris 


Ὁ lo- D flaminam | servilibus obumbrare fallaciis. Sic etiam 
caverunt. Csterum, tribuenda, quod more solito 


tribuerentur, ut et prebenda, dixit Symmachus lib. 

1, epst. 6 et 8. Eo nomine beneficia ecclesiastica si- 

guiflcantur, tit. de prebend. etdig., et tit. de concess. 
iuh et can. si quis dator, can. ex multis. 1, q. 
. FonN. 

b Fugitivi servi, si se ad alios quam quibus debe- 
banter competere, contulerint, prioribus dominis 
restitui jubet hic Theodoricus. Preterea requirendi 
fugilivos servos potestas dominis conceditur in 1. 
Requirendi, c. de ser. (ug. Quanta autein sit servo- 
rum inprobitas testantur veteres , quibus suspecta 
fuerunt servorum ingenia, illisque ingenitas esse 
fraudes crediderunt. Hinc Terenuus , 


Ne faceres quod vulgus servorum solet, dolis ut me de- 
[|luderes. 

Apud Salvianum de Providentia Dei, vitia ad servos 

relegata, eisque ascripta legimus, et animos serviles 


Tacitus, Suspecta, ait , majoribus nostris fuerunt iu- 
genia servorum, etiam cum in agris aut domibus 
lisdem nascerentur, charitatemque dominorum satis 
acciperent. Vetus exstat proverbium, Tot nos habere 
hostes quot servos, ut est apud Senecam. Dnoss. 

c Teuipore hiemis navigatio periculosa : inde ima- 
ria claudi. dicuntur. Vegetius lib. 1v, cap. 5; I. 6, 
Civitas, c. de off. rect. prov. Cic. lib. n, epist. 6, ad 
Q. fr. Adhuc mare clausum fuisse scio, sed quosdam 
tamen venisse Ostia dicebant. Hinc lucem mutuatur 
specie a Scexvola tractata. 1. 122, Qui Roms, 
ἃ Callimachus, de verb. oblig. FonwER. 

4 Sic Valer. lib. i, Nube infimi castitatem ob- 
scurare. Paulinus epistol. ad *everum, Curarum ter- 
reswium nube cireumdari. Virgil. lib. x 4ZEnueid., 
Belli nubem. Et Paulus Orosius, Delli nebulas in ina- 
gna malorum nubila coituras. DRoss., 








601 VARIARUM LIBER LI. 604 
bris ordinatio gerat, si morum probitas cuncta com- ἃ 


ponat? Arida siccitas madentis pluvie beneficium 
exoptat. Salutiferis medentium manibus nisi infirma 
valetudo non indiget. Sic dum imbecillitati succum- 
bitur. -*onvenienter remedia tribuuntar. Quapropter 
casipus asperis prstandum est sub justitie laude 
moderamen; ut nec vindiclam sinamus superare 
peccata, nec culpam insultare patiamur legibus im- 
punitam. Datus itaque precibus allegasti, viri spe- 
ctabilis Venantii, Lucanie et Brutiorum pr:sulis 
[Juret. , id est, correctoris], odiorum te acerbitate com- 
pressum, custodie longo situ laborantem, in confes- 
sionem raptus adultz puelle Valerianz fuisse com- 
pulsum ; ut gratius fuerit spem cit: mortis expetere, 
quam tormentorum crudelia sustinere. Inter supre- 
mas enim anhelantis angustias, votum est polius 
perire quam vivere : quia detestab.lis sensus peena- 
rum excludit dulcissim:e salutis affectum. Illud etiain, 
quod minime justitia pateretur, adjiciens, defensorum 
tibi patrocinia sxpius postulagti fuisse subtracta , 
cum adversarii florentes ingenio etiam innocentem 
te possent legum laqueis obligare. Que supplicatio 
cum efficaciter animum nostre pietatis intraret, 
paulatimque ad misericordix jura deflecteret, oecur- 
rit Brutioruin presulis missa relatio, quse privatam 
allcgationem tragaedize suxe voce compressit : pegan- 
do credi contra fidem publicam fallaciter supplicanti. 
Ideoque asperitatem poene nostra lenitate mollimus, 
slatuentes ut ex die prolati oraculi, sex mensium 
patiaris exsilium. Ita ut nulli post constituta nostra 


B 


ecclesie. refugisset, penam capitis exsilio tn Vul- 

canias insulas, que describuntur, commutasse. 

In partem ἃ pietatis recidit mitigata districtio ; 
et sub beneficio punit [ed. Niv. et Gam., przstat], qui 
poenam debitam moderatione considerata palpaverit, 
Jovinum curialem, quem corrector Lucanix Brutio- 
rumque .humani nobis suggerit sanguinis effusiono 
pollutum 5, ob hoc quod mutus contentionis ardori- 
Jus excitatus, rixam verborum usque ad nefarium 
college deduxit interitum : sed conscius facti sui 
intra ecclesix septa refugiens *, declinare se credidit 
prescriptam legibus ultionem, Vulcanix insulz d 
perpetua relegatione damnamus; ut et sancto templo 
reverentiam habuisse videamur, nec vindictam cri- 
minosus evadat in totum, qui innocenti non credidit 
esse parcendum. Careat proinde patrio foco, cum 
exitiabili victurus incendio : ubi viscera terr? non 
deliciunt, cum tot samculis jugiter counsumantur. 
Flamma siquidem ista terrena, qu: alicujus corporis 
imminutione nutritur, si non ab:umit, exstinguitur : 
ardet continue inter undas medias montis quantitas 
indefecta ; nec imminuit, quod resolvi posse sentitur ; 
scilicet quia nature inextricabilis potentia tantum 
crementi cautibus reponit, quantum illi vorax ignis 
ademerit. Nam quemadmodum saxa incolumia per- 
manerent, si semper ignis adunata decoquerct ? Po- 
tentia siquidem divina sic de contrariis rebus mira- 
culum facit esse perpetuum, ut palam consumpta 
occultissimis instauret augmentis, qux vult tempori- 
bus stare diuturnis. Verum cum et alii montes moti- 


sub qualibet interpretatione tibi liceat objicere C bus vaporatis exzestuent, nullus simili appellatione 


crimen infamix : quando fas est principi maculosas 
notas vitiatx€ op:nionis abstergere. Sed hoc exacto 
tempore pauie rebusque omnibtis reformato |Alii, 
deformato]|, jus tibi sit liberum omne quod primitus : 
quia nulla te ingemiscere probri adustione censemus, 
quei temporali volumus exsilio detineri. Peenam 
trium librarum auri nihilominus comminantes, si quis 
aut obviando, aut aliter intelligendo, presens nostrum 
violare tentaverit constitutum. Sed quoniam hec sta- 
tuta ad innocentes nolumus usque protendi, ne sua 
cuique minime videatur ignorantia profuisse, przesenti 
auncloritate eos a formidine liberamus , quos ut pote 
mescientes, in eadem causa quolibet loco vel tem- 
pore interfuisse constiterit. Similis enim videtur 
absentis, qui conscientiam criminosi non habet. 
EPISTOLA XLVI. 
FAUSTO PRAFECTO PRAETORIO TRHEODORICUS REX. 
Scribit se Jovino collega occisori, eo quod intra septa 


* Casu facta cedes indulgetur; €onsulte non fit 
gratia. Imo rai pn Lue uat quia capite 
vindicatur. 1. 4,1 3, 1. 4, 1. 7,1. 8, Cod. Theod. de 
indulgentiis criminum. Fonw. 

b Przclare Lactant. lib. 1, et in. Epitome Divin. 
Instit. Plat. lib. ix De Legib. Phil. de Legib. specia- 
libus. Porphyrius, περὶ τῆς ἀπὸ τῶν ἐμψύχων ànoz is. 
Imperatores Gratian., Valent. etTheod , cum cxteris 
reis vinclis crimina condonarent, exceperunt eum 
qui parricidali furore raptus sanguine proprio manum 
unxit, et qui cujusque hominis c:ede 1naculatus est. 
1. 6, Paschalis, ut. 38, de indulgentiis, C. Theod. 


D 


censetur zxstimandus : quia gravius succenditur, qui 
Vulcani nomine nuncupatur. Mittatur ergo reus cap" 
tisin locum prodictum vivus. Careat quo utimur 
mundo, de quo alterum crudeli fugavit exitio : quan- 
do superstes recipit, quod eventu mortis inflixit : sa- 


'lamandr:z secuturus exemplum, 1055 plerumque degit 


in ignibus. Tanto enim naturali frigore constringitur, 
ut flammis ardentibus temperetur. Subtile ac parvum 
animal, lubricis lumbricis associum, flavo colore 
vestitum. Vitam prestat soli, qui mortalia cuncta 


consumit. Memorant autem avi pristini servatores 


| Juret. , forte scrutatores, vel observatores ], hanc in- 
sulam ante 55 aliquot annos, undarum rupto terrore 
ignitus * erupisse, cum Hannibal apud Prusiam Bi- 
thyniz regem veneno secum ipse pugnavit, ne tantus 
dux ad Romanorum ludibria perveniret. Plus indo 
mirabile, ut mons tanta flammarum congregatione 
succensus, marinis fluctibus haberetur absconditus ; 


lib. 1x. FonNER. : . 
e C. Theod. lib. ix, tit. 47, de his qui ad ecclesias 


confugiunt ; lib. 1 C. Theod., tit. 12. Luithpran:lus 
lib. 1, c. 9; lib. 5, c. 4, c. 6, extr. do Immun. eccles. 
Sozomenus lib. vim, c. 7. Socrates lib. xum c. 5. 
FOoRNER. Y 

4 Vulcani insule, Vulcania olla dicitur apud 8. 
Gregor. dialog. lib. 1v, cap. 30. JunET. 

e D. Juret. forte imitus, ut adnotavit Lipsius apud 
Gellium lib. xxvi, cap. 10; et Apuleius pag, 165. 
Sic Cassiodori epist. 50 lib. 1v, ait Vesuvium mon- 
tem exarsurum mittere fluvios pulvereos. 





00$ M. AURELII CASSIODORI 004 


et ardor ibi indesinenter viveret, quem tanta unda A 


videbatur obruere. 


EPISTOLA XLVIH. 


UNTYVERSIS GOTHIS ET BOMANIS CIBCA VERUCAM CASTEL- 
LUM CONSISTENTIBUS THEODORICUS REX. 


Scribit se mandasse Leodifrido sajoni ut eo impulsore 
in Veruca castello, quod describitur, ipsi sibi domi- 
cilia construant. 

Lztitia debet esse cunctorum, provida jussio do- 
minantium : quando illud quod vos debuistis expe- 
tere, nos videtis offerre. Quid est enim gratius quam 
humanis rebus cautelam semper adhibere, qua aut 
Sit necessaria, aut non gravat esse superfluam? 
Et ideo Leodifrido sajoni nostro prowsenti delegavi- 
mus jussione ut ejus instantia in Veruca castello vo- 
bis domicilia construatis; quod a positione sui con- 
gruum nomen accepit. Est enim in mediis campis 
tumulus saxeus in rotunditate consurgens, qui pro- 
ceris lateribus silvis erasus, totus inons quasi una 
turris efficitur; cujus ima graciliora sunt quam ca- 
cumina, et in mollissimi fungi modo superius exten- 
ditur, cum inferiori parte tenuetur. Agger sine [ed. 
Niv. et Ga., sub] pugna, obsessio secura : ubi nec 
adversarius quidquam prasesumat, nec inclusus aliquid 
expavescat. Hunc Athesis, inter fluvios honorus, 
amoeni gurgitis puritate przeterfluit, causam praestans 
muniminis et decoris : castrum pene in mundo sin- 
gulare, tenens claustra provincie; quod ideo pro- 
batur magis esse prxecipuuin, quia feris gentibus con» 
stat objectum. Hoc opinabile munimen, mirabilem 
securitatem, cui desiderium non sit habitare, quam 
vel externos delectat invisere? Εἰ quanquam, Deo 
juvante, nostris temporibus provinciam securam 
credamus, tamen prudentiz nihilominus est cavere, 
etiam qux» non putantur emergere. Munitio ^ trac- 
tanda est semper in otio : quia tunc male quzeritur, 
quando necessaria judicatur. Mergi, quibus nomen 
est ex facto, cohabitatores piscium, aquatiles volu- 
cres, futuras tempestates naturaliter previdentes, 
$ícca petunt, stagna derelinquunt. Delphini, fluctus 
pelagi metuentes, vadosis littoribus immorantur. 
Echini, qui sunt mella carnalia, costatilis teneritudo, 
croce: deliciz divitis maris, dum futuras tempestates 
agnoverint, loca mutare cupientes ( quia illis pro le- 
vitate corporis nandi nulla fiducia est) lapillos, quibus 
pares possint esse, complexi, quadam anchorarum 
ponderatione librati, scopulos petunt, quos fluctibus 
vexandos esse non credant. Aves ipse adventu hiemis 
patrias mutant. Ferz pro qualitate temporis cubilia 
querunt. Hominum sollicitudo non debet providere 
quod potest in adversitate requirere? Non est in 
mundo unde (ed. Niv. Ga. Gr. et Cuj., undis. Ms. R., 
in mundo unum] human: res mutabilitate quaGuntur; 
et ideo providentia dicitur, ut qux» sunt futura trac- 
tentur. 


* Munitio in otio flat. Senec. lib. 11, epist. 18 : In 
ipsa securitate animus ad dilficilia se Piepare. et 
contra injurias fortunz inter beneficia firmetur. Mi- 
les in media pace decurrit sine ullo hoste, vallum 


EPISTOLA XLIX. 


HONORATIS POSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS ET CURIALIBUS 
CATANENSIS CIVITATIS THEODORICUS REX. 


Permittit ut saxis ez amphitheatro longa vetustate col- 
| lapsis ad muros urbis reparandos utantur. 

Optabilis nobis est οἱ grata devotio, qux» bonam 
processerit jussionem ; et merito acceptum redditur, 
$i id quod possumus imperare, poscatur. Felicitas 
enim regnantis est, famulantes amare quod expedit : 
quando nobis labor cogitationis aufertur, dum sub- 
diti sibi profutura disponunt. Atque ideo suggestio- 
nis vestrze tenore comperto, quam charitate civica 
in communiendis moenibus suscepistis, absolutam 
hujus rei vobis censemus esse licentiam : nec quid- 
quam de hac re vereamini, unde gratix& nostr» ex- 
spectare pr:eemia mox debetis. Vestra enim munitio 
nostra est nihilominus fortitudo ; et quidquid vos ab 
incerto eripit, famam nostre defensionis extendit. 
Saxa ergo, qu: suggeritis de amphitheatro longa 
vetustate collapsa, nec aliquid ornatui publico jam 
prodesse, nisi solas turpes ruinas ostendere, licen- 
tiam vobis eorum in usus duntaxat publicos damus ; 
ut in murorum faeiem surgat, quod non potest pro- 
desse, si jaceat. Quocirca perficite confidenter quid- 
quid cautio ad munimen, quidquid ornatus expetit 
ad decorem : tantum nobis scituri gratum fore, quod 
facitis, quantum exinde gratia se vestre civitatis 
extulerit. 

EPISTOLA L. 
PROYINCIALIBUS NORICIS THEODORICUS REX. 


C Decernit ut Alemannorum boves itineris longiuquitata 


56 et labore fracti, Noricorum bovibus comma- 
lentur. 


Grate suscipienda est ordinatio, qux: dantem ju- 
vat, et accipientem pro temporis necessitate lztificat. 
Nam quis putare possit onus, ubi majus meretur in 
commutatione compendium? Et ideo prxsentibus de- 
cernimus constitutis, ut Álemannorum boves, qui 
videntur pretiosiores propter corporis granditatem, 
sed itineris longinquitate defecti sunt, commutari 
vobiscum liceat, minores quidem membris, sed ido- 
Deos ad labores; ut et illorum profectio sanioribus 
animalibus adjuvetur, et vestri agri armentis gran- 
dioribus instruantur. Ita fit at illi acquirant viribus 
robustos, vos forma conspicuos; et quod raro solet 
emergere, in una mercatione utrique videamini de- 
siderata compendia percepisse. 

EPISTOLA LI. 


FAUSTO PRAEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Scribit Thomatem aurigam [frequenter in. spectaculis 
viclorem, cui justas annonas largitus (werat, men- 


2 sirua largitate esee solidandum; tum de spectaculis 


el Augusti imper. circo fuse loquitur. 

Quantum histrionibus rara constantia honestum- 
que votum, tanto pretiosior est, cum in eis proba- 
bilis monstratur affectus. Charum est enim homini 


jacit, et supervacuo labore lassatur, ut sufficere ne- 
cessario possit. Quem in ipsa re trepidare nolueris, 
ante rem exerceas. tes monet spontaneos esse 
labores adeundos, ut ardentius perferamus. FoRn. 


65 VARIARUM LIBER Ill. | 606 
reperisse, ubi aliquid se laudabile non putaverat in- A temporum quadrifaria divisione funduntur; prasinuas 


venire. Dudum siquidem Thomati aurige, ex Orien- 
tis partibus advenienti, annonas rationabiles consi- 
deratio nostra largita est, donec ejus artem proba- 
remus et animum. Sed quoniam in hoc ag^ne pri- 
matum noscitur obtinere, ejusque voluntas , patria 
derelicta , nostri sedes fovere delegit imperii, mens- 
trua eum duximus largitate solidandum : ne adhuc 
ambiguum reddereimus , quem ltalis dominatum ele- 
gisse cognovimus. Is enim frequenter victor per di- 
versorum ora volitavit, plus vectus favore quam cur- 
ribus. Suscepit partem populi protinus inclinatam , 
et quos ipse fecerat tristes , laboravit iterum reddere 
ketiores: modo agitatores artésuperans : modo equo- 
rum velocitate transcendens ^. Frequentia palmarum 


virenti verno, venetus nubile hiemi, roseus sestati 
flammex, albus pruinoso autumno dicatus est, ut 
quasi per duodecim signa digrediens annus integer 
signaretur. Sic factum, ut naturx ministeria specta- 
culorum composita imaginatione luderentur. Biga 
quasi lune , quadriga solis imitatione reperta est. 
Equi desultorii, per quos circensium ministri missos 
denuntiant exituros, luciferi przcursorias velocitates 
imitantur. Sic accidit ut dum se colere astra puta- 
rent, religionem suam ludicra similitudine profana- 
rent. Àlba linea * non longe ab ostiis in utrumque 
podium, quasi regula directa, producitur ; ut quadri- 
gis progredientibus, inde certamen oriretur : ne dum 
semper propere conantur elidere, spectandi volup- 


eum dici faciebat maleficum 5, inter quos magnum p (atem viderentur populis abrogare. Septem metis € 


prz:conium videtur esse ad talia crimina pervenire, 
Necesse est enim ad perversitatem magicam referri, 
quando victoria equorum meritis non potest appli- 
cari. Spectaculum expellens gravissimos mores, in- 
vitans levissimas contentiones, evacuatio honestatis, 
fons irriguus jurgiorum, quod vetustas quidem habuit 
sacrum, sed contentiosa posteritas fecit esse ludi- 
brium [ac. lubricum). Primus enim hoc apud Elidem 
Asie civitatem Znomaus fertur edidisse : quod 
postea Romulus in raptu Sabinarum, necdum funda- 
tis sedificiis, ruraliter ostentavit Italis. Sed mundi 
dominus ad potentiam suam opus extollens, miran- 
dam etiam Romanis fabricam in vallem Murciam te- 
tendit Augustus; ut immensa moles flrmiter prz- 
cineta montibus contineret, ubi magnarum rerum 
indicia clauderentur. Bissena quippe ostia ad duo- 
decim signa posuerunt. H:»c ab hermulis * funibus 
demissis subita zqualitate panduntur : docentes to- 
twn illic, ut putabatur, consilio geri, ubi imago ca- 
pitis 4 cognoscitur operari. Colores autem in vicem 


^ Aurigz, ut celeriores equos redderent , magicis 
artibus utebantur, ut colligere est ex Hieronymo, Hi- 
iua Arnobio lib. 1, et ex l. ix, cap. de malefic. 

UBET. 

δ Laudatur hic nobilis auriga, quod modo agitato- 
res arte superaret, et modo equorum velocitate trans- 
cenderet : quo loco notandum est mirifice placuisse 
in spectaculis equorum celeritatem, adeo ut narret 
Capitolinus Yerum imperatorem volucri equo Pra- 
sino aureum simulacrum fecisse; quinetiam multi 
ex agitatoribus adversariorum equos dzemoniacis im- 
precationibus impediebant, ut suos ad cursum facilius 
impellerent. Optime Arnobius de magorum artibus 
loquens : Quis enim hos nesciat famil arium dirum- 
pere cbaritates, aut sine clavibus reserare qu:e clausa 
sunt, aut ora silentio vincire, aut in curriculis equos 
debilitare, incitare, tardare. Àc Ammianus Marcelli- 
nus scribit ÀApronianum preíectum Urbis, capitali 
animadversione damnasse Hilarium aurigam convi- 
etum ac confessum, vixdum pubescentem filium suum 
venefico tradidisse docenti artium nefariarum secreta 
legibus interdicta, ut nullo conscio aduniniculis juva- 
retim internis. Bnoss. : 

! * Vide Joseph. Scaliger. Lect, Ausonii, cap. 14. 
URET. 

4 Ere Us lib. 1 de laudib. justitie, pag. 75; et 
Isidorus Etyinolog. lib. xvii , cap. de eas d equo- 
rum; ei cap. de desulioribus; et cap. de obelisco. 
Vide Suetonium cap. 7; et Plinium lib. 1x, epist. 6. 

T. 


certamen omne peragitur, in similitudinem hebdo- 
madis reciprocz. Ipse vero metze secundum zodiacos 
decanos ternas obtinent summitates, quas ad instar 
solis quadrigze celeres pervagantur. Rot: Orientis et 
Occidentis terminos designant. Euripus maris vitrei 
reddit imaginem, unde illuc delphini ::quorei δ aquas 
interfluunt. Obeliscorum quoque prolixitates ad coeli 
altitudinem sublevantur; sed potior soli, inferior 
lun: dicatus est : ubi sacra priscorum Chaldaicis 
signis, quasi litteris indicantur. Spina infelicium cap- 
tivorum sortem designat : ubi duces Romanorum 
supra dorsa hostium ambulantes, laborum suorum 
gaudia perceperunt. Mappa ^ vero, qu: signum dare 
videtur circensibus, tali casu fluxit in morem : cum 
Nero prandium protenderet , et celeritatem , at asso- 
let, avidus spectandi populus flagitaret, ille mappam, 
qua tergendis manibus utebatur, jussit abjici per 
fenestram, ut libertatem daret certaminis postu- 
jati [ alii, postulandi ; alii, postulanti ]. Hinc tractum 
est, ut ostensa mappa ' certa videatur esse pro- 


e Plinius lib. xxxv, cap. 17; et Seneca lib. xix, 
epist. 109. Jung. Albam lineam vocat auctor, quod 
artialis cretatam mappam nominat. Vide Cedrenum 
in Historix: Compendio : ibi enim confirmantur et il- 
lustrantur 40 ab auctore de mappe origine dicuntur. 


088. - 

! Vide Suetonium in Claudio cp 21; et Isidorum 

Etym. lib. xvi, cap. 50; et cap. 57, de septem spa- 

tiis. JURET. | 
£& Alciatus Paren. lib. v, cap. 27. Jungr. 

à Mappam vocat circensium spectaculum, qu: qui- 
dem vox legitur in Novellis Grzecis : memiuit Sueto- 
nius in Augusto , c. 45, ubi loquitur de aurigatione, 
deque circo maximo, atque adeo de equis certanti- 
bus et circénsibus, et mappa, quam magistratus olim 
mittebant, signi videlicet dandi gratia. Figurate etíam 
equorum agitatio circensis mappa per synecdochen 
vocata est, et ita non modo apud Justinianum, sed 
apud Juveualem Satyr. 12 quoque accipitur, cum ait, 
ludos circenses, qui et magni dicti sunt, et Megalen- 
ses, intelligens, 

Interea Megalesiacss spectacula mappe ;- 


et apud Senecam cap. 50, de ira, lib. m, quo loco ur- 
$08 leonesque mappa proritat. Baoss. Vide nov. de 
Consulibus. Gnur. et Cu. 

i Id etiam refert Tertull. lib. de Spectac., cap. de 
munere. Servius in lib. /Eneid. Et Isidor. lib. xviu, 
cap. 24 et cap. 41. Jun. 


607 M. AURELII CASSIODORI 608 


missio 
dicitur; circeuses, quasi circuenses : propterea quod 
apud antiquitatem rudem, qux necdum spectacula 
in ornatum deduxerat fabricarum, inter enses et flu- 
mina locis virentibus agerentur. Nec vacat quod vi- 
ginti quatuor missibus 5 conditio hujus certaminis 
expeditur, ut diei noctisque hor: tali numero clau- 
derentur. Nec illud putetur irritum quod metarum 
circuitus ovorum erectionibus exprimatur : quando 
actus ipee, multis superstitionibus gravidus, ovi 
exemplo, geniturum se aliqua profitetur. Et ideo da- 
iur intelligi, volitantes atque inconstantissimos inde 
mores nasci, quos avium matribus aptaverunt. (- 
tera circi Romani longum est sermone decurrere, 
dum omnia videantur ad causas singulas pertinere. 


circensium futurorum. Circus, ^ a circuitu A Quid isti facerent, si in AEgyptiacis partibus possi- 


derent, ubi Nili fluminis superveniente diluvio, indicia 


finium vastissimus gurges abradit, et indiscreta terrze 


facies redditur, ubi omnia limus tegere comprobatur? 
Quapropter nec tunc ad arma concurrere debuissent, 
si excitata lis nulla satisfactione superata discederet. 
Hoc enim per geometricas formas et gromaticam 
€ disciplinam ita diligenter agnoscitur, quemadmo- 
dum litteris omnis sermo conclusus est. Geometriam 
quippe, ut est hominum genus nimis acutissimum 
atque sollicitum, Chaldzi primum invenisse memo- 
rantur: qui rationem ipsius disciplinx generaliter 
colligentes, et in astronomicis rebus, et in musicis, et 
in mechanicis, et in architecticis, et in medicinam, 
et ad artem logisticam, vel quidquid potest formis 


fMloc tantum dicimus oimnnimodis stapendum, quod B generalibus contineri, aptam esse docuerunt; ut sine 


il ic, supra czetera spectacula, fervor animorum in- 
consulta gravitate [Jur. forte pravitate] rapiatur (Vi- 
de Cypr. lib. de Spectac.). Transit prasinus, pars 
populi meret; przecedit venetus, et potior turba ci- 
vitatis affligitur : nibil proficientes, ferventer insul- 
tant; nihi] patientes, graviter vulherantur; et ad 
inanes contentiones sic descenditur, tanquam de 
statu periclitantis patrie laboretur. Quod merito 
creditur dicatum numeros:e superstitioni, ubi ab ho- 
nestis moribus sic constat excidi. Hxc nos fovemus 
necessitate populorum imminentium, quibus votum 
est ad talia convenire, dum cogitationes serias dele- 
etantur abjicere. Paucos enim 58/7 ratio capit, et ra- 
ros probabilis oblectat intentio, et ad illud potiusturba 


ea nihil horum possit ad agnitionem verissimam per- 
venire. Hanc post /Egyptii, non dissimiliter animi 
fervore calentes, propter augmenta Nilotica, qui 
singulis annis votiva inundatione patiuntur, ad di- 
mensionem terre et recuperandas formas finium 
transtulerunt; ut fleret arte distinctum, quod liti- 
giose confusioni videbatur obnoxium. Quapropter 
agrimensorem perilissimum, cui ab arte nomen est, 
vestra nihilominus adhibeat magnitudo; ut jam om- 
nia, quz: manifesta ratione distincta sunt, per evi- 
dentia debeat docamenta monstrare. Nam si hoc egit 
illa disciplina mirabilis, ut indeterminatos agros ra- 
tione certa distingueret, quanto magis iste monstrare 
debet omnia, qux» jam probantur suis finibus termi - 


ducitur, quod ad curarum remissionem constat in- C nata? Augusti siquidem temporibus orbis Romanus 


ventum. Nam quidquid :estimat voluptuosum, hoc et 
δὰ beatitudinem temporum judicat applicandum. 
Quapropter largiamur expensas, non semper ex ju- 
dicio demus. Expedit interdum desipere, ut populi 
possimus desiderata gaudia continere. 


EPISTOLA Lil. 
CONSULARI VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Precipit ut eligat. agrimensorem, qui contentionem 
inter Leontium. atque Paschasium pro casarum ter- 
minis ortam dirimat. 


Sicut invidiosa nimis interpellantium suggestione 
comperimus, inter Leontium atque Paschasium spe- 
ctabiles viros finalis orta contentio est, ita ul ter- 
minos casarum suarum non legibus, sed viribus ere- 


agris divisus, censuque descriptus est; ut possessio 
sua nulli haberetur incerta, quam pro tributorum 
susceperat quantitate solvenda. Hoc auctor Hyrum- 
metricus redegit ad dogma conscriptum; quatenus 
studiosus legendo possit agnoscere, quod deberet 
oculis absolute monstrare. Videant artis hujus pe- 
riti, quid de ipsis publica sentit auctoritas. Nam di- 
sciplin:e illze, toto orbe celebrat», non habent hune 
bonorem. Arithmeticam dicis, auditoriis vacat. Geo- 
metria, cum tantum de coelestibus disputat, tantum 
studiosis exponitur. Ástronomia et musica discuntur 
ad scientiam solam ; agrimensori vero finium lis orta 
committitur, ut contentionum protervitas abscinda- 
tur. Judex est itaque artis su:e, forum ipsius agri de- 


derent vindicandos. Unde miramur tanta animositate p serti sunt : $$ fanaticum credis, quem tortuosis 


fuisse litigatum, quod aut terminis testibus, aut jugis 
montium, aut fluminum ripis, aut arcaturis construc- 
tis aliisque signis evident.bus constat esse definitum. 


* Cireus locus erat publicus, ὁποῦ μάλιστα, ut est 
m ds Herodianum lib. i Hist., τὸ πλῆθος συνιὸν ix- 
κλησίαζει, in quo populus ludos spectans considebat. 
Virgil. lib. v /Eneid. : 

.. Mediaque in valle theatri 
Cireus erat. 

Fuerunt autem tres circi Romas. Circus maximus 
inter Palatium et Aventinum ; circus Flaminius, qui 
et Apollinaris, et circus Nerouis in Vaticano. Dnoss. 

b Missus, us. Erat cursus septem curricülorum 
solemnis confectus ab agitatoribus in ludo circensi. 
Onuph. Panuin. — Missibus ex V. C. legendum est. 


semitis ambulare conspexeris. Indicia siquidem re- 
rum inter silvas asperas et dumeta perquirit, non 
ambulat jure communi, via illi est sua lectio, osten- 


Sic Cassiodorus in Chronico sub dien τὰν 24 imp., 
Am liano et Aquilino cons., Varro de Re rustica lib. 
I, cap. 2. Jun. 

e Tam editiones quam manuscripti habent gram- 
maticam, sed error est ; legendum enim gromaticam, 
quo nomine inscripsit olim librum Hyginus, ut te- 
statur Volaterranus Urba. Comment. lib. xvi et lib. 
xxx. Est autem vox propria agrimensorum. Vide No- 
nium Marcellum in verbo Grumus et Grumem. Jungr. 
Hanc lectionem emendavit etiam Vossius ὧδ Arte 
Gramm. pag. 3. 


609 


VARMIARUM LIDER IV. 


610 


dit quod dicit, probat quod didicit, gressibus suis A rum volitare spissitudinem  conspexerint otunino 


concertantium jura discernit ; et more vastissini flu- 
minís *, aliis spatia tollit, aliis rura concedit. Qua- 
propter auctoritate nostra suffulti, talem eligite, post 
quem partes erubescant impudenti fronte litigare ; 
quatenus possessorum jura confusa esse non debeant, 
quibus est necessarium rebus propriis adhibere cul- 
turam. 


EPISTOLA 14}. 
APRONIANO VIRO ILLUSTRI, COMITI PRIVATARUM, THEO- 
DORICUS REX. | 
Precipit ut εἰ aquilegem, qui Romam ez Africa ve- 
nerat, compererit esse hujus artis peritissimuim , 
inopiam ejus necessariis annonis relevet, eique jun- 
gat mechanicum , qui eum opera sua juvet. 
Magnitudinis vestrz relatione comperimus, aqui- 
legium » Romam venisse de partibus Africanis, ubi 
ars ipsa pro locorum siccitate magno studio semper 
excolitur, qui aridis locis aquas possit dare venati- 
les *; ut beneficio suo habitare faciat loca nimia 
sterilitate siccata. Hoc nobis fuisse gratum cognosce ; 
quetenus industria illa majorum libris exposita, no- 
stris temporibus venerit approbanda. Signis quippe 
virentium herbarum ac proceritate arborum vicini- 
tatem colligit decenter undarum. Terris euim, qui- 
bus dulcis humor non longe subest, ubertas quorum- 
dam germinum semper arridet; ut est juncus aqua- 
lis, canna levis, rubus validus, salix lenta |mss. 
Gr. et Cuj., leta], populus virens, et reliqua arbo- 
rwn genera, qu: tamen ultra naturam suam felici 


proceritate luxuriant. Sunt et alia hujus artis indi- ( 


cia, cum nocte adveniente lama sicca in terram po- 
nitur jam provisam, et rudi cacabo tecta relinquitur: 
tunc si aqui proximitas arriserit, mane humida re- 
peritur. Sole autem declarato intuentur etiam magi- 
stri loca solliciti, et ubi supra terram minutissima- 


* Et contra flumina vice censitorum funguntur, L 
30, ergo, alluvio, De acq. dom. FonNER. 

» Legendum aquilegem. Vocantur enim aquileges 
a Seneca Natur. quazst. lib. ui, cap. 15; a Plinio lib. 
x, epist. 98. Jun. 





muscarum, tunc promittunt lzti facile quod quoritur 
inveniri. Addunt etiam in column:e speciem conspici 
quemdam tenuissimum fumum, qui quanta fuerit al- 
titudine porrectus ad summum, tanto in imum lati- 
ces latere cognoscunt ; ut hoc sit inirabile, quod per 
hiec aliaque signa diversa mensura definita przedici- 


. tur, quanta profunditate quixsita monstretur. Praedi- 


cunt etiam sapores aquarum 4, ut nec aspera dispen- 
dioso labore debeat quzri, nec dulcis necessariaque 
inhonore contemni. auc scientiam sequentibus pul- 
chre tradiderunt apud Grecos ille, apud Latinos Mar- 
cellus; qui non solum de subterraneis fluentis, sed 
de ipso quoque ore fontium sollicite tractaverunt. 
Dicunt enim aquas qux ad orientem austrunique 


Β Prorumpunt, dulces atque perspicuas esse, et pro 


sua levitate saluberrimas inveniri; in segtentrionen 
vero atque occidentem quxcunque manant, probari 
quidem nimis frigidas, sed crassitudine sus gravi- 
tatis incommodas. Atque ideo, si viderit memorato 
illi sapientia vestra et codicum lectione, et usu re« 
rum qu: suni przedicta constare, competentibus au- 
nonis de publico deputatis, peregrinationem ejus 
inopiamque relevabis : accepturus mercedes, cui ar- 
tis sux dona praestiterit. Nam quamvis Romana ci- 
vitas aquis abundet irriguis, sitque fontibus gaudens, 
et formarum inundatione ditissima, reperiuntur ta- 
men plurima suburbara qui hanc videantur desi- 
derare peritiam. Et merito continetur, qui vel pro 
parte necessarius esse cognoscitur. lfuic tamen me- 
chanicus omnino jungendus est, ut undas, quas iste 
reperit, ille levet; et arte subire faciat, quod ascen- 
dere non praevalet per naturam. Habeatur ergo et 
iste inter reliquarum artidm magistros, ne quid desi- 
derabile putetur fuisse, quod sub nobis non potuerit 
Romana civitas continere. 


* ld est, aquas fluentes e vena perpetua. ὅσα. Alii, 
vernaliles. 

4 De sapore aqu:e Victruvius lib. viri, cap. 1 : quo 
in lib., et Seneca lib. 11 Natur. qusst. , multa de 
aquis, qu:e nunc prudens omitto, disputantur. FORNER. 





LIBER QUARTUS. 





59 EPISTOLA PRIMA. 


BERMINAFRIDO [mss. HERMAFRIDO] REGI THORINGORUM 
THEODORICUS REX. 

Dat illi in matrimonium neptem suam, que laudatur; 
εἰ renuntiat se equos, quorum pulchritudo describi- 
twr, nec non et alia munera αὖ eo missa libenter 
accepisse. 

Desiderantes vos nostris aggregare parentibus, 
neptis [Ac. , neptem] cbaro pignori, propitia Deitate, 
sociamus; ut qui de regia stirpe descenditis, nunc 


» Uxoris dotes, doctrina, mores, forma, genus, 
dignitas; sed principem locum eruditioni tribuit. 
Solebant autem veteres puellas erudire : Livius lib. 
s de Virginia; Plin. lib. 1, epist. 17; Athen. lib. 
xm; Lucian., zepi τῶν ἐπὶ μισθῷ συνόντων, Plutarch. 


D etiam longius claritate imperialis sanguinis fulgea- 


tis. Mittimus ad vos ornatum aulici domus, aug- 
menta generis, solatia fidelis consilii , dulcedinem 
suavissimam conjugalem; que et dominatum jure 
vobiscum impleat, et nationem vestram meliore in- 
stitutione componat, Habebit felix Thoringia, quod 
nutrivit Italia litteris doctam *, moribus eruditam, 
decoram non solum genere, quantum et feminea 
dignitate; ut non minus patria vestra istius splendeat 


περὶ παιδῶν ἀγωγῆς. Galieni imp. tempore puelle et 
vidus Plotim philosophi scholam disciplinae causa 
frequentabant : cujus iustituti meminerunt Julian. 
lib. 1v. Ubi pupil. educ., Gordian. lib. xv, si paterno, 
c. de neg. gest. Fonx. 


LIU 


M. AURELII CASSIODORI 


612 


exoribus quam suis triumphis. Quapropter salutantes A enim Herulis Gothorum, Deo juvante, solatia. Nos 


vos gratia competenti, indicamus nos venientibus le- 
gatis vestris impretiabilis quidem rei, sed more gen- 
tium suscepisse pretia destinata, equos argenteo ^ 
colore vestitos, quales decuit esse nuptiales. Quorum 
pectora vel crura spharis carneis decenter ornantur; 
costa. iu quamdagn latitudinem porriguntur ; alvus in 
brevitate constringitur; caput cervinam reddit efli- 
giem, ünitantes velocitatem cujus videntur habere 
similitudioem. Hi sunt sub piuguedine nimia man- 
sueti, magna mole celerrimi, aspectibus jucundi, 
usibus gratiores; incedunt enim molliter, sessores 
suos insanis festinationibus non fatigant ; quiescitur 
potius in ipsis quam laboretur ; et compositi delecta- 
bili moderatione, agilitate norunt continua perdu- 


arma tibi dedimus ; gentesautem olim virtutum pignora 
prestiterunt. Salutantes proinde gratia competenti, 
reliqua per illum et illum legatos nostros patrio ser - 
mone mandamus, qui vobis litteras nostras evidenter 
exponant, et ad confirmandam gratiam qux sunt di- 
cenda subjungant. 
EPISTOLA iil. 
SENARIO € VIBO ILLUSTRI, COMITI , THEODORJCUS REX. 


llli confertur dignitas comitiv& patrimonii, et summo- 
pere laudatur. 


Ad ornatum palatii credimus pertinere aptas di- 
gn.tatibus personas eligere : quia de claritate ser- 
vientium crescit fama dominorum. Tales enim pro- 
vehere principem decet, ut quoties procerem suum 


rare. Verum hunc, quamvis nobilissimum gregem, p uerit dignatus aspicere, toties se cognoscat recta 


belluasque morigeras, vel alia 40:5 direxistis eximia, 
victa cognoscitis : quando omnia jure superat, qux 
decus regi» potestatis exornat. Destinavimus et nos 
quidem, qus principalis ordo poscebat ; sed nihil 
majus persolvimus, quam quod vos tante femins 
decori copulavimus. Adsint vestro divina conjugio, ut 
sicut nos causa junxit affectionis, ita et posteros no- 
stros- obliget gratia parentalis. 
EPISTOLA II. 
REGI HERULORUM THEODORICUS REX. 
tat eum in filium arma, et dat illi equos, en- 
iin nr el feud bellorum RHIERUS. 
Per arma ^ fieri posse filium, grande inter gentes 
constat esse praeconium : quia non est GO dignus 
adoptari , nisi qui fortissimus meretur agnosci. In 
sobole frequenter fallimur. Ignavi autem esse ne- 
sciunt, quos judicia pepererunt. Hi enim gratiam non 
de natura, sed de solis meritis habent, quando vin- 
culo animi obligantur extranei ; ei tanta in hoc actu 
vis est, ut prius se veliot mori, quam aliquid aspe- 
rum patribus videantur infligi. Εἰ ideo more gentium, 
et condilione virili, filium te presenti munere pro- 
creamus ; ut competenter per arma nascaris, qui bel- 
licosus esse dignosceris. Damus quidem tibi equos, 
enses, clypeos, et reliqua instrumenta bellorum; sed 
qu: sunt omnimodis fortiora, largimur tibi nostra 
judicia. Summus enim inter gentes esse crederis, qui 
Theodorici sententia comprobaris. Sume itaque ar- 
ma, mihi tibique profutura. llle a te devotionem pe. 
tit, qui te magis defensare disponit : probat tuum 
animum, et opus non habebit obsequium. Adoptat te 
talis, de cujus gente tu potius formideris. Nota sunt 


* Ut luteus color nuptiis dicatus fuit, sicut ex Ca- 
tullo et Apuleio eximi: doctrinz vir Turneb. probat, 
lib. xxvui, cap. 2, Adversar., ita et argenteus seu 
candidus, ut ex hoc loco constat : Apuleio lib. vn de 
Asino; Valer. Max. lib. ui, cap. 1; Plutarch. in Pro- 
blem. Unde in luctu interdicebatur, Paul. lib. 1 sent. 
tit. ult. Qui luget, inquit, abstinere debet a couviviis, 
ornamentis et alba veste. /Eschines oratione contra 
Ctesiph. exprobrat Demostheni, quod triduo post 
δα unice obitum λευχὴν ἐσθῆτα λαθὼν sacrificarite 

Ν. 

b Per arma infr. lib. vu, epist. 1 et 9. De qua re 
ne quidquam hic amplius adnotem, impedior doctis- 
eimi viri Pithei, sagacissimi rerum antiquarum per- 


judicia habuisse. Moribus enim debet esse conspicuus, 
qui datur imitandus. Facile est qualemcunque sibj 
deligere ; multis autem electum vivere [ed., videre] 
decet. Cape igitur per indictionem quartam (An. Ch. 
511) illustris comitivse nostri patrimonii dignitatem, 
quam tibi non immerito tribuit regalis auctoritas. 
Diu namque nostris ordinationibus geminum mutua- 
tus obsequium, et consilii particeps eras, et disposita 
laudabili assumptione complebas. Subiisti sz:epe arduze 
legationis oflicium ; restitisti regibus non impar as- 
Sertor, coactus justitiam nostram et illis ostendere 
qui rationem vix poterant cruda obstinatione sentire. 
Non te terruit contentionibus inflammata regalis au- 
ctoritas : subjugasti quinimo audaciam veritati, et 


C Obsecutus ordinationibus nostris in conscientiam 


suam barbaros perculisti. Quid studium tuum longa 
lucabratione sollicitum, et continui laboris inculpa- 
bile referamus obsequium ἢ Usus es sub exceptionis 
officio eloquentis ingenio : favebat ipse sui delectatus 
auditor, dum meliora faceres, cum (forte, quam] re- 
citare ccepisses. Pronuntiatio tua nostrum delectabat 
arbitrium : quia tantum dictantium reflciebas ani- 
mum, quantum se lassare poterat cura cogitantium. 
Fuit quoque in te pars altera vit» laudabilis, quod 
arcana nostra morüm probitate claudebas, multorum 
conscius, nec tamen, cum plura nosses, elatus. Col- 
legis gratia, superioribus humilitate placuisti, Sic 
omnium pro te factus est unus animus ex magna 
diversitate sociatus. Carpes certe probatz institu - 
tionis gratissimum fructum, quando provectus tuus 
ita potuit omnes Lketos efficere, ut universi in 
te judicent sua. desideria profecisse. 'Tuere igitur 


scrutatoris, diligentia : qui hunc ritum lib. t Advers. 

exseculug est. Sic investitura flebat baculi et annuli 

traditione, cap. 4 de concess. preben. Sic manumissio 

apud Longobardos per sagittam, Paul. Diacon. lib. 1 

τε Gest. Longobard. Sed hzxe alias fortasse fusius. 
ORN. 

* Hunc mox dicit &epe subiisse ardwe legationis 
oflicium, et ibus restitisse. Unde arbitror illu 
esse Senarium de quo in prisco carmine seu elogio 
quod exstat Veter. Epigram. lib. i1 , pag. 108. Ad 
hunc etiam scribit epist. 7 hujus libri. Jun. 

4 |n illo vetusto elogio Senarii dicitur : Aulica 
quippe comes rexi patrimonia clarus. Jua. 





4 


615 


VARIARUM LIBER IV. 


0 4 


banc virtutum amabilem przeclaramque constantiam; A est. enim 5, Sub amore principis custodire mode- 


nostrzque doinus auctoritate subnixus, tanto studio- 
sius gratiam quaxre, quantum te locum beneficiis 
respicis invenisse. Tende itaque adhuc bonis actibus 
tuos ad poliora successus : sciens graliain nostram 
in illo semper augeri * qui se dignum adepto culmine 
desiderat inveniri. 
EPISTOLA IV. 
SENATUI URBIS ROMJE THEODORICUS REX. 


Renuntiat 46 illustrem virum Senarium ad comitivam 
patrimonii subvexisse, qui multis laudibus effertur. 


Gloriosum quidem nobis est, Patres conscripti, 
honores passim impendere; sed laudabilius beneme- 
ritis digna prestare. Quidquid enim talibus tribui- 
mus, pro generali potius utilitate largimur. Cunctis 


siquidem proficit recti tenax provectus; nec locus p 


relinquitur injurie, cum ad bonos pervenit regula 
disciplinz. Hoc itaque przclaro desiderio illustrem 
virum Senarium comitiv:e patrimonii dignitate sub- 
vetximus, qui venalitatis obscura animi claritate re- 
fugiat, qui calumnia non Hwtetur, nec patrimonii 
agctoritate suffüaltus, de nostro sibi faciat terrore 
compendium; sed jus zquabile possit tenere cum 
ceteris, unde nobis placere respicit servientes. Hxc 
de illo futura promittere, przteritorum facit tempo- 
rum fides. In ipso quippe adolescenti» flore palatia 
nostra meritis maturus intravit; et quod robustas 
quoque fatigat states, nullo deceptus novitatis er- 
rore, ad imperantis conversus arbitrium, effectum 
bonarum prestitit jussionum. Nunc ad colloquia 


stiam : quia gaudia semper animos inquietant ; mo- 
dus etiam raro G] lxtis rebus imponitur, qui magis 
in tristibus intervenit. Garrula res est kelitia *; nec 
enim prz gaudio potest spiritus contineri. Verum 
inter hzc stupenda meritorum, origiuis quoque si- 
mili claritate resplendel; ut hzreas qua parte sit 
ditior, cum copiosius utraque possideat. IIabent 
ergo sigillatim distributa pr:econium, juncta miracu- 
lum. Quapropter, P. C., assurgat primzvis introeun- 
tibus cana libertas 4. Nihil de genio vestro subtra- 
hitur, quando venientium novitas honorabiliter in- 
vitatur. Parentes * publici de clementia nominati, 
duplex vos ratio benignitatis invitet : incipiens me- 
reatur gratiam, provectus favorem. 


EPISTOLA V. 
AMABILI VIRO DEYOTO, COMITI, THEODORICUS REX. 
Statuit ut omnes navicularii Campania, Lucanie, sive 

Thuscie fidejussoribus idoneis se. committant ad 

victuales species in Gallias fame laborantes devehen- 

das, pretioque distribuendas. 

Nullum decet nostras gravanter suscipere jussiones, 
quie magis utilitates noscuntur extollere devotorum. 
Iu Gallicana igitur regione victualium cognovimus 
charitatem, ad quam negotiatio semper prompta festi- 
nat, ut empta largius angustiore pretio distrahantur. 
Sic evenit ut et venditoribus satisfiat, et illis provisio 
nostra subveniat. Atque ideo devotio tua prssenti 
auctoritate cognoscat omnes navicularios Campaniz, 
Lucanis, sive Thuscix fidejussoribus idoneis se de- 


dignus, nunc ad exceptiones aptissimus, frequenter C bere committere, ut cum victualibus speciebus tan- 


etiam in legationis honorem electus, cujus multiplex 
meritum incertum apud nus reddebat officium. Non 
enim unius loci vir debet dici, a quo multa videntur 
impleri. Sed h:c amplius commendabat humilitas 
l'Ac., utilit:s!, quz tam clara quam rara est. Novum 


* 

ὁ Mss., twis ad potiores voces suscipiens gratiam 
uostram, optans im illo, etc. 

5 γνώμη perpulchra. Novum est, sub amore prin- 
cipis custodire modestiam, pro eo quod diceremus, 
arduum est eos qui apud. principem plurimum pos- 
sunt, se moderate submisseque gerere. Novum, id 
est magnum, tit. de publ. judic. nova poena, pro 
atroci. Servius Honorat. in illud Virgil. Pollio, Et 
ipse facit nova carmina , et in illud, Quis novus hic 
nostris, eic. Galenus apud Hippocrat. νεανικῶς, inter- 

tur γενναίως, Vel σφοδρῶς, vel ἰσχυρῶς, id est, 
generose, valde, vehementer. FonN. 

4 Huic sententie suffragatur Symmach. lib. 1, epist. 
$1. Quippe letitia, inquit, loquax res est atque 
ostentatrix sui, adeo ut magnx parti hominum nulla 
ab bac cautio sit. Idem epist. seq. * In serenis fron- 
tibus animorum indicia perleguntur; non enimse ca- 
pit exandantis lzetitiz? magnitudo, sed dedignata pe- 
ctorum latebras ita multa et candida foris prominet, 
wt intelligatur non ingentior esse quam verior. Apu- 
leius lib. ui Florid. Nam nunc betitia facundiz ob- 
strepit, et cogitatio voluptate impeditur, ac mens 
occupata delectatione mavult imprzsentiarum gau- 
dere quam predicare. Quid faciam? cupio gratus 
videri Pod pre gaudio nondum mihi vacat gratias 

ere. e. 

Me Quod autem bic dicitur garrulam esse lztitiam, 
eengruit iis que leguntur in Panegyrico Pacaii: 


tum proficiscantur ad Gallias : habituri licentiam 
distrahendi , sicut inter emptorem venditoremque 
convenerit. Grande commodum f est, cum indigen - 
tibus pacisci : quando fames totum solet contem- 
nere δ, ut suam necessitatem possit expellere [mss., 


ait enim in eumdem hominem non posse eodem tem- 
pore gaudium et silentium convenire. Plinius quoque 
Scribit inesse gaudio vim cogendi. Manca est sine 
sermone hilaritas, et simulacrum moeroris est occul- 
tare quod gaudeas, et afflictionis mutatio vocem in 
lztitia non habere. Pretermittendum non est quod 
M. Cato in oratione pro Rhodiensibus affirmat, res 
secundas letitia transvorsum nos trudere a recte 
consulendo atque intelligendo. Apuleius vero Florid. 
lib. n ketitiam obstrepere ait facundis, et cogita- 
tionem voluptate impedire. Quibus congruit vetus 
proverbium relatum ἃ D. Hieronymo, nimirum elo- 
quentiam rem non esse tristem. Boss. 

4 |d est curia, seu senatus. Jun. 

ὁ [d est senatores. Jun. 

f Hic pretia rerum variantur, l. 62, pretia, ad 
Ἰ. Falcid. commerciorum mater necessitas, l. 4 de 
contr. empt. FonN. 

€ Famis tempore omnia charius venduntur: imo et 
liberi a parentibus distrahuntur. Valentin. novell. 
11, Notum est, inquit, proxime obscenissimam fa- 
mem per totam ltaliam deszvisse, coactosque homi- 
nes filios et parentes vendere, ut discrimen instantis 
mortis effugerent. Paul. lib. v, tit. 1 sentent. ; 1. 3, 
De patrib. qui fl. distr. Annibale Cassitium oppidum 
obsidente, Strabo lib. v n ὃ: ὑπὸ λιμοῦ διαχο- 
ala δραχμῶν πραθέντες μεδύμνον, imo murem ea in 
obii joue. 20 donis venisse, refertur a Plinio lib. 


* liie locus non est Symmachi, sed Nazarii in Paneg:t. ot D. Jurctus dicit se observasse ad Symm. lib. », ep. 31. 








615 


M. AURELII CASSIODORI 


616 


explere]. Nam cum ambitioni su:e serviat, propemo- A tium sublevare fortuuas : quia quod aliena vi cou- 


dum donare videtur, qui vendit rogatus. Ad sa&ura- 
tos cuni mercibus ire certamen est : suo autem pre- 
tium poscit arbitrio, qui victualia potest ferre jejunis. 


EPISTOLA VI. & 
SYMMACHO VIRO JLLUSTRI, PATRICIO, THEODORICUS REX. 


Jubet ut filios Valeriani, quos pater studiorum causa 
Jiomam deduzxerat, in ea detineat; nec liceat eis 
ante exire quam decrever t. 


Rationabiles petitiones supplicum libenter ample- 
ctimur, qui etiam non rogati justa cogitamus. Quid 
est enim dignius quod die noctuque assidua delibe- 
ratione volvamus, nisi ut rempub. nostram sicut 
arma protegunt *, :equitas quoque inviolata custo- 
diat? Spectabilis itaque Valerianus in Syracusana 
civitate consistens, reverti se ad lares proprios sup- 
plicavit, qui studiorum causa liberos ^ suos ad Ro- 
manam civitatem deduxit. Quos illustris magnilicentia 
tua, ex nostra continens jussione, in supradicta urbe 
faeiat commorari; nec illis liceat ante discedere, 
nisi hoc noster proloquatur affatus [ms. Aud;, affe- 
ctus]. Ita enim et illis studiorum provectus acquiri- 
tur, et nostr: jussionis reverentia custoditur. Non 
ergo sibi putet impositum, quod debuit esse votivum. 
Nulli sit ingrata Roma, quz dici non potest aliena. 
Illa eloquentix fecunda mater, illa virtutum omnium 
latissimum templum. Sentiatur plane, quod charum 
est |ed. clarum]; non sine gratia esse creditur, cui 
habitatio tanta prostatur. 


G3 EPISTOLA Vil. 


stat impositum, trahere non possumus ad delictum. 
Iniquum est enim ut hominis vitio deputetur quod 
ejus voluntate non regitur; et illud imputetur peri- 
clitanti, unde raro datur evadere. Atque ideo subli- 
milas tua prosecutores frumentorum *, qui de Sicilia 
fuerant ad Gallias destinati, lacrymabili nos aditione 
pulsasse cognoscat, dum susceptum onus promovis- 
sent in pelagus, adversis flatibus fuisse susceptum : 
ubi fatiscente compage trabium, omnia vis undarum 
absorbuit ; nec quidquam miseris dc aquarum nimie- 
tate, nisi solas lacrymas restitisse. Unde illustris su- 
blimitas tua, prxsenti auctoritate commonita, mo- 
diationem tritici ἃ quam sub hac sorte periisse pro- 
baverint, supradictis prosecutoribus sine aliqua faciat 
cunctatione reputari. Crudelitatis enim genus est, 
ultra naufragium velle desxvire *, et illos ad dispen- 
dia cogere, quibus inopem vitam probantur immania 
elementa [ms. A. et ed. Niv. et Gam. , pericula]! 
cessisse. 


EPISTOLA VIII. 


HONORATIS POSSESSORIBUS ET CURIALIBUS FOROLIVENSI- 
BUS [ed., FOROJULIENSIBUS|] TBEODORICUS REX. 


Decernit ut accepto prelio, e patria sua trabes ad Al- 
suanum sine ulla mora devehant. 

Grave videri non debet, quod nostra ordinatione 
ceusetur : quia novimus cvstimare, quod vos oportet 
implere. À nobis quippe potestis rationabiliter custo- 
diri, quibus profecistis non gravati. Proinde devo- 
tioni vestrx prasenti auctoritate decernimus, ut ac- 


SENARIO VIRO ILLUSTRI, COMITI PRIVATARUM, THEODO- C cepto pretio competenti, de locis vestris ad Alsua- 


RICUS REX. 


Monet eos qui e Sicilia frumentum in Gallias devehe- 
bani, nuu[ragium passos esse (rislissimum; atque 
adeo jubel ut quod periit triticum iis reputetur. 


Propositum nostr: pietatis est, injuste periclitan- 


vin, cap. 57. Val. Max. lib. vir, cap. 6. Vide epist. 
21 lib. 12, infra. Fonx. 

* Εἰ Justin. procemio Instit. et ]. un., c. de relig. et 
sumpl. fun, Synesius ad P:eonium ὑπὲρ τοῦ δώρου. 
Alhenis fuit Eleaticum gymnasium, ubi pari littera- 
rum et armorum cura stu:lioque exercerentur, διδ.σ- 
xaÀt ov, λόγων τε x«l ἅμα ὅπλων ὁμοτίμως ἐπεμελήθη" 
σαν. Fonw. 

b Fuere olim domicilia litterarum omnium optitna- 
rum Athene, Rhodus, Roma, Berythus, Constanti- 
nopolis, Alexandria. Fonw. 

ς Sic eliam dicuntur prosecutores equorum in |. 1, 
c. de tract. et stat. ; prosecutores publicarum functio- 
num, ]l. 9, c. de curs. publ.; prosecutores reorum 
in l. solent. D. de custod. reor. Bnoss. 

4 Modiatio, modius. Epiphanius περὲ cev:64óv. 1. 
ult.,, c. de nau[rag.; lib. xz, 1. 532, Cum navarcho- 
rum. De naviculariis lib. xiu C. Th., 1. 16, Cum non 
frumentum, c. de usur. Calculus modiationis d. 1. 
ult. : ubi obiter observa lacunam dispendii eo sensu 
diei ab Honorio et Theod. quo lacuna xrarii. Sym- 
macho lib. 1, epist. 19. Gellio, famzx lacuna, lib. ΧΙ, 
c. 9. Ciceroni Verrina 4 μοδισμὸς longe aliud in le- 
gibus navalibus Justiniani. FonN. 

Modiationem tritici. Hic locus pertinet ad 1. super 
naufragiorum, 6, c. de naufrag.; h:ec enim vult ut si 
naviculariorum culpa navigandi opportunitate trans- 
acta, ex annona publica aliquid tempestate maris 
deperierit. periculum ad omne naviculariorum corpus 


pertineat pro rata portione, non ad fiscum, non ad « 


collatores. Sciendum tamen est quod naufragio pe. 


num trabes sine aliqua dilatione devehatis ; quatenus 
et nostra ordinatio sortiri possit effectum, et per- 
ceptis mercedibus nec vos videamini sustinere dis- 
pendium. 


riit, sine navicularii culpa, ἃ fisco accepto ferri, tec 
navicularii periculo cedere. Quod autein 3d hanc mo- 
diationis vocem attinet, reperitur sepissime in jure, 
ut in supradicta lege, et in 1. 1, Cod. de ann. civil. 
eL aliis multis. Male quidam modiationem pensita- 
tionem esse frumentum , cum potius sit mensura : 
perperam quoque alii modiationem ad zstimationem 
Aumerariam referunt in lege Rhodia. Bnoss. 

« Humana sententia : cui non absimiie illud []}-- 
piani videtur, Si labes facta sit, omnemque fructum 
tulerit, damnum coloni non esse : ne supra damnum 
seminis amissi mercedes agri przetare cogatur. Nam 


D vis divina, quam θεοῦ βίαν, vel, ut apud Harmenopu- 


lum est, θεομηνίαν vocant, non debet conductori esse 
d:imuosa, si plusquam tolerabile est, lesi fuer nt 
fructus. L. 11, Ex conducto, ἣ si vis; 1. 25, Si mer- 
ces, D. locat. et cond. Naulragiorum legibus hac 
quoque ascribitur, Naufragia ad publicanos perti- 
nento, l. 1 C. Theod. de naufrag., lib. xin, tit. ἃς 
Quod perantiquuin esse ex Hermogene et Fortuna- 
tiano liquet : ne ex calamitate miserorum fiscus 
luctuosum lucrum captet. D. 1. 1,1. 2, 1. 5,1. 44, C. 
Justinianeo, de nauífrag. intra anni spatium naufra- 
gus remedium ex indulgentia consequitur. Hoc addit 
l. pen. ut confestim, et levato velo ejusmodi cause 
cognoscantur. Fonx. 


f Noster Cassiod. infra hoc lib. ep. 19, de nautis, 
quos frequenter plus affligunt damna, quam solent 
nudare naufragia. Seneca lib. vr Conirovers. 1 : 0 
mn justiora judiciis! o meliores procell» patre, 
etc. Fonx. 








(617 
EPISTOLA IX. 
of$tiN [ed , osum] vigo ILLUSTRI, COMITI, THEODORICUS 
REX. 


Constituit ut. si qui Meurentio et Paule patris auxilio 
orbatis litem intenderint , eos ad. curiam regiam 
mitiat. 


Innocentiz professio est nostram elegisse prosen- 
tiam : ubi nec violenti: locus datur, nec avaritie 
vitia formidantur. Maurentius atque Paula, patris 
auxilio nudati, multorum se iniuriis testantur exponi: 
quorum adolescentia pervia videtur incommodis *, 
cum facile possit subripi vel juvcuibus destitutis. Et 
ideo nostrum merentur prx»sidium, a quibus se calli- 
ditas non abstinet improborum. Proinde sublimitas 
vestra tenorem presentis jussionis agnoscens, supra 
memoratos adultos, si quis jurgantium pulsare ma- 


luerit, ad nostrum comitatum noverit dirigendos : D 


ubi et innocentia perfugium, et calumniatores jus 
possunt invenire districtum. 


EPISTOLA X. 


JOANNI VIRO SENATORI, CONSULABI CAMPANLE, THEODO- 
RICUS REX. 


Decernit ut edictum promulget in eos qui sponte ad 
pignorandi se studia contulerint; et jubet vt quis- 
quis, quod repetere debuisset, pignorandi gratia [or- 
(assis invaserit, voce juris amillat. Quod si quis 
solvendo non sit, in eum vult fustibus animadver&. 


Fodum est inter jura publica privatis odiis licen- 
tiam dare, nec ad arbitrium proprium judicandus est 
inconsultus fervor animorum. Iniquum quippe nimis 
est quod delectat iratum. Furentes justa non sentiunt, 
quia dum commoti animo in vindictam sxviunt, re- 
rum tegperantiam non requirunt. Hinc est quod le- 
gum reperta ést sacra reverentia, ut nihil manu 5, 

- nihil proprio ageretur impulsu. Quid enim a bellica 
confusione pax tranquilla distabit, si per vim litigia 
terminentur [ms. 4., per jura litigia non terminen- 
tur]? Provineialium igitur Cainpaniz atque Samuii 
suggestione comperimus, nónnullos, neglecta teinpo- 
fem disciplina, ad pignorandi * se studia transtulis- 
se, et quasi edicto misso, per vulgus licentiam cre- 


^ Circumscriptio adolescentum L:etoria lege pro- 
hibita, Cicer. 1t Oflic. et de Nat. deor. Jul. Capitolin. 
in Antonio Philosopho, lI. 2. C. Theod. De donat. lib. 
tit. 12. Insidix fiunt adolescentibus, l. 1, de Minori- 
bus. FonN. 

b Nihil manu, χειρῶν νόμῳ, id est vi. Pompon. 1. 2, 
de orig. jur. : Omnia manu regis gubernabuntur. 
Floreut., manu a regibus. Ms. liber, manuum legibus. 
Paulus, adversus extraneos homines, si quid manu 
eommiserint. Quod genus dicendi qui minus perspe- 
xerunt, ausi sunt. integre Pandectarum Florentina- 
rum lectioni substituere, modo, manus; inodo, in 
alium; modo, malum. Et in Photii Nomocanone, tit. 
9, eap. 7 : Si episcopus adversus collegam συνεπί- 
σποόπον actionem habens non agat, sed cum illo tra- 
clet, ytipl πράξει, id est manu et vi agat. Male Hen- 
ricus Ágyleus, γειραπτάσει, conatus emendare, frus- 
fra, ut ex conellii Carthagin. can. 191, et Justiniani 
novel. 1 3, convincitur. Vis omnis legibus ivfesta, 
cum insuper habito magistratus imperio privati sibi 
jus ipsi dicunt. L. non est singulis, de reg. ju., ἀναρ- 
ge δανειστῶν Vocat. Harmenop. lib. 1 Epitoin., tit. 


» &v& y cz, Justinian. leg. Rustic., tit. 1, 1. 6. Fons. ἡ 


ς Pignoraliones, et quas reprzsalias dicunt, probi- 
bet Theodoricus, et Zcao 1. un., it nullus ex vicanis 


l'arRoL. LXIN. 


VARIARUM LIDER 1V. 


618 


A visse vinerum. Ilis multo acerbiora jungentes, alienis 


debitis ad solutionem alios trahi, solamque causau 
probabilem videri, si aliqua debitori potuit in civita- 
te conjungi. O iniquum persuasionis (lege pervasio- 
nis. Jun&T.] errorem. Dividuntur causz germanis : 
filius obligationibus 4 paternis, si non sit hxres, exui- 
Wr; uxor maritelibus debitis, nisi per soccessionis 
vincula, non tenetur ; et audacia solutionem trahit ex- 
traneos, eum absolvant jura conjunctos. Hoc hactenus 
fieri nostri ignorantia fortasse pertulerit, nunc neeesse 
est remedium de legibus habeat, quod nostram po- 


" tuit intrare notitiam. Proinde edictalis programma- 


ts tenore compertospectabilitas vestra ad cunctorum 
faciat notitiam pervenire, ut quisquis quod repetere 
debuisset, pignorandi studio fortassis invaserit, voce 
[mss., vocemp[' juris amittat, nec liceat cuiquam sua 
sponte, nisi obligatum forsitan, pignus auferre. Si 
vero alterum pro altero, quod nefas dictu est, pigno- 
rare maluerit, in duplum cui vim fecit direpta resti- 
tuat : quia scelera damna plus cohibent, et sola de- 
trimenta cogitant qui pudoris fecere jacturam. Quem 
vero ab hac redhibitione [alii, redimitione] feedum 
patrocinium tenuitatis excusat, pro admissi qualitate 


facinoris in eum fustuario supplicio vindicetur. Non 


enim patimur impunitum quod nolumus esse permis- 
sam. 


EPISTOLA XI. 
SENARIO VIRO ILLUSTIU, COMITI, TIIEODORICUS REX. 


Remittit ad eum cuusam inter. possessores Volienses 
atque curiales diligenti. examine discutiendam, nec 
tton et finiendam. : 


Spes est certa remedii, vota supplicum ad pru- 
dentis renisisse judicium ; ut per ordinationis bene- 
ficium, confusionis abrogetur incertum. Proinde 
magnitudo (ua, cujus ordinationi *idelur subjacere 
provincia, inter possessores Volienses atque curia- 
les causam diligenti examinatione discutiat, quate- 
nus inter eos sopiatur querela, a vobis patefacta ju- 
stitia. Non enim decet post audientiam vestram nego- 
tium tralii, a quo post alios judices debtrisset audiri. 


ro alienis vicaneorum debiüus teneatur; lib. x1 C. 

stinianus novell. 52 et 15:, et vim omnem a repub. 
abesse jubet, ut non manu, sed actione experiatur. 
Idque juri nostro consentaneum est, l. extat et l. 
pen. quod met. caus., !. 9, negantes, c. de oblig. et 
act. Fonw. 

4 AI., alligationibus, etc. Scribit vero Sextus Em- 
pyricus lib. t, cap. 14, in fin. Pyrrhon. hypothes. , le- 
gem esse apud Romanos, ut qui paternis bonis re- 
nuntiat, non persolvat patris nomina. Apud Rhodios 
autem dissolvere xs alienum paternum compellatur. 
Quanivis non omnis filius else nec statim invi- 
tus obstringitur :ri alieno a patre corflato : a cujus 
lizereditate (quod hodie licet) abstinuerit, tot. tractatu 
de jur. del. 1. 12, cum a matre, C. de rei vindic. ; ]. 
15, :eris ; |. 24, si patri, C. de donat., c. non. omnis, 
32, q. 2. Quare Alexander poutiex Rom. quod indi- 
stincte reseribit filium patris debita exsolvere teneri, 
c. 4 de solut., id non simpliciter de filio, sed s-cun- 
dum ea quie sepius contingunt, de filio hxre4itatem 
timtum patris adeunte accipiendum est, arg. 1. 4, 5, 
6, de legib. Üt plurimum existit h:eres patris, eujus 
h:ereditas tacita quadam natura liberis addicitur. L. 
41, in suis, de lib. et posthum.; l. 7, cum ratio, D. de 
bon. daiin. FonNEn. 


20 


(19 | 
EPISTOLA XII. 


MARARADO VIRO ILLUSTRI, COMITI ET GEMELLO VIRO 
. SENATOBI, THEODORICUS REX. 

llis committit causam inter Archotamiam οἰ ZEthe- 

riam nurum ejus juxta leges audiendam, μὲ mediis 

sacrosanctis Evangeliis cum tribus honoratis jurispe- 

γί δ sententiam. secundum prisci juris. formam pro- 

[erant. 

Propositi nostri est ut provincias nobis, Deo auxi- 
liante, subjectas, sicut armis defendimus, ita legibus 
ordinemus : quia semper auget principes observata 
justia; et quantum probabili institutione vivitur, 
tantum summis adhuc provectibus aggregatur. -Ar- 
chotamia itaque illustris femina flebiliter ingemi- 
scens, nepotis sui calamitatem tali conquestione de- 
ploravit (dum semper avizxe cura ὃ tenerior est suorum), 
asserens /Etheriam nurum suam, mariti postposita 
dilectione, cuidam se Liberio jugali foedere sociasse, 
et cum ornatior cupit novis thalamis apparere, stu- 
duerit prioris viri facultates cvertere, allegans dita- 
tam filiorum spoliis, quibus magis decuit congregari. 
Ideoque nos, qui desideria supplicum consuevimus 
remittere ad statuta divalium sanctionum, ut nec in- 
sinuationem supplicum renuamus, nec adversarii ne- 
gotium credula facilitate damnemus : sublimitatis 
vestrze judicio hanc causam legibus committimus aug 
diendam , ut omni incivilitate submota, mediis sa- 
crosanctis Evangeliis, cum tribus honoratis, qnos 
partium consensus elegerit, qui legum possint habere 
notitiam, quidquid prisci juris forma constituit inter 
Gf eos, considerata disciplina nostri temporis, profe- 


M. AURELII CASSIODORI 
Α EPISTOLA XIII. 


090 


S8ENARIO VIRO ILLUSTRI, COMIT! PRIVATABUN, THEODO- 
RICU8S REX, 


Illi insinuat se decrevisse ut, Colosseo ad. Sirmiensem 
Pannoniam misso, juxta consuetudinem veterem an- 
nonc prabeantur. 


Emolurinenta deesse laborantibus non oportet, ul 
et bonz spei aditus aperiatur, et desudantium quere- 
la justa compensatione claudatur. Atque ideo provi- 
dentiam nostram, 4028 omnes reipub. partes sub cee- 
lesti favore circumspicit, ordinasse cognosce, ut Co- 
losszeo viro illustri pro laboribus et meritis ad Sir- 
miensem Pannoniam destinato, juxta consuetudinem 
veterem victualia prebeantur, quatenus dum memo- 
rato viro necessaria fuerint prxparata, locus injustis 
presumptionibus abrogetur. Disciplnam siquidem 
non potest servare jejunus exercitus, duin quod de- 
est semper przssumit armatus. llabeat quod emat *, 
ne cogatur cogitare quod auferat. Necessitas mode- 
ramen non diligit, ? nec potest imperari multis quod 
nequeunt custodire paucissimi. 


EPISTOLA XIV. 
GESILE S$AJONI THEODORICUS REX. 

Jubet ut cogat Gothos ἐπ Thuscia utroque commoran- 
tes, debita vectigalia exsolvere, et contumaces pu- 
niat. 

Magni peccati genus est allenis debitis alterum 
progravare, ut quod potest exigi non mereatur au- 
diri. Sua quemque damna * respiciant, οἱ is solvat 
tributum qui possessionis noscitur habere compen- 
dium. Atque ideo przseuti tibi auctoritate delega- 


ratis. Quia non decet per vim eos aliquid agere qui ad C mus, ut Gothi per Picenum sive Thwscias utrasque 


nostra meruerunt regimina | ervenire. 


* Ea vis est στοργῆς φνσιχῆς πρὸς τὰ τέχνα, Ut pa- 
rentes malint liberis quam sibi bene esse : et amor a 
natura hominibus insitus descendat magis quam as- 
cendat, l. 49, institutus, D. quod inet. cau. ; 1. pen. 
$ de uno, D. de rit. nupt., propter propagationem 
scilicet tuendam studio educand:e psolis inimortalita- 
tem quamdam generis humani natura commenta. vi- 
detur. Aristot. in OEconom. : Κατὰ τοῦτο γὰρ μόνον ἡ 
τῶν ἀνθρώπων κατάστασις οὖσα θνητὴ Ex τὴς διαδοχῆς 
t0? ἀεὲ εἰναι τνγ χάνει, καὶ αἱ τῶν γονέων εὐχαὶ εἰς τοῦτο 
πᾶσαι συντείνουσι. Quod Theophil. tit. de jure nat. 
adumbravit, Ἢ φύσις ὁρῶσα τὸ καθ᾽ ἔχαστον τῶν ζώων 
θανυτῳ δαπανώμενον, διὰ τοῦ γάμου, καὶ τῆς ἐντεῦθεν 
παιδοποιίας, καὶ τῆς πρὸς τεχθέντας στορ᾽ ἧς τε, xal ἀνα- 
τροφῆς, χαὶ διαδοχῆς τὴν ἀθανασίαν τούτοις ἐμηχανήσα- 
το. Val. Max. de censoria nota : Natura vobis quem- 
admodum nascendi, ita gignendi legem scribit, pa- 
rentesque vos alendo nepotum nutriendorum debito 
(si quis est pudor) alligaverunt. Fon. 

Sic locutus est Sidonius Apo linaris : Roscia te sa- 
lutat cura communis, qus in avi: amicarumque in- 
dulgentissimo sinu (quod raro conting.t nepotibus 
aliis), et cum severitate nutritur, qua taien teue- 
rum non infirmatur zevum, sed intirmatur ingenium. 
Et alibi : Filiam unicam parvam post obitum uxoris 
relictam solatio exlibatus alit teneritudiae avita, ma- 
ter:ia diligentia, paterna beuignitate. Dnoss. 

, b En cür tam multa annonz militari nostris legibus 
jure quodam singulari constituta sint, de quibus 
alias. Fon. 

Ad bellum gerendum tria sunt necessaria, ut pu- 
t3, apparatus pecunia, eommealuum, armorum; est- 
que annona adeo necessaria, ut qui frumentum ne- 
cessariumque commeatum non praeparat, vincatur si- 
ne ferro, etin eo culpare hodiernam incuriam pos- 


residentes, te imminente cogantur exsolvere debitas 


sumus, cum fere ipendicitas ad omnem desperatio- 
nem vocat armatos : nam, ut cum imperatore loquar, 
miles non timet vestitus, armatus, calceatus, et 
satur, οἱ hahens aliquid in zonula. Baoss. 
c Miserrima omnino castrensis fames quid desi 
rit in Spendianis militibus Polybius, et Porgshy 
περὶ ἐμψύχων ἀποχῆς, lib. n, quid Numantimis ; Vii. 
Max. lib. vn, cap. 6. Quid Remanis Livius làb. yv, et 
Ammian. Marcellin.; quid Hierosolyinitanis Euseb. 
m, cap. 4, Eccles. Histor. ; Joseph. Antiqu. lib. 1x, 
cap. 4; idem de Bello Judaico lib. vi. eap. ult., et 
lib. vn, cap. 6. Vide lib. xn, epist. 5. FonN. 
4 Quanta sit necessitatis vis ac potestas deelaraat 
auctores, nam, ut loquitur Horatius, 
ἐμὰ rapit 
.../Equa lege uecessita8, 
Sorüitur insig.:es, et ios. 
Omne capax movet urua nomen. 
Proterea idem anteambulatricem foriumze dicit esce 
nec:ssitatem, fortunze dominatum et potentiam con- 
stituens, quod quidquid ei collibuerit, nulla vis tanta 
sit, ut impedire possit. Clavos etiam trabales perele- 
ganü fictione οἱ conceptione ibidem tribuit necessi- 
tati, A ommia ligat, lirmetque, et retineat. Daoss. 
e Nam tributi et vectigalis nomine, predia ipsa et 
possessores conveniuntur, l. 7, linperatores, D. de 
publican. Demosth-n. advers. Titocratem ait tribu!a 
non ἃ corporibus, sed a possessoribus seu fundis de- 
beri, τὰς εἰσφορὰς τὰ κτήμχτα, οὐ τὰ σώματα οφείλειν. 
Τὰ γὰρ ἀπὸ τούτων εἰσφέρομεν. L. 1 οἱ ὅ, C. si propter 
publ. pens. et tit. sine sensu, vel reliqu. fund. comp. 
uon poss. Legem de publicanis et vectigalibus nonu 
adversus honines, sed adversus rem scriptam esse 
docet Quintil. declamat. 541, Salvian. lib. X «e Pro- 
videntia. Fonx. 


621 


VARIARUM LIBER 1V. 


622 


functiones. In ipsis enim initiis comprimendus exces- A animis impleatur; quatenus et excessibus tollatur li- 


sus est, ne fueda imitatio, quasi turpis seabies, pau- 
latim reliquos comprehendat. Si quis ergo jussa no- 
stra agresti spiritu resupinatus abjecerit, casas ejus 
appositis titulis fisci nostri juribus vindicabis, ut qui 
juste noluit parva solvere, rationabiliter videatur 
maxima perdidisse. Qui enim debent ad fiscum cele- 
rius esse devoti, nisi qui capiunt commoda donativi ? 
Quando ampliusde nostra humanitate recipiunt quam 
stipendii jure przstetur. Nam si liberalitatis nostrae 
cansa tractetur, nos potius voluntaria tributa solvi- 
mus, qui fortunas omnium sublevamus. 


EPISTOLA XV. 
BENENATO VIRO 8ENATORI THEODORICUS REX. 


Statuit ut viginti unum dromonarios robustos in locum 
defunctorum eligat, viresque eorum probet. 


Illustris et magniflci viri comitis Patrimonii sugges- 
tione comperimus dromonarios* viginti G5 et unum de 
constituto numero mortis incommodo fuisse subtra- 
ctos. Unde providentiam ndstram, cujus est proprium 
quod casu subducitur reparare consilio, hoc statuis- 
se cognosce ; ut supradictos dromonarios probare sine 
aliqua dubitatione festines, qui tamen ad hoc opus 
possint idonei reperiri. Remigum enim labor opero- 
sus valentes animo et viribus quxrit, ut confidentia 
mentis procellis obviare possit undosis. Quid enim 
audentius quam illud infidum ac vastissimum mare 
intrare parvo navigio, quod eluctari facit desperatio- 
nis sola praesumptio? Quapropter jussis te nostris 
ham cautelam convenit adhibere, ut querelam de 
congregatis debilibus non facias, cum nos [Imp., necl 
robustissimos quzssiisse cognoscas. 


EPISTOLA XVI. 
SENATUI UBBIS. ROMAE THEODORICUS REX. 


Renuntiat se Árigerno comiti, quem ob praclare gesta 
l , Romane urbis disciplinam commisisse, el ut 
illi pareant omnes jubet. 


Utilitatis publice causa, quam noster animus sem- 
per spectat, virum illustrem comitem Arigernum, ci- 
vem pene vestrum, dudum ad Gallias :stimavimus 
dirigendum, ut ejus maturitate consilii titubantium 
potuissent corda firmari. Novitatem quippe sollici- 
tam prudentes convenit habere rectores, ut quemad- 
modum fuerit vitz: formatus ordo, sic currat institu- 
ta devotio. His rebus ad nostra vota compositis, et 


centia, et quod optamus nixime, locum nequeat 
invenire vindicta. Si qua etiam per ejus absentiam 
culpa provenerit, inter vos justiti» consideratione 
corrigite, sicut nobilitati vestre convenit agere, cui 
semper probitas placet : quoniam nos specialiter in- 
junxisse cognoscite, ut error, qui ab auctoribus suis 
minime fuerit emendatus, legum districtione resece- 
tur. Pareatur ergo, P. C., viro. multis temporibus 
jam probato, cujus necesse est przedicanda sequi, qui 
se hactenus sub vestra omnium laude tractavit, el io 
tanta frequentia nullius reperit adversa judicia. 


EPISTOLA XVII. 

JD4£ VIRO $UBLIMI, DUCI, THEODORICUS REX. 
Precipit ut ecclesig Narbonensis possessiones ab ali- 
quibus pervasoribus occupatas, restituendas. curet. 

De6nitam rem ab antiquo rege, quam tamen eon- 
siat rationabiliter esse decretam, nulla volumus am- 
biguitate titubare : quia decet firmum esse quod com- 
mendatur prebabili jussione. Cur enim priore quas- 
semus, ubi nihil est quod corrigere debeamus? At- 
que ideo presenti tibi auctoritate precipimus ut pos- 
sessiones Narbonensis ecclesi», seeundum prxcelx 
recordationis Alarici precepta, a quibuslibet perva- 
soribus occupat: teneantur, aequitatis facias contem- 
latione restitui : quoniam versari [mss., adversari? 
nolumus in Ecclesi dispendio przsumptiones illici- 
tas, dum nostra deceat tempora sedare confusa. Esto 
contra talia omnino sollicitus, ut qui es bello clarus, 
civilitate quoque reddaris eximius. Sic et arma tua, 
Deo juvante, corroboras, si justitiam mediocribus 
servare contendas. Improbis enim potuisse resistere, 
non prxevales excusare, quando omnes tibi libenter 
cedunt, quem gloriosum in bellorum certamine co- 
gnoverunt. lgnavus forte audacibus jubere nil possit : 
nemo plus przsumentibus imperat quam queui sua 
facta commendant. | 


EPISTOLA XVIII. 
ANNJE YIRÓ SENATORI, COMITI, THEODORICUS REX. 
Decernit ut diligenter inquirat num Laurentius presby- 
ter, effossis mortuorum sepulcris, thesauros invene- 
rit. 
Consuetudo est nostra: clementiz, probate nobis 
fidei agenda committere, ut cum judices delegamus 


gloriam civilitatis retulit, et. quod inter vos didicit [) Preedictos tractatu maturo, locum prava nequeat in- 


diligenter ostendens, bellorum insignia reportavit. 
Quem desideratum, sicut putamus, ccetui vestro red- 
didimus, ut qui vobis longa «etate placuit, uunc gra- 
tior fiat, cum eum adjecta bona. commendant. Qua- 
propter discipline se przfati viri Romanus ordo re- 
sUtuat, ut quod quietis amore orszcipitur, devolis 


^ Dromones navigia celerrima quasi cursoria a Ju- 
stiniano vocantur in ]. 4, C. de off. przf. pret. aff., 
uos celones Latini appellant a celeritate, ut testatur 
nius. Milites, inquit, constituas qui possint et ip- 
sum trajectun servare, et omnia qu:xecunque in par- 
tibus Hispani» vel Gallie, sive Fraucorum aguntur, 
viro spectabili duce denuntiare: in quo trajecto etiam 
dromones quantos provideris, ordinari facias. Isidor. 
19 Etyrnol. Baoss. 


venire subreptio. Dudam siquidem ad nos multorum 
suggestione pervenit, Laurentium presbyterum etffos- 
sis cineribus funestas divitias inter hominum cadave- 
ra perscrutatum, concussionemque mortuis intulisse, 
quem opoxtet viventibus quieta przedicare. Non abs- 
tiuuisse perhibetur ^ tam crudeli contagio piis dica- 


Dromones erant navigia celerrima et expediti cur- 
sus, quorum meminit infra lib. v, epist. 16 «t 17, qux 
alibi naves cursorig vocantur, ut apud Sidon. Apoll. 
lib. t, epist. 5. Inde igitur dromonarii dicti, qui erant 
remiges dromonuni. Jun. 

b Sepultorum ossa eruere nefas fuisse testan- 
ter veteres, et Horat. ode 16 Epod., Virg. tv /Eneid. 
Baoss. 


635 


M. AURELII CASSIODORI 


& 


tas consecrationibus manus, aurum. exsecrabili quze- A pauperum detestabili mente versetur, przsenti au- 


siisse fertur affectu, quei suam decuisset egentibus 
dare substantiam, vel sub z:equitate collectam. Quod 
ta diligenti cxaminatione procipimus indagare, ut si 
veritati dicta perspexeris convenire, bominis ambi- 
tum eo tantum fine conclulas, ne possit aurum sup- 
primere, quod eum non licuit invenire. Scelus euim 
quod nos pro sacerdotali bonore relinqnimus impu- 
uitum ^, majori pondere credimus vindicandum. 


66 EPISTOLA XIX. 
GEMELLO VIRO 8ENATORI THEODORICUS REX. 
Scribit se remisisse ad presens tempus solutionem si- 
liquatici in [rumentis, vino et oleo, ut copiam possit 
prastare provinciis. 

Decet principalem providentiam fessa refovere, ut 
asperitatem casuum mitiget lenitas jussionum. Non 
enim sentitur incommodum, si quod per adversitatem 
constat oppressum, concessa prosperitas ostenderit 

. sublevatum. Siliquatici namque prxstationem, quam 
rebus omnibus nundinandis provida definivit antiqui- 
tas, in frumentis, vino et oleo dari przssenti tempore 
non jubemus, ut hxc remissio solutionis copiam pos- 
sit prestare provinciis, et respirent aliquatenus fessi 
praesentis salubritate decreti. Quis enim ad venden- 
dum non incitetur largius, cui solita dispendia sub- 
trahuntur? Porius nostros navis veniens non pave- 
scat, ut certum nautis possit esse refugium, si manus 
non incurrerint exigentium, quos frequenter plus af- 
fligunt damna quam solent nudare naufragia. Sit hoc 
forsitan sub quiele tolerandum, nunc autem, dum 
provincialibus prastare cupimus, mercium dominis 
interim consulamus. 

EPISTOLA XX. 
GEBERICH VIRO SENATORI TBEODORICUS RRI. 


Decernit ut. unum jugum ecclesie Constantii episcopi 
pietate principum collatum et ab usurpatoribus de- 
lentum, restituatur. 


Si desideramus locum beneficiis invenire, ut titu- 
los possimus nostre pietatis erigere, quanto magis 
aliena beneficia intacta volumus defendi, qui propria 
cupimus sponte largiri, maxime quando et illuj con- 
scienti:? nostr: reponitur, quod de tisco sub antiqua 
solemnitate przstatur! Proinde viri venerabilis epi- 
scopi Constantii supplicatione comperimus, sacro- 
sancte ecclesim ipsius unum jugum, veterum prin- 
cipum pietate collatum, et nunc quorumdam usur- 


ctoritate decernimus ut ea quz retro principum con- 
stiterint humanitate deputata, supra meiuorata ec- 
clesia sine aliqua imminutione percipiat, manente ρα» 
na etiain pervasori, qui et veterum dona et ecclesi 
probatur violasse compendia. 


EPISTOLA XXI. 

GEMELLO VIRO SENATORI THEODORICUS REX. 
Admonet ut sit ad injuncia. sollicitus, necessilale tem- 
poris id exigente. 

Quamvis eflicaciam tuam insistere credamus injun- 
ctis, et studiose deflectere qu:e nobis cognoveris dis- 
plicere, tamen sollicitum admonitio nostra non dese- 
rit, ut instructior reddaris, dum infra scriptis brevibus 
definita susceperis. Proinde o:dinatio nostra nulli vi- 

p deri debet ingrata, cum necessitas temporis excuset 
onera jussionis. Esto itaque ad injuncta sollicitus, 
quia licet sit semper adhibenda, maxime tamen utilis 
est in necessitate custodia. Parebis ergo commonitus, 
ut sic possis cum provincialibus agere quemadmodum 
nos eis respicis velle przstare, quatenus securus de 
nostra gratia consequaris, quidquid sollicitus de pra- 
vo studio habere contempseris. 


EPISTOLA XXII. 
ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PR.ÉFECTO URBIS, THEODORI- - 
CUS REX. 


Narrat se ab eo accepisse Basilium atque Pratextatum 
magicarum arlium fuisse accusatos, et. decernit wu 
quinque senatoribus secum assumptis, adhibito quo- 
que Árigerno comite, hanc causam juris ordine cu- 
stodito examinet, et δὲ reos compererint, legum di- 
strictione plectunt. 


Intolerabilis excessus est », qui supernzx majestatis 
affectat injuriam, et oblitus pietatis, crudelia sectatur 
erroris. Quem enim speravit venix locum, qui reve- 
rendum contempsit auctorem? Abscedat ritus de 
medio jam profanas; conticescat poenale murinur * 
animarum. Versari non licet in magicis artibus tern- 
poribus Christianis (Vide Baron. ad an. Christi 504). 
Magnitudinis itaque tux relatione coinperimus Dasi- 
liuin atque Przetextatum, artis sinistra? jamdiu con- 
tagione pollutos, in accusationen tui exatinis perso- 
narum intentione deductos. Super qua re nostram te 
asseris spectare 4 sententiam, ut confidentius fiatquod 
pietatis nostre mandat auctoritas. Sed nos, qui ne 
&cimus a legibus discrepare, quorum cordi est àu our 


patione violenta retineri. Sed quia nos uti nullum ἢ) nibus moderatam tenere justitiam, praesenti auclori- 


volumus fraudibus suis, presertim cum in dispendio 


* Sic in legibus Wisigothorum lib. rv, tit. 6. Deo 
potius vindicanda relinquimus, quam nostro rescin- 
denda judicio definimus. Jun. 

b Tota hzc epistola est de arte magica, et in magos 
dandos esse judices declarat, quouiam, inquit, versa- 
ri non licet in magicis artibus temporibus Christianis. 
Cum autem m.gi apud Persas potissimum deorum 
cultui vacare solereut, in tantum postea aucta est 
eorum vanitas, ut non solum observatione 677 side- 
rum futura praedicare, sed artibus quibusdam οἱ ma- 
leliciis et scire se omnia, et facere posse proliteren- 
iur. DBnoss. 

* Justinianus novell. 115, γοητείαν dixit, id est 
miagicos susurros, interprete Juliano, qui fiunt 1na- 
uibus accitis, l. 6, C. de imalefic. et mathein. Aure- 


tate decernimus.ut quinque senatoribus 5, id est ma- 
^ . 
lius Prudentius lib. 1 contra Symmachi relationem, 


Murmure nam magico tenues excire figuras, 
Atque sepulcrales scire incautare favillas. 


Cedrenus de Apollonii Tyanzi przestigiis pag. 95, 
γοητείαν ab ejulatu δὰ sepulcra deducit, nempe ἀπὸ 
τῶν γόων, xxi θρήνων τῶν περὶ τοὺς τάφους τοῖς τὸ 
τοιαῦτα ἐπιτηδεύονςι γινομέν, v, iufra lib. 1χ, ep. 18. 
FonNER. 

4 Spectare i exspectare : ut contra, exspectant, 
ἣν spectant, l. ὅ, C. de red. act. Paul. lib. 1, tit. 9; 
ib. v, tit. 6, Sentent. Fonw. 

* Theodoricus boc loco jubet Argolicum przfe- 
ctum Urbi, quiaque senatoribus adhibitis, de «rimine 
Basilii atque Pratextati cognoscere, qui artis sini 


n25 


VARIARUM LIBER IV. 


6:0 


gnificis et patriciis viris, Symmacho, Decio, Volusiano A squalor vetustatis obnupserat, splendorem reparatio- 


atque Coeliano, nec non illustri viro Maximiano, hanc 
causam legitima examinatione pensetis. Et per om- 
nia juris ordine custodito, si crimen quod intenditur 
fuerit comprobatum, ipsarum quoque legum distric- 
tione plectatur, ut rei abditi atque secreti per hoc 
vindice genus a culpis talibus arceantur, quos ad 
leges trahere non potest incerta notitia. De qua re 
illustri viro comiti Árigerno precepta direximus, αἱ 
omnium violenta defensione stbmota, si se occulunt, 
ad judicium protrabat impetitos *, et vobiscum in 
hac causa residens, nec opprimi faciat innoxios, nec 
leges sinat evadere criminosos. ' 


EPISTOLA XXIII 5, 
ARIGERNO VIRO ILLUSTRI, COMIT), THEODORICUS REX. 


Precipit ut Basilium et Pratextatum. magica: artis 
insimulatos et fuga elapsos quarat, et repertos ad 
judicium quinquevirale ducat, quo causam curet dis- 
cuti et finiri. 


Quamvis oporteat commissam tibi disciplinam Ro- 
mare civitatis in omnibus custodiri, tamen in eis nia- 
iime studio-ior esse debes, qux nostra tibi aucto- 
ritate delegata cognoscis ; ut circa te augeat gratiam 
custodita justitia, et augmenta sumas uostri judicii, 
qui nobis hactenus de integritate placuisti. Przefectus 
igitur Urbis sua nobis relatione declaravit, Basilium 
atque Prztextatum magicis artibus involutos, impeti 
accusatione multorum, quos elapsos intimat mentis 
alienatione custodum. Eos te przcipimus ubicunque 
repertos ad judicium quinquevirale ducere, quod in 
praesenti negotio nostra delegavit auctoritas, ubi te 
residere censemus; ut violenta omnium defensione 
submota, lianc causam discuti facias legibus et finiri. 
Et si rei criminis, cujus impetuntur, fuerint appro- 
b.ti, sententiam subeant, quam juris definita sanxe- 
ruut. Si vero innocentia corum detestabili pulsatur 
invidia, opprimi eos nulla ratione patiaris : quia in 
omnibus causis, consideratione divina, illud fleri vo- 
lumus, quod opinionem nostr: pietatis accumulat. 


EPISTOLA XXIV. 
ELPID10 [alii, nEsPIDIO] Dl4CONO THEODORICUS REX. 


Concedit facultatem edificandi quibusdam in locis Spo- 
leting civitatis jam veiustate confectis, modo publica 
usui non deserviant. 


In lucrum cedunt qux benemeritis conferuntur; et 


de ipso munere magis acquiritur, cum optimis digna j) 


przstantur. Petitionis tux proinde tenore comperi- 
inus, loca. in Spoletina civitate, qux: jam longo situ 


ἐῖγα", id est magicze rei deferebantur. Valentinianus 
etiam, et Valens in]. 10 C. Theod. de maleficis, quia 
ex ordine senatorio maleficiorum invidia quidam 
stringebantur, ideo illa negotia urbanzx przfecturz 
discutienda remittere sese inquiunt : quod si quando 
ejusmodi quzstio incideret, quxe commode definiri a 
prxefecto Urbi non posset, ad principem recurrendum 
erat, ut liquet ex d. I. 10, C. de maleficis. Lex autem 
ultima Cod. Theod. de jurisd. omn. judicum, nonii- 
natiin cavet praefectum Urbi non posse cognoscere 
de causa criminali senatoris, nisi adhibuerit in con- 
silium quinque senatores non electos, sed sorte du- 

ne de capite atque innocentia alterius judicjo 
electi judicent; et addil id jamprideni statutum fuissc. 


nis expetere; ut rebus àntiquitate confusis novilatis 
facies adulta reddatur ; et beneficio tuo rediviva con- 
eurgant, qux annositate inclinata corruerant. Quod 
DOS, respectu meritorum tuorum, et impensi longa 
sedulitate servitii, libenti animo duximus annuendum, 
ut et votis justa poscentium tribuatur effectus, οἱ εἰς 
vitati reparationis crescat ornatus. Atque ideo peii- 
tioni tuze robur przsenti humanitate largimur, ot 
porticum cum areola post Turasii thermas, si tamen 
publico * u-ui non deservit, absoluta liberalitate po- 
tiaris : quia in licentiam reparationis accipiuntur po- 
tius premia quam donantur. Hac igitur auctoritate 
.suffultus, in supradictis locis zedificandi sume fidu- 
ciam ; nec aliquam imposterum me£uas questionem, 


B cum te et civitatis tueatur utilitas, et principis reve- 


renda voluntas. 


EPISTOLA XXV. ' 


ARGOLICO YIJRO ILLUSTRI, PRJEFECTO URBIS, THEODO- 
RICUS REI. 


Statuit ut. Petrus genere clarus et senatori dignitatis 
candidatus, voti sui compos fiat secundum priscam 
consuetudinem. 


Constat eum de se prx»sumere, qui ad sacri ordi- 
nis cupit fastigia pervenire. Merita enim suggerunt 
bon: appetentiz [ed., apparentizxe] nisus, et in qua- 
litate desiderii potest meus honesta cognosci. Quis 
enim palsstrice artis ignarus in stadium luctaturus 
introeat? Aut quis certamini misceatur, quod virtutis 
conscientia nou suadet? Iu ipsis conatibus xegra lan- 


C guescunt, qux meritorum pr:esuinplionibus non ju- 


vantur. Preconiorum ergo professio est, collegium 
desiderasse summorum ; bonumque de se judicium 
tradit, qui cels:e gradus expetit dignitatis. [lis ergo 
desideriis pietas se nostra libenter indulget, qui etiam 
in spem erigimus vota marcentia ; ut dum provectus 
quzritur, probitatis studia plus amentur. Proinde il- 
lustris magnificentia tua Petrum, parentum luce con- 
spicuum, suaque gravitate jam senatorem, in album 
sacri ordinis secundum priscam consuetudinem curet 
referri ; G8 -ut et tanto ceetui. proficiat numerus, et 
candidato de sacro ordine crescat ornatus. 


EPISTOLA XXVI. 
UNIVERSIS MASSILI/EE CONSTITUTIS THEODORICUS RÉX. 


Confirmat. immunitatem & principibus illorum regioni 
collatam, et promittit se eos ab omni gravamine 
liberaturum, relaxatque eis censum  prassentis anni. 


Libenti animo antiqua circa vos benelicia custodi- 


Sane 1. 15, eod. C. Theod. de accus., ostendit etiam 
quinquevirali judicio finiri apud praefectum Urbi cri- 
men institutum adversus senatorem, velatque spe- 
ctatos judices sponte delectos adhiberi, sed tantum 
sorie ductos. Bnoss. . 

^ [mpetitos, id est accusatos; nam epistola se- 
quenti ait, impeti accusatione. Et lib. v, epist. 55; 
et lib. aiv de accusat. C. Th. Jun. 

b Haucepistolai et precedentem citat card. Baro- 
nius tom. VI Annal. ad an. Chr. 504. 

€ Cuin bac tamen exceptione, Si publico usui non 
deserviL; addit et alteram, Ne vicino quoque ofliciat 
sdifiratum opus. L. 2, D. ne quid in loco publico. 
FoBNER. 


6:1 


M. AURELH CASSIODORI 


028 


! mm, eum nova utilitatibus vestris prestare cupia- A qus male commissa olaruerint, sine aliqua dilatione 


mus. Servare quippe terminos ignorat humanitas, et 
novellis decet blandiri beneficiis, post longa lenrpora 
restitutis. Proinde immunitatem vobis, quam regio- 
nem vestram cónstat principum privilegio consecu- 
tam, hac auctoritate largimur; nec vobis aliquid nove 
presumptionis patiemur imponi, quos àb omni volu- 
mus gravamine vindicari. Censum preterea presentis 
anni ^ relaxat vohis munificentia princ palis, ut et 
1118 possitis accipere qux vYvo$ non contigit postulas- 
se. Ipsa est enim perfecta pietas, qu» antequam fle- 
etatür precibus, novit consklerare fatigatoe. 


EPISTOLA XXVII. 
TEZUTZAT ΒΑΙΟΝῚ THEODORICUS REX. 


Hii committit Petri tuitionem, quam aD Amara cajone, 
eo quod Petrum voluisset occidere, aufert; et jubet 
ut quidquid commodi a Petro acceperat Amara, in 
duplum restituat, atque de plaga inflicta ad judicium 
comitis Duda veníal audiendus. 

Detestabilis est quidem omnis injuria, et quidquid 
contra leges admittitur justa exsecratione damnatur; 
&ed malorum omnium probatur extremum, iade de- 
trimenta suscipere, unde credebanter sexilia prove- 
nire. Exaggerat enim eulpasn ín eContrariwm "versa 
vtudelitas, et majus reatui pondus est, inopinata de- 
ceptio. Vir spectabilis itaque Pelrus admiranda nobis 
sorte conquestds ὀβὶ sajonis Amarte tuitionem, quam 
ei contra violentos indulsimus, in se potius fuisse 
£rassatam; ita ut ictum gladii in se demersum aliqua- 
Venus postium retardaret objectio : subjeeta est vul- 


componat. Tuitionem 5 vero postulanti contra incivi- 
les impetus ex nostra jussione salva civilitate pra- 
stabis, non exemplo aocusati, sed consideratione de- 
center electi. 


EPISTOLA XXVIII. 

DUDA VIRO SENATORI, COMITI, THEODORICUS REX. 
lllum constituit judicem causam sajonis Amare , qui 
vilneraverat Petrum. 

Conscientiam probamus, cui judicanda committi- 
mus : quia dignus est inter alios sequenda decernere, 
qui sibi modum visus est legitim:z? conversationis im- 
ponere. Petrus itaque vir spectabilis Amaram sajo- 
nem nostrum, qui contrario omine pro ejus tuitione 
directus est, educto gladio se asserit vulnerasse, de- 
fensoremque fecisse, quod vix inimicus potuisset au- 
dere. Hoc te et legitima volumus disceptatione co- 
gnoscere, et probabili sententia terminate; quatenus 
nullus tentare ausus sit, quod nobis displicere co- 
gnoscit. 


EPISTOLA XXIX. 


ARGOLICO VIRO ILLUSTRI, PRAEFECTO VRBIS THEODO- 
BICUS REX. 
Reprehendit eum quod mandata principis, proprio com. 
modo dsctius, AOAduB expleverit ; atque decernit wu 
. jussa sine mora facessat. 
Si loci vestri cogitaretur auctoritas, si reverentiz 
cura Romanz *; ultro debueratis expetere, in qui- 
bus arguimini. Quid enim presenti tempore potuistis 


neri manus, qui ut ín totum trencata aon cade- C culmini urbano 4 tam proprium, quam senatus cre- 


ret, januarum percussa robora prestiterunt : ubi las- 
sato [Jur., láxato] impetu corusca ferri acies corporis 
extrema perstrinxit. Ὁ exsecrabilem casum ! Impu- 
gnavit hominem auxilium snum, ut solatii prosperi- 
tate subtracta crevit ex defensione necessitas. His 
multo acerbiora subjungens, ut quasi lesio veniret 
ad pretium, ita scelas propriam enormi exactione 
taxatum est. Atque ideo juste. in illos pietatis nostrae 
ira consurgit, qui benigna jussa [Jwft. legit jura] ia 
truculenta ministeria mutaverant. Nam quie erunt 
refugia supplicantibus, si et nostra beneficia valne- 
rabunt ? Proinde przsent jussione censemus, ut quid- 
quid suprascriptus Amara commodi nomine de causis 
memorati supplicantis accepit, quasi oppugnator in- 


menta cogitare, quando fam: przsulis proficit, quod 
ordo sacer acquirit ᾽ Sed quantum viri clarissimi Ar- 
mentarii testatur missa suggestio, in contrarium fuedo 
ambitu de mora queritis conimmoda, cujus vos optare 
debuisse constat augmenta. (uid enim amplius esse 
possit incongruum , quam nostris jussionibes ex- 
peditis supplicantium vota suspendere, et post 
sacra praeceptionis affatum, si dici fas est, adhuc 
G9 regium suspendisse judicium ? Sed nos, quibus 
cordi est post primam eulpam non statim desiderare 
vindictam, ad admonitionem potius jussa converti- 
mus : we sit nostra districtio nimia, quam lenis pa- 
tientia non praecedat. Ideoque presenti auctoritate 
decernimus, ut jussionibus nostris nula dilationis 


gratus a te constrictus, in duplo ei cogatur exsolvere: Ὦ cattiditas afferatur: quis non habet vent: tocun,, qui 


quía sub pena restitui dignum est, quod improba 
temeritate constat extortum. De plaga vero quam 
educto gladio temerarius przsumptor inflixit, ad ju- 
dicium comitis Dud:e sxpe dictus sajo te compellente 
veniat audiendus; ut. secundum edictorum seriem 


* Coneedit Theodoricus Massiliensibus census im- 
munitatem : quando autem coeperit census, non satis 
constat; alii enim a Julio Cssare putant, alii ab 
Augusto, et melius meo judicio, ut testantur Florus 
ac Livius ; ldque accidisse septimo Angusti consulatu 
ex Dione discimus. Hujus autem census duplex mo- 
dus : videntur enim tributum et in'capita contulisse, 
el in agros, lacus, pecudes, aliasque facultates : in 
capita, inquam, ut apud Ám. Marcellinum lib. xvi 
videre est; in agros, apud jurisconsultos tit, de cen- 


delmquít admohitus. 


EPISTOLA XXX. 
ALBRNO YIRO ILLUSTR), PATRICIO, THEODORICUS REX. 


Jili conceditur curbe porticus licentia, wt super eam 


sibus. Bnoss. 

5 Tuitionem, Nostrates, nies de, vocant, dc 
qua infra quoque lib. vu, form. 59. Fonw. 

c Aliqui legunt, reverentia curie Romani. 

4 Preefecture urbaus dignitas omries urbanos ma- 
gistratus superabat. L. 5, C. de off. pref. Urb. Sym- 
mach. lib. 1, epist. 22. Urbanum presulem noster 
Cassiod. superioris lib. epist. 11 dignitatem honorum 
vocat : de quo infra quoque lib. vi, forin. &. Foax. 


^ 








039 


publice non officiant aut decori. 


Decet quidem cunctos patri: sux augmenta cogi- 
tare, sed eos maxime quos respub. sibi summis ho- 
noribus obligavit : quia ratio rerum est, ut eum ue- 
cesse sit plus debere, qui visus est majora suscipere. 
Porrecta itaque supplicatione testatus es, curb: [ Niv. 
et Gam., curi] porticus qux juxta domum Palmatam 
posita, forum in modum are: decenter includit, su- 
perimponendis fabricis licentiam eondonari; ut οἱ 
privatarum zdium habitatio protendatur, et antiquis 
monibus novitatis crescat aspecíus. [ia fit ut quod 
per incuriam poterat labi, mauentium videatur dili- 
gentia sustineri : quia facilis est :zedificiorum ruina, 
incolarum subtracta custodia ; et cito vetustatis de- 
coctione * resolvitur, quod hominum presentia non 
tuetur. Unde nos, qui Urbem nitore cupimus fabri- 
carum surgentium componi, facultatem concedimus 
postulatam : ita tamen, si res pelíta aut utilitati pu- 
blicze non officit aut decori. Quapropter rebus spe- 
ratis securus innitere; ut dignus Roinanis fabricis 
labitator appareas, perfectumque opus suum laudet 
auctorem. Nulla enim res est, per quam melius pos- 
sit agnosci el. prudentis ingenium, et largitatis ef- 
fectus. 


EPISTOLA XXXI. 
£MILIANO YIRO VENERABILI, EPISCOPO, THEODORICUS REX. 


lilum hortatur ut perficiat aqueductum quem auctori- 
tate regis suscepe;at reficiendum. 

Ad finem debet perducere, qu: prudentum inten- 
tio visa est suscepisse : quia sicut perfecta laudem 
pariunt, ita et vituperationem generant, qux in me- 
diis conatibus xgra deseruntur. Defectus enim rerum 
aut consilium titubare, aut vires arguit defuisse. 
Quapropter sanctitas vestra a tali oblocutione refu- 
piens, qu: in aquzeductu reficiendo probabili cura ex 
nostra auctoritate suscepit, celeriter ad effectum fa- 
ciat pervenire. Nam quid aptius quam ut sitienti 
plebi provideat aquas sanctissimus ille sacerdos; et 
bumana providentia satiet, quos etiam miraculis pa- 
scere debuisset? [mitarisenim antiquissimum Moysen, 
qui Israelitico populo longa ariditate siccato, de saxi 
sterilitate copiosos latices eduxit 5 ; et ad implendum 
miracalum, inde feeit currere humidos liquores, ubi 
erat sieca durities. Tu autem si fontes irriguos saxo- 
rum censtruclione [ed. Niv. et Gam., constitutione] 
deducis, hoc labore tuo praestas populis, quod ille 
miraculis. 


EPISTOLA XXXII. 
DUDAE $4J0NI TNÉODORICUS REX. 
Significat se accepisse res Tuphe proscripti, apud 


* Omnia. tempus depascitur, zedificia quoque, Vi- 
truvius lib. 1, c. 8. Plin. δύ, i 6; 1. 15, si quan- 
do. 29 C. de oper. public., 1. 58, domus, de leg. 1. 
Paule in 10 Natali Felicis. FonNER. 

b Psal. cxi : (ui convertit petram in stagna aqua- 
rum, et rupem in (ontes οἰ das FonNER. 

* Proscriptoruin bona fisco applicantur. Authent, 
bona damnatorum. C. de boo. proscrip. D&oss. 


VARIARUM LIBER Iv. 
possit novas (fabricas construere, dummodo utilitati A 


630 


Joannem sub emissione chirographi fuisse depositus ; 
et precipit ut uxorem Joannis filiumque ejus Janua- 
rium conveniat, et nisi libere eas restituerint, ipsi 
Wins ad consularem Campani juxia leges au- 
dieudi. 


Cum in omnibus causis velimus justitiam custodiri 


(quia regni decus est zquitatis affectus), in eis maxi- 


me qua fisci nostri noniine proponuntur : ne quei - 
quam detestabilis calumnia in invidiam regpantis af- 
fligat. Patimur enim superari salva :equitate per le- 
ges, ut inler arma semper possimus esee victores. 
Nam quem licenter subjectus superat, non debellat 
adversus. Marini itaque relatione comperimus res 
Tuphzx apud Joannem quondam sub emissione cbi- 
rographi fuisse depositas. Et quia nobis competere 
manifestum est quod ad prescriptum poterat perti- 


B nere *, ideo przsenti auctoritate procipiuus, ut uxo- 


rem supradicti Joannis filiumque ejus Januarium mo- 
derata exsecutione convenias. Qui si intestata [ed., 
intentata] injuste se retinere cognoscunt, aequitatis 
consideratione restituant : migusve |id est, sin minus], 
competenti sponsione prazemissa, ad consularem Cam- 
panie veniant legibus audiendi; u& coram partibus 
positis, te imminente, quod forma continel sanctio- 
num divalium, censeatur. Ita tamen, ut nullo praju- 
dicio, nulla iajuria, nullo damno, innocentia pr:»gra- 
veiur : ne alien: accusationis invidiam tuam facere 
videaris effensam 4. ᾿ 


70 EPISTOLA XXXIII. 

WNIVERSIS JUDAEIS GENUJE CONSTITUTIS THEODORICUS REX. 
. Confirmat privilegia qua eis leges indulserant 
Custodia legum civilitatis est indicium, et reveren- 

tia priorum principum nostr: quoque testatur devo- 
tionis exemplum. Quid enim melius quam plebem sub 
precepto degere velle justiti: , ut conventus multo- 
rum disciplinabilium sit adunatio * voluntatum? Hzxec 
enim populos ab agresti vita in hbumanz conversatio- 
nis regulam congregavit. Hxc ratio a feritate divisit : 
ne arbitrio casuali vagarentur, quos regi consilio di- 
vina voluerunt. Oblata itaque supplicatione deposci- 
tis privilegia vobis debere servari, qu:xe Judaicis in- 
stitutis legum provida decrevit antiquitas : quod nos 
libenter annulmus, qui jura veterum ad nostram cu- 
pimus reverentiam custodiri. Atque ideo przsenti 
auctoritate .censemus, ut quicunque legum statuta 
monuerunt, circa vos illibata serventur; quatenus 
quod ad civilitatis [mss., civitatis] usum constat esse 
repertum, perpeti devotione teneatur. 


EPISTOLA XXXIV. 
DUDJE 8AJONI THEODORICUS REX. 
Decernit ut loca adeat ubi thesauri latent, et, si inventi 
fuerint, fisco addicat publico. 
Prudentie mos est in. humanos usus terris abdita 


4 Ut judex male jedicando, litem swam facere di- 
ΓΙ Publius Mimus : Amici vitia si feras, facis tua. 

ORN. 

* Gellius lib. i, eap. 29, adunare me:ssem, tractu 
a Grzeco, qui eodem sensu ἡνωμένον οἱ συνήμενον V0- 
cant, 1. 50, Rerum, D. de usucaj. unita corpora ; 
Senecz lib. n, cap. 2, Nat. Quxst. Fonw. 











651 M. AURELII CASSIODORI 632 
talenta revocare, commerciumque viventium non di- A beneficium leges sacratissimx prastiterunt, nililque 


cere mortuorum : quia et nobis in fossa pereunt, et 
illis in nulla parte profutura linquuntur (alii, locan- 
tur]. Metallorum quippe ambitus solatia sunt homi- 
num. Nam divitis auri vena similis est reliqux terrz, 
si jaceat : usu, crescit ad pretium, quando et apud 
vivos sepulta sunt, qux tenacium manibus includun- 
tur. Atque ideo moderata jussione decernimus, ut ad 
illum locum in quo latere plurima suggeruntur, sub 
publica testificatione convenias; et si aurum, ut di- 
citur, vel argentum fuerit tua in lagatione detectum, 
compendio publico fidel'ter vindicabis : ita tamen ut 
abstineas manus a cineribus mortuorum, quia no- 
lumus lucra queri quae per funesta possunt scelera 
reperiri. /Edificia tegant cineres, columnz, vel mar- 
mora ornent sepulcra; talenta non teneant, qui vi- 
vendi commercia reliquerunt. Aurum enim sepulcris 
juste detrahitur, ubj dominus non habetur : imo culp: 
genus est, inutiliter abditis [Cor. Gam., abdita] re- 
linquere mortuorum, unde sc vita potest sustentare 
viventium. Non est enim cupiditas eripere, quie 
nullus se dominus ingemiscat amisisse ^. Primi enim 
dicubtur aurum Eacus, argentum Indus rex Scyihiee 
reperisse, et humano usui summa laude tradidisse. 
Quod nos in contrarium negligere non debemus, ne 
sicut latentia cum laude sunt prodita, ita inventa 
eum vituperatione videantur esse neglecta. 


EPISTOLA XXXV. 
ACTORIBUS ALBINI THEODORICUS REX. 
Permittit ut bona Albini, si per etatem liceat, salvisque 


est quod jure contra referatur; patronuin vestrum 
solemniter causa cognita iu integrum restitui nostra 
quoque permittit auctoritas. Ita tamen ut omnia se- 
cundum justitiam legesque peragantur, quia sic 
supplicantibus consulere volumus, ut eorum adver- 
sarios per injustitiam non gravemus. 


71 EPISTOLA XXXVI. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 

Significat se provincialibus Alpium Cottiarum assem 

publicum per ui indictionem relaxasse, quorum sata 

trunsiens exercitus vastaverut. 

Providentissimi principis est graviter. imminutis 
relinquere tributariam functionem, ut redivivis stu- 
diis ad implenda solemnia recreentur, qui pressi 


B damnorum acerbitate defecerant. Nam si fessis mi- 


nime relevetur onus, necessitate cernitur jacere pro- 
stratus. Melius est enim presentia damma contem- 
nere, quam exiguo quxstu' perpetua commoda non 
habere. Atque ideo illustris magnificentia tua pro- 
vincialibus Alpium Cottiarum assem publicum per 
tertiam indictionem (id est, an. Chr. 510) nos rela- 
xasse cognoscat; quos transiens noster exercitus 
more fluminis, dum irrigat, oppressit. Nam licet pro 
generali securitate frementi adunatione proruperit, 
preteriens tamen istorum culta vastavit. Radit cnim 
semper fluvius alveum suum; et licet molliter egre- 
diens vicina fecundet, illud tamen reddit sterile, quo 
collectus irifluxerit. Unde necesse fuit, civica vasta- 
tione dejectis porrigere dextram salutarem, nec in- 


justitia et legibus in integrum restituantur, in quibus (; grati dicant se periisse solos pro defensione cuncto- 


per pravos contractus gravia passus erat dispendia. 


Consulto provida decrevit antiquitas, Minores con- 
tractus liberos non habere 5, ut et insidiantium la- 
quei * frustrarentur, et lapsis zetas lubrica subveni- 
ret. Obrueretur quippe innocentia, si relaxaretur auda- 
cia, essetque cunctis fallendi studium, si fraus 
subreptitium lucraretur effectum. Et id«o priscee 
consuetudinis supplicatione porrecta suggeritis pa- 
tronum vestrum in annis minoribus constitutum, in 
facultatibus suis potius aggregasse dispendia ; dum 
ignara pueritia contraria gerit, qux» profutura puta- 
verit; et nunc id tempus «setatis agere, quo lapsis 
possimus per ignorantiam subvenire : allegantes, ut 
quod jura tribuerunt, nostra quoque beneficia lar- 
giantur. Atque ideo, si petitio vestra a veritate non 
deviat, et intra annorum spatia deget, quibus hoc 


* A jure tractum. Thesaurus enim, favente Paulo, 
est vetus qu:edam depositio pecuniz, cujus non ex- 
stat memoria, ut jam dominum non habeat ; sic enim 
fit ejus qui invenit, quod non alterius sit : alioquin 
si quis aliquid vel lucri causa, vel metus, vel custo- 
dix» coudiderit sub terra, non est thesaurus : cujus 
etiain furtum fit. L. 51, nunquam, D. de acqui. rer. 
dom. Sexvola lib. 1 responsor., a tutore pupilli do- 
mun) mercatus ad ejus refectionem fabrum induxit. 
[5 pecuniam invenit : qu:eritur ad quem pertineat. 
Respondit Sezevola : Si non thesauri fuerunt, sed 
pecunia forte perdita, vel per errorem ab eo ad quein 
pertinebat non ablata : nihilominus ejus eam esse 
cujus fuerat. 1. 67, a tutore, P. de rei vindic. Fonw. 

Diou Clirys., περὲ ἀπιστίας τοῖς νεωτέροις τοσούτων 
ἐτῶν νόμο; οὐκ ἐᾷ συμβάλλειν, ὡς ἀπίστοις οὔσιν. Fonx. 


rum : misceantur potius lxtiti:e, qui viam Italie de- 
fensoribus prestiterunt. Tributa enim non debent 
tristes exigi, per quos tributarios feliciter acquisivi. 


Dicat pro illis noster animus, quod regi non potest 


imputare subjectus. Emimus nostro dispendio pro- 
speritatem Gothorum : nos necessaria prabuimus, 
ut hostis vinceretur illzesus. 


EPISTOLA XXXVII. 
THEODAGUND.E ILLUSTRI FEMIN THEQDORICUS REX. 


Notum facit Renatum conquestum esse, cum judicium 
contra Inquilinam meruisset, noidum tamen adver- 
sarii cessare calumniam: οἱ jubet ut negotium jam 
finitum in sua. curet. firmitate permanere, si modo 
Inquilina jure non provocaverit. 


Decet prudenti:e nostr:e curam subjectorum nego- 
tiis adhibere custodiam, quia nobis ordinantibus illa 


Hxc narrat Ulpian. lib. xi ad edictum, ubi ait 
infirmum esse hujusmodi ztatum consilium, multis 
captionibus suppositum, multum insidiis expositum ; 
ideo auxilium els przetor edicto pollicitus est, et ad- 
versus captiones sias ue dr 088. — 

c [nsidix pro dolo, 1. ult., C. de re milit. lib. xn; 
l. pen. fi. de jur. dot. l. antepen., C. de dol. : ubi 

uod ante, indiciis, legebatur passim merito in insi 
diis, docti viri mutant. Ideoque probanda est l. pen., 
C. de dol. Joan. Fabri lectio, qui quod postea aliis 
placere video, non ex indiciis, sed insidiis legit : 
quod libri manuscripti confirmant, et consimiles ja- 
ris loci |. ult., C. de re milit. in tin. D. de jure dot. 
n. insidi:e fortunze, 1. ult., C. de necess. her. inst. 

ORN. 


653 VARIARUM LIBER 1V. 654 


fieri debent qu:e. regiam possunt demonstrare pre- A 


sentiam. Sic enim credimus, quia memor natalium 
tuorum a te abjicias omne vitiosum, et illa sola dili- 
gere possis qu:xe et nos amare cognoscis. Proavorum 
forsitan oblitterentur exempla, si longi generis mi- 
Dus facta recolantur; similes autem filii patrum prz- 
conia mox sequuntur. Renatus itaque flebili nobis 
aditione conquestus est, nobis delegantibus cognito- 
res judicatum se contra Inquilinam nomine post longa 
temporis intervalla meruisse; et excubiis damnisque 
confecto vestram tandem prospexisse justitiam : nec 
tamen litigatoris improbam cessare calumniam, dum 
redivivis litibus tenuitatem insequitur supplicantis ; 
ut non tam vincendi votum ^, quam adversarii vi- 
deatur quizssiisse detrimentum. Quapropter si nobis 


ejus summa cum injuria fuerint occupati; et pre- 
cipit ut, imminente Duda sajone, direpta emnia cu- 
ret sine aliqua mora restitui : si tamen. invasoribus 
quid (avere crediderit, instructam personam mitti ad 

aulam imperat, quo. partibus utrinque auditis justa 
feratur sententia. 


Inter czeteras quibus humanum genus sollicitatur 
illecebras, przcipue vitanda est alienarum rerum 
turpis ambitio : quia in immensum jactata 79 rapi- 
tur, si justitie ponderibus non prematur. Avaritiam 
siquidem radicem esse omnium malorum ? et lectio 
divina testatur, quz tali sorte punita (mss.,, potita] est, 
ut cum multa rapiat, semper egeat: quam propter 
vicinitatem generis nostri sic in animis vestris eoa- 
lescere nolumus [mss. R. et A., quapropter, etc., 
volumus], ut illi nec initia concedamus. Quid enim 


jubentibus judicata cognoscitis, nec constat adver- p faciunt sordes animorum in splendore natalium Ὁ Illud 


sarium provocasse legaliter, finitum jure negotium 
in sua facias firmitate manere : ne longa quxestio liti- 
-gantium non tam augcat patrimonia quam. ever- 
tat ; et quod (it ambitu lucri, causa videatur esse dis- 


 pendii. 


EPISTOLA XXXVIII. 
FAUSTO PRAFECTO PRATORIO THEODORICUS REX. 


Significat Gravasianos atque  Pontonates conquestos 
esse se a Januario et Probo inge oneribus ingra- 
vatos; decernitque ut nihil aliud solvant quam quod 
Odoacris tempore consueverant. 


Cum omnes reipublic:e nostr partes xquabiliter 
desideremus augeri, crementa tamen fiscalium tribu- 
torum justissimo sunt pensanda judicio : quia ser- 


te potius decet eligere, quod nos possit ornare. Amali 
sanguinis virum non decet vulgare desiderium : quia 
genus suum conspicit esse purpuratum. Corrigaraus 
itaque te per incitamenta przconii, in quo adhuc 
non debemus esse districti. Domitius itaque vir spe- 
ctabilis data nobis supplicatione conquestus est, pos- 
sessiones juris sui, id est illam atque illam, ab homi- 
nibus vestris neglectis legibus fuisse pervasas, dum 
civiliter oportuerit recipi, si jure videatur exposci. 
Sed quia de vobis non patimur diutius obscura ja- 
ctari, qui generis claritate fulgetis, przesenti aucto- 
ritate censemus, ut imminente Duda sajone nostro; 
si momenli tempora suffragantur *, occupata nuper 
cum omnibus qux direpta sunt, supplicanti faciatis 


vieotium imminutio est hujus illationis accessio; Ο sine aliqua dilatione restitui. Et si quid partibus ve- 


quantumque pars illa proficit, tantum se hxc a fir- 
mitate subducit. Sed a nobis, qui fisci utilitatem sta- 
bili volumus diuturnitate consistere, excludenda est 
dispendiosa seniper enormitas : ne augmento suo tu- 
mens summa deficiat, incipiatque magis deesse, quia 
immaniter visa est accrevisse. Proinde illustris ma- 
gnitudo tua Gravasianos atque Pontonates nobis sup- 
plicasse cognoscat, a Januario sed et Probo discua- 
soribus, iniquis se oneribus ingravatos ; cum sterili- 
tas jejuna locorum nulla sibi augmenta fieri patiatur. 
Repugnante siquidem natura, quzlibet cedit indu- 
stria; nec prodest studium laboris impendere, quem 
ubertas loci non cognoscitur adjuvare. Ibi potest 
cersus addi, ubi cultura profecerit. Inde et varia tri- 
buta, quia non est agrorum una fecunditas. Atque 
ideo consuetudinem eis pristinam censemus esse re- 
vocandam; ut sicut Odoacris tempore tributa solve- 
runt, ita et nunc ab eis publicis utilitatibus servia- 
tur; et si quid amplius probatur adjectum, conside- 
ratione defectarum virium submovemus. Nolumus 
enim 1316 aliquid indici, quod sit necesse removeri. 


EPISTOLA XXXIX. 
THEODAHADO VIRO ILLUSTRI! THEODORICUS REX. 
&eribit Domitianum expostulasse, quod possessiones 


4 Papinian. Videtur, inquit, h:zredi succurri de- 
bere, cum animus litigantis et obtinendi votum 
pe OPImonedm admittat, 1. 11, in ratione, ad l. Fal- 

id. Fonx. 
b Scelerun omnium mater appellatur. Claud. 2. 


stris de legibus creditis posse competere, instructam 
personam ad nostrum comitatum destinare vos con- 
venit; ut intentionibus partium sub :equitate discus- 
sis, feratur sententia, quam juris dictat auctoritas. 
Generosos quippe viros omnia convenit sub mode- 
rata civilitate peragere : quia tantum potentibus 128- 
sionis crescit invidia, quantum premi posse creditur, 
qui fortuna inferior comprobatur. 


EPISTOLA XL. 
ACTORIBUS PROBINI THEODORICUS REX, 

Monet se jamdiu precepisse, ut Basilio possessio Are- 
ciretina, quum ab uxore ejus Agapita Probinus eme- 
rat, redderetur; modo jubet μὲ Basilius ipse novis 
emplorum rationibus quamprimum respondeat. 


D  Districtius aliqua jubere compellimur amore justi- 


tim, dum circa minores fortunas clementiora sunt 
nostri pectoris instituta. Trabit enim ad misericor- 
diam, qui potuit subdi; et hoc babet beneficium 
mediocritatis sux, ut probatione salva interim mo- 
veat ad dolorem : quia crudelitas [ed. Nis. et Ac., 
credulitas] sublevat humiles, premit invidia potiores, 
Datis itaque precibus allegatis Basilium virum spe- 
etabilem nostra dudum prwcepta meruisse, ut pos 
sessio Áreciretina, quam patronus vester a conjuge 


Stil. Petron. arbiter. Lucan. lib. m et vii. Proper. 
9, 7, 15. Tibull. 4. 10. Mart. lib. xi. Juven. Satyr. 
44. Ovid. 1. Fast. Horat. Satyr. 1 Serm. Bross. 

* [nterdicta enim sunt annalia, Anianus in tit. 6, 
lib. v, Sentei.t. Paul. Fons. 


o35 


M. AURELII CASSIODORI 


036 


ejus Agapita juris fuerat solemnitate mercatus, post- À nibil fieri volumus incivile, cujus quotidianus labor 


posita dilatione cum documentis omnibus predicto 
conjugi redderetur, dum a suis penetralibus sollici- 
testam lacrymabili quiestione quereretur uxorem : 
addentes more nostre justitizxe postea fuisse prece- 
ptum, ut si patroni vestri de caus: qualitate przesu- 
merent, ad nostrum comitatum ocius destinarént ; 
ut qux radone convenirt poterant, velut a justitiz 
fontibus emanarent. Quapropter si nullo mendacie 
vitiantur asserta, per officium nostre sedis Basilium 
decernimus admoneri; ut si nihil est quod pro suis 
partibus possit opponere, quominus in hac causá 
pulsetur, vestris intentionibus responsurus occurrat, 
seu ad comilatum venire, seu in competenti foro jur- 
gare maluerit : quia nullis neceseitatem longinquita- 


tis imponimus, nisi qui seis hoc commodis ezpedire ἢ 


cognoscunt. In locum siquidem beneficii nostram 
przsentiam damus ; et ideo non decet invitis imponi, 
quod meretur optari. 


EPISTOLA XLI. 
JOAKNI ARGHIATRO THEODORICUS REX. 


Declarat se abolere eententiam a. vécdrio urbis Rome 
conira eum artificio Viviani promulgatum, et eum 
reddit patrie rebusque omnibus, communitque eum 
imposterum (uitione Albini patricii. 

Propositum regale est pressis labe fortunze pietatis 
remedio subvenire, et acerbos casus injurie meliore 
sorte mutare. Data siquidem supplicatione conque- 
reris, virum spectabilem Vivianum legum artificio, 
quo Calle& [Cor. Gam., calet], elatum, personam 
tuam objectis criminationibus ingecutum; et eo us- 
que perventum, ut indefensus contra juris ordinem 
vicarii urbis Romx sententia damnareris : nunc au- 
tem religiosz mentis affectu odia mundana damnasse, 
auctorique suo tuum displicuisse periculum. Et ideo, 
$i nullis impugnationibus enervantur asserta, lesio- 
nem Bon patimur miseris inb:erere, quam suis con- 
stiterit machinatoribus displieere. Quapropter in abo- 
litum missa sententia, qux a vicario urbis Roma 
super hac parte noscitur promulgata, patrie te re 
busque omnibus * nostra reddit auctoritas; nec ullo 
tempore calumniam super hac parte formides. Sed 
ne cujusquam forsitan plectenda temeritas ^ in te 
impetus reparare possit audacis , patricii Albini, 


salvis legibus, tuitio te deputata communiet ; quia D 


Δ Sententiam passi restitutio : lib. super., epist. 
46, exemplum fam:e restitute fuit. Antoninus, Resti- 
tuo te in. integrum provincie tux»; et adjecit : Ut 
autem scias quid sit in integrum restiuere, hono- 
ribus, et ordini tuo, el cxeteris omnibus restituo, l. 1. 
C. de sent. pass. et restit. Julianus imper. Zenonem 
medicum religionis causa exsulantem revocans, ita 
rescripsit, κάτιϑε τοίνυν ἐπίτιμος, καὶ τὸ πρότερον ἔχων 
ἀξίωμα. Àmmian. Marcell. lib. xxix. Illi vero exsdio 
et pecuniariis afflicüi dispendiis paulo postea reddita 
sibi militia sunt revocati, dignitatibus integris et 
splendore. Fox. 

b Gr. et Cuj., severitas. Jur., forte, scarestas. 

* Theodoricus rex sese parentem publicum esse 
asserit, et aliquoties principes dicuntur esse nati bono 
reipublieze, et imperatorem ad salutem publicam ge- 
nitum legünus; ideo Seneca vocat principes et reges 


est pro generali quiete tractare. 
EPISTOLA XLII. 


ARGOLICO PRAÉFECTO URBIS THEODORICUS REX. 
Jubet ut restituantur Marciano atque. Mazimo filiis 

Volusiani turris circi atque locus amphitheatri, qua 

sibi erepta, dum de[lend& morii patris vacarent , 

conquerebantur. 

Bene principalis clementia suscipit, quos pietas 
paterna destituit, quia sub parente publico * geuito- 
ris minime sentiri debet amissio. Ad nos siquidem 
jure recurrit infantia destituta, quibus universorum 
bominum proficiunt incrementa. Clarissimorum igitur 
adultorum Marciani atque Maximi nos querela pul- 
savit, cum pascbalibus diebus paterni luctus essent 
vulnere sauciati, et in ipso lztiti:e tempore soli coge- 
rentur tristitiam sustinere, utilitatein suam pio ne- 
glexisse contemptu, cum vel firmz ztati inter lacry- 
mas ista cogitare, genus videretur insanizx. Cessat 
enim lucri ambitus, cut) vacatur ad planctus; nec 
mens quodlibet aliud capit, cum eam qualitas pietatis 
impleverit. Hac crudeli subreptione captata turrem 
circi atque locum amphitheatri illustris recordationis 
*patrís eorum detestabili ambitu a vestris supgerunt 
fascibus expetitum. Quorum insidiatotem non hama- 
nitatis ullus revocavit affectus, non similis terruit 
casus : gravavit infantiam, cui non subvenire, me- 
rito pudoris sestimatur esse jactura. Sed nos, qui re- 
gulas veterum, qui servamus momenta pietatis, sa- 
labri ordinatione cebsemus; ut si quondam patricius 
atque magnificus vir Volusianus pater supplicum 
commeutrorata loca eommuni jure possedit, filiis 
perire non debeant; presertim cum germen senato- 
rium 4 novis cupiamus beneficiis eputrire, non inter 
ipsa initia spem adult ztatis aliqua lesione compri- 
mere. Atque ideo illustris magaiflcentia tua, si quid 
tale factum esse meminit, illico noverit corrigendum : 
ne venerandum examen senatorii ordinis iniqua pr2- 
sumptione tenteretur. 


EPISTOLA XLIII. 
SENATUI URBIS ROMAE THEODORICUS REX. 


Decernit ut inquirat in eos qui seditionem commoveran£ 
et Judeorum synagogam concremaverant ; oique im 
auctores paucos, quos potuerit invenire, amtmad - 
vertat. 


Urbis Roman: celebris opinio suo eomservanda 


tutores statu$ publici. Ammianus Marcellinus scribit 
a salute principis, velut filo pendere statum rerum 
orbis, nibilque aliud esse imperium, nisi curam 88 - 
latis alienze. Nec abs re Christiani orabant pro ma- 
HUS principibusque etia poganie, Gt refert 
Tertullian. in Apolog. et Arnobius; niam salus 

rincipis privatorum quoque salus cst. VideSenecam, 
ib. n de Tranquill. vitae cap. S. Mamertinum in 
Genethliaco. Paul. in 1. 5, D. off. pref. vigil., ait 
salutem reipublic:e tueri nulli magis convenire , nec 
alium suflicere ei rei quam Cxsarem. BRoss. 

d Senatorum velut paternarum laudum bh:redes 
eximio quódam nobilitatis honore censebantur, l. 6, 
]. 7, Senatoris ; 1. 9, filius, D. de Senatoribus; 1. 39, 
exemplo, C. de decur. multa Bud. ; 1. ult. D. de Se- 
natoribus : nonnihil etiam nos notavimus, l. 1, cáp. 
12, select. FonxER. 


651 


VARIARUM LIBER IV. 


est nihilominus inetituto; nec vitia peregrina capit, A remque vestrum [alii, nostrum] longa setate posses- 


qui semper se de morum probitate jactavit. Levi- 
tates quippe seditionum , et ambire propriz civitatis 
incendium , non est velle Romanum. ldeoque in 
auctoribus facti legum est servanda districtio : ne 
detestabilis aspectus incendii ad imitationem nefan- 
dam vulgi pectora comprehendat. Viri illustris itaque 
comitis Arigerhi suggestione comperimus, Judeorumn 
querela se fuisse pulsatum, quod in dominorum cde 
proruperit servilis audacia : in quibus vum fuisset 
pro districtione publica resecatum, statim plebis in- 
flammata contentio synagogam temerario duxerunt 
iucendio concremandam, eulpas hominum * fabrica- 
rum excidio vindicantes : dum si quis Judzorum 
probaretur excedere, ipse debuisset injurix eubjacere, 
non autem justum fuit ad seditionum fea concurri, 
aut ad fabricarum incendia festinari. Sed nos, quibus, 
Deo prepitiante, cordi est. perperam commissa diri- 
gere, ut coaclis possit placatis moribus convenire, 
prxsenti àuetori(ate decernimus, ut causam supra 
memoratam legitima discussione noscatis, et in au- 
ctoribus paucis, quos potueritis hujus incendii reos 
reperire, habita districtione resecetis : quia nolumus 
aliquid detestabile fieri, unde Romana gravitas de- 
beat accusari. lllud pari ratione censentes, ut si 
aliquid sibi contra Judzos rationabiliter quispiam 
crediderit suffragari, ad vestrum judicium veniat 
audiendus; ut quem reatus involverit, censura con- 
deunet. Hoc enim nobis vehementer displicuisse co- 
gnesce , ut intentiones vanissunz populorum usque 


sam, ante hos fere novem menses ab hominibus Ec- 
clesie , cui presidetis, despecto civilitatis ordine 
fuisse pervasam. Quod si ita faetum 5 esse cognosci- 
tis, eam justilite consideratione momenti jure * resti- 
tite supplicanti. Decet enim a vobis corrigi, quod a 
vestris familiaribus non debuisset admitti. Verumta- 
ien si partibus vestris in causa possessionis momen- 
taria vel principali 4 justitiam adesse cognoscitis, 
tractato prius diligenter, inspectoque negotio (quia 
sacerdotem * non decet protendere improbam litem), 
instructam legibus ad comitatum nostrum destinate 
personam : dbi quálitas negotii agnosci debeat et 
finiri. Quapropler sanctitalis vestrx:» animus non gra- 


.vetur, nec se fallacibus verbis doleat accuestum: 
B multo major est opinio purgata, quam si desinentibus 


querelis non fuerit impetita. 


EPISTOLA XLV. 


COMITIBUS , DEFENSORIBUS ET CUBIALIBUS TICINENSIS 
CIVITATIS, TBEODORICUS REX. 


Jubet ut prastent Herulis narem usque ad urbem. Ra- 
vennam, et annonas pro diebus quinque. 

Ad comitatem sepplices Herulos, auctore Deo, 
nostris venire jussimus constitutis, quibus navis est 
przbenda subvectio : ne in patria nostra adhuc pro- 
vincis sus laborare videantur inopia. ltaque pro- 
senti jussione commoniti, et navis eis usum usque ad 
Ravennatem urbem, el annonas dierum quinque sine 
aliqua dilatione prestate, nec aliquid eis necessarium 


ad eversiones pervenerint fabricarum, ubi totum C deesse faciatis; quatenus provinciam se deseruisse 


pulchre volumus esse compositum. 


7/4 EPISTOLA XLIV. 


ANTONIO VIRO VENERABILI, POLENSI EPISCOPO THEODO- 
RICUS REX. 


Scribit Stephanum conquestum casam sui juris a sub- 
ditis Ecclesie , cui prasidebat, fuisse occupatam, 
quam jebet ut. restituat icanti. Quod si quid 

teribus suffragetur, vult instructam personam 
mitti ad aulam, ubi negotium finiatur. 


Javidiosa est contra eum querela , cui sunt reve- 
rente jura servanda : quia nescio quid admissum 
grave creditur, ubi contra tales silentium non tene- 
tur. Stephanus siquidem flebili aditione conquestus 
esi, casam sui juris ante decessorem przedecesso- 


* Γνώμη eadem ab Honorio — et Arcadio usurpata: 
Sicut sacrificia templorum prohibemus, ita volumus 
publicorum operum ornamenta servari. Ac ne sibi 
aliqua auctoritate blandiantur, qui ea conantur ever- 
tere, etc. L. 3, C. de pagan. et sacrif. et templ. non 
esse in innoceutia cmdificia, sed civium reos animad- 
vertendum. Exstat Belisarii epistola ad Totilam, ne 
Romanos muros dirueret : qua lecta statim ab incepto 
monium excidio hostis abstinuit. Procopius lib. iu 
de Bello Gothico. Interdum tamen reorum aedes solo 
adzquantur, vel certe fisco viudicantur, veluti per- 
duellium tyrannorum, false monete artificum , cx- 
terorumque, quorum culpa gravior, aut contumacia 
in exemplum zdiflciorum eversione vindicantur : aut 
cum id publica utilitas videtur postulare, l. 24, D 
de .5 |. 20, si is cum quo, D. comm. divid. ; 1. 
3, 6 si quis nemine; l. ult., D. nequid in loco publ. ; 


jejuham de copix inventione cognoscant , sitque illis 
uberior peregrina terra quam patría. 


EPISTOLA XLVI. 
MARABADO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX, 
Indicat Liberium suggessisse conjugem suam in judi- 
eio fuisse pragraeatam. Quod εἰ ita est, permitti 
ut, aut ab electis arbitris causa diecutiatur, aut ad 
aulam judicande partes ceniant. 

Convenit pietatem nostram petitiones supplicum 
salubri ordinatione disponere : quia subjectoruu 
animi relevantur, quoties moeerentium querela com- 
ponitur. Vir spectabilis itaque Liberius dolenda nobis 
aditione suggessit, conjugein euam iu vestro judicio 


D 
l. 11, fidei comm., ὃ quis illiciti, D. de leg. 5. FonN. 


P Omnes in integrum restitotiones causa cognita a 
protore promittebantur, ut Modest. scribit, scilicet 
ut justitiam earum examinet, an verz sint, etc. L. 2, 
D. de in integ. restit.; supra, epist. 40 hujus lib. 


FoRNER. 

6 Supra, hujus lib. epist. 40. Fonw. 

4 cipali, i4 est proprietatis, ut vocatur a sancto 
Gregorio Magno lib. vil, indict. 2, cap. 45, 44, 100, 
104 : quod de jure dicit Symmach. lib. x, ep. 41. 
Vide lib. x, de Judic. C. Jun. 

9 Sacerdotes improbe litigare non modo dedecet, 
sed vix etiain. litigare, nisi per procuratures, qui 
apocrisiarii nominantur. Novell. 125, nec fidejubere, 

ro aliis postulare, ete. C. 1, de fidejuss. ἐγγύας 
ὁ ἰδούναι, can. 20 Apostol. Synesii epist. 121. Optatus 
Afcr lib. 1. Photius Nomocanone, tit. 8, c. 19. Fonx. 











639 M. AURELII -CASSIODORI 610 
contra juris ordinem pregravatam. Quod si ita est, A suam prodit quisquis secum multa portaverit, nec 


retotis przjudiciis, apud arbitros, quos partium con- 
sensus elegerit, te imminente , causa legibus audia- 
tur. Quod si illic finis negotii nequiverit inveniri, per 
instructas personas, si tamen ipse venire non eligunt, 
nostro couitatui concurrendi licentianr partibus non 
negamus : uli nec redemptio sit forte suspecta, nec 
insidiosa | Niv. et Gam., invidiósa] possit nocere ca- 
lumnia. 


EPISTOLA XLVII. 
GUDISAL [ed. copiscALCO] SAJON1 THEODORICUS REX. 


Significat se accepisse a legatis suis veredos frequen- 
tiori cursu fatigari; et quos in. utilitatem publicam 
jusserat custodiri, in usum privatum. as-umi. Ideo 
decernit ut nullum Gothum vel Romanum exiré Roma 
patiatur, nisi quem pra[ectus prattorio et. magister 
officiorum dimiserint; ut qui unum equum invitis 
illis quibus haec cura mandata est, assumpserit, 
centum solidos mulcte nomine cogatur inferre; ut 
etiam nemo plusquam. centum librarum onera equo 
imponat. 

Assidua sollicitudine refovenda sunt qux continuis 
exercitiis subjacere noscuntur. Quemadinodum enim 
subjecti vceredorum necessario sufliciant labori, si 
permittatur excedi ^? Incitamentum siquidem im- 
prob» presumptionis est, neglecta custodia. Legato- 
rum itaque nostrorum suggestione comperimus cur- 
Buales equos frequenti usurpatione fatigari ; et quos 
nos necessitatibus publicis cupimus custodiri , in 
usum cognovimus privatx voluntatis assumi. Atque 
ideo in urbe Roma ordinatione przfecti pretorio et 


inagisri officiorum, quousque utilitas publica suaserit, α 


te residere censemus; ut nullum Gothorüm vel Ro- 
manorum exinde egredi patiaris, nisi quos przedicta- 
rum dignitatum vices agentes forte dimiserint. Et 
quod nobis frequenter usurpatum esse suggeritur, si 
quis invitis his quibus h:ec ἢ αὶ cura mandata est, 
veredos ἢ przsuimere fortassis assumpserit, cujusli- 
bet nationis fuerit vel honoris, per unum equum cen- 
tum solidos mulctze nomine cogatur inferre; non 
quod tanti est unius :estimanda jumenti lxsio, sed 
quia grandi damno reprimenda est importuna prae- 
sumptio. Nullum prxterea sajonum discursus facere 
patiaris; sed ad causam quam directus fuerit, uno 
tantum itinere permittatur accedere vel redirc. Qui- 
bus in superiorem mulctam cadat interdicta frequen- 
tia. Parhipporum quineliam onera centum librarum 
nullus excedat. Expeditos enim properare mittenda- 
rios volumus *, non migrare censemus. Inertiain 


ἃ Gr. et Cuj., que ad modum subvecti veredorum 
necessario sufficiat..... excedi. Vide ep. ὃ lib. v. 

b Veredidicuntur equi cursus velocissimi, qualibus 
antiqui utebantur in venatione. Martial. lib xiv : 


Siragula sneíncti venato. sume veredi : 
. Nein solet a nudo surgere ficus equo. 


Veredis etiam utuntur principum tabellarii, qui mu- 
tatis per stationes equis, quam velocissime quo iusti- 
tuerunt perveniunt, qui imde etiam vercdarii appel- 
lati suut. Jul, Firmicus lib. i, Regum nuntios vere- 
dariosque reddent : iu qua etiam significatione vocem 
eamdem usurpavit Procopii interpres lib. i1 Belli Per- 
sici. Hinc Martialis : 


cogitat de celeritate qui delicata se maluerit conver- 
satione tractare. Grues denique pelagus transiturs, 
parvos lapillos. uncis pedibus amplectuntur, ut nec 
eorum levitas nimio vento rapiatur, nec nativa cele- 
ritas iniquis ponderibus ingravetur. Hoc imitari ne- 
queunt qui se ad publicas necessitates electos esse 
cognoscunt. Et ideo quinquaginta solidorum mulctam 
jam non veredarius, sed catabulensis 4 incurrat, 
quisquis ultra centum libras parhippum * crediderit 
onerandum. His autem qui suprascriptarum dignita- 
tunm vicibus in Urbe praesunt, te observare przcipi- 
mus; quatenus etcessus, qui ab illis detectus fuerit, 
exsecutione tua supradicta condemnatione puniatur. 
Si quos autem intemperans culpa perculerit, colle- 


B ctam quantitatem per vices agentes mancipibus f mu- 


tationum voluimus applicari ; ut cursualis tractus iude 
habeat remedium, unde hactenus sumpsit incommo- 


.dum. Mundanis siquidem rebus frequenter nascitur 


adversitate prosperitas; et homines cum lxdere cu- 
piunt, beneflcia frequenter impertiunt. Sed omnia sic 
efficaciter ac diligenter implebis, ut provocati bonis 
actibus devotioni tux. majora committere debeamus. 


EPISTOLA XLVIII. 
EUSEBIO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Permittit ut. per octo menses in Lucaniam secedat, 
postea Romam rediturus. 


Post tumultuosx Urbis sollicitudines tzdiosas, et 
observationum molestias ingravantes, magnitudo tua 
provinciali desiderat amoenitate recreari, asserens oc- 
cupationum tibi causas presentibus emersisse terupo- 
ribus, quibus expeditis rurali desideras suavitate 
gaudere. Et quia vera illa securitas est, 455 nostris 
jussionibus datur, cum teinpus tibi fuerit. occupauo- 
nis emensum [Ac., emersum], octo mensium inducias 
in Lucani:» dulces recessus € nostra auctoritate cou- 
cedimus, ut ex illo tempore supputentur, cum te 
egredi ex Urbe divino favore contigerit. Quibus per- 
actis multorum desiderio ad Romanas sedes venire 
festina, conventui nobilium, et digna tuis noribus 
conversatione reddendus. 


- EPISTOLA XLIX. 


UNIVERSIS PROVINCIALIBUS ET CAPILLATIS b. pEFENRORI- 
BUS ET CURIALIBUS IN SUAVIA CONSISTENTIBUS, THEO- 
RICUS REX. 


* 


ἢ Insinuat se rectorem eorum provincig: creasse Fridi- 


badum. 
Districtio semper subtrahi non debet regi» jussio- 


Parcius utaris moneo rapiente veredo, 
Prisce, uec in lepores tam violentus eas. 
Bnoss. 
ς [d est, exactores tributorum, vel palatinos milites. 
4 [4 est, stabularius. Vide epist. 10, lib. 11. 
e Parhippum, infr. lib. seq., epist. 5. Julian. ep. ad 
ZEtium, 1.14, qui contra, eodem tit. Cod. Theod. Fon. 
f Mauncipibus, al. mancipes cursus publici, et man- 
cipes clabularii cursus, 1. 15 mancip., l. 25 ad pro- 
curationem, 1l. 96 cursus, 1. 55 a nullo, l. 62 usurpa- 
tionem, C. Th. de cursu public., Ammian. Marcellin. 
lib. xx, et supra lib. 1, ep. 29. 
€ Juret. legit secessus, ut dixit ad Symmach. lib. 1, 
cp. 29. Secedendi induci, supra lib. m, ep. 24. 
b Capillati dicebatur gens quedam ὁ Gothorum 
* 


04! 


VARIARUM LIBER IV. 


632 


nis, nt et andaces metus comprimat, et laceratos spes Α lore vastata, quz leiissima fuerant viriditate depieta. 


futura refoveat. Plerumque enim denuntiata commi- : 


natio plus efficit quam poena componit. Et ideo, Deo 
auspice, Fridibadum locis vestris prxesse censuimus, 
qui abactores animalium legitima severitate [Àc., 
securitate] coerceat, bomicidia resecet, furta con- 
demnelt, quietosque vos a sceleratis ausibus reddat, 
quos nunc przsumptio iniqua dilacerat. Vivite com- 
positi, vivite bonis moribus instituti, nullum natio 
[Ac., ratio] ^, nullum promeritus honor excuset. Ne- 
cesse est vindict: subjaceat qui pravis moribus ob- 
secundat. 


EPISTOLA L. 
FAUSTO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Precipit ut mittat virum. probate fidei αὐ Nolanum 
s ve ad Neapolitanum territorium Vesuvii montis in- 
cendio vastatum, ut agris ibidem diligenter inspectis, 
᾿ρη βόα damni passus fuerit possessor, tanto tri- 

utaric [unctionis onere sublevetlur. Mire describitur 
Vesuvii montis incendium. 


Campari Vesuvii montis hostilitate vastati cle- 
menti nostre supplices lacrymas profuderunt, ut 
agrorum fructibus enudati, subleventur onere tribu- 
tarize functionis 5. Quod fieri debere nostra merito 
pietas acquiescit. Sed quia nobis dubia est uniuscu- 
jusque indiscussa calamitas, magnítudinem vesfram 
a4 Nolanum sive Neapolitanum territorium . probatze 
fidei virum precipimus destinare, 76 ubi necessitas 
ipsa domestica quadam lesione grassatur, ut agris 
ibidem diligenter inspectis, in quantum possessoris 


Vomit fornax illa perpetua puniceas quidem, sed fer- 
tiles arenas, qux licet diuturna fuerint adustione sic- 
cal:e, in varios fetus suscepta germina mox produ- 
cunt, et magna quadam celeritate reparant qux paulo 
ante vastaverant. Qu:e est ista singularis exceptio, 
unum montem sic infremere, ut tot mundi partes 
probetur aeris permutatione terrere 4, et sic suam 
substantiam ubique dispergere, ut non videatur dam- 
na sentire *? Longe lateque pulveres rorat; vicinis 
autem quasdam moles eructat, et tot seculis mons 
habetur, qui erogationihus tantis expenditur. Quis 
credat tam ingentes glebas usque in plana deductas, 
de tam profundis híatibus ebulliisse, et spiritu quodam 
efflante montis ore consputas, quasi leves paleas fuisse 


p projectas? Alibi cacumina magna terrarum localiter 


videntur ardere; hujus incendia pene mundo datum 
est posse cognoscere. Quemadmodum ergo non cre- 
damus incolis, quod testimonio potest universitatis 
agnosci? Quapropter, ut dictum est, talem eligat ve- 
stra prudentia, qui et remedia I: sis conferat, et lo- 
cum subreptionibus non relinquat. 


EPISTOLA LI. 
. SYMMACHO PATRICIO THEODORICUS REX. 


Ilium laudat ob multiplices et praeclarissimas [abricas 
quas in Urbe ct suburbanis construendas curaverat, 
et petit. ut theatrum Pompeii ruinosum. sumptibus 
regis roboret reparetque. Quod theatrum et qua in 
eo aguntur describuntur. 


laboravit utilitas, sublevetur ; quatenus mensurat: 5 Cum privatis fabricis ita studueris, ut in laribus 


[Gam., mensurata] conferaturquantitas beneficii, dum 
modus integer cognoscitur. lesionis. Laborat enim 
hoc uno malo terris deflorata provincia : qu:e ne per- 
fecta beatitudine frueretur, hujus timoris frequenter 
acerbitate concutitur. Sed non in totum durus est 
eventus ille terribilis : pr:emittit signa gravia, ut to- 
lerabilius sustineantur adversa. Tantis enim molibus 
natura rixante montis illius liatus iinmmurmurat, ut 
excitatus quidam spiritus grandisono fremitu vicina 
terrificet. Fuscantur enim aera loci illius exhalatione 
teterrima, et per totam pene Italiam cognoscitur, 
quendo illa indignatio commovetur. V.lat per mare 
magnum cinis decoctus, et terrenis nubibus excitatis, 
transmarinas quoque provincias pulvereis guttis com- 
pluit. Et quid Campania pati possit agnoscitur, quan- 
do malum ejus in orbis alia. parte sentitur. Videas 
illic quasi quosdam fluvios ire pulvereos, et arenam 
sterilem impetu fervente velut liquida fluenta decur- 
rere *. Stapeas subito usque ad arborum cacumina 
dorsa intumuisse camporum, et luctuoso subito ca- 


numero, eratque id nomen magnum et honorificum. 
Testatur Jornandes in Chronico cap. 14. Vide Sava- 
ronem ad Sidon. Apollin. lib. 1, ep. 2. Jun. 

4 Fornerius vult hic legi ratio ex uno v. c., sed 
non recte. Nationis enim nomine auctor inlelligit 
Gothos illos qui speciali nomine dicebantur Capillati, 
de quibus in inscriptione hujus epistoke. Et illi vole- 
bant sibi plus ceteris licere, tut arbitror, hic infra 
lib. v, ep. 29, quacunque gente sint editi. Jun. 

b De tributorum reinissione et reliquorum condo- 
natione ob calainilatem non uno loco actum est. 


propriis quedam moenia fecisse videaris, dignum est 
ut Romam, quam domuum pulchritudine decorasti, 
in suis miraculis continere noscaris : fundator egre- 
gius fabricarum, earumque comptor eximius, quia 
utrumque de prudentia venit, et apte disponere, et 
exstantia competenter ornare. Notum est enim quan- 
ta laude in suburbanis suis Romam traxeris, ut quem 
illas fabricas intrare contigerit, aspectum suum extra 
urbem esse non sentiat, nisi cum se et agrorum amoe- 
nitàtibus interesse cognoscat. Antiquorum diligentis. 
simus imitator, modernorum nobilissimus institutor, 
mores tuos fabrice loquuntur : quia nemo in illis 
diligens agnoscitur, nisi qui et in suis sensibus orna- 
tissimus invenitur. Et ideo theatri fabricam magna se 


) mole aolventem, consilio vestro credimus esse robo- 


randam, ut quod ab auctoribus vestris in ornatum 
patri: constat esse concessum, non videatur sub me- 
lioribus posteris imminutum. Quíd non solvas, ὁ se- 
necius, 40:5 tam robusta quassasti ? Montes facilius 
cedere putarentur, quam soliditas illa quateretur : 


C:eterum hie notanda sunt montis exarsuri signa, qui- 
bus non absimilia descripsit Pliu. ]. vi, epist. 16 et 
20. Fon. 

* Sup. l. ui, ep. $1, stagna decurrere. Fonx 

4 Vide Baronium tom. VI Aunal. ad annum Christi 
411, pag. 297, ubi reprehendit Bodinum ista rilen- 
tem. JungrT. * 

9 Damna'sentire, id est diminutionem. Paul. 1. 5, 
de damn. Inf. Gellius, damna lun: et aucta, pro di- 
minutione et augmento, 1. xx, cap. 7. Fonx. 





(45 


M. AURELH CASSIODORI 


641 


quando et moles ipea sic tota de cautibus fuit, ut pr A esse videantur. His levium pennarum acumina ideo 


ter artem additam, et ipsa quoque naturalis esse cre- 
deretur. Hxc pétuissemus forte negligere, si nos con- 
tigisset talia non videre : caveas illas saxis penden- 
tibus apsidatas, ita juncturis absconditis in formas 
pulcherrimas convenisse, ut cryptas magis excelsi 
montis crederes, quam aliquid fabricatum esse judi- 
cares. Fecerunt antiqui locum tantis populis parem, 
ut haberent singulare spectaculum, qui mundi vide- 
bantur habere dominatum. Sed quia nobis sermo pro- 
batur esse cum docto, libet repetere cur antiquitas 
rudis legatur bxc moenia condidisse. Cum agricultores 
feriatis diebus sacra diversis numinibus per lucos vi- 
cosque celebrarent, Athenienses primum agreste prin- 
cipium in urbanum spectaculum collegerunt : thea- 


iu fronte pinguntur, quoniam ἢ earum sensus ce- 
leri cogitatione subvectus res altissimas intuetur. 
Pantomimo igitur * cui a maltifaria imitatione nomen 
est, cum primum in scenam plausibus invitates adve- 
nerit, assistunt consoni chori diversis organis erudi- 
ti : tune illá sensuum manus oculis canorum carmen 
exponit, et per signa composita, quasi quibusdam lit- 
teris, edocet intuentis aspectum ; in illaque leguntor 
apices rerum, et non scribendo facit quod scriptura 
declaravit. ldem corpus Herculem designat et Vene- 
rem, feminam przsentat et marem, regem facit et 
militem, senem reddit et juvenem : ut iu uno credas 
esse multos tam varia imitatione discretos. Mimus 
etiam, qui nunc tantummodo derisui habetur, tanta 


trum Grzco vocabulo visorium nominantes, quod B Philistionis cautela repertus est, ut ejus actus pone- 


eminus astantibus turba conveniens sine aliquo im- 
pedimento videatur. Frons autem theatri scena di- 
citur, ab umbra luci densissima, ubi a pastoribus in- 
choante verno diversis sonis carmina cantabantur. 
Ibi actus musicus et prudentissimi s:eculi dicta florue- 
runt. Sed paulatim factum est ut honestissim:e disci- 
plinze improborum consortia fugientes, verecunda se 
exinde consideratione subtraherent. Tragedia ex vo- 
cis vastitate nominatur; qux: concavis repercussioni- 
bus roborata, talem sonum videtur efficere, ot pene 
ab homine non credatur exire. Erigitur autein in 
hircinos pedes, quia si quis inter pastores tali voce 
placuisset, capri munere donabatur. Comedia a pa- 


gis dicia est, Comus enim pagus vocatur, ubi rustici . 


retur in litteris, quatenus mundum curis edacibus 
vstuantem ls»tissimis sententiis temperaret [Cwj. et 
Forn., repararet]. Quid acetabuloruim tinnitus? Quid 
dulcissimi soni referam varia percussione modula- 
men? Quod tanta gratia jucunditatis accipitur, ut in- 
ter reliquos sensus auditum sibi ad munus summum 
tunc homines :xstiment fuisse collatum, ut :etas sub- 
sequens miscens lubrica [Jur., ludicra] priscorum 
inventa traxit ad vitia, et quod honestz. causa dele- 
cetationis repertum est, ad voluptates corporeas prze- 
cipitatis mentibus impulerunt. Hos ritus Romani, sic- 
ul c:eteras culturas, ad suam rempub. utiliter tra- 
bentes, zedificium alta cogitatione conceptum inagna- 
nimitate mirabili condiderunt. Unde non immerito 


gestientes, humanos actus lztissimis carminibus irri- C creditur Pompeius hinc potius Magnus fuisse vocita- 


debant. His sunt addite horcistarum loquaciseima 
inanus *, linguosi digiti, silentium clainosum, expo- 
sitio tacita, quam musa Polyrmnia reperisse narratur, 
ostendens homines posse et sine oris affatu suum vel- 
le declarare. Mus vero Eoa lingua quasi ὁμοῦσαι b 
dicuntur, quod invicem sicut virtutes necessarie aibi 


.. * Vide lib. de Div. Litt. cap. 20, et D. Cyprianum 
lib. contra spectacula : Homo fractus omnibus mem- 
bris, et vir ultra rnuBebrem mollitiem dissolutus, cui 
sit ars manibus verba expedire. Et ibid., In articulo 
80Rus frangens loqui digitis elaborat, ingratus artifici 
jui linguam dedit. Vide etiam supra lib. 1, epist. 20. 

URET. | 

Ὁ Aliis placet. musas appellatas ἀπὸ τοῦ μασένειν, 
id est a quxerendo, quod. per ipsas, sicut antiqui vo- 


luerunt, vis carminis et modulatio quxreretur. Cas- D Alexand. Sever. scribit nomen 


siodurus noster de Musica ex Clemente Alexandrino. 
Etymologici magni auctor, μοῦσάν τινές φασι μύουσαν 
εἰναι αὐτὴν, ἡ γὰρ μουσιχὴ οὐδὲν διαφέρει τῶν μυστη- 
ρίων" ὡς δὲ ἄλλοι, μῶσλ τίς ἐστι, μῶ γὰρ xai μῶμαι, τὸ 
ζητῶ, etc. Vide totum locum. Fon. 

ὁ S. Augustinus lib. m de Doctr. Christ., cap. 95, 
refert saltante pantomimo moris fuisse ut przeco prze- 
nuntiaret opto quid suis motibus vellet significari. 
Vide Claud. Paneg. Theod. de Spectaculis : Qui nu- 


tus 4, Et ideo sive masculis pilis contineri, sive talis 
fabrica refectionis studio potuerit inuovari, expensas 
vobis de nostro cubiculo curavimus destinare, ut et 
vobis acquiratur tam boni operis fama, et nostris 
temporibus videatur antiquitas decentius innovata. 


tu manibusque linguarum, elc. Vetus et incertus au- 
ctor in epigrammate de pantomimo : 


Tot lingus, quot membra viro mirabilis ars est, 
Qui facit articulos ore silente loqui. 


᾿ JURET. 

4 Servius P. Danielis inillod lib. 1 Eneid. : A magno 
demissum nomen lulo. Sicut Alexander (ait), sicut 
Pompeius. Greci enim omne magnificuth. magnum 
vocant, ut Mater magna, dii magni. Lampridius in 
agni acceptum ab 
Alexandro post magna gesta, et ἃ Pompeio post ma- 
gnos triumphos, et fuisse rejectum ab Alexandro Se- 
vero imp. cum senatus Rom. ei offerret. De Pampeio 
scite Ovidius lib. 1: 

Testor 
Magne, tuum nomen ; rerum est niensura toarum 
Sed te qui vicit nom ne major erat. 
Caligula Cn. Pompeio stirpis antique magni nomen 
ademit, ait Suetonius. JunET. 





LIBER QUINTUS. 


"78 EPISTOLA PRIMA, 
RkG! WANDALORUM THEODORICUS REX. 
Seribit se lubentissime excevisse arma ab eo missa, et 


per legatos suos in remunerationis lecum aliu ei con- 
[ert dona. : 


Cum piceis, tymbribus et pueros geniali [αἰξας, 








* 


(«ὃ 


ΨΑΠΙΑΠΌΜ LIBER V. 


646 


gentili] candore lueentes, et spathas nobis etiam ar- A Proinde 79 requirite nos &xpius per vias quas atior 


ma desecantes vestra fraternitas destinavit, ferro 
quam auri pretio ditiores. Splendet illie claritas ex- 
polita, ut intuentiunr facies fideli puritate restituant, 
quarum margines in acutum tali zequalitate descen- 
dunt, ut. non fimis composite, sed igneis fornacibus 
eredantur effuse. Harum media pulchris alveis exca- 
vata, quibusdam videntur crispari posse vermiculis : 
ubi tanta varietatis umbra concludit (Cor. Gam., col- 
ludit], ut intextum magis credas variis coloribus lu- 
eidum metallum. Hoc vestra cotis diligenter emun- 
dat, hoc vester splendidissimus pulvis ita industriose 
detergit, ut speculum quoddam virorum faciat fer- 
ream lucem ; qui ideo patris vestrz, natura largiente, 
concessus est, ut hujus rei opinionem nobis faciat 


singularem. Enses qui pulchritudine sui putentur esse p 


Vulcani, qui tanta elegantia fabrilia visus est excole- 
re, ut quod ejus manibus formabatur, non opus mor- 
talium, sed crederetur esse divinum. Proinde per 
illum et illum legatos nostros solventes debite salu- 
tationis affectum, arma vestra libenter nos accepisse 
declaramus, qux» bon: pacis studia transmiserunt : 
vicissitudinem muneris pro expensarum vestrarusa 
consideratione tribuentes, qu:xe tantum vobis reddan- 
tur accepta, quantum nobis vestra fuere gratissima. 
Prestent divina concordiam, ut hzec inter nos grata 
mente facientes, gentiam nostrarum velle jungamrs, 
et invicem solliciti mutuis possimus utilitatibus obli- 
gari. 
EPISTOLA II. 
HASTIS THEODORICUS REX. 
Notum [acit se licenter accepisse per eorum legatos suc- 
cinum; quod unde oriatur describit. 

Illo et illo legatis vestris venientibus, grande vos 
studium notitiz: nostrx:& babuisse cognovimus, ut in 
Oceani littoribus constituti, eum nostra mente jun- 
gamini : suavis nobis admodum et grata petitio, ut ed 
vos perveniret fama nostra, ad quos nulla potuimus 
destinare mandata. Amate jam cognitum, quem re- 
quisislis ambieuter ignotum. Nam inter tot gentes 
viam praesumere, non est aliquid facile concupiisse. 
Et ideo salutatione vos affectuosa requirentes, indi- 
cames succina, 40: ἃ vobis per harum portitores di- 
recta sunt, grato animo fuisse suscepía : quze syl vos 
Oceani unda descendens, hanc levissimam substan- 


vester aperuit, quia semper prodest divitum regum 
acquisita eoncordia ; qui dum parvo munere lIfniun- 
tur, majore semper compensatione prospiciunt. Ali- 
qua vobis etiam per legatos vestros verbo mandavi- 
mus, per quos, quze grataesse debeant, nos destinasse . 
declaramus. 


EPISTOLA ΙΠ. 
HONORATO YIRO ILLUSTRI, QUESTORI, THEODORICUS REX. 


Confert illi quastoris officium, quo Decoratus ejus fra- 
ter, dum viveret, po.tebatur; el ambo maximopere 
laudantur. 


Usu quidem provenit benemeritos dona nostra sus- 
cipere; sed tu jure h:xreditatis principis tibi beneficia 
vindicasti. Honorem fratris adipisceris, quia sapientia 
quoque germanus es. Àb eisdem bonis non repelli- 
mus quem similem comprobamus. Eant nunc paren- 
tes ac liberi, et bonarum artium studia incitamento 
similitudinis emulentur. Novam in te fecimus legew, 
parentes in adininistratione succedere. Hic provectus 
non adimitur, sed et mutatur : quia licet persona 
subrogata sit, familie tamen non 4eticit, quod gratis- 
simus germanus acquirit. Ο vere vestris meritis electi, 
et auspicio nominis honorati! Przsentiunt quedam 
parentes, positis in prole vocabulis ἃ, et Qt ventura- 
rum rerum cursus ex alto est imperio Divinitatis, co- 
gitatio przsagantis instruitur; loqui datur quod nos 
sensissenescimus; sed post casum reminiscimur quod 
ignorantes veraciter dixeramus. Tali igitur omiue 


€ decoratus evaluit : evaluit, inquam, ac se honoribus 


palatinis, judicio nostro laudatus, immiscuit, digui- 
tatem sumens quan solemus dare prudentibus. lloc 
plane supra czeteros adipiscens, quod potuit emerge- 
re post electos. Sub genii nostri luce intrepidus qui- 
dem, sed reverenter astabat, opportune tacitus, ne- 
cessarie copiosus, cnrarum nostrarom eximium leva- 
men; et cum potestatis nostrz gratia ditaretur, mo- 
ru» magis laude contentus, mediocribus se potius 
ex:equabat. Vivit apud nos recordatio bonorum, quia 
fides hominis nescit cum morte deficere. Secreta 
nostra, quasi oblivisceretur, occuluit; jussa, quasi 
scriberet, per ordinem retinuit : sine avaritia serviens 
et gratiam nostram summa cupiditate perquirens. 
Divertimus quidem δ bepemeriti laudes, sed com- 


tiam, sicut et vestrorum relatio continebat, exportat; D pendio sermonis assumpti, cum illum referimus, te 


sed unde veniat, incognitum vos habere dixerunt, 
quam) ante omnes homines patria vestra offerente 
suscipitis. Hzc, quodam Cornelio scribente, legitur 
in interioribus insulis Oceani ex arboris succo de- 
Üuens, unde et succinum dicitur, paulatim solis ardo- 
re coalescere [Forn., c:elescere]. Fit enim sudatile 
metallum teneritudo perspicua, modo croceo colore 
rubens, modo flammea claritate pinguescens ; ul cum 
in maris fuerit delapsa confinio, xstu alternante pur- 
gata, vestris littoribus tradatur exposita. Quod ideo 
judicavimus indicandum, ne omnino putetis notitiam 
nostram fugere, quod occultum creditis vos habere. 


docemus. Fuit nimirum gratus quod apud nos et post 
fata esse non desinit. Tristes quxrimus quem nos 
amisisee dolemus. Sed acerbum casum mitigat, quod 
ei vicaria virtute succedis : quia nemo perdidisse se 
sentit quod in alterum invenisse cognoscit. Non ex- 
tranea secteris exempla, cui domestica suppetuut tam 
magna pr:econia, 'Tu decoratus ex illo es, ille hono- 
ratus ex te est. Adunent se merita quando se junxere 
Sic nomina. Nam de te justius credimus meliora, qui 
sequeris, quia semper est diligentior imitator prioris, 
quando te prxscedentis bona licet el.gere et nova eu- 
mulare. Átque ideo ab indictione tertia. questur.e 


^ Forn. : Üranes nature meritis electi. Presentiunt- quedam parentes, posiuss tn. prole vocabulis. 





647 


M. AURELII CASSIODORI 


648 


te dignitate subvehimus (Anno Chr. 510 vel 511), fa- A titubantia non proferre. Hioc in Decorato certissimum 


cimusque nostri consilii claritate vivere Honoratum, 
ut esse nunc incipias quod ante vocabaris. Age nunc 
inhzxrendo justitiz:, ut. qui inexperto honorem dedi- 
mus, meliora tibi probatissimo conferamus. 


EPISTOLA IV. 
SENATUI URBIS ROM.E THEODORICUS REX. 
Declarat se elegisse in questorem Honoratum fratrem 

Decoruti : qui ambo, postquam praeclara de qu&siura 

dixit, laudantur ; et ut Honoratum cetui. ascribant 

suo pelit. 

Certum est, Patres Conscripti, prudentibus viris ve- 
strum florereconsilium ; sed et hoc probaturegregium, 
quod vobis permiscetur dignitas litterarum. Omnes 
enim quos ad quxsturz culmen evehimus *, doctissi- 
nios zstimamus : quales legum interpretes et consilii 
nostri decet esse participes. Dignitas qux nec divitiis 
uec solis natalibus invenitur, sed tantum eam doctri- 
na cum conjuncta potest impetrare prudentia. Nam 
licet in honoribus aliis beneficia conferamus, hinc 
gemper accipimus. Est nimirum curarum nostrarum 
felix portio : januam nostr: cogitationis ingreditur ; 
pectus, quo generales curz volvuntur, agnoscit. ZEs- 
timate quid de illo debeat judicari, qui tanti parti- 
ceps sit secreti. Áb ipso legum peritia postulatur, il- 
luc vota confluunt supplicantium, et quod est. omni 
thesauro pretiosius, penes ipsum civilitatis nostra fa- 
ma reponitur. Qu:estore justo innocentum conscien - 
Lia fit secura, improborum tantum vota redduntur an- 
xia; et cuim malissubripiendi spes tollitur, studium bo- 
nis moribus adhibetur. Unicuique propria jura custo- 
dit, pecunix continens, xquitatis profusus, nescius 
decipere, proinptissimus subvenire : ingenio princi- 
pis servit, quod universa superat ; illius ore loqui co- 
gitur, cui nullus similis invenitur. Hunc locum vitiis 
vacuum, virtutibus plenum, qui sub nostra potuit ex- 
pedire przssentia, nonne vobis dignus est esse colle- 
ga? Scitis enim qua glorietur stirpe provectus. Memi- 
nisti$ enim Decoratum advocationis laboribus insu- 
dantem b, qua se unicuique bonorum probitate con- 
junxerit. Causis vestris fidelis orator adfuit, necessa- 
riis rebus assistens, judicantis portavit animum ad 
subsellia cognitorum : cui merito frequens palma 
contigit, quia sapienter alleganda tractavit. Pudoris 
enim sustinere jacturam nesciunt, qui se prius judice 
corriguntur. luferior gradu prestabat viris consulari- 
bus se patronum, et cum honoribus vestris impar ha- 
beretur, patricius ei diclus est in celeberrima cogni- 
tione susceptus [id est cliens]. Nimis rarum est, P. C., 
solidum loqui, et cui multa necesse est dicere, 


* Quiestoris officium describitur, de quo etiam lib. 
seq., form. 5; lib. vit, epist. 11 et 14. FonN. 
. 9, moris, de panis; l. 1 in fin. de offic. praf. 
Urb. Plin. lib. 1, epist. 21: Advocatio seu advocatia 
species qu:xedam est seu fundi seu commodi quan: vul- 
go pensionem dicimus, in usib. feud., tit. de pace te- 
nenl., Si quis advocatiam suam vel aliquod aliud 
beneficium. Ac Theodorus quidem Balsamon duo ad- 
Yocatorum genera constituit, unum eorum qui statio- 
netu in foro haberent et tesseras frumentarias ab iin- 
iie acciperent, alterum eorum qui tanquam li- 
ralem artem exercerent, in officio advocationuis 


fuit, hoc et ante nostra judicia vos probastis. Quis 
enim tempore suo eum quasi gubernatorem litium 
iguorare potuit, qui causarum scopulos transire 
contendit? Legibus profecto ininus indiguit, qui ejus 
solatia non quxsivit. Jam non de morte festinata con- 
querimur, ex hujus fecunda pullulavit stirpe germa- 
nus. Nam qui prius fratris umbra tegebatur, illo na- 
turz leje subducto, fams:e sux: comas per aperta dis- 
tendit. Bona siquidem germinis juste przcox  [Forn. 
el Cor. Gam., prxdecessor] 89 intulit, qui nascendi 
ordine primus evaluit * : sed fetura nobilis fructum, 
quem in decessore perdidit, in successure servavit. 
Concordat huic familiz ramus ille ditissunus qui Vir- 
giliano carmine semper enascitur : Hoc enim avulso, 


B non deficit alter aureus, et simili frondescit virga me- 


tallo. Nutrivit quippe et hic advocatione facundiam : 
opinionem Roman: urbis cedens fratri, Spoletino- 
rum se maluit miscere negoliis : res tantum dura, 
quantum a vestra prudentia cognoscitur segregata. 
[nter bene moratos enim asseruisse justa facilliinum 
fuit ; provincialibus autcm, se vaga libertate tractan- 
tibus, nimis arduum. Videtur juris suasisse iode- 
stiam, ubi ipsi quoque judices improba plerumque cu- 
piditate rapiuntur; et quantum sibi inter imediocri- 
tatein videntur esse pr:cipui, tantum aniio nou si- 
nunt suis voluntatibus obviari. Inter talia leges viudi- - 
care diflicile est; eL magnx persuasionis vis ad pro- 
positum recti venalitatem revocare judicantis. Sumite 
ergo, P. C., libenter nostra judicia, et Honoratum 


C quisturz culmine provectum gremiun vestrum gra- 


tanter excipiat. Dignus est enim a vobis diligi qui par 
tantis honoribus meruit reperiri. 


EPISTOLA V. 


MANNILA£ SAJONI TREODORICUS REX. 


Docet quid in munere sajonis ab eo gerendum sit, vel 
non. 


Laudabile est in illa parte geminare custodiam 
quam constat reipub. necessitatibus exquisitam. Per 
hanc enim eti legationum utilitas, et ordinatio- 
num nostrarum celeritas explicatur. Hzc et aulicis 
potestatibus per varias jussiones ministrat effectum ; 
haec crebris illationibus nostrum ditat »rarium : ut 
pene quidquid in repub. geritur cursuali ministerio 
compleatur. Decet proinde semper esse paratum, 
quod utilitatibus publicis probatur accommodum : ne 
quod ad celeritatem repertum est, incongruam potius 
festinantibus inferat tarditatem. Atque ideo praefecti 
prztorio et magistri officiorum, ubi pro publica utili- 


versarentur, Lit. 8 Nomocan. Photii , cap. 13. Foa- 
NLB. 

« ]onoratiores sunt et chariores primogeniti, 
Philo Jutus in Agrippz oratione ad Caivm, Plutar. 
chus in Vita 10 rhetorum. Hine Procopius de Bello 
Persico, lib. 1, Cabadem natu majorem, :atis gratia, 
lex vocabat. Idem de Bello Vandalico, lib. m, Gizeri- 
eus senex decedens testamentum condidit, in quo 
mandavit Vandalis ut per manus ejus regni successo- 
res illi propinquiori ex genere virilis prolis trade- 
rentur, el ex eis qui :?tate pricederent. FoRNER. : 





649 


VARIARUM LIBER V. 


- 


050 


tate delegerint, ordinatione locatus, excedentium im- A quatenus si intracal. Septembrium diem, quod ratio- 


probam przsumptionem tali te precipimus districtio-, 


ne resecare, ut sive Gothus sit aut Romanus qui sine 
nostra vel eorum quorum interest evectione veredum 
przsumit attingere, per unum equum centum statim 
solidos a te cogatur exsolvere, et de illis quoque pari 
severitate censemus, qui supra evectionum numerum 
cursuales equos usurpare pr:sumunt. Parhippis [ Vide 
lib. v, epist. 47] quin etiam non ultra quam cen- 
: tum libras jubemus imponi. Nimis enim absurdum est 
ut a quo celeritas exigitur, magnis ponderibus oppri- 
matur. Avis [Gr. et Cuj., Navis] ipsa onere grava- 
ta pigrescit. Carinx qu: labores non sentiunt reple- 
55 gravius moventur. Quid quadrupes facere possit, 
qui pressus nimietate succumbit? Si quis autem 8 


modulo definito amplius fuerit habere repertus, dua- p 


rum unciarum auri damno feriatur. Quam summam 
protinus exactam, sicut jam anterioribus edictis con- 
stilatum est, per officium magisterix dignitatis cur- 
sui proficere debere censemus; justum est enim ut 
cogatur illa vendere unde publicum equum male no- 
scitur onerasse ; sit nuditatibus expeditus qui volun- 
tate noluit esse celerrimus. Prz:terea commónemus ut 
przepositorum commoda non przsumas, nec quidquid 
eos potestatis habere reverenda sanxit antiquitas, 
aliqua usurpatione degenies * (Gr. et Cuj. et ed., dene- 
ges]. Nos enim per te geminare volumus custodiam, 
bon antiquz consuetudinis removere cautelam. 
EPISTOLA VI. 
STABULARIO COMITIACO THEODORICUS REX. 


]ubet utuniversus facultates Thomatis, qui ob certa do- 
mus regie predia duodecim millia solidorum debe- 
bat, fisco applicet, reddendas ipsi, si modo inira 
calend. Sept. solverit ; sin minus, Joanni tradendus, 
qui prefatam summam illaturum se arario promise- 
rat. 


Suscipienda precatio est qux» publicis utilitatibus 
non repugnat, et aimnplectenda desideria privatorum 
qui sic remedium qusrunt, αἱ nobis non videantur 
generare dispendium. Viri itaque clarissimi Joannis 
querela comperimus Thomatem domus nostrz certa 
przdia suscepisse, id est illud atque illud, et nunc 
decem millia solidorum reliquatorem nostris utilita- 
tibus exstitisse, et per diversas ludificationes non iin- 
plere debitam quantitatem : quod apud nos . quoque 
procerum nostrorum suggestione perclaruit. Ideoque 
causam tali credimus remedio muniendam, ut univer- 
sam substantiam supradicti Thomatis sub hac condi- 


tione fixis titulis 5 juri publico debeas applicare: - 


^ Aliqui sic legunt. Vox enim genius et geniatus 
erebra ἀπ στο : iude dictum puto. degeniare pro 
dehonestare, diminuere. Degeniatus infra ep. 10, lib. 
χη. Jun. 

P Ut enim Athenis signata predia, oppignerata 
dicebantur, libera vero ἄστιχτα ; lHarpocrationi in 
dictione ὅρος, el in ἄστιχτον χωρίον; Polluci lib. πὶ 
Onomastici : ita affixi fundo privato tituli principis 
ipee Gallice) rem fisco vindicatam arguunt. 

jc et epistola proxime sequenti, et infra lib. 1x, 

istola 18. FonN. 

Pro intellectu hujus loci vide qux notavi ad lib. 
yx, epist. 16; quibus libet ascribere hzxec Augus ini 
verba de iis qui titulos potentioruiu suis prxediis afli- 


ParRor. LXIX. 


C 


nabiliter exponitur, a Thomate minime fuerit exso- 
lutum, predicta substantia Joanni viro clarissimo 
contradatur, qui ejus debiturn luere nostro pronisit 
eerario. Quod si obligationem suam predictus Thomas 
solvere intra prx»finitum tempus fortasse potuerit, 
universa ei qux sublata sunt iHibata reddantur : ita 
ut nec fiscus noster sustinere &] videatur incommc- 
da, et nos cognoscamur subjectis solitam przstitisse 
justitiam. Possemus enim adbuc ultra differre, si quid 
prodesset negligentissimum sustinere, quem per tam 
longum temporis spatium semper invenimus impara- 
tum. » 


EPISTOLA VII. 
JOANNI VIRO CLARISSIMO, ARCARIO, THEODORICUS REX. 


Ilii tradit Thomatis bona, dummodo decem millia soli - 
dorum «rario pro eo solvat, nec ipse Thomas debite 
intra calend. Sept. satis[aciat. 

Decet eorum vota in tutum redd.re, qui malunt 
utilitates publicas continere ; nec patimur de damno 
proprio esse sollicitos, qui nos a dispendiis fecere 
securos. Tua igitur suggestione comperimus, yer 
illam indietibnem patrimonii nostri predia in Apulia 
provincia constituta, id est illud atque illud, honesto 
viro Thomati libellario titulo € (id est, contractu) coin- 
misisse; sed eutn male administrando suscepta, 88- 
que ad decein millia soliJorum de indictionibus illa 
atque illa reliquatorem publicis rationibus exstitisse: 
qui a proceribus nostris frequenter admonitus, debita 
reddere detestabili calliditate neglexit. Et ne tibi ἡ 
aliqua imposterum qu:iestio nasceretur, publicis uti- 
litatibus debitam quantitatem, sub hac ratione satis- 
facere te velle testaris, si tibi predia supradicti de- 
bitoris loco pignoris contradantur. Hinc est quod 
desiderium tuum justa ratione conceptum presenti 
jussione firmamus. Primum, ut nullam ex hac re no- 
mine publico metuas qusstionem; deinde sub hac 
conditione tibi universam substantiam, quam vel 
nunc tenet, vel primo tempore possidebat, cuui no- 
stris rationibus obnoxius esse jam ceperat, Thoina- 
tis debitoris addicimus, quam pridem nostro nomiue 
fixis titulis fecimus vindicari. Hoc tantum hunianita- 
tis intuitu relaxantes; ut usque ad cal. Septembrium 
spatium babeat reddendi debitam quantitatem ; mi- 
nusve (pro, sin miuus, t ep. 29, lib. 1v). cum ad 
supradictam diem tu pecuniam viro illustri comiti 
pauinonii nostri, qux» debetur, intuleris, facultas 


gunt. Ne domum, fft, ipsius invadat aliquis po- 
tens, ponit ibi titulos potentis, titulos mendaces : 
ipse vult esse possessor, et frontem domus su de 
utulo alieno.muRiri; ut cum titulus lectus fuerit, 
,Cconterritus quis potentia nominis abstineat se al) 
invasione. BRoss. 

e Libeilario nomine, lib. 1, tit. 5 : Quibus mod. 
feud. amitt. nowine libelli; et lib. n, tit. 55 : De 
prohibita feud. alien. per Frider. Án quia brevi libello 
et scriptura contraheretur, ut perpetua, l. 1 versic. 
scriptura interveniente, C. de jur. emphyt. Leo, 
novell. 45 : περὶ τῶν διηνεχῶν ἐμφντεύσεων᾽ nposypo- 
pun δηλονότε τῆς εἰσγορᾶς ἁπάσης ἐν τοῖς τῆς lx 

ὁσέως χάρταις. FoRN. 
21 





, 


651 


cetur. Quod triste non credimus esse perdenti, 
quando nec ex toto videtur amittere, quod te gene- 
rum [Cor. Gam., germanum] suum cognoscit acqui- 
rere. Nam quod poteras adipisci jure successionis, 
conditione a te possidetur emptoris. 


EPISTOLA VIII. 
ANASTASIO CONSULARI THEODORICUS REX. 


Decernit ut e Faventina civitate quadratos lapides Ra- 
vennam sine cujusquam damno devehendos. curet. 


Convenit sublimitatem tuam nostris jussionibus 
obedientie tribuere sedulam firmitatem; quatenus 
ad effectum trahatur quod salubri ordinatione dispo- 
nitur. Moderate siquidem novit injuncta sibi complere 
prudentia, et sine ingratitudinis n:evo ^ delegata ex- 
plicabili procurare eonsilio. Atque ideo ad Faventi- 
nam civitatem: civilem exseculionem te prxcipitnus 
destinare; ut sine cujusquam concussione vel damno 
quadrati ^» ad Ravennatem urbem ex nostra jussione 
develiantur; quatenus et nostro desiderio gratule- 
mur iinpleto, et querulis vociferandi amputetur oc- 
casio. 


EPISTOLA IX. 

POSSESSORIBUS FELTRINIS THEODORICUS BEX. 
Jubet ut construendis muris nove civitatis in Triden- 
tina regione operam impendant. 

Necessitas publica multorum debet devotione com- 
pleri : quia non decet paucos suscipere quod con- 
siat plurimis expedire : ne regia jussa tepefacta len- 
te:cant, dum res utili; delegatur infirmis. In Triden- 


tina igitur regione clvitatem construi nostra przce- € 


pit auctoritas. Sed quia territorii parvitas magnitu- 
dinem operis sustinere non potest, hoc sollicitudo 
nostra prospexit, ut acceptis mercedibus compe- 
tentibus pedaturam murorum omnes in commune 5 
subeatis, qui vicinitate jungimini; quatenus accom- 
r$odato solatio 4 securius impleatur, quod paucis 
mexplicabile fortasse cognoscitur. Hac conditione 
scilicet definita, ut nullus ab his oneribus excusetur, 
unde nec divina domus excipitur *. 


4 Eleganter, quamvis in quibusdam vitio scriptum, 
ut Cic. ad Attic. ingraü crimen dixit. Fons. 

Eodem modo Sidonius Apollinaris nzevum crudeli- 
taüs ac suspicionis uevum dixit, et Honorius in l. 
16 C. Theod. de agent. in reb. nx vum excusationis, 
et Valentiuianus novell. de 50 annor. prasc. Sic et 
D. Aubrosius nzzvum erroris. Baoss. 

v Marmorum quadratos vocat, ut supra lib. w, 
epist. 7, pro lapidibus scilicet. Hinc artitices qua- 
dratarii leguntur in lib. 11 de excusationibus artiti- 
cum, Cod. Theodes. pag. 448; et in lib. 1 Cod. 
Justin. eod. tit. Velusta historia quatuor Coronato- 
rim: Et coeperuut artifices quadratarii iucidere lapi- 
dem ad collyrium columnz. Jun. 


c À jure civili sumptum : quo vicini ac cives pro - 


viribus ia operis publici exstruetionem vel restaura- 
tionem conferunt. |. 14, Omnes, €. de operibus 
publ. ; 1. qui ex vieo, D. ad municip. et de incol. 


6 Et quidem instruete sublata etiam ecclesiastico- 


rum immunitate, l. 6, ad pertus, C. de operibus publ. ; 
|l. ad exstructionem, C. de sacros. eccles.; movell. 
4335. σιν. ^ 

4 Supra lih. in, epist. 26, pro mercede ac salario, 
Ἰ. 45, venditor, fin. D. commun. pred. ; l. 25, a tuto- 
ribus fin. de adm. tut. ; 1. 5, I. 5, €. de advoc. div. 


M. AURELII CASSIODOIM 
ejus universa, sieut. diximus, tuis compendiis appli- A 


658 


EPISTOLA X. 
VERANO SAJONI THEODORICUS R£Y. 


Pracipit ut a. transeuntibus Gepidis, quos od Gallice 
custodiam mittebat, Venetias atque Liguriam. nihii 
damni pati sinat; ideoque omnia necessaria eis sup- 
peditentur. 


Cum, Deo juvante, pro defensione generali felicis- 
simus producatur exercitus, providendum est ne, aut 
ipsi penuria inconsulta fatigentur, out (quod dici ne- 
fas est) vastationem nostre videantur provinci: 
sustinere. Primus enim prosperitatis gradus est suis 
non esse damnosum; ut pro quorum compendio la- 
boramus, eorum non videamur aíllixisse fortunas. 
Et ideo devotioni tux przesenti auctoritate delegamus, 
ut multitudinem Gepidarum, quam fecimus ad Gal- 
lias custodie causa properare, per Venetiam atque 


B Liguriam sub omni facias moderatione trausire. Qui- 


bus ne aliqua excedendi preberetur occasio, per 
unamquamque hebdomadam sumptus eis tres solidos 
largitas nostra direxit; ut illis cum provincialibus 
nostris non rapiendi votum, sed commercii sit facul- 
tas f. iilud plane pro eunctorum quiete laborantibus 
indulgentia nostra concedit; ut si aut eoruni carpenta 
itinere longiore quassantur, aut animalia attrita lan - 
guescunt, te custode atque mediante, cum possesso- 
ribus sine aliqua oppressione mutentur; ut qui da- 
turi sunt corpore aut qualitaie meliora, quamvis par. 
vis sanis animalibus acquiescant : quia incerta est 
vita eerum qui nimia fatigatione lassautur. Ka fit, ut 
nec illis desit subveetio necessaria, et nullus se lzx- 
suin tali permutatione cognoscat. 


EPISTOLA XI. 
GEPIDIS &D GALLIAS DESTINATIS THEODORIOUS REX. 


Proficiscentibus in Gallias Gepidis tres solidos in auro 
per hebdomadam concedit. 


Fuerat quidem dispositionis nostr» ut vobis iter 
agentibus € annonas juberemus expetdi: sed ue spe- 
cies ips: aut corruptze, aut. difficile preberentur, in 
auro vobis tres solidos per hebdomadam eligimus 
destinare; ut et mansiones vobis, prout herbarum 
copia suppelit, possitis eligere; et quod vohis est 


jud. ; 1. 52, cum. navarchorum, C. Theod. de na«icul. 

solatiis pro mercedula przstitis, etc. Aliter ac vulgo; 
ro παραμυθία solet accipi, 8 feming , de adopt., 
. 6, B. de jure dot. ; l. 2, Cod. Theo'., si petitionis 

socius sive hzred. decess. Fonw. : 

* L. 7, ad iostructiones, C. de sacerosanct. eccles. 
Harmenop. 1. 2, tit. 5. Fonw. 

Hic intelligitur principis domus. Vide quz dixit 
B. Juretus ad Symmachum lib. v, epist. 61. 

f Id est frumenti, Span emendi vendendique 
invicem jus, frag. tit. 19. Theophil. ὃ 1, de inuti- 
bus stipulat. χομμέρχιον γὰρ ἐστιν ἡ τοῦ δύνασθαι πι- 
πράσκειν ἡ ἀγοράξειν ἐξουσία; l. 1, $ eam, D. qua res 
pign. Nam quod Paulus negotiandi causa dixit, 1. 12, 
senatus, de contrah. empt. Ulpian. iu eodem versans 
argumento, commercii et promercii nomine denotat, ]. 
41, Cxtera, de leg. 1. Martianus et Alexander nego- 
tiaudi quoque verbo in eamdem rem utuntur, l. ult. , D. 
de damn. inf. ; 1. 2, C. de aif. privat. quod ipsum 
Grxci interpretes πραγματείας χάριν, eL δι᾿ ἐμπορὶον», 
et ἐπὶ τῷ πραγματεύσασθαι exposuerunt, lib. xix Ba- 
silicon. FonN. 

8 L. 1, D. furti advers. naut. caup. stib. ; 1. 5, C. 
de metat. et epidem. Quo tamen iu loco iutcragens, 
vir doctus restituit. Fo... 


655 


VARIARUM LIBER V. 


6 


aptum magis, emere debeatis. Nam et possessorem A ad cumctos possit quietis suavitas pervenire. Nain 


bzec res occurrere facit, si vos necessaria comparare 
cognoscit. Movete feliciter, ite moderati. Tale sit 
iter vestrum, quale debet esse qii laborant pro salute 
cunctorum. 


EPISTOLA XII. 
THEODAHADO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 
Jubet ut Palentiana mussa heredibus Argolici et Aman- 
díani erepta, restituatur : si tamen invasoribus quid 
faverit, precipit ut ad curiam weniant, jus suum de- 
fensuri. 

Si justitiam colere universos et amare precipimus, 
quanto magis eos qui nostra proximitate gloriantur, 
quos omnia decet sub laude gerere, ut regi: possint 
fulgorem consanguinitatis ostendere! Hoc est enim 
indubitata nobilitas, quze moribus probatur ornata : 
quia pulchrum est commodum fama, foeda neglexisse 
lucra pecunix. Argolici itaque viri illustris, et Àman- 
diani viri clarissimi hzeredes supplici nobis aditione 
couquesti sunt, l'alentianam massam, quam eis pro 
compeusatione largitas nostra transfuderat, ut case 
Arbitan:e amissionem hac commoditate solarentur, 
ab hominibus vestris, nullis causis exstantibus, ia- 
decenter invasain; et inde crevisse culpand:e subre- 
ptionis vitium, unde dari debuit gloriose modera- 
tionis exemplum. Quapropter si nullo mendacio as- 
serta vitiantur, Magnitudo vestra, qua sunt ablata 
restituat ; et si quid vobis creditis posse competere, 


ad comitatum nostrum instructam jure personam 


modis omnibus destinate, ut civiliter plantata [Cor. 
Gam., placata] causatio finem de legibus sortiatur. 
Ibi eniin quidquid geritur, invidi& tux potius appli- 
catur; et majora detrimenta fama suscipis, dum 
talia non vitare contendis : hic autein confliguut cau- 
885 juribus suis, el sine derogatione quilibet medio- 
cris addicitur, quando justitia teste superatur. 
83 EPISTOLA XLI. 
EUTROPIO ET ACRETIO THEODORICUS' REX. 
Monet ut annonas constitutas exercitui prabeant, ne 
ejus direptioni pateunt provinciales. 

Studium vestrum reipub. grata mente debetis im- 
pendere, quia nos agnovistis benemeritis multa pr.e- 
stare. Nam pietatis intuitu vicissitudinem pollicemur, 
cum tamen pro vobis omnia jubeamus. Atque idco 
presenti jussione vos credimus admonendos, ut an- 
nonas constitutas exercitui prebere debeatis; quate- 
nus nec illi negligantur adverso voto, nec provincia- 
les perniciosa debeat gravare direptio. Commodiws 
enim sub expensarum lege tenetur exercitus, quasa 
si euncta fuerit vastare permissus. Ignorat modun 
servare prosumptio, nec pote:t sub modo redigi, cui 
licentia fuerit visa concedi. Quapropter consequatur 
exercHus alunouiam deputatam, ne qua pars pra- 
dictam possit sustinere violentiam [alii, molestiam]. 

EPISTOLA XIV. 


SEVERIANO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Pre ficit eum tributis unicuique pro possessionum di- 
versilate imponendis, et jubet ut Poe num judi- 
ces ob [requentiorem per provincias discursum incolis 
illicita dispendia irrogaverint. 


Justi» ratio persuadet excedentes reprimere, ut 


quemadmodum zquabililas agitur, si vires medic- 
crium consurgere non sinantur ? Provincialinm itaque 
nostrorum sepius quereía comperimus, possessores 
idoneos Suavix non solum casarum suarum tributa- 
riam faünctionem in tenuem relisisse [pro rejecisse. 
D. 6r. et Cuj., resilisse] fortunati, verum etiam scc- 
lerato commercio aliquid exinde suis passim appli- 
care compendiis, ut functio publica commoditas sit 
privata. lloc quidem per plurimos desideravimus 
corrigi; sed hactenus in tuam laudem videtur po- 
tuisse differri; quatenus fides haberetnr acceptior, 
quando post multos neglectus studium vestrum eflti- 
cacissime comprobatis. Atque ideo prudentia qua 
notus es, universum possessorem considerata justitia 


B te jubemus inspicere, et zquabilitatem tributi hac 


ratione moderari ; ut qua sub aliis facta est emnium 
redemptione cassata, pro possessionum atque homi - 
num qualitate assis publicus imponatur. Sic enim et 
justitia perficitur, et vires nostrorum provincialiwn 
sublevantur. Eos autem quos sipe jussione nostra 
censum imposuisse constiterit, eL pro libito suo quo- 
runidam onera in. alios projecerunt, legum severitas 
insequatur; ul omnia illis detrimenta sareiant, qui- 
bus incompetenter damna fecerunt. Hlud quoque 
precipimus inquirendum, uL inter defensores, curia- 
les et possessores illatorum ratio vestigetur; et 
quidquid ab octava indictione [id est, anno Chr. 515] 
nuper exempta super tributarium solidum 86 posses- 
sor probaverit intulisse, nec nostro zrario constat 
illatum, aut in expensis neceseariis, qux:e in provincia 
factae sunt, justa ratione non claruerit erogatum, ini- 
qua przesumptio modis omnibus corrigatur. Hanc 
quoque partem non zstimes negligendam, ut si hoe 
quod tabularins a cubiculo nostro suscepit; ratiopa- 
biliter non docetur expeusum, ab injusto retentatore 
reddatur. Quid enim tam absurdum, nisi ut liberali- 
tas nostra, quam universis proficere volumus, nunc 
a paucis furtivo compendio opprimatur ? Judices 
quoque provincix vel curiales atque defensores tam 
de cursu quam de aliis rebus illicita dicuntur posses- 
soribus irrogare dispendia. Quod te perquirere, et 
sub ratione legum emendare censemus. Antiqui bar- 
bari qui Romanis mulieribus elegerint nuptiali fce- 
dere sociari, quolibet titulo przdia quzsiverint, fis- 


D cum possessi cespitis persolvere, ac super indictitiis 


oneribus parere cogantur. Judex vero Romanus 
propter expensas provincialium, quz gravare paupe- 
res suggeruntur, per annum in unumquodque muni- 
cipium semel accedat : eui non. amplius quam tri- 
duane probeantur aunonz, sicut legum cauta tri- 
buerunt. Majores enim nostri discursus judicum non 
oneri, sed compendio provincialibus esse voluerunt. 
Domestici comitis Gothorum, nec non et vicedomiui 
aliqua dicuntur provincialibus concinnatis [alii cou- 
Linuatis] terroribus abstulisse. Quibus justitia vestra 
[alii, instantia nostra] in examinationem deductis, 
quidquid super hac parte inique gestum esse cognu- 
verit, amotis dilationibus, legaliter ordinabit. llis 
ergo ac talibus, qux ad utilitatem publicam vel pre- 


9 * - 


655 


vinciales pertinent, $ub omni ratione discussis, ea te A 


per omnia volumus agere, qu: nostra mansuetudini 
non debeant displicere. Illud sane providentia nostra 
respexit, ut omnibus ἃ te sollicita atque :equabili in- 
dagatione compertis polyptychis ^ jubeantur ascribi ; 
quatenus et testimonia fidei vestrae clareant, et nulla 
posthac, qui abrogari ^ volumus, semina fraudis 
iterentur. 


EPISTOLA XV 


UNIVERSIS  POSSESSORIBUS IN SUAVIA CONSTITUTIS 
THEODORICUS REX. 


Scribit se ad eos misisse Severinum cum edictis, ut 
oppressos tributorum pondere relevet. 


Licet cunctis laborantibus comitatus noster conce- 
dat, Deo auxiliante, justitiam, et hinc reniedia sub- 
jectis ad reliquas regni partes, quasi a vivo fonte 
descendant, tamen frequenti aditione permoti, inge- 
niosa pietate reperimus et :equitatem vobis concedere, 
el fatigationem longi itineris abrogare : quia dul- 
ciora sunt beneficia qu: nullis difficultatibus obti- 
nentur. Misimus itaque illustrem et magnilicum Se- 
verinum nostris institutionibus eruditum , ut hoc 
apud vos gereret quod nobis semper placuisse cogno- 
vit. Vidit enim quam honorabilis apud nos justus $4 
habeatur, quemadmodum bonis actibus clementia 
nostre serenitatis arrideat. Exercet profecto quod 
nos gratanter xstimat accipere; nec potest amari 
rapacitas continenti principi nulla redemptione [Cuj. 
Gr. et For., ratione] placitura. Prosumenter ergo 
conveniat ad eum lx:sorum tumultus ; speret reme- 
dium qualibet pressus injuria. Diflicultatem vobis 
querelze submovemus, dum in ipsis cunabulis scelera 
cómmissa resecantur; sine aliqua formidine alieni 
tributi sarcina gravatus exclamet, accepturus reme 
dium quod de legibus babet. Sic enim confidimus, 
quia per eos quos instituta nostra componunt, inno- 
centibus detrimenta non veniant. Qualia vero pro 
quiete vestra vel :quaJitate tributorum disponenda 
censuimus oracula * nostra, qu:e dedimus ad supra- 
dictum virum illustrem Severinum, vulgata declara- 
bunt; ut unusquisque unde supplicare debeat, evi- 
denter agnoscat. 


ἃ ld est, libris censualibus et publicarum rationum, 
SinuoNbUs. — Infra, hoc lib., epist. 56 et 39. Anv'r. 
Alciatus lib. im, cap. 26, parerg. Greg. lib. vu, epist. 
40, et lib. xu, epist. 90, Fonw.— ' 

5 Ob eam oliin causam tabule tributorum publi- 
citus incidebantur. cent. 6, cap. δέ et 40; cent. 4, 
cap. 72. FonN. 

€ Oracula, lib. 1C. Theod. de rei vindic., et l. 2, 
de episc. aud., et l. 1, si per obrept.; et l. 5, de hx- 
ret.: l1. 18, de med. eod. Superba principum de se- 
ipsis oratio : ees et illa, ad orationem xternitatis 
nostre, 1. 3 C. Theod. de fabric.; 1. 2, C. eod. Sed 


nec ferenda ista, nostris altaribu: v dp oflere- . 


batur, !. ult. de relationibus. C. Theod. novel. Au- 
then. de mulier. 41:5 se serv. Valentin. novell. 1, de 
testam.; l. 8, quicunque, C. Theod. numen nostrum ; 
l. un., Cod. Theod. de imaginibus, quasi non mor- 


M. AURELHI CASSIODORI 


656 
EPISTOLA, XVI. 


ABUNDANTIO PRJEFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Pracipit ut per cunctam. ltaliam. inquirat, ematque 
ligna ad mille dromones construendos, et idoneum 
nautarum numerum classibus servi'urum colligat. 


Quamvis utilia reipub. nostra semper consuetudine 
censeamus, et ob id omnibus possint esse gratissima 
quae jubemus, quia cunctis profutura noscuntur : 
tractandum tamen est, ut. principis desiderium nulli 
existere debeat onerosum. Nam si praeclare cogitata 
non bene agantur, ingrata sunt ; illud autem solum- 
modo perfectum dicitur, quo4 de voluntate simul et 
aciione laudatur. Cum nostrum igitur animum fre- 
quens cura pulsaret, naves Italiam non habere, ubi 


p anta lignorum copia suffragatur, ut aliis. quoque 


provinciis expetita transmittat, Deo nobis inspirante, 
decrevimus mille interim dromones 9? fabricandos 
assumere, qui et frumenta publica possint convehere, 
et adversis navibus, si necesse fuerit, obviare. Sed 
tantz:: rei quem desideramus effectum, magnitudinis 
vestre sollicitudine credimus esse procurandum, 
Ideoque per cunctam ltaliam directis artificibus apta 
operi ligna perquire. Et sicubi cupressos aut pinos 
repereris in vicinitate littoris, dato competenti pretio 
dominis consulatur. H:ec enim tantum sunt qux ad 
taxationem vocentur. Caetera vilitate sui noa indi- 
gent xstimari. Sed ne provisio nostra in mediis co- 
natibus deserta languescat, nautarum te jubenus 
sub hac moderatione jam nunc competentem nu- 
merum, Deitate juvante, procurare. Et si is qui 
Vobis necessarius xstimnatur, servus fuerit alienus, 
aut conducat eum classibus serviturum, aut, si hoc 
ipse magis elegerit, accepto pretio rationabili, pu- 
blico cedat sui jura doininii. Si vero libertate gaudet 
electus, quinos solidos donativum, et annonam se 
noverit accipere competentem. Eo modo et illi tra- 
ctandi sunt qui a suis dominis exauntur, quando li- 
bertatis genus est servire rectori. Frequenter enim 
laborum patientes existunt, quibus districti domini 
colia presserunt : ita tamen ut supradicti naute ar- 
rharum [ed., curarum| nomine pro hominum quali- 
late binos aut trinos solidos a nostra debeant see 
percipere ; quatenus unusquisque cum fuerit admo- 
nitus, paratus debeat inveniri. Piscatores vero non 


tali hominum conditione ac lege, sed singulari di v 
noque jure imperatores censeantur. Fons. 
. ZEternitatem, altaria et numen principum notavit 
D. Juret. ad Syminachum. lib. 1v, ep. 54. 

4 Dromornes naves sunt, ot Ethicus [Ister scribit 
lib. v. Harum ut ad rem frumentar.am aptarum memi- 
nit hic Cassiodorus, a quibus ét dromonarii navicu- 
larii dicti. Et Procopius lib. i de Bello Gothico ; 
lsidor. lib. ix Etymol., cap. 1, dromones longas na- 
ves vocat : quie, quoniam fugi cursuique. opportu- 
hiores sunt, ἀπὸ τοῦ. δρόμου dicte videntur, quasi 
cursuarize. Jul. Pollux Ouomast. ad Co.nmod. imp., 
holcadas vocavit ; Fulgentius vero δρομάδην lembum ; 
sed οἱ Moschopulo 6&4 ναῦς ; usitata eliam nautis 
Ligerim nostrum accolentibus voce, Toue; παρὰ τὸ 
θεῖν. FORN. 


657 


"» 


VARIARUM LIBER V. 


(58 


d 


jobemus in hac definitione concludi, quia dolenter A bem Ravennatem congregatio navium cuncta con- 


amittitur, qui ad procurandas delicias possidetur, 
quando et altera consuetudo est ventis sxvientibus 
occurrere, et littora piscosa sulcare. 


EPISTOLA XVH. 
ABUNDANTIO PRAFECTO PRAETORIO THEODORICUS REX. 


Jilusm laudat ob. subitam navium constructionem, et 
jubet ut eas Ravennam mittat, aliasque. curet [αὐτὶ- 
candas; (um prohibet quominus naulis piscatores 
alveos Mincii , Oilii, ceterorumque fluminum suis 
pracludant sepibus. 


Alacriter incumbendum est inchoatis, cum jam vi- 
cinitas perfectionis arriserit : quando spes effectus 
tzdium laboris excludit, et magnum genus incita- 
menti, credere desiderata compleri. Dudum igitur 
magnitudini vestre, ex Italix littoribus oflicia jussi- 
mus preparare nautarum; ut dromones, quos indu- 
stria fabricare valuisset, manus remigum provisa 
susciperet. Sed tu judicio nostro electionique re- 
spondens ostendisti, quam fuerit indubitata perfe- 
ctio, eíficacissimis imperasse, quod qu:xritur. Renun- 
tias illico completum * quod vix credi poterat in- 
choatum; ut pene quanta velocitate navigari solet, 
constructio navium tanta sit celeritate completa. Nec 
solum verba narrata sunt : obtulisti oculis nostris 
subito classeam silvam hominum, domos aquatiles, 
exercituales pedes, qui nullo labore deflciant, 
sed inconcussos homines ad destinata perducamt : 
trireme vehiculum remorum 'antum numerum pro- 
dens, sed hominum facies diligenter abscondens. Hoc 
primum instituisselegimus Argonautas. Quod et arma- 


tis aptum, et congruum probatur esse commerciis ; ut C 


qui peregrinas classes optabamus aspicere, nuuc mit- 
tamus aliis provinciis 33 et terrorem pariter et 
decorem. Ornasti rempub. iua iustitutione repa- 
ratam. Non habet quod nobis Grzcus imputet aut Afer 
insultet. Illud apud nos invidi vigere respiciunt, umde 
illi per magna pretia sua vota complebant. Nunc pre- 
dictis rebus armamenta proeurate, vela przcipue alas 
navium facientia, linum volatile, quidam spiritus cur- 
reutium carinarum, pr:enuntia mercium, auxilia quieta 
nautarum : quorum beneficio conficiunt otiosi, quod a 
celerrimis avibus vix probatur impleri. Hoc Isis rati 
prima suspendit, cum per maria Apochran filium 
suum audaci femina pietate perquireret. Ita dum 
materna charitas suum desiderium festinat explere, 


veniat; quatenus res de viciuo fine gaudentes, ad 
plenissimum perducantur effectum. Sed quoniam 
dromonum numerum, juvante Deo, cupimus am- 
pliari; si qua ligna fabricis eorum necessaria per 
utramque Padi ripam potuerint inveniri, nullo obsi- 
stente jubemus abscidi, quia sine przjudicio domi- 
norum operi tantum prxsenti volumus injuncta con- 
cedi. Mitta: Padus noster indigenas pelago naves; et 
abies, qu:e fluentis amnicis nutrita surrexit, mari- 
narum superare cumulos discat undarum. lllud etiam 
magnopere credidimus amputandum , quod vestra 
fleri suggestione comperiinus : ne quis in fluminibus 
navigeris, diversis territoriis meantibus, id est in 
Mincio, Ollio, Ansere, Arno, Tiberi, audeat flumi- 


B num alveos piscandi studio turpissima sepe conclu- 


dere^; et qu:e sunt prxesumpta, protinus auferantur. 


. Pateat amnis in navium cursus; sufficiat humano 


desiderio consuetis artibus delicias quxerere, non 
artificio [Ac., commento] rustico libertatem fluminis 
impedire : ne, quod dici nefas est, utilitati publicze 


voluptas privata obstitisse videatur. E 
EPISTOLA XVIII. 
UVILLE VIRO ILLUSTRI, COMITI PATRIMONII, THEODORICU; 
REX. 


Scribit se jussisse ut naute quarerentur et Ravennam 
mitterentur ; tum pracipit ut si qua ligna per ripam 
Padi (abricandis dromonibus apta etiam in prediis 
regalibus inceniantur, abscindere ea liceat. 


Utilitas publica sicut ad censervationem respicit 
omnium, ita debet perfici studio ac labore cuncto- 
run:quia magn: laudis occasio est, si in causa 
communi al.quid singulariter videatur impleri. Facit 
enim unde commendetur et reliquis, qui tameu et 
sibi se profuisse cognoscit. Pridem igitur nos jussisse 
ineministi, ut per domum nostfam navigandi qua- 
rerentur artifices. Quos, Dco auxiliante, provisos ad 
Raveunatem urbem die iduum Juniarum przcipiuus 
incunctanter oceurrere; ut adventus eoru constru- 
ctioni navium opportune videatur offerri : ne res di- 
visse generare sibi videantur aliquau tarditateu; et 
parum sit unam perficere, nisi contingat utramque 
procurare. Si qua etiam per ripam fluminis Padi 
Ngna fabricandis apta dromonibus in prediis regali- 
bus potuerint inveniri, artificibus huie operi a inagni- 
fico viro Abundantio praefecto protorio deputatis ab- 


mundo visa est ignota reserare. Atque ideo, divino D scindendi sit permissa licentia. Volumus enim hoc 


pobis auxilio suffragante, cujus virtutis est hominum 
vota perficere, proxima die iduum Juniarum ad ur- 


* Tale est quos ait imperator Constant. lib. vii de 
operibus publicis. Codex Theodos. Monendi sunt 
judices, etc. Jun. 

5 Libertatem fluminis impedire. Prodita sunt in 
hanc ren a yr:etoribus interdicta, ne impediatur na- 
vigatio : Ne quid in flumine publico ripave ejus 
fscias; Ne quid in flumine publico, neve in ripa 
ejus immittas, quo statio iterve navigio deterior sit, 
1.1, D..de fluminibus. Item, ut in flumine publico 
navigare liceat, lib. xrun, tit. 15 et 44, Pandect. Sed 
ei veterum pretorum de retandis fluminibus locandis 
edicta refert, et interpretatur Aulus Gell. lib. ΧΙ, cap. 
“17. Cui respondet institutum Ligeris alvei purgandi, 


exemplum a nostris przediis inchoare € ut nulli gra- 
vis sit jussio, qux» constringit et principem. 


quod Aurelianenses accot:ze, balizer la Loire. FonN. 

* Volumus hoc exemplum a uostris pr:xdiis in- 
choare, ut nulli Eur sit jussio qu:e constringit et 
principem, 1. 4, C. de legibus. Legem statuens, legi 
86 subjicere debet. Seneca de legum latoribus, epist. 
91. Ausonius ex Pitthaco : Pareto legi, quisquis le- 
gem sanxeris. Quamvis princeps sit solutus legibus, 
l. Princeps, D. delegibus. Dion. lib. Lt : AQvvca: δὲ 
τῶν νόμων, inquil, τοῦτ᾽ ἔστιν, ἐλεύθεροι ἀπὸ πάσης 
ἀναγχαίας νομήσεώς εἰσι, καὶ οὐδενὲ τῶν γεγραμμένων 
ἐνίχονται. Quare Theodahadus rex infra lib. x, epist. 
16 : Cum possimus, inquit, omnia, sola nobis credi- 
mus licere laudanda. Fon. 


EPISTOLA XIX. 


GUDINANDO SAJONI THEODORICUS REX. 
Jubet ut collecti naute Ravennam citius mittantur. 
Majora sibi facit credi quisquis efficaciter injuncta 
peregerit : quia indubitanter illi aliquid committitur, 
«ui optime comprobatur; et honestum suífragium 
est * secundi judicii, documentum prioris. Atque 
ideo ordinatione magnificorum virorum Abundanui 
prefecti pritorio, atque Uvilie comitis patrimonii 
ad illam provinciam te jubemus excurrere; ut tam 
de domo regia quam in locis aliis habitantes secun- 
dum priora przccepta provisos nautas ad urbem Ra- 
vennatem die iduum Juniarum, Deo auxiliante, festi- 
nare compellas; quatenus mulla tarditas tam pr:- 
claris jussionibus afferatur. Cave ergo ne te venalitas 
niaeulet, aut neglectus turpis involvat ; et tam magnz 
rei supra te ruentis pondere comprimaris, si tantis 
ac talibus rebus impar exstiteris. 


EPISTOLA XX. 
AVILFO $AJONI THEODORICUS 'REX. 

Statuit ut ad ripam Padi cum artificibus accedat ad 
ligna dromonibus apta concidenda, absque tamen 
possessorum damno. Et jzbet ut. auferantur sepes 
a fluminibus Mincio, Ollio, Ansere, Tiberi et Arno, 
quo alvei tractus liber sit navium excursibus. 


$6 Per utramque ripam Padi reperiri ligna com- 
perimus fabricandis apta dromonibus. Ideoque tibi 
presenti jussione delegamus, ut secundum ordina- 
tionem 1nagnificorum virorum Abuudantii praefecti 
pr:etorio atque Dvilixz comitis patrimonii ad loca de- 


M. AURZELII CASSIODORI 
ἃ quam ultra przsumere, sed inviolati alvei tractus 


signata cum artificibus incunetanter accedas ; et sive C 


ia domo regia, seu in privata reperta fuerint, sime 
aliqua facios tarditate procurari : quia nulli grave 
credimus praebere quod, Deo auxiliante, pre com- 
muni utilitate proparatur. Verum ita volumus te in- 
juncta peragere, ut nibil ad ledeudum possessorem 
suudiose videatur iuquiri, sed tantum qui eunt ne- 
coesaria ulilitatis nostre causa presumantur. Non 
exquiratur aliquid a domino, quod postea publico 
i1on dicatur acceptum. Ligna silsestria jubemus cxdi, 
non aliquid de alienis facultatibus violenter abscidi. 
Talia nobis preeunt qualia nestros gravare non pos- 
Sunt. Qux si causa priesens non exquireret, ille se 
erederet: non babere. [n Mincio, Ollio, Ansere, Ti- 
beri et Arno fluminibus comperitnus quosdam sepi- 
bus eursum fluminis, quantum ad navigandi studium 
pertinet, incidisse. Quod te volumus ordinatione 
maguifiei viri Abundantii prxfecti prietorio modis 
omnibus amputare ; nec tale aliquid permittatis quem- 


* [,. non omnes, ἢ α barbaris, D. de re milit. 


l'ongN Ὁ. 

b Retibus, non sepibus esse piscandum, flumina 
pureanas esse et jurisconsulti ign lib. xzui, 

. it. ne quid in flumine publ.; 1. un. C. lib. x, 
tit. 49, de Alexandrinis Primatibus. Congruit huic 
loco quod Aul. quoque Gellius in veterum prwto- 
rum edietis, quid significet flumina retanda publice 
redempta habere, interpretatur purgare a retis, id 
est arboribus qu: aut ex ripis uminum eminerent, 
aut in alveis eorum exstarent ; appellata autem esse 
quasi a retibus, quod prietereuntes naves impedirent, 


600 


navium relinquatur ezcursibus 5. Scimus enim reti- 
bus, non sepibus esse piscandum. Nam hiec «moque 
detestabilis aviditas proditur, ut sibi tantum  festi- 
net includere, quantum ad multos poterat pervenire. 


EPISTOLA XXI. 
CAPUANO VIRO SENATORI THEODOBICUS REX. 

Multis laudibus illum evehit, ipsique decuriarum re- 

ciuram confert; et quae sit heec dignitas exponit. 

Si te tironem nostra judicia delegissent, si ad exa- 
minis trutinam venisses incognitus , zstimaremus 
monendum, quali te prudentia, quo decore tracta- 
res ; sed omuium crederis intelligentiam habere vir- 
iutura. qui ezeroeri meruisti militia litterarum. /Esai- 
mas enim qua 4e debeas modestia eontmene, qui 
alieni negotii visus es vota peregisse. Nam si te ju- 
dicis suspicio seva [Jwr. scsva, id est sinisüra et per- 
versa] tetigisset, laudande justitiam leni ae pene- 
trabili remedie ejus animum corrigebas : obtinens 
suavi persuasioge «quod superiori noa po&uisses im- 
ponere. Quis ergo dubitet illa te diligene, quse con- 
$tat voce publica &uasisse! Professa bona nen ha- 
bentur ambigua; nec cujusquam aequiescit iggemium, 
ubi quod ipse potuit emeritus prosequi, ab aliis tan- 
quam rudis videatur edoceni. Prolati decmnenti fi- 
dem fieri legitima voce poscebas : examinane, si re- 
tinerent incorraptam scrinia «eritatem. Judex, nusac 
exhibe, quod te volebas apud alios obtinere *. Age, 
ne tua tibi ebjiciatur oratio, quia pondus est pude- 
ris gravissimi, propria voee convinci. Sume igilur, 
auctore Deo, recturam decuriarum , hwinanorum 
actuum verissimum $estem , securitatem poseidea- 
tiunt, publicze fidei splendidissimum templum. Unde 
tantum tibi laudis acquiritur, quantorum 4 illic ati- 
litas incorrupta servatur. Vivat tibi perpetuis &ecu- 


- lis decedentium voluntas; transeant ia posteros ju- 


D 


dicia parentum ; scriniis tuis servetur ormeium qnies. 
Alii honores habeant et terribiles faeces : tibi vite 
humans gratissimi videntur militare cuetodes ; ibi 
enim absolutiones sunt hominam, viaela causarum, 
catena litium, career furoris. De quo verius diceret 
vates Mantuanus : « Claudunter litis porte, furor 
impius iutus inclusus, fremit horridus ore cruento. » 
Decuriales igitur, babita meritorum :estimatiome, 
deligito : quia non decet tantze urbis appellare, quod 
vile est. Majoris etiam natu utere (cum fuerit ne- 
cesse) sententia, factus tot patribus senior, tantis 
tacentibus vox senatus. Vide quid diguitatis accepe- 


et quasi irretireat. Hzc ille lib. xi, eap. 17, Noct. 
Attic. FonN. 

e Notandum e« collegium decurialiun in urbe 
Roma fuisse, qui S. C. acta, aucioritetes senatus 
excipiebant, perscribebant, complebant, scrinia 
senatus servabant, viri scmbendi dieendique periti, 
quibus przefuit rector, quem jridicem auctor appellat, 

uoniam judicabat inter decuriales et alios; ideo 1.1, 

. de Decurialibus, ait euim qui velit cum  decuriili 
agere de auferendo privilegio, οἱ jure veteri eonce 
;0, judicem decurise adire debere. Baoss. 

4 Alii, quoniam eorum. Cor. Gam., quantum eorun. 





e | VARIARUM LIBER V. 662 
ris, ut inter tot elequentes viros eis dicendi prima- A studium doceamus esse conceptum. His ergo, P. C., 


rius, quos etiam nobis profitemur esse reverendos. 
Assume ergo concedere qu: jubemus, prestare qu 
credimus; ut illis aperias januas curie, quos nostra 
electio aulam jusserit libertatis intrare. 


EPISTOLA XXH. 
SENATUI URBIS BOMJE THEODORICUS REX. 


Indicat se elegisse in rectorem decuriarum Capuanum 
praeclaris virtstibus exornatum. 

"Licet caute semper eligendus sit qui vobis mitti- 
tur approbandgs (quia ipse magis traditur examini, 
eujus sentemtia noscitur prolata pen«ari), illas tamen 
prudertibus viris sociari cupimus dignitates, quxe Ro- 
manis arcibus |Gr. et Cuj., artibus] quasi gemm:e 
nobiles affiguntur. Ubi enim dignius eloquens quam 
in civitate proficiat litterarum, ut ibi declaret meri- 
tum, ubi nutwivit ingenium? Aptum est omne bonum 
lecis -euis; et laudabilia quxque sordescunt, nisi 
congrua sede potiantur. Requirit pugna validas na- 
nus, desiderat navigium pectus aninrosum : sic scri- 
nia vestra fidele propositum, sic curia facunda diser- 
tum. Multa ;ergo deliberatiene pensandus esse credi- 
tur, qui quotidie vestris sensibus offeratur. Capua- 
num igitur spectabilem virum sestimatio nostra re- 
spexit, qui curie vestre scntentiam majeris natu 
auctoritate facundus ediceret, et senatus scrinia cone 
scientie puritate servaret ; ut actus illos mundo cele- 
berrimos 87 sua reddat integr:tate laudandos. Ma- 
gnum munus est, Patres Conscripti, ad integritatem 


deligi; nec mediocriter probatur conscientia cui est ; 


veritas commissa seculorum. Nam si praedicatur 
testis qui in presenti negotio vera dixerit, qua laude 
censeri poterit qui cunctis temporibus certa trans- 
mittit? Sed quamvis alumni vestri habeatis cuncta 
notissima, juvat magis illa repetere qux omnium 
consensus possit agnoscere. Adest semper electa 
quz:edam sermonum gratia, blanditur aurihus, men- 
tem trabit, utitur perspicuitate facundix, qualem de 
pura conscientia decet emanare. Est enim quoddam 
speculum morum agentis oratio; nec majus potest 
esse mentis testimonium , quam qualitas inspecta 
verborum. Nam ut ejus propria describamus, patitur 
in simplicibus rebus lingux retinacula : his eo tamen 
torrentior [Alii, correctior] cum perorat; et hoc illi 
ad gratiam datum est providente natura, ut quem 
prz foribus hzsitantem videras, eloquentem in cer- 
taminibus obstupescas. la vero memoria, qux ora- 
torum thesaurus jure vocitatur, tanta in eum firmi- 
tate consedit, ut semel audita scripto apud eum 
putes. esse recondita. Magnum beneficivm, obJivio- 
nis nescire defectum; et quxdam similitudo vere 
exelestium est, tempore decursa semper habere prz- 
sentia, Qux nunc ideo declaramus, ut cognoscatis 
9ubjeotorem gratas nos habere virtutes ; et judicium 
BOStrem non per casuale votum, sed per electionis 


* Ex jure quo ἀδέσποτα, xal &àx)opovóunta principis 
fleco ceduut, ut. thesauri, Ui vacantia bona, que hz- 
redem non inveniunt, vel indignis relicta. aut incapa- 


Capuauum bonis dotatum, a przsenti indictione de- 
curiarum rectorem esse precipimus, majoris etiam 
natu auctoritate subvehimus; ut qui se morum cana 
maturitate tractavit, quod est amplissimum reveren- 
tix: genus, in vestro ordine xtatis honore gratulctur. 
Augebit eloquentiam officio meliore ditatus : quo- 
niam multum facundior est qui sententiam dictat, quam 
ille qui supplicat. Libertas verba nutrit, metus 80- 
tem copiam frequenter intercipit. Actus quoque ipse 
longe dissimilis; ut qui pridem assistebat etiam me- 
diocribus humilibusque fortunis, nunc introducat 
vestrx:? curix consulares. 


EPISTOLA XXII. 
ABUNDANTIO PR.EFECTO PRJETORIO THEODORICUS REX. 


B Jubet ut. sagittariis ad comitem Julianum destinatis 


annonas et navigia praebeat. 


Tatanem (Gr. et Cuj., Taninem] sajonem nostrum 
cum sagittariis ad illustrem virum comitem Julianum 
vstimavimus esse d:rigendum, ut majus sumeret ro- 
bur duplicatus exercitus. Ostentent juvenes nostri 
bellis, qugd in gymnasio didicere virtutis. Schola Mar- 
tia mittat examina, pugnaturus ludo, qui se exercere 
consuevit in otio. Atque ideo illustrem magnitudiuem 
tuam eis annonas et navigia secundum eoneuetudinem 
prebere censemus ; quatenus (juvante Deo) quo di- 
recti sunt, debeant pervenire. Vestrz? enim sollicitu- 
dini damus nestrarum efficaciam juseionum : quia 
nullatenus destitui posse creditur quod, Deo juvante, 
tuis ordinationibus inchoatur. 


EPISTOLA XXIV. 


EPIPHANIO YIRO SENATORI, CONSULARI PROVINCUE DALMA- 
TI£ , THEODORICUS REX. 


Monet ut 6ona Joanne, que intestata. οἱ nullis affi- 
nibus superstitibus decessisse perhibebatur, fisco re- 
gio applicet, dummodo tamen rem ita se habere cone 
pererit. 

Joanna Andrez quondam jugali suo successisse legis 
munere perhibetur;qu: intestata, nullis existentibus 
proximis, luce dicitur esse privata. Cujus substautia 
a diversis nullo legitimo jure suffultis usurpatiene vo- 
luntaria suggeritur possideri. E& quia caduca bona 
lisco nostro competere * legum cauta decreverunt, 
ideo te prasentibus oraculis admonemus, ut. bujus 
rei veritate discussa, si revera, ut ad nos perletom 


p 65.5 nullus ei aut testamento hzres exstitit , aut pro- 


ximitatis jure succeseit, fisci nostri eam facias eom- 
pendiis aggregari : quande innocentize nest profes- 
sio est, justa compendia non negligere, apud quem 
calumnia nunquam locum potuit invenire. Rogari 
enim in talibus causis non fraudari principera decet, 
quia negligentise vitium est prosumptiones relinquere 
quas jura praecipiunt amputare. Si quid autem contra 
repereris, quietos dominos habere patieris, quia aaa- 
gis illa nostra sur patrimonia quz a subjeciis legiti- 
me possidentur. 


cibus auf-runtur. Ulpian. fragm. tit. 17 et 18, l.unic., 


C. de cad. toll.; Plinius Panegvrice ad Trajan. Sup. lib. 


vi, form. 9. Fonx. 


603 "M. AURELH CASSIODORI 661 


EPISTOLA XXV. 
BACAUDAE VIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 


Concedit. illi 'in perpetuum Mediolanensis tribunatus 
curam. 


Fessos annos munificentia nostra corroborat, dum 


etatem occiduam penuriz non facit detrimenta sen- 
tire. Juvenum siquidem virtus pr:esumptione laboris 
animatur : sola senum vita est quielis invenisse re- 
media. Atque ideo tua supplicatione permoti, desi- 
gnati tribunatus 5 curam in Mediolanensi urbe dili- 
gentissime peragendam, ad te decrevimus pertinere, ita 
ut, quod est in reipubl. militia novum, donec vixeris, 
nunquam tibi successorem tribuat cujusquam plec- 
tenda przsumptio ; quatenus in exhibendis voluptati- 
bus officii hujus cura mansuetudinis nostrze beneficio 
jugiter perfruaris, habens in utroque, quod tuam 
consoletur :etatem, loci commodum et lxtitiam volu- 
ptatum. 


8,8. EPISTOLA XXVI. 
UNIVERSIS GOTHIS PER PICENUM ET SAMNIUM CONSTITUTIS 
THEODOBICUS REX. 


Procipit ut vin iduum Juniarum ad aulam sine. ullo 
provincialium damno, regalia dona accepturi ve- 
niant. 


Quamvis munificentia nostra sit omnibus ubique 
gratissima, multo tamen acceptiora credimus qus 
nostri presentia conferuntur : quia majora de con- 
spectu principis populi sumunt, quam de largitate be- 
neficia consequuntur. Nam pene similis est mortuo, 
qui a suo dominante nescitur; nec sub aliquo honore 


vivit, quem regis sui notitia non defendit. Et ideo (αὶ 


presenti jussione mandamus ut octavo iduum Junia- 
rum die, Deo auxiliante, ad prxsentiam nostram ve- 
nire debeatis, qui solemniter regalia dona suscipitis b 
si venire protinus festinatis. Illud tamen necessario 
commonentes , ut venientium nullus provenire possit 
excessus, nec possessorum segetes, aut prata vaste- 
tis ** sed sub omni continentia properantes, de cu- 


* D.Juret. existimat hzc intelligeuda esse de tribuno 
voluptatum, cujus mentio est infra lib. vi, for. 19, et 
lib. vn, for. 10. 

» Vide Luitprandum, lib. vi, cap. 5. Hec autem dona 
conferebantur calendis Janvuariis. Nicephor. lib. x, 
cap. 25; Sozom. lib. v cap. 17; Ambros. serm. 14. 

it JunET. 

* Transitus militum sit innocens, neve fruges l:e- 
dat. l'aque quod dejure servitutis hastze rectze illansis 
fructibus ferend:&e ἃ Paulo scriptum est, l. 7, qui 
sella, D. de serv. rust. pred. , quidam tractum a re- 
gibus suspicantur, qui extero exercitui commeare 
ditionis su:e regionem per aliquam permittunt. Unde 
Lysander Laconum dux apud Plutarchum videns Boco- 
tos incerte fidei, cum per eorum agros transiret, sci- 
scitatus est utrum rectis an inclinatis hastis transiret. 
Sed ego putem jurisconsultum de privato jure, non 
jmperatorio sensisse, 1. 45; item quzritur, ὃ exer- 
citu ; |. 15, ex condncto, versic. exercitus pr:eteriens 
per lasciviam, D. locat. Idem Justinianus novell. 150, 
περὶ παρόδου στρατιωτῶν constituerat : cujus auspiciis 
2c legibus Belisarius rexit exercitum. Nam cum mili- 
tum quidam in agros discurrentes, fructus attingerent, 
eos ignominia notatos convocans, sic est allocutus : 
Vim afferre, et ex aliebis pasci turpe semper ac pro- 
brosum videtur, quod injustum in ipso feratur. Auct. 


A stodita disciplina grata nobis esse vestra occursio 


possit : quia ideo exercituales gratanter subimus ex - 
pensas, ut ab armatis custodiatur intacta civilitas. 


EPISTOLA XXVII. 
GUDUIM SAJONI THEODORICUS REX. 


Imperat millenarios provincie Piceni et Samnii com- 
moneat ut ad aulam (um donativum accepturi, tum 
gestarum in. bello rerum rationem reddituri citius 
properent. 


Consuetudine liberalitatis regie commonemur ut 
Gothis nostris debeamus solemnia dona largiri 4. Et 
ideo devotio tua millenarios provincie Piceni et Sam- 
nii sine aliqua dilatione commoneat, ut eos qui annis 
singulis nostrz: mansuetudinis pr:mia consequuntur, 
pro accipiendo donativo ad comitatum faciat incun- 


pp Canter occurrere ; quatenus qui bene nobis meriti 


fuerint, majore munificentia gratulentur. Inculpa- 
biliter enim necesse est vivat qui suain presentiam 
novit principibus offerendam. Bonos enim laus, malos 
querela comitatur. Decet etiam nos sub hac occasione 
singulorum facta perquirere *, ut nulli possit perire 
quod fecit in acie f. Nam sisemper cousuetudinarias res 
exspectet exercitus, virtutem non potest amare negle- 
ctus. Trepidus discat ad judicem venire, qui se nou 
meminit audacter aliquid egisse ; ut melius possit ho- 
stibus violentus insurgere, qui nostrz maluit imputa- 
tionis vulnera declinare. 


EPISTOLA XXVIII. 


CARINO VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Illum accersit ad comitatum suum , ut pote virum illu- 
sirem sibique necessarium. 


Habent hoc gloriosum prejudicium bonarum merita 
persooarum, ut otio torpescere non sinantur qui probis 
actionibus innotescunt : et ideo tam desiderio vestro 
salisfacientes, quam quod vos necessarios esse credi- 
dimus, jussis praesentibus evocamus ; quatenus et viris 
nobilibus obsequia nostra decorentur, et qu: utilia 
nobis credimus, per te expedire possimus. 


Procop. lib. iv de Dello Vandalico. Infr. !. xit, ep. 5. 
FonNER. 

4 Solemnia dona et annua munera, infra. epist. 42 
hujus lib. v. Fonw£R. 

4 [dem tribuit Alexandro Mamme:e filio Lampri- 
dius. FonNER. 

! Regia munera hzc donativa, prz;ter stipendia 
consueta, militibus in premium fortitudinis cedebant, 
nec temere , neque passim omnibus citra delictum. 
Fuit sub Justiniano qu:xstor praemiorum Agathias lib. 
m de Bello Goth. In-exercitu, inquit, nec ducis, nec 
prefecti munere fungebatur; nec miles quidem. 
Quistor alioquin , et regie pecunix &ustos, haud ta- 
men earum qu: militibus in stipendium pendeban- 
tur; nam alteri erat hec. cura demandata ; sed quie 
ex imperatoris :rario ad exercitum, his et in pree- 
mium mittebantur, qui insigne aliquod facinus in bello 
gessissent. Qua ex re non obscurus is erat, sed pra po- 
tens factus, atque adeo ut arcanorum essetinter caeteros 
particeps, ita ut firmitatis tum plurimum et lidei prin- 
cipum dicta viderentur habere, cum illi placerent : 
quos hic Cassiodorus quoque subindicare videtur, 

um ait singulorum facta , etc., quasi esset in castris 
quidam explorator industrix et fortitudinis cujusque 
militum, cujus renuntiatio apud principem valcrei 
ad militis strenui commendationem. Foxx. 





665 
EPISTOLA XXIX. 
NEUDI VIRO ILLUSTRI THEODORICUS REX. 


Jubet ut non trahatur Ocerus cecus in servitutem, si 
probavisse se esse ingenuum reperiatur. 

Movit nos quidem Oceri fusa precatio, sed magis 
miserabiliorem reddidit virum luminis sui ademptus 
ornatus, quia necesse est ut amplius permoveat visa 
quam audita calamitas. [s enim perpetua nocte super- 
stes ad remedia nostra mutuati lumims beneficio fe- 
stinavit; ut quem videre non poterat saltem clemen- 
ti? suavitate sentiret. &9 Clamat enim sibi Gudila, 
vel Oppane incognitam suo generi conditionem ser- 
vitutis imponi, cum pridem sub libertate nostros fue- 
rit secutus exercitus. Mirati sumus talem in famula- 
tum trahi, qui a vero domino debuisset expelli. No- 
vus ambitus est talem [Juret., czecum] qu:erere, quem 
possis horrere; servumque dicere, cui debeas divina 
: eonsideratione servire. Adjiciens etiam hujusmodi 
calumnias Pythix comitis celebrat opinionis viri sibi 
examinatione submotas. Nunc autem inlirmitatis suze 
mole compressum, manu vindicare non posse , qux 
patrona fortibus probatur assistere. Sed nos quorum 
est proprium inter pares ac dispares x»quabilem justi- 
tiam custodire, presenti jussione decernimus, ut si in 
judicio supra memorati quondam Pythizx se probavit 
ingenuum, calumniantes protinus amovealis; nec au- 
deant ulterius necessitatibus alienis illudere , quos 
semel convictos decuerat sua vota damnare. 


EPISTOLA XXX. 
GUDUI VIRO SUBLIMI THEODOBICUS REX. 


Preecipit wt a Costula atque. Daila Gothorum. libertate 
gaudentibus onera servilia amoveantur. 

Quos duces eligimus, eis simul et xquitatis mo- 
menta jure delegamus : quia non tantum armis 
quantum judiciis nos effici cupimus clariores. Co- 
stula igitur atque Daila cum, Deo propitio, Gotho- 
rum nostrorum libertate Letentur, onera sibi servilia 
ἃ vobis causantur injungi, quz nec ipsos deceat per- 
peti, nec cuiquam irraüonabiliter fas sit imponi. 
Quod si ila gestum esse cognoscis, sine aliqua dila- 
tione facias amoveri: ne ad nos exinde ulterius que- 
rela revocetur, et incipiat gravis esse animo nostro 
in ducem revoluta causatio, quem magis oportet 
talia peragere 40:0 nos delectet audire. 


EPISTOLA XXXI 
DECOBATO VIRO DEVOTO THEODORICUS REX. 


Decernit ut. Marcus. presbyter, Andreas et alii co- 
gantur ad. pecuniam fisco. solvendam , δὶ debitores 
esse consliterit. 


Thomas vir clarissimus inter Apuliam Calabriam. 
que provincias de siliquatici titulo indictionum octa- 
va, nonam, undecim, primz, secund: et quinta de- 
cima, quas ad conductionem suam pertinuisse com- 


* L. un. C. Theod. de emend. propinq. Matronas 
prostratze pudicitiz, quibus accusator publicus de- 
esset, ut propinqui more majorum de comuni sen- 
tentia coercerent auctor fuit Tiberius. Suctouius in 
ipsius Vita cap. 99. FonNER. 


VARMIARUM LIBER V. 
À memorat, nonnullos maximam pecunie quantitatem 


665 


retinere [D. Grul. et Cuj., debere; alii , redhibere] 
conqueritur. Et quia utilitatem publicam diuturna 
non convenit ludificatione "differri, ideo devotio tua 
presentia decreta suscipiens, Marcum presbyterum, 
Andream, et Simeonium, vel reliquos quos brevis 
subter annexus eloquitur, servata in omnibns civili- 
tate conveniat : ut si eos non per calumniam, sed 
manifestos revera fisco constiterit esse debitores , 
summam quze rationabiliter postulstur, sine aliqua 
imminutione persolvant. Providendum est enim ne 
spiritus contumnacium personarum publicis rationibus 
aliquod videatur afferre dispendium. Qui vero minus 
intentata cognoscunt, ad judicium competens te im- 
münente conveniant; ut quod :quitati congruit , 


D utrarumque partium allegatione recognita, salvis le- 


gibus impleatur. 


EPISTOLA XXXIL. 
BRANDILA THEODORICUS REX. 


Admonet ut corrigat Proculam uxorem suam , que 
gravissime percussisse uxorem Patzenis dicebatus ; 
si tamen accusatam (also eam esse crediderit Bran- 
dila, vult ut ad aulam cum uxore veniat causam 
dicturus. 

Adiit nos innumeris vicillus Patzenis repetita con- 
questio : qui cum esset in expeditione felicissima 
constitutus, a Procula conjuge tua uxorem s$uaui as- 
seruit trina fuisse cxede laceratam : ita ut solo bene- 
ficio desperationis evaderet, cum non plagis fessa, 
sed jam crederetur exstincta. Hanc nos, si tamen 


^ vera est, in femina quam inaxime: mirantes auda- 


ciam, transire non patimur impunitam. Atque ideo 
decretis te presentibus admonemus, ut si factum 
evidenter agnoscis, delatam querimoniam, pudori 
tuo consulens, maritali districtione ^ redarguas ; 
quatenus ex eadem causa ad nos querela justa non 
redeat; et legibus noveris resecari posse, quod te 
oportuerat domestica districtione corrigere. Quod si 
mendacium magis petitoris accusans causam dicere 
fortasse volueris, summoto dilationis obstaculo, ad 
comitatum nostrum cum supradicta conjuge tua in- 
cunctanter occurre, exceptura aut de iniqua pra- 
sumptione vindictam. aut de mulieris improbitate 
b victoriam. 


EPISTOLA XXXIII, 
WILITANCHO DUCI THEODORICUS REX, 


]ubet ut discutiut causam Brandile, qui Reginam uxo- 
rem Patzenis, dum in expeditione Gallicana versa- 
retur, in matrimonium duzerat; et si accusationem 
veram cognoverit, adulleros puniat. 


- Gravis est Patzenis clementi:e nostrae sensibus in- 
timata conquestio : qui se in expeditione Gallica 
constituto, in eum DBrandilam prosiluisse testatur 
excessum, ut uxorem ejus Reginam proprio socian- 


b Feminis ad scelera vires esse ait Fabius Quintil. 
declam. 9. L. ult. C. Theod. ad leg. Corn. de sicar. : 
mitior enim circa eas debet esse sententia, quas pro 
perm sexus minus ausuras esse confidimus. 

ORNER. 





867 


M. AURELII CASSIODORI 


063 


dam duoeret esse conjugio ; et in injuriam nostrorum ἃ ignarus : obliviosus cum relinquitur, trepidus cum 


temporur adulterium simulata matrimenii fueritlege 


commissum *. Hac nos, ei vera eunt, transire nequa- 
quam patimur impunita. Nam quando affectus tutos 
quis .baheat, si-tunc sceleri subjacebit, eum pro oux 
nium salue 9 pugoaverit? Respicite, impudicze, 
gementium ituruirum castissimum genus; quod si ἃ 
copula sua fuerit casu inieroedente divisum, per- 
petua se abatinentie lege constringit : gratiam con- 
junctionis.non repetit, quam reliquit; fidem servat, 
dum leudem pudoris igneret ; et moribus etudere de- 
prehenditur, quod nulla viduitatis conversatione glo- 
riaiur. Mulierum se, proh dolor! vota continere 
nequeunt, quibus castitatem ratio persuadet, peena 
legis imponit, terror maritalis extorquet. Perierunt 
profecto mores, si nec illis 
ratione carentia temperantur. Et ideo sublimitas tua 
impetitos ad suum faciat examen occurrere ; et re- 
rum veritate discussa, sicut jura nostra prxcipiunt, 
in adulteros manitorum favere resecetur : quia de- 
fensorem reipub. redire noluerunt, qui scelerata prs&- 
sumptione conjuncti eunt. 'Confundi sine dubio desi- 
deraverunt omnia, qui tentaverunt legibus inimica. 
Sed melius est paucorum damno * malorum corri- 
gatur intentio : quia omne matrimonium, quod absit, 


. incertum relinquitur, si iu tanta reverentia sine ali- 


* 


quo terrore peccetur. 


EPISTOLA XXXIV. 
ABUNDAXTIO PRAFNOTO -PRAETORIO TfHEODORICUS "AEX. 


tenetur. Mutat verba, variat constituta; nec in una 
dicli sui qualitate contentus, diversis imaginibus 
immutatur. Merito chamzleonti bestix conferendus, 
qui parvorum serpentum formz consimilis, aureo 
tantum capite, et reliquis membris subalbentis pra- 
sini colore distinguitur. Hxc quoties humanos aspe- 
ctus incurrerit, dum ei fugiendi velocitas denegatur, 
nimia timiditate confusa, colores suos mulltifaria 
qualitate commutat ; ut modo veneta, modo blattea, 
modo prasina, modo possit cyanea reperiri. Unde 


mirum est in una superficie tot diversa conspicere. 


Quam non immerito Pandie gemm:e dicimus esse 
consimilem, in qua unus se fulgor non potest conti- 
nere : flactuat aspectibus tremulis, dum lapis tenea- 


comparari possunt, que B tur immobilis. Nam quod modo videris, mox aliud 


ibi, ei amplius intuearis, advertis : sic mutatum cre- 
dis, quod neminem eripuisse cognoscis. His permu- 
tationibus xstimatis mens Frontosi simillima reperi- 
tur, qu: dicti sui nou habet fidem, qu: tot varietates 
continet quot verba protulerit : Protei fabulis * jure 
sociandus, qui subito comprehensus, substantize sux 
formam omnimodis non habebat. Nam ut celaret 
hominem, aut leo frendebat, aut sibilabat anguis, 
aut in undas liquidas solvebatur. Et quia sic notus 
est, cum facies ad tuum venire judiciun, primum 
egito, ne promittat : cave ne constituat : quia levis- 
eimi animi mos est, polliceri facile quse nou disponi« 
implere. Quidquid autem persolvere considerata 
zquitate potuerit, oonswictue sine aliqua dilatione 


Sencit «t F'rontosum. absque. mora adigat ad solutio- (; jam reddat : quia post tot falsitates arguti sum 


nem yecunie publice, quem  decoxerat, et quam 
mullees redditurum se promiserat. 


Fromfosum, sui momieis testem, frequenü nobis 
insimualione suggestum est pecunie publice de- 
coxisse non minimam quantitatem; quem a diversil 
judicibus fecimus juxta examinatione »perquiri : ne 
forsitan, mL assolet, eum Bon veritas, sed infamaret 
[alii, inirmaret] invidia. lle omaia confessus, red- 
dere se posse constituit, si ei largz proberenter in- 
ducic : quibus frequenter emeneis, immeinor pro- 
misaionis sux ad constituta semper imparatus oc- 
currit. Fugere siquidem nescius, sed eux sponsionis 


* Qu:e fuerint olim adulterii poen: paucis demon- 
strabo. Romuli lege, matrona ejus culpa rea, marito 
permissa cognatisque, ii, nti visum, mulctabant ac 
puniebant etiam morte : etenim jure ipso, mulier 
qua juxta sacratas Romuli leges nupta, ita in manu 
viri, ut proles in patris. In eas qua sacris Daccba- 
nalibus incestu use, cognati maritique intra domos 
animadverterunt, aiunt Livius et Valerius. Vide Valer 
Max. lib. vi, cap. 5. Plin. lib. xiv, cap. 15. Tertull. 
in Apolog. cap. 6. Prxterea adulter: domo exacta, 
et dote privake, ut Plautus in Amphitr. indicat. Va- 
ler. lib. viu, cap. 11. Quod si mariti cognatique dis- 
simulabant, hoc est ( ut cuin Livio loquar ) idoneus 
in privato supplicii exactor nemo erat : non raro pu- 
blice judicio persequebantur id erimen magistratus 
el presertim zdiles. Postea secuta est lex Julia, 
quan tulit Augustus, qui adulteros morte aut fuga 
mpg: ita ul capitale crimen esset, ut ex Arnobio 
ib, w, et Salvian. lib. vi, constat. (Quam adulterii 
puuan tribuit priscis Saxonibus Bonifacius archbiepi- 
scopus epistola ad EthelbalJum Apglorum regem. 


reputare poterit, quod &e frequenter illusisse co- 
gnoscit. 


EPISTOLA XXXV. 
LUVIRIT COMIT] ET AMPELIO THEODORICUS ΠΕΣ. 


Monet se ex Hispania (vumentorum copiam , ad pens- 
riam Romanorum sublevendum dervehi jussisse : eam 
tamen naucleros in A[ricam deportasse et cvendi- 
disse; quibus ideo mille triginta octo solidorum 
mulctam imponit. 


Cuimui pro incerti temporis eventu. Romanas «des 
inepia faeie castigata pulsaret, et quamvis rara, ta- 
men tam pulchra civitati videretur esse foedissima ; 


In antiqua, inquit, Saxonia, ubi tlla. Christi cogni- 
tio, si virgo in materea domo, vel maritata sub cen- 
juge sit adulterata, manu dc dien strangulatam cre- 
mant, aut cingulo tenus vestibus abscissis flagellant 
eam caste matron:x, et de villa in villam missz oc- 
currunt nov: flagellantes, et cultellis pungunt, donec 
interimant. Bsoss. 

b Statuerunt veteres, auctore in Cluentiana Cieero- 
ne, ut si a multis esset flagitiuu rei militaris admis- 
sum, sortitione in quosdam animadverteretur : ut 
metus videlicet ad omnes, wena ad pamcos perve- 
niret. Hinc decimandi ortus mos fuit, quod δενγατεύεο 
dicebant. Livius lib. 11 et lib. xxvm; Polybius lib. vi; 
Sueton. et Dion. in Augusto; Xiphilin. in Galba; 
Capitolin. in Opilio Macrino; Tertul. ad Scapulam : 
decimaunda Carthago. Bene igitur cum paucorum sup- 
plicio reliqui sapiunt cives, exemplo alieni mali com- 
monefacti, |. 16, aut facta, D. de pen., Gel. lib. 
xvi, eap. 14. Fonwgn. 

« Vide Hloratium líb. rr, satir. 5. Jung 7. 


669 


VARIARUM LIBER V. 


670 


aequum judicavimus Hispanim triticeas illi copias A lantur, maxime cum pro servanda civilitate nec illis 


exhibere; ut antiquum vectigal sub nobis felicior 
Roma reciperet. Jussis siquidem nostris viri specta- 
bilis Marciani laude digna servivit industria. Sed pa- 
rum diligenter impleta sunt, qux constat optime 
fuisse procurata. ili enim, qui portanda 9] susce- 
perant, morarum tzdia non ferentes, destinatum 
frumentum in Afric:e partibus pro suo dicuntur ven» 
didisse compendio. Quod quamvis inultum minime 
transire debuisset ( ut. amor proprii commodi tot 
populorum jejuna vota suspenderet), tamen quia 
nobis insitum est culpas remittere, quas possuinus 
cauta ordinatione corrigere, Catellum et Servandum 
viros strenuos esse credidimus dirigendos; ut quia 
neuncleri ducentos octoginta solidos iu triticum, et in 
naulis septingentos quinquaginta octo solidos acce- 
pisse perhibentur, si apud vos facti veritas innote- 
scit, in summam ratione collecta, ab eis mille tri- 
ginta octo solidorum quantitas inferatur; ut qui 
vindictam remisimus, damna minime sentiamus. In 
qua parte ita se sublimitas vestra diligenter impen- 
dat, ut et justitix et publicis utilitatibus satisfecisse 
videatur *. 
: EPISTOLA XXXVI. 
STARCEDIO YIRO SUBLIMI THEODORICUS REX. 

Illum ob membrorum debilitatem ab expeditione bellica 

erimit ; et permittit ut deinceps vitam remissam, 

privatus (amen donativo, exigat. 

Continuatis laboribus attritum corpus debilitatem 
tibi causaris attulisse membrorum ; ut qui ante belli- 


cis fueras aptus insignibus, nunc vel ad otiosam vi- (c 


tam vix idoneus approberis: expetens ut ad expedi- 
tiones felicissimas non cogaris, a quibus non voto, 
sed necessitate subduceris. Atque ideo allegationibus 
tnis diutius perquisitis, et ad rerum fidem deductis, 
otim tibi non ignobile [Gr. et Οἱ). ignorabile] pra- 


senti jussione largimur : quia non est ignavis culpa, - 


qoem excusat miseranda calamitas. Sed sicut tibi re- 
missau vitam concedimus, ita te donativo presenti 
auctoritate privamus : quia non est ssquum ut, cum 
de tuo ccgnoscaris idoneus, rem laborantium acci- 
pere debeas otiosus. Fruere igitur secura vita, adver- 
sorum insidiis nostro munimine liberatus. Nec aliquis 
tibi imputabit desertoris opprobrium, quando illi 
quos contigerit ἃ militia morbi causa suspendi, ex 


prioribus factis habendi sunt jure reverendi. Nec ἢ 


enim dignus est a quoquam redargui, qui nostro ju- 
dicio meretur absolvi 5. 


EPISTOLA XXXVII; 
JUDAEIS MEDIOLANENSIBUS THEODOBICUS REX. 


Conservat jura eorum Synagoga olim concessa, dum- 
modo juribus Ecclesie non noceant. 


Libenter annuimus qux sine legum injuria postu- 


* Vide Symmachum lib. x, ep. 50. Juner. 

b Fas est inaculosas notas vitiate priucipis opinio- 
nis abstergere. Sic 1. 4, C. ad S. C. Tertullian. ait 
maculas remitti imperiali beneficio , sed tamen prin- 
cipis indulgentia quos liberat, notat. 1. 2, C. de 
gener. abol. ; cui addo locum Suetonii in Claudio 
eap. 19. Bnoss. 

* In legibus Wisigothorum lib. x, tit. 2 , xra 4, 


sunt neganda beneficia justitix:, qui adhuc in fide 
cognoscuntur errare. Atque ideo discant rerum bo- 
narum suavissimum saporem ; ut qui humanam justi- 
tiam nituntur quzrere, sollicitius incipiant divina 
judicia cogitare. Proinde quoniam nonnullorum vos 
frequenter causamini presumptione laceratos, et, 
que ad Synagogom vestram pertinent , perhibetis 
jura reecindi; opitulabitur vobis mansuetudinis no- 
&tr:* postulata tuit;io; quatenus nullus ecclesiasticus, 
qux Synagogz vestre jure competunt , violentia in- 
tercedente pervadat, nec vestris se causis importuna 
acerbitate perimnisceat ; sed ut religionis cultu, ita 
et actuum sint conversatione discreti : hac tamen 
moderatione principalis auxilii benelicium conceden- 


B tes, ut nec vos quoil ad przfatz Ecclesie jus vel re- 


l:giosas personas c:xteras legibus pertinere constite- 
rit, inciviliter attrectare tentelis. Tricennalis autem 
bumano generi patrona przescriptio *, eo quo cunctis, 
vobis jure servabitur ; nec conventionalia (ed. 
Acc., commodalia) vos irrationabiliter priecipimus 
sustinere dispendia; ut hac pietatis nostr: defen- 
sione muniti, petitio vestra ab illicitis se liberatam 


'gratuletur incommodis, Concedinus quidem, cle- 


mentiz nostr:e consuetudine, qux rogastis. Sed quid, 
Judxe, supplicaus temporalém quietem quzris, si 
zternam requiem invenire non possis? 


EPISTOLA XXXVII. 
UNIVERSIS POSSESSORIBUS THEODORICUS REX, 


Jubet ut arbores Signino alveo innascentes radicitus 
amputentur. 


Aümonet nos formarum cura precipua, ut qux 
possunt noxie crescere, debeamus celerius amputare; 
quatenus et soliditas aquzeductus, Deo auxiliante, in- 
corrupta servetur, et vobis leve sit opus, quod in te- 
neris arboribus adhibetur. Nam qux? nunc virgulta 
sunt, erunt, si negligantur, et robora. Ista enim qu:e 
modo facili avulsione dirimuntur , postea vix secu- 
ribus icta succumbunt. Atque ideo sociata debetis 
properatione contendere, ut przsenti diligentia Tuturi 
laboris evadatis incommoda. Hxc est enim civilis 
[D. Grul. et Cuj. , curilis; Juret., forte, subtilis] ever- 
sio, sine oppugnatione dissidium , aries, ut ita dixe- 
rim, fabricarum. Quapropter omnem silvam quz pa- 
rietibus inimica consurgit , de Ravennate forma ju- 
bemus radicitus amputari ; ut Signini alvei reparata 
constructio talem nobis deducat liquorem, qualem 
potuit a fontibus suscipere puritatem. Tunc erit ex- 
hibitio decora therinarum, tunc piscinz vitreis Tonti- 
bus fluctuabunt; tupc erit qux» diluat aqua , non in- 
quinet; post quam lavari continuo non sit necesse. 
Additur etiam quod si ad potandum unda suavis in- 
fluxerit, omnia nostro victui redduntur accepta : 


scribitur tricennalem praseriptionem sic constanter 
inolevisse in negotiis actionum, ut jam non quas ex 
instructione humana , sed veluti ex ipsa rerum pro- 
cessisse natura videatur. Et paulo post additur : Ne 
contra bunc numerum in quo verias perfect:e com- 
pletur ztatis , attentet commoveri vox cujuscunque 
ΓΛ Vide supra lib. um, ep. 51 , et lb. 1, «p- 
8. JuncT. 





671 


M. AURELII CASSIODORI 


672 


quando humanze vite nullus cibus gratus efficitur, ubi A fraudes noscatur esse corruptum ? Conductores demus 


aquarum dulcium  perspicuitas non habetur. 99 
Nam si lavari cupimus purissimis liquoribus , quanto 
magis satiari talibus festinamus * Quse si nunc futura 
tractentur , nulli labor facit tz2edium, qui sumitur pro 
delecta.ione cunctorum. 


EPISTOLA XXXIX. 
AMPELIO ET LIVERI THEODORICUS REX. 

Mittit eos in. Hispaniam, ut reprimant auctoritate 
legum tum lomicidas, tum exigentes assem publicum, 
qui per gravamina ponderum possessorum putrimo- 
nia premebant ; tum. denique omnes ia malis et fur- 
tivis actibus versatos. 

Decet provincias regno nostro, Deo auxiliante, 
subjectas, legibus et bonis moribus ordinari : quia 


regiz, quacunque gente sint editi, ad liquidum veri- 
tate discussa , tantum decernimus solvere , quantum 
nostra predia constiterit pensitare. Et ne cuiquam 
labor suus videatur ingratus, salaria eis, pro qualitate 
locat:e rei, vestra volumus zquitate constitui. Non 
enim nostra, sed illorum rura [ed. Ac , jura] dicenda 
sunt, si pro voluntate conducentis modus eveniat 
pensionis. Trausmarinorum igitur canonem, ubi non 
parva fraus fieri utilitatibus publicis intimatur , vos 
attente jubemus exquirere, atque statutum numerum 
pro jurium qualitate definire : quia contra fraudes 
utile remedium est nosse quod inferatur. Monetarios 
autem , quos specialiter in usum publicum constat 
inventos, in privatorum didicimus transiisse compen- 


illa vita vere hominum est, qux juris ordine contine- B dium. Qua presumptione sublata , pro virium quali- 


tur. Nam belluarum ritus est sub casu vivere : qua 
dum rapiendi ambitu feruntur , improvisa temeritate 
succumbunt. Agrum suum denique a dumosis senti- 
bus doctus purgat agricola : quia laus excolentis est, 
si agreste solum dulcissimis fructibus ameenetur. Sic 
quies suavissima populi, et tranquilla dispositio re- 
gionum, przeconium probatur esse regnantium. Mul- 
torum itaque querela comperimus, in provincia His- 
panis, quod summum inter mortales crimen est, 
vitas hominum vaga prxsumptione populari, et le- 
vium occasione causarum subire multos interitum. 


Sic mala pace quasi ludo corruunt, quanti vix potuis- - 


sent cadere sub necessitate bellorum. Dehinc non 
polyptychis publicis , ut moris est, sed arbitrio com- 


tate functionibus publicis applicentur. Tolonei quin- 
eliam canonem nulla faciatis usurpatione confundi ; 
sed modum rebus utillimum , quem pr:estare debeat, 
imponentes, commerciandi licentiam xquabili ratione 
revocate, ne se tendat in vagum ambitiosa enormitas 
exigentium. Actus prxterea Lzeti, cujus conscientia 
summa pulsatur invidia, sub consueta nobis censem .18 
vequitate perquiri; ut nec fraus astutis machihationi- 
bus occulatur, nec innocentia falsis criminationibus 
ingravetur. Quoscunque vero in furtivis actionibus 
reperitis fuisse versatos, pro fortunarum quantitate 
suppressa, reddant vestra sstimatione pecuniam. 
Quod si hxc per alios dispersa esse constiterit, et 
illi nibilominus teneantur obnoxii , qui scientes passi 


pulsorum suggeruntur provincialium subjacere for- C sunt in tali actione misceri. Complices enim exstite- 


tun: Quod; genus evideutis est prede, pro illius vo- 
luntate dare qui ad suum conumnodum amplius festi- 
nat exigere. Cui rei nos regali providentia succurrere 
cupientes, sublimitatem vestram per universam His- 
pania loco muneris credidimus destinandaw ; ut sub 
ordinationis vestra novitate , inveteratz? possil con- 
suetudini nil licere. Verum ut more medicorum s3x- 
vioribus morbis accelerata remedia tribuamus , inde 
curationis nostrz fiat initium , ubi màgis noscitur esse 
periculum. Homicidii scelus legum jubemus auctori- 
tate resecari; sed quantum vehementior peena est, 
tanto ejus rei debet inquisitio plus haberi : ne amore 
vindictz:: innocentes videantur vite pericula susti- 
nere. Percant itaque soli nocentes in correctione mul- 
torum, quando et hoc pietatis genus est, coercere in- 
fantiam criminis, ne juvenescat augmentis. Exigentes 
vero assem publicum per gravamina ponderum pre- 
mere dicuntur patrimonia possessorum ; ut non tam 
exactio quam praeda esse videatur. Sed ut totius 
fraudis abrogetur occasio, ad libram cubiculi nostri, 
qux vobis in przesenti data est, universas functiones 
pul'ticas jubemus inferri.Quíd enim tam nefarium quam 
presumptoribus liceat in ipsa etiam trutin:e qualitate 
peccare ; ut quod est justiti:e proprie datum , lioc per 


^ Prebendarum, al. prebendorum. L. 19, Inviti, de 
testib. Plaut. in Persa, przbenda :ediles.locaverunt. 
Aul. Ge:l. 93 ἢ". xv, cap. 4; Symmach. lib. 1, 
epist. 19, eademque forma tribuenda dixit, ut prz- 
benda qux more solito tribuebantur, lib. 1, epist. 6 


runt criminis, qui non detexerunt facta raptoris. 
Prabendarum * tenor ascriptus, quem nustra diversis 
largitur humanitas , provincialibus suggeritur intole- 
rabilis causa esse damnorum , quaudo et in species 
exigitur , et impudenter ejus pretium postulatur. De- 
testabilis cupiditatis ista sunt documenta , competen- 
tia sibi distrahere , et ad exigendi impudentiam mox 
redire. Quod nimis improbum, nimis videtur absur- 
dum; ut et nostra constituta preetereant, et tributario- 
rum, qui fovendi sunt , videantur afflixisse substan- 
tiam. Sint igitur prxsfixo modo contenti , sive ibidem 
positi, sive hinc nihilominus destinati : habeant libe- 
rum arbitrium , unum tantum de duobus expetere, 
dummodo geminata exactione fortunas alienas non 


D debeant ingravare. Exactorum quoque licentia fertue 


amplius a provincialibus extorqueri, quam nostro 
cubiculo constat inferri. Quod diligenti examinatione 
discussum, ad hunc vos modum functiones publicas 
revocare decernimus, quem Alarici atque Eurici 
temporibus constat illatas. Paraveredorum * itaque 
subvectiones exigere eos, qui habent veredos ascrip- 
tos, provincialium querela comperimus, quod nullum 
penitus sinatis praesumere , quando per turpissimos 
quxstus οἱ possessor atteritur, et commeantium ce- 


et 28. Fonw. . 

b Paraveredorum meminit et inf. lib. x1, epist. 14, 
ει]. 2, 1. 92, C. de curs. publ. ; 1. 2, C. de przepos 
sacr. cub. Fenx. 





675 


VARIARUM LIBER VY. 


014 


leritas impeditur. Villicorum quoque genus, quod ad A officium missus ad summ: quidem peritie viros; 


damnosani tuitionem queruntur inventum , tam de 
privata possessione quam publica funditus volumus 
amoveri : quia non est defensio qu: praestatur invitis, 
suspectum est quod patiuntur nolentes. Nam hoc est 
revera beneficium, si sine murmure feratur acceptum. 
Scrvitia igitur qux Gothis in civitate positis superflue 
prozstabantur, decernimus amoveri. Non enün decet 
ab ingenuis famulatum quxrere, quos misimus pro 
libertate pugnare. 
EPISTOLA XL. 
CYPRIANO COMITI SACRARUM LARGITIONUM THEODORICUS 
AEX. 
Itli confert sacrarum sargitionum. comitivam , multis - 
que laudibus eum exornat. 

Quamvis ultra desideria supplicum frequenter nos 
praestitisse beneficia gaudeamus, et, quodest diffic- 
limum , human: ambitionis interdum vota supere- 
sous: hzc tameh libentius amplectimur, qua .nos 
merito fecisse gloriamur. Diu quippe trutinandus est, 
cui traduntur examina ; talisque debet a principe de- 
ligi, qualis ab ipsa potest lege dicíari. Gemmarum 
divites ven:e auri. fulgore pretiantur ; et gloriam pul. 
cbritudinis capiunt, quia nulla degeneri vicinitate 
sondescunt. Sic bona merita splendidis dignitatibus 
sociata, alternis preconis [Ga., alterius prsmiis] 
adjuvantur; et unius rei facies de addita venustate 
pulchrescit. Non enim de te aliquid redemptz: laudi, 
aut loquaci famx credidimus, qui nobis spectantYbus 
sPpe placuisti. Interpellantium siquidem confusas 
querelas distincta nimis ac lucida relatione narrabas. 
Et qui proprios dolores exprimere non poterant, tuis 
commendati allegationibus obtinebaut ; et ne favoris 
alicojus putaretur excessus , desideria supplicum ipsis 
presentibus intimabas. Ori tuo altercantium desideria 
convenerunt ; et, quod difficillinum gratix: genus 
est, alternz parti. indiscreta laude placuisti : qui 
res ipsos oratores quoque postponit. Nam cum illis 
sit propositum diu tractata uuius partis vota dicere; 
tibi semper necesse fuit repentinum negotium uwo- 
que latere declarare. Additur etiam regalis prxsen- 
tiz gravissimum [Niv., gratissimum] pondus: sub 
quo te ita facile contigit expeditum, ut quod illi vix 
possunt artiliciosis schematibus a judicibus obtinere, 
tu probareris a principe puris allegationibus impe- 
tare. Erat nimirum serenitatis nostr:e in bonum pu- 
blicum parata sententia : quit nullam tarditatem in 
cognoscendo negotio sustinebat. Mox enim a te nar- 
Tala causa couspecta est; etcur tardaret negotii fluis, 
cum tu suggestionem lucida brevitate concluderes? 
Didicisti, ut credimus, judicare nostris serviendo ju- 
diciis. lta , quod efficacissimum discipulatus genus 
est, agendo polius instructus es quam legendo. Tali- 
bus igitur inatitutis edoctus, Eo:e sumpsisti legationis 


* Officium coinitis sacrarum largitionum describit 
Claudianus in pancgyi. Mallii. 
Hine sacraze mandantur opes, orbisqae tributa, 
l'assessi quidq.iid fluviis evolvuur auri; 
Quidauu luce procul venas rimata sequaces, 
Abuita pallentis fodit solerita Bessi. 


- 


sed nulla inter eos confusus es trepidatione, quia nibil 
ibi post nos potuit esse mirabile. Instructus enim 
trifariis linguis, non tibi Gr:ecia quod norum osten- 
taret invenit; nec ipsa, qua nimium prevalet, te 
tiranscendit argutia. Accessit meritis tuis cunctis lau- 
dibus pretiosior fides, quam divina diligunt, morta- 
lia venerantur. Nam inter mundi fluctuantes procel- 
las unde se humana fragilitas contineret , si tio:tris 
actibus mentis infirmitas non abesset [Niv., mentis 
firmitas non adesset|? Hec inter socios amicitiam 
servat, h:ec dominis pura integritate famulatur , hiec 
superna majestati reverentiam pix credulitatis im- 
pendit; et, si beneficium tant rei latius qu:Pras, 
incommutabilis fidei est omne quod bene vivitur. 


p Sume igitur per indictionem tertiam [Anno Chr. 


910 vel 525] sacrarum largitionum * , Deo propitio, 
dignitatem. Utere congruis tuis natalibus institutis. 
Meruisti hactenus, ut honorum fastigia crederemus : 
age nunc, ut tibi eratix:? nostra celsiora. uihilominus 
conferamus. 


EPISTOLA XLI. 
SENATUI URBIS ROM.E£ THEODORICUS REX. 


Indicat se Cyprianum | meritis. propriis et natalium 
splendore [ulgentem ad sacrarum largitionum comi- 
tivam evexisse. 


Licet candidatos vobis frequenter genuerit muni- 
ficentia principalis , et fecunda indulgentia b nostra 
vobis altera sit natura; habetis nunc profecto virum 
quem et nos elegisse deceat, et vos suscepisse corn- 
veniat. Cui sicut. fortunatum fuit a nobis eligi , ita 
laudabile erit . vestro coxtui honoruin lege sociari. 
Hoc tamen curi felicius provenit, quod nobis et 
impolitus tiro militat : illa vero non recipit, nisi qui 
jam dignus honoribus potuerit inveniri. Convenien- 
ter ergo ordo vester zstimatur eximius , qui semper 
est de probatissimis congregatus. Non enim illic pro- 
fanis reseratur introitus, sed tales illuc permittuntur 
accedere , quales inde etiam cernuntur exire. Susci- 
pite itaque collegam quem palatia nostra longa exa- 
minatione probaverunt : qui regiis ita intrepidus mi- 
litavit affatibus, ut jussa nostra spe nobis spectau- 
tibus atque laudantibus explicaret. Cognoscitis pro- 
fecto que loquimur. Quis enim vestrum ἃ Cypriani 
devotione submotus est? Nam qui solatia ejus petiit , 
mox beneficia nostra suscepit. Obtinuit ille szepius 
invectationibus nostris, quod in consi-toriis agi sole- 
bat antiquis. Si quando enim relevare libuit animum 
reipub. cura fatigatum, equina exercitia petebanus, 
ut ipsa varietate rerum.soliditas se corporis vigorque 
recrearet : tunc nobis causas multiplices relator de- 
lectabilis ingerebat, eratque ejus infastidita sugges- 
tio, sub judicis animo t:edioso. lta dum causas prx- 
standi benignus artifex ingerebat, reficiebatar animus 


Hujus frequens mentio fit in Cod. Theod. et Justin. 


Daoss. 
b Nam senatorum filii nascebantur senatores , lib. 
Si quis segatorium. Cod. Theod. lib. vi, tit. 2. 


JURET. 


615 


M. AURELR CASSIODORI 


616 


beneficiorum aviditate succensus. His igitur adhesit A suspirat. Spectaculum tantum fabricis clarunt , aed 


obsequiis candidatus qui sic militavit animo nostro, 
ut nulla eum gravaret offensio. BRrasecebamur sepe 
eausis improbis, nec tamen displicere poterat lingua 
relatoris : dampabamus interdum negotium, cujus 
placebat assertor ; et impetum nostri animi freqwen- 
ter sustinuit, qui grati: momenta possedit. Gloriatur 
etiam non extrema luce natalium. Nam pater huic, 
sicut meininistis, Opilio fuit, vir quidem abjectis 
temporibus ad excubias tamen palatinas electus. Qui 
multo amplius crescere potuit , nisi fides sub aridis- 
sima remunerationis sterilitate jacuisset. 9/g Quid 
enim conferre poterat tenuis donator? Qui si tamen 
non ditavit, innotuit *: quia magn: abundantia 
laudis est , in penuria reipub. vel mediocria munera 


actione deterrimum, in honore Seythic Bians re- 


pertum, qu» sanguinis effusione gandebat. Ὁ misere 


deeeptionis errorem, illam desiderasse colere qu:e 
hominum morte plaeabatue! Primum sibi per lucos 
et silvas agrestium populerum nota [ed. Ac., vota] 
et venationibus dedita : hene triplicem deam falsa 
imaginatione fiaxerumt, ipsam in celo Lunam, ipsam 
in silvis Bianam, ipsam apud inferos Proserpinam 
esse firmantes. Sed solum Erebi potentem non im- 
probe forsitan sstimarunt , quando tali falsitate de- 
cepti, in profundas vivi tenebras cum suis erroribus 
iatraverunt. Hunc ludum crudelem, sauguinariam 
voluptatem , religionem impiam , humauain. (ut ita 
dixerim) feritatem , Athenienses primuin ad civitatis 


meruisse. Vicit ipse majores suos felicitate seeculo- B suce perduxere culturam, justitia permittente divina, 


rum; et, quod amplius evectus est, nostris est tem- 
; poribus applicandum. Talis quippe est in subjectis 
mensura provectuuim, qualis fuerit et distantia domi- 
norum. Quaprepter, P. €., pra:dictum €yprianum 
suis meritis et natalium splendore fulgentem , ad sa- 
crarum largitionum culmen eveximus ; ut el vester 
augeatur numerus , et incitetur devotio servientium. 
AEstimate, reverendissimi Patres , quid de vestre or- 
dine ceuseremus : quando 60s, quos vobis aggreganu- 
dos credimus, multiplici allegatione pradicamus. 


EPISTOLA XLH. 
MAXIMO VIRO ILLUSTRI , CONSULI, THEODORICUS REX. 
Feritas spectaculorum , amphitheatrum: Titi, et indi 
qui in eo edebantur describuntur; hortaturque con- 

'eulem αὐ premia pugnantibus munificentius. lar- 

gienda. 

Si consularem munificentiam provocant, qui per- 
uncta corperum ffexibilitate luctantur ; si organo 
canentibus redditur vicissitudo prx:miorum ; si venit 
ad pretium delectabilis cantilena : quo munere ve- 
nator explendus est, qui ut spectantibus placeat, 
suis mortibus elaborat. Voluptatem prestat sanguine 
suo b, et infelici sorte constrictus festinat populo 
placere , qut eum non optat evadere. Actus detesta- 
bilis, certamen infelix, cum feris velle contendere, 
quas fortiores se non dubitat invenire. Sola est ergo 
in fallendo przsumptio, unicum in deceptione sola- 
tium. Qui si feram non mereatur effugere, interdum 
nec sepulturam poterit invenire. Adhuc superstite 
homine perit corpus, et antequam cadaver efticiatur, 
trueulenter absumitur. Captus esca fit hosti suo, et 
itum ( proh. dolor!) satiat quem se perimere posse 


^ Innotuit active posuit pro notum fecit, ut S. Gre- 
gorius Magnus lib. vit Reg. , indict. 2 , cap. 115 et 
114. Sic supra dixit Cassiodorus innotescenda lib. 1, 
ep. 25. Juner. 

b Venationeur et spectacula, in quibus homines 
cum ferisdecertabant, vocat ludum crudelem et san- 
guinariam voluptatein, quemadmoduni  theatrales 
functiones, spectaculorum editiones, et alia ejus ge- 
neris , voluptates appellari constat , quod contirinat 
Vopiscus in Aureliano : Sequentibus diebus date 
sunt populo voluptates ludorum scenicorum, 95 
ludorum circensium, venationum, gladiatorum, nau- 
machi. Et Tertullianus his verbis: Nam et omnes 
ist:& profans spectaculorum szcularium voluptates 


ut ad iHlusiouem spectaculi perveniret , quo fals:e 
rel gionis ambitus iuvenisset. Hoc Titi potentia prin- 
cipalis divitiarum profuse flumine cogitavit z:edificium 
fieri, unde caput urbium potuisset. Cui Uheatruni, 
quod est hemisplierium, Grace dicatur, amphithea- 
trum quasi in unum juncta duo visoria, reete con- 
siat esse nominatum : ovi specie ejus areuam con- 
cludens [ed., Qui speciem ejus arena concludens], 
ut concurrentibus aptum daretur spatium; et spec - 
tantes oinnia facilius viderent, duni quaedam prolixa 
rotunditas universa eollegerat. ltur ergo ad talia, 
qu:e refugere deberet humanitas. Primus fragili ligno 
ceuli:us currit ad ora beluarum, et iliud quod cupit 
evadere, inagno impetu videtur appetere. Pari in se 


C cursu festinat et przedator et prada ; nec aliter tutus 


esse potest , nisi huie quem vitare cupil , occurrerit. 
Tunc in aere saltu eorporis elevato quasi vestes le- 
vissimz supinata membra. jaciuntur, et quidam arcus 
corporeus supra belluam. libratus, dusn nras disce- 
dendi facit , sub ipso velocitas ferina diseedit. Sic 
acoidit ut ille magis pessit mitier videri ,.qui proba- 
tur illudi : alter angulis in quadrifaria mundi distri- 
buVione compositis, rotabili [Gr. et Cuj., reberali| 
facilitate preesumens , non discedendo fugit , non se 
longius faciendo discedit, sequitur insequentein, po- 
plitibus se reddens proximum, ut ora vitet urserum : 
ille in tenuem regulam ventre |alii, venire] suspen- 
sus invitat exitiabilem feram, et nisi periclitatus 
fuerit, nil unde vivere possit acquirit ; aller se ges- 


D tabili mure éannarum contra seviseimum anime, 


ericii exemplo:, reeeptiatus includit, qwi subito in 
Pergus suum: refugiens, inura.se collectus. abseendi- 


ex rebus Dei constant. Sic Lactantius spectacula 
damnuans , voluptatis voce sepenumero utitur. L. 1, 
C. de πο L.1, C. de expens. ludoruus. Trebel- 
lius Pollio in Galienis duobus. Ne diutius, inquit, 
theatro οἱ circo addicta resp. per voluptatunr. depe- 
riret illecebras. Salvianus de Providentia Dei ait 
nih] esse criminum vel flagitiorum quod non esset 
in spectaculis, ubi homines lacerarentur cuui cir- 
cumspicientium voluptaie. Hinc Prudentius contra 
Symmachum , cum ad abroganJa spectacula. llono- 
rium cohortatur. 
Tu mortes miserorum homiuum probibeto litari 


Nullus iu orbe cadat, cujus sit pueua voluptas. 
Bnoss. 


677 


VARIAREM LIBER V. 


678 


tur; et cum nusquam: discesserit , cjus corpusculum A aliena regna transmitti; quz; ne vobis redderentur 


non videtur. Nam sicut ille veniente contrario revo- 
lutus in sphzeram naturalibus defensatur aculeis, sic 
iste consutili erate precinctus, munitior redditur 
fragilitate cannarum ; alii tribus, ut ita dixerim, dis- 
positis, ostiolis [alii , hostiolis] paratam in se rabiem 
provocare prasumunt : in patenti area cancellosis 
se postibus occulentes , modo facies, modo terga 
monstrantes ; ul. mirum sit evadere quos ita respicis 
per leonum ungues dentesque volitare: alter labenti 
rota feris offertur; eadem alter erigitur, ut perieulis 
auferatur. Sic hxc machina ad infidi mundi formata 
qualitatem, istos spe refovet, illos timore discruciat: 
omnibus tamen vicissim, ut decipere possit, arridet. 
Longum est per tot periculorum casus sermonibus 


infesta, nostra fecerunt absolute certamina. Ubi est, 
quod tanta lectione saginatus, alios solebas docere 
de moribus? Hoc ài voluisses. eum sorore nostra 
tractare, utique vobis non potuisset accidere : quia 
nec fratrem permiserat lzdi, nec maritum fecerat in 
rebus talibus inveniri. Atque ideo per illum et illum 
legatos nostros salutantes honorificentia competenti, 
petimus ut hanc injustitiam deliberatio vestra per- 
tractet : ne parentum vestrorum animus evidentibus 
causis excitatus, cogitet aliquid tentare quod pacem 
videatur irrumpere. Graviter siquidem dolet injuria, 
qui» contigerit insperata; et si inde proveniat dolus, 
unde credebatur auxilium. Qu:edam vero per harum 
portitores verbo vobis insinuanda commisimus; ut 


cvagari. Sed apte jungendum est, quod ait de inferis p zestimantes omnia, quid fieri in tanta causa: oporteat, 


Mantuanus : Quis scelerum comprehendere formas ? 
quis omnia poenarum percurrere nomina possit ? Sed 
vobis, quibus necesse est talia populis exhibere, lar- 
gitate manus fundite prx:emia, ut hzec miseris faciatis 
esse votiva. Alioqui violenta compulsio est, solemnia 
dona subtrahere , et mortes detestabiles imperare. 
Et ideo quidquid in longam consuetudinem antiqua 
liberalitate pervenit, sine aliqua dilatione concedite 
supplicanti : quia homicidii reatus est, illis esse te- 
nacem, quos editio vestra invitavit ad mortem. lieu 
undi error dolendus ! Si esset ullus xquitatis intui- 
tus, tauLe diviti: pro vita mortalium deberent dari, 
quante in morles hominum videntur effuudi. 


EPISTOLA XLIII. 

TRANSMUNDO REGI WANDALORUM THEODORICUS BEX. 
Laudat sororem suam , quam Transmundo in matri- 

monium dederat; et conqueritur quod ipse Gesalecum 

regno propler perfidiam expulsum benigne exceperit, 

aique in exterus plugas cum divitiis transmiserit. 

Quamvis a diversis regibus expetiti pro solidanda 
coucordia aut neptes dedimus, aut filias, Deo nobis 
inspirante, conjunximus, nulli tamen zstimamus nos 
aliquid simile contulisse, quam quod germanam nuo- 
stram, generis Ámali singulare przconium, vestrum 
fecimus esse conjugium : feminam prudenüs vestre 
porem, qua non tantum reverenda regne, quantum 
mirabilis possit esse consilio. Sed stupeo vos his be- 
neliciis obligatos Gesalecum, qui nostris inünicis, 
duin a nobis foveretur, adjunctus est, in vestram de- 


providentia vestra reponat: quia non est leve pru- 
dentes viros in pacis constituta peccare. 


EPISTOLA XLIV. 
TRANSMUNDO * REGI WANDALORUM THEODORICUS REX. 


Scribit se excusationem ejus purgationemque ob. Ge- 
laseci. susceptionem libenti animo accepisse ; et re- 
mittit munera ab eo sibi oblata. 


Ostendisti, prudentissime reguin, post erroris even- 
tum sapientibus subvenire posse consiliunr; nec per- 
tinacie vitium vos amare, quod brutis hominibus vi- 
detur accidere. Obligastis animum meum, tanta vos 
in melius celeritate mutando. Nam cum rex satisfa- 
cit, quxlibet dura dissolvit : quia sic est in principi- 
bus humilitas gloriosa, quemadmodum in mediocribus 


C odiosa potest esse jactantia. Nuper vobis objecinus 


Gesaleci quondam regis dolosa meditatione discessum ; 
sed vos nobilitatis vesir:e memores et honoris, actum 
rei nobis sub veritate declarastis. Unde non fuit sic 
vituperabile, hominem [ed. Ac.,. hominum] pravis 
suspicionibus loeum dedisse, quantum gloriosum est 
dominantem tam celerrime se potuisse purgare. lile 
enim qui minus poterat cogi, anim: non passus est 
arcana violare. Cui laudi vicissitudinem, in qua pos- 
sumus parle, reddentes, sinceram purgationem pura 
mente suscepimus; sed auri transmissi munera non 
tenemus ; ut et ipsi intelligatiS, causam per justitiam 
fuisse motam, quam nulla: potult finire venalit.s. Fe- 
eius utrique regalia. Sic nos superavimus tyranni- 
cam cupiditatem, sicut et vos vicisse constat errorem. 


fcnsionem sic fuisse susceptum, ut qui ad vos viribus D Redeant ad cubiculum: vestrum munera, quorum 


destitutus, privatusque fortunis venerat, subita pe- 
cunie ubertate completus, ad gentes exteras probe- 
tur transmissus; qui quamvis, Deo juvante, ledere 
nil possit, tamen animum vestra cogitationis aperuit. 
Quid exspectent extraneorum jura, si sic meretur 
affinitas ? Nam si causa misericordi€ susceptus est 
in regno vestro, teneri debuit : si nostro propter 
excessus pulsus est, non oportuerat cum divitiis ad 


ὁ Ex Nicephoro lib. xvn Eccles. Hi:tor., cap. ΤΊ. 
"Fransimundus forma eximia et animo magno vir, ad 
T'heodoricum Gothorum regem legatione missa, 
Auualasuntham ejus germanain in matriinonium pe- 
δ εν impetravit, et preterea. mille dedit. armatos et 
qeinque hominum inillia, qux satellitum ordinem 


tantum oblatio videtur esse gratissima. Negligatur 
aurum, ubi electum est eonscienti? premium ; pa- 
tiatur aliquando repulsam, quod semper avaris regi- 
bus imperabat. Eat nunc actus iste per gentes, 
charum parentem non excusasse culpam , et lasos 
animos respuisse pecuniam. Ka, qued per bella se- 
lebat qu:eri, amoris studio declaratum est potuisse 
contemni. Iutelligant parentes talcs fuisse qui studio 


implerent. Hoc autem defuncto Hilderichus Honorici 
ex Genserico prognati filius regnavit, vir mitis et 
non, ut hic Transmundus , Arianus et Christianorum 
virorum persecutor. Ad hunc Hildericum Athalaricus 
scribit infra lib. 1x, epist. 1. Foaw. 


619 


M. AURELII CASSIODORI 


680 


avaritixe causas sibi nequiverint excitare. Omnia si- A animus in futuris, quando preteritorum commonetur 


quidem superavit affectus : tunc coepit petitio magis 
desinere, quando pulsatus objecta non passus est 
abnegare. Recipite igitur munera sensibus suscepta, 
non manibus. Suavius nobis fuit ista reddere quam 
multo grandia suscepisse. Estote nunc ad similia 
cauti, ad ventura solliciti : quia instructus redditur 


exemplis. Quapropter illo et illo legatis vestris re- 
deuntibus plenissime reddimus salutationis affec- 
tuin, optantes ut sospitatem vestram diviua conce- 
dant, Cujus nobis animos validissime cognoscimus 
esse socialos. 





96 LIBER SEXTUS. 


I]. FORMULA CONSULATUS. 

Priscorum judicio qualis sit consulatus, binc om- 
nino datur intelligi, quando inter inundi dignitates 
eximias solus meruit habere palmatas vestes *, quas 
felicitas dabat ; przemia vincentium, nomen annorum ; 
compensatio sola cui debebantur oinnia. StatuIn 
reipubl. Roman:e viri fortis dexlera tuebatur, fortunas 
omnium, ac liberoa hujus consilia vindicabant; et 
tot magnis debitis sola erat hujus retributio digni- 
tatis, reperta in libertatis ornatum, inventa ad gene- 
rale gaudium. Per illam nimirum status imperii ju- 
giter crevit, illam semper felix Roma suscepit, merito 
pridem [alii, quidein] genus habebatur imperii, me- 
rito supra omnes cives poterat, qui ab hoste patriam 
vindicabat : utilitates publicas sub zequitate dispo- 
nens, jus dicebat etiam capiti ; sed tuto illi commissa 
est potestas necis, qui fuerat auctor salutis. Ilinc est 
quod etiam fasces atque secures tant potestati pra- 
ceptz sunt illigari, ut cum tardius solverentur, no- 
ram deliberationis acciperent, si de cxede aut nece 
hominis aliquid censuissent : ita ut cum omnia ejus 
traderentur arbitrio, ne insolesceret animo, consul 
dictus est a consulendo. Hinc tanta largitas proflue- 


^ Ex his verbis apparet habuisse consules przetextas 
el palimatas vestes, qux» Capitolinz dicebantur; et 
cum imperatores cuipiam consulatum decreverant, 
ad eum tale aliquid datis litteris ascribebant : « Te 
manet Capitolia palmata ; » quod ex Vopisco probo. 
Vide Lazium, cap. ὁ, lib. ix, Comment. Bnaoss. — 
Yide Festuui et. Servium, Grul. οἱ Cuj. Vide Mamer- 
tiuum initio Panegyrici, pag. 174. Jung. 

b L. un. De offic. consul., l. 5, et 1. 20, Si rogatus, 
de manumiss. vindic. Sunt autem ecto hic obiter ob- 
servanda, à Cassiodoro accuratius, quam usquain 
a quoquam notata consulatus argumenta : 1. fastis 
dare nomen ; 2. fasces et secures habere; 5. manu- 
mittere; 4. vestis palinàta; 5. victorialis scipio; 6. 
aurati calcei; 7. sella curulis; 8. denique wissilia, 
que hoc versu significantur : ad has largitates ve- 
niatis, qui vos pares tantis expensis esse cognoscitis. 
De quibus sup., lib. τ᾿, epist. 2, egimus. Insignia 
consularitatlis ac potestatis dicuntur inilio lib. vi 
CoJ. Theod. Fonw. 

Sic Animian. Marcell., lib. Xxu, Mamertino con- 
sule cal. Januariis ludos edente, manuinittendis ex 
more inductis per admissionum próximum. Claudia- 
nus in Eutropio, lib. 1: ὁ. 


Libertatemque daturus, | 
Quam nondum meruit, scandit sublime tribu:ial. 


. Sic in lib. m Heracliani Cod. Theodos. de infir. 
his qud sub tyran. Jun. 

. * Solebant illi qui consulatum inierant, manumis- 
siohes expedire, servis imponere vindictam, eosque 
ad libertate perducere. Ideoque factum puto ut 
Ulpianus lib. n de oflicio 97 consulis,de manutuissio- 
nibus tractaverit, ofliciumque consulis esse dixerit, 


bat, ut illa dextra qux» sanguinem copiose fuderat 
hostium, vitze auxilium civibus manaret irriguum. 
Sic quos felices per bella fecerat, studio largitatis 
explebat. In augmentum [alii, argumentum] etiain 
publicze glori& solvebat famulos jugo servili 5, qui 
libertatem tant: dederat civitati. Sed nunc sumitis 
ista felicius, quando nos habemus labores consulum, 
et vos gaudia dignitatum. Palmatzx siquidem vestra 
nostre probantur esse victorie; el prosperrmue 
conditionis eventu *, vos in pace ingenuitatem ceditis 
famulis, cum nos securitatem demus per bella Ro- 
máànis. Atque ideo per illam indictionem consula- 
tus te decoramus insignibus 4. Pinge vastos husneros 
vario colore palmatz, validam manum victoriali sci- 
pione nobilita , lares proprios etiam calceis auratis 
egredere, sellam curulem pro sua magnitudine mul- 
tis gradibus enisus ascende ; ut in otio subjectus me- 
rearis, quod nos per maximos labores assumimus 
imperantes. Rem victoriarum agitis, qui bella nesci- 
tis : nos, juvante Deo, regimus, nos consulimus, et 
vestrum nomen annum designat *. Vicistis felicitate 
principes, qui et honores summos geritis, et domina- 
tionis t:edia non habetis. Quapropter erige conufiden- 


consilium prebere manuniittere volentibus. De cir- 
censium editione, deque manumissionibus, quz a 
consulibus statim atque magistratum inierant expe- 
diebantur, Ammianus quedam memorie prodidit 
lib. xxii. Eodem pertinet Sidonii Apollinaris carmen 
in Panegyrico ad Anthemium, in fine, et Claudiani 
in 4 consulatu Honorii. Bnoss. 

4 [nsignia magistratus, παράσημα, qualia Justinia- 
nus, novell. 24, de Prx»tore Pisidiz, describit, δίφρον 
τε ἐξ ἀργύρου, καὶ πέλεχυν, xai ἐἑάδδαυς, eic. Fonw. 

* Noinipnibus consulum Roman. anni numeraban- 
tur, infra, lib. 1x. ep. 29. Justinian., novell. 105, 
ὄνομα τῷ χρόνῳ γενήσεται. Seneca, lib. m, cap. 31, 


D de Ira : Dedit duodecini fasces, sed non fecit ordina- 


rium consulem : a me numerari voluit annusn, sed 
deest mihi sacerdotium. Pacatus panegyristes Theo- 
dosio Seniori : Consul quis creatur, Babiturus est 
nomen annus. Apuleius, apologia 2, ad Claud. Maxi- 
num proconsulem : Signa, quie impressa sunt 1eco- 
feos consules legat, annos computet. Iu veteri 
apide : 


Ter vice qui sacra discinxit jurgia iuiex. 
Consul et «terno decoravit nomine (íastus. 


Hinc edit:e rationes cum die et consule, 1. t, 1. 6, 
Si quis ex., ὃ Si initium, D. De edendo. Libellis accu- 
satorum dies et consules exprimebantur, l1. 3, De 
accus. Leges inter Cod. constitutiones sine die et 
consule promulgate. Ut mihi non sit dubium quin 
Lactantius, lib. vr, consules bis verbis intelligat : - 
Qui ad gerendos, inquit, magistratus vite suze ope- 
ram convertunt, ut fastos siguent et.annis imponaut 
noinen. Fonx.. - 


VARIARUM LIBER VI. 


683 


tiam mentis uxe : consules esse magnanimos decet. A tatem, ne aut nos parum dedisse videamur, aut tu 


Opes privatas non cogites, qui gratiam publicam do- 
nando habere decrevisti. Hinc est enim, quod alios 
judices etiam non rogantes evehimus; consules au- 
tem sperantes tantummodo promovemus ; ut soli ad 
has largitates veniatis, qui vos pares tantis expensis 
esse cognoscitis. Alioqui onera essent potius, non 
honores, si supra vires aliquid imponeremus invitis. 
Fruere igitur decenter optatis. Hic est ambitus qui 
probatur. Esto mundo clarus, tibi prosperrimus, tuis 
au tem posteris feliciter imitandus. 


Il. FORMULA ^ PATRICIATUS. 
Si antiquitatis ordinem perscrutemur origine di- 
gnitatum, patriciorum [Gr. et Cuj., potitiorum] fa- 
milia Jovi noscitur fuisse dicata, ut summi Dei (sicut 


putavere) cultura locum primarium possideret. Sed B 


quia vos aliquid habere decebat eximium, et nomen 
ipsum patribus magna se vicinitate jungebat, super- 
sitione derelicta, ad vestrum cotum felici condi- 
tione migravit, quia pontificalis laus conscientizx se- 
natui recte poterat convenire. Sic ex augurali familia 
reges quoque legis insti.utos, non injuria, quia de- 
cuit a tali proposito venire, qui publica poterat jura 
tractare. Hinc est quod et honor ipse cinctus est, 
cum vacaret, nihil jurisdictionis habens, et judican- 
tis cingulum non deponens ; in quo felicitas perpetua 
nascitur, dum successoris ambitio non timetur. Nam 
mox ut datus fuerit, in vitx» tempus reliquuin homini 
f coxvus : ornatus individuus, cingulum fidele, 
quod nescit ante deserere quam de mundo homines 
contingat exire. Credo ad similitudinem pontificatus, 
unde venerat, rem fuisse formatam ; qui sacerdotium 
noa deponunt, nisi cum vit:e munera derelinquunt. 
Additur quod leges tantam illis reverentiam detule- 
runt, ut in sacris positus, cum hoc fuerit honore 
pracinctus, paterno potestatis nexibus exuatur, nisi 
contra specialiter a principe caveatur. Quod constat 
ratione probabili constitutum, ut qui amplissimum 
genium pretiosx libertatis acceperat, vilissimanm con- 
ditionem cum subditis non haberet. Przfectorios et 
aliarum dignitatum viros przcedit, b uni tantum ce- 
deus fulgori, quem interdum etiam a nobis constat 
assumi. Proinde necessario laudatam intellige digni- 


& Patriciatus, summus honos, ut curia, sic patria 
potestate liberat. Hic, et αὶ Filius familias, tit. Quib. 
mod. jus patr. pot. solv., |. ult. ; C. De decur., lib. x; 
l. ult., De consul., lib. xn. Cod., infra, lib. vin, epist. 
21, et lib. x, epist. 7. Fonx. — Vide Baronium, in 
IEEE ad diem 29 Augusti, in Martyrol. Rom. 

URET. 


b Intelligit copsulatum. Vide Symmachum, lib. iv, 
ep. 8. JuneT. 

* Suidas, πατρίχιος, ὁ πατὴρ τοῦ χοινοῦ : Justin., d. 
4 Filius (am., d. 1. uit. C. De comulibus. Fon. 

4 Praefecti praetorio carpentis usi sunt, eaque as- 

nt, ut etiam praefecti Urbis, qui mos 

sacerdotibus sacris antiquitus concessus, ut ex Sue- 
tonio in Claudio, cap. 11 constat, matri carpentum, 
quo per circum duceretur ; et iu. Caligula, cap. 15, 
matri circenses carpentumque instituit, quo in pompa 
traduceretur. Matronz quoque vulgo carpentis ute- 
bentur ad sacra, sicut testatur Ovid. lib. 1 Fast. : 


PaTaOc. LXIX. 


negligentius tractes, si te aliquid mediocre suscepisse 
putaveris. Quapropter ab illa indictione nostro mu- 
nere sublevatus, patriciatus culmen ascende, quod 
quidam juridicorum * a patribus dictum esse volve- 
runt, facturus omnia qua tantam reverentiam decent. 
Nam quamvis magna contulerit nostra clementia, 
habes adhuc quodexspectes, si te probabiliter tractare 
contendas. 


Ml FORMULA PRAFECTI PRAETORIO, 

Si honoris alicujus est origo laudabilis, si bonum 
initium sequentibus rebus pot:st dare preconium, 
tali auctore przfectura prxtoriana gloriatur, qui et 
mundo prudentissimus, et Divinitati maxime proba- 
tut acceptus. Nam cum Pharao rex /Egyptius de pe- 
riculo futurze famis inauditis somniis urgeretur, nec 
visionem tantam humanum posset revelare consilium, 
Joseph vir beatus inventus est, qui et futura veraciter 
pr:ediceret, et periclitanti populo prudentissime sub- 
veniret. Ipse primum hujus dignitatis infulas conse- 
cravit; 4 ipse carpentum reverendus ascendit : ad 
hoc glorix culmen evectus, ut per sapientiam con- 
ferret populis quod prestare non potuerat potentia 
dominantis. Ab illo namque patriarcha et nunc pater 
appellatur imperii : ipsum hodieque resonat * vox 
preconis, instruens judicem, ne se patiatur esse dis- 
similem. Merito, ut cui tanta potes&s potuit dari, 
videretur semper subtiliter admoneri. Quxdam enim 
huic dignitati et nobiscum jura communia sunt. 
Exhibet enim sine przscriptione longinquos, magna 


C quantitate mulctat errantes, fiscum pro sua delibera- 


tione distribuit, evectiones simili potestate largitur, 
vacantia bona proscribit, delicta provinciaruim judi- 
cum punit, ! verbo sententiam dicit. Quid est, quod 
non habeat commissum, cujus est vel ipse sermo ju- 
dicium? Pene est ut leges possit condere, quando 
ejus reverentia potest negotia sine appellatione finire. 
Ingressus Palatium nostra consuetudine frequeuter 
adoratur; et tale officium morem videtur solvere, 
quod alios potuit accusare. Potestate igitur nulla di- 
gnitas est equalis. Vice sacra ubique judicat. 98 
Nullus ei miles de fori sui auctoritate przescribit , 
excepto ofliciali magistri militum : credo, ut vel illis 


Nam prius Ausonias matres carpenta vehebant ; 
Hec quoque ab Evandri dicta parente reor. 


D ,od postea hic mos in desuotudinem abiit. Baoss. 


* infra lib. x1, epist. 5, quz in judiciis tum publicis, 
tum privatis, adhibebatur. L. 2, De jur. immtnit. ; 
l. pen., De integ. restit. ; 1. ult., C. De feriis. Quiutil., 
lib. «vi, c. 4; Euseb., lib. tv Eccl. hiat., cap. 15. Aga- 
thias judicium abs Justiniano institutum describens, 
lib. iv de bello Gothico, ait : Instruens judicem. Do. 
natus in Terentianam Phormionem, act. 4, scena ὃ: 
Demosthen. pro Ctesiphonte ; Lucianus in Bis accu- 
sato : qua de re alias forte pluribus. Foaw. 

! [nter jura et potestatis profecti przetorio insignia, 
ne ex scripto sententiam ferat, l. 2, C. De sent. es 
brevic. recit. Quod cxteris judicibus non est permis- 
sum, qui ex tabella litigantibus sententiam edebant. 
Symmachus, lib. 1, epist. 27; l. 54; 1. ult., C. De 
prd. dec. ; |. ult., C. De princip. agent. in reb. ; 1. 
In sacris, C. De proz. sacr. scrin., 12. Sed oppor- 
tupiore aliquaudo loco nos id prosequemur. Foswea. 





6335 


bella tractare. Curiales etiam verberst, qui appellati 
sunt legibus minor senatus. In officio suo jus retinet 
singulare, et talibus tantisque noscitur jubere, quos 
etiam provinciarum non audeant judices in aliqua 
parte contemnere. Officium plane geniatum, eflicax, 
instructum, οἱ tofa animi firmitate preevalidum ; qui 
$ic peragent jussa, ut nullis morentur dilationibus 
imperata. Militia perfunctis tribunorum et notario- 
rum honorem tribuit; et milites suos illis ex»quat, 
qui inter yroceres mixti nostris conspectibus [Gr. et 
Cuj., jussionibus] obsecundant. * Gratanter imple- 
amus qu:e ille constituit; cujus reverentia et nos ita 
constringimur, ut sine dubitatione faciamus qu:e illum 


decrevisse cognoseimus. Non immerito, quando pa-' 


latium sua provisione sustentat, servientibus nobis 
procurat annonas, humanitates quoque judicibus 
ipsis facit, legatos gentium voraces explet ordinatio- 
nibus suis, et licet alix: dignitates habeant titulos 
prefinitos, ab ista totum pene geritur, quidquid in 
imperio nostro :equabili moderatione tractatur. Hane 
denique curarum omnium pulcherrimam molem 
(quod prosperum nobis, utile reipublicze sit) ab illa 
indictione tuis humeris decenter imponimus; quam 
tu et ingenii virtute sustineas, et summa fide trac- 
tare contendas. Qux quantum diversis sollicitudini- 
bus constringitur, tanto magis laudes amplissimas 
dignitas hzec triumpbat. Et ideo tantum lumen glorize 
fit actionibus vestris, ut et in palatio nostro fulgeat, 
et in provinciarum longinquitate reluceat. Par tibi 
sit cum potestate prudentia : conscientize tux qua- 
drifaria virtus assideat. Tribunal tuum ideo tam 
excelsum factum esse noveris, ut locatus ibi nihil 
l'umile abjectumque cogitares. Considera quid debeas 
dicere, quod a tantis excipitur. Menimenta publica 
talia contineant, qux se legisse nullus erubescat. 
Przesul mirabilis partem non habet cum delictis, quia 
nisi aliquid egregium assidue fecerit, culpam vel 
otiosus incurrit. Nam si przdictus auctor sanclissi- 
mus ille recolatur, quoddam sacerdotium est praefec- 
-Aurz pr:etorianz eompetenter agere dignitatem. 


"" Prfectis prxetorio datam fuisse pleniorem licen- 

. tiam ad disciplina: publice emendationem jurisconsul- 
tus, l. 4, D. De off. prof. pret., auctor est. Tempo- 

τα Constantii imperatoris omnes castrenses, ordina- 
rixeque potestates, ut honorum omnium apicem priscae 
reverentize more prxefectos semper suspexere przeto- 

rianos, ut Ammian. Marcellin., lib. xxr, tradit. Prax- 

fecture meritum czleris dignitatibus antestare Va- 

Jentinianus, Valens, et Gratianus, in l. 1, (ὦ. De offi- 
.cio vicarii deüniunt; et merito : etenim prxfectura 
pretoriana quidam principatus quondam imperii erat, 
attamen sine purpura. Et in eo discrimen principis 

et prasfecti statuebatur, quod sacram purpuram et 

imperatorias infulas non gestaret. Deiude przfectis 

praetorio rerum summa commissa fuit propter loci 
dignitatem, ut testantur imperatores Valentinianus, 

Theodosius et Arcadius, in l. Quilibet, 40, C. De 

4decwr., lib. x. Patres imperii etiam vocantur, ut 
testatur auctor. Qui autem plura de auctoritate, inu- 

«eere et dignilate przífecti pretorio scire voluerit, 
congulat Dion., lib. rui, Suetonium in. Galba, cap. 

$4, iu Tito, cap. 6. Daoss. 


M. AURELU CASSIODORI 
aliquid antiquitas cederet, qui videbantur pro repub. A 


684 


ΕΥ̓͂. FORMULA PRAFECTUBAE URBANA. 

Cum de dignitate commissa laus semper judicis 
estimetur, et potior babendus est quam sint illi 
quibus preesse cognoscitur, nemo amplius videtur 
erigi quam cui potuit Roma committi. Grande est 
quidem procerem esse, sed multo grandius de pro- 
eeribus judicare. 5 Senatus ille mirabili opinione: 
gloriosus probatur babere pr»sulem, quem mundus 
suscipit jura condentem. Eoque fit ut illi utantur in 
senatu potestate perfecta, qui apud te trepidant di- 
cere proprias causas. Verum bxc quoque modestia 
cognoscitur esse przdicanda ; αἱ optent (ed., Niv. 
et Ga., oporteret] se legibus teneri, quz ab ipsis 
sciuntur posse constitui. Qu:» res pro parte nobis 
absolute communis est : sed hac sola ratione discre- 


B quod alteri subdi non possumus, qui jadices non 


habemus. Respice tot doctos viros, et considera 
quale sit his aliquid dicere, nec erroris verecundiam 
formidare. De talibus disceptas, quos tibi cognoscis 
esse potiores. Sic ergo locum tuum tracta, ut omnes 
te judicem honorat congregationis agnoscant. Con- 
sides supra omnes scilicet consulares : sententiam 
primus dicis; et in illa libertatis aula reverendus 
aspiceris, in qua commissos babere mundi primarios 
approbaris. Quis jam de obscuro vitio [Gr. et Caj. 
delent hoc memen| cogitare possit, qui se inter mo- 
rum lumina tot esse cognoscit? Vis odium non reci- 
pere? Studium a te gratificationis exclude. Publicum 
amorem necesse est habeas, si secretius nil promittas. 
Erit nimirum magnum, et singulare przeconiuin, si 


C judices non accipiant, ubi sunt, qui multum dare 


contendant. Ditioni * tuze non solum Roma commissa 
est (quamvis in illa contineantur universa), verum 
etiam intra centesimum potestatem te protendere 
antiqua jura voluerunt , ne tante civitatis judicem 
muralhs agger includeret, cum Roma omnia posside- 
ret. Tu etiam ex designatis lege provinciis, ab appel- 
latione cognoscis. Advocati tibi militant eruditi , 
quando in illa patria difficile non est oratores im- 
plere, ubi magistros eloquentixz* contingit semper 
audire. Carpento veheris per nobilem plebem, pu- 


b Epictetus cum ab Adriano imperatore interroga- 
retur quid esset senatus : ornamentum, dixit, Urbis, 
splendor civium. Sic legati a Pyrrho interrogati quid 
de Romanis sentirent, responderunt Urbem sibi tem- 
plum visam ; senatum vero regum consessum. Qui- 
dam eum vocarunt recti bonique pr:xeceptorem ; alii 
mundi !umina. Probus apud Vopiscum ait. Romanos 
senatores mundi principe3 esse, tales semper fuisse, 
et in posterum futuros. Petronius in Satyrico vocat 
senatum recti bonique preceptorem. Prudent., lib. 1 — 
in Symmachum, mundi lumina. Sic Aminianus Mar- 
cellinus, ubi de Constantio Romam ingresso ak : 
Cumque [τὲ appropinquaret, ait, senatus oflicia re- 
verendasque patrie slirpis efligies ore sereno con- 
templans, non ut Cyneas ille Pyrrhi legatus, in unum 
coactam multitudinem regum, sed asylum mundi to- 
tius adesse zestimabat. Cicero senatum principem sa- 
lutis publiczeque mentis appellat. Vide Majorian. no- 
vell. ὅ, De ritu imperii sui ; Virgil., v1 Aneid. ; 1. 74 
C. Theod., De decur. ; Quintil. declam. 329. Bnoss. 

* D. Juret. legit dicationi, ut ep. 7 lib. x1; et Ac., 
dictietii. 





685 


VARIARUM LIBER VI. 


626 


blica te vota comitantur, favores gratissimi consona A do tenere hominum mentes, allicere voluntates, iu- 


99 tecum voce procedunt. Bene age, quia te ve- 
niente licet populis conticere. Habes copiose unde 
tibi gratiam tantz civitatis acquiras, si merces di- 
verse sub nulla venalitate vendantur, si exbibitio 
salubriter accensa thermariun rapinarum ardoribus 
non tepescat, si spectaculum, quod prebetur volu- 
ptati, non sit causa litigii. Suaviter enim cogit gra- 
tum esse populum, quisquis in certaminibus partium 
declinat injustum. Tanta est enim vis: gloriosz veri- 
talis, ut etiam jn rebus scenicis zquitas desideretwr. 
Admonitionum igitur ordine decurso, per indictionem 
illam habitu te togate dignitatis ornamus, ut ^ in- 
dotus veste Romulea, jura debeas affectare Romana. 
Nam si isti ^. dignitati par fueris, nihil est quod a 


nobis minime consequaris. Ad omnia enim tali suf- B 


fragio eris nibilominus dignue, si actionem toam 
laudet senatus. Perfecta enim rei fides est, ubi con- 
sentanei testes probantur esse summaltes. 

V. FORMULA QUASTURA. 

Si tantum clare sunt dignitates quantum nostris 
affatibus [Gr.. Cuj. et Gor. N., aspectibus] perfruun- 
tur,si przsentia frequens prodit dominantis aftectum, 
nullus ita jadicum potest esse gloriosus quam ille qui 
est in cogitationum nostrarum participatione suseep- 
tus. Aliis enim pecunix» publicze committimus procu- 
rationem, aliis causas concedimus audiendas, aliis 
patrimonii [alii, matrimonii] nostri jura delegamus; 
quassturam toto corde recipimus, quam nostrz linguas 
vocem esse censemus. Hac nostris cogitationibus ne- 


cessario familiariter applicatur, ut proprie dicere pos- C 


sit quod nos sentire cognoscit : arbitrium suz volun- 
tatis deponit, et ità mentis nostr: velle suscipit, ut 
a nobis magis putetur exiisse quod loquitur. Ὁ quam 
arduum est subjectum verba dominantis assumere, 
loqui posse quod nostrum credatur, et provecti in 
. publicum deeorem gloriosam facere felicitatem! Con- 
siderate quid ponderis habeatis pariter et decoris. 
* Si quid dubitamus, a quxstore requirimus, qui eet 
4 thesaurus fani? publice, armarium legum, paratus 
semper ad subitum ; et, ut ait Tullius, magister elo- 
queutiz, nihil prestabilius videtur quam posse dicen- 

^ Togam intelligit qua Romani cives utebantur, l. 


$2, Sed elsi accepto, de jur. fis., quo allusum lib. im, 
epist. 17 : Vestimini moribus (ogatis : exuite barba- 


pellere quo velit, unde autem velit deducere. Nain si 
oratoris est proprium graviter et ornate dicere, ut 
possit animos judicum commovere, quanto facundior 
debet esse qui ore principis populos noscitur admo- ' 
nere, ut reeta diligant, perversa co:itemnant, bonos 
sine fine laudent, pessimos vehementer accu ent ? Ct 
pene feriata sit districtio ubi przvalet eloquentixe 
fortitudo. Sit imitator prudentissimus antiquorum, 
mores alienos corrigat, et suos debita integritate cu- 
stodiat. Talem denique oportet esse quxstorem, qua- 
lem portare principis decet imaginem. Nam si nos, 
ut assolet, causam gestis audirecontingat, qux» aucto- 
ritas erit linguzx, qux sub oculis regale genium possit 
implere? Adesse debet scientia juris, cautela s. rmo- 
nis, ut nemo debeat reprehendere quod principem 
constiterit censuisse. Opus erit praterea firmitas 
animi, ut a justiie tramite nullis muneribus, nullis 
terroribus auferatur. Nam pro squitate servanda et 
nobis patimur contradici, eui etiam oportet obediri. 
Sed vide ut tantum doctrinz deferas, quatenus pro- 
babiliter ompia perquisitus exponas. Alize quippe di- 
guitates assessorum solatia quxrant, tua vero digni- 
tas principi consilia subministrat. Atque ideo pru- 
deuti:e vel eloquentize tuse fama provocati, qusesturam 
tibi, gloriam litterarum, civilitatis templum, genitri- 
cem onmium dignitatum, continentie domicilium, 
virtutum omnium sedem, per illam indictionem, Deo 
prastante, concedimus, ut sie agas quemadmodum te 
parem rebus pr:edictis esse contendas. Αἀ te enim 
provincie sua vota tronsmiltunt; a te senatus juris 
querit auxilium ; a te docti probantur expetere quod 
noverunt ; et necesse tibi estomnibus sufficere, quan 
tos a Bobis contigerit legum remedia postulare. Sed 
cum hsec omnia feceris, nellis elationibus efferaris, 
nulla mordearis invidia, alienis calamitetibus non lzx- 
teris, quia quod odiosum est priucipi non potest con- 
venire quzestori. Exerce potestatem principis condi- 
tione subjecti. Sie ore vero [adii, nostro] glorificatus 
eloquere, ut te tamem ratiónem credas nobis judicibus 
redditurum, ubi aut culpabilis vicissitudineni recipit, 
aut boni propositi gloriam laudatus acquirit. 
cu'us dignatur ab ore 


Csesar in orbe loqui, licet et qusestore Jiserto 
Pofleat. 


riem. Notatur Antonius a Dione lib. L : ἐσθῆτι ἐκ τῶν D — Ulpianus etiam, in |. 4, De off. quastor., refert 


πατρίων ἔχρητο; Tertullianus, de Pallio; Salvian., 
lib. 1v de Btovidentia ; Claudian. in Rafinum : 


Barbariem revocat. 

Nec pudet Ausouios currus et jura regentem 
Sumere deformes ritus vestemque Getarum, 
Insignemque habitum Latii mutare togzque. 


Toga advocatorum, 1l. 5, C. De advoc. ir judic. 
OR. 
b Profectur:e grbane familia, qux hic dicitur, Ul- 
piano sunt stationarii, l. 4, De off. pref. Urb. Fosw. 


* Ad questoris officium pertinet orationes impera- 
torum, et cmlera senatui nota facere, quod constat 
ex Suetonio in August., cap. 65 ; in Nerone, cap. 15; 
et in Tito, cap. 6; Alio Spartiano in Adriano, sta- 
tin: ii principio; Cornelio Taeito, 1.0. xv1; quod de- 
signare voluit Sidonius Apollinaris in panegyrico Ma- 
jer. : 


candidatos solis principum libris in senatu legendis 
vacasse. Bnoss. 

4 Quaestor sacri palatii petitionibus subscribebat, 
vel etiam responsa reddebat; et ut hoc Joco omne 
ejus officium paucis exsequar, leges dictabat preces- 
pe ac responsa subnotabat, ut constat ex Notitia 

omani imperii et nov. 55 et 114, Il. ult., C. De di- 
vers. rescr. Symmachus ad ἘΦ Auson. : Qusstor 
es, memini ; consilii regalis particeps, scio; precum 
arbiter, legum conditor, recognosco ; et alio loco : Te 
magis quxsturx honos, et condendarum sanctionum 
usus exercuit. Procop. lib. 1 de Bello Persico : His 
de causis justiti:e et legum custos appellatur, et the- 
saurus famis publice, et armarium legum, ut in nov. 
Valent. De homic. cas. fact. Denique is plane est que. 
stor quem in aula cancellarium appellamus. Ad qux- 
storem etiam pertinebant memoriales, hoc est leges, 
et rescripta excipiebant et implebant, id est perscri- 
bebant aut perscribi curabant. Bnoss. 


083 à 
Vl. FORMULA MACISTERLE DIGNITATIS. 


Reverendum honorem sumit quisquis magistri no- 
men acceperit, quia hec vocabulum semper de peritia 
venit, et in nomine cognoscitur quid sit de moribus 
sstimandum. Ad eum nimirum palatii pertinet disci- 
plina ; ipse insolentium scholarum * mores procello- 
sos moderationis su:e terminis prospere disserenaf. 
Tam multi ordines sine confusione aliqua componun- 
tur; et ipse sustinet onus omnium, quod habet turba 
discretum. Sic nominis sui gravitate perfunctus, ornat 
actibus principatum. Per eum senator veniens nostris 
presentatur obtutibus ; admonet trepidum, componit 
loquentem, sua quinetiam verba solet inserere, ut nos 
decenter omnia debeamus audire. Aspectus regi haud 
irritus, promissor collocutionis nostrz, gloriosus do- 
nator aulici consistorii, quasi quidam lucifer; nam 
sicut ille venturum diem promittit, sic iste desideran- 
tibus vultus nostra serenitatis attribuit. Causarum 
preterea maximum pondus in ejus audienti:xe [Ac., 
audaci] finibus optima securitate reponimus, ut ejus 
curis fidelibus sublevati, utilitatibus publicis vivacius 
occupemur, ἢ Veredorum quineiiam opportunam ve- 
locitatem, quorum status semper in cursu est, dili- 
gentie suz districtione custodit, ut sollicitudines no- 
sLras, quas consilio juvat, beneficio celeritatis expe- 
diat. Per eum exteris gentibus ad laudem reipub. no- 
strze [Cor., Gam., nostra] ordinatur humanitas; et 
nolentes redeunt, quos merentes exceperit. Per eum 
quippe nobis legatorum, quamvis feslinantium, prz- 
nuntiatur adventus : per eum nominis [Jur. legit nu- 
minis] nostri destinatur evectio ; et isti principaliter 
creditur, quod tam necessarium esse sentitur. His 
etiam laboribus vstimatis potestatem maximam huic 
decrevit antiquitas, ut nemo judicum per provincias 
fasces assumeret, nisi hoc et ipse fleri decrevisset. 
Subdidit ejus arbitrio aliena judicia, ut ad ipsum re- 
Aliret quod alter visus est przstitisse. Molestias quidem 
non habet exigend» pecuniz, sed aperte bono frvi- 
Aur potestatis adept:e [Grsl. et Cuj., indemptz] : cre- 
do, ut ex diversis titulis defloraretur dignitas ad le- 
vamen principis instituta, Perzequatores etiam "victua- 
lium rerum iu urbe regia propria voluntate consti- 
tuit, et tam necessarix rei judicem facit. Ipse enim 


gaudium populis, ipse nostris temporibus prestat - 


ornatum, quando tales viros copiz public:e praeficit, 


M. AURELII CASSIODORI 


688 


À mus ejus przsidium qui nobis praestat fidele solatium. 


Hanc igitur diguitatem, tot titulis claram, tot insigni- 
bus opulentam, per indictionem illam, gubernandam 
tibi, congrua gravitate, committimus, ut omnia qus 
gesseris, magister fecisse videaris : quia nihil inori- 
bus residuum relinquitur, si (quod absit) a tanta ma- 
turitate peccetur. 


Vil. FORMULA COMITIV£ SACRARUM LARGITIONUM. 

Grata sunt omnino nomina quas designant protinus 
actiones, quando tota ambiguitas audiendi tollitur, 
ubi in vocabulo concluditur quid geratur. Donis enim 
presidere regalibus comitivam sacrarum largitionuin 
indicia rerum verba testantur. Quod vere decorum, 
verefuit omnimodis exquisitum, io donorum regaliuin 
parte sequestratam facere dignitatem, et alterius ho- 


B norem dicere, dum nos constet dona conferre. Actus 


innocens, pietatis officium, illud semper ingerere, 
unde se fama principis possit augere. Regalibus ma- 
gna profecto felicitas militare donis, et dignitatem 
babere de publica largitate. Alii judices obtemperant 
residuis virtutibus regnatoris ; hec sola est qus tan- 
tummodo serviat ad momenta pietatis. Nihil enim 
per ipsam districtum geritur, nil severum forte cen- 
setur ; sed tunc obsequitur, quando pro nobis vota 
funduntur. Supplicum per te fortunas erigimus, cal. 
Januariis affatim dona largimur, et ketitia publica 
militia tua est. Verum hanc liberalitatem nostram 
alio decoras obsequio, ut figura vultus nostri metal- 
lis usualibusimprimatur, monetamque facis de nostris 
temporibus futura secula commonere. O magna in- 


C venta prudentum! o laudabilia instituta majorum! ut 


et imago principum subjectos videretur pascere per 
commercium, quorum consilia invigilare non desi- 
nunt. pro salute cunctorum. Sed buic, ut ita dixerim, 
numerariz dignitati, preeconem largitatis nostrz, pu- 
blicz felicitatis indicium, locum quoque primiceria- 
tus adjungimus, ut per te demus honores, per quem 
et nostre pecunie conferimus largitates. Merito , 
quando et simili gratia utraque przstantur, et ab uno 
debuerunt judice geri que parili videntur laude con- 
jungi. Parum est autem quod provinciarum judices 
tu» subjaceant dignitati : ipsis quoque proceribus 
chartarum confirmas offücium, dum perfectum non 
creditur nisi a te fuerit pro solemuitate completum. 
Vestis quoque sacra tibi antiquitus noscitur fuisse 


"ut plebs querula seditionem nesciat babere satiata. D commissa, ut quidquid ad splendorem regum perti- 


"Oflicium vero ejus tanta genii preerogativa decoratur, 
Aut. militie perfunotus euneribus, ornetur nomine 
rprincipatus, miroque modo inter pretorianas cohor- 
tes et urbanz prasfecturee milites videantur invenisse 
. primatum, a quibus tibi humile solvebatur obsequium. 
-Bic in favore magni honoris injustitia quedam a legi- 
*bus venit, dum alienis excubiis proponitur, qui alibi 
militasse declaratur. Adjutor etiam magistri nostris 
pazesentatur obtutibus, ut vicaria sorte beneficii eliga- 


* Vide leges sub titalo De privilegiis scholarum. Ju- 
METUS. 

» Evecttones dantura principe, vel a prfécto prz- 
-torio, vel magistro officiorum το eos δι ἐδώ εἰ Qd 
miuus legitime in usurpando cursu publico factuin 


net, tuis non minus ordinationibus obediret. Curas 
quoque littorum adventitia lucri provisione commit- 
tis. Negotiateres, 1491 quos humanz vite constat 
necessarios, huic potestati manifestum est esse suL- . 
jectos. Nam quidquid in vestibus, quidquid in :zere, 
quidquid in argento, quidquid in gemmis ambitio hu- 
mana potest habere pretiosum, tuis ordinationibus 
obsecundat ; et ad judicium tuum confluunt qui de 
extremis mundi partibus advenere, Salis quoque com- 


sit. L. 5, C. De cursu publico : non mirum si 
evectiones dant; prosidibus autem dandarum esvec- 
tionum facultas non est, ut nov. Major. De cures pu- 


Bo nisi publicarum functionum presecu 


R03S. 











689 YARIARUM. LIBER VI. ; 699. 
mereiun inter vestes serícas et pretiosissimam mar- A zstimatione, discrevit, quia longe aliud debetur 


garitam non inepte tibi deputavit antiquitas, ut sa- 
pientiam tuam evidenter ostenderet, cui talis species 
depntata serviret. Quapropter per illam indictionem 
comitivze sacrarum et primiceriatus tibi conferimus 
dignitates, ut multis laudibus decorari possis, qui ho- 
norum numerosilate precingeris. Utere igitur solem- 
niter titulis tuis ; etsi quid tibi de antiquo privilegio 
usus abstulit, plurima certe qux vindicare debeas de- 
reliquit, quando duarum dignitatum gloriosa quidem 
cura, sed et laboriosa custodia est, quxe tibi copiosum 
fructum decoris afferunt, si probis moribus excolun- 
tur. 
Vll]. FORMULA COMITIVAE PRIVATARUM. 
Comitiva privatarum , sicut nominis ipsius sentitur 


proximitati naturze quam corporali possumus indul- 
gere licenti. Contra hos eligeris unieue et continens 
inquisitor, ut dum talia probra persequeris, conse- 
quaris preconia castitatis. ἢ Defunctorum quinetiam- 
sacram quietem equabilia jura tux conscientie:com- 
miserunt, ne quis vestita marmoribus sepulcra 
nudaret, ne quis colummarum decorem irreligiosa 
temeritate pwesumeret, ne quis cineres alienos aut 
longinquitate temporis, aut voraci flamma econsum- 
ptos, scelerata perscrutatione detegeret, ne corpus, 
quod semel reliquerat molestias mundanas, humanas- 
iterum pateretur insidias. Nam etsi cadavera furta 
Don sentiunt, ab omni fietate alienus esse digno- 
scitur, qui aliquid mortuis abrogasse monstratur. 


insonare vocabulum, per rationalium [Cor. , Gam. , B Vide qux tibi commissa sunt, castitas viventium et 


rationabilem] curam, quondam principum privatam 
fertar gubernasse substantiam. Et quia judicis fasti- 
gium exercere non poterat inter homines extremis 
conditionibus inclinatos, alios quoque titulos provida 
deliberatione suscepit, ne dignitas Latialis causam 
tantum videretur habere cum famulis : sed actibus 
urbanis tunc se felicius occupavit, postquam agre- 
stium causas decenter amisit. Quid enim prius face- 
rent inter servos jura publica, qui ^ personam legibus 
non habebant? Non ibi advocatus aderat, non se 
partes solemni actione pulsabant. Erat secretarium 
impolitz [Gr., impolluta] seditione confusum; et 
appellabatur abusive judicium, ubi non allegabantur 
a partibus dicta prudentium. Utitur nunc dignitas 


securitas mortuorum. labes quoque per provincias. 
de perpetuario jure tributorum non minimam quan- 
titatem. 6 Cauonicarios dirigis, possessores admones, 
et cum aliis judicibus non modiea jura. partiris, 
caduca bona non sinis esse vacantia. Ita quod usur- 
patio potuit invadere, tu fiseum nostrum facis justis. 
compendiis obtinere. Proximos defunctorum nobis 
4 jegaliter anteponie, quia in hoc casu prineipis 
persona post einnes est: $ed hinc optamus nem 
acquirere, duminodo sint qui relicta debeant possi- 
dere. * Depositiv:e quoque pecunie, qux» longa vetu- 
state competentes dominos aniserunt, fnquisitione- 
tua nostris applicantur srartis, ut «qui sua cunctos 
patimur possidere, aliena nobis debeant libenter 


liberorum causis, et legitiumugs presul veraciter ha- (5 offerre. Sine damno siquidem inventa perdit, qui 
betur, quando de ingenuorum fortunis disceptare — propria non amittit. Proinde (quod felicibus appli- 


posse sentitur. Primum tibi contra nefarias libidines 
et humani generis improbos appetitus, quasi parenti 
publico, decreta custodia est, ne quis se probrosa 
commixtione pollueret, dum vicino sanguini reve- 
rentiam non haberet. Gravitas enim publica proxi- 
mitatis sanctitatem et conjunctionis gratiam, habita 


* Servi personam non habent, ideoque a Theo- 
pbilo, initio tit. De stipul. serv., 'Ampócoro: nomi- 
nantur; de quibus Dion, περὲ ἀπιστίας, et 1. un., C. 
:: pe vim, vel alio modo. Basil. δονλίαν vocat ἀτιμίαν. 

ORN. 

» Sup., lib. iv, epist. 18. Constantius, 1. 5. et l. 4, 
zedes ac domum defunctorum vocat sepulera, tit. 
Dec sepulcr. viol. C. Theod. Ea autem cognitio Pon- 
tificum olim fuit, 1. 2, vers. Cum pontificibus, eod. 
tit.; 1. 50, Hereditas, D. De petit. hered. ; |. ult., De 
mert. inf., hic sacram quietem vocat. Vide Sueton. 
ia Domitiano, c. 17; mn, Tull. de legib., 10 epist. 


ORN. 
« Vide infra, lib. xr, ep. 19. Hi sunt qui canonem 
publicum exigebant. Jun. 

4 |o successionibus ab intestato fiscus novissimum 
Jocum occupat, et agnatis, cognatis, collegis, com- 
militonibus joetponien tit. De hered. decurion., 
Cod. he! diria o ceterique Greci juris inter- 
pretes apte vacantia bona ἀδέσποτα xai ἀχληρονόμητα 
definiunt. Fon«. 

e Depositive, vet., repositive : utrumque recte, sed 
tamen príus arridet magis, ex l. 91, Nunquam, D. 
De acq. rer. dom. V bi a Paulo thesaurus definitur 
vetus quedam depositio pecunie, cujus non exstet 
memoria, ut ja dominum non habeat,. et inventori 
conceditur. Hic vero fisco applicatur, prater juris 


cetur auspiciis) per indictioneni illam comitiva. pri- 
vatarum te honore decoramus, quam leges praefectis 
quoque parem esse decreverunt; est enim et ipsa 
aulica potestas palatio nostro jure reverenda, quam. 
tu facies ultra terminos suos crescere, si susceptam. 
continenter egeris dignitatem. 


disciplinam, ὃ Thesauros, De rer. divis., Instit. 1 
jit, in fin., D. De jure fisci, l. un., C. De thesauris. 
Sane Plato, initio lib. x1,.de Legibus, thesauros tol- 
lendos esse negat. Porro securitatia causa in monu- 
mentis ac aiiis pecunie credebantur, ut hinc, 
et ex Eunuchi Terentiane prologo coustat, quod 
tea vetitum fuit : exstatque titulus lib. ΣΕΥ, 
silic. : Ne pecuniam cum mortuis sepelire lieeat, 
οὐχ ἔξεστι συντάπτειν τεθνεῶσι χρήματα. Sed et quod 
in d. 1. un. legitur, condita ab ignotis dominis 
tempore vetustiore mobilia, seu monilia, hujus for- 
sey descriptioni, consentaneum est; sic enim et 
oeta : 


Auxiliumque vix veteres tellure reclusit- 
Thesauros, ignotum argenti pondus et auri. 


et Homeri scholiástes, Iliad. ui, κειμήλια exposuit ἀργὰ 
καὶ ἀπόθετα χρήματα, opes abditas et reconditas. Fonw. 

Hic dicitur comes thesaurorum, sacrarum largi- 
tionum,. sacrarum remunerationum, vel mnneratio- 
num, l. 2, C. De commeatu., 1. Palutinos, C. De palat. 
sacr. larg.; 1. 41, C. Theod., De appellat. 15 etiam. 
dicitur presidere donis imperialibus, et per eum 
erigi supplicura fortunas, et cal. Januariis affatim 
Wi adewa fleri; quique largitionum dies uotatur in 
l. Laudabile, C. De adv. div. jud., et ἃ Nicephoro, 
cap. 25, lib. x. Bnoss. 





601 M. AURELII CASSIODONI 692 


109 ΙΧ. roguvraA courriv ΡΑΤΆΙΜΟΝΙΙ. 


Antiqu:e consuetudinis ratio persuadet chartis 
nostris illos imbuere qui longe positi transmissas 


accipiunt dignitates, ut quos non poteramus pre-- 


sentes instruere, lectio probabilis commoneret. Sed 
te, quem ad patrimonii nostri curas regalis [Gr. , €uj. 
et Forn., legalis] defloravit electio, non tam desti- 
natis preeceptionibus instruimus, quam usu serenis- 
simz collocutionis erudimus. Confabulationes siqui- 
dem noetrze erunt tibi instrumenta justitie, quando 
illud gratum nobis esse perspexeris, quod et divinis 
potest cenvenire mandatis. Patrimonium síquidera 
nostrum pro sublevandis privatorum fortunis tibi 
credidimus, non premendis. Nam si tranquillitatis 
nostre velis considerare rationen, quoddam regxe 


Α laudare cognescas? Alibi ferte judices formidentur 


injusti, hic ubi remedium presens petitur, redempta 
sententia non timelur. Querimonias possessorum 
sine venali protractione discinge [Gr. et Cuj., di- 
stringue. Niv. et Ga., distingue]. Omne siquidem 
justum celeritatis cemmodo transit ad beneficium ; 
et quod debito redditur, tali gratia munus putatur. 
Possessiones nostre, vel quia sunt immobiles, noa 
egrediantur terminos constitutos, ne conditione con- 
traria quod non potest moveri, malis moribus con- 
tingat extendi. Trade etiam militibus tuis quam 
sectari delegeris animi castitatem. Quomodo ille 
justus potest dici, sub quo non prohibeatur excedi* 
Utere igitur, auctore Deo, concesso libi feliciter 
privilegio dignitatis. Incitet te ad bonorum deside- 


domus famulis prejudicium humilitatis imponis. Pro- B rium , sepissime quod videris, quia in his que 


prias quippe utilitates im; robus dominus quoquo 
Todo nititur vindicare; ceterum qui bone fam: 
studere cognoscitur, suo semper judicio plus gravatur. 
In:olens libertatis genus est rusticorum, qui adeo 
sibi putant Jicere voluntaria, quoniam ad nostram 
dicuntur pertinere substantiam. Esto igitur illis cum 
erecta potestate moderatus. Temperamentum simul 
damus, cui posse concedimus. Considera, suscepta 
dignitas quo debeat splendore tractari, per quam 
supra caeteros judices familiaritatem principis habere 
meruisti. Nam sicut sol ortus corporum eolores 
fugata nocte detegit, ita se morum tuorum qualitas, 


assidue viso principe, non celabit. Mens tua et oculis 


nostris patebit et auribus. In vultu et in voce cogno- 


feceris judex et testis ero. Nam et si epulas sollicita 
ordinatione disponas, non solui nostro palatio cla- 
rus, sed et gentibus necesse est reddaris eximius. 
Legati pene ex tota orbis parte venientes, cam 


nostris coperint interesse conviviis, admirantur. 


copiose repertum, quod in patria sua norunt esse 
rarissimum. Stupent etiam abundantiam unius men- 
$$ tantas servientium turbas posse satiare, ut 
judicent consumpta recrescere, unde tauta probantur 
exire. Habent nimirum in 8ua patria quod loquantur, 
dum parentibus suis dicere gestiunt, qua viderunt. 
Sic propemodum in toto mundo celeberrimus reddi- 
tur, qui providus nostris apparatibus invenitur. .Ádde 
quod tempora nostro letitke secretaria tua sunt, 


seimus servientium mores. Si facies tranquilla, si C CUm pectus redditur curis alienum; et tenc tibi 


vox moderata suggesserit, credimus esse probatissi- 
mas causas. Quidquid enim turbulenter dicitur, ju- 
stiiam non putamus. Quapropter pensabit loqui tuum 
dominantis examen, quando nequeunt proprias te- 
gere voluntates, qui suos possunt proferre sermones, 
Speculum siquidem cordis hominum verba sunt, 
dum illud (Gr. , Niv. et Ga. , illico] moribus placere 
creditur, quod ipse sibi ad agendum legisse mon- 
stratur. Superbus quinctiam * varicatis gressibus 
patet. I]racundus luminum fervore declaratur. Sub- 
dolus terrenum semper amat aspectum. Leves incon- 
stantia prodit oculorum. Avarus obuncis unguibus 
explanatur. Et ideo ad quas provecti estis, studete 
virtutibus, quia nemo potest principem fallere, qui 


tribuitur suggerendi locus, quando cunctis adicitur. 
Merito, ut qui es judex tanti apparatus οἱ epularum, 
h deliuitus [Gr. , delicatissimus; Cor., Niv., delica- 
tissimis] cibis tibi animus concedatur. 
X. FOBMULA QUÁ PER CODICILLOS VACANTES PROCERES 
FIANT. ! 
Periclitarentur graviter boni mores, si aut solis 
divitibus, aut corpore valentibus przstarentur tan- 
tummodo dignitates, dum multos invenias excubias 
palatii refugere, qui magis possint laudabili conver- 
satione fulgere. Multis enim facultas sua non *sufficit 
ad triumphum; multis philosophantibus corporis 
valetado subtrahitur; et fit plerumque ut sapientes 
inremunerati jaceant, si semper homines ad honores 


etiam rerum naturalium causas in vobis optime D comitatensi observatione perveniant. Rarum est uni 


probatur inquirere. Quapropter ad comitivam patri- 
monii nostri te per indictionem illam (Deo juvante) 
promovemus, ut inavarum judicem palatia nostra 
testentur, quem nos judicavimus esse promoverídum. 
Quid enim magis cupias quam si te linguas nobilium 


* Varicatis gressibus, id est dolose : unde przva- 
ricatores, 1. 919, Pravaricatores, De verb. sign., l. 
4, ad S. C. Turpill. Plin., lib. xvin, cap. 9 : Arator, 
inquit, nisi incurvus praevaricatur. Inde translatum 
id nomen in forum; ibi itaque caveatur ubi inven- 
tam est, Ulpianus tamen, ex Labeone, in l. 1, De 
praevaricatoribus, a varia concertatione nomen trac- 
tum ait : qu:ze notatio defendi posset, quia varii dolosi 
nominantur, 1. 1. D. de dolo, ὁ ποιχέλος κατηγορῶν ἃ 

is vertitur, üt. 1. lib. 1x Basilic. Fonw. 


multa confluere, cum omnibus debeat regnantis pie- 
tas subvenire. Quid si ad expensas consulatus pauper 
nobilis expavescat? quid si sapiertia clarus przfec- 
turx€ nequeat sustinere molestias? quid si pondera 
qussturz affluens lingua formidet? quid si reliqui 


b Delimtus, vet., delicatissimus. Obiter notandus 
mos, quo regum conviviis legati adhibebantur, quod 
erhonorificum fuit. Ammian. Marcell., lib. xv: 
onoreque mense regalis adeo anlepositus aliis. 
Pacacus Panegyristes : llle cobonestatus affatu, ille 
mensa beatus, ille osculo consecratus est. Q. Cur- 
tius, lib. vin : Precipuus honor habebatur, quod 
licebat sedentibus vesci cum rege. Valer. Max., lib. 
v, cap. 4, de Paulo loquens : Nec indigaum mensa 


honote. FoRNER. 


- 








625 


VARIARUM LIBER VI. 


69. 


fasces molestiarum txdio vitentur forte, quam A scunt sparsa semina, nisi etiam terrx qualitas iue- 


meritis * Nonne si a magnis viris talia fugiantur inve- 
recundia nostre mansuetudinis, quamdam repulsam 
su&cipiunt dignitates? Quanto .justius bono principi 
ipremaneratum nihil relinquere, quoJ facit natura 
laudabile! Sapientia est, qux honores meretur, 
totum aliud extrinsecus venit. 109 Sola est pru- 
dentia, qux: rebus omnibus proponitur, quando in 
homine felieiter invenitur. Sit apud nos et fortunis 
integerrimus consularis, sint et sine longo labore 
primates, habeant exercitia premia sua; sed et iste 
bonorabilis locus sit, qui tantum meritis comparatur. 
Neque enim absurde leges sacratissimx censuerunt 
eos quos bonz opinionis fama eommendat codicillis 
vacantibüs tales qu:erere summitates. Quos etsi facul- 


rit operata) habiturus messem de nostra gratia co- 
piosam, si a te judicia nostra cognoverimus optime 
foisse tractata. 


XH. FORMULA COMITIYV4& PRIMI ORDINIS. 


Magnum quidem multis et inter vices videtur esse 
geniatum, public utilitati probls actionibus occu- 
pari. Sed quanto felicius honorem splendidum su- 
mere, et cogitationum molestias non habere? Inter- 
dum enim assldui labores etiam ipsas ingratas faciun& 
dignitates, dum imbecillitas humana cito solet susti- 
nere fastidia ; et quod prius ambiisse creditur, postoe 
vitare velle sentitur. Sed hoc multo prestantius- 
adesse conspectibus regiis, et abésse molestíis; gra- 


tas in tanti honoris apparatu desereret, virtus conscia B tiam habere loci, et vitare contumelias actionis. 


non celaret. Ánimati sunt ad talia, qui de sua vide- 
bantur desperare fortuna. Hoc et validissimus ad 
labores, hoe et imbecillis corpore meretur ad laudes. 
Nam omnes sub diversitate praedicantur, quos hujus 
momen honoris amplectitur; et magis nescio quid 
amplius meriti extorsisse creditur, qui (Gr. , Cuj., 
Niv. et Ga., quod] rem laborantium otiosus meruisse 
sentitur. Atque ideo presentibus codicillis ab illa 
indietione iHud tibi propitia Divinitate defende, ut 
considerata ratione presentis temporis, adepti hono- 
ris ordine potiaris. Ita tamen, ut illi modis omnibus 
preferantur, qui sudore maximo nostris aspectibus 
adfüerunt. Necesse est enim ut unum cedat (Ed., Ac., 
Niv. et Ga., credat | meritum duobus evictam |Ac., 


Dulce est aliquid sic mereri, ut nulla possit anxietate 
turbari, dum multo gratius redditur, ubi prosperita- 
tis sola gaudia sentiuntur. Hunc igitur honorem tibi. 
respicis otiosa remuneratione praestitum, qui nimium 
laborantibus antiqua noscitur provisione collatus, ut: 
rectores provinciarum anni actione laudatos vix ad 
tale culmen adducerent, quibus cenfitebantur plu- 
rima se debere. Consiliarii quoque praefectorum con- 
scientia elari, dictatione precipui, qui in illo actu 
amplissime prefecturz sic videntur exercere facun- 
diam, et ad utilitates publieas expediendas alteram 
credas esse quzsturam. Unde (frequenter et nos judi- 
ces assumimus, quia eos doctissimos comprobamus. 
Quid ergo de tali honore sentiatur, agnosce : quando 


erectum]. Alioqui omnes ad quietas possunt currere ( prsfecti [Gr. et Cuj., perfecti] viri pro tot laudabili- 


dignitates, si laborantes minime przferantur otiosis. 
Consequantur illa, qui possunt; nec nobis desint ista, 
qus credimus. Sic utraque gratia concitati , et illi ad 
palatia nosira festinare poterunt, et vos optati ho- 
noris gaudia comitantur. 


Xl. FOBMULA ILLUSTBATUS VACANTIS. 


Coustat felicem esse rempublicam qu:& multis ci- 
vibes resplendet ornata. Nam sicut colum stellis 
fedditur clarum, sic relucent urbes lumine dignita- 
tum. Non quia flat homo alter honoribus, sed quia 
modestior efficitur, a quo conversationis ordo me- 
lior postulatur. Quis enim opinionem suam vitupe- 


rabiliter tractare velit, quam specialiter ad laudes 


bus institutis hujusmodi inveniunt premia dignitatis, 
et merito cum tanta pompa ceditur, qux senatorii 
quoque ordinis splendore censetur. Spectabilitas 
clara et consistorio nostro dignissima, qu: inter 
illustres ingreditur, inter proceres advocatur : otiosi 
cinguli honore pretincta dignitas, quz nullum novit 
offendere, nullum cognoscitur ingravare, et super 
omnia bona concitare nescit invidiam. Quocirca pro- 
vocati moribus tuis, comitivam tibi primi ordinis ab 
illa indictione majestatis favore largimur, ut consisto- 
rium nostrum sicut togatus [alii, rogatus] ingrederis, 
ita moribus laudatus exornes, quando vicinus honor 
est illustribus, dum alter medius non habetur. Dele- 
etet te illos imitari, quos proximitate contingis. Tunc 


electam esse cognoscit ? Illum siquidem honores glo- D locum amplum et honorabilem facis, si te moderata 


ri&eant, quem commendat et vita. Nam malo instü- 
tuto vivere, nec principi fas est, quando et de illo 
populus occulte potest dieere, cui mores suos pu- 
blice nullus ausus est imputare. Cape igitur pro fide 
ac Iaboribos (uis cotnitivzs domesticorum illustratum 
vacamtem, ut et tuis civibus decoratus appareas, et, 
quod est dulcissimum mentibus bonis, jugiter pro- 
priis ulilitatibus occuperis. Quid enim fortunatius 
quam agrum colere, et in urbe lucere, ubi opus pro- 
prium delectat auetorem, nec aliquid fallendo con- 
quiíritur, dum suavi horrea labore eumulantur? Qua- 
propter nos dedimus delectabilem honorem, tu con- 
versationis associa dignitatem (nam utraque sibi 
conjumcta sunt, unum pendet ex altcro ; non coale- 


eonsideratione traciaveris. Admoneat te certe quod 
suscepta dignitas primi ordinis appellatione cens::- 


. ir : utique, quia te sequuntur omnes qui spectabili- 


tatis honore decorantur. Sed vide ne quis te przce- 
dat opinione, qui sequitur dignitate. Alioqui grave 
pondus invidie est, splendere cinguli claritate, et 
morum lampade non lucere. 


XIII. FORMULA MAGISTB! SCRINH KT COMITIV.E PRIMI 
ORDINI$, QUE DANDA EST COMICIACO, QUANDO PEBR- 
MILITAT. 


Si honor frequenter defertar otiosis, si interdum 
aut nobilitas eligitur, aut ad promerendum aliquid 
perseus tantum gratia suffragatur, quo studio remu 





695 


M. AURELII CASSIODORI 


826 


nerandi sunt qui ad agonis sui premia pervenerunt? A rali fecunditate compleri, sobolemque ejus tantuin 


Considerandum quali labore scrvitum est, et sic de 
remune;atiune cogitandum. Harum quippe rerum 
mensura de controrio venit, dum tale obedientibus 
dari debet donum, quale indevotis potuit esse peri- 
culum. Grandia sunt, qux sustinent excubantes per- 
sonas, contumaees ad parendum cogunt, latentes in 
cubilibus suis prudenti sagacitate vestigant, superbis 
medestiam squalitatis imponunt. Ita quod a judici- 
bus breviter dicitur, ab ipsis eflieacia famulante 
completur. Notum est qu: pericula sustineant, cum 
1046 2d causas mittuntur alienas. Si segnius agat, 
peütor queritur; si districte, pulsatus vociferatur. 
Sic inter utrumque diversum rara laus est invenisse 
preconium. Dignitatum pace dicamus, facilius est 


crescere, ut, quod difficillimum aviditatis genus est, 
parentum videatur vota satiare. Sed minus amantis 
est non amplius querere unde tautum numerum 
possit augere. Agricola diligens preveniendo adjuvat 
imbrem celestem, et ante rigat planta: ia, quam plu- 
vias mereantur optatas. Arberum quinetiam fetus 
meliorare contendens, diversi germinis feturas insti- 
tuit, ut multiplicata dulcedine fructuum, hortis suis 
conferat varietatis ornatum. Sic nos virtutum jucun- 
dissimas laudes incinctum Graium desideramus in- 
cludere, ut germen alienum amplexa gratie colliga- 
tum curi: moribus inolescat. Sed hzc cultura longe 
dissimilis est. Arboribus enim quod melius putatur 
inseritur; ad illas peregrina veniunt, ut de illorum 


laudatum judicem reperire, quam militem injuncta p potius suavitate dulcescant: vobis &autem, ut agre- 


sine offensione complere. Aliud est enim tantum di- 
cere legitima, aliud ad terminum deduxisse justi- 
tiam. Laudabiliter quidem bonum dicitur ; sed multo 
gloriosius statuta complentur. Verba tantum diri- 
guntur a przesulibus, a militibus autem postulatur ef- 
fectus. Post omnia periculis subduntur, si constricti 
aliquid verisimile conquerantur. Frequenter nocuit 
aliis ipsa quoque integritas actionis. Nam multos, 
quós in exsecutione contristare nisi sunt, ipsos postea 
impensos judices pertulerunt. Offendunt enim fre- 
quenter ignari, quibus sunt postea parituri; et dum 
causis alienis fldem custodiunt, interdum pericula 
proprie salutis incurrunt. Verum inter hzc militem 
evasisse laudatum, nonne juste videtur esse miracu- 
lum? Talibus igitur meritis vicissitudo reddenda est, 
ut nimio labore torpentes indictis (Gr. et Cuj., in- 
dultis] compensationibus excitemus. Utere igitur 
confidenter quidquid veteranis munifica jura tribue- 
runt, nulli sordido subjiciendus oneri, qui te puris- 
sima conversatione tractasti. Comitivam quoque tibi 
primi ordinis, quam tali militia perfunctis cana de- 
putavit antiquitas, secundum statuta divalia vindica- 
bis. Hxc quidem priscorum beneficio consequeris, 
sed nostri nominis contra ipnciviles impetus et con- 
ventionalia detrimenta perenni tuitione vallaris, ut 
officium quod nostris jussionibus speciali soliicitu- 
dine famulatum est, amplius aliquid a militibus cz- 
teris promereri potuisse videatur. Mulcta quoque tot 
[id est, decem, Gr. et Cuj.] librarum auri percellen- 
dum esse censemus, si quis statuta nostra qualibet 
crediderit occasione violanda. Nec tamen aliquid 
contra te valere permittimus, quod dolosa fuerit ma- 
chinatione tentatum. 


XIV. FORMULA DE REFERENDIS IN SENATU. 
Optamus quidem curiam senatus amplissimi natu- 


» Supra, hoc lib., form. 6; sacra, 1; principe, 
l. 38, Si quis aliquid, 2 D , De penis. Sacra vice )υ- 
dicant, form. 3, lib. vi. Vice sacra judicavit praefe- 
ctus przetorio, supra, for. 3. Vicarius urbis, form. 15. 
FoBNER. 

b 1085 In inscriptionibus, id est, accusationibus, 
C. Theod., lib. ix, tit. 4, De accus. et inscrip. Nemo 
ad crimen deferendum admittitur, nisi qui solemnia 
accusationis impleat, et sese ad parnam, qui calum- 


stia proficiant, offeruntur. Nam quamvis ignis nocte 
reluceat, soli tamen prxesentatus obscurus est. Hiuc 
est quod ad illum ordinem nihil potest eximium de- 
ferri, nisi quod per ipsum probatur augeri. Et ideo 
illum natalium splendore conspicuum, et ingenii 68» 
lore prudenter accensum, senatus lumen excipiat: 
Hactenus fuit suis meritis clarus ; sed jam erit de 
vestra perspicuitate przlucidus. Pandite curiam, δ» 
scipite candidatum. Jam senatui przdestinatus est, 
cui nos contulimus laticlaviam dignitatem. Beniguos 
esse necesse est publicos patres, quia hoc vocabu- 
lum non tantum sae debet germini quantum stadio 
votoque generali. 
XV. FORMULA VICARII URBIS ROMAE. 


Vices agentium mos est sic judicum voluntatibus 
obedire, ut suas non habeant dignitates. Splendent 
mutuato lumine, nituntur viribus alienis; et qux»-- 
dam imago in illis videtur esse veritatis, qui proprii 
non habent jura fulgoris. Tu autein vicarius diceris, 
et tua privilegia non relinquis, quando propria est 
jurisdictio quse datur a principe. Habes euim cum 
prefectis aliquam portionem, partes apud te sub 
pratoriana advocatione confligunt. * Vice sacra sen- 
tentiam dicis, et, quod maxünz fidei signum est, 
b jn inscriptionibus vita tibi committitur hominum, 
quod inter mortales constat esse pretiosum. Additur 
quod nec salutarí te sine chlamyde jura voluerunt, 
scilicet, ut sub veste militari semper visus, nunquam 
credereris esse privatus. Sed μος omnia ad przefectu- 
re gloriam judicamus esse concessa, ut qui tantz 
sedis vicarium diceret, umbratile nil videret. Consi- 
dera qualia de te przstes, qui tanta auctoritate sub- 
veheris. Exuendus a crimine non nudetur [alii, 
videtur] ab innoxia facultate. Nam quid tibi debere 
possit, si minimis (Cor., Gam., meritis] suis impu- 


niantibus impendet, obstringat, 1. 7, C. De cal.; I. 41, 
i Quidam ; ad 1. Jul. De adult. ; |. 5, D. De accus.; l. 

, C. ad Turpill. inscriptionis vinculi. l. 11, et ult, 
Nullus, C. De accus. ; |. ult. €. Theod. De exhib. vel 
transmit. reis; |. pen. et ult., C. De accusat.; 1. ult., 
D. De privat. delict. Exemplum 1. 5, D. De accus., et 
TF Lucianum; ἐν δίχῃ φωνηέντων, gloss. Basilic., 
lib. Lx, tit. 42. FonwzAa. 


C97 


VARIARUM LIBER VI. 


tet. quod evasit? Ad. similitudinem quippe summo- A debes igitur ad labores, quando tibi tale premium 


rum, carpento veheris. * Intra quadragesimum san- 
Ctiseimz Urbis jura custodis. Preneste ludos edis, 
in vicem consulis in honorem positus, dignitatemque 
senatoris acquiris, et illa tibi panduntur atria qux 
summalibus probantur esse collata. Hinc est quod in 
aula libertatis locum patrium tenes; et ibi mereris 
consessum, ubi est vel intrasse przeconium. Ipsi quin- 
etiam senatores, qui pr:cedunt ordine, aliqua vi- 
dentur a te necessaria postulare. Habes quod prz»- 
stes potioribus te; nec immerito inter precipuos 
ceusendus es, qui aut juvare potes, aut ledere con- 
sulares. Erige animos sub qualitate modestiz. Talis 
est unaquaeque dignitas, qualis administrantium est 
voluntas. Nihil abjectum est, quod in repub. geri- 


propositum vides, quale se gaudent invenisse swm- 
mitates. 
XVII. b FÓRMULA REFERENDARIORUM. 

Quamvis tantum sit clara qu:eque dignitas quantum 
eam presentie nostre conspectus illuminat (dum 
semper honorem suscipit, qui nostra colloquia de- 
center acquirit), nemo tamen sermones nostros tan- 
tum meretur quam qui referendarius esse dignosci- 
tur. Per eum nobis causarum ordines exponuntur, 
per eum interpellantium vota cognoscimus ; et ipsis 
responsa reddimus, ut negotia compedita [Cor., Gam., 
expedita] solvamus. Magnum est in hoc agoue priu- 
cipali servire prudenti», et ad subitum sic dolores 


tur, nisi malis fuerit moribus forte vitiatum. Nam si Β ?lienos assérere, ut conquerentium videatur vota $a- 


hurailium privatorum placet zequalitas, quanto magis 
grata est in potestatis culmine custodita, qu:e diffi- 
eilem modum servat, dum ad suum velle festinat ! 
Proinde vicarie tibi dignitatem serenitatis nostr- 
zstinatione conferimus, quam sic Rom: geras, ut 
conacientiam tuam tanta civitate facias esse dignissi- 
mam. Usurus omnibus privilegiis, qux tuos decesso- 
res habuisse constiterit, quia sicut a vobis antiquo- 
rum instituta deposcimus, ita et dignitati vestre 
vetera non negamus. 
XVI. FORMULA NOTARIORUM. 

Non est dubium ornare subjectos principis secre- 
tum, dum nullis zstimantur necessaria posse com- 
mitti, nisi qui fuerint fide magna solidati. Publicum 


est quidem omne quod agimus : sed multa non sunt C 


ante scienda, nisi cum fuerint, Deo auxiliante, per- 
fecta. Quz tanto plus debent occuli, quanto amplius 
desiderantur agnosci. Regis consilium solos decet 
scire gravissimos. Imitari debent armaria, quz con- 
tinent monumenta chartarum, ut quando ab ipsis ali- 
qua instructio quzritur, tunc loquantur : totum au- 
tem dissimulare debent, quasi nesciant scientes. Nam 
sollicitis inquisitoribus sepe et vultu proditur, quod 
tacetur. Adsit innocentia, qux cuncta commendat, 
quia in placida mente regia decenter debent verba 
deponi. Sed quoniam te probatis moribus institutum, 
venatrix bonas conversationis, sollicitudo nostra re- 
spexit, ab illa indictione notarium te nostrum esse 
censemus, ut ordine decurso militiz, ad primiceria- 


tiare. Quale est enim in tumultuosis processionibus 
nostris nulla permixtione confundi, aut minime tan- 
tis clamoribus impediri, Necesse habet a turbatis - 
exquirere, quod nobis possit placabiliter intimare et 
distinctius referre quam potnisset audire. Arduum 
est trepidantium dicta componere, et verum dicere : 
non tantum interpellator formidat negotii sui casum 
quantum sustinet iste in relatione periculum. Si quid 
minus dixerit, inimicus asseritur, redemptus elama- 
tur. Negotii dominus timoris patrocinio potest sha 
verba convertere, referenti autem non licet aliquid 
immutare. Sententiz vero nostre tanta memorke 
cautela tenendz sunt, ut nihil minus, nihil addituin 
esse videatur. Nobis plerumque audiertibus nostra 
dicturus es; et difficili conditione constrictus, judicío 
nostro subjaces, dum alienas causas explanare cou- 
tendis. Quapropter referendarium te electio nostra 
constituit : sed tu puritatem conscientiz et veritatem 
lingux nostris jussionibus adhibeto. Eruditionem 
vero mirabilem collocutio tibi nostra concedit, qux 
dum per te alios ordinat, qualitatem tux ientis ex- 
ornat. Sub nobis enim non licet esse imperitos, 
quando in vicem cotis ingenia splendida reddimus, 
qui causarum assiduitate polimus. Quapropter illa 
cunctis jussisse nos referte, qux» aut debuistis, aut 
potuistis accipere. Nostra sic probatis, si justa redi- 
citis. Amate quod nos gloriflcat. Sit velle vestrum 
quale videtis nostrum esse propositum. Ad summoim 
[Juret. legit ad summain| tales vos esse cupimus, ut 


tus feliciter pervenias summitatem. Honor qui efücit D etiam per vos judices corrigamus. Peculiare de vo- 


senatorem, cui patrum aula reseratur, non injuria ; 
nam qui nostris curis militat assidua lucubratione, 
juste videtur et curiam libertatis intrare. Additur 
etiam perfancti laboris aliud munus, ut si quo modo 
ad illustr.tum vel vacantem meruerit pervenire, om- 
mibus debeat anteponi, qui codicillariis illustratibus 
probantur ornari. Unde absolute colligitur primice- 
riatus meritis datum uti, ut in uno eodemque titulo 
dispar esset dignitas zqualiter acquisita. Animari 
F i Qusdragesimum lapidem, seu milliarium intelligit. 

^ Referendarii sunt, qui supplicum desideria prin- 


cipi referunt et exponunt, jussiones principis judici- 
bes insingaut. Novell. 10, 115, 191. Ἢ πμορηυῃ- 


bis aliquod vectigal exigimus, ut sicut vobiscum fa- 
miliariter miscemus affatus, ita et nostra opinio spe- 
eialiter a vobis mereatur affectum. 


XVIII. FORMULA PRJEFECTI &NNONAE. 

Si ad hanc mensuram censend:e sunt dignitates, 
ut tanto quis honorabilis habeatur quanto civibus 
profuisse cognoscitur, is certe debet esse gloriosus, 
6 qui ad copiam Romani populi probatur electus. 
Tui siquidem studii est ut sacratissimze Urbi przepa- 


quam, at Sigebertus scribit in Chronico, publicas 
Qu Monet annulo seu sigillo regis confirmant. 
ROSS. 
* Copias vocat alimenta et annonas, ut in l. 4. C. 
Theod., De oper. pub. ; iu 1. 20, D. De compens. ; et 








699 M. AURELII CASSIODOM . T9 
retur annoha, ubique rednndet panis copia, et tam A pretiosissimi metalli. intuere certe quod loquimur. 


magnus populus tanquam una mensa salietur. Per 
officinas pistorum cibosque discurris, pensum et 
munditiam panis exigis ; nec vile judicas esse, unde 
te possit Roma laudare: merito, quando gloria sin- 
gularis est, illius civitatis affectus. Et ne quod agis 
aliquid putetur extremum, carpentum przefecti Urbis 
mixta gloriflcatione conscendis. Tu illi in spectaculis 
conjunctissimus inveniris, ut plebs, quam industria 
(ua satiat, in suam reverentiam te honoratum esse co- 
gnoscat. Nam si querela panis, ut assolet, concite- 
tur, tu promissor ubertatis seditiones civicas momen- 
tanea satisfactione dissolvis, et per te prospicitur ne 
quid a populis conquerentibus excedatur. Non im- 
merito Pompeius fertur, copie quantitate provisa, 


usque ad rerum pervenisse fastigia, quia merito sin- p 


gularis est amor populi, cum potuit a penuria libera- 


* 1. Hinc ille gratificationem meruit, plausumque po- 


pulorum. Hinc tnice semper amatus est, et in 
gratia civium, omnium 106 vicit facta [Ac., malo- 
rum] majorum : qui ne aliquando * in honore 
diceretur, cum nominis taxatione vocabatur et Ma- 
guus. Hoc te exemplum invitet ad prospera, quando 
ille honoris tui locum egisse cognoscitur, quem felix 
Roma mirabatur. Ne quis autem provocet abjectis te 
hominibus iniperare, dignitati quoque tuc pistorum 
Jura famulata sunt, qu: per diversas mundi partes 
possessione latissima tendebantur, ne inopia faciente 
vilesceret, quod Roman: copie laudabili famulatioue 
serviret. Suarii quoque, Roman: copi» eausa reperti, 
tuo deputati videntur examini. Gloriare privilegiis 
acquisitis. Tribunal tuum non est inter minimas di- 
gnitates, quando et Romana gratla frueris et provin- 
ciis jussa transmittis. Sed ut actionis ipsius in totam 
merita perscrutemur, triticeas quidem copias pr:efe- 
etuta pretoriana procurat. Sed nom minor laus est 
dispensationem probabilem facere quam frumenta 
colligere, quando in quavis abundantia querela non 
tollitur, si panis elegantia nulla servetur. Sie Ceres 
frumenta dicitur invenisse, Pan autem primus con- 
sparsas fruges coxisse perhibetur ; unde et nomine 
ejus panis est appellatus. Itaet illa przdicata eet, quz 
reperit; et iste laudatus est, qui decenter edenda hu- 
manis usibus applicavit. Atque ideo cognoscentes 
industriam tuam, que semper est amica sapientis, 
praefecturam annone per illam indictionem nostra 
tibi electione deferimus. Considera nunc quia non 
licet aliquid furari de populo. Nam quod in civitatis 
damno committitur, silentio non celatur. Nescit 
plebs tacere, quando interdum et hoc loquitur, quod 
a nemine perpetratur. [n fraudulentos distringe, pa- 
his pondera zxquus examinator intende ; sollicitíus 
auro pensetur, unde a Quiritibus vivitur, quia gratior 
nobis est Letitia faventis populi Romani quam copia 


apud Valer., lib. v, cap. 1. Inde copiari magno com- 
meaiu, predaque ingenti, apud Agellium, ltb. xxvri, 
c, 2, et Nonium Marcellum ; quod verbum castrense 
est, nec facile apud alios reperitur. Bnoss. 

* D. Juret. putat legendum, unica lectione, inho- 
wore, ut supra, lib. um, epist. ὅδ. Et infra, lib. ix, 


Quid habes melios quoJ optes quam illius populi gra- 
tiam quarere quam nos etiam constat optare? 


XIX. FORMULA GOM!TIS ARCHIATRORUM. 


Iuter wüilissimas artes, quas ad sustentandamwn hu- 
man fragilitatis indigentiam Divina utibuerunt, nulla 
prestare videtur aliquid simile, quam quod potest 
auxiliaris medicina conferre. Ipsa enim morbo peri- 
clitantibus materna gratia semper assistit. Ipsa con- 
tra dolores pro nostra imbecillitate confligit ; et ibi 
nos nititar sublevare, ubi nulle divitiz, nulla potest 
dignitas subvenire. Causarum periti palmares baben- 
tur, cum magna negotia defenderint singulorum : sed 
quanto gloriosius est expellere quod mortem videba- 
tur inferre, et salutem periclitanti reddere, de qua 
coactus fuerat desperare! Árs que in homine plus 
invenit quam in se ipse cognoscit. Periclitantia con- 
firmat, quassata corroborat, οἱ futurorum przscia 
valetudini non cedit, cum se xger presenti debilitate 
turbaverit, amplius intelligens quam videtur, plus 
credens actioni [Ac., lectioni] quam oculis, ut ab 
ignorantibus pene prasagium putetur qued ratione 
colligitur. Huic periti: deesse judicem, nonne hu- 
Ibanarum rerum probatur oblivio ? Et cum lascive 
voluptates recipiant tribunum, boc non meretur ha- 
bere primarium Ὁ Babeant itaque praesulem, quibus 
nostram committimus sospitatem. Sciant se huic red- 
dere rationem, qui operandam suscipiunt humanam 
salutem. Non quod ad casum fecerit, sed quod lege- 
rit, ars dicatur : alioqui periculis potius exponiinur, 
si vagis voluntatibus subjacemus. Unde si haesitatum 
fuerit, mox quzratur [Ac., queratur]. Obscura nimis 
est hominum salus, temperies ex contrariis humori- 
bus constans : ubi quidquid horum excreverit, ad in- 
firmitatem protinus corpus adducit. Hinc est quod 
sicut aptis cibis valetudo fessa recreatur, sic vetnrenum 
est, quod incompetenter accipitur. Habeantur itaque 
medici pro incolumitate omnium ; et post scholas 
magistrum vecent, libris delectentur antiquis. Nullus 
justius assidue legit quam qui de humana salute tra- 
ctaverit. Deponite, medendi artifices, Ὁ noxias zgro- 
tantium contentiones, ut cum vobis non vultis cede- 
re, inventa vestra invicem videamini dissipare. Ha- 
betis quem sine invidia interrogare poseitis. Omnis 
prudens consilium quzrit, dum ille magis studioeior 
agnoscitur, qui cautior frequenti interrogatione mon- 
stratur. [n ipsis quippe artis hujus initiis quodam sa- 
cerdotii genere ^ sacramenta vos consecrant. Docto- 
ribus enim vestris promittilis odisse nequitiam, et 
amare puritatem. Sic vobis liberum non est sponte 
delinquere, quibus ante momenta scientiz animas 
imponitur obligare. Et ideo diligentius exquirite qua 
curent saucios, corroborent imbecilles. Nam videro 


epist. 24. Et Mamertin. Paneg. 198. 

b Vide Sidon. Apollin., lib. m, epist. 12. Juu. 

* Intelligit ὄρκον Hippocratis, quo nihil sanctius et 
eastius, integriua nibil. Fon. —Vide D. Hieronymun, 
pin ad Nepotianum, de vita clericoram ino fne. 

URET. 


4 


01 VARIARUM LIBER VI 109 
si quod delietum lapsus excuset. Homieidii crimen A adhuc provinciis ornatus penula, carpenti etiam sub- 


est in hoininis salute peccare. $ed credimus jam ista 
sufficere, quando facimus qui vos debeat admonere. 
Quapropter ἃ presenti tempore * eomitivz archia- 
worum honore decorare, ut inter salutis magistros 
solus habearis eximius, et omnes judicio tuo cedant, 
qui se ambitu imnutuz contentionis excruciant. Esto ar- 
biter artis egregiz, eorumque 5 discinge [Juret, putat 
legendum, di&cingue] conflictus, quos judicare solus 
solebat effectus | Niv. et Ga., affectus]. In ipsis z:egros 
curas, si contentiones noxias prudenter abscidis. Ma- 
gnum munus est, subditos habere prudentes; et inter 
illos honorabilem fieri, quos reverentur ceteri. € Vi- 
sitatio tua sospitas sit zegrotantium, reféctio debi- 
lium, spes certa fessorum. Requirant rudes, quos vi- 


vectione decoraris, ut multis declaretur indiciis per 
expressas imagines rerum vices te precelss gerere 
dignitatis. Considera magnum esse quod suscipis, et 
nulla criminum dejectione vitieris. Nominis tui au- 
ctor multa conferendo przdicatur. Tu age, ne ullis 
cupiditatibus accuseris; ut si dare non praevales, 
certe te moderari velle festines. Proximus enim ha- 
betur donanti, de quo potest dici, abstinens est jugi- 
ter alieni. Certe fcedissims contrarietatis vitium est, 
studere furtis, et habere vocabulum largitatis. Erigat 
ad laudem tuos animos, quod vocaris. Non te pro- 
fecto meritis imparem facis, si turpissimx» ambitionis 
delicta calcaveris. Nam errores noxios vincere, est 
vitia maculosa superare, et iste revera editus est de 


sitant, :egrotantes, si dolor cessavit, si somnus adfue- p moribus consulatus. Nec enim superflue prudentissimi 


rit. De suo vero languore te zxgrotus interroget, au- 
diatque a te verius quod ipse patitur. Habetis et vos 
certe verissimos testes, quos interrogare possitis. Pe- 
rito siquidem archiatro venarum pulsus enuntiat 
quid intus natura patiatur. Offeruntur etiam ocu- 
lis urinz , ut facilius sit vocem clamantis non 
advertere, quam hujusmodi minime signa sentire. 
lndulge te quoque palatio nostro: habeto fiduciam 
ingrediendi, qux» magnis solet preliis comparari. Nam 
lieet alii subjecto jure serviant, tu rerum Domino 
5:10 przestantis observa. Fas est tibi nos fatigare 
jejuniis, fas est contra nostrum sentire desiderium, 
et in locum beneficii dictare quod nos ad gaudia sa- 
lutis excruciet. Talem tibi denique licentiam 107 


veterum talia rebus nomina imposuerunt : dum con- 
tinentiz magna przsulem provinciis mitterent con- 
sularem. Triumpha jura publica, largire justitiam, 
et ex fortiori parte imitari prevales, quem nominis 
proximitate contingis. Pecuniis potest indigere me- 
diocris [Ac., mediocribus]; morum talenta non po- 
test non habere, qui justus est. Non pavescas largas 
consulum manus. Habent et boni pauperes divitias 
suas. Illud ergo a te quzritur, quod in pectore hu- 
mano nascitur, non quod terrzx visceribus continetur. 
Quanto melius triumpbare ex animi thesauro, unde 
nunquam nascitur poenitudo ! Quia nec tenuis efficeris 
cum plura concedis : quinimo tantum locupletior 
redderis, quantum te bona [alii, bon:x] conscientize 


nostri esse cognoscis, qualem nos habere non proba- (C sparsisse cognoscis. Quapropter opinionis tux laude 


mur in caeteros. 


XX. FORMULA CONSULABITA TIS. 


Quamvis dignitatem tuam a consulibus descendere 
bominis ipsius videantur testimonia declarare, tamen 
οἱ insignia tanta circamstant, ut nullus possit ambi- 
gere te de illius lampadis claritate lucere. Secures 
enim et fasces, quos illi (Jur. legit illius] dicavit ge- 
nio antiquitas, tuis videntur faleris deputata, ut 
jurisdictio concessa vel tacita possit admonere pro- 
vincias. Sed quale tibi debet esse quod curules in- 
ciytas probatur ornare? Vultus quinetiam regnan- 
Gum geniata obsequii pompa praemittit, ut non 80- 
lum summi judicis, sed et dommorum reverentia 
cumulatus orneris. O magnas temperationis inven- 


lum ! De nomine consulis promitteris clementissimus, - 


et de principum imagine metuendus. [n aliquibus 


δ (τῶ plures archiatrorum ordines essent, in sin- 
gulis erant, qui cxteros anteirent, et hi comites 
archiatrorum vocabantur; de quorum eligendorum 
forma et auetoritate hoc loco scribit Cassiodorus ; 
mec unum [uisse comitem, sed tot, quot ordines 
archiatrorum erant. Cognat. obeer. lib. cap. 15. 

b Discinge, vetus, distingue, minus scite. Idem 
mendum insederat hactenus, l. vt, sicut, Cod. Theod., 
De legittsn. hered., pendentium negotiorum fata dis- 
tingugnt, pro, discingunt, ut supr., hoc lib., form. 
9. - ias possessorum sine venali protractione 

ici : reos: d ἧς dat s TUUM τὴν 
Sie i " ingere, l. 40. .“ lin. regund. ; 
l. ei, N on ignoramus. C. Theod., De appell., 1.2; 


pellecti, per illam indictionem in illa provincia con- 
sularitatis te precipimus agere dignitatem, ut tibi 
non sit acceptum, quod legibus probatur inimicum. 
Illa magis dilige, qu: zquitatis jura commendant. 
Nomen tuum actionibus proba. Consule fessis, et 
tunc vere diceris consularis. Sed ut omnia zquabili 
moderatione pensentur, institue pecunias non qua- 
rere, et agnoscis munera tibi copiosa provenire. 
Hanc enim conditionem humanis actibus divina po- 
suerunt; ut ille magis possit ditescere, qui lucra 
turpla nescit optare. lgnorantes accipiunt, qui bene 
agunt, quia necesse est ut dum parumper malorum 
ambitio contemnitur, superno munere plus donetur. 


XXI. FORMULA RECTORIS PROVINCL£. 


Omnino provide decrevit antiquitas judices ad 
provinciam mitti, ne possit ad nos veniendo medio- 


l..$ C. eod. : quor. appell. non recip. causam sine 
dilatione discingere. Fomw. — Discingere negotium. 
D. Juretus dicit se notasse ad Alti. Avit. lib. 11,. 
num. 54, et ad Symmac. lib. x, epist. 52. 

* Hi περιοδευταὶ ἃ Modestino dicuntur, 1. v1, De 
ercus. (uf. ; ei περιερχομένους Lucas vocat Actuum 
apostolorum cap. xix; circuibant enim et obambu- 
labant urbes medici, ut ex lege Hippocratis colligi- 
Uur, τὰς πόλιας φοιτεῦντες μὴ λόγῳ μοῦνον ἀλλὰ xat 
ἔργῳ ἱατοοὺς νομίζεσθαι. Sic philosophi se frequentes 
atque utiles per eamdem studiorum sectam conten- 
dentibus prebere, 1. 8, In honoribus, D. De vacat. 
"ng Suidas in δομοσιεύω ; Nomocam., tit. 1, cap. 

. Fonx. 





109 


M. AURELH. CASSIUPORI 


104 


critas ingravari. Quis enim latronum ferret auJa- A *l'tas cst a se proesules inchoare, ut debeant cri- 


ciam, si longe positam cognoscerent disciplinam? 
Absolute poterat vis permissa grassari, si conque- 
rens tardius crederetur audiri. Sed quanto melius in 
ipsis cunabulis adhuc mollia reprimere, quam indu- 
rata crimina vindicare! In compendium mittimus 
mala, si presentia facimus esse judicia. Quis enim 
audeat peceare, cum supra cervices suas districtio- 
nem cognoverit imminere? Et ideo te illi provincie 
rectorem per illam indictionem nostra mittit electio, 
ut revera corrigere nitaris quos tibi commissos esse 
cognoscis. Chlamydis tux proculdubio inter alia 
clavos intende, quos scias non inaniter positos. Hinc 
fit, ut [Gr. et Cuj., nisi, ut] cum publicum agentes 
purpuram ^ cernerert, de vigore semper principis ad- 
monerent. Geniatus indutus, vestis gratiosa, quam 
lilio suo Priapo [Gr. et Cuj., Priamo] Venus dicitur 
texuisse, ut eximix pu'chritudinis matrem singuja- 
riter ornatus filius testaretur. Respice quantum de- 
derint leges, et ad mersuram te potestatis extende. 
Tibi flscalium tributorum ^ credita monstratur exactio. 
Constat esse tux fidei commissum principi renun- 
tare, quod in provinciis probatur emergere. Tu 
eliam senatorem ibidem residentem juberis audire, 
tu in preefectorum militem cum ipsius tantum con- 
scientia. vindicare. Tuum nomen in subscriptionibus 
jusserunt honoratis provincialibus anteferri. Quid de 
tc xstiimatum sit, datur adverti, cui tot videntur no- 
biles potuisse postponi. Additur, quod a principe 
* frater vocaris, ut nobilitate pretioSi nominis a vili- 


minosi metuere quem nequeunt similem reperire. 
Nullas enim in se culpas timet reus, qvas habere 
respexerit cognitorem, quando agentem male nisi , 
bonis moribus non sstimat displicere. Suos actus 
nullus damnat in altero, quia natura est humani ani- 
mi ut nitatur potius vindiczre, quod se cognoverit 
admisisse. O quale est, liberum tribunalibus insidere, 
non esse obnoxium reo suo! ne incipiat potior fieri 
quem redemit : timeat districtum, timeat continem 
tem, non audiat blandum. Da ut possit rigidam for- 
-midare sententiam. Avari judices nesciunt quantum 
delinquunt; nam eum vendunt aliena crimina, sua 
faciunt esse peccata. Quapropter esto sollicitus, ut 
bon: actionis tu:e laudes potius audiamus. À nobis 


ἢ confidenter exigis quod remittis, quia tantum de re- 


munejatione tua cogitamus, quantum te pecunias 
non quiesiisse cognovimus. 


XXII. FORMULA COMITIV.E SYBACUSAN E. 

Regalis est providenti:e, tales judicum personas 
eligere, ut ad comitatum necessitatem non habeant 
veniendi, quos in longinquis regionibus contigerit 
immorari. Nullum enim tale negotiam cst, quod Si- 
culi itineris tantas pati possit ex;ensas, dum com- 
modius sit causam perdere quam aliquid per talia 
dispendia conquisiisse. 4 Non enim querelas de Sicilia 
volumos venire, sed laudes, quia gravatur apud nos 
actio przesulis, si eam tam longinqui potuerint ac- 
cusare petitores. Falsus enim dolor esse non credi- 


tate criminum tollereris. Cogita 106 tantorum ho- (; tur, vbi tanti laboris tedia subeuntur. Et ideo ma- 


minum tibi commissas esse fortunas. Fama erunt 
nostri temporis tui mores. Bsto vit» [Gr. et Cuj., 
in te] continens, ut possis in alios esse judex. Prima 


* Vulcatius Gallicanus, in Avidio Cassio : Ut om- 
nes purpuratos Áugustos cognosceres. Herodian., 
lib. 1:*H βασῶειος ὑπεδέξατο πορφύρα, me ex alvo 
prodeuntem purpura imperatoria suscepit. Idem, lib. 
H, τὴν Bec ttov πορφύραν YOCat, ubi ait Nigrum a 
Syriaco exercitu imperatorem factum, amictumque 
purpura et reliquo Augusti apparatu. Lamprid., in 
Alexandro, de Ulpiano : Quem spe a militum ira 
objectu. pipere defendit. Peplum imperatorum dixit 
Trebellius Pollio, in Saturnino xxi tyranno. Fon. 

b Judicum, vel presidum, munus erat tributorum 
exactione incumbere. L. In fiscalibus. C. De ezact. 
trib., nov. 161. Idem et "catholicorum munus est, et 


jore cura tractanda sunt, unde invidia plus timetur. 
Proinde per indictionem illam comitivam tibi Syra- 
cusan: civitatis, propitia Divinitate, concedimus, ut 


fraternitas contrahitur, 1. 15, Non epistolis, C. De 
prob. Huc referenda est ]. 58, Nemo, fin., de hzered. 
iustit.; 1. 65, Verum, lin., pro soc. Nec aliorsum, 
opinor, Theobaldum fratrem Amalasuentha , nec 
hanc ille sororem dixit, quam quod essent. consor- 
tes imperii, inf., lib. x, epist. 1, 2, 5. Fonw. 

4 Ut in provincia lites dirimantur, ne necesse sit 
ad comitatum principis accedere, iisdem propemo 
dum verbis Majoriónus, novell. de indulgentiis, reli- 
quorum utitur : Nec de longinquis provincie regioni 
bus cum magno sumptuum expensarumque detri- 
mento ad comitatum nostrum venire audeat ille qui 
queritur; cui sub durum patientie gemitum tolera- 


ex constitutione Augusti jam ab initio proconsulum. ἢ) bilior videtur deprzdatio szevientis, quam sub magno 


Dio, lib. ru. Baoss. 

* Fratris nomen amicitie causa positum, Sym- 
mach., lib. n, epist. 21, 45, 67 et "t. Non potest 
esse amicitia tam felix qu:e imitetur fraternitatem. 
Quintil., declam. 521. Hinc opinor, l. 58, Nemo, D. 
De her. instit., 1. 65, Verum, pro socio jus quodam- 
modo fraternitatis in se habet. Eos quoque qu: in 
imagistratu essent, amicos a principibus quibus me- 
rebant, quo et nunc in usu est, dictos observavi. 
L. 1, C. Si mancip. ita ven.; 1. ult., D. De off. pref. 
vigil. ; 1. 41, Si tn vita, C. De nup. ; 1. 1, D. De ap- 
pel. ; 1. 47, Divi, D. De jure putron. Sic Ulpianum 
Alexander non zelate, ut Glossularius censet, sed ob- 
servantia οἱ dignitate, amicum nuncupavit, 1. 4, C. 
he contrah. et comm. stipul. Jul. Firmicus Maternus, 
lib. viu, cap. 27, Matheseos : Erunt advocati optimi 
et regum amici. Non secus hic frater principis su- 
mitur, Nec eniin epistolis, cautionibus, testationibus 


observationis incommodo sustinendus impetrands 
ultionis eventus. Et infra noster Cassiodor., lib. ix, 
epist. 20, Justin., novell. 17, de mand. princip., $ 
Si tibi : Precipue, ut lites qut poterunt celeritate 
definiant. Valentin., novell. ὁ : Providere decet ne 
provinciales tenues homines defensoris inopia , ad 
requirenda auditoria sumptuose venire cogantur. 
Novell. Marcian. 1 cavetur neminem exhiberi de 
provincia ad comitatum, nisi ad relationem judicis, 
a quo fuerit appellatum : Occurrit, inquit, quod duro 
possint longi temporis intervallo, et enormibus sum- 
ptibus legitimo egentes auxilio liberari; videtis enim 
agmina, videtis catervas adeuntium infinitas , non 
solum a finitimis provinciis, verum extremo orbis 
limite confluentes, et adversum suos adversarios 
conquerentes. Quod profecto nullatenus accidi 

si s locis integritas vel severitas judicum floruis- 
Set. ORN. 


79$ 


VARIARUM LIBER VII 


106 


eunia sic agere nitaris, quemadmodum nos tibi prx- A mercia. Prasstas ementibus de pretio suo; et grati 


stitisse cognoscis. De proximis vota causantium sus- 
tinemus : inde autem ultro requirimus, unde ad nos 
difficile veniri posse sentimus. Habes qu: te deco- 
rare debeant, si tu. tamen ibi conscientia defecatus 
adveneris. Militum tibi numerus nostris servit ex- 
pensis. Redderis inter arma geniatus : processio tua 
procinctualis ornatus est. Exercitu uteris pacato, nec 
pericula belli subis, et armorum pompa decoraris. 
Verum inter hxc civilem cogita disciplinam. Non 
permittas milites esse possessoribus insolentes. Àn- 
nonas suas sub moderatione percipiant; causis non 
misceantur extraneis. Pro securitate se omnium 
cognoscat electum, qui se gloriatur habere arma- 
tum. Privilegia dignitatis tuze nec volumus minui, 
nec jubemus excedi. Sufficiat tibi tantum gerere, 
quantum decessores tuos constiterit rationabiliter 
effecisse. 


XXill. FOR&ULA COMITIVA NEAPOLITANAE. 


inter cziera vetustatis inventa, et ordinatarum 
rerum obstupenda preconia, hoc cunctis laudibus 
meretur eflerri, quod diversarum civitatum decora 


facies aptis administrationibus videtur ornari, ut et . 


conventus nobilium occursione celebri colligatur, et 
causarum nodi juris disceptatione solvantur. Unde 
Ago quoque non minorem gloriam babere cognosci- 
mur, qui facta veterum annuis solemnitatibus inno- 
vanus. Nam quid prodesset inventum, si non fuisset 
jugiter custoditum? Exeunt a nobis dignitates relu- 
centes, quasi a sole radii [ed., a solis radiis], ut in 
orbis nostri parte resplendeat custodíta justitia. Ideo 
euim tot emolumentorum commoda serimus, ut se- 
curitatem provincialium colligamus. Messis nostra 
cunctorum quies est, quam non possumus aliter re- 
cordari, 109 uisi ut subjecti non videantur aliquid 
irrationabiliter perdidisse. Et ideo ad comitivam te 
Neapolitanam per illam indictionem libenter addu- 
cimus, ut civilia negotia :equus trutinator examines, 
tantumque famam tuam habita maturitate custodias, 
quantum te illi populo vel in levi culpa. facile dis- 
plicere cognoscaa. Urbs ornata multitudine civium, 
abundans marinis terrenisque deliciis, ut dulcissi- 
mam vitam te ibidem invenisse dijudices, si nullis 
amaritudinibus miscearis. Pratoria tua officia re- 


tuz proficit quod avidus mercator acquirit. Sed inter 
hzc-prxclara fastigia optimum esse judicem decet, 
quando se non potest occulere, qui inter frequentes 
populos cognoscitur habitare. Factum tuum erit ser- 
mo civitatis, dum per ora fertur populi quod a judice 
contigerit actitari. Habet ultionem suam hominum 
frequentia, si loquar [alii, loquantur] adversa; et de 
judice judicium esse creditur, quod multis astipula- 
tionibus personatur. Contra, quid melius quam illum 
populum gratum respicere, cui cognosceris pr.esi- 
dere? Quale est perfrui favore multorum, et illas 
voces accipere, quas et clementes dominos delectat 
audire ! Nos tibi proficiendi materiam damus : tuum 
est sic agere, ut sua beneficia principem delectet 


B augere. 


XXIV. FORMULA HONORATIS POSSESSORIBUS ET CURIA- 
LIBUS CIVITATIS NEAPOLITANA£. 


Tributa quidem nobis annua devotione persolvitis : 
sed nos majore vicissitudine decoras vobis reddimus 
dignitates, ut vos ab incursantium pravitate defen- 
dant qui nostris jussionibus obsecundant. Erit no- 
strum gaudium vestra quies : suave lucrum, si nescia- 
tis incommodum. Degite moribus compositis, ut 
vivatis legibus feriatis. Quid opus est quemquam 
facere, unde poenas possit incurrere? Qu:irat judex 
in vos causas, et non inveniat. Ratio motus vestros 
componat, qui rationales vos esse cognoscitis. Im- 
probis judicem, testem bonis moribus destinamus, ut 
nemo se cogi sentiat, nisi quem ordo legitim:e con- 


(C versationis accusat. Atque ideo illi nos comitivam 


Neapolitanz civitatis per illam indictionem dedisse 
declaramus, ut nostra gubernatioue laudatus, alte- 
ram mereatur de nostro judicio dignitatem. Cui vos 
convenit prudenter obedire, quia utrumque laudabile 
est, ut bonus populus judicem benignum faciat, et 
mansuetus judex gratissimum populum :equabili ra- 
tione componat. 
XXV. FORMULA MILITIBUS. 

Omnes apparitiones decet habere judices suos. 
Nam cui presul adimitur, et militia denegatur [Cor., 
Gam., apparitores. Cui przsul adimitur, et inilitia 
denegatur]. Sed nos, quibus cordi est locis suis uni- 
versos ordines continere, indicamus illi comitivam 
Neapolitanam, Deo juvante, largitos; ut judicibus 





plent, militum turba custodit. Considis geniatum p) annua successione reparatis, vobis solemnitas non 
[Niv. et Ga., gemmatum] tribunal; sed tot testes — pereat actionis. Quapropter designato viro przstate 
pateris quot te agmina circumdare cognoscis. Pr»- ^ competenter obsequium, ut sicut vos non patimur 
serea litora usque aj preílnitum locum data jus- ^ emolumertorum commoda perdere, ita et vos pa- 
sione custodis. Tux voluntati parent peregrina com- — rendi debeatis priscam regulam custodire. 











Ἢ | LIBER SEPTIMUS. 


cludantur armata, et ^ civilibus vestibus videantur 
induti qui districtionem publicam docentur operari, 





110 1. * ronuota courmive PROvINCLA., 
Quamvis omnium dignitatum officia a manu se- 


* [n Notitia imperii Rom. nominantur comes Alri- 
ese, Asim, Pouticse, Thracie ; comes rei militaris per 
; comes Tingitanz ; comes littoris Saxo- 

nici; comes Isauriz, etc. Ponw. 


b Priescriptum fuit vestium genus, lib. iv, tit. 10, 
Cod. Theod., de habitu, quo uti oportet intra Ur- 
bem, 1. ἃ : Nullus senatorum babitum sibi vindicet 
militarem, sed chlamydum terrore deposito, quieta 


707 


M. AURELII CASSIODORI 


708 


tua tamen dignitas a terroribus ornatur, qu:e ^ gladio A cere possit inimicus. Nec tamen Spes vestra velut 


bellico, rebus etiam pacatis, accingitur. Vide quo 
judicio fueris evectus, quando aliis vigorem fascium 
videamus esse creditum, tibi autem ab ipsis legibus 
ferrum constet esse porrectum. Rem cruentam de- 
derunt animo pacato, ut et noxii nimium metuerent, 
et ^ lzesi de optata ultione gauderent. Alioqui cul- 
parentur priores, si temperata omnia non fecissent. 
Sed cum te intelligas ad moderamen electum, huma- 
num facile non concupiscas exitium. Reus qui dici- 
tur, et probetur. Scito puniendi remedium datum 
tibi pro salute multorum. Arma ista juris sunt, non 
furoris. Hzc ostentatio nimirum est contra noxios 
instituta, ut plus terror corrigat quam poena consu- 
mat. Non enim cogitur ferro succidere robustam, 


fastiditate deseritur; nam si bene provinciarum ad- 
ministrationibus przsidetis, honores vos amplissimos 
sperare leges merito censuerunt. Unde jam videtar 
pene debitum, quod vobis a tanta auctoritate ultro 
noscitur fuisse promissum [Gr. et Cuj., Cor., Niv. et 
Gam., provisum]. 


ll. FORMULA PRABSIDATUS. 


Prudenter omnimodis inspexit antiquitas provin- 
ciarum dignitates annua successione reparari, ut pee 
diutina potestate unus insolesceret, et multorum pro- 
vectus gaudia reperirent. Sufficit enim unicuique 
discessisse laudatum, quia dum tempus potestatis 


qui adhuc teneram verbis curvat audaciam. Civilis est p prolixum queritur, culparum opprobria non vitantur. 


pavor iste, non bellicus, quem tu sic facies esse glo- 
riosum, si habere non probetur excessum. Habes 
etiam et ferrum, nihilominus incruentum. Claudan- 
tur nexibus catenarum, quos levium criminum pulsa£ 
invidia. Cunctator esse debet, qui judicat de salute. 
Alia sententia potest corrigi, € de vita transactum 
non patitur immutari. Signa tua abactores timeant, 
fures pavescant, latrones perhorreant. Innocentia 
tantum leta respiciat, dum sibi auxilia venisse cre- 
dit, qu:se legum disciplina transmisit. Nemo redem- 
ptionibus tuum velle deflectat. Gladius contemnitur, 
ubi aurum suscipitur [Niv., Gam., conditur. Gladius 
contemnitur, ubi aurum suscipitur]. Tu te inermem 
reddis, si a virili animo cupiditate recesseris. Quo- 


Illa enim vel in brevitate declinare mirabile est, dum 
frequenter et his subripiunt, qui a fascibus sub velo- 
citate discedunt, Aunus universus et ad declaranda 
conscientizxe bona sufficit, et facilius se ab errore cu- 
stodit. Sit in vestro proposito administrationem 
unius anni suscipere, nostrum est merentibus tem- 
pus augere, quia. non facile removere cupimus quos 
justos esse sentimus. Idcirco, conversationis tuze mo- 
ribus invitati, per illam indictionem prxsidatum tibi 
in illa provincia, propitia Divinitate, concedimus, ut 
sic debeas agere quemadmodum nobis possessor gra- 
tias cum tributis videatur exsolvere. Decessorum 
bona exempla sequere; a vitiosorum te imitatione 
disjunge; non putetur omnis ἃ consuetudo probabilis. 


circa per indictionem illam comitiva tibi in illa pro- c, Cautum debet reddere non sequacem error alienus. 


vincia tribuimus dignitatem: ut ad titulos tuos per- 


Hnentia civilitate potius laudabilis exsequaris; nec 


quidquam przsumas facere, nisi quod privatus pos- 
sis legibus vindicare. Ipsa est enim recta admini- 
Siratio, qux et sine potestate defenditur, ut tunc 
probetur fuisse justus, quando ei quz mavult obji- 


coloborum ac penularum induat vestimenta. Cum 
aulem vel conveutus, etc., togatum eumdem interesse 
p Nempe hic habitus est civilis, quo intra 

rbem, et extra castra magistratuum uti constitu- 
tum erat, cujus mentio in antiqua fori Trajani in. 
scriptione est : Statuam poni habitu civili in foro 
divi Trajani pecunia publica censuit. Huc pertinet 
l. 7, lisdem, C. de advoc. div. jud. Fonw. : 

* Hinc przsidis provincie et comitis differentiam 


Prodit stultitis culpam, qui sequitur accusatum. Sed 
illud melíus eligitur, unde prxgidentis opinio sub ad- 
ministratione laudatur. Respice quantis sit provincia 
plena nobilibus. Habes qui et bene loqui de te de- 
beant, et derogare presumant, quia nulla potestas 
est, que qualitatem farm sux de ore hominuui pos- 


L. 20, Si vindicari, C. De Pon. l. b, De Pen.. 
Cic., pro Rosc. Amer.; Arist, Problem. : Ἕχαστος 
ἡμῶν μᾶλλον ἂν προέλοιτο τοῦ ἀδιχοῦντος ἀποψηφίσα- 
σθαι, ὡς οὐκ ἀδιχεῖ, ἢ τοῦ μὴ ἀδιχοῦντος φίσα- 
σθαι, ὡς ἀδικεῖ. Quod si in alterutram partem peccas- 
dum sit, longe cquius fuerit nocentem absolvere 
quam damnare ac perdere innocentem. Illud quidem 
peccatum est, hoc vero etiam impietas, ut ' ex Anti- 
phonte Stobzus, Gnomolog. cap. 


: Εἰ δέοι τι rias f 
Dolare licet. Przesides enim provinciarum non erant D τεῖν, τὸ ἀδίκως &mol)eot ὁσιώτερον, ἡ τὸ ἀδίκως à 


mayistratus militares. Fonw. 
b Humanum est, ut doloris remedium sit inimici 
dd : hine yc MosLem Per eie l. m €Ca- 
Halium, 130808, de poenis; eio, lib. ui, 
Pt lib Y Maamorph. ultionis solatiuin. Plin., lib. im, 
epist. 14 : Diffugiunt servi, quorum magna pars com- 
prehensa est, c:eteri requiruntur; ipse paucis diebus 
egre refocillatus non sine ultionis solatio decessit, 
ita vivus vindicatus, ut occisi solent. Quintil. declam. 
981 : Nihil dulcius est ultione lxsz. Senec. 1 de cle- 
ment. cap. 21 : Ultio duas res przstare solet, aut 
solatium 111 affert ei, qui accepit injuriam, aut in 
reliquum securitatem. Fon. 
* Aurea, et Cassiodoro digna, et ab aliis auctori- 
bus tractata sententia. Juvenal. satyr. 6 : 
Meruit quo crimine servus 
i Agisieiadd quis testis adest? quis detulit? sudi. 
' Nulla unquam de morie homiuis cunctatio longa est. 


cet, τὸ μὲν γὰρ ἁμάρτημά ἰστι, τὸ δ᾽ ἀδίκως ἀποκτεῖναι 
ἀσέδημα. Cujus setentie insigne est apud A4Elian. 
exemplum lib. Var. Hist. 14, de Ptolemxo et Bere- 
nice, etc. Fo&NER. 

4 Consuetudo, id est. tributum, τὸ τέλος ; supr., 1.1, 
epist. 10. Theodoricus Boetio rescribens : Arbiter 
arc: liabeat consuetudines justas. Rursus lib. 1, ep. 
25 : Remove consuetudines abominanter inolitas. Ju- 
lianus Misopogone, εἰθισμένων εἰσφορῶν πέμπτον, con- 
suetorum vectigalium quos. Idem, epistola ult., 
εἰσοίσεται χατὰ τὸ ἔθος. Nam consuetudo m exactioni- 
bus et tributis maxime spectanda est, I. 15, 
niam, C Theod., de exact. ; l. 25, /Ararice, de anno- 
na et tribuL ; C. Theod. 1. 15, Imperatores, in Bn., 
D. De pollicitation. et in vectigalib. ; 1. 4, 1. 9, Loca- 
tio, ἃ Pen., D. De public. Fo&N£R. 


700 


VARIARUM LIBER Vil. 


110 


sit auferre. Contraque, fructus est, opinione prxdi- A videtur quibus confinales populi deputantur, quía 


cobili per confines ire provincias; et ibi invenire 
verissimam laudem, ubi non imperas potestate. Ad- 
ditur, quod irremuneratum non relinquimus, sf te 
egisse probabiliter audiamus. Horre vitium, .et prin- 
cipis mereris affectum. Voluntatem regiam in legibus 
babes: illis obtempera, et nostra cognosceris im- 
plere mandata. 


lll. roRMULA COM!TIVE GOTHORUM PER SINGULAS PRO- 
VINCIAS. 


Cum, Deo juvante, sciamus Gothos vobiscum ha- 
bitare permixtios, ne qua inter consortes, ut assolet, 
indiscipligatio nasceretur, necessarium duximus il- 
lum sublimem virum, bonis nobis moribus hactenus 
comprobatum, ad vos comitem destinare qui secun- 


non est tale pacatis regionibus 112 jus dicere,quale 
suspectis gentibus assidere, ubi non tantum vitía 
quantum bella suspecta sunt; nec solum vox pre- 
conis insonat, sed tubarum crepitus frequenter insul- 
tat. Rlizeti: namque munimina sunt Italie, et clau- 
8tra provinciz. Qux» non immerito sic appellata esse 
judicamus, quando contra feras et agrestissimas 
gentes, velut quxdam plagarum obstacula, disponun- 
tur. Ibi enim impetus gentilis excipitur, et transmis- 
sis jaculis sauciatur furibunda przsumptio. Sic genti- 
lis impetus vestra venatio est, et ludo geritis quod 
vos [Juret. legit nos] assidue feliciter egisse sentitis. 
ldeoque validum te ingenio ac viribus audientes, per 
llam indictionem ducatum tibi credimus Rhztiarum, 


dum edicta nostra inter duos Gothos litem debe, B "t milites et in pace regas, et cum eis fines nostros 


amputare : si quod etiam inter Gotbum et Romanum 
natum fuerit fortasse negotium, adhibito sibi ἃ pru- 
dente Remano, certamen possit zequabili ratione dis - 
cingere. Inter duos autem Romanos Romani audiant, 
quos per provincias dirigimus, cognitores, ut unicui- 
que sua jura serventur, et sub diversitate judicum 
una justitia complectatur universos. Sic pace com- 
mani utraeque nationes, Divinitate propitia, dulci 
otio períruantur. Scitote autem unam Dobis in omni- 
bus zquabiliter esse charitatem ; sed ille se animo no- 
stro amplius commendare poterit, qui leges mode- 
rata voluntate dilexerit. Non amamus aliquid inci- 
vile ; scelestam superbiam cum suis detestamur au- 
cloribus. Violentos nostra pietas exsecratur. In causa 


possint jura, non brachia. Nam cur eligant quxrere C 


violenta, qui przsentia probantur.babere judicia ? 
ideo enim emolumenta judicibus damus, ideo tot of- 
ficia diversis largitatibus continemus, ut inter vos 
non sinamus crescere quod possit ad odium perti- 
nere. Unum vos amplectatur vivendi votum, quibus 
unum esse constat imperium. Audiat uterque popu- 
lus quod amamus. Romani vobis sicut sunt posses- 
sionibus vicini, ita sint et charitate conjuncti. Vos 
autem, Romani, magno studio Gothos diligere de- 
betis, qui eL in pace numerosos vobis populos fa- 
ciunt, et universam rempullicam per bella defen- 
dunt. itaque destinato ἃ nobis judici vos convenit 
obedire; ut quidquid pro conservandis legibus cen- 
suerit, modis omnibus impleatis; quatenus et nostro 
imperio, et vestrz: utilitati satisfecisse videamini. 


1. FORMULA DUCATUS RILETIARUM, 


Quamvis spectabilitatis honor unus esse videatur, 
nec in his aliquid aliud pisi tempus soleat anteferri, 
tamen rerum qualitate perpensa multum his creditum 


ὁ Adkibite prudente Romano; id est jurisconsulto, 
qui non patietur ad arma et rixam procedere, quos 
possit soa jurisdictione componere, ]. 15, εἰ cujus, 
vers. Cur. enim, D. De usu(ruc. Nam, ut subjicit : in 
causa possint jura, non brachia ; id est, vis non adhi- 
beatur in disceptatione ἃ litigantibus, ut apud Gre- 
€0$ ὁ χειεῶν νόμος, Sic Latinis manus. b o Om- 
nia mant a regibus gubernabantur ].. 2, de orig. Ju- 
ris. Paul. 5 sent. : Qui custodiam militi prosequenti 


D 


soiemni alacritate circumeas : quia non parvam ren 
tibi respicis fuisse commissam, quando tranquillitas 
regni nostri tua creditur sollicitudine custodiri. lta 
tamen, ut milites tibi commissi vivant cum provin. 
cialibus jure civili ; nec insolescat animus, qui se sen- 
tit armatum, quia clypeus ille exercitus nostri quieten 
debet prx»stare Romanis. Quos ideo constat apposi- 
tos, ut intus vita felicior secura libertate carpatur. 
Quapropter nostro responde judicio, fide nobis et in- 
dustria placiturus, ut nec gentiles sine discussione 
suscipias, nec nostros ad gentes [Gr., Cuj. et Forn., 
agentes] sub incuriositate transmittas. Ad necessita- 
tem siquidem rarius venitur armorum, ubi suscepta 
surreptio custodiri posse sentitur. Privilegia vero 
dignitatis tu: nostris tibi jussionibus vindicabis. 


V. b FORMULA CURAS PALATII, 

Aula nostra sicut cognoscitur peritis dispositioni- 
bus instituta, ita doctorum in ea diligens debet esse 
cautela : quande pulchritudo illa mirabilis, si subinde 
non reficitur, senectute obrepente vitiatur. Hec no- 
tra sunt oblectamenta, petentize imperii decora facies, 
testimonium praeconiale regnorum : hzc legatis sub 
admiratione monstrantur; et prima fronte talis do- 
minus esse creditur, quale ejus habitaculum compro- 
batur. Et ideo magna voluptas [Gr. et Cuj., voluntas] 
est prudentiseimz mentis, pulcherrima jugiter habi- 

: tatione gaudere, et inter publicas curas aBimum fes- 
sum reficere dulcedine fabricarum. Quas primum Cy- 
clopes dicuntur ad antrorum modum amplissimas in 
Sicilia condidisse, postquam in cavernis montium 
Polyphemus ab Ulysse singularis oculi lugendain 
pertulerat orbitatem. Inde ad Italiam fabricandi peri- 
tia legitur fuisse translata, ut quod tantis ac talibus 
institatoribus inventum est, smulatrix posteritas in 


magna manu ercusserint, capite puniuntur. Fonw. 
P. Sidon. Apoll. cap. 25, pag. 548. Vide qux ibi 
dicit Savaro. Vigilius papa in epistola qux exstat 
tom. IV Concil. pag. 164 : Sed et Justinum exconsu- 
lem et cura palatii; ad cujus loci oram editor notavit 
legendum forte ex curia palatii. Sed fallitur; nam 
restituendum dico exconsulem et eura palatii. In ap- 
Ἐπ Gregor. Turon. Histor. Franc., lib. xi, cap. 
: Curam palatii gerebat. Jung. 





1n 


M. AURELII CASSIODORI 


712 


suum commodum custodiret. Hinc est quod sublimi- A videaris incedere, vel ut ipso testimonio viciuitatis 


tatem [Juret. legit spectabilitatem] tuam ab illa indi- 
ctione curam palatii nostri suscipere debere censemus, 
ut et antiqua in nitorem pristinum contineas, et nova 
simili antiquitate producas. Quia sicut decorum cor- 
pus uno convenit colore vestiri, ita nitor palatii si- 
milis débet per universa * membra diffundi. Ad qu:e 
sic poteris idoneus inveniri, si frequenter geometram 
legas Euclidem; si schemata ejus, mirabili varietate 
descripta, in tuxe mentis contemplatione condideris ; 
ut in hora commonito famuletur tibi copiosa notitia. 
Archimedes quoque subtilissimus exquisitor cum Me- 
trobio tibi semper assistant, ut ad nova reddaris para- 
tissimus. Non enim tibi minima cura delegatur quando 
animum nostrum fabricandi studio cupidissimum artis 


tux ministerio probaris explere. Nam sicubi aut civi- y 


tatem reficimus, aut castellorum volumus fundare no- 
vitatem, vel si construendi nobis pretorii amcenitas 
blandiatur, ^ te ordinante, ad oculos perducitur 
quod nobis cogitantibus invenitur. Decorum magiste- 
rium, propositum omnino gloriosum, in tam longas 
$lates mittere, unde te debeat posteritas admirata 
laudare. Quidquid enim aut instructor parietum, aut 
sculptor marmorum, aut :ris fusor, aut camerarum 
rotator, aut gypsoplastes, aut ^ musivarius ignorat, 
te prudenter interrogat ; et tam magnus ille fabrilis 
exercitus ad tuum recurrit judicium, ne possit ali- 
quid habere confusum. Vide ergo quanta debet nosse, 
qui possit tantos. instruere. Recipis certe bonz dis- 
pensationis tu: uberrimum fructum, cum tu de illorum 


labore laudaris, si ab eis diligenter facta monstrave- ( 


ris. Quapropter quidquid ad te pertinet, ita decenter, 
ita firmiter volumus explicari, ut ab opere veterum 
sola distet novitas fabricarum. Sed hzc possibilia fa- 
cis, si dona nostra nulla cupiditate suppresseris. 
Eflicaciter enim imperat artifici, qui eum competenti 
uon patitur commoditate fraudari. Manus larga ar- 
tium nutrit ingenia, quando qui de victu non cogitat, 
perficere jussa festinat. lllud quoque considera, qua 
gratificatione tracteris, ut 4 aurea virga decoratus, 
inter obsequia numerosa, ante pedes regios primus 


* Meinbrum :edificii pro parte domus, 1l. 15, Si 
ita, ὃ Idem. queri, D. De manu testam. ; 1. 52, Li- 
brorum, ἃ Plene, de leg. 5. Plin., lib. n, epist. 17, 
Apuleius, lib. ni de Ásino. Cic., lib. m ad Qu. fratr., 
epist. 1 : Nec habere poterat adjuncta cubicula, et 
ejusmodi membra. Quare non dissimulandum est 

reos paulo angustius videri membruin χοιτῶνα ex- 
posuisse, d. $ Jdem queri. Fon. 

b Te oidinante, te pr:eunte, ex tuo prsscripto; 
formulas enim et ideas, et typos, et schemata, et 
ichnographias futurarum fabricarum faciebat et pin- 
gebat architectus. Fon. 

e Musivarius, ἃ musivario opere, quod sectilibus 
parvisque varii coloris crustis constat, formas et ima- 
gines rerum effingens. /Elius Spartian., in. Pescen- 
nio; D. Augustin., lib. xvi de Civit. Dei, c, 8; Gul- 
liel. Philander, in Vitruvii lib. vit, c. 1, musivum iu- 
terpretatur quod nunc mosaicuu dictitant, cujus ar- 
tifices hic, et lib. x Cod., tit. de excu. artif., musi- 
varii nominantur, Fon. 

4 Qui in aula posteriorum imperii Rom. principum 
cure palatii honore ae munere fungebantur, aurea 
virga decoratos incessisse tradit [ioc loco Cassiodo- 


D 


nostrz agnoscamus tibi palatia commisisse. - 


VÍ. * FORMULA COMITIVE FORMARUM URBS. 


Quamvis Romulez fabricz collat sibi vix possint 
precipne reperiri (quia totum ad admirationem 
113 noscitur exquisitum, quod ibi cernitur esse 
fundatum), tamen interesse arbitramur quod utilitas 
necessaria gratificat, et quod pulchritudinis tantum 
causa commendat. Trajani forum vel sub assiduitate 
videre miraculum est. Capitolia celsa conscendere, 
hoc est humana ingenia superata vidisse. Sed nun- 
quid per ea vivitur, aut corporis salus aliqua inde 
delectatione recreatur? f In formis autem Romanis 
utrumque przxcipuum est, ut fabrica sit mirabilis, et 
aquarum salubritas singularis. Quod en'm illuc flu- 
mina, quasi constructis [Cor., Ga., obstrictis] inonti- 
bus perducuntur, naturales credas alveos soliditates 
saxorum, quando tantus impetus fluminis tot szeculis 
firmiter potuit sustineri. Cavati montes plerumque 
subruunt, meatus torrentium dissipantur; et opus 
illud veterum non destruitur, si industria suffragante 
servetur. Respiciamus certe aquarum copia quantum 
Romanis manibus przstat ornatum. Nain thermarum 
illa pulchritudo quid esset, si dulcissima quaedam 
sequora non haberet? Currit aqua virgo sub delecta- 
tione purissima; quas ideo sic appellata creditur, 
quod nullis sordibus polluatur. Nam cum alix pluvia- 
rum nimjetate terrena commixtione violentur, hxc 
aerem perpetuo serenum } urissime labens unda men- 
titur. Quis possit talia sermonibus idoneis explicare? 
Claudiam per tantam fastigii molem sic ad Aventini 
caput esse perductam, ut cum ibi ex alto lapsa ce- 
ciderit, cacumen illud excelsum quas* imam vallem 
irrigare videatur. /Egyptius Nilus certis témpori- 
bus crescens per campos jacentes superducto diluvio 
aere sereno turbulentus exizstuat; sed quanto pul- 
chrius est, Claudiam Romanam per tot siccas montium 
summitates lavacris ac domibus liquores purissimos 
fistularum uberibus emisisse ; et ita equaliter flnere, 
ut nunquam se possit desiderata subducere! llle 


dis Petr. Fabr. Agon. lib. i; Gomes, lib. 1, cap. 
. JUR. 

* Comitive formarum Urbis, id est aquzeductuum. 
De eo dicitur qui curator xdificiis preficitur, unde de- 
formitas aedificiorum et deformes ruinz. Sueton. in 
Nerone : Deformitate veterum :edificiorum offensus, 
ela tiis flexurisque viarum; l. 22, Lez que tuto- 
res, C. De admin. tut.;1. 1, D. De tign. injuncto; 1. 71, 
Praeses, de off. pres. Cassiod., supra, lib. ui, ep. 29, 
in fin.: Ne inter tot decora menium deformis appa- 
reat ruina saxorum. Et in pragniatica Justiniani san- 
ctione, qux veteri Juliani Novellarum eonversieni 
additur : Reparationi formarum, ete. Sic τὸ εἶδος 
Harmenopulo zdificium est, libro n Ez«rop. Fons. 

( Forms aquarum, lib. 1, de aqu:edoact. Cod. 1. 11, 
Ubi male Alciat. formarum : Form» enim aquseduc- 
tuum exstructionem zdificiumque significant. L. 91, 
Si pendentee, $ Si quid cloacarii, D. De usu(r.; leg 41. 
Idein Julianus, vulgo 1. 58, Cum servus, $ Idem vult, 
vers. Heres, de leg. 1, pro aque forma. Fon. — 
In formis. lu coustitutionibus principum imus 
formas aquarum, ut. l. 1, C. De aqued., nov. 1, de 
mand. priucip. Bnoss. 


913 


VARIARUM LIBER VII. 


714 


erim dum 1ecedit, limus est; dum venit insperate, A versulias irretire possitis. Facilius enim :estima- 


diluvium. Quis ergo famosum Nilum Urbis nost 
fluminibus non :estimet esse superatum ? Quando ille 
incolas suos aut. veniendo terret, aut recedendo de- 
stituit, Verum hxc non superflua commemoratione 
narravimus, ut possis advertere qualis a te diligen- 
tia perquiratur, cui pulchritudo tanta committitur. 
Qua de re per indictionem illam comitivam tibi for- 
marum sub magna deliberatione credidimus , ut 
summo studjo nitaris efficere quod tantis ac talibus 
rebus videris expedire. In primis noxias * arbores, 
qua inferunt fabricarum ruinas, dum sunt quidam 
moenium importabiles arietes, censemus radicitus 
amputari, quia nulla lz:sio removetur, cujus origo nou 
tollitur. Si quid autem conficiente senio fuerit deino- 


mus sphingis :»nigmata comprehendi potuisse, quam 
raptoris fugacem presentiam reperire. llle cireum- 
spectus ad omnia , instabilis ad ventura, trepidus ad 
insidias, quemadmodum potest capi, qui more venti 
nullo loco cernitur contineri? Vigila impiger cum 
nocturnis avibus : nox tibi pandat aspectus; et sicut. 
illa: reperiunt in obscuris cibum, ita tu possis inve- 
nire preconium. Esto nunc ad injuncia sollicitus, 
Venalitas tibi non adimat quod concedit industria. 
Nam licet hxc sub profunda caligine videantur geri, 
nullus tamen actus est qui possit abscondi. Privilegia 
quoque tua vel officii deputati, ex nostra tibi aucto- 
ritate rationabiliter vendicabis, quia necesse est in 
tam magna civitate per diversos judices agi quod ab 


litum, pervigili celeritate [ed., Niv. et Ga., claritate] B uno non potest explicari. 


reparetur, ne crescente defectu augeatur nobis causa 
dispendii. Ductus aqux fortuna tua est, dum incolu- 
mis eris, si illa solidaveris; tantumque apud nos pro- 
ficis, quantum te illi studuisse [Cor., Niv. et Ga., stu- 
diose] probaveris. Agat ergo peritia fidesque tua, ut 
et constructio fabrice illibata permaneat, et aqu: 
distributio nulla se custodum venalitate subducat. 


VII. PORMULA PRAEFECTI VIGILUM URBIS ROMAE. 


Quamvis nomen tuum * ad civitatis te vigilias de- 
beat excitare, ut possis implere quod diceris ; tamen 
providentie nostra solita cautela non deserit , nisi 
eos quos ad agendum deligimus, ad parendum quoque 
suaviter invitemus. Quid est tibi pulchrius quam in 


114$ Vill. FoRMULA PRAEFECTI VIGILUM URBIS BAVEN- 
NATIS. 


Quamvis dignitate magni nominis prima fronte de . 
coreris (quia non potuit antiquorum prudentia summa 
imaque simili appellatione censere , ne splendorem 
quem summis dabat alterius vilitate pollueret), tamen 
hinc intelligitur quid sentire majorum potuisset auc- 
toritas, quando przfectos vigilibus appellare voluere, 
qui pro generali quiete discurrunt. Tibi enim com- 
missa est fortunarum securitas, civitatis ornatus, uti- 
litas omnium ; scilicet ut circa domesticos grassatores 
bellum pacatum gereres, si quem civium edendum 
esse sentires. Custodi fortunas omnium. Securus 
somnus te vigilante carpitur, et molestia nulla 


illa Urbe operam navanter impendere, diligentize tu: (? sentitur. In. pace positus sumis de nocturno fure 


ubi tales testes videntur assistere ? Cautela quidem 
tua, mox ut adhibita fuerit, per patriciorum et con- 
sulum ora discurrit : vix te contigit aliquid sollicite 
facere, et audis proceres cum admiratione laudare. 
Mediocrem dignitatem regis, et in summa opinione 
versaris. Custos Roman:e civitatis diceris, quando eam 
ab intestino hoste defendis. Quapropter circa fures 50} 
licitus esto; quos etsi tibi leges punire minime pre- 
cipiunt, tamen eos indagandi licentiam contulerunt ; 
credo ut quamvis essent raptores detestabiles, tamen, 
quia dicebantur Romani, majori eos subderent digni- 
tati. Utere igitur per indictionem illam prafecture 
vigilum dignitate. Horror tibi poenarum ademptus 
est, non potestas; nam lex a quo voluit malos capi, 
ipsum censuit plus timeri. Eris securitas soporantium, 
munimen domorum, tutela claustrorum, discussor ob- 
scurus, arbiter silentiosus, cui fallere insidiantes fas 
est, et decipere gloria. Áctus tuus venatio nocturna 
est, qu:e iniro modo si non cernitur, tunc timetur 
[A6&, tenetur]. Furta magis in furibus facis, dum illos 
circumvenire niteris quos omnibus illudere posse co- 
gnoscis. Prestigii genus est quod agitis, ut latronum 


& Arbores qua i [e fabricar. ruinas. Arboreis 
sedifüciis noxize, 1. 1, C. De interd.; lib. u, epist. 39. 
RN. 


0 
b Prafecti vigilom nibil de eapitalibus causis sua 
auctoritate statuere debent: sed si quid hujusmodi 
evenerit culmini tux potestatis referre, ut de memo- 
raüs causis celsiore sententia judicetur, l. Praefecti, 
C. De off. pre(. vigil. 1deo dicitur obscurus judex, ar- 
Traceng. LXIX., 


victorias. Tuis laureis mane civilas defensa Lxtatur ; 
qu» dum captos respicit, tunc se occulto hoste ca- 
ruisse cognoscit. Quotidie triumphas, si bene vigilas. 
Et cum rara sit gloria bellici certaminis , tibi jugiter 
latronibus famulatur inventis. O ducatum nimia ci- 
vium affectione susceptum! Assumes preedones inqui- 
rere quos per se dominus non valet invenire ; et du- 
plici ratione beneficus aut. futura furta prohibes , aut 
commissa concludis. Nonne ista quxdam est ineffabi- 
lis gratia civitatis , unum in se.suscipere, quod videt 
omnibus expedire? Merito tibi gloriosum nomen 
prefecti prudens antiquitas deputavit, quia istud fa- 
cere non poterat , nisi qui cives a suis commodis plus 
amabat. Officium quoque tuum non parvo constat 


p munere sublevatum : quando et ipsis momenti jura 


dilatata sunt, qui pro securitate civium militare no- 
scuntur *. Qu:e cuni ita sint, prfecturam tibi vigilum 
per illam indictionem, delectati tua opinione, conce- 
dimus; ita ut et curam hujus dignitatis et privilegia 
tibi competentia modis omnibus exsequaris. Sed 
quamvis nomen odiosissimum furum generalis perse- 
quatur assensus, tamen quia de effusione humani san- 


biter silentiosus, ineendiariorum et furum indagator. 
Eleganter auctor, furta eum facere in furibus, dum 
illos noctu circumvenit. Harmenop., tit. de dignitat., 
$ 5, refert officium przfecti vigilum ad incendia ar- 
cenda institutum, et de incendiariis, effractoribus, fu- 
ribus et receptatoribus cognoscere. B&oss. 

« Hunc locum explicat Cuj., in Paratil. Cod, 188, 
lib. YI, üt. b. Fon. 

23 





1 


115 M. AURELII CASSIODORI 116 


guinis agitur, nil subitum aut indeliberatum jubemus 
assumi. Modestiam sequere ,'qui damnas audaciam ; 
continentiam dilige, qui furta condemnas. Ad gesta 
perducti audiantur aliquid pro salute dicturi , quo- 
niam quidquid non discutitur, justitia non putatur. 
Convictis vero atque confessis, qux sunt decreta 
serventur; quando crudele nil efficit, qui sequitur 
leges. 
IX. FORMULA COMITIV.£ PORTUS URBIS ROMAE. 

Deliciosa magis quam laboriosa militia est, in portu 
Romano comitive gerere dignitatem. lllic enim'co- 
piosus navium prospectatur adventus. lllic veligerum 
mare peregrinos populos cum diversarum provincia- 
rum merce transmittit, et inter tot spectacula dul- 
cium rerum commodum tuum est, venientes evasisse 
periculum. His primum faucibus Roman: deliciz sen- 
tiuntur, et undis Tiberinis quasi per alveum vadunt, 
qui: ad commercia civitatis ascendunt. Bene inventa 
dignitas, qux copias videtur ornare Romanas. Nam 
quid elegantius potest agi quam unde probatur popu- 
lus ille satiari ? O inventa majorum! O exquisita pru- 
dentum! ut quia longius a littore Roma videbatur 
posita, inde magis esse inciperet, ubi decorum in- 
gressum navium possideret. Duo quippe Tiberini al- 
vei meatus ornatissimas civitates *, tanquam duo 1u- 
mina susceperunt, ne vacaret a gratia quod tante 
urbi ministrabat expensas. Eximia ergo res tibi com- 
miititur, si moderate peragatur. Tu copiam facis, 
dum ingredientes juste tractaveris. Avara manus 
portum claudit; et cum digitos attrahit , navium si- 
mul vela concludit. Merito enim illa mercatores cun- 
cti refugiunt, qu: sibi dispendiosa esse cognoscunt. 
Quapropter adversus ibi ventus est, immoderata prz- 
suuiptio. Nam placidum mare damnat, qui undas cu- 
piditatis exaggerat. Unusquisque pro solemnitate com- 
monitus offerat voluntarium munus. Xenia sunt enim 
᾿ ista, non debita. A paucis accipit qui nimium quxrit ; 
et sibi ipsi mittit [Gr. et Cuj., ipse vult mitti] vitze 
munera, qui moderatur oblata. Sit tibi ergo cura 
pricipua non solum te abstinere , verum etiam cohi- 
bere pr:ssumentium manus; quia non est leve in illa 
ubertate delinquere, quam decet cunctos indesinen- 
ter optare. Quocirca per indictionem illam comitivze 
portus te honore decoramus ; ut sicut dignitas dulces 
delicias administrat, ita et tu honori opinionem lau- 
dabilem derelinquas. 


X. FORMULA TRIBUNI VOI UPTATUM. 
Quamvis * artes ludicro [Alii, lubricze ] honestis 
moribus sint remotz, et histrionum vita vaga videa- 


ἃ Scilicet Portum et Ostiam. jus. 

b Sic artes ludicras vocat lib. ultim. Cod. Theod., 
de Majuma, pag. 469. ljem nzvus apud Isidorum, 
Etym. lib. xvii, cap. 16, ubi de spectaculis loquens : 
Hec et lubrica, ait, nuncupat, quod in ludis geran- 
tur aut in scenís ; corrige et pone hzxc et ludicra. Co- 
lumella, in przfat. lib. 1 de Re rustica, pag. 4: Nam 
eine ludicris artibus, etc. Sic Cornel. Tacitus, lib. xv 
Ann.: Et circense ludicrum edebat. Et Val. Max., 
lib. n, cap. ὁ, de Spect., exempl. 4; Ammian. Marc., 
lib. xrv, pag. 19 et 21; Salvianus, de Gubern. Dei. Et 
infra, hac formula 10, vocat ludicram administratio- 


A tur efferri posse licentia, tamen moderatrix providit 
antiquitas ut in totum non effluerent, cum et ipsx 
judicem sustinerent. Administranda est enim sub 
quadam disciplina exhibitio voluptatum. Teneat sce- 
nicos si non verus, vel umbratilis ordo judicii. Tem- 
perentur et h:ec legum qualitate negotia, quasi ho- 
nestas imperet inhonestis ; et quibusdam regulis vi- 
vant, qui viam rect? conversationis ignorant. Stu- 
dent enim illi non tantum jucunditati sue, quantum 
alien: lztiti::; et conditione perversa cum domina- 
tum suis corporibus tradunt, servire potius animas 
compulerunt. Dignum fuit ergo moderatorem susci- 
pere, qui se nesciunt juridica conversatione Gr. , Cuj., 
Niv., Ga., moderatione] tractare. Locus quippe tuus 
his gregibus hominum veluti quidarn tutor est posi- 

B tus. Nam sicut illi :etates teneras adhibita cautela 
custodiunt, sic a te voluptates fervidz: impensa ma- 
turitate frenand:ze sunt. Age bonis institutis quod ni- 
mia prudentia constat invenisse majores. Leve desi- 
derium, etsi verecundia non cohibet, districtio pro- 
nuntiata modificet. Agantur spectacula suis consue- 
tudinibus ordinata, quia nec illi possunt invenire gra- 
tiam, nisi imitati fuerint aliquam disciplinam. Qua- 
propter * 115 tribunum te voluptatum per illam 
indictionem nostra facit electio, ut omnia sic agas, 
quemadmodum tibi vota civitatis adjungas : ne quod 
ad letitiam constat inventum, tuis temporibus ad 
culpas videatur fuisse transmissum. Cum fama di- 
minutis salva tua opinione versare. Castitatem di- 
lige, cui subjaceut prostitute ; ut magna laude di- 

C catur : Virtutibus studuit, qui voluptatibus misceba- 
tur. Optamus enim ut per ludicram administrationem 
ad seriam pervenias dignitatem. 


X]. FORMULA DEFENSORIS CUJUSLIBET CIVITATIS. 

Si ad cujuslibet negotium peragendum talis eligi- 
tur, qui consilio et gravitate laudetur, quanto prze- 
stantior esse debet, qui suscipit negotia civitatis? 
Nam si periculum est unum decipere, quod erit im- 
parem tantorum judicio exstitisse ἢ Causa enim mul- 
torum bene acta nobilitat, quando totum bono pro- 
posito agere creditur, qui generalibus desideriis ad- 
essesentitur. Defensorem teitaqueillius civitatis per in- 
dictionem illam civium tuorum supplicatione permota, 
nostra concedit auctoritas, ut nil venale, nil impro- 
bum facere velis, qui tali nomine nuncuparis. Com- 


D mercia civibus secundum temporum qualitatem aequa- 


bili moderatione dispone. Definita serva qu:e jusse- 
ris, quia non est labor vendendi summos includere, 
nisi statuta pretia castissime custodire. lmples enim 


nem. JongT. Hac de re tractat Petr. Fab. Agon. lilb. 1, 
cap. 4. 

δ Bine constat Rom:e fuisse tribunum voluptatum, 
quod et reperio in 1. ult, C. Theo., tit. de scenic., 
Diogenianum volupiatum tribunum nuncupari. Nescio 
an huc recte accommodari possit quod a Suetonio 
scribitur in Vita Tiberii, cap. 42, Tiberium scilicet 
novum instituisse oflicium a voluptatibus, praeposito 
equite Romano T. C:esonio Prisco. L. 1, C. Dà ezr- 
pensis ludorum; |. 5 C. Theod., de scenic.; l. 29 et 32 
C. Theod., de przetoribus. Bnoss. 








- 


717 VARIARUM LIBER VII. 718 


revera boni defensoris officium, si cives tuos nec le- A 


gibus patiaris opprimi, nee charitate consumi. 


XII. FORMULA CURA TORIS CIVITATIS. 

Quamvis per se honorabilis habeatur, qui vel mi- 
nimam sollicitudinem civitati proprix€ videtur impen- 
dere, et inter suos magna reverentia perfruatur, qui 
cives se amare professus est, tamen indubitatus ho- 
nor est, qui nostra electione confertur, quia przdi- 
tus bonis institutis creditur, cui aliquid principis au- 
ctoritate delegatur. Et ideo ab indictione illa ilfius 
civitatis curam ad te volumus pertinere, ut laudabiles 
ordines curi$ sapienter gubernes ; moderata pretia 
ab ipsis quorum interest facias custodiri. Non sit 
merces in potestatag sola vendentium , xquabilitas 
grata custodiatur in omnibus. Opulentissima siquidem 
et hinc. gratia civium colligitur, si pretia sub mode- 
ratione serventur; ut vere curatoris impleas of(iciuin, 
cum tibi sollicitudo fuerit de utilitate cunctorum. 
ἃ Consuetudines autem tibi ex nostra auctoritate 
defende, quas in eodem loco tuos constat habuisse 
majores. 


XIII. FoRMULA COMITIV ROMANA. 

Si clausis domibus ac munitis iusidiari solet nequis- 
simum votumm, quanto agis iu Romana civitate vi- 
detur illici, qui in plateis pretiosum reperit quod 
possit auferri? Nam quidam populus copiosissimus 
statuarum, greges etiam abundantissimi equorum, tali 
sunt cautela servaudi, quali et cura videntur affixi : 
ubi, si esset humanis rebus ulla consideratio, Roima- 


naim pulchritudinem non vigiliz, sed sola deberet re- C 


verentia custodire. Quid dicamus marmora metallis 
et arte pretiosa ; qu si vacet eripere, rara manus 
est qu£. possit a Lalibus abstinere? Ibi sunt exposita, 
qu:e facere potuerunt divitizxe generales et labor mun- 
di. Quem inter ista deceat esse negligentem ? Quis in 
causa t.li patitur esse venalis, quando gravissimum 
dasmnum potest fieri in pulchritudine singulari ἢ 
Quare per indictionem illam comitive Romanz cum 
privilegiis et justis commodis suis tibi concedimus 
dignitatem ; ut fideli studio magnoque nisu quaxras 
improbas manus, et insidiantes aut. privatorum for- 
tunis aut maiibus, aJ tuum facias venire judicium ; 
et, rei veritate discussa, congruam subeant de legibus 
ultionem. Quia juste tales persequitur publicus dolor, 
qui decorem veterum fedant detruncatione membro- 
rum, faciuntque illa in monuinentis publicis, quae 
debent pati. Officium tuum et milites consuetos no- 
ctibus potius invigilare compelle; in die autem civi- 
tas seipsa custodit. Vigilans enim studio non indiget 
alieno. Furta quilem persuadent: sed tunc przsum- 
ptus facile capitur, cum custos minime supervenire 
sentitur. Statux nec in toto mute sunt : quando a 
[íaribus percuss, custodes videntur tinnitibus admo- 
nere. Proinde diligentiam tuam devotione laudabili 
sentiamus, ut cui nunc laboriosos fasces injuugimus, 
securos honores postea conferamus. 


4 r,orttuelidines. Alias vectigalia et tributa, hic pro 
e.) d. quinetian in. formula ad. conimendandos 
(tacta plenos, utruunaue. conjuuctiii, annonis et 


XIV. FORMULA COMITIV RAVENNATIS. 


Si estimanda est dignitas cx labore, si laudabilig 
sollicitudo actuujn publicorum parit gratiam liberali- 
ter servienti, summa gratificatione locus tuus haben- 
dus est, qui suis necessitatibus probatur adimere no- 
stris ordinationibus tarditatem. Quis enim nesciat 


quantam copiam navium leviter procures admonitus? 


À dignitatibus 116 palatii nostri vix in evectioni- 
bus scribitur, et jam a te summa celeritate comple- 
iur. Nam inter dimissorum festinationes anxias vix 
sufficit alter advertere quod te vivaciter contingit im- 
plere. Negotiatorum operas consuetas nec nimias 
exigas nec venalitate derelinquas. Sit modus qui non 
potest gravare laborantes, ut cum res querelosas sine 
querimoniis egeris, majora de nostro examine me- 


D rearis. Proinde comitivam Ravennatem per illam in- 


dictionem ti5i serenitas nostra concedit, ut dignitatis 
tu:e privilegia subeas et labores. Ofticium tuum zxqui- 
tatis consideratione moderare. Semper enim et pre- 
standi et edendi causas invenit, qui publicis actioni- 
bus adhibetur. Sed quantum administratio tua inler 
mediocres agitur, tanta debet xqualitate trgtinari, 
quia illum potius expedit tenere mensuram, qui de- 
fectam noscitur gubernare substantiam. Idonei damna 
vix sentiunt, tenues autem levi dispendio vulnerau- 
tur, quando vel mediocri injuria totum videtur amit- 
tere, qui exiguum cognoscitur possidere. 


XV. FORMULA AD PRAEFECTUM URBIS DE ARCHITECTO 
PUBLICORUM. 


Romanae fabrice decus convenit peritum habere 
custodem, ut illa mirabilis silva meenium diligentia 
subveniente servetur, et moderna facies operis affa- 
bris [Jur., forte, affabri] dispositionibus construatur. 
Hoc enim studio largitas nostra concedit, ut et facta 
velerum exclusis defectibus innovemus, et nova ve- 
tustatis gloria vestiamus. Proinde illum illustris ma- 
gnitudo tua Romanis arcibus ab illa indictione datum 
architectum esse cognoscat. Et quia justis commodis 
studia constat artium nutrienda, ad eum volumus 
pertinere quidquid decessores ejus constat rotiona-- 
biliter consecutos. Videbit profecto meliora quam Ie- 
git, pulehriora quam cogitare potuit, statuas illas 
auctorum suorum, scilicet, adhuc signa retinentes, 
ut quandiu laudabilium personarum opinio superes- 
set, tandiu et similitudinem vivie substauti:xe imago 
corporis custodiret: conspiciet expressas in :re ve- 
nàs, nisu quosdam musculos tumentes, nervos quasi 
gradu tensos, et sic hominem fusum in diversas simi- 
litudines, ut credas potius esse generatum. Has pri- 
mun Thusci in [talia invenisse referuntur, quas am- 
plexa posteritas pene parem populum Urbi dedit 
quam natura procreavit. Mirabitur formis equinis si- 
gua eliam inesse fervoris. Crispatis enim naribus, ac 
rotundis constrictis membris, auribus remulsis, crc- 
det forsitan cursus appetere, cum se melalía noverit 
non movere. Quid dicamus eolumnarum junceam pro- 


consuetudinibus scriptum est. Form. hujus libri 25, 
sub linem. Fons. 


1.9 ; M. AURELII CASS!ODORI 720 


eeritatem ? Moles illas sublimissimas fabricarum, 
quasi quibusdam erectis hastilibus contineri, et sub- 
stantie qualitate concavis canalibus excavatas, ut 
magis ipsas sstimes fuisse transfu$as, ceris judices 
factum, quod metallis durissimis videas expolitum, 
marmorum juncturas venas dicas esse genitales ; ubi 
dum falluntur oculi, laus probatur crevisse miraculis. 
Ferunt prisci szeculi narratores fabricarum ^ septem 
tautum terris attributa miracula : Ephesi Dian: tem- 
plum ; regis Mausoli pulcherrimum monumentum, a 
quo et mausolea dicta sunt; Rhodi solis neum signum, 
quod colossus vocatur ; Jovis Olympici simulacrum, 
quod Phidias primus artilicum summa elegantia ebo- 
re auroque formavit ; Cyri Medorum regis domus, 
quam Memnon arte prodiga illigatis auro lapidibus 
fabricavit; Babylonie muri, quos Semiramis regina 
latere cocto, sulphure ferroque construxit; pyramides 
in Egypto, quarum in suo statu se umbra consu- 
mens, ultra constructionis spatia nulla parte respi- 
citur. Sed quis illa ulterias praecipua putabit, cum in 
una Urbe tot stupenda conspexerit ? Habuerunt ho- 
norem, quia precesserunt tempore, et in rudi seculo 
quidquid emersisset novum, per ora hominum jure 
ferebatur eximium. Nunc autem potest esse veridi- 
cum, si universa Roma dieatur esse miraculum. 
Quapropter talia virum peritissimum suscipere decet, 
neinterilla nimis ingeniosa priscorum ipsevideatur esse 
metallicus; et intelligere non possit, φυ in illis arti- 
fex antiquitas, ut sentireatur, effecit. Et ideo det ope- 
rain libris antiquorum , inetruetionibus vacet, ne 
quid ab illis sciat minus in quorum locum cognoscitur 
subrogatus. ' 


XVl. FORMULA ΟΟΜΙΤΙΥΕ INSULA CURRITANZE ET 
CELSINAE. 

Constat plerumque bene posse agi, ubi non de- 
fuerit persona monitoris. Omnia enim sine priore 
confusa sunt; et dum unusquisque secundum volun- 
tatem suam cogitat vivere, regulam cognoscitur 
omittere disciplins. Itaque antique consuetudinis 
morem secuti, Curritanz et Celsinz insulis te judi- 
cem per illam indictionem nostra cedit auctoritas. 
Justum est enim ut qui a reliquorum hominum sunt 
conversatione divisi, ad habitationes eorum vadat 
qui eos probabili ratione componat, ne qu:edam sit 
necessitas injustitie communes actus longe positos 
ignorasse. Habetis igitur, supradicti, qui inter vos 
emergentes causas et. audire debeat, et finire. Et si 
quid étiam fuerit a nostra pietate decretum, eodem 
commonente, peragite ; quia erroribus locus tollitur, 
quando vobis cui debeatis obedire declaratur. Quem 
credimus ita bonis actibus studere, ut augmenta no- 
stre gratie possit accipere. Necesse est enim ut 
a nobis remunerationem sumat, si vobis quee sunt 
profutura disponat. 

XVII. FORMULA PE PRAPOSITO CALCIS. 


Gloriosum opus est servienti unde Romana civitas 
probatur ornari, dum tantum quis apud nos proficit 


A quantum prodesse Urbi proprio labore constiterit. 
Dubium non est coctilem calcem, que est nivibus 
concolor, spongiis levior, instrumentum esse maxi- 
mum fabricarum. Hxc quantum ignis adustione sol- 
vitur, tantum exinde parietum firmitas roboratur: pe- 
tra solubilis, saxea mollities, arenarius lapis, qui tune 
sine quo nec saxa fixa sunt, nec arenarum minuta 
solidantur. Et ideo majus studium meretur accipere, 
quod primum locum in Romanis 1 177 moenibus no- 
scitur obtinere. Quocirca industriam tuam, multorum 
sermone celebratam, ad coctionem distributionem- 
que calcis ab indictione illa nostra pr:eponit aucio- 
ritas, ut tam publicis quam privatis fabricis abunde 
procurata sufficiat ; et ad zdificandum cunctorum 

B animi concitentur, dum viderint paratum esse quod 
quzritur. Privilegia vero loci tui nostris jussionibus 
rationabiliter vindicabis, ut majora mereri possis, si 
bene tibi delegata compleveris. 


XVIIl. fORMULA DE ARMORUM FACTORIBUS. 


Considera quod suscipis, et intelliges locum te dare 
non debere peccatis. Arma enim bene construere, 
est salutem velle omnium custodire : quia prima 
facie ipsis terretur inimicus, et incipit animo cedere, 
si se cognoscit similia non habere. Atque ideo ab 
indictione illa militibus te et fabris armorum, invi- 
tati morum tuorum opinione , prefecimus, ut tale 
epus ab artificibus exigas, quale nobis placere posse 
cognoscis. Securitas te nostrx non inducat absentize. 

(; Quidquid feceris nos videmus , qui usu ipso subtilis- 
sim: perquisitionis et errores artificum possumus 
prima fronte reprehendere [Cor., Gam., deprehen- 
dere], et laudabiliter operata judicare. Vide ergo 
qua diligenüia , quo studio sit faciendum quod ad 
nostrum venturum constat examen. Age itaque ut 
nulla te venalitas , nulla culpa demergat, quia 
veniale esse non potest quod in tali causa delin- 
quitur, ne inde puniaris de qua parte peccaveris. 
Opus quod mortem generat et salutem, interi- 
tus peccantium , custodia bonorum, contra im- 
probos necessarium semper auxilium. Hoc primum 
Phoroneus Junoni dicitur obtulisse, ut inventum 
suum numinis, ut putabat, auspicio consecraret. 
H:ec in bello necessaria, in pace decora sunt. H:ec 


D denique imbecilles fragilesque mortales cunctis bel 


luis efficiunt fortiores. 


XIX. FORMULA AD PRAEFECTUM PRJETORIO DE ARMORUM 
FACTOBIBUS. 

Multorum insinugtione comperimus illum probi 
moribus institutüm commisea sibi posse fideliter ex- 
pedire. Idcirco illustris magritudo vestra nos eum 
elegisse cognoscat, ut et militibus prsit secundum 
morem pristinum, et arlificibus jubere possit armo- 
rum; quatenus consuetudines suas sic eleganter 
adimpleant, ut nulla in eis inveniri possit offensio. 
Quia licet ubique culpa ledat, hic tamen graviter per- 


* De Oiympii Jovis agno et fanis, vide Petr. Fabr. Agon. lib. 1. Bnoss. 


741 


VARIARUM LIBER. VII. 


cutit , si bellorum instrementa neglexerit. Proditionis A possessor supra modum possessionis exsolvat. Et 


quippe instar est, exercitui subtrahere quod eum 
constat armare. Quibus consuetudines suas provi- 
dentia vestra deputabit ; ut dum illis victualium lex 
[Cuj., Niív., ex victualium summa] tollitur, necessa- 
ria vivacius exigantur. 


XX. FORMULA BINORUM. ET TERNORUM SI PER JUDICEM 
AGANTUR. 

Ad genium dignitatis tux» eredimus pertinere , si 
competentia tibi videamur injungere : quia tanto 
quis gratior redditur, quanto parendi causas amplius 
suscepisse monstratur. Et ideo 4 binorum et terno- 
rum titulos , quos a provincialibus exigi prisca de- 
crevit auctoritas , per illam indictionem , officio tuo 
procurante, ad scrinia comitis sacrarum largitionum 
transmittere maturabis; ita ut omnis quantitas intra 
cal. Martiarum diem solemniter impleatur, ne de 
proprio reddere cogaris quod procurare neglexeris. 
Tuam enim tetigisset injuriam , si alter eos titulos 
videretur exigere quos ad te preceperunt leges san- 
ctissimz pertinere. 

XXl. FORMULA BINORUM ET TERNORUM , SI PER OF- 
FICIUM AGANTUR. 

Quamvis prisca consuetudo binorum et ternorum 
exactionem ad te jusserit pertinere; tamen , ne te 
multiplex occupatio przgravaret, et impedimenta 
tibi faceret sollicitudo geminata, illum et illum scri- 
miarios offlcii nostri duximus destinandos, ut tibi 
efficioque tuo debeant imminere; quatenus cum eo- 


rum solatio intra cal. Martiarum diem ad illustrem C 


virum illum comitem sacrarum largitionum solemnis 
quantitas deferatur, ne opinionis publicze reus effi- 
ciaris , si largitiones sacras per moram aliquam pu- 
taveris esse tardandas. ]ta ut te ezcipiendum esse 
non :slimes, quem nos credidimus adjuvandum. 
Nam si quid minus fuerit quam oportebat illatum , 
de tuis hoc noveris facultatibus eruendum. 


XXII ronuuLA b COMMONITORH ILL] KT ILLI SCRI- 
NIABIIS. 

Non dubitamus esse gratissimum , quando quis 
commonetur officium implere susceptum, quia illud 
est potius grave , si miles vivat otiose, cui qu:stus 
est actio sua : honor , principalis injunctio. Similis 
enim discincto babetur , qui ignobili torpori relin- 
quitur. Quapropter per indictionem illam ad illam 
vos provinciam jubemus accedere; ut cum judice, 
vel ejus oflicio, intra diem cal. Martiarum, qux de 
binis et ternis quantitas solemniter postulatur , ad 
comitis sacrarum largitionum scrinia , postposita 
dilatione, dirigatis : sic tamen, ut nec zrarium no- 
strum aliquid minus ἃ consuetudine percipiat , nec 


* De exactione binorum et ternorum , supra, lib. 
5, qur 8, et infre, duab. seq. formulis. Foaw. 

* Vincentius Lirinensis adversus profanas : Obli- 
vionis me: gratia commonitorium mihimet parasse 
su(heiet. Eodem verbo utitur Augustinus epist. 129 
et 158. Symmachus eodem monitorium usurpat. 
οι. ad lib. iv, tit. 4, 1. 1. Fonw. : 

* Legepdun) vitem tenes. Sic enim centurionum 


non dubitetis. commotionis nostre vos periculum 
sustinere, si quid actum contra priscum ordinem po- 
terimus agnosoere. 


118 XXII romtrura vicARm PonTUS. 


Beneficia . nostra gratis tux specialiter damus, si 
leagere commissa rationabiliter approbemus. Nec 
enim irremuneratus jaces , si et populos peregrinos 
prudenter excipias, et nostrorum commercia mode- 
rata tequalitate componas. Nam licet ubique neces- 
saria sit prudentia; in hac potius actione videtur ac- 
commoda, quando inter duos populos nmascuutur 
semper certamina, nisi fuerit justitia custodita. Qua- 
propter arte placandi sunt qui mores. afferunt. simil- 
limos ventis; quorum nisi prius animi temperentur , 
in contemptum maximum nativa facilitate prosiliunt. 
Qua de re modestix tu:x fama provocati, curas illius 
portus per illam indictionem te habere censemus, ut 
omnia ad tuum titulum pertinentiasic agas, quemad- 
modum ad meliora pervenias. In parvis enim disci- 
tur, cui potiora przestentur. 


XXIV. FORMULA PRINCIPIS DALMATIARUM. 


Magna inter collegas suos przrogativa decoratur, 
quisquis gerit militiam nomin? principatus. Cogao- 
scitur enim agere locum primarium : quando in re- 
bus humanis magna pars nominum [A/ii, hominum] 
asserit excellentiam dignitatum. Hoc etiam tui loci 
probatur exemplo, sine quo nec secretarii prostatue 
accessus, nec postulationis [Grul. et Cuj., osculatio- 
nis] pompa peragitur; totusque ille Judicii genius ita 
tibi legibus probatur creditus, ut sine te nequeat esse 
perfectus. Comiti quidem provinciarum potestas 
data est, sed tibi judex ipse commissus est. Tu 9 
vitem: [Alii, vitam] tenes improbis minantem ; tu 
disciplinam inter jura custodis ; tibi insolentiam per- 
orantis fas est discingere, quam presuli non licet 
vindicare : gesta. quinetiam totius actus te subscri- 
bente complentur; et consensus tuus quzritur, post- 
quam voluntas judicis explicatur. Age, ut qui talibus 
praponeris , ea implesse merito sentiaris. Itaque per 
indictionem illam , ad illam te provinciam jubemus 
excurrere ; ut mixtus judicis ofücio competentia loco 
tuo peragas; et qui princeps a nobis egrederis, nul- 
lis vilitatibus accuseris. Reverentissimum enim te 
omnibus facis , si quod de nomine tuo ereditur et in 
moribus sentiatur. 


XXV. rFORMULA AD GOMMENDANDOS CONITI PRINCIPES. 


Invitat nos consuetudo solemnis, et vobis ornatum 
officii dirigere , et pristinos ordines excubantium 


mil:tarium. Vitis legitur pro grid epe eam- 

ue illi gestabant, de qua D. 1n titul. de re mil tari; 
Javenal! satyr. 7; Plinius, lib. xiv, cap. 4. Spartia- 
nus in Adriano : Vitem nulli nisi robusto et bona: 
fase dedit. Vide Euseb. Histor. Eccles. lib. vis, cap. 
14. Jumzr. Vide etiam Pithoum, subcis. lib. 1, 


cap. 15, 





735 


M. AURELII CASSIODORI 


734 


custodire. Nostra enim laus est, si vos Romana mili- A agitis, quoties vobis non defuerit presentia judi- 


tia comitetur, quando talibus ministris potestis agere 
quod videtur priscis sanctionibus convenire. Sic 
enim Gothos nostros , Deo juvante, produximus, ut 
et armis sint instructi , et :quitate compositi. Hoc 
est'quodreliqu: gentes habere non possunt ; hoc est 
quod vos efficit singulares , si , assueti bellis, vidca- 
mini legibus vivere cum Romanis. Quapropter ex 
officio nostro illum atqueillum ad vos credimus esse 
dirigendos ; ut , secundum priscam consuetudinem, 
qui tuis jussionibus obsecundant, eos rationabili 


débeant antiquitate moderari. Cui gratiam tuam in. 


conservandis annonis eti consuetudinibus suis ex 
nostra jussione prestabis. Debet enim a te diligi, qui 
a nobis meruit destinari. 


XXVI. FORMULA COMITIVJE£ DIVERSARUM CIVITATUM. 


S:wculi hujus honor humanz mentis est manifesta 
probatio, quia libertas animi voluntatem propriam 
semper ostendit, dum se contemnit occulere, qui sihi 
alios cognoverit subjacere. Sed human: mentis felix 
illa conditio est, qux arbitrium provectionis sux in- 
tra terminum moderationis includit; et síc peragit 
dignitatis brevissimum spatium, ut universis tempo- 
ribus reddatur acceptus. Quapropter interdum, judi- 
ces, ad blanda descendite. Laboriosum quidem, sed 
non est impossibile justitiam suadere mortalibus : 
quam ita cunctorum sensibus beneficium Divinilatis 
attribuit, ut et qui nesciunt jura, rationem tamen 
veritatis agnoscant. Necesse est enim ut quod a na- 
tura conceditur, submonente iterum eadem suaviter 
audiatur. Et ideo non laboretis populis imponere 
quod eos constat ex propria voluntate sentire. Facile 
enim sequuntur vestigia verbi alieni , qui se posse 
credunt monitore compelli. Propterea per illam in- 
dictionem in illa civitate comitivze honorem secundi 
ordinis tibi, propitia Divinitate, largimur, ut él cives 
coinmissos x*quitlate regas, et publicarum ordinatio- 
num jussiones constanter adimpleas, quatenus tibi 
meliora prestemus , quando te probabiliter egisse 
prisentia sentiemus. 


XXVII. FORMULA HONORATIS POSSESSORIBUS ET CURIA- 


LIBUS. 


Utile est unum semper eligere, cui reliqui debeant 
obedire ; quia si voluntas diversorum vaga relinqui- 
tur, confusio, culparum amica , generatur. Itaque ci- 
vitatis vestr:e comitivam per indictioném illam nos 
illi largitos fuisse noveritis , cui saluberrimam * pa- 
rientiain commodate, ut causis vestris ferat reme- 
dium, ei jussionibus 119 publicis procuret effec- 
tum : scituri quod si quig se probabili devotione 
traclaverit, similia de nostris sensibus haud irrite 
postulabit. 


XXVIII. FÓRMULA PRINCIPIS MILITUM 'COMITIV.E. 


Gratum vobis esse confidimus, quando militize 
nostrae judices destinamus : quia tunc ordines nostros 


canus. Relativa ista intellectui sunt nomina : si pre- 
sulem ademeris, militem pon relinquis ; apparitio 
enim tollitur, quoties qui jubere. poterat abrogatur. 
Vobis ergo aptum credimus [Gr. et Cuj., altum cedi- 
mus], dum ad vos dirigimus dignitates, el tandiu vos 
militare facimus, donec judices destinamus ; nec 
istud leve credatis beneficium, ut cum vos scitis ob- 
sequium, vobis occurrat electio cognitorum. Et ideo 
perindictionem illam illum comitem militize vestrze 
cognoscite destinatam. Quem ita acturum esse pota- 
mus tam in causis publicis quam privatis, ut eum 
laus optata comitetur. Cui devotionem justissimam 
commodantes, his qux vobis prxceperit solemniter 
obedite, quia reverentiam nostram honoratam esse 


B credimus, si bene habitos nostros judices sentiamus, 


XXIX. FORMULA DE CUSTODIENDIS PORTIS CIVITATIS. 


Nullatenus de ejus fide dubitatur qui ad custodiam 
civitatis eligitur, quia probate conscientix* constat 
esse credendum qui fuerit pro securitate multorum. 
Atque ideo curam portz illius civitatis nostra tibi 
auctoritate concedimus, ut improborum non pateat 
adventibus, et bonorum non retardet accessus. Nam 
si porta semper obserata sit, instar est carceris; si 
iterum jugiter pandatur, murorum nil prodest habere 
munimina. Sit ergo utrumque moderatum, ut et 
custodix nocturnz satisfacias, et incompetenter eam 
claudere non przsumas. Eris nimirum via civium, et 
ingressus mercium singularum , amicus simul copie 


C quam optas intrare, Stude ergo cum alimoniis jnvi- 


tare venientes. Non tibi quod despiciatur est credi- 
tum. Quibusdam faucibus civitatis preponeris, qui 
ingredientibus victualibus prz::esse monstraris. Quod 
te oportet sine querela perficere, ut in parvis agno- 
Scere possimus, cui majora credere debeamus. 


XXX. FORMULA TRIBUNATUS PROVINCIARUM. 


JEquitati convenit ut unusquisque ad fructum mi- 
liti:e emenso tempore debeat pervenire, et laboiss 
recipiat premium pro compensatione meritorum. 
Unde quia prise? consuetudinis ratio persuadet ut ἃ 
nobis debeat designari, qui a vobis tribunus esse 
mereatur; ideo hac auctoritate censemus, ut ille 
que» locus videtur exposcere, vobis in supradicto 


D honore przsideat; quatenus cum ad tempus venerit 


constitutum, optato honore potiatur. Divina sunt ista 
judicia, non humana, ut quem superna ad tempus 
debitum voluerunt perducere, merito videatur et la- 
bonis sui premia suscepisse. Excubiarum suarum 
igitur competentia privilegia consequatur, quia nul- 
lum emolumento consueto fraudari desideramus, 
quem síne culpis ad primatum venire cognoscimus. 
Quapropter illi, pro utilitate publica disponenti, mo- 
dis omnibus obedite : quoniam potestatem [ Cwj., 
Cor., Niv. et Gam., artem] judicis habent priores, 
camis ab ipsis requiritur, si quira: a vobis insolen- 
tius excedatur. 


" L. 1 Cod., Qui pro sua jurisd. et supra lib. m, epist. 14. Fons. 


1:0 VARIARUM LIDER vir. 736 


XXXI. FORMULA PRINCIPATUS URBIS ROMA. 


Cum in urbe Roma plurima fieri censeamus, et 
necesse sit ibi potestatem esse comitiaci officii, ut 
utilitates publice videantur impleri, nostro more 
prospeximus, ut quia principem cardinalem obsequiis 
nostris deesse non patimur, tu ejus locum vicarii 
Domine in urbe Romana solemniter debeas conti- 
nere; quatenus et ille primatus sui laboribus per- 
fruatur, et tu in alterius honore possis discere, 
quod iu tuo debeas feliciter exhibere. Si quos etiam 
comitiacorum ad comitatum judicaveris esse diri- 
gendos : consulens obsequio nostro, tuo subjacebit 
arbitrio. Eos autem quos retinendos putaveris, in- 
dulta securitate potiantur. lta tamen, ut vicissim 
omnia modereris; quatenus nec excubantes conli- 
nuus labor atterat, nec segnes iterum rubigo otii 
fugienda consumat. 


XXXII. ronuULA QUA MONETA COMMITTITUR. 


Omnis quidem utilitas publica fideli debet actione 
compleri, quia totum vitiosum geritur, ubi con- 
scientiz puritas non habetur : tamen omnino mo- 
netz: debet integritas quxeri, ubi et vultus noster im- 
primitur, et generalis utilitas invenitur. Quidnam 
erit tulum, si in nostra peccetur effigie; et quam 
subjectus corde venerari debet, manu sacrilega vio- 
lare festinet ? Additur quod venalitas cuncia dissol- 
vit [Grat., Cuj., Niv. et Gam., dissolvitur], si victualia 
metalla vitiantur, quando necesse est respui quod in 


A XXXIII. FORMULA LEGATORUM GENTIUM DIVERSARUM, 


Quis dubitet utilitatis public:e interesse rationi , 
ut quibus nos constat dona conferre, nullam vidcan- 
tur itineris molestiam sustinere, quando nec vobis 
morarum detrimenta faciunt, et illi se bene habitos 
fuisse cognoscunt? Atque ideo humanitatem subter 
annexam, vel ad equos capitum definitum illius gentig 
legatis sine aliqua tarditate prestabitis, quatenus ad 
sedes suas irremunerati non debeant pervenire, quia 
festinantibus gratior est celeritas in redeundo quam 
quzlibet nunerum magnitudo. 


XXXIV. FORMULA EVOCATORIA, QUAM PRINCEPS DINICIT. 

Non dubitamus ultronea grate suscipi, qux in lo- 
cum muneris solent postulata conferri : quia domini 
recordatio concedit semper augménta, nec possunt 
esse principis vacua gratificationis judicia. Quapro- 
pter ad comitatum nostrum jussis te przsentibus 
evocamus, ut non mediocri gaudio perfruaris. Εἰ 
ideo otii delectatione postposita, ad illam diem, a4 
Urbem illam devenire propera, ut et tibi aspectum 
nostrum gratum fuisse judicemus, cum te festinasse 
cognoscimus. Desiderat enim aula nostra prssentiam 
bonorum, dum nescio quo pacto quidquid regali sa- 
pienti:e gratum esse cognoscitur, οἱ divino judicio 
comprobatur, quia ille qui corda nostra regit, ipse 
etíam quid debeamus sentire concedit. 


XXXV. FORMULA EVOCATONIA, QUA PETENTI CON- 
CEDITUR. 


Manifestatio est conscientize bone, przsentiam 


mercimoniis corruptum videtur offerri. Quis ergo pa- (; Justi principis expetiisse, quam solus ille desiderare 


tatur uiius esse commodum dispendia scelesta cun- 
ctorum , ut detestabile vitium venire possit ad pre- 
tium? Sit mundum quod ad formam nostra» sereni- 
tatis adducitur. Claritas regia nil admittit infectum. 
Nam si vultus cujuslibet sincero colore depingitur, 
multo justius metallorum puritate principalis gratia 
custoditur. Auri flamma nulla injuria permixtionis 
albescat, argenti color gratia candoris arrideat, :eris 
rubor in nativa qualitate permaneat. Nam si unum 
ledere legibus putatur esse damnandum, quid ille 
mereri poterit, qui in tantam hominum numerosi- 
taterh- peccaverit? Pondus quinetiam constitutum 
denariis precipimus 190 debere servari » qui olim 
fam penso quam numero vendebantur : unde ver- 
borum vocabula competenter ab origine trahens, 
compendium et dispendium pulchre vocitavit anti- 
quitas. Pecunia enim a pecudis tergo nominata, 
Gallis auctoribus, sine aliquo adhuc signo ad metalla 
translata est. Quam non sinimus feculenta per- 
mixtione fleri contemptibilem, ne iterum in anti- 
quam cognoscatur redire vilitatem. Proinde te, cujus 
pobis laudata est integritas actionis, ab illa indi- 
etione per juge quinquennium monete curam .ba- 
bere przcipimus, quam Servius rex in xre primum 
impreseisse perbibetur; ita ut tuo. periculo non du- 
bites quzri,si quid in illa fraudis potuerit inveniri, 
Nam sicut casus asperos subibis, si quid fortasse de- 
Equeris, ita irremuneratum non relinquimus, si te 
egisse Inculpabiliter senserimus, 


potest, qui de magna mentis puritate confidit. Aspe- 
cium solis nisi clara lumina non requirunt, quia illi 
tantum possunt. rutilantes pati radios, quos constat 
oculos habere purissimos. Sic presentiam principis 
ambiunt qui de cordis sineeritate presumunt. Hinc 
est quod veniendi tibi ad comitatum fiduciam grata 
mente largimur, ne honor evocationis, qui pro no- 
stra gloria constat inventus, ad injuriam convertatur, 
dum aliqua fuerit dilatione tardatus. Invitamus quin- 
imo desideria venientium, quia inde magis crescimus, 
si viros nobiles nostris obsequiis aggregemus. 


XXXVI. FORMULA COMMEATALIS. 
Nemo dubitat homines sua varietate recreari, quia 
in continuatione rerum magnum mentibus constat 
Ὁ esse fastidium. Dulcedo mellis, si assidue $unatur, 
horrescit : serena ipsa, quamvis magnopere dcside- 
rentur, jugiter adepta Sordescunt; non immerito, 
quia cum sit homo commutabilis, naturx: sux desi- 
derat babere qualitates. Et ideo festinanti tibi pro- 
vineiali oblectatione refoveri copiam tot mensium in 
supradicta provincia concedimus immorandi ( quia 
pene reclusus advertitur, oui mutare solum liberum 
non videtur), ita tamen, ut cum promeritas inducias, 
Domino juvante, Lransegeris, ad urbanas sedes redire 
festines. Nam si tzdium est continuatim vivere in 
urbis celebritate, quanto magis in agris diutina tem- 
pora peregisse! Libenter ergo damus inducias disce- 
dendi, non ut debeat Roma deseri, sed ut magjs 
commendetur absenti. 


191 
XXXVII. FORMULA àPECTABILITATIS. 

Optamus nobis, Deo auxiliante, subjectos varía 
dignitatum przrogativa gloriari : desideramus proba- 
bile genus hominum impressa gratia. dignitatis or- 
nare, ut laudabilius unusquisque possit vivere, cum 
se honores reverendos cognoverit accepisse. Sic enim 
et ad virtutis studia decenter ascenditur, et a bonis 
civibus respublica plus amatur. Atque ideo te specta- 
bilitatis nitore decoramus, ut sententiam toam in 
conventibus publicis spectandam esse cognoscas, 
cum inter nobiles decorus assederis, ut si hzec prxe- 
dicabili conversatione tractaveris, in futurum praemiis 
melioribus augearis. 


XXXVIII. FORMULA CLARBISSIMATUS. 


M. AURELU CASSIODORI 


728 


A quem primitus detestanda premebat audacia. Et quia 
ministros efficaces nostra debet habere preceptio, 


nec decet principem loqui quod non videatur posse 
compleri, prosentis heneficii jussione, adversus Go- 
thos illa, adversus Romanos illa, facile te fides et 
diligentia custodivit : quia nemo laborat defendere, 
nisi qui timetur offendi, dum przxstans dominus fieri 
formidatur ingratus. Fruere igitur nostra clementia; 
beneficio l:etare suscepto. Nam si ulterius a quoquam 
sub incivilitate tentaris, tua de inimicis potius vota 
corhplebis. 


XL. FORMULA DE MATRIMONIO COMFIRMANDO ET P LiBE- 
RIS LEGITIME CONSTITUENDIS. 


AEternum est beneficium, quod posteritatis fuerit 
favore collatum; nec plus est conveniens regi, quam 


Constat jucundum esse rerum bonarum saporem, p v porno prestet origini, In lucem quippe venturus 


εἰ utilem ambitum laudis, qui appetitur per aug- 
menta virtutis. Hoc nos studium providze liberalitatis 
infundimus, ut major sit cultus morum, dum cre- 
scunt desideria premiorum. Clarissimatus igitur ho- 
norem, ornamenta judicii nostri, regia tibi largitur 
auctoritas; quod pr»beat et exacte vite testimo- 
nium, et futur: prosperitatis polliceatur augmentum. 
Quapropter nihi! jam obscurum agere patiaris, qui 
clarissimatus dignitate resplendes. Grande siquidem 
vitze testimonium est, noi tam clarum quam claris- 
simum dici, quando pene totum de illo optimum 
creditur qui tanti fulgoris superlativo nomine vo- 
citatur. 


191 XXXIX. romucra TUITIONIS. 


casus suscipere non meretur adversos, ne ante gra- 
vamen districtionis incurrat quam gaudia supern:ze 
lueis inveniat. Oblata itaque supplicatione depromis 
mulierem quam tibi placitus [Cor., Ga., placidus] 
illigavit amplexus, beneficio nostro jugali honestate 
debere sociari, ut ex ea liberi nati nomen nanci- 
scantur hxredum. Nam cum spontanea copula ani- 
mantia cuncta eonsociet, dignumque videatur esse 
quod placuit, durum est libertatem liberam non ha- 
bere, unde liberi procreantur. Et ideo illam qus, 
sicut jure przecipitur, honestate non fuisse probatur 
equalis, legitimam tibi fieri censemus uxorem; et 
filios ex eadem conjuge, sive qui suscepti sunt, sive 
qui suscipiendi, hxredum volumus jura sortiri, ut 


Superfluum quidem videtur tuitionem specialiter C sub nulla dubietate diligas quos tibi absolute succes- 


ἃ principe petere, cujus est propositi universos com- 
muniter vindicare. Sed quia securitatem tuam quo- 
rumdam violentorum exsecranda temeritas inquietat, 
non piget dolentium querelis ad banc partem pietatis 
adduci; ut quod omnibus priwestare cupimus, suppli- 
canti potissimum conferamus. Atque ideo diversorum 
te, quemadmodum quereris, dispendiis sauciatum, in 
castra defensionis nostre clementer excipimus, ut 
com adversariis tuis, non, ut hactenus, campestri 


certamine, sed murali videaris protectione conten-- 


dere. lta fiet ut, truculentis viribus pressus, reddaris 
auxiliis regalibus ex:equatus. Quapropter * tuitionem 
tibi nostri nominis, quasi validissimam turrem con- 
tra inciviles impetus et conventionalia detrimenta, 


sores futuros esse cognoscas. Natura enim tibi pre- 
stitit filios, sed nos tali securitate facimus esse cha- 
rissimos. 

XLI. FORMULA AETATIS VEM)A. 

Gloriosa supplicatio est, qux veniam quzrit aetatis : 
quando se gravitatem de moribus confitetur accipere, 
quam maturitatem vit:e adhuc non contigit intulisse. 
Minor nascendo, grand:evus cupis esse consilio. Ita, 
quod in humanis rebus audacissimum est, ad erroris 
auxilium beneficium contemnis annorum. Quapropter 
oblata supplicatione depromis, ut cum tibi sit ratio 
firma prudentiz, actiones tux non relinquantur am- 
bigus», ne infirmetur jure quod non potest utilitate 


titubare. Hoc nos, quibus cordi est bona desideria 


nostra concedit auctoritas; ita tamen, ne, his prz- D perficere, libenter accipimus : quia nullas se captare 


sumptionibus sublevatus, civile respuas prebere re- 
sponsum ; et tu videaris insolens calcare jura publica, 


ἃ Hxc est formula tuitionis, id est securitatis, 
ἀσφαλείας, de qua sup., lib. iv, epist. 27, in fin., et 
l. 6, Illicitas, i Ne potentiores, D. De offic. presid. ; 
l. 1, $ Quies, D. De off. pre[. urb. Exeinplum apud 
Livium, lib. i de Thrasybulo, Fon. 

» Vide D. Ambrosium, lib. 1 de Abraham, cap. ὅ. 
Jug. — Ergo hsec formula derogat 1. 1, C. Denatur.lib., 
qua vetat Constantinus id per rescriptum peti. Fon. 

e Sup., lib. 1v, epist. 9. [nsidias hic ut illic quoque 
dolum vocat. L. pen., C. De dolo; l. 8, Si voluntate, 

De resc. vend. Dolus ex calliditate atque insidiis 
emptoris argui debet. Dolum ex iusidiis perspicuis 
probari convenit, l|. pen., C. De dolo. Sed et hac de 
re sup., epist. 55 lib. rv. Fonw. 


velle profitetur insidias, quisquis habere * liberos 
contractus constanter affectat. Atque ideo, si 4 id 


ἃ 14 tempus, nempe in maribus vigesimi anni me- 
15 : in feminis octavi et decimi Constantini consttu- 
tione definiuntur, l. 2, C. De iis qui ven. «tat. 
impetr., quam statem hic acerbam maturitatem 
eleganter vocat, ut Ulpian. in l. 2, vers. Maturius, 
l. 5, vers. Quasi ambitiosa, D. De minor.; et Philo- 
strat., lib. 1 de Vita Apollonii Tyanei videtur aliquan- 
do maturius adolescentes sux tutele fleri solitos 
innuere. Quamobrem prediorum alienatio non per- 
mittitur, ac ne hypotheca quidem immobilium, 1. $ 
Cod. eod. Uride usu quoque Gallorum clausula so- 
lemnis in concipiendis ejusmodi codicillis venialibus 
(vulgo, bail à gouvernement) adjicitur, à (a charge de 
m'aliéner les immeubles. Cujus exceptionis vis hac 


729 


VARIARUM LIBER VII. 


T30 


tempos constat elapsum, quo ad hanc veniam accedi A splendidissimum officium censoria quadam gravitate 


jura voluerunt, nos quoque probabilibus desideriis 
licentiam non negamus; ut in foro competenti ea 
qua in his causis reverenda legum dictat antiquitas, 
solemniter actitentur. Ita ut in alienandis rusticis vel 
urbanis prediis constitutionum servetur auctoritas : 
ne cum opinioni prestare volumus, utilitatem publi- 
cam lzdere videamur. Cape igitur nostro beneficio 
potiorem annis etatem; et quod petis ab oraculo, 
moribus exhibeto. Nam professio maturitatis acerba 
locum denegat actionis, quando multo gravior est 
culpa quam sux promissionis impugnat auctoritas. 


199 XLII. ronuULA EDiICTI Ap QUESTOREM, UT IPSE 
SPONDERE DEBEAT QUI SAJONEÉM MERETUR. 


Frequenter sajones, quos a nobis credidimus pia p 


voluntate concedi, querelis maximis cognovimus in- 
gravatos. Corruptum est (prob dolor!) beneficium 
nostrum, crevitque potius de medicina calamitas, 
dum ad alios usus potentium malignitate translati sunt 
quam eos nostra remedia transtulerunt. Unde nobis 
necesse fuit remedio salubri votis pestiferis obviare, 
ne dum pietatis studium ad zqualia beneficia trahi- 
tur, surreptionum iniquissima patiamur. Atque ideo 
edictali programmate definimus ut quicunque contra 
violentas insidias propter ineluctabiles necessitates 
suas mereri desiderat fortem sajonem, officio nostro 
penali se vinculo cautionis astringat; ut si precepta 
nostre jussionis immissione plectibili sajus quem 
meretur excesserit, et ipse ρα δ nomine det auri 


reluceat, et turpe sit illis misceri qui dignis moribus 
non possunt approbari, congruum videtur tales quze- 
rere qui in nullo debeant displicere. Atque ideo tri- 
buni ^ chartariorum suggestione comperta, penes 
quem officii est digna reverentia, ab illo die chartarii 
te volumus nomen adipisci; ut qui nobis bene actu- 
rus promitteris, documentis laudabilibus approberis. 
Avaritiam declina, longins fuge iniqua compendia. 
Multo melius proficitur, si bonis moribus serviatur. 


XLIV. FORMULA DE 5 COMPETITORIBUS. 

Nescio quid grande de se videtur promittere, qui 
loca desiderat publica possidere. Hoc enim ita fleri 
decet, si * res squalida in meliorem loci faciem 
.transferatur et revocetur ad ornatum quod pridein 
videbatur jacere incultum. Atque ideo desideranti 
tibi illum locum proprietario jure concedimus, preter 
zs, aut plumbum, vel marmora, si tamen ibi fuerint 
latere comperta. Age itaque ut per te sumat decorem 
quod neglectum incuria vetustate jacuerat; quatenus 
boni civis laudem invenire merearis, si facicm tux 
civitatis ornaveris, securus etiam ad posteros trans- 
mássurus quod proprio fuerit labore compositum. 
Quia tanto firmius unusquisque possidebit, quanto 
$e auctoresque suos amplius expendisse probaverit. 
XLV. FORMULA, QUA CENSUS 4 RELEVETUR £I QUI UNAM 

? CASAM POSSIDET PRAGRAVATAM. 


* Cum de agri utilitate vivatur et omnibus inde cer- 
tum sit justum venire compendium, tributum illud 


libras tot, et satisfacere promittat quzecunque ejus (* possessionis in illa provincia constitut:e ita quereris 


adversarius potuerit tam commodi quam itineris sus- 
tinere detrimenta. Nos enim cum reprimere inciviles 
animos volumus, przgravare innocentiam non debe- 
mus. Sajus autem, qui sua voluntate modum pr:xece- 
ptionis excesserit, donativis se noverit exuendum, et 
gratie nostre (quod est damnis omnibus gravius) 
incurrere posse periculum; nec sibi ulterius esse 
credendum, si jussionis nostre, cujus exsecutor esse 
debuit, temerator exstiterit. 


XLIII. FORMULA PROBATORLE CHBARTARIORUM. 


Cont'at militiam bene geri, qux probatis videtur 
imponi, quando ipse secum potest revolvere quod 
judex eum potuit admonere; maxime cum ad patri- 
monia divine talis domus mereatur accedere, ut 
cupiditate detestabili non possit accendi. Deinde cum 


oque formula excipitur, vers. Jta ut in alienan- 
dis, etc. Athenis adolescentes in Lexiarchico com- 
mentario relati ac censiti sux tutelx efüciebantur, 
ut scribit Pollux, tumque iis administrandi patrimonii 
jus erat. Suidas : Οἷς ἐξὸν τὰ πατρῷα oixovopsiv; hujus 
moris meminit et /Eschines : Kai κύριος ἐγένετο τῆς 
οὐσίας. Sed de adolescentibus :etatis veniam principis 
indulgentia consecutis, alio loco certum est pluribus 
agere. Fonw. . ] 

* Cartharii meminit lib. 1x, epist. 5, hujusque 
mentio lit in veteri inscriptione Nemausensi. Jus. 

b L. 9, C. De petit. bon. subl., lib. x, tit. 12. Foaw. 

* [ntelligit auctor opera publica, vel quz ad rem- 
np vel civitatem pertinent, ot videre est in l. 


quando, C. De oper. pub. B&oss. 


onerosum, ut universas tibi voraverit facultates lacus 
ille vastissimus functionis; et quod aliunde magno 
labore potest colligi, per illam videatur assumi, cu- 
jus utilitatem nimia transcendit illatio, dum plus 
compulsoribus redditur quam a sedulo prestetur. 
Quapropter credimus te evadere posse nuditatem, si 
dominium hujus ruris [Alii, urbis] amiseris, cui jugis 
sterilitas de compulsoribus venit; ne conditione mi- 
serabili servias necessitati, cujus dominus esse me- 
ruisti. Sed quia hoc genus. beneficii przestari medio- 
eribus leges sacratissime censuerunt, ut qui pro 
unius cespitis enormitate deprimitur, nec altcrius 
commoditate sublevatur, moderaticne habita ei de- 
beat subveniri, magbitudinis nostre, cui cordi est 
cogitare justitiam, prxsenti auctoritate decernimus, 
ut, si ita est, tot solidos tributario supradictze posses- 


^ Hodie vetita est petitio relevationis, vel transla- 
tionis, vel adxrationis, etc., lib. x Cod., tit. 24, de 
collat. donatorum vel relevatorum, etc. Fon. 

* L. Δ, D. De censib, et tit., C. De censitoribus et 
perequat., novell. 165. Ulpian. Rhet. in oratione de 
male obita legat. scribit vacationem & muneribus 

uperibus (qui hic mediocres dicuntur) concessam 

isse, ut rem domesticam curarent. Basilii Porphy- 
rogenetis constitutio recensetur a Cedreno, et lib. 1 
Juris Orientalis, qua. pauperum, qui minus solvendo 
essent, tributum a locupletioribus exigeretur, quod 
allilengium vocabatur, de quo alias pluribus. Totius 
aulem hujus epistoke argumentum convenit disputa- 
Woni, 1. 4. D. De censib. Fonx. 





151 


M. AURELII CASSIODORI 


- 


122 


sionis, datis pr:eceptionibus ad eos quorum interest, A itaque, Deo favente, posteri solemniter hzwredes, 


ita faciatis de ^ vasariis publicis diligenter abradi, ut 
hujus rei duplarum vestigiam non debeat inveniri, 
Sed per secula sine errore servetur quod una com- 
muni summa concluditur. 


199 XLVI.^ ronMULA QUA CONSOBRINA LEGITIMA FIAT 
UXOR. 


Institutio divinarum legum bumano juri ministrat 
exordium, quando in illis capitibus legitur przce- 
ptum quz duabus tabulis probantur adscripta. Sacer 
enim Moses, divina institutione formatus, lsraelitico 
populo inter alia definivit, ut concubitus * suos a 
vicinitate pii sanguinis abstinerent, ne et se in proxi- 
mitatem redeundo polluerent, et dilatationem provi- 


castum matrimonium, gloriosa permixtio, quando 
quidquid a nobis fleri pricipitur, necesse est ut non 
culpis, sed laudibus applicetur. 


XLVH. FORMULA, AD PRAEFECTUM, UT SUR DECRETO 
CURIALI PRLEDIA VENDAT. 

Patitur hoc improvida mortalium plerumque con- 
ditio, ut cum l:edere putatur, consulat ; οἱ cum con- 
sulere videtur, affligat. Sed illud magis est eligendum, 
quod prodesse cognoscitur. Nam ἃ venena ipsa si ju- 
vare probantur, accepta sunt. E contra, refugienda 
est suavitas mellis qux inferre dignoscitur lzsiones. 
Finis ergo sapientis est amare quod expedit; sic nec 
igitur votum respicit, qui prodesse conteudit. Przedia 


dam in genus extraneum non haberent. Hoc pru- p Quidem curialium non facile * distrahi prudens defi- 


dentes viri sequentes exemplum, longius pudicam 
observantiam posteris transmiserunt, reservantes 
principi tantum beneficium, consobrinis nuptiali co- 
pulatione jungendis . intelligentes rarius posse prz- 
sumi quod a principe jusserant postulari. Admiramur 
inventum, et temperiem rerum stupenda considera- 
tione laudamus, hoc ad principis fuisse remissum 
judicium ; ut qui populorum mores regebat, ipse et 
moderata concupiscentix€ frena laxaret. Et idco, 
supplicationum tuarum tenore permoti, si tibi illa 
tantum consobriui sanguinis vicinitate conjungitur, 
nec alio gradu proximior approbaris, matrimonio tuo 
decernimus esse sociandam, nullamque vobis exinde 
jubemus fleri quxstionem, quando et leges nostra 


nivit antiquitas; ut ad necessitates publicas melius 
efficerent (Gr. et Cuj., sufficerent], si substantiz 
juvamina plus haberent. Sed in hac iterum parte 
prospexit, ut δὶ apud vos ineluctabilis ne: essitas ap- 
pareret, rerum suarum distractio subveniret. Nam 
quid prodest, si quispiam videtur idoneus, et fieri 
non possit a contractis nexibus absolutus? f Egenti 
similis est, qui reddere nequit alienum ; nec dici po- 
test proprium, quod liberare dominum non videtur 
8 a debito [Alii, additum; alii, addictum]. Sed quam- 
vis hoc vestrze potestati fuerit legum auctoritate con- 
cessum, tamen, ne quam rarissimi facti sustineretis 
invidiam, illius municipis allegatione permoti, nos 
quoque eminenti: vestrx prxsenti jussione permitti- 


permitti voluntate consentiunt, et vota vestra prz- (ἡ mus, ut aliquis, veritate discussa, si aliter solvi ne- 


sentis auctoritatis beneficio firmaverunt. Erunt vobis 


4 Vasaria publica hic sunt archivorum ac census 
tabuke, ut in 1. 12, Loca, de censitoribus et perz- 
quat., C. Theod., quibus singulorum civium facultates 
describebantur, id est, ut Theophili definitionem se- 
quar, tit. de libert. : «vig rot χάρτης, ἔνθα '" Popaiot 
ἀπεγράφοντο τὰς οἱγεία; περιουσίας, ἐπὶ τὸ ἐν χαιρῷ 
ko)épou χατὰ μέτρον τῆς ἰδίας ὑποστάσεως ἕχαστον εἰσ- 
φέρεν. Alioqui vasarium est pecunia qux publice da- 
tur magistratibus in provincias euntibus, ut equos, 
mulos, vasa et suppellectilem, cxteraque qux: magi- 
stratus instrumentum implerent, quod publico sum- 
p:u compararent. Meminit Cic. in Pison. : Sestertium 
centies et octogies, quod, quasi vasarii nomine, in 
venditione mei capitis ex :rario tibi tributum Ro- 
m:e in quiestu reliquisti. Hujus moris idem meminit, 
n in Rull., et v in Verrem; Sueton. in Augusto; 
pum in Alexand.; Budzus de asse, lib. 11. 

ORN. 

b Vide sanctum Augustinum, de Civit. Dei lib. iv, 
cap. 16; et sanctum Ambrosium, lib. vii, ep. 66. 
JURET. 

Hodie tale rescriptum jure nostro prohibetur , 
1. 3, C. Si nuptie ex rescripto petantur. Fonx. 

c Ratio vitandarum inter consobrinos seu patrueles 
nuptiarum; de quo divus Augustin. lib. xv cap. 16 
de Civit. Dei, quas iuter consobrinos jus civile olim 
permiserat, |. 25, Uter, in. fin.; 1. seq., D. De cond. 
instit. ; l|. pen., de rit. nup.; l. 19, Celebrandis, C. 
De nupt., ὃ Duorum, eod. t. fnst., Quintilian., proce- 
mio lib. vi de filii Obitu querens: Tene Consulari 
nuper adeptionee ad omnium spes bonorum patris 
admotum, te avunculo przetori generum destinatum ? 
Cousobrinorum nuptias vetuit Theodos., dicto c. 16, 
l. 5, C. Theod., De incest. nup.; Àmbros., epist. 66, 
εἰ lib. 1 Cod. Theod., Si nuptie ex resc. pet.; Caius, 


queat, distracta ligamina pradii sui, quod propria 


lib. 1, tit. 4, Instit.; Harmenop., lib. vi, tit. 4. Unde 
accidit ut apud Theophil., dicto ὃ Duorum, οὐ 35- 
νανται quibusdam exemplaribus legatur, cum ab 
archetypo Latino absit negatio. Fonw. 

4 Veneni verbum medium est : ideoque qui vene- 
num dicit, adjicere ie an bonum, an malum; 
nam et medicamenta verlena sunt, quia eo nomine 
omne continetur quod adhibitum naturam ejus cui 
adhibitum est mutat, 1. 256, Qui venenum, de verb. 
sign. FonN. 

ὁ Decurionum seu curialium pr:edia sine decreto et 
causx* cognitione alienare non licuit, tit. 55 lib. x 
Cod. Noster Cassiodorus, lib. ix, epist. 2 : Praedia, 
inqnit, Curialium, unde maxime mediocribus paran- 
tur insidiz, nullus illicita emptione pervadat, quia 
contractus dici non potest, nisi qui de legibus venit. 


p Justinian., novell. 101 : Causa prohibitionis subjun- 


gitur, ut ad necessitates publicas melius sufficerent ; 
sic enim emendandum censeo, cum prius perperam 
scriberetur, eflicerent, si substanti: juvamina plus 
haberent. Fonw. 

t Bona etenim cujusque intelliguntur, quxe deducto 
cre alieno supersunt. L. Subsignatum, de verb. 
sign.; l. 72, Mulier, de jur. dot., 1. 11, Non possunt, 
de jur. fisc.; 1. 69, dur he D. Ad l. Falcid.; Quin- 
tilian., declam. 233; Harpocration, in dict. ἐνεπέσ- 
xnupa. FonN. 

€ [n veteri quidem manusc. legitur, a debito, quod 
antequam consuluissem, addictum ipse emendaram ; 
an rectius, alii viderint ; mihi certe non omnino con- 
jectura displicebat ; et liberare dominum addictum, 
tanquam opposito relata accipiebam, quando is qui 
debet, creditori obnoxius est, ὑπεύθυνος, ut et Gor- 
dianus ait, quasi cliens, l. 3, C. De Novat. Fonx. 





793 


VARIARUM LIBER ὙΠ]. 


154 


voluntate delegerit, habeat licentiam distrahendi; ità A utrumque enim potest esse culpabile, aut malis mo- 


wt reddat debitum quod probatur esse contractum, 
ne, vitio voracitatis imbutus, facultates suas absor- 
bere videatur esse permissus. Constet apud vos pro- 
babilis causa damnorum, quoniam illis volumus sub- 
veniri qui duris necessitatibus probantur astringi; 


ribus frena laxare, aut justas iterum querelas exclu- 
dere. Quapropter provide vobis permisit antiquitas 
de illa causa decernere, cui est utile curiam custo- 
dire. ΑΛ quibus enim munia poterunt sustineri, si 
civitatum ? nervi passim videantur abscidi? 


* Ceriales, nervi civitatum, epist. 2, infra, lib. ix, et in Majoriani Novell., ubi non servos, sed nervos 


legendum. Novell. 5. Fog. 








LIBER OCTAVUS. 





Md 
194 EPISTOLA PRIMA. 
JUSTINIANO IMPERATORI ATHALARICUS REX. 

Petit. ejus gratiam εἰ amicitiam iisdem interpositis 
conditionibus quibus cum Theodorico priores impe- 
rutores societatem inierant. 

Juste possem reprehendi, clementissime principum, 
si pacem vestram quzrerem tepide, quam parentes 
meos constat ardentius expetiisse; aut in qua parte 
dignus h:eres cxisterem, si auctoribus meis impar in 
tanta gloria reperirer? Non vos majorum purpuratus 
tantum ordo clariicat, non sic regia sella sublimat 
quantum longe lateque potens gratia vestra nobilitat. 
Cmnia enim regno nostro perfecte constare credi- 
mus, si banc nobis minime deesse sentimus. Sed et 
pietati vestrx prxconiale est diligere quorum patres 
contigit vos amasse. Nemo enim creditur impenrdisse 


buisse. Aliquid forsitan et amplius mereor sincerita- 


B uis, cujus nec zetas videtur esse suspecta, nec gene- 


ratio jam probatur extranea. Quidam vero per 
suprascriptos legatos nostros serenissimis sensibus 
verbo intimanda commisimus, qux clementi: vestre 
more ad effectum facite pervenire. 


EPISTOLA II. 
SENATUI URBIS ROME ATHALARICUS REX, 


Eum reddit certiorem 86 regem unanimi Go'lorum 
Romanorumque consensu creatum fuisse, et mittit 
ad eum Sigismerem comitem cum aiiis qui ipsius 
nomine sacramenta prastent. 

Plenissimum gaudium constat esse, patres conscri- 
pti, cognoscere dominantis exortum, ut qui creditur 
universos posse protegere, audiatur ad regni culmii;a 


veteribus puritatem innocuam, nisi qui eorum stir- C, pervenisse. Mensura Letitiz: de magnitudine nuntii ve- 


pem habere probatur acceptam. Claudantur odia cum 
sepultis; ira perire noverit cum protervis ; gratia non 
debet occumbere cum dilectis : sed magis aífectuo- 
sius tractandus est, qui ad regni causas innocens in- 
venitur. Perpendite quid a vobis mereatur successor 
bonorum. Vos avum nostrum in vestra civitate celsis 
curulibus extulistis, vos genitorem meum in Italia 
palmatz claritate decorastis. Desiderio quoque con- 
cordie factus est per arma filius, quamvis vobis pene 
videbatur xquavus. lloc nomen adolescenti con- 
gruentius dabitis, qualia nostris senioribus pr:sti- 
stis. In parentelc locum noster [Ac., nostrum] jam 
transire debet affectus ; nam ex filio vestro genitus, 
naturz legibus vobis non habetur extraneus. Atque 
id. o pacem non longinquus, sed proximus peto, quia 
tunc mibi dedistis gratiam nepotis, quando meo pa- 
renti adoptionis gaugia pr:estitistis. Introducamur et 
in vestram mentem, qui adepti sumus regiam hzere- 
ditatem. Illud est mthi supra dominatum, tantum ac 
'talern rectorem babere propitium. Primordia itaque 
nostra solatia mereantur principis longwvi babere ; 
pueritia tuitionem gratie consequatur; et non in 
totum a parentibus destituimur, qui tali protectione 
fulciimnur. Sit vobis regnum nostrum gratix vinculis 
obligatum. Plus in illa parte regnabitis, ubi omnia 
charitate jubetis. Quapropter ad serenitatem vestram 
illum et illum legatos nostros :stimavimus esse di- 
rigenáos, ut amicitiam nobis illis pactis, illis condi- 
tjonibus concedatis, quas cum div memorix domno 
avo nostro inclytos decessores vestros constat ha- 


nit; ettanta fit alacritas animi, quanta fueritet conside- 
ratio rei. 1 95 Namsi prudentes viros erigunt [ Ed.,A«., 
exigunt| commoda pr:edicta sodalium, si amicoruin 
relevat sospitas nuntiata, quanta exsultatione suscipi 
debet, omnium rectorem feliciter provenisse terra- 
rum, quem non protulit commota seditio, non bella 
ferventia pepererunt, non reipublice damna lucrata 
sunt, sed sic factus est per quietem, quemadinodum 
venire decuit civilitatis auctorem ! Magnum profecto 
felicitatis [ed., fidelitatis] genus, obtinere sine con- 
tentionibus principatum ; et in illa republica adole- - 
scentem dominum fleri, ubi multos constat maturis 
moribus inveniri. Non enim potest cuilibet ztati de- 
esse consilium, ubi tot parentes publicos constat in- 
p ventos. Praelata est ergo spes nostra cunctorum me- 
ritis ; et certius fuit de nobis credi quam quod de aliis 
potuit approbarí, uon injuria : quoniam quavis cla- 
ritas generis Ámalis cedit ; et sicut qui ex vobis pa- 
scitur, origo senatoria nuncupatur, ita qui ex hac fa- 
milia progreditur, regno dignissimus approbatur. 
Probata sunt przesenti facto αι: loquimur. Nam cum 
domni avi nostri pro beneficiorum quantitate dulcis- 
sima nobis recordatio urgeretur extremis, magnitu- 
dinem dominationis sux tanta in nos celeritate trans- 
fudit, ut non tam regnum quam vestem crederes esse 
mutatam. Tot proceres manu consilioque glorios: 
nullum murmur, ut assolet, miscuerunt : sed ita cum 
magno gaudio secuti sunt principis sui judicia, ut 
voluntatem ibi potius agnosceres confluxisse divinam. 
Quapropter necessarium daximus, propitio Deo, de 


755 


M. AURELII CASSIODORI 


136 


ortu regni nostri vos facere certiores, * quia dilatata- A — nibus Gothorum Romanorumque suffragiis evectum, 


tum [Jur., subaudi magis] quam mutatum videtur im- 
perium, cum transit ad posteros ; nam quodammodo 
ipse putatur vivere, cujus vobis progenies cognoscitur 
imperare. H:ec habuerunt vestra vota, hxc illius fuit 
indubitata sententia,-ut heredem bonorum suorum 
relinqueret qui beneficia ejus in vobis possit augere. 
Amore principum constat inventum ut simulacris z- 
neis fides servaretur imaginis, quatenus ventura pro- 
genies auctorem videret, qui sibi rempublicam mul- 
tis beneficiis obliyasset. Sed quanto verior est qui 
vivit in posteris, per quos plerumque et forma cor- 
poris redditur et vigor animi protelatur! Et ideo no- 
bilitatis vestrze fldem majore nunc studio debetis os- 
tendere, quatenus et priora munera meritis videantur 
esse collata, et 'futura indubitanter eis pre»stemus 
quos preteritorum immemores fuisse minime sense- 
rimus. Noveritis etiam divina providentia fuisse dis- 
positum ut Gothorum Romanorumque nobis genera- 
lis consensus accederet, et voluntatem suam, quam 
puris pectoribus offerebant, 5 juris etiam jurandi re- 
ligione firmarent. Quod vos secuturos esse minime 
dubitamus tempore, non amore; nam a vobis potuit 
inchoari quod preventi longinquitate sequimini. Con- 
stat enim excellentissimos patres tanto amplius posse 
diligere, quanto majores honores a czteris ordinibus 
visi sunt accepisse. Sed ut primordia nostra, et circa 
vos benignitatem possitis agnoscere (quia decet cu- 
riam vestram beneficiis introire), illustrem Sigisme- 
rem[Ed.,Ac.,Sigisinem], comitem nostrum, vobis cum 


his qui directi sunt fecimus sacramenta przestare, quia (C 


inviolabiliter servare cupimus quod publica auctori- 
tate promittimus. Si qua autem a nobis postulanda 
creditis, quz vestrz securitatis jncrementa multipli- 
cent, indubitanter petite commoniti, quos ad funden- 
das preces nos etiam videmur hortari. Promissio po- 
tius est ista quam comumonitio ; nam qui reverendum 
senatum supplicare precipit, quod impetrare possit 
nihilominus compromisit. Nunc vestrum est tale ali- 


quid sperare, quod communem rempublicam possit 
augere. 


EPISTOLA Ill. 
POPULO ROMANO ATHALARICUS REX. 


Theodoricum regem praeclaris laudibus extollit, et re- 
nuntiat populo Romano ad solium se [uisse commau- 


P d 


* Est notanda phrasis, qua subaudiatur dictio, ma- 
gis, ut apud Grzcos μᾶλλον ; infra, lib. x, epist. 8, et 
epist. 25 lib. seq. Pindar., Nemzis : Ὑπνοῦμεν πάντες 
ἢ πιστεύουεν. Tertullian., Exhortatione ad castitatem : 
Puto nobis non licere nascentem necare, quam et 
natum. Ammian. Marcellin., lib. xxxi: Concito, 

uam considerato civium assultu perterritus est. 
wrobique, magis, vel, quidpiam significationis com- 
parativ:e subintelligitur, quod Hellenismum vel Ju- 
daismum redoleat ; quale illud est: Functionem reci- 
piunt per solutionem, quam specie, l. 2, Si cert. pet.; 
et meritis liberos, quam pactionibus adstringi placuit. 
Paul. lib. iv Sentent., tit. 5: Et nihil est gratum his 
prestari posse, quam libertatem. L. $9, de fidei- 
cor bees E: fin., de judic.; 1. ἢ Si apes 
» Depositi. ton. Augustinus, lib. iv, cap. 8, 

d., primus omnium admonuit. FoawzA. j 


atque per legatos se justitiam servaturum pollicetur. 

Si vos externus hxeres imperii suscepisset, dubita- 
re forsitan poteratis ne quos prior dilexerat, inviden- 
do subsequens non amaret: quia nescio quo pacio 
cum suceessor amplius laudari nititur, prx:eeedentis 
fama lentatur [alii, lzetatur; alii, ledatur]. Nunc vero 
persona tantum, non est autem vobis gratia commu- 
tata, quando recte vobiscum agi credimus, si avi ve- 
neranda judicia subsequamur. Nostrae siquidem opi- . 
nionis interest ut quos ille benignissime tuitus est, 
nos etiam statata constantia et beneficiorum ubertate 
pascamus. Minus cogitant qui obscuris principibus et 
versatis in mediocri actione [Ed., Niv. et Ac., natior e. 
Gam., nomine| succedunt. Nos talis przcessit, ut ex- 
quisitis virtutibus ejus sequi "vestigia debeamus. 
Quapropter, quod auspice Deo dictum sit, gloriosi 
domni avi nostri ita vobis nuntiamus ordinatione dis- 
positum, ut Gothorum Romanorumque in regnum 
nostrum suavissimus consensus accederet; et ne ad- 
versis rebus aliqua possit remanere suspicio, vota 
sua sacramentorum interpositione firmaruntse domi- 
natum nostrum tanto gaudio subire, tanquam si vel 
illis domnus avus noster fatali sorte non videretur 
subtractus, ne solis linguis, sed etiam imis pectoribus 
probarentur esse devoti. Quod si vos, ut opinamur, 
libenti animo similia feceritis, harum portitores sub 
obtestatione [Edit., Ac., ostentatione ; Forn., attesta- 
tione] divina vobis fecimus polliceri, justitiam nos 
et zquabilem clementiam, qux? populos nutrit, juvan- 
te Domino, custodire, et Gothis Romanisque apud 
nos jus esse commune, nec aliud inter vos esse divi- 
sum, nisi quod illi labores bellicos pro communi uti- 
litate subeunt, vos autem civitatis Roman: habitatio 
quieta multiplicat. Ecce ad condictionem 196 [ms. 
A., conditionem] clementissimam sacramenti incli- 
nando nostrum eveximus principatum, ut nihil dubium, 
nihil formidolosum populi habere possint quos beatus 
noster auctorenutrivit. Ecce Trajani vestri clarum 5:Ὁ - 
culis reparamus exemplum. € Jurat vobis per quem 
juratis; nec potest ab illo qui«quam falli, quo invo- 
cato, non licet impune mentiri. Erigite nunc animos, 
et, Deo propitio, meliora semper optate, ut sicut a 
charitate potestatem regiam inchoavimus, ita tran- 
quillitatem Deo placitam sequentibus temporibus ex- 
sequamur. 


D 9P»Jurabant senatores, jurabat populus principi, et 


vicissim ipse princeps populo ac senatui statim 
susceptas imperatorias infulas; quem morem in Gal- 
lia retentum, et ad heec usque tenipora in pncpibes 
nostris inaugurandis observatum scimus. Bnoss. 

* Pro intelleetu hujus loci vide qux in iori 
epistola adnotavimus, quibus adjungere libet verba 
Plinii in Panegyrico ad Trajanum ad jusjurandum 
principi e£ a principe consulatum ineunte przestitum 
pertinentia: Áccedis ad consulis sellam, adigendum 
te probes in verba principibus ignota, nisi cun ju- 
rare cogerent alios. Et paulo post : Quinetiam sedens 
stanti praebuit jusjurandum, et ille juravit, expres - 
sit, explanavitque verba, quibus caput suum, domum 
suam, si scienter fefellisset. Ex quibus ap post 
vota jurari solitum imperatori ἃ magistra A se- 


natoribus, a populo ipeo. Baoss. 








731 


EPISTOLA IV. 
ONIVERSIS ROMANIS PER ITALIAM ET DALMATIAS CONSTI- 
TUTIS ATHALARICUS REX. 

Scribit t€ Gothorum Romanorumque sacramenta Lud 
muninine adepti regni suscepisse, et petit ut eadem 
praestent. 

Honorabile credimus indicare quod fama potuistis 
teste cognoscere. Jure siquidem de se bene arbitra- 
bitur zstimatum, qui regium meretur alloquium : 
quia dignitas est subjecti affatus meruisse dominan- 
tis, in ea presertim causa in qua omnium corda sic 
videntur esse sollicita, ut si non cognoscant prospe- 
rum, credaut semper adversum. Nam qui audit mu- 
tatum, novum nihilominus formidat imperium. Et re- 
vera nescio quid triste creditur cogitare, qui tardat 


VARIARUM LIBER Vlil. 
À nis impendere, ut et nobis regnantibus bonarum re- 


738 


rum fructus dulcissimos afferatis, qui sub nostris pa- 
rentibus copiosa virtutum laudé floruistis. 


EPISTOLA VI. 
LIBERIO PREFECTO GALLIARUM ATBALARICUS REX. 
Renuntiat se a Theodorico, dum adhuc viveret, regno 
donatum ; sibique Gothos Romanosque fidem sub ju- 
risjurandi religione promisisse. Tum petit wi qui ver- 
saniur in Galliis illos imitentur. 

Scimus animum vestrum de obitu gloriosz? memo- 
ri» domni avi nostri acerbo dolore fatigari, dum 
omnia bona graviter defleantur amissa. Plus enim 
queritur [Edit., queritur], dum dominus desiderabi- 
lis abrogatur. Expedit autem studio pietatis afflictam 
mentem compensativo remedio consolori, quia vix 


inter initia benigna promittere. Quapropter locum si- p sentitur amissus, cui non succedit extraneus. Sic 


mistris cogitationibus amputantes, aliter de nobis non 
patimur credi quam quod de nostris potuit parentibus 
zestimari. Et ideo, quod Divinitate propitia dictum sit, 
glorioso domno avo nostro feliciter ordinante, tam 
Gothorum quam Romanorum presentium pro munimi- 
ne indepti [Ms. A., incepti] regni sacramenta susce- 
pimus, quod vos quoque facturos esse libentissime 
judicamus ; ut qui fideles parentibus nostris exstitistis, 
mobis quoque simili devotione pareatis. Suavius enim 
diligit h:eredem, qui beneficiorum recordatur aucto- 
rem. Sed ut vobis benevolenti: nostra jam nunc in- 
tegritas innotescat, jurisjurandi vobis fecimus reli- 
gione promitti quod et nostrum possit declarare pro- 
positum, et spem debeat munire cunctorum. 


EPISTOLA V. 
UNIVERSI GOTRIS PER ITALIAM CONSTITUTIS ATHALARICUS 
REX. 

Significat se, Theodorico adhuc superstite, omnium sa- 
cramenta in regia civitate recepisse, et hortatur ut 
eorum exemplum sequantur, nec non per comitem iis 
énterposito sacramento fidem spondet. 

Voluissemus quidem domni avi nostri longeva vi- 
te gaudia nuntiare : sed quoniam diligentibus dura 
conditione subtractus est, nos h:eredes regni sui, Deo 
sibi imperante, substituit, ut successione sanguinis 
sui beneficia vobis a se collata, faceret esse perpetua, 
dum nos illa et augere et tueri cupimus qux ab illo 
facta esse cognoscimus. Cujus ordinationi adhuc eo 
superstite in regia civitate ita sacramenti interposi- 
tione cunctorum vota sociata sunt, ut unum crederes 
promittere, quod generalitas videbatur optare. Hoc 
vos sequentes exemplum, pari devotione peragite, ne 
quid a presentibus minus fecisse videamini, a qui- 
bus creditur totum similiter posse compleri. Illum 
vero comitem vobis fecimus jurata voce promittere ; 
at sicut nobis vestrum animum devotissime proditis, 
sic optata de nostris sensibus audiatis. Recipite ita- 
que prosperum vobis semper nomen, Ámalorum re- 
galem prosapiem, blatteum germen, infantiam pur- 
puratam, per quos, Deo juvante, parentes nostri de- 
center evecti sunt, et inter tam prolixum ordinem 
regum susceperunt semper augmentum. Credimus 
enim de Divinitate propitia, qu: majores nostros di- 
qnanter adjuvit, nunc quoque gratiam suz dignalio- 


enim, Deo sibi imperante, prospexit, dum esset et 
post fata providus, ut regionibus suis pacem relin- 
queret, ne aliqua novitas quieta turbaret. In sellam 
regni sui nos domiuos collocavit ; quatenus decus ge- 
neris, quod in illo floruit, in successores protinus 
equali luce radiaret. Cui ordinationi Gothorum Ro- 
manorumque desideria convenerunt, ita ut sub juris- 
jurandi religione promitterent fidem se regno nostro 
devoto animo servaturos. Quod ad illustris magnitu- 
dinis vestra: notitiam credimus perferendum, ut ab 
his qui in Galliis regno pietatis nostre devoti sunt 
simile proferatur exemplum ; et sicut animos nostros 
circa se minores non desiderant effici, ita pari condi- 
tione teneantur astricti. 


197 EPISTOLA VII. 


UNIVERSIS PROVINCIALIBUS PER GALLIAM CONSTITUTIS 
ATHALARICUS REX. 


Hortatur ut Gothi Romanis, et Romani Gothis vicissim 
jurent se fidem regi prestituros. 

Licet gloriose memorix domni avi nostri pro ex- 
cellentibus meritis tristis vobis videatue occasus, 
tamen, quia ille humana «onditione decubuit, ad 
centinuandam gubernationem quam singulariter ges- 
serat nos reliquit; ne damnum boni principis senti- 
retis, cujas vobis noscitur regnare progenies. Nullus 
enim apud nos perdit, quod [A/íi, qui] illi paruit ; sed 
duplici largitate munilici et illius debita reddimus, et 
futuris obsequiis beneficia ingenita pietate mutua- 
mus. Átque ideo fidem pristinam majori nunc vos 
convenit devotione monstrare, quia bene prospicit 
rebus futuris, qui regnfntium servit initiis : dum 
ipse et in reliquum perseverare creditur, qui primor- 
dia fovere sentitur. Indicamus autem, favore divino 
cum ad regni culmina perveniremus, omnia nobis 
Sic felicia, sic tranquilla cessisse, ut unum loqui cre- 
deres quod generalitas insonabat, nec putaretur hu- 
manum quod tot vota ingentium populorum nibil 
probata sunt babere contrarium. Unde vos quoque 
predicta oonvenit imitari, ut Gothi Romanis prze- 
beant jusjurandum, et Romani Gothis sacramento 
confirment se unanimiter regno nostro esse devotos, 
quatenus et nobis vestra sinceritas laudabiliter inno- 
tescat, et ad quietem vestram proficiat invicem pro- 
missa concordia. Eat inter vos legalis missa tran- 


159 M. AURELII CASSIODOTI 110 
quillitas; potior minori non sit infestus. Habetote A pro omnium utilitate tractatur. Solatium curarum 


animum pacatum, qui bellum non habetis externum, 
quia primum inde nobis placere poteritis, si. vobis 
hac ratione prospicitis [Ed., Niv., Gam., Grul. et 
Cuj., proticiatis]. 


EPISTOLA VIII. 
VICTORINO YIRO VENERABILI, EPISCOPO, ATHALARICUS REX. 


Renunüiat se Theodorico mortuo successisse. Tum 
ipsius orationibus se commendans, petit ut provin- 
ciales cunctos ad fidem principi servandam cohor- 
tetur. 


De fide atque constantia tales sunt commonendze 
persone, qux desideriis humanis diversa sorte qua- 
tiuntur. Vos autem, quos sapientia firmos efficit, et 
mens religiosa consolidat, * ad provincialium potius 
convenit adunationes animari, quia juste debitor fit 
alieni arbitrii, qui a pluribus meretur audiri. Qua- 
propter salutantes veneratione qua dignum est, quod 
vobis quidem mororem possit indicere, transitum 
glorioss& memori: domni avi nostri cum dolore ma- 
ximo nuntiamus. Sed inde potest vestra tristitia 
temperari, quia nos in sede regni sui, Divinitate pro- 
pitia, collocavit; ut in totum desiderio vestro non 
videatur ereptus, qui vobis consurgit in successione 
reparatus. Favete nunc orationibus sacris, nostris 
libenter auspiciis, ut Rex coelestis humana nobis 
regna confirmet, gentes externas allerat, peccata 
absolvat, consolidet et conservet propitius quod pa- 
rentibus nostris dignatus est przstare gloriosus. Qua- 
propter sanctitas véstra provinciales cunctos admo- 
neat, ut, inter se concordiam habentes, regno nostro 
per omnia debeant esse purissimi. Cupimus enim in 
subjectis fidem reperiri, quam larga possimus pietate 
munerari. 

EPISTOLA ΙΧ. 
TULUM | Alii, THOLUIT| VIRO PATRICIO ATHALARICUS REX. 


llli confertur patriciatus dignitas, preclarisque laudi- 
bus una cum Gensemundo exornatiur. 


Licet ad regendos populos idoneos elliciant, quos 
ad augustum culmen Divina provexerint (quando nec 
ctas impedit, ubi sese potentia coelestis infundit), 
tamen ad relevandam florentissimz nostre :etatis 
sollicitudinem, visum est te virum prudentissimum 
convenienter adhibere, quem constat etiam domni 
avi nostri tractatibus jugiter et laudabiliter adhz- 
sisse. Quod si dignum fuit hoc illum talem tantum- 
, que facere, quanto magis nobis convenit solatium 
qu:xerere quo [Ed., Ac., quod| pro adolescentix flore 
decenter adhuc possumus indigere [Ed., Ac., intelli- 
gere]! Magna est enim infinitaque prudentia, quam 
nemo sic assequitur ut eam non necessarie et per 
alios qu:erere videatur. Senes ipsi consiliis sapien- 
tiam discunt, et a maturis in commune quxritur quod 


* Aul. Gellius, lib. it c. 29 : Veniant, operamque 
mutuam dent, et messem hanc nobis adunent. Quan- 
quam nonnullis in libris, adjuvent, scriptum, sed 
perperam, legatur. Fonx. 

v Nic. D. Ambrosius de Theodosio : Dilexi viram, 
qui oi-gis arguentem quain adulantem probaret. Sic 


frequenter 5ibi adhibent maturi reges; et hiuc me- 
liores :estimantur, si soli omnia non presumunt, 
Quod si longzvi domini subjectorum ingeniis adju. 
vantur, consulte relaxamus ztatis nostr:ze breves fe- 
rias ; ut suis incrementis devota prosperius, robustior 
ad imperii pondera sustinenda consurgat. Atque ideo 
te, cum favore divino, suggestu presentalis patri- 
ciatus evehimus ; ut pro republica nostra tractantem 
sedes celsa sublimet, ne sententia salutaris, cui decet 
humiliter parere, a loco videatur venisse communi. 
Hic est honor qui et armis convenit, et in pace re- 
splendet. Hunc illa dives Grzcia, qux multa glorio- 
sissimo domno avo nostro debuit, gratificata persol- 
vit ; velavit fortes humeros chlamydum vestis, pinxit 


B suras sericis calceus iste Romanus, et dignanter visus 


[Gr. εἰ Cuj., jussus] est accipere, quod se cognosce- 
bat assumere per honorem. Crescebat visendi stu- 
dium Eois populis heroem nostrum, dum, nescio quo 
pacto, in eum qui bellicosus creditur, civilia plus 
amantur. Hac igitur honoris remuneratione conten- 
tus, pro exteris partibus indefessa devotione labora- 
vit; et przstare cum suis parentibus principi digna- 
batur obsequium, qui tantorum regum fuerat stirpe 
procreatus. Sic se znagnorum beneficia semper extol- 
lunt, ut et quibus imperare nequeunt, jura venera- 
tionis 198 imponant. Diligunt omnes sui provectus 
semper auctorem; et mortalitatis jura nesciunt, qui 
beneficiis non tenentur [Cr., Cuj. : Diligit memoe 
mens sui. Mortalitatis jura nesciunt, qui beneficiis 


C non tenentur]. Sed longum est de ejus gloria sufti- 


cienter loqui, quem singularem gentibus sxcula fe- 


. eunda genuerunt. Ipsius te labor instituit, ut. nos 


minus laborare debeamus. Tecum pacis certa, tecum 
bellj dubia conferebat ; et, quod apud sapientes reges 
singulare munus cst, ille sollicitus ad omnia secure 
tibi pectoris pandebat arcana. Tu tamen nullos re- 
sponsis ludebas ambiguis. Amasti in audiendo pa- 
tientiam, in suggestione veritatem ; sepe quie ad 
eum falso pervenerant, 5 recti studio corrigebas ; et, 
quod rarum confidentix genus est, interdum resiste- 
bas contra vota principis, sed pro opinione rectoris. 
Patiebatur enim invictus ille przliis pro sua fama 
superari, et dulcis erat justo principi rationabilis 
tontrarietas obsequentis. Ama nunc sublimior justi- 


p tiam, quam serviens diligebas. Ostende te illius esse 


discipulum, qui nunquam laboravit incassum : jun- 
ctus Amalo generi, nobilissima tibi facta consocia 
(Alii, consortia]. Omne siquidem bonum regia sua- 
dere debet aflinitas. Acturus es consuela prudentia, 
ut laude morum fastigium contigisse videaris excel- 
sum. Exstat gentis Gothic hujus probitatis exem- 
plum ; Gensemundus ille toto orbe cantabilis, solum 
armis filius factus, tanta se Amalis devotione con- 


Ammian. Marcell., pag. 55, 259 et 5114; Sueton. in 
Octav. cap. 56; et in Tiber. cap. 31. Epiphanius 
apud Ennodium : Nemo ut Ecclesie principem ad- 
nionere timeat, si probet errantem. Sic infra, epist. 
15. Vide supra, lib. vr, form. 5. Juner. 





141 


VARIARUM LIBER VIII. 


123 


junxit, ut hzredibus eorum curiosum exhibuerit A Martio viro didicerat verbis, in camporum libertate 


famulatum, quamvis ipse peteretur ad regnum. Im- 
pendebat aliis meritum suum, et moderatissimus 
omnium, quod ipsi conferri poterat, ille potius par- 
vulis exhibebat. Atque ideo eum nostrorum fama 
concelebrat : vivit semper relationibus, qui quando- 
que moritura contempsit. Sic quandiu nomen su- 
perest Gothorum, fertur ejus cunctorum attestatione 
preconium. Unde fas est de te meliora credere, 
quem nostri constat generis affinitate gaudere. 


EPISTOLA X. 
6ENATUI URBIS ROMJE ATHALARILUS REX. 


Ezimia facinora Tulum exponit, et scribit se eum ad 
patriciatus culmen evexisse. 

Habetis, patres conscripti, unde glorioso principi 
gratiam referre debeatis, quando przecelso viro Tu- 
lum, et nostra affinitate fulgenti, vestri ordinis con- 
tulimus dignitatem. Auctus est enim pacis genius de 
ferri radiantis ornatu ; nec discincta jacet toga, jam 
procinctualis effecta. Apte vobis contulimus honores, 
sed nunc ipsam ereximus dignitatem. Per omnes est 
nimirum splendor refusus, quem pr:esens potest ha- 
bere patricius : quando illa est natura purissimi 
luminis, quie relucet et proximis. Sed quamvis sit 
vobis notissimus candidatus, qui domni avi nostri 
tam claris ac diuturnis adh:xsit obsequiis, tamen ju- 
vat illa repetere, qux consta? ad institutoris ejus 
gloriam pertinere. Primum, quod inter nationes exi- 
mium est, Gothorum nobilissima stirpe gloriatur, qui 


mox ut inter parentes infantiam reliquit, statim ru- C 


des annos ad sacri cubiculi secreta portavit : agens 
non ut xtas, sed ut locus potius expetebat. Nam licet 
omnia regum obsequia sub cautela peragenda sint, 
illic tanto timoris amplius acquiritur, quanto proxi- 
mus plus habetur. ^ Arduum nimis est meruisse prin- 
cipis secretum, ubi si quid cognoscitur prodi, vel ab 
alio formidatur. Has procellas moderator sui sine 
o:ensione transmisit : charus summatibus, collegis 
semper acceptus; ut jam tunc magne felicitatis vi- 
deretur esse prosagium, gratiam meruisse cuncto- 
rum. Cujus ut coepit :tas adolescere, tenerique anni 
in robustam gentis audaciam condurari, ad expedi- 
tionem directus est ^ Sirmiensem ; ut quod ab illo 


monstraret. Egit de Hunni: inter alios triumphum, 


et emeritam laudem primis congressibus auspicatus, 
neci dedit Bulgares toto orbe terribiles. Tales mit- 
tunt nostra cunabula bellatores; sic paratz sunt 
manus, ubi exercetur animus. Nutritus in otioso ser- 
vitio laboriosos subegit; et quod exercitatione non 
didicit, virtus manus propria [Ms. A., et Ac., virtus 
prona] complevit. Rediit subito ad principem vete- 
ranus, egressus primievus; ut non pacatis obsequiis, 
sed armis semper studuisse crederetur. loc rimator 
ille actuum et honorum remunerator inspiciens, 
vigorem illi regie domus virtutis contemplatione 
commisit; ut quem ingeniosum bella probaverait, 
forti:simi regis consiliis misceretur : ad inv nienda 


B subtilis, ad implenda robustus, ad celinda cautissi- 


mus. Egit locum merito publici secreti. Cum ipso 
prelia, cum ipso negotiorum :equabilia disponebat ; 
et in tantam se similitudinem ejus cogitationis adjun- 
xerat, ut causis recognitis, quod ille velle pote:at, 
iste sua sponte peragebat. Defensorem omnium suis 
tractatibus adjuvabat; et ministrando consilium, re- 
gebat ipse rectorem. Admonet etiam expeditio Gal- 
licana, ubi jam inter duces directus, et prudentiam 
suam bellis, et pericula promptissimus ingerebat. 
* Arelate est civitas supra undas Rhodani con:tituta, 
qu» in Orientis prospectum tabulatum pontem per 
nuncupati fluminis dorsa transmittit. Hunc et hosti- 
bus capere, et nostris defendere necessarium fuit. 
Quapropter excitata sunt Gothorum Francorumque 
validissima tempestate certamina. Adfuit illic dubiis 
rebus audacia candidati : ubi tanta cum globis ho- 
sium concertatione pugnavit, ut et inimicos a suis. 
desideriis amoveret, et vulnera factorum suorum si- 
gna susciperet : vulnera, inquam, opinio inseparabi- 
lis, ὁ sine assertore prxconium, propria lingua vir- 
tutis; qui? licet ad praesens periculum ingerant, 
reliquum tamen vite tempus exornant. Eget enim 
astipulatoribus corpus illzsum : qu:rit alios qui visa 
divulgent : de fortitudine probata non ambigitur, quxe 
tali testimenio comprobatur. Conflictus virorum for- 
tium mutua tela repulit, nec semper tutus fuit, qui 
cum numeroso hoste contendit. Unius forsitan ictus 
solerter eluditur [Ed., eliditur]; qui multis restitit, 


* Silentium omnino servandum in consilio, quod D rium : quibus commoditatibus invitatus Constantinus 


vim habere vis aut usum. Alexander cum arcanas 
quasdam litteras Hephzestioni legisset, detractum an- 
nulum ori ejus admovit ; quisque sibi id factum pu- 


tyrannus, qui tempore llonorii Junioris imperator in 
Britanniis declaratus fuit, Arelate fixit sedem imperii 
sui, statuitque Constantinam urbem vocari. Exstat 





tet, et simul in consilium lectus est, os sibi clausum 
a principe signatumque. ls Persarum mos fuit, ut 
nenio consiliorum conscius esset, prxter optiinates 
taciturnos et fidos, sicut et apud Romanos. Notabile 
iliad de Eumene rege, qui cum Romam venisset, et 
regem Persen in senatu accusasset, ac de toto bello 
cum patribus deliberasset, in prxsentia nihil, prze- 
terquam fuisse in curia regem scire quisquam potuit : 
bello denique perfecto, quxque dicta a rege, quzeque 

nsa essent emanavere. Mira et diuturna silentii 


fides. BRoss. 
uondam sedes Gothorum. 


autem ejusdem imperatoris de Arelate constitutio, 

quam notat Joseph. Scaliger, vir tolius antiquitatis 
eritissimus, in suis Áusouianaruin lectionuin libris. 
ROSS. 

4 Vocat auctor vu'nera corporis prcconium sine 
assertore, quemadmodum solis litteris vocem tribui- 
mus, ct dicimus sidera clamare, et aves loqui fata : 
quibus adjicere libet elegantem Ammiani Marcellini 
locum de Juliano imperatore loquentis : Si nocturna 
lumina, inquit, inter quxe lucubrabat, potuissent voce 
ulla testari, profecto ostenderent inter hunc et quos- 
dam principes multum interesse, quem norant volu- 
ptatibus ne ad necessitatem quidem indulsisse natu- 
rx. Daoss. 


» Sirmiensis Pannonia 
Sopra. lib. m, epist. 25. Jun. 

« Arelatem Gallulam Romam vocat Ausonius, quod 
esset οἱ celeberrimum et opportunissimum empo- 


143 


M. AURELII CASSIODORI 


- Δ 


a parte qua non credidit vulnus excipit; qux in tan- A tendis quoque honoribus apud gloriose memori 


tum ei sunt gloriosa, quantum tunc habuere periculi. 
Juvat igitur fortissimi viri narrare quietum felicitatis 
exemplum, quia non est in duce perfecta laus asse- 
rere semper anxios labores. Mittitur igitur, Franco et 
Burgundio 199 decertantibus, rursus ad Gallias 
tuendas : ne quid adversa manus (Ms. A., adversa- 
rius] presumeret, quod noster exercitus impensis 
laboribus vindicasset. Acquisivit reipublice Roman:e 
aliis contendentibus absque ulla fatigatione provin- 
ciam, et factum est quietum commodum nostrum, 
ubi non habuimus bellica contentione periculum. 
Triumphus sine pugna, sine labore palma, sine czede 
victoria. Tantum ergo ejus glorix debemus, quantum 
utilitatis accepimus; quem et ille arbiter rerum lar- 


Theodoricum principem regum mea vobis szpe vota 
conjunxi ; ut quadam pr«escientia talia videar przemi- 
sisse, ad quos me cum gloria decebat intrare. Conf" 
dentius illud expetitur, ubi post collata beneficia fe- 


. Stinatur. Szepe consules, sepe patricios, szepe przefe- 


ctos habita intercessione promovi : vobis impetrare 
contendens quod mihi ardue potuissem optare. Con- 
gaudete nunc, patres conscripti, meis auspiciis, qui 
vestris favi semper honoribus. Vultis scire qua vos 
affectione complectar? Insertus stirpe regia vocabu- 
lum vobiscum volui habere commune. Vivite, Deo 
propitio, securi; et, quod est felicissimum suavitatis 
[Gr. et Cuj., felicitatis] genus, exsultate cum liberis 
vestris. Studete, sicut semper, predicari moribus 


gitione reddituum judicavit esse prosequendum, ut B Romanis, et bonorum actuum formam sub alta quiete 


ibi fieret dominus possessionum, ubi utilitati publice 
procuravit augmentum. Aquilienses quoque tempe- 
states inter ejus prospera jure memorantur, quia dis- 
crimina dum feliciter cedunt, suavissimx: memoriz 
sensum relinquunt. Cum ventis sxvientibus furentem 
pelagum spuma testaretur undarum, diu jactatum 
navigium tumens fluctus absorbuit, nullum relin- 
quens forti viro solatium, nisi tantum remigia bra- 
chiorum. Tunc iste nautis pereuntibus cum charo 
pignore solus evasit. Ibi amor piissimi regis, ibi me- 
ritum probatum est periclitantis, quando regnator 
ille vix littori constitutus, ut eum exitio przvaleret 
eripere, undas iterum desiderabat intrare. Tunc ejus 
pericula formidavit, qui saluti propri: timere nesci- 


perquirite. Interest nostre glorie ut quorum nume- 
rum auximus, eos, propitia Divinitate, tueamur. 


EPISTOLA XII. 
ARATORI [Ms. A., onATORI] VIRO ILLUSTAI ATHA- 
LARICUS REX. 


Plurimum eum patremque laudat ob e tiam, et 
illum comitiva domesticorum honore rat. 


Perfectionem necessariarum retum completam esse 
judicamus, si quemadmodum eligendo virum magni- 
ficum patricium armat» reipublice parti providi- 
mus, ita et de sociando ei literarum peritissimo 
congulamus. Decet enim tractatores habere doctissi- 
mos, quibus potestas summa committitur ; ut, nullo 
defectu impediente meritorum, provisa reipublicse- 


vit. Nonne vobis, patres conscripti, asperis casibus (5 utititas explicetur. Alii sunt honores qui se ordinaria 


divinitus videtur exemptus, cui presens parabatur 
eventus ? Hunc itaque virum bellis exercitatum, feli- 
citate clarum, prudentia comprobatum, quod Deo 
auspice dictum sit, ad patriciatus pr:esentalis [Ac., 
prosentale] culmen eveximus. Favete nunc auspiciis 
candidati, et viris nostris libertatis atria reserate. 
Convenit gentem Romuleam Martios viros habere 
collegas. 


EPISTOLA XI. 


SENATUI URBIS ROMAE TULUM VIR JLLUSTRIS PATRICIUS. 


Hortatur senatores ut regi. gratias referant, quod ab 
eo. ad patriciatus honorem promotus fuerit. 


Confido, patres conscripti, quod agendas optimo 


provisione componunt : de generali autem securitate 
sollicito talis associandus fuit, qui parem in suis 
studiis non haberet. Neque enim adhuc minus pro- 
batus 130 aguosceris, licet primavus veneris ad 
honores. Ádvocationis te campus exercuit, te judicii 
nostri culmen elegit. Nam ita intra te fuit, quamvis 
ampla professio litterarum, ut tuum ibi consenescere 
non pateremur ingenium. Auspicatus es militem 
[Jur. : Id est, advocatum], cum implere potueris co- 
gnitorem [Jur. : Id esi, judicem]; et quamvis tra- 
heret de eloquentia pro defensione dicere, suadebat 
tamen zquitas judicanda proferre. Probatum est 
quid utilitatis habeat moribus armata facundia. Nam 
sicut perniciosum est doctos prava suadere, sic salu- 


regi gratias omnium vestrum studia debeant conci- p tare munus, cum veritatis terminos disertitudo ne- 


tari, quando provectum meum excogitatum noscitis 
pro utilitate cunctorum. Atque ideo alacriter exci- 
piendum est quod necessarie fuisset optandum. Om- 
vibus quippe utile est judicia principum sequi; sed 
ipse facit propria, qui gratanter suscipit aliena. Re- 
tinetis me senatus semper fovisse coetum ; sed nunc 
maxime, cum vestrum videor intrare collegium. As- 
sumptio dignitatis ordinis vestri [Ac., bene] nobis 
gratiam duplicavit, quando me inter eos esse sentio, 
aquibus me amari posse confido. Accedit etiam il- 
lud animi vestri gratissimum pignus, quod patricio- 
rum genius per nos constat erectus ! Ac., genus..... 
erectum], quando nemo gentilium in vobis putavit 
abjectum, quod in me respicit honoratum. In exne- 


scit excedere. Sed ut merita tua exemplis potius Iau- 
dabilibus asseramus, juvat repetere pomposam lega- 
tionem, quam non communibus verbis, sed torrenti 
eloquentiz flumine peregisti. Directus enim de par- 
tibus Dalmatiarum ad domnum avum nostrum, sic 
necessitates provincialium, sic utititates publicas al- 
legabas, ut. apud illum magna cautela sollicitum, et 
copiosus esses, et fastidia non moveres. Abundantia 
siquidem verba cum suavissimo lepore defluebant ; 
et cum finem faceres, adhuc dicere quxrebaris : mo- 
vendo, delectando implebas magis veri oratoris ni- 
sum, cum jam causidici deseruisses officium. Geni- 
toris quineliam tui facundia et moribus adjuwaris, 
cujus te eloquium instruere potoit, etiamsi librzs 








1445 


YARIARUM LIDER VIH. 


746 


velerum non vacasses. Erat enim, ut scimus, egregie A inter gymnasia litterarum adscitus ab illo iuspectore 


litteris eruditus. Et ut aliquid studiose exquisitum 
dicere videamur, has primum, ut frequentior tradit 
opinio, Mercurius repertor (Ed., reparator] artium 
multarum volatu Strymoniarum avium collegisse 
memoratur. Nam et hodie grues, cum classe conso- 
ciant, alphabeti formas, natura imbuente, describunt: 
quem in ordinem decorum redigens, vocalibus con- 
sonantibusque congruenter admixtis, viam sensua- 
Jem reperit, per quam alta petens, ad penetralia pru- 
dentiz mens possit velocissima pervenire. Hinc Hel- 
lenus, auctor Grecorum, plura dixit eximie [Ed., 
Hellen. Hellenus plura dixit eximie], virtutem ejus 
compositionemque subtilissima narratione descri- 
bens, utin ipso initio possit agnosci magnarum co- 
pia litterarum. Sed ut ad propositum redeamus, pa- 
terno igitur exemplo ingenium extendisse credendus 
es, qui in Romano foro eloquentiam non enutristi. 
O beatum magistrum, felicissimumque discipulum, 
qui affectuose didicit quod aliis doctorum terror ex- 
torsit! Romanum denique eloquium non suis regio- 
nibus invenisti; et ibi te Tulliana lectio disertum 
reddidit, ubi quondam * Gallica lingua resonávit. Ubi 
supt qui litteras Latinas Rome, non etiam alibi as- 
serunt esse discendas? Evaserat Cecilius pondus 
verecundie, si hunc provectum scula priora ge- 
nuissent. Soluta est quippe vis illa sententiz, mittit 
et Liguria Tullios suos. Cognosce quid ex meritis 
tuis zestimavimus, quando illius consilio te vides esse 
sociatum, qui nostri imperii tractat arcanum. Hinc 


meritorum, qui judiciis suis cam futura przedicebat, 
privatarum largitionum fascibus przefuisti : suscipiens 
patrocinium meritorum, ita gratiam dominantis auxi- 
sti, ut. tibi sepe committeretur quod dignitas uon 
haberet. Quod si laudabile est, vel mediocribus esso 
honoribus parem, quanto prestantius vicisse mori- 
bus aulicam dignitatem ! Hasc eum tu sub tanto ju- 
dice laudata perageres, gratiam quoque loci alterius 
invenisti. Dictationibus enim probaris adhibitus, cum 
sit offensionibus alter expulsus; et ila suspensum 
honorem tuum sustinebat ingenium, ut palatie -oon 
sineres deesse judieem, cujus ad tempus abrogatam 
cognovimns dignitatem. Non sunt imparia tempera 
nostra transactis. Habemus sequaces smulosque 


B priscorum. Ecee iterum ad questuram commceans 


evenit [Gr. et Cuj., cum immenso evenit] ingenio. 
Redde nunc Plinium, et sume Trajanum. Habes ma- 
gna qui dicas, si et tu. simili. oratione resplendeas. 
Fama temporum de legitima atque .elequenti jus- 
sione generatur. Omnia siquidem bona cumulat lin- 
gua diserta; e quod a nobis przcipitur, gratia di- 
ctantis ornatur. Esto nobis ad bona suggerenda 
promptissinus, et adversus improbitatem male pr:e- 
sumentium constanter erectus. Dicet jam auribus 
nostris quod est omnino pro nobis. Bonus princeps 
ille est, cui licet pro iustitia loqui; et contra, tyran- 
nic feritatis indicium, audire nolle constituta vete- 
rum sanctionum. Renovamus certe dictum illud ce- 
leberrimum Trajani : Sume ὃ dicationem [Alii, di- 


est quod te comitivze domesticorum illustratum ho- (C ctetionem], si bonus fuero, pro republica et me ; si 


nore decoramus, ut merito majora de nostris debeas 
sperare jadiciis, qui in te adhuc meliora credimus 
inveniri. Grande tibi negotium vides esse commis- 
sum, quidquid egeris generalitas sentit. Nam qui 
potest in universitate peccare, gloriosus nimis est, 
81 nescit excedere. 


EPISTOLA XIII. 
AMBROSIO YIRO QUASTORI ATHALARICUS REX. 


Multis laudibus eum effert, eo quod multas dignitates 
sub Theodorico ' sapienter administraverit, Tum 
quasturam illi confert. 

Securus celsa conscendit, qui se in paulo minori - 
bus approbavit; et certo procedit vestigio, qui gra- 
datim desiderio potitur accepto. Sine merito siqui- 
dem remuneratum putatur omne quod subitum est ; 
Bec inexplorati suspicionem refugit quod repente 
provenerit. Contra, omnia deliberata sunt robusta 
[Ms. A., inexploratum. Omnia deliberata sunt robu- 
$12] ; et totum bonis actibus obtinuisse creditur, qui 
post documenta laudat militixt: promovetur. Dudum 


* De eloquentia. Gallorum veterum Juret. dixit se 
observasse ad Symmach. lib. ix, epist. 86. 


dare wr dicationem, qu» vox infra, lib. xi, 
epist. 7 et 9. Hinc lueem capit illud Sidonii Apollin. 
in Panegyr. Majorian., in fine : 


Cul teste senatu 
In se etiam tractum coumniserat Ulpius ensm. 


Pa*za0L. LXIX. 


malus, pro republica in me. Sed vide quid a te qux- 
ramus, quando nec nobis aliquid injustum licere 
permittimus. Decreta ergo nostra priscorum reso- 
nent constituta, que tantam suavitatem laudis inve- 
niunt, quantum saporem vetustatis assumunt. Prze- 
judicia, qux nos horremus, in aliis non amamus. 
Obligamus te certe generalitati, dum absolute przeci- 
pimus jura servari. Quod ideo nunc dicimus, ut op- 
portune omnibus in te consuluisse videamur. Decet 
enim przemonere, ne te jam tardius post aliena peri- 
cula videamur velle corrigere. Bonorum exempla 
sequere, et nobilitatis tux€ memor incede. Illi digne 
ad vitia generis sui redeunt, qui contemptibili stirpe 
nascuntur. His igitur in bonum publicum praedictis, 


p Per quintam feliciter indictionem (Anuo Chrjsti 527) 


quiestur:e tibi insignia, Deo prxstante, 13 1 concedi- 
mus : honorem prudentium, * fontem omnium digni- 
tatum, quando exinde procedit, quod indulgehtie 
nostra largitate manaveriL Age ut qui ad consilium 
nostrum adscisceris, prudentia cunctis οἱ gravitate 
preminere noscaris. Nam quid tibi conveniat, vides. 


Vide Nicephor., lib. i, cap. 25; Plinium, in Pane- 
gyr. 558. Juner. 

* Quxstoris partes hx erant. sub imperatoribus : 
[lle leges condebat, et veritatem precum rimabatur, 
ut suhscriberet illis, si justa ratione niterentur, ut 
videre est in l. 2, C. De petit. bon. subl. ; etin 1: ult., 
C. De divers. rescr. ; Novell. Valentin., de homic. 
casu aut vol. fact. Baoss. 


98 


EY 


M. AURELH CASSIODORI 


148 


ἃ Vox legum diceris, dum mos [Ed., nostra] jura con- A se ad provectum cognoscat rerum dominos invitasse. 


dimus. Incumbe nunc probitati vel fldei ; ut sicut te 
frior honor dignum fecit alteri, ita secundus tertie 
, faciat dignitati. 


EPISTOLA XIV. 
SENATUI URBIS ROMAE ATHALARICUS REX. 
Kxintia laude Ambrosium exornat, et nuntiat &e. illum 
qua&sturag dignitate insignivisse. 

Accipite, patres eonscripti, judictam quod judicia 
nostra protulerunt, quando plus cogitantur omnino 
qp: cauta sunt ; quia talis subseeutio creditur, qualle 
$rimerdiwm venisse sentitur. Nemo enhim futurum 
putat esse diligentem, quem in ipsa novitate opiuio- 
nis sua non videt esse caetodem. Providos insitu- 
Aor si hortum suum fecundis nititur ornare plantariis, 
ut reddant fractus opiatos, qua solliciis fuerant 
culta laberibws; quanto magis regnum decet inter 
initia pacis amoenitate componi, ne babere speciem 
agri videatur inculti 1 Et ideo beneficiis nostris quasi 
quamdam januam cogitavimuse dare queetorem, per 
quem venientium dignitatum- culmina decenter exi- 
vent. Sunt vobis certe de eandideto nota, quendo et 
moderna qu:e loquimur. Nam cum transitam glorioso 
«memorie dommi àvi nostri sübjeetornm snxia corda 
Jugerent (bonam quippe amissum dum queritur, plás 
amatur), per eun vobk et nostri auspicii, e£ vestro 
sécuritalis optata patueremnt. Intelligite quali nos 
cequitate eonsirimgimws in futuris, ut ipse nobis 
jegum fleret custos, qui censervandz justitis fuerat 
promiseer effectus. Adfwit mandatis regalibus (Ms. 
Α΄, legalibus] eloquems et decoras ornator : permul- 
cens étiam inspectus, quos gratissimos reddebat au- 
ditus. Tales enim decet esse aulicos viros, ut nature 
bona indicio frontis aperíant, et possint agnosci de 


ioribus, cum vjdenter. Tacens enim plerumque. 


Hespiesbilis est, si eum tantum lingua nobilitat : 
semper autem in honore manet, si cujus est trah- 
quiMus animus, eum quoque serenissimus commeh- 
det aspectus. Hoc denique facto testamur copiam nos 
habere predentium, quando talis eligitur, qui ex 
uiraque parte laudetur. Eloquentio vero bona ine- 
ptum est in quxstore pridicare, cum ad hoc specia- 
liter probetur adscitus, at opinionem temporum com- 
mendet' qualitate dictorum. Aliis enim judicibus 
provinciarum contmittitur exactio, aliis privati xrarii 
custodia delegatur; huic autem aulicze fama insignia 
reponuntur, unde per totum mundum opinio vulgata 
laudetur. Quod nobis adeo, patres conscripti, xsti- 
mavimus esse repetendum, ut tales nos qu:rere 
credatis, quales et nostrze laudi, et vestrz securitati 
expediat inveniri. Ágnoscite docti bonum principis 
votum ; confldite de beneficiis, qui litterarum proba- 
mini habere notitiam. Seguissimi est torpere, cum 


; * Sidonius Apollinaris, in panegyr. Majorian., sub 
nem : 
Cujus dignatur sb ore 


Ciesar in orbe loqui, l.cet et qüsestore diserto 
lollcat. 


-— ΕἸ noster Cassiodorus, lib. vi, in form. quzsturz : 


Quapropter, patres conscripti, illusÀrem Ambrosium 
qu:xsture culmine decoratum favor vestre. benigni- 
tatis excipiat. De illo enim non debet dubitari, qui a 
vestro ordine jam in prima dighitate meruit ap- 
probari. " 
EPISTOLA XY. 
SESATU) URBIS kOMJE ATHALARICUS REX. 
Boribit sibi gratissimum fuisse, quod pontificem ele- 
gerint eum quem Theodoricus designaverat. 

Gtatissimum nostro profitemur animo, quod glo- 
riosi domni avi nostri respondistis in episcopatus 
electione judicio. Oporteliat enim arbitrio boni prin- 
cipis obediri, qui sapiebti deliberationeé pértractans, 
quamvis in aliena religiorie, talem visus est ponti- 
ficem delegisse, ut nulli merito debeat displicere ; ot 
agnoscatis illum hoc optasse priecipue, quatenus bo- 
nis sacerdotibus Ecclesiarum omnium religio pullu- 
laret. Recepistis itaque virum, et divina gratia pre- 
babiliter institutum, et regali examinatione laudatum. 
Nullus adhuc pristina contentione teneatur. Pude- 
rem non habet victi, cujus votum coutingit a principe 
superari. llle quinrmo suum 'efficit, qui eeu sub 
puritate dilexerit, Nam quz sit causa doloris, quando 
hoc et in isto reperit, qued alteri in partem doctus 
optaverit? Civica [Ed., erines] sont ista certamina, 
pugna sine ferro, rixa sine odio; clentoribus, 200 
doloribus res ista peragiar. Nam etsi persona sub- 
mota sit, nihil tamen a fldelibus amittiter, cem opta- 


( iem sacerdotium possidetur. Quapropter, redeunte 


legato vestro, illustri viro Pebliano, rotionabile 
duximus ad ceetum vestrum salutationis apices desti- 
nare. Magna enim jucunditate perfrüimur, quoties 
eum nostris proceribus verba miscemus. Et hoc 
(quoque suavissimum vobis minime dubitamus, si 
quod illius fecistis imperio, nobis etiam cognoscitis 
esse gratiosum. 


139 EPISTOLA XVI. 
OPILIONI COMITI SACRARUM ATHALARICUS REX. 


Summis laudibis eum cum fratre extollit, et illi comi- 
tivam sacrarum largitionum concedit. 

Solent quidem venientes ad aulicas dignitates diu- 
tina evploratione trutinari, he imperiale judiciam 
aliquid probare videatur ambiguum, quoniam gloria 
regni est reperissé judices exquisitos. Sed tam fre- 
quens est famílise vestrze felicissimas provectus, tam 
in mültis personis declarata prudentia, utlicet aliquis 
vos eligat ad subitum, nihil fecisse videatur incer- 
tum. Similitudinem suorum felik vena custodit , 
quando pudet delinquere, qui similia nequeunt in 
&uo genere reperire. Hinc est quod melius agnoscitur 
elegisse nobilem, quam fecisse felicem; quia iste 


Quanto facandior debet esse, qui ore principis popu- 

los noscitur admonere ! Notum eet etiam qu:xestorum 

opera usos imperatores, cum orationes, ϑαὶ quid 

a'iud in senatu recitarent, ut ex Suetonio liquet, in 

dupeto, cap. 65; in Tito, cap. 6; in Nerone, cap. 15. 
ORNER. 








449 


exemplum non habet, nisi quod fecerit. Quapropter 
secure tibi credimus quod toties tuo generi commis- 
sum fuisse gaudemus. Pater his fascibus prxfuit, sed 
et frater eadem resplenduit claritate. Ipsa quodam- 
modo dignitas in penatibus vestris larem posuit, et 
domesticum factum est publicum decus. Nam militize 
ordinem sub fratetua laude didicisti; cui mutuo 
connexus affectu, implebas laboribus socium, et 
consiliorum participatione germanum, ad te potius 
pertinere dijudicans quod frater acceperat. Hoc 
baculo reclinabatur ille felicior, astu quzedam negli- 
gens przsumptione tui, quia per te omnia cernebat 
impleri. En dulce fratrum obsequium, et przsentium 
temporum antiqua concordia. Bene talibus sensibus 
judicium creditur, qui servare mores naturaliter sen- 
tiuntur. Quod si ainceni secessus et provinciale otium 
forte libuissent, ad te catervzx: causantium et anxia 
currebant vota l:esorum. Boni judicis inter eos assu- 
mebas oflicium ; et futurorum quodam urgente prz- 
sagio, quod a nobis accipere poteras, meritorum 
assumptione peragebas. Meniinimus etiam qua nobis 
in primordiis regni nostri devotione servieris, quando 
maxime necessarium fidelium habetur obsequium. 
Nam cum post transitum | [Juret.: Id est, mortem] 
dive memorie domni avi nostri anxia populorum 
vota trepidarent, et de tanti regni adhuc incerto 
bzrede subjectorum se corda perfunderent, auspicia 
nostra Liguribus felix portitor nuntiasti ; et sapientice 
tux allocutione firmati merorem, quem de occasu 


VARIARUM LIDER VIII. 
commonitus, per veterum se facta custodit; ille A 


750 


el petit ut faveant promotioni ejus ad comitivam sa- 
crarum largitionum. 


Tanta est, patres conscripti, in candidato copia 
meritorum, ut vereamur ne tardius putetur electus, 
quam non sit judicio comprobatus. Nam cum dive 
memorie avus noster optimos viros exquireret, no- 
bis eum irremuneratum prosperior fortuna servavit. 
llli paruit, illi multa officiositate servivit, et a do- 
mino largissimo beneficiorum sine aliqua retribu- 
tione eonstat esse derelictum. Credo dilata est com- 
pensatio meriti, ut nobis aptior [Edd., Ac., apertior] 
fieret causa prestandi. Conveniat enim se pietas 
nostra lege nature. Condignum est ab hzerede solvi, 
quod collatum constat auctori. Cur enim munificentia 
nostra eum differret, cum eum proficere consuetudo 


B sux nobilitatis urgeret? Pater buic tanu clarus, ac 


summa fuit morum nobilitate conspicuus, queni: nec 
ferventia bella respuerunt , cum tranquiila otia prze- 
dicarent : corpore validus, amicitia robustus, :xvi 
antiquitatem gestabat, abjectis smculi vitiis [ Ms. 
Aud., abjectis seculis Odoacris], ditatus claris hono- 
ribus. His temporibus babitus est eximius, cum prin- 
ceps non esset erectus. Sed quid antiquam parentum 
ejus repetimus nobilitatem, cum vicina resplendeat 
luce germani; cujus non dicam proximitati, sed vel 
amicitie conjunctum fuisse potest esse laudabile? 
Hujus virtutibus ita se sociavit atque connexuit, ut 
hoc potius sit incertum, qui magis ex altero przdi- 
cetur. Amicitiis ille prestat fidem; sed magnam pro- 
massis debet iste constantiam. Ille quoque avaritia 


conceperani, ortu nostri imperii in gaudia commu- C vacuus, et iste a cupiditatibus probatur alienus. Hinc 


tabant. Innovatio regis sine aliqua confusione trans- 
ivit, et sollicitudo tua praestitit quod nos nullus offen- 
dit. Atque ideo probato talibus institutis ab indictione 
feliciter sexta (Anno Christi 528) sacrarum largitio- 
num comitvam, propitia tibi Divinitate, concedimus. 
Usurus es omnibus privilegiis atque emolumentis 
qus ad tuos decessores pertinuisse noscuntur. Absit 
enim ut aliqua calumnie machinatione quatiantur, 
qui actionis suz firmitate consistunt. Fuit enim tem- 
pus, cum per delatores vexarentur et judices. Depo- 
nite jam formidinem, qui non babetis errorem : 
fructibus vestrarum utimini dignitatum; nam quod 
vobis per decessores predecessoresque nostros teni- 
poribus domni avi nostri consuetudo longa dedit, 


est quod norunt regibus servare fidem, quia nesciunt 
vel inter quales exercere perfidiam. Ibi enim mores 
facilius probantur, ubi natura sub libertate monstra- 
tur. Quomodo ergo sub puritate non serviant dominis 
suis, qui nesciunt illusisse collegis? His laudibus 
electus a conjuge, Basiliane sociatus fertur esse 
familie; quod plerumque evenit a meritis conjungi 
posse nobilibus. Inspicite in eo, si placet, etiam 
familiarem vitam, quia sepius majoribus nostris 
viros industrios hxc signa prodiderunt. Res huic 
privata tanto fuit moderamine disposita, ut nec ali- 
qua tenacitate sorderet, nec iterum nimia effusione 
laberetur. Gentiles victu, Romanos sibi judiciis obli- 
gabat; οἱ unde ingratitudo 139 dignitatibus ple- 


indulgentia quoque nostra custodit. Conferimus tibi D rumque venit, iste disceptando sibi amicitiam colli- 


honorem germani, sed tuidem ejus imitare serviiii. 
Nam si illum sequeris, multos laude procedis : 
virum auctoritatis maxim:e, probatze constantiz [Ac., 
conscientiz], qui sab tanto principe et sine culpa 
parsit, et justitiam laudatus exercuit. Promptuin est 
enim zslimare quid gesserit, quando sub ingrato 
soüccessore palatinum officium preconia ejus tacere 
non potuit. Difficile itaque non est moribus sequi 
posse germanum; quia el in conversationis fructu 
plerumque consentiunt, qui unius semine procreantur. 


EPISTOLA XVII. 


SEKATUI URBIS BOMJE ATHALARICUS BEX. 
Multum. laudat Opilionem, patrem. εἰ (ratrem ipsius ; 


gebat. Videte quid faciat nobilis natura. Ex judicibus 
natus arbitrum agebat; quod nisi ex morum probi- 
tate nulla potest contingere ratione. Nam fascibus 
obedire, plerumque potestatis necessitas cogit: pa- 
rere judici privato, sola sententiarum probitas facit. 
Unde nobis plus laudis videtur habere voluntarius 
judex, quando ad audientiam non eligitur, nisi qui 
justus esse moribns zstimatur. Quapropter, patres 
conscripti, favete vestris alumnis, et nostris favete 
judiciis. Secundo ad vestram curiam venit, qui ex 
senatore natus est, el aulicis dignitatibus probatür 
bonoratus. 





T7351 


EPISTOLA XVIII. 
FELICI VIRO ILLUSTRI, QUAESTOBI, ATHALABICUS REX. 


Eum et amplissimis — celebrat, et questura 
: onat. 


Professionem constat esse justitize , legum peritos 
judices ordinare; quia vix potest negligere, qui no- 
vit :equitatem ; nec facile erroris vitio sordescit , 
quem doctrina purgaverit. Dudum te forensibus ne- 
goliis insudantem oculus imperialis aspexit; nec la- 
tere potuit qua fide suscepta peregeris , qua lugulen- 
(ia tractata peroraveris. Zquo grallu eloqvetftia tna 
atque conscientia pariter incedebant; nullus * sus- 
ceptus quód amplius desideraret babuit; nullus ju- 
dicum quod in te corrigere posset invenit. Accessit 
enim venustas oris ct castitas animi. Juvenem te 
$ulus'decor ostendit , ab ore primzvo cana verba 
manaveruot. Contendit flos tatis et maturitas men- 
tis: sed potius illa superavit , quze nos ad virtutum 
gradus gloriamque perducit, Quapropter aptamus 
mupora nomini et meritis tuis; ut arcana regia 
fidelis accipias , et vir eloquens litteratam reperias 
dignitatem. Nunc causas gloriose judica, quas lauda- 
biliter perorabas : assideat tibi propria et exercitata 
doctrina. Modo est felix et certa conditio negotio- 
rum, quando ille sententiam dicit, qui non potest 
ignorare quod eligit, Non enim decet judicem mini- 
strum esse voluntatis alterius; ut magis alteri pa- 
reat , cui tot milites obsecundant. Certe si in aliis to- 
lerandum utcunque, nimis in quxstore pudendum 
est ; ut qui eligitur ad principis consilium , solatium 
exspectet alienum. Et ideo, quod Deo auspice dictum 
sit, per sextam indictionem (Anno Chrísti 528) qux- 
$ture tbi conferimus dignitatem. Sed tuus honor 
imperitis opprobrium est. Nam sicut conscientia lzeta 
est, quze provehitur merilis, ita sub reatu jacet, qui 
se imparem cognoscit muneribus consecutis.- Habes 
priscos viros , quos te deceat imitari. Przcede fama 
quem sequeris dignitate. Nam si te privata vita vir- 
tutibus exercuit, quanto melius provecta declarabit? 
Sumpsisti nomen ex meritis : custodi, ut semper lx- 
Aeris veritate vocabuli. Nam cum omnis appellatio 
ad declarandas res videatur imposita , nimis absur- 
dum est portare nomen alienum, et aliud dici quam 
possit ip. moribus inveniri. Verum hzc bon:e con- 
scienti: dicta sufficiant : quia dubitari de illo cre- 
ditur, qui plurimis admonetur. 


EPISTOLA XIX. 

SENATUI URBIS ROM.£ ATHALARICUS REX. 
Felicem cum familia plurimis ornat laudibus , et scri- 
ὑἱμ se eum qua'storem elegisse. 

Licet cetus vester genuino [Ac. et Forn., gemino] 
splendore semper irradietur , clarior tamen redditur 
quoties augetur lumine dignitatum. Nam coelum  ip- 
sum stellis copiosi simis plus refulget, et de nume- 
fosa pulehritudiue mirabilem intuentibus rediit de- 
corem. Nature siquilem insitum est ut bonorum 
copia plus delectet. Prata denique floribus pingun- 


M. AURELII CASSIODURI 


193 


A tur innumeris , laudatur pinguis arvi dcasior seges. 
Antiquitas vos fecit nobiles haberi , nos senatum vc- 
lumus etiam de numerositate przdicari. Hinc est 
quod vobis aggregare cupimus quem reperimus ubi- 
cunque precipuum. Nam licet apud vos seminarium 
sit senatus, tamen et de nostra indulgentia nascitur, 
qui vestris coetibus applicetur. Alumnos cuncte no- 
bis pariunt aulicze dignitates; quxstura autem vere 
maler senatoris est, quoniam ex prudentia venit. 
Quid enim dignius quam curiz participem fieri, qui 
adhxsit consilio principali? Sed quia pruenti viro 
non suflicit generaliter conclusa laudatio, ejus nota 
propriaque tangamus. Qusstorem nostrum, patres 
conscripti , cognoscite eloquentia prius exercitata 
placuisse, et sic advocationis sux [Ac., Niv., assidue] 

B crebras egisse victorias, ut merito sibi eum electio 
triumphaks adsciverit , quatenus palmis felicibus 
inauguratus vobis daret omina laureatum. Ad fo- 
rense gymnasium prima ztate deductus, studuit scm- 
per integritati mentis; et nobilissimus pudore, casti- 
tatem corporis sub nimio labore transegit. Orator 
facundus, gravissimus patronus, susceptas causas 
suis pr:econiis adjuvabat; quando credi non pote:at 
negotium improbabile, cui talis videbatur assistere. 
Nonne pretermittere hunc virum esset publicum dam 
num? Quid enim aut nobis ant vobis debet esse ac- 
ceplius quam vestro conjungi lateri, qui inter leges 
meruit approbari? Amare namque eas potest, per 
quas doctus enituit : dum affectat unusquisque glo- 
riam suam, nec oblivisci potest animus, ex qua no- 

C bis parte fuerit sociatus. Creditis forte, principes 
viri, novam in hunc impetratamque apparuisse pru- 
dentiam. Origo ejus h:xreditarias sibi litteras vindi- 
cavit, cujus pater ita in Mediolanensi foro resplen- 
duit, ut :xeternó fructu e Tulliano cespite pullularet. 
Proinde quamvis sit vel inter mediocres dilficillimum 
placendi genus, tamen advocationis laudem inter 
primarios eloquentiz: frequenter meruit invenire. Is 
contra magnum Olybrium stetit, is palmarum Euge- 
netis lingux ubertate suffecit; et illis par exstitit, 
quos singulares Roma cognovit. Quid enim genero- 
sius quam tot litterarum proceres habuisse majores ? 
Nam si inveteratze et per genus duct: divitize nobiles 
faciunt, multo magis prestantior est, cujus origo 
thesauris prudenti: locuples invenitur. Quapropter, 


D Patres conscripti, favete nostro judicio, ac suis me- 


ritis candidato, quando 1344 si [Ms., Gr. et Cuj., 
sic] college manum clementie porrigitis, vos potius 
sublevatis. 


EPISTOLA XX. 
ALBIENO VIRO ILLUSTR!, PRFECTO PRETORIO, ATHALA- 
RICUS REX. 
Scribit se pre[ectum pratorio "propter improbitatem 


pra [ectura. amovisse, et in ejus locum su[fecisse .M- 
bienum, qui summopere pradicatur. 


Assertio meritorum est, potuisse eligi post impro- 
bitate:mn judicis accusati : quando excessus przeceden- 


* Suscepti nomine clientem intellige. De quo verbo dicit Juret. sc observasse in notis ad Symmach., lib 


v, epist. 99. 





129 


VARIARUM LIDER VIII. 


155 


tium non corrigitur, nisi cum successor optimus in- A pienti offendere, ubi a'terum reperit incidisse. Jus , 


venitur. Contrariis rebus plerumque medicina succe- 
dit. Nam dum calor vitalis adbibitus fueril, frigus 
pestiferum tunc recedit. Nubila ipsa ventorum spira- 
tione terguntur; et Aquilo faciem cceli tranquillam 
reddit, quam Australis aura turbaverit. Sic nos de- 
cessorem tuum submovimus amore generalitatis, ut 
tu saluberrimus advenires. Contraria prioribus imi- 
tare, et laudanda peregisti. Ille calumniis odiosus, tu 
stude ut justitia reddaris acceptus. Rapax ille, tu 
continens. Bonorum omnium brevis est definitio, vi- 
tare quz fecit; quoniam vere illaudanda sunt, qu:e 
suo judicio comprobavit. Respice denique in illo 
odium publicum, et tu amorem afífectare cunctorum. 
Tanti tuis moribus gratias agant, quanti illius acer- 


forte pr:etercat, qui jura nescivit ; totum a te legiti- 
mum quieritur, cujus origo indocta fuisse nescitur. 
JEquales tibi sunt libri veterum et actiones paren- 
tum. Przsta opinioni tux, przxsta nostro judicio ut 
impar non sis meritis quorum zequasti per nostra be- 
neficia dignitates. 


EPISTOLA XXI. 
CYPRIANO VIRO PATRICIO ATHALARICUS REX. 


lilum ob egregia bellice virtutis facinora, et ob filios 
bene institutos regique oblatos laudat. Tum putricia- 
tus dignitatem ei confert. 


Licet propriis frequenter honoribus et germani £ui 
fueris dignitate laudatus, tamen quia natura bonorum 
non expenditur cum refertur, quasi ad judicium re- 


bitatem actionis accusant. Animare igitur dedecore B vertimur, de quo jam prxeconia multa sonuerunt. Te- 


praecedentis, quando post illum professe maliti:x vi- 
rum, vel a malis abstinuisse laudabile est. Nam 
quale erit, si beneficia provinciis tribuas qux» hacte- 
nus non habebant? Bonum insolitum plus amatur ; et 
sequenti gaudio confert dulcedinem temporum prz- 
missa tristitia. Atque ideo pr:efecturze tibi fasces per 
sextam feliciter indictionem (Anno Christi 528), Dco 
auxiliante, conferimus : 40:5 quanto fuit hactenus 
lesione terribilis, tanta nunc habere debet beneficia 
lenitatis, siquidem sauciata tua cura refovénda sunt. 
Non tuis, non alienis manibus quisqnam gravetur. 
Nam ultra omnes impietates est nocere [Gr. et Cuj., 
necare] lxsos, qui sauare creditur vulneratos. Redeat 
ad nomen antiquum prafectura illa pretorii, toto 


stificatum est de te quidquid de fidelibus, quidquid de 
benemeritis debuit xstimari. Sed digne laudum, cum 
voluerit, novitates emittit, qui se actionis probitate 
complevit. Natura perennis fontis est glorie vena 
laudabilis ; nam sicut ille * luendo non expenditur, 
sic nec ista celebri sermone siccatur. Quod et si trans- 
acta taceantur, nova probaris suggerere qux dican- 
tur, qui cum zetate crescis semper et meritis. Cursus 
annorum laudis tibi procurat augmentum. Senescis 
quidem corpore, sed laude juvenescis. Merito tibi 
prolixior :tas optatur, in quo fama semper robustior 
invenitur. Habuisti sub dive memorie domno avo 
nostro in utraque parte laudatas semper excubias. 
Vidit te adhuc gentilis Danubius bellatorem : non te 


orbe laudabilis, Cujus si principium quxramus, per C terruit Bulgarum globus, qui etiam nostris erat prz- 


Joseph a beneficiis inchoavit. Nec immerito a legi- 
bus nostris pater provinciarum, pater etiam proedica- 
tur imperii : quia sic juste, sic provide agi voluerunt, 
ut non districtum judicis nomen, sed vocabulum illi 
pietatis imponerent., Justis ac debitis compendiis 
nostrum per te crescat zrarium. Lucra reuuimus, 
quz legum cauta profanant; pecunias illas volumus, 
quibus libra justitize suffragatur. Ades nostras nequi- 
tiam non patimur introire, quia nec privata intro- 
mittere [ Ms. et Gr., privatim introducere] possumus 
quam publica voee damnamus., Audite, judices, quid 
amemus, nolite aliud in malum publicum suspicari. 
Naia cui vos per iniquas provisiones creditis esse pla- 
citaros, cum nos cognoscatis sola illa diligere. qux 
possunt justiti:s: monitis convenire? Vestris jam mo- 
ribus peccatis, si post ista delinquitis. Sed illi forte 
talia gesserint, qui ad dignitates suis parentibus in- 
cognitas pervenerunt : tu post patris prefecturam 
laudabilem aliquid quod melius przedicetur adjunge; 
quia diligentior semper esse debet qui sequitur, dum 
bona parentum probabiliter et imitari cupimus, et 
vincere festinamus. Accedit etiam tuis laudibus quod 


dictis prudentum probaris imbutus. Grave est sa- 


* Basil., de Eleémosyna : Ut putei quo sepius 
hauriuntur, eorum aqu» purius fluunt, τὰ φρέατα 
πολ)άχις ἐξαντλούμενα. ε (oorctpa ἔστι. FoRN. 

* D. Hieronymus, c. Presbyterorum, c. seq. : Non 
enim in homine ztas, sed virtus spectanda est. Me- 
Dander : οὐχ «i τρίχες ποιοῦσιν αἱ λευκαὶ φρονεῖν, ἀλλ᾽ 


sumptione certaminis obstaturus. Peculiare tibi fuil 
et renitentes barbaros aggredi, et conversos terrore 
sectari. Sic victoriam Gothorum non tam numero 
quam labore juvisti. Postea vero, quod non minus 
ipsis certaminibus fuit, refereudarii officium laborio- 
sis contentionibus exhibebas. Fuerunt enim apud 
illum virtutum omnium virum exercitualia vel pacata 
servitia. Quis enim nou ageret bellum, qui illi potuit 
competens exhibere responsum? Qui tantam (irmi- 
tatem animi semper exegit, tantam verborum in as- 
serenda veritate constantiam, ut merito se vicisse 
diceret hostem, qui'illo presente vitare valuiaeet 
errorem. Hinc fuit quod ejus obsequia reddiderunt 
prudentes, quia cautela semper adhibita erigit sen- 


D sum; et dum culpam quis formidat incurrere, sapien- 


tibus se nititur aggregare. Contulit etiam dignitatem 
sacrarum largitionum, hoc est laborum tuorum aptis- 
simum [Ac., apertissimum] munus, quam sic casta, 
sic moderata mente peregisti, ut majora tibi deberi 
faceres, quaimvis eam in magna preemia suscepisses, 
Per 135 hzc te florida juventus exercuit, sed no- 
stris temporihus zxtas matura servavit. Consilio qui- 
dem plurimum vales, nec 5 fractus tamen zlate co 


ὁ τρόπος ἐνίων ἐστὲ τῇ φύσει γέρων. Quam sententiam 

adumbrans in Catone Majore Cicero : Non cani, in 

quit, non ruge repente auctoritatem afferunt, sed 

Lid acta tas auctoritatis fructus praebet extremos. 
ORN. 


155 M. AURELII CASSIODORI 158 
gnosceris. Sic enim adeptus es senectutis bona, ut A quo nobis sermo est, nostrum sibi tantummodo con - 


ejus non subires incommoda. Ixc sunt quz in te 
:estimamus augenda [Ac., agenda]; ut sicut es con- 
seientia przeditus, reddaris quoque honore reveren- 
dus. Sunt enim beneficiis nostris consentanea et vitse 
superna judicia, quando talium filiorum pater effe- 
etus, natura ipsa videris esse patricius. Quorum bona 
vernantia non est absurdum referri, quando educan- 
tium felicior laus est de filiorum probitate laudari. 
Primum, quod non minim: laudis prestat initium, 
infantia eorum nota est palatio. Sic fetus tui, more 
aquike se probantes, regales oculos ab ipsis pene 
cunabulis pertulerunt. Relucent etiam gratia gentili, 
nec cessant armorum imbui fortibus institutis. Pueri 
stirpis Romanse nostra lingua loquuntur, eximie in- 


ciliavit [Juret. V. C., 'reconciliavit] arbitrium : ab 
uno quippe principe provebi, videtur forte gratio- 
sum ; jam et sub altero meruisse provectum, apud 
utrosque integrum constat fuisse judicium. Cunetos 
ergo sequaces habet, qui aliquid ex veritate decer- 
nit. Hunc provectus sui auctorem meruit, ut nos aug- 
mentatores dignissime reperiret. Ille in eum funda- 
menta' posuit bonorum, nos culmen construximus 
dignitatum. Et ideo, patres conscripti, tot laborihus, 
tot laudibus clarificato illustri viro Cypriano sugge- 
stum quoque patriciatus addidimus, ne major esset 
meritis suis quam honoribus nostris. Favete nunc 
college quém s:epe decorastis extranei. Securus ad 
vos redit, qui jam honores suos in libertatis aula 


dicantes exhibere se nobis futuram fidem, querum B reposuit. Habet etiam unde nobis reddatur acce 


jam videntur affectasse sermonem. Habemus unde tibi, 
felix pater, premium debeat referri, qui et filiorum 
tuorum nobis animos obtulisti. Quapropter multis 
laboribus multaque fide et constantia comprobato 
patriciatus tibi, Deo auspice, conferimus dignitatem : 
honorem quidem celsum, sed qui tuis meritis probe- 
tur esse :xequalis. Fruere igitur probatissimis institu- 
tis, ut cum bona tua geminaveris, nostris interim 
beneficiis augearis. 


EPISTOLA XXII. 
SENATUI URBIS ROMAE ATWALARICUS REX. 


Post enumeratas ὌΠΙΝ filiorumque ejus laudes, 
scribit se illum ad patriciatus honorem evexisse ; et 
ut electioni ejus faveant, hortatur. 

Si favore vestro dignus est, qui vel semel regale 
potoit impetrare judicium, quid, patres conscripti, 
vir mag&ificus merebitur Cyprianus, qui vobis toties 
gratior debet effici, quoties a nobis dignitates acce- 
perit? Certantes in stadio numerosior corona glorifi- 
cat, Olympicos currus [Àc., cursus) frequens palma 
nobilitat : sic vel in levibus rebus gloriosior efücitur, 
eui frequenter premia referuntur. De primo deni- 
que proveetu potest esse cumctatio, dum multi fal- 
lunt. principis animum, quando facile est illudere cui 
semper votum est praestitisse. Sed talem mentis ex- 
hibuit constantiam, taatum bonorum habuit propo- 
situm, ut semper in se provocaverit regium munus. 
Hc est certa gloria, hzc indubitata sententia, fre- 


ptior, quando tales curix€ vestre alumnos protulit, 
de quibus quamvis avidus pater, tamen propria vota 
superavit, non infantia trepidos, non ad responden- 
dum, ut licebat, ignaros. Variis linguis loquuntur 
egregie, maturis viris communione miscentur. Sic 
cum nobis noti sunt, in ipso :tatis primordio adole 
scentiam transierunt. Przstet divina majestas ut sicut 
de patre eorum munificentte nomen extulinus, sic 
et in eis pietatis nostr: titulos augeamus. 


EPISTOLA XXIII. 
BERGANTINO VIRO ILLUSTRI, COMITI PATRIMONII, ATHA- 
LARICUS REX. 


Pracipit ut massas quasdam que ez facultatibus ma- 
tris Theodahado, quem eximie laudat, obtigerant, 
actoribus ejus absque ulla mora tradat. 

Licet muni&ücentiam regis quotidie deceat cum 
8016 relucere, et jugiter aliquid facere, quo possit 
largitas principis apparere, huic tamen conscientiz 
debitum solvitur, quoties parentibus sub :quitate 
prestatur. Lucrantur principes dona sua ; et hoc vere 
thesauris reponimus, quod fam: commodis applica- 
mus. Absit enim ut negemus affini, quod solemus cu- 
stodire subjectis: quando qui nobis sanguine con- 
jungitur, plus meretur; nec fraudari potest proprio 
desiderio, qui militat sub judice gratioso. Atqne ideo 
illustrem magnitudinem tuam przcelso atque am- 
plissimo viro Theodahado maseas subter annexas, 
tot solidos peniitantes, ex patrimonio quondam ma- 
gmüc: feminx matris ipsius, precipimus reformari, 


quenter potgisse mereri per quod homines constat ἢ) ejus feliciter dominio plenissime vindicandas ; cujus 


ornari. Hos etiam intrare in nostram curiam decet, 
qui ad primos honores non expendunt meritum 
suum, sed cum magna susceperint, iterum majora 
promerentur. Ornant quoque tales et nostra judicia ; 
quoniam bene prius electus creditur, qui &epius ap- 
probatur. Natura ipsa boni adhibita perseverantia 
pretiatur, quia minus est laudanda incipere, quam 
bonorum propositum custodire. Similes habuistis 
olim, patres conscripti , Decios, similes vetustas 
oredicat fuisse Corvinos. Neque enim hic vir, de 


. ^ Quo nomine bona quz liberis a matre obvene- 
rint, interdum significari Fr. Connanus, lib. vi, 
cap. 3, rotat, aliique ex Seneca, Valer. Maximo et 
Suetonio contendunt. Plutarchus contra non levi ra- 


successionis integrum jus in ea qua precipimus parte 
largimur. De cujus fide ac sinceritate preesumimus, 
ut sequenti tempore reliqua supra menorati ^ matri- 
monii [Alii, patrimonii] cam omni adjecta quanti- 
tate mereator. Quid enim tali viro nego»re possimus, 
qui etiam meliora suis 136 obtinere possit obse- 
quiis, vel si non probaretur affinis? Vir qnem nobili- 
tatis sue nulla inflat elatio, modestia humilis, pru- 
dentia semper :equalis, quid a nobis mereatur inten- 
dite, quoniam ad gloriam nostram trabimus, qui eum 


tione disputat iv παραγγέλμααι γαμιχοῖς, CHi hujus 
loci lectio, patrimonii, duorum manuscriptorum co- 
dicum auctoritate conürmata suffragatur. Fonx. 





791 


YARIARUM LIBER VIII. 


798 


proximum confitemur. Quapropter squissime jus- À est enim duplici poena percelli, qui et divinam reve- 


sioni opera navanter [Juret., ovanter] impendite, di- 
lectisque [Gr., directis] sedis vestre ehartariis desi- 
gnatas massas auctoribus (Gr., actoribus] ejus sine 
aliqua dilatione contradite; ut summa nobis chari- 
tate sociatus, gratia presentis muneris reddatur ac- 
ceptior. 
EPISTOLA XXIV. 
CLERO ECCLESLE ROMAN/E ATHALARICUS REX. 


RBemittit ad pape Mecum eos qui clerico Romano li- 
tem intenderint. Qui sancta sedis auctoritatem con- 
tempserit, eum vull et causa cadere, et decem libra- 
rum quri mulcta pauperibus eroganda puniri. 


Tanto Divinitati plurima debemus, quanto a eoto- 
ris mortalibus majora suscepimus. Nam quid simile 


rependat Deo, qui potitur imperio? sed licet pro p. 


tanto munere nihil compensari poseit idonee, ipsi 
tamen gratia redditur, dum in servientibus honora- 


tur. Itaque flebili aditfone causamini hoc fuisse lon- 
g* consuetudinis institutum, ut si quis sacrosancte 
Roman:e Ecclesie servientem aliqua crederet actione 
pulsandum, ad supradict:e civitatis antistitem nego- 
tium suum dicturus occurreret, ne clerus (vester fo- 
rensibus litibus profanatus, negotiis | Ms. Gr., Ομ]. ef 
Forn., officiis] potius saecularibus occupetur : adden- 
tes diaconum quoque vestrum ad contumeliam reli- 
gionis tanta exsecutionis acerbitate compulsum, ut 
sajus eum propric custodix€ crederet mancipandum. 
Presbyterum quinetiam Roman:x Ecclesie pro levi- 
bus causis asseritis criminaliter impelitum. Quod 


nobis, pro ingenia reverentia quam nostro debemus (; 


Auctorí, displicuisse profitemur, ut qui pridem sacris 
meruerant inservire ministerije, conventionis irreve- 
renter nefariis injuriis subjacerent. Sed aliorum ple- 
clenda subreptio nobis obtulit plenissimse laudis 
eventum, ut causa contingeret prestandi, qu:e nos 
ceelestibus commendaret auxiliis. Atque ideo consi- 
derantes apostolice sedis honorem, et consulentes 
desideriis supplicantium, prx:senti auctoritate mode- 
rato ordine deflnimus, ut si quispiam ad Romanum 
clerum aliquem pertinentem io qualibet causa pro- 
babili crediderit actione pulsandum, ad beatissimi 
pape judicium prius conveniat audiendus; ut aut 
ipse inter utrosque more suz sanclitalis agnoscat, 
aut causam deleget zequitaus studio terminandam ; et 


si forte, quod credi nefas est, competens desiderium ἢ 


fuerit petitoris elusum, tunc ad sxecularia fora jurga- 

turus occurrat, quando suas petitiones probaverit a 
supradictz sedis praesule fuisse centemptas. Quod si 
quis exstiterit tam improbus litigator, atque omnium 
faerit judicio sacrilega mente damnatus, qui reve- 
rentiam tante sedi exhibere contemnat, et aliquid 
δὲ nostris affatibus crediderii promerendum, ante 
alieujus conventionis effectum decem librarom aum 
dispendio feriatur, qux a palatinis sacrarum largitio- 
num protinus exaeke, per manus smpe memorat 
antistitis pauperibus erogentur : earensque impelra- 
tis, negotii quoque sui 3missjone mulctetur. Dignus 


rentiam, et nostra jussa temerarit. Sed intefim vos, 
quos judicia nostra venerantur, ecclesiastiels vivito 
institutis. Magnum scelus est, crimen admittete, quos . 
nec conversationem decet habere s:xcularem; pro- 
fessio vestra vita coelestis est. Nolite ad mortalium 
vota humilia et errores descendere. Mundani coer- 
ceantur hemano jure, vos sanctis moribus obedite. 


EPISTOLA XXVY. 


JOANNI YIRO ILLUSTRI, REFERENDARIO, ATHALARICUS REX. 
Conjrmat. munificentiam. Tulum, qua domum in. ce- 
stro Lucullano positam Joanni concesserut. 

Valde dignum est, in eis aliena servare, quibus 
nos oportet propria dona conferre. Quid enim de 
illa munificentia possis ambigere, quando a nobis te 
intelligis mereri quod a nostris decessoribus accepi- 
sti ἢ Profitemur itaque alterius quidem donum, sed 
nostrum esse judicium, et modernam prineipis men- 
tem prxvenise tantum velocissimam largitatem. 
Hine est quod dive |Jwset. V. C., divine] memorie 
avum nostra clementize domum in castro Lucullano 
positam, obsequiorum tuorum sedulitate provoca- 
tum, constat voluisse largiri. Cujus dispositionem 
secutus patricius Tulum (Superius, epist. 9 et 10), 
posteaquam illi nostra est liberalitate concessa, prae- 
fatam domum actu legitimo in tua optime jura trans- 
misit. Quapropter serenitas nostra vel inchoatz vo- 
luntatis desiderium, vel Tulum plenissims donatio- 
nis effectum prxsenti auctoritate eorroboramus, ut 
szpe dicta domus patricie [Niv., Ga., Gr. et Cuj., 
paterne] recordationis Agaelli, in Lucullano castro 
posita, cum omnibus ad se pertinentibus in tua vel 
heredum tuorum possessione permaneat; et quid- 
quid de hac facere malueris, habebis liberam pote- 
statem : cujuslibet vet priva*i nominis, vel publici 
posthac inquietudinem submoventes; ubi et si quid 
esset quolibet casu, qualibet inquisitione fortassis 
ambiguum, hujus auetoritatis nostr: judicio constat 
explosum. Fruere, juvante Beo, rebus propriis ex . 
nostra quoque auctoritate solidatis. Alil enim tibi 
jura legitima przestiterunt, nos possessionis quietem 
et cunetis seculis securam conferimus firmitatem. 
Séd ne quis forsitan tam egregix voluntatis nostre 
invidus temerator existat, jubemus eum qui ex hae 
re, quolibet tempore, vel fisci nomine, vel privati, 
movere tentaverit aliquam quzstionem, dare tibi, 
vel ad quem pertinere volueris, domum 137 supe- 
rius designatam, poenz* nomine auri libras centum, 
et frustratum suis ausibus infamatemque discedere. 
Hunc enim volunsatis suce meretup invenire (rectum, 
qui abquid conéra mostrum widetup quasÉese ju- 
dicium. 

EPISTOLA XXV 

UNIYERSIS REAYDUS ET NURSIGS ATHARARICUS REI. 
Prafcit illis Quidilanem, et. jubet. ut ipsi obediant. 

Gloriosus domnus avus noster desideria vestra co- 
gnescens, Quidilanem Sibig filium * priorem vobis 


* Cuspinianus in Austriaca Historia : Prior imperii Romani. Et Abdias Babylon. lib. 1 de Zachzso. Jua. 


7859 M. AURELI) CASSIODORI 100 
quidem facere disponebat : sed quia, interveniente A suo peculio causantur ablatum : adjicientes, ne rerurn 


mortali conditione, nequivit cogitata complere, neces. 
se nobis est ejus vota perficere, ne tantus vir de ali- 
quo inaniter judicetur bona potuisse sentire. Atque 
ideo praesenti £uctoritate praecipimus ut eum priorem 
feliciter bahere deveatis; et qu» ordinaverit pro dis- 
ciplina servanda, ubi nostra maxime utilitas eontine- 
tur, in omnibus obedire debeatis : quia sic domni avi 
nostri estis moribus instituti, ut et leges libenter au- 
diatis et judices. Hoc est enim quod nostrum comit 
imperium, quod opinionem nostram inter gentes am- 
plificat, si talia geratis, qu:xe et nobis accepta, et Di- 
vinitati possunt esse gratissima. Robustius enim ini- 
mici nostri vincuntur moribus bonis; quia quos su- 
perna protegunt, felices adversarios habere non pos- 
sunt. Pugnatis enim efficaciter foris , dum in sedibus 


. vestris justitiam fovere contenditis. Ista enim duo 


mutua se amplexatione consociant; qui cquitatem 
coluerit, fructum victori:€ possidebit. Nam qu: ne- 
cessitas ad injusta compellat, cum vos et sortes alant 
proprix, et munera nostra, Domino adjuvante, ditifi- 
cent? Nam et si cui aliquid expetendum est, speret 
[Jur.: Subaudi potius] de munificentia principis, quam 
de presumptione virtutis. Quia vobis proficit quod 
Romani quieti sunt, qui dum zxraria nostra ditant, ve- 
stra donativa multiplicant. 


EPISTOLA XXVII. 


DUMERIT SAJONI ET FLORENTIANO VIRO DEVOTO COMITIACO 
ATHALARICUS REX. 

Praocipit ut percurrant Faventinum territorium, et. si 

quem Gothorum aut Romanorum incolas vexasse re- 


pererint, is, habita damni ratione, et mulcta affliga- C 


tur et pona. 

Severitas publica , sicut ab innocentibus vacat, ita 
necesse est ut in sceleratis operam 5115 districtionis 
impendat, quia non semper unum merentur judicium 
diversa merita personarum. Morbi ipsi diss:milibus 
$uccis sanantur herbarum : aliis cibi, aliis ferrum 
optatam revocat sospitatem , et pro qualitate passio- 
nis pr&ceptum merentur artificis. Et ideo devotio ve- 
stra per Faventinum territorium incunctanter excur- 
rat ; et si quos Gothorum atque Romanorum in dire- 
ptionibus possessorum se miscuisse repererit, secun- 
dum facti cstimationem, et damnis affligantur et 


poenis ; quia gravius pleetendi sunt qui nec admoni- 


tionibus justis, nec judiciis principis obediendum esse 


suarum repetitionibus imminerent, liberis sibi condi- 
tionem ultimz servitutis imponi. Atque ideo niagni- 
tudo tua, deeretis obsecuta presentibus, prafatuimn 
$uo jubeat adesse judicio ; ubi omni inter partes ve- 
ritate discussa, juri consentaneam et amicam vestris 
moribus proferte sententiam. Quia sicut grave est de 
suo dominos jure cedere , ita nostris est seculis ini- 
micum servitutis jugo libera colla deprimere. Mo- 
menti jure si competunt, 5 primitus reddantur invasa; 
ita tamen, ut persona legitima disceptationibus non 
desistat. Cesset violenta przssumptio, ut causa judicis 
cognoscatur arbitrio; et aut convictos [Ed., con- 
junctos] servos cum rebus sibi competentibus possi- 
deat, aut probatos liberos indemnes atque integros 
derelinquat. Sufficit enim quod ei relaxamus penam 
qui facere presumpsit injuriam. 


EPISTOLA XXIX. 
HONORATIS  POSSESSORIBUS ET CURIALIBUS PARMENSIS 
CIVITATIS ATHALARICUS REX. 


Jubet ut cloacarum urbis ora pandant , et ut hoc opus 
Genesius urgeat. 


Dignum est ut libenti animo faciatis quz juberi pro 
urbis vestrze utilitate cognoscitis; nam quod proprio 
sumptu decuit aggredi, compendiose vobis constat 
offerri. Civitatem siquidem vestram diutina siccitate 
laborantem , juvante Deo , domnus avus noster salu- 
berrima unda rigavit. Cui nunc studio vestro cloaca- 
rum ora pandantur, ne, sordium objectione tardata, 
reciprocans unda vestris zedibus illidatur; et quas 
debuit abluere, easdem vobis cogatur inferre. Cui 
operi, quanquam vos urgere debeat civicus 1338 
amor, virum spectabilem Genesium praecipimus ini- 
minere, ut nos ad meliora provocetis, si qu:e jussi- 
mus gratanter efficitis. 


EPISTOLA XXX. 

GENESIO VIRO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 
Premcipit ut cogat Parmenses municipes antiquos cttni- 
X. €ulos ita diligenter emundare , ut aquam influeniem 

nihil impediat. 

Amore civitatis vestrz antiqui operis formam [Jur.: 
Intellige aquzeductum) domnus quidem avus noster 
largitate regia construxit. Sed uihil prodest aquarum 
copias urbibus immisisse, nisi nunc provideatur cloa - 
carum opportuna digestio : more vite human:ze, cu- 


crediderunt, quando major ambitus est dominis nobis p Jus ita salubritas continetur, si quod ore quis suscipit, 


velle servire, ut commendat? bonis initiis reliquam 
vitam securitatis munere perfruantur. 


EPISTOLA XXVII. 
CUNICASTO YIRO ILLUSTRI ATHALARICUS REX. 

Decernit ut Tancanem, qui Constantii et. Venerii agel- 

lum Fabriculam nomine abstulerat, quique eos ser- 

vituti addixerat, suo jubeat adesse judicio, ut. juri 

consentaneam subeat sententiam. 

Permovit serenitatem nostram Constantii atque 
Venerii dolenda conquestio , qua sibi a Tancahe 
juris proprii agellum, quod Fabricula nominatur, cm 


ἃ TTranslatitia juris sententia est, dejectum vi de 
rei sux? possessione, seu spoliatum ante omnia resti- 
tui oportere, ἢ 1, C. Si per vim vel alio modo ; 1. 7, 


alia parte corporis relaxatus effuderit. Et ideo subti- 
mitas tua Parmenses municipes faciet huic operi gna- 
viter [Ed., noviter] insistere, quatenus antiquos en- 
niculos, sive subterraneos, sive qui junguntar 
marginibus platearum , diligenter emundent [ Alii, 
emendent]; ut cum solemniter optatus vobis liquor 
influxerit, nulla adjecti | Ms. et Ac., abjecti] ketami- 
nis objectione tardetur: quia gratiam nnda non habet, 
nisi qux jugiter influit, et visa semper ahscedit. Illa 
enim qua pulchre [Juret. legit publice] rivis exerci- 
tata ridet, quam deformis est in lacunis! Palus 


Si quis ad se, C. Ad l. Jul. de οἱ publ., cap. 7, Conque- 
rente, de restit. spol. Fonw. PME 








1^3 


VARIARUM LIBER VIII, 


704 


enim nec visu grata, nec jumentis accommoda. Ele- A pium summa decurrunt. Additur quod utroque latere 


mentum pulcherrimum quidem, sed cum in naturali 
puritate servatur. Sine hac agri squalent, urbes an- 
hela siccitate fatigantur [Juret. legit anhelant]; ut 
merito antiqua prudentia quos a civica conversatione 
segregandos esse judicavit, aquarum interdictione 
punierit *. Quapropter tam utillimz rei omnium debet 
$tudere consensus; quia civis animum non habet, 
qui urbis su:e gratia non tenetur. 


EPISTOLA XXXI. 
SEYERO YIRO SPECTABILI ATHALARICUS REX. 
Provinciam. Brutiorum describit , et jubet ut tam pro- 
wnciales qu«m curiales, fidejussoribus datis penaque 
interposita , promittant 46 majori anni parte in ci- 
vitatibus quas incolere maluerint mansuros. 


copiosa marina possidet frequentatione commercia, 
ut et propriis fluctibus affluenter exuberet,et pere- 
grino penu vicinitate littorum compleantur. Ὁ Vivunt 
illic rustici epulis urbanorum, mediocres autem ab- 
undantia prepotentium, ut nec minima ibi fortuna 
copiis probetur excepta. Hanc ergo provinciam civi- 
tatibus nolunt incolere, quam vel in agris suis se 
fatentur omnino diligere, Quid prodest tantos viros 
latere litteris defzecatos ? Pueri liberalium scholarum 
conventum quzerupt ; et mox ut foro potuerint esse 
digni, statim incipiunt agresti habitatione nesciri : 
proficiunt, ut dediscant; erudiuntur, ut negligant; et 
cum agros diligunt, se amare non norünt. Qu»rat 
eruditus ubi possit existere gloriosus : prudens fre-. 


Cum te przfectorum consiliis laudabiliter inbxren- B quentiam non respuat hominum, in qua se novit esse 


tem omnia didicisse credamus qux ad reipublice 
statum pertinent componendum , maxime cognovisti 
I tteris eruditns pulchram esse faciem civitatum qux 
populorum probantur babere conventum. Sic enim 
et in illis splendet libertatis ornatus, et nostris 
ordinationibus necessarius servit effectus. Feris da- 
tum est agros sylvasque quxrere , hominibus autem 
focos patrios supra cuncta diligere. Aves ipso grega- 
tim volant, 41:8 innoxia voluntate mitescunt. Canori 
turdi amant sui generis densitatem. Strepentes sturni 
compares sequuntur indesinenter exercitus. Mur- 
murantes palumbi proprias diligunt cohortes; et 
quidquid ad simplicem pertinet vitam, adunationis 
gratiam non refutat. Contra, animosi accipitres , 


laudandum. Alioqui virtutibus fama tollitur, si earum 
merita in hominibus nesciantur. Nam quale deside- 
rium est civium frequentiam deserere, cum aliquas 
quoque avium conversationi humanz se videamus 
velle miscere? Mortalium enim penatibus fiducialiter 
nidos philomela suspendit, et inter commanentium 
turbas pullos nutrit intrepida. Foedum ergo nimis est 
nobili filios in desolationibus educare, cum frequeu- 
tationi human: videat alites sua pignora commisisse. 
Redeant igitur civitates in pristinum decus, nullus 
amenitatem ruris preponat imcenibus antiquorum. 
Quomodo potest in pace refugi, pro qua oportet bel- 
lum (ne vastetur) assumi? Cui enim minus grata no- 
bilium videatur occursio ? Cui non affectuosum 139 


aquike venatrices, et supra omnes alites acutius in- ( sit cum paribus miscere sermonem , forum petere, 


tuentes, volatus solitarios concupiscunt, quia rapaces 
insidiz innoxia conventicula non requirunt. Ambiunt 
enim aliquid soli agere, qui pre»dain cum altero non 
desiderant invenire. Sic mortalium voluntas plerum- 
que detestabilis est, quze conspectum hominum pro- 
batur effugere, nec potest de illo aliquid veraciter 
credi , cujus vite testis non potest inveniri. Redeant 
possessores et curiales Brutii in civitatibus suis. Co- 
loni sunt, qui agros jugiter colunt. Patiantur se a 
rusticitate divisos, quibus et honores dedimus , et 
actiones publicas probabili zestimatione commisimus, 
in ea presertim regione ubi affatim veniunt inela- 
boratz: delicke [Ms., divitize]. Ceres ibi multa fecun- 
ditate luxuriat; Pallas etiam non minima largitate 


[Juret.: Subaudi, olex] congaudet ; plana rident pa- D 


scuis fecundis, erecta vindemiis ; abundat multifariis 
aainalium gregibus, sed equinis maxime gloriatur 
armentis; merito, quando ardenti tempore tale est 
vernum silvarum, ut nec muscarum aculeis animalia 
fatigentur, et herbarum semper virentium satietatibus 
expleantur. Videas per cacumina montium rivos ire 
purissimos ; et quasi ex edito profluant, sic per Al- 


ὁ Lucianus ín Alexandro ,' seu Pseudomant., de 
iatoris oraculis : Οὐκ ἔτι τὸν τοιοῦτον οὔτε στέγη 

τις ἐδέχετο, οὔτε πνρὸς ἢ ὕδατος ἐχοινώνει, ἀλλ᾽ ἔδει γῆν 
πρὸ γῆς ἐλαύνεσθαι ὡς ἀσεβῆ καὶ ἄθεον. Id est : Hujusmodi 
hominem neque tecto quisquam excipiebat, neque 
igni aquave impertiebat ; verum erat illi solum alio 
«ertendum, tanquam impio deorumque contemptori. 


honestas artes invisere, causas proprias legibus ex- 
pedire, interdum Palamediacis calculis occupari, ad 
balneas ire cum sociis, prandia mutuis apparatibus 
exhibere? Caret profecto omnibus his, qui vitam 
suam vult semper habere cum famulis. Sed ne ulterius 
in eamdem consuetudinem mens aliter imbuta relaba- 
tur, datis fidejussoribus tam possessores quam curia- 
les, sub zstimatione virium, poena interposita, pro- 
mittant anni parte majore se in civitatibus manere 
quas habitare delegerint. Sic flat ut eis nec ornatus 
desit civium, nee voluptas [Juret., voluntas] denege- 
tur agrorum. 


EPISTOLA XXXII. 

SEVERO VIRO SPECTABILI ATBALARICUS REX. 
Fontem Arethusa depingit; et jubet ut eos. qui equos 
Nimfadii abstulerunt, et perquirat, et puniat. 

Cum Nimfadius vir sublimis pro causis suis ad 
comitatunt sacratissimum festinaret, itineris longin- 
quitate confectus, animalia fessa reparare contendens, 
ad fontem Arethuse in Scyllatino territorio consti- 
Aute elegit ponere mansionem; eo quod ipsa et loca 


Feralia in Christianos edieta recensens Victor Uti- 
censis, lib. ut, de Persecutione Vandalica, addit : Ut 
nullus quempiam illorum hospitio reciperet, aut ali- 
moniam przestaret. Fonw. 

b Lege Plinium, lib. 1, epist. 9; et Sidon. Apo 
lin., lib. vin, epist. 8. JunET. 


— —À— 








1065 


aquarum pulchrescant. Est enim, ut dicitur, sub 
pede collium supra maris arenam fertilis campus : 
ubi fons vastus egrediens, cannis cingentibus in co- 
rone speciem riparum suarum ora contexit : amc- 
nus admodum et arundineis umbris, et aquarum 
ipsarum virtute mirabilis. Nam cum ibi tacitus homo 
et studiose silentiosus advenerit, aquas fontis irri- 
gui reperit sic quietas, αἱ in ntorem stagni nou tam 
currerequam stare videantur. At ubi concrepans tus- 
gis emissa fuerit, aut sermo clarior fortasse sonuerit, 
nescio qua vi statim aque ibidem concitate prosi- 
liunt : os illius gurgitis ebullire videas graviter exci- 
tatum, ut putes aquam rigentem succensa oll 
suscepisse fervorem : silenti homini tacita, loquenti 


strepitu et fragore respondens; ut stupescas sic R 


subito perturbatam, quam nullus tactus exagitat. 
Nova vis, inaudita proprietas, aquas voce hominum 
commoveri , et quasi appellat» respondeant ; ita ut, 
hominum sermonibus provocate, nescio quid im- 
murmurent. Credas ibi aliquod animal prostratum 
$0mno quiescere, quod excitatum magno sirepitu 
tbi respondeat. Legitur quidem nonnullos fontium 
variis scaturire miraculis, ut aliqui potati animalibus 
reddant varium colorem, alter greges albos efficiat, 
quidam in saxeam duritiam suscepta ligna conver» 
tant. Sed bas causas nulla ratio comprehendit, quia 
supra intellectum humanum esse cognoscitur quod 
tantum rebus naturalibus applicatur. Sed ut ad que» 
relam supplicantis cito. redeamus, hic cum mansio- 
nem supradictus Nimfadius habuisset, insidiis rusti- 
corum abhactos sibi asserit caballos : quod temporum 
nostrorum habere non decet disciplinam, ut delec- 
tatio illius loci tali damno redderetur horribüis, 
Quod vivacitatem tuam diligenti censemus examina- 
tione discutere, quie, δὲ de palatio nostro 3uctori^ 
tatem, et de legibus visa est justitiam collegisse ; ut, 
more ipsius fontis, scelus quod actum est videaris 
uleisci. Perquirantur sontes summo silentio, tenean- 
tur in suis laribus quieti; ut dum mox insecutor 
|Jur., exsecutor] increpuerit, eorum corda turbentur, 
in voces prosiliant, et sic terribili murmuratione 
confundantur. Sic aquas suas omina sibi judicenk 
dedisse peenarum. Sit ergo in eis competens vindicta, 
ut loca sint pervia : invitet posita disciplina studium 
commeaptium; ne latronum exoessihus vitetur tale 
miraculum, quod semper ketifloare cognoscitur in- 
quisitum. 


- 


EPISTOLA XXXIB. 
SEVERO VIRO $PECTABILI ATHALARICUS REX. 


Decernit ut. age natalis sancti Cypriani una cum 
possessori et conductoribus diversarum massa- 
rum «d Lucanig conventum  Leucotheam. nomine 


^ Ofücinz ac perguke nundinarum significantur. 
Quid enini aliud his verbis, mercimoniis, 80 mo« 
mentaneas domos, Áthalaricus innuit, nisi pergulas? 
|. 19, Heres, de indic. ; 1. 5, in fin., D. De iis qui 
dejec. Fonw. 


» C. De patrib. pui Bil. distr. Jerem. v populus 
fame oppressus in hzc verba prorupit : Fihi nostri 


M. AURELII CASSIODORI 
et pascuorum ubertate fecunda sint, et inundatione AÀ 


σὲ 


conveniat, ad reprimendam quorumdam rusticorum 
audaciam, qui negotiatores nis spoliabant. Tum 
describit locum, (ontisque Marciliani virtutes. et 
miracula. ^ 
Sicut incognita velle nosse, prudentis est, ita com- 
perta dissimulare, dementia est; eo presertim tem- 
pore, cum noxia res ad correctionem poseit celer- 
wmam pervenire. Frequenti siquidem probatione 
didicimus, Lucanis conventu, qui prisca superstitione 
Leucothea nomen accepit, quod ibi sit aqua nimio 
candore perspicua, przsumptionibus illicitis rustico- 
rum facultates negotiantiume hostili direptione sxpe 
laceratas; et qui ad natale sanoti Cypriani religio- 
sissime venerant peragendum, mercimoniisque euis 
faciem civilitatis ornare, egentes turpiter inanesque 
discederent. Hoc nos simplici ac facili remedio 
credidimus corrigendum, ut spectabilitas vestra psae- 
dicto tempore una'cum possessoribus atque conduc- 
teribus diversarum massarum, ad quietem conve- 
Dientium, anticipata debeat cautela procurare, ut 
atrocis facti reos inveniat, quos poena conswmal. 
Quod si aliquis rusticorum, vel cujuslibet loci home, 
causas nefandz litis attulerit, inter ipsa initia com- 
prehensus fustuari: subdatur protinus ukioni; οἱ 
pompatus mala nota [Ms., vota] corrigat, qui prius 
occultum facimus excitare tentabat. Est enim con- 
ventus iste et nimia celebritate festivus, et cireum- 
jectip provinciis valde proficmus. Quidquid enim 
precipuum au& industriosa matti Campania, am 
qpuleati Bruti, amt Calabri peculiosi, aut Apuli 
jdopei, vel ipsa potest habere provincia, in erpatum 


C puleherrimz illins venalitatis exponitur, ut merito 


tem ingentem copiam judices de multia zegiomibus 
congregatam.. Videas enim illic collucore pulcherri- 
meis ^ stationibus latispimoe eampos, et de ameeais 
frondibus intextas subito momentapness domos, po- 
pulerwm cantant betantiumque discursum. Ubi 
licet gon conspicias. operam sacegiun , videas tamen 
opinatissimo eivitais ornatum. Presto sunt poesi 
a€ puelle, diverao sexa atque etate conspicui, quos 
bon faci captivitas eese sub pretio, sed libertas; 
hos merito ^ parentes vendunt, quoniam de ipsa 
140 famulatone proficiunt. Dubium quippe non 
Qat, servos posse meliorari, qui de labore agrorem 
sd urbana servitia transferuntur. Quid vestes refe- 
ram innumera varietate discretas? Quid diversi 


D generis animalia nitore [A&ii, nitere] pinguissima? 


Ubi tali cuncta taxatione proponuntur, ut quilibet 
emptor fastidiosissimus invenium. Sic de illo com- 
maercio nemo ingratus redit, si cuncta probabilis 
désciplina componit. Est enim et locus ipse campo- 
rum amcnitate distensus, suburbanum quoddam 
Consilinatis [Jur : Forte, Consilini] antiquissimwe 
eivitatis, qui a conditore sanctorum fontium Marci- 


εἰ filie nostre multe sunt. nimis : accipiamus pre 
retjo eorum. frumentum, et. comedamus εἶ vivamus. 
Quod et tempore Maximini imperatoris accidisaee te- 
statur Euseb. Ovid. viu Metamorph. : 
Et tandem demisso in viscera censa 
Vilis restabat, non ísto digna poreate, 
Banc quoque vendit inops. 
ΕΘΆΝΕΒ. 








765 


YARIARUM LIBER IX. 


106 


lianum &omen accepit. Hir erumpit aquarum per- A Erigitur brutum elementum sponte sua, et quadam 


spicua et dulcis ubertas : ubi ἴῃ modum naturalis 
antri absidis fabricata concavitas sic perspicuos li- 
quores emanat, ut vacuum putes lacum, quem non 
dubitas esse plenissimum. Hie perlucidus usque ad 
fundum patet, ut aspectibus tuis aerem potius ap- 
parere judices, non liquorem. /Emulatur serenum 
diem aqua subtilissima; nam quidquid in imo geri- 
tur inoffensa aeris [Ms., Grul. et Cuj., oculis] clari- 
tate monstratur. Colludunt illie gregatim ketissimi 
pisces, qui ad manus poscentium [Ms. et Forn., 
pascentium] sic intrepidi veniunt, tanquam se no- 
verint non esse capiendos; nam quitale aliquid prz- 
sumpsit eficere, mox poenam Divinitatis cognoscitur 
excepisse. Longa sunt illius fontis memoranda de- 


devoticne solemni prxparat se miraculis, ut sancti- 
fieatio Majestatis possit ostendi. Nam cum fons ipse 
quinque gradus tegat, eosque tantum sub tranquilli- 
tate possideat, aliis duobus cernitur crescere, quos 
nunquam preter illud tempus cognoscitur occupare. 
Magnum stupendumque miraculum, fluenta labentia 
sic ad humanos sermones vel stare, vel crescere, ut 
eis credas audiendi studium minime defuisse. Fiat 
venerabilis (Jur., memorabilis] omnium sermone 
fons iste colestis. Habet [Ms.,habeat] et Lucania 
Jordanem suum. Ille exemplum baptismatis praestitit, 
hie sacrum ministerium [Jur., mysterium] annwa 
devotione custodit. Quapropter et reverentia loci, 
et utilitas rei dare debet populis sanctissimam pa- 


Scribere. Veniamus ad illud singulare reunus sanc- B cem; quia cunctorum judicio sceleratissimus haben- 


tumque miraculum. Nam cum die sacratze noctis pre- 
cem * baptismatis ceperit sacerdos effundere, et de 
ore sancto sermonum fontes emanare, mox in altum 
unda prosiliens, aquas suas non per meatus solitos 
dirigu, sed in altitudinem cumulumque transmittit. 


* Similia narrat de fontibus miraculose repleri 
solitis tempore paschali pro baptizandis Paschasius 
episcopus Lilibetanus, in epistola ad Leonem pa- 





dus est, qui talium dierum gaudia temerare conten- 
dit. Relegantur populis et proponantur ista que 
diximus, ut cum inulta esse minime creduntur, 
excedendi licentia non quaratur. 


pam I, qux exstat tom. II Concil. inter Epist. Leo- 
nis. Adde que de fontibus Hisp. refert Gregor. 
Turon. JunET. 





LIBER NONUS. 


141 EPISTOLA PRIMA. 
BILDERICO REGI VANDALORUM ATHALARICUS REX. 
Conqueritur de nece Amalafride ab Hilderico illata. 
Tum mittit legatos, apud quos crimen excuset. Quod 
si renuerit, bellum ipsi minitatur. 
Durissima nimis sorte constringimur, ut quos ante 
dulces parentes diximus, nunc eis causas amarissi- 
mas imputemus; quas nemo potest relinquere, qui 
pietatis noscitur monimenta cogitare. Quis enim ne- 
sciat div recordationis Amalafridam, generis noetri 
decus egregium, violentum apud vos reperisse lucis 
occasum ; et quam habuistis pridem dominam, passi 
pon estis vivere nec [Ac., nunc] privatam? Hec si 
eontra fas parentele gravis esse videbatur, remitti 
ad nos debuit honorabilis, quam magnis supplicatio- 
nibus expetiistis. Parricidii genus est, ut quam vobis 
fecerat affinem conjunctio regis, nefandis ausibus in 
ejus vos interitum misceretis. Quid tantum mali a 
suo conjuge relicta promeruit? Si suecessio debeba- 
tur alteri, nunquid femina in eo ambitu potuit inve- 
niri? Mater quinimo haberi debuit, qu vobis regna 
transfudit. Nam et hoc nobilitati vestro fuisset adje- 
ctum, si inter Hasdirigorum stirpem retinuissetis 
Amali sanguinis purpuream dignitatem. Hoc Gothi 
nostri ad suum potius opprobrium intelligunt fuisse 
tentatum. Nam qui dominz alienze gentis intulit ne- 
ceu, omnino ejus parentum viaug esl despexisse vir- 
tutem, quando nemo quod resecaadum [Gr. et Cuj., 
ujciscendum ; Fora., recusandum] oredit, putat esse 
tentandurg. Et moralj ideo ratione commoniti, per 
illum et illum legatos nostros verbje prius a vobis 
expetimus gquitatem, exspectantes qualis excusatio 





tantis casibus afferatur. Nam etsi quodlibet negotium 


C in tali persona fuisset enatum, nobis debuit intimari, 


ut et nostro judicio periret, quxe se pessimis actibus 
miscuisset. Restat ut naturalis ejus fingatur occasus. 
Inipossibilia non dicimus, novà non quzerimus : illum 
atque illum tradite, per quos facta ree debeat elu- 
cere. Sit in eis totius causx absoluta probatio, sine 
bello, sine c:ede, aut nos efficiat placatos, aut voa 
reddat obnoxios. Quod si creditis esee temnendum, 
nec vos ad rationabilia responsa componitis, condi^ 
tione initz pacis absolvimur, qui kesi federis vincule 
non tenemur. Vindicet nunc saperna majestas scelus 
qualibet arte commissum, que ad se clamare profi, 
tetur fraterni sanguinis ctedem impiam. 


ll. 
EDICTUM. ATHALARICI REGIS. 

Protegit curiales ab omni injuria, indicta vexatoribus, 
aut decem librarum auri. ulta, aut corposeq 
pena. 

Qui reipublice statum et generale eupit slare fa- 
stigium, ad universa debet esse sollicitus : quia. nop 
est salus in eorpore, nisi quam et merbra  pokverinj 
obtinere. Injuria unius loci compago tota cogcutitur; 
et tenta conveniemtim vis esi, ut unnm vulnus ubi, 
que credas accipi, quando illa ceperit condolere. 
Respubliqa siquidem nón est unius civitatis cura, sed 
totius regni provisa custodia. Quapropter si quid ex 
ipsa minuitur, in origine dispendia sentjuntur. Minus 
enim habere necesse est, cui aliquid perit. Εἰ ideo 
diversarum civitatum pervigil nos cura sollieitat, ne 
permissa longius mala nostra possint gravare palatia. 





107 


M. AURELII CASSIODORI 


1608 


Arbor, uam florere vides, quam summa 1/49 con- À qus» primatum tenuit, esse posterior non recusat. Sic 


spicis viriditate letari, subterraneo succo fecunditatis 
animatur, reddens in superficiem quod continet in 
radice. Hominum quoque vultus magna hilaritate 
decoratur, si visceribus sanis gravamen nullius sen- 
tiat lzesionis. Sic regnum jure dicitur integerrimum, 
si nusquam fuerit imminutum. Hoc fieri potest, cum 
undique submovetur effrenata licentia, nec datur 
ausus menti maligna sub abomiuabili libertate pec- 
care. Curiales, quibus a provida sollicitudine nomen 
est, gravissima dicuntur infestatione quassari; ut 
quidquid eis honoris causa delegatur, ad injuriam 
potius videatur esse perductum. O nefarium scelus, 
importabile malum! Quando debuit reipublicae ser- 
viendo proficere, tunc libertatem suam cum fortunis 


quadam communione sociatz sibi sine regibus obse- 
quuntur, sine dominatu parent, sine terrore famu- 
lantur. Voluntarie serviendo liberz sunt, et invicem 
se diligendo muniuntur. Quarum morem scriptores 
rerum naturalium contuentes, politiam quamdam 
inter ipsas esse commemorant, quas civico affectu 
vivere cognoverunt. Has si vos imitemini, omnes a 
vobis pravitatum calumnias excluditis. Nam vos, qui 
recti vota recipitis, habetis per leges potestatem ia 
civibus vestris. Non enim incassum vobis curiam 
concessit antiquitas, non inaniter appellavit minorem 
senatum : * nervos quoque vocitans ac viscera civi- 
tatum. Quid in ista appellatione non habeatis, vel 
potentiz, vel honoris? Nam qui senatui comparatur, 


videtur amittere. Quocirca edictali programmate de- B a nullo genio claritatis excluditur. 


finimus, ut si quis versatus [Ed., vexatus] fuerit in 
injuria, aut in dispendio curialis, vel aliquid ei (pree- 
terquam jussum fuerit a nobis, vel ab aulicis, quo- 
rum interest, potestatibus) imponere fortasse pre- 
sumpserit, aut decem librarum auri dispendio feriatur, 
ipsi qui tale aliquid pertulerit nihilominus profutu- 
rum, aut, si facultas vindicte non sufficit, per 
fustuaria supplicia laceretur, et reddat debitum poe- 
nis, quod non potuit compensare pecuniis ; ita tamen 
ut qu:x pro publica utilitate fuerint delegata, ingenua 
sollicitudine compleantur, quando plus incipiunt 
debere, quos alienas iniquitates non permittimus 
sustinere. * Predia curialium, unde maxime medio- 
cribus parantur insidie, nullus b illicita emptione 


EPISTOLA ΠΙ. 


BERGANTINO V]RO ILLUSTRI, COMITI PATRIMONII, ATHALA- 
RIGUS8 REX. 


Jubet ut chartarium mittat ad massam Rusticianam, 
in cujus visceribus aurum latet, et illud curet effodi. 
Tum aurificum industriam describit. 


Si labor omnis assiduus adeo diversos exigit fru- 
ctus, ut aurum argentumque solita commutatione 
[|Ac., communione] mercetur, cur non ipsa diligenter 
exquirimus, propter qu:» poscere alia videbamur ? 
Italia dives inferat nobis et aureos fructus. Omnis 
proventus [Ac., provectus] acquiritur, ubi metallum 
fulvidum reperitur. Nam quid necesse est terram 
multiplici fecunditate lassari, si ipsa magis pretia in 


pervadat, quia contractus dici non potest, nisi qui de ( €a potuerint inveniri? Frumenta vobis usualiter na- 


legibus venit. Circa sajonum et militantum molestias 
judicum protegantur auxilio. Ab ipsis quoque mode- 
ratoribus eos nostra vindicavit auctoritas; quanto 
gravius pleotendus est, si ille cui delegatur auxilium, 
probetur inferre detrimentum 1 Erigite colla, depressi; 
sublevate animos, malorum sarcinis ingravati; date 
studium recuperare qux: vos male cognoscitis ami- 
sisse. Unicuique civi urbs sua respublica est. Ad- 
ministrate civitatum sub consentanea voluntate ju- 
siitiam. Ordines vestri xquabiliter vivant. Nolite 
gravare mediocres, ne vos merito opprimere possint 
potiores. Poena ista peccati est, ut unusquisque in se 
recipere possit quod in alterum protervus exercuit. 
Vivite juste, vivite continenter; quia vix audet quis- 


tura, industria suffragante, concedit; passim se vina 
profundunt; metallum raro proditur, ut studiosius 
expetatur. Quapropter ad massam juris [Ac., ruris] 
nostri Rusticianam, in Brutiorum proviucia consti- 
tutam , magDbitudinem tuam jubemus chartarium .de- 
stinare; et si (ut ab artifice harum rerum Theodoro 
dicitur) memoratis rebus terra fecunda est, officinis 
solemniter [Gr. et Cuj., officiis solerter] institutis, 
montium viscera perquirantur; intretur beneficio 
artis in penetrale telluris, et velut in thesauris suis 
natura locuples inquiratur. Cameris [Ac., cavernis] 
enim ingeniosa prwsumptione revolutis, talpinum 
animal imitantes, itinera fodiunt, 40:5 nullis ante 
patuerunt. Sic ambitio nil relinquit abeconditum, nec 


quam in illos excedere, in quibus culpas non potest y) ubi interdum sustinere possit extremum. [ntrant ho- 


invenire. Grues moralem noverunt exercere concor- 
diam; inter quas nullus primatus quzritur, quia 
iniquitatis ambitus non babetur. Vigilant vicissim, 
communi se cautela custodiunt, ipse pastus alternus 
est. Sic honor nullis [Ms., nullus] adimitur, dum 
omnia sub communione servantur. His etiam volatus 
vicaria cqualitate disponitur : ultima fit prima ; et 


* Venditio prediorum curialium non valet, nisi fiat 
causa probata apud acta presidis, !. 2, C. De off. 
ejus qui vic. al. jud. obt., vel prelecti praetorio ex 
nov. Majoriani de curialibus. Qui predium curiale 
emit, sine decreto curiali venditori restituit predium 
cum fructibus, nec tamen ab eo pretium recipit, vel 
sneliorationes. /Equum igitur est, ut qui ad eam em- 


mines caligines profundas, vivunt sine supernis, ex- 
sulant a sole; et dum sub terris compendia qu:xrunt, 
nonnunquam lucis gaudia derelinquunt. Est aliquando 
illis ruina via sua, et reditus procurare nequeunt, qui 
pedibus suis semitas operosis manibus effecerunt. 
Sed quibus cautior ars, vita felicior est : intrant 


egentes, exeunt opulenti; sine furto divitias rapiunt, 


ptionem accesserit pretium amittat et sumptus. Bnoss. 
b Jdem epist. ult. lib. vir. Justinian. Novell. 401 
vetat rác οὐσίας τῶν βουλευτῶν xat' οὐδένα τρόπον ἀλλο- 
τριοῦσθαι τῆς βουλῆς τῆς πόλεως ὃς εἰσι βουλευταέ. Fomn. 
e Nervi civitatum curiales ex novell. Majoriani de 
curialibus. JunzT. 





169 


VARIARUM LIBER IX. 


710 


optatis thesauris sine invidia perfruuntur, et soli sunt A et tum adesse quid proderit, si eum contingat defe- 


hominum qui absque ulla nundinatione pretia vi- 
deantur acquirere. Mox enim ut superna luci fuerint 
restituti, minuta quaque graviora discernentibus 
aquis a genitrice terra separant; ac fictilibus recon- 
dita, vasta fornace decoquunt, donec solvantur utili- 
ter in liquorem. Rivos quoque de flamma venientes 
tanto igne 1443 depurgant, quousque pulchritudinem 
sui prodant, quam terrena viscera, ne cuperentur, 
absconderant. Vincitur natura, dum eam moeliorat 
industria. Pulchrior est dum arserit, potior dum de- 
coxeril; quia tantum crescit ad pretia, quanta fuerit 
sinceritate mundata. Origo quidem nobilis, sed de 
fiamma suscipit vim coloris; ut magis credas inde 
nasci, cujus similitudine videtur ornari. Sed cum 


ctum viribus inveniri? Similis quippe est absenti, a 
quo non potuerint imperata compleri. Deinde dum 
curia multiplici numerositate letetur, non videtur 
perculsa damnis paucos perdidisse de plurimis. Qua- 
propter illustris magnificentia tua Agenantiam, uxo- 
rem Campaniani viri disertissimi, in Lucania provin- 
cia constitutam, filiosque eorum de albo curiz 50:8 
faciat diligenter abradi, ut ventura posteritas ne- 
sciat fuisse, quod vetatur abigere (Jur. : Forte, ob- 
jicere; Ms., obigere] : quia calumnia non presumi- 
tur, ubi aliqua probatio non babetur. Proinde in pos- 
sessorum numero potius collocentur, * passuri ni- 
hilominus molestias quas ipsi aliis ingerebant. Ad 
tributa enim solita turbabuntur; faciem compulsoris 


auro tribuat splendidum ruborem, argento confert p horrebunt (a potestatibus jussa prius venisse nescie- 


albissimam lucem; ut mirum sit unam substantiam 
tradere quod rebus dissimilibus possit aptari. Proinde 
quidquid ad exercendam hujus artis peritiam perti- 
Bere cognoscitis, ordinatio vestra perficiat; ut et 
terra Brutiorum ex se tributum, quod dare possit, 
inveniat, qux fructibus copiosa luxuriat. Decet enim 
ut inter tanta bona, nec illa desint qux» putantur esse 
przcipua. Cur enim jaceat sine usu [Ed., Niv., Ga., 
Gr. et Cuj., cultu] quod honestum potest esse com- 
pendium? Aurum siquidem per bella quxrere nefas 
est; per maria, periculum; per falsitates, oppro- 
brium; in sua vero natura, justitia. Honesta vero 
sunt lucra per 4υ nemo lzditur, et bene acquiritur 
quod a nullis adhuc dominis abrogatur. Gryphes au- 


bant), et votiva ignorantia fatigati, formidare dele- 
gata incipient per qu:e antea timebantur. Nam et ex 
ea parte bonis moribas vixisse probandi sunt, quando 
perpetiuntur inter illos otiosi vivere, quorum se uon 
cognoscunt odia meruisse. Alioqui [Niv. et Ga., 
aliqui] non paterentur sub illis esse, quos se cogno- 
scebant malis actibus incitasse. Fruantur ergo bene- 
ficio principali ; vivant remissa pace tranquilli, qui 
fuerant in actionum suarum qualitate compositi. 
EPISTOLA VY. 

EPISCOPIS ET HONORATIS ATHALARICUS REX. 

Constituit ut qui in annona charitate frumenta abdi- 
derunt, illa moderato pretia vendant. 


Possessorum territorii vestri querela comperimus, 


rum jugiter leguntur effodere, atque hujus metalli (/ supra temporis necessitatem quorumdam civium suo- 


inspectione gaudere : quibus quoniam non est ambi- 
tus lucri, cupiditatis crimine non dicuntur accendi; 
scilicet, quia omnis actus in qualitate propositi est, 
et non est vituperandum quod nulla fuerit voluntate 
lascivum. Sint ergo sedula operatione continui qux- 
stus, invidiam non pavescant; quod ars dicitur, a 
crimine liberatur. 


EPISTOLA IV. 
ABUNDANTIO PRAFECTO PRAETORIO ATHALARICUS REX. 
Decernit ut Agenantiam, uxorem Campaniani, et libe- 
ros ex albo curialium expungat, et in possessorum 
sawmero collocet. 
Felix querela est, quando leges pietate superan- 
tur; et beata conditio subjectorum, si cognoscant il- 


rum exsecrabilem sustinere sevitiam, dum primo 
tempore panicii speciem coemptam in propriam 
redegere substantiam, spectantes charitatem medio- 
cribus gravem, ut parcius reponentibus d.testabilem 
inferant nuditatem, quando homines in famis peri- 
culo constituti rogantes offerunt quos se spoliare 
posse cognoscunt. In necessitate siquidem peaurie 
pretii nulla contentio est, dum patitur quis induci, 
ne possit aliqua tarditate percelli. H:ec igitur vota 
damnantes, presentes direximus portitores, ut sive 
in gradu '*, sive in. aliis locis frumentorum condita 
potuerint invenire, tantum sibi unusquisque dominus, 
vel familie su» retineat, quantum se expendere 
posse cognoscit: reliquum periclitantibus vendat, 


lum aliis misertum, quem et sibi optant esse propi- D presentibus scilicet harum gerulis, qui ad eam rem 


tium. Neque enim ob aliud curiales leges sacratis- 
simse ligaverunt, nisi ut cum illos soli principes ab- 
solverent, indulgentiz prxconia reperirent; hoc est, 
nbi dominus adversum sua judicia amabili concerta- 
tione dissentit : quando et ipsius quzedam justitia est, 
wt qui pius dicitur, districlionis termino minime 
teneatur. Nam et ἰδία quidam rationabilis ordo est, 
smilitia tandem solvere, qui impares laboribus pro- 
bantur existere. Curialis enim, δὶ nulla valetudine 
corporis continetur, ad solas deceptiones apponitur; 

4 Hoc ideo dicit, quia curiales tractabant tributa, 
et ab illis distributionum forma procedebat, ut Ju- 


pet. dicit se notasse ad Symmach. lib. ix, epist. 10. 
b Papis gradilis, de grihu« Aari solitus civibus 


destinati esse noscuntur : moderata tamen pretii 
quantitate, qua eum constiterit a suis provincialibus 
comparasse; ut nec nimium grovetur qui emit, et 
aliquo compendio foveatur ille qui distrahit. Quapro- 
pter libentibus animis implete qux» jussa sunt; quia 
vobis debetis in hac parte consulere invicem, ne dum 
charitatem nimiam quzritis, scelestum vobis aliquid 
potius (quod absit) optetis. Ne quis ergo venditionem 
sibi impositam conqueratur, sciat libertatem in cri- 
mine non requiri; sed illud boni ingenii magis esse, 
sine pretio, ut ex singulis fere legibus tit. 17, lib. 
xiv, C. Theod., ostenditur. Prudentius, lib. 1 contra 
Symmach. Cujacius, ad tit. de conditis in pubiic. 
horr., lib. x Cod. Fosn. 


771 


M. AURELII CASSIODORJ 


112 


si non ἤοοιπεῖ excellere. Vendat itaque sub justa ra- A et tanto ἃ communibus balneis salubrior invenitur, 


tióhe, qui distrahi. Si eónsentit, operatur laudem 
$uam; si discrepat, nostrum facit esse precorrium : 
quando botiutu est jübéntis, si justitia imponatur in- 
vitis. 
144 EPISTOLA VI. 
PRIMISCRINIO ATHALARICES REX. 

Permittit ut ad balneum. Baianutm sanitatis causa se 
con(erat, militie tamen emolumenta per id tempus 
pércepiurus. 

Cum diuturnis laboribus excubares, ita te 1mbe- 
cillitate corporis asseris graviter sauciatum, tut nec 
ad famam militis percipieridatn possis occurrere, ad 
quam constat voto te. przecipiti festinasse, metuens 
né per absentiam tut ab ipsis pehe faucibus dulcissi- 
mus tibi fructus videatut auferri, postulans etiam ut, 
algentis corpotis necessitate constrictus, Balani lava- 
cri siccitate laxeris. Dignum plane quod inter prze- 
mia summa prestemus; αἱ sicut conferimus victis 
spem, ita tribuamus supplicantibus salutem. Quapro- 
pier et a vinculo te. emolurmentitii tetroris absolvi- 
mus, et predicti lavaeri munere sublevamus, uf, 
primum mentis gaudio recreatus, facilius membro- 
rum recipias sospitatem. Naturalis siquidem cura est, 
aegris dare letitia ; narh fac invalidum gaudere; sa- 
natus est. Perge ig&ut ad amonos recessus: perge 
ad solemn, ut ita dixerim, clariorem : ubi, salubritate 
aeris temperata, terris blandior est natura. Illic mi- 
raculis dlta cogitatione perpensis, cum arcanis mundi 
mens humana collequitur, nec admirari desinit qux 
ibi agi posse cognoscit: primam Nerei fluenta mart- 
nis deliciis esse completa, tot portus nature pruden- 
tia terrenis sinibes intermissos, tot insulas nobiles. 
amplexu pelagi dotatas; deinde immiasam Averno 
stagneum mare, ubi ad voluptatem homimam vita te- 
gitur (Ms., regitur ; Ομ). et Gr., gignitur] osfreorum; 
industriaque mortalium feti ut res alibi fortuita ibi 
semper appareat copiesa. Quantis ibi molibus marini 
termini decenter invasi sunt! Quantis spatiis in vi- 
sceribus :equoris terra promota est ! Dextra levaque 
greges piscimm ludant. Claudantar alibi industriosis 
parietibus copiose delici, eaptivi teneantur aquati- 
les greges; htc ubique sub libertate vivaria suat. 
Adde quod tam amoma est suscepta piscatío, Ot 
ante épulosum convivium intuentium pascat aspe- 
ciam. Magnum est enim gaudii desiderata cepisse : 
sed in hujusmodi rebus gratiof est plerumque ama- 
nitas oculi quam utilitas captionis. Sed ne longits 
evagemur, inter Neptanias gazas habitare creditur, 
cui otia Baiana preestantur. His itaque rebus deli- 
€iosa exercitatione saginati, ad pulcherrima lavacra 
contenditis que sunt et miraculis plena, et salutis 
qualitate pretiosa. Nam etsi hominum cura fabricata 
noscüntur, naturalibus certe wíhisteriis exhibentur. 
Foftnates ibi non robora couvecta succendunt : ces- 
ante flamma, ibi perpetuus calor operatwr; illic 
globi fumiferi nesciuntur: aura est purissima, quie 
ministrat vapores, sudores provocet duleitür anbelos; 


quantum ab trumana industria celsior est natera. 
Videas illic undas perpetuis fumare gurgitibus, que 
ita videntur lavantium explere desideria, ut humano 
credas studio temperatas. Cedat Corallici pelagi 
laudata semper opinio; assurgat Indi:i tnaris de al 
barum candore fama locupletior. Quíd mihi cum 
pretiis, si animus non fruatur optatis? Baianis Htto- 
ribus nil potest esse pr:estantius, ubi contingit el 
dulcissimis deliciis vesci, et impretiabili munere sa- 
nitatis expleri. Fraere igitur bonis nihilominus ex- 
petitis. Nostris benefltiis ad tua. emolumenta petve- 
nies. Baianis remediis cónsequere rem salutis. 


EPISTOLA Vil. 
RÉPARATO PRARFECTO URBIS ATHALARICUS REX. 
Multis laudibus patrem socerumque ejus extollit, Tum 
illi prefecturam urbanam con(ert. 

Post parentum claras administrationes bene con- 
feruntur posteris eminentissim:e dignitates; dum 
nullius acquiescit ingenium jacere intra xstimatio - 
nem suorum, quandoquidem honestus ambitus est 
quos sequimur tempore, velle préconiis anteire. Ad- 
ditor etixm quod priscorum dogtnatibus eruditi opi - 
nionis gratia delectentur augeri. Nam quanto se 
unusquisque melioribus cognoscit artibus studuisse, 
tanto amplius grandiora prxsumit appetere. Dudum 
itaque illustris recordationis genitoris tui respublica 
sensit Romana diligentiam. Comitive siquidem lar- 
gitionum presidens, functus etiam vícibus praefe- 
ctorum, pretorianam egit integerrime dignitatem : 
curiam reparans, pauperibus ablata restituens ; et 
quamvis liberalibus studiis fuerit impolitus, placere 
non omisit industrius : quoniam naturaliter per se 
commendari potest bonum ingehium, etiam cum re- 
bus accedentibus non videtur ornatum. Sed hoe 
quantum est ad tuarum notitiam litterarum. Doetrina 
siquidem quos ab imperitis discernit, sapientibus 
amica societate conjungit; cui perfacile est ornare 
generosum, * quz. etiam ex obscuro nobilem facit. 
Crescit quoque przclaris meritis tuis quod in afüni- 
tatis gratiam te talis elegit, quem semper contigit de 
judicii sui integritate praedicari : moribus communis, 
conscientia singularis, qui se semper suis moribus, 
et amicorum conversaudone, et sua fecit probitate 
laudari. Qualem ergo suo sanguini sstimandus est 
sóciasse, qui nunquam improbum vel commmunioni 
su: decrevit adjungere. Et ideo licet. primzevus ve- 
nias ad honorem, post tanti viri judicium ineptum 
est te dicere non probatam. Nam si bene illis sug- 
gerentibus in extraneis causis placidas aures praebe- 
mus, cur magis in genere suo eorum judicia non se- 
quamur, ubi semper studiose sibi prospiciunt, etiaen 
qui in aliis s«tibus frequenter excedunt? Alque ideo, 
quod felicMer dictum sit, per indictionem illam ur- 
banse tibi. tribunos infulas dipaitatis; u& sicut in 
illo ordine primus, ita babearis et meritoram laude 
precipuus. Pete siquidem terrarum oculis. habetur, 


« Vide Tiraquellum, lib. de Nobilitate, cap. 5, wvi probat doctrina effici nobiles δυκ. 





113 


VARIARUM LIBER ΙΧ. 


714 


quod in i la civitate peragitur. Quem jam sibi judex A insidiis : quia non minus est malum bellicum vitasse, 


plaeatum faciat, si illam senatum tant benignitatis 
offendat? Quid sit maturitatis, quid prudenü:, in 
ordinis ipsius sstimatione cognoscis ; cujus primsva 
germina mox ut adoleverint, Patres vocantur. Ado- 
lescentia ilie inchoat a maturitate consilii : tractant 
juvenes cum modestia senum [Alii, senium], ubi 
morum pondus in flore permittitur quod vix alibi 
cana ἰδία generatür. Talem te ergo habita modera- 
tione tractabis, 1.4.5 ut cum tot proceres ad curiam 
vocas, dignam ante illos sententiam tuz voluntatis 
àperias. Nimis quippe arduum est tale aliquid inter 
illos dicere, quod nequeat tantis prudentibus displi- 
cere. Ideoque non unius dignitatis vir xstimandus 


est qui ab illa turba doctorum bonum potuit referre . 


quam sva discussionis evadere. Ipsa est enim vera 
securitas, quie de nulla judicis impietate formidat. 
Atque ideo, quod Deo auspice dictum sit, illustrem 
comitem Osuih, et palatio nostro clarum, et pro- 
vinciis longa conversatione notissimum, Dalmatiis 
decernimus presidere. Cui pro utilitate nostra ju- 
benti parere procurate; quoniam tantam ejus estie 
justiiam frequenter experti, ut et sine regia jus- 
sione ei deberetis priorum memores obedire. Habet 
enim proprium jus ille, qui justus est; nam etsi 
tertere minime [Jur. legit minimz] potestatis erigi- 
tur, tequitate tamen suadente semper auditur. Simul 
étiam et virum illustrem Severinum ad vos zstima- 
vimus üirigendum, ut compositi consona voluntate 


judicium, Nam si gratum est vel sub raritate przdi- p possint vobis laudanda precipere. Nam si disparibus 


cari ; quid illi gaudii provenire possit, quem tot no- 
bilium vota laudaverint Ὁ Justitiam dilige; oppressis 
te dignanter impende; redde laüdes posteris tuis, 
quas tu a majoribus [Jür. V. C., melioribus] aece- 
pisu. 
EPISTOLA YIil. 
osciN [Ed., osuw] vio iLLUsTBIJ, COMITI, ATHALA- 
RICUS REX. 


Mitütur denuo ad Dalmatiarum atque Suavim pro- 
vincias regendas. 


Propositi nostri est honestos labores palina fé- 
munerationi$ ornafe, üt vicissitudine quà provecti 
gaudent desides mordeantur, sibique imputare pos- 
sint quod clementissimis temporibus judicii nostri 


premia non merentur. Atque ideo illustrem magni- ἃ 


tudinem tuam, Deo juvante, ad Dalmatiarum atque 
Suavis provincias iterum credidimus destinandam ; 
ut quidquid pro utilitatibus nostris esse cognosces, 
squabili ordinatione dispouas, populumque nobis 
devotum per tuam justitiam facias esse gratissimum, 
quia dominorum laudibus applicatur, cum se pro- 
babiliter tractat electus. Non exempla aliena perqui- 
ras; memor esto qui feceris, et non indiges ad- 
moneri. Quid est enim quod de tua quisquam debeat 
actione dubitare, quando ipsis provinciis adhuc 
propria bona redolere cognoscis? Quodammodo jam 
debitum est illi velle prxstare, apud quem scis te 
fuisse laudabilem. Obedientibus enim juste indul- 
getur animus; et quos scimus memores bonorum, 
indubitanter eis denuo przbemus affectum. /Etas 
quidem tua provecta est, sed actus quoque maturior, 
Quid enim nunc sabripere valeat, i quo nec juveu- 
tus reprehensibilis fuit ? Sed lyec in dommi avi 
nostri regno fecisti : nunc talia demonstra, ut tem- 
poribus nostris reservasse videaris quidquid pro- 
bitatis addiderix. ᾿ 
EPISTOLA IX. 

UNIVERSIS GoTHIB ET ROMANIS ATBALARICUS REX. 
Significat se misisse ad Dalmatias regendus comitem 
suin, e( Soverinum, quibus wt obediant imperat. 

Per provincias nobis Deo prestante, comcessas 
tales viros cupimus destinare, qui sint armis prie- 
diti, et justitia gloriosi; ut absit a vobis et extra- 
Bearum gentium metus, €t calumniosis non pateatis 


calamis convenit unum melos eflicere (Ms., Gr., 
Cuj., edicere], multo magis viris prudentissimis 
aptum e$t justa concordi [Ed., cordis] voce suadere. 
Verum ut primordia nostra a przstitis inchoarent, 
clementissimumque deminum in ipso regni limine 
séntirelis, pet quartam indictionem (Anno Christi 
526), quod a vobis augmenti nomine quzrebator, 
illustrem virum comitem patrimonii nostri numc 
jussimus removere. Hoc etiam insuper vobis con- 
Gedentes, cum (Deo propitio) supradictum virum 
ad nost?a obsequia venire fecerimus, tales homines 
destinare, per quos possimus evidenter agmoscere 
quemadmodum in futurum census doceatur impo- 
sits; ut si gravatos vos esse cegnoscimus, pro 
parte vobis qua visum fuerit, considerata xeqnitate, 
relevemus. Ita fit ut habeatis spet et futuri bene- 
fcii, qui estis jam pro parte remedia consecuti. 
Quapropter servire vos convenit utilitatibus nostris, 
quando ea quz magis sperare précibus potuistis, 
ultro eontulit munifcentia principalis. Sic enim 
tradente clementissimo nobis auctore didicimus, ut 
a subjectorum beneficiis non vacemmus. Disciplina 
videlicet imperandi est, amare quod multis expedit ; 
quoniam respublica nimium soBlditatis accipit, si 
tributariorum facultas illesa constiterit. 


EPISTOLA X. 


UNIVERSIS POSSESSORIBUS, DEFENSORIBUS SYRACUSARAR 
CIVITATIS, VEL UNIVERSIS PROVINCIALIBUS ATHALA- 
RKCUS REX. 


Relaiat quem illis preter consuetudinem | imposita 
[uerunt tributa, concessa facultate iis qui a censi- 
toribus vexati fuerint principem conquerendi. 
Dudum q«hidem vobis ortum nostri imperii sesti- 

mavimds nuntiandum; nunc decet subsequi benefi- 

cium pro Letitia augenda cunctorum; et quibus 
fuit gratissimus noster exortus, sit ilis regalis 
animus in aliqua parte muniflcus. Crescere nobis- 
cum, Deo prestante, cuncta desideramus ; qhia 
vere ille noster est eonsus, «uem iefus passosbor 
exsolvit, Proihde subtrahirhus pecunie quod &àug- 
mentetur glorie; et avari ad laudes, profuse nKiatur 
sublevare eulteres,. Pridem divie moiorío demus 
avus de suis beneffeils magna presudens (quia longa 
quies et culturem agris prestitit, et popules ΒΕ vit) 


T15 


M. AURELII CASSIODOK 


T16 


intra Siciliam provinciam sub consuela prudentie A nutione reddatur: quia sine querela suscipi debet 


su» moderatione censum statuit efllagitari; ut 
vobis cresceret 1/46 devotio, quibus se facultas ex- 
tenderat. Sed illius pr:edicanda justitia locum nostre 
benignitati preparavit; ut quod ei offerri juste 
potuit, nos clementi animo, quasi illata stipendia, 
donaremus ; et quodam presagio mentis divinze fecit 
etiam pium, cui parabat imperium. Atque ideo per 
quartam feliciter indictionem (Id est, Anno Christi 
526) quidquid a vobis supra consuetudinariam 
functionem augmenti nomine vel petebatur, vel 
constat exactum, liberalitas nostra concedit. Quod 
etsi juste potuistis pendere, gloriam vos potius 
nostre largitati jubemus inferre. Sed ut latius ex- 
4endatur nostra clementia, suavemque dominum 


impensis beneflciis sentiatis, quidquid a discusso- B 


ribus [Alii, discursoribus] novi census per quintam 
indictionem (Anno Christi 527) probatur aflizum, 
ad vestram eos fecimus deferre notitiam ? ut quod 
rationabile fuerit :estimatum, libentibus animis per- 
feratis, quia nullum ledit observata justitia. Sed 
ne credatis per ordinatorum tantum arbitrium vos 
gravari, si quis est qui de eorum facto zstimet 
conquerendum , ad remedia nostra pietatis occurrat, 
ut judicantes corrigamus, qui etiam non rogati be- 
neficia clementer indulsimus. Nam et gloriose re- 
cordationis domnus avus noster de eorum commotus 
fuerat tarditate, ut erat alte prudentize perscrutator, 
wstimans eos tandiu in provincia non sine nostro 
gravamine residere, quos repetita jussione cen- 


suerat jain redire. Sed nos, quos decet implere ( 


quidquid ille sub zequitate disposuit, Deo auxiliante, 
ejus nunc in vobis inchoata perficimus. Reddite 
modo largitati nostre prosperrimum votum et fidele 
servitium, Habetis principem, qui vobiscum bene- 
ficiis probatur exortus; et quod subjectis dulcius 
est, augetur ingenio benevolo cum :etatis augmento. 
In quam rem Quidilanem sajonem noswum credimus 
dirigendum, per quem vobis jussa prosperrima, 
Deo largiente, pandantur. 


EPISTOLA XI. 


CILDLE VIRO SUBLIMI, COMITI SYRACUSANJE CIVITATIS 
ATHALARICUS REX. 
Prohibet quominus quidquid tributorum per Victorem 
εἰ Witigisclum de quarta indictione est adjectum, 
4 possessoribus exigant. 


Ad Victorem et Witigisclum spectabiles viros, 
Sicilie provincie censitores, praecepta nostra dire- 
ximus, ut quidquid possessoribus tributarix func- 
tiogis per eos nuper videiur adjectum, de quarta 
indictione non exigant, quia gravis est ejus rei illa- 
. tio, eujus adhuc justitia non probatur. De ordina- 
tionibus vero eorum nobis fecimus instructiones 
deferri, ut si zstimatis viribus quidquid zqualitate 
sit dispositum, debeat permanere moderatum. Sin 
vere aliquem contra ralionem constat esse praegra- 
vatum, nostro relevetur arbitrio; ita tamen, -ut si 
aliquid per quartam indictionem (Anno Christi 526) 
probatur illatum, possessoribus sine aliqua immi- 


onus impositum, quod longis temporibus constat 
esse portandum [Gr. et Cuj., solvendum|. Nune, 
quod restat, provinciales vos convenit admonere, 
ut quibus beneficia dedimus, eorum devotionem 
per omnia sentiamus; et quod debetur principi, 
grato animo videatur exsolvi. 


EPISTOLA XII. 


VICTOR) ET WITIGISCLO VIRIS SDECTABILIBUS ATHA- 
LARICUS REX. 


Jubet ut si quid super tributarium solidum per 
quariam | indictionem a provincialibus exegerint, 
sine aliqua imminutione reddant. 

Tarditas vestra apud gloriose memori:xe domnum 
avum nostrum inerito vos fecit esse suspectos, quos 
etiam secundis [Ed., seris) prceptionibus credilit 
admonendos; ut relicto tandem provincialium gra- 
vamine, ad ejus deberetis justitiam festinare; et 
nunc quoque suspicionis maximz fecit augmentum, 
ut nec ad initia nostra voluissetis occurrere, quod 
libera conscientia potuisset optare. Et ideo przesenti 
auctoritate censemus, utsi quid super tributarium 
solidum per quartam indictionem (Anno Christi 526) 
a provincialibus exegistis, sine aliqua eis imminu- 
tione reddatis, quia supra veterem censum nulla 
indictionis predicte eos volumua damna sentire. 
Hoc etiam addendum esse crelidimus, quoniam a- 
more clementizx errores nolumus invenire, ne coacti 
potius resecemus quod salva justitia dissimulare 
non possumus; ut si aliquem studio Lesistis pravo, 
vestro magis emendetis arbitrio, quia hoc est pro- 
pria delicta corrigere, quod et non facere. Et ne 
forsitan credatis longinquitatis difficultate latere 
quee gesta sunt, Siculis fiduciam vos dedimus sub- 
sequendi. Videte nunc si voces possitis ferre que- 
rulas, quas etiam nostra invitavit auctoritas. Ad- 
monuimus igitur quos pios decet esse. Jam suo 
vitio videtur accusari, qui spontanea noluit volun- 
tate corrigi [Gr., Niv., Ga., vitavit. Suo vitio 
videtur accusari, qui spontanea voluntate noluit 
corrigil. ; 


EPISTOLA XIII. 


WILLE VIBO ILLUSTRI], COMITI PATRIMONII ATBALARBICUS 
REX. 


Ὁ Precipit ut. domesticis qui comitibus provinciarum 


obsequuntur, supra ducentos solidos et decem  an- 

nonas curet quinquaginta solidos annuos adjungi , 

regis rationibus imputandos, 

Magnitudinis tux suggestione comperimus de do- 
mesticorum excessibus qui destinatis comitibus ob- 
sequuntur provinciales damnis plurimis ingravatos ; 
quod credimus emolumentorum parvitate nutritum, 
quia sub quadam excusatione peccare creditur, cui 
necessaria non probentur. Et ideo speciali bene- 
ficio generalia compendia largientes, magnitudini 
tux prxsenti auctoritafe precipimus ut supra ducen- 
tos solidos et decem annonas quas hactenus acce- 
perunt, a quinta feliciter indictione quinquaginta 
eis solidos annuos facialis incunctanter adjungí, 








711 
qui nostris rationibus debeant imputari; ut dum 
mater criminum necessitas tollitur, peccandi ambitus 
auferatur. Si quis autem jussionum nostrarum ἱπι- 
probus temerator exstiterit, ut aliquo casu 147 in 
damnis provincialium aut pr»judiciis implicetur, 
emolumentis carcat universis : quia ille dignus est 
jremia consequi, qui parere cognoscitur zequitati. 
ldeo enim a nobis acc/pit, ne ab aliis quarat. No- 
strum dare, nobilitas est : dona regalia quamvis 
parva sublimant : quia simul et meritorum gra- 
üam reperisse ereditur, qui principali munere sub- 
levatur. 


EPISTOLA XIV. 


GILDLE VIRO SEBLIMI, COMITI SYRACUSAN.E CIVITATIS, 
ATHALARJCUS REX. 


VARIARUM LIBER ΙΧ. 


T18 


À rum debere sajones accipere, expressa quaelitate, 


constituit. Commodum enim debet esse cum modo. 
Nam si mensuram. :equalitatis excesserit, vim sui 
nominis |Jur., amoris] non bobebit. $i vero tua jus- 
sione conventie destinatur, duntaxat 4n illis causis 


atque personis, ubitie miseeri edicla voluerunt, me- 


dian portionem exsecutor accipiat, quam de praece 
ptis regiis sumere potuisset, quia non potest conve- 
nire justiie ut tantum a te directo wibwatur, quan- 


᾿ tum pro reverentia nostra jussiouis offertur. Si quis 


autem saluberrimi constituti temerator exstiterit, in 
quadruplum jubemus ablata resiüitui; ut quod dele- 
ctatione cupiditatis admittitur Ms. et Ác. , amititar], 
asperitate dispendii vindicetur. Edicta vero gloriosi 
domni avi nostri, vel universa precepta, qux ad 


Decernit t quidquid a. provincialibus. pro reparatione B Siciliam pro commonendis [Ed., commovendis ; Jur. , 


murorum [uit extortum, aut restituatur, aut reficien- 
dis manibus impendatur. Tum reprehendit eum, 
quod substantias mortuorum sine aliqua discreiione 
Justitie nomine fisci caduci vindicaret. Insuper di- 
cit provinciales c | se conventionibus omnimo- 
dis gravatos. Denique slatuit ut edicta a T heodo- 
rico pro cemponendis Siculorum moribus. promul- 
gata ita custodiantur, wt sacrilegii rems habeatar, 
quisquis ea violare aliquatenus tentaverit, ἍΝ 
Proviaeialium Siculorum nobis est suggestione de- 
claratum quzdam a tua potestate fleri, unde eorum 
fo1tuue videantur affligi. Quod ideo leviler &ccepi- 
mus, quia ipsi vindicari preterita noluerunt. Constat 
enim esse dubium, quod concedit adversarius ; et per- 
celli non potest jure, cui mavult querulosus igno- 
scere. Sed ut suspiciones iniquas futuris casibus 
abrogemus, observanda jugiter prssenti jussione de- 
cernimus, ut nec isti aliquid de futuro metuant, nec 
tu per ignorantiam qux dicuntur incurras. Prima 
fronte pro reparatione mororum pecunie diversis 
provincialibus dicuntur extort», cum tamen nulla 
exinde surrexerit promissa constructio, Hoe si con- 
siat admissum, aut muri exinde pro eorum muni- 
mine construantur, aut. unusquisque recipiat quod ei 
probatur incompetenter ereptum. Nimis enim abeur- 
dum est spondere munitiones, et dare civibus exse- 
cerabiles vastitates. Quorumdam etiam subetantias 
morüiorum, sine aliqua diserelione ἐπε , fisci 
nomine caduci te perhibent titulo vindieare, cum tibi 
hoc tantum de peregrinis videatur esse comunissum, 
quibus nullus h:eres, aut testamentarius, aut legiti- 
Ius invenitur. Nefas est enin ut quod ἃ nobis pre- 
eipitur, a te mostro nomine per injuriam vindiceter. 
Przterea conventionibus se gravari omnimodis inge- 
miscunt; ut ad judicium deducendi pene tanta vi- 
deatur amittere, quanta vix probantur addicti gis- 
pendia sustinere. Vocatio enim judicis spes justitiz 
debet esse, non mulcta, Nam ipse juste suspectus red- 
ditur, ante cujus audientiam gravamina sentiuntur. 
Unde censemus ut si vesuya conveniunt decreta put- 
satos, tantam commodi pereipiat exsecutor, quantum 
gloriosus domnus avus noster pro honoribus persona- 


* Wujusnomisis secunda, eujus ad Justinianum imp. 
ac Justiniani ad ipsusa exstat in k ult. Inter 
Aet De summ. Trin. et fid. cathol., de quo in- 
fra, hoc lib., epist. 17, et lib. xi, epist. à: Pap:e Bo- 


Parnot. LXIX. 


forte, componendis] universorum moribus destina- 
vit, sub tauta volumus obedientia custodiri, at sacri- 
legii reus habeatur quisquis bellumis motibus [Ed., 
moribus ] excitatus munimen tentaverit irrumpere 
jussionum. Duorum negotia Romanorum, etiam his 
invitis, ad tuum diceris vocare judicium; qua, ei 
eoguoscis facta, ulterius non presumas, ne dum vis 
judicium incompeteater quzrere, reatum potius vi- 
dearis invenire. Memor enim prius debes esse edic, 
qui inter alios mavis a te sequenda constitui. Alioqui 
tota tihi decernendi auctoritas tollitur, si a te illa 
regula minime custoditur. Ordinariis judicibus ad- 
ministrationum suarum potestas illibata servetur, 
Cogniteres suos legitima turba comitetur. Observa- 


C tionum illarum non mordearis invidia. Gojhorum 


laus est, civilitas custodita. Tota ad vos fama con- 
fluit, si vobis rarus [Niv., Gam., Gr. et Caj., rarius) 
litigator observet. Vos armis jura defendite, Roma- 
nos sinite legum pace litigare. Navigiis veeta com- 
iercia te suggerunt occupare, et ambitu cupiditatis 
exosz solum antiqua pretia definire ; quod Bon cre- 
ditur a suspicione longinquum , etiamsi noB ait 
actione vicinum. Quapropter si rumorem hujusmodi 
vitare festinas, episcopus civitatis et populus cem- 
scientize tux? testes assistant. Omnibus placeat, quod 
ad cunctorum necesse est pertinere fertunas. Pretia 
debent communi deliberatione constitui, quia non 
est delectatio commercii, que jubetur invitis. Quo- 
circa sublimitatem tuam jussis presentibus credimus 
admonendam, quia excedere nolumns quos amainus ; 
nec aliquid de talibus sinistrum patimur dici, per 
quos aliorum mores pwtamnus esse corrigendes, 


EPISTOLA XV. 
JOANNI PAPA ^ ATÜALARICUS REX. 


Decreta promulgat saluberrima in simoniacos juxia 
antiqua  senatusconsulla. 


Si antiquis priucipibus studium fuit legesexquirere, 
ut subjecti populi delectabili tranquillitate frueren- 
tur, multo presstantius est talia decernere, qua pos- 
sunt sacris regulis convenire. Absint emim ὃ ἃ no- 
nifaci Hl przdecossoris scilicet tui. Fonx. 

^ L. wh., C. De pact., supra, lib. 1, epiet. 5; lib, 
y , epist, 15; lib. viu, epist, 28. Fonw, 


25 





119 M. AURELII CASSIODORI ; 180 
stro s:eulo damnosa compendia. lllud tantum vere A quam quingentos solilos se distributuros esse ce- 


possumus lucrum dicere, quod constat divina judicia 
uon punire. Nuper siquidem ad nos defensor Eccle- 
si» Romanz flebili allegatione pervenit, cam aposto- 
licze sedi peteretur antistes quosdam nefaria machi- 
natione necessitatem temporis aucupatos ita faeulta- 
tes pauperum extortis promissionibus ingravasse, ut, 
quod dictu nefas est, etiam sacra vasa emplioni 
148 publice viderentur exposita. lloc quantum 
fuit. crudele committi, tanto gloriosum est adhibita 
pietate resecari. Atque ideo sanctitas vesira sta- 
tuisse nos pr:esenti definitione cognoscat, quod etiam 
.ad universos patriarchas atque metropolitanas ec- 
clesias volumus pertinere, ut ἃ * tempore sanctis- 
-simi papze Bonifacii, cum de talibus prohibendis suf- 


gnoscant. lKeliquos accipientes, et edicti praesentis, 
et senatusconsulli nuper habiti poena constringat , 
sed et dantes canonum severitas persequatur. Vos 
Autem, qui patriarcharum honore reliquis przsidetis 
Ecclesis, quoniam [Ac., quem] constitutio nostra 
ab illicita promissione liberavit, restat ut bona imi- 
'tantes exempla, sine aliquo Ecclesiarum dispendio 
dignos majestate pontifices offeratis. fniquum est 
enim ut locum apud vos habeat ambitus, quem nos 
laicis divina consideratione perclusimus. Quapro- 
pter si quis apostolic:e proesulem Ecclesi», vel pa- 
triarcharum episcopum, sive per se, sive per paren- 
tes, uut servientium quascunque personas aliqua 
suffragii crediderit ambitione promovendum “, et ip- 


fragiis patres conscripti senatusconsulta nobilitatis p sum reddere accepta definimus, et quod est canoni- 


sux memores condiderunt : Quicunque in episco- 
patu obtinendo sive per se, sive per aliam quamcun- 
-que personam aliquid promisisse declaratur, ut ex- 
*secrabilis contractus cunctis viribus effetetur, Si quis 
autem in hoc scelere deprehenditur fuisse versatus, 
nullam relinquimus vocem : verumetiam si aut repe- 
-Aendum, aut quod acceptum est non reddendum esse 
crediderit, sacrilegii reus protinus habeatur, accepta 
restituens compulaione judicis competentis. Justissim:e 
"siquidem leges, ut bonis aperiunt, ita clau tunt malis 
moribus actiohem. Przxterea quidquid in illo senatas 
decretum est consulto, precipimus in eos modis o:n- 
nibus custodiri, qui se quoquo modo per interpo- 
sitas quascunque personas h scelestis contractibus 
miscuerunt. Et quia omnia debent sub ratione nio- 
derari, nee possunt dici justa quxe nimia sunt, cuin 
de apostolici consecratione pontificis intentio for- 
tasse pervenerit [Jur. V. C., provenerit], ct ad pa- 
-latium nostrum producta fuerit altercatio populorum, 
-uggerentes nobis intra tria millia solidorum cum 
collectione chartarum censemus accipere. À quibus 
tamen minus omues idoneos rei ipsius consideratione 
removemus, quia de ecclesiastico munere pauperi- 
bus est potius consulendum. Alios vero patriarchas, 
quando in comitatu nostro de eorum ordinatione 
tractatur, in supradictis conditionibus atque perso- 
nis intra duo millia solidorum jubemus expendere. In 
civitatibus autem suis tenuissim: plebi nón amplius 


^ Vide l. 51, Quemquam, C. De episc. et cler., no- D 


vel. Quo oportet episcopum eligere, cap. 9, Platinam ; 
iu Canone, pag. 88. et in^ Bouifac., $, pag 75. 
JuneT. 
b Quarum interventu fraudes spe fiunt, l. 18, 
De[erre; |. 49, In (fraudem. & Conductor; |. 46, 
Confertur, S Quod a praside, de jure fisci; 1. um., 
de mulieribus qux se prop. serv. junx.; l. un. C. 
De cont. jud., 1. 9, Quamvis, de reb. eor. ; Cicero, 
in Cluent. de Avilio se Asinium simulante : Qui aup- 
posita, inquit, persona falsum testamentum obsi- 
nandum curavit; novel. 124, περὶ δικαζομένων. 
Ouod enim plerique per se ipsi verentur, id per alios 
non verentur eflicere ; ut Stolo, qui cum legem ro- 
gassel, ne quis plusquam 500 jugera possideret, 
supposita filii emancipati persona, mille possidere in- 
ventus sua ipsius lege damnatus est. Varre, lib. 1, 
cap. 2, de Re rustica ; A. Gellius, lib. xxi, cap. 1; 
Plin. lib xvii, c. 5. Fonx. 


bus statutum, eum mo«dis omnibus esse passurum. 
Si quis vero qu» dederit, aut. promiserit, eodem 


. superstite timuerit publicare, ab hzredibus, vel pro 


hxredibus ejus Ecclesia repetat, cajus suffragio an- 
tistes deprehenditur ordinatus, no!a infamix nihilo- 
minus superstites inurente. Reliquos quoque ordines 
sub eadem fieri districtione- przcipinus. Quod si 
forsitan dolos machimationis invento sacramrentis 
persona intercedentibus fueritobligata, ut salvo statu 


animx commissam iniquitatem neque approbare 


possit, neque audeat accusare, damus licentiam qui- 


: buslibet honestis personis i.1siugulis quibusque civi- 
tatibus apud judices competentes hoc crimen de- 


ferre; et quidquid ex ea potuerit probatione :reeol- 


C ligi, ut ad probationem [Alii, approbatione] inse- 


queutes animemus, tertiam partem julicate rei ille 
| Ac., illius] percipiat, qui tale facinus voluerit publi- 
care. Reliqua ipsis Ecclesiis proficiant, qux vi len- 
tur extorta, aut in fabricis earu:n, aut in ministeriis 
nihüominus profutura. Decet enim ad u:us bonos 
convertere qux voluit perversitas inimica fraudare. 
Quiescat igitur malignantium prava cupiditas. Quo 
tendunt qui a fonte. pr:eclusi sunt ? Recolatur et ti- 


: meatur Simonis justa damnatio, qui emendum cre- 


didit totius largitatis Auctorem. Orate igitur pro 
nobis, edicla nostra custodientes, quia divinis nosci- 
tis convenire mysteriis. Sed quo facilius prineipis 
votum universorum mentibus innotescat, ho€ sena- 


« Justinianus, cum sine suffragio, id est pecunia 
ac sordibus, magistratus deferri prohiberet, nevel. 
8, gravissime adjecit nundinationem magistratuum 
omuium scelerum fontem esse, iniquitatis princi- 
pium ac finem, ἀεγυρολο, εἶν tà; ἀρχὰς πάσης ἐστὶ 
πονηρίας προοίμιόν τε καὶ πέρας : quantó magis ambi- 


- tumlargitionum et sordes ecclesiasticorum munerum 


ex sacerdotiorum collatione fugere necesse est! 
Concilium Chalcedonense : Et τις ἐπίσχοπος ἐπὲ 
χρήμασι χειροτονίανἐποιήσατο, χαὶ εἰς πρᾶσιν xectü- 
γαγεν τὴν ἄπρατον χάριν, elc. Qui pretio gratiam, quae 
vendi nequit, vendiderit, etc, C. Si τ episcopus , 
c. Sanctarum, 1; c. Ex mullis, 1, q. 53. Hanc vena- 
litatem etian. Anthemius detestatur, l. Si gawem- 
quam, C. De episc, et cler. Exstant et pontificum de 
simonia constitutiones lib. v Decretal. Eodem per- 
dne sequens Athalarici ad Saelventium epist. 46. 
OKN. 











181 


VARIARUM LIBER ΙΧ. 


183 


tui, hoc populis per profectum Urbis praecipimus in- A — detinebantur, ei permittit ei& ut. ee. justia. legibus 


timari; ut generalitas agnoscat nos illos persequi, 
qui majestati divinz:e potius viderentur adversi. Vos 
quoque hoc universis quos Deo propitio regitis epi- 
scopis intimate ; neque sit alienus a colpa, qui po- 
luit agnoscere constituta. - 


EPISTOLA XVI. 
SALVANTIO VIRO ILLUSTRI, PRAEFECTOUDBIS, ATIALARI- 
CUS REX. 


Jubet ut edictum suum et senatusconsulia de abigenda 
simonia labulis marmoreis  incidantur , εἰ ante 
atrium basilice sancti Petri collocentur. 

149 Grata res est cuncta profutura vulgare, ut 
generale flat gaudium, quod potuit esse votivum. 

Alioqui lesionis causa noscitur [Gr. et Cuj., nasci- 


tur], si beneficia potius occulantur. Duduin siquidem B 


senatus amplissimus.a splendore suo cupiens macu- 
lam foedissim:x suspicionis abradere, provida deli- 
beratione constituit ut in beatissimi pap:e consecra- 
tione nullus se abominabili cupiditate pollueret, 
poma etiam constituta, qui talia presumere  tenta- 
 visset : non injuria, quia tunc electi vere meritum 
quxritur, cum pecunia non amatur. Quod nos lau- 
dantes, et augentes inventum, ad beatissiinum papam 
direximus constituta, qux his ante lata prafulgent, 
ut ab honestate sancte Ecclesie profanus ambitus 
auferatur. * Hoc vos ad notitiam senatus et Romani 
populi volumus sine aliqua dilatione perducere, 
quatenus cunctorum figatur cordi quod cupimus 
omnium studio custodiri. Verum ut principale be- 
nelicium et presentibus hzreat sxculis, et futuris, 
tam definita nostra quam senatusconsulta tabulis 
marmoreis precipimus decenter incidi, et ante 
atrium beati Petri apostoli in testimonium publicum 
collocari ^. Dignus enim locus est, qui et gloriosam 
mercedem nostram, et senatus amplissimi laudabi- 
lia decreta contineat. In quam rem illum direximus, 
quo redeunte noscamus impleta qua jussimus. 
incertum enim videtar habere quod prxcipit, cui 
rerum effectus tardius innotescit. 


EPISTOLA XVII. 


$ALVANTIO VIRO ILLUSTRI, PRAEPECTO URBIS, ATHALA- 
RICUS REX. 


Decernit ut liberet. quosdam, nobiles Romanos, qui 
pro sola seditionis exorta suspicione in carcere 


*^ Mic obiter animadversione digna duco quod se- 
natusconsnlta ad diuturnitatem marmoreis tabulis 
incidi jussit Athalaricus, ut olim zreis, l. 2, de orig. 
jur. Plato in Minoe refert Talum ji dr Cret» pagos 
quotannis lustrantem leges zxeneis tabulis czelatas cir- 
cunitulisse, indeque /Erci nomen ei inditum, iv χαλχοῖς 
ἡραμματίοις ἔχων γεγραμμένους τοὺς vOuoue, ὅθεν 

αλχοὺς ἐχλιθη. Alterum, quod in edito et conspicuo 
, nempe atrio beati Petri collocentur, quo cui- 
que pateant, et de plano legantur. Sic idein Plato, 
lib. u de Legibus, precipit rerum venalium leges 
. medio in foro columns» afligi, ... .. ἐν στήλῃ tt^évt« 
τῆς ἀρχῆς νόμιμα. Demosthen., Philipp. 9, Γράμματα 
τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων δεικνύων ἃ ἐχεῖνοι χατέθεντο, 
. δὶς στήλην χαλχῆν γράψαντες εἰς ἀχρόπολιν. FonxER. 

b Leges olim in atriis ecclesi: locabantur, Cujas 

áo lib. 1 Feud., tit. 17; et lib. ni Capit, Car. Mag. ,tit. 


- 


LI 


C 


vindicent. 

Si principes antiqui maenia Romana in populorum 
exquisivere letitiam, ne cives illis merito singu- 
lares aliquid commune cum ceteris possiderent, 
nefas est inter tot. rerum jucunda eos longam sosti- 
nere tristitiam, quia exsultatio civitatis illius gene- 
'rale votum est; dum necesse est lelari reliqua, si 
mundi caput gaudere proveniat c. Apostolici siquidem 
papee Joannis et procerum nostrorum relatione co- 
gnovimus illum et illum Romanos pro $ola suspi- 
cione seditionis tam long: custodi: paena maceratog, 
ut cuncta civitas mororem de illorum continua 
calamitate contrayerit, ut eis nec dierum festivitas, 
nec ulla (qu:e apud nos [Ms., vestros] est gratissima) 
nomünis sui dignitas subveniret. Quod uobis pro sui 
facti acerbitate displicuit, ut qui in judicio convicti 


! . . . * . 
minime feruntur, debita malis tormenta cruciatus- 


- 


que pertulerint. Et ideo magnitudinem tuam jussis 
praesentibus admonemus, ut quocuuque loci reperire 
potueris eos, absolvere non moreris. Quos etiam»i 
aliquo reatu involutos esse claruerit, intercessioni- 
bus supradictis eos jam a metu liberos esse censemus. 
Si vero innocentes se tormenta sustinuisse confidunt, 
damus querelis eorum liberam vocem, ut justis 
legibus vindicent quod iniquis ausibus pertulerunt : 
quia nolumus innocentes a judicibus deprimi, quos 
ad eorum przesidia constat elevari. Revocentur nunc 
ad letitiam pristinam Romani; nec nobis credant 
placere posse, nisi qui eos eligunt modesta axequali- 
tate tractare. Intelligant parentes nostros pro sua 
quiete laboriosa subiisse pericula, nos autem multis 
expensis agere ut illi debeant garrula exsultatione 
gaudere. Nam et si quid inique vel acerbe hactenus 
pertulerunt, non credant a nostra mansuetudine 
negligendum, qui nec nobis otia damus, ut illi se- 
cura pace ac tranquilla Letitia perfruantur : cito 
sentiant quia nos amare non possumus quos illi pro 
suis excessibus borruerunt. Nam quorum gratiau 
impetrare possunt, qui suis civibus displicere merue . 
runt; et dum tempus habuissent amoris publici, 
egerunt unde juste debeant exsecrari | Ms. A., 
exsecari] ? 


XVIII. 
EDICTUM ATBALARICI REGIS. 


D !. Contra percasores bonorum alienorum. 29. Contra 


Quomodo. Sic rector Ecclesie. Vide novell. 8 Justi- 
niani, in fine. JungT. 

* Theodoretus, in Ep'stol. ad Roman. ait magistra- 
tus publicanos, et τοὺς ἐπαγγέλλοντας τὰς χάριτας, (τὶ - 
butorum exactores, provinciarum prxsides a Roma 


. manare, ut quie. Roma fiant, omnibus nota esse 


debeant. Hinc Justinianus, in profatione Pandectis 
przfixa, de conceptione Digestorum , tradit consue- 
tudinem Roman: urhis sequendam ab omnibus civi- 
tatibus, quia Koma caput orbis terrarum, ἐπιτου ἡ 
τῆς οἰγουμένης, Ut. scribit Athenaeus : orbis compen- 
dium, et communis omnium patria, l. 55, Home, D. 
Ad municip. : Romaun:x tamen civitatis ità demum 
sequi oportet, si non sit corruptam exemplum. Et ut 
eleganter Proculus : Non tam spectandum quid Rom:e 
faclum sit, quam quod fleri debeat, 1. 12, Sed licet, 
D. De offic. presid. Voas, 


785 


M. AURELII CASSEODOTRM 


184 


&[figentos titulos nomine publico. 5. Contra obtinentcs A quantum prasumptor potuis-et addici, in auctoribus 


callide et perverse sententiam principum. 4. Contra 
dividentes. aliena wmatrimonia. 5. Contra adulteros. 
6. Contra eos qui duabus uxoribus copulabantur. 
7. Contra concubinarios et concubinas. 8. Contra 
eos qui terrore donationes extorquebant. 9. Contra 
maleficos. 10. Contra homicidas. 11. Contra eos 
qui in una causa secundo a judicibus ordinariis 
provocabant. 12. Contra violatores edictorum tam 
ipsius quam Theodorici. ' | 


150 Provide decrevit antiquilas universitatem 
edictis generalibus admoneri, per qu» et delicm 
omne torrigitor, et excedentis verecundia nen gra- 
vatur. Cuneti enim sibi zstimant dici, ubi nullum 
constat exponi ; et similis fit innocenti, quem conti- 
gerit sub communione purgari. Hinc el nostra vere 
pietas custoditur, dum feriato gladio nascitur metus, 
. et provenit sine cruore correctio. Commovemor enim 
placati; minamur otiosi ; et clementer irascimur, 

: qnando vitia sola damnamus. Diu est quod diverso- 
rum querelx nostris auribus crebris susurrationibus 
insonarunt, quosdam civilitate despecta affectare 

"vivere belluina szvitia ; dum regressi ad agreste pria- 

-cipium, jus humanum sibi zxstimant feraliter odio- 
sum. Quos nunc apte judicavimus comprimendos ; ut 
eo tempore inimica bonis moribus crimina persequa- 


mur, quo hostibus reipublice divina virtute resisti- . 


inus. Utrumque quidem noxium, utrumque pellen- 
dum; sed tanto gravius grassantur vitia, quanto 
magis probantur interna. Unum recumbit in altero. 
Facilius quippe inimicorum acies cadunt, si nostro 
:evo delicta subducimus. 

1. Primum humano generi noxiam pervasionem 
(sub qua nec dici potest civjlilás, nec haberi) seve- 
ritate legum, et noslra indignatione damnamus : 
statuentes ut sanctio divi Valentiniani adversum eos 
diu pessime neglecta consurgat, * qui predia urbana 
vel rustica, despecto juris ordine, per se suosque 
prasumpserint, expulso possessore, violenter intrare ; 
nec aliquid de ejus districtione detestabili volumus 
temperatione mitigari : insuper addentes ut si. quis 
ingenuorum ad satisfaciendum legi superius definite 
idoneus non habetur, deportationis protinus subja- 
ceat ultioni : quia plus debuit cogitare jura publica, 
qui se noverat alibi non posse sustinere vindictam. 
Judices igitur competentes, ad quos potest admissum 
facinus pertinere, si, invasorem cur possint amovere, 
pertalePint tenere presumpta, et adepti singuli ho- 
nore priveniur, et fisco nostro tantum fant obnoxii, 


4 Vide l. Si quis in tantam. Cod. Theod. De vi, 8 
68. ἀκ. et Οὐ. 

b Solius fisci est titulos alienis przdiis imponere ; 
nec licet privato, vel suie rebus potentiorem, alie- 
nieve proprios aut publicos imponere t&ulos, impri- 
inere Signa, suspendere regia vela, sive, uL. Ambeo- 
sius loquitur, corieas regias: qua de re exstant 
multi loci in Noveliis et in Codice ; quinetiam Ecclesi 
titulorum impesitio intordicMur synodo a Gregorio 
Mauricii Augusti tempore habita : a fisco igitur solo 
jure imponuntur, videlicet testato, publicis personis 
presentibus et solemni juris ordine servato. Gregorius 
etiam in quadam epistola querRur de Stephano quo- 
dam chartslario , quod noinine fisci loca singulorum 
invaderet, ac tilulos imponeret indicta causa. Baoss. 

€ Pervadere, supra, lib. 1, epist. 15, et alias sope. 


tainen facinoris manentibus constitutis. Quod si quie 
in tantam raptatus amentiam, tyrannico spiritu juri 
publico parere neglexerit, viribusque prx potens [Ac., 
praeposteris] destinati officii spreverit paucitatem, 
relatione judicis nostris auribus notabilis ingeratur, 
ut indulta exsecutione ssjenwm, ultionem sentiat 
vigoris regii, qui obedire noluit cognitori. 

2. Et quia summis principibus juris communione 
vivendum est, si quis, ^ legum ordine przetermisso, 
nomine publico titulos presumpserit affigere, in tan- 
lum possidenti flat obnoxius, quantum sanctio supe- 
rius memorata testatur. Merito enim et sacrilegii 
peena percellitur, qui iniquo 5 pervasionis pondere 
ausas eut majestatem regii nominis ingravare. Litis 


B quoque expensas judicio superatus exsolvat : quod 


hinc dantur fomenta detestabilis jurgii , cam improbi 
vincuntar illesi; nec dolet coalumniantibus pudoris 
damnum, si evaserint dispendia facultatum. 


9. Si quis autem de nostris scriniis aliquid credi- 
derit promovendum, adversario suo, quantum ad cau- 
sam ejus pertinet, de consecota [Ms. et Àc., cou- 
sueta] serie jussionum nihil :stimet supprimendum: 
ni fecerit, careat impetratis; vel si aliquod ex eo 
agere tentaverit, nihilominus habeatur iufirinum ; 
quia illos solos volumus uti beneficiis nostris, quos 
non cognoscimus studere versutiis. 


4. Qui suasione pleetenda matrimonia dividere 
nititur aliena, ipsius conjugium babeatur illiciteza; ut 
magis contigisse sentiat sibi, quod in altero malignus 
exercere tentavit. Si vero pro.cenjunctionibus cha- 
ritate privatur, futurum matrimoninm ill jure 
denegamus : quia non meretur jugalis reverentize 
premia consequ, qui in gehialis tori ausus est di- 
visione grassari. Sed ne aliquos hujus sceleris reos 
uliio nostra derelinquat, illos quos spes non habet 
przsentis conjugii , vel futuri, si quid in 3Henos tha- 
lamos dolosa machinatione przsumpserint, faculta- 
tum suarum media portione priventur, statim fisei 
juribus applicanda. Si vero prohibente pauperie in 
aliquorum substantia wequierit vindicari, poena rele- 
gentur exsilii: ne, quod dictu nefas est, ideo videan- 
tur comminationem juris publici evadere, quia vilis- 
sims noseuntar subjacete fortonz. Sed hec de 
sollicitatoribus affectus alieni pietas nostra decrevit. 

9. Caieterum in adulteris totum districtissime volu- 


Pervosienis actio, 1. 5,1. 6, €. Theod. De denunt. et 
edit. rescript. Novell. Valentin. 12, de episc. aud. 
Jdem men ex cap. 45 lib. v Etymologierum 
pridem sustuleramus, quod tamen in recemtiseima 
edMione repetitum, Sio, pFO pervasio, ecriptum 
vidimus. Quid qued et aliis auctorum libris iesidet? 
Vitruvius, hb. ταὶ . 4, fin. : Singulis mensibus 
sol signa Sersuadonb pes. pervadens)smpet et mi- 
nuit dterum et horarum spatia. Selvianaes Massihen- 
sis episcopus, lib. iv de Providentia, wbi divitum ra- 
inas increpat, persaastonibus prepotentum , etc. 
demque, lib. v, bis eodem verbe ciura mendum uti- 
tur, pervasoribus et pervesionibus. Euseb. quoque 
Einissenus, homil. 11, de Pascha : Pervasorem dere- 
HUM, remanet prod deceptus, et raptor orbatus. 
ΘΗΝ. : 


785 


VARIARUM LIBER ΙΧ. 


mus custodiri , quidquid divali potuit commtonitiqne A ratione firmata, et usualia- jure publica, svb emni 


decerni. 

6. Uno tempore duabus nemo cepuletur uxoribus : 
quia se noverit rerum suarum amissione plecteadum. 
Nam aut libido est, et reete perfrui non sinitur : aut 
cupiditas, et jure nuditate daninatur. | 

7T. Si quis autem superflua turpique cupidine con 
jugzali honestate despecto, ad concubinz elegerit 
venire complexus : sí ingenua fuerit, jugo servitutis 
cum filiis suis modis omnibus addicatur uxori ; ut illi 
se.per honesta judicia sentiat subdi, cui per illicitam 
[.4c., pollicitem] libidinem credidit posse prxponi. 
Quod si ad tale flagitium ancilla pervenerit, excepta 
pena sanguinis, matronali subjaceat ultioni ; ut il- 
lam patiatur judicem, quam formidare debuisset ab- 
sentem. ' 

8. Donationes nullius terror extorqueat : uullus 
acquirere per fraudem, vel exsecrabilem lasciviam 
eoncupiscat. Soja enim honestas merito capit lucrum 
de legibus. In allegationem justissim:z largitatis illam 
districtionem volumus custodiri, quam pro veritate 
sollicite legalis eanxit antiquitas. Sic enim, ut ipsa 
testatur, et fraudi non patebit occasio, οἱ veritati 
major crescit auctoritas. Alioqui nulli pr::cipimus 


videri firmum, quod ipse conditor, non implendo quz 


leges vel jura precipiuat, fecit incer'um. 

9 Maleficos quoque ^, vel eos qui ab eorum nefa- 
riis artibus aliquid orediderlnt expetendum, legum 
severitas insequatur : quia impium est nos illis. esse 
remissos, quos celestis pletas non patitur iipunitos. 


censemus districtionis robore eustodiri; que tanto 
munimine se tegunt, uL nostra quoque jurisjurandi 
interpositione cingantur. Quid per muHà dieurri- 
mus? Legum usualis regula, et preceptorum nostro- 
rum probitas ubique servetur 5. 


EPISTOLA XIX. 
" SENATUI URBIS ROMA ATHALARICUS REX. 


Scribit se edictum duodecim capitum edidisse; et jubet - 
ut in senatu reciletur, et a pre-fecto Urbis per triginta 
dies locis celeberrimis proponatur. 


Laudabilium jussionum causas plerumque prbet 
vituperabilis excessus alienus, et miro modo mo- 
menta justitiz: de iniquitatis occasione nascuntur. Si- 
let enim :equitas, si culpa non vociferetur admissa ; 


p et feriatum quiescit principis ingenium, quod non: 


fuerit aliqua querela provocatuin. Conquerentium si- 
quidem vocibus adacti, et frequentium populorum de 
rebus quibusdam  interpellatione comimouiti, neces- 
saria quedam Romanz quieti edictali programmate 
duodecim capitibus, sicut jus civile legitur institutum, 
in v vum servanda eonscripsimus : qu:& custodita re- 
Siduum jus non debilitare, sed potius corroborare 
videantur. * Hxc in coetus vestri splendore reciten- 
tur, et per. triginta dies 4 prefectus Urbis locis cele- 
berrimis faciat solemni more proponi, ut nostra ci- 
vilitate receguita, spes truculentis moribus auferatur. 
Nam qua confidentia protervus assumat quo prin- 
eipis aguoverit damnasse clementiam? Redeat amor 
eunibus disciplinz, per quam et parva coalescunt, 


Qualis enim fatuitas est, Creatorem vit:e relinquere, C οἱ potiora servantur. kleo enim exercitus nostros, 


et sequi potius mortis auctorem? Turpis actus ex 
tote sit a judicibus alienae. Nemo faciat quod jura 
condemnant : quia decretali poena plectendi sunt, 
qui se prohibitis excessibus miscuerunt. Quid enim 
in aliis damnent, si ipsi 86 inhonesta contagiene 
commaeulent ? Sit etlam sub divitibus tuta medio- 
eríitas. 
4). Α cadis temperetur insania. Nam przsumptio 
wi3nuum actus probatur esse bellorum , maxime in 
eis quos tuitionis nostra munit auctoritas. Si quis 
autem contra fecere improba priesumptione tentave- 
rit, violator nostro jussienis habeatur. 

11. Appellari a subjecto judicibus ordinariis in 
una causa secundo non patimur : ne quod ad reme- 
dium repertum est innocentis, asylum quodammodo 
videatur esse criminesis. Si quis vero vetita iterare 
tentaverit, negotio privatus abecedat. 

12. Sed ne, pauca tangentes, reliqua credamur 
noluisse servari, 15$] omnia edicta tam nostra, 
quam domni avi nostri, quie sunt venerabili delibo- 


* Constantinus : Ceteri. quos maleficos ob facino- 
rum magnitudinem vulgus appellat, l. 5, C. De malef. 
et smathem., de quibus libro 1v yu 22. Fon. 

b Vide Novell. Tbeod. titul. 44, Ne duciani, eto. 
Et Justiniani Instit,, tul. de poena temere litigan- 
tium. Juarr. 

* Superioris edicti in senetu recitatio, ex Rom. in- 
siituto, quo leges et constitutiones imperatorum in 
senalu recitate confirmabaentur, 1, 8, Humanum, C. 
46 legibus et senatusconsult., quem morcm nos alias 
fusius exponemas. Fonx. 


-—— 


juvante Deo, crebris expeditionibus commonemus 
[Gr., Cuj. et Ga., commoveinus], ut. universitatem 
compositam vivere legibus sentiamus. Reddatur bec 
animo nostro vicissitudo prx»miorum ; ut quem rei- 
publicc utilitatibus cognoscitis occupatum, rarissi- 
ma querelarum aditione [Ed., editione] pulsetur. 
Teneant judieee legitimas districtiones : votum fm- 
dissigye venalitatis abjiciant *. Metus enaeta componit, 
si reus crimen in judicante non invenit. 


EPISTOLA XX. 
AD UNIVERSOS JUDICES PROVINCIARUM ATHALARICUS REX. 


Sancit ut edictum suum per triginta dies in conventibus 
publicis more solemni recitetur. 


Cum vos provinciis nostris, juvante Deo, aanua 
reparatione prestemus; nee desint jadicia pe? uni- 
versos fines Italie distributa, intelligimus de inopia 
justitke copiam vepire causarum. Culpa siquidem 
vestre probatur esse negligentie, quoties a nobis 
coguntur homines legum beneficia postulare. f Nam 


4 Triginta diebus proposita pendebant edicta, sen 
leges ἘΠ ΠΟΙ αν ut epist. sequenti. Exemplum apud 
dior: Sin Antiq., lib. xix, cap. 5. Jon. 

e Sordes nummariorum judicum magistratuumque 
his formulis graviter ἃ Cassiodoro identidem exagi- 
tatas legimus apud Philonem Judzum, de oflicio ju- 
dicis disserentein. Fonx. 

t Romanis imperatoribus r maximo cure 
fuit ne litigantes in longinquis auditoriis consectandis 
vexarentur sumptibus et labore. sque referre pos- 
suui qua scribit Justinianus, novell. 17, δ Si tibi ; et 


181 M. AURELII CASSIODORI 788 


quis eligeret tam longe petere, quod in suis videret 
sedibus advenisse ? Sed ut vobis versutas excusatio- 
nes, et * duras necessitates provincialibus tollere- 
mous, de aliquibus casibus hactenus pessimo torpore 
neglectis edictalis programmatis definitione censui- 
mus; ut et vobis cresceret confidentia recte judican- 
di, et paulatim audacia maligna possit imminui. 
Quod more solemni per conventus publicos triginta 
dierum facite proponi, ut jure condemnatus ha- 
beatur qui post ως remedia manere presumpscrit 
desperatus. 


1592 EPISTOLA XXI. 
SENATUI URBIS ROMAE ATHALARICUS REX. 


Praocipit ui professores grammatice, eloquentim. et 
juris constituta emolumenta sine aliqua imminutione 
percipiant. 

Filiorum causas jure ad patrum cognoscimus re- 
misisse personas; ut ipsi de illorum provectu debeant 
cogitare, quorum interest studía Romana proficere. 
Neque enim credendum est vos inde posse minus esse 
sollicitos, unde et generi vestro crescit ornatus, et 
coetui provenit assidua lectione consilium. Nuper si- 
quidem, ut est de vobis cura nostra sollicita, quo- 
rumdam susurratione cognovimus doctores eloquenti-e 
Roman: laboris sui constituta pr:mia non habere ; 
'et aliquorum nundinatione fieri ut scholarum magi- 
stris deputata summa videatur imminvi. Quapropter, 
cum manifestum sit prx:mium artes nutrire, nefas 
judicavimus doctoribus adolescentium aliquid sub. 
trahi, qui sunt potius ad gloriosa studia per commo- 
dorum augmenta provocandi. Prima enim grammati- 
corum schola est fundamentum pulcherrimum litte- 
rarum, mater gloriosa facundie, qu: cogitare novit 
δὰ laudem, loqui sine vitio. Hzc in cursu orationis 
sic errorem cognoscit absopum, quemadmodum boni 
mores crimen detestantur externum. Nam sicut mu- 
sicus consonantibus. choris efficit. dulcissimum me- 
los, ita dispositis congruenter accentibus metrum 
novit decantare grammaticus. Est. grammatica ma- 
gistra verborum, ornatrix humani generis ; quie per 
exercitationem pulcherrime lectionis antiquorum nos 
cognoscitur juvare consiliis. Hac non utuntur barbari 
reges, apud legales dominos manere cognoscitur sin- 


novell. 25, 8$ Illud, quibus adde Valentinianum, no- 
vell. 10, tit. de conf. ; et Márcianum, novell. 4, 
Nemin. exhib.; Majorianum, novell. 14, de indulg. 
releg: Bnoss. 

* Ne provinciales cogantur ad comitatum principis 
jus petere, cavetur etiam form. 32 lib. vi, et novell. 
Justin. 17. Fon. 

* Vide Justiniani Pragmat. Sanction. post novellam 
Juliani super, cap. 22. Gn. et Cui; 

€ [lonesta collectio est, ducto ἃ voluptate ad mo- 
rum cultum nd niparad. quo utitur Demosthenes 
Olynth. ii, dum Átheniensibus auctor est ut, specta- 
culorum voluptate posthabita, utilitati magis servia- 
tur, et pecuni:e theatrales in usus niilitares transfe- 
Tantur . Θεωριχὰ χρήματα χελεύεε γίνεσθαι τὰ στρα- 
Tuottz&. Libanius. Fonw. 

4 Quintil. lib. x, cap. 3. Neque enim bona fide si- 
mul se intendere animus totum potest, et quocunque 
respexerit, des nit intueri quod propositum erat : ob 
eamque causam vetat Justinianus imperator ne simul 


A gularis. Arma eaim et relique gentes habent, sola 
reperitur eloquentia quze Romanorum dominis obse- 
cundat. Hinc oratorum pugna civilis juris classicum 
canit, hinc. cunctos proceres nobilissima disertitudo 
commendat ; et, ut reliqua taceamus, hoc quod lo- 
quimur inde est. Qua de re, patres conscripti, hanc 
vobis curam, hanc auctoritatem, propitia Divinitate, 
largimur ; ut Ὁ successor scholz liberalium litterarum 
tàm grammatieus quam orator, nec non et juris ex- 
positor, commoda sui decessaris ab eig quorum inte- 
rest sine aliqua imminutione percipiat; et semel pri- 
mi ordinis vestri ac reliqui senatus amplissimi au- 
ctoritate firmatus, donec suscepti operis idoneus re- 
peritur, neque de transferendis, neque de imminuen- 
dis annopis a quolibet patiatur improbam qixestio- 

p nem ; sed, vobis ordinantibus atque custodientibus, 
emolamentorum suorum securitate potiatur, przxfecto 
Urbis nihilominus constituta servante. Et ne aliquid 
pro voluntate przbentium relinquatur incertum, mox 
ut sex menses exempti fuerint, statut? summa con- 
sequantur przdicti magistri mediam portionem : re- 
sidua vero anni tempora cum annonarum debita red- 
hibitione claudantur, ne cogantur de alieno pendere 
fastidio, cui piaculum est vel horarum aliquo vacasse 
momento. In tantum enim qu: suut decreta volumus 
firmissime custodiri, ut si qui cujus interest differen- 
dam pulaverit hanc quasi debitam functionem, pro- 
curato more usurarum dispendia ipse patiatur, quia 
justa commoda laudabiliter laborantibus.[ Mss., com- 
morantibus] plectenda cupiditate subtraxit. Nam si 

C opes nostras scenicis pro * populi oblectatione [Ed. 
collectione] largimur, et ea studiosissime consequun- 
tur qui adeo necessarii non habentur ; quanto magis 
illis sine dilatione pr:abenda sunt, per quos et honesti 
inores proveniunt, et palatio nostro facunda nutriun- 
"tur ingenia! ΠΟ autem prxsentibus litterarum magi- 
stris venerando coetui vestro precipimus intimari, ut 
sicut nos agnoscunt de suis commodis esse sollicitos, 
ita ἃ se provectus adolescentium enixius noverint 
nos exigendos. Cesset nunc illa satyris doctoribus 
querulis usurpata sententia, quia 4 duabus curis inge- 
nium non debet occupari. Ecce jam habere tolerabile 
probantur hospitium : unde nunc merito, uni sollici- 


D quis pluribus militiis det nomen, et ciugulum cingulo 
conjuagat, 1. 5, Qui militare poss. C. lib. xn Justi- 
nian. sanxit ne quis duobus magistratibus assideret, 
et utriusque judicii curam gereret, 1l. ult., C. 
De assess. T. Livius, lib. ix de Bell. Macedon., vete- 
rem Roman. legem ostendit, duos simul magistratus, 
prisertim curules, ne quis capere possit, neque ge- 
rere; nec decet plures magistrats ab uno geri, cuin 
unicum ab uno optine perficiatur opus. Φαῦλον εἶναι 
τὸ πλείους ἀρχὰς τὸν αὐτὸν ἄρχειν, ἕν γὰρ ὑφ᾽ ἑνὸς 
ἔργων ἄριστ᾽ ἀποτελεῖται. Aristot, lib. n, c. 10, Poli- 
tic. Quod ita interpretandum censeo : Gum animus ia 
diversa negotia distrahitur : alioqui nihil vetat pluri- 
bus studiis intendi, dum unius cura ad alterum mu- 
niat viam, ut juris civilis scientiam foro judiciisque 
exercendis non mediocriter conducere: contraque 
usum forensem ver: germansxque legum cognitioni 
in plurimum conferre quotidie sic experimur, ut al. 
teram sine alterius prxsidio suos fines vix tueri posse 
arbitremur. Fonw. 








189 


VARIARUM LIBER IX. 


199 


'tudini jugiter inh:erentes, toto. vigore animi * ad bo- A przstando desideriis patrum * felicia germina [£Ed., 


narum artium studia transferantur. 


. 


EPISTOLA XXII. 

PAULINO VIRO CLARISSIMO, COSSULI, ATHALARICUS REX. 
Preclaris laudibus Paulinum ejusque familiam exor- 
nat. Tum consulatus ei-confert insignia. 

Indiscreti hominum mores confusique vagarentur, 
“δἰ aut culpa formidinem, aut virtus przmia non habe- 


ret. Sed cum utraque suis finibus propriaque termina-. 


tione claudantur, deillo] $3 nefas est ambigi, qui me- 
ruit eligi judicio principali. Non énim quidquam aut 
odio decernimus, aut pellecti aliqua gratificatione lau- 
damus. Electio nostra de meritis venit, et tanto quis 
regali animo proximatur, quanto bonis studiis socie- 
tate conjungitur. Non vereamini absentes, nec sitis 
de principis ignoratione solliciti. Latere potest forsi- 
tan vulgare hominum genus, nesciri non potest proles 
senatus : quando bene noti sunt, qui meritis asserun- 
tur; et abunde cognoscitur, quisquis fama teste lau- 
datur. Qoapropter te longissime constitutum mentis 
nosir:: oculus serenus inspexit et vidit meritum quod 
non babebatur occultum. Propositum siquilem tuum 
celebrata dilatavit opinio, faciens fidem generis 
morum pondere, non xtate ^, Neque enim fas erat ut 
quem familia tanta produxerat, sententia nostra in 
eo corrigendum aliquid inveniret. Semen generis 
morum fructibus reddidisti. Nihil vobis astaslonga sub- 
duxit. Antiquos in te Decios fhoma cognovit ; Decios, 
inquam, priscis s:eculis honoratam prosapiem, liber- 
tatis auxilium, curie decus, Romani nominis singu- 
lare preeconium : cui specialiter adscriptum est quod 
immanissimum hostem statu reipublicz periclitante 
evasit; et in tanta virorum forti" multitudine solus 
igventus est, qui patriam plus amasset. Hsc nos 
exempla subinonendo semper accendunt : quia. ma- 
gnus verecundi:, stimulus est, laus parentum *; dum 
illis non patimur esse impares , quos gaudemus au- 
«tores. Et ideo, quod Deo auspice dietum sit, per 
indictionem duodecimam ( Anno Christi 554) sume 
insigria consulatus ; honorem quidem arduum , sed 
familiz vestrz: domesticum. Vos enim completis pa- 
ginam consularem ; vos erebro nominat 4 cursus an- 
norum ; et dum copia plurimum soleat habere fasti- 
dium, vestrum nomen repetitum semper ΟΠ οἰ ταν 


genera] masculorum. lliuc est quod in illo rerum ca- 
pite collegam vix videtis extraneum : hos habetis ju- 
dices, quos parentes. O temporuin singulare przeco- 
nium! Curia Romana completur pene vestra familia: 
ecce vere nunc unum dicendum est corpus, quando 
constat vicini sibi generis societate permixtum. Sed 
non remittas auiimos confidentia tuorum ; nec credas 
posse sufficere, quod tibi contigit de illorum przedi- 
catione gaudere.Plus exigitur h»res bonorum,quando 
sine cessatione compellitur, qui majorum virtutibus 
admoncetur. Adde laudes egregias senioribus tuis ; se- 
quens ztas cum aliqua opinabili novitate succedat. 
Nam si gloriosum est posteris avitas extendere facul- 
tates, quanto prestantius est hzreditarias augero- 


D virtutes ! Mores tuos domesticos conversatione lau- 


davimus : sed majus aliquid nunc decet publicis ex- 
hibere conspectibus, unde sibi nec :tas tenera blan- 
diatur, nec metus quisquam vindicet, nec magister 
assumat. 


EPISTOLA XXIII. 
BENATU! UBBIS ROMAE ATIIALARICUS REX. 


Hagnonere extollit Venantium Paulini patrem, ipsum- 
que Paulinum, quem creaverat consulem; et petit ut 
ejus electioni faveant. 


Quid, patres conscripti, de vobis judicemus expen- 
dite, cum ad summarum culmina dignitatum germinis 
vestri viros quos nunquam vidimus eligamus , non 
fastidio negligentis , sed honorabili praesumptione: 
naturz. Ad examen veniant qu» putantur incerta. 


( Nam quis de illa re xstimet deliberandum, ubi nihit 


reputatur ambiguum? Omnes quidem benignitas no- 
stra complectitur, sed tales veritatis testimonio prx- 
dicamus. Przcedit quidem gratia, sed sequitur in- 
corrupta sententia. Nam sicut idem curiz corpus est 
vobis, ita in unum laudabili proposito convenitis. 
Vos ergo dilexisse, judicium est, unde libertatis aug- 
mentum et nostri imperii crescit ornatus. Rerum 
cause semper in semine sunt, fructus editus prodit 
auctores ; et quidquid a Divinitate meremur, de felici 
prole colligitur. Hinc est quod patricium Venantium 
sub admiratione pensemus, et fecunda prole gauden- 
ten, et tot consulatibus parem. Educavit enim libe- 
ros nuila discretione laudandos, pondere moderatio- 
nis :xquales, ingenii vivacitate consimiles , et morum 


gloriosum. Huic denique generi Superna faverunt, D societate vere germanos; quorum infantiam bonis 


* Hac de re vide ]. 1 de var. et ext. cogn.; Senec. 
lib. xni, epist. 89; Plin., procem. lib. xiv. Fosw. 

b Virtutisenim quamzetatis cursus celerior, auctore 
M. Tullio, v Phil. Nec enim cani , non rug: repente 
auctoritatem afferre possunt, sed honeste acta supe- 
vier ztas auctoritatis fructus μοὶ extremos, ut 
idem in Catone Majore. Itaque D. Hieronymus pres- 
byterorum nomen non ab :etatis senio, sed morum 
gravitate et maturitate tractum ait. Fonw. 

* Magnus verecundí:e stimulus est, laus parentam, 
7m Virgilian:z similis : 

E: pater /Eneas, οἱ avunculus excitat Hevtor. 
Hic autem Theodoricum, parentem suum, Athalari- 
cus intelligit. Fon. 

4 Per consules anni Rom. numerabantur, Athenis 
per eponymos, Jul. Poliux, lib vin Ouomast. : Ἐστί δ᾽ 


ἐπώνυμος οὗτος, xal ἀπ᾽ αὐτοῦ ὁ Ἴρου ἀριθμεῖται! 
novell.: περὶ τῶν ὑπάτων ; et nov. 47, l. 5, D. De ac- 
cusat.; et supra, lib. vi, in formula consulatus : No- 


men annorum, etc. Fon. 


* Leges Voconiz, Salicx: mares feminis preetule- 
runt, et jus Roman., l. In multis, do statu homiu. 
lloc Menander columen familizx vocat. 

Στῦλο; yàp οἴχου παϊῖδὲς εἰσιν ἄῤῥενες. FonN. 

! Similitudo fratrum vel gemellorum gratiam cou- 
ciliat, leg. 39; 1. 40, Hi enim, D. De «dil. edici.; 
Plin. lib. vii, cap. 12, de M. Autonio triumviro. Mar- 
tial. lib. ix : 

Qux nova tam sitnilesgeuauit tibi Leda ministros, 


eie.; ]. 22, Proinde, ad l. Aquil. Foux. 


- 





7951 M. AURELII CASSIODORI 793 


artibus enutritam, juventutem quoque armis exercuit, 
formans animum litteris, membra gymnasiis:; tradens 
amicis exbibere constantiam, dominis fldem; et quid- 
quid in illo viro gratia divina concessit, integra per- 
fectione transmissum cernas in posteros. Jactent se 
alii possessione locupleti, summumque putent bonum 
solas esse divitias. In. hac autem domo non tantum 
patrimoniis, sed et virtutibus aditur hxreditas. Hoc 
est profecto quod vere divites facit, quando nullum 
melius potest esse compendium , quam laudibus suc- 
cessisse majorum. Probatum est etiam in eo bonis 
dispensatoribus nil deesse, Alieni continens, propria 
sub moderatione distribuens, et inusitata laude mira- 
bilis, nulli gravis tot protulit consulares. Recipiat 
hzc audiens fructum bonorum; agnoscai se praco- 
nem habere quem dominum, et inter tot lumina pro- 
cerum singulariter fuisse laudatum. Nam si homines 
ornat semel accepisse palmatam, quid ille censendus 
est, qui tot meretur in filiis consulatus? Et ideo, pa- 
tres conscripti, alumnum vestrum Paulinum laurea 
! Ms., aurea] dignitate vestimus; ut juventus ejus, 
quz fulget meritis, trabea quoque resplendeat trium- 
phali. Hunc honorem Deciorum 15$ 4 familia non mi- 
ratur, quia eorum plena sunt atria fascibus laureatis. 
Aliis rara dignitas ista contingit, in hoc decursu ge- 
neris pene nascitur consularis. Favete ergo, patres 
conscripti, nostris muneribus, et vestro nihilominug 
candidato. Nam licet nuncupemini omnibus genera- 
liter patres, huie etiam estis specialiter et parentes. 
Nomen vestrum a cure similitudine derivatum fide- 


À gratia custodiret. Nam quem ille virum aut exerciti- 
bus przeficieus cum victoria non recepit ; aut judicem 
cingens [Ms. Niv. et Gam., ungens ; Jur, : forte, au- 
gens], non justissimum «comprobavit? Cum futuris 
rebus eum crederes habere tractatum ; nam quod 
concepisset animus, reddebat semper effectus ; miro- 
que sapienti: studio non habebat dubium, quod ve-- 
raciter przvidebat esse venturum. Denique ex te 
probare possumus eximium principis institutum : 
quem primevum recipiens ad quzstoris officium, 
mox reperit conscientia preditum, et legum eruditio- 
ne maturum. Fuisti nimirum summa temporum laus ; 
ut illum sic ad omnia sollicitum inoffensa redderes 
famulatione securum, dum molem tantam regalis in- 
genii facundiz to: viribus sustineres. Te in dictatio- 

B nibus amoenum, te ad justitiam rigidum, te habuit a 
cupiditatibus alienum. Beneficia quippe ipsius nulla 
abominabili taxaüone vendebas ^; ut bonor tibi ad 
opinionis divitias proficeret, dum minime pretio sub- 
jaceret. Hinc est quod videbaris :xquissimo principi 
gloriosa dileetione sociatus, quia eras a vitiis proba- 
bili sequestratione divisus. Interpellantium te ponde- 
ribus sapientissimus arbiter onerabat ; tantumque de 
animi tui cognita disceptatione prissumpsit, ut in be- 
neficii locum tuum prestaret zstuantibus sine aliqua 
cunctatione judicium. Quoties ille te grand:evis pro- 
ceribus imputavit, dum non sufficerent ad primordia 
tua, quos tanta longxmvitas xtatis instruxerat * Erat 
plane quod in te przedicaret eximium animum ad 
promerenda beneficia patulum, et contra vitia cupi- 


liseima rerum appellatione [Ac., applicatione] coB- (c. ditatis obstructum : dum nescio 440 pacto rara est 


firmat : non * translatitia usitatione vocabuli, sed 
honora sorte nascendi. Cedant vobis hanc felicitatem 
Divina perpetuam; ut licet gratiam przstetis exoti- 
cis, prole vestra vivacius gaudeatis. 


EPISTOLA XXIV. 

SENATOR! PREFECTO PRAETORIO ATHALARICUS REX. 
Enumerat dignitates quas Cassiodorus summo cum ho- 

nore et integritate «ub Theodorico ipseque Athala- 

rico gesserat. Twin. illi eximiis laudibus cumulato 
pro [ecturam pratorianam confert. 

Si te voluntas nostra adhuc latentem aut inhono- 
rum forsitan invenisset, gauderemus quidem reper- 
tum; sed bene dubitaremus acturum, quia spes magis 
quam fructus in novo est. Sed cum domni avi nostri 
innumeris provectibus magnoque judicio glorieris, in- 
conveniens res est disceptationi subdere, quem vix 
possumus sub admiratione przdicare. Tanti quippe 
non examinanda, sed veneranda sententia est : quia 
non potest de factis ejus ambigi, cum et nos ab ípso 
cognoscamur electi; qui divinze supplicationi semper 
assiduus, exegit meritis u£ illa faceret qux» superna 


ἃ Translattiam usitationem, vulgarem etasgsuetam, 
et quasi neglectam vocat. Sic Plinius lib. vil, cap. 5: 
Translatitium in "Egypto est. Lib. xxvi, cap. 2 : Si 
inensa adsit nullum ponetes tranmslatitium videmus, 
etiam quia multas religiones pollere manifestum est. 
Sic etiam nostri jurisconsulti, ]. 55, Si patroni, D. 
Ad senatusconsult. Trebellian. Sed nec illud transla- 
tilie omittendum est. L. 4, D. De jur. patron.: Non 

wanslatitie exsequi debet l. 1, D. Ad senatusconsuli. 


in hominibus manus clausa, et aperta justitia. Venia- 
mus ad magisteria:n diguitatem, quam mon pecunia 
dignitate *, sed morum nosceris suffragio consecutus, 
quo loco positus semper quzestoribus affuisti. Nam 
cum opus esset eloquio defecato, causa tuo protinus 
credebatur ingenio. Exigebaris a benigno principe 
quod se tibi noverat minime commisisse ; et quadam 
gratia prejudiciali vacabat alios laborare [Ms. Gr. et 
Cuj., labore], ut te sententise su: copiesa lande com- 
pleret. Non enim proprios fines sub te ulla dignitas 
custodivit, quando congcientke tuse constat creditum 
quod a multis fuit proceribus sincerissime peragen- 
dum. Nesclvit quisquam de te submurmurare con- 
traria, cum tamen de principali gratia sustineres in- 
vidiam. Derogare cupientes vicit integritas actionis, 
adversi tui spe locuti sunt coacti quod animus non 
habebat. Nam qeelibet malitia formidat contra 
manifesta bona aliquid proliteri, dum generalibus 
odils veretur exponi. Egisti rerum domino judicem 
familiarem, οἱ internum proeerem. Nam cum esset 
publiea eura vacuatus, sententias prudentum a tuis 


Turpill. : Prx:varicator est, qui translatitie munere 
accusandi fungitur, id est, negligenter, nom vere, 
nec bona fide accusatoris partes implet. BRoss. 

: b Novell. 8, et supra, hoclib., epist. 15 et £6. 

ORN. 

* Vox, dignitate, olet mendum ; forte, ind: gnitate. 
Sic alicubi dicit Seneca ad dignitates venirt per in- 
digna. JungT. 





795 


VARIARUM LIBER IX, 


391 


fabulis exigebat ut faclis propriis se :eqnaret anti- A ctavit; et nisus est tempora facere, qua merito lau- 


quis. Stellarum cursus, maris sinus, fontium miracula 
rimator acutissimus inquirebat, ut, rerum naturis di- 
ligentius perscrutatis, quidam ^ purpuratus videre- 
tur esse philosophus. Longa fiunt, si cuncta profera- 
mus:.quin potius ad beneficia nostra convertimur, 
vut quod ab illo cognoscebatur deberi, ab hzrede 
inperii tibi sentias juste persolvi. Quapropter, 
juvante Deo, quo auctore omnia prosperantur , ab 
ludictione duodecima (Anno Christi 534) in prefectu- 
re protoriane te sugsestu atque insignibus colloca- 
mus; ut probatum judicem sine metu provincix sus- 
cipiant, quas hactenus improborum cognovimus 
actione fatigatas. Sed quamvis habeas paternam 
prefecturam Italico orbe przdicatam, aliorum tibi 
tamen exemp!a non ponimus : vetera moribus tuis et 
omnium vota (Alii, voto] complesti. Percurre, ju- 
vante Deo, glorie campum, quem semper a te novi- 
mus expelitum. Nam si te continentem (ut credimus) 
et dignitas ἰδία probaverit, hoc est s:eculi ambitiosa 
superasse. Solitus [Ms., sollicitus] es quidem justa 
non vendere, sed nunc oportet impensius lzsis per 
- injuriam subvenire. Invigilet incorruptibilis sensus 
adversus male consuetss manus : excludatur undique 
stndiwn fraudulentum, quia hoc dignum est per judi- 
cem provenire siucerum. Diutius quidem differendo 
pro te cunetotum vota lassavimus, ut benevolentiam 
in te 1585 probaremus generalitatis, et cunctis desi- 
derabilior advenires. Habet hoe enim humana eendi- 
tio, ut celerius adepta fastidio sínt : dum omne pre« 
tiosum vilescit oblatum ; et contra dulcius secipitur, 
quod sub aliqua dilatione prestatur. Sed non sumus 
tantammodo de tuorum temporum laude contenti ; 
perqvire omnia ad titulos prefecturs pratorianse 
pertinentia, que aliorum visa est fraudare cupiditas. 
Nen liceat quemquam gloriari furtis aut przejudiciis 
suis. Lumen te immisimus rebus celatis, quando nec 
prodeatie tue quisquam peterit illudere, nec fidem 
aliqua oblatione leatare. Constitue et huie regulam 
dignitati, qui anteactis fascibus mirabilis continentize 
exempla prabuisti. Nam licet omnes pene honores 
summos azqualiter egeris, habes tamen proposita 
conscientke bona, ubi nullam decet esse mensuram. 
[lic enim decorum est terminum non habere : hic 
honesta probatur ambitio, cujus etiam et nimietas 
placet. Omne siquidem predicandum quanto profu- 

sius quiritur, tanto gloriosius invenitur. 

EPISTOLA XXV. 
SENATUI URBIS ROME ATHALARICUS REX. 


Scribit se Casslodoro, quem. magnopere. commendat, 
pre [eciuram pra&torianam concessisse. 


Cumulaviinus quidem, patres conscripti, beneficiis 
postris copiosyim virtutibus, divitem moribus, ple- 
num magnis honoribus senatorem : cujus si merita 
consideretis, debemus omüe quod solvimus. Qua 
emim  compensalione commendandus est, qui aures 
doemimantium luculenta &epiws praedicatione com- 
plevit ? Dignitates sibi creditas eximia gravitate tra- 


s Infra, epist. seq., purpurate laudes; lib. vii, 


darentur in principe. Trahebat regnantis animum 
veritas, et disertitudo dictorum ; cui sie omnia retu- 
lit, ut miraretur ipse qui fecit. Allegavit solus quod 
o:nnes juvaret; et dum purpuratas auditori suo fe- 
rierat laudes, gratiosum vobis nostrum fecit impe- 
rium. Commendat enim suam gentem, qui oratione 
placabili permulcet regiam summitatero, quando ex 
vobis et alter talis creditur, a quo- similia postulen- 
tur. Patrem quoque clementie nostr in ipsa curia 
libertatis qua disertitudine devotus asseruit! Reco- 
litis quemadmodum facta ejus orator nobis excolebat, 
virtutes ipsius plus mirabiles faciens quam bonores. 
In absoluto datur probare quod dicimus. Estimate, 
patres conscripti, quali gralia potuistis ab illo respi- 
B ci, a quorum se corpore sic videbat ornari. Gloriosis 
quippe dominis gratiosa sunt pra:conia quam tributa : 
quia stipendium et tyranno penditur, proedicatie 
autem nisi bono principi uon debetur. Quid, prao- 
niales viri, creditis his tantum fuisse contentum , ut 
dominos niteretur laudare superstites, a quibus dum 
vicissitudo preemiorum forsitan quzeritur, laboris tze- 
dia non vitantur? Tetendit se etiam in antiquam pro- 
sapiem nostram ; lectione discens quod vix majorum 
notitia cana retinebat. Iste reges Gothorum longa 
oblivione celatos latibulo vetustatis eduxit. Iste Ama- 
los cum generis sui elaritate restituit, evidenter 
ostendens in decimam septimam progeniem stirpem 
. nos habere regalem. Originem Gothicam historiam 
fecit esse Romanam, eolligens quasi in unam coro- 
C nam germen floridum quod per librerum campos 
passim fuerat ante dispersum. Perpendite quantum 
vos in nostra laude dilexerit, qui vestri priucipis na- 
tionem docuit ab antiquitate mirabilem; ut sicut 
fuistis a majoribus vestris semper nobiles cstimati , 
ita vobis rerum antiqua progenies imperaret. Credi- 
mus, patres conscripti, et si adhuc referre volumus, 
beneficia eollata superantar. Nostris quoque princ 
piis quanto se labore concessit, cum novitas regni 
multa posceret ordinari ἢ Erat solus ad universa suf- 
ficiens. Ípsum dictatio publica, ipsum consilia nostra 
poscebant ; et labore ejus actum est ne laboraret im- 
perium; Reperimus eum quidem magistrum, sed im- 
plevit nobis quxstoris officium ; et mercedes justissi- 
ma devotione persolvens, cautelam, quam ab aucio: 
D re nostro didicerat, libenter heredis utilitatibus 
exhibepat. Verum hjs aliquid majus adjiciens, pri- 
mordia regni nostri et. armis juvit et. literis. Nam 
dum curs littorum regias cogitaliones ificesserent, 
subito a litterarum penetratibus ejectus, par suis 
majoribus ducatum sumpsit intrepidus : cui quia de- 
fuit hostis, moribus triumphavit eximiis. Nam depu- 
tatos Gotlios propriis pavit expensis, wt nee provin- 
cjales percelleret, nec fiscum nostrum expensarum 
oneribus ingravaret. Arma ejus nulla possessorum 
damna senserunt. Fuit nimirum provinciarum veris- 
simus custos. Nam ille defensor proprie dicendus 
est, qui tuetur innoxie. Mox autem ut tempus clausit 


epist. 5, infantiam purpuratam. Fossa. 





795 


: M. AURELII CASSIODORI 


75 


navium commeatum, bellique cura resolata cst, in- A propria largus offerre. Hos igitur mores lectio divina 


genium suum legum potius ductor exercuit, sanans 
sine damno litigantium [Nis. et Ga., signans fine 
litigantium ; Ac., sanans fine litigantium] quod ante 
sub pretio constabat esse laceratum. Talem Metelli in 
Asia, talem Catonis in Hispania legimus fuisse du- 
catum, qui plus de sua disciplina quam per arma 
laudati sunt : non injuria, quia hostem congredi va- 
rius semper eventus est ; indubitata vero gloria, mo- 
rum custodiisse mensuram. Quid ergo? nunquid 
tali actione presumens aliqua se elatione jactavit , 
dum est familiare hominibus extolli cum bene de se 
cognoverint xstimari? Nonne tanta se communione 
tractavit ut principis sibi gratiam ad beneficia tantum 
crederet esse concessam ? Benevolus cunctis, mode- 
ratus in prosperis, ignorans nisi graviter lacessitus 
irasci. Qui cum sit justitia rigidus, ad remissiones 
irarum non perdurat austerus : suarum rerum distri- 
butor egregius ; et duin nesciat aliena qu:xrere, novit 


solidavit, quando semper [Ed., sxpe] bene geritur, 
si coelestis metus humanis motibus opponatur. Hine 
enim virtutum omnium sumitur manifesta cognitio; 
hinc sapientia 1386 veritatis sapore conditur. Sic ad 
omnia redditur humilis, quem imbyit doctrina ceole- 
stis. Huic ergo, patres conscripti, Deo aaspice, a 
duodecima indictione (Anno Christi 554) prafecture 
pratorian: regendam tribuimus dignitatem ; ut que- 
relas omnes infidelium nundinatione | Ác., omnes in- 
ficiatione] collectas, Deo pr:estante, sua integritate 
componat : faciatque tam nimium desideratus, ut 
cunctis possit esse beneficus. Adsint Superna dispo- 
sitis; uL quem nos probavimus longa conversatione 
prudentem, prosperrimus sibi, fidelissimus nobis, 


p utilis reipublice debeat inveniri ; et relinquat poste- 


ris famam, per quam gloriosam seculis suam faciat 
esse familiam. 





LIBER DECIMUS. 


157 EPISTOLA PRIMA. 
JUSTINIANO IMPERATORI AMALASUNTHA [Ms., AMALA- 
SUINDA ; alii, AMALASUENTHA] REGINA ^. 


Scribil se jon mortem Athalarici in. consortium regni 
Theodahadum adscivisse, et misisse legatos qui pacis 
prorogationem petant. 


Adeo, clementissime principum, vobis amore 


tis erigeret. Jungite nunc vota felicia ; ut, sicut nos 
in imperio pietatis vestrze omnia fleri prospera desi- 
deranter expetimus [Ac., experimur], ita nobis favere 
vestram benevolentiam comprobemus. Peracto ita- 
quc nuntio, quod vobis pro ingenita clementia ere- 


. dimus esse votivum, addimus etiam gratissim: lega- 


tionis officium, ut pacem, quam mente semper geri- 


iulizssimus, ut distulerimus hactenus indicare 5 filii C tis, etiam mihi retinetis esse collatam, adjectiene 


nostri glorios:e recordationis occasum ; ne amantis 
jadere:mus animum post tristia nuntiorum : sed 
punc, juvante Deo, qui consuevit casus asperos in 
prospera commutare, illa magis elegimus in vestram 
deferre notitiam, de quibus , nobiscum positi, parti- 
cipata exsultatione gaudealis. Juvat enim divina mu- 
nera diligentibus confiteri. Perduximus ad sceptra 
virum nobis fraterna * proximitate conjunctum, qui 
regiam dignitatem communi nobiscum consilii robo- 
re sustineret ; ut et ille avorum suorum 4 purpureo 
decore fulgeret, et animos nostros solatium pruden- 


* Theodorici filia, Athalarici mater, cujus virtutes 
et animi magnitudinem Procopius commemorat lib. 
1 de bello Gothico, et lib. 1 de Bello Vandalico : ex 


quoque temporum proteletis. Nam licet concordia 
principum semper deceat, vestra tamen absolute me 
nobilitat; quoniam ille redditur amplius excelsus, 
qui vestre gldrix fuerit unanimitate conjunctus. Sed 
quoniam epistolarum ' brevitate universa suflicienter 
nequeunt expediri, salutantes reverentia competenti, 
quxdam legatis nostris verho vobis insinuanda com- 
misimus ; quz» consuetudine vestro serenitatis liben- 
ter accipite, ut ab omnibus evidenter possit agnosci 
quod juste nobis probamus de vestra mansueunline 
polliceri. Convenit enim de vobis indubitanter prz- 


1 de Bello Gothico, verba purpurea. Parysatis filia 
Cyri, et Artaxerxis mater, jubebat eum qui regem 
liberius esset allocuturus, verbis nitidioribus et gra- 


quibus libris multa ad sequentium formularum cogni- [ vibus uteretur. Plutarchus Apophtbeg. : Ἐχέλευσε τὸν 


tionem sumi possunt, qux mihi subsecivo studio hiec 
festinantius adnotauti colligere non licuit. Fonx. 

b In boc lilio educando magnam curam mater ad- 
hihuisse dicilur : corruptus tamen fuit postmodum 
ab zqualibus. Obiit anno Christi 552 (Lege, 554), 
cum regnasset annos decem (Lege, octo.) Fons. 

: * Theodahadum consobrinum , rcgni socium ; qui 
eb multas rapinas ab ea corripitur. Sed tandem ut 
solus regnaret, mox eam in carcerem detrusit, dcinde 
occiii jussit, οἱ regnum annis quinque obtinuit. Pro- 
copius, lib. 1 de Bello Gothico ; Matth:eus Palmerius 
ju Chronicis, et Herman. Contractus. FonN. 

4 À regibus orto. Aurel. Prudentius, in Symma- 
chum lib. 1, de cultu Adriani et catamiti cjus : 

Nunc divi principis illuin 
Purpureo in gremio spoliatum sorte virili. 
Theodahadus enim regia stirpe ortus erat, nempe 
Theodorici ex sorore Aualafreda nepos, l'rocop. lib. 


βασιλέα μέλλοντα μετὰ παῤῥησίας διαλέγεσθαι, (big 
χρῆσθαι ῥήμασι. Purpuratum filium dixit libri se- 
quentis epist. 1. Crebrum οἱ huic auctori familiare 
epithetum, cum quid illustre regiumque significet ; 
ut et Ennodio in panegyrico quem Theodorico regi 
dixit : Usus, inquit, in 1 tuorum fidem merito- 
rum este purpurato. Et sub linem : Uiinam aurei 
bona s:xecult purpuratum ex te regem ampliticet, Uti- 
nam Lxeres regni in tuis sinibus ludat, elc., sup., lib. 
Ix, epist. 94, et lib. x, epist. 1. Procopius, sub 
finem lib. n de Bello Gothorum : Theudibaldum com- 
muni omnium Gothorum consensu ex Verona acci- 
tum et ad se venientem statim veste purpurea dona- 
vit, regemque cum adstantium acclamatione et plaust. 
creavit. Plin., lib. xsui, Coceum imperatoriis dica- 
tum paludamentis scribit; qua veste et duces exerct- 
tuum prius usos l'lutarchus in Crasso ait. Εδνα. 








797 


VARIARUM LIBER X. 


198 


sumi, quando et nos pro desiderio vestro in his quos.A ut non mororis sui causas, sed vestra potius augmen- 


commendastis talia facimus qualia vos sperasse co- 
gnovimss. — 


EPISTOLA 1]. 
JUSTINIANO IMPERATORI TIEODAHADUS REX. 
Significat se ab Amalasuntha in socium regni assum- 
ptum, et petit ut judicio suo faveat. 

Novis regibus mos est ἃ per diversas gentes pro- 
'vectus sui gaudia nuntiare, ut acquirant affectum 
principis externi de ipsa communione regnandi. Quod 
facienti mihi, piissime imperator, multo melius Di- 
vina tribuerunt : quoniam vestram gratiam securus 
expeto, quam przcellentisstimam domnam sororem 
postram vobis pepigisse cognosco. Áb ejus enim ju- 
:dicio me nullatenus deviare certissimum est, qux» 
tanta sapientiz luce resplendet, ut et propria regna 
mirabili dispositione componat, et promissam cun- 
etis gratiam robusta firmitate custodiat. Ideo enim 
.me eurarum suarum fecit esse socium, quatenus et 
ego illos desiderem habere reverendos, quos sibi 
ipsa fecit esse pacificos : prudentize sux: more diju- 
: dicans, ut talium amicitias eligeret, qui in toto orbe 
simile nil haberent. Neque enim nova est ista dilectio ; 
nain si decessorum nostrorum [Ms., vestrorum] facta 
recolatis, agnoseitis quamdam esse consuetudinis le- 
gem, cum illo imperio amicitiam * Amalos semper 
habuisse. Qux» tanto certior, quanto vetustior, quia 
facile mutari non potest * quod per longa sxcula 
custoditur. Suscipite itaque affectuosis mentibus et 
nostra primordia, et domn:e sororis nostrze, cui sin- 
gulariter studetis, judicio favete. Nam si me similiter 
dibgitis, regem quodammodo pariter efficitis. Sed 
quoniam nos amplius loqui desideria novitatis expo- 
scunt, et litterarius sermo narrare plurimum non 
patitur, ideo tantis meritis (sicut dignum est) salu- 
tationis honore completo, harum portitoribus legatis 
nostris aliqua pietati vestrz delegavimus intimanda, 
quia nemo utilius tractat quam qui vestrze mansue- 

tudini committere sua vota deliberat. 


EPISTOLA Ill. 
SENATUI URBIS ROMAE AMALASUNTHA REGINA. 


Denuntiat se in societatem regni Theodahadum muliis 
virtutibus, multa sapientia exornatum vocasse; el 
petit ut kac de causa gratias. Deo referant. 


ta cogitaret. Qu:esivimus regales curas quo solatio 
fulciremus. Sed auctor ille castitatis οἱ misericordiz 
singularis, qui nobis prim:vum subtracturus erat 
filium, maturi fratris reservavit affectum. Elegimus, 
Deo auspice, consortem regni felicissimum Theoda- 
hadum (Vide Baron. tom. Vl Annal., pag. 226); ut 
qux hactenus reipublicz:: molem solitaria cogitatione 
pertulimus, nunc utilitates omnium junctis consiliis 
exsequamur ; quatenus in tractatibus duo, in senten- 


liis unus esse videamur. Astra ipsa celi mutuo re- 


guntur auxilio, et vicario labore participata mundum 
suis luminibus administrant. Ipsi quoque homini du- 
plices manus, socias aures, oculos geminos Divina 
tribuerunt; ut robustius perageretur oflicium quod 


ΜΒ duorum fuerat societate complendum. Exsultate , 


patres conscripti, ct factum nostrum supernis com- 
mendate virtutibus. Nihil reprehensibile desideramus 
agere, qux cum consilio alterius cuncta delegimus 
ordinare. Communio siquidem regni mores asserit, 
quando placabilis esse juste creditur, qui potestatis 
sue habere participem comprobatur. Reseravimus 
itaque, Deo juvante, palatia viro nostri generis ela- 
ritate conspicuo, qui AÁmalorum stirpe progenitus, 
regalem habeat in actibus dignitatem : patiens in 
adversis, moderatus in prosperis ; et, quod difficilli- 
mum potestatis genus est, olim rector sui. Accessit 
his bonis desiderabilis eruditio litterarum, que na- 


. turam laudabilem eximie reddit ornatam 4. Ibi prudens 


invenit, unde sapientior fiat; ibi bellator reperit, 


C unde animi virtute roboretur : inde princeps accipit 


quemadmodum populos sub zxqualitate componat ; 
nec aliqua in mundo potest esse fortuna, quam litte- 
rarum non augeat gloriosa notitia. Accipite quod 
majus generalitatis vota meruerunt. Princeps vester 
etiam ecclesiasticis est litteris eruditus * : a quibus 
semper quidquid est pro homine [Ed., bonore] com- 
monemur : judicare recte, bonum sapere, divina ve- 
nerari, futura cogitare judicia. Necesse est enim ut 


sequatur justiie vestigium, qui de sua sentenlia 


causam se credit esse dicturum. Viderim quas lectio 
acuat iagenium, divina seinper efficere nititur pium. 
Veniamus ad illam privatz Ecclesize largissimam fru- 
galitatem, qux tantam procurabat denis abundan- 
tiam, conviviis copiam, ut eonsiderato ejus antiquo 


Post flebilem filii nostri divx recordationis occa- Ὁ studio nihil novi habere videatur in regno. In hospi- 
sum, vicit animum pic matris generalitatis affectio ; — talitate promptus, in miseratione piissimus ; sic cum 


α Hunc morem testatur 1. ult., tit. ult., lib. xr 
Cod. Philostratus, lib. v de Apollonii Vita, de Nero- 
pnis in canendo victoria, εὐαγγέλια θύειν; 60 sensu οἱ 
ἐπαγγέλοντες τὰς χάριτας dicuntur a Theodoreto in 
Epistolam Pauli ad Romanos. Fon. 

b Epistola ult. lib. superioris; lib. vut, epist. 5, et 
epist. seq Fonw. 

€ Certe non debet, 1. 52, De quibus; l. seq., De 
si dn Nam in rebus novis constituendis evidens 

itas esse debet, ut recedatur ab eo jure qnod diu 


visum est, l. 2, De const. princip. Concilii 


sequum 
INéezeni e 6 : Τὰ ἀρχαῖα ἔθη χρατοίτο, Locorum 
satis uota lex. Fonw. 

4 |n consilium libenter admittendi sunt litterati, 
sed qui non sint hoc tantum munere przditi; et- 


enim qui sola et nuda ista litterarum cognitione se 
jactant, valde repellendi sunt, nec doctissimi ple- 
rumque semper ad renipublicam apii. Necesse est 
adsint ali: animai dotes, nempe, ut sint fidi, sive vita 
probi, prudentes universe et distincte, 2tate grau- 
des, sortis utriusque gnari; οἱ ut Mithridates de se 
ait : Mihi fortuna, mulus rebus ereptis, usum dedit 
bene suadendi. BRoss. 1 

* Procop., lib. 1, scribit Theodatum, seu Theoda- 
baduim, litterarum Latinarum et Platonicorum do- 
gnatum peritum fuisse; nullam theologi:? cognitio- 
nem tribuit; disciplinz militaris expertem, et pecu- 
niarum cogendarum et possessionum accumulanda- 
rum studiosum. Fon. 


195 


M. AURELII CASSIODORI 


800 


inulta expenderet, census ejus ceelesti remuneratione Α quator. Non dubitavit parentem prius juri publico 


crescebat. Talem universitas debuit optare, qualem: 


nos probamur elegisse; qui rationabiliter disponens 
propria, non appetat aliena. Tollitur enim necessitas 
principibus excedendi, quoties assueverint propria 
moderari. Laudata] $9 nimirum sententia, quie recum 
precipit modum, quia nimium non placet etiam quod 
bonem putatur. Gaudete nunc, patres conscripti, et 
emperhte grati» pro nobis: vota persolvite, quande 
talem: mecum constitui principem, qui et de nostra 
:sequíitate bons faeiendo propria 88:5 pietatis ostendat. 
Hunc etim et majorum suorum * commo:et virtus, 
et ^ avunculus effcaciter excitat Theodoricus. 


EPISTOLA IV. 
SENATUI URBIS ROM.E THEODAHADUS REX. 


Scribit se αὐ Amalasuntha, qug multis laudibus estol- 
litur , ad societatem inperii provectum. 

Divina nobis beneficia , patres conscripti , prove- 
nisse feliciter nuntiamus, dominam rerum, toto orbe 
gloriosam , consortem me regni sui larga pietate fe- 
cisse ; ut nec illi deesset fidele solatium, et nobis avi- 
tum eongroe preestaretur imporium. Suscipiatur gra- 
tissime quod generalitatem constat optasse [Ac., or- 
masse]. Reserentur nunc sine meta vota oeunetorum ; 
ut unde periculum pertuli, inde me universitas co- 
gnoscat ornari. Presumpsistis enim me inconscio su- 
surrare , quod palam non poteratis assumere. Quan- 
tum vobis debeam binc datur intelligi , ut illud mihi 
 festinaretis divinitus evenire, quod meus animus non 
audebat appetere. Hoc nobis est potius novum quam 
vobis incognitum. Magna ergo gratia cempletum debet 
accipi , quod velociter quam oportebat videatur ape- 
riri. Sed si quid de vobis meremur, cum tamen plu- 
rimum apud vos valere nostram gloriam confldamus, 
dome et sororis nostrz gloriosas laudes jugiter per- 
sonate : que magnitedinem imperii sui nostra voluit 
participatione roborari ; ut tanquam in duobus lumi- 
nibus unus esset aspectus, et concordem sensum 
nemo crederet segregatum. Sic sunt enim simul, 
quos et gratia jungit, et parentela conciliat. Arduum 
sibi hoc forsitan zsiiment impares mores. Diflicile 
- est illos aliter vivere, qui sibi possunt bonarum cogi- 
'tationum similitudine convenire. Consilium quippe 
mutare detrectat improvidus; sapientiam vero ille 
querit in altero, penes quem est scientix: magnitudo. 
Sed mter diversa munera , qux: nobis cum regia ma- 
jestate Divina tribuerunt, illud amplius permulcet 
animum nostrum, quod nos sapientissima domina 
trutina mágns disceptationis elegit : cujus prius ideo 
justitiam pertuli , ut prius ad ejus provectionis gra- 
tiam pervenireib. Causas enim, ut scitis, jure com- 
muni nos fecit dicere cum privatis. O animi nehilitas 
singularis! En :quitas mirabilis, quam mundus lo- 


* Ad vit: decora domesticz laudis exempla pro- 
vocare debent. L. un. C. Theod., de emend, pro- 
pinq. Fons. 

b Alludit ad illud Virgilii : 

Et pater /Eness, et ayuneulus excitat Hector 
JunET. 


subdere, quem paulo post voluit ipsis quoque legibus 
anteferre. Exploravit conscientiam , cui etat regni 
traditura censuram ; ut οὐ illa domina cognosceretur 
esse cunctorum, et me probatum perducere dignare- 
tur ad regnum. Quando his muneribus, quando sel- 
vamus tante gratix qu:e debemug; uL qux cum par- 
vulo filio imperavit sola, nunc mecum delegerit re- 
goare sociata ? In ipsa est enim decus regnorum om- 
nium, in ipsa nostr; originis flos bonorum. Quidquid 
fulgemus, ab ejus claritate suscipimus ; quando non 
solum parentibus laudem contulit, sed ipsum quoque 
genus humanitatis ornavit. Quis possit suflicienter 
edicere quanta pietale, quanto morum pondere de- 
coret ? Discerept profecto nova philosophi, si vive- 


B rent; et minora libris suis faterentur condita quam 


buic eognoscerent atuributa. In tractatibus acuta, aed 
ad loquendum summa moderatione gravissima. H»c 
est regalis proculdubio virtue, celeriws necessaria 
sentire, et tardius in verba prorumpere. Nescit enim 
poenitenda loqui, qui proferenda prius suo tradidit 
examini. Hinc est quod ejus doctrina mirabilis per 
multiplices linguas magna wbertate diffunditur ; cujos 
ingenium ita paratum reperitur ad sabiinsa , ut aon 
putetur esse terrenum. In libris Regum regina Austri 
veuisse legitur ad discendam sapientiam Salomonis, 
bic principes audiant quod sub admiratione cogno- 
scant. Paucis verbis sensus clawditur infinitos ; et 
sumia facilitate componitur, quod ab aliis nunc sub 
longa deliberatione formatur, Beata respublica que 


C ante dominz gebernatioue gloriatur. Minos fait οἱ 


generalitas sub libertate serviret : additum egi.taatis 
meritis, ut ei subderetur et reverentia princigalis. 
Hoc enim obsequio dignissime- dominathur. Nam eum 
tante prudentiie pareo, cunctis virtutibus ebeeeundo. 
Sub tali siquidem monitore regni pondere noa grà- 
vamur, dum si quid sit pro novitate incoguitum , flet 
Dobis ejus instruetione certissimum. Ad bonum ps- 
blicum veritatem non pudet coafitori. AgnosecRe, 
principes viri, sapienüssimz esse dominze quod in 
nobis potuerit plus placere. lllam enim aut interro- 
gando melius sentimus , aut ejus imitatione profici 
mus. Vivite nunc felices; vivite, Deo auxiliante, 
concordes ; et semulamini gratiam, quam regiam co- 
guoscitis tenere concordiam. 
EPISTOLA V, 
THEODOSIO HOMINI SUO ^ THEODAHADUS REX. 

Vetat quominus domestici sui ullatenus insolescan!, 


precipitque ut. modesiia et. legum custodia reliquis 
ezeniplo sint. 


Potestatis nostra» censuram rerum volumus essemo- 
destiam; ut quantum divina benefieia 10 percep- - 
mus, tantum xquabilia plas amemus. Privata siqui- 
dem studia a nostro anumo probantur exclusa : quia 


* Homini suo, id est, domestico et clienti, t. ἃ, 
C. De dignit. ; |. pen. C. Theod., de eensitorib. per- 
squat. et inspect. ; ]. 1, de conduetorib. et homi- 
nib. domus Auguste, C. Thoeod.; l. 5, de reparat. 
appell., C. eod. Foax. 








$01 


cunctorum. Et ideo pr:xsenti jussione precipimus ut 
quicunque ad domum nostram noscitur pertinere, et 
curz ta? probatur esse commissus, nullis presum- 
ptionibus insolescat; quia solus dicendus est ille 
meus, qui legibus potuerit esse tranquillus. Augete 
famam nostram per patientiam vestram. Si quis ha- 
buerit cum altero forle negotium, ad communia 
jura descendite : fora vos tueantur, non miqua pre- 
somptio. À domesticis inchoare volumus discipli- 
nam, ut reliquos pudeat errare, quando nostris co- 
gnoscimur excedendi licentiam non prxbere. Muta- 
vimüs cum dignitate propositum ; et si ante justa 
districte defendimus, nunc clementer omnia niitiga- 
mus : quia domum exceptam non habent principes ; 


VARIARUM LIBER X. 
generalis dominus custos facetus sum, Deo auxiliante, A 


803 


[Ac., excolere]? Naturale est, invenire; sed facund., 
decenter asserere. ()uale est enim cunctis desideran- 
tibus loqui, et res communes oratione ita diserte di- 
cere, quas etiam prudentes se mirentur audiisse? In 
hac te coguovimus arte prevalidum, wt et suadere 
possis suaviter, et suggestionibus tuis nescias rnali- 
gna miscere. Atque ideo * quxsturz tibi fasces per 
decimam tertiam indictionem (Anno Christi 555), 
propitia Divinitate, concedimus, 5 ut saties [Niv. et 
Ga., facias] generalitatis votum, juridicorum se- 
quendo judicium. Totum te legibus, totum te respon- 
sis trade prudentium. Sic nobis optime famularis 
[ed., consulueris], si priscorum servias constitutis. 
Considera in verbis tuis laudem positam principa- 
lem. Fama nostra est quod loqueris; conscientia 


sed quidquid divino auxilio regimus, nostrum pro- p sine dubitatione quod sentis. Intellige quantum sit 


prie conlitemur. Estote ergo circa eos qui juri no- 
stro ante fuere subjecti omnino solliciti, nullum 
contra legem aliquid permittatis excedere. Laus ad 
me vestra potius perveuial, quam aliqua querela 
procedat; quia bena conscientia tunc vere imperat, 
cum generaliter prostare festinat. 


EPISTOLA VI. 
PATRICIO VIRO ILLUSTRI, QUASTORI, THEODAHADUS REX. 
Plurimum eum laudat, eumque ad questuram evelit. 
Necessecium probatur reipublice persenas digni- 
tatibus aptas eligere; ut cui justitia committitur, 
malis moribus non gravetur. Aliequi inefüicax est ab 
lomiue exigere quod agnoscitur non habere; contra, 


quod a te exigatur, cui opinio nostra committilur. 
Hzc subjectos nostros amplectitur, hz:ec per gentes 
exteras pervagatur : per hanc ubi non videmur, 
agnoscimur. Decreta nostra tradunt civitatibus pro- 
vinciisque sermones. Judicare de nobis possunt, qui 
etiam nostris jussionibus obsequuntur. Summo ergo 
studio constat esse servandum, quod de nobis potest 
ferre judicium. 


EPISTOLA VII. 
SENATUI URBIS ROMA THEODAHADUS REX. 


Denuntiat se. Patricio precloris virtutibus prefulgenti 
quastoris dignitatem coniulisse. 


Post primordia nostri imperii vobis feliciter nun- 


coaüdenter qw:ritur, quod inesse sentitur. Et idee C tiata, congrua nobis contigit, patres couscripti, causa 


primam sobis placuit tuos mores inspicere, sine qui- 
bas possunt quzlibet optima displicere. Ornamentum 
euun bonorum omnium est sincera beaiguitas ; quee 
non est sola, quia de virtutibus cognoscitur esse ge- 
nerata. Ordinem serva nostri judicii; ut sicut hxc 
prima quzsivimus, ita te custodire justitiam prx om- 
nibus sentiamus. Secunda nobia cura fuit, eloquen- 
tie tux fluenta perquirere; quam licet singulariter 
dilizamus, moribus tamen juste postponimus. [8 ilfis 
enim vita cognoscitur, hic tantum lingua laudatur : 
sed in te valde decerum, quia utrumque nosteris ha- 
bere soeiatum. AEqualiter enim splendes actvonis me- 
yito et dictionis eloquio, ut jaste possit ieteMiyi per 
te voluntas principis expediri. Nam inter cteteras ar- 


sermonis ; ut judicem nos cognoscatis elegisse, cujua 
nos (Ed., vos] lingua possit oremare. Quaetor enim 
eloquens reipublice deeus e&t, qui et vota nostra 
optime videatur edsicere, et antiquorum jura firmo 
consilio custodire. Hic est eaim Pauwicius euis jam 
vocabulis honoratus. Nam perpewa. fruitur laude, 
cui est bonor in nemine ; cujus afflnentem facundiam 
Studia Romana genuerunt *, ostentans merito de loci 
dignitate peritiam. Nam qui illic potult imbui, me- 
ruit ubique laudari : ibi defecatus sermo Latinus est ; 
inde discuntur verba toto nitore lweentia. Alge re- 
gienes vina, balsama et olentia thura tranemiuant : 
Roma tradit eloquium, quo suavius mil sit auditum. 
Sic bonis artibas eruditus, mox est forensibus apta- 


tes oratoriam sic diligimus, ut eam ornamentum om- D tus excubiis ; ut erateres quos longa meditatione per: 


pium litterarum esse fateamur. Quidquid enim in 
qualibet disciplina cencipitor, ab ista seb decore pre- 
fertur. Reperiat quamvis magna philosophus; quid 
proderit sentire, si laudabiliter non possit extollere 


^ De qussteris oflieio et tia, supra, lib. vi, 
ferm. 5; lib. vin, epist. 15 et 14. Fonx. 

b Hine constat qua faerint n questoris sub 
$enperatoribus; ille enim c αὶ leges, et verita- 
$£em precum rimabatur; ut subscriberet illis, si justa 
ratione niterentur ; quod liquet ex 1. 2, C. De petit. 
bon. subi. Vile Symmach., lib. u epist. 8; lib. w, 
epist. 50; lib. v, epist. bà, et qu» notavimus ad 
£or:w. 5, lib. vi, supra. Baoss. 

« Hic de Romana eloquentia loquitur : et quidem 


ceperat, consimili declamatiene monetraret. Nousm 
est etiam quanta cur collegis suis moderatione con- 
tendit. Certaminibus ejus modestia semper adfuit : 
dicendi calore raptatus, studuit laudabilibus inven- 


tem iclinante Latimi sermonis dignitate, haberi in 
pretio coeperent qui Latine scirent. Constat jara inde 
9b eo tempore, certe imperii Justinianzt zetate CoR- 
tractus, qui a tabellionibus perecriberegtor, conce- 

eo fere sermone que nunc vu ltalize utitur ; 
ut constat ex instrumento bibliotnece regie, quo 
Stephanus tutor Gratiani pupilli eum 1080 transegit, - 
quod Ravenn:e scri est anno Justinianzi impe- 
rii 38, indictione 12, cujus exemplum a me desari- 
ptum in larario servo. Fon. 





- 


805 


qui sic peroravit causas sub tranquillitate, ut. mores 
proprios semper assererel. Contendisse siquidem, 
non litigasse repertus est. Álienam enim causam fa- 
ciebat suam 161 gloriam. Nam sic cognitus est vin- 


cere, ut probaretur contrarium animum non lxsisse. - 


Talem itaque virum non decuit diutius justitiam pe- 
tere, sed docere; quia judiciaria virtus est, lingue 
bonis abundare, et mentis temperantiam custodire. 
Cognoscite, patres conscripti, quid fieri velimus, 
quando in judicibus primum mores elegimus, in ea 
magis dignitate qu:e jura consuevit edicere. Non 
enin temporibus nostris potestate regia est armata 
quiestura, sed legibus probatur 65:6 composita. Velle 
nostrum antiquorum principum est voluntas, quos in 


tantum desideramus imitari, quantum illi justitiam ἢ 


sunt secuti. llla est euim reverenda priorum aucto- 
ritas, qux: a recto tramite non declinat. Sequendi 
enim necessitatem reliquit posteris, qui justitiam 
suis miscuerit constitutis. Et ideo, patres conscri- 
pti, per decimam tertiam indictionem (Anno Christi 
535) illustri Patricio quxsture contulimus dignita- 
tem ; ut qui est clarus nomine, magnificus etiam sit 
honore. Fovete in eum nostra judicia; ut quod nos 
prestitimus, vobis placitum nihilominus sentiatur. 


EPISTOLA VIII. 
JU:TINIANO AUGUSTO AMALASUNTIIA REGINA, ὃ 


Rogat ut marmora vel alia necessaria, que Calogenitus 
comparaverat, jubeat ad reginam transmit. 


lia nos gratia vestrz pietatis oblectat, ut quidquid 
ad decorem nostrum potest proficere, libenter a ve- 
stris velimus partibus postulare : quia talia vobis 
[mà. et Ac., nobis] Divina tribuerunt, ut et vos ejus 
affiuenter muneribus abundetis, et sperantibus beni- 
gno animo qux sunt necessaria cencedatis. Et ideo 
inansuetudinem vestram reverenter salutans, harum 
portitorem illum ad excellenti: vestr: beneficia de- 
stinavi, ut marmora, vel alia necessaria, qux» quon- 
dam Calogenitum comparare feceramus, per pra:sen- 
tium [Ac., pium] portitorem ad nos pervenire, Do- 
mino favente, jubeatis; ut cognoscamus nos a pietate 
vestra revera diligi, quorum facitis vota compleri. 
Vestra enim gloria est noster ornatus, quando vos 
prestitisse cognoscitur quod nostris laudibus appli- 
catur. Decet enim ut et orbis iste Romanus * juva- 
mine vestro resplendeat, quem amor vestr:e sereni- 
tatis illustrat. 


* Laudatur hic tor ex eo quod in agendis et 
perorandis causis ab injuriis sibi omnino temperave- 
rit; turpissimus enim est conviciandi mos, ut testatur 
Valentinianus imper. in l. Quisquis, C. De post. Prz- 
terea oranes non sunt conviciis implendz. Vide 

* Am. Marcellinum, lib. xxx. BRoss. - 

Advocati in perorandis causis temperare sibi de- 
bent a conviciis. Vide l. vi, C. De postulando; notas 
2d Symmach., lib. 1x, epist. 98. June. 

b Amalasuntha cogitavit ab [talia Constantinopolim 
usque adire Justinianum imp. Procop. lib. 1 de Bello 


M. AURELII CASSIODORI 
tis; non, quod plerique faciunt, vacavit injuriis * ; A 


50} 


EPISTOLA ΙΧ. 
JUSTINIANO AUGUSTO THEODABADUS REX. , 
Petit ut sinat in. Haliam transferri qu& Calogenitus 
emerut. 

ZEquum est, sapientissime imperator, ut illa nobis 
libenti animo faciatis impendi, ad qux si essemus 
desides, a vestra potius clementia deberemus bortari. 
Vobis enim gratum esse non dubium est quidquid 
per nos ad Italix decorem contigerit expediri : quia 
laudibus vestris jure proficit, quando videtur crescere 
quod ad nostrx reipublic: potest gloriam pertinere. 
Quapropter exhibens priucipatui vestro reverentissi- 
mum salutationis affectum, harum portitorem ad illa 
direximus exhibenda, ad qv:xe quondam Calogenitus 
fuerat destinatus; ut, elsi persona rebus humanis 
subtracta est, beneficia tamen vestra ad nos, Deo 
juvante, perveniant, ne cassetur desiderium quod 
convenienter est de vestra presumplüone securum 
[ed., secutum |. 


EPISTOLA X. | 
THEODORA AUGUST. ἃ AMALASUNTHA RECINA. 


Rogut ut. de sospitate sua per legatos quos ad Jwati- 
nianum miserat admoneat. 


Dum propositi nostri sit illa quxerere quxe proban- 
tur ad gloriam pii principis pertinere, dignum est vos 
sermoue venerari quos bonis omnibus constat semper 
augeri. Concordia non est sola prx»sentium : quinimo 
illi se melius respiciunt, qui animi charitate se cou- 
jongunt. Atque ideo reddens auguste reverentie 
salutationis affectum, spero ut redeuntibus legatis 
nostris, quos ad clementissimum et gloriosissimum 
principem destinavimus, de vestra nos faciatis sospi- 
tate gaudere; quia prospera vestra ita nobis grata 
videntur, ut propria ; et necesse est sospitatem desi- 
deranter suscipere, quam nos jugiter constat optare. 


EPISTOLA XI. 
MAXIMO YIRO ILLUSTÁ!, DOMESTICO, . THEODAHADUS ΠΕΣ. 
Maximum ex Aniciorum familia, que multis ornatur 
encomiis, oriundum, et uxori regie stirpis mairi- 
monio junctum ad primiceriatum, sive domesticatum, 
promovet. 
: 169 Si gloria est bonorum principum incognitas 
honoribus clarificare personas (dum quidquid a sub- 
jectis proficitur regnantium laudibus applicatur), 
quauto nobis przxestantius est nobilissimae famili: red- 
dere quod eam cognoscimus etiam nascendi sorte 
meruisse ! Sic enim justitiam sequimur, si bonis hix- 
redibus parentum przmia non negemus. Decet enim 
etiam priores suos vincere, qui ad nostra meruerunt 


- 


Gotbico. FonN. 

e L. 17, In orbe Romano, de statu hom. Plin., 
lib. xvit, c. 12; lib. xxxi, cap. 4. Male prius, in urbe 
Romana, legebatur, d. |. 17, qued editio Florentina 
argaüit : et jam Alciat., lib. 1 cap. 22 Diepunct., ad- 
notarat, cui et hie locus suffragatur, etl. 4, C. De 
eunuchis. FoRw. 

ὁ Theodore Auguste, Justiniani conjugi, de cujes 
fortitudine animi Procopius meminit. Ad eamdem 
scribitur infra, epist. 20, 21, 25, hujus libri. Fonx. 





R05 


VAMARUM LIBER X. 


909 


tempora pervenire. Anicios quidem pene principibus A turus nulla videretur sumere, qui primzvus emerita 


pares zas prisca progenuit : quorum nominis digni- 
tas ad te sanguinis fonte perducta, collectis viribus, 
hilarior instaurata rutilavit. Quis ergo relinqueret in 
posteris minus honoros [ed., honoris], quos tandiu 
constat fuisse przcipuos? Áccusarentur szcula 5, si 
talis potuisset latere familia. Atque utinam nobis 
Marios vel Corvinos annosior vita servasset! vix sa- 
tiaretur principis votum, δὶ vos contingerel personas 
illas talium possidere meritorum. Quemadmodum 
nune profecto negligatmus inventa, qui desideramus 
habere praeterita ! Atque ideo (quod feliciter dictum 
sit) primiceriatus, qui et domesticatus nominatur, 
ab indictione decina quarta (Anno Christi 556) tibi 
conferimus dignitatem. Usurus es omnibus titulis qui 
ad ejus perünent actionem. lTic honor quamvis tantis 
natalibus videatur inferior, cunctis tamen fascibus 
tuis vkletur esse felicior; cujus tempore meruisti 
conjugem regke stirpis accipere, quam in tuis curu- 
libus [Gr. et Cuj., tuo consulatu] nec presumpsisses 
optare. Áge nunc, ut sicut tibi est votivus, ita nobis 
reddatur acceptus. Considera quid merueris, et di- 
gaum te nostra afinitate tractabis. Nam qui familise 
regnantis adjungitur, in laudum gremio eollocatur. 
Nunc major opera mansuetudini detur; nunc omni- 
bus communio benigna przbeatur; ut talem probe- 
mur elegisse, quem nulla possit prosperitas immu- 
tare. llumilis age rem gloriz, quia de modestia laus 
sumitur, de elajone odium concitatur. Provectibus 
quidem proxima est indubitanter invidia; sed tole- 


cognoscitur accepisse. Avari quippe principis erat in 
uno honore spatia vite tam magna concludere, et 
deo magis nihil prestare, quia prius cognoscitur 
summa meruisse : quin polius omnia promiscue 
eoncedamus. Nulla dignitas minor est, cum bene 
geritur, quando reverentiam plerumque actio videtur 
accipere de claritate person:x. H:ec autem tunc sunt 
gradibus distincta, cum diversis fuerint distributa. 
Nam lionorem suum semper zxqualiter retinet, quid- 
quid probe gesserit consularis. Sie minorum flumi- 
num vocabula major amnis absorbet; et quamvis 


plurima fluenta Tiberis vester accipiat, tamen a pro- 


prio nomine non declinat. Et ideo, quod feliciter di- 
ctum sit, illustri viro atque magnifico patricio Maxi- 


D mo primiceriatus, qui et domesticatus nominatur, a 


quarta decima indictione (Anno Christi 556) geren- 
dam tribuimus dignitatem, ut mediocritas honoris 
merito cresceret przsidentis. Neque enim faa est 
humile dici quod gerit Anicius : familia toto orbe 
prodiciia, qme vere dicitur nobilis, quando ab ea 
actionis probitas non recedit. Sed his bonis addimus, 
patres conscripti, ut nostr: affinitati precelsx clara 
famili: vestrze gratia misceatur. Verum hanc gloriam 
non sibi tantum potest unus assumere, quam nos 
probamur Romano nomini contulisse. fteddite affe- 
ctui meo plenissimam charitatem. Plus est amandus 
ἃ domino, qui parentis nomen dignatus est prxstare 
subjecto. Sed :xequum est, patres conscripti, ut cba- 
rus existat, per quem vobis tam felicia contigerunt. 


rantia melius vincitur, 405 contentione semper au- (; Exsultate gencraliter, et has nuptias letitia profusa 


getur. Supra czteras enim virtutes amicam sapienti- 
bus ama patientiam : erectus ex nobis, sustinendo 
potius quam vindicando laudaberis. Iram vince, he- 
nigna dilige, cave ne major videatur esse felicitas 
moribus tuis; sed qui nostro jungeris generi, proxi- 
mus gleriosis actionibus comproberis. Laudati sunt 
bactenus parentes tui, sed tania non sunt conjun- 
ctione decorati. Nobilitas tua non est ultra quod 
crescat. Quidquid  prxconialiter egeris, proprio 
matrimonio dignissimus :xstimaris b. 
EPISTOLA Xil. 
SENATUI URBIS ROMJE TREODAIfADUS REX. 

Scribit se Maximo olim consuli primiceriatus seu do- 

suesticatus dignitatem et uxorem regie stirpis con- 

cessisse, εἰ pelit ut has nuptias lotitia pro[usa 

celebrent. 

Ne quis nos, patres conscripti, in honoribus dandis 
non astimet habuisse rationem, quod post insignia 
consulatus minora magis posterius conferamus. Quin- 


imo suaserunt nobis merita candidati, ne jam nia- 


a Disciplina temporum et seculi felicitas a princi- 
ibus prxdicatur, iib. 1, epist. 5; lih. i, epist. 15; 
ib. iv, epist. 10; hoc lib., epist. 18; et alias 8:58ρ6- 

numero. Fonx. —- Plinius non multum dissimilia 

otulit in Panegyrico de sui szxculi felicitate agens : 

salva est omnibus víta, ait, el dignitas vit:e, nec jam 

consideratus ac sapiens, qui zetatem in tenebris agit : 

eadem quippe sub principe virtutibus prxmia, qua 

in libertate; nec benefactis tantum ex conscientia 
sed etiam prxmia sunt. Bnoss. 

» Vetere et eleganti loquendi more, propria uxor. 


celebrate. Unde proficit nomen omnium, vota debent 
esse cunctorum. Qux preces a me exigere potuerunt 
quod meus animus spontanea deliberatione conces- 
sit, ut vestri ordinis viros parentes vere appellare 
possimus, qui nobis affinitatis claritate jungendi sunt. 


EPISTOLA XIII. 
SENATUI URBIS ROMJE THEODAIADUS REX. 
Senatores reprehendit quod plebis levitati et vanis su- 
spicionibus in ipsis regni ejus primordiis non occur- 
rerint. 

Postquam venerabiles viros episcopos agnita lega- 
tione remisimus, .nec petitionibus vestris, quamvis 
essent quxdam reprehensibilia, 183 noster animus 
obviasset : venientes ad nos aliqui retulerunt civita- 
tem Romanam adhuc inepta sollicitudine laborare, 
et id agere ut nisi nostre mansuetudinis interesset, 
pericula sibi potius certa ex dubiis suspicionibus 
concitaret. Unde :xstimate cui debeat populorum 
inanis levitas imputari, nisi vestro ordini, a quo de- 


Serv. Honoratus, in illod Virgil. lib. 1 et v ZEneid. : 

Conpubio jungam stabili, propriamque dicabo. 
Hersilie precatio apud Aul. Gell., lib. xim, c. 21 : Ut 
liceat nuptiis propriis et prosperis uti ; nec enim uxor 
ad tempus, sed in perpetuz vit:e consuetudinem du- 
citur. L. 1, de rit. nupt., δ 1, de patrix potest. in- 
$titut., cap. ult., extra de cond. appos. Fon«. 

Vide D. lieronym., lib. i in Jovinian. : Nulla apud 
S06 ΟΌΒΙΣ propria est, etc.; et Altim. Avitum, lib. 
It. JURET. 


807 


M. AURELII CASSIODORI 


-- 


99 


curant euacta coniponi. Per vestram siquidem sa- À reperiamus, quod noslris indignationibus esse possit 


pientiam admoneri provincias oportuit universas, ut 
talia probarentur assumere quxe principis primordia 
viderentur ornare. Verum qiue civitas non fiat excu- 
sabilis, si Roma deliquerit? Rex minor ad potioris 
currit exemplum, et alieni facti jure invidiam susti- 
net, quz peccatis przstat exemplum. Sed gratias 
Divinitati referumus, que dona sua vestris potius 
ornavit excessibus. Ecce prius culpas ignoscimus, 
quam devotiones aliquas sentiamus. Nil debemus, et 
golvimus : ante benefici sumus, ut postea gratissimos 
invenire possimus. Sed licet im hac parte nostre 
modestiz gravitas asseratur, molumus tamen nos 
tantum przdicari, nisi ut et devotionis Romame be- 
nignitas possit ostendi. Plus enim vestra opinione 
pascimur, quam si de nostra semper tranquillitate 
laudaremur. Àmovete suspiciones ab ordine vestro 
semper extraneas. Non decet senatum corrigi ἃ, qui 
debet alios paterna exhortatione moderari. Nam ex 
quibus habebunt geniun mores, si parentes publicos 
minores contigerit inveniri? Sufüciunt hzc nobilibus, 
sufüciunt ista verecundis, ut ad studium perfecte 
devotionis incitemus, quos paululum de prava suspi- 
cione culpavimus. Nos enim, quod presentiam ve- 
stram expetivimus, non vexationis injuriam, sed 
utilitatis vestrze causas profuada cogitatione tracta- 
vimus; ut illud magis debuissetie efücere, quod vobis 
cognovimus expedire. Certe munus est videre prin- 
cipem. Hoc a vobis pro reipublica utilitate volumas 
fieri, quod premiis solebat optari. Sed ne ipsa re- 
media in aliqua parie viderentur austera, cum res 
popescerit, aliquos ad nos procipinsus evocari, u$ 
nec Boma suis civibus enadetur, et nostra consilia 
viris prudentibus adjuvemtur. Redite ergo in prisu- 
nam devotionem, ut sollicitudines mez, quas pro 
generalitate sustineo, vestro potius adjuventur inge- 
nio : quia hoc vobis semper insitum fuit, principibus 
vesiris votum puritatis offerre; nec parere necessi- 
tate terroris, sed poties amore dominantis. Reliqua 
per illum harum portitorem verbo dicenda commisi- 
mus, ut submelis cogitationibus ambiguis, nostris 
admonitionibus credere debeatis. 


EPISTOLA XIY. 
POPULO ROMANO THEODAHABUS REX. 


Populum ad fidem regi servandam et ad abficiendam 
vanam suspicionem hortatur. 


Licet vobis sit insitum dominos vestros pura mente 
diligere, et obsequiis id agere, ut regnantis animum 
possitis habere placabilem : hoc tamen majorum 
vestrorum semper proprium fuit, ut tanquam. mem- 
bra capiti, ita suis principibus viderentur adjungi. 
Quam enim vicissitudinem reddat, qui maximo 1a- 
bore defenditur, cuius per dies singulos civilitas cu- 
steditur, misi ut ilos diligat supra omnia, per qdos 
habere probatur universa [ Ac., immensa ]? Absit 
enim a temporibus nostris ut ia vobis aliquid tale 


* Ordo senatorum carere omni vitio debet. L. “4, 
C. Theod., de Decur. : Qui vitiis anteactx vitz ep- 
probris laborent, amplissimo ordine indigni judi-- 


idoneum. Fides vestra, quz ves hactenus asserek, 
modo potius evidenter ostendat ( Niv. et Ga., osten- 
datur]. Non varium [Ed. vanum], non dolosum, nee 
seditionibus plenum populum decet esse Romanem. 
Mali mores vestro nomini probantur adversi. Scd 
hoc quoque mirabile est, quod gravitatem vestram 
eogimur admonere, quam constat semper sponte sa- 
puisse. Null» vos inepto suspiciones, nella timoris 
umbra deterreat. Habetis principem qui pietatis stu- 
dio eptet im vobis invenire quod diligat. Hostibus 
vestris, non defensoribus obvietis. [nvitare, non ex- 
cludere debuistis auxilium. Sod sonsus iste fortassis 
eorum est qui minus probaetur intelligere quse ge- 
meraliter poterant expedire. Ad vestrum potius re- 
dite consilium. Nunquid vos nova gentis facies ulla 
deterruit? Cur expavietis, quos parentes hactenus 
Bominastis? Qui relictis familiis ad vos venire prope- 
rabant, de vestra erant potius securitate solliciti. 
Quando, rego, talis ab illo vicissitudo recepta est, 
cui salutis przemia debebantur? lllud euim, quod ad 
ROS attinet, scire debuistis, quia die noctuque inces- 
santer optamaes ut quod parentum nostrorum tempe- 
ribus constat enutritum, sub nobis potius divipis 
auxiliis augeatur. Ubi enim fama regnantis erit, si 
vos (quod abeit) patiamur imminui? Nolte talia eo- 
gitare, qualia nos minime videtis assumere. Imo 
magis, si quis aliqua iniquitate depressus est, spem 
de bona conscientia non amittat, quoniam sublevare 
cupimus quos intendere probis moribus invenimus. 


C Miqua etiatn vobis per illum dicenda commisimus ; 


ut nostrum circa vos in ommi parte animum propi- 
tiam sentientes, jugibus (sicut oportet) obsequiis et 
oratione sincera devoti esse debeatis. 


EPISTOLA XV. 
JUSTINIANO IMPERATORI TEEOBANADES REX. 
Ei commendat quemdam pro Ecclesie Havennatis ne- 
gotio Constantinopolim missum. 

Constat desiderium nostre voluntatis expleri, que- 
Lies ad pietatem vestram salutiferos apices comtigerit 
destinari, quia semper felici gaudio repletur, qui 
vobiscum sincera mente colloquitur. Et ideo salutans 
clementiam vestram honoriflcentia competenti, ba- 
rum porütorem pro negotio Ravennatis Ecclesise ve- 
Bientem gratissima vobis petitione commendo : 
quando talis offertur causa prestandi, ubi merces 
videatur acquiri, quam vos facere semper exoptant 
qui serenitatem vestram florere desiderant. Non est 
enim dubium meliora recipere, quos contingit justa 
prestare. 


364 EPISTOLA XVI. 
SENATUI URBIS RON.£ TEEODAHADUS REX. 
Scribit se misisse aliquos JP sacramenta senatui pree- 
standa. 


lmperiosa nimium res ést, paires conscripti, pietas 


cantur, quia famosis dignitatu: 


ΟΥ non patent. 
Vide Cornel. Tacit., lib. xi Anal Baoss. 





809 


VABIARUM LIBER. X. 


810 


toslra, quanio propria voluntate vincimur, qui alie- À mente tractavimus [ ed., tÀransmisimus ;, non siniuius 


nis conditionibus non tenemur. Nam cum (Deo prz 
&tante) possimus omnia, sola nobis licere credimus 
laudanda. Cognuoscitis, prudentes viri, verba quie 1o- 
quimur, vel iunc ctementiam quam. vobis ante pro- 
mittere debuistis agnoacite. Ecce nec sollicitos pati- 
mur, quibus infensi esse putabamur. Sic est a prin- 
cipe gravis vincenda suspicio; sic curare debuit, qui 
noxius esse non voluit. Postulata siquidem sacra- 
menta vobis ab illo atque illo przestari nostra decrc- 
vit auctoritas; quod bene imperaturo non est difli- 
cile persuasu, quia sic vobis securitatem dedimus, ut 
niliil nostro proposito addere vi 'eremur. Talia siqui- 
dem qualia promittimus eramus acturi, quia Deo dc- 
bemus ista, non homini. Nam qui per lectiones sa- 
c€zas antiqua regna cucurrimus, quid aliud optare 
possumus, nisi quod Divinitati in aliis placuisse sen- 
timus ? Ipse euim remunerator est bonorum oaimnium 
Des, nam quidquid in sub;ectos pietatis efficimus, 
illum nobis repensare sine dubio judicamus. Qua- 
propter conscientiam fidelem adepta securitate mon- 
strate; quia post talia redditur clementi$ nostrae 
potius quam offertur affectus. 


EPISTOLA XVII. 
TOPULO ROMANO THEODANADUS REX. 


Scribit se aliquos Ttomom misisse, qui regis fidem 
oblige:it. 


Cognoscite, Quirites, quali vos princeps vester fir- 
milate dilexerit, ut tentatus asperis rebus non vos 
pateretur esse sollicitos : nec volumus ainplius vota 
vestra differri, quos semper optamus in summa rei- 
publice celebritate ketari. Vestra enim securitas no- 
ster ornatus est; et hoc vere gratanter accipimus, 
cum gaudia vos habere septimus. Quapropter, flexi 


petitionibus vestris, pe illun atque illum prastarií. 


vobis sacramenta ccasuiinus, ul regis vestri animum 
non habeatis incognitum : nec liceat falsis suspicio- 
nibus errare, dum manifeste teneatur quod creditis 
in principe. Astimate quid vobis benignitatis videa- 
tur impendi, quando ille jurat, qui non potest cogi. 
Scimus enim pro remedio nos datos esse cuncto- 
rum : non despicimus sanare subjectos ; et ideo, licet 
culmini nostro videretur incongruum, libenter ac- 
quievimus facere quod generalitatem probamus op- 
5556. Intelligite quantum vobis imponere vester vi- 
dicatur affecius : fide vobis constringimur, qui vel 
solo verbo promissa servare sacris lectionibus admo- 
femur. Ostendite nunc. devotionem vestram ; super- 
ΝΣ majestati jugiter supplicate, ut tranquilla tempora, 
qur vos habere cupimus, coelesti munere conce- 
dantur. 


EPISTOLA XVIII. 
SEKNATUI URBIS ROMJE THIEODAHADUS REX. 


Seribit se eaercitum ad Romanorum de[ensionem mi- 
sisse, cL ei Vaccenem. majorem domus regie pre[e- 
cisse. 


Remedium quod pro vobis , patres conscripti, pia 


* [dentidem hoc inculcatum satis indicat quanta 
fuerit principibus cura faux sui sxculi, supra, epist. 


PaTRoL. LXIN. 


vobis fieri acerba suspicione contrarium ; quia kze- 
sionis instar est occulte consulere, ect aliuJ velle 
mostrare. Cognoscite itaque arma nostra pro salute 
vestra potius destinata ; ut qui vos tentaverint appe- 
tere, divino auxilio manus eis Gothorum debeat ob- 
viare. Nam si insidias gregis strenuus pasior exclu. 
dit, si paterfamilias diligens decipientibus locum 
subreptionis intercipit, qua nos convenit cautela Ro- 
mam defendere, quam constat in mundo simile niliil 
habere? Summa non mittuntur in casu, quia proba- 
tur tninus diligere, qui negligit adversa tractare. Sed 
ne in aliquo vobis gravis existeret vel ipsa defensio, 
exercitui destinato, ordinante illo, aunonas fecimus 
secundum forum rerum venalium computari | ed., 


D comparari], ut et illis tolleretur necessitas exceden- 


di, et vobis auferretur causa dispendii. His etiam 
profecimus majorem domus nostra Vaccenem, qui 
pro suarum qüalitate virtutum bellatoribus esset jurc 
rcverendus; cujus exemplo οἱ excessus viiarent, ct 
fortitudinis instrumenta perquirereut. Quos tamen 
locis aptis pr:cipimus immorari, ut foris sit armata 
defensio, intus vobis tranquilla civilitas. Intelligite 
quid excogilaverit consolatorium principis pro vobis 
ingenium : defensio vos obsidet, nc manus inimica 
circumdet ; ct a periculis exeepimus, quos nostrorum 
sanguine vindicanius. Kbsit enim ut ἃ nostris tempo- 
ribus Urbs illa muris videatur protegi, quam constat 
gentibus vel sola opinione fuisse terrori. Ita enim de 
divino speramus auxilio, ut que semper fuit libera, 


C nullius inclusionis decoleretur[F.decoloretur] injuria, 


EPISTOLA XIX. 
JUSTINIAXO IMPERATORI TREODAIIADUS REX. 
Laudat imperatorem, petit. pacis conservationem; et 
remittit Constantinopolim Petrum legatum, adjuncto 
ei suo legato. 

Gratias Divinitati referimus, cui est regum semper 
accepta tranquillitas, quod proveetum nostrum cle. 
mentke vestrte gratissimum esse declarastis. Constat 
enim amare vos posse, quem gaudetis ad regni cul. 
mina pervenissc. Sic deeuil suscipi qui se per vos 
prosumpsit augeri. Pr:staté igitar mundo vestr:e 
benignitatis esemplum, ut detur intelligi quantum 
promoveatur qui se pura vobis affectione commen- 
dat. Non enim rixas 165 viles per regna requiritis ; 


D pon vos injustà certamina, quse sunt. bonis moribus 


inimica, delectant : quia mbil aliad vos constat ap- 
petere, nisi qued opinionem vestram possit ernarc. 
Quemadmodum enim pacem exorali abjicere potc- 
ritis, quam pro ingenità pietate et. iracundis gentibus 
Consuevistis imponere? Bona quidem vestrz concor- 
dix non tacemus. Totum creditur eximium, quidqu d 
vobis fuerit przdicabili charitate sociatum. Sed οἱ 
vobis, gloriosi principes, cum sitis absolute mirab;- 
les, aliquid tainen additur, cum vos omnia regua ve- 
nerantur. Nam commune est cunctis in suis imperiis 
preedicari : sed illud est omuiniodis singulare, in ex- 


41; hujus lib. cpist. 5; lib. 1 epist. 15; lih. vn ct lil» 
iv epist. 12, Fon. 
26 





841 M. AURELII CASSIODOTM £13 
trauca gente laudes proprias invenire; quia ibi sunt A nostrum tale est, ut. istervenieute gratia nou mig 


vera judicia, ubi neminem comprimit ulla timiditas. 
Diligeris quidem, piissime imperator, in propriis re- 
gnis : sed quanto przsstantius in Italix* partibus plus 
amari, unde nomen Romanum per orbem terrarum 
constat esse diffusum! Oportet ergo nostram pacem 
servari, qu:e vobis contulit gloriosa exordia vocabuli. 
S.4l ut sacris aflatibus ordine respondere videamur, 
reverentissima salutatione decursa, piis sensibus iu- 
dicamus, beatissimum papam urbis Romz, vel] am- 
piissimum senatum nostra prz::ceptione commonitos, 
ul vir eloquentissimus Pctrus legatus serenitatis ve- 
stze, et doctrina summus, el couscientix€ claritate 
precipuus, sine aliqua dilatione competentia rc- 
Sponsa reciperet, nec contra voluntatem vestram 
moras incong^uas sustinerct, quia totum illud desi- 
- deramus efficere, quod vestro nequeat judicio displi- 
cerc : quando et. pietatem vestram hoc studere co- 
gno:cimus, quod nobis per oinnia prodesse sentimus. 
Cui virum venerabilem illum, legatum nostrum, al- 
jungendum esse credidimus, ut non per occasionem 
legationis vestrie, sed propria potius destinatione 
nostra possitis vota cognoscero. 


EPISTOLA XX. 
THEODORJE AUGUST/£ GUDELINA REGINA. 
Gratias agit de legato el. epistolis ejus; scribilque se 
curavisse ut papa senatusque illi per litteras respon- 
deant. Tum dicit se ad illum misisse legatum multis 
virtutibus e doctrina pra ditum. 

Litteras pietatis vestre gratia, qua desiderata 
semper sumuntur, accepi; ct colloquia oris vestri, 
muneribus omnibus celsiora, reverentissima gratula- 
*ione promerui : cuecta inihi de. tam sereno animo 
promittens, quando quidquid optare potui, in tam 
henigna collocutione suscepi. Hortamini enim ut 
quidquid expetendum a triumphali principe domno 
jugali nostro credimus, vestris ante sensibus inge- 
ramus. Quis jam dubitet ad effectum - pervenire, 
quod talis potestas diguabitur allegare? Ànte quidem 
de causarum nostrarum aquitate preesumpsimus , 
sed nunc amplius de vestra promissione Letamur. 
Nou enim poterunt vota nostra differri, quando inter- 
est, quie merentur audiri. Nunc implete promissa , 
ut rein tenere faciatis, cui spem certissimam contu- 
listis. Additum est etiam gaudio meo quod talem vi- 
riui vestra serenitas destinavit, qualem et tanta glo- 
iia debuit mittere, et vestra decet obsequia retinere. 
Dubium enim non est illam mores dare [ed., reti- 
nere| eui observatur |Jur. : Forte, obversatur] as- 
siue, dum constat def»cari animum bonis przce- 
prioribus institutum. Hinc est quod, vestra reveren- 
tia Com;noniti, duximus ordinandum ut sive beatis- 
simus papa, sive senatus ainplissimus sine aliqua di- 
latioue respondeant, quod ab eis expetendum esse 
judicastis ; ne gloria vestra minus reverenda putetur, 
cui studium dilationis opponitur, scd potius de cele- 
ritate facti voliva gratia possit. augeri. Nam et de 
Hla persona, de qua ad nos aliquid verbo titillante 
pervenit, hoc ordinatum esso cognoscite, quod ve- 
. stris credidimus apiyjs convenire. Desiderium enim 


C 


in regno nostro quam in vestro jubeatis imperio. 
Significamus itaque supradictum ante nos a venera 
bili viro papa egredi fecisse, quam vesier legatus 
harum portitor de nrbe Roma potuisset exire, ne 
aliquid accederet quod vestris animis obviaret, (ua- 
propter salutantes veneratione qu:e tantis debet me- 
ritis exhiberi, virum venerab.lem illum, et. moris 
doctrinaque pollentem, sanctitatis etiam honorc re- 
verendum, ad vestram clementiam legationis oflicio 
peculiariter curavimus  destinandum: quia gratas 
vobis illas credimus esse personas, quas divinis mi- 
nisteriis judicamus acceptas. 


EPISTOLA XXI. 
THEODORJE AUGUSTE GUDELINA REGINA. 


Indicat se et Theodahadum gratiam ejus enixius que- 
rere, el rogat ut in glorie ejus societatem veiant. 


JEstimare te convenit, augustarum pruJentissinia, 
quantis cupiam nisibus gratiam vestram quzrere, 
et domnus jugalis meus magno studio desiderat oliti- 
nerc. Nam licet hoc illi sit omnimodis charum, mihi 
lamen cognoscitur esse precipuum; quando me 
tante dominz ita potest amor erigere, ul supra r€- 
gnum cognoscar majus aliquid invenire. Quid enim 
gratius quam si glori: vestrz: videar charitatis par. 
ticipatione sociari; ut quia vos abunde fulget, 
nobis libenter de proprio splendore mutuemini, cum 
damnum non est lumini, alter de sua claritate lar- 
giri? Fovete desideria nostra, quae cognoscitis sinct- 
ritate pr:cipua. Gratia vestra per omnia nos regna 
commendet. Debetis enim nos claros reddere, qui 
de vestra volumus luce fulgere. Quapropter, sereni- 
tati vestr:e reverentiam salutationis inpertiens, af- 
fcctuosa me animis vestris presemptione commea: 
do: sperans ut sic omnia mirabilis prudentia vestra 
componat, quatenus fiducia que nobis de animo ve 
stro data est uberius augeatur. Nam cum nullam 
inter Romana regna deceat esse discordiam, emer 
sit tamen et qualitas rei, 4018 nos eflicere chariorcs 
vestrz:e debeat ocquitati. 


166 EPISTOLA XXII. 
JUSTINIANO IMPERATORI THEODAHADUS R£X. 


l'acem αὖ eo petit per legatum. sacerdotio clarum εἰ 
doctring laude conspicuum. 


p Retinetis, sapientissime principum, et per legatos 


nostros, et per virum disertissimum Petrum, quem 
nuper ad nos vestra pietas destinavit, quo sludio 
concordiam auguste serenitatis optemus. Et nunc 
iterum per illum virum sanclissimum eadem credid- 
mus esse repetenda, ut vera atque affectuo:a judice- 
tis qux frequenter expetita cognoscitis. Pacem siqui- 
dem sub omni sinceritate petimus, qui causas cerla- 
minis non babemus. Talis ergo ad nos veniat, sic 
composita, sic decora, ut eam tantis votis merilo 
quisiisse videamur. Absit autem ut quod uobis 
committitur debeat ingravare. Pro nobis [Gr., Nit. 
et Ga., vobis] potius tractate quod convenit. Trabi- 
tur enim ad benevola, cui causa creditur rationabi- 


liter ordinanda; nec potest utilitateu) propriam δ." 


—À—S BEENDEN MEA Ld 
z NENNEN  .ὍὕὍᾳΟὕΟὕ΄ὌὍὕὙὃὦὥὄδὧῳὖῦὔἱὐὔὔὖϑσσσθυαυ «σαν... MN —— HUE RESET UN ΠΝ 


815 


VARIÁRUM LIBER X. 


81) 


leferre, cui magis decorum est credenti profutura A dio opinio vestra cunctorum admiratione laudetur, 


prestare. Considerote etiam, principes docti, ct 
abavi vestri historica monimenta recolite, quantum 
decessores vestri studuerint de suo jure relinquere, 
ut cis parentum nostrorum feedera provehirent. 
ZEstimste qua gratia debent oblata suscipi, quie corn- 
sueveraut. postulari. Non arroga:stér loquimur, qui 
veritatem fatemur. Glori:e vestrz: potius proficit quod 
deuonstrare contendimus, quando nunc illi vestram 
gratiam ultro qu:erunt, qui suis parentibus meliores 
se esse cognoscunt. Ássocientur amicitia gratuita 
vestris animis, quos yrius vobis largitatis studio 
jungebatis, ne bona tantum illorum temporum fuissc 
credantur , qux vos δὲ copiosa benignitate vincitis, 
et allluenti munere superatis. Atque iJeo salutationis 
honorificentiaim praelocuti, illum virum venerabilem, 
sacerdotio clarum, doctrinx laude consplcuum, le- 
gationis nostre ad pietatem vestram fecimus vola 
deferre. GonfiJimus euim in virtute divina quod et 
suis meritis vobis abunde placeat, et desideria probas 
pelitionis obtineat, sperantes ut eum cum effectu 
[ed., affectu| rerum celerius recipere debeamus. Sed 
quia epistolaris series continere non poterat uni- 
versa, aliqua sacris sensibus verbo iusinuanda 
commisimus, ne fastidium vobis faceret lectio diffusa 
chartarum. i 


EPISTOLA XXIII. 
TUEODOILE AUGUSTJE GUDELINA REGINA. 


Scribit se excepisse gratanti animo Petrum ejus lega- 
tum, et per virum, quem ad eum mittit, pacis firmi- 
tatem inter utrumque imperium rogat. 


Suscipientes legatum vestruni viruin eloquentissi- 
mum Petrum, et, quoJ est ipsis dignitatibus honora- 
bilius, vestris obsequiis inhxrentem, optata nobis 
augusLe gratie monumenta * fulserunt, ut per eum 
disceremus acceptum vobis esse quod in hac repu- 
blica constat evenisse. Ostendistis vos diligere quid- 
quid ad justitiam coguoscitur pertinere, quando, per 
divinara providentiam omni suspicione detersa; de- 
sidérabilis potest unanimitas permanere. Nunc est 
potius quod regna conjungat promissio fixa et votiva 
concordia. Et ideo illum virum venerabilem, vestris 
conspectibus vere dignissimum, legatum nostrum ad 
vos specialiter credidimus esse dirigendum, ut, vo- 
bis annuentibus, serenissimi jugalis nostri pacis gra- 
tia solidetur, quatenus generalitas evidenter agno« 
scat merito venisse nos ad suavitatem foederis per 
tale vinculum charitatis. Ét quia semel bene inita 
nulla debent contraria occasione suspendi, si quid 
est quod difficultate sui nobis non oportet imponi, 
s3pientix vestr:e moderatione mitigetur, ut affectum 
quem circa regnum vestrum habere copimus, jugi- 
bus studiis augeamus. Quapropter exigite vestra sa- 
pientize lirmitatem, et banc vobis palmam concordix 
specialiter vindicate; ut sicut clementissimi impera- 
toris fama in przliis inclyta dicitur, ita in pacis stu- 


a Gratig monumenta , forte momenta, ut. infra, 
Bib. xi, epist. 25, dixit, momenta integritatis; et 
supra, lib. i, epist. 4 et 19, momesta | justiti:e ; et 
lib. iv, epist. 5 :&omenta zquitatis; el epist. 41, πιο- 


l'amiliariter vos et frequenter videat harum portitor 
quem direxi, quatenus effectum possit celerem pro- 
mereri, qui ad priesumptam gratiam visus est de» 
stinari. Speramus euim justa, non gravia, cum ta- 
men nihil videatur impossibile, quod per talem 
gloriam cognoscimus allegare. 


EPISTOLA XXIY. 


JUSTINIANO IMPERATORI GUDELINA REG!NÀ. 


Indicat se ei scripsisse per Theodahadi legatum, πὶ 
rediens afferat litteras imperatoris incolumitatis et 
gratia erga ipsam Gudelinam el maritum testes. 
Veniente viro sapientissimo Petro, ita nos amor 

vestra serenitatis explevit, ut vidisse nos zstimes 


p mus, cujus colloquia benigne suscepimus. Quis en:nt 


tanta. affabilitate suscepta non reddat venerationis 
eximia, cui ante dignationis eloquium jure ab omni^ 
bus commendationis sux debetur officium? Et ideo 
per illuin virum venerabilem, legatum domni jugalis 
nostri, ad vos specialiter directum, salutiferos api^ 
ces curavimus destinandos, ut recurrens vestra se« 
renitatis affatus, et de optata incolumitate lxtificet, 
et de firmissinie gratie nos faciat exsultatione gau» 
decre. Tali enim compe:dio causarum bene disponi- 
tur ordo, et nostr trauquillitàtis geminata crescit 
affectio. Suscipiamus ergo vestri animi bona : quia 
hoc est vere regale propositum, gloriose vivere 
amore cunctorum. Quaxdam vobis per harum porti« 
torem verbo suggerenda commisimus, qua pro in 


C genita mansuetudine et libenter accipite, et οἴει" 


citer, Deo auxiliante, przstate. 


167 EPISTOLA XXV. 
JUSTINIANO. IMPERATOR! THEODAIJADUS REX. 

Significat se accepisse litteras imperatoris ab Heras 

cleano, quibus statim respondet, nuntiaus se pro ejus 

v0.0 ad papant scripsisse. 
. Per venerabilem virum Heracleanum [Gr., Ομ). et 
For., Eracemum] presbyterum augusta nobis pagina 
vesira serenitatis illuxit, gratiam sermonis 5enigne 
tribuens, et apte munera salutationis impertiens ; ut 
revera máàgnum sil beneficium tam suave principis 
meruisse colloquium. Cui reddimus, quanta valemus 
charitate, responsum, optantes ut et sospitatem ve- 
stram s:xpius nos audire contingat, et regni vestri fc- 


D licitas semper accrescat : quia tale votum nos decet 


habere, quod gloriam salutemque vestram jugiter 
possit extendere. Signiflcamus etiatu pro vestro voto 
ad papam urbis Romx nos litteras destinasse, ut 
presentium gerulo litterarum sine aliqua dilationc 
respondeat, quatenus «ui a vobis dirigi meruit, celc- 
ritatis gratiam consequatur. Nostri enim voti e:t 
causas emergere in quibus possimus vestris desideriis 
obedire : quia sic nos ad reddendam dilectionern εἰ- 
licaciter commonemus, si vobis in aliqua parte μά. 
reamus. 


menta grati. Sic apud Symmach., lib. m, epist. 4, 
meriti angusta momenta, pro quo sola editio Frobett 
nii montunenta habet, Jun. 


515 


EPISTOLA XXVI. 
JUSTINIANO IMPERATORI THEODAIIADUS REX. 
Dicit se jussisse. Senatorem. pra [ectum. pratorio. ad 
predium. quarumdam. monialium accedere ; ut, si 
quid ei injurie aquarum intulerit. illuvies, tributa 
abroget. Tum respondet iis qug de Veranilda scri- 
peerat. 


Intelligimus serenitatis vestras gratiam muneribus 
omnibus ditiorem, quando illa nos hortanini facere 
αὐ ad mercedem nostram possint omnimodis perti- 
nere. Tàále siquidem votum semper amantis est, ut 
eausas nos misericordi:x: velitis agere, qu:e nos divi- 
n:e possint'commendare potentix, Et ideo significa - 
mus gloric vestir: monasterium famularum Dei, 
quod vobis insinuatum est, tributorum gravi sorte 
laborare, eo quod ager ejus nimia inundatione per- 
fusus, sterilitatis vitia de inimica humectatione con- 
waxerit ; ad virum eminentissimum Senatorem prz- 
fectum prxetorio dedisse nos nihilominus jussionem, 
ut ejus ordinatio provida ad prz:dium de quo querela 
est diligens inspector accedat, et, rebus moderata 
inquisitione trutinatis, quidquid gravaminis potest 
habere posses-io, rationabiliter abrogetur; ita ut 
competens atque sufficiens dominis remanere possit 
utilitas, quia vere nobis lucrum pretiosissimuin ju- 
dicamus, quod pro mansuetudinis vestrx [ed., no- 
$7] voluntate concedimus. Veranild: quoque causa, 
unde vestra serenitas me commonere dignata est, 
quamvis ante longum tempus sub parentum nostro- 
rum regno contigerit, tameu necesse nobis fuit ne- 
gotium de prepria largitate componere, ut tali facto 


M. AURELU CASSIODORI 
À stituta, ut de repositis copiis populum saturare pos- 


M6 


setis, Liguribus, quos tamen indigere cognoscitis, 
tertiam portionem ex horreis Ticinensibus aique 
Dertonensibus per solidum viginti [Cwj. et For., 
quindecim] quinque modios distrahi cen:itote. Ve- 
nelis autem ex Tarvisino atque Tridentino horreis 
ad definitam superius quantitatem item dari facite 
tertiam portionem; ut miserata Divinitas copiam 
largiri possit, quam homines in se exercuisse cogno- 
scit. Et ideo tales viros his distributionibus adhi- 
bete, ut indulgentia nostra maxime ad illos perve- 
niat qui suis viribus pasci minime potuerunt. 


EPISTOLA XXVIII. 
SENATOR! PRJEPECTO PRAETORIO THEODAHADUS REX. 


B Confirmat quidquid Casstodorus circa arcurios. proro- 


atores tritici, vini et casei, macellarios, etc., in &r 
ibus Roma, Ravenna, Ticino et Placentia consti- 
tuerat.. Tum. velat sub gravi poena me quis intra 
quinquennium ipsis succedat. Denique jubet wut ob 

&lerilitatis damna pretia rerum temperet. 

168 Decet regiam justitiam custodire quod a ju- 
dicibus bene agentibus fuerit ordinatum, maxime 
quoram conscientia sic nota est, ut nihil incaute, 
nihil venalitatis studio fecisse videantur. Et ideo at- 
carios prorogatores tritici, vini et casei, 1nacella- 
rios, vinarios, capitularios borreariorum et taber- 
nariorum, fencrarios et cellaritas, qui ad urbem 
Romanam, vel ad mansionem pertinent Ravenna- 
tem, sed et eos qui ripam Ticinensem et Placentinam, 
sive per alia loca quicunque publicos titulos admi- 


eam non peniteret, mutata religione. Earum siqui- € nistrare noscuntur, quos a vobis comperimus ordi- 


dem rerum judicium hon prxsumimus, unde mauda- 
tug) specialiter non habemus. Nam ^ cuim Divi. itas 
patiatur diversas religiones esse, nos unam non au- 
demus imponere. Retinemus enim legisse nos volan- 
larie sacrificandum esse Domino, non cujusquam co- 
gentis imperio. Quod qui aliter facere tentaverit, 
evidenter celestibus jussionibus obviavit. Merito 
ergo pietas vestra invitat nos ad talia qux nobis prz- 
cipiunt divina mandata. 


EPISTOLA XXVII. 


SENATOR! PRAEFECTO PRAETORIO THEODAHADUS REX. 


Jubet ut Ligurum Venetorumque inopie succurrat. 
Non dare 5, sed reddere videtur expen:as, quis- 


quis tributariis aliquo remedio subvenire festiuat. D 


Quid enim justius est quam petenti conferre quod 
intelligitur ipse laborasse ? Ad misericordiam forsitan 
poscantur o&osi; cultor agri ad futuram famem de- 
seritur, nisi ei, cum necesse fuerit, subvenitur. Qua- 
propter industrios:e Ligurke devotisque Venetiis co- 
pia subtracta dicitur esse de campis, scd nunc na- 
scalur in horreis, quia nimis impium est plenissimis 
cellis vacuos esurire culiores. Atqne ideo illustris 
inagnitudo tua, quorum diguitas aJ hoc legitur in- 


* Neno invitus ad religionem conpellenóus, que 
sponte suscipienda sit, non vi, supra, 1:8. in, epist. 
*]. Theodorieüs universis Juieis : Religionem, in- 


quit, Wperare 100 possumus, quia nemo cogitur ut 
eredat invitus. Athenagor:s, in. legatione pro Chr'- 


natos, cujus judicia sic libenter amplectimur, sic 
servari desideramus, tanquam ἃ nobis facta csse 
credantur; nec sinimus contra illos cujusquam pra- 
valere malitiam, qui vestro judicio administrationes 
publicas susceperunt. Quapropter in designatis titu- 
lis ambitio, inimica semper justitix?, conquiescat ; 
consuetudinarium bene agentibus locum protinus 
tollamus invidim; non liceat cuiquam intra quin- 
quennium pr:edictis velle succedere, si tamen vestra 
inquisitione eos nulla culpa respuerit. Sint ergo in- 
trepidi, qui vestra voluntate vel sunt, vel fuerunt or- 
dinati : procurent sibi necessaria securi. Non timeat 
intra hoc quinquennium expelli, quem commendave- 
rit probitas actionis. Propter stcrifitatem quoque 
presentis temporis de singulis speciebus, prout emi- 
nenti:: vestre rationabiliter visum fuerit, pretia fa- 
cite temperari, ut hi quibus commissum est exercere 
singulos apparatus de injusto gravamine nou que- 
rantur. Sed quoniam humana ambitio nisi per me- 
tum damni non potest inhiberi, is qui a nobis titalis 
ordinatis, sive suffragiis, sive patronorum precibus 
nisus [ed., visus] fuerit cuiquam succedere, statim 
triginta librarum auri mulcta feriatur, a vobis nihilo- 
minus exigenda. Quod si ad πος damnum idoneus 


stianis ad impp. Commodum οἱ Antoninum, statim a 
principio. Fons. 

b Dare, rciderc, diserimen hoc nos, lib. ni, c. 15, 
Select., tractavimüs. FonxER. 


017 VARIARUM LIBER X. 818 


non potuerit inveniri, corporali eupplicio poenam. A ctione mollescant ; et qui ab hoste foris superari mi- 
luat, * qui non potuerit in supradicta perculsione suf- — nime potuerunt, ab interna potius contrarietate 
licere; οἱ frastretar ausibus suis, poena etiam inu- — vincantur. Perge igitur, auctore Deo, gressibus tuis 
rendus infamis, qui contra interdicta nostra aliqua — ad locum prowdictum. Absit enim ut bellator noster 
tergiversatione venire tentaverit. Nihil enim secu- — ambulet passibus alienis. Equino dorso, non humana 
rum, nihil poterit stabile reperiri, si semperinviden-  subvectione portetur:quia viro forti grave est sic 
tium vola ad illicitas accedere permittantur insidias. vivere, ut nec vitam inertem possit [ed., mortem 
Quod magnitudo vestra in omnium faciat perveniré — possit| implere. Quz ideo tibi exaggerata narrationo 
nolitiam, ne quis per ignorantiam se existimet eX- — retulimus, ut ad studium sanitatis votiva nimis cupi- 
cusandum, quod non intellexerit faisse prohibitum. — ditate rapiaris. Utere igitur aquis illis, priinum potu 


delinitoriis, deinde thermarum exhibitionibus sicca- 


EPISTOLA XXIX. tivis, ubi merito indomabilis cervix illa passionis fle- 

VUINUSIADO COMITI THEODAHADUS REX. ctitur, quando interna plurima cffusione mundantur, 
Concedit illi facultatem aquas Bormias petendi ad sa- exleriora attractiva virtute libera (iunt, et velut 
nandam podagram, que graphice describitur. duobus auxiliis congregatis in medium missa supera- 


Cum gentis tux honoranda nobilitas et magn: fi- B tur. Amentur illic munera concessa divinitus. Con- 
dei documenta suasissent ut tibi urbem Ticinum, [18 illam humani generis debellatriceimn data sunt op- 
quam per bella defenderas, gubernandau pace cre-  POrtume munimina lavacrorum ; et quam non edomat 
deremus, limose podagra subita inundatione com- juge decennium, non mille potionum mollit introi- 
p!utas [ms., completus], aquas Bormias potius sicca- tus, voluptuosis illic remediis effugatur. Przstent 
tivas, salutares huic specialüer passioni, velle te pe-  OPtatum Divina beneficium, ut famam loci verissi- 
tere postulasti. Desiderium tuum remediali jussione [3251 tua potius salubritate noscamus, quem nobis 
eanamus, ut sospitatem quam merito in te quxri.  esiderabile est evadere quidquid adimit corpoream 


mas, jussionis beneficio compleamus. Absit enim ut — 80SPltatem. 


belicosum virum iyrannis gravissimze calamitatis EPISTOLA XXX 

exasmet, qu» miro modo membra virentia infusione HONORIO PRAFECTO URBIS THEODAHADUS REX. 
poenalis humoris cogit arescere, nodosque mobiles ΓΤ ΤΣ duIEE RPÓI pristino statui οἱ 
replet marmoreo tumore crescentes, cum norit alia firmitati restituat. Tum elephantes et eorum proprie- 
cancta. vacuare juncturz. Petit concavas lacunas, lates mirifice depingit. 

ubi palustri statione pigrescens, saxa perlicit de li- 169 Relationis vestrx tenore compertmus, in via 


quore; et ΄αυ ad decorem inflexionis natura laxave- C Sacra, quam multis superstitionibus dicavit [ed., di- 
rat, in turpissimum rigorem soliditate peregrina con- — tavit] antiquitas, elephantes :eneos vicina omnimodis 
stringit, H:ec passio insanabilis et sanitas passibilis — ruina titubare; et qui solent in carnali subetantia 
ligat solutes, contrahit nervos, et decrescere facit — supra millenos annos vivere, occasum videantur pro- 
eorpora, qux: nulla sunt mutilatione truncata. Con- — ximum in simulacris zreis sustinere. His providentia 
santibus meinbris proceritatis mensura porit, et mi- — vestra reddi faciat propriam longsvitetem, uncis 
nor cernitur, cui uihil subductum esse sentitur. Sub- — ferreis hiantia membra solidando, alvum quoque de- 
trahuntur superstiti ministeria membrorum : corpus — missam subdito pariete corroboret, ne illa magnitudo 
vivum est, nec movetur; et intra insensibilia reda- ^ mirabilis solvatur turpiter in ruinam. Nam et vivis 
ctum, jam non proprio voto, sed motu fertur alieno. — ipse casus adversus est; qui dum ingeniis cubatiunis 
το viva mors supra omnia tormenta sana dicitur; arte bominum succisis arboribus ingentia meinhra 
et melius habere fertur, qui evasisse causas tanti peri- — commiserint, toto pondere supinati, nequeunt pro- 
culi non probatur. Deserit quidem dolor, sed dimittit priis viribus surgere, quos semel contigerit corrvisse ; 
reliquias fortiores; et, novo infelicitatis exemplo, scilicet, quia pedes eorum nullis articulis ὃ iuflectun- 
passio videtur ebscedere, ct eger non desinit :egro- — tur, sed in modum columnarum rigentes atquc in- 
tare. Appendia ipsa cruciatis debitoribus aliquando D cürvabiles jugiter perseverant. lbi tanta mole pro- 
solvuntur : ista autem vincula sunt qux:e cum semel — strati sunt, ut tunc magis metallicos possis credere, 
potuerint illizare captum, nesciunt in tota vita dis- — cum se vivos aspicias non movere. Jacent superstites 
solvere. Infelicia signa relinquit abscedens, et more — similitudine cadaverum : mortuos putes, quos vivos 
gentium barbararum hospitium corporis occupatum 6556 non dubites; et more cadentium fabricarum, 
s uis indiciis violeuta defendit; ne ubi ferox ista co:pit — nesciunt locum sponte relinquere, quem euis mem- 
s uccedere, adversa illuc itcrum sanitas audeat fortas- — bris potuerint occupare. Magnitudo illa terribilis nec 
sis intrare. Hoc licet omnibus videatur esse contra- — formicis minutissimis par cst, quando benelficium 
rium, illis maxime qui arniorum exercitatione flo- — non habet natur», quod ultima videntur animalia 
suerunt, re membra illa durissiina languoris deco- — incruisse. Humano solatio consurgunt, cujus arte 


CENOERER. 


* L. 1, de in jus voc. ; supra, lib. tv, e; ist. $9, iu t Fal-um hoc esse scribit P. Gillius in descrip.tionc 
f$n.; et sup., lib. 1x, epist. 2:Si facultas, inquit, — elephantis, qux adjuncta liani libris de animalibus 
τυ ποῖα mon suflücial, per fustuaria supplicia lace- — in editione Guil. Kouilii Lugduni anuo 1565, pag. 
gr €i. ltem eod. lib. ix, epist. 18, in edicto 'Athala-— 509. Jun. 
zAci regis. Foax. | 


818 M. AURELIEI CASSIODORI 539 
jocuerunt. Bellua tamen gressibus suis restituta, A ipsa dignoscitur esse collatum, tamen quam rrzaxime 


novit memor esse beneficii; in magistrumr quippe 
yecipit quem sibi subvenisse cognosci: : *d ipsius 
arbitrium gressus movet, ipsius voluntate cibos ca- 
pit. Et, quod omnem intelligentiam quadrupedum 
superat, non dubitat primo aspectu adorare quem 
cunctorum intelligit rectorem esse : cui [Ac., qui] si 
tyrannus appareat, inflexa permanet; nec imponi 
potest bellux hoc et malis pendere, quod a se novit 
bonis principibus exhibere. In vicem manus promn- 
scidem tendit, et magistro profutura gratanter acci- 
pit, quia se ipsius cura vivere posse cognoscit. Est 
euim (ut ita dixerim) pridictz. bellux nasuta manus, 
per quam data suscipit et ori suo vorando transmit- 
tit. Nam cum sit altum animal, brevissima cervice 
compositum est; ut quod cibos ex liumo non przva- 
lebat carpere, hoc se ministerio videretur posse sa- 
Ware, TeuntanJo solun cautus semper incedit, reti- 
vens initio captivationis sux» fuisse sibi noxiam 
runam. Flatum suum, quia dolori capitis humani 
mederi dicitur, rogatus exhalat. Hic dum ad aquas 
venerit hauriendas, per cavum promuscidis in modum 
pluvia imbrem postulatus effundit; et sic agnoscit 
quod patitur, et ut libens faciat quod rogatur. Motu 
corporis a diversis postulat quod magistro porrigat, 
et nutritoris compendia, sua putat alimenta. Quod si 
aliquis prx::bere contempserit postulata, vesicze colle- 
«taculo patefacto, tantam dicitur alluvionem egerere, 
nt in ejus penatibus quidam tluvius videatur intrasse, 
contemptum vindicans de fetore, Nam et lzesus servat 
offensam, ct longo post tempore reddere dicitur, a 
quo injuriatus esse sentitur. Oculi quidem parvi, sed 
graviler se moventes, Credas aliquid regium cjus 
Íntendisse conspectum, Despicit scurriliter ludentes, 
honestum aliquid gratanter attend:t ; et advertis re- 
ete judicare, cui levia cognoveris displicere. Cutis 
hujus ulcerosis vallibus exaratur (a qua transporta- 
neorum nefanda passio nomen accepit), qux in tan- 
tam duritiam solidatur, ut putes esse osseam cutem. 
Hzc nulla vi transmittitur, nullo ferri acumine pe- 
netratur. Ideoque Persarum reges hanc belluam ad 
belia traxerunt, quz et nullis ictibus pulsata cederet, 
cL adversarios sua mole terreret. Quapropter habere 
corum formas gratissimum est, ut qui vivam substan- 
tiam non viderunt, opinatum [id est, celebre] animal 


causa regix dignitatis supernis est applicanda judi 

ciis, quia ipse nililominus ordinavit, cui suos populo 
parere cognoscit. Unde Auctori nostro Christo gra- 
tias humillima satisfactione referentes, indicamus 
parentes nostros Gothos inter procinctuales gladios, 
more inajorum, scuto supposito 5, regalem nob's con- 
tulisse, przestante Deo, dignitatem, ut honorem arma 
darent, cujus opinionein bella pepererant. Non enim 
in cubilis angustiis, sod in campis late patentibus ele- 
ctum me esse noveritis; nec inter blandientium de- 
licata colloquia, sed tubis concrepantibus sum qux- 
situs, ut tali fremitu concitatus desiderio virtutis 
ingenit: regen! sibi Martium Geticus populus inveni- 
ret. Quandiu enim fortes viri, inter bella ferventia 


B nutriti, principem ferre poterant non probatum, ut 


de ejus fama laboraret, quamvis de propria virtute 
prazsumerct? Necesse est enim talem de cunctis opi- 
nionem currere, qualem gens meruit habere recto- 
rem. Nam, sicut audire potuistis, parentum periculis 
evocatus adveneram cauimunem cum omnibus subire 
fortunam ; sed illi duceim me sibi esse non passi sunt, 
qui exercitatum regem qu:erere videbantur. Quapro- 
pter primum divinz gratie, deinde Gothoruin favete 
judiciis, quia me regem omnes facitis, qui unanimiter 
vota confertis. Deponite nunc damnorum metum, 
dispendiorum suspiciones abjicite, nihil sub nobi; 
asperum formidetis. Amare novimus viros fortes, qui 
£xpius bella peregimus. Additur, quod unicuique vir- 
tutum vestrarum [ms., virorum vestrorum) testis 


C assisto. Ab alio enim mihi non est opus facta vestra 


narrari, quia omnia vobiscum laboribus sociatus 
agnovi. Arma Gothorum nulla promissionum mea- 
rum varietate frangenda sunt [ed., amici , etc., fran- 
gendi]. Ad gentis utilitatem respiciet omne quod agi- 
mus, privatim nec nos amabimus. Hoc sequi promit- 
timus quod ornet regium nomen. Postremo nostrum 
per 870) omnia pollicemur imperium, quale Gothos 
habcre deceat post inclytum Theodoricum : vir zd 
regni curas singu:ariter et pulchre compositus, ul 
merito unusquisque principum tantum przeclarus in- 
telligatur, quantum consilia ipsius amare dignosci- 
tur. [àcirco parens ipsius debet credi, qui ejus facta 
potuerit imitari, Et ideo pro regni nostri utilitate 
estote solliciti, de interna canversatione, Deo ju- 


tali imaginatione cognoscant. Et ideo non patiaris p vante, securi. 


perire, quando Roman: dignitatis est artificum inge- 
uiis in illa urbe recondere, quod per diversas mundi 
partes cognoscitur dives natura pracreasse, 


EPISTOLA XXXI. 
UNIVERSIS COTHIS VITIGIS REX. 
Scribit se ab exercilu, more majorum, regem [uisse 
- creatum. 
Quamvis omnis provectus ad Divinitatis est munera 
referendus. nec aliquid cons(at bonum, nisi quod ab 


* Sic Ado Viennensis in ;tate sexta : Sed Francis 
cotisentiens more gentis impositus clypeo rex consti- 
(utus est, sic ille. Sed et Romani et barbari quem im- 
yperatorem faciebant, eum in altum Lollebant, ut liquet 
€x Jornande in Chronico, cap. 60, ubi alia testimo- 


EPISTOLA XXXII. 
JUSTINIANO IMPERATORI VITIGIS nEX b. 


Exponit calamitates quas. ltatia JEOPAET bella sustint- 
bat. Tum per legutos pacem ab imperatore petit. 


Quanta sit nobis, clementissime imperator, grati 
vestre votiva suavitas, hinc omnino datur intelligi, 
ut post tot gravissimas lisiones, et tanta effusione 
sanguinis perpetratas, sic videamur pacem vestram 
quirere, tanquam nos nemo vestrorum putetur apte 


nia notavi. Ea autem levatio suppositis scutis fiebat. 
ut hinc colligere liquet. Vide Lorippum. JuneT. 

b Hujus epistole argumentum nascitur ex victoris 
Justiniani adversus Gothos, historiis testata satis, à 
quo Vitigis pacem per legatos petit. Foan. 





*- ——. -a— 


8.1 


VARIARUM LIBER ΣΙ. 


823 


Llesisse. Pertulimus talia qualia et ipsos offendere A vobis debel corrigi quod non decuisset admitti. Sed 


possunt qui fecerunt insecutiones sine reatu, odium 
sine culpa, damna sine debitis. Et ne pro parvitate 
sui negligi potuisset, non in provinciis tantum, sed 
in ipso rerum capite probatur inflictutn. /Estimate 
quos dolores abjicimus, ut vestram justitiam reperire 
possimus. Talis res effecta est, quam Mundus * lo- 
quatur : qu» sic a vobis meretur componi, ut xqui- 
tatem vestram generalitas debeat admirari. Nam si 
vindicta regis Theodohadi quaxritur, mereor diligi; 
si eommendatio divo memori: Amalasunthz:e regina 
pra oculis habetur, ejus debet filia cogitari, quam 
nisus [Niv. et Ga., jussis] vestrorum omnium perdu- 
cere decuisset ad regnum, ut cunct:e gentes potuis- 
&ent agnoscere vicissitudinem vos gratix tanto [Ac., 


potestis omnia gratanter, omnia placabiliter ordina- 
re, quia duleior solet esse gratia post amaritudines 
expiatas. Refugere vos enim poluisset ignotus : ego 
autem, qui ornatum reipublic:e vestra: vidi, qui tot 
nohilium corda procerum cognovi, non me desidero 
a piissimi principis gratia dividere, si in me velit qum 
sunt justa cogilare. Nam si alter offensam meruit, 
ego debeo gratissimus haberi, qui odioso cum vindi- 
cia successi. Vestros animos sum esecutus; premia 
mihi fuerant reddenda, non lxsio. Et ideo ncn ne- 
getur gratia, cui nulla penitus sunt imputanda; atque 
ideo sepultum sit odium cum morte peccantis. Nam 
etsi de vobis aliquid minus forte mereamur, Romana 
libertas cogitetur, qux per bellorum tumultus ubique 


tante] pignori reddidisse. Illud etenim; vos debuit R concutitur. Pauca dixisse sapientix vestra sufliciat, 


permovere, quod distributione mirabili ante regni 
fastigia invicem nos Divinitas vestram fecit habere 
notitiam ; ut amoris causam tribueret, quibus aspe- 
etus gratiam [ed., gratia] contulisset. Quali enim 
reverentia principem colere potui, quem adhuc in 
illa positum fortuna suspexi? Sed potestis et nunc 
omnia reintegrare quie facta sunt, quando non est 
difficile illum in affectu retinere qui gratiam constat 
desideranter expeterc. Et ideo salutantes clementiam 
vestram houoriflcentia competenti, indicamüs nos 
legatos nostros illum atque illum ad serenitatis ve- 
stre sapientiam destinasse, ut omnia more vestro 
cOgilelis; quatenus utreque respublice restaurata 
concordia perseverent; et quod tempcribus retro 


principum laudab'i opinione fundatum est, sub ve- ( 


stro magis imperio divinis auxiliis augeatur. Reliqua 
vero per legatos pr:dictos serenitati vestrz:e verbo 
insinuanda commisi.nus, ut et alia epistolaris bre- 
vitas perstringeret, et causas nostras suggerentes 
plenius intimarent. 


EPISTOLA XXXIII. 
MAGISTRO OFFICIORUM VITIGIS REX. 


flogat ut imperatorem inducat ad pacem Italie con- 
cedendam. 


Illum et illum legatos nostros ad serenissimum 
principem dirigentes, congruum fuit inagnitudiui ve- 
sirze per eos salutiferos apices destinare, ut in omni 
parte vestra benelicia mererentur, cum nostr: de- 
portarent collocutionis affectum, Et ideo epistolarem 


quia in alto pectore protenditur quod consideratum 
gemper augetur. 


EPISTOLA XXXIV. 
EPISCOPIS SUIS VITIGIS REX. 
Petit «t et legatos, quos ad imperatorem misit, adju- 
vent, et pro tpso preces Deo [undaut. 

Si sacerdotibus etiam ignotis honorem debemus, 
quanto magis illis quos amabili veneratione conspexi- 
mus ! Aliter enim requirimus notum, et aliter appel- 
lamus incognitum. Visorum major semper affectus 
est, dum gratissime retinetut «qui assiduo et suavi . 
sermone conjungitur. Et ideo per harum portitores, 
legatos nostros, quos ad serenissimum priucipen 
destinavimus, sanctitati vestrz:? presentamus debi$x 
venerationis obsequium : sperantes ut pro nobis 
orare dignemini, et, ubi usus exegerit, solatia vcstra 
reperiant, quia necesse est ut bene velitis quos vobis 
religione junctos esse cognoscitis. 


171 EPISTOLA XXXV. 


PRAFECTO [ed., PATRICIO VIRO QU/ESTORI] THESSALO- 
NICENSI VITIGIS REX. 


Petit ut legati ad imperatorem missi nullam moram 
patiantur. 

Illum et illum legatos nostros ad serenissimum 
principem, Deo favente, direximus, per quos ue- 
cesse fuit magnitudini vestrx: reddere salutationis 
affectum, quando honori vestro et sapientix debetur 
ut vobiscum collocutionis gratia perfruamur. Spera- 


gratiam vestris merilis exhibentes, speramus ut apud p mus autem ab excellentia vestra ut moram non de- 


clemeniissimi imperatoris animos eis vestra prudentia 
suffragetur : quia sic sunt justa qux» petimus, ut om- 
nium sapientium mereantur adnisum. Facile enim a 


» flic erat dux exercitus Justiniani, et vicit Dal- 
matas, et Salonem urbem cepit. In qua tamen victo- 
ria ipse cum Mauricio fllio occisus est, a Gotho fu- 


beant sustinere, quos nos sub celeritate prospicitis 
destinasse ; quatenus vestris beneficiis applicemus, si 
eos remota tarditate pervenire cognoscimus. 


pue percussus. Procopius, lib. 1 de Bello Gothico; 
atth:»eus Palmerius, in. Chronico; Leonardus Arc- 
tin., de Bello Italico adversus Gothos, lib. 1. Fonx. 





LIBER UNDECIMUS. 


RUPEE RE NEDERISEY CUTE) 


179 PRAEFATIO. 
Preiationis auxilium ex contrarietate nascitur 
pIierenque actionum, quando illud opitulatur scri- 


ptori, quod potuit impedire cogitantem. Qui res etst 
laules adimit, clementer tamen veniam tractata 
concedit : quia quod constat otiosos debere, nema, 


823 


M. AURELII CASSIODORI 


824 


posest occupatos exigere. Quapropter administrator A ficia postulare? /Egrescit profecto ingenium, rii 


sunplissimus si vacasse credatur, opprobrium est; 
cujus etiam secretum dicitur, quod tumultuosis actio- 
nibus verberatur. Sed vix nobis aliquid przstabit ad 
effectum ducta probatio, quando et occupati fuisse 
credimur, et male scribere minime debuisse judica- 
rour. Nam multo satius est vitiosa tenebris occulere, 
quam culpanda przsumpta importunitate vulgare. 
Verum hoc mihi objicere poterit otiosus, si verbum 
jmprovida celeritate projeci, si sensum de inedio 
gumptum mon ornaverim venustate sermonum, si 
praecepto veterum non reldiderim propria persona- 
«um : occupatus autein, qui rapitur diversitate cau- 
sarum, cui jugiter incumbit responsum reddere, et 
alteri expedienda dictare, non me addicere poterit, 
qui se in talibus perielitatum esse cognoscit. Facile 
eujin absolutor est alieni conscius sui; neque in illis 
seinper valemus, que interdum posse judicamur. 
Argutum inventum letum fundit ingenium, tepentia 
dicta mens concipit occupata. Aliquando acutum ju- 
giler decet esse compositum, "quia dicendi ars in 
nostra sita potestate cognoscitur, alacritas mentis di- 
vinis tantum muneribus applicatur. Remanet itaque 
ad excusandum brevitas insperata librorum, quam 
nemo purgat diutius, nisi qui bene creditur esse di- 
eturus. Sed ne quis forsitan possit offendi quod. in 
protoriano eulmine constitutus sic omnimodis aetioso 
pauea dictaverim, accipiat viri prudentissimi P'elicis 
preswnplione factum, cujus parlicipatus sum in 
emai causa consilium. Etenim vir primum est mo- 
yum ainceritate defiecatus, scientia Juris eximius, ver- 
borum proprietate distinctus, senilis juvenis, alier- 
cator suavis, mensuratus eloquens; qui necessitates 
publicas eleganter implendo, ad favorabilem opinio- 
hem 800 potius labore perduxit. Alioqui tantis cau- 
sarum molibus oneratus, aut impar esse potui, aut 
[orte arrogans inveniri. Sed melius, quod ejus fati- 
gatione recreatus sic regalibus curis aufui, ut non 
potuissem in arduis rebus deficiens approbari. Duos 
itaque libellos dictationum. mearum de praefectura 
actione subjunxi ; ut qui decem libris ore regio sum 
locutus, ex persona propria non haberer incognitus : 
quia nimis absurdum est in adepta dignitate conti- 
ceseere, qui pro aliis videbaurur plura dixisse. Sed 
postquam duodecim libris opusculum nostrum desi- 
derato fine concluseram, de anim: substantia, vel 
de virtutibus ejus, amici me disserere coegeruuat ; ut 
per quam multa diximus, de ipsa quoque dicere vi- 
deremur. Modo parcite diserti, favete potius inchoau- 
(es; nam si nihil mereor eloquenti: muaere, consi- 
deraudus sum potius cx ofliciosissimo labore; qui, 
tantis reipublice necessitatibus occupatus, sic vacare 
potui sub urentibus curis, si me gloriari contigisset 
luminibus Tullianis. Nam ipse «quoque fons clo- 
quentix ^, cum dicere peteretur, fertur. excusasse, 
quod pridie non legisset. Quid jam aliis accidere po- 
terit, si tanta laus facundize auctorum visa est bene- 


^ Cicero servum manuinisit, quod dilata in crasti- 
pun) comitia renuntiasset -: adeo paratus ieditatus- 


jugi lectione reparetur. Cito expenduntur horrea, 
qu assidua non fuerint adjectione fulcito. Thesau- 
rus ipse quam facile profunditur, si nullis iterum 
173 pecuniis compleatur? Sic humanus sensus, cum 
alieno non farcitur [Forn., sarcitur] invento, cito 
potest attenuari de proprio. Si quid autem in nobis 
redolet, studiorum flos est ; quod nihilominus mar- 
cidum redditur, si a matre lectione carpatur. Hic 
enim potest esse letissimum, unde docetur et na- 
tum : quando omnia iu origine sua plenissime vi- 
vunt, qux» necdum a naturalibus sinibus [ed., fini- 
bus] auferuntur. Proinde veni: magna pars est, si 
scribimus nor vacantes, si legimur non legentes. Se 
jam removeamur ab excusationis voto, ne magis of- 


p fendat nimis affectata defensio. 


EPISTOLA PRIMA. 
SENATUL URBIS ROME SENATOR PRAFECTUB PRLETORIO, 


Pluribus laudat Amalasuntham, et parentes, et filium 
ejus Athalaricum. Tum rogat. senatores ut. priucipi- 
bus gratias pro collata ipsi praefectura. pra:toriana 
re[erant. 

Commendatis nihi, patres couscripti, provectum 
meum, si vobis intelligo fuisse votivuimm. Credo enim 
evenisse prosperrime quod tot felices constat optasse. 
Desideria quippe vestra bonorum omuium probantur 
auspicia, quando nemo potest talium favore suscipi, 
nisi quem Divinitas precepit augeri. Mutuamini 
ergo gratiam, ut exigatis obsequium. Natura rerum 


C est amare collegam. Laudes quirimo vestras ex- 


tolliis, si honorem qui senatori datus est erigatis. 
Sollicitudo patrum ad publicas me utilitates instan- 
ter impellat, ut vestro magis imputetur praeconio, 
cum tali meruero placere patrono. Secunda mihi 
est cura, vobis me commendare post principes, quia 
illud vos amare confidimus quod et rerum dominos 
jubere sentimus. Primum, ut hoc putemus otile, 
quod honestum; ut nostros actus quasi pedisequa 
semper justitia comitetur; et quod a continenti 
principe non emimus, nulli turpiter venditemus. Au- 
distis, principes viri, quz rerum pondera przedicatus 
exceperim. Supra vires exigitur, qui dignitatis cul- 
mina laudatar ingressus. H:ec non audemus falsa 
dicere, sed confitemur esse potiora. Nam talia judi- 


p cia non invenerunt merita, sed fecerunt. Neque enim 


nos inde jactamus, «qui intelligimus dominos nostros 
humilia voluisse sustollere, ne villeantur immeritis 
tam ingentia prastitisse. Rapiunt. nos. prxedicanJi 
temporis bona ; et vclut longa ariditate sitientes, a1 
haustum dulcissimi saporis invitant. Ὁ φρο beata 
fortuna ! sub principe feriato matris regnat affectio ; 
per quam totum sic peragitur, ut generalis nos te- 
gere charitas sentiatur. Huic gloriosum przestat ob- 
sequium cui omnia serviunt; el mirabili tempera- 
mento concordie, antequam possit populos regere, 
$uis jam coepit. moribus imperare. Hoc est profectae 


uuo tantus artifex ad dicendum accedebat. Plutarch 
"ORN, 





823 


VARIARUM . LIBER XI. 


826 


difficillimum regnandi genus, exercere juvenem in A etiam, tot barbarorum victoriis prxepotentes, quam 


suis sensibus principatum. Rarun omnino bonum 
est, dominum triumphare de moribus, et hoc conse- 
qui ia florida etate, ad quod. vix creditur cana mo- 
destia pervenire. Gaudeamus, Patres coüscripti, et 
superne majestatl-gratias supplici devotione refera- 
mus, quando nulla erit accessu temporis difficilis 
clementia nostro principi, qui in annis puerilibus di- 
dicit servire pietati. Sed hoc miracuium utriusque 
moribus demus; nam tantus est genius maternus, 
cui etiam jure priuceps servire debuisset extraneus. 
llanc enim dignissime omnia regna venerantur, 
quam videre reverentia est; loquentem audire, mi- 
raculum. Qua enim lingua non probatur esse doctis- 
sima? Attice facundix claritate diserta est, Romani 


ingenti expeditione turbati sunt? Lacessiti metue- 
runt cum nostris inire certamen, qui przcijpitatis 
saltibus prxlia semper gentibus intulerunt. Sed 
quamvis superba natio declinaverit. couflictum, vi- 
tare tamen proprii regis nequivit interitum. Nam 
Theodoricus ille diu potenti nomine gloriatus in 
triumphum 1*4 principum nostrorum languoris 
potius pugna superatus occubuit : ordinatione, credo, 
divina, ne nos aut aflinium bella polluereit, aut ju- 
ste [Ac., juxta] productus exercitus vindictam ali- 
quam non haberet. Macte procinctus Gothorum 
omni felicitate jucundior, qui hostem regalem capite 
c:xdis, et nobis nec unius ultimi facta subducis. Bur- 
gundio quinetiam υἱ sua reciperet, devotus effectus 


eloquii pompa resplendet, nativi sermonis ubertate B est, reddens se totum, dum accepisset exiguum. 


gloriatur ; excellit cunctos in propriis, cuin sit :equali- 
ter ubique mirabilis. Nam si vernaculam linguam 
bene nosse prudentis est, quid de tali sapientia pote- 
rit zxstimari, qux tot genera eloquii inoffensa exer- 
citatione custodit ? Hinc venit diversis nationibus ne- 
cessarium magnumque pr:sidium, quod apud aures 
prudentissimz: domin: nullus eget interprete. Non 
enim aut legatus moram, aut interpellans aliquam 
sustinet de mediatoris tarditate jacturam, quando 
uterque et genuinis verbis auditur, et patriotica re- 
sponsione componitur. Jungitur his rebus quasi dia- 
dema eximium, impretiabilis notitia litterarum ; per 
quam dum veterum prudentia discitur, regalis digui- 
tas semper augetur. Sed cum tanta gaudeat perfe- 


ctione linguarum, in actu publico sic tacita est, ut ( 


credatur otiosa. Paucis litigia nodosa dissolvit, bella 
ferventia sub quiete disponit, silentiose geritur pu- 
blicum bonum. Non audis przedici quod palam vide- 
tur assumi, et temperamento . mirabili dissiimulando 
peragit quod accelerandum esse cognoscit. Quid tale 
antiquitas honora promeruit? Placidiam mundi opi- 
nione celebratam, aliquorum prosapia gloriosam, 
purpurato filio studuisse percepimus; cujus dum re- 
misse adninistrat imperium, indecenter cognoscitur 
i:nminutum. Nurum denique sibi smissione Illyrici 
comparavit, factaque est conjunctio regnantis divisio 
dolenda provinciis. Militem quoque nimia quiete 
dissolvit, Pertulit a matre protectus quod vix pati 
potuit destitutus. Suh hac autem doinina, qux tot 
reges babuit quot parentes (juvante Deo), noster 
exercitus terret. externos; qui provida dispositione 
libratus, nec assiduis bellis atteritur, nec iterum 
longa pace mollitur. In ipsis quoque primordiis 
(quando semper novitas incerta tentatur] contra 
Orientis principis votum, Romanum fecit esse Danu- 
bium. Notum est qux pertulerint. invasores; qua 
ideo prztermittenda dijudico, ue genius socialis 
principis verecundiam sustineat perditoris. Quid 
enim de vestris partibus [Ac., nostris patribus| sen- 
ecrit, hinc. datur intelligi, quando pacem contulit 
Ixsus quan aliis concedere noluit exoratus. Additur 
quod tantis nos legationibus tam raro requisitus or- 
navit, et singularis illa poten(ia, ut Italicos dominos 
evigeret, reverentiam Eoi culminis iuclinavit. Franci 


Elegit quippe integer obedire, quam imminutus [Ac.. 
immunitus| obsistere : tutius tunc defendit regnum, 
quando arma deposuit. Recuperavit enim prece quod 
amisit in acie. Beatam te, domina, laude multiplici, 
chi divino beneficio necessitas tollitur cuncta certa- 
minis, quando adversos reipublic:e aut coelesti felicí- 
tate vincis, aut Luis imperiis spontanea largitate cou- 
jungi:. Exsultate, Gothi pariter ac Romani. Dignum 
iniraculum, quod omnes loquantur. Ecce (prxstaute 
Deo) felix domina quod habet eximium uterque 
sexus implevit; nam et gloriosum regem nobis edi- 
dit, et latissiinum imperium auimi fortitudine vindi- 
cavit. Hxc quantum ad arma pertinent, utcunque 
referuntur. Nam si pietatis ejus velimus atria in- 
ware, vix nobis poterunt centum lingux centumque 
ora sufficere : cui par est quidem «quitas et volun- 
tas, sed major benignitas quam potestas. Dicamus 
igitur parva de inagnis, pauca de plurimis. Scitis 
quanta bona nostro ordini coelesti benignitate largita 
est : nihil est dubium, ubi est testis senatus. Afllictos 
statu meliore restituit, illesos sublimavit honoribus, 
et sigillatim bona tribuit, quos sub universali muni- 
mine custodivit. Ea qux asserimus jam creverunt. 
Respicile namque patricium Liberium »rvefectum 
etian! Galliarum, exercitualem virum, comniunione 
gratissimum, meritis clarum, forma conspicuum, sed 
vulneribus pulchriorem, laborum suorum inunera 
consecutum ; ut ncc proffecturam, quam bene gessit, 
amitteret, et eximium virum honor geminatus orna - 


p ret; confessus meritum, cui solus non sufficit ad 


premium. Accepit enim. et przsentaneam dignita- 
tem ; ne, de republica benemeritus, diu abseus puta- 
retur ingratus. Ὁ admiranda Bencvolentia domino- 
rum quz in tantum extulit prxdictum virum, ut do- 
natis fascibus et patrimonium judicaret addendum; 
quod sic ab universis gratanter acceptum est, ut in 
munere ejus cuncti se potius crederent 6556 ditatos, 
quando quidquid digno creditur, hoc multis sine du- 
bio collatum esse sentitur. Quid ergo de auimi fir- 
mitate loquar, qu:e vicit et philosophos valde przdi- 
catos? Procedit. euim ex ore dominam benelicus 
serino, et manens sub securitate promissio. Non 
suut nobis, patres conscripti, minus probata qua 
loquimur : verus testis est, qui laudat expertus, Co- 


821 


M. AURELII CASSIODORI 


83d 


gnovistis enim quie contra me vola conflixerunt , A utilia sequar, qua vitanda refugiain. Vigor ille ratio- 


non aurum, non magne valuere preces : tentata 
sunt universa, ut probaretur sapientissimx domin 
gloriosa constantia, Ordo flagitat dictionis augusta- 
rum veterum pompam moderna comparatione discu- 
tere. Sed quemadmodum illi sufficere poterunt exem- 
pla feminea, cui virorum laus cedit universa? Ilanc 
si parentum cohors illà regalis aspiceret, tanquam in 
speculum purissimum sua praeconia mox videret. 
Enituit enim Amalus felicitate, Ostrogotha patien- 
tia, Athala mansuetudine, Munitarius :equitate, Uni- 
mundus forma, Thorismuth, castitate, Unalamer 
fide, Theudimer pietate, patientia (ut jam vidistis) 
inclytus pater. Cognoscerent hic profecto universi si- 
gillatim propria, sed feliciter faterentur esse supe- 
rata, quando unius praeconium cum turba se jure non 
petest zquare virtutum. /Estimate quale eis esset de 
tali h:erede. gaudium , qua inerita potuit transire 
cunctorum, Quieratis forsitan sequestratim principis 
bona : abunde prxedicat sobolem, qui ejus laudat au- 
ctorem. * Deinde retinetis facundissimi Symmachi 
eximium dictum ; Specto feliciter virtutis ejus au- 
gmenta, qui differo lau'are principia, Subvenite, pa- 
tres conscripti, et agendo pro me communibus do- 
minis gratias debitum meum vestra satisfactione per- 
solvite, Nam sicut unus satiare non valet omnium 
vola, ita multi unius possunt coroplere disposita. 


EPISTOLA II. 

JOANNI PAPAE SENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 
Petit ut orationibus. ejus, admonitionibus, correptio- 
nibus étiam adjuvetur. 

Supplicandum vobis est, beatissime pater, ut leti- 
tiam quam per vos (Deo largiente) percepimus, cu- 
slodiri nobis vestris orationibus sentiamus. Quis 
enin dubitet prosperitatem nostram vestris meritis 
applicandam, quando honorem adipiscimur, qui a 
Domino diligi non meremur, et permutatione efli- 
caci bona recipimus, dum talia non aganius? Eccle- 
siasticis siquidem jejuniis fames est exclusa popula- 
ris, decoris laeryinis tristitia foeda discessit, et por 
sanctos viros acceleratum est, ne traheretur diutius 
quod gravabat. Et ideo salutans ofliciositate «ua di- 
gnum est, precor ut vivacius oretis pro salute re- 
gnantium ; quatenus eorum vitam coelestis Princeps 


faciat esse long»vam, Romans reipublic;: hostes D 


imminuat, tempora tranquilla concedat : deinde, 
quod ornat pacem, necessariam nobis copiam de 
. abundantix sux» horreis largiatur : mihique filio ve- 
stro intelligentiz:: sensus aperiat; αἱ qu:e vere sunt 


* Deinde retinetis. facundissimi Symmnchi, etc. 
τος verba non exstant in libris Quinti Symmachi 
hodie editis. Jun. 

b Roman intelligit, quam legum domicilium, gym- 
nasium litterarum, curiam dignitatum, verticem 
mundi, et patriam libertatis Sidonius appellat. Hic- 
ronvmus etiam in quadam eyistola miratur Gadita- 
num quemdam Titi Livii solo nomine ct gloria potius 
coiunnotum fuisse, quam Romanum urbis splendore, 
cum ltomam pergeret. Nunc vero noininis sui decoc- 


nabilis anime nobis consilium prwstet; facies veri 

tatis albescat, ue mentem nostram innubilet caligo 
corporea ; sequamur quod intus est, ne foris a nolis 
simus : instruat quod de vera sapientia sapit, illumi- 
net quod ccclesti claritate resplendet. Talem denique 
judicem excipiat publicus actus, qualem filium ca- 
tholica mittit [Gr εἰ Cuj., nutrit| Ecclesia. In suis 
nos etiam muneribus virtus sancta custodiat : quia 
graviores insidias antiqui adversarii tunc subimus, 
quando ejus dona suscipimus. Nolite in me tantum 
rejicere civitatis illius curam, qux» potius vestra 
laude secura est. Vos enim speculatores Christiano 
populo przsidetis, vos patris nomine universa dili- 
gilis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit fa- 


Β mam, cui divinitus est commissa custodia, Quapro- 


pter nos decel custodire aliqua, sed vos omnia. Pa- 
scitis quidem spiritualiter commissum vobis gregem: 
tamen nec ista potestis negligere, 4185 corporis vi- 
dentur substantiam 175 continere. Nam sicut liomo 
constat ex dualitate, ita boni patris est utraque re- 
fovere. rimum penuriam teinporis, quam delicta 
promerentur, orationibus sanctis amovete. Si quid 
tamen (quod absit) acciderit, tunc bene necessitas 
excluditur, quando contra eam sub ubertate [Gr. el 
Cor., veritate; Jur. putat legendum libertate] tracta- 
tur. Monete me qu: sunt gerenda sollicite. Dene 
agere vel correptus exopto, «quia difficilius errat ovis 
qui: voces desiderat audire pastoris; nec facie efli- 
citur vitiosus, cui admonilor insistit assiduus. Sura 


C quidem judex palatinus, sed vester non desinam 


esse discipulus, Nam tunc ista recte gerimus, δὶ ἃ 
vestris regulis minime discedamus. Sed cum mea 
vobis desiderem οἱ moneri consiliis, et orationibus 
adjuvari, jam vobis est applicandum, si quid in me 
fuerit aliter quam optabatur inventum. Sedes illa 
toto orbe mirabilis ^ proprios tegat affectione culto- 
res; qux licet generalis mundo sit przstita, vobis 
etiam cognoscitur et localiter attributa. "llenemus 
aliquid sanctorum apostolorum proprium, si peccatis 
dividentibus non reddatur alienum , quando con- 
fessiones illas *, quas videre universitas appetit, Roma 
felicior in suis sinibus [ed., finibus] habere prome-- 
ruit. Nil ergo timemus talibus patronis, si oratio 
non desistal antistitis. Arduum est quidem multo- 
rum desideriis satisfacere, sed novit Divinitas magna 
prastare. Ipsa retundat invidos, ipsa nobis faciat ci- 
ves coelesti aspiratione gratissimos ; et supplicationi- 
bus vestris tempora tribuat, quibus superna gratia 
przdicetur indulta, 


trix jacet, nihilque aliud est quam sue venustalit 
pristinae spurcum cadaver. Bnoss. ex 

e Confessiones illas (Petri et Pauli). Confessionis 
nomine vocabant partem ecclesie ubi condit reli- 
quie corporum sanctorum sub altari, non autem 
ipsam integram ecclesiam, ut notat Baronius Com- 
meni, in Martyrol. Rom., sub die 6 Julii. Sic accipil 
claves confessionis sancti. Petri. Aimoinus, llistor. 
Franc. lib. iv, cap. 84. Adde locum. Ennodii, apud 
Dazen., tous, Vl, pag. 601, Jcnzr. 








029 


EPISTOLA 1H. 
DIVERSIS [ed. , UNIVERsIS] EPISCOPIS SENATOR Pr.£FEC- 
TUS PILETORIO. 


€Commendat se illorum precibus; el petit ut. jejuvium 

ro salute principum οἱ pro pace obtinenda indicant, 

um cos hortatur ut vitia cuncta a populo pro- 
cul amandent. 


Corporalium patrum naturalis mos cst, de filiorum 
provectione gaudere, dum eorum institutionibus ap- 
plicatur quidquid laudis in clara prole conceditur. 
Vos autem spiritales parentes, qui auctorem rerum 
illuminata mente conspicitis, pro me sancte Trinitati 
sedulo supplicate, ut splendere late faciat in medio 
positum candelabrum; quatenus nec mihi interior 
desit visus, et de me aliis pandatur aspectus. Nun- 
quid proderit judicem aliis esse perspicuum, si sibi 
potius reddatur obscurus? Dignitatem conscientiz 
donet, qui tribunalia conferre dignatus est. Faciat 
inoffensum judicem, ne damnet errantem. Sit nobis 
prosperrime presens, ut infausta vitia reddantur 
absentia. Amorem suum tribuat, ut peccandi ambi- 
tux miseratus excludat. Quapropter, anims veri 
parentes, affectuosa et probahili petitione vos depre- 
cor, ut indicto jejunio Domino supplicetis, qui vitam 
principum nostrorum florenti regno  protendat, 
hostes reipublic:e defensor imminuat, donet quieta 
tempora, et ad laudem sui nominis copiosa; faciat- 
que rerum omnium tranquillitatem, et [alii, ut] me vo- 
bis reliere dignetur amabilem. Sed quo facilius vestra 
quoque exaudiatur oratio, estote circa eos quos dc- 
stinamus attoniti (Ac. , attenti]. Quod nescimus, nobis 


r.on debet imputari. Actus eorum testimonia vestra C 


prosequantur ; ut aut laudatus gratiam, aut accusatus 
apud vos invenire possit offensam. Neque enim 
vobis imputare poterunt, si delinquunt, quande non 
jubentur male dare, ut perperam cogantur accipere. 
Orphanis viduisque contra szevos impetus Deo placita 
[ed., debent placita, e(c.] pr:estate solatia : ita ta- 
men, ne (quod accidit * per nimiain pietatem ) dum 
miscris subvenire quxritis, locum legibus auferatis. 
Nam si aliquid offendit forte districtum, talia date 
cunctis tonita, ut jura possitis reddere feriata. 
Excludite, sanctissimi, inter immundos spiritus im- 
placabiles vitiorum furores, violentiam temperate, 
avaritiam depellite, furta removele, depopulatricem 
humani generis luxuriam a vestro populo segregate. 


Sic auctorem iniquitatis efficaciter vincitis, si ejus D 


persuasiones de humanis cordibus auferatis. Episco- 
pus doceat, ne judex possit invenire quod puniat. 
Administratio vobis innocenti data est. Nam si 
preedicatio vestra non desinat, necesse est ul peenalis 
actio conquiescat. Et ideo dignitatem meam in omni 
vobis prie commendo, quatenus actus nostri sanc- 
torum orationibus adjuventur, qui minus in humana 
potestate preesumimus. Familiariter ctiam mihi sua- 
dete quod justum est. Non sum callidus abjurator 


^ Per nimiam pieiatem. lloc sensu vetustus auctor, 
sed incertus, homil. 14 in Matth. cap. vi (qui falso 
vulgo tribuitur sancto Chrysostomo) : Misericordia 
(unc vera est misericordia, si sic facta fucrit, ut 
pisttia per eam non contemnatur; si autem cog- 


VARIARUM LIBER XI. 
À fed., adjurator; Ms., arbitrator]; quod generaliter 


85) 


debeo, incoactus exsolvo. ftependo etiam sanctitati 
vestri honorific:e salutationis officium, textumque 
epistol:e affectuoso fine concludo, ut iu mente ve- 
stra duleiora remaneant, quia bene sibi animus 
posteriora commendat. 


EPISTOLA IV. 


AMBROSIO YIRO JLLUSTRI , AGENTI VICES SENATOR ΡΠ’ 
FECTUS PRAETORIO. 


Admonet ut. officium. sibi commissum fideliter ersc- 
quatur. 

Secure vobis, Deo juvante, opinionem nostram 
credimus, cujus conscientiam per causarum varios 
usus longa xtate probavimus. Nam si in advocationis b 
studio justitix claritate fulsistis; 1'76 quid nunc, 


B provecti ad cousilia nostra, facictis? Crescit enim in 


illo meritum, cui majus datur officium, quando jam 
habendus est in judicum partem, qui meruit aulicis 
potestatibus assidere. Ornentur ergo subsellia, cujus 
ore fora tonuerunt, Absens adhxwre nostro lateri, 
pleniorem laudem inde sumpturus, quia integrum tibi 
reputabitur quod bene ordinaveris solus. Hanc coram 
positus mecuni curam participaveris et gloriam : 
nunc autem tibi tantum cogimur debere quidquid 
inde (prestante Deo) laudis potuerimus accipere. 
Quapropter officium tibi observare censemus quod 
nostris jussionibus obsecundat ; pr:eceptis etiain tuis 
pro publicis utilitatibus justissime designatis przci- 
pimus obediri, quatenus et tibi sit pro publica uti- 
litate mittendi fiducia, et nullus te conteinnendi 
sumat audaciam. Si quos ctiam fidejussoribus coin - 
mittere necessarium :estimaveris, confidenter assume, 
quia illud magis relevare potest animum nostrum, si 
aliquid per vos cognoscamus impletum. Preseuti 
enim sola verba prestares, nunc autem facta potius 
debentur absenti. Consiliun quippe tant: sedis Ὃ- 
gens est proculdubio fama meritorum. Sed considera 
quid exigatur cui tale nomen imponitur. Labor 
vester procuret mibi omnium quietem. Scitis quie 
turpia neglectus intulerit. Scopulus vitandus est, ubi 
alter offendit. Sed hoc vos monere mea potius curio- 
sitas quam vestri diffidentia facit. Nam omnia vos 
illa agere credimus, qu: (juvante Deo) fama nostra 
el reipublice utilia esse judicamus. 


EPISTOLA V. 


AMBROSIO VIRO ILLUSTRI, VICES AGENTI SENATOR PIL.£- 
FECTUS PR.ETORIO. 


Hortatur ut. populo homano penuria laboranti quam- 
primum succurrat. 


Gaudere vos quidem in eis credo quie charitatem 
vestram optasse dijudico; nam ipsius quodammodo 
res agitur, cujus in alterum vota complentur. Sed 
hinc intelligo antiqua amicitize fructum, qux venu- 
state felicior est, in suavissimi saporis emanasse 
dulcedinem, si prius Romaux civitatis copiam per 


tempta justitia misericordia observetur, ipsa miseri- 
Codi non est misericordia, sed fatuitas. JecnET. — 
b Advocatorum actiones cum finiuntur, tunc inci- 
a dignitates, ait Sidon. Apoll., lib.:, epist. 11. 
URFT. 


851 M. AURELIE CASSIODORI 832 


D 


eos quorum inlerest, tanquam munus eximium, ἃ el tempora sibi custodiant, qui judicuin jussionibus 


nostris hospitiis offeratis. [160 enim peregrivationis 
incommoda, ideo tot angusta cegitationis intravimus, 
ut populus ille, antiquis delectationibus assuetus, 
beatissimis regnantium temporibus , explosis necessi- 
tatibus, perfruatur. Procul enim sit ut a'iquo illius 
civitatis esuriente satiemur. Illorum (quod absit) in- 
ligentia, nostra penuria est. Quid plura? 111} esse 
&on possumus, nisi et illos gaudentes communiter 
audiamus. Átque ideo tanta vivacitate incorrupta 
species frumenti congregcetur, ut panis inde coctus 
non horrori, sed deliciis videatur esse propositus. 
Ponderatio justa servetur. Vincant copi» mentium 
desideria. Non putatur :bundare quod queritur. 
Fugite scelerata lucra, vitate nefanda compendia. 
Quidquid ibi male prz:ssumitur, in mei animi kesione 
grassatur. Nemo putet veniale, quod in ista tenta- 


verit parte prsumere. In nobis facilius consentimus. 


cxcedi, quam Romanorum utilitates patiamur immi- 
nui : non ut favorein, plausumque popularem, sed 
ut (juvante. Domino) meum in illis compleam dile- 
ctionis arbitrium. Cives siquidem omnes fovendi sunt, 
&ed Romani aliquid plus merentur. Urbs ornata tot 
oxmiis senatoribus, beata tam nobilibus populis, 
laudes debet nostrorum principum personare, quas 
homo nationis exterz se miretur audiisse. Nam juste 
se illic extollit lztitia popularis, qux dominos co- 
gnoscitur habere victores. Quapropter impendendum 
est quidquid fides, quidquid magna potest exhibere 
cautela, quia illud vere nostrum est conimnodum, 


obsecundant, tuus honor cognoscitur solemni oMine 
non teneri, qui suis primatibus meruit anteponi, 
Tibi enim reddunt obsequia, qui te praeire noscuntur ; 
et reflexa conditione justitize, illis reverendus aspi- 
ceris, quos subsequi posse monstraris. Hanc inzqua- 
bilem :zquitatem, speciale decretum, singulare 
beneficium sub aspectu judicis agis ; nec potest ratio- 
nabiliter culpari, quod impugnante ordine «videatur 
assumi. Nullus tibi de teinporis qualitate praescribit. 
Transgressio matriculz actio tua est; et solus confi- 
denter negligis quod aliis servare contendis [ms., 
contemnis|. Sed talia tibi pro excellentibus meritis 
conceduntur, dum crederis omnes industria fideque 
superare, quem nos constat elegisse. Nemo eniu 


D sequentem probat, nisi quem sibi laudanda virtus 


associat, quando vituperabile est iuferiorem erigorc, 
nisi meritis alios videatur excellere. Hoc igitur lau- 
dabile przjudicium, seitentiam gratiosam , militiam 
domesticam, a duodecima indictione (Anno Christi 
994) cancellorum tibi decus attribuit, ut consistorii 
nostri secreta fideli integritate 177 custodias. Per 
te pr:sentandus accedat; per te nostris auribus 
des*dlerium supplicis innotescat; jussa nostra sine 
studio venalitatis expedias; oinniaque sic geras, ut 
nostram poss:s commendare justitiam. Actus euin 
tui judicis opinio est ; et sicut penetrale domus * de 
foribus potest congruenter intelligi , sic mens przsu- 
lis de te probatur agnosci, non injuria, quia talem 
unusquisque ad respousa sua videntur eligere, qualem 


quod illorum inihi procurat affectum. L:etentur pro- C se cunctos decreverit zstimare [Gr., Niv. et Ga. , 


sentibus gaudiis, qui erant de nostra actione suspen- 
Si : illorum me desideria, illorum me vota juverunt. 
Et hoc mihi opud rerum dominos profuit, quod ab 
eis universaliter audiebatur optari. Agite nunc ut 
amor iste, juvante Domino, perseveret, quia eos 
amplius in reliquum credo facere, quod 56 in me 
f-liciter sentiunt inchoasse. Abundantiam nunc peta- 
mus communibus votis : supernx: misericordize hu- 
miles supplicemus, ut primum uobis salutem domino- 
rum clementia divina concedat. Cieterum proventum 
quem pr»estiterit non negligentia diminuit, non vena- 
litas ulla subducit, Fidem ineam proiitto, sed cum 
ipsis Divinitatis dona sustineo; cautelam offero, 
turpia fraudulentissim:e nundinationis excludo. lpsi 


custos, efc., wstimari]. Vestes ipso, qux nostris 
corporibus applicantur, nonne nos deformare. pos- 
sunt, si aliquo inquinamento sordescant? Quanta 
vero gratia nos decorare videntur, cum laudabili 
puritate nitnerint ? Sic miles ad secreta judicis pro- 
ximatus, przsulis sui famam [ms. et Ac., formam] 
aut ornat, aut maculat. [n nobis siquidem peccant, 
qui alius maculant; et dum spolium observantis [ed., 
obsecrantis] ambitur, fama pr:esidentiS exuitur. 
Considera, si negligere debemus unde nos culpari 
posse cognoscamus. Ultra clemmentes ἢ (Gr. , Cuj. et 
Forn., dementes] est, qui ulcisci non appetit quem 
grassatum in suo dedecore comprehendit. Respice 
quo nomine nuncuperis. Latere non potest quod 


autem in Domino de promerita ubertate glorientur. ][) inter cancellos * egeris. Tenes quippe lucidas fore:, 


EPISTOLA VI. 
JOANNI CANCELLARIO SENATOR PRAFECTUS PILETORIO, 


Joannes a Cassiodoro creatur cancellarius, et quid in 
hac dignitate agendum admonetur. 


Quamvis statutis gradibus omnis militia peragatur, 


* Lib. t, cap. 2, Nazarii in panegyrico, pag. 200. 
Sanctus Ambros. lib. n de Virginibus : Bona dotnus 
iR ipso vestibulo debet agnosci. Sie Apuleius. Et 
Hlieronym., epist. ad Marcellin. et Anapsych. : Quos 
cum legeris, et vestibula videris, facilis conjectura 
erit, qualis ipsa sit futura domus. Jungr. 

b Clementes, Vet. , dementes. l'roclivis fuit error, 
cx allinitate cl cum d, ut alias eodem mendi genere 
laborat Gellius, lib. v, cap. 14, in noimiuc servi An- 


claustra patentia, fenestratas januas; et quamvis 
studiose claudas, necesse est ut te cunctis aperias. 
Nam si foris steleris, meis emendaris obtutibus; εἰ 
intus ingrediaris, observantium non potes declinare 
conspectus. Vide quo te antiquitas voluerit collocari; 
undique conspiceris, qui in illa claritate versaris 


drodi a leone agniti, qui vere Androclus apud J£lia- 
num. Et Nemesianus, divos lene jacentes, pro clivos. 
Deseribit enim Capitolii ascensum , in quo et. clivos 
fuisse constat, vel ex Alpleno, l. 52, Si ex plagis, 
δ In clivo ad 1. Aquiliam. Simile peccatum apud 
Graecos in yo^nCm, pro χαδήσιν. οἱ χαῤήσισν pro 
vodz7u, Martungus deprehendit. Fogx. 

* Gloss; antiqua, caula : caucelli ante judicem 
extra caula, foris versus atria. Jungr. 


R55 


VARIARUM LIBER ΧΙ. 


854 


Proinde ad nostra memita aures animunimque con- A absolute facias esse periculum. Verumtamen, ut ju- 


verte, fige menti omnia quo jubemus : non te, 
tanquam vacuam fistulam *, dicla perexeant, quie 
tandiu plena conspicitur, quandiu in eam unde 
influerc posse noscuntur. Esto potius conceptaculum, 
quol audita custodias, quod suscepta non fuudos : 
quia nihil proderit, si auribus tuis transitura pla- 
ceaut, el in cordis sinibus se ot:nnia non defigaut. 


EPISTOLA VII. 
UXIVERSIS JUDICIBUS PROVINCIAIUM 
CTUS PILETORIOU. 


Pracipit admoneantur. tributarii ut trina illagone et 
temporibus constitutis vectigalia solita persolvant. 


SENATOR PRJAEFE- 


Justissime quzritur quod anpua devotioue prw- 
statur, quando sub quodam gaudio corsitat. iuferri, 
quod solvitur lege naturali. Stipendium namque est, 
quod subjectum facit munilicum dici; et offerentis 
nomen accipit, qui se, quod penditur, debere co- 
gnoscit. Quam lautum [ed., cautum] eat intrepidum 
foro assistere, publicum non timere, et inter devotos 
laudabilem collocari, qui pudorem non sinitur habere 
compulsi? Inhonorum est enim omne quod cogitur 
[ed., agitur] ; nec offerentis habet gratiam, qui dain- 
nis suis perducitur ad tributa : contra, quam libero 
dignum est compulsoribus nihil debere? llle solus 
delectabilis ager est domino, in quo supervenire non 
timetur exactor. Merito ergo testimonium solutio- 
mis securitas dicitur ^, de qua non solum animus, sed 
substantia communitur. Et ideo, quod feliciter dictum 
sil, indictione duodecima ( Anzo Chrisii 5:4 ), per 


dicecesim dicationis τ solemni moderamine custo- C 


dito, possessorem te officiumque tuum przcipiinus 
admonere, ut trina illatione devotus, constitutis 
vemporibus * suam compleat functionem; ita ut cesset 
venalis illa dilatio 4, qu:e non ad tributariorum com- 
pendia, sed fraudis ambitu cognoscitur exquisita. 
Nam qui se hujusmodi onera sublevare dicunt, aliud 
snajus pondus abominabilis nundinationis imponunt. 
Absit ἃ nostris temporibus detestabilis et fugienda 
versutia. Possessor níhil aliud, nisi quod publico de- 
betur, exsolvat; nam sua damna potius agunt, qui 
sub nobis aliqua fraudare contendunt. Quapropter 
sieut fiscalia onera nuila occasione volumus aggra- 
vari, ita constitutis temporibus prwíinitas illationes 
precipimus, Deo juvante, compleri, quatenus et 
possessorum devotio gratissima dominis innotescat, 
et tarditatis involuta confusio nostris rationibus [ed., 
erationibus ] auferatur. Unde singulis quibusque 
temporibus &olemni more factos breves ad scrinia 
ssostra tranesmittite, sicut te et prisca legum ei nose 
jussionis przesens ceommonere videtur auctoritas : ne 
sti aliquid horum sxstimaveris negligendum, tu tibi 


* Simile illud Comici : 


Plenus rimaruui sum : liac atque UR DSTHU0; 
ORN. 


b Apocha securitas dicitur. Petronius in Satyrico : 
K&edde mihi apod.xim defunctoriam, id est reinissio- 
z»en senilis xtatis. Sidonius contra tributa securita- 
£3 bos, etc. Baoss. 

« Omnes illationes fisco tribus pensionibus solve- 


Blissimarum prxceptionum diligentior procuretur af- 
fectus, ilum atque illum, precedentibus meritis com 
probatos, tibi officioque tuo inminere, ut nibil possil 
nocere negligentia, ubi adhibetor sollicitudo gemi- 
nata. Unde continenter agite, si provectum vestrum 
magis desideratis extendere. Impia lucra sint & vobis 
omnimodis aliena : vos possessorem devotum red- 
ditis, si fraudulentis non gravetur incommodis. De 
tequitate potius quam de rapacitate proficitur, Sem- 
per metuit injusta. prx:sumptio. Quid enim acquiri 
putatur, ubi bona conscientia perditur? Aut in qtia 
parte possit homo proficere, si innocentiam proba- 
tus fuerit amisisse? Nolite sine przinio credere, qux 
videntur ad bonam conscientiam pertinere. labe- 

B bunt nos bene agentes, in quo possumus, auditores. 
Remuncratorem enim illi esse promitto, quem se 
aliqua honestate tractasse cognovero. Agite ergo, 
laudes ad me potius vestri perveniant quam querelx. 
Majus commodum non quozratis, quan si nihil ven- 
ditis. llla tantum sequenda sunt lucra, que potest 
possessor letus offerre, et miles solentniter securua 
accipere. Non censor, sed laudator vester esse de:i . 
dero. Cavete ergo, ne reddatur infesius, qui vobis 
cupit esse benefleus. Nam gravius semper irascitur, 
qui contra propositum commovetur. 


178 vil. 


EDICTUM PER PROVINCIAS SENATOR PRAEFECTUS PRA- 
TOR!1O. 


Multa et preclara. probet. monita, et promittit se. ju- 
dicem integerrimum futurum. 

Priscorum mos fuit nova jura decernere *, ut suc- 
cedenti populo aliquid quod omissum videbatur ad- 
jungerent : nunc autem sufficiens laus consciente 
est, veterum decreta servare. Erat ante genus homi- 
num sub hac novitate sollicitum, dum regulam vite 
sux in aliena cognoscerent voluntate pendere : modo 
vero unusquisque novit fixum, quod ab antiquis ple- 
nissime non dubitat constitutum. Sufficiunt ergo vo- 
bis jura, si non desit voluntas eximia, Quid f prze- 
conum voces , quid periculosas sententias pr:ssulum 
erectis auribus sustinetis? Propriz vitse imponit 100- 
dum, qui sibi se judicem intelligit constitutum. -Stu- 
dete cuncti actibus bonis, et formidanda nescibis. 
Nolite inardescere ad prxsumptiones illieitas ; amate 
D vivere quieti; transigite semper innoxii. Quid litibus 

honesta confunditis? Cur facitis qux: mox timere 

possitis? Si quieritis lucra, vitate potius damnoea &- 
tigia. Si quod tamen emerserit civile certamen, le- 
gibus patriis estote contenti. Nullus ad seditiosa con» 
surgat, nullus ad violenta confugiat. Furoris genug 
est, in sculo pacato turbulento studere proposito. 


bantur, nempe quarto quoque mense, C. De apoch., 
lib. x, tit. 22. FonwEn. 

4 Venales moras, infra, hoc lib., epist. 25; etl. 
93. Si bene, D. De usuris. Fonx. 

* Sic Ulpianus ait proconsulem edictum ejus ali- 
quam sui commendationem continens mittere debere, 
ctc., l. 4, de eflic. procons. Fogw. 

f Supra, lib. vt, form. ὅ, 1. alt., C. De feriis. 
FoRNER. 


855 


M. AURELII CASSIODORI 


iss 


Sed quia vobis de judicinus , etsi aon verus, tamen A tione przstate.  Compellat rationabiliter propria 


oritur rationabilis metus ( dum inexperta potestas 
wahit potius ad timorem ) , quantuui ad meum pro- 
positam. pezinet, juvante Dco, rerumque dominis 
reguantibus, omnia vobis justa, omnia moderata 
promittite. Prinum, quod ma»ime judicem debo- 
uestat, nundinatio a 1me feeda nescietur; Non enim 
verba mea, more vestium , suspensa venduntur *. 
Sperari a vobis aliquid sola specierum indigentia 
faeiet, non malitiosa venalitas, vbi tamen erit quie 
tempus mitigat moderata przceptio. Non indicimus 
quod ematur, nec ad taxationem trahimus qui ne- 
cessaria non habentur. Estote tantum ad consue!a 
solliciti, de novitate securi, quia illud solum nobis 
judicavimus esse commodum, si vos, juvante Do- 
mino, servemus ill»sos. Non vos quisquan: militum 
pro eua voluntate conculiet; non exactor adjectitiis 
gravabit iucommodis ; nou solum nostras, sel et υῖ- 
ficii innoxias custodivimus manus. Alioqui jnutile 
bonum est judicem non accipere, ct mulis acci- 
piendi licentiam przebuisse. Neque enim sic a nobis 
egrediuntur, ut ea qux passi fueriut aliis merito fe- 
cisse videantur. Imininuta sunt enim vestro amore 
suffragia, quie hactenus omnium detrimento cresce- 
bant. Ostendimus in nobis, Deo juvante, continen- 
tiam, ut eam militibus sine pudore iuperare possi- 
mus. Non enim potest aucloritatem habere sermo, 
qui non juvatur exemplo, dum iniquum sit bona 
pra:cipere, et talia. non fecisse. Ordinatio igitur no- 
stra utilitatem publicam tantummodo respiciet, non 
farta privata. Scimus qux pro nobis vota fuderitis , 
«ua fuistis anxictate suspensi. Deforme nobis est ta- 
lia facere, ut ininus possilis in vestra exsultatione 
gaudere. Patebunt, Deo propitic, aures nostrz ad 
euscipienda desideria supplicantium : auctor caus 
Buis nos oculis sub libertate visurus est ; noti redein- 
pta, sed propria lingua loquetur. Vobis enit nec ser- 
vitus imperabit, nec a nobis nobilitas veneranda fa- 
tigabitur. Prxtoria denique nostra nullus turpis 
actus intravit, nemo a nobis quan) venerat minus 
locupletior rediit. Nescivit domesticum penetrale a 
subselliis discrepare. Judicem me observans inveniet, 
quocunque respexerit. Verecundie inemorcs, ju- 
vante Deo, sic agere nos optamus, quemaduiodum ἃ 
.rerum dominis mandala suscepimus. Vos ad omnia 
justo estote devoti, ut ine provinciarum patrem 
faciatis esse quam 5 judicem : qvia iterum gravius ira- 
scitur, qui miulme de probitatum actione pensatur. 
Nam si probuistis lesionibus obsequium, quid illi 
impendere debetis, quen vobis magnopere studere 
cognoscitis? Solemnia commoda * sedis vestrz la- 
borantibus militibrs non negentur, quia ipse przbet 
viam excedendi, qui non patitur justa persolvi. Prz- 
ceptis etiam nostris obedientiam xquabili modera- 


* [uperator. Constantinus : Non .|sit venale judicis 
verbum, non ingressus redempti, uon iufame licita- 
tionibus secretarium, 1. 1, de oflic. rect. provin., C. 
Theod. Quidam, verbum, pro, velum; nihil temere 
" mutenm ; arg. 1. 9, C. De nau(rag. ; 1. 6, Cod. Theod., 

eod. tit. Vide infra, hoc lib. xt, epist. 52, officii in- 
noxias imxanus τῶν ταξεωτῶν, manus puro. Seneca, 


animus, ne vos urgeat terror armatus. OJium sibi 
excitat, qui justis resultat imperiis. Quem jam cbe. 
gero, non amabo. Sic enim cuncta qux agenda sont 
volumus explicari, ut vos nullo couipulsore faciauus 
imminui. Servari vobis cupimus corcessa pridem 
dominorum benefcia, nulla abominabili prassutn- 
ptione distracta. llonorem nostrum) sola o8 opta- 
mus gratulatione senJire, et regnantibus bo:ia je- 
tere, qui vestra desideria nisi [ed., visi] sunt prz- 
slitisse. Vivite nunc adepta securitate gaudentes. 
Quem fas non fuit cogere, potuistis voluntariis spon- 
sionibus obligare. Nam qui dubitat sub De coili- 
dentia justa promittere, vult habere liberum qu^ 
non est pollicitus immutare. Tenele igitur arbitrii 


DB mci idoneum vadem, speculum cordis, imsginein 


voluntatis; ut quibts non sum facie notus, fiam imo- 
rum qualitate recognitus. In hac me potius parte 
conspicile, qua làtent presentes. Non est vobis 
daninum absentie mex: utilius est judicem meute 
nosse quam corpore. 


179 EPISTOLA IX. 


JUDICIBUS PROVINCIARUM SENATOR PR/EFECTUSs PRE- 
TORIO. 


Jloriatur ut diligant justitiam, eamque a subditis suit 
observari curent. 

Scieus ab eis contrarium posse eredi, qui przce- 
dentibus malis fuerant iunninuti (dum inens humana 
facile suspicatur de quolibet illa qu:e pertulit), pro- 
positi nostri votum edictali tenore promisimus, ne, 


C juvante Deo, quos securos esse cupiinus, vel de ipsa 


sollicitudine gravareimnus. Non enim est. parvum tor- 
mentum, adversum aliquid formidare venturum, uu 
semper gravius vestimatur emergere, quod tiinetur. 
Absit a nostris temporibus vel minima credulitas 
lxsionis, Reo jam vicinus est, qui iualus putatur : 
quia tunc aliquid persuadetur animo, cua intrave- 
rit pectus apta [ed., acta] suspicio. Quapropter dica- 
tio tua per loca celeberrima proponi faciat destinata. 
Aptum est enim ab his jussa cognosci, quos decrevi 
mus admoneri. Excitetur nunc amor oumium circa 
dominos felices; ut, sicut nos nullum contraria vo- 
luimus cogitatione suspendere, ita se et illi devotos 
debeant pie regnantibus exhibere. Sponsiones autem 
nostras [ed., vestras| vos veras eflicitis, si provincia- 


D libus ::quabiliter przssidetis. Diligite justitiam, qux 


vos et amabiles faciat, et gloriosum commodum sua 
participatione concedat. Scitote officia vobis quasi 
actuum vestrorum testes assistere. Et ideo quam 
magnum est in tantorum conspectu facere quod 
omnium possint ora przdicare? Judicium quasi }0- 
tidicium cognoseite vocitatum. f'rzesulem agere non 
decet quod alter accuset. Quid timeat reus, cuim vi- 
derit crimen in fascibus constitutum? Sola malis 


lib. vu Controv., novel. 8, καθαραὶ χεῖρες. Fomw. 
b (Quum, sine comparationis particula , ut inagis, 
vel quidpiam simile suppleatur. Sup., lib. viu, epit. 
2, et lib. 1x, epist. 95. Foix. 
ς Solemnia commoda, id est salaria ; 1. Commois, 
de re jud.; Vitruvius, iu | refzttone lib. 1; et inira, 
lioc lib., epist. 35. Fons. 


857 


VARIARUM LIBER XI. 


868 


illa tormenta sunt, si publica vota moribus suis sen- A cum pinguis arvi fecunditate consentiens, herbas pro- 


tiant es;e contraria. Dici enim non potest disciplina, 
quando ipsa fuerit corrigenda. Studete ergo nobis- 
cum, ut boni mores provincialibus dentur, sed nu- 
ditas auferatur. De remediis potius quam de lxsiore 
tractetur. Grave malum est, quidquam ad largienda 
juris beneficia lieri, et mixtum lxsionibus inveniri. 
Sic agile, ut cum justitia probata queritur, annus 
vester brevis esse videatur ^. Honores potius vobis of- 
ferantur. Necessitatein quippe anibitus. amittilis, si 
provincialium vobis vota societis. Nullos vestrorum 
actuum facimus esse custodes ; nec sub privato arbi- 
trio ingenium judicis inclinamus : sel omnia sic ge- 
rite, ne fiat necessarium quod nunc credimus esse 
turpissimum. Instar nostro geritis dignitatis, si vos 
conscienti:e puritate tractetis. Obviate malis, fovete 
iibileminus innocentes. Si quis tamen est qui ausu 
.emerario contra vestros fasces erigatur, nec. possi- 
is exercere quod justum est, aut petitorem proti- 
"us cum vestra relatione transmittite, aut, si viri- 
jus [ed. Ac., juribus] deseritur veniendi, negotium 
Jestinata relatione declaretur, quando et evectiones 
publicas accepistis, et nobis gratum fit audire de ta- 
libus. Atque ideo vobis totius excusationis causa sub- 
mota est, quando aut per dignitatem vestram pote- 
stis recta gerere, aut certe nobis quie sunt necessaria 
nuntiare. | 


EPISTOLA X. 
BEATO YInO CLARISSIMO, CANCELLARIO, SENATOR. PREFE- 
CTUs PR/ETORIO. 


Significat regem concessisse Davo [acultatem petendi 
Lactarium montem ad. sanitatem. recuperundam, et 
jubet ul ei necessaria queque suppeditet. 


Cum rerum domini clementia de famuli sui Davi 
alii, David] salute cogitaret (cujus votum est. de 
1nctorum sospitate lzetari), remedia Lactarii mon- 
.s eum jussit expetere, ut cui medela humana nil 
rofuit, vulgati loci beneficium subveniret; qui cre- 
ra tussi retonans anhelo pectore membra tenuavit : 
un ministeria nature, nimia concussione debil;tata, 
;irlutes suas explicare nequeunt ad salutem. Escas 
.nim in auxilium humani corporis contributas, dum 
.pte non transigit, reddit inutiles. Nec interest tali- 
jus aut sumere cibum, aut sustinere jejunium. In 
1168 singulos substantia viva deficit ; et, velut rimo- 
πὸ dolium, paulatim defluens, donec evacuetur, 
-xpenditur. Huic ferocissima passioni benellciuimn 
&nontis illius Divina tribuerunt : ubi aeris salubritas 


* Vide Apuleium, lib. t Florid., ubi proconsu- 

lem Afric» alloquens inter alia sic scribit : Utinam 

tuo liceret irui! Quid nobis cum istis proconsu- 

um vicibus? Quid cum annis brevibus et festinan- 

tibus mensibus ? O celeres hominum dies! O priasi- 
durm optimorum citata pericula! JuneT. 

5 Hoc supra, in forinula defensoris et curatoris rei- 
ubl., lib. vi, form. 18; et lib. vu, form. 11 et 123. 
retia justa rebus venalibus statuantur, novell. 122, 

e lict. 6, Justiniani; supra, lib. ix, epist. 5, c. 1, 
extra de empt. et vend. ; Cedrenus in Theophilo imn- 
peratore ; Athenzus, lib. vi Dipnosophist.,. c. 2,de 
piscium venJitorib. ; Moschopulus et Suidas, in 


ducit dulcissima qualitate conditas ; quarum pastu 
vaccarum turba saginata, lac tanta salubritate con- 
ficit , nt quibus medicorum tot consilia nesciunt pro- 
desse, solus videatur potus ille przstare : reddens 
pristino ordini resolutam passionibus vim naturz. 
Iteplet meinbra vacuata, vires effetas instaurat ; et fo- 
mento quodam reparabili ::gris ità. subvenit, quem- 
admodum somnus labore fatigatis. Hxc itaque ar- 
menta in tam abundanti pabulo exhausta videre; mi- 
raculum est ; ut humor ille lacteus non prazstet. ori- 
giui sux, qui corpora mortalium probatur kesa refi- 
cere ; miroque niodo herbis animalia non proficiunt, 
unde hominum membra pinguescunt, Exiles per du- 
meta discurrunt montium, Lenues videntur, et, instar 


B ejus cui medentur, sustinent passionis. Lac autein 


tam pingue, ut hzereat digitis, cum exprimatur in va- 
sis. Qua dere anuonas deputatas subventionemque 
necessariam pra;bete venienti ; ut in supradicto loco 
salubriter pastus, eodem alimento reparetur cjus ju- 
ventus, quo nutritur infantia. Consurgite animi tali 
passione laborantium. Jam non amaro antidoto hor- 
rebitis dulcissimam vitam. Voluptuose bibite quae 
saluberrima sentiatis. Felicitatis genus est, inde cu- 
rari, uude libeus animo σοῦ possit exuleri. 


XI. 
EDICTUM DE PRETIJS CUSTODIENDIS hAYENNA£. 


Declarat se speciebus pretia fixisse, stututa edicti vio- 
latoribus pecuniaria corporeave poma. 


c 1890 Venalitas? vietoalium rerum temporis [Niv. 


εἰ Ga., emptoris] debet subjacere rationi, ut. neque 
in vilitate caritas, nec in caritate vilitas expetatur; 
sed »qualitate perpensa, et inurmur ementibus, et 
gravamen querulis negotiatoribus auferatur. Atque 
ideo trutinatis omnibus, et ad liquidum calculatione 
collecta, diversarum specierum pretia subter aflixi- 
mus , ut omni ambiguitate submota, definitarum re- 
rum debeat manere custo:ia. Si quis autem venden- 
tium non servaverit qu:e przssentis edicti tenor elo- 
quitur, per singulos excessus sex solidorum inulctam 
a se noverit exigendam, et fustuario posse subja- 
cere supplicio * ; quatenus eum et damni metus ter- 
reat, et prx:dicta pana vehementer affligat. 


XII. 
EDICTUM PRETIORUM PER FPLAMINIAM. 


Statuit ut ab | ospitibus exigantur. tantum. pretia. pei 
militem suum, cives et episcopum loci definita. bii 


Σιτοφύλαχες. Fonx. 

ς Hujus mentio iu jure crebra, 1. 7, Saccularii, 
f'n., de extr. criminib., Novell. Majoriani ; Papinian. 
respons., tit. 14, et tit. 21 ;1. 5 C. Theod., de episc. 
et cler.; l'aulus, lib. v Sent, tit. 4, et tit. 21 ; et su- 
pra, lib. ix, epist. 2; lib. iv, epist. 10 ; lib. viu, cpist. 
uli. ; l. 2, tit. ult., C. Qui ad eccles. con[ug. Adria- 
nus papa apud. Gratianum : Qui in alterius. famam, 
inquit, publice, scripturam aut verba contumeliosa 
confinxerit, flagelletur, can. 4, 5, 4. 1. Renovat le« 
gein xit Tab., 408 famosi libelli auctorem fustuario 
puniri jubebat. GCornut. in Persii satyr. 1. FonwER. 





83) 


M. AURELII CASSIODORI 


$10 


secus [ecerit, in eum sex solidorum. mulctam. et f(u- A pace geminavi, ecce civibus ornata resplendui. Si me 


&tuarium supplicium decernit. | 

Si otiosi populi urbium singularum sub pretio- 
rum justitia continentur, quanto magis debel labo- 
rautibus subveniri, ne utilitas commeantium san- 
cietur discrimise fortuitorum'! Et ideo susceptio 
transeuntium requies debet esse curarum ; ne quod 
ad levamen inventum esse constat, deteslabile po- 
tius gravamen infligat. Recipiatur hospes ad pretia 
delinita; iniquitatem non patiatur avaram, qui invi- 
tatur ad gratiam, quoniam turpis accusatio [Ac., oc- 
cupatio; Niv. et Ga., aucupatio] est, terrere. enor- 
mitate pretii, et susceptione blandiri. Predoni simi- 
lis est, qui sub iniqua cupit voluntate distrahere; 
utrosque enim constat aliena velle diripere, et consi- 
deraGonem justiti:s non habere. Nescitis quanta pos- 
sitis acquirere moderati? Ultro ad commo!a vestra 
veniunt, qui vos temperanter agere posse cogno- 
s&cunt. Nullus ergo se :xstimet, quod esufamiliare sem- 
per absentium, longinquitatis oblivione defendi, 
quando ad.nos vesiunt quotidie qui vestra merci- 
monia patiuntur. Cavete potias damna multorum, 
qui lucrorum aviditates appeüitis. Sex enim solido- 
rum dispendium se noverit sustinere, et laceratione 
corporis affligendum, si quis aliter vendendum esse 
crediderit, quam miles noster in rem directus pretia 
cum civibus atque episcopis locorum, habita delibe- 
ratione, censuerit. Sufficere enim debent omnibus 
honesta lucra de civibus, ne obsessa potius videa:- 
tur itinera esse latronum. 


EPISTOLA XIII. 
JUSTINIANO IMPERATORI SENATUS URBIS ROILE. 


ltogat tit regi pacem concedat. Quod ut facilius. asse- 
utut , Rome sanctorumque apostolorum Petri. et 
'auli preces suis adjungit. 

Ilonestum nimis et necessarium videtur esse. ne- 
golium, pro securitate Romanz reipublice: pio prin- 
cipi supplicare, quia convenit a vobis expeti quod 
nostro possit proficere libertati. Nam inter cxtera 
bona quie vobis singulariter Divina tribuerunt, nihil 
gloriosius probatur accedere, quam quod vos cogno- 
scitis ubique posse przstare. Rogamus ergo, cle- 
mentüissime imperator, et de gremio curix duplices 
sendimus manus, wl pacem vestram nostro regi fir- 
missimam pr:ebeatis ; nec nos patiamini abominabiles 
fleri, qui semper de vestra concordia videbamur ac- 
cepti. Romanum siquidem nomen vos commendatis, 
si nostris dominis benigna conceditis. Gratia vestra 
noserigit ac tuetur; et hoc mereri cognoscimus, 
quod de vestra mente sentitur. Quietem ergo Italie 
faedera vestra componant ; quia tunc. amari possu- 
mus, si per vos dilectio votiva copuletur. Cui rei si 
nostra? preces adhue non videntur posse suflicere, 
cstimate patriam nostram in hiec precatoria verba 
prorumpere : Si tibi aliquando grata fui, ama, piis- 
sime principum, defensores meos. Qui mihi domi- 
nantar, tibi debeant esse concordes ; ne incipiant ta- 
lia in me facere, qux a votis tuis cognoverint dis- 
crepare. Non mibi sis causa crudelis exilii, qui sem- 
per vitze gaudia praestitisti. Ecce alumnos meos sub tua 


[πᾶ] pateris, ubi jam nomen tu: pietatis ostendis ; 
Quid enim pro me nitaris amplius agere, cujus re- 
ligio, quxe tua est, cognoscitur sic florere? Senatgs 
meus honoribus crescit, facultatibus ind:sinenter 
augetur. Noli per discordiam dissipare quod deberes 
per bella defendere. Ilabui multos reges, seJ nemi- 
nem hujusmodi litteratum. [(ed., Ltterarum]; habui 
prudentes viros, sed nullum sic doctrina et pietate 
pollentem. Diligo Amalum, meis uberibus enutriuun, 
virum fortem mea conversatione conpositum, Ro- 
manis prudentia charum, gentibus virtute revere - 
dum. Junge quinimo vota, participare consilia ; ut 
tux gloriz proficiat, si mihi aliquid prosperitatis ac- 
cedat. Noli me sic quxrere, ut nou valcas invenire. 


p Tua sum nihilominus chariiate, si [Ac., :ed ; Ni. εἰ 


Ca., sic] nullum facias mea membra lacerare. Nam 
si Libya meruit per tc recipere libertatem, cruele 
est me amittere quam semper visa sum possi lere. 
lmpera motibus iracundie , triumphater egregie. 
Plus est quod generali voce petitur quam si vester 
animus cujuslibet ingratitudinis offens:one vincatur. 
Ilec Roma loquitur, dum vobis per suos supplicat 
senatores. Quod si adhuc minus est, beatorum apo- 
stolorum Petri atque Pauli petitio sanctissima cogi- 
tetur. Nam qui securitatem lomanam srpe defen 
disse probantur ab hostibus, quid erit quod eorum 
meritis 1&1 vester non tribuat principatus ἢ Sed ut 
omnia reverentix vestrte congraere videantur, per 
illum virum venerabilem, legatum piissimi regis no- 


C 3'ri ad vestram clementiam destinatum, preces no- 


stras credimus porrigendas; ut tam mwulü [«lii, 
multa| debeant efficere, qux vel singuli potcrunt 
apud pios animos obtinere. 


EPISTOLA XIV. 


GAEPDIOSO CANCELLARIO PROVINCIE LIGURLE 
PR.OEFECTUsS FR.ETORIO. 


Describit Comum civitatem, et indicat regem ejus in- 
colas munere perpetuo af[fecisse. 


Dum multis itineribus Como civitas expetatur, ita 
86 possessores paraveredorum assiduitate suggerunt 
esse fatigatos, ut equerum nimio cursu ipsi potius 
atterantur. Quibus indulta regali beneflctum proci- 
pimus jugiter custodiri, ne urbs iHa, positione 50} 
libenter habitabilis, rarescat incolis frequentia Lesio: 
nis. Est enim post montium devia, et laci purissimi 
vastitatem, quasi murus quidam plam Ligurix. Qux 
licet munimen claustrale probetur esse provincic, in 
tantam pulchritudinem perducitur, ut ad solas deli- 
cias instituta esse videatur. Hiec post tergum canm- 
pestria culta transmittit, οἱ ameenis vectatiomhbus 
aptà, et victualibus copiis indulgenter accomnioda : 
ἃ fronte sexaginta. millibus dulcissimi zequoris aima- 
nitate perfruitur, ut et animus recreabili delecta- 
Gone satietur, et piscium copia nullis tempestatibus 
subducatur. Merito ergo Como nomen accepit, qu£ 
tantis l:etatur compta muneribus. Hie profecto lacus 
est nimis amplissimae vallis profunditate susceptus, 
qui concharum formas dccenter imitatus, spomei 
littoris albore depingitur. Circa quen eouveniun? ià 


SENATOR 


$11 


VATIARUM LIDER ΧΙ. 


84x 


coronte speciem excelsorum montium pulcherrim:» A pietatis stipendium tributarii, et dominorum :esti- 


suminitates : cujas ora prstoriorum luminibus de- 
center ornata, quasi quodam cingulo Palladi:x silvce 
perpetuis viriditatibus ambiuntur. Super hunc fron- 
dose vines latus montis ascendunt. Ápex autem 
ipse, quasi quibusdam capillis, castanearum densitate 
crispatus, ornante natura, depingitur. Hinc rivi ni- 
veo candere relucentes in aream laci altitudine pre- 
cipMante descendunt. flujus sinibus ab Austro ve- 
niens Addua * fluvius faucibus apertis excipitur. 
Qui ideo tale nomen accepit, quia, duobus fontibus 
acquisitus, quasi in proprium mare devolvitur; qui 
tanto impetu vastissimi :quoris undas incidit, ut no- 
men retinens et colorem in Septentrionem obesiore 
alvei ventre generetur. Putes quamdam lineam fu- 


sciorem in aquis albentibus esse descriptam ; miro- 8 


que modo influentis discolor natura conspicitur, qux 
misceri posse simili liquore sentitur. Hoc et in ma- 
rinis quidem fluctibus fluviorum inundatione contin- 
git : sed ratio ipsa vulgariter patet, ut torrentes 
praecipites limosa fece corrupti, vitreo sint zequori 
discolores. Hoc autem jure putabitur stupendum, 
quod simile tantis qualitatibus elementum per pigrum 
stagnum videas ire celerrimum, ut amnem per soli- 
dos campos putes decurrere, quem se peregrinis 
undis non videas colore posse miscere. Quapropter 
incolis harum rerum jure parcitur, quando amena 
omnia delicata sunt ad labores, et facile onus aflli- 
ctionis sentiunt, qui uti suavibus deliciis consueve- 
runt. Fruantur ergo munere regali perpetuo, ut sicut 


gaudent nativis cpulis, ita eos exsultare faciat muni- C 


ficentia principalis. 
EPISTOLA XV. 


LIGURIBUS SENATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Notum (acit regem centum libras auri ad necessitates 
eorum subleeandas concessisse, et ut regi gratas 
re[erant hortatur. 


Regale munus impetratum gaudium debet esse 
cunctorum, ut provocelis ad meliora, cum de nobis 
concessa probaveritis esse gratissima. Nam si sub- 
venire semper amantis est, cujusmodi vos :zestimatos 
intelligitis, quos relevatos esse sentitis? Sed ne ve- 
stram Lletitiam longis prvelocutionibus differamus 
(quia bonarum rerum celerrima semper desideratur 
aguitio), gloriosissimi domini, devotze Ligurix neces- 
sitatibus consulentes, centum libras auri per illum 
atque illum de cubiculo suo, pietate solita, destina- 
verunt ; ut judicio vestro, quibus est causa notissima, 
tanta unusquisque hujus muneris participatione l:e- 
tetur, quanta necessitate gravatus esse cognoscitur : 
Lue quod afflictis datum est usurpet illesus, sed illi 
reparatis viribus consurgant, qui daninorum sarcina 
premente corruerant. Astensis autem civitas, qux 
supra ceteras suggeritur ingravata, dispositionis ve- 
sirz justitia maxime sublevetur, ut secundum inodum 
dispendii commoditate benelicii perfruatur. Sumito 


4 Fluvias est in Insubribus, qui per medium La- 
rium lacum fertur, iia ut aqux non conmmisccantur. 
Hine Claudianus : 


PíATBOL. LXIX. 


mate clementiam, qui conditione mutata hoc vos ab 
vrario videtis accipere, quod consueveratis inferre. 
Sed ut beneficia dominorum subtractis exactionum 
incommodis augeantur, celerius relatio vestra nos 
instruát quid unieuique de hac summa relaxandam 
esse jadicetis, ut tantum de prima illatione faciamus 
suspendi, quantum ad nos notitia directa vulgaverit. 
Quapropter piissimis doniinis votis salutaribus red- 
dite qu:e debetis, ut ratio vestra supplicando peragat 
quod se in ipso universitas recepisse cognoscat. 


'"* EPISTOLA XVI. 
LIGURIBUS SENATOR PRAEFECTUS PRJETORIO. 


Promittit se perpensurum querelas de libra et mensuris 
delatas, et si quem in (fraude versatum compererit, 
ad reparanaam illatam injuriam coacturum. Tum 
petit ut ad apparatum exercitus necessaria queque 
confestim et ltbenter procurent. 


182 Studiose nos oportet erigere quos statuit 
regalis pietas sublevare ; nam quibus [Ac., quos] do» 
minorum clementia voluit condescendere, convenit 
etiam his subjeetos de propria dignitate prestare, 
Nuper mihi gratias retulistis quod tam spem vobis 
bonorum quam fructum aliquem contulissem. Invi« 
tastis πὸ ad beneficia, quia magna suscepistis gra- 
tulatione promissa. Absolvimus votam judicis obli« 
gati. Qux fuerunt predicta, nunc probantur impleta, 
Initium igitur a libra faciemus, quia ubi conscien- 
tiam fas est intendere, inde debet sermo judieis 
inchoare. Hinc est quod in ponderibus atque men- 
suris vos suggeritis ingravatos. Et ideo nostra cura 
providebit ut nullius vos ulterius ex ea parte vexare 
possit iniquitas : quia grave scelus esse judicamus, 
aut mensuras modum excedere, aut libram zquis- 
simi ponderis justitiam non habere. Milites etiam 
sedis nostrzx, necnon exactores atque susceptores, ἃ 
quibus gravia vobis inferri dispendia suspirastis , 
preceptis nostris fecimus conveniri ; ut, deductis ad 
liquidum ratiociniis, si quid fraudis potnerit inveniri, 
sine aliqua dilatione persolvant : quia hoc nostris 
temporibus confitemur inimicum, ut alter alterins 
lsetetur incommodo. Nenc ad apparatum flerentissimi 
exereitus vota convertite, universa sine querela vcl 
tarditate aliqua procurantes. Eflicaciter enim me ad 
omnia benigna constringitis, si gratanter qux sunt 
jussa completis. Lzetus obediat, quem causa genera- 


D litatis invitat. llla sola dolere debent dispendia, qux 


studio videntur cupiditatis imposita. Nam quod pro 
rerum necessitate przcipitur, inde prudentium ani- 
mus non gravatur. 


XVII. 


PROMOTIONES OFFICII PREETORIANI, QUE NATALE DOWMIN' 
FIUNT. 


Si hodierno die redemptionis invenimus vitale re- 
medium, si coelesti beneficio panditur spes salutis, 
convenit etiam nos lougo labore fatigatis gaudii de- 


Adua' quo scissas spumosior ineitat undas. 


Bonos pisces nutrit, οἱ potissimum tinulos. Vide l'lin. 
lib. u, cap. 105. Bgoss. 
21 


$5 


M. AURELII. CASSIODORI 


84i 


ferre medicinam, ut superna bona qua periclitanti A negotii perfectione laudatur. Et ideo Catellum, quem 


eundo collata sunt generaliter sentiantur. Alioqui 
piaculum quoddam est inter tristes velle gaudere, et 
buinanitatis refugit affectum, qui dolorem non sequi- 
tur alienum. Contra, quanto se melius excitat de 
communione Lxtitia! Quantum incitamentum magn: 
alacritatis est, plurimos videre gaudentes! Hinc est 
quod sapientes mortale genus unum hominem esse 
testati sunt, quoniam omnes a cunclis casibus suis 
indivisos esse voluerunt. Quapropter unusquisque 
juxta matricul: seriem tua designatione vulgetur, ut 
quem loci ordo postulat, gradus promotionis accedat. 
Egrediatur unus, ut anteponat universos. Totaia se- 
quentium seriem ad provectum trahit, dum prior 
snilitiam perfunctus exierit. 


XVI. 
DE CORNICULARIO QUI EGREDITUR. 


Amplectenda est promotionum grata solemnitas, 
que benemeritorum solvit excubias, quia tironibus 
conceditur spes laboris, dum vicissitudo fuerit red- 
dita veteranis. Et ideo Antianum, qui prxtorianis 
inculpabililer paruisse perhibetur obsequiis, inter 
tribunos et notarios ad adorandos aspectus properet 
principales, ut, juxta consuetudinem prxsentatus, 
spectabilitatis decoretur insignibus. 

XIX. 
DE CORNICULARIO QUI ACCEDIT. 


Optatus ad optata perveniens, sui nominis sortiatur 
effectum. Et ideo supradictum, assiduis laboribus 


comprobatum, corniculariorum sumere censemus (; 


officium, ut jure inter primates assistat, qui tironum 
' inculpabiliter egit excubias. 


XX. 
DE PRIMISCRINIO QUI EGREDITUR. 

Dlim quidem eflicaciter peragens imperata, me- 
fuisti tnultorura bona judicia : sed nunc et divino 
favore commendatus erigeris, quando militie labo- 
ribus perfunctus esse monstraris. Quapropter spe- 
ctabilitatis honore suffultus, inter tribunos et nota- 
rios venerandam purpuram adoraturus accede ^, ut 
per sacros aspectus principis tux subsistat firmitas 
dignitatis. 

AXI. 
DE PRIMISCRINIO QUI ACCEDIT. 

Differri non patimur merita fidelium, ut ad studia 
bonorum actuum provocemus vota cunclorum. De- 
mus igitur qu» sunt justa laboribus, ut frovectu 
priorum invitemus corda sequentium. Atque ideo 
An.lreas, qui pratorianis fascibus inculpabiliter no- 
scitur obsecutus, gradum feliciter primiscriniatus 
ascendat, ut locum quem versutia nescivit exquirere, 
se gaudeat probis moribus invenisse. 


XXII. 
DE SCRINIARIO ACTORUM. 
Juste potentiora consequitur, qui de commissa sibi 


matriculz:s series fecit accedere, nostra auctoritas 
quoque actorum scriniarii curam praecepit obtinere. 


XXIII. 
DE CURA EPISTOLARUM. 


Constantiniani merita licet plures asserant, asti- 
pulatio quoque nostra commendat. Tanta est etenim 
in eo sinceritas mentis, ut et, judice teste, mereatur 
laudari. Hic itaque epistolarum canonicarum curam 
provectus accipiat, ut 383 amplius momenta sux 
integritatis exhibeat, quando fidem publicam sibi 
respicit esse commissam. 


XXIV. 
DE SCRINIARIO CURAE. MILITARIS. 


B  Convenienter honoris przstat augmentum probitas 


actionis; nec decet differri, quem frequenter [ed., 
decenter] efficacem contigit approbari. Hinc est quod 
Lucillum scriniarium cura: militaris esse praecipimus, 
exhibiturus obsequium cui se merito non dubitat 
attributum. 


XXV. 
DE PRIMICERIO EXCEPTORUM. 

Decet nos incunctanter tribuere promotionis ascen- 
rus, quos labor militi: meretur assiduus. Sicut enim 
equum est desidiosis laborantium przmia denegare, 
ita convenit excubantibus remunerationis optata con- 
cedere. Et ideo Patricius exceptorum primicerium se 
a nobis noverit institutum ; ut ad tale perductus of- 
ficium, placuisse suarum merita gaudeat actionum. 


XXVI. E 
DE SEXTO S$CHOLARIJO. 


Dignus est nostro judicio promoveri, qui ἃ multis 
przsulibus meruit approbari. Uni enim acceptum 
fuisse, interdum gratia est; multis placuisse, judi- 
cium. Justus igitur locum sexti scholaris se noverit 
consecutum : inventurus militie. premium, cum se 
actibus studuerit sociare fidelibus. 


XXVII. 
DE PRAROGATIVARIO. 


Quis Joannem non zstimet merito esse promoven- 
dum, qui nostro judicio cancellorum olim sumpserit 
officium, et tunc jam przrogativam conscientize me- 
ruit, quando secreti munus judicialis accepit? Frua- 


D tur itaque gaudio et ordinis et honoris, qui moribus 


noscitur placuisse laudatis. Hunc igitur przrogativa- 
rium sententia nostra confirmat, ut gradus potius 
emeriti devotioribus animis publice pareat jussioni. 


xxvlil. 


DE COMMENTARIENSI. 

Juvat benemeritorum votis beneficiis respondere 
vicariis; ut devotiore mente possit obsequi, qui me- 
ruit anteferri. Quapropter Cheliodorus commenta- 
riensium fruatur oflicio. Digne siquidem cjus inte- 
gritati committimus quie custodienda esse censemus. 


ὁ Pro intellecty hujus loci vide qua» adnotavi ad. epist, 51, infra, hoc eodem libro. B&oss. 








845 VARIARUM LIBER ΧΙ. 846 
XXIX. A Neque enim decet ut nostrorum factorum dissimiles 


DE REGENDARIO. 


JEquitati videtur accommodum, si efficaci actione 
laudatis digna moribus vicissitudo przstetur. Habet 
enim suam gloriam, qui pensatis excubiis militarem 
noscitur promovere [Ac., ad mil... pervenire] fortu- 
nam. liuc est quod Cartherium regendarii locum fe- 
liciter obtinere censen.us; ut spe futuri provectus, 
avidius praztorianis possit inhxrere laboribus. 


XXX. 
b& PRUHC RIO DEPUTATeKUM , ET DE PRIMICERIO 
AUGUSTALIUM. 

Dignum est ut sequatur vota fidelium fructus labo- 
rvm; et superior gradus excipiat, quos gestarum 
integritas effecta commendat. Hinc est quod Ursum 
primicerium deputatorum atque Beatum Augustalium 
esse censemus ; ut qui ad majora provecti tenduutur 
officia, predicanda conscienti: sequantur exempla, 


XXXI. 
DE PRIM:CERIO SINGULARIORUM QUI EGREDITUR. 

Decet palma przmia consequi, qui sacramentis 
militaribus videntur esse perfuncti, quia diutinus la- 
bor sibi vindicat quod inexperta vix potest invenire 
nobilitas. Et ideo, quoniam Ürbicus primiceriatus 
Sui noscitur tempora peregisse, inter domesticos et 
protectores sacram purpuram adoraturus accedat *; 
ut, venerandis clarificatus aspectibus, militaribus ex- 
cubiis se gaudeat liberatum. 


XXXII. 
DE PRIMICERI0 SINGULARIORUM QUI ACCEDIT. 

Adest militaribus obsequiis integritas judicantis, 
quia gratanter exsolvit quod deberi juste cognoscit. 
Quapropter Pierius primicerium singulariorum se 
nostra auctoritate cognoscat effectum. Si qua sunt 
talia, fiducialiter suggerantur; quia non est bzsita- 
tionis metus, ubi non est judicis venalis auditus ^. 


184 XXXIII. 
PE CONCEDENDIS DELEGATORIIS, 


Moras [ms., horas] intercipit, quem prowstandi 
consuetudo constringit : quia plus ille ad beneficia 
compellitur, qui innata benevolentia commovetur. 


esse debeamus, dum oporteat crescere numerositate 
remedii, cui administrationis tempora videntur auge- 
ri. Et ideo de przsenti vobis delegatorios nestra lar- 
gitur humanitas ; ut tunc habeatis commoda praemii, 
quando estis et sudoris terminum consecuti. Non vos 
anxia mora suspendimns, nec cruciabili dilatione fa- 
tigamus. Unus sit finis sollicitudinis et laboris. Nam 
differendum quis putet , si beneficia sua vendere non 
retractet ? 


XXXIV. 
ANTIANO SUGGERENTE DICTUM EST. 
Petitionem tuam retinebit officium, donec consen - 
sum sequentium, dum facultas fuerit, inquiramus : 
quia uni incaute creditur quod est a plurimis asse- 


B rendum. Ite omnes provecti. Estote euncti feliciter 


approbati. Nil sustinuistis dubium , dum omne judi- 
cium habeatur incertum. Sola nos alpha complecti- 
tur, ubi ca littera non timetur. Sic enim unusquis- 
que proprio usus est voto, tanquam de alieno non 
pepeudissct arbitrio. 


XXXV. 
DELEGA TORIA. 

Si Olympiaci currus agitator rapit prxmia post 
labores, si ferarum certlamen inhonestum velociter 
solet coronare victores, quam celeritatem remunera- 
tionis merebitur, a quo laudabiliter militiz: sacra- 
menta peraguntur ? Cur enim agentium in rebus mi- 
les officii post tot laboris incerta aliquid patiatur 


C ambiguum, qui crebris actionibus excubando, ideo 


principis nomen habere promeruit, cuia wilitiz sa- 
cramentis c:teros antecellit ? Observabit enim jugi- 
ter imperialibus jussis , et ut reverentiam przetorianze 
sedis extolleret [Ac., excelleret], tunc ad ejus venit 
obsequium, quando vocabulum ccepit babere przeci- 
puum. Tales ergo tardare, piaculum est, quia post 
palmam nemo dilatus est. Votivum non potest dici 
quod tristis suscipit. Gravamina nulla metuant :be0« 
luti, ne portus hoc ingerat liberis quod facere potuit, 
procella vexatis. Quapropter experientia tua de illa 
provincia, ex illatione tertia, fiscalium tributorum 
solidos , quos principi Augustorum [id est, agentium 
in rebus) provida deputavit antiquitas, sine aliqua 


* Differentiam esse inter domesticos et protectores D provinc. : Non sit venale judicis velum, non ingres- 


«constat. Nam hi armatam militiam subeuntes , non 
solum defendendi corporis sui, verum etiam prote- 
gendi lateris nostri sollicitudinem patiuntur : unde 
etiam protectorum nomen sortiti sunt, οἱ sunt in 
acie. Alii, ut indicio nominis apparet , familiarius 
zmilitant, et sunt domestici protectores. Sed ex iis 
aii fuere bipedes, alii equites, ut alii comites do- 
soesticorum equitum, alii comites domesticorum po- 
ditum : viri illustres, a quibus domestici regebautur, 
«cym eis licitum erat attingere ac adorare purpuram 

incipis. L. 2, C. De fabricens.; |. 4, C. De domesii- 
«is. ln salutandis etiam et osculandis vicariis prefect. 
peratorio, ac multo magis przesidibus adwittantur ; 
«gue omnia summi honoris loco tribuuntur; et sic in 
À3- 109, C. Theod., de decur., osculum his in pro- 
wincia judicantium et consessus indultus sit. Boss. 

b Merito quia addubitet num rectius aliquanto 16- 
igtur, aditus. Arg. l. 1, Cod. Theod., de off. rect. 


sus redemptio. Tullius in Verrem : Ut adeas, tantum 
dabis. Salvianus Massiliensis, lib. ni de Providentia : 
Intra jauuas non modo illustrium, sed etiam prosi- 
dum aut pripositorum non omnes passim intrare 
presumunt, nisi quos aut judex vocaverit, aut nego- 
lium traxerit, aut ipsa honoris proprii dignitas in- 
troire permiseri! ; ita ut si quispiam ingressus inso- 
leuter fuerit, aut c:edatur, aut propellatur, aut ali- 
qua verecundia atque existirhationis su:xe labe multe- 
tur. Valentin. et Valens impp. : Apertis foribus intro 
vocatis omnibus, etc. L. 2, C. Theod., dc off. rect. 
provinc. ; l. 9, Quisquis, Cod. Theod., de hret.: 
Aperiat forum, etc. Noliin tamen ab antiqua et edita 
lectione, auditus, facile recedere. Nam aures prxbere 
dicitur judex. Martian., novell. 1, lib. inu: Neminem 
exbiberi de provinc. integras adeuntibus eures prz- 
bere. Contra, aures obserate, Valer. Masiur., lib. 
vit, cap. 9. FogskR. 


81 


M. AURELII CASSIODORI διὰ 


dilatione persolvat , quos noveris terti:e deeim:e in- A perior, non redemit. Nostis omne quod loquimur , 


dictionis (Anno Christi 555) rationibus imputandos. 
Sed cave venales moras *, declina damnosa fastidia ; 
ut qui desideras similia consequi, exemplum tibi non 
videaris intulisse dispendii. Quapropter poscentem 
ratione |Gr., ne] submoveas, si te actionis tux qua- 
litate constri»gas [Aec., constringat]. Honorabiles 
quidem a cunctis habendi sunt veterani, sed ab bis 
maxime qui militi labore detinentur. Tibi ergo 
prestas quod parcis alteri, quando indemnitas prioris 


Jjucrum potius fit sequentis. 


EPISTOLA XXXVI. 


ANATIOLIO [ed., ANATOLICO] CANCELLARIO PROYIKCLE 


SAMNII SENATOR PIUEFECTUS PRAETORIO. 


Bjecernit ut septingenti solidi dentur ei qui laudabiliter 
corniculurià est perfunctus officio, et suam ipse B 


integritatem commendat. 


Qui laboriosas excubias et officia magu: sedulitatis 
invenit, rationabiliter et teniporis definita constituit ; 
uL quod erat sub vit3e termino positum , premium 
«on baberet incertum. Alioqui quis sufficere semper 
Εἰ spectare posset, eum se mortalibus lux ipsa sub- 
duceret ? Qua de re sub incerta vita certa militia est. 
Nec habet quod possit metuere, qui ad designatum 
tempus inoffense meruit pervenire. Astra ipsa, ut 
astronomi volunt, licet assidua repetitione volvantur, 
*ursus sui definita custodiunt. Nequit esse ambiguum, 
«uod fine proprio tenetur inclusum. Saturnus annis 
triginta constituta sibi celi spatia pervagatur. Stella 
Jovis duodecim annis attributam sibi regionem illa- 
strat. Martis sidus, ignea celeritate raptatum, decem 
«à oclo mensibus deputata sibi discurrit. Sol anni 
spatio Zodiaci circuli signa prxtervolat. Astrum Ve- 
neris mensibus quindecim spatia concessa transcen- 
dit. Mercurius, velocitate succinetus, tredecim men- 
sibus proposita sibi intervalla protervehit. Luna, 
peculiari nobis vicinitate proximior, triginta diebus 
peracit, quod anni spatio sol aureus cireumactus. 
impleverit. Merito ergo laboris finem mortales inve- 
niunt : quando, ut philosophi dicunt, et ipsa qux de- 
ficere nequeunt nisi cum mundo cursus sui terminos 
rationabiliter acceperunt; hac tamem interveniente 


distantia, quod illa opus suum finiunt, ut ad princi- 
pium redeant; humanum genus ideo militat, ut per- 
actis sudoribus conquiescat. Et ideo illi qui inculpa- 


neque enim in cubiculis nostris secretaria nostra 
peracta sunt, Quod. egimus, cohortes noverunt. Fui- 
mus nimirum ad nocendum privati, ad przstandum 
judiees. Districlio nostra in verbis est habita; et ia 
faetis sensa benignitas. lraseebamur placati, mina- 
bamur innoxii ; et ne potuissemus kedere, terrorem 
videbamur inferre. Habetis, ut solebatis dicere, 
caslissimum judicem, relinquam vos integerrimos 
Lestes. 


EPISTOLA XXXVII. 
RUCENO YIRO CLARISSHéO , CANCELLARIO CAMPANIA 
SENATOK PHAFECTUS PRJ£TORIO. 


Statuit ut. primiscrinio, officio jam perfuncto, solidos 
ex canone previncie Campaute solemniter tribuat. 
Bene antiqua moderatione provisum esi ui laboris 

sui pretia recipiant, qui publicis utilitatibus obsecun- 

dant ; ne quis baberetur preteritus, qui prebabili 
fuerat actione laudandus. Nam eui officio remunera- 
tio solveretur, si pr:etorianis laboribus praemia tarda- 
rentur ? Quidquid enim pene in republica geritur, 
eorum strenuitate completur, et, quod difficillimum 
serviendi genus est (sic enim cogitue omnia implere, 

w non permittatur excedere), exercitibus paret, ar- 

malis obtemperat ; et. inde reportat gratiam, ubi in- 

venire potest alter offeusam. Quid publicas rationes 

[Mss. et Ac., actiones] per difficiles minutias refera- 

mus esse collectas, quas magna subtilitate composi- 

tas et ab illis exigunt, quos offendere non presu 
munt? Eorum est etiam sudoribus applicanduim, quod 
victuales expensz, longe quidem positze, sed tanquam 
in urbe regia nat», sine querela provincialium con- 
gregantur : quia dum suis temporibus aliquid apte 
queritur, danti dispendium non putatur. Actus ipso- 
rum nostra gloria est, opinio temporum, virtus ex- 
plicabilis jussionum ; et quidquid pro continendis 
omnibus gratificationis accipimus, eorum jusle pro- 
visionibus applicamus. Splendescunt usu ipso labori- 
bus attributi, qui reddunt homines semper instrucios: 
labores, inquam, violenti magistri, solliciti pdagogh 
per quos cautior quis effücitur, dui incurri perieula 
formidantur. Erudiatur quis forensibus litteris ; alit 
qualibet disciplina doceatur : ille tamen instruclior 
redditur, qui actu continue devotionis eruditur. Et 


biliter cornicularii est perfunctus officio, septingentos ἢ ideo talibus cum honore solvendum est quod meren- 


solidos, quos et longseva consuetudo deputavit, per 
illam indictionem de Samnii provincia ex illatione 
tertia sine ambiguitate contrade : quia non potest 
dubitare de przmio, quem vera principis commendat 
assertio. Prabfuit enim cornibus secretarii przetoriani, 
unde ei nomen eat derivatum, laudatis actionibus 
comprobatus : eo ministrante caliculum [Gr., Cuj., 
Aiv. e Ga., ealeulum) 1&5 scripsimus inempti, 
«uod magnis pretiis optabatur impleri; gratilicati 
sumus, cui leges faverunt; negavimus, cui justitia 
non promisit. Nemo tristis exstitit de vietoria sua : 
quia salvis facultatibus obtinuit, quando ut fieret su- 


tur; ut et sibi aliquando accipiat, qui semper reip 
blic:e utilitatibus acquirebat. Quocirca illi primiseri- 
nio, jam militi:& labore perfuncto, ex canone provur 
ci» Campaniz, tertize illationis tot solidos solemniler 
te dare censemus ; ut et ille justis laboribus perfrux 
tur, et posteri ejus exemplum libere famulauaws 
accipiant, cum eum pro sua fide bene babitum fuisse 
eognoscunt. 


EPISTOLA XXXVII. 


JOANNI CANONICARIO TIIUSCLE SENATOR PILEFECTUS 
PILETORIO. 


Describit modum conficienda charte, necnon ejus uit- 


" * Venalem dilationem supra, hoc lib., epist. 7. Venalitas studii, Majorioni novell. 7, de bou. cadit 


0AN. 











S819 


VARIARUM LIDER XI. 


858 


litatem. Tum precipit wt cuidam praescriptam pecu- ἃ dorum de 1&6 Thuscia provincia illi ex illatione 


rie summam 6 Thuscia provincia deportatam lar- 
giatur. 


" Moderatrix rerum omnium diligenter consideravit 
(ed., desideravit] antiquitas; ut, quoniam erat pluri- 
müs per nosira scrinia consulendum, copia non 
deesset procurata chartarum ^; quatenus cum judices 
multis profutura decernerent, odiosas moras dulcia 
beneficia non haberent. Hoc munus supplicantibus 
datum est, ne avare constringerentur ad commodum, 
pro quibus a largitate publica constabat acceptum. 
Ademptus est impudentissimus exactionibus locus : 
specialiter a damnis exemit, propter quos principis 
humanitas dedit. Pulchrum plane opus Memphis in- 
geniosa concepit, ul universa scrinia vestire, quod 
unius loci labor elegans texuisset. Surgit Nilotica 
silva sine ramis, nemus sine frondibus, aquarum se- 
ges, paludum pulchra c:xesaries, virgultis mollior, ber- 
bis durior, nescio qua vacuitate plena, et plenitudine 
vacua, bibula teneritudine spongeum lignum : cui 
more pomi robur in corlice est, inollities in medullis, 
 proceritas levis, sed ipsa se continens, foedze inunda- 
tionis pulcherrimus fructus. Nam quid tale in quali- 
bet συ] Γ΄ nascitur, quam illud, ubi prudentum 
sensa servantur? Periclitabantur ante hoc dicta sa- 
pientum, cogitata majorum. Nam quemadmodum 
velociter potuisset scribi, quod repugnante duritia 
corticis vix poterat expediri ? Ineptas nimirum mo- 
sas calor aniini sustinebat; et cum differebantur ver- 
ba3, tepescere cogebantur ingenia. Hinc et priscorum 
opuscula libros appellavit a:tiquitas. Nam hodie 
quoque librum virentis ligni vocitamus exuvias. Erat 
indecorum, fateor, doctos sermones committere ta- 
bulis impolitis ; et in veternosis ramalibus imprime- 
re, quod sensualis poterat elegantia reperire. Gra- 
vatis manibus paucis memoriam commonebat ; nec 
invitabatur plura dicere, cui se talis pagina videbatur 
offerre. Sed hoc primordiis consentaneum fuit, quo- 
niam rude principium Ὁ tale debuit babere commen- 
1uw, quod provocaret ingenia sequentium. Invitatrix 
pulchritudo chartarum affluenter dicitur, ubi exce- 
ptionis subtrahi materia non timetur. Hec enim ter- 
&o niveo aperit eloquentibus campum, copiosa sem- 
per assistit; οἱ, quo liat habilis, in se revoluta colli- 
gitur, dum magnis tractatibus explicetur. Junctura 
sine rimis, conlinuitas de minutiis, viscera nivea 
virentium herbarum, scripturabilis facies, qux nigre- 
dinem suscipit ad decorem : ubi apicibus elevatis 
Éccundissima verborum plantata [Grul., Cuj., Niv. et 
€a., plantatrix] seges fructum mentibus toties sua- 
sissimum rerdit, quoties desiderium lectoris invene- 
sit : humanorum actuum servans fidele testimonium, 
praeteritorum loquax, oblivionis inimica. Nam me- 
wnoria nostra, etsi causas retinet, verba commutat : 
liic autem secure reponitur, quod semper xqualiter 
audiatur. Quapropter depatatam summam tot soli- 


* Vide IsiJor. Etyan. lib. vt, cap. 10; Ovid. lib. 
Mfetam., ubi de Daphne; sanctuin Hieronym. ad 
£siceam ; Alcim. Avit., pag. 31; et Cassiod., in prz- 
4:1. lib. de Artib., pag. 558. Juner. 


tertia te prebere censemus, tertiam de decim: in- 
dictionis rationibus computandam !Gr. et Cuj., tertize 
decimz..... imputandam] ; quatenus scrinium publi- 
cum integritatem fldei sue laudabili debeat perpetui- - 
tate servare ; quod defectum inter mortalia nesciers, 
anaua cumulatione semper augescit, nova jugiter 
accipiens et vetusta custodiens. 


EPISTOLA XXXIX. 


VITALIANO VIRO CLARISSIMO, CANCELLARIO LUCANLE 
ET BRUTIORUM, SENATOR PRJEFECTUS PR/ETORIO. 


Jubet ut assem. publicum, quem Lucani et Brutii loco 
suum et boum singulis annis Urbi pendebant, sol- 
vendum curet. Tum recenset bona. quibus patriam 
suam cumvlaverat. ᾿ 
Apparet quantus in Romana civitate fuerit popu- 

lus, ut eum etiam de longiuquis regionibus copia 

provisa satiarel; quatenus circumjecte provincia 
peregrinorum victui suflicerent, cum illis ubertas 
advecta servaret. Nam quam brevi numero esse po- 
terat, qui mundi regimina possidebat ! Testantur 
enim turbas civium amplissima spatia murorum , 
spectaculorum distensus amplexus. mirabilis magni- 
tudo thermarum, et illa universitas molarum, quam 
specialiter contributam constat ad victum. lloc enim 
instrumentam, nisi fuerit usuale, necessarium non 
habetur, quando nec ornatui potest proficere, nec 
parti alie convenire. Denique h:ec, quasi vestimenta 
pretiosa corporum, ita sunt indicia civitatum, dum 
nullus acquiescit superflua facere, qu:xe se novit ma- 
gnis pretiis explicare. Hinc enim fuit ut montuosa 

Lucania sues penderet, hinc ut Drutii boum pecus 

indigena ubertate przestarent. Fuit nimirum utrumque 

mirabile, ut et provincie tantx civitati sufficereut, 
et sic ampla civitas earum beneficiis victualium indi- 
gentiam non haberet. Erat quidem illis gloriosum, 

Romam pascere : sed quanto dispendio videbatur 

posse constare, adducere tam multis itineribus [us. 

et Ac., muneribus] qux darentur ad pondus, dum 
que probantur decrescere nullus poterat imputare! 

Redactum est ad pretium, ubi pati non poterat de- 

trimentum, quod nec itineribus imminuitur, nec la- 

boribus sauciatur. Intelligant provinci: booa sua. 

Nam si antiqui eorum fuerunt ad dispendia devoti, 

cur isti non sint ad compendia solvenda munifici? Et 

ideo ambos titulos in assem publicum jan! redactos 
diligei.tia tua statutis illationibus procuravit, ne meis 
temporibus negligentes esse videantur, qui alienis 

dignitatibus laudabili integritate paruerumt. Nam li- 

cet et alias provincias studuerim reficere, nihil tamen 

in aliis [Ac. et Cor., Ga. , illis] actum est quod vo- 
luerim vindicare. Senserunt me judicem suum, ct 
quibus privatus ab avis atavisque profi, vivacius ni- 
sus sum meis fascibus adjuvare, ut me agnoscerent 
resjoere affectum patri: , quos in meis provectibus 


b Rudia esse rerum omnium principia probat 
Seneca epist. 96; /Elianus Variarum  Historiar. lih. 
x, ubi de pictura; et Apuleius, lib. 1; Florid., 
Panegyr. Maxim. p. 270. June. 


851 


M. AURELII CASS:ODORI 


δὲ 


senliebant propensa exsultatione gaudere. Pareant A Quid semper inferis laboras ? Aliquando et superis 


crgo non compulsione a'iqua, sed amore : quando et 
hane summam illis minui, qu:xe solebat offerri. Nam 
cum mille ducenti solidi annuis przestationibus solve - 
renum, ad mille eos regia largitate revocavi; ut ex- 
sultarent gaudiorum crementis de oneribus immi- 
nutis. 


XL. 
INDULGENTIA ^. 
Senator multos in carceribus delentos pietate ductus 
liberat. 

Quamvis nomen ipsum judicis dicatum videatur 
esse justitix, et totius anni orbitam zxquitatis jubea- 
mur ambulare vestigiis, his tamen diebus in doinici- 
lium pietatis jure deflectimus, ut ad Redemptorem 
omnium remissionis itinere pervenire possimus. Ex 
liac enim virtute suavissimos fructus legimus, et rc- 
mittendo aliis nobis parcimus. Nam qui periculose 
justi sumus, sub securitate semper ignoscimus 5. Qua- 
propter poenas abdicamus, tormenta damnamus, et 
tunc vere judices sumus. Macte indulgentia, qux 
solvis et presul es. Tu patrona humani generis, tu 
afflictis rebus inedica [ed., medicina] singularis. Quis 
tuo non egeat munere, cum sit peccare commune? 
Ab universis necessario peteris; quando sub te spes 
vite sumitur, συ: sub justitia non habetur. Nam dum 
tribus aliis sororibus coelesti gratia perfruaris, et 
amabili amplexatione nectamini, omnes tibi (quam- 
vis et ipse virtutes sint) honorabiliter cedunt, quan- 
do te humano generi salutiferam esse cognoscunt. 


milita. Otium tibi clemens actus indieit. Qui justitia 
inexorabili excubat, necesse est ut eum pietas beni- 
gna discingat. Et ideo cella gemituum 6, tristitia 
domus, apud superos Plutonis hospitium, locus per- 
petua nocte cxcatus, tandem infusione lucis albescat: 
in quo non unuimn tormentum sustinet reus, qui an- 
tequam incurrat necis exitus, a supernis probatur 
abscissus. Primum pedor ille, collega catenarum, 
abominabili moerore discruciat ; auditum alieni gemi- 
tus et lamenta conturbant ; gustum jejunia longa de- 
bilitant; tactum pondera prementia defatigant 4; 
lumina dintinis tenebris obtusa torpe:cunt. Non est 
unum clausis exitium; multifaria morte perimitur, qui 
carceris squalore torquetur. Nuuc ergo reos de Averno 
D tuo 1877 victuros emitte; redeant ad superos, qui ex 
wagna parte inferos pertulerunt; atria tua vacuita- 
tibus impleantur. Locus ille perennium lacrymarum 
quondam tristes incolas perdat. Non sunt inde qui 
leti sunt; qui tunc profecto habebit gratiam, si de- 
sertus appareat. Exite, inclusi, vicina morte sem- 
per pallentes; redite ad lucem, quos caligantes te- 
nebra possidebant, nihil amplius optata morte pas- 
suri, nisi quod adhuc poteratis occidi. Sed vos, qu: 
nulla debetis ambitione jam decipi, delicta relinquité 
cum catenis, dierum beneficiis absoluti. Vivite nunc 
honeste, qui didicistis superstites mori. Cognoscile 
quam beneficialis sit bona conversatio ; altera coutu- 
lit teterrimum carcerem, hxc novit splendidam tri- 
buere libertatem; ista prastabit ut velitis vivere, 


Sed quid tantuin de terrena conversatione dicamus ? C illa dedit ut eligeretis jam perire. Si leges astr- 


Pietas est, qux regit et celos. O si tecum liceret 
longis temporibus habitare! Totus excluderetur rea- 
tus, et parcendo fleret ut Parcze tollerentur [alii, parce 
tolleretur]. Sed providentissime tanta res sacris so'um 
temporibus videtur esse concessa, ut gratius mundus 
acciperet unde pro rerum movitate gauderet. Qua- 
propter abstine noxiam, lictor, securim, cui licet 
impune facere quod in aliis cognosceris vindicare; 
ama paulisper ferrum splendidum, non cruentum. 
Catenas tuas lacrymis madidas felicior rubigo susci- 
piat; illud potius reconde, quod solebat includere. 
Auditoria feralium vocum meliore sorte mutescant. 
Sic revera nomen custodis, sine mortibus alienis. 


4 Exstat Cod. Theod. lib. 1x, tit. 29, de indul- 5 


gentis. Hic autem propter sancti Paschatis diei 
lxtitiam, et lib. 11 »v, vi, Cod. Theod. Religio an- 
niversarie obsecrationis vocatur, lib. vr. Et ob 
rempublicam tyrannide liberatam, lib. ult. Sed et 
ob partam Crispi eu Helen: Constantinus indulsit, lib. 
1, eod. tit. Fonw. 

b Ait Plutarchus justitiam virginem incorruptam, 
pudicam seu verecundam, temperantem ac utilem 
esse oportere. Przterea justiti:e comitem pudicitiam 
assignat Juven. lib. 11 Satyr. Hoc est verecundiam, 
quasi timere debeat princeps, qui justus est et poli- 
ticus, non nt accipiat, sed ut inferat aliquod subdi- 
tis malum, incommodum, injuriam. Verecundia ita- 
que justitix: comes dicitur, quasi vereri ac metuere 
yrincipem oporteat, ne cui subditorum temere, falsa 
6x causa et contra jus, poenam infligat ; presertim 
cum sub. securitate etiam ignoscatur, et justus esse 


gunt, ulterius vos nullus includit. Secreta pavescie, 
ad forum sine trepidatione venite. Illa juste refugi- 
tis, per qu: tristia pertulistis. Mirentur vos liberos, 
qui viderunt reos. Odisse debetis, quod vos tzadidit 
neci, Pecora ipsa vitare norunt, quie se kesisse co- 
gnoscunt ; itinera illa non repetunt, ubi in foveam 
corruerunt. Tenaces laqueos avis capta declinat, 
h:erentem viscum alis suspecta non insidet. Pisceus 
lhpus arenis se mollibus, ut plumbati lini insidias 
evadat, immergit : cujus ut superducta retia ejus 
tergum frustra diraserint, alacer in undas ezxsilit, € 
vitati periculi gaudia liberatus agnoscit. Scarus esà 
pellectus, cum junceum carcerem ceperit introire, 


nisi periculose nemo possit. Bnoss. ἜΝ 

* Carcer in media primum urbe, foro imminens 
tedilicatus est, ut testatur Livius : in quo barathrum 
fuit, quo ad ultimum supplicium sontes damnati d'- 
trudebantur, quod Tulliunum nuncupabatur: qua d 
re vide Dion. lib. xuvi. Est locus, inquit Sallustius, 
in carcere, qui Tullianus appellatur, ubi paululum 
ascenderis, ad kevam circiter duodecim pedes hund 
depressus, eum inuniunt uudique parietes; atque 
insuper camera lapideis fornicibus juncta, sed t 
culta tenebris, odore feda, atque terribilis ejus f- 
cies est. Bnoss. 

4 De his lib. nt C. Theod.; de exactorib. Et apud 
Aul. Gellium, lib. xx, cap. 1. Alia erant pondera 2 

idum, quibus aggravati martyres erant, uli al 
Baron. in diem 16 Septemb. in Martyr. Rom 
JvRET. 





853 


VARIARUM LIBER XII. 


δι ὦ 


mox ut ad se exitium suum invilatum fuisse cogno- A cemus. Patere penale secretarium tuum innocenter 


verit, in caudam labitur, paulatim se ab angusto 
subducens. Quem si alter ejusdem generis cognove- 
rit irretitum, extrema ejus mordicus trahit; ut qui 
sibi captus non potest subvenire, alterius solatio 
probetur evadere. Sic et sauri argutum piscium ge- 
nus, a velocitate nominati, cum se in insidias nexuo- 
sas impulerint, quasi quibusdam funibus xquabiliter 
illigati, totis nisibus trahentes retrorsum, socios co- 
nantur liberare captivos. Plura sunt, si talia perqui- 
rantur. Omnia eniin qux possunt habere contraria, 
facilis casus absumeret, si curam salutis proprie non 
bàberent. Ad te claustrorum magistrum verba revo- 


esse secretum. Torqueris quidein, quod nullus affli- 
gitur; a communibus gaudiis moestus exciperis, dum 
tibi soli non parcitur venia generali, lividze invidice 
comparandus. Sustine de omnium securitate iactu- 
ram, qui habuisti de multorum afflictione Letitiam. 
Sed ut tnos quoque gemitus consolemur, illos tibi. 
tantummodo vindica, quos lex pietatis gratia non 
relaxat : ne cum truculentis parceret, asperrima fa- 
cinora levigaret. Solvamus ergo cuncta, secularibus 
actibus implicati. Patilur omnis homo periculosos 
nexus, quos festinet evadere. Claustra reos dimittant, 
nos vincula improb:e cogitationis absolvant. 


——————— — Ὁ Ὁ ΦΦοΠΦ6Φ Ὁ Ξ 
LIBER DUODECIMUS. 





188 EPISTOLA PRIMA. 
BIYERSIS CANCELLARHS PROVINCIARUM. SINGULARUM SE- 
NATOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 

Klectis a pre'[ecto preetorio cancellariis, et in diversas 
provincius missis, salutaria monita ad. munus bene 
gerendum, et precipue ad avaritium. fugiendam, 
trudunt«r. 

Nescio quis maguus esse crelitur, qui de penetra- 
sibus judicis destinatur : quoniam tanto plus sesti- 
matur quis amare justitiam, quanto ab illo frequen- 
tius constat auditam. Per milites suos judex intelli- 
gitur , et sicut discipuli magistri scientiam produnt ^, 
sic nos obsequentium mores aperiunt. Pr:ceps non 
putatur observasse mederato, avarus paruisse non 
advertitur continenti; stultus prudentibus serviisse 
non creditur. Periclitamur, fateor, in actionibus ve- 


B sentis pudorem. Nam quid debeas tentare vile [Cor., 


Ga., vides], qui militas sub honore ? Fasces tibi judi- 
cum parent; et dum jussa pr:etorian: sedis portare 
crederis, ipsam quodammodo potestatem reveren- 
dus assumis. Edicta nostra tu primus [ed., impri- 
mis] observa, ostende bonam te intendentibus viam. 
Nam eujus est judicis custodire mandata, si milites 
nostra videantur negligere constituta? Reginam il- 
lam procacium vitiorum avaritiam fuge, cui cuncto 
crimina detestabili devotione famulantur : quz» dum 
pectus hominis ingressa fuerit, gregatim quoque ma- 
lefidas cohortes admittit. Ferri non potest recepta, 
quia nescit esse solitaria. Agmen habet blandissi- 
mum, arma suscipit ex talentis, et per dulcedinem 
superat quos amara deceptione captivat. Proinde ad 


stris, si vos mala intentione tractetis ; et, quod nul C utilitates publicas esto sollicitus, injuncta morali 


accidit vestrum, alienum vitium nostrum celebratur 
opprobriun. Sustinemus tales casus, quales nos in 
alios judicare non possumus; et lex qua fruuntur 
cuncti in nobis non potest custodiri. Sed habemus 
iterum ex alia parte solatium, quod vestra bona no- 
stra creduntur esse mandata ; et nobis otiosis acqui- 
ritur, quidquid glorixz vestris laboribus expeditur. 
Si te enim aliquis sapienter agere videat, statim fa- 
mam tui prxceptoris exaltat : dum tale institutum 
faisse creditur, qualia gesta nihilominus sentiuntur. 
Una est sententia plebis, tales esse judices quales 
mos contigerit approbari. Et ideo magnopere caven- 
deum est, ne ille de vobis incipiat judicare, cujus vos 
opinionem contigerit ante lacerasse. Ulciscitur poe- 


compulsione procura. Plus agit inculcator rationis, 
quam possit exercere terribilis. Persona tua refu- 
gium sit oppresso, infirmi defensio, pr:sidium ali- 
qua calamitate concluso. Sic enim proprie nostros 
cancellos agitis, si :esorum impia claustra solvatis. 


189 EPISTOLA 1]. 
UXIVER*IS JUDICIBUS PROVINCIARUM SENATOR PRAEFECTUS 
PB/ETORIO. 

Invitat judices ad suiipsius. imitationem. Tum praci- 
( et possessorem admonean! ut tributa. indictionis 

ὅ devola mente temporibusque statutis persolvamixr, 

et fidelem. expensarum. noütiam ad scrinia prato- 
riana dirigant. 
Gratias Divinitati refero, quia et provinciales fe- 


cerunt quz? monui, et ego complevi omnia qu:e pro- 


nis quod misistis in fabulis; et tormentis vestris D misi. Nam nec me sensit quisquam aliqua venalitate 


compensat [Ac., ut tormentis nostris compescat] 
quod populus vulneratus exaggerat. Quam periculo- 
sum est pati judicem rationabiliter iratum , et illum 
de fortunis Luis decernere, quem te constat graviter 
irritasse ! Quapropter stude magis ut nostra potius 
voce lauderis : quia sicut te potest judicis vel sermo 
deprimere, ita prosperrima sententia sublevare. 
Ferge igitur per illam indictionem, juvante Dco, ad 
illam provinciam , cancellorum pompa decoratus , et 
gloriosa gravitate precinctus. Absens cogita pra- 


s ἴω hanc rem belle Salvianus, 


* 


pollutum, nec ego pertuli tributarios indevotos. Ha- 
bemus utrique quod in nobis diligere debeamus ; illi 
repererunt affectuosos judices, nos a"quisivimus in- 
tegerrimos prz:cones. Ágamus itaque, Deo przestante, 
quod cepimus. Possessor mihi publicas pecunias 
libens inferat : ego illi in conventus justitize tributa 
persolvam. Vobis autem commode repetitur, quod 
veraciter actum esse sentitur, quando de rebus prz- 
terilis spes magna redditur ia futuris. Probastis enint 
quia nullum coegimus dare quod non debuisset of- 


de Provid. Dei, pag. 97. Ennodius, pag. 527. Junzr. 





e55 


damnis aflittus est. Discussorum terrores fecimus 
ignorari. Nec extr.ordinaria qu:esivimus, qui cuncta 
geri legibus optabamus. Sed nec vos sitis in ea parie 
dissimiles. Praesules imitatores esse dignitatis nostrze 
jura voluerunt, quibus pene eamdem quam nobis 
jurisdictionem per provincias contulerunt. Nullum 
repudiat sequenda justitia, omnes clarificat, quos sui 
participatione sublimat : minorem se ille solus facit, 
qui ab ipsa discessit. Cur accipiendi vota sectemur ? 
Nullam gloriam recipit, qui dives vocatur : contra 
omni laude decoratur, qui justus edicitur. Desidere- 
ynus potius quod nos pretiosiores locupletibus facit. 
Fasces accipimus, ut graves esse debeamus. Tribu- 
nalia conscendimus, ut morum gradibus evehamur. 


Nil vile, uil cupidum judices decet. Claras enim suas B 


inaculas reddunt, si illi ad quos multi respiciunt ali- 
qua reprehensione sordescunt. Alioqui expedit non 
videri, quam cunctorum irrisione signari. Omnes 
ergo, qui gremiorum [ed., przxmiorum] celsa petimus, 
vitiorura humilia deseramus. Sit in nobis frons libera, 
ut aliorum possimus emendare peccata. /Equat cri- 
ynen omne quos inquinat, et ideo dissimilis ab accu- 
&ato debet esse qui judicat. H:ec nos annuo sermone 
convenit loqui, quia bonarum rerum nulla satietas 
cst. Fateor aviditatem desiderii mei, cupio me vo: 
biscum velle predicari *. Veniamus nunc ad consueta: 
qux ideo debent suscipi grata, quia probantur esse 
solemnia. Quapropter, quod feliciter dictum sit, te 
officiumque tuum, cuim Dci juvamine, possessorem 


precipimus admonere, ut tributa indictionis tertix C 


decima (Anno Christi 555) devota mente persolvant, 
quatenus, trinz illationis moderamine custodito, de- 
bhitam reipublice inferant functionem. Tempora 
exaclionum statuta serventur; ita tamen, ut nullus 
sub immature compulsionis injuria se ingemiscat 
exactum, nec iterum sub turpi venalitate induciarum 
largitas damnosa prebeatur. Dilatio enim tributi 
major fit causa dispendii, quando irrite suspenditur 
quod nullis protractionibus evitatur. 'Expensarum 
quoque fidelem notitiam, quaternis mensibus com- 
préhensam?^, consuetudine custodita, ad scrinia nostra 
dirigere maturabis ; ut totius erroris detersa caligine, 
publici ratiocinii possit claritas apparere. Nam si 
aliter facias, te damna respiciunt, quz per neglectum 
tuum publicis utilitatibus ingeruntur. Et ut facilius 
possis, Deo auxiliante, qu: sunt statuta perficere, 
illum atque illum sedis nostrz milites tibi officioque 
vestro consuctudinarie przecipimus imminere, quate- 
nus ordinatio nostra inculpabiliter sortiatur effectum. 
Cave ergo ne te imparem nostris przstes admonitis : 
quia nimis foedum est ut a quo laudanda reposci- 
Tus, resecanda polius approbemus. 


4 Vile Plinium, in Panegyr., pag. 997 : Vota, 
qu2 semper, etc. Jun. 

b Hinc quadrimenstre) breves, qui de singulis 
pensionibus conficiunter ἃ cbartularüs, et ad ofli- 
cium palatinum aut praefectum przetorio transmittun- 
tur. Constat enim tribus pensionibus amni cujusque 


M. AURELII CASSIUDOIfU 
ferre. Non publicis, non privatis a me quisquam A 


856 
EPISTOLA lil. 


UNIVERSIS SAJONIBUS QUI. SUNT CANCELLAWIIS DEPUTATI, 
SENATOR PRJEFECTUS PRJETORIO. 


Quomodo sajones cancellariis deputatos officio sua 
fungi oporteat, admonet. 


Oportet quidem cuncta sub tranquillitate peragi, 
quemadmodum possit bonis moribus convenire. Sed 
tanta est in reipublice de iorum varietate diversi- 
tas, ut nemo valeat leges defendere, nisi terrot 
videatur aliqua temperare. /Egris non una causa sga- 
lutis est : alter cibis reficitur, alter per abstinentix 
beneficia tenuatur ; hic lavacra mollia, ille ferrum 
qusrit ad vulnera; et varium poscit remedium di- 
versa qualitas passionum : sic qui populis praeesse 
cognoscitur, non uno consilio przeditus [ms., przdi- 
turus] invenitur. Feroces districtione premendi sunt, 
mansueti civiliter admonendi ; dolosi caute, sinplices 
sub lenitote tractandi sunt. Et ideo ubique probatur 
esse necessaria prudentia, quoniam rebus omnibus 
adhibere videtur accommoda. Quapropter devotio-: 
nem tuam solatiis illius viri clarissimi cancellarii 
nostri solemni more deputamus; ut contra nullum 
alium erigaris, nisi qui legibus parere despexerit. Ad 
forum trahe qui justa non recipit; sub continentia 
irascere, sub maturitate distringe. Timeri te amplius 
volumus quam probari, quia maxime illud vigori tuo 
reputabitur, si nullius prxesumptione peccetur. Cogi- 
tetur pr: omnibus pecunix public: fidelis exactio. 
Sit tuum commodum contemptus alienus. Coactus 
faciat, qui justa sponte complere neglexerit. Causis 
tantum te delegatis impende. Si precepta sequcris, 
devia non requiris. Caret culpa, qui imperata per- 
fecerit. In exsecutore illud est pessimum, si judicis 
190 relinquat arbitrium. Non inde jacteris, quod 
tibi non potest obviari: nec assumere superbiam 
velis, quia te multorum busilitas pertimescit. Viri 
fortes semper in pace modesti sunt, el justitiam ni- 
mis diligunt, qui frequenter prelia tractaverunt. 
Quam gratum est, si inter parentes reversus, quere- 
larum non reportes opprobrium, sed iia té cogno- 
scant egisse, quemadmodum diligentes probantur 
optare! Nos etiam gratanter excipimeus Cum laude 
venientem , et otio vacare non sinimus, quem proba- 
bHiter egisee sentimus. His etiam et rerum dominus 
majora credit, quos bona conscientia utilitates suas 
egisse probaverit. Quanta sunt qux possunt tollere 


D sapientes! Nemo amplius acquirit quam qui se bona 


conversatione tractaverit. 
EPISTOLA IV. 


CANONICABIO VENETIARUM SENATOR PRLEFECTUS 
PRAETORIO. 
Jubet ut pisces exquisitos et vinum. acinaticium, quod 
pluribus laudatur, mense regis provideat. 


Mense regalis apparatus ditissimus, non parvus 


indicliones solvi, lib. ult., C. De amon. et trib.; lib. 
xv et xvi C. Theod., eod. tit.; et inde singularum 
pensionum breves quadrimensirui sunt, ut hoc loco 
:idere est. Ic autem auctoris verba Accursius usur- 
pavit in !ib. 1, C. De apochis publicis ; et Majorianus, 
novella de ind. rel. BRoss. 





£517 


NARIARUM LIBER XII. - 


83 


reipublic:e probatur ornatus, quia tanta dominus À decora est, et serena puritas; ut illud de rosis, hoc 


possidere creditur, quantis novitatibus epulatur. Pri- 
vati est habere quod locus coutinet; in principali 
convivio hoc profecto decet exquiri, quod visum de- 
beat admirari. Destinet carpam Danubius, a Rheno 
veniat anchorago, exormiston Sicula quibuslibet la- 
boribus offeratur, Brutiorum inare dulces mittot 
acernias, sapori pisces de diversis finibus afferantur. 
Sic decet regem pascere, ut a legatis gentium cre- 
datur pene omnia possidere. Et ideo procuranda 
&unt vina, quz singulariter fecunda nutrit 1talia, ne 
qui externa debemus appetere, videamur propría 
non quzsiisse. Comitis itaque patrimonii relatione 
declaratum est, acinaticium, cui nomen ex acino est, 
euthecis aulicis fuisse tenuatum, Et quia cuncto 
dignitates [Ac., civitates] invicem sibi debent neces- 
saria ministrare, qux probantur ad rerum dominos 
pertiaere, ad possessores Veronenses, ubi ejus rei 
cura priecipua est, vos jubemus accedere ; quatenus, 
accepto pretio competenti, nullus tardet vendere 
quod principali grati: deberet offerre. Digna plane 


species, de qua se jactet Italia. Nam licet ingeniosa - 


Gracia multifaria se diligentiz: subtilitate commen- 
det, et vina sua aut odoribus condiat *, aut marinis 
permixtionibus insaporet : sub tanta tamen exquisi- 
tione reperitur simile nil babere. Hoc est enim me- 
rum et colore regium, et sapore precipuum, ut 
b'attam aut ipsius putes fontibus tingi, aut liquores 
ejus ἃ purpura credantur expressi. Dulcedo illic 
διε ffabili suavitate sentitur : stipsis nescio qua firmi- 
tate roboratur, tactus ejus densitate pinguescit, ut 
dicas esse aut carneum liquorem, aut edibilem po- 
tiunem. Libet referre quam singularis esse videatur 
ejus collectio. Autamno lecta de vineis in pergulis 
domesticis uva resupina suspenditur, servatur in 
vasis suis, thecis naturalibus custoditur. Rigescit, 
non liquescit ex senio : tunc fatuos humores exsu- 
dans, magna suavitate duleescit. Trahitur ad men- 
sem Decembrem, donec fluxum ejus hiemis tempus 
aperiat; miroque modo incipit esse novum, quando 
cellis omnibus reperitur antiquum. Hiemale mustum, 
uvarum frigidus sanguis, in rigore vindemia, cruen- 
tus liquor, purpura potabilis, violeum nectar : defer- 
vet primum in origine sua; et cum potuerit ado- 
lescere, perpetuam ineipit habere novitatem. Non 


caleibus injuriose tunditur, nec aliqua sordium ad- D 


mixtione fuscatur; sed, quemadmodum decet, nobi- 
htas tanta provocatar. Defluit, dum aqua durescit ; 
fecunda est, cum omnis agrorum fructus abscedit. 
Distillat gemmis comparem liquorem, jucundum 
nescio quid illacrymat ; et pr:eter quod ejus delectat 
dulcedo, in aspectu singularis ejus est pulchritudo. 
lloc quantocius perquisitum, et competentibus pretiis 
aggregatum, chartariis qui in rem directi sunt tra- 
dite deferendum. Nec illud negligendum putetis, 
quod iacteo poculo relucescit, quando plus est- mi- 
rabile quod potueritis diflicilius invenire. Albedo ibi 


Ld 
* 


. * Notandum hic est veteres frequenter usos fuisse 
vino odoribus condito, teste Athenxo, lib. uw, cap. 1; 


credatur natum esse de liliis. Colore quidem extra- 
neut, sed sapore germanum est : aspectus dispar, 
et similis in utroque suavitas. Nam quod acute sapit, 
quod cito reficit, comninne illis intelligitar : sed: 
mágaa est distantia quae. videtur. Istud intueris ru- 
bore letum, iilud conspicis candore festivum. Et ideo 
procuratio eorum debet esse celerrima, quando iu 
ambobus esse cognoscitur quod pariter exspectatur 
[ed., expetatur]. 


EPISTOLA V. 


VALERIANO [ms. Á., vALERIO] viRO SUBLIMI SENATOR 
PRJEFECTUS PRAETORIO. 

Significat regem pretia rerum in Lucania, Brutiorum- 

ue agris ob illatam ab exercitu injuriam  minuisse. 

Tum jubet ut populi a. judicibus, a ducibus milites 

in officio contineantur. Denique vetat quominus ulla 

domus, ne sua quidem, aut regia, ab alendis copiis 
eximatur. 

Gencraliter quidem amplissimum cognitorem decet 
benelicia dilatare : quoniam qui omnibus praesse 
cognoscitur, cunctis impendere prefutura censetur. 
Sed gratificante natura illis amplius debemus, qui 
nobis aliqua proximitate junguntur; dum quoddam 
genus recti videatur esse. propositi, ab :xequalitate 
discedi. Nam modestiam collegis impendimus, reve- 
rentiam patribus exhibemus : civibus debemus com- 
munem gratiam, sed affectum filiis singularem ; ei 
tanta necessitudinum vis est, ut nullus se contem- 
ptum dijudicet, si sibi aliena pignora przlata esse 
cognoscit. Et ideo non est aliquid injustum, de pa- 
tria plus esse sollicitum, eo przesertim tempo-e, cum 
ejus videamur periculis subvenire. Plus enim eos di- 


ligere credimur, quos eripere festinamus. Veniens 


itaque numerosos exercitus, qui ad defepsionem 
191 reipublice noscitur destinatus, Lucauize Bru- 
tiorumqne dicitur culta vastasse, et. abundantiam 
regionum studio tenuasse rapinarum. Sed quoniam 
et illis dare et istis sumere pro temporis qualitate 
necesse est, pretia qu:e antiquus ordo constituit ex 
jussione rerum domini cognoscite temperata , ut 
multo arctius quam vendere solebatis in assem pu- 
blicum prebita debeant impntari ; quatenus nec pos- 
sessor dispendia, nec exercitus laborans sustinere 
possit inopiam. Nolite igitur esse solliciti. Evasistis 
exigentium manus, tributa vobis presens adimit ap- 
paratus. Sed quo facilius instrueretur vestra notitia, 
iputationum sumrnas infra scriptis brevibus credi- 
dimus exprimendas, ut nemo vobis vendat benefi 
cium quod publica noscitis largitate collatam. Con- 
tinete ergo possessorum intemperantes motus. Ament 
quieta, quos nullus ad incerta pr:ecipitat. Dum bel- 
ligerat Gothorum exercitus, sit in. pace Romanus. 
Felicium votum est quod jubetur. Ne rustici, agreste 
hominum genus, dum laborandi tzedia fugiunt, illici- 
tis ausibus efferantur; et contra vos incipiant erigi, 
quos vix poteratis in pace moderari. Quapropter ex 


Klian., lib. xit Hist. Eunap.; Sardian., in Jamblico; 
et Arnob. , lib. v. Baoss. 


659 


M. AURELII CASSIODORI 


R00 


regia Jussione singulos conductores massarum et pos- A genita pietate prxceperunt , terminationes tameg 


Se»xores validos admonete, ut nullam contrahant in 
concertatione harbariem ; ne non tantum festinent 
bellis prodesse, quantum quiete confundere. Arri- 
piant ferrum, sed unde agros excolant; sumant 
cuspides, boum stimulos, non furoris. Defensuruin 
maxima laus est, si cuin illi videantur przedictas re- 
giones protegere, isti non desinant patrioticas pos- 
sossiones excolere. Sit judicibus vigor ex legibu:, 
sub:ellia non desinant jura malis moribus intonare. 
Timeat latro judicium quod semper expavit. Adulter 
gremium? judicis intremiscat. Falsarius vocem prz- 
conis exhorreat. Fur fora non rideat, quia tunc li- 
bertas gaudet, si talia non LEetentur. Sic enim pro- 
sperrime geri non sentiet;s bellum, si vobis sit com- 


importunis et fatuis adhibita districtione geminamus, 
ul qui nequeunt erubescere, saltem se contineant per 
timorem. Quis enim de sua prxsumptione gratoletur, 
quando famam perditurus est, qui interdicta tentave- 
rit? Retundatur [Ac., recondatur] ambitio czca en- 
pientium; proterva refrenetur audacia; qui lacrum 
de malo quzrit, poena proposita terrealur; qui ho- 
norem per nefanda desiderat, amissa potius opinione 
turbetur. Additur etiam quod nostris temporibus sce- 
lerat:e pecunix non valebunt ; nec culpam suam redi- 
mit, qui reum se esse cognoscit. [niquis fraudibus 
non patebit occasio; persequimur, non vendimus ex- 
cedentes. Ubi jam male capientes spem habebitis, 
quando vobis et rerum domiui ct vestri judices com- 


muniter de civilitate consilium. Nullus opprimat ἢ minantur? Vos tamen quos ad publicas administra- 


indigentem : invadite pervasores, insequimini perse- 
quentes. Est vobis competens pugna civilis. Omnia 
pacata vos redditis, si duces scelerum comprimatis. 
In annonis vero reputandis esto sollicitus, ne aliquem 
cujusquam possit fraudare versutia. Rectoribus au- 
tem exercitus a rerum dominis sub mea presentia 
eognoscite delegatum ; ut dum a vobis necessario 
fuerint. commoniti, gravatis per injuriam debeat 
subveniri. Custodiant nihilominus disciplinam, unde 
robustius armatur semper exercitus. Additum est 
etiam beneficii genus , ut a prxsenti devotione prze- 
ceptis regis nec divina domus videatur excepta : 
sed totum communiter sustineatur, quod pro gene- 
ralitate censetur. Nunc ergo cum ombibus fratribus 


vestris studiose consurgite, et àub omni cautela ne- (ἃ 


cessaria providete, ut prosit revera nobilissimx pa» 
tri: talia volumina przetulisse. Quieta enim regere, 
et ex usu adminislrare provincias, homines vel me- 
diocris . intelligenti: possunt : sed hoc opus, hic !a- 
bor est, illud r&agis regere, quod se relictum non 
potest continere. Cessat. enim nautarum in tranquil- 
litate peritia; nec nomen przestat artifici, nisi fuerit 
vis magna periculi. Habetis ergo tempus , ubi et fa- 
mam sapientum possitis acquirere, et in omui parte 
vos laudabiliter, juvante Domino, custodire. Meos 
&utem ultra c:eteros minime commendo : quia omni- 
bus hoc cupimus accidere, quod nostris laribus [ed., 
laboribus] desideramus evenire. Mihi enim propria 
cura dilapsa est, postquam generalem coepi cogitare 


custodiam. Opto meis bene, sed quod possit esse D 


commune : quia magna injustitie genus est, aliud 
sibi judicem velle quam potest generalitas susti- 
nerc. 


EPISTOLA VI. 


UNIVERSIS PR/EFECTUB,E TITULOS ADMINISTRANTIBUS 
SENATOR PR/EFECTUS PILETORIO. 


Minatur penas. judicibus iniquis, et hortatur bonos ut 
publicis utilitatibus iude[essi consulant. 


Quamvis abunde sufficiant qux rerum doinini in- 


^ Juret. putat. legendum, genium, ut lib. 1, cpist. 
ὁ. licet dixerit gremium curix lib. xi, epist. 15. 

liac formula tributum remittitur ob transituin mi- 
litum, quem innocentem esse debere coustituilur, 


tiones pervenire nostra fecit electio , de actionum 
honestate confidite : quia vos nulla venalitas excludit, 
$i probitas continuerit actionis. Publicis vtilitatibvs 
servite fixi, quando vos uulla privata damna concu- 
tient. Reddite hanc vicissitudinem judicio meo, ut 
qui vos nullo proprio suffragio gravari feci, studeatis 
in vobis mea facta laudari. Prazfixum itaque tempus 
a rerum dominis noveritis esse servandum ; ita ta- 
men, ut ea qux vobis pro publica uülitate decreta 
sunt, providere ac solvere debeatis. 


EPISTOLA Vil. 


CANONICARIO VENETIARUM SENATOR PRJEFECTUS PRE- 
TORIO. 


ludicat regem fiscum indictionis 15 aliquibus incursione 
Suevorum vastatis relaxasse. 


Sub clementia boni principis nihil constat licere 
fortuitis ; quando sinistros casus corrigunt, 199 qui 
przstare prosperrime consueverunt [ Ms. et Ac., cez- 
suecunt]. Nam. quemadmodum ferrct. nudus szvam 
barbariem,et districtum principem, quando spoliatus 
jure negat quod aflluens inferre didicerat? Atqueideo 
illi vel illi, Suevorum incursione vastatis, fiscum de- 
cim: quintze indictionis ( Auno Christi 531 ) serenitas 
regalis indulsit, sicut te poterit instruere relecia pr.e- 
ceptio. Unde obelientiam commendantes à supra- 
dictis possessoribus de pr:ediis, quae tamen cognovc- 
ris esse vastata, presentis indiclionis tributa non 
exigas: reliqua. vero solemni compulsione procura, 
ut constitutis temporibus arcario nostro residuam 
suppleas quantitatein. Cave ergo ne gravior fias hosti- 
bus, si adhuc nudare velis exutos : clllamydes non 
pavescant, qui arma timuerunt, rapinas non sentiant 
post prz:dones. Validas contra te apochas invenerun!; 
invictas securitates illis dedit calamitas sua ; violen- 
tus abstulit quod quarebas. Cui nibil videtur relic- 
tum, a tributis constat esse liberatum. 


EPISTOLA Vill. 


LONSULARI PROVINCLE LIGURIE SENATOR. PRAEFECTUS 
PRAETORIO. 


Exiit casas. quorumdam a fisco publico exactoribus 


novell. 150, ut ob eamdem causam privatis condecto- 
ribus censiones jure nostro remittuntur , leg. 15, Ft 
conducio, ὃ δὲ vis, ὃ Si exercitus prateriens. D. Locut. 
et cond., sup., lib. v, epist. 26. Fonx. 





861 


VARIARUM LIDER XII 


802 


Irébutorum persolvendo, dununodo suis ipsi manibus A nem memoratz rei oflicium vestrum celebret ex more, 


tllium regias in arcas tempore praiscripto de[erant. 

Novum genus videtur esse conipendii, postulantes 
2cquirere, et prxestantes nulla damna sentire. Namsic 
accipitur ab uno, ut perire non possit ab altero : do- 
patur sine dispeidio ; ceditur sine imminutione, et no- 
men habet munificenü:xe quod [Ac., qui ] jura Domini 
nescit exire. Quapropter ille casarum suarum fiscum 
in illa provincia coustitutarum , quas brevis subter 
conscriptus eloquitur exactorum suggerit enormitate 
vexari, desiderans sine aliqua imminutione publice 
utilitatis, inferre se debere nostris arcariis debitam 
functionem. Quod nos qui nullorum damuis studere 
ceognoscimur, dummo:o fisco competentia rationabili 
satisfactione solvantur, libenter annuimus : quia hoc 


quatenus antiqua pietas regnantium przsentium re- 
paret beneficia dominorum ; et possit pro illis suppli- 
care, sub quibus se magis intelligit votiva meruisse. 
Resumat facultatem, quam se suspiraverat amisisse. 
Peregrinum se ultra dicere non potuit, qui optata 
rura [Ac., jura] conquirit. Habeat possessorum simi- 
lem dignitatem, οἱ jam tributa reparatus inferat, qui 
opem ab alienis manibus expetebat. Gaudeat se ad 
lioc perductum , ut daret quod utique nisi habenti 


. non probatur emergére ; c:zeteris dominis in hac tau- 


tum sorte deterior , quoniam alienare nequit quo 
possidere pr:evaluit. Sed et hoc quoque magna cre- 
dimus :equitate repertuin, ut qui locu succedit pigno- 
ris, substantiam suam affectu [ Grul., Cuj., Niv. et 


est bona desideria suspendere , quod illicita perpe- n C5, effectam] patris jure servet extraneis. Misera- 


trare. Qua de re spectabilitas tua. commonitis curia- 
libus, vel. compulsoribus, necnon οἱ his quorum in- 
teresse cognoscit, ab illa indictione pr:edictis casis 
exactioneni faciet sub hac conditione removeri ; ut 
si iutra illas calendas summa qu: coinpetit non fue- 
rit arcario persoluta, intra proviuciam solemnis ex- 
actio peragatur. Minusve fidem su:xe promissionis ar- 
cariorum apochis probaverit esse completam, ab 
omni inquietudine compulsorum designata praedia 
liberentur : quia illa magis debent eligi, qu» sine 
suspicione damni libenti animo probantur offerri. 
Grata enim nobis est sine instantia compulsoris ex- 
actio ; et hoc devotum facere, quod vix poterat coa- 
ctus implere. Atque utinam possessor ultroneus et 
nobis necessitatem morarum tolleret , et sibi damna 
eompetentibus illationibus abrogaret ! Ipse enim im- 
minentem necessarium facit, qui solemnia przbere 
distulerit. E 


EPISTOLA IX. 
PASCUASIO PRAEFECTO ANNON.E£ SENATOR PIUEFECTUS 
PRAETORIO. 

Significat Afrum aliquem ambiisse facultates relictas a 
quodam nullis filiis aut heredibus superstitibus mor- 
Ito, quem jubet more solemni in illas introduci. 
Pietate plenum est, peregrinam gentein publicis 

beneliciis obligare , et non tantum eonsanguineos ad 

&ubstantize lucra mittere [Ms. Cuj. et Gr., permittere], 

quantum ipsos quoque advenas invitare. Hzxereditas 

qui est sine proximis, absque parentela successio ; 
solaque fides generis est, patrios sonare sermones. 

Afer enim sic expetit beneficia , ut sibi olim doceat 

fuisse concessa : donum sine accipientis nomine prze- 

ter personam largitas, quia primum collatum est 
genti, ut postea petentium vocabulum potuisset afligi. 

Hinc est quod jure quodam postulant hzreditates 

alienas, et illis tantum videtur competere, quod Ro- 

manus non potest in causis similibus obtinere. Bene- 
ficium tale non habuerunt in patria sua, sed hic om- 
nes sub hac conditione parentes sunt : universa na- 
tio, quantum ad successionis beneficium, una familia 
est. Quocirca experientia tua preces illius diligenti 
examinatione discntiat , et si revera ille quem sug- 
gerit de hac luce transiisse filios non reliquit, nec 
ab alio constat rationabiliter possideri, introductio- 


tione pastus, nunc pascat et alios : felix illi contigit 
et przedicanda captivitas, Romana civitate perfrui, et 
Afrorum privilegiis potuisse misceri. 


EPISTOLA X. 
DIVERSIS CANCELLARIIS PROVINCIARUM SENATOR PR.EFE- 
CTUS PRAETORIO. 


Pracipit ut summam future | indictionis sine mora 
ulla exigant. Si secus fecerint, minatur se eos rigi- 
dius tractaturum. 


Rationum publicarum reliquis infau (τ sunt zgri- 
tudini comparande, qu:xe gravant ct debilitant [ed., 
gravatum debilitant], nisi sub celeritate discedant. 
Reatus quidam est esse sub debito, nec liber potest 
veraciter 193 dici, qui probatur obnoxius reperiri. 


C Prudens se ipse compeliit : minus cautus est, qui ur- 


getur ab altero. Nam quid egit totius anni suscepta 
compulsio? Summa futurz indictionis et. quantitas 
exigatur. Parcendo non parcitis , exonerando pr:ze- 
gravatis; et dum venales moras qusritis, tributi 
onera duplicatis. Relinquite tandem crudelem mise- 
ricordiam, beneficia tota detestatione fellita. Gravius 
percutit, qui blandiendo grassatur ; et sub indulgen- 
tia ledit, qui consuetis temporibus exigere tributa 
distulerit. Et ideo desinite aliquando possessorum 
damna mercari, quia totum constricti per incommoda 
redditis quod iniquis dilationibus abstulistis. Post ista 
cnim non vos credatis verbis iterum commoneri, 
sed irremissibili exactione compelli. Quapropter si 
ad illum diem arcario nostro, qux: de provinciis 


D aolemniter postulantur , dispunctis rationibus , non 


aut per te intuleris, aut. destinaveris quantitatem, 
degeniatus in provincia velociter reddes, qux: te male 
distulisse cognoscis : quia nimis iniquum est ut assis 
publicus sub tua negligentia jaceat, el arcariis [ed., 
arcarius] mutuatam pecuniam publicis utilitatibus 
incessanter expendas. 


EPISTOLA ΧΙ. 


PETRO VIRO CLARISSIMO, EROGATORI ODSONIORUM, SENA- 
TOR PRAFECTUS PRAETORIO. 


Jubet ut obsonia poptllo Romano a rege concessa abs- 
que (raude distribuat. 

Probatz: debet esse consciente, qui principalia 

beueflcia prxponitur erogare, ne aliqua cupiditatis 


Ses 


M. AURELII CASSIODORI 


865 


sorle desiccetur quod a tanta liberalitate profundi- A flagrans virtute diversa, thuris sentitur inspirare si- 


tur. Mutant enim quaslibet. largilates rapientium 
manus. Et sicut fontis puritas per limosa corrumpi- 
tui, sic affluentia boni regis avaris distributionibus 
immutatur. Aurum ipsum, cum solvitur in liquorem, 
nisi mundissimo caliculo suscipiatur, iuficitur, quan- 
do puritatem sui illa sola custodiunt, qux nulla sor- 
dium admixtione fuscantur. Quam gratum per niveos 
caliculos rivulos videre currentes, et ipsam quodam- 
modo natur: liberam ridere puritatem, quando nullis 
nmiaculis injuriata turpatur! Sic dona rerum domini 
nulla debent pollutione fuscari : sed sicut ab ipso 
exeunt copiosa, ita debent ad Romanos pervenire 
purissima. Nam licet omnis fraus gravis esse videa- 
tur, illa tamen importabilis redditur, qux: in Romu- 
lea plebe grassatur : turba qua vivit quieta; populus 
qui nescitur, nisi cum letus est; clamor sine sedi- 
tione ; strepitus furoris nescius; quibus sola conten- 
tio est paupertatem fugere et divitias uon amare. 
Nesciunt enim esse lucripetes, nec aliqua se negatio- 
nis calliditate discruciant : vivupnt fortuna mediocrium 
et conscientia divitum. Nonne piaculum est talibus 
rapere, qui nesciunt aliena fraudare? Quapropter 
obsonia Romano populo distribuenda ab illa indi- 
ctione, propitia tibi Divinitlate, concedimus, ut sine 
aliqua diminutione percipere possit quod regia lar- 
gitate promeruit. Cave ne quod illi meruerunt, alter 
accipiat ; el tu a gratia nostra peregrinus reddaris, si 
a civico amore discesseris. Non fiat Latialis pretio, 
qui civitatis illius non habet jura nascendo. Hono- 
randum semper est quod nomen gentibus dedit, 


milia. Huic tanta pinguedo sociatur, ut arbitreris 
simul decurrere Palladium liquorem; nisi quod ab 
illa prasina viriditate niveo candore discernitur. Tunc 
cadis late patentibus copia illa mirabilis Ito nimium 
[alii, nimirum] pastore suscepta, cum admixtione 
coaguli in callosam coeperit teneritudinem condurari, 
ad pulcherrimum orbem forma perducitur ; qu:e sub- 
ierraneis horreis aliquantulum congregata, diutur- 
nam casei facit esse substantiam. Hoc quantocius 
superimpositum navigiis destinabis, ut desideriis re- 
galibus parvo munere satisfecisse videamur. Vinum 
quoque, quod laudare cupiens, Palmatianum (Form. 
et Cor., Ga., Palmatinum, vel Palmarium| nominavit 
antiquitas h, non stipsi asperum, sed gratum suavitate 
perquire. Nam licet inter vina Drutia videatur ex- 
tremum, factum tamen est pene generali opinione 
precipuum. Ibi enim reperitur et Gazeto * [Cuj., 
Gazeo] par, et Sabino simile, et magnis odoribus 
singulare, Sed quia illud famam sibi nobilissimam 
vindicavit, hoc et in 3uo genere nimis elegans pcr- 
quiratur, ne prudentia majorum esliquid appellasse 
videatur improprium. Est enim suavi pinguedüne 
molliter crassum [Gr., CuJ., Niv. et Ga., satum], 
vivacitate firmissimum, nare violentum, candore quo- 
que perspicuum ; quod ita redolet ore ructatum, ut 
merito illi a palma nomen videatur impositum. Vi-, 
scera defecta constringit, vulnera madida desiccat, 
lassum reficit pectus; et quod vix przvalet implere 
potes arte compositus, hic naturaliter prestat infe- 
elus. Sed provide ut supradictas species exacias 


quando potior in humanis rebus redditur, de eujus C qepeas destinare , quia falli non possumus, qui hoc 


aliquid claritate przstatur. Munera ista Quiritum 
sunt. Non subripiat locum liberi fortuna servilis. In 
majestatem Romani populi peccat, qui sanguinis illius 
puritatem famulorum societate commaculat ἃ. 


EPISTOLA XII. 


ANASTASIO CANCELLARIO LUCANLE ET BRUTIORUM SENA- 
TOB PRJEFECTUS PRAETORIO. 


Laudat imprimis vinum. Palmatianum, necnon Sila- 
num caseum ; el jubet ut utrumque. ad aulam regiam 
mittendum sollicitius perquirat. 

Cum apud rerum dominum solemni more prande- 
remus, et diverse provincke de suis deliciis lauda- 
rentur, ad vina Brutioruin et Silani casei suavitatem, 
currente, ut assolet, sermone, perventum est; quod 


patriotica veritate [ms., varietate] retinemus. Al 
prxsens enim de cellariis nostris quz desiderabantur 
obtulimus. Tu aütem tuo periculo dissimilia facis, 
quorum jam judicia teneri posse cognoscis. 


195 Xil. 


EDICTUM. 


In cos qui munera regis collata Ecclesiis subripuerant. 

Usu contineri debet omnium largitas impensa do- 
minorum, quando necesse est universitati proficere, 
quod illos impulsu Divinitatis probatum fuerit effe- 
cisse. Pietas siquidem principum totum custodit 
imperium, et dum illis vicissitado digna redditur, 
incolumia reipublice membra servantur. Dudum 


herbarum beneficio tanta ibi naturx jucunditate con- p siquidem imperialia constituta per Brutios atque 


ficitur, ut non credas deesse mellis gustum, quem 
nulla conspicis qualitate permixtum. Manat illic le- 
viter provocatum lac uberibus fistulosis, et quasi in 
alios ventres naturx ubertate collectum, non guttis 
impluit, sed quibusdam repentinis torrentibus influe- 
scit [Ac., intumescit]. Bedolet suavis et varius odor 
herbarum, naribus agnoscitur pecudum pastus, qui 


* Videqua de donationibus Tiberii principis scribit 
Dion., lib. tvi, paf. 181. Juser. 

b Vid. in bunc locum Baronium, tom. VIII, ad 
pn. Chr. 591, pag. 21. Juuer. 

e Gazeti vini mentio fit a Gregor. Turon., lib. de 
Gloria confess., cap. 9 et 6; a Sidon. Apoll. in car- 


Lucaniam sacrosanctas Ecclesias aliqua munerum 
devotione juverunt. Sed ut est sacrilegis mentibus 
familiare, et in ipsa quoque reverentia divina pec- 
care, nonnullam exinde partem numerariorum ne- 
mine canonicarii subtrahebant, facientes laicum 
commodum substantiam clericorum. Quod sedis mo- 
strx:: numerarii exsecralione detestabili respuentes, 


mine 17, δά Ommatium : 
Y ina mibi non sunt Gazetica, Chia, Falerna. 


IIoc autem dictum a regione Gaza, seilicet Palzeetitue, 
ut scribit Isidorus, Origin. lib. xx, cap. 5. Jus&r. 





VARIARUM LIBER XII. 


$56 


nunquam sibi illatum fuisse suggerunt, quod de tali A vix possit aliquos eophinos de summa ubertate com- 


scelere manus impie defraudaveruut. Quid adhuc 
minime, audacia humana, tentabis, si οἱ ibi furta 
porrigis, ubi te minime latere posse cognoscis? Ut 
illudas oculis fortasse mortalibus, quamvis iniqua, 
tamen aliqua videtur pr:esumptio : quanta ergo cn- 
citate damnatur, qui se zstimat perpetrare quod 
Diviuitas non possit advertere! Sed ne similis ulte- 
rius grassetur forte praesumptio, aut divinam patien- 
tiam frequens provocare possit excessus, edictali 
programmate definimus, ut qui in hac fuerit ulterius 
fraude versatus, οἱ militia careat, et compendium 
propriz facultatis amittat. Graviore siquidem poena 
plectendus est qui usque ad injuriam divinam suam 
nibilominus telendit audaciam. llabeant pauperes 
dona regnantium; possideant aliquid, quibus nulla 
facultas est. Cur aliena substastia in regali posita 
largitate pervaditur? Possessio ejus principis munus 
est. Quemadmodum praesumat subjectus contingere 
quod Deo respicit humilitatem dominantis offerre? 
Additur quod talibus non dare, tulisse cst; et me- 
rito, quando qui potest esurientibus subveuire, si 
non pascit, exstinguit. Pudeat illis tollere, quibus 
jubemur offerre. Ultra omnes crudelitates est divi- 
tem velle fieri de exiguitate mendici. Amentur hone- 
sta lucra, horreantur damnosa compendia : nullus 
audeat inde tollere quod possit collecta dispergere. 
Addendo perdit, qui retinendo collegerit; et pauper- 
tatem potius ad se trahit, si exigentium pecunias 
non repellit. 


EPISTOLA XIV. 
ANASTASIO CANCELLARIO LUCANLE ET DRETIORUM SENA- 
TOR PRAEFECTUS PRAETORIO. 


Describit. Rhegiensem regionem, el prohibet quominus 
laridum et triticum οὐ ea. deinceps. coemptiouis 
nomine postulentur. 

Rbegieuses cives, ultimi Brutiorum, quos a Sicilix 
eorpore violenti quondam maris impetus segregavil, 
unde civitas eorum nomen accepit (divisio enim px- 
yw» Greca lingua vocitatur), iniqua suggerunt se 
exactorum praesumptione fatigari : implorantes non 
aurium, sed. oculorum nostrorum nota remedia, qui 
possumus scire territorium eorum quod petitur non 
habere. Est enim montanis lapillis terra rarissima, 
arida pascuis, sed undosa vindemiis; segetibus ad- 
versa, sed olivis accommoda : et ideo cultura ejus 
omnis in sarculis est, quia superficies ipsius sicca 
nutrire non valet superne nasceritia. Tergore illic 
ager nudus, industria potius quam natura vestitur. 
Nam Palladizx silvze viriditate contegitur, qui in solo 
2ridissimus approbatur. Talious enim locis illa pro- 
"iciunt, qu:e radicibus proceris ad humi penetrale 
descendunt. Segetes rigantur, ut vivant; et conditione 
mulala hoc aristis impenditur, quod oleribus exhí- 
betur. Quanta seges est, qux: manu colligitur [Ac., 
colitur]? Raro illic ab area venit bumeris gravatus 
agricola, ut non messes in horreis colligantur, sed 

* Est piscis genus ita a Grecis illis qui ultimam 
oram Grecike in [talia accolehant vocatum, quia 
fandum maris deserere solet , ut in summum enatet, 


plere. In hortis autem rusticorum agmen habetur 
operosum, quia olus illic omne saporum est marina 
irroratione respersum. Quod humana industria fieri 
consuevit, hoc cum nutriretur accepit. Contra Ma- 
ronis autem sententiam intyborum illic fibrze dulcis- 
sima sunl, qux: procincte foliis tortuosis callosa 
teneritudine conglobantur : unie in morem nitri 
[Ac., vitri] aliquid decerptum frangitur, dum. a fe- 
cundo cespite segregatur. llis victualibus, si vis 
nosse, regio illa fecunda est; nam et marinis deliciis 
copiosa jucunditate perfruitur, quia ibi mare super- 
num ac infernum, iusertis frontibus adunatum, deli- 
cias utriusque pelagi in unam congregationem sinus 
sui volubilitate perducit. Necesse est enim illic et 


B pisces properare, ubi constat et undam posse de- 


fluere. Exormiston * quoque inter pisces regium 
genus, compar murenis corpore vel colore distans, 
naribus setosis, colostrea delicata teneritudine pra- 
ditum, oleoso ac suavi liquore coagulatum, appeti- 
bilis grataque pinguedo, cum spumis fluctuantibus 
inter aeris confinia ceperit enatare, nescit ad cubilia 
redire quxe deserit : credo, aut immemor reversiouis, 
aut, teneritudine summa mollitus, nequit undis ele- 
vantibus contraria obluctatione demergere; fcrtur 
velut corpus exanime, nullis nisibus periculum, nulla 
arte devitans ; et hinc viribus destitutus, redire non 
creditur, quia nec fugere posse sentitur. Hic plane 
tant:? dulcedinis esse dignoscitur, ut ei nemo piscium 
comparetur. Hxc sunt in littore Rhegino qux dixi- 
nus; quod non alio referente cognovimus, etsi vi- 
suali probatione retinemus. Quapropter laridi atque 
tritici species, iullis temporibus coemptionis nomine 
inde decernimus postulari, quia nimis calumniose 
petitur, quod loci beneficio non habetur. Deinde 
sufficere debet defensio veritatis et testimonium ju- 
dicis, qu:a nimis exsecrabile malum est, si, cum aliud 
noverit conscientia, aliud lingua decernat. Additur 
etiam quod tantis commeantium fatigatur adventibus, 
tanta excurrentium laceratione deteritur, ut ratio- 
nabiliter illi remitti debuisset, vel quod apud ipsam 
nasci posse [Grul., Cuj., Niv., Ga., non posse] con- 
staret. 


195 EPISTOLA XV. 


D MAXIMO V)5O0 CLARISSIMO, CANC,LLARIO LUCANLE ET 


BRUTIORUM, SENATOR PRJEPECTUS PR/ETORIO. 


Describ t urbem Scyllacium patriam suam, et. vivaria 
qua ad pedem Moscii montis effoderat. Tum quedam 
de paraveredis, annonis ei pulveraticis. judicum 
edicit. 

* Seyllacium prima urbium Brutiorum , quam Troj:e 

destructor Ulysses creditur condidisse, irrationabiliter 

dicitur pr:sumentium nimietate vexari, quod nobis 
prosidentibus non oportuissel assumi : quia ke-iones 
ejus cogimur plus dolere, dum patriotica nos pro- 
batur affectione contingere. Civitas supra sinuin 
Adriaticum constituta, in moduin botryonis pendet 


quod dicitur proprie de navi sublatis anchoris, et 
contra, cum est fundata anchoris, dicitur ὁρμισδήναι. 
l&oss. 


821 


M. AURELH CASSIODORI 


RÉR 


in collibus ; ' non quod diflleili ascensione turgescat, A intuitu civitas vestra (forte, civitatem vestram] rele. 


sed ut voluptuose campos virentes et cxrula maris 
terga respiciat. Hxc nascentem solem ab ipsis cuna- 
bulis intuetur, ubi ventura dies Ron przmittit auro- 
ram :sed mox uL oriri coperit, lampadem suam 
vibrans fulgor ostendit. Gaudentem respicit Phoebum : 
propria illie luminis claritate resplendet; ut ipsa 
magis solis putetur esse patria, Rhodi opinione 
superata. Fruitur luce perspicua : aeris quoque 
temperatione dotata, apricas hiemes, refrigeratas 
senlit :estates; el sine aliquo moerore transigitur, 
ubi infesta tempora non timentur. Hinc et homo 
sensu liberior est, qnia temperies cuncta moderatur. 
Patria siquidem fervens leves efticit et acutos, fri- 
gida tardos et subdolos; sola temperata est, que 


vare judiciarium est, quod tibi referimus, non retais- 
sum. Vive, juvante Deo, justitia svculi, et securitatis 
gaudio singulari. Alii dicant insulaa, ego habitationes 
tuas appellem potius fortunatas. 


EPISTOLA XVI. 
CANONICARIO [ms. Aud., CANONICANIA]. 
Jubet subditos sibi admoneat ut tribula consuela libenter 
exsolvant : nullus. statuta pondera. excedat; mitiat 
ipse quarto q:oque mense ad pra:oriana scrinia 
delem expeusarum. notitiam. 

Tempus admonet humanis rebus indesinenter ac- 
commodum (dum res nobis etiam asperas captata 
semper opinione conciliat), ut illationum fiscalium 
curam annua festivitate reparemus, quando reipublice 


mores hominum sua qualitate componit. Hinc est p ordo tali consistere cernitur instituto. Et merito 


quod antiqui Athenas sedem sapientium esse dixe- 
runt, qu: aeris puritate peruncta lucidissimos sensus 
ad contemplativam partein felici largitate proparavit. 
Nunquid enim tale est corpori aquas conosas sor- 
bere, quale perspicuitatem dulcissimi fontis haurire? 
Sic anim:e vigor oneratur ἃ, dum spiritu graviore 
comprimitur. Subjacemus enim necessario talibus 
rebus, quando nubilo tristes efficimur; et iterum 
naturaliter ad serena gaudemus, quia coelestis animae 
substantia ad infecta quique οἱ purissima lztatur. 
Fruitur marinis quoque copiosa deliciis, dum possidet 
vicina quz nos fecimus claustra Neptunia. Ad pedem 
siquidem Moscii montis saxoruni visceribus excavatis 
fluenta Nerei gurgitis decenter immisimus. Übi ag- 


votivum sistere cerritur, quod pro cuuctorum utili- 
tate prostatur. Diligenda sunt ista, un:e respublica 
videtur esse firmissima. Quis dum redeunte censu 
reficitur, status sui firmissimo robore continetur. 
Quapropter magna est quolibet tempore monstrata 
devotio : sed tunc acceptior redllitur, quando neces- 
saria plus babetur. Probeant igitur possessores sti- 
peudia, sux gratie profutura. Debitum siquidem, 
quod non potest evitari, prona debet meute semper 
offerri, ut fiat beneficium, quod sine compulsione 
constat illatum. Atque ideo, quod feliciter dictum sit, 
per indictionem primam [Anno Christi 558 in dicecesi 
tua possessorem te prazcipimus admonere, ut, trina 
dllatione servata, assem tributarium devotus exsolvat; 


men piscium, sub libera captivitate ludentium, et C quatenus nec aliquis se sub immatura compulsione 


delectatione reficit animos, et admiratione mulcet 
obtutus. Currunt avidi ad inanus hominum ; et ante- 
quam cibi flant, escas expetunt. Pascit homo delicias 
suas; οἱ dum habet in potestatem quod capiat, 
frequenter evenit ut repletus omnia derelinquat. 
Spectaculum quoque pulclire laborantium non adimi- 
tur in civitate sedentibus. Cernuntur affatim copiose 
viudemiz : arearum pinguis tritura conspicitur, oli- 
varum quoque virentium vultus aperitur. Non eget 
aliquis agrorum aienitate, cui datum est de urbe 
cuncta conspicere. Hoc quia modo non habet muros, 
civitatem credis ruralem, villam judicare possis ur- 
banam; et inter utrumque posita, copiosa noscitur 
laude ditata. ΠῚ} πὸ dum frequenter invisere de-ide- 
rant comimeantes, dum tedía laboris refugere cupiunt, 
amoenitate civitatis in paraveredorum et annonarutn 
probitione propriis cives fatigantur expensis. Qua- 
propter ne ledat urbem anicnitas sua, aut res 
przconii fiat causa dispendii, paraveredorum et anno- 
narum prxbitionem, secundum evectiones concessas, 
in assem publicum constituimus imputari : pulveratica 
quoque judicis funditus amputantes, trium tantum 
etiam dierum prwsulibus annonas praeberi secundum 
vetera constituta decernimus, suis expensis facta 
tarditate vecturz. Leges enim administrantes, reme- 
dio, non oneri esse voluerunt. Qua de re xquitatis 


ingemiscat exactum, nec iterum remissione Jentata 
quisquam se dicat esse preteritum. Nullus quantita- 
tem just:e ponderationis excedat, sitque libra justis 
sima : modus non erit rapiendi, si pondera fas sil 
excedi. Expensarum quoque fidelem notitiam per 
quaternos nienses ad scrinia nostra solemniter desti- 
nabis; ut, totius erroris obscuritate detersa, ratio- 
nibus publicis veritas elucescat.* Sed quo facilius 
possit, Deo juvante, qux sunt instituta complere, 
illum atquc illum sedis nostr: milites tibi officioque 
tue periculorum suorum memores 196 pr:zecipinus 
imminere , quatenus quod agnoscis jussum, incnlpa- 
biliter sortiatur effectum. Cave ergo ne te sul 
improb:x redemptionis, aut torpentis desidiz culpa 


D respiciat; et quod expedire neglexeris, tuis inferat 


damna fortunis. 


EPISTOLA XVII. 


JOANNI SILIQUATARIO RAVENNATI SENATOR PRAEFECTUS 
PRAETORIO [ni$. ATIALARICUS REXJ. 


Pracipit possessores moneat ut juxta montem Capra- 
rium et loca circa muros jacentia [ovearum ingenita 
ora pandunt. 

Muuitio civitatum spes est certa cunctorum, quando 
in pace ab exteris gentibus discitur, quod veraciter 
in certamino timeatur. Plena est enim diversis geue- 
ribus hominum habitatio urbium singularum. Quis 


* Locorum situs ingenia hominum format, ait Curtius Rufus, lib. vin. et lib. vir. Vide Stobze, seri. 


99, pag. 927; Cicer. lib. n de Nat. Deor. Junzr. 


860 


VARIARUM LIBER XII. 


£70 


novit cum qua gente confligat ? l4coque omnes debent A uuiversus exercitus. Magna vobis erit gloria, et me 


agnoscere quod futuris hostibus gratum non sit au- 
dire. Quapropter ex nostra jussione possessores 
admoncre curabis, ut juxta montem Caprarium et 
loca circumjecta muris fovearum ingentia ora pan- 


dantur |Ac., condantur]; talisque ibi pateat hiatus, - 


ut nullus relinquatur introitus. Cur, nefandi homines, 
perserutamini accessus illicitos, quibus portarum 
permitütur licenter ingressus ? Nescio quid videmini 
tegere, qui palam non desideratis intrare. Conscientio 
recla vias publicas tenet, obviorum [ed., plurimo- 
rum] collocutione gratulatur; et cum diversos gra- 
tanter inquirit, laboris t:dio non gravatur. Amicum 
est autem crimini, velle nesciri; et qui vias suas 
occulit, couscientiam prodit. Proinde in usus genera- 
les itinera prisca revocentur : ne, dum compendium 
laboris quizerunt, vitx: dispendia patiantur. llle enim 
jure habendus est hostis, qui munimina nititur violare 
civitatis. 

EPISTOLA XVIII. 
CONSTANTINIANO VIRO EXPERIENTISSIMO SENATOR PRA- 

FECTUS PRAETORIO. 


Jubet ut i er Flaminie reficiat; paraveredorum pra- 
scriptum procuret numerum ; congregel sine posses- 
sorum dispendio annonas; cibos qui mensis regiis 
parantur sedulo perquirat. 

Regius apparatus sicut negligentibus affert pericu- 
lutn , sic strenue laborantibus przstat ornatum . quia 
pramium est vite, domino vidente, servire, cui nec 
culpa celari, nec bonum possit abscondi. Quam gra- 
tum est sine offensione aliqua iter agere destinatum, 
videre judicia diligentia, dubia sine timore transire, 
gressu facili rnontuosa conscendere, in pontibus con- 
trabium non tremere, viamque sic conficere ut omnia 
probentur animo convenisse! Militiam vestram tran- 
scenditis, si rerum domino placere possitis. Nam cui 
nos parere contendimus, magnus provectus est, si 
juereamini ad ejus. placidos venire conspectus. Quo- 
circa iter Flaminim, rivis sulcantibus exaratum, 
biantes ripas latissima pontium interjectione conjun- 
gite, oppressas margines platearum asperrimis silvis 
enudate; paraveredorum ascriptus numerus procu- 
retur cum electa qualitate membrorum; annonarum 
designatarum copia sine aliquo possessorum dispendio 
congregetur. Quia sic omnia grata redditis, si in 


nulla parte peccetis. Res una subtracta cuncta defor- D 


piat ; el totum deesse creditur, ubi vel minima que- 
rekr asperítas commovetur. Species preterea, quae 
snensis regiis apparantur, exactas (ota sedulitate 
perquirite, Nam quid proderit exercitui satisfacere, si 
vos conüigerit in ipsa dominorum pastione [ms. ct 
Ac., passione] peccare ὃ Pareant provinciales admo- 
niti; civitates singula: declarata brevibus subminis- 
trent. Nam quoties leto principi occurritur, cflicaciter 
beneficia postulantur. Cogitate etiam quod prxeseris 
facta vestra dijudico, zut gratias vobis domiui gau- 
dens reddo, aut commonitionein. principis iratus 
attribuo. Agite ergo ne mihi ünputetur vester ex- 
cessus, quia cunctis de vobis satisfacio, quod culpis 
westris offendero. Persolvat tihi potius gratiam 


securum reddere, et tantorum bona judicia meruisse. 


EPISTOLA XIX. 
MAXIMO VICARIO URBIS ROM.& SENATCR PR.EFECTUS PR- 
TORIO. 


Commonet ut omnia ad regem solemniter excipiendum 
necessaria paret. 

Adventum quidem regium ex ipsa potestis cogno- 
scere frequentia commeantium ; quia necesse est ut 
res magna compelentia promittat semper indicia. 
Venturum diem Lucifer demonstrat exortus ; serena 
secutura favens ventus ostendit; imminentia bona 
quadam animi przsagitione dignoscimus ; et difficile 
magna res geritur, qux signorum prxcursione mini- 

p "me declaretur. Verumtamen et vos necessario com- 
monemus, ut pontis junctione Tiberinos fluctus 
solemniter vesüatis, quatenus transitum praebeat 
intremulum, fixum concatenatione navigium, et de 
$uo situ celerem nobis przstet excursum. Non mo-- 
veatur pigris funibus, ut solebat ; non manibus tra- 
hentium moles tanta torpescat; celeritat m potius 
fixa conferat, quam se movens antea non przbebat. 
Ambulent commeantium greges; profecto non navi- 
giis incisa nos unda deportet. Sic decet dominum 
suscipi, ut aliqua debeat novitate gratulari. Tabula- 
rum fortiter junctura constricta soliditatem debet 
priebere necessariam, ut pavorem undas dubitantium 
terrena similitudine possit auferre. Optetur quinimmo 
longior fuisse, cum transitur innocue. Cancellorum 


(C Uutamen. dextra kevaque decenter aptetur. Prosper 


datur transitus, cum fuerit casus asper exclusus. 
Vide quemzdmodum reliqua ad te pertinentia prae- 
pares, qui te occursurum esse cognoscis. Quale est 
enim in tanta frequentia non potuisse eulpari ! Uni- 
versos affligit, qui rcgi aliquid necessarium subtrahit : 
quia, dum l:etus optatur ab omnibus, cunctos contri- 
stat, si probetur offensus. Adde quod sic przclaruim 
est sub tanta senatorum 19/7 occursione laudari, 
principem sic suscipere, ut omnes intelligant. uil 
deesse; ante ipsum quoque dominum venire Lxtumn, 
quam aliqua trepidatione confusum. Insperatum bo- 
num est, si is ad quem deceptionis pertinet periculum 
sibi grati: procuret augmentum. In quam rein illum 
sedis nostre militem nos direxisse cognosce, qui tibi 
officioque tuo debeat imminere, quatenus nobis 
omnia parata renuntiet, quia. committi non potest 
casui, quod nostro periculo constat ascribi. 


EPISTOLA XX. 
THOMATI ET PETRO, VIRIS CLARISSIMIS, ARCARIIS, SENATOR 
PRAEFECTUS PRATONIO, 


Jubet ut reddant actoribus sancti Petri cum obligatione 
chirographi vasa sacra qua Ayupitus papa ad Ürien- 
tem legatus míssus pro pecunia accepta. arcariis. re- 
giis oppigneraverat. 

Retinetis mecum, fidelissimi viri, sanctum Aga- 
pitum, urbis Rom:: papam, cum ad Orientis princi- 
pem legationis gratia mitteretur, jussione regia datis 
pignoribus, a vobis tet libras auri facto pictatio so- 
lemniter accepisse ; ut cui providus dominator 


8^1 M. AURELII CASSIODORI $. 


jussit, ad subitum ejus etiam urgeret excessum. Pri- A rei jugiter prxcipimus esse eustodem , ut qui harte. 
mum quidem benigne przstitit, qui in necessitate — nus de integritate placuisti, nulla debeas varietite 
mutuas pecunias dedit; sed quauto gloriosius fecit — fuscari. Vile quod tibi committitur antidua files, οἱ 
etiam illud largiri quod cum gratiarum actione po- quotidiana diligentia dirimis jurgantium litem. Apud 
tuisset offerri! Vieta est sinedainno necessitas: manus — cunctos przesules de tua cura litigatnr ; et iu potius 
pap: dabat quod ejus substantia non habebat; et — judicas, qui causarum vincula dissolvis.. Hoc hono- 
illu1 iter est indemne redditum, quod donis constat — rabile decus, indisputabile testimonium, vox a»tiqui 
expletum. Quale, rogo, videbaturantüstitem petenti- — chartarum, cum de tuis adytis incorrupta processe- 
bus Eeclesiam, et Ecclesiam nulla detrimentasentire? — rit, cognitores reverenter excipiunt ; litigantes quam- 
Distributor fuit potius quam donator, quia necesse est — vis improbi, coacti tamen obediunt [forte obau- 
illi applicari, de cujus facultatibus videbatur expen-  diunt]. Et cum fas sit promulgatam sententiam sus- 
di. Quid non agat apud pium principem talis legatio, —pendi, tibi non licet obviari. Quocirca non babeat 
quam destinatam singulari constat exemplo? Qua- venale propositum. Tinea documentorum est, olla- 
propter nostra przceptione commoniti, et regia jus- tio maligna redimentis, dum qu:erunt consumere 
sione securi, sanctorum vasa cum obligatione chi- — quod se cognoverunt impedire. Pascat te editio (Cr. 
rographi actoribus sancti Petri apostoli sine aliqua B et Cuj., edictio] decora veritatis; facultas tua habea- 
dilatione refundite, ut luerose reddita, celeriter im- ^ turintegritas. Da petentibus quae olim facta sunt. 
petrata videantur optata [ms., impetrare videantur — Trauslator esto, non conditor antiquorum gestorum. 
optata; referantur manibus Levitarum ministeria toto — Exemplar, velut annulum, ceris imprime ; ut sicut 
orbe narranda ; donetur quod proprium fuit, quo- — vultus expressa non possunt signa refugere, ita ima- 
niam juste per largitatem recipit quod sacerdos legi- — nus tua ab autbentico nequeat discrepare. Quod si te 
bus obligavit. Superatum est exemplum quod in hi- — a'iquis iniqua subreptione traduxerit, quemadmodum 
storia nostra magna intentione retulimus. Nam cum — in alia causa tibi acquiescat credi, quein scit potuisse 
rex Alaricus, urbis Rom: deprxdatione satiatus, — corrumpi ? Impugiat te fraude sua ; et facile convin- 
apostoli Petri vasa suis deferentibus excepisset, mox — cit, quem in una parte decepit. Aia justitiam, de 
ut rei causam habita interrogatione cognovit, sacris — qua nemo queritur ; ut etiam iratus testimonium sa- 
liminibus deportari diripientium manibus imperavit ; — lubre possit dicere, qui te incassum voluit deviare. 
utcupiditas, qux» deprsdationis anibitu admiserat — Pub'icum est omue quod feceris, dum aut laudat 
scelus, devotione largissima deleret excessum. Sed — gratiam, aut accusatus infenire possis offensam. 
quid mirum, si reverenda sanctorum * diripere no- 

luit, qui tanta se Urbis vastatione ditavit? Rex au- (Y EPISTOLA XXII. 

tein nos'er religioso proposito reddidit vasa qu» ! 
jure pignoris propria videbantur effecta. Et ideo tali- 
bus factis frequens prostetur oratio, quando keta 
concedi posse credimus, cum retributionem bonis 


PROVINCIALIBUS I. TRIE SENATOR PRAEFECTUS PAE- 
TOI.19. 


Jubet ut tributum in vino, oleo et tritico, quibus ho 
anno provincia abundabat, solvant; 198 εἰ ΜΗ 


actibus postulamus. Laurentium cum pecunia ad majorem ejusmodi. re- 
rum numerum comparandum Ravennamque devehen- 

EPISTOLA XXI. dum. Tum illam provinciam accurate depingit. 
DEUSDEDIT SCRIB.E RAVENNATI SENATOR PRAEFECTUS Expens:z publica: diversa temporum varietate {πὸ 
PRAETORIO. bantes, hac ratione se poterunt continere, si proven- 


O ficium scribarum et utilitatem describit. tum locorum sequatur salubritas jussionum. lllic enit 


Scribarum officium securitas solet esse cunctorum, — facilis est procuratio, ubi fuerit fructus uberior. Nam 
quando jus omnium ejus sollicitudine custoditur. δὶ indicatur [Jure. legit indicitur] quod sterilitos je- 
Alios enim depopulantur incendia ; alios nudat fur- — juna denegavit, tunc et proviucia lzeditur, et effectus 
tiva subreptio; nonnullis negligentia perit quod  optabilis non habetur. Commeantium igitur attesia- 
diligens auctor acqnirit ; sed fide publica robustissi- ,, tione didicimus, lstriam provinciam a tribus egregiis 
me reparatur quidquid a privatis amittitur [ms., ad- — fructibus sub laude nominatam, divino munere £r 
mittitur] Diligentior est in alienis, quam potest esse — vidam, vini, olei, vel tritici, praesenti anno fecumdi- 
cura de propriis: non admonitus facit quod vix ro- — tate gratulari. Et ideo memoratas species in tol. s0- 
gatus impleret, et requisitus non potest negare quod — lidos date pro tributaria functione, qui vobis de pr* 
is cujus interest se fatetur amisisse [ms., admisisse].  Sentiprima indictione (Anno Christi 558) reputeutur : 
Armarium ipsius fortuna cunctorum est ; et merito — reliqua vero propter solemnes expensas relinquimus 
refugium omnium dicitur, ubi universorum securitas devoti: provincie. Sed quoniam nobis in major 
invenitur. Ad paterna transit officia si incorrupte sit — sumina sunt quzerenda quas diximus, tot solidos ctiant 
veritas custodita. Nam sicut diligens genitor servat — de arca nostra transmisimus, ut res necessarie sine 
quod otiosus successor inveniat, sic arbiter artium — Vestro dispendio uberrime debeant congregari. Fre 
nullum patitur propria utilitate fraudari.Et ideo tante — quenter enim, dum extraneis urgemini vendere, 50- 


a nO ONE dixit, saerze jussionis reverenda, lib. iu, epist. 15; et, stupenda meritorum, lib. 10, 
epist. 4. Jun. 

















873 i VARIARUM LIBER ΧΙ, 8?4 
letis damna sentire ; co pr:sertim tempore, cum vo- A actionibus adhibere, ut facile possit impleri quod sub 


bia peregrinus emptor oreptus est; et rarum est au 
'yuu) capere, quando mercatores coguoscilis non 
adesse. Quanto vero melius est parere dominis, quam 
prestare longinquis , et debita fructibus solvere, 
quam ementium fastidia sustinere! Prodimus etiani 
awuore justitko quod nobis suggerere poteratis ; quia 
in pretio kedere non debemus, unde naulorum prz- 
bitionibus non gravamur. Est enim proxima vobis re- 
gio supra sinum maris lonii constituta, olivis referta, 
segetibus ornata, vite copiosa : ubi quasi tribus ube- 
ribus, egregia ubertate largitis, omnis fructus opta- 
bili fecunditate profluxit. Qux non immerito dicitur 
Ravennz Campania, urbis regi cella penaria, vo- 
luptuosa nimis et deliciosa digressio, fruitur in Se- 


sterilitate temporis videtur inquiri. lu abundantia re- 
rum συ ει se potest expedire persona ; electis opus 
est militibus, cum fuerit necessitatis impulsus. Atque 
ideo experientiam tuam, frequentibus nobisque t»ii 
devotione gratissimam, ad Istriam provinciam jube- 
mus excurrere ; ut in tot solidos vini, olei, vel tritici 
species de tributario solido debeas procurare : in aliis 
vero tot solidis, quos a rostro arcario percepisti, tam 
ἃ negotiatoribus quam a possessoribus emere matu- 
rabis, sicut te a numerariis instruxit porrecta notitia. 
Quapropter erige nunc animos ad parendum, qui tan- 
lis excubiis indiscreta sorte placuisti, Admoneat te 
prioris conversationis exemplum, quia nimis grave 
est emeritum delinquere, quem tironém nullatenus 


ptentrione progressa cceli admiranda temperie. Ha- py constat errasse. Qualis autem supradictarum specie- 


bet et quasdam, non absurde dixerim, bajas suas, 
ubi undosum mare, terrenas concavitates ingrediens, 
in faciem decoram stagni :qualitate deponitur. Hzxec 
loca et garismatia plura nutriunt, et piscium ubertate 
gloriantur. Avernus ibl non unus est. Numerosz con- 
spiciuntur piscina Neptunix : quibus, etiam cessante 
industria, passim ostrea nascuntur injussa. Sic nec 
studium in nutriendis, nec dubictas in capiendis pro- 
batur esse deliciis. Pretoria longe lateque lucentia in 
margaritarum speciem putes esse disposita ; ut hinc 
appareat qualia fuerint illius provinci» majorum ju- 
dicia, quam tantis fabricis constat ornatam. Additur 
ctiam illi littori ordo pulcherrimus iusularum, qui 
amabili utilitate dispositus, et a periculis vindicat na- 


rum ubertas se optata laxaverit, veraci nobis, ut de 
te credimus, relatione significa, ut nos habito modo 
constituere debeamus quod nec provinciales Lkedat, 
nec publicas gravare possit expensas. 


EPISTOLA XXIV. 
' TRIBUNIS MARITIMORUM SENATOR PRAEFECTUS PRE- 
TORIO. 

Jubet ut naves parent. ad. tinum. et oleum. ex. [stria 
provincia l'avennam devehenda. Tum de navigatione 
et nautarum labore, pracipue in salinis. exercendis, 
disserit. 

Data pridem jussione, censuimus ut Istría vini et 
olei species, quarum przsenti anno copia indulta 
perfruitur, ad Ravennatem feliciter dirigeret mansio- 


ves,et ditat magna nbertate cultores. Reficit plane (; nem. Sed vos, qui numerosa navigia in cjus confinio 


Comitatenses excubias, Itali: ornat imperium, prima- 
tes deliciis, mediocres victualium pascit expensis ; et 
quod illic nascitur, pene totum in urbe regia [Ac., 
przccipua] possidetur. Przestet nunc copias suas sponte, 
magis devota provincia amplius pareat, dum spera- 
tur ; quando gratissime faciebat, dum minime quz- 
reretur. Sed ne aliqua jussionibus nostris dubietas 
nasceretur, Laurentium, virum experientissimum, et 
snagnis nobis in reipublice laboribus comprobatum, 
cum presenti auctoritate direximus, ut secundum 
breves subter annexos incunctanter expediat quod 
sibi pro expensis publicis injunctum esse cognoscit. 
INunc procurate qu: jussa sunt. Vos enim facitis de- 
votum militem, cum libenter suscipitis jussionem. 


possidetis, pari devotionis gratia providete, ut. quod 
iKa parata est tradere, vos studeatis sub celeritate 
portare. Similis erit quippe utrisque gratia perfectio» 
nis, 199 quando unum ex his dissociatum impleri 
non permittit effectum. Estote ergo promptissimi ad 


vicina, qui spe spatia transmittitis infinita. Per bos- ' 


pitia quodammodo vestra discurritis, qui per pa- 
triam navigatis. Accedit etiam coumodis vestris, 
quod vobis aliud iter aperitur perpetua securitate 
tranquillum. Nam cum ventis sxvientibus mare fuerit 
clausum, via vobis panditur per amonissima fluvio- 
rum. Carinz vestrz flatus asperos non pavescunt; 
terram cum summa felicitate contingunt; et perire 
nesciunt, qux: frequenter impinguunt. Putantur emi - 


P'retia vero vobis moderata sequenti jussione  decla- p nus quasi per prata ferri, cum eorum contingitalveum 


rabimus, cum nobis gerulus prxsentium ndtivitatis 
m»odum missa relatione suggesserit. Taxari enim ali- 
quid non pote-t juste, nisi copia rei evidenter potue- 
rit indagari. luqualis quippe est arbiter, qui sen- 
tentiam mittit in. casum [ms., incassum] ; et mali 
sibi puaobatur conscius, qui est indeliberata di- 
cturus. 


EPISTOLA XXIII. 


£.A URENTIO VIRO EXPERIENTISSIMO SENATOR PILEFE- 
CTUS PILETORIO. 


f*reccipit «t Istriam provinciam vinum, oleum triticum- 
que empturus petat. 


Deiberatio judicis probatos viros debet publieis 
ParRoL. LXIX. 


non videri. Tract: funibus ambulant, qu;e stare ru- 
dentibus consueverunt ; et conditione mutata pedibus 
juvant homines naves suas : vectrices sine labore 
trahunt, et pro favore velorum utuntur passu pro- 
speriore nautarum. Juvat referre quemadmodum ha- 
bitationes vestras silas esse prospeximus. Veneti 
przedicabiles quondam plenz nobilibus, ab austwo Ra- 
vennam Paduimque contingunt, ab oriente jucundi- 
tate Ionii littoris perfruuntur : ubi alternus :estus 
cgrediens, modo claudit, modo aperit faciem recipro- 
ca inundatione camporum. Hic vobis aquatilium 
avium more domus est. Nam qui nunc terrestris, mo. 
do cernitur insularis; ut illic magis :estiines essc Cy- 
cladas, ubi subito locorum facies respicis immutatas. 
28 








875 | 


M. AURELII CASSIODORI d 87 


Earam quippe similitudine per ::quora longe paten- Α speretur posse venire temperies, quando menses qi 


ua domicilia videntur sparsa, qux natura non protu- 
lit, sed hominum cura fundavit. Viminibus enim 
flexibilibus illigatis terrena illic congregata solidiias 
aggregatur ; et marino fluctii tam fragilis munitio 
non dubitatur opponi, scilicet quando vadosum lit- 
tus moles ejieere nescit undarum, et sine viribus fer- 
tur quod altitudinis auxilio non juvatur. Habitatori- 
bus igitur una copia est, ut solis piscibus expleantur. 
Paupertas ibi eum divitibus sub zqualitate convivit. 
Unus cibus omnes reficit ; habitatio similis universa 
concludit ; nesciunt de penatibus invidere, et sub hac 
wiensura degentes evadunt vitium, cui mundum con- 
stat esse obnoxifn. In salinis autem exercendis tota 
contentio est : pro aratris, pro falcibus cylindros 
volvitis : inde vobis fructus omnis enascitur, quaudo 
inipsiset qu:e non facitis possidetis. Moneta illic 
quodammodo percutitur victualis. Arti vestre oinnis 
fluctus [ms., fructus] addictus est. Potest aurum ali- 
quis minus qu:ercre, nemo est qui salem non deside- 
ret invenire ; merito, quando isti debet |Forn., de- 
betur.... qui] omnis cibus, quod potest esse gratissi- 
inus, Proinde naves, quas more animalium vestris 
parietibus illigastis, diligenti cura reficite, ut cum 
vos vir experientissimus Laurentius, qui ad procu- 
randas species directus est, commonere tentaverit, 
festinetis excurrere ; quatenus expensas necessarias 
nulla difficultate tardetis, qui pro qualitate aeris com- 
pendium vobis eligere potestis itineris. 


EPISTOLA XXV. 


AMBROSIO VIRO ILLUSTR!, AGENTI VICES, SENATOR 
PRAEFECTUS PRJETORIO. 
Ex quibusdam signis futuram inopiam colligit; cui ut 
occurratur, jubel. veterum (rugum ingens copia con- 
greyetur. 


Plerumque solliciti fiunt, qui mutatos rerum ordi- 
nes intuentur, quia sspe portendunt aliqua, qui 
consuetudini probantur adversa. Nihil enim sine 
cdusa geritur, nec mundus fortuitis casibus implica - 
tar; sed quidquid venire videmus ad terminuin, di- 
vinum constat esse consilium. Suspenduntur hoii- 
nes, cum sua reges constituta mutaverint, si aliter 
irduti procedant quam eorum usus inoleverat. Quis 
autem de talibus non magna curiosita4e turbetur, si 
versa vice consuetudinum, a sideribus aliquid venire 


videatur obscurum? Nam sicut certa securitas est D 


euis vicibus tempora notare currentia, sic magna cu- 
riositate cemplemur, cum mutari talia sentiuntur. 
Quale est, rogo, stellarum primarium conspicere, et 
ejus solita lumina non videre; lunam, noctis decus, 
intueri orbe suo plenam, et naturali splendore va- 
*uatain ? Cernimus adhuc cuncti quasi venetum so- 
lem; miramur media die umbras corpora non habere, 
ct vigorem illum fortissimi caloris usque ad extre- 
maim temporis inertiam pervenisse, quod non eclipsis 
iuouentaneo defectu, sed totius pene anni agi nihilo- 
imious eonstat excursu. Qualis ergo timor est diutius 
sustinere quod vel in summa solet populos celeritate 
terrere? Habuimus itaque sine procellis hiemem, sine 
Aemperie vernum, sine ardoribus zestatem. Unde jam 


fructus decoquere.poterant Boreis flatibus vehemeu- 
ter aigebant? Quid enim fertilitatem producat, εἰ 
terra zstivis mensibus non calescat? Quid germen 
aperiat, si matrem [ms., Niv., Ga., matris] pluviani 
non resumat? Duo b:ec elementis omnibus probamus 
adversa, rigorem perpetuum et contrariam siccit2e 
tem. Mutaverunt se tempora non mutando [Niv. et 
Ga., mutanda]; et quod mixtis imbribus solebat ef- 
fici, ex ariditate sola non potest obtineri. Atque ideo 
de veteribus frugibus p:udentia tua futuram vincat 
inopiam, quia tanta fuit anni przteriti felix ubertas, 
ut et venturis mensibus provisa sufficiant. Reponatur 
omne quod ad victum quxritur. Facile privatus ne- 
cessaria reperit, cum se publicus apparatus expleve- 


prit. Sed ne te prosens causa magna hesilatione 


discruciet, ad considerationem revertere naturalium 
rerum, οἱ fit ratione cerlum, quod stupenti vulgo 
videtur ambiguum. Sic enim constat divina ordina- 
tione dispositum : sic astra presentis in domiciliis 
suis mutuis administralionibus convenerunt, ut supra 
solitum hiems sicca redderetur et frigida. Hinc aer 
vibus nimio rigore deunsatus, ardore solis in nulia 
raritate perductus est : sed in assumpta crassitudir.e 
perdurans, et caloribus ejus obstitit, et aspectum 
human: fragilitatis elusit. Media enim qux suut, 
nostris dominantur obtutibus; et per ipsa tantum 
videre possumus, quantum nobis sui corpor s tenui- 
tate concedunt. Hoc enim inane magnum, quod iu- 
ter celum terramque elementi more pervagatur, 


C Qum contigerit es:e purum, et solis claritate resper- 


'sum, vestros veraciter pandit aspectus : si vero ali- 
qua fuerit permixtione congregatum, tunc tenso 
quasi quodam corio, nec colores proprios, nec calo 
res pervenire facit astrorum. Quod etiam aliis secu- 
lis aere. r bilo pro tempore frequenter elicitur. 
920 llinc est quod d.utius radii siderum insolito 
colore fuscati sunt, quod novum frigus anessor eX- 
pavit, quod accessu temporis poma duruerunt, quod 
uvarum senectus acerba est. Sed si hoc divina pro- 
videnti: tradatur, satagere non debemus, quando 
ipsius imperio prodigi» quxrere prohibemur. lllud 
tamen sine dubio terrenis fructibus adversarium esse 
cognoscimus, ubi alimonia consueta nutriri lege pro- 
pria non videmus. Proinde agat soilicitudo vestra ne 
nos unius anni sterilitas turbare videatur; dum sic 
ab illo primo administratore dignitatis nosirx provi- 


sum est, ut praecedens copia sequentem  valuisset 
mitigare penuriam. 


EPiSTOLA XXVI. 
PAULO VIRO STRENUO SENATOR PRAEFECTUS PIUETORIO, 
Succurrit. l.benter et. gratis Vene is. inopia οὐ anui 
sterilitatem laborantibus, tributa. remiltendo et. aa- 
nonas concedendo. 

Frequenter utilitas publica compendiosa pieta:e 
servatur, quando illud magis acquirit, quod bonorum 
intercessione remiserit. Veniens ilaque vir venera- 
bilis Augustinus, vita clarus et nomine, Venetum 
nobis necessitates flebili allegatione declaravit, non 
vini, nop tritici, non paniei species apud ipsos fuisse 





571 


VARIARUM LIBER ΧΗ. 


878 


- 


procreatas : asserens ad tantam penuriam provincia- A qui sanctitatis vestra» ordinationibus obsecuti, uihil 


lium pervenisse fortunas, ut vit:e pericula sustinere 
possint, nisi eis pietas regalis solita humanitate 
prospexerit. Quod nobis crudele visum est, aliquid a 
petentibus postulare ; et illud sperare, quo provincia 
cognoscitur indigere. A talibus enim solas lacrymas 
exigit, qui quod non invenitur, imponit. Et idco 
tanti viri allegatione permoti, vinum et triticuin, 
: quod nos in apparatu exercitus, ex Concordiense, 
Aquileiense et Forojuliense civitatibus colligere fe- 
ceramus, prisenti auctoritate remittimus : carnes 
tantum, sicut brevis vobis datus continet, exinde pro- 
videntes. Hinc enim, cum necesse fuerit, sullicien. 
tem tritici speciem destinamus. Et quoniam in Istria 
vinum abunde natum esse comperimus, exinde, 
quantum de supradictis civitatibus speratum es, 
postulate, sicut in foro rerum venalium reperitur ; 
quatenus nec ipsi ledi possint, cum cis pretia justa 
servantur. Quapropter przsentem indulgentiam nulla 
credatis venalitate taxandam ; ut dum fucrit reme- 
dium gratuitum, possit existere nihilominus glorio- 
sum. Noveritis enim gravi vos subjici posse vindictze, 
si quid interdictum esi dari, ἃ vobis videatur ac- 
ceptum. 


EPISTOLA XXVII. 
DATIO EPISCOPO MEDIOLANENSI SENATOR PRAEFECTUS 
PR.ETORIO ^., 
Mittit. ingentem. panici numerum | populo penuriam 
patienti distribuendum. 

Minus prodest bonum [Ac., verum] jubere, nisi 
hoc per viros sanctissimos velimus eflicere. Auget 
enim beneficium voluntas recta justorum ; et quidquid 
sine fraude geritur, hoc vere donantis meritis appli- 
€atur. Decet enim ut munificentiam principalem sa- 
cerdotalis puritas exsequatur. Nam cui est studiu:n, 
bonum de proprio facere, laudabiliter potest "aliena 
vota complere. Et ideo sanctitatem vestram petimus 
(cujus propositi est divinis inservire mai:datis) ut de 
borreis Ticinensibus et Dertonensibus panici speciem, 
sicut a principe jussum est, tertiam portionem esu- 
rienti populo ad viginti quinque modios per soliium 


distrahi sub nostra ordinatione faciatis, ne cujus- 


quam venalitate ad illos perveniat, qui se de p:oprio 
videntur posse transigere. Accipiat minus habens in- 
dulgentiam priucipaleiu. Egentibus jussum [ἃ ἐν. et 
Ga., visum] est, non divitibus, subvenire. Fundit po- 
liue, qui mittit in plenum ; nam illud potius recondi- 
tur, quod vasis vacuis congregatur. Quapropter sau- 
ctitas vestra misérationis officia non putet injuriam : 
quia totum vobis dignum est, ubi pielas invenitur : 
siquidem aliena desideria fideliter gerere, hoc est 
bona propria perfecisse. Ad quam rem, Deo juvante, 
procurandam illum atque illum curavimus destinare : 


^ Hoc scriptum est post consulatum Belisarii : quo 
l"inpore adversus Witigem Gothorum regem (cujus 
aliquot supra, lib. x, exstaut rescripta) Delisarius 
Roniam vi obtinens resistebat. Nam 60. anno tanta 
er uuiversun fames fuit, ut Datius episcopus Medio- 
anensis relatione sua hoc evideuter curaverit, quas- 


ΨΦ 


ex se faciant, sed tantummodo vobis obedire conten- 
dant. Solidi vero quanti ex supradicta qvantitate pa- 
(ici potuerint congregari, vestra nobis relatione de- 
clarate; ut apud arcarium |dc., arcanum] reconditi 
ad supra memoratam speciem reparandam, futuris 
reserventur, Dco auxiliante, temporibus: more vestis 
redivivie, cujus adunatio per fila resolvitur, ut in no- 
vam faciem splendido potius decore texatur. 


XXVIII, * 
ED'CTUM. 

Indicat Liguribus victoriam e. Durqundionibus repor- ' 
tatam, ei fagàm Alemannorum. «Deinde dicit regem 
ob inopiam eis reluxassc dimidiam tributi partem, et 
horrea δα ad eos sublevandos aperuisse. 

Quis nesciat providentiam divinam usibus nosiris 
aliqua velle subducere, ut humanum possit animum 
comprobare * Nain si nullum penitas indigere contin- 
geret, locum proinde largitas non haberet. Data cst 
provinciis in regis nostri laude penuria ; steriles facti 
sunt agri, ut ubertas domini possit agnosci. Minus 
essel acceptissimum donurn, nisi prxecessisset incom- 
modum. Gaudete, provinci:e, malisque vestris potius 
gratiam referte, quando talem probatis anfmum prin- 
cipis, ut nullis cedat adversis. En pictas mirabilis, 
qu:xe ubique nostris repugnat incomniodis. Nam cum 
se feritas gentilis prioris temporis animasset, ZEmilia, 
et Liguria vestra, sicut vos retinere 9] necesse 
est, Burgundionum incursione quateretur, gereretquo 
bellum de vicinitate furtivum, subito presentis im- 


C perii tanquam solis ortus fama radiavit. Expugnatum 


se hostis sua prmsumptione congemuit, quando 
illum cognovit nominat: gentis esse rectorem, quein 
sub militis nomine probaverat esse singularem. Quo- 
ties se optavit de suis finibus non exire Burgundio, 
ne principe nostro pugnaret adverso; cujus licet prae- 
sentiam relevatus evaserit. fclicitatei) tamen. przci- 
pitatus incurrit? Nam mox ut Gothi ad belli studium 
gemina se fortitudine contulerunt, ita prospera con- 
certatione cxsa est rebellium manus, quasi in e 
nudos, hinc stare contigisset armatos : divini :wequi- 
tate judicii, ut in ipsis campis przdo corrueret, qvos 
vastare prxsumpsit. Exsulta adversariorum cadavc- 
ribus ornata provincia ; acervum ride funerum, queiu 
inimicorum vitio constat effectum. Nunc melius culta 


D Liguria, cui, negato fructu segetis, messis provenit 


hostilis. Nam etsi tributa tua minus potuerunt accipi, 
triumphos in tc natos feliciter obtulisti. His additur 
Alemannorum nuper fugata subreptio, 40:8 in primis 
conaxtibus suis sic probatur oppressa, ut simul aJ- 
ventum suum junxisset ct exitum, quasi salutaris 
ferri exsecalione purgata; quatenus et male presi - 
nientium vindicareurr excessus, et. subjectorum non 


dam mulieres in Ligurize partibus ex familia Ecclesie 
su:e proprios filios prx: nimia fame comedisse. Il;ec 
ex libro Pontilicali in Vita Silverii papze, qux exstat 
to:w0 11 Conciliorum, item ex Paulo Diacono, lib. 
xviij. FonNER. 





19 7 E M. AURELII CASSIODORI ΝΞ $80 


omnino grassarctur interitus. Possem quidem vobis 
dinumerare quanta in aliis locis hostium turba ceci- 
derit : sed more humani animi ad vestra felicia festi- 
nantes, illud nos tantum dicere cupitis, quod ad vos 
specialiter pertinere sentitis. Redeamus ergo ad 
euave principium, quando quos defendit a belli clade, 
nec inopi patitur pericula sustinere. Nam qui per- 
culit hostem provi:ici:, et famem jussit exire. O cer- 
tamen toto orbe przdicandum! Contra indigentiam 
sevam gloriosi principis pugnat bumanitas, cujus 
vere castra sunt horrea referta, qu:e si claudere vo- 
luisset, tunc importabilis intrasset inimica; sed quia 
magis aperuit, sevientem adversariam mox fugavit. 
Nescio qux principis nostri bella mundus potius ad- 
miretur, ego tamen dicam quod sentio. In usum est 
viris fortibus feliciter egisse pugnas, sed supra huma- 
nitatem viriutem esse constat vicisse penuriam. Ve- 
rum cum bis tantis ac talibus bonis nulla potuissent. 
supplicnm vota sufficere, adhuc et dimidiam relaxare 
pertulit fiscalis calculi functionem, ne tristes in aliqua 
parte faceret, quibus ἰοἱ felicia prastitisset. Joseph 
legimus contra famem funestam emendi quidem tri- 
Wci dedisse leijam : sed tale posuisse pretium, ut 
835 subveniionis avidus, se potius venderet alimonia 
mercaturus, Quale fuit, rogo, tunc miseris vivere, 
quibus acerba subventio libertatem suam videbatur 
adimere : ubi non minus .ingemuit liberatus, quam 
potuit ere captivus! Credo virum sanctum hac ne- 
cessitate constrictum, ut et avaro principi satisface- 
ret, e£ periclitanti populo subveniret. Pace tanti pa- 
tris dixerim, quanto prostantius est liberlate salva 
frumentum vendere, ei propter indigentiam tributa 
laxare! Gratis constat ista venalitas, quando et unde 
ematis cessit, et pretium quod vos oblectet imposuit. 
Vendit itaque largitas publica vicenos quinos modios, 
dum possessor invenire non possit, ad denos ordi- 


A nem rerum £2culi mutavit humanitas : nos jubemar 
vile distrahere, cum esuriens paratus sit carius com- 
parare. OÓ novum predicationis eventum! Affectu 
damni negotiatio provenit; et votum est vendenti 
magis perdere, ut qux:estum comparans valeat inve- 
nire, Talia profecto regem decet tractare commercia, 
talem convenit nundinationem exercere pietatem ; ut 
tune minus acquiescat accipere, quando emptor plu- 
rima przcipitatur offerre. Libet referre qualis in vo- 
bis sit dominantis affectus, quia et primo cessit, 
quantum sufficere credidit, et nunc iterum postulata 
geminavit. Verecundum vobis erat aliquid sperare 
post dona, cum se adhuc ad beneficia principis re- 
servaret humanitas : non audita despexit, quando 
ipse visa testatus est. Felix illa calamitas, qux prius 

B miseraniem reperit testem ; ut post districtum judi- 
cem non haberet. Gaude igitur assuete jam bono 
Ligur, in usu tuo secunda [ms. et Ác., secula] vene- 
runt ; nam collato; tibi /Egyptios magna prosperitate 
vicisti : evadis tempora necessitatis, et libertatis prz- 
mia non amittis; imino illo tempore securus es ab 
hoste redditus, quando et de famis periculo cogno- 
sceris esse liberatus. Ádbuc te przdictum ormat 
exemplum, adhuc est in qua parte superetur. Legi- 
tur enim Joseph fratribus suis tantum saccis occulta 
pretia reddidisse. Quid miium, si, natura corapel- 
lente, proximis suis humanior vsus est exstitisse ? 
Hic autem cunctis large vendidit, functionem debitam 
reliquit; et plus iste generaliter contulit tributariis 
quam ille solis visus est praestitisse germanis. Drevi- 


C ter dicantur effusa; hinc bona sua discat universitas, 


quando non regibus comparantur nostra s:ecula, sed 
prophetis. Sed ne diutius beneliciorum regalium cu- 
pidos occupemus, praecepta nostra ad eos quorum 
interest manasse cognoscile, ut secundum tenorem 
jussionis ad vos perveniat munificentia principalis. 





M. AURELII 





CASSIODORI 


HISTORIA ECCLESIASTICA. 


: vocata 


TRIPARTITA, 


EX TRIBUS GIUECIS AUCTORIBUS, SOZOMENO, SOCRATE ET THEODORETO, 
PER EPIPHANIUM SCHOLASTICUM. VERSIS EXCERPTA, ET IN 
COMPENDIUM A SE REDACTA. 





PRAEFATIO. 





203 Utiliter nimis in capite libri przfatio poni- D Theodoreto, venerabili epis:opo et duobus disertis- 


tur, ubi futuri operis qualitas indicatur. Quid enim 
eommodius quam prius per eam aliquid discere, ne 
dictio possit inopinata confundere? Hic igitur Hi- 
Storia eeclesiastica, qux cunclis Christianis valde 
necessaria comprobatur, a tribus Grzxcis auctoribus 
mirabiliter constat. esse conscripta; uno scilicet 


siniis viris, Sozomeno et Socrate; quos nos per Epi 
phanium Scholasticum Latino condentes eloquio, 
necessarium duxizus eorum dicta deflorata in unius 
sLyli tractum, Domino juvante, perducere, et de tri- 
bus auctoribus unam faeere dictionem. Sciendum 
plane quod predicti scriptores ἃ v^imnoribus diva 

















8*1 HISTORIA TRIPARTITA. LIDER I. 862 
memorie principis Constantini ueque ad august» A auctoris sul nomine in ordinem collocare. bege 


recordationis Theodosii Junioris, συ sunt gesta di- 
gesserint. Nos autem eorum relectis operibus, et 
unuinquemque cauta mente tractantes, cognovimus, 
non :equaliter omnes de unaquaque re luculenter ac 
subtiliter explanasse; sed modo hunc, modo alterum 
aliam partem melius expediisse. Et ideo judicavimus 
de singulis doctoribus [ Ms. Lyr. et Santheod., dictoe 
ribus ; ed., dictatoribus] deflorata colligere, et cum 





ergo intrepidus, qui ad h:c opuscula Domino do- 
nante pervenerit; multum utilitatis otque notitiz lu- 
craturus, si qu:e posita sunt per hos duodecim libros, 
memori:e su» sollicita mente condiderit, Pmeterea, 
ne quenipiam res indistincta turbaret, per univer- 
sum textum hujus operis titulos cognoscat apposi- 
tos ; ut suis locis exigere possit quod sub numero 
competenti przdictum esse cognoscit. 





LIBER PRIMUS. 





904 CAPUT PRIMUM. 


ravit. Cret:e siqui.lem mille numismata cormini oom- 


Ürutio allocutoria Sozomeni (pag. 593) ad Theodo- n penaantes llomerico, et tanquam de ezcellentissima 


sium imperatorem. | 

Aiunt antiquis principibus diligentiam studium- 
que fuisse ut eis amatores quidem ornamentum, 
purpuram atque coronam, et his similia prz»para- 
rent; librorum vero babentes intentionem, circa 
quasdam fabulas occupati, conscriotiones agerent, 
qu: audientium corda mulcerent: porro bella se- 
ctantes, ut sagittam opportune dirigerent, bestiam 
prosternerent , lahceam beue jacularentur , aut 
equum decenter ascenderent. Presentabant enim 
singuli regalibus eorum, studentes rebus illis qux 
forent gratissima dominant. Alius itaque lapides 
pretiosos diflicile compertos offerebat; alter tinctu- 
ram purpuream ; clariora plurimi poemata aut diver- 
848 conscriptiones insinnabant; alius bona cingula, 
aut optimum armorum pendebat [ed., pandebat] 
usum. Maxima sero et imperialis putabatur bujus yo- 
pularis virtutis pars illa ad quai tunc amantis inten- 
tio declinabat. De pietate autem, 4υ 6.1 verus im- 
perii ornatus, nulli studiose quodammodo sermo fuit. 
Sed tu, o potentissime Theodosi, ut complexive di- 
cam, cunctam supcrasti, Deo juvante, v.riutem. Pur- 
pura siquidem et corona qua videris propter inspi- 
cientes (quia est majestatis signum) circumdari, pie- 
tatem tibi etelementiamintrinsecus semper enutriunt. 
Unde conscriptores, et prafecti, ac reliqui subjecto- 
rumcirca tetuosque laborant actus. Disceptator autem 
positus judexque librorum, non camerato eloquio 
caperis, aut qualibet figura furtuin pateris veritatis ; 
sed perfecte metiris uurumque, sermonem proprium 
aptans cause: figuram quoque dictionis, et partes, 
et ordinem, et coogruentiam, et eloquium, et com- 
positionem, et collectiones, et sensum, et historiam 
profunde discutiens. Compensas autem recitantibus 
et tuo judielo, et favribus opportunis, nec non aureis 
imaginibus, et positione simulacrorum, et donis, ct 
honoribus universis. Qualem vero te citca recitantos 
przbes, tales dudum fuerunt judices [ed., Niv., ju- 
dices Cretes| eirca dulciloquum Homerum: aut Ale- 
vado |alii, Alevas] circa Simonidem ; aut Dionysius 
Sicilie tyrannus circa Platonem Socratis discipu- 
kun ; aut Philippus Maeelo circa Theopo:npum histo- 
riographum ; aut Severus Cesar circa Oppianum, qui 
metris genera piscium et naturas, captioncinque nar- 


largitate gloriantes, in publica statua munera oen- 
scripserunt, Álcvad:e autem, et Dionysius, et Phi- 
lippus nequaquam animo parciores fuere Creuensibus, 
de superba se republica philesophiaque jactantibus ; 


qui velociter illorum statuam imitari potuerant, nisl. 


opere firivsent minores in. munere. Severus autem 
pro metrico poemate per versum uno aureo donaug 
Oppianum, tautum prebuit de largitate miraculum, 
ut aurca carmina Oppiani hactenus apud plurimos 
nominentur. Ilc dona fuerunt olim amantium litte- 
ras et doctrinam. Tu vero, potepüssime principum, 
nullo priorum excellentia minor inveniris, largitati- 
bus tuis circa dictiones exhibitis. Sed mihi videris 
non incongrue talia facere. Nam cum omnes virtu- 
tibus 2013 eviceris, studiose ad erementum sempe 
que Lua sunt evehis , quoniam rerum olim gestarum 
apud Romanos el Grecos veritatem iutegerrime co- 
gnovisti. Aiunt etenim te per diem quidem exercori 
armis et corpore, subjectorumque negotia disceptare, 
judicare simul et agere, modo seorsum, modo com- 
muniter, qui sunt agenda considerare ; noctibus di- 
vinis libris incumbere. Fertur autem tibi ad eorum 
scientiam ministrare candelabrum arte mechanica 
factuim, et sponte fundens oleum in lucernam, ut 
nullus circa regalia constitutus in laboribus tuis co- 
gatur aflligi, et natur: vím faciat somno repugnaus. 
Sic equidem clemeus ct mansuetus circa proximos, 
et maxime circa omnes existis, codlestem Heg 
tuum imitando patronum, cui gratum est super ju- 


D 5:105. et injustos plwere, et solem | [acere oriri (Matth. 


v, 45); et alia simul invidia recedeute largiri. l'er 
multam vero doctrinam audio:&e efiam lapiduin 
scire naturas polestatesque radicum, effectusqua 
corarum «on minus Salomone David filio ; magis au- 
tem potior es virtutibus..lile siquidem factis libidinis 
servus, pietatem non custodivit ad terminum, qu;e 
illi causa fuerat bonorum et sapientis. Tu vero, o 
yotentissime, negligentize objiciens rationem, videris 
nou solum hominibus juste, sed etiam corporis et 
anime passionibus imperare. Si autem oportet et hoc 
dici, audio te etiam totius cibi vel poculi desideria 
superare; et neque poma dulcia, neque aliud quid- 
quam speciosum appetere, nisi quantum ad tactum 
convenit, et solummodo sapori congruerit; primo 





$53 


M. AURELII CASSIODORI 851 


tamen. benedicere omnium Creatorem. Sitim vero, A Tertius autem et quartus qu:e sub ejus filiis. Quintus 


wslum ét frigus ferre consuetus, quotidianis exerci- 
tationibus jam ipsam continenti:e putaris habere na- 
turam. Dudum siquidem in Ponto civitatem Heracleam 
ab Hercule nominatam videre festinans, et laboran- 
tem longo tempore sublevare [Ms. Lyr., exercitum 
sublevare], in zstatis ardore per Bithyniam faciebas 
iter. Sole vero circa diem medium vehementer 
ureite, videns te quidam iter agentium sudore multo 
simul et pulvere squalentem, quasi prastaturus oc- 
currens, obtulit tibi poculum valde perspicuum, et 
velut radiis emicantem, suavissimum quemdam in 
eum potuin mittens, et aqua perfundens frigida. Tu 
vero, ὁ potentissime, suinens, laudasti quidem pro 
&ua magnanimitate virum, et largitate principali post 
paululuin eumulasti; sed cunctis militibus ad illius 
poculi claritatem nimis inhiastibus, et beatificantibus 
qui esset. bibiturus eum, rursus ei poculum reddidi- 
δι), przcipiens ut quo vellet uteretur eo. Unde mihi 
juste videtur tuis virtutibus superatum etiam Alexan- 
Arum, de quo narratur ab eis qui opera illius admi- 
rantur, quio ei, dum per inaquosa loca properaret 
cum Macedonibus, diligens quidam miles aquam in- 
veniens, hausit et obtulit ci; ille vero non bibit, sed 
corpus infudit. Ut ergo absolute dicatur, omnium 
Driorum priucipum principiorem, si dici fas est, te 
y vocare debemus secundum Homerum. Alios etenim 
reges nibil dignum habuisse comperimus : alios autem 
ornasse una aut duabus rebus imperium. Tu autem, 
0 serenissime, omnes simu! virtutes amplectens, uni- 
versos dignosceris evicisse pietate, clementia, forti- 
tudine, castitate, justitia, largitate, atque niagnani- 
witate dignitati imperiali conveniente. Sine sanguine 
autem et purum — cede, super omnium priscoruin, 
tuum cuncti gloriantur imperium. Res studiosas cum 
delectatione subjectos prxcipis edoceri ; favoremque 
ct reverentiiun cirea tuum ainorem δὲ communem 
atilitatem cunctis ostendere, Quapropter omnium ho- 
rum causa necessarium videtur mihi ecclesiasticam 
historiam conscribenti, te primitus alloqui. Cui nam- 
ue potius hoc ascribam, multorum ac venerabilium 
v;rtutes utique narzaturus, et ea qux circa catholi- 
cun Ecclesiam  provenerunt, vel per quantas ipsa 
transiens tempestates, ad tuos parentumque tuorum 
portus accesserit? Age nunc emnia sciens, omnem- 
que virtutem habens, et precipue pietatem, quain 
principem esse sapientix€ sermo divinus docet. Sus- 
cipe a me lanc scripturam, et libenter examina; 
«ποιὸ integritatis adjectiones et detractiones adbi- 
bens, tuis laboribus eam purga., Indubitanter enim 
quodcunque tibi placuerit, utile legentibus clarum- 
qe videbitur ; nec quilibet reprebendet quod tu quo- 
que probaveris. Pi*cedit autem. mca conscriptio a 


terlio. consulatu Crispi et-Constantini Caesarum us- 


' qu« adseptimum decimum tuum * ; visumque est mihi 
bene se habere in novem decisiones opus omne divi- 
sere. Continebit autem primus et secundus tomus ea 
qua sub principe Constantino Ecclesi: provenerunt. 


S 
, 


* |d est, ab anno Ch. 525 usque ad 429, 


et séxtus qux? sub Juliano consobrino filiorum ma- 
xini Constantini, et Joviuiano, hec non Valenti- 
niano et Valente gesta noscuntur. Septimus et octa- 
vus nobis aperiet tomus qu:e sub Gratiano et Valen- 
tiniano fratribus acta sunt usque ad tempora imperil 
jreundissimi ἀνὰ tui Theodosii : quando scilicet ve- 
ster, clementissime principum, sacratissimus pater 
Arcadius paterno succedens imperio, una cum piis- 
simo patruo tuo Honorio Romanum orbem gubernare 
sortitus est. Nonum vero libruin Christiano ac vene- 
rabili vestro apici dedicavi, quem Deus sempiterne 
custodiat magnanimitate inconvertibili hostibus prx- 
valentem, et habentem sub pedibus universos, et ad 
filiorum filios pium imperium dirigentem, annuente 


p Christo, cum quo et Deo Patri gloria una cum san» 


cto Spiritu in szecula seculorum, Amen. 


CAPUT Il. 
Cur gentiles facilius quam Hebrei fidem Christi sus- 
ceperint. 

Cogitatio mihi. aliquando provenit, cur, putas, 
aliis quidem hominibus velocior fuit circa Domini 
verbum tides, Hebrzis autem incredibilis [ed. Fro- 
ben., Hebrzi incredibiles], cum ab initio divina man- 
data perceperint etiam de Christi przsentia, et quo- 
modo h:ze forent, antequam fierent, didicerint per 
prophetas. Ahraham etenim princeps eorum generis 
et circumcisionis existens, inspector et conviva Filii 
Dei esse promeruit (Gen. xvn). [saac ejus filius 
imitatione sacrificii honoratus est, typo crucis a pa- 
tre vinctus et oblatus altari (Gen. xxn), sicuti conti- 
git etin Christi passione fieri, ut aiunt qui Scripturas 
Sacras integerrime collegerunt. Jacob àutem exspe- 
ctationem gentium in eo nunc existentem, nec non 
et tempus quo venit prenuntiavit (Gen. xrix, 10;, 
ubi ait tunc delicere duces Hebrxorum ex genere 
Jud: principis ejus tribus. Significabat autem prin- 
cipatum 2606. Herodis, qui cum ldum:zus esset ge- 
nere paterno, Arabs autem a matfe, commissa est ei 
gens Judaeorum a senatu. Roinano et Cesare simul 
Augusto. Sed etiam quidam aliorum prophetarum 
clare Christi generationem prophetaverunt, et illum 
sacrum ineffabilemque conceptum, et matrem post 
partum virginem permanentem, et genus, et pa- 
wiàm; alii vero passionem, et resurrectionem a 
mojyiuis, et ascensionem in celos, et eventum asin« 
gularum prosignaverunt rerum. Sed hxc quidem 
eos non ignorasse scire poterit qui sacris litteris 
incumbit. Josephus autem Matthathiz filius atque 
sacerdos, vir apud Judxos nobilissimus, nec non et 
apud Romanos dignissimus, erit testis de veritate 
Christi (Josephus, Antiq. lib. xvi, cap. 6). Vocare 
namque eum virum non-audet, 4anquam factorem 
insighium operum magistrumque sermonum vera- 
cium : Christum vero aperte nominat, et poen: crucis 


- adjudicatum, et tertia die apparuisse vivum, et alia 


infinita miracula de eo a prophetis sanctis non igna» 


2 





83» 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER I. 


880 


rat esse przedicta; sed etiam multos tunc exstitisse, A biliter apparebit non inops Deo. Nisus $um etenim 


quos elegit, Grx:cos atque Jud:eos, et in ejus perma- 


nere dilectione, atque gentem ab eo nominatam ne- € 


quaquam defecisse testatur. Et mibi videtur quoniam 
liec referens, quasi clamare videtur operibus Deum 
esse Christum, rerum miraculis obstupescens. Cum 
autem hoc dixisset, etiam medius ipse transcurrit : 
in nullo tamen contradicens credentibus in eum, po- 
liusque consentiens. ΠΟ igitur cogitanti mihi digne 
mirabile visum est Hebrxos ctiam ante alios homines 
,ad Christianitatem non potuisse converti. Nam licet 
Sibylla et alia responsa apud gentiles ea qux in Chri- 
$to erant ventura przdixerint^ non tamen ob hoc 
omues Greci de. incredulitate culpandi sunt. Pauci 
namque, qui videbantur eruditiores, przcipue hujus- 


primo quidem hoc opus ab origine mundi dirigere 
[ed., digerere] : sed considerans quoniam et alii ta- 
lia fecerunt usque ad tempus suum, id est, Clemens 
et Egesippus sapientissimi, successionem sequentes 
apostolorum, Africanusque conscriptor, et Eusebius 
cognomine Pamphili, vir in divinis Scripturis et Gr:ze- 
corum poetis atque rhetoribus perscrutator erutitis- 
simus : tunc ego quxcunque in Ecclesiis contigerunt 
post Christi ascensionem ad coelos, usque ad Licinii 
dejectionem colligens, in duobus redegi libris : nunc 
autem, favente Deo, quie postea provenerunt, aperire 
tentabo. Quocirca imemorabo causas quibus interfüi, 


. et a scientibus aut contemplantibus eas audivi, tam 


in nostra quam ante nostram generationem gestas. 


modi prophetias inteliexerunt, :plerumque metricas p Cseterorum vero explanabo notitiam ex legibus posi- 


existentes, οἱ disertioribus verbis prolatas ad popu-: 
lum, Erat itaque, sicut mibi videtur, supern:e provi- 
deniizxe ut ad concordiain futurorum non solum pro- 
pris prophetis ventura committerentur, sed etiam 
ex parte gentilibus , veluti si quis »nelodi:x: composi- 
tor, propter utilitatem peregrini soni alias chordas 
plectro discurrat, aut super eas quie. sunt alias adji- 
ciat. llebrzei siquidem pluribus et manifestioribus 
proplet.is utentes, in presentia Christi minores sunt 
inventi quam Graci. Sed neque hoc extra rationem 
videbitur, cur ex aliis gentibus tantum Ecclesia cre- 
diderit. Primum quidem, quoniam Deo gratum est, 
ΟΣ miraculis nasci mutationes in divinis maximisque 
negotiis; deinde quia non fortuitis virtutibus prasu- 


tis causa religionis, et ex conciliis per tempora con- 
stitutis, ac novitatibus factis, et imperialibus, atque 
sacerdotum epistolis,. quarum alix quidem hactenus 
in palatiis ecclesiisque custodiuntur, alim vero pas- 
siui apud diligentes inveniuntur. Quarumdam ratio- 
nem [ms., Quorumdam ratione] potius complecti in 
hoc opere melius approbavi propter magnitudinem 
lectionis, ut sensus earüm breviter indicetur : nisi 
forte quzedam venire possint in dubium, pro quibus 
apud multos est diversa sententia. Tunc enim, si 
quamlibet scripturam invenire potuero, propter pro- 
bationem veritatis eam ponere non omitto. Ut autem 
nullus ignoratione rerum accuset mendacem esse 
conscriptionem, contrarias legendo forsan epistolas , 


lum ejus ab initio desperata reperitur esse religio. ( sciendum est quoniam occasione dogmatis Ariani 


Nam licet linguam ad elocutionem aut pulchritudi- 
nein sermonis disertam non habuerint, neque verbis 
aut probationibus philosophicis uterentur, ad suaden- 
dum tamen non ob hoc minus studium fuit eis; sed 
exuti substantiis, et bona propria contemnentes at- 
que nuJati, et velut in aliis corporibus plurima pes- 
sjmaque tormenta suscipientes, et neque civitatum 
populis subinissi, neque judicum blandimentis ille- 
cii, neque terroribus forte deterriti, clarum fecerunt 
universis quoniam pro niaximis premiis hujusmodi 
certamina sustinerent. Quapropter neque suasione 
verborum opus erat, dum per domos et civitates 
ad credendum res ipse comp.llerent qui nequa- 
quam primitus videbantur audite. SozowEw., lib. 1, 
cap. 1, p. 598. 


, 


CAPUT ΠΙ. 


(ute fuerit. intentio Sozomeni historiam — conscri- 
bendi , et ex quibus priorum gesta collegerit. 


Tanta ergo divina atque mirabili mutatione in orbe 
terrarum fac4a, ita ut et prior religio, et leges patriae 
spernerentur, crudele nimis erat. Calydonium qui. 
dem aprum, et Marathoniunm taurum, et alia his si- 
milia per provincias et civitates facta, aut fabulis 
divulgata, tanío nobilitari studio, ut multi Grecorum 
et probatissimi conscriptores circa talia laborassent, 
scribendi habentes ingenium : me vero vim mex non 
inferre nature, δὲ historie ecclesiastice gesta nar- 
rare. Reor enim quoniam argumento rei hujus non 
ab homisibus instituto, conscriptor quoque iuopinae 


et eorum qui postea sunt oborti, discordantes inter 
alterutros. Prxesules Ecclesiarum, singuli de quibus 
studebant suis consectatoribus scribebant, et per 
concilia: congregati decernebant qu: vellent ; et sibi 
contraria sapientes, per absentiam se s»pe damna- 
bant; et per tempora principes ac proceres eorum, 
qua poterant virtute flectebant, et sibimet unanimes 
faciebant, ut eorum consensu recla colere putaren- 
tur. Alii siquidem istis, alii vero faventes illis, colle- 
ctionem fecerunt epistolarum pro h:eresi propria di- 
rectarum, et eas sibi contrarias reliquerunt. Porro 
nobis difficile valde fuit ut. inveniremus omnia qux 
de talibus provenerunt. Quia vero precipua eura ve- 
ritatis habenda est, propter historix: puritatem, ne- 


D cessarium mihi visum est etiam *itteras hujusmodi, 


ut fuit 907 possibile, perscrutari. Si igitur etiam 
seditiones ecclesiasticas inter alterutros gestas de 
prasulatu vel de honore primatus, propriz hzreseos 
explanavero, non grave aut mal: voluntatis esse vi- 
deatur. Primo namque, sicut dictum est, conseripto- 
rem omnia decet veritati postponere, deinde dogma 


'Ecclesize catholicze voracissime declarare. Quod sci- 


licet invenitur sepe quidem adversariorum insidiis 
impetitum, et tamen tanquam divinitus roboratum 
in propria inansisse virtute, et universas Ecclesias et 
populos ad suam traxisse veritatem. Cum itaque 
vellem, si tamen liceret [ed., deceret], ea sola con- 
scribere qu:& ad meam videbantur notitiam perve- 
nisse de Ecclesia in Romano impcrio constituti : 





e87 


M. AURELII CASSIODORI 


t88 


placuit tamen, quantum valuero, ut etiam apud Per- A occidens. Quem volens Constantinus opprimere, et 


8.5 et Barbaros qu: sunt gesta de religione conscri- 
bam. Non autem absurdum erit ab historia ecclesia- 
stica, si ἐπ hoc opere etiam illi referantur qui quon- 
dam patres οἱ preeceptores fuerunt monachorum, 
aut qui post eos per successiones uliles visi sunt, sic- 
ut audivimus atque probavimus. Non enim aut nos 


ingrati esse videbímur, taciturnitati tradentes virtu-- 


tem eorum ; aut illi exsortes erunt hujus historiz qui 
tante philosophi: exempla reliquerunt, quibus uten- 
tes posteri, beatissimo et felicissimo line potientur. 
Sed h:ec quidem sermo procedens, ut potuerit obser- 
vabit. Convertar nunc ad narrationem rerum, co- 
operaterem ipvocans Deum. Hine enim habebit 
rs &criptura principium. Sozoutw., lib. 1, cap. 
ν ἢ. 400, 
CAPUT IV. 
A quo tempore historig fecit initium , δὲ quomodo 
nstantino signum crucis ostenditur, et qui. émpe- 
ratores el Casares per idem [uere tempus. 
Crispo et Constantino Cxsaribus atque consulibus 
( Anno D. 522 ), Romenz quidem Ecclesie Sylve- 
Sirius pr:sidebat. Alexandrinz: 3utem Alexander, et 
Hierosolymorum Macarius, Antiochix vero qux est 
apud Orontem [ed. Frob., Orientem] post Romanum 
nondum quisquam fuerat ordinatus, perseculionibus 
scilicet prohibentibus. Non longo post tempore, hi 
qui in Niczea collecti sunt, sapientia et eloquiis ad- 
mirantes Eustathium, dignum approbaveruut sedi 
apostolicze provsidere ; et cum esset. episcopus vicinz: 


Bere, eum in Antiochiam transtulerunt. Tunc ergo C 


Christiani orientales quidem usque ad terminos A£gy- 
pti circa Libyam commorantes, non presumebant 
aperte in ecclesias convenire, cum Licinius favorem 
quem in eos habuerat permutasset. Sed neque per 
Occidentem Helladici, vel Macedones, et Illyrici li- 
center in religione durabant propter Constantinum, 
qui princeps erat in his partibus Romanorum ( Anno 
D. 515). Huic enim viro et alia quidem plurima 
postea provenisse percepimus, quibus flexus est Chri- 
stianorum dogma venerari ; precipue tamen propler 
signum.quod ei divinitus ostensum est. SozouEN., ljb, 
) cap, 2, p. 495. 

Εἰ quonism ad hxc venimus, paulo latius aliquid 
referamus. Cum Diocletianus et Maximianus Hercu- 


ltomanos a cladibus liberare, cogitabat quem in bello 
Deum haberet auxilio : sciens nihil prodesse deos 
quos Diocletianus venerabatur, et quia potius ejus 
pater, paganorum contempta relig:one, feliciter ad- 
vixisset. SocRA TES, lib. 1, cap. 2, p. 5. 

In his ergo sollicitudinibus constitutus, in sommo 
vidit crucis signum ccelo splendide collocatum : ni- 
rantique visionem (An. Dom. 515), astiterunt angeli 
dicentes : O Constantine, in hoe vince. Fertur autem 
et ipsum Christum apparuisse ei, signumque mon- 
$lrasse crucis, ac procepisse ut figuram similem fa. 
ceret, et in prxeliis. auxilium hoc haberet, quo vi- 
etorie jura conquireret, Euscbius itaque Pamphili 
cum jurejurando ipsum imperatorem dicentem au- 


Β diisse se refert, quia circa meridiem, declinante jam 


sole, crucis signum ex lumine factum, et scripturam 
consertam ei dicentem, iN noc viNcE, vidisset ipse et 
milites qui cum eo tunc essent. Pergenti namque ali- 
quod per iter cum exercitu, hoc , inquit, ei miracu- 
jum est ostensum. Dumque cogitaret quid esset, nox 
supervenit, et dormienti Christus apparuit cum siguo 
quod vidit in coelo, jussitque ut lleret ejus signi fl- 
guratio, qux» foret auxilium in congressionibus pro- 
liorum. SozouEN., lib. 1, cap. 5, p. 403. 


CAPUT V. 


Quomodo Constantinus Christianum dogma cognoverit ; 
et de miraculis crucis, οἱ morte Mazentii. 


Cumque jam opus noo esset interprete, sed aperte 
imperatori monstratum fuisset quid de Dco credere 
conveniret, mox die facta sacerdotes Christi convo- 
cans, de dogmate consulebat. At illi sacros libros 
offerentes, de Christo loquebautur, suaque dicta ex 
propheticis comprobabant. Signuin vero «quod appa- 
ruerat ei, dicebant tropx»um esse victoria: adversus 
infernum, quam victoriam ascendens in. coelos egit 
Christus, crucifixus οἱ mortuus, et tertia die resur- 
gens, secundum quod sperandum esse dixerunt : quia 
post hujus vite terminum circa finem szculi pra- 
sentis, omnes homines resurgant, el immortales exi- 
stant : alij quidem ad przinia rerum , quibus bene 
vixerunt; alii ad supplicia, eo quod ab eis mala sint 
gesta. Esse tamen etiam in delictis quze committun- 
tur hic occasionem salutis purificationemque pec- 
cati : nondum nitiatis quidem baptismatis adeptio- 


ljus privajam elegissent vitam, et Maximinus Gale- D nem secundum ecclesiasticam legem, $0 initiatis 


rius, qui cum eis jmperaverat, tenens Italiam, duos 
C:esares fecisset, Maximinum in Oriente, et Severum 
in Italia (Auno Ch, 506) ; tunc. Constantinus in Bri- 
tannía patre mortuo ordinatur imperator primo anno 
olympiadis 271, die 27 Julii mensis. Ronxe vero a 
protorianis militibus Maxentius Maximiani Herculii 
filius imperator instituitur, Hinc ejus pater impe- 
randi cupidine voluit filium regno privare, quod fa- 
cere nequivit. Post hec autem Tarso Οἱ Ποῖ mortuus 
est. Porro Severus Romx contra Maxentium ve- 
niens, militum proditione peremptus est. Maximinus 
autem Galerius instituens Licinium Augustum, mori- 
μιν, Proinde Maxentius Rom:e velut tyrannus habe- 
batur, adulteria impudenter exercens et earum viros 


autem custodiam, ne delinquant. Sed quia lioc agere 
omnino paucorum sanetorumque virorum est, doco- 
bant quoque purificationem secundam ex p«enitentia 
constitutam ; clementem enim esse Deum, et veniam 
wibuere delinquentibus, si penitentiam | agentes ste- 
deant eam operibus roborare. Hzc sacerdotibus er- 
planantibus, admiratus imperator prophetias de Chri- 
$lo ita promissas, jussi viros eruditos ex auro et la- 
pidibus pretiosis in vexillum erucia transformare si- 


gnum quod Labarum vocabatur. lHfoc enim signum 


bellicum inter alia pretiosius erat, eo quod impera- 
torem przecedere, et adorari id a militibus moris esset. 
Unde przcipue Constantinum reor nobilissimum de- 
cus imperii Romani in signum mutasse crucis ; ut 











889 


IISTORIA TRIPARTITA. LIDER I. 


890 


frequenti visione atque cura desuescerent a priori A damus facile potuisse principem loqui Sopatro, aut 


more subjecti; et eum solum arbitrarentur Deum 
quem coleret imperator, vel quo duce atque auxilia- 
tore uteretur adversus hostes. Semper enim hoc 
signum proponebatur ante ordines universos, quod 
inaxime laborantibus aciebus in przliis adesse prz- 
cipiebat. Constituit itaque certos siguiferos, qui in 
eo laborarent ; quorum opus erat ut vicibus humeris 
veherent illud, et omnes acies ita lustrarent. Fertur 
enim quidam, eo quod aliquando ferens hoc signum, 
repente hostibus invadentibus expavisset, dedisset- 
que illud alteri devehendum ; cumque se de przlio 
subtraxisset et jacula declinasset , subito percussus 
interiit; ille vero qui sacrum suscepit tropeum, 
multis se jaculantibus permansit illesus. Mirabiliter 
euim divina regente virtute, sagitt:e hostium fige- 
bantur in signo; a signifero autem inter pericula 
protinus evolabant. Dicitur autem neque alium un- 
quam hujus signi ministrum , ut. solet, in bello vul- 
nere mortuum, aut cladem captivitatis peipessum. 
SozouEN. , lib. 1, cap. 5, p. 404. 

Congressus ergo circa pontem Milvium vicit, in 
flumine necato Maxentio. Erat enim anius septimus 
imperii Constantini. Inter hzc Diocletianus Salone 
defuuctus est (An. Dom. 315). SocnaTES, lib. », 
cap. 9, p. 1. 


CAPUT VI. 
De derogatione paganorum. 


Non autem ignoro quia Greci referunt. Conetanti- 
num, 60 quod aliquos genere proximos occidisset 
( An. Dom. 516), et cooperator exstitisset in. nece 
filii sui Crispi , poenitentia ductum, de purificatione 
cousuluisse philosophum Sopatrum, qui tempere ille 
praeerat in sede Plotini ; illumque respondisse nullam 
esse in hujusmodi delictis purgationem ; Constanti- 
num vero hac interdictione turbatum, invenisse epi- 
scopos qui ponitentia seu baptismate promitterent 
eum ab universo posse purgari delicto: tunc gavisum 
"n illis qui dixerant quod volebat, admiratumque 
llogma, factum deinde Cbristiangm, et ad sui simili« 
tudinem deduxisse subjectos. Mihi autem videntur 
Ixec ficta ab eis qui student religioni Christian: de- 
trabere. Crispus etenim, propter. quem dicunt Con- 
stantinum eguisse purgatione, anno 20 imperii pa- 
terni defunctus est ( Án. Dom. 529). Qui cum adhuc 
viveret, multas cum co pro Christianis posuit leges ; 
secundo quippe loco honoratus iniperii, et C:esar exi- 
$lens ; sicut etiam nunc principum nomina et tem- 
pora legibus subjecta testantur. Sopatrum vero non 
est credibile ad colloquium Constantini venire po- 
(luisse, in sola Oceani circa Rhenum parte regnantis : 
propter iotentionem vero eontra Maxentium habitam 
degebat in Italia. Tunc Romana respublica turbeba- 
(ur; et non erat facile ut. Britanni et (z2lli conveni- 
rcnt cum illis tunc, apud ques constat Christiana re- 
Lgione Constantinum parlieipatum, nisi dum eontra 
Maxentium castrametaretur, et transiret ad Romam. 
Tes&es autem sunt rursus horum tempora, nec non 
£j leges quas pro religione sanxit. Ut autem conce- 


per epistolam snam consuluisse pro quibus vellet, 
non est tamen verisimile ignorasse philosoplimm quia 
Hercules Alcmen:x purgatus Athenis est post fliii ne- 
cem in Cereris sacris; et quia post llyphiti necem 
peregrinum et amicum injuste peremit. Cum igitur 
Grxci in hujusmodi delictis purgationem annuntient, 
sufficiant quie dicta sunt, et accusent de mendacio 
eos qui Sopatrum contraria Constantino respondisse 
finxerunt. Non enim credo hzc ignorasse tunc nobi- 
lissimum apud Grzcos eruditione litterarum. Sozo- 
MEN., lib. 1, cap. ὃ, p. 400. 


CAPUT VII. 
Ue Constantio patre Constantini, 


Igitur Ecclesi» sub regimine Constantini alacriter 
agebant, et quotidianis diebus augebantur, favente 
ct unanime principe, et multis eas bencíciis ele- 
vante [ed., multis ejus beneficiis elevatz]; quas etiam 
prius inconcussas Dominus a periculis turbisque ser- 
vavit. Nam cum persecutiones diversas Ecclesie in 
alio terrarum orbe paterehtur, solus Constantius 
Constantini pater licenter Christianis in sua consi- 
stere religione concessit. Denique aliquod tale eum 
miraculum et memoria dignum egisse cognovi. [8 
enim probare volens quosdam.in suo palatio Chri- 
stianos, si boni et solidi essent viri, evocans univer- 
5805 precepit dicens , ut si quidem venirent ad sacri- 
ficandum et ejus colerent deos, circa eum essent, et 
in suo cingulo permanerent; 'si vero refugerent , 
egrederentur de palatio gratias agentes quod minime 
punirentur. Cumque in utroque apparuissent, alii 
quidem desertores religionis, alii vero divina pre- 
scntibus prxponentes , deliberavit eis amicis et con- 
siliariis uti qui in melioribus fideles constanter pcr- 
maanserant ; alios autem velut effeminatos aversatus, 
expulit a suo colloquio : credens nunquam cos circa 
principem devotos fore, qui fucrint Dei sui sic para- 
tissimi proditores. Et ideo adhuc superstite Constan - 
tio non videbatur contra legem, quempiam eese Chri- 
stianum apud eos qui ultra Italiam , Galliasque, et 
Britanniam, et qui circa Pyrenszum habitabant mon- 
tem usque ad Oceanum Hesperium. Cum vero Con- 
stantinus in ejus successisse! imperium, polius res 
Ecclesie effüoruerumt. Maxentio enim Herculii filio 
perempto, cum ejus pars Constantino cessisset, jam 
licenter in religione vigebant qui circa Tiberim flu- 
vium et Eridanum ( quem Padum provinciales ap- 
pellant ) commorantur, et qui circa Aquilam comina- 
nebant; in quem locum sermo fertur advectam na- 
vigio Argo, et ad Tyrrhenum pelagus fuisse perdu- 
ctam. Argonautie enim ventum validum declinantes, 
non eodem 9609 navigio in regressione sunt usi ; 
sed transeuntes mare quod super Scythas est, per 
hzc flumina venerunt ad terminos Italorum ; et hie 
hiemantes condiderunt civitatem qux: nuncupatur 
Aimonia. JEstate vero superveniente, cooperantibus 
eis provincialibus, ferc quadringenta stadia arte me- 
chanica trahentes Árgo per terram ad fluvium Aqui - 
lam deduxerunt, qui permiscetur Eridano. Eridanus 


821 


M. AURELII CASSIODORI 


89) 


autem fauces habet in. Italicum mare. Post proelium A eam legem dicens: quia ministrum opportanun eum 


itaque, Cibale, Dardanii, et Macedones, et qui circa 
Istrum tunc morabantur , nec non et Hellas, et llly- 
riorum gens omnis sub Constantino redacta est. So- 
Z0MEN., lib. 1, cap. 6, p. 407. e 


CAPUT VIII. 
Quomodo Licinius fugatus , et Christianos fuerit per- 
seculus, el novissime victus. 

Porro Licinius hinc fugatus , cum prius sectator 
fuisset dogmatis Christiani, mutata voluntate , pluri- 
mos sacerdetum in su: partis afflixit imperio, multos 
quidem et aliorum , precipue tamen de collegio mi- 
litari. Nimis enim Christianis erat infensus propter 
Constantini bellum , zestinians eum posse contristari 
propter calamitatem sux religionis : simul etiam 
arbitratus, quia orarent et studerent redigi sub illius 
solius imperio. Super hzc autem pugnaturus denuo 
contra Constantinum , spem victorix€ habebat per di- 
vinationes et sacrificia, eL seductus ab aliquibus pro- 
mittentibus quia bello vinceret Constantinum, in 
paganitatem conversus est (Anno Dom. 325). Deni- 
que etiam Graci dicunt tunc eum expertum divinatio- 
nein Miletj Geminique Apollinis, eique consulens de 
bello , respondisse d::monium per hos Homeri 
veraus : | 

0 senex, va'do tc iuvenes pugnatores observant, 
Tuaque vita soluta ést, sinv«que te senectus excipiet. 


Ex plurimis ergo rebus visum mihi est dogma Chri- 
stianorum divina providentia constitisse, tantoque 
processisse cremento, maxime tamen ex persecutione 
gentilium futuro. Namque Licinio persequente Ec- 
clesias in suo imperio constitutas, bellum in Bithynia 
factum est, quo novissime pugnaverunt inter alteru- 
tros ipse et Constantinus. Tantoque divino suffragio 
adjutus est Constantinus, ut per terram et per mare 
vinceret inimicos ; et amissis Licinius pedestribus et 
navalibus, semetipsum in Nicomediam transtulit, pri- 
vatusque Thessalonicz aliquanto tempore permansit, 
ibique peremptus e5t (Anno Dom. 529). Vir ergo pri- 
mordiis imperii sui, pr:eliis aliisque rebus valde pro- 
vectus, et sororis Constantini nuptiis honoratus, hu- 
jusmodi (ine Zefunctus est. Sozoue., lib. 1, cap. 7, 
p. 408. 


CAPUT IX. 
De legibus quas Constantinus pro Christianis posuit, et 


[md 
t 


de mututtone. rituum paganorum Christianorumque ἢ 


provectu , et de victoriis ejus, el. veneratione reli- 

gionis. J 

Constantinus igitur cum ad eum solum omne Ro- 
manum pervenisset imperium , edictis publicis usus 
és!, ut Orientales subjecti impavide religionem cole- 
rent Christi , et diligenter Divinitati ministrarent ; 
Div.nitatem quippe solam eam crederent quie et re- 
vera esset, et suflicienter haberet omni tempore potes- 
tstem: et quoniam qui talibus studerent, omnia bona 
eis uberrime accederent, et qu:cunque adversa pu- 
(arent , eim meliori potius spe fruerentur ; qui vero 
circa Deum delinquereut, communiter et seorsum in 
leis et in. pace omnia eis difficilia provenirent. 
Graliasque referens, non sibimet arrogaas, agjecit iu 


Pd 


habere dignatus fuerit Deus sui consilii, et a Dritan- 

nico mari usque ad-*loca Orientis adduxerit eum, 

quatenus augeretur Christiana religio ; et qui propter 

Dei culturam durabiliter permanserunt in confessioni- 

bus martyrii, clariores ejus honoribus apparerent.Hac ' 
igitur concionatus, etalia multa dicens, per qu: cre- 
debat subjectos ad cultum religionis adducere, infirrig 
esse sancivit qu:e contra religionem fuerant. cogitata 
vel gesta sub persecutoribus Ecclesiarum , remissib- 
nemque cunctos habere decrevit, qui propter confes- 
sionem Christi migrare ininsulas aut alibi preter vo- 
luntatem propriam commorari jussi sunt, aut in me- 
tallis affligi [ed. affigi], aut publicis operibus, aut 
mulieribus, aut lanificis ministrare, aut dari curiis 
cum curiales primitus non fuissent. Eos autem quos 
infames illi fecerant, ab infamia relaxavit. Militia 
vero privatos in sua voluntate reliquit, utrum esse 
in schemate quo fuerant, an certe cum honorabili 
quiete Jiberam vellent habere vacationem. Cumque 
omnes ad priorem libertatem et consuetos honores 
revocasset, etiam substantiis reformavit universos. 
Si qui vero morte damnati, substantia quoque nudati 
sunt, precepit proximis genere eorum  deferendas 
hxreditates; nullo autem horum existente, unam- 
quamque provincialem Ecclesiam ad jus liereditatis 
accedere; et sive apud privatum, sive apud publicum 
de tali substantia essct aliquid ablatum , restitueret. 
Eis autem qui ex xrario publico aliquid coiparave- 
rant, aut donationes acceperant, secundum possibi- 


C lem decentemque modum se providere promisit. lee 


igitur , sicuti dictum est , imperatopi placuerunt, et 
lege firmata sunt, insigniterque omuia decent line 
completa. Christiani vero tunc omnes Romanorum 
diguitates administrabant ; et de cxtero cunctis sa- 
crificare negabatur, immolationibusque aut divinatio 
nibus non erat locus : sed nec idola dedicare, aut 
celebritates paganas agere jam licebat. Plurima vero 
etiam per civitates gentium, de antiqua consuetudine 
mutabantur. Ab illo denique tempore apud /Egyptios 
nequaquam secundum priores solemnitates in paga- 
norum templa cubitus , sed in ecclesias magis offer- 
tur, quo significatur crementum aqux Niliacze. Apud 
Romanos autem tunc primum monomachorum spec- 
tacula sunt remota. Apud Phoenices vero , qui in Li- 
bano vel Heliopoli commorantur, fas ulterius nou 
fuit virgines fornicari antequam legitimis jungereniur 
viris, nempe post turpitudinem experimenti primi 
nefand:& permixtionis. Sanci:e vero domus 40:5 qui- 
dein magnitudinem videbantur habere sufficientein, 
corrigebantur. Álie vero cremeuto altitudinis et la- 
titidinis augebantur. Alibi autem cum non essent, a 
funiamentis zJificatx:e fulgebant. Pecunias vero ex 
regiis thesauris imperator 910 affluentius impende- 
bat: scribens per singulas civitates episcopis atque 
praisidibus populorum, ut sacerdotes, sicuti vellent, 
juberent ; isti autem jubentibus obedirent, quatenus 
cito perficeretur opus. Lztanti siquidem ejus impe- 
rio, etiam religio valde florebat, et in tantum etiam 
post bellum contr Licinium gestum felicissimus fuit 


D— 


R39 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER I. 


801 


in prceli:s adversus alienigenas proparatis, ut. etiam A consisterent : qui vero filios non habulssent, medie- 


Sarmatas vinceret , et qui vocantur Gothi, tunc no- 
vissime caüsa gratixz« apud eum feedera celebrarent, 
Hicautemgens habitabat tunc quidem trans fluvium 
Istrum. Cumque esset in bellis prona, et multitudine 
atque. magnitudine corporum armis semper exerci- 
ta3t3, aliis quidem barbaris prz valebat; solos autein 
habebat Romanos sibimet repugnantes. Fertur enim 
eliam et hoc praelio demonstratuin Constantino per 
signa atque somnia quanta Dei providentia regeretur. 
Qui cum superasset omnia bella qu: sub eo sunt 
gesta (An. Dom. 955) , veluti repensans Christo, in 
eius religionis studio magis niagisque fervebat : hanc 
δα veram fatendam esse et salutarem existimare 
subjectos jubens. Ex terra vero subdita sibi , ex una- 
quaque civitate detrahens, publicum certumque [ed., 
publico, certum , etc.| vectigal ecclesiis provinuciali- 
bus cleroqüe distribuit, et donationem validam in 
| erpetuum esse sancivit. Ássuescens autem milites, 
vut, sicut ipse, Deum colerent, signo crucis eorum 
arma signabat. In regalibus quoque oratofium fabri- 
catus, eiiam tabernaculum ad instar ecclesiz circum- 
f-rebat dum adversus hostes castrainetaretur; quate- 
nus nec in itinere degens ipse, vel exercitus sacro 
lumine privarentur, quo deceret laudari Deum, et 
orationes offerri |Mss., decerneret laudare... offerre]. 
Sequebantur autem pariter sacerdotes et diaconi ta- 
bernaculo servientes, qui sccundum legem ecclesias- 
licam sacrorum ordines adimplebant. Ex illo autem 
Romanorum cohortes , qu: nune Numeri nuncupan- 


- tatem relictorum sibimet amittebant. Posuerunt au- 
tem has leges antiqui , volentes Romam esse populo- 


sam, omnemque terram subjectam, et quia non multo 
ante has leges plurimos in civilibus bellis amiserant. 
Videns igitur imperator idcirco male tractari eos qui 
propter Deum virginitati et sine liberis esse stude- 
bant, fatuum judicavit diligentia et studio hominum 
videri eorum augeri genus; cum natura semper su- 
perna distributione diminulonem suscipiat et aug- 
mentum. Et legem populo proposuit universo , qua- 
tenus :equalibus privilegiis fruerentur qui sine con- 
jugibus et liberis erant, quibus illi qui hzc se habere 
gaudebant. Sed etiam amplius habere sancivit eos 
qui in continentix virginitate degebant, licentiam eis 


B prebens masculis femiuisque, licet :etate minoribus, 


testamentum facere contra communem legem. Omnes 
enim bene cogitare judicavit, quorum opus esset 
Deum placare semper et philosophizx veraci vacare. 
Hujus enim rei causa et antiqui Romanorum licenter 
testati virgines Vestales etiam sexto :xetatis curriculo 
decreverunt. Judicium itaque maximum reverenti:e 
pii principis circa religionem fuit: quia ubique admi- 
nistrantium sententias imperfectas esse voluit, et ad 
episcopos per appellationem refugiendum esse san- 
civit, si qui vellent civiles judices refutare : firmam 
vero illorum judicans sententiam potius quam judi- 
cum aliorum , et , tanquam ab imperatore prolatam, 
ab omnibus observandam , et inconverlibiles esse 
terminos synodales. lllud quoque nos relinquere di- 


tur, singuke fecerunt tabernaculum proprium, et (| gnum non est, quod pro utilitate sancitum e:t eorum 


sacerdotes atque diaconos distributos habebant. Die 
vero qui dominicus vocatur, quem Hebr:i primum 
vocant , Grxci autem soli distribuunt , et qui ante 
scptimum est |id est diem Veneris), sancivit a judiciis 
aliisque causis universos habere vacationem , et in 
eco tantum orationibus occupari. Honorabat autem 
dominicum diem, quia ia eo Christus resurrexit a 
mortuis; alium vero, quia in eo fuerat crucifisus. 
Maximam n2mque culturam sacratissime crucis ha- 
bebat, tam pro iis quie ei prospere provenerant ejus 
auxilio in przliis contra adversarios insÓitutis , quam 
pro indicio quod ei divinitus pro ea videbatur osten- 
sum. Denique supplicium crucis, quod primitus apud 
" omanos erat in usu, lege prohibuit. In figuratioui- 


Las autem solidorum et in imaginibus hoc signum p 


jussit inscribi semper et figurari, ut testantur hacte- 
nas ejus imagines hoc schemate decorate. In omni- 
bus siquidem rebus , precipue tamen in legislationi- 
bus, stucebat placare Divinitatem. Apparet enim 


luxuriosas et valde fatuas permixtiones ante eum 
non prohibitas, tunc fuisse correctas , sicut ex ipsis 


quas posuit legibus invenitur. Sel nune qu:e ad ho- 


qui in Ecclesiis manumittuntur. Cum propter subti- 
litatem legum etiam inviti possessores difficuliatein 
paterentur circa dationem melioris libertatis, quam 
civilitatem Romanam vocant, tres posuit leges : de- 
cernens omnes in ecclesiis manumissos sub testimo- 
nio sacerdotum, per hanc piam adinventionem Ro- 
mana civilitate frui ; cujus iodicium presens etiam 
tempus servat. Nam moris erat de libertate leges 
scriptas in manumissionibus anteponi. Constantinus 
igitur hanc studens sane in omnibus honorabat reli- 
gionem; erat quippe et per semetipsam gloriosa 
propter virtutem plurimorum tunc ia ea pollentium. 
SozoMEN. , lib. 1, cap. 9, p. 415. 


CAPUT X. 
De diversis confessoribus eorumque conversatione. 


Itaque persecutionibus jam cessantibus, adüuc 
multi confessorum superstites Eccl sias exornabaut ; 
ut fuit Osius Cordubx» pontifex, et Amphion Epipha- 
neix Cilicie, et Maximus, qui post Macarium IHiero- 
solymorum tenuit przsulatum, et Paphnutius A:gv- 
püius, per quem aiunt plurima miracula operatun, 
Deum, d2monesque subjecisse, variarumque passio- 





norem el statum religionis ab eo sancita sunt pan- 
dere necessarium est, cum partes esse ecclesiasticae 
videantur historie. Sozous., lib. 1, cap. 8, p. 409. 

Apud Roinanos dudum fuit lex , a vigesimo quinto 
auno non habentes uxores prohibens a privilegiis ha- 
pentium conjuges; sed et alia nmiulta Jubens, ut nibil 
(ὦ testatiento lucrazeutur , licet proximitate generis 


num condonasse ei sanitates, Ferunt autem "quod 
Pablnutius et Maximus ex illis. confessoribus fue- 
runt quos Maximinus imperator in m«tallis ad opsra 
exercenda damnavit, oculoa eorum desxtros evellens, ' 
el sinistras suras inci.lens. Sozousx. ἰδ. 1, cap. A0, 
p. 414. 


895 


M. AURELII CASSIODORI . 


86 


911 Secundum eos autem fuisse percepimus Spi- A Sic igitur ille captus est, et quod ei deliquerat indi. 


ridionem Tremithuntis Cypriorum episcopum, ad cu- 
jus virtutem demonstrandam sufficere puto qux ba- 
ct'nus de eo servatur opinlo. Quanta per eum di- 
vino prasidio gesta sint, plura quidem novere pro- 
vinciales; ego autem qux ad nos valuerunt pervenire 
non tacebo. Fuit enim isto rusticus habens uxorem 
et filios, sed non propterea in rebus divinis minor. 
Alunt autem aliquando per noctent venisse malignos 
viros ad caulas ovium ejus, et cum rapere niteren- 
tur, subito vinctos nullo ligante fures. Tunc illum die 
faeta venientem invenisse ligatos eos, et solvisse qui- 
. dem ab invisibilibus vinculis, culpasse tamen et 
dixisse : Cur, fratres, dum licuisset quxe desideraba- 
tis accipere, elegistis potius ea rapere, et noctem du- 


cere jugiter infelicem? Tum miseratus eorum, nja- 


gis autem ad meliora eos erudiens, ait : Abite hinc 
sumentes arietem ; laborastis quippe vigiliis, et de- 
cet vos sine querimoniis recedere ab ovibus meis. 
Quod quidem quilibet juste poterit admirari. Nihilo- 
niinus etiam illud mirandum. Apud filiam ejus virgi- 
. nem nomine lrenen quidam notus ejus speciem ali- 
quam deposuerat ; ΄υ sumens depositum, sub terra 
recondidit, ubi caute credidit custodiri. Contigit in- 
terea ior] puellam nihil confessam patri. Venit homo 
depositum repetens, ignorante Spiridione quid loque- 
reiur. Cumque in tota domo requisisset, nec inve- 
nisset, flebat capillosque vellebat, et morti vicinus 
esse videbatur ille qui deposuerat. Hc Spiridion 
fieri videns, et cursim veniens ad sepulcrum, voca- 
vit ex nomine puellam. Qua respondente, de causa 
depositi requisivit. Et dum ab ea didicisset, rever- 
sus, et. inveniens ubi puella signiflcaverat, reddidit 
bomini quod petebat. Quoniam quidem ad hunc veni 
serinonem, non est incongruum etiam istud addu- 
cere. Mos erat huic Spiridioni ex fructibus qui na- 
scebantur ei, alios quidem pauperibus erogare, alios 
autem gratis mutuare volentibus. Sed neque per se 
dabat, neque per se recipiebat ; sed solum cubicu- 
lum demonstrabat, invitans petentes ut quantum 
opus habebant tollerent, et denuo revocarent quan- 
fum se noverant abstulisse, Quidam vero dum mu- 
fuum percepisset, reversus est post aliquantum quod 
tulerat redditurus. Quem dum secundum consuetudi- 
nem jussisset reponere in cubienlo quod fuerat 
exinde mutuatus, ad injestitiam ille conversus, et 
credens latere Spiridionem, non reddidit quod debe- 
bat; sed auferens debitum, quasi reddidisset, absees- 
Sit. Quod tamen longo tempore non erat ignoran- 
dum. Post cerium namque tempus venit, rursum 
petens ab eo mutuum. At ille misit eum ad horreum, 
data potestate ut ipse sibi metiretur quantum opus 
haberet. Vacuum vero eumdem inveniens locum, et 
hoc oculata fide cognoscens, Spiridioni nuntiavit. llle 
respondit ei: Mirum est, o hono, quod loqueris, 
Quomodo tibi soli visum est horreum necessariis de- 
fecisse? Sed considera potius apud temetipsum, ne 
forte mutuatus alia vice quod debueras, primitus non 
solveris. Si enim hoc non est, iudubitanter non pri- 
vaberis quibus eges, sed rursus accedens invenics. 


cavit. Dignum est igitur hujus sacratissimi viri mi- 
rari puritatem, ct ecclesiastici ordinis valde costo- 
diam. Dicitur itaque quodam tempore pro aliqui 
utilitate in unum Cyprios episcopos couseuisse, et 
inter eos hunc fuisse Spiridionem, et Triphvllium 
Ledrensem episcopum, virum eloquio et sapientia 
preditum, nec non legibus [ed., Beryto legibus, ες, 
eruditum. Cum itaque collecta celebraretur, injus- 
cium est Triphyllio ut faceret sermonem ad pope 
luin. Cumque ille locus venisset ad medium, Tolk 
lectum tuum, et ambula (Matth. 1x, 6), cobile diit 
pro lecto, mutans nomen ; Spiridion autem indigm- 
tus in eum, et exsiliens de cathedra sacerdotali :Tu 
melior es, inquit, eo qui lectum dixit, quia ejus ver- 

B bis uti confunderis? Hoc autem fecit populo conspi- 
eiente, mediocritatem docens eum qui eloquii su- 
percilio pretumebat. Erat enim idoneus ad pudorem 
incutiendum, cum esset venerandus, et operibus 
gloriosus, simulque senex :vo atque sacerdotis of- 
ficio. Qualis autem circa peregrinorum susceptio- 
nem fuerit, binc apparet. Instante jam Quadrage- 
sina, quidam ex itinere venit ad eum quibus diebus 
consueverat cum suis continuare jejunia , et di: 
cerio comedere, medios dies sine cibo consistens. 
Videns itaque peregrinum valde defectum : Perge, 
inquit sue liliz, lava peregrini pedes, et cibos ap- 
pone. Cumque virgo dixisset nec panem csse me 
ἄλφιτα [hoc est farinas] (quarum rerum solebant ui- 
hil habere reconditum propter jejunium), orans pri- 

C mum, veniamque petens, filiz.jussit αἱ porcis 
carnes, quas domi salitas habebat, coqueret. Quis 
cartis, sedens cum peregrino posilis carnibus con. 
debat, et rogabat ut. una cum eo ederet peregrinus. 
Quo refutante, Chrissianumque se profitente : ὅτι" 
pterea magis, inquit, refutare non debes: Cavi 
enim munda mundis (Tit. 1, 15), sicut scrmo divis 
edocuit. H:ec quidem de Spirilione dieta sufliciast 
Sozous., lib. 1, cap. 11, p. 415. 


CAPUT XI. 
De diversis monachis οἱ eorum institutiont. 

Precipue vero insignissimam Ecclesiam demo* 
siraverunt, et dogma dilataveruut vite virtutibus, 
qui conversatione monachica illo tempore fruebzs- 
p tur. Utilissima namque res ad bomines venit ἃ Der 
ista philosophia, qux: multarum doctrinarum et ὦ» 
lecticz artis studia. despicit, tanquam sit minuta, & 
melioris operis tempus impediat, atque ad recte 
vendum nihil ostendat. [l:ec ergo philosopha cot 
versatione miranda, naturali simplicique prudens 
dócet omnino qua nequitiam. perimant el. opereud 
utilia. Non enim przdicat virtutem, sed magis exer- 
cet : nihilo pendens humanam gloriam, viriliterq* 
resistens passionibus auim:e ; et neque natur:t neces 
sitatibus se subdit, nec corporis infirmitati suc.ur* 
bit. Divinze mentis virtutem habens, semper conten 
platur omnium Creatorem, et eum nocte dieque c 
lens, orationibus οἱ litaniis placat indubitanter. Ax 
m.p vero puritate et bonoruin actuum conversalih 


8] 


IISTORIA TIUPARTITA. LIBER I. 


808 


ad ministeria se divina componens, purgationes asper- A modo referens, videtur aperire quia hi qui ex He- 


sonesque contemnens, solas pollutiones peccata pu- 
tans, extrinsecus irruentes casus exsuperat, et om- 
nium absolute hujusmodi dominatur. Non per sta- 
bilitatem necessitatemque vite qualibet voluntate 
mutatur, non mala patiens ulciscitur, non languore 
30i indigentia necessariorum compressa mordetur; 
sed potius gloriatur in talibur. 919 Patientiam, 
mansoeiudinem, mediocritatem in omni vita medita- 
tur; et quantum naturx bumanze possibile est, Deo 
esse vicinum, velut in transitu utens presentibus : 
Reque circa possessionem rerum occupata constrin- 
gitur, nequo ultra quam opus est in presenti provi- 
dere lorsan urgetur. Semper autem simplicitatem et 
exercitium hujus instructionis laudans, beatitudinein 
contemplatur ciernam, et ad felicem terininum 
omni vivacitate festinat. Timore divino sine inter- 
missione suspirans, turpiloquia respuens, et nec us- 
que ad vocem emittere palieps, quorum actiones 
suis actibus noscitur exsolvere. In brevi comprehen- 
dens necessaria naturz, οἱ cogens corpus mediocri- 
Lus indigere, castitati luxuriam subdit ; justitia punit 
injustitiam, et veritate men !acium. Disciplina rerum 
omnium mensuras participatur : cum proximis - in 
unanimitate et communione consistit; amicorum 
provida est atque peregrinorum ; qux propria sunt 
communia facit egentium, et tuetur utilia singulo- 
rum; neque gaudentibus importuna, et tribulatis re- 
medium consolationis apportans. Ad verum bonum 
diligentiam suam semper extendens, sermonibus ca- 
siis sapientibugque conailiis ornato ac vano eloquio 
remotis erudjens atque curans veluti quibusdam me- 
dicamjinibus audientes, cum honore et reverentia 
dispositiones suas celebrans, contentione, certamini- 
bus iraqne privata. Nam cum sit rationalis, omnem 
motum irrationalem fugit, generaliter passiones cor- 
poris deviucit et animx. Hujus itaque elegantissim:e 
pbilosophie princeps quidem fuit, sicuti quidam 
dicunt, Elias propbeta et Baptista Joannes. Philo 
autem Pythagoricus suis temporibus refert (Philo 
Ilebrerus, lib. de Vita contemp.) undique egregios 
Hebraeorum in quodam predio circa stagnum Ma- 
riam in colle positum philoeophatos. Habitacu- 
jura vero eorum, et cibos, et conversationem ta- 
lem introducit, qualem et nos nunc apud /Egyptio- 


rum monachos esse conspicimus. Seribit enim in- D 


choantes eos pbilosophiam cedere emnibus sibi com- 
petentibus rebus, cunctisque abrenuntiare permix- 
üonibus, el exlra muros in solitariis agris et hortis 
iobabitare. Domos autem eis esse sacraria qua apud 
nos monasleria nuncupantur, el in eis conversatione 
solitaria honesta celebrare mysteria, diligenterque 
psalmis et hymnis placare Diviuitatem, et .ante solis 
Occasumna non gustare cibuin; alios autem per tres 
dies et amplius, certisque diebus in pavimento ha- 
bere cubilia, vino semper et sanguinem habentibus 
abstinere, cibum eis esse panis et salis, οἱ hyssopi, 
et potain aqua. Mulieres cis cohabitare, seniores 
virginee própter amorem philosophise spontanoa vo 
lnntate mnuptüs abstünentes, Et Philo quiJemn hoc 


br:is secundum eum Christiani sunt facti, adhoc Ju- 
daice viverent, eorumque constituta servarent. Apud 
alios enim non invenitur hujus vitze conversatio, 
Unde conjicio ex illo apud /Egypties hanc philoso- 
phiam habuisse principia. SozoMN., lib. 1, cap. 19, 
p. 411. 

Alii vero dicunt huic causam fuisse conversationi 
persecutiones, qu:e religionis causa per tempora pro- 
veucrunt. Et quoniam fugientes in montibus, et val- 
libus, desertisque morabantur, ad modum se vitz 
hujus assueverunt. Sed sive /Egyptii, sive alii qui- 
dam huic ab initio philosophie przfuerunt : illad 
tamen apud omnes constat, quia ad summam reve- 
rentiam atque perfectionem, moribus exercitationi- 

B busque decentibus, hane in convereationem usque 
perduxit Antonius maximus monachorum ; quem 
tunc in desertis "Egypti morantem (An. Dom. 3534) 
propter gloriam virtutis ejus, imperator Constanti- 
nus amicum fecerat, litteris honorabat; et wt pro 
quibus vellet ei rescriberet, expetebat. Fuit autem 
iste vir /Egyptius genere, ortus in in-igni vico, in 
loco Heraclie apud /Egyptios constituto. Is puer re- 
lictus orphanus, paternos donavit agros convicaneis 
suis; aliam vero substantiam disponens, pretium 
pauperibus erogavit : studiosi existimans esse philo- 
sophi, non solum semetipsum spoliare pecuniis, &ed 
eas dispensare proficue. Junctus autem stadiosis se- 
cundum se viris, virlutes zelabatur universorum : 
probans bonam vitam suavem fleri ipsa consuetu- 

C dine, licet fuerit primo diflicilis. Modos adinveniebat 

absünentim potioris, et quotidie exercitatione cre- 
scebat. Tanquam semper incipiens aliquid innova- 
bat, afflictionibus eorporis punienco libidinem, sacra 
vero sapientie voluntate passionibus animxe repu- 
gnando. Erat enim ejus esca solus panis, et sal, po- 
tus aqua, prandiique tempus solis occasus. Frequen- 
ter enim dnos et amplius dies sine cibo manebat. Vi- 
gilabat, ut ita dicatur, semper quidem jugi nocte, et 
orationibus contingebat quidem diem; si vero som- 
nus incumberet, stando paululum dormiebat, plerum 
que pavimento jacens, solamque terram stratum re- 
fectionis [ms., refectionibus] habens : olei siquidem 
unctionem, lavacrorum atque similium usum modis 
omnibus devitabat : ne humectatione sua in molli- 
tiem corpus immutaret. Aiunt enim neque nudum 
eum aliquando visam. Litteras vero neque sciebat, 
neque mirabatur [ms. Lyr., meditabator], sed potius 

. mentem bonam tanquam seniorem litterarum : qua- 
rum tamen inventorem jure laudabat. Fuit autem 
pr:ecipue clementissimus, eastus, foris, gratus eollc- 
quentibus, sine ulla tristitia. Et licet qui cum illo dis- 
putarent certative quostiones inferrent, tamoen 
more solito sapienter ct disciplinabiliter crescentem 

sedabat sxpe contentionem, et ad mensuram debi- 
tam protinus transferebat, loquentiumque sibi stre- 
pitum temperabat, eorumque mores veluti qnadam 
regula componebat. Tantis itaque virtutibus divina 
providentia redundans, se futura prascire non eesti- 
mabat esse virtutem; οἱ propterea nec laborandum 





89) 


M. AURELII CASSIODORI 


9n 


inaniter circa talia suadebat : quando nec ignoran- A invenit eum inferiorem, perfectzque eum philoso. 


tem futura pon: succumbere, nec scientem pro- 
pterea sanctum esse declarabat. Veram namque bea- 
titudinem in cultura Dei et legum ejus observatione 
dicebat. Si cui autem hxc esset cura, docebat ut 
purgaret animam, quo posset respicere, et futuro- 
rum notitiam possidere, Dei videlicet proscientia 
declarante. Vacare autem nec ipse patiebatur, et 
bene victurum semper operari prxcipiebat, ac semet- 
ipsum discutere, et secum ponere rationem eorum 
que gessit die noctuque; si quid autem indecens 
ageret, conscriberel, ut de c:etero parceret in deli- 
cto, semetipsum scilicet eruhescens, si plurima sui 
delicta comperisset : simul etiam metuens.ne per 
conscriptionis indicium fieret aliis manifestus. Erat 
enim laboriosus, et maxime pro solatiis oppresso- 
rum. Quis etenim alter sic ferventissime fuit studio- 
sus, quorum gratia sepe veniebat ad civitates? Plu- 
rimi namque vi compellente cogebant 913 eum le- 
gatione fungi apud judices et magistratus; quorum 
singuli vel videre eum judicabant nimis egregium, 
loquentem audire, et prxcipienti parere gloriosum. 
Qui cum talis esset, studebat tamen ignorari et latere 
per eremum. Si vero necessitate faciente venisset in 
civitatem, disposito negotio pro quo venerat, ad de- 
sertum continuo revertebatur. Pisces namque dice- 
bat per humectam nutriri substantiam; monachis 
autem ornatum ferre [ed. V., fore] solitariam vitam. 
Et sicut illi terrzz tactu tabefiunt, sic gloria mona- 
chorum ad urbes accedendo foedatur. Obedientem 
vero se gratumque conspicientibus exhibebat. Stu- 
debatque ut neque haberet tumentem superbamque 
naturam, nec putaretur hujusmodi. Sed hzc qui- 
cem pauca virtutum Antonii dicere sum compulsus , 
ut tanti viri per hzc exempla consideremus philoso - 
phiam. Plurimos igitur atque probatissimos habuit 
auditores, quorum alii quidem in /Egypto et Libya, 
alii vero in Palxstina, et Syria, οἱ Arabia clarue- 
runt ; et unusquisque eorum non minus se quam do- 
ctor, apud quos est commoratus, exercuit; multos- 
que docuit, et ad similem virtutem philosophiamque 
perduxit; ita ut quorumdam hic labor esset circuire 


per civitates et provincias, vel per agros, et diligen- : 


ter Antonii discipulos, eorumque requirere succes- 
sores. Sed quomodo poterant inveniri facile, quibus 


erat studium diligentissimum suam vitam latere, οἱ l 


non sicut nunc plurimi hominum elati per gloriam, 
semetipsos expompant, et cunctis insinuant? Fue- 
runt itaque probatissimi discipuli, quos percepimus, 
Antonii, alii quidem multi, nec non et Paulus appel- 
latione Simplex. llunc aiunt, cum rusticus essct, 
bona specie conjugem habuisse, et eam in ipso faci- 
nore adulterii depreheusam tacite subrisisse, et ju- 
rejurando firmasse nunquam se cum ea esse misce::- 
dum. Tum ad adulterum : Habe, inquit, eam ; et re- 
pente discessit ad eremum apud Antonium. Dicunt 
enim eum mansueiissimum et patientem valde fuis:e. 
Denique cum jam senex esset, et .ad vitam mona- 
cliicau [ed., monachic»] perdurationis insuelus, om- 
uibus eum Antonius experimentis exercens, in nulo 


phi: esse testatus, seorsum precepit habitare, vu. 
]uam non egentem doctore. Confirmabat autem 
Deus Antonii testimonium, et operibus ostendehat 
virum esse gloriosum, ipsoque doctore superiorem, 
atque ad affligendos et expellendos dzemones prapa- 
ratum, SozoMEN., lib. 1, cap. 15, p. 420. 

Circa hoc itaque tempus philosophabatur el Am. 
monius ZEgyptius, de quo sermo fertur quia cogen- 
tibus parentibus duxisset uxorem, nec tamen eam 
fuisset expertus. ln principio namque nuptiarum 
Sponsam tamquam sponsus in thalamo pe:cipiens, et 
spnlus cum ea remanens, ait : Nuptizx quidem, o mu- 
lier, nostrz:e usque ad hoc celebratz sunt tempus. Ei 
quale bonum sit posse virginem permanere ex sacris 

B edocebat litteris, ac seorsum solus maxere tentabat. 
Sed quoniam de virginitate quidem sermones virzo 
laudaverat, dividi autem ab eo grave judicabat, in 
alio cubili dormiens, annis decem οἱ octo cun ea 
mansit, neque tunc a monachica absiinentia se sus 
pendens. Interea mulier viri zelata virLutei, sti- 
mavit non esse justum tantum virum domi celari 
propter se, sed oportere potius seorsum utrumque 
philosophari, et ob hoc supplicavit viro. Αἱ ille gra- 
tias agens Deo pro bujusmodi cegitatione mulieris : 
Tu quidem, inquit, hanc habe domum, ego mihi 
aliam fabricabo. Et in meridianam partem deserti 
stagni Mariz veniens circa locum Scyti ad mortem 
qui dicitur Nitrie, duobus et viginti annis ibi philo- 
sophatus est : annis singulis visitans secundo mulie 

C rem. liujus itaque sacratissimi principis horum mo- 
nasteriorum multi fuerunt dignique discipuli, sicul 
successiones ostendunt; plurimaque et veneranda 

per eum proveneruut, qu:e przecipue apud AEgyptios 
monachos perfecteque servantur. Nam cuin maxima 
diligentia per successionem traditionis alteruirz ΟἹ- 
rant virtutes antiquorum memorizx iradere moni 
chorum ; sed ἃ me illi memoranJi sunt qui αἱ no 
usque pervenerunt. Contigit igitur huic viio, δἰ 
Theodoro ejus discipulo euntibus aliquem transire 
fluvium quem dicunt Lycum. Ne vero se alterutrum 
nudos viderent, jussit Ammonius [alias &mos], ot rt 
cederet Theodorus ab aqua; cumque etiam semel 
ipsum erubesceret nudum intueri, repente divin 
virtute translatus est ad ulteriorem ripam Tiansiem 
vero Theodorus aquam, οἱ videns nec vestem ejus 
nec pedes infusos, supplicabat seni ut ei causstu rei 
cepromeret. Cumque ille dicere refutaret, ille τὸν 
non aliter se properaturum nisi cognosceret, promi 
tente Theodoro nulli se eo vivente .rem fore diciu 


rum, confessus est quod evenit. Proximuni vero ni- 


raculum huic quoque rei contigit quod nairabo. l.- 


justi parentes alicujus a cane rabido percussum fi- - 


lium et pene mortuum obtulerunt ei, et ejulantes 
deprecabantur ut sanaretur. Tum ille ad eos: N^ 
eget, inquit, mea curatione ; sed vos si vultis red- 


dere bovem quem rapuistis dominis suis, xgrolus. 
repente sanabitur ; quod eliam contigit. Nam ut τὸς 


stitutus est bos, passio mox recessit a puero. Quai 
igitur Amnionius iste moriebatur, dicitur Antoniu« 














001 


HISTORA TRIPARTITA | LIBER I. 


903 


vidisse animam ejus in colum ferri, divinis potesta- A dinc copiosa, non /Egyptiorum solummodo, se! etiam 


tibus cum psalmodia prz::cedentibus eam ; consulen- 
tibusque eis qui cirea eum erant, causam hujus mi- 
raeuli non abscondit. Sciebant enim quoniam aerem 
intento obtutu respiciens, cum stupore miraculi cu- 
juspiam respiceret visionem. Cumque venientes post- 
ea quidam de Scyti nuntiassent horam visionis Án- 
tonii, et convenisset cum transitu illius viri, beatifi- 
caverunt ambos : illum quidem, quia ad manifesta 
bona transüsset; illum vero, quia tantam a longe 
meryissel cernere visionem. Multorum enim dierum 
itez est locorum medio positorum quo degebat alter- 
uter. Et hxc quidem ita relata sunt. In hoc itaque 
przesulatu audivi prebatissime philosophatum Euty- 
chbianum, qui in Bithynia circa Olympum morabatur. 
Erat quippe divina gratia repletus, ad curationes 
passionum, et.miracula rerum et operum, ita ut ipsi 
Coustantino propter virtutem vitxe esset amicus. lllo 
siquidem tempore vinctus quidam spalarius, qui in 
suspicionem venerat quasi assumpla tyrannide, fu- 
git, et requisitus cirea Olympum comprehensus est. 
Rogantibus autem necessariis ejus Eutychianum, ut 
pro eo apud principem legatione fungeretur : Prius, 
inquil, providendum est ut is homo liberetur a vin- 
culis, ne crudeliter constrictus intereat. Tunc dicitur 
ad vinculorum custodes direxisse : rogans ut eum ab 
hujusuiodi necessitate relevarent. Qui cum hoc fa- 
cere noluissent, sponte janux clauss reserat», et 
vineti catenz repente sunt disrupta.. Postea vero ad 
4214 principem venieus Byzantii tunc degentem, pa- 


ralissime beneficium promeruit quod poposcit. Non ( 


enim poterat Constantinus ejus petitionibus dene- 
gare, cum ei summi honoris cumulum exhiberet. 
Hsec itaque breviter a nobis dicta de monachis, qui 
tunc clare philosophati sunt, sufficiant. Cui vero de 
his subtilior cura fuerit, quxrens javeniet plurimo- 
rum vitas hic non esse scriptas. SozoMEN., lib. 1, cap. 
44, p. 425. 


CAPUT XII. 
Quomodo contrd Ecclesiam Arius sit. exortus. 


E4 licet jta per omnia floreret Ecclesia, non tamen 
pertulit inimicus, eleva2tam simul atque splendentem 
valde respiciens; sed malevola ccpit tractare consi- 
4:2, contendens gubernatam a Domino et universo- 
rum Creatore submergere. Videbat itaque pagano- 
rum errore se fuisse nudatum, captaque varia d:emo- 
num machinamenta, et creaturam a plurimis jam 
non adorari, sed Creatori hymnos decenter offerri. 
Ea gratia jam non aperte contra Dominum et Salva- 
torem nostrum excitabat bellum ; sed viros inveniens 
Christianos quidem se vocabulo profitentes, sed 
amore honoris ét van: glorie reductos ad servitutem, 
organum eos su» machinationis babuit, per quos 
plurimos ad pristinum reduxit errorem : non quidem 
creaturam rursus adorari precipiens, scd ipsum 
Creatorem οἱ mundi opificem, co:?quatum astruens 
ereaturz. Ubi autem hoc principium, et quemadmo- 
dum bhs»c inimicus zizania seminaverit, enarraho. 
A'exandria civitas est maxima et hominum mulititu- 


Theb:xorum, et Libycorum circa /Egyptum obtinens 
principatum. In hujus itaque civitatis prosulatu, post 
Petrum illum inclytum propugnatorem, qui sub im- 
piis tyrannis Diocletiano et Maximiano novissime 
imperium sponte deponentibus, martyrii coronam sus- 
ceperat (An. Dom. 3510), successit Achillas. Is enim 
sub illo egregio Petro Arium ordinatum diaconum, 
captumque in Meletii novitatibus, et ab Ecclesia pul- 
suin, rogatus a fidelibus, et denuo suscipiens, mini- 
strare procepit. Post Acbillam vcro Alexander for- - 
tissimus evangelici dogmatis przdicator ordinatur 
episcopus. Hoc tempore (An. Dom. 322) Arius in or- 
dine quidem presbyterorum erat, expositionemque 
divinarum Scripturarum videbatur habere comuiis- 


B sam. Videns autem Alexandrum pontificatus guber- 


nacula suscepisse, eventum temporis non portavit ; 
sed et mordacitate compulsus, litis quxerebat initium. 
Porro laudabilem videns viri conversationem, ne- 
quaquam calumnias contexere praevalebat ; verum- 
lamen quiescere illum prohibebat invidia. Hunc igi- 
tur inveniens inimicus veritatis, per eum nisus est in 
Ecclesiam excitare tempestatem. Apostolicis enim 
Alexandri doctrinis instabat aperte resistere. Et ille 
quidem divina sequens eloquia, xqui honoris cum 
Patre, et eamdem substantiam habere cum Deo Ge- 
nitore Filium przdicabat. À. ius autem e diverso ve- 
ritati repugnans, creaturam Filium, facturamque di- 
cebat, adjiciens : Erat aliqaando quando non erat, 
et alia qu» ex illius litteris indicantur insana. Hxc 
ergo non solum in Ecclesia persistebat docens, sed 
etiam in extraneis conventibus atque conciliis; et 
domos circumiens, quibuscunque poterat, suadebat. 
TugoponETus, lib. 1, cap. 2, p. 6. 

Reprehendens autem quidam hujusmodi viros, 
Alexandrum quoque culpabat, tanquam non utiliter 
sileret, dum contra dogma fierent novitates. At ille 
melius arbitratus esse de dubiis sermonem ex utra - 
que parte proponendum ; ut non videretur ex neces- 
sitate, sed potius ex satisfactione certamen ablatum 
[ed. Frob. et Niv., allatum] : judex cum clero resi- 
dens, ad altercationem deduxit utramque partem. Ut 
autem evenire solet circa certamina verborum , utri- 
que superare nitebantur. Arius tamen nullatenus 
acquiescere volebat, quia consubstiantialis Filius et 


Ὁ co:xternus est Patri. Sozowex., lib. 1, cap. 15, p. 426. 


Alexander autem apostolicorum dogwatum praedi- 
cator, prius quidem eum revocare admonitionibus et 
consiliis nitebatur. Cum vero eum superbire vidisset, 
et aperte impietatis facinora predicare, ex ordine 
sacerdotali removit. ÀAudierat enim clamantem divi- 
nam legem : Si oculus tuus dexter scandalizat te, 
erue cum, et projice abs te (Matth. v, 24). Boc itaque 
tempore Roinan:e quidem Ecclesie Sylvestrius reti- 
nacula gubernabat, Melchiadi succedens, qui post 
Marcellinum clarificatum in persecutione gentilium 
susccperat jura pontificatus. Ántiochim vero post 
tyrannum Ecclesie inchoante pace, Vitalis prxesul 
exstabat (An. Dom. 514). Qui etiam antiquam ex 
multis temporibus destructain à tyrauzis τ Πανὶ 





905 


ecclesiam. Post quem Phiiogonius pontificatum su- 
mens, et reliqua zditicii superaddidit, et zelum pie- 
tatis Licinii temporibus demonstravit (An. Dom. 516). 
In. Hierosolymis autem post Hermonem Macarius or- 
dinatus est, vir nomine suo dignus, et omnibus bo.:is 
ornatus. Eodemque tempore Constantinepoli Alexan- 
der pontificatum sacri ministerii possidebat, aposto- 
licis donationibus valde clarus. Tunc igitur Alexan- 
der Alexandrinus, videns Arium amoris judiciarii 
aculeo stimulari, ct multos ad blasphemias deceptos 
' erigere, conciliaque propria celebrare, Ecclesiarum 
prxsulibus ejus blasphemiam suis litteris indicavit. 
'TuEODORETUS, lib. 1, cap. 2, p. 1. 


CAPUT XIil. 
Epistola Alexandri pontificis Alexandri ad universas 
Ecclesias adversus Árium. 

Dilectissimis atque charissimis ubique catholic: 
Eccleske ceuuuinistris, Alexander in Domino sa- 
lutem. 

Dum unum catholic sit corpus Ecclesie, mandato 
existente in sacris Scripturis ut servelur vinculum 
upanimitatis et paci$ (Ephes. iv, 9 ; xii, 26), conse- 
quens est debere nos scribere, et alterutris quz apud 
singulos aguntur insinuare; ut sive patitur,sivegaudet 
unum membrum,compatiamur au: congaudeamus ad 
invicem. lu nostra igitur parochia nunc ingressi suut 
viri iniqui et Christo rebelles, docentes apostasiain, 
quam recte quilibet praecurrere suspicetur Ántichri- 
sto. Et volui quidem hoc taciturnitati contradere, si 
quo modo inter solos apostatas consumeretur hoc 
malum, et non loca alia penetrando simplicium sor- 
didaret auditus. Sed quoniam Eusebius nunc Nico- 
medi:x, putans in se consistere causas Ecclesie, 915 
quia cum reliquisset Derytiorum civitatem, et con- 
cupiisset Nicomediensem Ecclesiam, non est in eo 
ultio subsecuta : patrocinatur eliam his apostatis, et 
scribere ubique molitus est, commendans eos, si quo 
modo trahat aliquos ignorantes ad hanc pessimam 
bxresim et Christo rebellem. Ideoque necessarium 
judicavi, sciens quod in lege conscriptum est ulterius 
non lacere, sed vobis omnibus indicare; quatenus 
etiam vos sciatis apostatas, et eorum heresis verba 
nequissima caveatis. Si ergo scripserit vobis Euse- 
bius, nec recipiatis eum, nec ejus scripta suscipiatis. 
Antiquam enim calliditatem tempore compressam 
nunc per istos renovare volens, fingit quidem se 
quasi pro islis scribere; opere vero demonstrat quia 
pro semetipso talibus studere festinat. Apostatze vero 
gunt isti Arius et Achillas. Cum eis autem apustatave- 
runt hi, Aitlalis, Carponius, alter Arius, Sarmatius, 
Euzoius, Lucius, Julius, Menas, et Helladius, Gaius, 
Secundus et Theonas, qui episcopi aliquando sunt 
dic. Ea vero quie opinantes loquuntur, hujusmodi 
sunt : Non semper, inquiunt, Deus Pater fuit, non 
- semper fuit Dei Verbuin; sed fuit quando Deus Pa- 
ter non fuit. Dei autem Verbum ex non existentibus 
factum est. Existens enim Deus, non existentem ex 
non existente fecit. Quapropter fuit aliquando quan- 
do non fuit. Creatura est enim et factura Filius, ne- 


M. AURELII CASSIODORI 


t4 
A que similis cst. Patri secundum substantiam, neque 
verus est, neque vera Sapientia ejus est, neque ve- 
rum naturaliter Patris Verbum est, sed unas quidem 
creaturarum et facturarum est. Abusive autem dici- 
tur. Verbum et Sapientia, factus et ipse, et existens 
in proprio Dei Verbo et in Dei Sapientis, in qus et 
omnia, εἰ ipsum fecit Deus. Unde et convertibilis 
est, et mutabilis per naturam, sicut et universa ra- 
tionalia. Peregrinum enim, et extraneum, et remo- 
Lum est Verbum ἃ paterna substantia, et invisibilis 
est Filio Pater. Non enim perfecte et integre novit 
Filius Patrem, neque eum perfecte videre potest. 
Nam nec substantiam suam novit Filius, sicuf est. 
l'ropter nos enim factus est, ut nos per eum tanquam 
per instrumentum crearet Deus; et nequaquam sob- 
D stitisset, nisi nos Deus facere voluisset. Requisivit 
ergo quidam eos : si potest Dei Verbum converti, 
sicut diabolus est conversus. Et nequaquam dicere 
timuerunt, utique "potest, tauiquam natura converti- 
bilis existens : factus, aiunt, et converübilis est. Ilcec 
itaque dicentes, id est Arius et qui «um eo sunt; et 
in his impudenter instantes ipsos et sequaces eorum. 
Nos quidem eos cum episcopis "Egypti et Libysrem 
fene centum convenientes, anathematizavimus. Qui 
vero circa Eusebium susceperunt, miscere studentes 
veritati mendacium, et impietatem pietati sociare; 
sed non prevalebunt. Vincet enim veritas, nec ulla 
commimio esl [uci cum tenebris, neque concordia Chr 
sio cum Belial (11 Cor. v1, 14). Quis etenim talia 
audivit aliquando? Áut quis nunc hzc audiens verba, 
QC noh metuet, aut. aures continuo non obturabit, ne 
sordibus talium verborum ejus polleatur audites? 
. Quis audiens dicentem Joannem : Jn principio ere 
Verbum (Joan. 1, 1), non repreliendat istos dicentes : 
Fuit aliquando quando non fuit? Aut quis audiens 
in Evangelio : Unigenitum Filium; et : Per ipsun 
omnia facta sunt (Joan. 1, 18 et 5), non odio habebit 
dicentes quia unus creaturarum est Filius? Quomodo 
ergo potest esse unus horum 4115 per eum facta no- 
scuntur? Aut quomodo Unigenitus, qui omuibus se- 
cundum illos connumeratur? Quomodo etiam ex non 
existentibus erit, Patre dicente : Ertctavit cor mem 
Verbum bonum (Psal. xiv, 2); et iterum : Ez wiero 
ante [uciferum. genui te (Psal. cix, 5) ? Aut quomodo 
dissimilis Patri substantia, cum sit imago perfecta εἰ 
p splendor Patris, qui dicil : Qui me videt, videt et Pe- 
trem (Joan. xiv, 9)? Quomodo, si Verbum et Sapitn 
tía Dei est Filius, fuit aliquando quande nen fit! 
Simile est enim ae si dicant sine Verbo el sine Se- 
pientia fuisse aliquando Deum. Vel quomodo esi el 
eonverlibilis et mutab.lis, qui dicit per se : Ego Ὁ 
Patre et Pater in me (Joan. xiv, 10); et iterum : Ege 
cL Pater unum sumus (Joan. x, 50)? Per prophetam 
vero : Videte, inquit, me, videte, quia ego sum, ei non 
iutabor (Μαίας. in, 6). Nam licet in eo verbo sit di- 
cium illud apostoli, quia factus est bomo, tamen 
inutatus non est, sed, sicut dixit Apostolus ; Jes 
Christus heri, et hodie, ipse et in. secula (Hebr. xin, 
8). Qu; causa, putas, suasit. eie ut dicerent, quia 
p:epter nos est. factus, cum Paulus scrihat, prop" 








fas 


HISTORIA TUIPARTITA. LIBER I. 


906 


quem omnia, et per quem omnia (Hom. xi, 56)? Unde A tenus de scripturze veritate testentur et aperte qux 


vero blasphement quia nescit perfecte Filius Patrem, 
mirandum non est. Nam saeracl ,habentes proposituni 
rebellandi Christo, repercutiunt etiam vocem ejus, 
dicentis : Sicut novit me Pater, el ego agnosco Patrem 
(Joan. x, 15). Si ergo ex parte Pater novit Filium, 
palam est quia et Filius non perfecte novit Patrem. 
Si autem hoc dicere impium est (novit enim perlecte 
Filium Pater), palam est quia sicut novit Pater suuin 
Verbum, sic et Verbum novit proprium Patrem; et 
aliter non est. IEec dicentes, et revolventes Scriptu- 
ras sanctas, frequenter convicimus cos; Οἱ rursum 
tanquam chamazleontes mutabactur, studentes ad 
semetipsos trahere quod scriptum est : Cum venerit 
impius in profundum malorum, spernet (Prov. xvut, 
9). Mulue siquidem ante eos h:xreses fuerunt, qux 
plus quara decet prosumentes, corruerunt in impru- 
dentiam suam. Isti vero per omnia verba sua niten- 
tes erigi ad internecionem divinitatis Verbi, per hi:ec 
iilas bzereses firmare potius conati sunt, Antichristo 
facti. propinquiores ; quapropter et abdicati et ana- 
thematizali sunt ab Ecclesia. Contristamur itaque 
pro eorum perditione, et maxime quia, οἱ ipsi ali- 
quando qux: Ecclesie sunt audierunt, et nunc ab ca 
prorsus exsiliunt : non tamen admiramur. Hoc enim 
et Hymenzus, et Philetus passi sunt, et ante eos Ju- 
das, qui cum esset secutus Salvatorem, postea pro- 
ditor facius est et apostata. Sed de his quidem ipsis 
non sumus ignari. Domiuus enim przedixit : Videte 
56 quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo 
dicentes, quia ego sum, el tempus prope esi, et multos 
errare (acient : ne ergo eatis post eos (Luc. xxi, 8). 
Discens enim hxc a Salvatore nostro Paulus, dixit : 
Quia novissimis temporibus apostatabunt. quidam a 
fide sana, attendentes αὐ spiritus. erroris doctrinasque 
damonum, que verilatem -aversantur (1 Tim. iv, 1). 
Domino siquidem et Salvatore nostro Jesu Christo 
per semetipsum pronuntiante et per Ápostolum de- 
signapte de talibus, censequenter nos per nosipsos 
audientes impietatem eorum anathematizavimus eos, 
Sicut predixinus : ostendentes eos extraneos a fide 
Ecclesiaque catholica. Indicavimus autem hzc vobis, 
dilectissimi atque charissimi comministri, ne quos 
eoruin, 8i forte tentaverint etiam ad vos venire, sus- 
cipiatis, neque Eu:ebio, vel cuilibet aliorum 91G 
scribenti pro eis obediatis. Decet enim nos tanquam 
Chrisuauos, ut omnes contra Christum loquentes οἱ 
sapientes, quasi Deo rebelles et animarum corrupto- 
res, tous viribus aversemur; et neque ave hujusmodi 
dicamus hominibus, ne forte etiam peccatis eorum 
comununicare videamur, sicut beatus Joannes ait (11 
Joan., 11). Salutate fratres qui apud vos sunt. Salu- 
tant vos qui nobiscum sunt. Socna TEs, lib. 1, cap. 5. 
Edit. Christoph. et Vales. cap. 6, p. 10. 

Non solum autem hanc, sed etiam ad Alexandrum 
Constantinopoleos episcopum, missam ejus epistolam 
huic operi inserere non omittam, qu: clare omnia ejus 
oetendat, ne quis suspicetur hxc me ficte conscri- 
bere; et post eam ipsius Arii, el cxeteras quoque 


epistolas, quibus utique narratio egel historic, qua- 


PATROL. LXIN 


gesta sunt perdoceant. Seripsit enim Alexandrinus 
lh:ec Coustantinopoleos Alexandro. TugovonETus, lib. 
1, c. 9, p. 8. 


CAPUT XIV. 
Ejusdem ad Alexandrum episcopum Constantinopolees, 


Charissimo (ratri et unanimi Alexandro, Alexander 
in Domino salutem. 

AppetRus potentie hominum pessimorug , avari- 
tique propositus, veritati, qux: creditur esse pra- 
cipua, solet insidiari, per varias scilicet occasiones 
resistentes ccclesiastic:e pietati. Impulsi namque 1na- 
levoli, diabolo in eis operante, ad propositam sibi 
libi iinem, et ab omni reverentia resilientes, concul- 
cant judicii Dei timorem. De quibus mibi necessa- 
rium fuit patientis ac reverentise [ed., patienti re- 
verenlix] vestra: signilicare, ut ab hujusmodi caveatis, 
ne quis forte prxesumat eorum in parochias vestras 
accedere, vel per se, vel per alios. Valent enim magi 
ad seducendum figmentis uti, vel litteris falsitate 
compositis, qux possunt facere pr:stigium simplicem 
fidem puramque respicientibus. Arius izitur et Achil- 
las conjuratione nuper facia, Colluthi superbiam οἱ 
multo deterius illo secuti sunt. Ille namque hos ipsos 
culpans, pessimis voluntati sux invenit occasioneimm. 
Isti vero dignam illius negotiationem respicientes 
[ms. Lyr., respuentes], nequaquam juri Ecclesia 
subjacere pertulerunt; sed speluncas sibimet latro- 
num :edilicantes, incessabilia in eis conciliabula cele- 
brant, noctibus et diebus contra Christum agentes et 
contra nos, pravisque libidinibus exercentur. Qui 
omnem piam et apostolicam aecusantes gloriam, 
Judaico schemate Christo rebellantes instituerunt 
sibimet officinam : divinitatem et :xqualitatem cum 
Patre Salvatoris nostri Jesu Christi negantes, omnes- 
que ejus salutaris dispensationis et huinilitatis pro- 
pter nos habitze voces decerpentes, prolatione haruut 
impietatis suc: prxdicationem exercere uituntur. 
Quippe divinitatis ejus rationem ct ineffabilis glorize, 
quam a principio habuit apud Patrem, penitus evi- 
tantes, paganorum el Judorum impiam de Christó 
sententiam confirmant; et laudem propriam, ut as- 
solet, aucupantes, omncs quidem quas contra nos 
possunt derisiones afferre negotiantur : sedilionesque 


D nobis quotidie ac persecutiones instituunt, tam jurgia 


proponentes per aditiones mulierum impudentium, 
quas seducunt, quam ip:i communi Christianitati 
derogantes, duin. eorum juvencule omnes circum- 
eunt vicos : insuper inerumpibilem Christi tunicain, 
quam milites dividere noluerunt (Joan. xix, 2), isti 
scindere nunc prx:sumunt. Et nos quidem vjtam ipso- 
ruin et nefanda conamina, eo quod laterent, tardius 
agnoscentes, nunc geuerali decreto ab Ecclesia ado- 
rante Christi divinitatem eos expulimus. Couati ta- 
men sunt illi discursionibus uti, et adversum nos 
machinari, qui a,:ud unanimes comministros nostros 
figuram pacis et unitatis dignitatem se exercere fin-- 
gunt. Quod autem verum est, abripere quosdam eo- 
yum ad pestem yropriam per. boniloquia ficta festi : 


29 


0] 


M. AURELIL CASSIODORI 


vs 


want, et. litteras ab. eis manifestas ct. indubitatas A tris. Sed quia inter hinc qux ex non existentibus 


exigunt ; ut relegentes eas seductis a se personis, sine 
peuitentia eos in delictis suis faciant remanere, tan- 
quam unanimes habentes. eadem secum decernentes 
episcopos. Non enim qux apud nos male docuerunt 
αἱ egerunt, ea fa«entur, propter qua etiam sunt ex- 
pulsi; sed liec aut tacituruitati contradunt, aut fictis 
ea ratiocinatiouibus et quibusdam obumbraüonibus 
sepiunt : verisinilibus vero. el. pomposis corrupli- 
bilem dociriuam suum velautes eloquiis, atirahunt ig 
deceptionei suam quemlibet incautum, non. absti- 
nentes ctiam apud oannes nostr:e pictati calumniari, 
Unde coutigit quosdam corum litteris subscribentes 
in Ecclesiam suscipi, maximo, sicuti reor, imininente 
periculo, praesumentibus taliu conunini.tris, eo quod 


facta. sunt Verbum Dei nequaquatin connumeratur : 
Onnia, inquit, per ipsum facta sunt (Joan. 1, 5). Pro- 
priam namque ejus. substantiam designavit, dicens : 
In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, 
οἱ Deus erat. Verbum. Hoc erat in principio apud 
Ueum. Omnia per ipsum facta sunt, et. sine ipso fa- 
ctum est nihil quod factum est (Dbid., 1-5 ;. Si enim 
per ipsuin omnia f2cta sunt, quomodo cui creaturis, 
ul essent, donavit, ip:e aliquando uon fait? Non enim 
ulla ratio est ut qui facit ejus naturze cit cujus Hla 
que fiunt. Si ipse quidem erat iu principio, omuia 
vero per ipsuni facta sunt, ex non exstantibus fecit : 
et contrarium videtur his qux ex noi substantibus 
facta sunt, hoc quod exstat, et valde discretum. In- 


neque apostolica hoc regula jatiatur, et effundunt B ter Patrem siquidem et Filiutn nullum demonstratur 


super eos diabolicam effedciam coutra. Christum. 
Quapropter in nullo scgnis, o charissimi, ad insi- 
nuandam vobis perfidiam eorum, inemetipsum erexi. 
Dicunt enin, quia fuit aliquando quando uon fuit 
' Filius Dci; et postea factus est, qui prius non fuerat 
talis factus : quia οἱ aliquando factus est, qualem et 
omnein hominem esse contingit. Cuncta enim, in- 
quiunt, Deus ex non existentibus fecit, omnium ra- 
tionalium et irrationalium creaturis miscere volentes 
et Filium Dci. Quibus verbis consequenter aiunt eum 
mutabilis e$se natura, virtutis malitiz:que capabilem, 
eum ex non existentibus esse dicatur ; divinas quippe 
Scripturas, quibus ostenditur eum semper esse, peri- 
meutes, quibusque palam designatur. ineonvertibili- 


esse spatium, nec usque ad aliquam cogitationem 
hoc anim: phantasia percipiente. Ex non exstanti- 
bus autem creatus mundus, novellam habet substan- 
tie recentemque. nativitatem a Patre per Filium, 
liujusinodi utique substantialitatem cunctis accipien- 
tibus. Altius igitur adhuc contemplatus Verbi divi- 
nitatem, et creaturarum universam intelligentiam 
transcendentem beatissimus Joannes genituram ejus 
nec facturam dicere voluit, nec per elementa sylla- 
barum factorem ingenitum. Unus enim est ingenitus 
Pater. Sed quia excedit evangelistarum, puto qoia 
et angelorum perceptionem, et transcendit universa 
unigeniti Filii ineffabilis substantia. Non ergo reor 
quia de pietate cogitantes de hac aliquid interrogare 


tas Verbi, et Sapientia, atque Divinitas, quxe. sunt C presumant, propter. quod dictum est : Altíora te ng 


Christus, Possumus ergo, inquiunt isti polluti, et nos 
fieri Dei filii, sicut et ille. Scriptum est enim : Filios 
genui et exaltavi (Isai. 1, 2). Cumque allatu:xn fuerit 
cis quod sequitur, id est : Jpsi autem spreverunt me, 
quod naturale mon est Salvatoris, cum. nature sit 
iinmutabilis, omni reverentia spoliantes semetipsos, 
aiunt : Nec aliquam habet proprietatem ad Deum; 
sed, cum sit ipse natura mutabilis, scivit de illo Deus 
praescientia el precontemplatioBe, quia eum non es- 
δοῖ spreturus, eligendus foret ex omnibas. Non enim, 
inquiunt, natura quasi praecipuum inter alios filios 
aliquid habet. Nam nec naturaliter filius Dei est, nec 
aliquam liabet ad Deum proprietatem, quando etiam 
ipsum natur mutabilis existentem, propter modera- 


quasieris, et difficiliora te noli examinare (Eccli. ws, 
22). Nam sicut aliarum plurimarum, et hujus notitia 
liumanz perceptioni celata est, quale est apud. Pau- 
lum : Qua oculus non vidit, uec auris audivit, nec in 
cor honvuis ascendit, que preparavlt Deus diligentibus 
$e (1 Cor. v, 9). Sed etiam stellas, inquit Deus ad 
Abrah.::m, ron potes enumerare, neque arenam na- 
ris : ct gutlas pluvixze quis enumerabit (Gen. xv, 5, et 
Eccli. 1, 2,? Quis ergo audeat interius [ed., exverius] 
perscrutari subsistentiam Verbi Dei, nisi forte vesanus 
sit? De qua prophetieus spiritus dieit : Generationem 
ejus quis enarrabit (sai. vm, 8)? Nam et ipse Salva- 
tor noster pr:estare volens omnibus in hoc mundo 
coluninis, hujus notitiam ab eis exonerare festinavit, 





tionem, diligentiam et virtutem, non mutatum ad D signilicaus ultra naturam esse omnium rerum hanc 
écterius, elegit Deus; cum et si Paulus vel Petrus ad — animadversionem, soli vero Patri tantum. adjacere 
hoc pervenissent, nibil Jesus potuerat ab horum hujus scieutke sacramentum : Nullis, inquit, norit 
filiatione differre. Propter reprobationem igitur hu- — q*is est Filius, nisi Pater; et Patrem nemo nocit, nisá 
jus vesan:z doctrine, 917 etiam divinas litteras re- — Filius (Matth. xi, 27). Non. ergo rcor ignorare sa- 


volventes, proposuimus illud quod in Psalmis de 
Christo dictum est : Dilexisti justitiam, et odisti ini- 
quitatei ; propterea unxit. te. Dcus, Deus tuus, oleo 
ἐστ pre consortibus tuis (Psal. xii, 8). Quia vero 


pientes quia vesanuni est sapere cx non existentibus 
factum Filium, cum utique non habeat temporate 
[rincipium, quod ostenditur ex non existentibus fa- 
ctum. Nam si témporí incsse oporteret hoc quod 


Filius Dei neque ex non existentibus factus est, ne- ^4 aiuit : Érat quando non eal, aut spatio sxeuli cu- 


que fuit aliquando quando non fuit, sufficit nos eru- 
dire Joannes evangelista, scribens de co : Unigenitus 
Filius, qui est in sinu Patris (Joan. 1,18). Providente 
quippe Deo, ut ostenderet alteruwis iudivisas res, 
MOiiunavit Paurem οἱ Filium existentein in sinu a- 


juscunque; et si verum est quia omnia per ipsum 
facta suut, palam est quia omne seculum, et tempus, 
et spatia, et aliquando, inter qux reperitor, quod 
aiunt, fuit, quando noa fuit, per ipsum facta sunt. Ez 


quomodo non est incredibile cum qui et teinpora 


909 


IISTOR]A TGIPARTITA. LIDER I. 


910 


fecit et momenta, inter qux est iflud fuit quando A datisque legitimis, quatenus non pcccarent. 918 


uon fuit, dicere aliquando non fuisse? Stultum enim 
est, et omni peccato plenum, eum qui causa est ali- 
cujus, eumdem dicere posteriorem illius genitura 
cujus causa est. Przecedit enim secunduin eos Sapien- 
tia Dei, quz creavit universa, illud spatium, in quo 
dicunt nondum factum Filium a Patre, meutiente 
sccundum eos Scriptura, que dicit, Primogenitum 
eum esse universam creature (Coloss. 1, 15). Gonsona 
siquidem istis clamat et miagniloquus Paulus, dicens 
de eo : Quem posuit heredem omnium, per quem fecit 
et secula (Hebr. 1, 2). Sed etiam in ipso creata sunt 
oinnia quie in celis, et qux in terra, visibilia et in- 
visibilia, sive principatus, sive potestates, sive domi- 
nationes, sive sedes, omnia per ipsum et in ipso 
creata sunt, et ipse est ante omnia. Cum ergo impia 
esse monstretur argumentatio qua dicunt ex non 
existentibus factum Filium, necesse est Patrem sein- 
per esse Patrem. Est enim Pater semper Filio prie- 
ser.te, propter quem appellatur Pater; sempe: Filio 
sibi presente semper est Paler perfectus, et sine 
defectione consistens, non temporaliter, neque ex 
spatio, neque ex non existentibus generans unigeni- 
tum Filiuin. Quid autem amplius sit scelestum quam 
dicere non fuisse aliquando Sapientiain Dei, qux di- 
cit : Ego eram apud eum cohabitans |ed., Niv. et 
Frob., coaptans], ego eram cui adgaudebat (Prov. viu, 
50); aut dicere virtutem Dei aliquando non ezstitis- 
«e? aut Verbum ejus accepisse principium, aut alia 
ex quibus Filius agnoscitur et figuratur Pater? Nam 


B 


Doninus vero noster naturaliter Filius Patris exi- 
stens, ab omnibus adoratur. llli deponentes spiritum 
servitutis, ex bonis operibus et provectu spiritum 
filiationis accipientes, per naturalem Filium adjuti, 
fiunt et ipsi adoptionis fllii. Istius autem propriam et 
naturalem pr:ecipuamquc filiationem Paulus etiam de 
Deo manifestavit, dicens : Qui proprio Filio non pe- 
percit, scd pro nobis, id est, qui natura non sumus 
filii, tradidit illum (Hom. viu, 32). Ad distinctionem 
namque non propriorutm, illum proprium esse Filium 
dixit. In Evangelio autem : Hic est Filius, iuquit, 
meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Matth. v, 
17). In Psalmis vero Salvator ait : Dominus dixit ad 
me : Filius meus es tu (Psal. n, 7) : germanitatein 
naturx declarans, significat non esse ejus haturale;s 
quoslibet alios filios przeter istum. Quid etiam quod 
ail : Ex utero ante. luciferum genui te (Psal. cix, 5)? 
Nonne clare demonstrat naturalem paterna genera- 
tionis filiationem, quam n«n morum diligentia ct 
exercitatione provectus, sed proprietate natura sor- 
titus est? Unde et intransgressibilem babet filiationem 
Unigenitus Patris. Rationabilium vero filiationem 
non eis naturaliter existentem, sed opportunitzte 
morum et dono Dei etiam mutabilem ratio novit. 
Videntes enim, inquit, filii Dei filias hominum, acce- 
perunt sibi uxores ex ipsis (Genes. vi, 9). Et iterum : 
Fil:os genui el exaltavi ; ipsi vero spreverunt me (Isai. 
1, 2), per Isaiam Deum dixisse didicimus. Multa di- 
cturus, dilectissimi, transeo, onero:um esse putans 


qui splendorem glori (Hebr. 1, Ὁ) non dicit exstare, C pluribus verbis unanimes admonere doctores. Vos 


una perimit et principale lumen, cujus splendor est. 
Si autem et imago Dei non fuit semper, patet quia 
nec cujus imago est; sed etiam cuin non est figura 
subsistentiz Dei, una perimitur el ille qui in omnibus 
ab eo figuratur. ἔχ quo apparet filietas Salvatoris 
nostri, nullam habeus commixtionem ad ceterorum 
filietatem. Quemadmodum enim ineffabilis ejus sub- 
sistentia incomparabili excellentia transcendere pro - 
batur universa quibus ipse don:vit ut sint, ita et 
lilietas ejus naturalis existens paterne divinitatis , 
ineffabili sublimitate differt ab eis qui per eum in 
adoptionem adoptati sunt filii. Is enim inconvertibilis 
existens, natura perfectus est, et in omnibus nihil 
egens; hi vero in utroque mutabilitati subditi egent 


ipsi enim estis eruditi divinitus, non ignorantes quia 
doctrina qux: nuper contra pietatem surrexit eccle- 
siasticam, llebionis est, et Artemonis, et zelus l'auli 
Samosateni de Antiochia, synodali conventu omnium 
episcoporum ab Ecclesia pulsi. Cui succedens Lucia- 
nus, extra synagogas mansit trium episcoporum plu- 
rimo tempore. Quoruu irmpietatis fzecem sorben!es 
isti, nunc nobis, ex non existentibus illorum planta- 
tiones abscousas pullulare fecerunt Arius, et Aclillas, 
€t cum illis concilium naalignantium ; et nescio quo- 
modo in Syria tres ordinati episcopi, eo quod con- 
senserint eis, et ad pejora flammati sint. De quibus 
sententia in vestra sil probatione reposita, qui salu- 
tarem passionis humilitatem, et exinanitionem, et 


ejus auxilio. In quo enim proficere potuit Sapientia p voluntariam paupertatem, et voccs, quas propter nos 


Dei, aut in quo ejus veritas augeretur? Àut Deus 
Verbum quomodo potest meliorari, cum sit vita ve- 
rumque lumen? Si autem hoc est, quanto magis ve- 
cors est dicere Sapientiam aliquando aut Dei Virta- 
tem fuisse infirmitatis capabilem, aut irrationabilitatis 
Verbum, et per. hoc rationem obscuratam, aut vero 
lumini tenebras esse perimixtas, Apostolo diceute : 
Que communio luci ad tenebras? aut qua concordia 
Christi cum. Belial (11 Cor. vi, 15)? Nec non ct Salo- 
mone clainaite (Prov. xxx, 19), impossibile est vel 
usque ad opinio.em invenire vias serpentis super 
petrain, qux secundum Paulum Christus est? Porro 
.creaturz ejus homines ct angeli benedictionem ejus 
acceperunt, virtutibus contendentes proficere man- 


Salvator suscepit, memoria retinetis. Igitur ad ostcn- 
sionem supernz et antiqua divinitatis ejus hec con- 
gruunt, significativisque sermonibus naturalis ejus 
gloria, et imperium, et apud Patrem mansio clarius 
explicatur. Quale est illud : Ego et Pater unum su- 
mus (Joan, x, 50), non Patrem semetipsum appellans, 
neque substantialiter duas naturas, qua est una, de- 
clarans : sed quia Paternam scrvandi plenitudinem 
Filius habet perfectam naturám, per omnia et simi- 
{πιά αν Patris gerens, et immutabilis ejus imago 
existens, atque principalis cause expressa figuratio. 
[πὲ etiam tunc Philippo cupienti videre Patrem 
D inintis sine invidia se demonstrat. Xin curm dice- 
ret : Ostende nobis l'utrem, ait * Qui videt me eidet e£ 


τ 1 


M. AURELII CASSIODORI 


919 


* Patrem (Joan. xiv, 8, 9) : tanquam per speculu:n sine A xit, sicul supra posuimus : Generationem ejus quis 


macula et animatum per divinam ejus imaginem 
contemplaretur Patrem; quem siniliter in Psalmis 
sanctissimi viri canunt, dicentes : 1n lumine luo vide- 
bimus lumen (Psal. xxxv, 10). Quapropter et qui 
honorat Patrem, honorat et Filium; et qui honorat 
Filium, honorat et Patrem, et recte. Omnis namque 
vox impia qux in Filio dici pr:esumitur, ad Patrem 
quoque refertur. Sed imnirum non est quod scripturus 
sum, 0 charissimi, si falsas adversum me derogatio- 
nes, ei contra piissimum nostrum populum delatas 
insinuo. Hi euim qui contra deitatem Filii Dei ca-tra 
constituunt, neque contra nos ingratas calumnias 
exercere forinidant : quoniam nec priscorum quem- 
piam diguantur sibimet comparare, neque przecepto- 
ribus se, a quibus nos ab infantia eruditi sumus, 
aequare pat;untur; neque comministrorum quemquam 
nuuc ubicunque consistentium in mensura sapientixe 
repulant, quasi soli sapientes, et nihil commune ha- 
bentes, atque novorum doymatum inventores, et 
quibus solis revelata sunt qu:xe a nullo altero sub sole 
intellecta noscuntur. O scelesta superbia, immensa 
vesania, van: glorie furor, ac sapientia Sataue, in 
animas eorum nequissimas vehementer insiliens! Nun 
deterruit eos antiquarum Scripturarum Deo amabi- 
lium explanatio, non comministrorum consors reve- 
rentia de Christo ferocitatem eorum 1inansuefecit ; 
quoruin scelesta opera nec demones ferre patiantur, 
quando vocem blasphemam contra Filium Dei pro- 
uere nou presumunt. Hxc igitur jacula secundum 


enarrabit (1sai. yim, 8)? Subsistentia |ms. Theod., 
substantia] videlicet ejus omni create nature im- 
perserutabili existente, sicut et ipse Pater imper- 
scrutabilis est, eo quod non ca,iat rationalium 
natura scientiam, qua Pater genuit Filium. Quod 
quidem non a me convenit dicere viro [ed., Niv. et 
Frob., discere viros] spiritu veritatis imvleto; eru- 
diente quippe nos Christi voce, qua dicit : Nullus no- 
vit quis est. Pater, nisi Filius; et nullus novit quis esi 
Filius, nisi Pater (Math. xi, 97); et asserente 
eum inconvertibilem et imimutabilem se sicut Pa- 
trem, 919 nihil egentem, perfectum Filium, :qua- 
lemque Patri soli ingenito. linago enim est integerri- 
ma et iinmutabilis Patris ; et omnino imaginein con- 
venit esse plenam, per quam non desit aliquid ab 
aequalitate ejus cujus imago est, sicut ipse Dominus 
docuit, dicens : Pater meus major me est (Joan. xiv, 
28); secundum quod semper eliam esse Filium ex 
Patre credimus. Splendor enim est. glorie, et figura 
paternae substantie [ed. V., subsistentize] (Hebr. 1, 5). 
Sed nullus hoc, semper, ad suspicionem ingeniti su- 
iDat, sicuti putant qui sensus anima cx»catos habent. 
Nani neque erat, neque semper, neque ante szcula, 
idem est quod ingenitum. Sed nec quilibet humanus 
intellectus ab hománibus nominatus indicare valet 
hoc, quod dicimus ingenitum, sicut et vos :xstimare 
credo , et de omnium vestrorum confido proposito, 
nullo inodo quibuslibet nominibus ingeuitum decla- 
randum [ed., Niv. et Frob., declarantium]. Videntur 


praesentem virtutem dirigantur adversus eos qui eru- (; enim hzc nomina veluti temporum esse productiva : 


dita [ed., inerudita] materia contra Christum exa- 
cuuitur ad bellum, et adversus pietatem ejus calum- 
nias inferre contendunt. Aiunt enim nos adversautes 
fabulas, ex quibus inventum est dici, ex non exstan- 
tibus, impiam et non scriptam contra Chri-tum bla- 
spuemiam przedicare, id est duo ingenita : ipsi potius 
duorum alterum necessario esse oportere dicentes 
ineruditi, aut ex non exstantibns Filium esse sapien- 
duin, aut indubitanter dicere ingenita duo. Ignorantes 


Aimperiti quia multum est inter Patrem ingenitum, et 


ea quie ab eo ex non exstantibus sunt creata ratio- 
nabilia et irrationabilia; quorum wedia existens na- 
tura unigenita, per quam universa ex non exstantibus 
fecit Pater Dei Verbi, ex ipso vero Patre nativitatem 
habet, sicut et ipse Doininus alicubi testatus est, di- 
cens : Qui diligit Patrem, diligit Filium qui ex eo na- 
tus est (E Joan. v, 1). De quibus nos iia credimus, 
sieut apostolic:e placet Ecclesi; in unum ingenitum 
Patrem, nullaan hab. ntem. causam ut esset, incou- 
vertibilem et immutabilem, semper idem, et similiter 
se habentem, nec provectum nec imminutioneim re- 
cipientem, Legis, et Prophetarum, Evangeliorumque 
datorem, patriarcharum et apostolorum Dominum, 
omniumque sanctorum ; et in unum Dominum Jesum, 
Christum Filium Dei unigenitum, natum non ex non 
exstante, sed ex exstante Patre; non secundum cor- 
porum similitudines incisionibus, aut divisionuin ef- 
fluxionibus, sicuti Sabellio et Valentino placet, sed 
ineflabil.ter ct incnarrabiliter secundum eum qui di- 


digne tamen ipsius Unigeniti divinitatem, et veluti 
dicam autiquitatem nequaquam significare valentia, 
cum sancti videlicet viri secundum suam unusquis- 
que virtutem sacramentum hoc aperire conati sint : 
veniam poscentes ab auditoribus per s:tisfactiones 
rationabiles , dicendo de se : Protulimus quod per- 
tingere przvaluimus. Si quid autem ultra hominem 
exspectant, quicunque viri et ad majus innituntur 
eloquium, illud quod ait : Κα parie cognoscimus 
(1 Cor. xiu, 9), jam putantes esse destructum; pa- 
lam est, quia multum spe sua deficiunt. Igitur erat, et 
semper, et ante secula, quodcunque sit, non tamen 
est id quod ingenitum. Ergo ingenito quideu Patri 
propria dignitas est servanda [ms. Lyr., conferenda), 


D nullam dicentes ei causam fuisse ut esset ; Filio vero 


congruus distribuatur honor. Sine principio enim a 
Patre sciamus ejus esse nativitatem , culturam ei, 
sicut prediximus , tribuentes pie, atque cum bona 
opinione super eo, erat, et semper, et ante szcula, 
praedicantes ; divinitatem quippe ejus perscrutantes, 
sed imagini et perscrutationi Patris perfectam zequa- 
litatein per omnia devoventes, Proprium vero solum 
dicentes Patris, quod ingenitus est, cum et ipse Sal- 
valor dixerit : Pater meus major me est (Joan. xiv, 
98). lu hac itaque pia de Patre Filioque sententia, 
sicul nos divine Scripture docent, unum Spiritum 
sauctum confitemur, qui replevit et. Veteris Testa- 
menti sanctos homines, et Novi sacratissimos pra- 
ceptores : in unam et solam catholicam et apostoli- 


915 


DiSTORIA TRIPARTITA. LIBER I 


AHunb 


eam semper Ecdlesiam, quie et invincibilis est, licet A diaconibus autem Achillas, Euzotus, Aithalis, Lucius, 


omnis mundus adversus eam pugnet, et victrix totius 
adverso impietatis existens, securos nos faciente Pa- 
trefamilias ejus, cum clamat, Habete fiduciam : ego 
vici mundum (Joan. xvi, 535). Hoc novimus actum 
pest resurrectionem ἃ moriuis, quorum primitice 
factus est Dominus noster Jesus Christus carne vera 
indutus, et non putative ex Dei Genitrice Maria; qui 
iu novissimis temporibus pro damnatione peccati ad 
humanum genus adveniens, cruciüxus et mortuus 
est; sed non propterea divinitate sua minor factus. 
Resurrexit enim a mortuis, assumptus est in coelum, 
et sedei ad dexteram Majestatis. εἴς igitur ex parte 
in hac epistola figuravi, onerosum ' credens singula 
sub scrupulositate conscribere, eo quod sciam sau- 
ctum studium vestrum talia non latere. Hxc docemus, 
hzc etiam przedicamus, haec sunt apostolice Ecclesize 
doginata, pro quibus etiam morimur, et destruere ea 
volertes nullatenus formidamus. Qui licet verberibus 
nobis extorqueant, nos tamen spem non aversamur 
nostram. Horum igitur adversarii, id est, Arius et 
Achillas, et qui cum eis sunt veritatis inimici, ab 
Ecclesia sunt procul expulsi, alieni facti a pia doctri- 
pa nostra, secundum beatum l'aulum dicentem : Qui, 
eunque vobis annuntiaverit preter id quod accepistis, 
anathema sit, licet angelum de celo se esse. fingat 
(Galat. 1, 8). Sed etiam sí quis aliis sermonibus Do- 
mini nostri Jesu Christi, et doctrina, qux secundum 
pietatem est, inflatur, nihil sciens, et reliqua. Hos 
igitur anathematizatos a fraternitate nullus vestruin 


Sarmatius , Julius, Menas, alter Arius ,.et Helladius. 

Cousona Lis direxit et Philogonio Antiochen:x 
prosuli civitatis, et Eustathio, qui tunc Bereensem 
gubernabat Ecclesiam, et aiiis apostolicorum doguia- 
tum defensoribus. Sed neque Arius quiescere passus 
est ; scripsit enim et ipse concordibus suis. Quia vero 
nibil falsi contra eum scripsit sacratissius Alexan- 
der, ipse Arius litteris suis scriptis ad Nicomedien- 
sem Eusebium protestatus est. Quam epistolam inse- 
rere non omittam, ut communicatores impietatis 
ejus ignorantibus possim facere manifestos. TuEopo- 
RETUS, lib. 1, c. ὁ, p. 8. 


920 CAPUT XV. 
Epistola Arii ad Eusebium. 


Domino desiderabilissimo, homini Dei, fideli, or- 
thodoxo Eusebio, Arius, qui persecutionem ab 
Alexandro papa patitur injuste propter omnia vine 
centem veritatem, quam tu quoque defendis, in Do- 
mino salutem. 

Patre ico Ammonio veniente Nicomediam, ratio - 
Dab.le judicavi te salutare per eum, sciens dilectio- 
nem pariter οἱ affectum quem circa fratres proptee 
Deum habere dignosceris. Vehementer nos vastat 
atque persequitur, et omnem benignum animum mo- 
vet adversum nos episcopus Alexander, ita ut eliaut 
de civitate nos expulisset, velut homines sine Deo : 
quoniam non concordamus ei publice dicenti, Sem - 
per Deus, semper Filius; Simul Pater, simul Filius ; 


suscipiat, aut habere patiatur ea qu:e ab eis vel di- (7 coexistit ingenito Deo Filius; semper genitus est ; al 


cuntur vel conscribuntur. Cuncta enim velut magi 
hoinines mentiuntur : quia veritatem loqui non pos- 
sunt. Circumeunt denique civitates , nihil studentes 
aliud, nisi ut amicitiarum schemate et nomine pacis 
per figmenta vel blandimenta litteras dent et acci- 
piant; ut errare faciant per hzc deceptas a se mu- 
lierculas. Hos ergo qui contra Christum tanta przsu- 
munt, quique Christianitati tam publice derogaverunt, 
qui inter judicia persecutiones nobis, quantum in 
ipsis est, excitare non cessant, et ineffabile sacra- 
mentuim nativitatis [ed. V., Christianitatis] Christi 
enervare moliuntur, aversamini, dilectissimi ; et una- 
nimes atque concertatores nobiscum contra eorum 
wesanam estote prasumptionem, ad similitudinem 


ingenito genitus est; neque cogitatione, neque atomo 
quidem p.xcedit Deus Pater; semper Filius ex ipso 
Deo est. Et quoniam Eusebius frater tuus Cesarien- 
sis, eL Theodotnus, et Paulinus, et Athanasius, et 
Gregorius, et Aetius, et omnes per Orientem dicunt, 
quia przexistit Deus Filio sinc principio, anathema 
facii sunt, prater solum Philogonium, et Hellanicum, 
et Macarium, homiues hzreticos, ineruditos ; quo- 
rum alii quidem dicunt Filium eructuationem, alii 
vero propositionem, alii coingenitum. Quas impieta- 
tes nec audire possumus, lice. innumeras mortes no- 
bis minentur haretici. Nos autem quoniamdicimus, et 
sapimus, et docuimus, et docemus, quia Filius non est 
ingenitus, necingeniti pars ullo modo, neque ex aliquo 


comministrorum nostrorum, qui indignati sunt, et Ὁ subjecto ; sed quoniam voluntate et consilio subsi- 


adversus eos mibi scripserunt, et in tomo quem etiam 
vobis direxi per filium meum archidiaconum (alias, 
Architum diaconum] subscripserunt, tam totius AEgy- 
pti et Thebaidis, quam Liby:e et Pentapolis, Syrie, 
Pamphylie, Asix, Cappadocke, sacerdotes, aliarum- 
que provinciarum, ad quorum instar etiam vos con- 
fldo eum suscipere. Multis itaque mihi contra nocen- 
tes remediis existentibus, etiam hoc inventum est 
utile inedicamen : quia convertuntur seducti ab eis 
populi, nunc nostris sacerdotibus obedientes, et ad 
poenitentiam per eos accedere festinantes. Salutate 
ad invicem íralernitatem qux apud vos est. Valere 
vos in Domino opto, charissimi. Sunt autem qui ana- 
WUiematizali sunt, ex presbyteris quidem Apius, ex 
β 


stit ante tempora, et ante szcula plenus Deus, enige- 
nitus, convertibilis; et antequam generaretur, aut 
crearetur, aut proedestinaretur, aui fundaretur, non 
erat : ingenitvs enim non erat, perseculionem pati- 
mur quia diximus : Principium habet Filius, Deus 
sautem sine principio est; et quia diximus, Ex non 
exstantibus est. Sic autem diximus secundum quod 
nec pars Dei est, nec ex aliquo subjecto; propterea 
persecutionem patimur. De c:zetero tu nost. Valere 
te in Domino opto, memorem tribulationum noetra- 
rum, Collucianista vere Eusebie, id est, pie. 
Eusebius itaque Ciesarex erat episcopus, Theode- 
tu5 Laodicex, Tyri Paulinus, Atbanasius Anazarbi. 
et Gregorius Beryti, Aetius autem Lyddg. Lydus 


9:5 


- M. AURELII CASSIODORI 


916 


vero est qux: nunc Diospólis appellatur. Hos ergo A et iterum : Deum, qui te geuuit, dereliquisti (Deut. 


Arius concordes se habere gloriabatur. Hostes autem 
vocavit Philogonium praesulem urbis "Ántiochenz, 
Hellanieum  Tripoleos, et Maearium Hierosolymo- 
rum, adversus eos sarciendo calumnias : quoniam 
seternum et ante secula. Filium, et cum Patre zequi 
honoris ejusdemque substantix praedieabant. 

Hanc igitur Eusebius dum suscepisset epistclam, 
et ipse venenum $us» impietatis evomuit, scribens 
hoc modo Paulino episcopo Tyri. ''nzoponETus, lib. 
), cap. 5, p. 20. 


CAPUT XVI. 


Epistola Eusebii ad Paulinum episcopum Tyri. 


Domino meo Paulino Eusebius in Domino salu. 
tem. 

Neque domini mei Eusebii studium pro veritate 
verbi tacitum est, sed usque ad nos pervenit, neque 
tuum, domine, super hae causa silentium. Et, ut 
consequens erat, de domino quidem meo Eusebio 
lxetati sumus : de te vero tristamur, arbitrantes taci- 
turnitatem tanti viri nostram esse devictionem [mss. 
et. edit. V., devotionem]. Quapropter rogo te sciea- 
tem quoniam indecens est virum sapientem alia sa- 
pere, et tacere veritate;n, ut spirituali raiione coa- 
motus ad scribendum de hujusmodi rebus incipias ; 
cum et tibi sit utile et audientibus te : maxime dum 
per consequentiam scriptura, οἱ vestigia sermonum 
ejus, et voluntatis [mss., voluptatis] scribere cuncta 
volueris. Quoniam neque duos ingenitos audivimus 


aliquando, neque unum in duos divisum. Neque cor- ἢ 


porale aliquid paseum esse didicuRus aut credidimus, 
domine meus; sed unum quidem ingenitum, unum 
vero ab eo vere, et non ex ejus substantia factum, 
et, universaliter dicendum, nequaquam cum ingenita 
natura partieipantem aut existentem ex ejus sub- 
stantia, sed faetum perfecte, aliud natura atque vir- 
tute, quantum attinet. ad. integram similitudinem, 
affectuum potestatemque faetoris, factum scilicet ine- 
narrabiliter. Quod etiam cogitationi non solum hu- 
mane, sed etiam qux ultra omnes homines est, in- 
comprehensibile judicamus et credimus. Εἰ’ h»e 
quidem non rationibus Bostris obsirieti, sed ex 
Scriptura saucta diseentes, dicimus creatum esse, et 
fundatum, et genitum substantia, et inconvertibili et 


joeffabili natera, similitudine factoris, sicut ipse Do- D 


minus ait : Dominus creavit me in. initio viarum sua- 
yum, in opera sua, et ante secula fundavit me, ante 
omnes colles genuit me (Prov. vni, 23). Si autem ex 
eo, hoc est ab eo erat, quasi pars ejus vel ex fluxu 
subatantke, nequaquam creatus aut fundatus esse 
diceretur. Neque tu ignoras hoc, domine vere, quia 
quod ex ingenito existit, creatum jam ab alio, aut ab 
«o, aut fundatum non erit ab initio : ingenitum eum 
dicere, ostensieem quamdam prz»bet, quasi ex pa- 
terna substantia sit natus, et habeat ex eo dqualita- 
tem natura. Scimus enim quod non de eo solo geni- 
tem dicit Scriptura, sed etiam de dissimilibus ei na- 
fura per omnia. Nam et de hominibus ait : Filios ge- 
uui, et eraltavi; ipsi vero me apreveruni ( Isoi. 1, 2) ; 


xxxu, 18). Et alius quidam ait : Qui peperit guttas 
roris (Job xxxvi, :8); non naturam ex natura nar- 
rans, sed uniuscujusque creature ex ejus voluntate 
nativitatem. Non enim ex ejus substantia sunt, sed 
omnia voluntate ejus facta, sicuti facta sunt. llle si- 
quidem Deus est: hzc autem ad similitudinem ejus 
verbo similia futura, secendum spontaneum motum 
facta. Et omnia quidem per eum a Deo facta, cuncta 
tamen ex Deo. Qus percipiens et exponens seeun- 
dum datam tibi divinitus gratiam, scribere domino 
meo Alexandro festina. Coufido enim quia si 991 scri- 
pseris illi, convertetur. Saluta omnes qui in Domino 
$unt. Valentem te et. pro nobis orantem gratia Dei 
custodiat, domine. TmeopoRETUS, lib. 1, c. 6. 


CAPUT XVII, 
De potentia Eusebii Nicomediensis. 

Talia et isti alterutris scribebant, contra veritatem 
se armantes ad prxlium. Et pejus fiebat malum ad 
contentioni- incendium per eos qui hzc scripta susci- 
piebant. Consentientes igitur Alexandro, etiam in 
ejus tomo subscribebant; alii vero contraria facie- 
bant. Prxcipue tamen movebatur ex adverso Nico- 
mediensis Kusebius, quoniam in epistola sua graviter 
ejus memoriam fecerat Alexander. Poterat autem 
illo tempore nimis Eusebius, quia tunc imperetor 
Nicomediz morabatur. Nam ibi ante paululum tem- 
poris Diocletianus et qui cirea eum erant regalia 
constituerant. Propterea ergo multi episcoperum 
obediebant Eusebio. Et ille frequenter scribebat Ale- 
xaxdro quidem, ut deserens quistionem qux move- 
bat tumultum, susciperet Arium et sequaces ejus; 
per civitates auteni diversis episcopis, ne consent 
rent scriptis Alexandri. Unde omuia erant valde tur- 
bata. Non enim solummodo Ecclesie prassules ratio- 
cinationibus inter se certare videbantur, sed etiam 
populus divisus erat. Alii namque istis, alii vero con- 
sentiebant illis. Et ad tantum causa venit incendium, 
ut in publico et in ipsis theatris Christianitati dero- 
garetur. Hi quidem in ipsa Alexandria positi, tan- 
quam jam victores de snperjoribus persecutionibus 
facti, potius armabantur, legationesque mittebant ad 
provinciales episcopos; hi vero in alteram divisi pare 
tem, illorum simili seditioni communicabant. SocRA^ 
TES, lib. 1, cap. 5 ; edit. Christoph. et Vales. cap. 6, 
p. 15. 


CAPUT XVIII. 

De Meletianis, et quomodo sint ab Kcclesia scgregati,, 
el quia uoleute Alexandro. Arium suscipere, per di- 
versa loca Ariani concilia celebrabant, 

Miscebantur igitur Arianis Meletiani ( An. Dom. 
915), qui dudum fuerant ab Ecclesia segregati, Qui 
vero sint isti dicendum est. Sub Petro Alexandrin:e 
civitatis episcopo, qui suscepit Diocletiano imperante 
martyrium, Meletius quidam episcopus unius civita- 
tis /JEgyptiorum depositus est, et propter multas al.as 
causas, et maxime quia: in persecutione fide negata 
sacrificaverat. Ergo damnatus multos babuit sequa- 
ces, et hxresiarches factus est eorum qui bactenus 





81 


HISTORJA ΤΑΙΡΑΆΤΙΤΑ. LIBER f, 


8ι8 


ab eo in ZEgypto Meletiani vocantur : nullam justi- A ad medium, et vehementi studio conteptior's mavis- 


tix satisfactionem babens, cur remanserit ab Eccle- 
sia separatus. Dicebat quidem injustitiam se passum, 
et obloquebatur sepius, derogabatque Petro. Sed 
Petrus in persecutione, percepta martyrii palma, 
defunctus est. Iste vero retulit detractiones in Achil- 
Jam, qui post Petrum suscepit episcopatum; etl rur- 
sum in Alexandrum, qui post Achillam noscitur or- 
dinatus. Inter h:ec igitur supervenit quxstio Ariana, 
et Meletius una cum suis defendebat Arium, conspi- 
ratione facta cum eo adversus epi copum. Quibus- 
cunque enim prava videbatur Arii secta, suscipiebant 
semper Alexandri [ed., super Ario] sententiam, tan- 
quam justum contra consentaneos Arii ejus videretur 
esse decretum. Scribebant autem et qui circa Euse- 
bium Nicomedi erant, et alii quibus Arii opinio 
complacebat, quatenus solveretur quidem prxmissa 
damnatio, et in Ecclesiam damnati reducerentur, 
quasi nihil mali proliterentur. Sic itaque diversis 
epistolis ad Alexandrinum episcopum destinatis, fe- 
cerunt harum epistolarum collectiones, Arius quidem 
earum qui pro se erant, Alexander autem contra 
Arium. Et hinc occasio contentionis oborta est hz- 
resibus qui? nunc ubique circumvolant, lioc est, Aria- 
norum, Eunomianorum, et quicunque nomen habent 
ἃ Macedonio. Singuli namque horum ipsis epistolis 
testibus usi sunt in defensionem hzresis sux. So- 
€BATES, lib. 1, cap. 5; edit. Christ. et Vales. cap. 6, 
p. 14. 

Cum vero spe supplicantes Alexandro qui circa 
Eusebium erant, non inclinassent eum, tanquam in- 
juriam passi malignabantur, et acriores ad roboran- 
dum Arii dogma sunt facti; conciliumque in Dithynia 
colligentes, scripserunt episcopis universis, ut tan- 
quam recte credentibus communicarent Arianis, et 
agerent ut Alexander quoque communicaret eis. 
Dumque eorum stndium defecisset, Alexandro non 
consentiente, legatione fungitur Arius apud Paulinum 
epi:copum Tyri, et Eusebium Pamphili pontificem 
Cesare: Palestinz, οἱ Patrophilum Scythopoleos : 
petens ena. cum suis ut juberetur cum populo qui 
cum eo erat solemnia sacramenta Ecclesi celebrare, 
tanquam ipse prius presbyterorum habuisset oflicium ; 
«886 dicens consuetudinem in Alexandria, sicut etiam 
nunc, ut uno existente super omnes episcopo, pre:hy- 
teri seorsum ecclesias obtinerent, et populus in eis 
collectas solemniter celebraret. Tunc illi una cum 
aliis episcopis in Palestina congregati, tale decretum 
super petitione Arii protulerunt, jubentes eos colle- 
etas exercere sicuti prius ; esse tamen subditos Alex- 
andro pontifici, et deprecari semper ut ejus pace et 
coinmunione fruerentur. Cumque etiam in /Egypto 
multis conciliis celebratis, hxresis pullularet, ita ut 
usque ad regalia perveniret, non mediocriter Constan- 
tinus imperator affligebatur, eo quod religione nuper 
inchoaute crescere, mulios a Christianitate dogma- 
tum discordia revocaret (ms. Lyr., a Christianitatis 
doguiate discordare videret]. Et propterea culpabat 
Arium et Alexandrum, eisque scribens arguebat, quia 
eum litere potuisset bc quxstio, cam deduxissent 


sent qux nec quirenda erant, nec ab initio cugi- 
tanda, aut cogitata potius taciturnitati jure tradeuda, . 
cum utique ab alterutris non sejungi potuissent, licet 
ex aliqua parte dogmatis dissonarent. Alexandro si- 
quidem et Ario, aliquando culpans, aliquando. sua- 
dens, talia scripsit, quarum litterarum partem bie 
poni non est incongruum. Tota enim cpistola in libris 
Eusebii posita est in Vita Constantini. SozoxEN., lib. 
t, cap. 14, edit. Christoph. et Vates. cap. 45, p. 421. 


999 CAPUT XIX. 


Epistola Constantini principis ad Alerandrum pontif- 
cem Alexandrinum, et ad Arium, per quom hortatus 
esl ut reverterentur ad pacem. 


Victor Constantinus Maximus, Pius, Alexandro ct 


B Ario. 


Didici tunc natam przsentis quiestionis originem, 
quando tu, o Alexander, a presbyteris requirebas 
quid unusquisque eorum de quodam loco [ms. Lyr., 
verbo] in lege conscripto, nlagis antem pro vant 
cujusdam qu:xstionis parte sentiret. Tuque, o Ari, 
quod neque principio cogitari debuerat, cogitatum 
taciturnitati tradí potius competebat, Iud inptovide 
protinos objecisti, uide, discordia inter vos emer- 


"gente, mysteria contemnuntur. Sanctus vero populus 


in utraque divisus est, communis corporis congraen- 
tía separatur. Ergo uterque vestrum ex xquo volun- 


| tatem proebens,: in quo vos confamalus vester juste 


monet obediat. Hoc itaque neque requirere dignum 
est, neque de talibus respondere quxrentibus. Hujus- 
modi enim quastiones, qu:& non cujusquam legis ne- 
cessitate proponuntur, inutilis vacationis teinpus ex- 
quirunt. Et licet causa cujuspiam naturalis exercitii 
flant, tamen debemos eas intra sensum claudere, et 
^on prompte in pobliea conciliabula deportare, nec 
omnium auribus inconsulte committere. Quantus 
enim est unusquisque hominum, ut possit ita magna- 
rum rerum et valde diflicilium virtutem aut ad. per- 
fectum inspicere, aut interpretari digne ? Aut si quis 
hoc facere, difficile tamen, possit, quantz? parti po- 
puli sua'ebit? Aut. quis tantarum quxsttonum subti- 
litates extra lapsus sui periculum sustinebit? Ergo 
fugienda sunt in talibus multiloquia, ne forte dum 
infirmitate nostre nature minime quod propenitoar 
explicatur, mente discentium auditorum pro tardiori 


D intellecta ad perfectam qusestionis perceptionem per- 


venire non valente, ad necessitatem blasphemke, aut 
schismatis populus abducatur. Quapropter et inter- 
rogationes incautte, et responsiones improvidze zequem 
alterutris veniam tribuant ex utroque. Non enim pro 
summo legis mandato apud vos oecasio certaminis 
inflammata est, neque nova quxdam pro Dei reli- 
gione hieresis introducta ; sed unam eamdemque ra- 
tionem babetis, sicut etiam unum communionis 
signum. Vobis enim inter alterutros pro parvulis et 
valde modicis contendentibus causis, tantum Dei po- 
pulum, quem vestris orationibus et prudentia conve- 
nit gubernaii, discordare nec decet, mec omnino fas 
esse credibile est. Ut autem parvo quodam excinplo 
sapientiam vestram commoneam, nostis etiam ipso 


91 


M. AURELII CASSIODORI 


920 


philosophos quia in uno quidem dogmate cuncti cor- A que securas, ut quedam jucunditas puri luminis et 


sentiunt ; cum vero in quadam sentent: parte discor- 
dant, licet discipline virtute separentur, tamen αἱ 
invicem corporis unitate conspirant. Cum hzc [18 
sint, quanto potius justum est vos, magni Dei mi- 
nistros, in voluntate religionis alterutris esse concor- 
des ! Consideremus itaque ratione majori, et am- 
pliori intelligentia cogitemus, si recte se liabeat 
propter parva et vana sermonum certamina fratres 
fratribus resultare, et honorem concilii per vos impia 
contentione discerpere, dum ad invicem pro sic 
parvis et nequaquam necessariis litigatis. Vulgaria 
sunt hzc et infantum fatuitatibus magis accommo- 
danda, quani sacrorum vit.rum et prudentium iatel- 
ligentie consona. Recedamus ergo volentes a tenta- 


vibe jam quiet: apud me Ixtitia conservetur ; alio- 
quin fuerit necessitas ingemnendi, et semper lacrymis 
ingravari, et nequam seculum libenter ferre vivendi. 
Dei namque populos, id est confamulos meos, sic 
injuste et noxia vestri contentione divisos, cougrcegari 


jam tempus est. Ut autem hujusmodi tristiti:e mex 


magnitudinem sentiatis, audite. Dudum veniens ad 
Nicomediensium civitatem, repente ad Orientem per- 
gere festinaham. Cumque ad vos tenderem, et plu- 
rima jam parte vobiscum essem, bujus rei nuntio 
sum retentus : ne oculis videre compellerer quz im- 
possibile judicabam ad sensum aurium posse perve- 
nire. Quapropter aperite jam mihi per vestram con- 
cordiam Orientis vias, quas contentione clausistis 


tionibus diabolicis. Magnus Deus noster Salvator B alterutra ; velociterque mihi concedite, vosque ipsos 


univérsorum commune omnibus lumen effulsit, cujus 
providentia hoc meuu, minist:i Dei, studium ad 
perfectionem venire permittite ; ut vos illius populum 
mea allocutione, et ministerio, et inonitionis instan- 
tia, ad synodalem possim revocare communionem : 
quia, sicut dixi, una quzdam in vobis est fides, et 
unus secundum vos hireseos intellectus, legisque 
prisceptum suis partibus in unius voluntatis proposi- 
tum tendit. Hoc ergo quod vobis inter alia. conten- 
Uonem excitavit, quoniam non attinet ad totius legis 
virtutem, separationem quamdam et seditionem inter 
vos non debet efficere. Dico auteni hzec non tanquam 
cogens vos omnibus modis huie satis optima et qua- 
liscunque sit, conseutire qu:xstioni ; potest enitn et 


eadem omnibus conupunio conservari, licet aliqua in 
vobisepartieulariter ad invicem pro parvo quodam 
contentio generetur : quoniam non omnes in oini- 
bus idem volumus, neque una in nobis natura ver- 
£alur, aut voluntas una cognoscitur. De divina siqui- 
dem providentia una qu:edam in vobis sit fides, una 
prudevutia, unus in Deo consensus. Qux vero pro his 
frivolis quzstionibus inter alterutros. disputata sunt, 
licet non in unam sententiam colligantur, manere 
tamen intra sensum debent, uentis ineflabilitate 
servata. Communis auteni charitatis prxcipuum sa- 
cramentum, οἱ veritatis fides, οἱ honor cirea Deum 
atque religionem legis apud vos inconcusse perma- 
neat. Revertimiui ergo ad alterutras amicitias atque 
gratiam ; re ldite universo populo yestros amplexus ; 
, vosque ipsos, velut proprias animas expiantes [ms. 
Lar., a que vos ipsos vestris amicis expiantes], alter- 
uiros rur:us aguoscite. Suaviores enim crebro sunt 
amicMieg post inünicitiarum causas ad concordiam 
τοδί. ReJdite ergo mihi tranquillos dies noctes- 


D Ecclesiarum. Tunc illud famosissunum 


et alios universos populos videre ketos, et pro cot- 
muni omnium concordia ac libertate debitam gratia- 
rum actionem favorabilibus eloquiis Deo persolvere. 
SocRaA TEs, lib. 1, cap. 4; edit. Christ. Vales. cap. 
1, p. 15. 


993 CAPUT XX. 


Quia tam pro Ariana questione quam pro Pasche de- 
finieuda festivitate in Nicea fecit Constantinus cele- 
brare concilium. 

Alexandro siquidem et Ario, nunc culpando, nuuc 
admonendo, lic scripsisse dignoscitur. Graviter au- 
tem ferebat, audiens aliquos contra omnium statutuni 
agere Pascha festivitatem. Tunc etenim in urbibus 


honor concilii a vobis integer custodiri, et una atque (C Ürientis discordantes quidam ob hoc, alterutra qui- 


dem societate divisi nou erant, Judaico tamen moro 
festivitatem dominicam celebrabant, et, ut. assolet, 
splendorem collecte tali diseretione feedabant. Pro- 
pter utraque igitur quietam esse Ecclesiam festinabat 
princeps; seque putans hoc malum posse prxoccu - 
pare antequam ad plurimos perveniret, misit virum 
circa se fide eJ vita simul insignem, et confessioni- 
bus priorum temporum dogmate comprobatum, qui 
compacaret [ms. Lyr., compellaret] ZEgyptios pro- 
pter dogma tumultuantes, et Orientales propter 
Pascha discordes. Fuit autem Osius, Cordub:s civi- 
tatis episcopus. Cumque prxter spem causa proce- 
deret, et heresis potius quam pax s;erata valuisset, 
nihil impetrans remeavit qui fuerat pro pace directus 
in Nic.va 
concilium fervor principis excitavit : publicis asinis, 
atque mulis, et curracibus equis episcopos, el qui 
cum eis eranl, ad synodum venire przcipiens. So- 
zoxEN., lib. 1, cap. 15; edit. Christ. Vales. cap. 16, 
p. 425. 





LIBER SECUNDUS. 


* 





99/4, CAPUT PRIMUM. 


De prasulibus Ecclesiarum qui interfuerunt. Nicano 
concilio. 


Commuuieabant igitur Nicxuio concilio (An. Dom. 
927) ex apostolicis quidem sedibus Macarius lliero- 


solymitanus, Eustathius jam. przesideus Antiochenee 
apud Orontem Ecclesim, et Alexander Alexandrie, 
qux est apud stagnum Mariam. Julius autem Rouia- 
nus episcopus propter senectutein defuit; erantquo 
pro co presentes Vitus et Vincentius presbyteri ejus- 


$:1 


ΠΙΒΤΌΒΙΑ TRIPARTITA. LIDER 1]. 


922 


dem Ecclesie. Super hos autem et alii plurimi boni A presbyteris, ac diaconibus, et acolythis, quorum nu- 


ei optimi ex diversis gentibus convenerunt. Alii qui- 
dein ad intelligendum et dicendum nimis idonei, 
sScientiaque sacrorum librorum, et alia eruditione 
disciplinati, vitzque virtute preclari. Alii vero in 
utroque probatissimi viri, quorum utile judico etiam 
&8omina memorare. SozowEN., lib. 1, cap. 16 , ed. Chri- 
stoph. 

Tanquam stigmata Domini Jesu in corpore circum- 
f[erentium secundum sacrum Apostolum. Erat enim 
Jacobus Antiochi: Mygdonie, quam Syri et Assyrii 
Nisibin appellant, qui mortuos resuscitavit, vivos 
curavit, et alia innumera probatur operatus esse mi- 
racula. Sed hac superfluum arbitror huic operi rur- 
sus inserere, qux in Deo amabili historia latius enar- 
ravi. Paulus Neocazsarex, quod est castrum positum 
juxta ripas Euphratis. Is enim Licinii rabie demoli- 
tus est. Ambas enim manus ligatas habuerat ignito- 
que ferro combustas, quo fuerant nervi articulorum 
ejus a sua mobilitate siccati atque mortificati. Alii 
vero dexiros oculos effossos habuerunt, alii dextras 
suras abscissas. Unus horum erat Paphnutius JEgy- 
ptius. Et absolute videbatur ibi populus ath!etarum 
Christi et martyrum in uno loco congregatorum. De 
quibus et Eusebius Pamphyli tertio libro in Constan- 
tini Vita hxc ita dicit. TmgoponETUS lib. 1. cap. 
r^ p. 24. ge 

Cunctarum igitur Ecclesiarum qux» totam Euro- 
pam, Libyamque, et Asiam replebant, simul erant 
ministrorum Dei congesta cacumina ; unaque oratio- 


merus non poterat comprehendi. Ministrorum vero 
Dei alii sapientie sermone fulgebant, alii continentia 
vite et patientia coruscabant; alii vero medio modo 
borum virtatibus ornabantur. Erant igitur inter eos 
alii temporis honorati longinquitste, alii juventute, 
et animi robore pr:micantes, qui nuper venerant ad 
hujus ministerii cursum. Quibus videlicet omnibus 
imperator diebus quotidianis cibaria largissime ordi- 
narat expendi. Hxc itaque de his qui ibi collecti sunt 
Pamphili recitavit Eusebius. Cumque  celebrasset 
imperator victricem contra Licinium festivitatem, et 
ipse occurrit ad Niczeani. Clarebant autem inter epi- 
scopos Paphnutius ex superiori Thebaide, et Spiri- 
dion Cyprius. Cujus autem rei causa horum memini, 


B postea sum dicturus. SocnaTEs, lib. 1, cap. 5; edit. 


Christ. Vales. cap. 8, p. 19. 


CAPUT II. 


De libellis oblatis imperatori , et ab eo jussis incendi , 
εἰ de dispulatione dogmatis Ariani. 

Aderant itaque cum episcopis viri disputationis 
experti verbis, studentes prodesse concilio. Ut au- 
tem assolet fieri, plurimi sacerdotum tanquam pro 
causis propriis decertare collecti, tempus se inve- 
nisse putarunt quo corrigeretur quod contristabat 
eos ; et de quibus alium unusquisque forte culpabat, 
libellum offerens principi , qu:e in eo fuerant coim 
inissa narrabat. Cumque boc quotidie facile prove- 
niret , precepit imperator certo die singulos de qui- 


nis domus tanquam a Deo dilatata intrinsecus ferebat (. bus. alium culparent facere manifestum. Cumque 


omnes in idem, Syros simul, et Cilicas, Pheenicasque, 
et Arabes, atque Palstinos, inter hos et /Egyptios, 
Thebxos, Libyas, nec non et qui ex Mesopotamia 
oriuntur, sed etiam Persa ad concilium venit episco- 
pus. Verum nec Scytha defuit ex eorum choro, Pon- 
tusque, et Asia, Phrygia, et Pamphylia viros proba- 
tissimos prbueruunt. Aderant Thraces, et Macedones, 
Achivi et Epirotze, et horum quoque interius habi- 
tantes. fpse autem Fjspanorum valde famosus Osius 
unus erat, et simul plurimis assidebat. De regia vero 
civitate presul Alexander propter senectutem defuit ; 
presbyteri vero praesentes locum ejus implebant. 
Talem itaque a szculo solus unus imperator Constan- 
tinus Christo coronam vinculo pacis exornans, suo 


dies constituta venisset , libellos oblatos suscipiens , 
« fie quidem accusationes, inquit, tempus habebunt 
proprium, id est, diem magni judicii , Judicem vero 
illum qui tunc futurus est omnibus judicare. Mihi 
ergo homini constituto , de hujusmodi rebus non li- 
cet habere auditorium [ms. Lyr. , auditum], sacerdotum 
scilicet accusantium simul et accusatorum, quos mi- 
nime convenit tales debere monstrari, qui jadicentur 
ab aliis. Age nunc imitantes divinam clementiam in 
alterutrorum veniam condonantes, accusationes abo- 
leamus alterutras ; et de his quxe ad fidem pertinent 
agere studeamus, cujus huc gratia convenimus. » 
Hzc siquidem imperator dicens, uniuscujusque scri- 
pturan vacare, et libellos jussit ardere ; diemque de- 


Salvatori de victoria inimicorum et hostium Deo p finivit qua solvi qux erant dubia conveniret. Ánte 


docibilem [ed. et ms. Santheod., decibilem] dedica- 
vit ; gratiarum actionis imaginem secundum nos apo- 
stolica plausione constituens. Tunc igitur ille sermo 
completus est : Collectos ex omnibus gentibus, que 
sub calo sunt, viros religiosos, inter quos erant Par- 
thi, et Medi, et Elamite, et qui habitant Mesopota- 
miam, Judeam et Cappadociam, Pontum et Asiam, 
Phrygiam et Pamphyliam, Egyptum εἴ partes 995 
Libye secus Cyrenen, et adveny Romani , Judai et 
proselyti, Cretes et Arabes (Act. n, 5, 9, 10, 11). 
Verumtamen boc illis decrat, quod non, sicut isti, 
omnes ex Dei ministris utique consistebant. In prz- 
senti siquidem choro multitudo erat episcoporum, 
numcrum trecentorum excedens, scquenfl)ss cos 


constitutum vero convenientes apud semetipsos epi- 
scopi evocaverunt Arium, et propositis in commune 
suis opinionibus disputabant. Cumque, ut assolet, ad 
diversas quxstiones causa traheretur, alii quidem 
suadebant nihil inpovandum circa antiquam fidei 
traditionem, et maxime quando morum simplicitas 
sine perscrutatione tradebatur, accedentibus ad fidei 
sacramentum. Alii vero respondebant non oportere 
sine examinatione sequi sententias antiquorum. Plu- 
rimi vero tunc convenieotium episcoporum et sequen- 
tium eos clericorum, scientes disputare, bujusmodi 
elocutionum arte exercitati claruerunt, et imperatori 
atque his qui circa eum erant noti sunt facti. Ex 
illis enim et Athanasius tunc diaconus existens, dui 


925 


cum Alexandro essetepiscopo,*hujus studii pars esse 
maxima videbatur, nec non.et quidam Grecorum 
philosophoraem opportune harum disputationum 
quaestione participati sunt : alit quidem quale esset 
hoe dogma studentes agnoscere; alii vero nuper in- 
choante Grecorum religione deperire, Christianis 
infensi, dogmatis sacramenta ad verborum certa- 
mina protrahebant, ita ut contra se seditiones exer. 
cerent, certaminaque sibimet inferrent, et szepius ex 
adverso eonteuderent. SozowEN., lib. 1, cap. 16. Edit. 
Chris. Vales. A1, p. 450 


CAPUT 11. 


De laico simplici confessore virum dialecticum supe- 
rante, et de sene simplici, philosopho Christiunum 
dogma pandente. 


Cumque plurimi disputationis delectatione trahe- 
yentur , unus quidam ex confessoribus laicis simpli- 
cem habens sensum, dialecticis obviavit, dicens : 
Audite igitur, Christus et apostoli non nobis artem 
dialecticam tradiderunt, vanamque verborum falla- 
ciam, sed puram scientiam (ms. Lyr.,conscientiam] flde 
et operibus bonis observandaum. Hzc dicente juvene 
et animo sene, przsentes quidem mirati sunt, dictum- 
que probaverunt. Dialectici vero satisfactione sus- 
cepta cessarunt, rationem quippe simplicem veritatis 
audientes. SocRATES, lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 20. 

Fertur enim et aliud : dum quidam eorum magni- 
ficentia sermonum extolleretur, et illuderet sacer- 
dotibus , non pertulit ejus fastum [ms. Lyr., factum] 


quidam senex simplex et innocens ac probatissimus C 


confessorum ; sed accessit adversus eum proferre 
sermonem. Hoc itaque factum petulantibus quidem 
et simplicem scientibus confessorem risum movit, 
maturioribus vero (ormidinem : providentibus ne a 
viro verbis artifice deduceretur ad risum ; verumta- 
jen cedentibus , ut quod vellet ediceret; resistere 
namque ei cum talis esset, nimium verebantur. In 
nomine, inquit, Jesu Christi , o philosophe, audi 
dogmata veritatis : Unus est Deus cali et terr, om- 
niumque visibilium et invisibilium Creator, qui h:ec 
omnia Verbi sui virtute fecit, et Spiritus sui sancti- 
tate firmavit. Hoc itaque Verbum quod nos Filium 
Dci nominamus, habita misericordia super homines, 
ab errore eos et ferali religione liberavit, passus ex 
muliere nasci, et cum hominibus conversari , et iori 
pro eis, venietque denuo judicaturus singulorum 
vitam. Hzc ita se habere sine perscrutatione ecredi- 
mus. Noli igitur inaniter laborare, quz:rens destruere 
ea qu» flde percepimus. Noli investigare modum 
quo fleri hxc aut non fieri potierunt. Si enim cre- 
dis consulenti mihi, ad ista responde. Obstupefactus 
vero philosophus : Credo, inquit. Tunc gratias pro 
devictione persolvens, eadem quie senior zque se- 
ctatus [ms. Lyr. , senior testatus] est, et prioribus 
consectatoribus, ut unanimes sibimet essent, persua- 
debat : uon improvide mutatum se jurans, sed 996 
ineffabili quadam virtute ad Christianitaten protinus 
invitatum. Sozowex., lib. 1, cap. 37. Edit. Christ. 
Vales. cap. 18, p. 451. 


M. AURELWY CASSIODORT 


924 
CAPUT 1V. 

Quomodo in conflictu. Alexander. Constantinopolcus 
episcepus fecit. philosophum — obinul scere. puga- 
Rorum. 

Dicitur autem proximum huic miraculo quiddanv 
gestum per Alexandrum Constantipopolitan:o eivitstis 
episeopum. Cum enim venisset imperator Constanti- 
sue Byrzobtium, adeuotes eum quidam philosophi 
querebantur quasi non Deum coleret ut deceret, ei 
Circa sacra nevitates exerceret , novam in republica 
iutrodueendo eulturam , preter qux ejus majoribus 
visa sunt, et Grecorum Romanoruinque principibus, 
quos habuerunt tragsaeta secula , placuerunt ; vole- 
Bantque cum Alexandro episcopo disputare de dog- 
mete. llle vero hujusmodi exercitatione verborum 

B inexpertus erat, de vitz qualitate confidens. Fit 
eniin vir magnus, et conversatione mirandus. Cum- 
quecertamen imperalore praocipiente susocpisset, con» 
venissentque philesophi , omnibus loqui volentibus, 
ut unum ex se quem yellent eligerent, postulavit 
Sancte memorie pater noster Alexander : ceteros 
vero, quicunque essent , silentium tenere; precepit- 
que ut tantummodo his qu» ab utroque dicerentur, 
intenderent. Suseipiente siquidem uno eorum dispu- 
tationis universe negotium, ad philosophum sanctus 
Alexander : [n nomiue, inquit , Jesu Christi impere 
sibi imprimis ne loquaris. Et una cum ejus Sermone 
opus impletum est. Repente namque ille homo , ut 
sermonem audivit, obligato ore conticuit. Putasne 
justum fuit considerare utrum majus hoc miraculum 
videretur, ut homo, et quidem philosophus, sio facile 
officium locutionis amitteret , an certe ut lapis vio- 
lentia verbi manu divideretur, quod quidam aiunt 
Julianum fecisse Chaldxum ? Et hzc quidem sic acta 
gunt ut referantur. SozowEx. , lib. 1, cap. 11. Edit. 
Christ. Vales. cap. 18, p. 432. 


CAPUT V. 


De prima sessione episcoporum in Niceno palatio, et 
de abdicatione Arii. 


A 


Interea sacerdotes s:epe convenientes, Árium ad 
medium deducebant, subtilemqfte examinationem de 
ejus propositionibus agitabant. Petulan.er autein .n 
quamlibet partem metuebant proferre sententiam. 
Hec itaque sacra. et venerabilis turba a permixtioue 
adversariorum non videbatur aliena. Erant enim iu- 

D ter eos quidam , pauci quidein, sed callidi, et brevia 
imitantes, celantesque calliditatem , et Árii blasphe- 
miam non defendentes aperte. Convenientibus igitur 
universis, maximam domum przparavit ín regalibus 
imperator, sedes et subsellia in ea poni precipiens 
qua sufficerent ordini sacerdotum : ita decentem 
preparans eis bonorem, invitavit ingredi, et de pra 
sentibus habere consilium [ed. Niv. et Frob. , conci- 
lium]. Intravit autem et ipse princeps ultimus cum 
paucis , laude dignam sui magnitudinem habens , et 
mirabilem speciem , mirabilioreimque gerens dignita- 
tein pudoris in fronte. Minore vero sede quam aliis, 
posita, in medio eorum sedit : primo tamen petens 
hoc sibi episcoporum jussione concedi. Tum cum eo 
resedit. sancüissimus ille chorus. Primus itaque ma- 





IISTORIA TRIPARTITA. LIBER il. 


926 


gnus Eustathius Antiocbenz sortitus Ec :le.i» prxrsu- 4 ubi illud etiam proverbiale interpretatur eloquium : 


latum; nam Philegonius , cujus dudum meminimus, 
ad meliorem jam transierat vitam; et hune mirabi- 
lem virum, etiam nolentem , ad regimen ejus Eecle- 
si: decretlo commemni pontiliees ac sacerdotes et om- 
nis populus Christianus venire compaulerat. Is ergo 
proeoniorum floribus caput principis exornavit , et 
studio ejus, quod habebat cirea sacra, benedictiones 
exhibuit. Post hane autem Eusebius cognomine Pam- 
phili. Quibus jam residontibus , famosissimus impe- 
rator protulit de unanimitate eoncordiaque sermo- 
Des, tyrangoram crodelitatem eis rememorans , et 
honorabilem pacem, qus» sub eocollata est divinitus; 
simul et quia pessimum et valde crudele videretur, 
ut destructis hostibus, nulloque przesumente resistere, 


Dominus creavit meinitio (ed., principium] viarum sua- 
rum in opera aua (Prov.vii,22). Pergo itaque jam hinc, 
οι δὲ eg quee gesta sunt. Cum igitur propter hxee syno- 
dus maxima in Niceam venisset urbem , et quxereretur 
fidei modus, aperta quidem impudentia Eusebius 
scripturam protulit blasphemiz, qux: coram emnibus 
lecta, repente cladem importabilem causa divisionis 
audientibus irrogavit : confusionem tamen incurabi- 
lers suo providit auctori. Cumque oflicina capta fuis- 
set, indubitanter Eusebii, di rupta iniquitatis scriptura 
in conspectu omnium, quidam ex tractatu nomen 
exponentes pacis compescuerunt , omnes justam 
querimoniam íacientes. Ariani autem metuentes ne 
congregato ibidem tanto concilio pellerentur , exsi- 


sacerdoxes alterutros jacularentur atque confunde- p lientes anathematizaverunt interdictum Arii dogma , 


rent , et impiis atque sine Deo personis delectatio- 
nem risumque prabereat: cum utique de divinis 
tractarent rebus, et sancti Spiritus doctrinam in 
scriptis haberent. Rvangelici enim libri sunt, inquit, 
et apostolici , antiquorumque prophetarum sanctio- 
nes, qu:& nos erudjunt quid de sacra lege sapiamus. 
Expellentes igitur hostile certamen ex verbis divini- 
tus inspirauis , solutionem quxstionum mente perci- 
piamus. Hzc et his similia , tanquam filius amator 
patris, sacerdotibus veluti patribus offerebat, aposto- 
licorum dogmatum studens profligare discordiam 
[ed., Niv. et. Frob., conoiliare concordiam]. Coueilii 
vero plurima pars his qux dicebantur obediebat; et 
iuter alterutros unanimitatem et dogmatum salubri- 
tatem libenter amplectebantur. Pauci vero quidam, 
quorum jam meminimus, et super illos Minophantus 
Ephesius , et Scythopolites Patrophilus , Theegonius 
Niczenus episcopus, et Narcissus Neroniadis , quie est 
secund:e Cilicise , quam nunc Irenopolim vocant , el 
cum his Theonas Marmaricenus, et Ptolemaidis A&gy- 
pti Secundus apostolieis resistentes dogmatibus , 
Arium defendebant : dictantes enim fidei petitio- 
nem, coetui communi dederunt. Qax cum lecta fuis- 
get ab universis , repente disrupta est , et adultera 
fraudulentaque pronuntiata. Turba siquidem et tu- 
multu contra eos ab omnibus habito, cunctisque pro- 
ditionem ab eis factam accusantibus pietatis , formi- 
dantes surrexerunt , et primi Arium abdicaverunt , 
excepto Secundo et Theona. Cuin. ergo fuisset im- 
pius ille destructus , concorditer universi &dem glo- 
*riamque dictantes, 4025 hactenus in Ecclesiis perma- 
net , et subscriptionibus roborantes , solvere conci- 
lium. Dolose tamen et non salubriter przedieti viri in 
fidei termino consenserunt; ut testantur tam que 
postea ab eis machinata sunt contra pietatis propu- 
gnatores, quam quz ab ipsis conseripta noscuntur. 
'TagopongTus, lib. 1, cap. 7, p. 34. 


CAPUT VI. 
Relatio Eustathii Antiochie episcopi de Nicceno 
cencilio. 
Eustathius itaque Antiochenus episcopus, cujus 
primitos memini , hzc ile eis retulit, doceus 997 
qua: facta sunt , eorumque redarguens blasphemias , 


concorditer &ubseribentes litteris, suaque manu con- 
sentientes, et similiter se, δία! omnis synodus , sa- 
pere profitentes. Curaque prasulibus , ut ita dicam, 
mala calliditatis arte pravaluissent , qui magis de- 
buerant agere poenitentiam, tunc quidem latenter, 
postea vero clara damnatas copertat allegare sen- 
tentias : szpe ponemtes insidias eis a quibus vide- 
bantur esse convicti, volentesque zizanierum germina 
radieare. Et tupc timentea declinantesque tanti con- 
cilii cognitores , occujte postea pietatis praedicatores 
debellare tentabant. Sed non credimus homines sine 
Deo posse prevalere contra sacram adozandamque 
legem evangelicamque doctrinam. Nam liege& ad- 
modum roborentur, rursus fortiter et magbilice 
devincuntur, secundum  propheticam gloriosi vocem 
Isai. lc ia3que magnus Eustathius. Τπεορο- 
RETUS, lib. 1, cap. B. Edit. Clwisloph. et Vulgs.. cap. 
1, p. 26. 


CAPUT VII. 
lielatio Athanasii ad. Afros. 


Hujus autem concertator, ct veritatis propugnaculi 
turris Athanasius, smecessor Alexandri famosissimi 
przsnlis, quando scripsit ad Afros, etiam hzc adje- 
eit : Convenientes enim episcopi studuerunt verba 
quidem impietatis ab Arianis inventa perimere, hoc 
est, ex non existentibus, et quod dicebant, creatu- 
ram et facturam Filium; et, fuit aliquando quando 
non fuit; et, quia mutabilis est natura. Scripturarum 
vero manifestas posuere dictiones : quia ex Deo Fi- 
lius naturaliter unigenitus est, Verbum, Virtue , Sa- 
pientia sola Patris, Deus verus, sicut Joannes ait; et 
sieut. scripsit Paulos, splendorem gloria, et figuram 
substantie (Hebr. 1, δ), docens esse Filium Patris. 
Qui vero circa Eosebium erani, propria tracti ve- 
sania loquebantur alterutris, et dicebant : Consentia- 
mus, nam et nos ex Deo sumus. Unus enim Deus, ex 
quo omnia : et, Vetera transierunt : ecce omnia nosa 
ex Deo sunt. facia (11 Cor. v, 17). Cogitabant autem 
et illud quod in Pastore conscriptum est : Primum 
omnium crede, quia unus est Deus, qui creavit uni- 
vers3 atque perfecit, et conslituit ex non exstante, 
ut sint. Porro alii episcopi malitiani videntes illorum, 
et pessimam impietatis artem, apertius et, ut ita di- 


921 


pserunt ex substantia Patris esse Filium ; ut creatur 
quidein, eo quod non habeant a semetipsis ut sint, 
sed habeant principium existendi, dicantur a Deo ; 
Filius autem solus proprius ex substantia credatur 
Patris. Hoc enim Unigeniti proprium est et veri 
Verbi Patris. H:ec itaque fuit occasio ut ex substantia 
diceretar Patris. Rursus autem requirentibus episco- 
pis paucos eorum qui Ariani esse putabantur, si di- 
cerent Filium non esse creaturam , sed virtutem et 
sapientiam solam Patris, et imaginem sempiternam, 
et indissimilem per omnia Patri, ac Deum verum : 
. capti sunt qui circa Eusebium innuentes alterutris, 
quia et hzec veniunt. etiam ad nos; nam et nos, in- 
quiunt, imago et gloria dicimur Dei. De nobis enim 
et dicitur, et dictum est : Semper enim nos qui vi- 
vimus, et virtutes multe sunt; et egressa quidem est 
omnis virtus Dei ex terra /Egypti : campa quoque 
et locusta dicitur virtus magna ; et rursus : Dominus 
virtutum nobiscum ( Psal. xxv, 8 ). Sed etiam proprie 
nos Dei sumus. Habemus hoc non simpliciter, quando 
et fratres vocavit nos. Si autem et verum Deum di- 
cunt Filium, non nos contristat. Factus enim verus 
est. Hec est Arianorum corrupta mens. Sed etiam 
ipsi episcopi videntes eorum dolum, collegerunt ex 
Scripturis splendorem, fontem, et fluvium, et figuram 
ad substantiam pertinere. Et illud : 7n lumine two vi- 
debimus lumen ( Psal. xxxv, 10); et : Ego et Pater 
unum sumtus (Joan. x, 50). Et clarius jam ac breviter 
conscripserunt consubstantialem Patri Filium. Omnia 


namque praedicta hanc significationem habent. Mur- ( 


muratio siquidem eorum, quasi verba bzc non fuis- 
sent ex Scripturarum auctoritate prolata, per eos 
quoque inanis esse convincitur. Ex non scripto 
namque ipsi impie proferentes, quippe quod nusquam 
penitus invenitur, ex non exstantibus ; et, fuit ali- 
quando quando non fuit, alios culpant : propterea 
ex non scriptis sermonibus, pie tamen intellectis 
damnati sunt. Ipsi namque veluti de stercore repe- 
rientes [ed., Niv. et Frob., repentes|, hzc vere de 
terra locuti sunt. Verum episcopi non sibimet adin- 
venientes verba, sed habentes hzc a Patribus, testi- 
monia conscripserunt. Veteres enim sacerdotes ante 
eos pene centum triginta inagn:e Romse civitatisque 
nostra accusaverunt omnes qui dicunt facturam aut 


M. AURELIÍ CÁSSIODORÉ 
Catur, manifestius d.xerunt et Deo, id est, conscri- A 


CAPUT VIII. 
De Sabino Macedonianorum episcopo. 

Sabino itaque non credamus, qui eos idiotas vo- 
cavit et imperitos. Sabinus enim Heraclece Thra- 
censis Macedonianorum episcopus, habita conge- 
stione eorum qux per diversa concilia 99$ sacer- 
dotum ex scripto prolata sunt, eis qui Niezam con- 
venerunt, velut idiotis et simplicibus derogavit : non 
sentiens quoniam et ipsi Eusebio cum multa proba- 
tione confitenti fidem, velut idiot:», noscitur dero- 
gare. Et aliqua quidem volens praeteriit, aliqua vero 
mitigavit; cuncta tamen secundum propriam sumpsit 
intentionem. Et laudat quidem tanquam fide dignum 
testem Eusebium Pamphili; laudat simol et princi- 
pemn, tanquam ea qu: sunt. Christianorum dogmati- 


B zantem. Culpat autem expositam in Nica fidem, 


tanquam ab idiotis et nihil scientibus traditam ; et 
quem velut sapientem et sine inendacio testem vo- 
care consuevit, ejus voces sponte contemnit. Ait 
enim Eusebius : Quia ex viris Dei Nicxcam conve- 
nientibus, alii quidem sapientie sermone micuerunt, 
alii continentia vitze laudati sunt; et quoniam impe- 
rator pr:esens omnes ad unitatem suam concordes et 
consectatores esse perstruxit. Sic ergo contraria di- 
cta Sabini, nec non Eusebii, atque consortutu eorum 
sibimet agnoscuntur. Et si quidem alicubi opus fuerit, 
de Sabino meinorabimus. Coneordia ergo fidei a 
magno in Nicea prolata concilio, ab Eusebio clara 
voce laudata, hzc est. SocnATES, lib. 1, cav. 5. Edit. 
Christ. Vales. cap. 8, p. 22. 


CAPUT IX. 
De fide Niceni concilit. 


Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, 
omnium visibilium invisibiliumque factorem. Et in 
unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei, natum 
et Patre, unigenitum, hoc est, ex substantia Patris ; 
Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum ex Deo 
vero, natum non factum, consubstantialem Patri, per 
quem omnia facta sunt, et. qux in ccelo, et qux in 
terra. Qui propter nos bomines, et propter nostram 
salutem descendit, et incarnatus et homo factus 
est, passus, et resurrexit tertia die, et ascendit in 
coelos, et venturus est judicare vivos et mortuos. Et 
in Spiritum sanctum. Dicentes autem : Erat quando 


creaturam esse Filium, et nou consubstantialem Pa- Ὁ non erat; aut, non erat. antequam fieret ; aut, quia 


tri. Et hoc sciebat Eusebius Cxsariensis episcopus, 
qui primum defendebat Arianorum sectam, novissime 
vero subscripsit Niczeno concilio. Scripsit autem et 
civibus suis, confirmans, quia et antiquorum aliquos 
doctos et illustres episcopos et conscriptores agno- 
visset nomine consubstantialitatis usos in Patris et 
Filii deitate. Isti ergo concilium metuentes, expositze 
fidei consenserunt , secundum prophet: incrcpatio- 
nem, dicentis : Populus hic labiis me honorat, cor 
awem eorum longe est a me (Isai. xxix, 15). Theonas 
autem et Secundus nolentes acquiescere, condemnati 
Sunt. Postea vero in concilium venientes , viginti 
Conscripseruat de conversatione ecclesiastica san- 
ciienes. TugoponzTUs, lib. 1, cap. 8, p. 91. 


ex non exstantibus factus est; aut, ex altera sub- 
stantia vel essentia dicentes esse ; aut, creatum, aut 
convertibilem Filium Dei, hos tales anatbematizat 
catholica et apostolica Ecclesia. Hanc venerabilem 
fidem trecenti quidem decem et octo et agnoverunt 
et amplexi sunt ; et, sicut ait Eusebius, consonantes 
et unanimes in scriptis explanaverunt. Quinque vero 
solummodo non receperunt, verbum consubstantia- 
litatis reprehendentes , Eusebius Nicomedix przxsul, 
Theogonius Nic:nus, Mares Chalcedonensis, Theonas 
Marmaricenus, Secundus Ptolemaidis, dicentes con- 
substantiale esse, quod ex aliquo est, aut ex parti- 
tione, aut ex decursione, aut ex plantatione. Ex 
plantatione quidem, sicut ex radice germen; ex dc- 





929 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER il. 


950 


cursione vero, sicut paterni lilii; ex partitione autem, A pit, uno solummodo inscripto et inserto consubstan- 


sicut ex massa aurea annuli duo, vel tres. Secundum 
nullum outem horum, inquiunt, est Filius Dei. Pro- 
pterea ergo dicebant in fidenon esse consentiendum. 
Plurimum siquidem verbo consubstantialitatis dero- 
gantes predicti viri , in Arii depositione subscribere 
nolaerunt. Ideoque synodus Árium et consectatores 
ejus anathematizavit omnes : adjicientes neque acce- 
dere eum in Alexandriam. Prz:ceptumque principis 
repente eumdem Arium, et qui circa Eusebium, et 
Theogonium, et qui cum eis erant, exsilio deporta- 
vit. SocnA TES, lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. Vales. cap. 
8, p. 23. 


CAPUT X. 


tialitatis verbo. Quod etiam ipse interpretabatur, di- 
cens : quia non secundum corporeas passiones con- 
substantiale dicitur, neque secundum divisionem , 
neque secundum quamdam decisionem ex Patre sub- 
sistere. Non enim posse naturam sine materia intel- 
ligibilem incorporeamque corporali aliqua subsistere 
passione, sed sacris quibusdam ineffabilibusque ra- 
tionibus magis intelligendam. Et sapientissimus qui- 
dem atque piissimus imperator 999 ita philosopha- 
batur. Fidei ergo explanatione dictata, quemadmo- 
dum ab eis dictum sit, ex substantia Patris, et Patri 
consubstantialem, non est sine examinatione dereli- 
ctum. Consultationes enim et responsiones deinde 
movebantur, et 1nens perscrutabatur dictorum sen- 


Quomodo Eusebius εἰ Theogonius, dato penitentie B sum. Et hoc ergo quod aiebant de substantia, con- 


libello, recepti sunt. 


Eusebius igitur et Theogonius post modicum tem- 
pus exsilii, libellum poenitentix€ porrigentes, in fide 
consubstautialitatis consenserunt, quod declarabimus 
procedentes. Tunc autem in synodo Eusebius cogno- 
mine Pamphili Cesare: Palestine sortitus episco- 
patum, paululum animadvertens atque considerans, 
utrum oporteret suscipi lerminam flJei, una cum 
aliis omnibus, hoc est cum universa multitudine con- 
sensit atque subscripsit, nec non et populo sub sua 
diccesi constituto scripsit terminum fldei, et ubique 
destinavit sermonem : subtiliter consubstantialitatis 
nomen interpretatus; ut nequaquam penitus suspi- 
cionem adversam de eo quilibet habere potuerit. 


stabat apud eos signiticativum quidein esee ex Patre, 
non tamen tanquam partem esse Patris. Propterea 
nobis quoqve videbatur bene se habere , ut mente 
consentiremus pix doctrinz dictanti ex Patre Filium 
esse, non tamen parteis ejus esse substantie. Qua- 
propter et nos mente consensimus, neque vocet 
consubstautialitatis refutantes, posita pra» oculis no- 
stris pacis intentione, et ab intellectu rectissimo nou 
cadentes. Secundum hoc etiam natum, et non factom 
suscepimus : quoniam, factum, commune esse dice- 
bant opus reliquarum creaturarum factarum per Fi- 
lium, quarum nihil simile habere Filium confitemur 
ei pr:dicamus. Unde non eum esse facturam dici- 
mus, quod congruit iis qux» per eum facta noscuntur, 


Sunt autem 4υ ab ipso Eusebio conscripta sunt hu- C sed superius quam facluize, totius esse substantie, 


jusmodi verba. SocRA TES, lib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cup. 8, p. 25. 


CAPUT XI. 
Epistola Eusebii des s de fide Niceni concilii ad 
alesiinos. 

Arbitramur et vos, dilectissimi, etiam aliunde di- 
dicisse, faina consuela pracurrere perfectum de his 
qu: gesta sunt sermonem. Sed ne ex hujusmodi au- 
ditu veritas vobis aliter nuntietur, necessario direxi- 
mus vobis primum quidem scripturam a nobis de fide 
propositam. Nam et Dominus noster ad praedicandum 
discipulos suos mittens , ait : Euntes docete omnes 
gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, el 
Spiritus sancti (Matth. xxvin, 19). De quibus et afür- 
mamous ita se habere et ita sapere ; sed etiam dudum 
sic habuisse, οἱ ita sapuisse, et usque ad mortem 
pro hac instare (ide : anathematizantes otnem sine 
Deo heresim. Hxc omnia ex corde sapuisse et ani- 
pa, ex quo novimus nosmetipsos, et nunc sapere et 
dicere coram omnipotente Deo et Domino nostro 
Jesu Christo cum veritate testamur : ostensuri pro- 
bationibus , et satisfacturi vobis, quia et preeterilis 
temporibus ita credidimus et pradicavimus. Hac a 
nobis exposita fide, nulli relictus est resistendi locus. 
Sed et ipse primus Deo amabilis imperator noster 
rectis.ime eam habere testatus est, οἱ sic etiam se 
professus est sapere; et in hac omnes consentire et 
subscribere, et in bis doginatibus concordare prace- 


quam ex Patre natam divina docere videntur elo- 
quia; modo quippe generationis inenarrabili et inco- 
gitabili existente universx naturx factore [ed., Niv. 
et Frob., facte]. Sic autem et consubstantialem esse 
Patri Filium ratio examinata cognoscit , non secun- 
dum corporum modui, neque mortalibus animan. 
tibus proximum. Nam neque per divisionem substan 
εἶς, neque defectionem [ed. , perfectionem; aut mu- 
tationem patern:e substantix€ vel virtutis. Ilis enim 
omnibus ingenita natura Patris extranea est. Sed 
predicandum est esse consubstantialem Patri Filium, 
eo quod nullam zqualitatem ad creaturas factas Dei 
Filius habeat ; sed soli Patri genitori per omnem mo- 
dum sit similis, et non sit ex alia qualibet substantia 


D vel essentia, sed ex Patris. Quod etiam ipsum hoe 


modo interpretatum bene se habere visum est ad 
consentiendum : quopiam et priscorum episcopos 
aliquos, et conscriptores eloquentes et nobiles agno- 
vimus in Pa ris et Filii theologia, id est divina ratio- 
cinatione, nomine consubstantialitatis esse usos. {28 ὲ 
itaque de exposita lide sint dicta, in qua universi 
consensimus, non sine animadversione, sed secundum 
sensus expositos coram ipso Deo amabili exsmiaante 
imperatore, et predictis ratiomibus concordantes , 
anathematismum post fidem in eis prolatum sine tri- 
stitia esse credidimus, eo quod non scriptis uti voci- 
bus probiberent. Unde pene omnis facia est con- 
fusio et indisciplinatio cunctis Ecclesiis. Nulla siqui- 
dem scriptura divinitus inspirata dicente, €x non ex- 


* 


9M 


91. AURCLII CASSEOnOR 


933 


stantibus ; aot, fuit aliquando quando non fuit, et re- A eorum qui ab eo sunt ordinati, etiam ex hac parte que 


liquis qux& proferebant, irrationabile nobis visum est 
hzec dicere vel doeere : quoniam neque priori tem- 
pore hujusmodi consuevimus uti sermonibus. Hzc 
vobis necessario scripsimus , dilectissimi, judicium 
nostr examinalionis et consensum vobis innote- 
scentes. Et quia rationabiliter tunc quidem nos scri- 
pta qux:Jam modis allie offlendebant; postea vero in- 
dubitate ea quie. erant sine contristatiene suscepi 
mus. Quapropter magnanimiler nobis sensum ver- 
borum díscutientibus, placuit concordare in his qux 
a nobis ipsis in fidei expositione confessa sant. 

H:ec itaque Eusebius Pamphili in Czsaream Pa- 
kestiuse litteris explanavit : Alexandrin: vero Ec- 
clesie, et /Egyptiacsie, et Liby:z, et Pentapoleos, et 


placuerint synodo, vobis insinuamus, charissimi fra- 
tres. Placuit ergo Melctium quidem elemeuti concilio 
(dum subtili veraque ratione nullam veniam ine:ere- 
tur) manere quidem in pr:pria civitate, nullam vero 
omnimodis habere potestatem neque eligeudi, neque 
ordinandi, nec iu provincia, nec in qualibet civitate 
videri, purumque nomen tantummodo possidere. Eos 
aulem qui ah ipso sunt constituti, mystica ordiratio- 
ne lirmatos habere honorem et ministeriem, ut ta- 
men sequentes sint modis omnibus universorum in 
siugulis patochtis et ecclesiis a chariesimo et commi- 
nistro nostro Alexandro consecratorum ; οἱ ut his 
nulla potestas sit placitos sibi eligere, aut nomina eo- 
rum 930 przxferre, aut omnino aliquid agere prater 


qus» vicine sunt, ho scripsit communi decreto Bg voluntatemEcelesise catholicze przesulis Alexandri.Gra- 


ooncilium. SocmaTES ib. 1, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 23. 


CAPUT XII. 


Epistola Nicaeni concilil ad Alexandriam et Zgyptuim 
destinata. 


Sancte magneque Dei gratia Alexandrin: Eeclesise 
et dilectissimis fratribus per Egyptum, et Libyam, et 
Pentapolim constitutis, congregati οἱ magnam san- 
ctamque synodum Nicsee celebrantes episcopi, in Do- 
mino salutem ; 

Quoniam Dei g:atia, et Deo amantissimi principis 
Rostri Constantini , congregantis nos in urbe przedi- 
cia ex provinciis diversis et civitatibus, magna san- 
ctaque synodus celebrata est, omnimodis necessario 


visum est ab hoc sacro sanetoque concilio etiam ( tulantie  voluntatent 


ad vos litteras destinare, ut noveritis quie quidem 
mota el examinata, qux: vero placuerunt atque firenata 
sunt. Ante omnia siquidem exquisita sunt impia et ini- 
qua et sine Deo dogmata Arii, ei jue consentientium, 
sub presentia Deo amantissimi imperatoris noski 
Constantini , ei omnium decreto complacuit ana- 
thematizari impiam ejus sectam et iniquam , at- 
que sine Deo verba, simul et nomina quibus utebatur, 
Filium Dei blasphemando, et dicendo : ex non ex- 
Btantibus esse; et iterum, fuit aliquando quando non 
fuit. Quomodo enim fuit, aut. quomodo iterum non 
fuit ἢ Et pro lihero arbitrio malitia, atque virtutis ca- 
pabilem Filium Dei esse dicentes, creaturam nomi- 
nabant eum atque facturam, Hzc igitur omnia fatua, 


tia namque Dei ét orationibus vestris in nullo schi- 
smate repertos; sed sine macula in catholica et apo- 
stolica Ecclesia permanentes , dignum est potestatern 
habere et eligendi quemlibet, et nomina eorum danti 
qui clero sunt. digni ; et absolute facere omnia secun- 
dum lege:n el sanctiones Ecclesi. Si quem vero 
contigerit requiescere in Ecclesia, tunc provehi in 
honorem defuncti eos qui nuper assumpti sunt, solum. 
modo si videantur digni, et populus eos elegerit, con- 
decernente simul et consignante maxima Alexandrize 
civitatis episcopo. Hoc itaque aliis quidem concessum 
est omnibus. [n persona vero Me'etii nequaquam 
eadem placuerunt, propter priorem indisciplinatio- 
nem ejus, el propter procacitatem ejus, ac pe- 
: ne ulla daretur auctoritas 
vel potestas homini qui posset rursus easdem 
indisciplinationes instruere. Ilxc sunt precipua et 
competentia ZEgypto et sanctissima: Alexandrinorum 
Ecclesi: Si quid autem aliud ordinatum est aut dog- 
matizatum, brxsente domino atque charissimo coimn- 
ministro el fratre nostro Alexandro, ipse praesens vo- 
bis subtilius poterit aperire, tanquam auctor gesto- 
rum et communicator existens. Evangelizamus autem 
vobis et de consonantia sanctissimi Paschze, quia ve- 
stris orationibus est correctum eliam hoc opus,ita ut 
omnes Orientales fratres, qui cum Judzis primitus 
celebrabant, consone cum Romanis, et vobiscum, et 
cum omnibus ab initio Pascha custodientibus, ex hoc 
tempore debeant custodire. Exsultantes itaque in his 


et auilia, οἱ blasphema auathematizavit sanctum et ἢ) qu» gesta sunt, et in communi pace atque concordia, 


universale concilium, et nec usque ad auditum impize 
secte atque furoris hujus, aut intellectum sensuum 
iuiquorum accommodavit. Ea quidem qure de illis 
gesta sunt, qualein. terminum habuerint, omnià jam 
aut audi:tis, aut audietis : ne nos forte videamur viro 
obloqui , propter delictum suum improperia digna 
portanti. Tantum etenim valuit ejus impietas, ut etiam 
Theonas Marmaricenus , et Secundus Ptolemaidis ea 
uterentur. Idem enim et illi damnati sunt. Sed quo- 
niai ineffabilis gratia Dei illas qnidem malas sectas, 
et blasphemias, et discordiam, et audaciain persona- 
rum, et divisionem, przedicta cominonitione [ed., com- 
motione] destruens liberavit Agyptum ; relinqueban- 
tur autem quee per petulautium Melelii gesta suni, et 


et in eo quod omnis radicitus hxeresis avulsa est ; cum 
majori honore et ampliori charitate suscipite commi- 
nistrum nostrum, pontificem vestrum Alexandrum, 
qui nos przesentia sua. ketificavit, tantumque laborem 
pro pace vestra etiam in hac :etate sustinuit. Orate 
$imul et pro nobis omnibus, ut qux: bene placuerunt, 
firma permaneant per Dominum nostrum Jesum Chri- 
stum, secundum bonam voluntatem facta , sicuti cre- 
dimus, Dei Patris in Spiritu sancto, cui est gloria in 
amcula. Amen. 
TRISITAS CONSUBSTANTIALIS ETERNA DEUS EST. 

TukoponETUus, lib. 1, c. 9. Edit. Christ. Vules. c. 6, 
py. 90. — SocnA Es, lib. 1, cap. 6. Fdit. Christ. Vales. 
cap. 9, p. 37. 


955 


CAPUT XIII. 


Quod Novatianorum episcopum Acesium evocarit Con- 
satantinus ad concilium. 


Ex hac igitur epistola svnodi manifestum est. quia 
non solum Arium et consortes ejus anathematizave- 
runt, sed ctiam verba seclz ipsius ; et quia de Pascha 
concordantes, hzresiarcham Meletium susceperunt. 
Movet autem me fervor imperatoris, etiam ex alia re 
ejus voluntatis habere memoriam, et quemadmodum 
pro concordia cogitabat. Habens enim providentiam 
picis Ecclesiarum, vocavit ad synodum et Acesium 
Novatianorum religionis episcopum. Postquam ergo 
scripta οἱ subscripta cst a concilio fidei definitio, re- 
quisivit imperator Acesium, si et ipse consentiret in 
fide et paschalis definitione festivitatis. At ille : Ni- 
hil, inquit, novi, o iimnperator, synodus definivit. Sic 
enim oliin el a temporibus apostolorum ipse percepi 
eV terminum fldei, et tempus paschalis festivitatis. 
Porro deituo imperatore requirente : Cur ergo te a 
cemimnunioue separas? ille ea quxe sub Decio ge:ta 
$:.nl persecutionis tempore replicavit, et subtilitatem 
acerbissiine regule deduxit ad medium : quía non 
oporteat eos qui post baptisma peccant peccatum 
quod ad mortem esse Scripturze divin» pronuntiant, 
communicatione sacramentorum fieri dignos ; sed in- 
vitandos quidem ad paenitentiam, spem vero remis- 
sionis non a sacerdotibus, sed a Deo solummodo susti - 
nere, qui poteetatem habet peccata remittere. τς cum 
dixissel Acesius, imperator ait : Ὁ Acesi, pone sea- 
lam, et, si potes, ascende solus in celum. Hzc vec 
Eusebius Pamphili, nec alii dixerunt, Ego vero auóivi 
a viro nequaquam mentiente , qui et valde senex erat, 
et tanquam qui viderat ea qua fuerant in concilio ge- 
&ta referebat. SochATES, lib. 1, cap. 6. Edit. Christ. 
Vales. cap. 9, p. 29. 


CAPUT XIV. 
Quod canones ecclesiastici in. Nicra conscripti sint, el 
de Vicennalibus Constantini. 

Svnodus autem corrigere volens hominum vitam, 
οἱ in ecclesiis commorantium, posuit leges quas ca- 
nones appellamus. In quorum tractatu videbatur ali- 
quibus introdueere legem , ut episcopi, presbyteri, 
diaconi et sabdiacoui cum conjugibus quas ante con- 
secrationem duxerant, non dormirent. Surgens autem 


ÍHiSTORIA TiAPARTITA. LIBER Il. 
A via synodum, et donis competentibus honoravit. Ad- 


on 


monilisque de concordia fijei, et communi inter 
alerutros pace, petita ab eis orationc, valedixit uni- 
versis in. Niczea : scribens absentibus qu:e fuerint in 
concilio celebrata, et invitaus ut ab omni díscordia 
recedentes, concordarent in exposita concilii fide; 
quz nihil aliud nisi Dei sententia videretur ex con- 
sonantia tantorum et talium sacerdotum sancto Spi- 
ritu constituta, et post inquisitionem  subtilissi- 
mam, et animadversionenm dubitationum omnium 
comprobata. SozowEN., lib. 1, cap. 35. Edit. Christ. 
Vales. cap. 95, p. 458. 


. 931 CAPUT XV. 
Epistola Constantini de Ario ei scriptis ejus. 


B — Victor Constantinus maximus, Augustus, episcopig 


et populo. 

Malignos et impios Arius hnitatus, dignum est ut 
illorum quoque suscipiat ultionem. Sicaet ergo Por- 
phyrius divinz& pictatis inünicus, iniqua volumina 
conira religionem proferens, dignam prumeruit inve- 
nire mercedem, et talem per quam in posterum esset 
opprobrio, et plurima compleretur infauiia. Et nunc 
placuit Arium et consectatores ejus vocari Porphy- 
riamos; ut quorum mores imitali sont, eorum voca- 
bulo perfruantur. Super hzc autem, si qua conscri- 
ptio 3b Ario facta reperitur, igni tradatur; ut non 
solum prava ejus doctrina depereat, sed neque ulla 
ejus possint remanere commenta. Hoc etiam praci- 
pio, si quis conscriptiones Arii celasse cempertus 


C fuerit, et non repente proferens igne consumpserit, 


mortis supplicio subjacebit. Mox enim ut in hoc fue- 
rit captus, capitalem suscipiet ultionem. Deas vos 
custodiat. Amen. SocnmaATES, lib. 1, cap. 6. Edit. 
Grist. Vales. cap. 15, p. 32. 


CAPUT XVI. 


Ejusdem epistola «d Eusebium Palestine de confe- 
clione sacrorum librorum, et de repurgatioue domi- 
nici sepulcri. 

Victor Constantinus maximus, Pius, Eusebio. 

Ut in nostri nominis civitate cognovimus, Salva- 
toris Dei nostri prospiciente solatio, maxima hoini- 
num multitado sanctissim;e se dicavit Ecclesim ; ul 
hoc cremento valde proficiente, dignum es:e videa- 
tur etiam ecclesias im ea plures :dificari. Quapro- 


in medio Papbnutius confessor contradixit, honora- p) pter, quod visum cst nostrz: voluntati, decuit uos tux 


bil.s confessus nuptias, et castitatem esse dicens con- 
cubitum cum propria conjuge. Suasitque concilio ne 
talem poneret legem : gravem asserens 6856 causam 
quae aut ipsis aut eorum jugalibus occasio fornicatio- 
nis existeret. Et bxc quidem Paphnutius, licel nuptia- 
rum esset inexperius, exposuit. Synodusque laudavit 
sententiam ejus, et nihil ex hac parte sancivil; sed 
hoc in uniuscujusque volantate, non in necessilate 
dimisit. Sozouew., lib. 1, cap. 22. Edit. Christ. Vales., 
ε. 25, p. 451. — His a concilio ita dispositis, contigit 
vicennalia Constantini principis provenire. Et est con- 
suetudo Romanorum, unumquodque decennium im- 
peratorum publica devotione celebrare. Opportunum 
ergo judicans Constantinus , invitavit tunc ad convi- 


notum facere sapientiz:, quatenus quinquaginta meru- 
branaceos codices bqre confectos, et ad usum habi- 
les, ab artificibus antiquari.s, et perfecte artem scieu- 
tibus eeribi przcipias, divinarum quippe Sceripiura- 
rum, quarum maxime confectionem et usum neces- 
sarium Ecclesiis esse nosti. Directe sunt enim litterce 
3 nostra tranquillitate ad provincix judicem , quate- 
nus omnia confeclioni eorum necessaria praebere 
curet. Ut enim citius codices coascripti conficiantur, 
erit opus diligentiz t':e. Nam et duo publica vehicula 
2d deferendos eos ex auctoritate rescripti nostri t& 
percipere convenit. Sic enim et maxime bene con- 
scripti usque ad nostrum perducentur aspectum, une 
quippe tux Ecclesie hoc exsequeute diacono; qui 


935 


M. AURELII CASSIODORI 


955 


duin ad nos venerit, experietur nostre munificen- A — Hic quidem libellus e»t reversionis Eusebii et Theo- 


tiam pietatis. Deus custodiat te, frater charissime. 

Sufficiunt quidem hxc ad conjiciendum, magis au- 
tem aperte noscenduimn, quemadmodum famosissimus 
imperator suum studium circa sacra constituerit. 
Attamen. adjiciam qui etiam circa salutare sepul- 
crum gesserit. 

Agnoscens enim quoniam elati, et circa culturam 
bacchantes idolorum , sepulcrum Domini sordibus 
operuerant : oblivioni tradere contendenles menio- 
riam salutarem ; et desuper templum zdificaverant 
luxuriosissimz dznonis, id est Veneris, ut illic vir- 
ginum cantibus insultarent ; precepit destrui scelc- 
ratissimum templum , ipsumque pulverem funestis 
sacrificiis violatum ejici, et procul a civitate dispergi ; 
deinde sacrarium zditicari Deo maximum a.que pul- 
cherrimum, sicut designatur ex ejus epistola ad Ma- 
carium ipsius civitatis episcopum destinata. Ta&o- 
DOR£TUS, lib. 1, cap. 10, p. 45. 


CAPUT XVII. 
Libellus penitentie ab Eusebio et Theogonio datus. 


Eusebius igitur et Theogonius pocnitentiz libellum 
suuunis episcopis dirigentes, ab exsilio revocati sunt 
imperiali przecepto, et suas Ecclesias receperunt, ex- 
pellentes eos qui in ipsorum locis fuerant ordinati, 
id est Eusebius Amphionem, Chrestum vero Theogo- 
nius. Cujus libelli exemplar hoc est. 

Dudum quidem ante judicium condemnati a reve 
rentia vestra , patienter ferre qux decreta suut a 


sancto concilio vestro debuimus. Sed quia nimis ab- C 


surdum est contra nosinetipsos dare calumniatoribus 
de taciturnitate probationem , propterea referimus 
quoniam nos et in fide una cucurrimus , et sensum 
examinautes de consubstantialit:tis sermone cuncti 
pacificati sumus : nequaquam sequentes hizeresim, sed 
commeirnorautes [ms. Lyr. , commorantes] ad cau:e- 
lam Ecclesiarum qux nostr:e subveniebant menti. Et 
satisfacientes eis a quibus per nos suaderi debuerat, in 
fide subscripsimus. Anathematismo autem non sub- 
notavimus, non tanquam fldem accusautes, sed velut 
non credentes talein esse eum qui fuerat accusatus, 
certi de ejus ad nos directis epistolis, et inter nos 
disputationibus habitis. Si igitur satisfactum est san- 
cto vestro concilio, non reluctantes, sed consentien- 
tes decretis vestris, etiam hac conscriptione satisfa- 
cimus vobis : non exsilium graviter ferentes, sed 
suspicionem abjicientes hiereseos. Si enim dignamini 
punc in vultu vestro nos suscipere, habebitis in om- 
nibus consonantes, el vestra sequentes pariter con- 
stituta : quando etiam eum qui in his accusatus est, 
placuit reverenti:s vestr:e .clementiam promereri at- 
que revocari. Absurdum namque est, si is qui puta- 
tur esse reus revocatur ad satisfaciendum in quibus 
ei derogabatur ; ut nos contra nosmetipsos pra:beamus 
per taciturnitatem increpationis judicium. Dignaimini 
ergo, sicut vestrz? convenit venerationi, et Deo aiman- 
tissimum principem commonere , et preces tractare 
nostras, ei velociter de nobis qua vobis conveniunt 
cogitare [ms. Lyr., disputare. 


gonii, Ex verbis autem ejus conjicio quia isti quideu 
dictat» fidei subscripserunt , damnationi vero Arii 
consentire noluerunt. Ex quo et Arius ante istos re- 
vocatus agnoscitur. Sed licet hoc ita se habere videa- 
tur, tamen Alexandriam accedere prohibilus est. Hoc 
autem ostenditur ex ejus cogitationibus , quas postea 
molitus invenitur, figmento su:c penitentie , sicut 
opportune patefiet. SocnaTE:, lib. 1, cap. 10. Edit. 
Christoph. Vales. cap. 14, p. 45. 


239 CAPUT XVIII. : 


De dedicatione et ornamentis civitatis, et de cultu Je- 
rosolymorum, et ligno crucis, atque clavis quibus 
transfixus est Dominus. 


Imperator interea post concilium degebat itus. 


Jj Celebrata ergo festivitate publica Viceunalium suo- 


rom, mox ad erigendas ecclesias festinus accessit. 
lloc itaque faciebat per singulas civitates et in urbe 
cognominis sui. SocmaTES, lib. 1, cap. 12, edit. 
Christ. 

Nam cum ei omnia prospere cederent, propriain 
voluit habitare civitatem. Veniensque ad campum 
ante Ilium positum juxta Hellespontum super Ajacis 
tumulum , ubi Achivi contra Trojam pugnantes ba- 
buerunt castra , civitatem designavit portasque fecit 
qux» hactenus videntur a navigantibus. lkec ageuti 
per noctem Deus a, paruit, monens ut alium quxreret 
locum, eumque monens ad Byzantium Thracix, illie 
eum habitare jussit. SozowEN., lib. 1, cap. 2. Edit. 
Christ. Vales. cap. 5, p. 4.4. 

Qu: cum primitus Byzantium vocaretur, ausit et 
maximo eam muro circumdedit, et diversis ornatam 
fabricis equam imperiali Rom:e constituit (An. Dom. 
939); et denominatam Constantinopolim , appellari 
secundam Roman lege firmavit, sicut lex ipsa in 
marmorea platoma noscitur esse conscripta , et in 
Strategio juxta equestrem statuam ejus est constituta. 
In hac quoque civitate duas quidem zdificavit eccle- 
sias, quarum unam nominavit Irenem , aliam vero 
appellavit Apostoloruin. Non solum autem, sicut dixi, 
auxit Constantinus Cli istianorum dogmata, sed etiam 
paganorum templa destruxit. Simulacra namque or- 
nata publice in Constantinopolitana urbe proposuit, 
οἱ tripodas Delphicos in circo ad «peetaculum dedit, 
qui cum ipso videantur aspectu, referuntur. Socka- 
TES, lib. 1, cap. 19. Edit. Christoph. Vales. cap. 16, 
p. 45. 

Interea mater iinperatoris Helena, cujus cognomine 
vicum Drepani prirceps civitatem dizavit Ilelencpo- 
lim, admonita per somnum ad Jerosolymam prope- 
ravit; et quondam Jerusalem desertam sicut pomo- 
rum custodiarium inveniens , requisivit. sepulcrum 
Christi. Quod licet diflicillime, tamen invenit (Au. 
Dom. 325). ltaque repente templum illud scelestissi- 
mum dejici jussit. Et palam facto Domini monu- 
mento, apparuerunt circa id suffoss» tres cruces, et 
clavi, simul et titulus litteris Hcehraieis, Grxcis Lati- 
nisque conscriptus : JESUS NAZARENUS REX JUD/EORUM., 
SocnaTEs, lib. 1, cap. A5. Edit. Christ. Vales. can. 
17, p. 64. 


953 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IL. 


£A 


Dicitur autem quia eliam mortuus crucis tactu A xdificabantur ecclesize. BSozowEX., lib, n, cap. 9; edit. 


surrexerit. De hoe ligno sibylla dixit apud pagahos : 

Ο ter beatum lignüm in quo Deus extensus est !- 
Tunc ergo qux: crux esset Domini, qu: latronum, 
dubitare coeperunt. Proinde Macarius, civitatis prze- 
sul, hujusmodi tractatu dubitationem: solvit. Mulieri 
namque nobilitate clar:xe, longa segritudine fatigaize, 
unanr illarum cruciuni cum oratione promptissima 
àdhibens, virlutem Salvatoris agnovit. Mox enim ut 
ΕἸ ΤΙΝΩΝ crux attigit, passionem scevissim:e xgritu- 
dinis effugavit, et femin:e saluteiit restituit. SoscWes. A 
lib. wt, cap. 1 ; edü. Christ. 

Sic itaque mater imperatoris quod cupiebat agno- 
scéns, de clavis quidem quibus manus Cbristi fuerant 
perforatz, alios in galeam immisit imperatoris : filii 
capitis providentiam gerens, ut jacula bellica submo- 
veret; alios freno equíno permiscuit, et cautelam 
imperatoris agens, et veterem prophetiam adimplens. 
Olim ehim Zacharias clamaverat propheta, dicens 
(Cap. xiv, 90) : Et erit quod in freno e&t sanctum Do- 
mino omnipotenti. Salytaris vero crucis partem qui- 
dem aliquam regalibus distribuit. TuroponTUs, Ub. 1, 
cap. 18, p. 48. 

Quam Constantinus suscipiens, et credens salvari 
civitatem übi hc particüla servaretur, in sua statua, 
sieut fertur, in foro Constantini posita super colum- 
nam porphyretieàm devote condidit. Secna zs, (ib. h 
eap. (3; edit. Christ. Valgs. cap. A7, p. 47 

Reliquam ero partem in argentea theca clausam 
civitatis tradidit sacerdoti. Et undique congregans ar- 


lifices, maximas illic ornatasque zdificavit ecclesias. C 


His ita gestis, convivio exhibito virginibus sacris, et 
ipsa ministerium ancill:à gerens, ultra 'ociofesimum 
ànhum etatis agens, et his &inilia faciens rc.liit ad 
filiam. Et cum ketitia transivit e svculo, niulta filio 
pietatis mandata committens, novissimis benedictio- 
nibus adiimpleto. TnEoponETvus, lib. 1, cap. 18, p. 48. 
. Post hiec igitur imperator curam maximam -Chri- 
stianorum habens, paganorum superstitiones avcréa- 
batur ; removitque monomachias, et suas imagines 
in templis poni precepit ; et cubitum quo mensuratur 
Nilus, non jam in templum Serapidis annis singulis, 
sed in ecclesiam portari soncivit. SocmATES , lib. 1, 
cap. 14; edit. Christ. Vales. cap. 18, p. 48. 

In omnibus itaque volens similem mónstrari Romx 


Constantinópolim, (rustratus non est. Nam et córpo- D) 


ribus et divitiis major effétta est. Quod ideo provc- 
nisse credo propter amorem Dei, quem civitas gerit, 
et habitatorum circa indigentes auxilium. Iu tantum 
namque fides crevit, ut mulli quidóm Judzeorum ci- 
vium, pagani vero pene omnes Cliristianam illic con- 
vertzrentur ad fidem. 1n qua urbe, crescente tem- 
pore, religio noscitur ampliata ; neque arx, neqne 
pagana templa , aut sacrificia facta sunt, ni-i sub 
4uliano brevi tempore ; quód mox probatur crstin- 
ctum. Hanc igitar tanquam nuper conditam Christi 
civitatem Constantinus suo nomine dedicavit : multis 
Lam et magnis exornaus ecclesiis. Juvabatque Divi- 
nitas imperatoris vota, et apparitionibus multis indi- 
Cabatur quia sancte salutáresque essent que illic 
PaTROL, LXIX 


Christ, Vales. cap. 5, p. 445. 
CAPUT XIX. 


De loco ubi Vesta olim colebatur, et nunc archangeli 
basilica stat , et de miram que illic pro Christi 
nomine celebrantur. et 


Insignis itaque locus ex illo tempore claruit pere- 
grinis et urbieis, ubi olim quidem Yesta colebatnr, 
postea vera ecelesia facta e$t ;'qui locus nunc Micliae- 
lium nuncupatur, in dextera-positus parte navigau- 
tium a Ponlo ad' Constantinopolim , distans ab ea 
navigio quidem stadiis fere triginta et qninque ; per 
terram vero circuraeuntibus omnem sinum usrue ad 
septuaginta et amplius tenditur. Sortitus est igitur is 
locus zppellationem nunc usque servatam, ceo qaod 


B illic manifeste ceruifur apparere Micháel divinus 


archangelus : quod etiam egojustus eximie verum 
933 esse confirmo. Ostendit igitur lioc ita esse et am 
multis aliis virtus divina. per ipsarum rerum expcri- 
mehla. Qóidam enim in causis crudelibus aut inevi- 
tabilibus periculis, alii vero in languoribus aut ignotis 
passionibus incidentes, bic orantes ad Deum, libera: i 
premeruerunt. Sed qus singulis οἱ quomódo illic 
miracula contigerint, narrare longum est. Qus vero 
provenerint Aquilino nobis.noto, et in causis forensi- 
bus socio, partim ab eo audiens, partim ipse cogno- 
scens necessario pandam. Cum eum àrdentissirm.a fe- 
bris rubris choleris mota [mss., rubris coloribus nota] 
comprcbendisset, :estuanti poculum dederant medici, 
quod evomuit; moxque cum vomitu ditfuse choler:e 
superficiem vultus ejus simili sui colore tinxerunt. 
Quamobrem quidquid comederet et biberet evomebat. 
Cumque hoc diu pateretur, nec esca ad nutrimenta 


proficeret, hzesitabaf ars medicorum; ét dum morti 


vicinus essct, jussit suis ut eum ad locum lunt ducc- 
rent : credens aut íllic'se móri aut languore privari. 
Jacentique per noctem divina virtus apparens przee- 
pit ut quidquid cemederet , in hujusmodi potiónein 
tingeret, quz c$set ex pipere, et vino, et melle con- 
fecta. Quo facto, ab x»gritudine liberatus est ; quippe 
cum medicis ratione medicin:ze videatur esse contra- 
rium calida pocula cholericis exhiberé.' d 

Audivi enim et Probianum virum in palatio haben- 
tem militiam meditorum , crudeli podagra passiono 
detenturn , ibi doloribus liberatum, eique apparuisse 
sanctam mirabiliter visiónem (An. Dom. $539). Cum 
- enim'dudum paganus essct, factus postca Chiristianus, 
aliquatenus dogma sequebatur. Totius tero ' salutis 
causam, id est sacratissimam crucem, nolebat adorare, 
Hanc habenti sententiam divinz virtus apparens, et 
signum monstravit crucis, duod erat positum in al- 
tario ejusdem ecclesi. Et aperte palam fecit , quio 
ex quo crucifixue est Christus, omnia qu:e ad uijlita 
tem humani generis facta sunt, quolibet modo prz- 
ter virtuteni adorandz crucis gesta fion essct, neque 
ab angelis sanctis; neque ab hominibus piis. Sozowmx. 
lib. , cap. 2, edit. Christ. Vales. cap. 5, p. 445. 

CAPUT XX. 
De templorum destructione. 
Cum itaque populi et civitates ad cnltum. Christia- 
30 


᾿ 


039 


M: AURELII CASSIODORI 


9:0 


nitatis accederent, et celeri pro liliis οἱ uxoribus me- A paululum cum aliis pontificibus ipse conscripserat, 


tuentes ne quid mali paterentur si contradicerent, 
quieti vacarent, nudati solatio multitudinis teinplo- 
rum cultores et sacerdotes simulacra apud se reposita 
pretiosissima tradiderunt, et qu:e Jovis fulmina vo- 
cabantur ; et per seinetipsos h:ec educebant ex ady- 
tis et templorum lateniibus locis : qu:eque prius in- 
visibilia apud 608 erant, et solis sacerdotibus mani- 
festa, facta sunt omnibus valde vilissima. Alie vero 
imagines et statu: ex pretiosissima confectz: materia, 
igne crematze sunt, et pecunix publice [F. leg. pubicze] 
sociatb. Qux vero ex ΓΘ mirabiliter facta videbantur, 
ad Constantinopolim sunt advecta. ornatus causa (An. 
Dom. 5355), et bacteuus in publico collocata, et per 
plateas, et in circo, atque regalibus, id est Pytbia di- 
vinatoris Apollinis, et mus:xe Heliconides, et Delphici 
tripodes. Spoliataque sunt januis templa, et alia la- 
quearibus sunt nudata, alia vero neglecta ad sordes 
usque ruimamque perducta sunt. Tunc ilaque pe- 
ricrunt et penitus sunt eversa, id est, in ZEgea Cilicize 
templum ZEsculapii, etin Aphacis juxia. montem Li- 
banum, et Adonim fluvium Veneris domus : utraque 
apud illos insignia ; eo quoi JEgeate gloriarentur, 
quasi languentes corpore eu:arentur apud eos, da- 
none noctibus apparente atque curante. In Aphacis 
autem, quod per invocationem quamdam certo die 
dc summitate Libani montis ignis fulgens veluti sidus 


iu proximum flumen velociter occumbebat, quod di- 


€ebant Venerem esse, SozowEx., (ib. n, cap. 4; edit. 
Christ. Vales. cap. 9, p. 449. ' 


CAPUT XXI. 
De conversione barbarorum. 

Interea cuni. multitudo nimia gentium ex Thracia 
-Aransiisset in Asiam, et alii aliunde barbari egissent 
contra Romanos, multi sacerdotum Christi captivi 
.cum eis erant. Cumque languentes curarent, et dz- 
. mones cífugarent, Christum solummodo nominantes, 
et Filium Dei invocantes, insuper e£ conversatione 
philosophantes inculpabili, et omnem maculam vir- 
tulibus evincentes, admirati barbari virorum vitam, 
simul et opera egregia, benese sapere crediderunt, 
οἱ Deum babere propitium, si meliores imitarentur 
homines, et sicut ipsi placarent Deum. Et constituen- 
tes sibimet ex eis bene agendi rectores, edoceban- 
Aur, et baptizabantur, οἱ consequenter in ecclesias 
occurrebant. SozoMEN., lib. n, cap. ὅ. Edit. Chria. 
Vales. cap. 6, p. 451. 


᾿ς CAPUT XXII. 


Quod Eusebius Nicomediensis Constantinopoleos inva- 


serit episcopatum, εἰ de litteris Constantini adversus 
eum. 


Fautores igitur Arii nequissimà non reliquere 
consilia. Hujus enim causa in confessione fidei etiam 
. manibus consenserunt, qui postea imitati sunt gesta 
luporum. Nam cum sanctissimus Alexander, qui suis 
orationibus Árium fuerat jaculatus, id est Byzantii 
pontifex, sic euim tunc vocabatur Constantinopolis, 
ad meliorem trausiatus fuisset vitam, Eusebius de- 
fensor impietatis, parvipendens regulas quas onte 


* 


repente Nicomediam deserens Constantinopolitenam 
arripuit sedem, regulis e diverso clamitantibus, epi- 
scopos et presbyteros non licere ex alia civitate trans- 
ire ad aliam.^Sed imiruin non est ut qui sic insaniunt 
adversus Unigeniti deitatem, licenter etiam alias trans- 
gfediantur leges. Non enim tunc solummodo hanc 
novitatem fecit, sed etiam olim aliud simile perpe- 
travit. Qui dum in Beryto esset episcopus, transilivit 
in Nicomediam, et ex ea denuo post concilium insa- 
nia apertz impietatis exactus est, et cum eo Theogo- 
nius Niczenus. Quod imperator Constantinus litteris 
manifestum fecit. Ego verc huic operi finem episto- 
le inserere judicavi. Scripsit enim hsc Nicomedien- 
sibus : Quis est hic qui ità populum docuit innocen- 


B ten ἢ Eusebius utique t yrannicze crudelitatis excultoz. 


Quod enim ubique tyranni noscatur esse cliens, ex 
mulus rebus apparet. Hac namque veracium episco- 
porum testatur interitus, 93/4 hoc etiam Christia- 
norum crudelissima persecutio clamat aperte. Nihil 
enim de injuriis mihi factis nunc aio, per quas quando 
maxine adversarum partium | insidi:e discurrebapt, 
iste etiam oculos contra me babebat intentos. Cui 
hoc defuit solum, quod non et armatum ministerium 


Ayranno licenter exhibuit. Neque me quispiam putet 
.ad horum probationem minus instructum. Judicium 


namque mauifestum est, quia presbyteros et diaco- 
nos sequentes Eusebium aperte constat a me depre- 
hensos. Sed bxc quidem transeo qux nunc non inJij- 
gnationis gratia, sed ad illorym confusionem a me 


C prolata [ed., probata] noscuntur. Hoc solum formido, 


hoc cogito, quod vos ad communionem criminis vo- 
cari conspicio. Propter Eusebii namque seductionem 
et subversionem, conscientiam percopistis ἃ veritate 
separatam. Sed erit hujus rei non ta;da saiubritas, si 
episcopum fidelem et integrum nunc sumentes, respi- 
ciatis ad Deum. Quod utique ad pra:ssens in vobis est 
studium, et istud in vobis esse oportuerat ; et dudum 
iu vestro pendere judicio, nisi predictus Eusebius 
pessima consciorum suorum tuilione venisset huc 
[mss. et edit. V., hic|, et ordinem rectitudinis impu- 
dentissime confudisset, Sed quoniam de meniorato 
Eusebio apud vestram charitatem nos breviter loqui 
decet, audite. Meminit vestra patientia factum in Ni- 
exa civitate concilium : cui et ego ipse: conscientize 


p mes» cultum decenter exhibui, nihil aliad volens 


quam concordiam omnibus fabricari, et prze cunctis 
arguere et removere banc causam, qux» priacipium 
quidem babuit per Arii Alexandrini superbiam, cor- 
roborata vero est per Eusebii pravum pestiferamque 
votum. Sed ipse Eusebius, o amabiles atque charis- 
simi! cum quanta putatisdiscussioue[ed., N«v. et Prob., 
discursione|] (quippe conscientia sua victus), cui 
quanta confusione mendacio utique declarat dege- 
bai? Immittens quidem mihi diversos, qui pro eo de- 
poscerent; petens vero a me quoddam solatium, ne 
tanto malo convietus, suo honore privaretur. Testis 
est mibi Deus hujus rei, qui et in me et in vobis be- 
nigno amore consistat. Nam etiam me ille devertit, 
et indecenter arripuit, quod vos quoque nostis, T'una 





—- 


94 . 


IIISTQRIA TRIPARTITA. LIDER il. 9:3 


enim omnia gesfa sunt sicul ipse desiderabat, quia À verant, ei cum cis venerunt ad Antiochiam. EL sche- 


omne malum in sua conscientia recondebat. Sed ut 
€:elera perversitatis ejus omittam, quid maxime cum 
Theogonio nequitixe sux» participe egerit, audite, de- 
posco. Alexandrinos quosdam a nostra fide receden- 
tcs huc [mas. et ed. V., hic] destinari prxceperam, 
quouiam horum ministerio mentis flammas urgebat. 
Sed istj benigni et optiini nimis episcopi, quos simul 
concilii veritas ad penitentiam reservabat, non solum 
receperunt eos, et apud se reser vaverunt, sed etiam 
malis corum voluntatibus communicare decreverunt, 
Quapropter hoc circa istos ingratos decrevi peragre, 
ut abrepti procul deportarentur exsilio. Nunc itaque 
vestrum est ad Deum illa fide respicere, qua semper 
el fieri convenit, οἱ esse decet, et agere. Episcopos 
enim purificatos, et orthodoxos, atque clementes nos 
gau lemus habere. Si quis autem ad memoriam illo- 
rum pestilentium, aut ad laudem improvide presu- 
mit forsitan cxeitari, repente in sua presumptione 
ministri Dei, hoc est meo opere comprimeter. Domi- 


nus vos custodiat, fratres. charissimi. Tn£oponETUS, 


Jib. 1, cap. 18 et 19, p. 49, 


CAPUT XXIII. 


Quod rursus Eusebius apud. Constantinum impetrata 
| vehia pro Arianis egerit. 


Tune igitur isti οἱ damnati, et e civitatibus sunt 
expulsi. Et in Nicomedia quidem Amphion [ed., Ap- 
pion] episcopus ordinatus est, in Nic:ea autem Chre- 
stus. Sed rursus consuetas machinationes exercentes, 
οἱ imperatoris clementiam accessibilem suis fallaciis 


ina quidem sub honore przmittebatur adventus eo. 
rum ; quoil vero propinabatur, erai pietatis bellum. 
Mulierem namque prostantem mercede negotiantes 
[ed., Niv. et Frob., conducentes], et linguam ejus sibi 
impendi persuadentes, ad concilium venerunt (Ar. 
Dom. 5351). Proinde alios omnes furas ire przcipien- 
tes, ter miserrimam introduxere mulierem. At illa 
iuf. ántulum sub  mamilla demonstrans, aiebat ex 
concubitu Eustathii illum se el conceplsseet generas- 
se, eumque clamabat sepius impudentem. 15 autem, 
qui calumuize ejus tam mauifest:e conscius erat, jus- 
sit ut hanc rem si qui scirent deducerent [ed., dedu- 
cerentur] ad medium. Illa vero dicente nullum se ha- 
berc accusationis testem, jusjurandum ei justissimi 


D judices intulerunt ; lege scilicet aperte clamante (Deut. 


xix, 15) : In duobus aut tribus testibus credi esse ve- 
racia, qu:e dicuntur ; necion et Apostolo przcipiente 
(I Tim. v, 19), ut nullus adversus presbyterum inscri- 
ylionem [ed., accusationem] factam. extra duos. aut 
ires lestes aecipial, Sel isti sagras corteminentes 


leges, contra talem virum accusationem sine testimo -: 


nio receperunt, Gum crgo illa mulier jusjurandum 
2335 proebuisset, adjecit: aflirmans quia infans ille 
de cóncubitu esset Eustathii. Tunc itaque tanquam 
adversus adullerum isti amatores veritatis protulere 
decretum, aliis quippe de. pontificibus (cum utique 
multi adessent, et pro apostolicis doginatibus repu- 
gnarent, et omnimodis quz fuerant concinnata nesci- 
rent) aperte reclamantibus, et. magnum  Éusta» 


invenientes, restituti sunt, prioremque potentiam ro- C thium — collaudantibus, decretumque illorum ini, 


ceperunt. Eusebius etenim, sicut jam dixi, eliam 
Constantinopolitanum tenuit tyranice przsulatum, et 
potiorem percepit praesumptionem, frequenter ad 
imperatorem veniens, et fiduciam ex crebra collocu- 
lione mercatus, contra veritatis propugnatores seva 
contentiones instituit. Et primum quidem cupere se 
llierosolymorum loca professus est, et imperatorem, 
tanquam famosissimum visurus zdifieationis opas, 
provida cogitatione captavit. Quapropter cum multo 
honore dimissus est, imperatore vehicula ct alia ei 
distribueite solatia. Profectus igitur est cum eo cj 
T bheogonius Nieznus, particeps malignorum consilio- 
rum ejus, sicuti jam. diximug. Tutopongus, lib. 1, 
cap. 20 εἰ 21. Ed τ. Chrisi. | 


CAPUT XXIV. 


Qua [raude Eustathius Antiochenus sit episcopatu de- 
positus et in exsilium deportatus, et qui post eum [ue- 
rint ordinati. 


Yenientes aulem in Antiochiam, et amicitiarum 
induti vultum, maxima mulcaiione [ed., Niv. et Frob., 
ministratione] polili sunt. Veritatis enim propugna- 
tor magous Eustathius largan cis hospitalitatem fra - 
ternitatjs exhibuit. Cumque ad sacratissima loca per- 
venissent, e concordes vidissent eos, hoc est, Euse- 
biuih Ciesariensem, Scythopolitam Patrophilum, et 
Aetium Lyddz, Laodicexz Theodotum et alios qui le- 
jtam Arii δὰ ceperat, uunliaverunt eis quod cogita- 


quum guscipi prohibentibus. lloc itaque facto, velo- 
citer hujus note [ed., Niv. et Frob., noxa: concinna- 
tores ad imperatorem profecti sunt, eique persiase» 
runt quia vera fuisset inscriptio [ed , accusatio], et 
depositionis Eustathii justa sententia quem tanquam 
adulterum atque tyrannum expelli fecerunt, exerci- 
tatorem pietatis simul et castitatis egregium. Et ille 
quidem per Thracias ad lllyrici deductus. est civita- 
(em. 1sti vero prius quidem pro eo ordinaverunt Eu- 
Jalium. Quo, tempore pauco, vivente, Eusebium Pa- 
lestinentem illuc (mss. et ed. V., illic] migrare vo- 
luerunt ; eoque fugiente mutationem, et simul impc- 
ratore prohibente, fecerunt Euphronium. Quo etiatn, 
anno et paucis mensibus in episcopatu defuncto, 


D Piacito * illius Ecclesise tradideré pontilicatum. Isti 


yero ompes pestem Arii babuere celatam. Propterea 
namque multi pie viventium, el sacerdotum, et rc- 
liquorum, ecclesiastica relinquentes collegia, apu: 
semetipsos conveniebant. Quos universi Eustathianos 
appellaban!, quig post egressum illius seorsum con- 
gregabantur. Purro mulier illa ter misera passionem 
crudelissimi langnoris incurrens, manifestavit ipsi- 
dias; et illam trageedie compositioneni pariter enu- 
davit, non duoboe vel tribus, sed multis valde [ed., 
admodum] sacerdotibus, qux? concinnata videbantur 
insinnens. Ait enim pro pecuniis illam se facere pr..- 
sumpsisse calumniam. Jusjurandum tamen noa om. 


* Álter codiceuni Grxcorum Πλαχεντίῳ habebat a alter Dartitq 


945 


M. AURELII CASSIODORI 


914 


nino fuisse faleum, quia ille infans de quo juraverat A aversus bostes ila cuncti commovebantur, ut pene 


filius erat. cujusdam Eustathii nomine, fabri frrarii, 
'TuEoDoRETUSs, lib. 1, cap. 21, p. 52. 


CAPUT XXV. 
De divisione Antiocheni populi propter Eustathium. 


Tunc igitur in Antiochia gravis seditio de Eustathii 
depositione surroxit, οἱ postea de episcopatus ele- 
ctione tantus ignis accensus est, ut pene civitas uni- 
versa deperiret, populo in duas partes dissidente. Et 
aliis quidem Eusebium Pakvstin:e transferri. conten- 
dentibus in Antiochiam, aliis autem studentibus ut 
reverteretur Eustathius. Erat entm in utraque parte 
et populus civitatis, el militaris maius, οἱ tanquam 


usque ad gladios pervenirent, nisi Deuset timor princi- 
pis cobiberet. Naim imperatorsuis epistolisseditionem 
compescuit. Eusebius autem Palestine repudiavit 
[ms. T'heod., repelavit]; quod admiratus imperator 
scripsit ei : propositum laudans, eumque beatum cla- 
máàus, el quod non unius civitatis, sed totius orbis 
potius digne decerneretur episcopus. De c:etero au- 
tem per annos octo dicitur Antiochenz Ecclesie va- 
casse sedes, Tandem vero studio inimicorum Niczenz 
fidei, ordinatur Euphronius. His igitur in hoc volu- 
mine rite contexts, tempus est ut sequentis libri 
ordinetur jed., ordiamur] initium. SocRaTes, lib. 1, 
cap. 18. Edit. Christ. Vales. cop. 24, p. 59. 





LIBER TERTIUS. 





936 CAPUT PRIMUM. 
Dec conversione gentis Indorum atque Persarum. 


In temporibus religiosi principis Constantini, et 
Indorum gentes et Iberorum Christiani dogmatis ru- 
dimenta susceperunt. Sed etiam Armenios tunc. pri- 
mum audivi Christianos effectos. Aiunt enim Tirida. 
tem regem tunc gentis illius ex quodam mirabili 
signo Dei, quod circa cjus domum evenit, Christia- 
num fuissc factum, et emnes simul ejus ditioni sub- 
jectos una preceptione jussisse ut similiter Deo 
col'a submitterent. Unde et apud ceteros. confines 
Christianum dogma iransivit, et multitudine dilata- 
tum cst. Apud Persas autem initium. Christiani- 
tatis z:estimo celebratum, dum quidam eorum. oeca- 
sionc commereii ad Ostroinos οἱ al Armenios ve- 
ujentes; ut assolet, sanctis illis colloquerentur viris, 
eteorum virtu:es experirentur. SozowEx., lib. n cap. 
7. Edit. Christ. Vales. cay. 8, p. 454. 


CAPUT LL - 


Quomoac Tudei Christianos accusaverint apud Persas, 


d, σι quasti, et quibus. modis passi sint apud 
orsi. 

Cumque tempore procedentecrescerent, et ecclesias 
el sacerdotes pariter czerosque minietros habere 
eaperunt. Joc autem factum non mediocriter contri- 
stabat magos, qui religionem Persarum, veluti que- 
dam sacerdotalis tribus, per successionem gencris 
ab initio commissam habere noscuntur. Afliciebat 
enim id etiam Jud:eos natgraliter quodammodo Cari- 
stiani dogmatis inimicos. Quoproepter accusaverunt 
apud Saporem tunc regem. Symeonem  archicpiseo- 
pum Seleuci: et Ctesiphontis civitatum in. Perside 
regal:um, tanquam amicus essel Ccsari Ronmnorum 
eique l'ersarun negotia. depalaret. Credens autem 
derogationibus his Sapores, primum quilem tributis 
jmmensis Christianos afliciebat, eo quod plurimos co- 
rum agrosceret, qui paupertatem  mazis eligerent ; 
crudelibusque viris hujusmodi exactiones  injunxit, 
quatenus ex egestate peeunigrum, et nimietate exacto. 
rum vin) passi, propriereligionis jura contemnerent. 
l'ost lice autem sacerdotes ministrosque Dei gladiis 
minacibus interemit, ecclesias subvertit, οἱ vasa ea- 


Β rum omnia publicavit. Symceoneni vero. deduct jussi. 


àd se, tanquam proditorem l'crsarum regut atque re- 
ligionis. Magi siquidem, auxidiantibus. &ibi. Judzis. 
cum festinatione sanctas. ecclesias destruebant. Sy- 
meon autem compreliensu-, ferroque virctiis, 34 re- 
gem usque deducitur. Qui vir etlectus est uiagnus, et 
omni fortitudine pretiosus. an cum cam. torquen- 
dum Sapores jussi«set introduci, neque nuit, neque 
adorayit. Pro qua re vehementius cfleratus. rex, in- 
quisivit cur non adorassct, quippe quod prius facere 
consueverat. Ad quem Symcon : Prius quidem: non 
vinctus adducebar, ut negarem veri Dei culturam, et 
nihil in hoc dubitans, qux* sunt solemnia regis inr 
plebau; nunc autem fas mihi non est hoc agc- 
re. Veni namque pro mostro dogmatc .ei pietate 


C decertaturus. Jc dicentem — procepit rex — ado- 


rare 937 solem, et facienti plurima se daturum 
cum maximo honore munera compromisit ; reluctan- 
tem vero interminatus est esse moriturum ct omnei 
Christianorum gentem. Cumque nec terroribus po- 
tuisset movere Symeonem, net mulcere promissio- 
nibus, sed fortiter permaneret, nunquam 'q.oque 
adoraret solem , ne proditor sua religionis existeret, 
prxcepit euin in vinculis retineri , credens euim posse 
longo teinpore declinare. Cumque duceretur ad car- 
cerem, vidit eum Ustazades [al., Ustazancs, οἱ 
Ustazares] senior quidam eunucpus, nutritor Saporis, 
et major regie domus, Et consurgens adoravit cum 
Sedebat nainque ante. januas regis; quem Symeon 
increpavit injuriosc, et cum furore clamavit, aversa- 
tusque despexit. Is enim dum Christianus esset, no& 
ante multum tempus vim passus adoraverat. solem. 
Quo facto, repente flens euauchus, cum . gemitu we- 
stem quidero claram qua. indutus erat. exutus. cst, 
et lugubrem accipiens amictum, ante domum regiam 


sedebat flens atquo. gemens : Heu! inquit, qualem 


credam esse cirea ine Deum , quei ego ncg»vi, dum 
pro hac causa. dudum  amitissinius Symeon neque 


. verbum mihi reddidorit, ct sic aversaius cum furore 


transiverit? Cumque hc Sapores audisset, evocans 
éum, causam luctus inqui-ivit, sut οἱ qua ei circa 
domum :zrumna comigerit. Respondens Ustazades, 
ait: O rex, nihil in hujus seculi domo infortuiii 


915 


IRSTODUA. TRIPARTITA. LIBER 1l. 


- 


940 


passus sum. Utinam pro his qux» mihi nunc. evene- A pariter adorare. Cumque hane nullus-eljgcret vitain, 


runt, in universas calamitates alias incidissem ! Lugeo 
namque cur vivo, qui dudum mori dehueram. Video 
solem, quem tibi parere volens, non voto mex vo- 
luntatis, adoravi. Quapropter pro utroque me mori 
justissimum est : quia et.proditor sum Christi, et te 
quoque decepi. Et ille quidem hxc dicens, juravit 
ecli et terrx» Creatorem, suam ulterius non se mu- 
tare sententiain. Sapores autem admiratüs eunuchi 
constantiam, amplius smviebat adversus Christianos, 
(anquam maleficiis hoc agere przvalerent.  Parceus 
autein seniori, nunc lenitate, nunc minis omni vir- 
tute eum se subvertere judicabat. Cumque nil ageret, 
UstazaJe profitente nunquam se fore sic"fatuurá, uti 
pro Deo creatore cunctorum illa coleret potius quae 
ἃ Deo creata sunt, tunc ira commotus, jussit gladio 
caput ejus abscindi. Cumque duceretur ad necem, 
rogavit spiculatorem üt paululum sustineret, tanquam 
aliquid regi mandaturus, et vocans quemdam fidelium 
eunuchorum, jussit ut diccret hzc Sapori : Pro 
favore quem hactenus a juventute habui circa ve- 
stram domum, o rex, patri tuo et tibi ministrans 
studio competenti, testibus non indigeo, tu namque 
bene nosti. Pro omnibus ergo qux aliquando vobis 
impendi, redde mihi compensationem hujuscemudi, 
ne quis ignorantium putet me supplicium sustinere 
tanquam infidelem regfii aut male cujuspiam volun- 
latis, sed ut potius manifestum "flat quad agitur, 
przeco clamans denuntiet universis, qnia Ustazades 
capite truncatur, non regis inimicus, sed Christianum 


spiculatores circa necem martyrum laburabant, Sy. 
meon aulem assistens confortabat uuiversos, ct de 
resurrectione ac pietate loquebatur, atque de sacris 
Scripturis adhibens fidem, dicebit : Vitam quidem 
veram esse sic mori, mortem vero manifestam negare 
Deum : adjiciens quia post paululum etiam nullo 
.perimente sponte mors accidit. llic est enim omnibus 
natis finis inevitabilis. Post l:ec autem perpetuitas 
non omnibus similiter accidit, sed velut ex quodam 
pondere omnem rationem reddent homines hujus 
vike et eorum quie bene gesserint retributionem, ct 
ponas malorum sine dubitatione recipient. Majus 
autem omuiuin bonorum nilil est ac boatus quam 
eligere mori pro Deo. IHxc dicente Symeone, et tan- 


B. quain filios edocente, iu certaminibus sacris inodo quo 


decebat unusquisque exercitatus alacriter currebat 
ad necem. Cumque omnes centum splculator trans- 
isset, novissime venit ad Symeouem, et Abedecallain, 
el Ananiam: ambo namque senes, cani, smb ejus 
Ecclesia constituti, cum eo fucrant contpreliensi, ct 
erant in vinculis. SozowEs., lib. n ,cap. 9. Edit.Christ. 
Vales. cap. 10, p. 458. *— Tunc itaque Pusicius, qui 
super omnes artilices regis erat ibi consistens, et 
videns Ananiam trementem cum prapararetur a4 
necem, ait : Paulalum, o senex, claude oculos, et 
securus esto, mox enim Chri:ti videbis aspectum. 
Cumque dixisset hoc, repente coimprehe:.sus, ductus 
ad regem, et Christianus esse manifestatur, co quod 
pro dogmate fuisset locutus libera intentione marty: 


se esse professus, et Deum proprium apud regem ΟΣ ribus. Tunc rex extraneo quodam et crudeli modo 


negare contemnens. "1:56 quidem entyichus regi nun- 
tiavit. Porro Sapores juxta petitionem Ustazadis 
pr:econem clamare fecit. /Estimabat enim:alios posse 
a Christianitate revocare Christianos, si mente perci- 
perent quia nulli parceret. Christiano, qui senem 
uutritorem et devotum sux familiaritatis occideret. 
Ustazades autem studuit clamari causam sux necis, 
crelens quia cum per terrorem adorasset. solem, 
multos Christianorum deduxerit ad timorem : nunc 
autem cognoscentes pro religione mortuum ,imitato- 
res multos sui virtutis efficeret. I1loc itaque modo 
Ustazades gloriosissima morte translatus est. Sozo- 
ΜΕΝ. lib. n, cap. 8.F dit. Christ. Vcles. cap. 9, p.153. 
— Symeon autem id cognoscens in carcere, gratiflcos 
pro eo hymnos obtulit Deo. Altera vcro die, qr x erat 
sexta feria septimang: majoris, in qua ante lesur- 
rectionis festivitatem annua salutaris Passionis me- 
moria cclebratur, etiam Symconein decrevit rex ferro 
perimere, Deductus enim rursus e carcere ad pala- 
tium regis, nimis intrepide foquebatur Sapori de 
doginate ; et nec illum nec solem passus est. adorare. 
Eademque die similiter interimi jussi sunt el alii 
centum in carcere constituti. Novissime vero Symeo- 
nei occidi prxceptum cest, ita ut mortem videret 
universorum. Erant etenim horum alii quidem epi- 
scopi, aiii presbyteri, alii diversorum ordinum clerici. 
Cunique omnes. ducerentnr. ad imortem, adveniens 
summus princeps magorum, interrogabat eos, si vcl- 
leut vivere, ct regis rclizionem colere, ct. selein 


eum mori pr:cepít, ita ut perforata cervice exindo 
Jinguam: ejus ejicerent. Hoc itaque facto, quibusdam 
accusantibius etiam filiam ejus, virgo sacra tunc coni- 
prehensa perempta est. Sequenti vero anno, die quo 
"Passionis Christi memoria celebrabatur et. exspecta- 
"batur Resurrectionis festivitas, crudelissima Saporis 
preceptio per omnem P'ersarum cucurrit tcrram : 
morte condemnans eos qui sc profiterentur esse 
"Christianos. Quo tempore fertur ultra. numcrum 
multituJinem Christianorum gladio cefí$disse : alios 
"namque per civitates et castella diligenter magi rc- 
"quirentes, celféos inveniebant; alii vero sponte, 
nullo diceite, semetipsos offerebant, ne 938 taci- 
tur5itate Christum negare viderentur. [gitur dam 
omncs Christiani sine. paicitate. [ ed., neque ulli 
sparcceretur] perimerentur, etiam multi in ipsis rega- 
libus sunt occisi, eum quibus ct Azanes eunuchus 
regi maxime gratus. Quod dum Sapores autlissct, 
tristis factus, hanc generalem pereinptionem reimovit, 
et solummodo pr:zeceptores religionis Jussit occidi. 
1:1 siquidem teinporc, zegritudinem incurrcnte regina 
ΘΌΖΟΜΕΝ,, lib. v, cap. 30. Edit. Christ. Vales. cap. 
11, p. 459., Synieoniscpiscopisoror, nomiue Tharbua, 
comprehensa est cum fanm!a suam sequente. vitam, 
quas contigit teneri per insidias Judisorum accusam- 
tium, quasi. maleflcia regin:z fecissent, propter Sy 
meonis mortem. Regina vero (cum soleant lar zuentes 
hujusmodi rebus [ed., Niv. et Frob., ἐρεοῦν} aure: 
accorinicdsre)su: pKata est verau essc detraction etat. 








΄ 


947 


M. AURELII CASSIODORI- 


918 


et maxime a Judzis factam, cum et ipsa similia sa- A quia dum in civitate Persica eptscopus fuisset ordina- 


peret, eosque sinc mendacio et sibi faventes arbitra- 
retur. Sumentes autem magi Tharbuam Οἱ alias, 
mortis acerb:e perculere supplicio. Stüipitibus enim 
alligatas, setráque findeütes μὸν médium, cas crudeli 
nece laceraverunt, el quasi expiantes reginam , per 
medios stipites transire fecerunt. Ferunt dutem istam 
Tharbuam speciosam: valde fuisse, et a magis qui- 
busdam adamatam, et latenter ad concubitum petitam, 
promissa mercede salutis sux et aliarum, si consen- 
tiret ad vitium. Qui nec auditum Iuxurix passa est 
sustinere, sed injuriis pro turpi petitione relatis, 
alacriter accessit ad mortem, nc traderet. sanctam 
virginitatem. Cumque cireumirent magi et principes 
corum universam provinciam secundum Saporís prze- 
ceptum, uL sacerdotes et doctores dogmatis appre- 
henderent Christiani, puniebant episcopos et pres- 
byteros, el maxime per regionem Adiabenorum. Hic 
namque locus est Persicus, et plerumque Christia- 
norum. SozouwEN., lib. ut, cap. 13. Edit. Christ. Vales. 
cap. 12, p. 460. — lloc enim tempore et Acepsimam 
episcopum apprehenderunt, el multos clericorum 
ejus; tenentesque przesulem, sufficere sibi credide- 
runt, alios nudatos substantiis dimittentes. Jacobus 
autem quidam presbyter Ponti [ms., sponte] seqüe- 
batur Acepsimam, et supplicaus magis, identidem 
merüit frretiri. Tunc enim et seni alacriter serviebat, 
et ejus cladem aliquate.ius levigabat, plagasque ut 
poterat eurare non desinebat. Post paululum vero 
posnis crudelibus eum magi torserunt, cogentes ut 


adoraret solem. Quo respuente, miserunt eum rursus ( 


in vincula. Sed et multos alios presbyíeros et 
diaconos ha'ebant in carcere post flagella. Pauco 
tempore pretereunle, princeps magorum ge cis 
consuluit regem ; acceptaque potestate ut ageret quod " 
vellet, si solem non adorarent, mandavit eis in 
carcere regiam volunta'em. Quibus aperte respon- 
dentibus nunquam se fore proditores Christi, nec 
adorare solem, sine ulla parcitate eos verberibus 
laniavit. Cum quibus Acepsimas pro coufessione 
dogmatis viriliter est defunctus. Quidam vero Àrme- 
tmorüm cum essent obsides apud ljersas, corpus ejus 
2-lerentes latenter, sepultur: debite tradiderunt, 
Alii vero licet non minus flagellati,* preter. spem 
vixerunt ; et non inutantes voluntatem, denuo ad 


tus, multa sxpe sit passus, et plágatus atque Lractus, 
virili mente sustinnerit, Cumque nulli potuisset ilfie 
suadere ut Christianus esset, graviter ferens maledi- 
xit civitati, et exinde discessit. Post paucum vero 
tempus primatibus ejus loci in regem peccantibus, 
superveniens exercitus cum trecentis elephantis civi- 
tatem subvertit, et velut desulatam regionem arantes 
seminibus tradiderunt. Milesius "autem episcopus 
se!'ümmodo peram circumferens, quie sacrum codicem 
Evangeliorum habebat, perrexit orationem fáclurus 
ad Hierosolymam, et inde in gyptum, ut videret 
monachos ibidem conversantes. Qualis igitur iste 
sanctus, ei miraculorum fuerit operator, Syri suut 
testes, qui efüs actus vitamque scripserunt. Fertur 


B ilaque eorum qui tünc martyrio coronati sunt. sub 


regno Saporis, virorum àc feminarum fuisse millia 
quási sexdecim. SozowEN., lib. n,cap. 15. Edit. Christ. 
Vales. cap. 14, p. 162. 


CAPUT Ill. 
Epistola Constantini ad Persarum regem pro Christianis, 


In Perside vero fautoribus pietatis Constantinus 
Augustus sponte prospexit. Agnoscens enim eos ab 
impiis vehementer affligi, eorumque regem erroribus 
servientem [ed., s:evientem] diversa eis inferre peri- 
cula, scripsit ei per legátos, qui tunc aderant, monita 
pietatis : rogans ut cultores Dei apüd eum digno 
honore potirentur. Sed melius studium pii principis 
per ejus litteras valebit agnosci. 


EPISTOLA CONSTANTINI ΠΕΡ, 
Ad Saporem regem Persarum . 
- De providentia Dei erga. homines. 
Sacratissimam custodiens fidem, veritatis luce par- 


licipatus sum : luminis veritate gubernatus, sacrarm 
cognosco fidem. Denique per hzc, sicuti res ipse 


vonirmant, venerabilem religionem esse conspicio, 


€i doctrinam agnitionis sanctissimi Dei omnibüs 
offerentem, liujusmodi cultum me habere profiteor. 
Quia hujus Dei virtutem in auxilio habens, inchoans a 
finibus Oceani ,: omnem terrarum orbem firiuissima 


spe salutis obtinui; ita ut universiqui per tot tyrannos 


cladibus quotidianis fuerant subjugati , et ad obscuri- 
tatem usque perducti , resumentes conmunium rerüm 


vincula suat reducti, cum quibus erat Aithalas ; qui Ὁ vindictain, rediviva quodammodo curatione resurge- 


dum nimis leusus cederetur, buineri sunt. disjuncti, 
ila üt mortuas postca manus portare videretur, 
aliique ejus ori cibos offerrent. Sub hoc itaque regno 
testimonio bon: vite translati sunt presbyteri, dia- 
coui, monachi et sacra virgines, el in aliis officiis 
Ecclesia. consUtuti, ac pro dogmate laborantes in- 
numero multitudines. Eodemque tempore passus est 
unà com Marea Bichor episcopus atque clerici circiter 
ducenti et quinquaginta, qui cum eo capti a Persis 
'uerant comprehensi. Tunc etiam Milesius nomine 
marlyrio coronatus est, qui primuin quidem militabat 
apud l'ersas, postea vero relicta militia conversatio- 
nen zelatus est apostolicam. SozoMEN., lib. i1, cap. 
Y3. dit. Christ. Vélés cap. 45, p. 161, —Dicitur eim 


-—., 


rent. Hunc Deui colo cujus signum Deo dicatus meus 
exercitus portat ia liumeris, et ἃ quo dum justo 
sermone aliquid poscitur, impetratur. Ex ipsis autem 
tropmi insignibus beneficia repente suscipio. llunc 
itaque Dea immortali memoria me honorare profi- 
teor, eunique summa puraque mente super omnia 
esse credo. Hunc inclinatis genibus invocabo, 939 
fugiens cunctum abominabilem sanguinem et olores 
horribiles ac fugiendus, omnemque terrenam flam- 
mam nimis evito. Quibus omnibus nefandus et iuef- 
fabilis error multos gentium, ac genera universa 
prostravit, et inferno contradidit. Qux eniii De. 
omnium propter homines providentia suz clementi, 
αἰ càuzd, prggduxit in inuhdum , Exc aa πρίων 


91e 


HISTORIA TRIPARTITÀ. LIBER Τ|. 


95) 


cujusque desiderium trabi non patitur. Sed puram A Niceui concilii, Alexaudrinorum Eiclesie | suscepit 


tantummodo mentem et immaculstam animam ab 
omnibus [ed., hominibus] exigit, virtutis et pietalis 
actus exqui;it, mansuetudinis el clementi: delectatur 
eperibus, mites amat, habet.odio turbulentos, diligit 
lidem, punit perfidiam, omueimque potentiam curo 
fastu. despicit, superborum purit asperitatem, ad 
fastum elevatos interimit, humilibus autem ac pa- 
tieutibus digna retribuit. Sic itaque etiam regnum 
justum magtipendens adjutorio sux virtutis extendit, 
sapientiamque regiam pacis tranquillitate custodit, 
Non ergo videor mihi errare, frater mi, hunc esse 
confitendum Deum omnium principem atque patrem, 
quem inalti regnantes apud nos vesanis erroribus 
seducti , denegare tentaverunt. Sed illos ones finis 


Athanasius prassulatum. Cujus persecutiones, fugas, 
contumelias, erebraque pericula transferre distuli, 
que Hufinus suo nobilitavit eloquio. TuEoDoRETUS, 
lib. τ, c. 26, p. 59. An. Dom. 528, Baron. 520. 


CAPUT V. 


Que contra Athanasium fus sint, el quomodo coníu- 
gerit ad principem. 

Post plurima vero consilia turbis seditionibusque 
completa, ct clamores accusatorum posceutium ut 
Athanasius tanquam magus violentus et indignus sa- 
cerdotio damnaretur, directi ab imperatore metuen- 
tes ne eum aliqua invasione pcrimerent, latenter 
eum de concilio subtraxerunt. At ilie sciens non sibi 


comprehendit exitialis,ita uomnegeuus hominum post g fore tutum contra tot accusatores agere, judicibus 


€os exsurgens, clades eorum pro maledictio.is exem- 
plo proponere videatur. Horum igitur uuum esse reor 
Valerianum, quem velut. quxdam virga. iracuudie 
diviuze de nosiris terris expollens, vestrià partibus 
τι puniendum. Qui scilicel verecundi:e sus 
famosissimus |ed., Niv. et Frob., nobilissimum], apud 
nos tropieum deujonstrasse cognoscitur. Sed hoc 
quidem in bonam partem conversum est, ut in nostro 
&eculo hujusntodi supplicium fieret manifestum. Vii 
namqüe et ego illorum lineum qui uuper nefandis 
prceplionihus Deo devotum populum turbaverunt. 
Quapropter multas Deo refero gratias, quoniam in- 
Legra providentia omne genus humanum, colens 
legem divinam, reddita sibi pace decenter exsul:at. 


Unde etiam nohisipsis credo quoniam optime caute- ( 


que universa proveniunt, quando per illorum puram 
probabilemque religionem divinamque concordian, 
universa in se dignalur erigere. T5Hur de tali howi- 
nun: collegio, id est Christianorum (pro quibus mibi 
omnis est sermo), quain me libenter credis audire, 
quando etiam euinestia loea Persidos per eos aui- 
plius quam eupio decorantur ? Tu ergo optime guber- 
naveris, si fueris sicui illi, et habueris commune 
quod illi. Sie enim habebis omnium Dominum mitem, 
placidumque, atque propitium. Ilos igitur, quoniain 
tantus ae talis existis, commendo tibi quoniam et 
pietate probaris insignis. Hos dilige competenter, et 
facito clementi tue participes, tibi simul et nobis 
; rebiturus gratiae imineusa jura oer fideut, 

Ile igitur optimus imperator pietate. decoratus 
ezit, curam non solum subjectorum habens, sed 
etiam eorum qui sub alienis gubernaculis regebau- 
Lur. Quapropter et ipse divina protectione potitus est, 
et universam Europam atque Libyam, super has 
etiam maximam Asix parlem tepens, subjectos ha- 
buit ubique devotos. Sed etiam barbaroruin alii qui- 
dem sponte serviebaut, alii devicti. Ubique triumphi 
videbatur, et victor cernebatur in onibus iipera- 
tor. TukopongTUs, lib. 1, c. 21, p. 506. 


CAPUT IV. 


D» Alexandri pontificis. Alexandrini fine, et iniio 
presvlis Athanasii. 


Interes. Alexandro mirabili sene, qui Arii prestra- 
verat. blasphemias, defuncto, post menses. quinque 


etiam inimicis, synodum relinquens, venire festina- 
vit ad imperatorem. Sozowx., lib. u, cap. 34. Edit. 
Chris*. 

lzitur. Athanasius ad principem veniens, omnem 
priesuzn;tionem coftra. se factam episcoporum edo- 
cuit. AL iili al Mareoten convenientes, quosdam cor- 
cordautiin sibimet. sacerdotum miserunt ail princi- 
pem, id est, Thcaogonium Νίσαιαν, atque Theodorum 
Perinthium, Ma:i Chalcedonensem , Narcissum Ci- 
licem, et similes horum, mendacia texentes, et qux- 
dam commenta fi.gentes, οἱ nudas valde calumnias, 
quasi veras accusationes sibimet componentes, Quo 
facto venerunt ad Eliam civitatem. Praeceperat euim 
imperator ut omne eonciliun a Tyro veniret. a4 
Aliam. Nec non et alios undique congregari przece- 
perat, quatenus templa xdificata dedicarentur. Misit 
ilaque pariter devotos viros [ed., Niv. et Frob., ip- 
dicum] pietate ac file clarissimos, oinuia largissime 
expendi przxecipiens, won solum pontificibus ac sacor- 
dotibus, sed etiam egentibus uaiversis, qui undique 
concurrebant. Porro ficrat exornatum etiam sacruin 
altare palliis regalibus atque vasis, auro et pretiosis 
lapidibus Gecoratua. TaroponETUs, lib. 1, cap. 30, 
pag. ΟἿ. 


CAPUT VI. 


Quomodo sit Arius ab exsilio revocatus, et qualem 
libellum dederit Constantino , et de fraudibus Aria- 
"orum. 


Imperator interea. Arium de exsilio revocavit, jus- 
sitque ut quod de Deo crederet, scriptura currente 
proferret. Tunc ille novitatem nominum quam prius 
adinvenerat declinans, aliam explanationem «on- 
Lexuit, simplicibus verbis eam οἱ divina lectione con- 
firmans, jusjurandum quoque prxbuit ita se credere, 
et liec eiiam. mente sapere, nibilque aliter intelli- 
gere. Textus enim ejus expositionis hujusmodi est : 

Q0 Piissimo et Deo amautissimo Domino. no- 
so imperatori Constantino Arius et Euzoius pres- 
byteri. - 

Sicut pizcepit Deo amab;lis pietas tua, domine 
imperator, exponimus nostram filem, et scriptis 
profitemur coram Deo sic credere et nos, el. omnes 
qui nobiscum sunt, sicuti subjectum est. Credimus 
iu uuum Deum Patrem onmoipotente:n, e Dominum 


r$ 

ei. 
&ecula natus est, Deum Verbum, per quem omnia 
fücía sunt, qux bi ctelis, et qux in terra, qui venit, 
et carie assumpsit, el passus est, ct resurrexit, et 
ascendit jn. colos, et iterum venturus est judicare 
vivos et mortuos ; et in Spiritum, sanctum, et carnis 
resurrectionem, et vitam futuri seculi, et in regnum 
egelorüm, etin unam sanctam catholicam Dei Eccle- 
siam, qux a finibus usque ad fines est. Hauc autem 
filem percepimus ex sanctis Evangeliis, dicente Do- 


3nino discipulis suis: Ewntes docete omnes gentes, 


baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus 
sancti (Matth, xxviu , 49). Si autem non hzc ita cre- 
dimus atque suscipinus, vére Patrem, et Filium, et 
Spiritum sanctum, : sicut omnis catholica Ecclesia, 
et sàncíx edocent Scripturze, quas per omnia sequi- 
mur, judex noster erit Deus et nunc et in futuro die. 
Quapropter tuam pietatem, rogamnus, Deo amabilis 
imperator, ut. dum ecclesiastici sumus, et fidem et 
sensum Ecclesfe sanctarumque Scripturarum hiabe- 
fnus, àhniri hos per pacificam et Dei cultricem pieta- 
Yen) tuam matri nostr; Ecclesi jubeatis, quxstioai- 
bus utique et superfluitatibus inquisitionum sablatis ; 
αἱ ei nos, et sancta Eccles'a ad invicem  arilicad, 
solemnes orationes pro pacifico pioque imperio, ét 
vinni tuyo genere omnes communiter celebremus. 
flanc (iJei expositionem alii quidem dicebant arti- 
ieiose coffipositam ; ut videretur princeps placari 
sermonibus, et ita Arii dogmatibus Cit cumferri ; qua- 
Yenlis per expositionem ei fiducia proeberetür, et 


M. AURELII CÀSSIODORI 
éesun Christufh Filium ejus, qui ex eo ante omnia A - 


952 


CAPUT Vil. 
Epistola onstantini- evocanüs episcopos, «t Athunasil 
causas ipse cognosceret. 

Igitur imperator directa sacra epistola concilium 
evocavit, ut in suj presentia Athanasii examinare 
causam, cujus. vérba sunt hxc : 

Victor Cónstantinus pius episcopis in Tyrioruim 
urbe cóllectis. 

Ego quidem ignoro qu: vestro concilio tàbolén- 
ter dique cum tempestate decreta sunt. Apparet enim 
quoniam quadam tumultuosa indisciplinatione verilas 
est oppressa ; vobis quippe non considerantibes quz 
Deo placent, propter jurgia qu: cóntra proximos ve- 
siros habetis, et vota vestra inevincibilia ease con- 
tenditis. Sed erit opus divinz Providentiz, quatenus 


B et ας contentio aperte deprehensa possit evacuari, 


atque nobis palam fiéri, si quid illic convenientes sive 
qualibet gratia, aüt inimicitiarum chusa gessistis. 
Quapropter cum omni festinaliome vos omnes ad 
meani fcverentiam volo concurrere, quateuus gesto- 
rum: apud vos integritatem per vosipsos possitis osten- 
dere. Verum qua gratia hzc scripserim vobis, voa- 
Que ad me litteris evocaverim, per ea. qux sequun- 
tur agnoscelis. Pergenti jam mihi ad cognominis no- 
stri felicissiia patriz civitatem, dum essem 'conscen- 
surus in equum, repente Athanasius épiscopus in 
media platea cum quibusdam sacerdotibus quos circa 
se habebat, sic inopinate nos adiit, ut nobis daretue 
subito causa cujusdam formi. liis, estis enim uihi 
inspector omnium Deus est, quoniam neque cogno- 


btrümque haberet intellectum, Arbitratus autem im- C scere eum quis esset prima fronte przevalui. nisi qui- 


peratór Ariurh et Edzoium similia credere lis qui in 
Beza conveneranj, valde gavisus est. Non tamen si- 
bünet persuasit ut cos in Ecclesie cómmmniionem sus- 
€iperet ante judicium alque probationem congruarum 
Personarum secundum "Ecclesia: legem ; sed destina- 
vit eos ad episcopos tune llieroso:ymis congregatos , 
scribeus ut filem eorum expositionis examinareitt, ét 
clementem super eis debcrent proferre senteritioun ; : 
sive recte credentes invidiz gratia essent injustitiam 
pasel, seu dum non babererit unde judices suos cul- 
pare.peterent, per porriitentiam revocaréntur. Porro 
sumpta occasione, fautores Arii per scripta impera- 
toris eos in communionem susceperunt. Et cum hoc 
fecissent, ipsi imperatori rescripserunt, é& Ecclesise 
Alexand: ius, et in Egyptum, et Thebaidam, et Li- 
byam, episcopis universis et clericis przcipientes ut 
eos alacritér süsciperent, imperatore testante rectam 
eorum esse fidem, quam etiam proprie epistole 
subjecerunt. lec quidem iu f'lierosolymis gesta no- 
scuntur. Sozoxex., lib.n Ἐς. 90. Edit. Christ. Va- 
les. c. 91, p. 484. 

Athauasius autem fugiens de Tyro, Constantino- 
polim venit, et qu:e passus est adito imperatore nar- 
ravit: petens ut qux in Tyro fuerant gesta, exami- 
uaréntur süb éjus quoque prwsentia. Porro Con- 
stantinus imperator rationabilem petitionem ejas.ju- 


. dicans, haec scripsit episcopis qui in Tyro convene- 
&: 


ΜΕ ϑύ10 


i » lib. n, cap. 27. Edit. Christ. Vcles. 
en, 3, p. 


dam nostrorum, et quis esset ct quam pertulisset i in- 
justitiam tunc nar?assét. Et ego quidem peque con- 
fabulatus cüm éo sum illo tempore, nec qualibet loch 
tione párticipatus. Dumque ille se audiri deposceret, 

ego vcro refutare: et pene repelli eum prociperem, 
eum majori fiducia nibil aliua nobis quam vestrum 
postulavit adventum ; ut vobis presentibus quz pas- 
δ}5 est niecessario possét suis gemitibus explanare. 
"Uude quia. mihi raüionbile Videtur, et témporibus 
opportunum, scribi vobis libentius hec prxcepi, ut 
omues quicunque apud Tyrum concilium celebrastis, 
inlesinenter ad expeditum nostr: mansuetudinis 
cencurrere fe:tinetis : ipsis operibus ostensuri puri- 
tatem el rectitudinem vestri judicii coram me videli- 


D cet, queni Dei mii. istrum' propfium fec vos abnega- 


tis : quou.iam et imperator miuister sum Dci. Igitur 
"ubique pácificatur Dei nomen, et integre bénedicitur 
per meam in Deo culturam etiam ápud ipsos barba- 
Tos qui veritatem hactenus ignorabant. Certum nam- 
que est quia qui veritatem ignorat, neque Deum 
.Scire potest. Verumtamen, sicut przdiétum est, etiam 
barbari per me fidelem ministrum recognoverunt, et 
Dominum metuere didicerunt, quem utique protecio» 
rem meum ubique ac provisorem ipsis operibus est 
o:tensumm. Unde precipue etiam Deun sciunt, Et illi 
quidein 941 propter nostrum timorem reverentut 
Deum. Vos autem, qui sancta inysteria ejus clemen- 
"n proferre. debetis, non dicam custodire, sed nihil 
*eore, n'si quie a1 cofitentionem mosc ntur et odia 


35s 


BISTORIA TRIPARTITA. 


LIBER If. 


pertinere, et, ut. absolute dicam, qux ad humani ge- A ctam. Nam et ad. corcilia concurrebat, episcopajgun 


eris tendere videntur interitum. Sed festinate, sic- 
uti dixi, ad nos venire continuo, scientes quoniain 
omni virtute agere conabor, quatenus qum in lege 
'Dei sunt, ea pr:cipue sine aliqua titubatione serven- 
tur. Quibus utique neque vituperatio, neque mala 
superstitio poterit implicari, dispersis utique, ac pa- 
lam contritis, et penitus exterminatis sacratissimae 
egis inimicis, qui sub schemate sancti nominis bl:s- 
pbemias varias el. diversas injiciunt. Soci TES, lib. 
1, c. 22. Edit. Christ. Vales. c. 24. 


CAPUT Vill. 
Quod venientes episcopi Ario. fatenJes Athanasio de- 
traxerint, ila ut in exsilium mitteretur 

H:x.siquidem littere ad sestuationem perduxerunt 
eos qui fuerant in synodo congregati, quoniam plures 
quidem ad proprias red.erant civitates. Qui vero 
circa Euscbium, et Theogonium, et Márin, Patrophi- 

Aum, et Ursacium, et Vlenteth érant, ad Constanti- 

.mopolitanam venientes urbem, nequaquam de calice 
fracto, aut aliari subverso, aut Ársenio perempto, 
quod in synodo ἑϑβείη πεν ean. quxstionem fleri 
permiserunt ; sed aliam invenere detractionem, sug- 

gerentes imperatori, quoniam Athanasius iütermina- 

retur non se niissurum ab Alexandria frumenta * so- 
lemniter a4 Constantinopolitanam urbem. Et bec se 
audisse dicebant, Athanasio dicente ad Amantium, 
Auubionem, Arbathiotem , et Petrum, episcopos. 
Multuin itaque derogatlo przevalet quando derógator 
creditur file dignus. Hac subreptione ad furorem 
perductus imperator, Athanasium relegavit exsi- 
lio, et habitare eum prxcepit in Galliis. Aiunt 
enim quidam hoc imperatorem propterea fecisse, 
ut unirentur Ecclesie : quoniam Athanasius com- 
"inugicare Arianis evitabat. Et ille quidem degebat 
in Treveri Galliarum. SocmaTES, lib. 1, cap. 93 
Edit. Chris:. 

Se! nemo miretur si tantus vir deceptus excessit, 
sacerdotibus falsa loquentibus; cum divinus quoque 
David propheta, non a pontifice, sed a servo Siba 
contra Miphiboseth inendacia loquente, deceptus sit. 
TucoponETUs, lib. 1, "cap. 355, p. 66. 


CAPUT IX. 
(Quomodo Marcellus. Ancyranus depositus. sit, εἰ de 
Asterio sophista. 

Iyitur episcopi in Constantinopolitana urbe congre- 
gati, Marcellum Ancyr» σα αἰ Jeposuerunt pro 
hu;usmodi causa. Asterius. quidsm in Cappadocia 
exercens àrtem sophisticam, eam relinquens, Chri- 
stianitatem se promittebat ascíscere; tentavitque li- 
bros conscribere, qui leruntur liactenus, et per quos 
Arii dogma firinatum est. Dicebat enim Christum sic 
esse Virtutem Dei, sicuti dictum est apud Moysen : 
Locustam et. campas vírtutem Del ; et his multa si- 
milia, Conveniebat autem is Asterius frequenter apud 
episcopos qui Arianam przcipue mon evitabant se- 


^ Constantiui senioris liberalitate Constantinopolim 
uitteba itur ex. Alexauiria fermo ottogimta uillia 


in aliqua civitate quareus. Sed sacerdotio quidejà 
frustratus e»t, eo quod persecutionis tempore sacri- 
ficasse probaretur. Cumque circumiret Syrie civila- 
tes, libros quos consuerat ostendebat. ll:ec aynoscens 
Marcellus, contra eum scribere volens, mensuram 
contrarietatis excessit, Purum namque hominem , 
Sicut Samosaténus Paulus, pr»sumpsit dicere Domi- 
num Christum. Hzc agnoscentes qui tunc Hierosgly- 
mis' convenerant, de Áslerio quidem nullum habuere 
sermónemi, quoniam neque erat in ordine sacerdo- 
lum; Marcellum vero tanquam sacerdotio functum 
trationent exigentes libri sui, eumque comperientes 
Samosateni dogmate maculatum, jussérunt ut a. tali 
secta recederet, Qui reprehensus, librum se promisit 


B exurere. Cumque hoc stüdium fuisset [ed. , Niv. et 


. Frob., deferbuisset] lentatum, episcoporum colle- 
gium, evocante Tiperatore, venit ad regiam civita- 
lem, presentibusque Eusebio et qui cum eo erant 
episcopis, in urbe Constantinopolitana rursus studiui 
de Marcello fiebat. Et dàm Marcéllus, sicut promi- 
'serat, illicitam conscriptionem nollet incendere, eum 
de episcopatu deposuerunt. In cujus locum Basilium 
in Aucyram direxerunt. Sed hanc quidem conscri- 
ptionem Eusebius tribus destruxit libris, supersti- 
"tionem ejus valde redarguens. Postea vero Marcellus 
jn Sardicensi concilio recepit episcopatum, dicens 
non intellectum suum librum , et propterea. quasi 
Paulianum fuisse depositum. SocnarEs, lib. 1, cap. 
24. Edit. Christ. 


C CÁPUT X. 


Quomodo Artus, dum studet ab Alexandro Consiaui- 
nopoleos in communionem suscipi, exstinctus sit. 


lgitur dum post concilium Hierosolymitanum Aríus 
venisset in /gyptum, Alexandrina Ecclesia ejus evi- 
tante communionem, rursus venit ad Constantinopo- 
litanam urbem, concurrentibus illic consectatoribus 
ejus, et óbedientibus Eusebio Nicomediensi episcopo, 
et concilium celebrare volentibus. Horun: studium 
sentiens Alexander tunc Constantinopolitanus epi- 
scopus, nisus est solvere tale conamen. Dumque hoc 
^hon valuisset implere, aperte Arii nisibus interdixit : 
non licere eum ecclesiasticum esse dicens, nec inlir- 
mandam sententiam episcoporum pene totius teri 
secum convenientium in Nic:ena urbe. Eusebíus ad- 
tein et qui circa eum erant, dum primo sermonibus 
flectere nequivissent Alexandrum, postea cuin terrore 
minabantur : quia nisi susciperet Arium, certa Uie 
ipse quidem deportaretur éxsilio; Arius autem in 
communionem susciperetue universorum. "Et post 
bxec ab alterutris recesserunt." Illi quidem "definiti 
diem exspectantes, ut suas minas implerent ; Alexau- 
der autem orabat ne -δά perfectum. verba "Eusebii 
pervenirent. 242, Maxime autem ei terror ingerc- 
batur, eo quod imperatori jam pene suaseraut ut fa- 
ceret quod ipsi volebant. Ánte unum vero constitu- 
tuin diem. prosternens semetipsuin sub altari, tota 


- moJiorum frumenti propter pauperes. Eaque res vi 
detur episcopo fuisse commissa, 


V955 M. AURELH CASSIODORI 95; 
''!fÀócte jacuit pronus : rogans Deum ut impediret ter- A Phryges, et Valentiniano, δὶ Marcionistas, et Pau- 


minüm inimicorum ejus. Sozoarx. , lib. u, cap. 98. 
Edit. Christ. Vales. cap. 29, p. 488. 

Hc igitur Alexauder pronus orabat. imperator 
autem de Ario experiri volens, eum ad palatium 
evocavit, percunctatusque est si Nic$ni concilii de- 
creta servaret. Ille vero nihil moratus, repente sub- 
scripsit decreta fldei, per subscriptionem arte callida 
circumveniens. Et imperator quidem miratus, ei in- 
tulit jusjurandum. Qui etiam hoc fraudulenter egit; 
quodammodo jusjurandum arte deludens. Quod aa- 
teni audivi de hac machinatione, conscribo. Fertur 
enim conscripsisse Arium seclam suam in cbarta 
'quaum sub ala ferebat : unde vere se jurare credidit, 
dicens sic se sapere sicut scripsisset. Hoc enim ita 


lianos, et qui alias h:ereses colebant. Contra quos 
omnes imperator posita lege sancivit auferri eoru 
oratoria et ecclesiis applicari; et neque in doinibus 
privatorum eos congregatione« patiebatur, nec pu- 
blice celebrare. Melius enim judicabat in ecclesia ca- 
tholica communicandum, et in eam cunctis convenire 
suadebat. Propter quam legem arbitror hzeresis ine- 
moriam fuisse destructam. Nain priorum principu'n 
temporibus Christi cuitores licet sectarum diversitate 
differrent, apud paganos tamen Christiani esse put..- 
bantur, et similiter passionibus subjacebant, ac se- 
metipsos propter communes persecationes examinaro 
non poterant, et.propterea facile inter se convenien- 
tea máseas celebrabant. Etlicet essént pauci, non 


facium audiens ego conscripsi; quia vero et jusju- B tamen videbantur esse divisi. P'ost hanc vero legem 


randum przbuit, ex epistolis imperatoris agnovi. 
Credens igitur imperator, suscipi eum ab episcopo 
Constantinopolitan:e urbis Alexandro in communio- 
nem przcepit. Erat enim tunc sabbatum. Et sequenti 
die eos communicare exspectabat alterutris; sed 
prosumptiones Arii judicia Dei secuta sunt. Nam dum 
egressus ex imperiali fuisset aula, obsequiis honora- 
batur satellitum Eusebii, et per mediam tunc civita- 
tem perspicuus apparebat. Cuuique venisset juxta 
locum cui est vocabulum Constantini ferum, ubi co» 
lumna porphyretica collocata est, terror eum subito 
ex quodam conscienti& secreto constrinxit, et cum 
formidine secuta est ventris effusio. Percunctatüsque 
δὶ secessus essel in proximo, el agnoscens essc post 


néque publíce in ecclesias poterant convenire, neque 
latenter, dum episcopi civitatumet clerici observantes 
talia prohiberent. Hinc ergo plurimi metuentes Ad 
Eccleziam se catholicam contulerunt. Alii vero man- 
serunt in sua sententia, non tamen successores ha-- 
resis reliquerunt. Sozoues., ἐϊδ. Ww, cap. ὅυ. Edit. 
Ghrist. Vales. eap. 53, p. 492. 


CAPUT ΧΙ. 


Quomodo et ubi imperator Constantinus. imperatores 
fres filios reliquerit, et percepto baptismate sit de- 
(unctus. 


Cumque religiosissimus; iuperator potius Cliristia- 
nitale gauleret, et veri [ed., vere] Dei testimonio ti - 
dem Nicxnam roborari cognosceret, in liis qu: fue 


Constantini forum, perrexit illuc. Quo facto, defectus C Tant de Ario gesta letabatur; Qui cum tres habuissei 


eum quidam cum effusione corripuit, et una cuim 
stercoribus meatus quoque prolapsus est. Tunc ergo 
concidit, et sanguinis multitudo cum subt.libus inte- 
sinis subsequenter eflluxit; decurrebantque pariter 
cum splene etiam interna jecoris. Et ita factam est, 
ut repente sequeretur et mors. Secessus vero ubi ta- 
lia gesta sunt, in Coustantinopolitana urbe moustra- 
batur, sicuti dixi, post Constantini furum atque ua- 
cellum in porticu constitutum : omnesque transcnn- 
tes digito notabant locum, detestabilom. Arii recor- 
dantes interitum. SocnarEs, lib. 1, cap. 25. Edit. 
Christ. Vales. cap. 38, p. 75. 

Post aliquod tempus quidam fautorum Arianz ve- 
sani? dives ac potens studium habuit ut eumdem 


filios, 608 Czesares nuncupavit, et singulos eorum pcr 
decenos annos imperii sui principes esse constituit. 
ld est, primum quidem filium sui nominis Coustantj- 
num Hesperiarum partium in decenuali suo fecit ha- 
bere p. jucipatuimn; secundum vero avi nominc Con- 
slantium in vicennalibus suis Cxsarem in Oriente 
constituit ; juniorem vero Constantem in suis tricen- 
nalibus ordinavit. Anno vero post h:ec transacto, in- 
gressus sexagesinium quintuni: zetatis annum, cwgritu- 
dine captus, ex urbe Constantinopolitana, qua:i ad 
calidas aquas egressus est. SocRATEs, lib. 1, cap. 25. 
Edit. Christ. Vales. cap. 58, p. Δ. 

Qui cum Nicomedix degeret, languore gravatus, 
nec ignorans vitz? hujus incertum, gratiam sacri ba- 


locum a publico compararet. Et destruens quod erat ἢ) Plismatis est. adeptus. Distulerat enim usque ad illu 


primitus, domum ibi constituit, quatenus oblivio fac 
procederet, et per successionem hujusmodi memoria 
deperiret. Fama tamen per cunctam cucurrit civita- 
teui, et orbi terrarum mortem Arii declaravit. Sozo- 
MEN., lib. n, cap. 28. Edit. Christ. 


CAPUT XI. 

Quod prius Ariani cum orthodoxis conveniebant atque 
communicabant, ei de lege Constantini qua jussit 
hereticorum orutoria ecclesiis applicari. 

Arii vero dogma, licct aped multos disputationibus 
extolleretur, nondum tamen in proprium discerne- 
batwr populum, aut in nomine constabat auctoris ; 
scd omnes simul in ecclesia conveniebant atque com- 
municabant, preter Novaüanos, el qui vocantue 


tempus (An. Dom. 539), in Jordane fluvio hoc pro- 
mereri desiderans. Porro autem tres filios $949 im- 
perii reliquit. liieredes, οἱ Athanasium magnum re- 
verti przcepit in. Alexandriam, licet. Eusebius. prz- 
sens esset, el niteretur contraria suadere. TukoponE- 
tus, lib. 3, cap. 25, p. 65. : 

Nico.cedize in. suburbano. saeri baptismatis donis 
iuitiatus est. Sozoxrs., lib. u, cap. δῷ. Kdit. Christ. 
Vales. cap. 54, p. 945. 

lta facto testamento, tribus filis haeredibus con- 
stitutis, est defunctus. Corpus autem imperatoris ir 
aureo loculo collocatum, ad Constautinopolim est 
deveetum, et in palatii celso loco repositum. Quo in 
mulus bonoribus atque veneratione quasi viveret li^ - 


557 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


95g 


bebatur, donet aliquis filioràm ejus assisteret. Postea A et quinque, regnavit autem-triginta ét uno Defin- 


vero ab Oriente Constantio veniente, cum imperia- 
libus exsequiis funus ejus sepultum e&t in Apostólo- 
rum ecclesia; quam propterea fecetat, ne impera- 
tores et sacerdotes reliquiis privarentur apostolorum. 
Vixit autem Constantinus imperator annis sexaginta 


7" * πάις B 





clus esf, Consulata Feliciani et Taciani (id est, anne 
Dod. 356, Chron. Cassiod. 358), vicesima secunda 
die mensis Maii, qui erat annus secundus ducente- 
sim» octavi Olympiadis. Bocna TES, lib. 1, cap. 36, 
Edit. Cirttnits 


͵ 





LIBEP. QUARTUS. ' 


* 


$444 CAPUT PRIMUM. 


Quomodo per quemdam presbyterum dogma Arli 
pullulaverit. 


Igitur sub império Constantini per Ecclesias talia 
provenerunt, Quo rmofiéute, rursus ad querimoniam 





[-—— "Á: 


€iat. Quapropter licet ad charissimam reverentia 


vestram doininus roster beatz» memorie Constanti- 
nus piu5, tneus pater, eumdem episcopum in suum 
lotum 9&5 restituere proposuerat : tamen, quoniam 
humana sorie privenius, antequam hzc compleret 


venit dogma Niczni concilii. Nam licet vivente p vota requievit, Consequens árbitratus sam volusta- 


Constantino nen illud omnes susceperint; tamen 
aperte renuere non audebant. Quo moriente; pta- 
rimi ab eo $e indubitarter abstinuere concilio. Erant 
enim isti, qui etiam primitus videbantur esse suspe- 
cti : precipue vero Arii sectatores Eusébius et Theo: 
gonius, cujus dogm4 se firmare credebant, si reverti 
Athanasium prohiberent, et consectatori suo JEgy- 
ptiacze dieecesis jura contraderent. Et illi quidem hzec 
agebant, miünistrante sibi presbytero per quem 
Constantini temporibus Arius ab exsilio fuerat revó- 
catus. Erat enim is presbyter Constantio quoque gra- 
tus, eo quod paternum 'ei &ervaverat testamentum, 
' ia üt usque ad principem palatiique potentes haberel 
accessum. Eusebius autem in aula regali videbatur ita 
perspicuus, ut 5008 consectatores faceret Áugustos ac 
proceres. Quamobrem de dogmate rursus privatiin 
et publice disputationes crebro proferebantur, et 
simul injurize, ininicitie et. plurima qux» ex talibus 
solent sepius evenire.SozouEN.,, lib. m, cap.1, p. 497. 


CAPUT 1l. 


Quomodo Athanasius favore Coristantini minoris Ale- 
xandriam | remeaverit, et ejusdem Constantini epi- 
stola. 


Jaterea. Athanasius ab occidentali parte in Alexan- 
driam est reversus, quem etiam Constanlinus vivens 
redire maluerat. Dicitur autem quia etiam testa- 
mento voluit lioc conscribere : sed quoniam ita de- 
fünctus est, ejus major lilius Constantinus Hesperia- 
rum partium princeps, hoc egit, litterasque hujus- 
modi ad populum destinavit Alexandrinum. 

Constantinus Cxsar populo Ecclesie cath^licze, 
Alexandrix consiituto. 

Neque vesíram sacratissimam "mentem arbitror 
ignorare, propterea Atharasium adorandz» legis prze- 
dicatorem ad tempus in Gallias fuisse directum , 
quoniam ferocitas crudelium inimicorum ejus in pe- 
riculo sacri ejus capitis imminebát : ne forsan p.r 
malignorum calliditatem aliquid incongruum susti- 
neret, Ut ergo hoc evitaret, ab imminentibus sibi 
necessitatibus est ablatus. Et ita me jubeute hahi- 
tare prxzceptus cst [ed., jussus est], ut in hac civitate 
in qua degebat, bona ei necessaria non deessent. 
Talis enim est ejus venerabilis virtus, divinis freta 
5 ;latiis, ut etiam molestias a-perioris fortunz despi- 


' tem dive memorizx impetatoris implere. Qui dum ad 


vos remeaverit, qualem a me venerationem hábuerit 
agnóscetis. Non enim mirabile est si quid in eo ges- 


simus quod laudetur. Meam namque animam imago 


desiderii vestri, et schema tanti viri ad hoc movii et 
fnvitavit. Divina providentia vos custodiat, fratres 
dilectissimi. SozouEx,, Kb. m, cap. 2, p. 498. 


| CAPUT Ill. 
De insidiis Ariaforum adversus Athanasium, 


His litteris fretus Athanasius, Alexandriam vcnit, 
libenterque eum plebs Alexandrina suscepit. Ariaui 
vero, conjuratione facta adversus eum, frequente3 
seditiohes subinde sascitabant, per quas occasio prae: 


C bebatur Eusebio ut derogaret ei apad imperatorem : 


quoniam non décernente communi corícilio episcopo- 
rüm, aücforitate sua arripuisset [ms. Lyr., corri- 
puisset] Ecclesiam. Tantumque his derogationibus 
acium est, ut. indignante imperatore de Alexandria 
urbe projiceretur. Eodem tempore Euscbio morienté 
episcopo Cxsarex Palzstins:e cognomento Pamphili, 
Agapius discipulus ejus suscepit episcopatum, qui el 
alios plurimos edidit libros, et de vita doctoris sui 
inülta conscripsit. SozouEN., lib. Iv, cap. 2, p. 499. 


CAPUT IV. 


De ntorte Constantini niinoris. 


Non multo post tempore et Constantinus impera- 
tor, Constantini majoris filius, dum nititur iuvaderà 


p Partes junioris fratris Constantis, circa Aquileiam 


congressione facta perimilur, consulatu Acindyni et 
Procli (An. Dom. $39). Quamobrem imperii Romani 
principatus occidentáliun quidem partium perveuit 
ad Constantem, orientalis autem ad Constantium. 
SocnaTEs, lib. n, cap. 5; edit. Christ. Vales. cap. 
9, p. 85. 


CAPUT V. 


Quomodo Athanasius, Arianis bella s:bi denuo susci- 
tantibus, ad partes discesserit Italia. 


Igitur tempore quo Constantinus ad perenne trans- 
ivit imperium , testamento fiis temporale distri- | 
buens regnum (nullus enim "eorum erat preéens), 
pre-bytero a sorore propria sibimet commendato 
guuin credidit testamentum : przcipiens illud Constan- 


95b 


M AURELI! CASSIODORI 


960 


tio dari, qui inter alios videbatur esse vicinior, et A — de ordinatione apud orthodoxos Pauli, apud Arianos 


. prius venire posse credebatur. Hinc iste Constantio 


. factus notus, tradito testamento accepit ad eum in- 
grediendi fiduciam. Qui videns facilem Constantii vo- 
luntatem, et velut calamum ventis accedentibus agi- 
tari, preesumpsit conwa evangelica dogmata belluin 


assumere, et advérsus Ecclesias asperrimam erigere - 


tempestatem. Dicebat enim esse culpabiles qui consub- 
stantialitatis vocem, qu:e scriptá non inveniretur, in 
fldei doctrina posdissent, quod inter sacerdotes et eos 
. discordiam generaret. Hinc ergo Athanasium et ejus 
sectatores accusans, insidias instruebat. Hujus coope- 
ratores erant Eusebius et Theogonius, et Theodorus 
Perinthius, qui eloquéntior videbatur, et scripsit ex- 
planationes Evangeliorum, quem plurimi Herocleio- 


Macedonii. 


Ea siquidem tempestate Constantinopolim alters, 
priore superior, turba éx hujusmodi causa processit. 
Alexander Constantinopolitanze priesul Ecclesis , 
post decertationem cum Ario terminatam ex hac vita 
recessit, episcopatus 9/46 tricesimo tertio, vite anno 
nonagesimo et octavo (Anno Dom. 326), nullut.que 
in suum constituit locum ; sed mandavit ut unum ex 
duobus quos ipse nominaret eligerent. Et siquidem 
vellent docibilem simul, ét vite opti "testimonio 
decoratum, Paulum a se presbyterum ordinatum, 
virum quidein :*tate juvenem, sed sapientia senem, 
episcopum sibimet ordinarent. Si vero ex habitu 
solummodo reverentiz eligere vellent, Macedonium 


ten vocant (An. Dom. 3541). Isti namque sxpius p facerent, tunc diaconum existentem, qui xctatc senior 


videntes imperatorem, réversionem Athanasii mul- 
torum causam asserebant ésse malorum ; et non $0- 
lum ZEgyptum, sed etiam Palxstinam, οἱ Phoenicen, 
vicinasque gentes ejus gratia dicebant esse turbatas. 
Proinde hujusmodi verbis levissimam obsidentes im- 
peratoris intentionem, suaserunt ut Athanasium ab 
Ecclesia rursus éxpelleret. Qui agnoscens eorum 
consilium, ad partes Hesperias abiit. TuEopongTUs, 
lib. n, cap. S, p. 10. 


CÁPUT YI. 
Quid de Athanasio Julius decrevit epi:copus. 


Verum Eusebius ejusque consortes calumniás in 
Athanasium factas Julio Romano pontilici destina- 


verunt. Qui ecclesiasticam sequens legem, etiam. 


ipsos Romam venire przecepit, οἱ venerabilem Athá- 
nasium ad: judicium regulariter evocavit. llle conti- 
nuo évocatione suscepta venil: calumniarum vero 
sarcinatores Romam quidem profecti nou sunt, 
scientes facile suum posse capi meudacium. Sed 
videntes oves pastore désolatas, lupum super eas pro 
pastore constitueruht, id est, Gregorium, qui sex 
anuis bestiis ferocibus cru.lelius usus, poenam imalitize 
δῖ: solvit, ab omthiBüs anrarítssime Iauiatus. TnEgopo- 
nETUS, lib. 1, cap. 4, p.71. 


CAPUT VII. 
Quod Constans imperator partes. foverit. Athanatii. 


Athanasius autem veniens 4d Coustatitem, post- 
quam Constantinus junior faerat bello. defunctus, 
Arianz» cohortis cum gemitu referebat insidias, et 
bellus contra apostolicam fidem gestum, patrisque 
ejus nomen maximique concilii ab illo celebrati me- 
morabat, et quoniam communi lege synodus roborata 
videretur. Hxc insinuando cum lacrymis, ad pater- 
num zelum excitavit imperatorem. Mox nimnque ul 
hxc audivit, maudavit fratri, monens ut paterne pie- 
' tatis inviolabilem servaret h:reditatem , cutn et ille 
pietate guberuando regnum, et Romauoruo evicisset 
tfrànnos, et gentes posilas in circuitu subjugasset. 
TürobonEkTUs, lib. gi, cap. b; edit. Christ. Vales. 
cap. &, p. 19. 

CAPUT VIII. 
De morte Alcsandri Constantltopo'itani ponificis, et 


videretur. Ex hac'causa major contentio.pro epi- 
scopi onlinatione surrexit, Ecclesiamque turbavit, 
cum populus utique in duas divisus esset partes, alii- 
que defenderent Arianuin dogma, alii vero. Nicrni 
decreta concilii. Igitur donec Alexander viveret, l1o- 
mousian) pontifices potiores erant. Arianorum, quia 
lii quotidie convieti minuebantur. Cum vero Alexau- 
dér obiisset, contentio'rursus ex utraque parle coa:- 


mota est. (Quapropter Homousiaui l'aulum ordinavere 
: pontilicem, Ariani vero. Macedonium.. Ei in ecclesia 


quidem Irene cognomine quae est vicina justa. bas.li - 
cam Sophiam, Paulus est ordiuztas, in quo potius 
Alexandri sententia prolata vilebatur. Soctav Es, 


lib. vi, cap. À ; edit. Christ. Vales. cop. 6, p. 83. 


CATUT IX. 


* . . . * * 
Quod remoto P«culo Eusebius Nicomediensis Cousta:- 


tinopoleos invaserit episcopatum, οἱ de Antivcheno 

concilio, et ordinatione Eusebii iu. Alexcndrium, ei 

post, euni. Gregorii, el de. traas(ormatione Nicecni 

concilii. — — | 

Post paululum vero tenipus iinperatorad Constan - 
tinopolim veniens, indignatur ob ordinationem facta 
Arianorum  cpiscoporumn; ^ constitutoque— conc ilo 
Paulum quidem remóveri fecit; Eusebium vero. ex 


"Nicomedia inizrantem. Constantinopolim, episcopum 


esse decrevit. Quo faeto Antiochiam profectus. est 
imperator. Euscbius itaque nullo ntodo cessare pa- 


tiebatur, sed omnia. commóvelit, donec suum pro- 


positum perduceret ad effectum. Egit ergo ut ii An- 


D tiochia Syrie synodus fieret, sub occasione quidem 


dedicationis ecelesie quam. pater Augustorum fabri- 
cari coeperat |ms.. Lyr., fecerat], et post ejus obitum 
Constantius decimo anno eam a tempore funda*ioris 
expleverat : pro veritate autem ad subversionem at- 
que destructionem Niezeni. concilii, Ad quam syno- 
dum convenerunt ex civiiztibus diversis episcopi 
nonaginta. Maximus tauen Ilierosolymitanus Macarii 
successor non adfuit : cogitans quia ei posset suliripi, 
ut in damnationem subscriberet Athaua-ii. Sed ne- 
que Julius interfuit maximze Romz przesul, neque in 
locum suum aliquem destinavit; cum. utigue. regula 
ecclesiastica jubeat uon oportere priler sententiam 
itomani pontificis concilia celebrari. Fit ergo synoa- 
dus ja A.Gochia sub proseitia. Constant. principis, 


901 


240 secundum Cassiod., vel. 544 secundum Baron.). 
Erat autem quintus annus mortis Constantini patris 
Augustorum. Presidebatque tunc Ecclesie Antio- 
chen:xe Placitus successor Euphronii. Fautores igitur 
Eusebii opere pretium judicantes Athanasio dero- 
gare, primum quidem calumniati sunt quasi extra 
regulam fecisset quam tunc ipsi decreverant : quo- 
niam non ex sententia communis concilii episcopo- 
rum receperat sacerdotium, sed sibimet arrogando 
in Ecclesiam fuisset ingressus. Deinde quoniam ejus 
adventu turbata genera, plurimi seditione sint mor- 
tui ; et quia aliqui ab Athanasio czesi, judicibus dice- 
rentur esse contraditi. SocnATES, lib. n, cap. 5; edit. 
Christ. Vales. cap. Ἶ et 8, p. 85. 


Hac derogatione tunc habita constituerunt episco- 
pum in Alexandria, primo quidem Eusebium cogno- 
mento Emisenum. SocnarEs, lib. m, cap. 6; edit. 
Christ. Vales. cap. 9, p. 85. 


Quo ordinato, et in Alexandriam ire metuente, 
Gregorium fecerint episcopum. His ita gestis, trans- 
formaverunt fidem, nihil quidem culpantes Nic:eni 
concilii; sed principium prebentes, quatenus fre- 
quentibus conciliis alia subinde mutantes et recitan- 
tes. terininus fidei paulatim in Arianam vesaviam 
repedaret, Socna Tes, lib. n, cap. 7; edit. Christ. Vales. 
cap. 9, p. 80. 


CAPUT X. 
Epistola Antiocheni concilii de fide, et de bello Fran- 
cico, et (le Antiochie lerramotu. 
Nos neque sequaces Arii fuimus; quomodo enim 
episcopi presbyterum. sequeremur? Neque aliam 
quanipiamn fidem absque exposita antiquitus susce- 
pnus. Sed etiam nos examinatores et cognitorrs 
ejus fidei facti sumus ; et judicavimus potius quam 
secuti sumus. Didiciuus enim ab initio credere in 
unum Deum omnium, Deum universorum intelligibi- 
lium sensibiliumque creatorem cl provisorem, et in 
unum Filiun unigenitum ante omnia sxcuja existen- 
tem, et cum suo genitore nianentem, per quem om- 
nia facta sunt visibilia.et invisibilia ; et qui in novis- 
simis tempor bus per bonam voluntatem Patris de- 
scendit, et ex sancta Virgine carnem assumpsit, et 
omnem voluntatem Patris suj. implevit : passus est, 
et resurrexit, et in coelos ascendit, et in dextera Ua- 
tris sedet, venturus judicare vivos et mortuos, et 
rex perinanet in :eternum et Deus. Credimus et in 
Spiritum sanctum. Si autem adjiciendum cst, credi- 
mus el carnis resurrectionem οἱ vitam perpetuam. 
{πὸ in priina scribentes epistola civitatibus dirige- 
bant. Sed post paululum aliam in Antiochia dictave- 
runt. Eodem tempore ctiam rempublicam eonutigit 
valde turbari. Gens namque Francorum circa GalJias 
constituta TRvomanis erat infesta. Tunc euim ctiam 
terrzemotus maximus in Oriente factus cst, et przci- 
pue in Antiochia, qua anno jugiter est commota. 
Socaa TES, lib. n, cap. 1; edit. Christ. Vales. cap. 10, 
p. 36. 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER IY. 
consulatu Marcellini et Probini (id est, anno Dom. A 


962, 
CAPUT XI. 
Quomodo Gregorius Alexandriam venerit, et. fuge 
Athanasius, et qug mala per Gregorium qesta sint. ' 
Interea Gregorium deducebat in. AF «andriam Sy- 
rianus magister militie, el cum eo armati milites 
numero quinque. millia, quibus etiam aderant Arii 
sectatores ibi morantes. Sed quomodo Atlianasius 
ecclesia pulsus, ne caperetur effugit, arbjtror esse 
dicendum. Erat enim vespera, 9477 et populus in 
vigiliis observabat : sperabaturque futura collectio. 
Inter hiec venit magister militum, et circa ecclesiam 
per cohortes spos milites ordinavit. Athanasius au- 
tem videns qua: flebant, cogitavit ne propter se ulla 
kesio populo proveniret. Et pracipiens diacono ut 
cempleret orationem, rursus psalmum fecit imponi. 


p Dumque consonantia psalmodize celebraretur, per 


unam januam ecclesie egrediebaniur omnes. Quo 
facto, milites quidem sine commotione steterunt. 
Athanasius autem inter medios psollentium illasus 
abscessit. EL hoc. modo fugiens, Romam profectus 
est. Porro Gregorius Alexandrinze tune przsedit Ec- 
cle-ix. Alexandrinorum vero plebs nón leren« quod 
erat gestum, ecclesiam qux» Diunysii nuncupatur in. 
cendit. Socnars, lib. n, cap. 8; edit. Christ. Vales. 
cap. 11, p. 88. ΜῊΝ 


CAPUT XIL 


Quod mortwo Eusebio Paulus in ecclesiam rursus 
introductus sit, el ab Arianis Macedonius inslilutus. 


Eusebius autem legationem imisit ad Julium Ro- 


( 4nane urbis episcopum, rogans ut contra Athana- 


sium judex esset. Sed qu: de Athanasio decreverat 
Julius, Eusebius non occurrit agnoscere : quia dum 
paucum tempus vixisset post concilium, vita privatus 
est. Quapropter Constantinopoli». Paulum rursus in 
eeclesiam jutroduxerunt. Ideni et Ariani in ecclesiam 
qux nunc dicitur Pauli ordingverc Macedonium. Et 
hoc gercbant fautores Eusebii successoresque prz- 
sumptionis, id est, Theogonius Nie:eRus, Maris Chal- 
cedonensis, Theodorus Heracle:x, et reliqui. Sed Ur- 
sacius et Valens hzeretici, postea libellum paenitentie 
Julio offerentes episcopo, et consentientes consub- 
stantialitatis verbo, communicare meruerunt. Socn4- 
TES, lib. n, cap. 9, edit. Christ. Vales. cap. 41 
et A2, p. 89. B 


^ 


CAPDT Xil. 

Quomodo Hermogenes magister militum volens Paulum 
ab ecclesia pellere, a populo sit peremplus, et qua 
vindicta processerit. 
luterea propter Maredonium ingens prxlierum 

flamma surgebat, οἱ intestinum bellum Christiano- 

rum in civitate multi sanguinis effusione pullulahat. 

Quod cum audisset Constantius Antiochize posita 

imperator, Hermogeni magistro militum Thraciarum 

injunxit ut Paulum ecclesia pelleret. Qui Constanii- 
nopolim veniens, maximas turbas egit [ed., commo- 

vil] : cogens ut pelleretur €piscopus. Facta autem 

seditione, popelus erat [rxeparatus ad ultionem. 

Cumque Ilermogenes insisteret ut militari manu ex- 





969 M. AURELII CASSIODORI 961 
yelleret Paulum, accensus populus, ut fleri solet in A dem hzc scripsit. Athanasius autem ef Paulus epi- 


alibus, irrationabiliter ei resistebat, ejusque domum 
incendentes, ipsumque trahentes interemerunt. Hc 
gesta sunt consulatu Constantii tertio et secundo 
Constantis (id est, anno Dom. 541). Quo tempore 
Constans quidem Francos Romanorum subjecit im- 
perio. Constantius autem de jnteritu Hermogenis 
agens, ab Antiochia veredis Constantinopolini venit, 


“δι Paulum quidem expulit civitate [ed., urbem damno 


inulctavit], urbi vero damna concussit, auferens ei 
fzamenti a suo patre collati ultra quadraginta millia 
(odiorum, qui quotidie frangebantur. Nam pene 
octoginta millia per dies singulos, urbe Alexandria 
mittente, primo ministrabantur. Hoc itaque facto 
Macedonium distulit statuere urbis episcopum ; 


stolas Julii orientalibus episcopis direxerunt, et sin- 
guli eorum suas sedes adepti sunt. SozoueN., lib. uy, 


cap. 1 ; edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 507. 


248 CAPUT XVI 
Quid Orientales Julio rescripserint. 


Verum pontifices Orientis graviter hoc ferentes, 
et in Antiochia congregati (An. Dom. 546), Julio re- 


scripserunt epistolam, ornato quidem stylo composi- 


tam, ironia vero maxime plenam, et non sine inter- 
minationis qualitate confectam. Fatebantur enim 
circa omnes Romanorum  Ecclesiain esse nunificam 
[ms. Santheod., unicam], veluti qux apostolicam ha - 
beret curam, et antiquitus mater. pietatis existeret, 


irascebatur enim et adversus eum, non solum quia B licet ab Oriente ad eam predicatores dogmatis adve- 


prater ipsius voluntatem fuerat ordinatus, sed quia 
propter seditiones inter eum Paulumque factas plu- 
rimi perierant, simul et magister militum fuerat in- 
teremptus. Dimittens ergo eum missas facere i in ec- 
clesia solum in qua fuerat ordinatus, denuo est pro- 
fectus in Antiochiam. Socna Es, lib. 11, cap, 10; edit. 
Christ. Vales. cap. 42 et 15, p. 90, 


CAPUT XIV. 


Quomodo Gregorius. ab Alexandria sit remotus, et 
Georgius Arianus ibi fuerit evocatus. 


Ariani preterea Gregorium removentes ab Alexan- 


. dria tanquam odibiler, et quia propter eum factum 


fuisset incendium, nec non et quia minus eorum fo- 


nissent. Se vero non propterea secundo loco haben- 
dos existimabant, eo quod non magnitudine aut mul- 
titudine abundarent ecclesiarum , cuin vitze qualitate 
non cederent ; crimenque Julio importabant, eo quod 


Athanasii sectatoribus communicasse videretur, et 


tanquam eorum contumelias irrogasset, eorumque 
sentenüam destruxisset; et veluti injustum ejus 
factum ecclesiasticisque sanctionibus dissonans argne- 
bant. His ita conscriptis, addiderunt quia si suscipe- 
ret Julius damnajionem ab eis factam, et ordinatos 
episcopos in damnatorum loco firmaret, paceu: cum 
eo et communionem haberent. Si vero placitis ipso 
rum resisteret, contraria celebrarent; quippe cum 
orientales episcopi non restitissent, dum Novatus a 


vebat errorem, evocaverant Georgium Cappadocem (; Romana pelleretur Ecclesia. De his autem qu:e pra- 


Ariane vesanim. SocmaTES, lib. n, cap. 10; edit. 
Christ. Vales. cap. 1, p. 91. 


CAPUT XV. 


thanasio, Paulo et atiis orthodoxis episcopis Roma 
— constitutis, quid Orientalibus Julius. Homanus scri- 

pserit, 

Igiur Athanasius relinquens Alexandriam, Romam 
profectus est. Contigit auvem eodem temporo etiam 
Paulum Constantinopolijanum pontificem illac una 
concurrere , et Marcellum Ancyre, Asclepamque 
Gazz.. Qui dum Arianis eeset adversus, inscríptionem 
passus ab his, quasi subvertisget altare, damnatus 
est. Pro quo Gazzerum Ecclesia Quintiauo commit- 
jitur. Lucianus autem Hadrianopolites episcopus, ob 


urbe Roma. Cognesceus ergo Romanus episcopus 
crimina singulorum, et omnes Niczno concilio eon- 
cordare comperiens, eos in communionem suscepit, 
tanquam omnium curam gerens, propter sedis pro- 
prix dignitatem, singuli-que reddidit suas ecclesias, 
et orientalibus scripsit episcopis : culpans quia non 


recte tractassent viros inculpabiles, de suis ecclesiis - 


eos expellentes, et. quod constituta Nicwni concilii 
minime conservaremt. Quorum paucos ad. certam 
diem sibimet adesse przecepit, ut coram eis osten- 
deret justum se super eis protulisse decretum. Et de 
£:etero non se passurum interminatus est, nisi ab 
liujusmodi turhis et novitate cessarent. Et ille. qui- 


ter commune placitum de concilio Niceeno gesserant, 
nihil ei rescribere maluerunt. SozoMEN., lib. πὶ, cap, 
6; edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 507. 


CAPUT XVII. 

Quid Athanasio Alexandriam remeante provenerit. 

IL:2c itaque orientales episcopi Julio Romano pon- 
tifici rescripserunt. Cum yero Athanasius Al-xan- 
driam fuisset ingressus, compressio populj partis 
Georgii, qui illic fuerat ordinatus cpiscopus, vehe- 
mens facta est. Et ex hoc dicebant turbas οἱ neces 
hominum provenisse, et hujusmodi érimina in Atha- 


nasjum velut auctorem sceleris referebant, cuin τος 


in certaminibus frequenter eveniant. Ob qvam cau- 


p am Sabinus Macedoniam przsul hzereseos, Atha- 
aliam accusationeihi Ecclesia sua privatus, degebat in ' 


nasium frequenter aceusat. Qui si. cogilaret quanta 
mala contra Athanasium.et Homousianos Ariani ges- 
serunt, aut quanta concilia propter eum celebrata 
sunt, aut quanta contra omaes Ecclesias Macedonius 
lweresiarches gessit, eruhescens forte tacuisset. So 
CRA TES, lib. ni, cap. 11; edit. Christ. V ales. cap. tt 
p. 9t. 


CAPUT XVII. 


Quomodo Paulus denuo Constantino 2}: δὶ! expulsus, 
εἰ que neces introducto ἐπ Ecclesium MacedoiiQ 
sint. (acta. 
Constantius igitur imperator in. Antiochia degens, 

cum audisset rursus l'auluni. Consfantinnpolitanam 


- 


965 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


-— 


966 


recepisse sedem, iratus sacra sua misit ad Philippum, Α chinatas, postquam Eusebii litteras susceperat, evo- 


qui tunc habebat maximam inter alios judices po- 
testatem et post principem secundus appellabatur, 
ut Paulum ecclesia pelleret, et Macedonium introdu- 
ceret. Profectus autem Philippus seditionem populi 
metuens, arte est usus adversus Paulum, et jussio- 
nem quidem principis celavit. Simulans autem publi- 
eum se habiturum esse tractatum, processit ad ther- 
mas vocabulo Zeuxippas, ibique cum honore quasi 
necessario vocavit Paulum. Cumque venisset, re- 
pente profectus sacra monstravit imperatoris, et epi- 
scopus quidem illic injustam sententiam patienter 
tulit. Porro praefectus metueng multitudinis impetum, 
quie ibi convenerat, propter timoris famam, unam 
fenestram *bermarum jussit aperiri, per quam ad 


cavit Athanasium, cum audisset locum ubi erat 
absconsus. [nter hzc suscepit etiam literas Zgyptio- 
rum episcoporum, asserentium falsa esse quz contra 
Athanasium dicebantur. Quo facto Julius rescripsit 
eis qui fuerent in Antiochia congregati, culpane 249 
eos primum de injuriis litterarum, deinde cur eum 
ad synodum suam non vocassent, canonibus quippe 
jubentibus extra Romanum nihil decerni pontificem ;. 
insuper quia latenter corrumperent fidem, et quio 
Tyri gesta per subreptionem fuerint et arte compo- 
sita; et quia contra [ms. Santheod., contraria] jus 
ex una parte confecerint monimenta gestorum, refe- 
rens et falsitatem de Arsenio concinnatam. Epistolas 
ipsas ponere, propter fastidium long: lectionis omisi. 


palatium ductus Paulus, et missus in nayem ad talía B Post paucum itaque tempus, Paulus a Thessalonica 


paratam, velociter ductus est in exsilium. Jussitque 
prefectus ut Thessalonicz servaretur, ex qua Paulus 
fuerat oriundus; quatenus illic licenter viveret, et in 
alis lllyrici civitatibus, non tamen ut ad partes 
. Orientis accederet. Hoc itaque modo Paulus inopina- 
biliter de Ecclesia pulsus est. Philippus autem a ther- 
mis ad ecclesiam properabat, cum quo Macedonius 
residens in vehiculo cum prefecto simul et militibus 
armis indutis. Hoc facto terror populum apprehendit, 
et ad ecclesiam concurrerunt universi Bomousiani 
simul εἰ Ariani. Cumque prxfectus cum Macedonio 
ad ecclesiam pervenisset, et populum et milites irra- 
tionabilis timor invasit. Cumque esset nimia multi- 
tudo, nec posset introire przfectus, milites coeperunt 
populum violenter impellere; et cum propter an- 
gustiam loci recedere non valerent, putantes eos 
milites sibi velle resistere, evaginatis gladiis in eorum 
necibus grassabantur. Tunc ergo, sicuti fertur, 
perempti sunt circa tria millia centum et quinqua- 
ginta. Alii a militibus interfecti, alii vero compres- 
$ione sunt mortui. His actis Macedonius tanquam 
nihil mali gerens, sed veluti mundus et innocens a 
profecto magis quam ab ecclesiasticis regulis tradi- 
tum sibi percepit episcopatum. Tantisque necibus 
ipse εἰ Ariani Ecclesi jura tenuerunt. Hoc tempore 
imperator majorem ecclesiam fabricabat qux» nunc 
Sophia vocitatur, et est copulata ecclesie quz dici- 
tur lrené, quam pater imperatoris, cum esset prius 
modica, ad pulchritudinem magnitudinemque per- 
duxerat ; qux: modo velut sub uno circuitu contineri 
noscuntur. SocRATES, lib. 11, cap. 12; edit. Christ. 
Y ales. cap. 16, p. 92. 


CAPUT XIX. 
Denuo de calumniis contra Athanasium. 


[Interea contra Athanasium alia machinatio falri- 
cata est. Ecclesie namque Alexandrinorum, Augusto- 
Jj um pater eroganda pauperibus frumenta donaverat ; 
«que dixerunt Athanasium vendere, et suis utilitati- 
bus applicare. Quod imperator credens, eum jussit 
accidi. lloc sentiens Athanasius, latenter effugit. 
Tone igitur Julius Romanz urbis. episcopus Cogno- 
&ceus Arianorum insidias adversus. Athanasium ma- 


C 


yenit, 


simulans se habere iter ad Corinthum, in Italiam 
una cum Athanasio actus suos imperatori 
Constanti indicavit. SocnaTEs, lib. n, edit. Christ. 
Vales. cap. 11, p. 95. 


CAPUT XX. 


De legatis orientalium episcoporum ad Constantem di- 
reclis pro lis que gesia erant. 

Imperator autem fratrisuo Constantio scripsit ut 
aliquos orientalium episcoporum satiefacturos de 
quorumdam damnatione dirigeret. Quapropter eli- 
guntur tres, Narcissus Irenopolites [ms. et ed. V., 
Ilermipolita], Cilix episcopus, Theodorus lleraclize 
Thraciz, et Marcus Arethusz Syriacz. Qui venientes 
in Italiam, facta propria vindicabant, nitentes impe- 
ratori persuadere orientalis concilii justam esse sen- 
tentiam, Cumque lidei sux confessionem exigeren- 
tur, fidem quidem Antiochiz expositam celaverunt. 
Aliam vero conscribentes confessionem obtulerunt, 
multo tamen a Nic:no concilio dissonantem. Videns 
autem Constans injuste gravatos homines, nec cri- 
mina fuisse vera pro quibus dicebantur ἃ commu- 
nione suspensi, sed gestum propter dissonantiam fi- 
dei; cum satisfacere nequivissent pro quo venerant, 
remisit eos ad propria. Post tres autem annos rursus 
orientales episcopi Occklentalibus aliam epistolam 
direxerunt, quam multorum versüum nominavere 
conscriptionem, eo quod ultra priores prolixo elo- 
quio confécta videretur. In qua de substantia quidem 


D pei nullam fecere memoriam. Eos autem qui dicunt 


ex non existentibus Dei Filium, aut ex alia essentia, 
et non ex Deo, & quia fuerit aliquando tempus aut 
seculum quando non erat, abdicarunt. Porro Eu- 
doxium Germanicis episcopum, Martyrium atque 
Macedonium portitores epistolarum, occidentales no- 
luerunt suscipere sacerdotes, dicentes dogmata Ni- 
cxna sufficere, et nihil ulterius oportere tractari. 
Cumque Constans a fratre petens ut Athanasius 
suam reciperet sedem, resistentibus hzreticis nibil 
impetrare valuisset, tunc Athanasius et Paulus 
adeuntes poposcerunt fle synodum, eo quod pro 
defensione rectorum dj pos expuls: vrobarentur. 
SozouEN., lib. 11, cap. 9. Edit, Christ. Vales. cap 
10, p. 510. 


301 


CAPUT XXI. 
Quod Constans imd bibis pro fide moverit, et quod Con- 
stantius Sardice concilium convocari preceperit. 


Quod audiens Constans, scripsit fratri : monens ut 

gternz pietatis inviolatam servaret hereditatem, 
cum et ille i imperiam gubernando et lKomanorum ty- 
rannos evicisset, et in circuitu gentes barbaras sub- 
iugasset. Mis litteris motus Constantius, precepit 
Sardice, qus est civitas lllyrici, et orientales et 
occidentales convenire pontifices. Mult: siquidem 
etiam alix passiones medicinam synodicam requirc- 


M. AUBELII CASSIODONI ] 


963 


A cilium*(An. Dom. 547). Ex Hesperiis ergo partibus 


- 


bant. Nam et Paulum Constantinopolitanas urbis epi- . 


scopum, pro rectis dogmatibus Ariani ad periculum 
niortis usque perduxerant, tanquam seditionis aucto- 
rem, et alia quedam adjecerant qus calumniatori- 
bus sunt. auíica. Quem lamen tunc populus Sardice 
propter ininicorum insidias abduci non est passus. 

^ulo post autem defuncto Constante, fleetentes 
Ariani levissimam principis voluntatem, et a rcgia 
civitate pellentes Paulum, eum “δὰ civitatulam Cu- 
cusenaim, qux. tunc erat. Cappadocize, nunc vero se- 
cundz? Arawenis, migraverunt [ed., transtulerunt]. 
Sed non sufficit in hoc cuncta turbantibus vita Pauli 
mirabilis, licet. ἴῃ solitudine consütuti. Mittentes 
enim ministros necis, eum morti violentissitnz tra- 
diderunt. Et hoc beatus Athanasius refert in satisfa- 
ctione [ed., Niv. et Frob., apologia] propriz fug:e, 
ita dicens, TrEoponETUus, lib. Il, Cap. 9. Edit. Christ. 
Vales. cap. , p. 12. — 


CAPUT XXII, 


Athanasii relat:o de nece Pauli Constaniinopolitani 
episcopi. 

Ep'scopum namque Constantinopoleos Paulum 
persequentes atque. comperientes, palam suffocan- 
dum esse censuerunt in Cucuso Cappadociz, baben- 
108 auctorem Philippum profectum. Erat enim eo- 
rum h:ereseos tune patronus, et consiliorum mini- 
ster iniquorum. Hujusniodi enim crudelitates blasphe- 
mia Arii germinavit, Contra Uuigenitum nainque 
vessniunt ministri presumptionum ejus. Hoc itaque 
modo Paulo defuncto, magisque ad coelestia regna 
perducto, Macedonium statuerunt episcopum, quasi 

consectatorem suum : quoniam proxime |ms. Lyr., 
maxime] sancto Spiritui blasphemabat. Sed paulo 
post expulerunt et éum, dum creaturam non confite- 
retur eum quem Filium Scriptura dicunt. Quapro- 
pter respondendo illis [ed., dainatus ab illis], hxere- 
sis proprix auctor apparuit : consubstantialem qui- 
dem nec iste Patri Filium esse dicens, similem ta- 
nien per omnia Geuitori docens, creatum vero Spiri- 
tum aperte denominans. 1]:ec itaque non multo post, 
sicuti diximus, acta sunt. TnEoponETUs, lib. n, cap. 


b, p. 15. 
CAPUT XXill. 
De conventu episcoporum in concilio Sardicensi. 
Undecimus itaque annus erat ab obitu patris duo- 


- yum Augustorum : coss. autem tunc fuere Ruffinua 


€! Eusebius, quando celebratum est Sardicense con- 


convenerunt episcopi quasi trecenti, sicut Athanasius 
ait. Ex Orientalibus sex et septuaginta tantummodo, 
sicuti Sabinus dicit. Inter quos anpgmerabatur et 
Ischyras, tanquam Marcotis cpiscopus, quem damna- 
tores Athanasii in episcopio [ed., in episcopum] hu- 
jus provincix: produxerunt. Excusaverunt se etenim 
alii per inürmitatem corporis; alii angustas indu- 
cias accusantes, et ob hoc 950 Julium Romanum 
culpantes episcopum : dum utique ante annum et 
sex menses synodus fuerit przedicata, et Athanasius 
Rom:e degeret, exspectans judicium synodale. Cum 
ergo Sardic Orientsles convenissent, ad aspectum 
Occidentalium venire nolebant, dicentes non aliter 

se ad verba venturos, nisi suo collegio Athanasiacos 


n ᾿ Paulianos expellerént. Dunque Protogenes SarVi- 


censis episcopus, et Osius Cordub» Hispani non 


. paterentur a concilio removeri Pauli defensores et 


Athanasii, illi repente discesserunt. Et venientes ad 
Philippopolim Thracie, seorsum fecere concilium, 
et aperte jam consubstantialitatem anathemaliza- 
verunt; et sectam inzequalis substantie ' epistolis 
conscribentes, ubique miserunt. Qui autem in Sar- 
dica convenerant, primum quidem horum daimnavere 
vesaniam, deinde accusatores Athanasii dignitate 
privaverung ; et termipuni tidei Nicene corroboran- 
tes, et tractatum de divin: substantize inzequalitate 
respuentes, consubstantialitatem apertius tradide- 
runt, etiam ipsi ubique scripta propria dirigentes. 
Ex utraque ergo parte arbitrati sunt recte se facere ; 


C Orientales quidem, eo quod a se damnatos illi susci. 


perent ; Occidentales autem, quoniam ante cognitio- 
nem damnatores effugerant ; et quoniam hi quidem 
Nicznam servabant fidem, illi vero eam ailulterare 
prosumpserant. Reddiderunt ergo - locum Paulo et 
Athanasio, nec non et Marcello Ancyrz Galatiz, qui 
dudum, sicuti jam dictum est, fuerat condemna- 
tus. Socna Es, lib. I, cap. 16. Edit. Christ. Yales. 
cap. 30, p. 101. 


CAPUT XXIV. 
Littere Sardicensis concilii ad universos episcopos, 


Que vero Sardic gesta sint (An. Dom. 990), 
concilii litierze clarius edocebunt, quas propter mo - 
dum explapationis buic scripture interponére non 


D omisi. 


Saneta synodus Dei gratia Sardice congregata ex 
urbe Roma, Hispaniis, Galliis, lialia, Campania, Ca- 
labria, Africo, Sardinia, Puorani. Mysia, Dacia, 
Dardania, altera Dacia, Macedonia, Thessalia, Achaia, 
Epiris, Thracia, Rhodope, Asia, Caria, Bithynia, Hel- 
lesponto, Phrygia, Pisidia, Cappadocia, Ponto, Cili- 
cia, allera Phrygia, Pamphylia, Lydia, insulis Cy- 
cladibus, AEgypto, Thebaide, Libya, Galatia, Palae- 
stina et. Arabia, universis episcopis et comminisuris 
sancta et apostolice Ecclesiz, dilectissimis fratribus 
in Domino salutem. . 


Multa quidem ac sepius ministri Arianz vesaniae 
prissumpserunt adversus Dei servos et rectam fidem 
custodientes. Adulteram nangjgue doctrinam propo- 


909 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


970 


nentes, orthodoxas expellere sunt conati; οἱ intan- A detrahunt, prxsentes effugiunt. Fugerunt enim, oha- 


tum iusurrexerunt adversus fidem, ul neque audi- 
tus Deo amabilium lateret imperatorum. lgitur gra- 
tia Dei cooperante, etiam ipsi piissimi principes ex 
diversis nos proviuciis et civitatibus colligentes, 58:- 
ctum hoc concilium in Sardicensium celebrari urbe 
preceperunt, quatenus, ablata omni discordia, et 
omui perfidia procul expulsa, sola Christi pietas 
apud omnes inviolata servetur. Venerunt enim Orien- 
tales episcopi a piissimis imperatoribus invitati, prz- 
cipue propter famam qui de charissimis nostris 
fratribus et comministris fuerat divulgata, id est, 
Athanasio Alexandrino, et Marcello Ancyre Galatic, 
et Asclepa Gazzo; forsan etiam ad vosipsos detra- 
cliones hujusmodi pervenerunt : quoniam [ed., quo- 
modo] etiam nostras aures ventilare conati sunt, ut 
ea quie contra iniocentes referunt, vera esse cre- 
dantur, et iniqua bac hzreseos celetur opinio. Sed 
h:ec diutius facere permissum non est. Etenim prz- 
sul Ecclesiarum Dominus est, qui pro his, et pro 
universis mortem sustinuit, et propter eas ascensum 
ad ewlos nobis omnibus condonavit. Dudum itaque 
Eusebius, et Maris, et Theodorus, atque Theogo- 
nius, Ursacius, et Valens, et Minopbantus, et Ste- 
phanus, scripserunt Julio comministro nostro Eccle- 
si$ ltomanz pontifici contra predictos consacerdo- 
(65 nostros, id est, Athanasium episcopum Alexan- 
drie, et Marcellum episcopum Ancyre Galatis, et 
Asclepam Gaz. Scripserunt quoque ex aliis parti- 
bus episcopi, testimonium perbibentes puritati Atha- 
nasii consacerdotis nostri; et ea qux» ab Eusebio et 
conseclatoribus ejus gesta sunt, nihil aliud quam 
mendaciis et calumniis plena esse firmantes. Cum 
utique evocati a charissimo et consacerdote Julio, 
ei non occurrentes, sicut ex scriptis ejusdem epi- 
scopi Julii comprobatur, aperte videantur columnia- 
tores existere. Nam si de gestis contra eos habitis 
prosumpsissent, non retardarentur occurrere. Ve- 
rumtamen etiam ex bis qux fecerunt in hoc sancto 
inaynoque concilio, eorum machinatio evidenter a;.- 
paret. Venientes enim in Sardicensium civitatem at- 
que videntes fratres nostros Athanasium, Marcellum, 
Asclepam et caxteros, ad judicium accedere timue- 
runt ; et non semel, non secundo, sed etiam frequen- 
ter citati, vocationibus obedire noluerunt; congre- 
gaus videlicet in concilio Osio longzvo (qui propter 
aatem, atque confessionem, tantumque laborem, 
omui honore dignus apparuit) et reliquis, sustinenti- 
bus et invitantibus eos ingredi judicium; ut quxque 
contra absentes consacerdotes diffamaveraot atque 
conscripserant, presentes ostenderent. Sed, sicuti 
prediximus, evocati non venerunt, ut etiam in hoc 
calumniam propriam ostenderent; et quodammodo 
respuendo justum judicium, insidias suas et molimina 
proclamarent. Nam qui de suis dictis confidunt, 
etiam ad faciem probare non fugiunt. Quia vero non 
occurrerunt, nullum vestrum de eis ignorare confi- 
dimus. Et si forsan rursus illic quidquam machinari 
voluerint, sciant omnes quoniam nibil babentes quo 
possint consacerdotes nostros arguere, absentibus 
PaTRoL. LXIX 


rissimi fratres, non solum propter calumniam adver- 
sus istos instructam, verum quia suos pro diversis 
criminibus accusatores occurrisse viderunt. Profe- 
rebantur enun vincula et catenz. Venerant homines 
ab exsilio et consacerdotes, rec non cognati pariter 
et amici eorum, qui propter i tos mortui dignoscun- 
tur. Et quod est admirandum, aderant episcopi, 
quorum unus quidem catenas gestabat et vin- 
cula quibus vinctus fuerat propter eos. Álii vero 
eorum insidiis mortein sibi testabantur inflictam, 
quoniam ad tantam superbiam sunt perducti, 951 
ut etiam episcopum occidere conarentur, quem nisi 
fuga liberasset, obierat. Venit etiam consacerdos 
noster beatus Theodulus, fugiens eorum molimina, 


p quibus fuerat jussus occidi. Alii vero gladiorum 


vulnera demonstrabant, alii famem se ab eis pas- 
$0$ iogemiscebant ; et bxc non quilibet homines tes- 
tabantur, sed omnes Ecclesi», pro quibus hi qui 
occurrerunt et qui legatione fungebantur, insinua- 
bant violentiarum pestes, armatos milites, populos 
cum fustübus, judicum terrores, falsarum litterarum 
ebjectiones. Lect: sunt namquo littere Tbeogonii 
contra consacerdotee nostros Athanasium, Marcel- 
lum et Asclepam, ut etiam imperatores saovisse 
viderentur. Quas litteras diacones Theogonii vulga- 
verunt; super hzc autem virginum nuditates, eccle- 
siarum incendia, carceres contra sacerdotes nostros 
adhibitos. Quz omnia non pro alia re, nisi pro [ed., 
prelia nonnisi pro| detestabili Arianorum hzresi 
eommisisse noscuntur. Quisquis eniim eorum respuis- 
set ordinationem atque communionem, his necessa- 
rio snbdebatur injuriis. Conspicientes igitur facino- 
rum suorum angustias, confusi recesserunt. Et ulte- 
rius hzc non valentes abscondere, in Sardicensium 
venerunt urhem, ui per adventura suum quasi tolia 
se nequaquam perpeirasse monstrarent. Videntes 
autem quibus calumnias irrogaverant, et oppressos a ᾿ 
86 simul accusatores, et increpationes prx oculis suis 
habentes, evocati ad judicium ingredi nequiverunt. 
Athanasio quippe, Marcello, et Asclepa, nostris 
consacerdotibus fiducialiter agentibus, et nimis inge- 
miscentibus, et imminentibus atque provocabetibus 
608, et promittentibus, non solam se calumnias evi- 
denter o&tendere, sed etiam qus in eorum Ecclesiis 
deliquissent ; illi vero tanto conscientite terrore con- 
stricti sunt, ut fugerent, et. per fugam suas calum- 
nias aperirent, delictaque sua judieii declinatione 
faterentur. Et licet non solum ex prioribus, sed 
etiam ex istis malitia eorum atque calumniz pate- 
fiant : tamep, ut neque per fugam occasionem alte- 
rius iniquitatis accipiant, curavimus contra veritatem 
facla eorum molimina examinare. ΕΔ hoc proposito, 
ex his quz gesta sunt eos calamniatores iuvenimus, 
et nihil aliud nisi adversus consecerdoles nostros in- 
sidias institutas. Nam Arsenium, quem dicebant ab 
Albanasio peremptum, hic vivit, eL inter viventes 
commorari dignoscitur; ex quo etiam alia probantur 
esse coufictà. Quia vero eliam calicem divulgave- 
runt fractum a Macario Athanasii presbytero, testati 
31 


971 M. AURELII CASSIODORI 072 
sunt qui de Alexandria οἱ Mareote venerant, nihil A gredi, nec omnino accedere ad ecclesiam Dei. Et ve- 


tale fuisse gestum. Sed etiam episcopi /Egypti Julio 
consacerdoti nostro scribentes, valde firmabant quia 
neque suspicio fuisset hujusmodi. Proinde dixerunt 
monumenta adversus eos fuisse confecta, qux ta- 
men probatum est ex una parte celebrata : in quibus 
gestis pagani examinabantur et catechumeni; ex 
quibus unus catechumenus inquisitus, ait intus se 
fuisse quando Macarius venerat ad eumdem locum. 
Alter autem interrogatus, dixit illum famosissimum 
Ischyram tunc zegrotasse, et. in cella jacuisse; ut ex 
hoc appareat nihil gestum ex omnibus sacramentis, 
eo quod et catechumeni intus fuissent, et lschyras 
(ms. Santheod εἰ ed. V., Squiras] non adesset , sed 
jaceret :grotus. ls namque malignissimus Ischyras 
mentitus, eo quod Athanasius quosdam sacros incen- 
disset libros, illo tempore zegrotasse declaratus est 
quando Macarius ibi fuit. Unde etiam ex hoc calum- 
niator apparuit. Denique pro hujusmodi calumnize 
mercede dederunt Ischyre nomen episcopi, qui ne- 
que presbyter faerat aliquando. Duo namque preshy- 
teri qui cum Meletio aliquando degebant, et postea 
a beato Alexandro episcopo civitatis Alexandrin:e 
suscepti sunt et cum Athanasio constituti, testali 
sunt nanquam illum presbyterum fuisse Meletii , nc- 
que habuisse Meletium in Mareote ecclesiam vel 
1ninistrum ; et qui penitus neque presbyter fuerat, 
nune eum velut episcopum produxerunt, ut eo no- 
mine in suis calumniis terrere viderentur auditores. 
Lect» sunt enim et litterz? consacerdotis nostri Mar- 


nicntes in SarJicam conciliabula apud semetipsos per 
loca singula faciebant, et acta quxdam cum terrori- 
bus concinnabant ; quatenus nihil penitus ad judicium 
perveniret, neque sanctum possemus celebrare conci- 
lium. Hxc omnia cognoscere potuimus a consacerdo- 
tibus nostris Macorio Pakestino et Ai:terio Arabi, 
qui cum eis venerant, et ab eorum perfidia recesse- 
rant. Hi namque ad sanctum concilium venientes. 
violentiam quam passi sunt narraverunt, nihil dicen- 
tes apul eos agi rectum: insuper adjicientes quia 
dum essent recte fidei, proliibiti fuissent ab eis ad 
h:xec loca venire, et propter interminationem vix ab 
eis intercedere [ed. Niv. et Frob., discedere] potuis- 
sent. Ob hauc caüsam Sardicam venientes, in una 


p domo cuncti manserunt, neque brevi tempore a se 


recedere patientes. Quia vero nos tacere non decuit, 
nec sine vindicta relinquere calumnias, vin2ula, ne- 
ces, vulnera, concinnationes falsarum epistolarum, 
verbera, nuditates virginum, exsilia, destructiones 
ecclesiarum, incendia, migrationes a minoribus ci- 
vitatibus ad majores Ecclesias, ct prx: omnibus 954 
adversus rectam fidem nunc Arianam vesaniam per 
eos crudeliter insurgentem. Propierea charissimos 
quidem fratres nostros et comministros Athanasium 
Alexandrinz civitatis episcopum, et Marcellum An- 
cyre Galatim, et Asclepam Gazx* comministrantes 
Christo, innoxios eL puros esse decrevimus : scribca- 
tes ad uniuscujusque parochiam, ut singularum Ec- 
clesiarum populi cognoscentes sui episcopi puritatem, 


ceHi, et inventa est Eusebii similiumque nequitia. C eum se episcopum et habere et sperare cognoscant ; 


Nam ea, quz, veluti querimoniam faciens, Marcellus 
dixit, hiec tanquam ipse confirmaret accusaverunt. 
Hzc ergo sunt lecta, et reliqua, et przcedentes pari- 
ter qu:estiones ; rectaque hujus viri fides inventa est. 
Non enim a saneta Maria, sicut isti firmabant, dedit 
Deo Verbo principium, neque finem habere asseruit 
ejus imperium ; sed regnum ejus et sine principio, et 
sine termino esee conscripsit. Asclepas autem com- 
minister obtulit monimenta Antiochie confecta sub 
accusatorum prasentio, et Caesariensis Euschii, et ex 
sententia judicantium episcoporum se ostendit in- 
noxium. Recte siquidem, o charissimi fratres, evocati 
frequenter, obedire noluerunt, recte quoque fuge- 
runt. Conscientia namque sua perterriti, per fugas 
euas calumnias indicarunt;-et qux prvsentes accusa- 
tores super eis dixerant, etiam probaverunt. Ad hzc 
autem etiam eos qui dudum accusati propter Arid- 
nam heresim fuerant, et projecti non solum susce- 
perunt, sed etiam in majori ordine posuerunt, diAco- 
nes ad presbyteratum promoventes, presbyteros ad 
episcopatum, non ob aliud, nisi ut impietatem senii- 
nare et dilatare potuissent et fidei corrumpere pieta- 
tem ; sunt autem horum principes, Eusebius, Theo- 
derus Hleracle:e, Narcissus Neroniadis Cilicie, Stc- 
phanus Antiochi:e, Georgius Laodicer, Acacius Cze- 
sareg Palestine , Minophantus Ephesius, Ursatius 
Sigiduni [ed. Frob., Mygdoni] Mysiz, Valens Mirri 
Pannoniz. Isti namque convenientes cum Orientali- 
hus non sinebant eos ncc in sanctum concilium in- 


eos autem qui in eorum Ecclesias luporum instar in- 
gressi sunt, id est, Gregorium in Alexan ria, Basilium 
in-Ancyra, Quintiauum Gazx, nec episcopos nomi- 
nandos, nec Christianos, nec quanilibet. penitus cum 
eis habendam esse communionem, nec eorum litteras 
habendas, nec scribendum cis. Theodorum vero He- 
raclee Europe, et Narcissum MNeroniadis (οἷα, 
Acacium Cxsarex Palxstine, et Steyhanum Antio- 
οἰ», Ursacium Sigiduni Mysix, Valeitem ex Mirsia 
Pannoniz,, Menophlantum Ephesi, et Georgium Lao- 
diceze, licet metuentes ab Oriente nou venerint, tamen 
eo quod a beat: memorie Alexandro civitatis Alex- 
andrin pontifice sint damnati, et co quod secum 
Arianos habeant, et propter crimina eis illata, gene- 


D rali eos decreto sanctum concilium episcopatu dejo- 


suit; et decrevimus non solum episcopos eos non 
esse, sed neque cominunionem cum fidelibus pro- 
meteri. Eos enim qui dividu:t a paterna substantia et 
divinitate, et alienant Verbu:n a Patre, dividi ab Ec- 
clesia catholica convenit, et esse alienos ἃ nomine 
Christiano. Sint igitur a nobis et omnibus anathema, 
eo quod verbum veritatis videantur esse cauponati. 
Apostolicum namque przceptum est: Si quis vobis 
annuntiaverit prater quod accepistis, anathema sit 
(Galat. 1, 9). His ergo nullum communicare denun- 
tiate; nulla enim communio luci ad tenebras (11 Cor. 
vi, 14). Hos pellite procul ab omnibus [ms. Lyr., ab 
hominibus]; nolla enim concordia Christo ad Belial. 
Servate vos, fratres clarissimi, ut neque scribatis eis, 








915 


lilSTORIA TRIPARTITA. LIRER 1V. 


954 


neque eorum scripturas suscipiatis. Studete simul, 4 quoniam et primo genitum ἃ mortuis. Confitemur 


vos charissimi fratres et comministri, tanquam spiritu 
presentes nostro concilio consentire, atque subscri- 
ptione vestra decernere, quz ab omnibus ubique 
comministris nostris consonantia una serventur. 
Abdicamus autem illos, et extra terminos Ecclesie 
catholice procul abjicimus, qui non affirmant ^, quia 
Deus est Christus, sed aiunt, verus Deus non est, 
quia Filius est ; sed verus Filius non est, ne genitus 
sit simul et ingenitus. Sic enim se intelligere natum 
profitentur, quia sic dixerunt, quod natum est factum 
est. Et quia cum Christus ante secula sit, dederunt 
ei principium atque finem, quod non in tempore, sed 
habei ante secula. Proinde dux vipere ex aspide 
Ariana progresse sunt, Valens et Ursacius, qui 
gloriantur , et non dubitant se dicere Christia- 
nos : profitentes quoniam Verbum, et quoniam Spi- 
ritus, et vulneratus, et interfectus, et mortaus est, 
et resurrexit; quodque cohors studet hzretico- 
rum, diversas esse substantias Patris, et Filii, et 
Spiritus sancti pronuntiant, et eas esse divisas. Nos 
autem banc percepimus, et eruditi sumus, hanc 
babemus catholicam apostolicamque traditionem, et 
fidem atque confessionem, unam esse * eubstan- 
tiam nominantes Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
Et si qu:erant quxe sit Filii substantia, profitemur 
eam esse qua Patris : indubitanter nunquam Patrem 
sine Filio, neque Filium sine Patre fuisse credentes, 
hec esse potuisse, quod est Verbum Spiritus. Absur- 
dum namque est dicere, aliquando Patrem non fuisse 


unum esse Deum. Confitemur unam Patris Filiique 
divinitatem; neque quisquam negat aliquando Patrem 
Filio majorem, non propter aliam essentiam, non 
propter differentiam, sed quia ipsum nomen Patris 
majus est filio. IT:ec autein illorum blasphemia atque 
corruptibilis interpretatio est ; hac gratia eum dixisse 
contendunt : Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 50), 
propter concordiam et unaniniitatem, Sed reproba- 
vimus omnes catholici intellectum eorum fatuum et 
abjectum, sicuti mortalium hominum. Qui, quoniam 
corrumpi coeperunt, offendentes discordare noscun- 
tur, et ad permutationes ascendunt : hoc modo di- 
etantiam et discordiam inter Patrem Deum omnipo- 
tentem et Filium esse posse dicentes; quod absur- 


B dum est intelligere, et aliquatenus arbitrari. Nos 


autem et credimus et affirmamus, et sic intelligimus, 
quoniam sacra Scriptura loeuta est : Ego et Pater 
unum sumus, propler essenti:e unitatem, qu: est una 
et cadem Patris et Filii, et credimus semper sine 
principio et sine termino hunc regnare cum Paire, et 
non habere nec tempus, nec defectum ejus imperium, 
quia semper est ; nunquam enim esse capit, ideoque 
pec deficere poterit. Credimus et percipimus Para- 
cletum sanctum Spiritum, quem nobis ipse Dominus 
promisit et destinavit, et eum credimus missum. Sed 
is passus non est, sed homo, quo indutus est, quem 
assumpsit ex Maria Virgine, qui pati potuit sicut 
mortalis. Deus autem immortalis est. Credimus quia 
terüa die resurrexit, non Deus in homine, sed 


Patrem. Patrem enim sine Filio neque nominari, nec (; homo in Deo resurrexit, quem et obtulit Patri suo 


esse potuisse. Est enim ipsius Filii testimonium : Ego 
in. Patre, et Pater in me (Joan. xiv, 11); et, Ego et 
Pater unum sumus (Joan. x, 90). Nullus nostrum ne- 
gat natum : sed quibus natum ^? Omnibus quz invi- 
sibilia et visibilia nuncupantur. Opifex est archange- 
lorum, et angelorum, οἱ mundi, et humani generis, 
quoniam ait: Omniwm artifex sapientia docuit me 
(Sap. vni, 21). Et omnia per ipsum facta sunt (Joan. 1, 
3). Non enim semper esse potuerat, δὶ sumpsisset 
exordium : quandoquidem Verbum, quod semper est, 
non habet initium. Deus autem nunquam terminum 
habet. Non dicimus Patrem Filium esse, neque rur- 
sum Filium Patrem esse; sed Pater Pater est, et 
Filius Patris est Filius. Confitemur virtutem esse Pa- 
tris Filium. Confltemur Verbum Dei Patris esse, 
preter qnod aliud non est, et Verbum verum Deum, 
el sapientiam, et virtutem, verumque Filium tradi- 
mus. Εἰ non sicut ceteri filii nominantur, ita Filium 
dicimus : quoniam illi aut gratia regenerationis dii 
erunt, aut co quod digni flant, filii nuncupantur, ne- 
que propter unam substantiam qux est Patris et 
Filii. Confitemur item et unigenitum et priniogeni- 
tum ; sed unigenitum Verbum dicimus, quod semper 
fuit, et. est in Patre; primogenitum autem quantum 
δὰ hominem. Sed tamen differt a creatura communi : 


* Ed. Frob. et Niv., qui affirmant : Quod Deus est 
Christus, sed verus Deus non est; Quod Filius est, 
sed verus Filiys non est; Quod genitus est, simul et 
ingenitus. 


donum, quem utique liberavit. 953 Credimus autem 
quoniam opportuno tempore atque definito omnes et 
de omnibus ipse judicabit. Tanta siquidem eorum 
stultitia, et ita crassitudine tenebrarum eorum mens 
excacata est, ut. nequeant lumen cernere veritatis, 
nec intelligere qua ratione dictum est : Ut et ipsi ín 
nobis unum sint (Joan. xvn, 21). Palam vero est cur 
dixit unum : quoniam apostoli Spiritum sanctum Dei 
acceperunt; sed tamen ipsi non erant spiritus, nec 
aliquis eorum aut Verbum, aut Sapientia, aut Virtus, 
aut Unigenitus erat. Sicut ego εἰ tu , inquit, unum 
sumus, sic εἰ isti in nobis unum sint (Ibid.). Certissime 
igitur Scriptura divina boc distinxit : In nobis, inquit, 
unum sint; non ait, sicut nos unum sumus ego et 


D Pater; sed discipuli in semetipsis conjuncti et copu- 


lati unum sint, et fidei confessione , iri gratia et pie- 
tate Dei Patris, et Domini et Salvatoris nostri con- 
cessione el charitate unum esse possint. 

Ex his litteris agnoscitur et accusatorum calumnia, 
et priorum iniquitas judicum, et dogmatum vera sa- 
lubritas. Non solum enim de divina nos beati Patres 
docuere natura, sed etiam eruditionem dispensatio- 
nis explanaverunt. TmgopomETUS, lib. n, cap. 8, 
edit. Christ. 


b Ed. Frob. ct Niv., Sed genitwm ante. omnia, qua 
invisibilia, etc. — . 

* Redundat, ut mihi videtur, aut esse aut nominan- 
tes. Epi. 


75 
CAPUT XXV. 


De legatis Sardicensium ad Constanti«m | destinatis, 
et de ne(anda machinutione contra. eos a. Stephano 
Antiocheno praesule concinnata. 

Hac Constans agnosceus, doluit quidem, levitatem 
fratris inspiciens, et infremuit adversus instigatores 
malorum et imperatoris facilitatem ita decipientium. 
Duos autem episcopos ex Sardicensi concilio electos 
cum litteris misit ad fratrem, cuin quibus et magi- 
sirum militum Salianum pietate justitiaque fulgen- 
tem. Litter: vero non solum monitionem habuerunt 
atque consiliun, sed etiam interminationem pio 

principi condecentem. Primum quidem enuntiavit 

fratri ut episcopis prxeberet auditum, et iniquitates a 

Stephano aliisque presumptas agnosceret, nec non 

et Athanasium gregi proprio restitueret; patefacta 

quidem calumnia, priscorumque judicum iniquitale 
et crudelitate revelata; adjecitque, quia nisi vellet 
quod justum est facere, ipse ad Alexandriam perge- 
ret, et Athanasium ovibus desiderantibus restaura- 
rct, inimicorumque catervas procul expelleret. Hanc 
autem epistolam Constantius in Antiochia suscipiens, 
promisit se facturum quie qualitas temporis annue- 

.bat. Sed in his perterriti veritatis impugnatores, ne- 

fandissimum machinati sunt inalum. Applicuerant 

etenim sacerdotes ἃ concilio destinati remotiore in 
loco. Mayister vero militum aliam mansionem acce- 
perat. 

Porro Stepbanus tunc Antiochenus episcopus, cum 
aliis tyrannidis cooperatoribus, naves naufragio prze- 
parabat, cum quibus assertores rectorum dogmatum 
variis nitebatur absorbere calumniis. Horum itaque 
erat dux quidam Juvenis Onager nomine, cum aspe- 
ritate veniens [ed., licenter vivens], et iniqua con- 
versatione congaudens, qui non solum in plateis di- 
versos tormentis afficiebat, et fustibus lacerabat, 
sed etiam domos impudenter invadens, viros ac mu- 
lieres honestissimas abstrahebat. Et ne longius ejus 
extendam calliditatem, contra optimos viros propa- 
ratam narrabo praesumptionem. Is eniin Onager ad 
quàmquam fornicariam veniens, ait quosdam nuper 
venisse peregrinos, et roctem habere necessariain 
meretricis. Porro sumens quindecim indisciplinatos, 
et eos in vicino episcoporum melato celans, per- 
rexit cum meretrice ad januam ubi illi viri requie- 
scebant. Eamque apertam inveniens, persuasit uni 
puerorum, pecunia data, ut mulierem introduceret 
intra januam quam ipse monstrabat, ibi quippe uter- 
que sacerdotum dormire videbantur, eamque mulie- 
rem interius pr:ecepit accedere : ipse vocaturus so- 
cios est egressus. Contigerat enim unum seniorem 
episcopum Euphratam nomine in loco exteriore dor- 
tnire. Vincentius autem (sic enim dicebatur alter) in 
interiori cubiculo quiescebat. Cumque intra ostium 
puella venisset, sonum pedum Euphratas cogno- 
scens, dum esset obscurum, quis ambularet interro- 
gavit. illa vero loquente, conturbatus Euphratas, daz- 
monemque pulans esse mulieris imilatum vocem, re- 
pente Salvatorem Christum ad suum vocavit auxi- 
vin. Ónager autem dux iniquitatis hujas, hoc facto 


M. ALRELII CASSIODORI 
A cum sociis est ingressus, iniquos clamans eos, et ini- 


976 


quitatis judices destinatos. Multoque clamore facto, 
eoncurrerunt et servi, surrexitque Vincentius, et 
claudentes januam domus, septem quidem calumnia- 
torum comprehendere potuerunt. Onmager vero cum 
reliquis fugit. Detenta tamen est cum illis et mulier. 
Diluculo autem magistrum militum qui cum illis ve- 
perat, excitantes, ad palatium processerunt. Et prx- 
sumptiones Stephani proclamantes, dicebant jam non 
egere judicio, neque verberibus iniquitates ejus. Ma- 
gister vero militum precipue clamitabat : rogans ut 
juberet imperator non synodice, sed judicialiter po- 
tius iniquam examinari przsurmptionem : promitteus 
primum se episcoporum clericos traditurum, et 
oportere etiam ministros Stephani ita contradi. Curme- 


p que ille impudenter contenderet, dicens clericos non 


$ubdendos esse verberibus, placuit et imperatori et 
judicibus, ut intra palatium causa proveniret exami» 
natio. Et primum quidem interrogavere mulierem, 
quis eam ad metatum deduxisset episcoporum. Quz 
dixit quemdam juvenem ad se venisse, et adventum 
indicasse peregrinorum, ct quod opus haberent, et 
quia vespere veniens deduxisset eam ad babitaculum 
quoddam, eamque intra januam domus et porticusa 
introire pr::ceperit. Adjecit eliam inquisitionem epi- 
$copi, et terrorem factum, et orationem ejus, et su- 
pervenientium repentinas invasiones. 
. Mc judices agnoscentes, captum inter alios juve- 
nem ad medium deduxeruut. Qui non exspeetass 
necessitatem verberam, machinatum consilium pa- 
tefecit, et Onagrum hac omnia perpetrasse confes- 
$us est. Qui deductus ad medium, Stepbanum dixit 
bsc omnia precepisse. Sic igitur Stephani coguo- 
scentes iniquitatem, prxsentibus tunc episcopis per- 
miseru»t ut eum damnarent, et ab ecclesia procul 
expulsus est. Non tamen ab Ariaua peste Ecclesia li- 
berata est. Nam Leontius post eum ordinatur, genere 
Phrygius, voluntate nequissimus. Verum Constan- 
tius ea qu: contra episcopos fuerant machinata, ex- 
perimento cognoscens, scripsit Athanasio maximo οἵ 
semel, et secundo, et tertio , invitans eum ut a 954 
partibus remearet Hesperiis, sicut ipsis litteris indi- 
catur. TugoDoRETUS, lib, u, cap. 8, 9 et 10, p. 
$5, 84. 
CAPUT XXVI. 
Epistola Constantii ad Athanasium, ut ad eum 
veniret. 

Constantius victor Augustus Athanasio episcopo. 

Plurimum te circumferri et fluctuari ferocibus ma- 
ris undis nostrz mansuetudinis clementia non per- 
misit. Patria quippe terra nudatum, et privatuin pro- 
priis rebus, errantemque [er loca invia bestiarum, 
indefecta nostra pietas non despexit. [Jeoque tibi 
diu distuli scribere voluntatis mex propositum : spe- 
rans sponte te ad nos forte venturum, et laborum 
satisfactionem a nobis exigere. Verumtamen, quo- 
niam forte timor impedivit voluntatis tuzx* proposi- 
tum, litteras largitate plenissimas ad tuam beati- 
tudinem [ms. Lyr., benignitatem] destinavimus, ut 
sine metu nostris aspectibus velociter tuam praesen. 


977 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER IV. 


978 


tiam prebere festines; quatenus desiderio tuo poti- A Athanasii didieistis, et integrum eognovistis secun- 


tus, experiaris nostram clementiam in propriis re- 
stitutus, Hac etenim causa et dominum meum fra- 
tremque Constantem Victorem Augustum pro te 
rogavi, ut tibi potestatem ad nos tribuat veniendi, 
ut ambobus nobis annuentibus, restitutus in patria, 
habeas maximum gratke nostra pignus. SOCRATES, 
lib. n, cap. (8. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 107. 


CAPUT XXVII. 
Alia epistola ejusdem pro eadem re. 


Constantius Victor Augustus Athanasio episcopo. 

Licet prioribus nostris litteris significaverimus, 
quatenus sine sollicitudine ad nostrum debeas ve- 
nire comitatum, co quod maxime velimus te ad pro- 
pria destinare; tamen et nunc has litteras ad tuam 
direximus sanctitatem; per quas invitamus ut sine 
aliqua incredulitate ve» metu ascendens, publicis ve- 
hiculis ad nos venire festines, ut qu:e desideras pos- 
sis adipisci. SocnaTES, lib. n, cap. 18. Edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 108. | 


CAPUT XXVII. 

Tertia Constantii epistola pro eodem. 
Constantius Victor Augustus Atlianasio episcopo. 
Dum in Edessa degeremus, presentibus presbyte- 

ris tuis placuit ut ad 1e destinatis presbyteris 
ad nostrum debuisses festinare comitatum ; qua- 
tenus videns nostros aspectus, repente properares ad 
Alexandriam. Sed quoniam plurimum preeteriit tern- 
pus ex quo suscipiens ἃ nobis litteras non occurri - 
Bli, propterea etiain. nunc. commoncre te festinavi- 
mus, ul vcl nunc tuam praesentiam nobis velociter 
prissentare contendas, et ita possis patris taz resti- 
tui, tuaque securus oratione írui. Ad plenam vero 
cognitionem Achitum diaconum destinavimus, a quo 
possis agnoscere etiam nostri animi voluntatem, et 
quoniam ea qu:e optas poteris impetrare. 

Has epistolas in Aquileia suscipiens Athanasius, 
illic enim relicta Sardica morabatur, mox recurrit 
ad Romam, et ostendens litteras episcopo Julio, in 
maximo gaudio Ecclesiam fecit esse Romanam. Pu- 
tabatur enim etiam Orientis imperator eorum fidei 
consentire, eo quod ad se Athanssium fiducialiter 
evocaret. Julius autem in Alexandriam clericis atque 
plebi bxc de Athanasio scripta direxit. SocmaTES, 
lib. n, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 108. 

CAPUT XXIX. 

Epistola Julii ad Alexandrinos pro Athanasio. 

Julius archiepiscopus presbyteris, et diaconibus, 
et plebi, habitantibus in Alexandria, dilectissimis 
fiatribus, in Domino salutem. 

Congaudeo vobis et ego, dilectissimi fratres, quo- 
niam fructum vestr: fidei ante oculos jam videtis. 
Hoc etenim vero gestum quilibet inspiciet in fratre 
et coepiscopo nostro Athanasio, quem propter puri- 
tatem vite sux οἱ vestras orationes restituit vobis 
Deus. Ex boc itaque creditur puras et eharitate ple- 
nas orationes vestras aecendisse semper ad Deum. 
Memores enim estis promissionum caelestium atque 
dilectionis quam cx doctrina predicti fratris mei 


dum insitam vobis fidem quam percepistis : quoniam 
non usque ad finem is a vobis possit abduci, cujus 
orationes in sanctissimis animabus vestris tanquam - 
prosentes semper habuistis. Ergo non plurimis mibi 
verbis opus est vobis scribere. Quxcunque enim vo- 
bis a me potuerint dici, bxc jam fides vestra pro- 
cessit, et divina gratia communis orationis nostra 
vota complevit. Congaudeo siquidem vobis; iterum 
enim dico, congaudeo, quoniam inexpughbatas ani- 
mas in fide servastis. Sed etia n ipsi fratri meo Atba- 
nasio non minus congaudeo : quia licet multam sit 
passus tristitiam, neque una hora vestri desiderii et 
charitatis oblitus est. Nam licet corpore ad tempus 
a vobis sit abstractus, tamen spiritu vobiscum sem- 


B per degere videbatur. Et ego quidem, charissimi fra- 


tres, omnem tentationem contra eum surgentem reor 
sinc gloria non fuisse. Nam et vestra, et ejus fides 
cognita est universis et comprobata. Si enim non 
tanta et talia provenissent, quis crederet quia aut 
vos tale judicium tantamque charitatem circa talem 
exbibuissetis episcopum, aut ille potuisset tantis cir- 
cumdari virtutibus, per quas spe coelesti fraudatus 
non est? Promeruit igitur quolibet modo et nunc, et 
in futuro etiam confessionis gloriosum martyrium. 
Frequenter enim terra marique plurimum 2stuatus, 
omnem pravitatem Árianz conculcavit hxreseos ; et 
crebro per invidiam usque ad periculum impulsus 
contempsit mortem, munitas omnipotente Deo et 
Domino Jesu Christo Salvatore nostro : sperans et 


C inimicitias declinare, et consolationi vestre restitui : 


deferens vdbis majora tropa ex fortissima conscientia, 
pro quibus Θ᾽ et usque ad terminos terre totius 
apparuit gloriosus. Fidwciam itaque habens sui pro- 
positi coclestisque doctrine, clarificatus est immor- 
tali judicio, et ad vos revertitur. Diligendus igitur 
apud vos clarior nunc est, quam tunc quando profe- 
ctus a vobis est. Nam si materias pretiosas, id est 
aurum atque argentum, ad purgandum ignis probat, 
quid dignum dici poterit de taJi tantoque viro, qui 
cum tantas tribulationes et pericula devicisset, red- 
ditur nunc vobis immaculatus : non a nobis solum- 
modo, sed comprobatus ab omni concilio? Suscipite 
siquidem nunc, fratres charissimi, cum omni divina 
gratia pastorem ve-trua ac prasulem, tanquam vere 


p Athanasium, cum his qui taniia laboribus ejus parli- 


cipes sunt effecti ; et gaudete fruentes orationibus qui. 
pastorem vestrum, ui ila dicam, esuritis atque sili- 
tis, quando etiam ipsi vestram sanctitatem salutari- 
bus scripturis cibastis atque potasus. Nam cum de- 
geret in peregrinis, vos ei consolatio fuistis, eb in 
persecutione atque periculis refovistis eum füdelissi- 
mis vestris animabus et mentibus. Ego siquidem jam 
exsulto considerans ei ratione prospicions in ejus 
reversione uniuscujusque vestrum gaudium, et plebis 
votivas occursiones, et coneurrentium gloriosam fe- 
stivitatem; et qualis ille vobis erit dies et quantus, 
vemeante scilicet fratre meo, et quiescentibus priscis 
inalis quorumdam  machinatiome sarcilis; nec nos 
pretiosa ac votiva reversione cunctos in quadam 


079 M. AURELII CASSIODORTI 985 
plenissimi gaudii betitia copulante. Hujusmodi vero A sunt, hzec esse. noscuntur. Socga Es, lib. ut, cap, 198. 


gaudium usque ad nos maguitudine sua pertingit : 
quibus divinitus hoc etiam constat esse concessum, 
quatenus et nos debeamus ad laudem tanti viri con- 
surgere. Sed melius est ut epistolam oratione clau- 
damus. Deus omnipotens, et ejus unigenitus Filius 
Dominus et Salvator noster Jesus Christus hoc gau- 
dium vobis prwbeat in zternum : dignum tribuens 
premium admirabili vestrze fidei, quam circa pontifi- 
cem vestrum glorioso testimonio demonstratis ; ut et 
vos et qui vobiscuin sunt hic et in futuro meliora 

possideatis : Que oculus non vidit, nec auris audivit, 
 mecin cor hominis ascendit, qua praparavit Deus di- 
ligentibus se (I Cor. u, 9). Per Dominum nostrum 
Jesum Christum, per quem et cum quo omnipotenti 
Deo gloria in secula seculorum, Amen. Valere vos 
opto, charissimi fratres. SocRATES, lib. 11, cap. 18. 
Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 109. 


CAPUT XXX. 

Quid Constantius petierit. Athanasium, et quid Atha- 
nasius Constantium, et quomodo, orthodoxis pontifi- 
cibus recipientibus suas Ecclesias, heretici sint ex- 
His itaque litteris confidens Athanasius, ad Orien- 

tem venit. Quem Constantius imperator non tunc 

moleste suscepit; sed eum circumvenire tentabat, 
molitione submissus Arianorum, et dixit ad eum : 

Sedem equidem tuam decreto concilii nobisque con- 

sentientibus recepisti; sed quia sunt aliqui in Alex- 

andria populi tuam declinantes communionem, 


Edit. Christ. Vales. cap. 95, p. 111. (An. Dom. $50.) 


CAPUT XXXI. 
Epistola Constantii per quam omnia gesta conira 
Athanasium habita sunt cassata. 

Victor Constantius Maximus, pius, episcopis et 
presbyteris catholic:;e Ecclesi? salutem. 

Reverendissimus episcopus Athanasius non est 
Dei gratia derelictus; nam licet brevi tempore hu- 
mana fuerit. probatione submissus, tamen debitum 
providentiz: universa perspicientis [Ms. Lyr., pro- 
spicientis] noscitur suscepisse decretum : recipiens 
voluntate Dei nostroque judicio patriam suam, pari- 
ter et Ecclesiam cujus divino nutu przsul exstabat. 


B Huic enini consequenter oportebat nostram adesse 


mansuetudinem ; quatenus omnia adversus eum, et 
ejus conimunicatores definita, omnisque suspicio οἱ 
illusio contra eum gesta, de cxtero sit inanis et va- 
cua; et relevatio, quam dudum clerici ejus habue- 
runt, competenter firma permaneat. Sed etiam hoc 
ejus gratie aljiciendum esse censuimus, quatenus 
omnes ordinis sacri cognoscant, concessum omnibus 
Sibi conjunctis, ut sine ümore sint, sive episcopi, 
sive sint clerici; sufficit enim unicuique circa eum 
recte voluntatis unio. Quicunque enim meliori judi- 
cio atque parte constituti, hujus eligunt communio- 
nem, hos omnes precipimus ad instar prxcedentig 
providenti:x, etiam nunc voluntate Dei, nostre gra- 
tix largitatem adipisci. SocnmATEs, lib. m, cap. 18. 


unam eos in civitate ecclesiam habere permitte. Ad C. Edit. Christ. Vales. cap. 95, p. 119. (An. Dom. 


hanc propositionem Athanasius mox occurrit, et 
ait : O imperator, potestatem habes jubere simul et 
agere quzcunque volueris. Sed etiam ego benetl- 
cium a te deposco, quod mihi concedi precor. Prin- 
cipe vero continuo se daturum esse pronuntiante, 
repente subjunxit Athanasius, idem beneficium sibi 
largiri petens, quod qusrebat imperator accipere. 
Unam enim et ipse ecclesiam postulabat dari per 
singulas civitates declinantibus Arianorum commu- 
nionem. Igitur Athanasii sententiam inutilem sibi 
cognoscentes Ariani, hoc quidem differendum esse 
dixerunt, et agendum quod placeret imperatori : 
quia imperator Paulo, et Athanasio, et Marcello, et 
Asclepe Gaze, et Lucio Adrianopoleos secundum 


550.) 


558 CAPUT XXXII. 


Epistola Constantii ad Alexandrinos, ul reciperent 
Athànasium. 


Victor Constantius Maximus, Pius, populo Alexan- 


drino Ecclesizx catholice salutem. 
In omnibus perhibentes nostre :quitatis intentio- 


nem, scientesque quoniam diu providentia vestri 


contemplatoris estis alienati, id est, pontificis Atha- 
nasii, qui propler insertam rectitudinem, suurum- 
que morum probitatem cunctis innotuit, eum denuo 
ad vos destinare censuimus. Hunc itaque consuete 
el competenter suscipientes, et apud clementem 


ea quie in concilio Sardiceno placuerant, proprias 1) Deum adjutorem orationum habentes, vobis con- 


restituerat sedes. Unde principalia sacra [id est, sa- 
cre littere principis] per singulas civitates ad eorum 
máttebantur ecclesias, quibus jubebatur ut eos re- 
pente suseiperent. Igitur in Ancyra, expulso Basilio, 
et pro eo introducto Marcello, non fortuita turba pro- 
venit, quz» derogationem contraria sapientibus irro- 
gavit: Asclepam vero continuo Gazs»i susceperunt. 
In Gonstantinopolitana civitate Macedonius ad modi- 
cum tempus Paulo successit, apud semetipsum in Ec- 
clesia remota collectiones agens. Pro Athanasio ta- 
men solo imperator episcopis, et clericis, atque plehi 
ecripsit, ut eum libenter susciperent. Insuper etiam 
que contra eum in judieiis acta fuerant, aliis litteris 
&boleri jussit. Qus vero de ambabus rebus scripta 


gruam simul et nobis placitam concordiam atque pa- 
cem secundum Ecclesie sanctionem ubique probatae 
[Ms. Lyr., prolatz] sufficienter festinate servare. 
Non enim rationabile est aliquam discordiam inter 
vos agitari, aut tumultum nostrorum temporum di- 
scipline contrarium; et hoc quidem abesse a vobis 
omnino volumus. Orationibus autem suflicienter, eo 
scilicet prxesule et adjutore apud Deum, vos instare 
solemniter admonemus ; quatenus tali proposito ad 
omnium vota perveniente, eliam gentiles idolorum 
errori hactenus servientes, ad cognitionem sacr: re- 
ligionis eub alacritate festinent. Ὁ charissimi nobis 
Alexandrini, rursus igitur admonemus ut in his qux 
dicla sunt persistalis, eL omnea episcopum dccreio 





- τὰ 





981 


HISTORIA TRIPARTITA, LIDER IV... 


99x 


superno nostraque sententia destinatum libenter et pie A Athanasius ergo per Pelusium pergebat ad Alexan- 


suscipiatis, οἱ toto animo totaque voluntate ainple- 
ctendum existimetis. lloc enim et vos decet, et no- 
ϑίγα mansuetudini noscitur convenire. Ut autem om- 
nis turl:e seditionis occasio perimatur, judicibus apud 
vos habitis, litteris nostris precipimus, quatenus 
omnes, quos seditiosos agnoverint, legitiuna vindice 
subjiciant. Utraque igitur perspicientes, et nostram 
cum Deo sententiam, el rationem professionis vestra, 
nec non et supplicium conira seditiosos indictum, 
competenter et congrue sacrz religionis jura servate. 
Predictumque Deo amabilem virum omui reverentia 
et honore colite; et orationes una cum eo pro vobis- 
ipsis οἱ nostrze vitze favore (Ms. Theod., fautori] om- 
nium Salvatori Deo Lletanter offerte. Socna Tes, lib. 
u, cap. 18. Edit. Christ, Vales. cap. 25, p. 113. 


CAPUT XXXIII. 


-Epi&tola Constantii pro Athanasic, ut aboleretur quid- 
quid contra eum gestum est. 


Victor Constantius Augustus Nestorio salutem, 

Eadem vero forma presidibus Augustorum Niczm, 
Thebaidis et Libyze scriptum est. Quideunque dudum 
ad kesionem et injuriam Athanasio episcopo coin- 
municantium reperitur actum, hoc nunc aboleri prz- 
cipinus. Nam et ministerium quo privati fuerant 
ejus clerici, eosdem rursus volumus obtiaere. Hanc 
itaque preceptionem nostram servari censemus ; 
quatenus Athanasio episcopo 50:8 Ecclesie restituto, 
communicatores ejus habeant ministerium quod sem- 
per habuerunt, quod etiam reliqui clerici habere no- 


driam. Transiens autem per civitates, edocebat ut 
Arianos universi declinarent, et consubstantialitati$ 
dogma complecterentur. In quibusdam vero ecclesiis 
ordjnationes fecit. Et hoc fuit initium alterius que 
rele adversus eum, quia in aliorum ecclesiis ordinare 
praesumpsit. Hxc itaque de Athanasio provenerunt. 
SocRATES, lib. n, cap. 19. Edit. Christ. Vales. cay. 
24, p. 114. 


CAPUT XXXVY. 
Quibus occasionibus tunc respublica turbabatur, et de 
divisione Antiocheni populi propter fidem. 

Interea respublica fortuitis easibus urgebatur : 
unde qux suut capitularia non est incongruum bre- 
viter explanare. lgitor quia, xdificatore Constanti- 
nopolitanz civitatis moriente, tres ejus filii impe- 
rium susceperunt, in precedentibus est narratum. 
Sciendum autem quia cum istis imperavit consobri- 
nus eorum, nomine Dalmatius, vocabulum patris ha- 
bens; qui dum paululum imperasset, a militibus 
interemptus est, non jubente Constantio ut occide- 
retur, nec tamen prohibente. Dum vero Constanti- 
nus minor Íratris partes invaderet, et ipse a militi- 
bus congressione facta peremptus est. Hoc autem 
jam sepe dictum est. Post mortem vero Constan- 
tini minoris, Persicum 95/7 contra Romanos motum 
est bellum, in quo Constantius proficere non vale- 
bat ; nam cum nocte prxelium circa fines Romanorum 
atque Persarum fuisset gestum, validiores tunc Pers:e 
ad breve tempus inventi sunt. Quo tempore neque 


scuntur, ut et ipsi. gaudio potiantur. SocBATES, lib. C Christiani sub quiete degebant, sed per Athanasium 


in, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 14. 


CAPUT XXXIV. 

Quomodo Athanusius Alexandriam sit reversus. 

Tantis et talibus epistolis munitus sanctissimus 
Athanasius, per Syriam aggressus venit in Palesti- 
nam, apprehendeosque Hierosolymam, et episcopo 
Maxiino innotescens gesta Sardiceni concilii, et quia 
Constantius imperator illorum decreto judicioque 
consenserat, praeparavit ut episcoporum illic habi- 
tantium synodus ageretur. Maximus autem in nulio 
segnis de Syria atque Palxstina universos evocavit 
episcopos. Factoque concilio restituit et ipse beato 
Athanasio communionem et diynitatem. Scripsitque 
eiiam ipsa synodus Alexandrinis, et omnibus in 


de consubstantialis verbo circa Ecclesias erat pugna. 
Socna TES, lib. i1, cap. 20. Edit. Christ. Vales. cap. 
95, p. 115. 

Denique apud Antiochiam non concordabant iu 
professione sua clerus et populus; sed: per choros, 
ut est consuetudo, ad hymnos dieendos Deo in fine 
psalmorum moastrabant propriam voluntatem. Et hi 
quidem Patri gr Filio, sicut xqui bonoris, gloriam 
dicebant ; hi vero Patri iw Filio, per interpositionem 
propositionis, Filium secundum esse monstrantes. 
His ita gestis, hzrens quid ageret Leontius, qui illo 
tempore ex hxresi adversa sedem Antiochie guber- 
Dabat, cum prohibere non przsumeret eos qui se- 
cundum traditionem Niezni concilii psallerent Deo : 


Egypto, et Libyis ep scopis, clericis atque plebi, ea D quia metuebat ne seditio nasceretur in populo, libc 


qux de Athanasio gesta atque decreta sunt. Ob quam 
rem valde Maximo detraxerunt Athanasii derogato- 
res episcopi : quoniam primitus deponens eum, rur- 
sus ex ponitentia tanquam nihil fuisset actum, sen- 
tentiam pro Athanasio protulit, qux:€ communionem 
ei dignitatemque prxberet. ll»c agnoscentes Ursa- 
cius et Valens, qui circa Arianum dogma studium 
primitus ardenter habuerant, declinantes a priori 
voluntate Romam profecti sunt, libellumque poni- 
tentiz Julio offerentes episcopo, et in consubstantia- 
litatis consensere sermone, ct litteras Athanasio di- 
rexerunt, seque ei de cetero communicare professi 
sunt. Sic itaque tunc Ursacius et Valens gestis Atha- 
nàasii superati, conversi [Ms. Lyr., reversi] sunt. 


dixisse fertur, tangens caput suum jam canum : Hac, 
iaquit, nive soluta, lutum congeretur immensum. 
Per hoc ostendens quod se dcfuncto seditionem po- 
pulo generaret illa discordia quxe in hymnis fiebat, 
non patientibus suis successoribus cum populi varie- 
tate sentire. Athanasius igitur veniens ad ZEgyptum, 
innotuit synodales epistolas Julii Rom. pont., insuper 
et synodalem Maximi Hierosolymitani, qu: talia 
continere dignoscuntur. SozoxEN., lib. ut, cap. 19. 
Edit. Christ. Vales. cap. 20, p. 533. 


CAPUT XXXVI. 


Epistola Hierosolymitani concilii ad gyuptiacos 
episcopos. 
Sancta synodus Ilierosolymis congregata per Axy- 





— 


985 M. AURELII CASSIODORI 994 
ptum, Libyam et Alexandriam constitutis presbyte- À rannos semetipsum quo poterat przparabat. Socma- 


. ris, diaconibus et plebi, fratribus desideratissimis, in 


Domino salutem. 

Cunctorum Deo digne gratias agere non valemus, 
fratres charissimi; in quibus enim miracula semper 
egit, etiam modo eum Ecclesia vestra fecit : pastorem 
vestrum, et dominum, consacerdotemque nostrum 
Athanasium vobis sua pietate restituens. (Quis enim 
aliquando speravit oculis carnalibus intueri, quem 
nunc et nos et vos inspicitis, respicientes quem vi- 
dere desiderastis? Sed vere orationes vestr:e a Deo 
onin'um sunt audit:e, qui curam babet Ecclesie su:e, 
et vestras lacrymas atque gemitus semper inspexit; 
quapropter vestras audivit preces. Eratis enim sicut 
oves abjecte et fatigate, non habentes utique pasto- 


TES, lib. n, cap. 20. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 
116. 


CAPUT XXXVIH. 
De insidiis contra Athanasium gestis, et de levitate 
- Constantii. 

Adv. rsar.i siquidem Athanasii opportunum se tem- 
pus invenisse judicantes, rursus adversus eum machi- 
nabantur. Tunc imperatori Constantio suggesserunt 
quia omnem /Egyptum subvertisset et Libyam. Invi- 
diam vero. maxime auxit ejus, eo quod ordinationes 
in parochiis fecisset alienis. Athanasius interea, dum 
venisset ad Alexandriam, synodum JEgyptiorum 
congregavit episcoporum. Qui consona decreverunt 


rem. Propterea visitavit vos coelitas Pastor verus, B Sardiceno concilio atque Hierosolymis celebrato. 


et de propriis ovibus curam gerens, restituit vobis 
quem noscimini concupisse. Ecce enim et nos omnia 
pro ecclesiastica pace facientes, vestrzeque dilectioni 
conspirantes, in ejus amplexu przcessimus ; et com- 
munieantes ei per eum vos alloquimur, scriptaque 
presentia destinamus. Itaque secundum gratifica vota 
vestra, scitote nos quoque cum eo vinculo charitatis 
obstrictos. Debetis ergo etiam pro pietate Deo ama- 
bilium nostrorum imperatorum incessanter orare, 
quoniam et ipsi cognoscentes vestrum desiderium, 
eum vobis restituere destinarunt. Omni ergo honore 
tensis manibus suscipientes illum, gratificas orationes 
offerte Deo, qui vobis talia condonavit. Festinate 
siquidem semper iu Deo gaudere, et glorificare Do- 


Constantius igitur imperator, dudum ct ipsc Ariano- 
rum secta preoccupatus, omnia qux» paulo ante ei 
placuerant in contrarium demutavit. Et primum qui- 
dem Ecclesie Constantinopolitanx pontificem Pau- 
lum deportari jussit exsilio; quem deducentes, in 
Cucuso Ármenisx suffocarunt. Marcello autem denuo 
projecto, Ecclesiam Ancyranam Basilius rursus inva- 
sit. Lucius autem Adrianopoleos ferro vinctus, in 
carcere moritur. Tantumque valuerunt qu:? de Atha- 
nasio ΕΘ, dicebantur, ut in immeusum furorem 
cadens imperator, eum ubicunque reperiretur juberet 
occidi : cum quo Theodulum et Olympium przsules 
Ecclesiarum Thracensium. Igitur Athanasium volun- 
tas imperatoris non latuit, sed praesentiens, fuga dila- 


minum, per quem et cum quo Patri est gloria in 82- C psus est et minas principis declinavit. Cujus fugam 


£cula seculorum, Amen. Veniens igitur Athanasius 
in Ajgyptum, quos quidem agnovit Arii sectatores 
deposuit. Quibus a se depositis, Ecclesias eorüm prz- 
cepit fidem tenere Nicsni concilii, eamque summo 
studio custodiri. SozouEN., lib. ut, cap. 21. Edit. Christ. 
Vales. cap. 32, p. 555. 


CAPUT XXXVII. 


De Magnentio tyranno, et de Dritanmone . atque 
Nepotiano. 


Sic itaque se rebus habentibus Magnentius tyran- 
nus circa partes emersit Hesperias (an. Dom. 3552); 
qui Constantem iinperatorem Occidentalium partium, 
facto dolo, circa Gallias interemit. Quo gesto, inte- 
stinum inflammatum est bellum. Magnentius etenim 


tyrannus cunetam tenebat Italiam, Africamque, et Li- D 


byam, simul et Gallias. In Illyrico vero et in Sirmio 
aliud rursus a militibus exortum est bellum per ty- 
rannum nomine Britannionem. Sed etiam Romam 
tumultus non fortuitus detinebat. Fratruelis namque 
Constantini Nepotianus nomine imperium assumpsc- 
rat, monomachorum virtute suffultus, et Nepotianum 
quidem Magnentii milites deposuerunt ; Magnentius 
autera procedens, universas partes vastabat Hespe- 
ris. Horum igitur omnium malorum iminensa con- 
fluxio brevi tempore generata est. Quarto enim anno 
post Sardicense concilium, hzc acta noscuntur con- 
su:aui Sergii et Nigriani (id est anno. Dom. 350). His 
itaque nuntiis apparebat quia ad Constantium solum 


imperii jura pervenissent; quo provectu, contra tv- 


dilataverunt Ariani, precipue Narcissus Neroniadis 
episcopus, Georgius Laodicix, et Leontius tunc An- 
tiochenz; presul Ecclesie. Is enim cum presbyter 
esset, dignitate privatus est, quia cum muliere Eu- 
8tolia nomine degens, et turpem suspicionem celare 
volens, genitalia sibimet noscitur abscidisse, et de 
eatero quidem fiducialiter cum muliere vivebat. Post- 
ea vero studio imperatoris Constantii in Antiochena 
Ecclesia ordinatur episcopus post Stephanum, qui 
primitus successerat Placito. Hxc igitur de his dicta 
sufficiant. SocnATEs, lib. u, cap. 21. Edit. Christ. 
Vales. cap. 26, p. 116. 


CAPUT XXXIX. 
De Macedonio ejusque crudelitate. 


Eo tempore Constantinopoli Macedouius lenebat 
ecclesias, Paulo scilicet, amputato pr:edicto modo. 
Qui de imperatore prxsumens, Christianis commovit 
bellum, et non minus quam quod tyranui eo tempore 
faciehant : suadens enim imperatori ut ei ecclesias 
vastanti ferret auxilium, egit ut lege firmareutur qu;e- 
cuoque pessime agere nitebatur. Muniens enim se- 
meltipsum monasteriis plurimis, qux ipse propria 
voluntate in Constantinopolitana urbe constituit, et 
pactis episcoporum in circuitu positorum, frequenter 
dicitur afflixisse Pauli dogmata sapientes. Et primum 
quidem expulit eos ex ecclesiis, deinde vero comimnu- 
nicare sibi cocgit, ita ut plurimi plagarum immani- 
tate delicerent, alii vero substantiis, alii humana 


2À 





9495 


IHSTORIA TRUPARTITA. LIBER Y. 


986 


civilitate privarentur, aliis in frontibus characteres 4 tardantem Macedonius auxit episcopus. Helladieze 


ponerentur, ut essent. bujusmodi *signo notati. Hxc 
Kaque faciebant per omnes Orientis urbes, prxcipue 
tamen Constantinopoli. Quam persecutionem primo 


[d 








vero civitates Illyrici, nccnon et Hesperie portes 
manebant immot:e. SocRA Es, /ib. i11, cap. 92. Edit. 
Christ. Vales. cap. 21, p. 117. 


LIBER QUINTUS. 


459 CAPUT PRIMUM. 


Quod de(uncto Constante. rursus. Ariani Constantium 
adversus Athanasium excitaverint. 

Brevi siquidem tempore pretereunte , defuncto 
Occidentis imperatore Constante, Constantium fauto- 
res Arii compulerunt, Athanasii ad eum memoriam 
revocantes, quasi ipse fuisset qui ei fratrem fecerit 
jnimicum, ita ut pene disruptis naturx vinculis usque 
ad bella descenderent. llis incitantibus Constantius 
motus, non solum expelli, sed etiam perimi sacratis- 
timum Athanasium imperavit. Et mittens quemdam 
Sebastianum ducem cum maxima militari manu, velut 
erroneum jussit interimi. Quomodo autem et ille cum 
exercitu venerit, et iste diffugerit, ipse qui passus et 
mirabiliter liberatus est melius enarrabit; nam in 
satisfactione sux fuge sic ait. TugoponETUs, lib. 1, 
cap. 15, p. ST. 


CAPUT II. 
Quid Athanasius in satisfactione sug fuge retulerit. 


Verumtainen exquirabBt modum etiam discessionis, 
et agnoscant a suis. Erant enim Ariani cum militibus 


atque custodiente, pericula cuncta transivimus, Deum 
magnifice glorificantes, quoniam neque populum neci 
tradidimus, sed etiam quatenus salvaretur actum est, 
et manus quzrenlium nos effugere prwvaluimus. 
TusoponETUs, lib. n, cap. 15, p. 81. 


960 CAPUT ΠΙ. 


B Quid Athanasius rursus de gestis Georgii in libro de 


fuga sua retulerit. 


Qua etiam Georgius eodem tempore in Alexandria 
gesserit, ipsius Athanasii, qui hzc passus est voce 


narremus. In libro enim quem de fuga sua scripsit, 
hzc ait : Jgitur in Alexandria surrexerunt denuo nos 


querentes occidere. Et facta sunt novissima pejora 
prioribus (Matth. xu, 45). Repente namque milites 
circumdantes ecclesiam, pro orationibus prxelia ce- 
lebrabant. Ingrediente namque Quadragesima Geor- 
gius ex Cappadocia ab eis missus, auxit mala qux 
illorum calliditate didicerat. Post septimanam itaque 
Pasch:z, virgines mittebantur in carcerem, episcopi 
vincti a militibus ducebantur, orphanorum et vidua- 
rum domus abripiebautur, et invasiones in domibus 


concurrentes ut eos accenderent et ignorantibus nos C 3gebantur, et noctibus Christiani deponebantur, ob- 


ostenderent ; et licet sine ulla compassione sint, vel 
audientes tamen confiisi quiescant. Erat itaque jam 
nox, et aliqui populorum ad vigilias venerant, exspe- 
ctabatur futura die collectio. Dux autem repeute 
astitit cum militibus ultra quinque millibus habenti- 
bus arma, et gladios enudatos, arcus, sagittas et ve- 
ctes; et ecclesiam quidem ipse circumdedit, statuens 
milites sibimet cobxrentes, ut nullus posset egre- 
dientium ab ecclesia eorum manus evadere. Ego vero 
rationabile judicans in tanta confusione populum 
derelinquere, et non magis ante illos pericula susti- 
nere, residens in sede praecepi ut diaconus psalmum 
icgeret, populis respondentibus : Quoniam in secu- 
(nm misericordia ejus (Psal. cxvu, 1); et sic omnes 


signabantur domus, et fratres clericorum pro fratri- 
bus pericula sustinebant. ll:xc quidem pessima, sed 
graviora postea sunt prxsumpta. Septimana enim 
qux fuit post sanctam Pentecosten, populus jejunans 
est egressus ad ccemeteriurn orationis causa, eo quod 
omnes communionem Georgii declinarent. Sed hoc 
agnoscens ille nequissimus ipse concitavit Sebastia- 
num ducem Manichzum, qui cüm multitudine mili- 
tum armatorum, gladios evaginatos, arcus, sagittas- 
que ferentium, facto impetu in ipso die dominico, 
super populum irruit; et paucos orantes inveniens, 
cum jam plurimi discessissent, talia gessit qualia ab 
cis decebat impleri. Incendio namque facto, statuens 
virgines secus ignem, cogebat eas ut se profiterentur 


in domos suas abierunt [ed., abirent]. Sed duce post- D) Arianas. Cumque eas cerneret esse victrices, ct de 


ea ingrediente, et inilitibus sacrarium circumdantibus 
Οἱ nos capere potuissent, clerici quidem qui sunt iu- 
venti, simul et populi clamabant, poscentes ut et*nos 
discederemus una cum populo. Ego vero magis e 
diverso dicebam non nos discedere, nisi omnes sigil- 
latim prius exirent. Surgens itaque oratione facta, 
sic prvecepi universos abscedere, melius esse dicens 
me periculo suhjacere, quam quenilibet eorum exci- 
pere lesionem. Egredientibus igitur plurimis, et reli- 
quis subsequentibus, quidam monachi qui ibi no- 
biscum fueraut, et aliqui elericorum ascendentes 
traxerunt nos; et ita testis est ipsa veritas. Militibus 
alii. sacrarium circumdantihus, aliis per ecclesiam 
discurrentibus, per medium eorum, Domino iter dante 


igne nullo modo cogitare, sic earum vultus laceravit, 
ut vix agnosci post tempora potuissent. Tenens au- 
tem et quadraginta [ms. Lyr., quadringentos] viros 
tormento noviore discerpsit. Sectis namque de palma 
virgis et habentibus suos aculeos, eorum dorsa ita 
verberibus laceravit, ut quidam eorum sepius a me- 
dicis incisi sint propter spinas qux eorum dorsis 
inhxrebant; alii vero, dum non ferrent tormenta, 
mortui sint. Eos autem qui vivere potuerunt, et 
quamdam virginem ex:ilie deportavit in maximam 
Oasim [ed., Stasim]. Corpora vero mortuorum primo 
quidem reddi non passus est, sed celavit, insepulta 
relinqueus ea, ut quasi tanta crudelitas latere vide- 
retur. lloc autem agunt qui mentis errore desipiunt, 


987 M. AURELII CASSIODORI 809 
Nam cum parentes mortuorum gauderent equidem ἃ Czesarem fecit. Cui suum nomen imponens in Syriam 


propter confessionem, flerent autem propter corpora 
defunctorum, potius eorum impietatis judicia perso- 
nabant. Post hxc autem ex /Egypto atque Libyis 
exsilio deportaverunt episcopos Ammonium Muium, 
Gaium, Philonem, Hermen, Plenium, Psenosirim, 
Nilamonem, Agathonem, Ánagainphum, Ammonium, 
Marcum, Dracontium, Adelphium , Athenodorum et 
presbyteros Hieracem et Dioscorum; et sic eos acer- 
bissime per itiuera compulerunt, ut quidam eorum 
in ipsis itineribus, alii vero per exsilia morerentur. 
Fugaverunt autem episcopos plus quam triginta , 
habentes studium secundum Achab, ut, si possent, 
amputarent penitus veritatem. SocRATES, lib. 11, cap. 
Q5. Edit. Christ. Vales. cap. 28, p. 118. 


Antiochiz destinavit, ut partes per eum custodiren- 
tir Orientales. Quo Antiochiam veniente, circa 
Orientem signum Salvatoris apparuit. Columna nam- 
que sub specie crucis in ccelo visa maximo mi- 
raculo conspicientibus fuit. Alios autem sues duces 
cum multo exercitu contra Magnentium destinavit. 
Ipse vero in Sirmio morabatur, et rei sustinebat 
evcntum. Tunc igitur et Photinus Ecclesi: przsul 
aperte dogma quod ipse compererat exponebat. So- 
CRATES, lib. n, cap. 94. Edit. Christ. V«les. cap. 28, 
p. 120. 

Dicebat autem : Deus quidem omnipotens unus, 
qui in proprio Verbo condidit universa. Ánte secula 
vero nalüivitatem et existentiam Filii dicere fugiebat, 


Super hxc igitur Athanasius etiam consolatorios B $ed ex Maria natum docebat Christum (anno Dom. 


libros virginibus illis scripsit qux crudelissimas per- 
tulerunt passiones, dicens inter hxc : Propterea 
nemo vestrum sit tristis, licet et sepulturam vobis 


denegent impii et prohibeant vos efferri. Nam usque. 


ad hoc nequitia pervenit Arianorum, ut et portas 
clauderent, et circa sepulturarum loca, vcluti daemo- 
nes, residerent, ne quis sepeliretur fidelium dilecto- 
rum [ms. Lyr., electorum]. Hxc ergo et his similia 
Georgius in Alexandria faciebat. Sanctus autem 
Athanasius nullum locum munitum cautelz sux pu- 
tabat, cum utique aut vivum eum deduci, aut mor- 
tuum decollari, et caput ejus imperator sibi jussissct 
alferri. Pro qua re etiam premium maximum com- 
promisit hujusmodi aliquid nuntianti. Tigopont TUS, 
lib. v, cap. 14, p. 90. 


CAPUT IV. 
Quemadmodum Britannio sit privatus imperio. 


Imperator interea in Illyricum castrametatus est, 
cogebat eum publica necessitas, et maxime Britan- 
nionis, qui per milites Augustus fuerat appellatus. 
Cumque venisset in Sirmium, mutuo fcederibus ha- 
bitis Britannionem vidit. Actumque est ut milites qui 
eum constituerant transirent ad favorem Constantii. 
Quo facto, solum Constantium imperatorem Augu- 
stum voce emissa clamaverunt (an. Dom. 551). Cum- 
que de Britannione nulla memoria fleret, ille repente 
sentiens se traditum, ad pedes se prostravit impera- 
toris. Porro Constantius auferens ejus coronam si- 
mul et purpuram, clementer ei locutus est, monens 
ut sub schemate privato quiesceret ; quod utique ejus 
zlali potius conveniret, quam habere nomen sollici- 
tudinibus onustatum ; jussitque ei xumptus uberrimos 
cx publicis functionibus exhiberi. Cumque in Prusa 
Bithynie Britannio moraretur, Constantius scripsit 
ei, dicens quia multorum bonorum ei causa fuisset, 
quem a tantis cogitationibus eL malis ipsi provenien- 
tibus liberasset; nec se bene fecisse, qvia qu:e sibi 
| restare debuerat, illi potius impendisset. SocnA TES, 
lib. n, cap. 25. Edit. Christ. Vales. cap. 28, p. 120. 


CAPUT Y. 
D: Gallo Cesare, et de signo crucis quod tunc in celo 
apparuit. 
Tunc igitur imperator Gallum consobrinum suum 


355). SozouEN., lib. iv, cap. 5. Edit. Christ. cap. 6, 
p. 542. 
961 CAPUT VI. 
De Photino heresiarcha ejusque damnatione. 

Quamobrem tumultu surgente, jussit imperatur 
concilium in Sirmio congregari. Convenitque illic ex 
Orientalibus quidem Marcus Arethusm, et Georgius 
Alexandrinus, quem remoto Gregorio ordinaverant 
Ariani. Venit etiam Basilius expulso Marcello Ancyrze 
przsule, Paucratius Pelusii, Hippacianus lleracleze ; 
Occidentalium vero Valens Myrsenus, et tunc famo- 
sissimus hominum Osius Cordub:e pontifex, pariter 
invitus. Isti siquidem post consulatum Sergii et 
Nigriani (id est an. Dom. $51) (quo auno propter 


C bellorum turbas nullus consulum fuerat solemniter 


ordinatus) convenerunt in Sirmio, et Photinum (dog- 
ma Sabellii Libyensis et Pauli Samosateni sepe cogno- 
scentes) repente damnaverunt. SocRaTES, lib. m, cap. 
94. Edit. Christ. Vales. cap. 99, p. 121. 


CAPUT VII. 

Fides exposita in Sirmio cum capitulis subjectis 

Post hxc de fide propositiones ediderunt, unam 
Grece, aliain Latine, multum sibimet textu sensuque 
concordes. SozowgN., lib. iv, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 6, p. 542. 

Tunc etenim quasi antiqua fidei dogmata reprehen- 
dentes, alias propositiones de fide sanxerunt. Et unam 
quidem Attico eloquio Marcus edidit Arethuse, sed 
cum Romana lingua concordiam non habentem neque 
sermone, neque compositione, sed nec ipsi Grecitati 
convenientem. Unam itaque Latine a Marco compo- 
sitahi bic subjungamus; secundam vero, quam in 
Arimino postea relegerunt, loco proprio ponemus, 
cum ea quz ibi gesta suot dixerimus : utraque tamen 
in Grzcitatem conversa est. Marcus ergo hoc modo 
expositionem de fide dictavit: 

Credimus in unum Deum Patrem, omnipotentem, 
creatorem et factorem universorum, ex quo omnis 
paternitas in ccelo et in terra nominatur ; et in uni- 
genitum ejus Filium Dominum nostrum Jesum Chri- 
stum, qui ante omnia sscula ex Patre natus est; 
Deum ex Deo, lumen ex lumine, per quem facta sunt 
omnia in coelis et in terra, visibilia et invisibilia 2 





902 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


905 


Verbum existcus, et sapientia, et lumen verum, et A minem luctasse (Cen. xxxu, 21), sedingenitum Deum, 


vita; qui novissimis diebus propter nos humanatus 
est ex sancta Virgine, et crucifixus, et mortuus, et 
sepultus, et resurrexit a mortuis tertia die, et ascendit 
iu celum, et sedet in dextera Patris, et venturus est 
in consummatione &eculi judicare vivos et mortuos, 
el reddere unicuique secundum opera sua. Cujus 
imperium sine flne existe;s, in secula permanet 
infinita. Erit enim sedens in dextra Patris, non so- 
zum in hoc szxculo, sed etiam in futuro. Etin Spiritum 
sanctum Paracletum, id est consolatorem, quem 
promittens apostolis post ascensionem ad ccelos esse 
mittendum, ut doceret et commemoraret eis universa, 
transmisit. Per quem etiam sanctiflcantur animze 
credentium in eo veraciter. 


Eos avtem qui dicunt ex non existentibus Filium, 
aut ex altera essentia, el non ex Dei ; et, quia erat 
tempus aut seculum quando non erat, alienos novit 
sancta Ecclesia catholica. Rursus igitur dicimus : 


1. Si quis Patrem et Filium duos deos dicit, ana- 
thema sit. 

$. Et si quis Deum Christum ante secula Filiuin 
Dei , ministrantem Patri ad creationem universoruin 
non confitetur, anathema sit. 

ὅ. Si quis ingenitum, aut Patrem ejus ex Maria 
natum dicere przsumiL, anatheina sit. 

4. Si quis secundum przscientiam ante Mariam 
dixerit Filiumn esse, et non ante. secula. ex Patre 
natum apud Deum esse, et per ipsum omnia (acta 
(Joan. 1, 5), anathema sit. 

δ. Si quis substantiam Dei dilatari aut. contrahi 
dixerit, anathema sit. 

6. Si quis dilatatam substantiam Dei Filium dixerit 
facere, aut dilatationem ejus substantix Filium nomi- 
naverit, anathema sit. 

7. Si quis alffectivum, aut prolativum verbum 
dixerit Dei Filium, anathema sit. 

8. Si quis hominem solum dixerit Filium, qui ex 
Maria est, anathema sit. 

9. Siquis Deum et hominem ex Maria dicens, Deum 
ingenitum eumdem intelligit, anathema sit. 


10. Si quis illud quod scriptum est : Ego Deus: 


primus, et ego postea, et prater me non est Deus (Isai. 
xLiv, 6), cum in destructionem idolorum et deorum 
non exi-tentium dictum sit, ad destructionem magis 
unigeniti ante secula Dei, Judaice percipit, anathema 
sit. 

41. Si quis audiens, Verbum caro (actum est, Vet- 
bum in carnem mutatum putaverit, aut conversione 
facia suscepisse carnem , anathema sit. 


19. Si quis unigenitum Filium Dei crucifixum au- 
diens, corruptionem, aut passionem, aut conversio- 
nem, aut mutationem, aut peremptionem sustinuisse 
dicit, anathema sit. 

45. Si quis quod scriptum est : Faciamus hominem 
(Gen. 1, 26), non Patrem ad Filium dicere, sed 
ipsum ad semetipsur asserit Jixisse Deum, anathe- 
ma sit. 

1€. Si quis contra Jacob noa Fi'ium taaquam ho- 


aut Patrem ejus dixerit, anathema sit. 

15. Si quis illud quod scriptum est : Pluit Dominus 
a Domino (Gen. xix, 22), non de Patre et Filio 
perceperit, sed ipsum a sernetipso pluere dixerit, 
anathema sit. Pluit enim Dominus F.lius a Domino 
Patre. 

16. Si quis audiens Dominum Patrem, aut Filium 
Dominum, et Dominum Patrem et Filium, et Dominus 
a Domino dicens, duos asseruerit Deos, anathema sit ; 
non enim coaptamus Filium Patri, scd subditum no- 
vimus. Neque enim descendit in corpus sine voluntato 
Patris, neque pluit a semetipso, sed a Domino, auc- 
toritatem videlicet pr:bente Patre. Neque sedit a 
dextris a seinetipso, sed au.lit, dicente Patre : Sede 


D 4 dezrtris meis (Psal. cix, 1). 


11. Si quis Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum 
unain personam dicit, anathema sit. 

48. Si quis Spiritum sanctum Paracletum dicens 
ingenitum asserit Deum, anathema sit. 

19. Si quis, sicuti docuit nos, non alium dicit Pa- 
racletum yrzxter Filium; ait enim : Et ali; m Para- 
clelum mittet vobis Pater, quem ego rogabo (Joan. xiv, 
16), anathema sit. 

962 930. Si quis Spiritum dicit partem Patris aut 
Filii, anathema sit. 

91. Si quia Patrem et Filium, et Spiritum sanctum, 
tres dicit Deos, anathema sit. 

23. Si quis consilio Dei tanquam unam creaturarum 
factum asserit Filium Dei , auathema sit. 


C 95. Si quis nolente Patre natum Filium dixerit, 


anathema. Non enim invitus et vim passus Pa:er ne- 
cessitate naturali, quasi nolens, genuit Filium; sed 
illico, ut voluit, etiam sine tempore et sine passione 
ex semetipso genuit eum. 

94. Si quis ingenitum et sine principio dicit Filium 
tanquam duos sine principio, et duo ingenita dicens, 
et duos faciens Deos, anatheina sit. Caput enim est et 
principium omnium Filius, caput autem Christi Deus. 
Sic eniin ad unum omnium principium, quod est sine 
principio, per Filium pie omnia referuntur. Rursus 
autem subtiliter inspicientes Christianum sensui, 
dicimus : 

$5. Si quis Christum Deum Filium Dei ante sxcula, 
ministrantem Patri ad omnem creationem non dixerit, 
sed ex quo ex Maria natus est, ex tunc dicit Filium 
et Christum esse vocatum, et initium percepisse, ut 
Deus esset, anathema sit, sicuti Samosatenus. Socna- 
τες, lib. n, cap. 25. Edit. Christ. Vales. cap. 50, 
p. 131. 


CAPUT Vill. 


Alia fides exposita Sirmii Latiae, quam nos ex Greco 
transiulimus ; et de disputatione Dhotini. 


Quoniam de fide quemdain placuit lieri tractatum, 
omnia caute qu:esita sunt et exposita Sirmii sub 
presentia Valentis, et Ursacii, atque Germani, et 
cieteroruin. Constat unum Deum esse Patrem omni- 
potentem, sicut etiam in omni orbe terrarum annun- 
tiatur. Et unum unigenitum Filium ejus Jesum Chri - 
stum Dom:'num ct Deuin, Salvatoremque nostrum ex 





991 


M. AURELII CASSIODOR: 


923 


eo ante ssecula genitum ; duos autem Deos non opor- ἃ damnatus est. Et in fuga consistens, de c:etero libros 


tere dici, quoniam et ipse Dominus ait : Ibo ad 
Patrem meum, οἱ ad Patrem vestrum, Deum meum 
et Deum vestrum (Joan. xx, 17). Propterea et 
omnium Deus est, sicuti etiam Apostolus docuit : 
Judeorum Deus non. solum, nonne et Grecorum et 
gentilium ? Utique. Quoniam circumcisio ex fide, et 
preputium per fidem (Rom. m, 49, 50); et cetera 
quidem omnia consonant, et nulla remanere videtur 
discord:a. Quia vero multos movet sermo Latinus 
substantie, qui Grzca lingua dicitur οὐσέα, ut scru- 
pulosissime cognoscatur ὁμοούσιον, hoc est ejusdem 
substantie, aut ὁμοιούσιον, id est similis substantiz, 
non oportet horum sermonum quamdam omnino fleri 
mentionem, neque de his exponi apud Ecclesiam : 


utraque lingua conficiebat, quoniam neque Latino 
sermone videbatur ignarus. Scripsit quoque coutra 
omnes bzreses, proprium studens dogma firmare. 
Et de Photino quidem hzc dicta sufficiant. Sciendum 
tamen quoniam Sirmio convenientes episcopi, poeni- 
tentia ducti sunt in expositione fidei Latina lingua 
prolatz. Post editionem namque sibi eam contrariam 
judicabant. Quam studuerunt ab episcopis qui eam 
jam subscripserant reddi, quoniam celabatur (ms. 
Santheod., celebrabatur] a plurimis. Imperator autem 
edictis quzeri precepit editionem ipsam, supplicium 
minatus si quis eam celasse comperiretur.' Sed neque 
terror destruere potuit quod semel fuerat institutum, 
eo quod apud multos haberetur. Et de his quidem 


propter hanc causam ac rationem, quia in sanctis B ista dixisse sufficiat. SocBATES. lib. n, cap. 25, edit. 


Scripturis nihil tale conscriptum est, et quoniam haec 
ultra humanam scientiam et intellectum sunt, et quia 
nullus potest generationem Filii narrare, sicut scrip- 
tum est . Gexerationem ejus quis enarrabit (Isai. Lu, 
8)? Hocenim sciendum, solum Patrem nosse quemad- 
modum Filium generavit, et rursus Filium , quomodo 
ipse de Patre sit genitus. Nulli vero dubium est ma- 
jorem esse Patrem honore, et dignitate, atque divi- 
nitate, et ipso nomine paterno esse potiorem , testi- 
ficante Filio ipso : Qui me, inquit, misit Pater, major 
me est (Joan. xiv, 28). Et hoc esse catholicum nullus 
ignorat, duas personas esse Patris et Filii ; et Patrem 
quidem majorem, Filium vero subjectum cum oinni- 
bus qu:e ei Pater subjecit ejus; Patrem vero initium 


Christ. 


CAPUT IX. 
De Osio Hispano. 


Quia vero et de Osio Hispano, invito illuc veniente, 
fecimus mentionem, breviter etiam de eo dicendum 
est. Anle paululum tempus iste vir molimine Aria- 
norum fuerat missus exsilio. Tunc autem studio 
eorum qui Sirmio convenerunt eum evocavit impe- 
rator, volens eum aut suasione aut necessitate con- 
cordare prosentibus. Hoc euim facto, maximum fidei 
eorum putabatur 6056 testimonium. Quapropter, sicuti 
dixi, ex necessitate venit. Et dum eis consentire 
9639 respueret, tormenta longxvus. plagasque per- 


non habere, et invisibilem, et immortalem, et im- (Σ pessus est ; unde etiam necessitate vehementi exposi- 


passibilem esse ; Filium vero natum ex Patre, Deuin 
ex Deo, lumen ex lumine, et hujus nativitatem, sicuti 
predictum est, nullum nosse, nisi solum Patrem. 
Ipsum vero Filium Dominum et Deum nostrum, car- 
nem seu corpus, hoc est hominem assumpsisse, sicut 
et angelus annuntiavit, et omnes Scripture docent, et 
maxime ipse Apostolus doctor gentium : hominem 
assumpsit Cbristus ex Maria Virgine, per quem passus 
est. Apex autem totius fidei οἱ firmamentum est, ut 
Trinitas servetur semper, sicut in Evangelio legi- 
mus : Euntes docele omnes gentes, baptizantes eos in 
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Mat. 
xxviii, 19). Integer autem atque perfectus est nume- 
rus Trinitatis. Paracletus vero Spiritus sanctus per 
Filium missus, venit secundum promissionem, ut 
apostolos et omnes credentes sanctificaret. His igitur 
explanationibus, etiam post damnationem , Photinum 
consentire et subscribere suadebant , promittentes ei 
reddere episcopatum, si per poenitentiam anathema- 
tizaret dogma quod ipse compererat, et in eorum 
sententia consonaret. Ille vero eorum quidem pro- 
positum non suscepit; sed provocavit eos ad dispu- 
tandum. Quapropter definito die imperatoris voluntate 
convenerunt prasentes episcopi et senatorum non 
pauci, quos praeceperat adesse disputationi princeps. 
Inter quos restitit Photino Sabinus, Ecclesie tunc 
Ancyrz przsul, exceptoribus voces eorum conscri- 
bentibus. Magnaque certanrina sermonum inter utram- 
que partem facta noscuntur, victusque Photinus 


tionibus tunc editis consensit atque subscripsit. Hunc 
ergo terminum habuerunt qux» tunc Sirmio gesta 
noscuntur. Imperator autem Constantius morabatur 
in Sirmio, et belli, quod gerebatur contra Magnen- 
tium, exspectabat eventum. SocnaTEs, lib. n, cap. 
96. Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 126. 


CAPUT X. 
De Magnentto tyranno εἰ de tyrannide Sylvani. 


[nterea Magnentius ad seniorem perveniens Romam, 
multos peremit senatorum ac populi. Et agnoscens vi- 
cinos esse contra se Constantii milites, abscessit ad 
Gallias partis occidentalis. Cumque illic bellum sx- 
pius inter alterutros exercerent, modo isti, modo illi 
victores esse videbantur. Novissime autem devictus 
Magnentius, fugit in Mirsam, quod est Gallix castrum; 
vidensque suos milites quasi de perditione tristes , 
stans celsiore loco, eos nitebatur allocutionis consue- 
tadine confortare. Tunc illi favoremsolitum Magnen- 
tio exhibere preparati, e diverso nolentes, clama- 
verunt omnes : Constanti Auguste, tu vincas. Hoc au- 
gurium Magnentius traxit ad semetipsum, tanquam ei 
non divinitus concederetur imperium. Et propterca 
relinquens castrum ad ulteriora tendebat. Sequenti- 
bus autem Constantii militibus, circa Seleucum mon- 
tem facta congressione, solus fugiens venit iv Lugdu- 
nensem urbem; coinperiensque suam matrem et 
fratrem, quem Cxsarem constituerat, interfectos, no- 
vissime interfecit ct semetipsum, consulatu Constan- 








993 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER V. 


994 


“αἱ sexto, et Constantis Galli secundo (Jd est, an. A ditus enim aliquantulum, Alexandriam reversus est. 


Dom. 553), Augusti die quinto decimo. Non post inul- 
tun) vero tempus, etiam Decentius, alter ejus frater, 
semetipsum strangulavit. Sed neque sic circa rempu- 
blicam quies venit. Nam post paululum apud Gallias 
Occidentales Sylvanus quidam tyrannus est exortus, 
quem duces Constantii velociter peremerunt. SocRaA- 
TES, lib. n,cup. 27. Edit.Chriet. Vales. cap. 32, 
p. 121. 


CAPUT XI. 


De resultatione Judeorum, et de tyrannide Galli Ca- 
saris atque peremplione. 


Porro Jud:ei in Diocxesarea Palwstiuz resistentes, 
vicina loca turbabant; et sumentes arma, tentabant 
resultare Romanis. Pust bxc itaqueGallus Cesar cum 


Et veniens in Antiochiam Syrix, unde oriundus erat, 
ἃ Leontio tune Antiochenz urbis poutifice diaconus 
ordinatur. Tunc ergo venientes ad se, disputationi- 
bus sophisticis eludebat. Hoc enim faciebat sequens 
Categorias Aristotelis, disputans et quedam com- 
menta concinnans, qux non sentiebat, neque ab eru- 
ditis intentionem Aristotelis agnoverat. Ille hamque 
propter sophistas tunc deridentes philosophiam, hoc 
opus juvenibus exercitationis causa con: cribeis, 
dialecticam sophistis per hujusmodi contentiones op- 
posuit. Contemplativi autem philosophi, libros Plato- 
nis et Plotini declarantes, ea qus artificiose ab Ari- 
stotele sunt conscripta redarguunt. Sed Aetius con- 
templativum doctorem non habens, in commentatio- 


Antiochi degeret, exercitu destinato eos apprehen- B nibus sophisticis perduravit. Quamobrem nec iutelli- 


dit, civitatemque vastavit. Cumque videretur sibi 
prospere gessisse, felicitatein non ferens, accessit ad 
tyrannidem. Et non insinuans imperatori euam inten- 
tionem, quixstorem vocabulo Magnum, ei Domitianum 
przfectum Orientis occidit. Ob quam rem Constan- 
tius indignatus, evocavit eum. Qui cum contemnere 
non valeret, pergebat ad principem. Cumque contra 
insulam Flaconensem venisset, eum illic Constantius 
precepit interimi. SocRaATES, lib. u, cap. 27. Edit. 
Christ. Vales. cap. 55, p. 128. 


CAPUT XII. 

De Juliano Cesare, et quod Julio successerit Li- 

berius. 

Post paulalum vero tempus Constantius Julianum 
Galli fratrem Csarem constituens, contra barbaros 
direxit in Gallias. Gallus vero, qui οἱ Constans sep- 
timo Constantii consulatu et soi tertio (An. Dom. 554), 
ita perimitur. Julianus sequenti consulatu Arbitionis 
et Juliani (legeex Cass. Chron., Lolliani], constituitur 
Caear, die septimo mensis Novembris. SOCRATES, 
lib. n, cap. 21. Edit. Christ. Vales. cap. 54, p. 128. 

Sublatis itaque tyransiis, requiem malorum videba- 
tur babere Constantius ; et deserens Sirmium, venie- 
bat ad senierem Romam, illic volens triumphum do 
tyrannicis exercere manubiis. Credens autem ea oc- 
casione posse utriusque partis episcopos in dogmate 
concordare, rursus synodum in [talia celebrandam 
esse constituit. Interea Julius papa, cum quindecim 


gere potuit quomodo sit ingenita generatio, et quem- 
admodum quod nascitur coxlernum sit generanti. 
Parum ergo imbutus erat Aetius, et divinarum litte- 
rarum ignarus, tantummodo in contentionibus pra» 
paratus, quod etiam quilibet rusticus facere potest. 
Et dum nec veteres, qui eloquia Christiana fuerant 
interpretati, legisset, asserebat se multum gaudere 
libris Clementis et Africani, nec non Origenis, cum 
utique fuerint illi viri totius sapientix virtutibus eru- 
diti. Fecit igitur is epistolas ad imperatorem Con- 
stantium, 9644 et ad alios quosdam, contentiones 
involvens et quedam commen'a conficiens. Quam- 
obrem etiam Sine Deo vocabatur. Et licet eadem 
qu:e Arius vindicaret, tamen a suis non valentibus 


C intelligere perplexiones syllogismorum ejus, cum ca- 


dem quz ille saperet, putabatur horeticus. Et pro- 
pterea eorum pulsus Ecclesia credebatur, cum ipse 
illis potius communicare noluisset. llactenus enim ex 
ilis sunt qui tunc quidem Aetiani, nunc autem Eu- 
Domiani vocantur. Posteriore namque tempore Eu- 
noniius notarius ejus, eruditus ab eo, editionem ejus 
hzereticam divulgavit. Sed de Eunomio locis conve- 
nientibus explanabimus. SocnaTEs, lib. n, cap. 98. 
Edit. Christ. Vales. cap: 55, p. 129. 


De inimicis Athanasii. 


Inimici quidem tidei, putantes se tempus invenisse 
contra defensores ejus, valde apud principem labo- 


annis Romanam rexisset Ecclesiam, moritur. Cui suc- Ὁ rabant ut de Ecclesiis pellerentur. omnes qui ab eis 


cessit Liberius. SozouEx., lib. ww, cap. 1. Edit. Christ. 
Vales. cap. 8, p. 54b. 


CAPUT XIII. 
De Aetio heretico. 

Igitur in Antiochia Syria alter h:eresiarchus emer- 
sit Aetius, cognomento Sine Deo (An. Dom. 35t). 
Is enim eadem qu:e Árius sapiebat ; sed ab Arianis 
se segregabat, eo quod Árium in sua communione re- ^ 
cepissent, Qui, sicuti przedictum est, aliud mente ge- 
rens, aliud voce coufessus est; dum terminum syno- 
di Nicen:z suscipiens subscripsisset, volens circumve- 
nire tunc principem ; propterea ergo Arianos Aetius 
declinabat. Erat namque is Aetius prius h:ereticus, et 
fervcutissime defendere Arii dogma videbatur. Eru- 


videbantur esse depositi, tanquam alterius fidei ; vol 
quia, vivo Constante, imperatori Constantio restitis- 
sent, ita ut fuisset pene ad bella proventum. Praci- 
pue tamen Athanasium accusabant, quia invidiz ni- 
mietate, neque Constante vivo, ei Constantio eum 86 
diligere profitente, ab ejus molestia recedcbant ; sed 
Antiochiz congregati Narcissus Cilix , Theodorus 
Thracir, Theogonius Nicx»nus, Patrophilus Scythio- 
poleos, Minophantus Ephesius, et alii circa triginta, 
scripserunt omnes universis episcopis : quia contra 
sanctíones ecclesiasticas Alexandriam  remeasset, 
nec in concilio sine culpa fuisset inventus; et jube- 
bant ut neque communicarent ei, neque scripta diri- 
gerent, sed Georgio, qui ab eis fuerat ordinatus. Ve- 


995 


M. AURELII CASSIODORI 


996 


rum Athanasio nullus hinc sermo fuit. SozoweN., lib. A versis? Qux Ecclesia hujus patrocinii memoriam non 


ww, cap. 1. Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 546. 


CAPUT XV. 
De synodo apud Mediolanum facta. 


Igitur devicto Magnentio, cum solus Constantius 
ftomanorum tenuisset imperium, omni studio labo- 
rabat ut Occidentales episcopi consentirent eis qui 
consubstantialem esse Patri Filium denegabant. Et 
hoc faciebat, nolens a primordio aperte vim facere, 
sed eis callide suadere, ut. decreto contra Athana- 
sium ab Orientalibus episcopis habito consentireut. 
Sperabat enim quia si communi decreto damnaretur 
Atllianasius, facilius suam voluntatem in religione 
led. V. et Frob.,regione] compleret. SozowEN., lib. 1v, 
cap. 1. Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 546. 

Tunc igitur in Italiam convenerunt episcopi Orien- 
talium non multi, quoniam plurimos eorum aut sene- 
ctus aut itineris longitudo prohibuit. Occidentalium 
vero ulira trecentos, ut precepio principis conci- 
lium Mediolani celebraretur : ubi convenientes Orien- 
tales, ante omnia contra Athanasium decretum fieri 
commuge poscebant, ut hoc facto penitus ei aditus 
Alexandrix clauderetur. Quod cuin. sensissent Pau- 
linus Gallican:e Treviris, Dionysius Alb: metropolis 
Italorum, et Eusebius Vercellensis episcopi, quia ad 
destructionem fidei Orientales contra Athanasium 
agere molirentur : surgentes magna voce clamabant 
dolum et cireumventionem per ea qua gerebantur, 
Christianitatis dogmatibus irrogari. Non enim veras 
contra Athanasium culpas esse dicebant, cum "ad re- 
tractationem fidei talia probarentur inventa. lllis 
ergo talia proclamantibus , concilium tunc solvitur 
episcoporum. SocnaTEs, lib. n, cap. 29. Edit. Christ. 
Vales. cap. 5^, p. 150. 

CAPUT XVI. 
De exsilio orthodoxorum episcoporum , quod Atha- 
nasius in fuge suc salis(actione conscripsit. 

Deposito siquidem Athanasio, aliam hzretici fidei 
exponere sunt uisi doctrinam. Sed neutrum horum 
perduci potuit ad effectuin, cum prisente principe 
clamaretur quia injuste agebatur et impie. Quo facto 
et ipsi Ecclesiis sunt expulsi et in ultimis terre lini- 
bus habitare przcepti. Quod rursus mirabilis Atha- 
nasius hoc imodo in illa satisfactione  conscribit. 
Quis tantum poterit memorare quantum illi gesse- 
runt ? Tuuc enim Ecclesiis pacem habentibus (An. 
Dom. 3560), et popu!is per collectas. orantibus, pon- 
tifex quidem Roman:x urbis Liberius, et Paulinus 
Galliarum metropolitanus episcopus, et Dionysius 
Italus, Lucifer metropulitanus insularum Sardiniz, et 
Eusebius ex ltalia, omnes episcopi boni, et przedicato- 
res veritatis, abripiuntur et traduntur exsilio, nul- 
lam habentes culpam, nisi quia in Arianam nolue- 
runt consentire vesaniam, neque in calumniis sub- 
scripserunt nostris. De maximo autem et optimo 
sene, et vere confessore Osio, etiam loquisuperfluum 
credo. Omnibus enim notum est quod etiam hunc 
exsilio deportari fecerunt. Non enim ignobilis, sed 
cunctis noscitur esse notissimus. Cui namque non 
praefuit synodo, aut recte loquens non satisfecit uni- 


habet? Quis aliquando dolens cum veniret apud eum, 
non remeavit sanus? Quis indigens cum petisset, non 
meruit quod poposcit? Et tamen etiam contra hunc 
talia presumpserunt, quia impia eorum molimina co- 
gnoscens, noluit propria subscriptione firmare. Tngo- 
DORETUS, lib. τι, cap. 15, p. 90. 

lgitur imperator illos quidem mittit in exsilium. 
Generale vero concilium fieri cogitabat, quatenus 
omnes Orientales episcopos venientes ad Occidentem, 
si posset, concordes efficeret. Quod cum propter iti- 
neris spatia difficile videretur, duplicem tractavit sy- 
nodum celebrari : ut in. Arimino quidem [tali qui 
tunc aderant convenirent, Orientales autem in Nico- 
media Bithynie civitate. Hoc ergo imperatore tra- 


D ctante, effectus non evenit ut voluit. Neutrum enim 


concilium sibimet concordavit, sed utrumque divi- 
sum est. Nam neque Arimino convenientes alterutri 
inter se consonare potuerunt, et Orientales in Se- 
leucia Isauri:e congregati, aliud schisma sunt passi; 
quod suo loco narrabitur. Socna Tes, lib. u, cap. 29. 
Edit. Christ. Vales. cap. $1, p. 151. 

965 CAPUT XVII. 
Dialogus inter Liberium et Constantium | gestus , et 

quomodo Liberius (uerit exsilio destinatus. 

Ego quidem Liberii per omnia famosissimi habitum 
pro veritate dialogum contra Constantium volo refer 
re, qnoniam a fidelibus illius temporis est consceri. 
ptus. Is enim post Julium Sylvestri successorem, Ro- 
manam gubernavit Ecclesiam. Constantius imperator 


C dixit : Nos, eo quod Christianus sis et episcopus no« 


strae civitatis, dignum hoc judicavimus, ut, evocantes 
te, moneremus quatenus communionem scelestissimi 
Athanasii et ineffabili superbia detenti abnegare non 
differas. Hoc enim terrarum orbis bene fieri compro- 
bavit, et svynodali sententia alienum ab ecclesiastica 
communione decrevit. Liberius episcopus dixit : 0 
imperator, judicia ecclesiastica decet cum maxima 
proferri justitia. Quapropter si videtur pietati tuz, dis- 
ceptationem jube constitui, et si apparuerit Atbana 

eius condemnatione dignus, tunc secundum ecclesia. 
sticae consequenti: form;m proferatur in eum digna 
sententia. Non enim possibile est condemnari virum 
de quo nihil examinatum est. Constantius imperator 
dixit : Universus mundus adjudicavit ejus facinora; 


D sed ille, sicut ab initio, tempus illudit. Liberius episco- 


pus dixit : Quicunque subscripserunt non ipsi viderunt 
que gesta sunt; sed propter gloriam et timorem, et 
ne a te contuinelias paterentur, acquieverunt. Impe- 
rator dixit :Quid est gloria, et timor, et contumeliz? 
Liberius dixit : Quicunque gloriam Dei non diligunt, 
tua magis dona prz»ponunt. Quem ergo isti non vide- 
runt, non examinantes adjudicaverunt quod est Chri- 
stianitatis alienum. Imperator dixit : In facie utiquc 
condemnatus est in concilio Tyri, et in concilio con- 
tra eum pariter decreverunt omnes totius orbis epi- 
scopi. Liberius dixit : Nunquam in przsentia sui ho- 
mo ille adjudicatus est. Quicunque enim tune conve 
nientes condemnaverunt eum, discedente Athanasio 
a judicio, sententiam protulerunt. Eusebius eunuchus 


9'; 


lliSTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


998 


dixit : In Niczno concilio alienus catholic: fidei pro- A tibi videtur, jube vocan ad loca propria sacerdotes , 


batus est. Liberius dixit : Quinque soli judicaverunt 
ex his qui cum eo navigio venerunt in Mareoten, quos 
iniserunt ad accusationem ejus, ut contra eum gesta 
cenficerent. Horum itaque qui destinati sunt, duo sunt 
mortui, Theogonins et Theodorus ; reliqui vero tres 
vivunt, hoc est Maris, Valens et Ursacius. Ab bis qui 
missi sunt Sardicz, propter hanc causam synodus ce- 
lebrata est; qui in synodo libellos obtulerunt, veniam 
postulantes, quoniam in Mareote per calumniam ex 
una parte contra Athanasium gesta confecerunt. Li- 
bellos eorum nunc prz manibus habemus. Cui horuin 
nos credere et communicare convenit, imperator; 
bis qui primitus damnaverunt et veniam postea po- 
poscerunt, an cis qui adhuc h:ec accusare conten- 
dunt ? Epictetus episcopus dixit : O imperator, 
non fidei causa hodie , neque judiciorum ecclesiasti- 
corum sermonem facit; sed u! apud senatores in Ro- 
mana constitutos urbe glorieter, quasi superavit prin- 
cipem. Imperator ad Liberium dixit : Quota pars es 
totius orbis, quoniam tu solus hominem vindicas ne- 
faudissimui, ut orbis terrarum. pacem Ecclesizque 
dissolvas ? Liberius dixit : Non eo quod ego sum so- 
lus, fidei causa minuitur. Nam et antiquitus tres soli 
reperti sunt resistentes przxcepto regis. Euscbius eu- 
nuchus dixit : Imperatorem nostrum Nabuchodonosor 
fecisti? Liberius dixit : Non. Sed ita irrationabiliter 
adjudicandus [ed. Niv. et Frob , adjudicatus] est ho- 
mo qui non est examinatus ? Hzc ergo peto primitus 
generalem proferri subscriptionem , confirmantem fi- 


et si concordes apparuerint ei quem nos in. presenti 
defendimus secundum fldem orthodoxam in Niczena 
synodo constitutam, tunc convenientes providebunt 
pro immundi pace, ut homo qui non peccavit non rc- 
probetur injuste. Imperator dixit : Unum est quod 
quiPritur : volo enim te amplectenteim ecclesiasticam 
communionem Romz denuo- destinare; et propterea 
concorda paci, et subscrihens, Ron: revertere. Li- 
berius dixit : Rom:e jam fratribus valedixi; majores 
enim sunt ecclesiastic:e sanctiones quam Romana 
habitatio civitatis. lmperator dixit : Ergo trium die- 
rum spatium ad deliberationem habes : Si vis sub- 
seribere, Ronxe revertere, aut certe cogita in quem 
vis deportari locum. Liberius dixit : Spatium trium 


B dierum rationem nequaquam mutare potest. Quapro- 


pter ubi vis dirige me. Imperator autem post duos 
dies examinato Liberio, et nequaquam a suo propo- 
silo revocato, jussit eum in Beraa n Thracix exsilio 
deportari. Egredienti Liberio, imperator ad expen- 
525 quingentos solidos destinavit. Tunc Liberius de- 
ferenti dixit: Vade, da ccs imperatori; opus enim 
liabet suis militibus erogare. Similiter 966 et Augusta 
tantosei direxit. Liberius dixit: Redde hz;ec imperato- 
ri;opus enim babet his ad expensas militum suorum. 
Si aulem imperator his non babet opus, det eos Au- 
xentio et Epicteto ; illi enim opus his habent. Dum- 
que ab eis nihil accepisset, Eusebius eunuchus obtulit 
ei alios solidos. Cui Liberius dixit : Totius orbis Ec- 
clesias desolasti, et tanquam damuato mihi hxc affers? 


dem in Nicxa prolatam; ut ita revocatis ab. exsilio C Vade prius, disce esse Christianus. Jis ita gestis, 


fratrihus nostris, et in locis propriis restitutis, si hi 
qui turbas pariunt Ecclesiis, visi fuerint apostolicae 
fidei consentire, tunc apud Alexandriam convenien- 
tes omnes, ubi et accusatores sunt et defensor eorum, 
examinata causa possimus proferre sententiam. Epi- 
ctetus episcopus dixit : Sed cursus publicus * non suf- 
ficit subvectui episcopornm. Liberius dixit : Ecclesia- 
&ticx:e causze publico cursu non egent. Ecclesie nain- 
que sufficiunt usque ad mare perducere suos episco- 
pos. Imperator dixit : Que dudum susceperunt formam 
solvi non possunt ; plurimorum namque episcoporum 
debet valere sententia. Tu solus es qui amicitias illius 
scelerati defendis. Liberius dixit : Imperator, nun- 
quam audivimus, absente accusato , judicem ejus sce- 
lera proferentem, nisi quia propria videntur hzc odia. 
Imperator dixit : Omnibus quidem nocuit in commu- 
nione, nulli tamen ita sicuti mihi. Cui cum non suffi- 
ceret interitus fratris mei majoris, neque beat» me- 
morie Constantem cessavit in meis inimicitiis fre- 
quenter impellere, nisi nos majori mansuetudine 
detenti, impellentis momenta temperassemus. Nulla 
itaque mihi victoria est, neque contra Magnentium 
vel Sylvanum, nisi illum scelestum ab ecclesiasticis 
rebus expulero. Liberius dixit : Noli per episcopos 
tuas vindicare inimieitias ; manus enim ecclesiastico- 
rum ad sanctificandum vacare debent. Quapropter sí 


* Cursus publicus. Unde curiosus, cursus publici 
prisentalis et curiosi per omnes provincias, qui erant 


post tres dies niliil accipiens, missus est exsilio. Tugo- 
DORETUS, lib. u, cap. 15 et 16, p. 92. 


CAPUT XVII. 


Quomodo Liberius per editionem fQlomunarum matro- 
narum ab e.rsilio sit reductus. 


Veritatis itaque propugnator el. victor Thraciam, 
sicut jussum fuerat, usque pervenit. Duobusque trans- 
actis annis Constantius Rom: [ed Niv. et Frob., Ro- 
main] venit. Procerum vero senatorumque conjuges 
rogabant virossuos ut Constantio supplicarent, quate- 
nus pastorem gregibus restitueret. Aiebant enim quía 
nisi flecterent. animum principis, eos ipsx relinque- 
rent, et ad pastorem illum maximum properarent. At 
illi dixerunt : Nos furorem priucipis formidamus, nec 


D forte aliquam veniam promeremur. Sed vobis, in- 


quiunt, magis rogantibus forsitan parcet, et unum 
alterius flet; aut preces suscipiet, aut si flecti nequi- 
verit, sine aliqua injuria vos dimittet. Hoc consilium 
mulieres ill», laudibus maximis proferendzx, perci- 
pientes, cum ornatu solito adierunt. imperatorem; 
quatenus ex veste sublimi insignes eas et nobiles 
arbitratus, reverentiam eis haberet et parceret. Ad- 
euntes enim principem tali voce clamabant : Miserere 
tante civitatis, pastoris providentiam non habentis, 
qux luporum patet insidiis. At ille respondit : Non 
egere pastorc alio civitatem; esse namque pontifi- 


sub dispositione viri illustris magistri officiorum. Vide 
librum de Imaginibus magistratuum Roaianoruin. 





999 M. AURELIL CASSIODORI 


1000 


cem qui eorum curam haberet. Post magnum'namque A tam, quam ibi quidem, sicuti przdixi, celaverunt, 


Liberium quidam diaconoruni) ejus , Felix nomine, 
fuerat ordinatus. ls expositam in Nicza fidem incon- 
cusse servavit, sed corruptoribus ejus sine discre- 
tione communicabat. Nullus tamen Rom: habitan- 
tium in basilicam ingressus est, cum ille intus astaret. 
Hoc autem etiam matronz illx:: imperatori dixerunt : 
Qua gratia flexus, przcepit illum inter omnes egre- 
gium revocari, et utrumque Ecclesiam gubernare 
communiter. His ergo litteris in circensi spectaculo 
relectis, populus clamabat justam principis esse sen- 
tentiam, ut sicut dupliciter coloribus divisi sunt spe- 
clatores, sic oporteret alterum his, alterum aliis 
przsidere. Cum ergo primitus principis litteris sic fa- 
vissent, postea commoti, communi voce clamaverunt : 
Unus Deus, unus Christus, unus episcopus. lpsas 
enim voces et ego ponere justum judicavi. Post has 
vero Cliristo amabilis populi pias et justitia exorna- 
tas voces, sanctissimus quidem Liberius est reversus. 
Felix autem recedens liabitavit aliam civitatem. TaEo- 
DOR: TUS, lib. 11, cap. 17, Edif. Christ. 


CAPUT XIX. 


Quomodo Eudoxius Antiochenum usurpaverit episco- 
patum. 

Ea tempestate Leontio moriente, qui hzreticum 
Aetium diaconum ordinaverat, Eudoxius Germaniciz 
episcopus, qua: est civitas Syrie, cum esset tunc 
Roms presens, finxit sibi causam necessitatis in- 
cumbere, et iinperatori callide locutus, quasi civitas 
Germanicianorum ejus providentia atque custodia 
indigeret, petiit ut remearet ad propria. Quem prin- 
ceps nihil prospiciens, abire dimisit. At ille cubicu- 
larios cooperatores habens, relicta civitate sua An- 
tiochenum usurpavit episcopatum. Fovere namque 
studebat Aetium. Ob quam rem nisus est conciliura 
facere sacerdotum, et ordinationem ei restaurare 
diaconatus. Quod nequaquam gestum est, eo quod 
magis valeret odium contra Aetium quam Eudoxii 
desiderium. Et de his quidem tantum nosse sufficiat. 
SocRA Es, lib. n, cap. 99. Edit. Christ. Vales. cap. 
$1, p. 122. 

CAPUT XX. 

.De Ariminensi concilio et contentionibus ibi factis. 

Eorum igitur qui Arimino convenerunt, Orientales 
ea qux de Athanasio gesta sunt, taciturnitati traden- 
tes, ad concilium se occurrisse dicebant. Quorum 
gtudio cobzrebant Ursacius et Valens, qui ab initio 
quidem Arianorum dogma tenuerant; in medio au- 
tem Homousianis consenserant, dato libello Romano 
pontifici, sicuti jam dictum est. Isti namque semper 
ad partes pro tempore valentium declinabant. Quo- 
rum adjutores erant Germinius, Auxentius, Demo- 
philus et Gaius. Dum ergo in concilio presentium 
aller aliud proponere conaretur, tunc Ursacius et 
Valens dicebaut omnia qux de fide dicta sunt debere 
suspendi, et suscipiendam novellam expositionem, 
quam paulo ante Sirmio convenientes ediderant, Hxc 
dicentes, et chartulam pre manibus habentes legi 
fecerunt secundum expositionem fldei Sirmio prola- 


Arimino au:em ostensa est. Cujus exemplar hoc est : 


EXPOSITA FIDES APUD SIRMIUM, 


Presente domino Constantino Aug. , coss. Eusebio εἰ 
H ypatio, x1 cal. Junii (An. Dom. 559). 


Credimus in unum et verum Deum, Patrem omni- 
potentem, creatorem et opificem omnium. Et in 
unum unigenitum Filium Dei ante omnia szcula, et 
ante omne principium, et ante omne quod potest 
opinari tempus, et ante omnem perceptibilem opi- 
nionem, natum impassibiliter ex Deo, per quem et 
sxcula perfecta et omnia facta sunt. Natuni autem 
Unigenitum solum ex solo Patre, Deum ex Deo, si- 
milem generanti Patri secundum Scripturas : cujus 


p generationem nullus novit, nisi solus, qui genuit 


eum, Pater. Hunc novimus unigenitum ejus Filium 
nutu paterno venisse de ccelis ad destructionem pec- 
cati, et natum 967 ex Maria Virgine, et cum disci- 
pulis conversatum, et omnem complesse dispensatio- 
nem secundum paternam voluntatem; crucifixum et 
mortuum, ct ad inferos descendisse, et qux ibi erant 
dispensasse : quem janitores iuferni videntes expave- 
runi; et die tertia resurrexisse, et cum discipulis 
conversatum; et quadraginta diebus expletis, in coe- 
los ascendisse, et sedere a dextris Patris; et ventu- 
rum novissima die in gloria Patris, ad reddendum 
unicuique secundum opera sua. Et in Spiritum sar.- 
ctum, quem ipse unigenitus Dei Filius Jesus Christus 
mittere compromisit generi hominum consolatorem, 


( Secundum quod scriptum est : Vado ad Patrem 


meum, et rogabo Patrem meum, et alium consoleto- 
rem mittet vobis, Spiritum veritatis ; ille ex meo acci 
piet, et docebit, et commemorabit vobis omnia (Joan. 
xiv, 16). Nomen vero substantie, eo quod simplici- 
ter a Patribus positum, a populis ignoretur, et scan- 
dalum faciat, et quia pec Seripture hoc continent, 
placuit abrogari, et omnino nullam memoriam sub- 
stanti: in Deo esse de czxterp ; eo quod divinse Scri- 
pture nusquam de Patris substantia Filiique memi- 
nerint. Similem vero dicimus Filium Patri per om- 
nia, sicuti sancte Scripture dicunt ac docent. His 
itaque lectis, consurgentes quibus hzec  displicebant, 
aiunt : Non fide egentes huc venimus (integram nam- 
que servamus, quam percepimus ab initio), sed magis 
ut si qua circa hxc novitas sit, omnino prohibeamus. 
Si ergo hzc qux» lecta sunt nullam faciunt novita- 
tem, aperte jam anathematizate heresim Arianam, 
sicut et alia$ haereses regula Ecclesiz tanquam blas- 
phemas abjecit. Quia enim blasphemum Arii dogma 
turbas Ecclesie, qux etiam nunc Üunt, excitavit, 
atque seditiones, toto orbi terrarum valde notissi- 
murm est. Hxc ergo propositio, dum ab Ursacio, et 
Valente, οἱ reliquis suscepta non fuisset ad plenum, 
divisit Ecclesiam. Alii namque his qu:€ Arimino sunt 
lecta consenserunt, alii vero Nicenam denao robo- 
raverunt fidem. Deriserunt autem conscriptionem 
illius lectionis, et maxime Athanasius Alexandrinz 
civitatis episcopus in epistola quam suis familiaribus 
destinavit : quam qui legit, inveniet quam forti 





A 





19:1 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER V. 


1001 


dictione sit. plena. Socna zs, (ib. u, cap. 99; edit. A morire nominandi Constantini, eum omni integritate 


Christ. Voles. cap. 31, p. 152. 

Dicebant enim. Ariani convenientes Arimino, vo- 
lentes Hesperiis suadere sinplicibus, quia non opor- 
teret propter duo verba, qux nec invenirentur scripta, 
separari corpus Ecclesi?e; sed similem per omnia 
profiteri Filium genitori, substanti:e vero tacere no- 
men. Sed fallaciam sentientes horum homousiani 
pontifices, eos abdicaverunt. [psi vero litteris insi- 
nuaverunt imperatori propriam voluntatem : dicenies 
filios se esse Patrum Niczeni concilii, pariter et b:ere- 
des. TuroponErus, lib. n, cap. 18, p. 91. 

Hoc tamen sciendum, quoniam synodus quidem 
Ursacium et Valentem, Auxentium et Germinium, 
Gaium et Demophilum, éorumque socios condemna- 
vit, Arianum dogma anathematizare fugientes. Qui 
propter banc damnationem indignati, ad principem 
celeriter advenerunt, portantes lectam in concilio 
(ilem. Socna s, lib. n, cap. 29; edit. Christ. Vales, 
cap. 58, p. 136. 

Apertius autem integram fidei regulam eorum epi- 
stola ad Constantium scripta monstrabit. Cujus verba 
sunt hxc. TagoponETUs, lib. n, cap. 48 et 19, p. 97. 


CAPUT XXI. 


Epistola concilii Ariminensis orthodoxorum episcopo- 
rum ad imperatorem Constantium. 

Divina jussione et precepto pietatis tue olim 

dogmatizata confidimus. In Ariminum namque ex 

universis Ücciden'alibus civitatibus omnes conveni- 


el examinatione conscriptam exposuisse fidem, qui 
cum ab hac luce baptismate percepto discesserit, et 
ad prz:mia. debite pacis abierit, incongruum esso }υ- 
dicamus post illum aliquid novitatis admittere, tan- 
osque sanctos confessores, et martyres, et hujus 
dogmatis conscriptores inventoresque despicere , 
qui sccundum antiquam Ecclesim sanctionem per 
omnia sapuisse noscuntur. Quorum fidem Deus in 
tempora imperii tui transmisit, per Dominum nostrum 
Jesum Christum, per quem tibi imperium tale con- 
cessum est, ut etiam nostri orbis terminos obtineres. 
Rursus ergo infelices isti, et sapientia vilissimi, prze- 
sumptione nefaria impi:e cogitationis prxdicatores 
semelipsos annuntiaverunt, et veritatis terniinum 


B mutare contendunt. Dum enim seeundum tuum prz- 


ceptum concilii jura celebrarentur, illi consilium suze. 
fallaci: nudaverunt. Nitebantur enim calliditate qua-. 
dam atque seditione aliquid novitatis inferre. Hujus-, 
modi enim malitie captos invenimus Germanum 
quemdam, et Auxentium, aique Gaium, hxresim 
contentionemque facientes. Quorum doctrina una 
quidem existens, universam molem 268 blasphe- 
miarum transcendere comprobatur. Qui cum vide- 
rent nos neque su:e voluntatis 6586, neque concordes 
horum qu:e male sapere videbantur, a nostro se con- 
cilio mutaverunt, ut quasi aliud conscribere videren- 
tur. Erat vero tempus breve, quod etiam eorum 
aperuit voluntates. Sed ut non semper ecclesiastic:x 
causz in easdem incurrant concussiones (nam turba 


mus snnul episcopi, ut et fides catholic: cognoscere- C atque seditio repetita universa confundit), firmum 


tur Ecclesie, et qui contraria sapiunt panderentur. 
Multum namque disceptantibus nobis invenimus 
optimum esse statutam fldem antiquitus permanere, 
quam etiam prophetz, evangelistz., nec non apostoli 
per Jesum Christum Dominum nostrum przdicasse 
noscuntur (qui-et tui regni proteetor, tuzeque salutis 
auxilistor est), quatenus hanc tenentes custodiamus, 
et custodientes ad finem usque servemus. Incongruum 
enim nefariumque videtur ex his quic recte jcsteque 
definita sunt aliquid permutare, id est horum quae 
Niczc communiter cum gloriosissimo Constantino 
tuo patre et imperatore deliberata atque defixa sunt. 
Quorum doctrina atque sensus discurrit, et przedica- 
tus est in omnium hominum auditus et mentes. Hac 
fides sola Arianam hzresim expugnavit et perdidit ; 
per quam non illa sola, sed etiam reliqu:e h.ereses 
sunt damnatze. Cui vere et addere quidquam incau- 
lum est, οἱ auferre periculosum. Et siquidem horum 
. alterum fiat, crit inimicis facultas agendi qux volunt. 
Quapropter Ursacius et Valens, quoniam participes 
et concordes Ariani dogmatis erant, a nostra sunt 
coinmunione segregati. Quam ut reciperent, cogno- 
scentes delicta quibus peccaverunt ; penitentiam 
atque veniam impetrare poscebant; et rescripta eoe 
ram hzc ita se babere testántur, per qux criminum 
veniam consecuti sunt. Erat enim tempus quo haec 
gesta noscuntur, quando Mediolani synodus celebrata 
est, przsentibus Ecclesie Romane presbyteris. Co- 
Bnoscentes simul etiam post mortem dignissim:z me- 
ParRor. LXIX. 


nobis visum est, ut qu:e dudum decreta sunt , legali- 
ler immutabiliterque serventur. Przdictos autem 
Viros a nostra communione secrevimus. Qua de causa 
legatos ad tuam mansuetudinem misimus, concilii 
sententiam per nostram denuntiaturas epistolam. 
Legatis autem prz omnibus ista pr:ecipimus, ut veri- 
tatem affirment ex priscis ct justis rationibus expo- 
nentes, qui etiam tuam religionem instruant ; quo- 
niam non, sicut ait Ursacius et Valens, crit pax, si 
quid justarum sanctionum fuerit immutatum. Quo- 
modo enim pax esse credenda est apud eos qui pacis 
jura subvertunt? Conteutio enim et seditio per hzc 
inter reliquas civitates ct Ecclesiain Romanam potius 
orielur. Quapropter tux» mansuetudini supplicamus, 


D ut placidis auribus nostros legatos, et oculo tran- 


quillo respicias, neque ad injuriam defunctorum novi 
aliquid immutari permittas ; sed permanere nos sinas 
in his qux a progenitoribus delinita atque sancita 
Sunt : quippe quos omnia cum deliberatione, atque 
sapientia, et Spiritu sancto celebrasse confidimus. 
Ea enim qus ab illis nunc innovantur, credentibus 
quidem incredulitatem inferunt, non credentibus verg 
credulitatem. Supplicamus itaque ut pracipias eos 
qui per diversa loca detinentur, quos et :etatis grava- 
men et angustia paupertatis affligil, ad propria re- 
meare : ne desolat:e sublatis episcopis videantur Ec- 
clesim permanere. Super hzc etiam hoc rogamus ut 
nihil his qui? jam terminata sunt, aut addatur, aut 
adimatur; sed omnia inviolata permaneant quz et 2 
33 





1055 


M. AURELH CASSIODORI 


10} 


pietate tui patris, et 1uis quoque sunt conservata A quantusque moror, ut beatissimis temporibus tuis, 


temporibus. Neqne de cxttero nos fatigari, et a pro- 
priis parochiis alienos esse permittas, quatenus epi- 
scopi eum proprio populo in pace orare et divino 
cultui vacare possmt : supplicantes Deo pro pace tui 
imperii pariter et salutis, quam tibi Divinitas in per- 
petuum largiatur. Nostri vero legati episcoporum 
subscriptiones et nomina deferunt, qui etiam lectione 
divinse Scriptur:z religionem tuam poterunt edocere. 
TugoponETus, lib. v, cap. 18 et 19, p. 97. 

Hzc itaque synodus scripsit, et per episcopos desti- 
aavit. Ursacius autem et Valens eorum prevenientes 
adventum, derogaverunt concilio : ostendentes im- 
peratori expositionem fidei quam portabant. Iu:pera- 
tor Áriane dogmati favens, indignatur adversus sy- 
nodum, et Ursacium ac Valentem potius 
Quamobrem qui a concilio fuerant de:tinàti tardave- 
runt, non valentes impetrare responsum. Sero tamen 
ad synodum Constantius per prasentes episcopos 
hujusmodi scripta direxit. Socna TES, lib. 1,-cap. 29; 
edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 159. 


CAPUT XXII. 
Epistola Constantii ad Ariminense concilium. 

Constantius victor ac triumphator Augustus uni- 
versis episcopis Arimino cougregatis salutem. 

Semper equidein et pre omuibus cogitare nos de 
sacra et adoranda legc, non ignorat vestra benignitas. 
Nunc autem viginti quos vestra sapientia destinavit 
episcopos, legationis sue causa, interim videre nme- 
quivimus, cum sit nobis necessarium circa barbaros 
iter, et, sicut nostis, deceat animo puro ab omni co- 
gitatione utilitatem divinx legis examinare. Jussimus 
igitar episcopos in Adrianopoli nostram sustinere 
regressionem ; ut cum universa respublica fuerit bene 
disposita, tunc qu:e gesserint audire possimus. Vestre 
ergo sanctitati non videatur onerosum eorum exspe- 
clare regressum ; ut dum redeunt nostrum vobis re- 
ferentes responsum, perducerc possitis ad terminum 
que Eccle:iie catholicze utilia esse moscuntur. Has 
liueras suscipientes episeopi, talia rescripserunt. So- 
CRATES, lib. n, cap. 29; cdit. Christ. Vales. cap. 
91, p. 159. 


CAPUT XXIII. 


Epistola Ariminensis concilii ad imperatorem Constan- 
tium destinata. 


Litteras ctementize tu: suscepimus, domine Deo 
amabilis imperator : quibus continetur, quia propter 
necessitatem publicam interim non potuisti nostros 
videre legatos, nosque jubetis ut eorum sustiheamus 
adventem, donec ea qux ἃ nobis decreta sunt et 
nostris progenitoribus consonare noscuntur, ab eis 
pietas vestra cognoscat. Quamobrem et nunc per has 
litteras profitemur atque firmamus nequaquam nos a 
proposito nostro recedere. Hoc etiam nostris legatis 
injunximus. Supplicamus igitur ut animo tranquillo 
et pr:esentes nostrx: mediocritatis litteras relegi ju- 
beas, et illa que per legatos nostros mandavimus, 
fibenter accipias. lllud itaque nobiscum considerare 
tua mansuetudo debet, quantasit modo tristitia 


tant; Ecclesie privat:e videantar episcopis. Εἰ pro- 
plerea rursus tuam clementiam deprecamur, don.ine 
Deo amabilis imperator, ut ante asperitatem hiemis 
(si tamen vestra placet pietati) nos ad nostras Eccle- 
sias remeare przcipias; quatenus etiam nunc possi- 
mus omnipotenti Dco et Domino Salvatori nostro 
Christo, ejus Filio unigenito, pro tuo imperio solem- 
nes orationes celebrare cum populo. Socnars, lib. 
n, cap. 29; edit. Christ. Vales. cap. 31, p. 159. 


CAPUT XXIV. 


-Quod discedentibus episcopis (meri Constantius in- 
dignatus. 


Cum hic scripsissent, et modicum sustinuissent 
tempus, imperatore nullum dante responsum, 969 


honoravit. B 44. civitates proprias recesserunt. Princeps autem, 


cum et prius contenderet Arianam sectam per Ec- 
clesias seminare, occasionem injurie sus illorun 
habuit discessioner : dicens se contemptum, eo quod 
przter jussionem cjus concilium videretur esse solu- 
tum. Quapropter Ursacio et his qui circa eum erant 
permissionem dedit contra Ecclesias agendi fiducia- 
liter quodcunque placuisset. Explanationem vero 
lect:e in Arimino filei jussjt per Ecclesias [talicas 
destinari : przcipiens nt nolentes in ea subscribere 
pellerentur Ecclesiis, et in eorum locis alii subroga- 
rentur episcopi. SccRATES, lib. n, cap.29 ; edit. Christ. 
Vales. cap. 51, p. 140. 


CAPUT XXV. 
De synodo in Nicea Thracie celebrata. ' 

Ursacius autem ejusque consenianei ab lialia diece- 
dentes, venerunt ad civitatem Thraci» nomine Ni- 
cam : quo brevi tempore commoraites aliud fecere 
concilium. Et lectam in. Armmino expositionem fidei 
Grxoo interpretantes eloquio publicatam confirmave- 
runt; et postea divulgabant eam esse fidem que ab 
universali concilio et «lictata esset et edita m Nicza; 
vt similitudine nominis Nicseni simpliciores hac sub- 
reptione deciperent : putabant enim in Nicoa Bithy- 
nie esse dictatam fidem. Sed nihil profuit eis tale 
commentum. Post paululum namque confusi atqne 
derisi sunt. Socnar 8, lib. n, cap. 29; edit. Chri. 
Vales. cap. 31, p. 141. 


CAPUT XXVI. 


D Quomodo Athanasius furorem Constantii denuo decli- 


naverit. 

Interea sentiens Athanasius sibi insidias pramparari, 
nequaquam ad imperatorem venire prowsurmpsit, ne- 
que hoc utile judicavit ; sed electos ex /Egypto quin- 
que episeopos, inter quos Serapionem Timuiensem 
virum precipua vita sanctam et ad loquendum valde 
copiosum, mittit ad principem tunc in Occidente de- 
gentem, cunr quibus etiam tres presbyteros, per quos 
sibi placaret imperatorem, et pro derogationibus 
satisfacerent inimicorum, aliaque facerent qus ei 
vel Ecclesiis expedirent. Quibus navigantibus, paulo 
post litter: venerunt imperatoris evoeantes eum. Ob 
quam rem et Athapasius, et populus est turbatus, 
cum neque hzretico imperatori obedire cautum esset, 





1905 


HISTOMA TRIPARTITA. LIBER V. 


1606 


neque reluctari sine pericnle. Verumtamen ire distu- A Cui wiique derogabant AEgyptii monachi, quorum 


lit, et litterarum portitor sine effectu reversus est. 
Superveniente aulem aestate veniens alius ab impe- 
ratore missus cum provincix judicibus cogebat eum, 
cleroque nimis erat infestus. Porro populum paratum 
videns ad bellum, etiam iste reversus est. Non multo 
post tempore congregantur ex /Egypto et Libya le- 
giones. Et cum nuntiatum fuisset celari Athanasium 
in ecclesia, quz» vocatur Theonz: assumens milites 
dux eorum, et Hilarium ab imperatore denuo desti- 
natum, inopinato fractis januis ip ecclesiam introivit, 
et ubique requirens Athanasium non invenit. Dicitur 
enim quia s:epius divino nuntio pericula multa fuge- 
rit, sicut etiam, Deo providente, hoc discrimen 
evasit. Sozowew., lib. rv, cap. 8; edit. Christ. Vales. 
cap. 9, p. 547. 


CAPUT XXVII. 


Quomodo paganis insultantibus futuram tristitiam 
prophetavit. 


Ex his et hujusmodi factis ei a Deo praznuntiatis, 
a paganis et hxreticis appellabatur magus. Sermo 
namque fertur, eo quod aliquando,: eo procedente 
per civitatem, contigerit avolantem corniculam cla- 
mitare. Quo facto astans multitudo paganorum, velut 
mago derogantes, petebant ut eis aperiret quid cor- 
Dicula illa significaret. llle vero fertur silentio dixisse 
subridens : Cras Latina lingua dies ventura significa 
tur. floc ergo clamans, tristem vobis crastinum signi- 
ficat diem, per imperatoris Romani jussionem. Et ita 
contigit ut Athanasii sermo, licet derisus fuerit, ve- 
nerit ad effectum. Altera namque dic principis litterz 
venerunt ad judices, jubentes ut. pagani sua ingredi 
non permitterentur ad templa, neque solemnes super- 
stitiones festivitatesque celebrarent. Tunc ergo festi- 
vitas eorum venerabilis generalisque destructa est. 
Sozoutx., lib. iv, cap. 9; edit. Christ. Vales. cap. 
10, p. 549. 


CAPUT XXVIR. 
Que mala per Georgium in Alexandria gesta sint. 
Cum igitvur frequenter, sivut dictum est, Athana- 


sius pericula leclinasset, clerus et populus ei favexs 
tenebat ecclesias, denec prefectus Egypti ct dux mi- 


litum ejicientes eos et sustimentes, Georgio eas D 


contraderent. Qui non multo post venit, οἱ ecclesias 
suo jure possedit. Qui dum preter schema οἱ mores 
sacerdotii violentas existeret, et maxime circa Atha- 
nasii laudateres, quibus utique vincula et plagas viris 
et feminis velut tyrannus inferebat; accensus popu- 
lus pene peremerat eum, nisi vix [ms. Lyr., vi] ere- 
ptus fugisset ad principem. Quo facto, rursus sequa- 
ces Athanasii etclesias multo tempore tenuerunt. 
Quas iterum veniens dux /Egyp;i, Georgii noscitur 
tradidisse fautoribus. Post hiec autem exceptore 
principis veniente, multi Alexandrinerum supplicio 
traditi sunt. Post quem etiam ipse Georgius terribi- 
)for supervenit, et priori tempore magis odibilis, tan- 
quam qui morerit principem ad multorum necem. 


gloriam multitudo universa sequebatur, et vera eo- 
rum testimonia jsdicabat : quia in summ philoso- 
phi.e virttte degebant. Sozons., lib. ἐν, cap. 9; edit. 
Christ. Vales. cap. 10, p. 550. 

Quia igitar expositam fidem in Nicxea Thracia om- 
nes accusant milites veritatis, et praecipue habitantes 
Hesperiam, testantur litter: ab eis ad Illyricum desti- 
nat. Quarum literarum auctor fuit episcopus Ec- 
clesie Romane tunc Damasus, qui post Liberium po::- 
tificatus jura susceperat, multis virtutum ernatus ia- 
signibus. Habuitque in his litteris nonagieta consortes 
ex Italia atque Galliis in Romaua urbe convenientes. 
Quorum nomina prepter multitudinem penere distuli. 
Textus autem epistolse talis est. 


470 CAPUT XXIX. 


Liue.ce Damasi et ceierorum ad. Illyricum contra 
concilium in Nicu a Thracia factum. 


Damasus, et Valerianus, et exteri episcopi dile- 
ctissimis fratribus in fllyrico constitutis cpiscopis jin 
Domino salutem. 

Credimus sanctam fidem nostram in apostolorum 
eruditione fundatam, hanc vos tenere, et hanc po;.u- 
lis universis exponere, que videlicet ἃ constitutis 
Pauum nulla ratione dissentit, per quos justum est 
exteros erudiri. Sed relatione Gallicanorum et Venc- 
torum fratrum, quosdam hiresibus favere cognovi- 
mus. Quod malum non solum cavere debent episcopi, 
sed etiam reluctari contra ea qu: gesta sunt imperi- 
tia. aut simplicitate quorumdam pravis interpretatio- 
nibu; deceptorum. Variis ergo doctrinis non decct 
labefactari, sed magis Patrum nostrorum roborari 
sententiam. Auxentium igitur Mediolani precipue in 
bac causa damnatum esse proscriptum cst. Unde 
justum est omnes in universo Romanorum orbe 
doctores legis, ea qux legis sunt sapere, et non fiden 
doctrinis variis maculare. Itaque dum primum hzre- 
ticorum co»pisset nequitia pullulare, sicut etiam nunc 
blasphemia nefandorum patet Árianorum, tunc Patres 
nostri trecenti decem et octo electi, habito traclatu 
in urbe Nica:ina, hunc. murum firinissimum contra 
arma diabolica statuerunt; et hoc remedio venena 
mortifera sunt depulsa, ut Pater et Filius unius divi- 
nitatis, unius virlutis, uniusque magnitudinis debeat 
credi, uniusque essenli*, sive substantie, simul ct 
Spiritus sauctus. Aliter vero sapientes alienos esse a 
nostüra communione judicaverunt. Quem terminum 
salutarem adorabilemque deliberationem corrumperc 
quidam aliis cogitationibus atque temerare voluerunt. 
Sed in ipso principio ab his ipsis qui in Arimino re- 
novare atque retractare compellebantur, usque ad hoc 
causa correcta est, ut confiterentur alia sibi circunm- 
ventione eubreptum, aut cerle quia non intellexe- 
runt Patrum sententie in Nicza coustitute, hoc esse 
contrarium. Neque enim prajudicium aliquod fleri 
potuit per numerum Arimino congregatum : quando 
constat neque Romanum episcopum, cujus ante om- 
nia decebat eos exspectare decretum, neque Vincen- 


1037 


diit, neque alios talibus prxbuisse consensum; 
maxime dum, sicut przediximus, isti ipsi, qui per 
conventionem declinasse videbantur, ipsi denuo uten- 
tes meliori consilio, hz:ec sibi displicere testati sunt. 
Perspicit itaque vestra salubritas hanc solam fidem, 
qu:xe Niea apostolorum auctoritate fundata est, esse 
perpetua firmitate servandam; et simul Orientales 
hoc facere nobiscum qui se catholicos esse cogno- 
scunt, Occidentales etiam gloriari. Credimus autem 
languentes in isto conamine, non tarde a nostra se- 
parandos esse communione, et ab eis episcopatus no- 
men auferri, quatenus populi eorum liberati errore 
respirent. Nullo enim modo a deceptione poterunt 
corrigere populum, qui deceptionis laqueo detineu- 
tur. Concordet igitur cum omnibus Dei sacerdotibus, 
etiam charitatis vestr:e sententia, in qua vos stabiles 
ac lirmos existere judicamus. S:c ergo etiam nos vo- 
biscum recte creJere debemus. Vestrz nos charitatis 
I vtificate reciprocis litteris. Valete, fratres cbarissimi. 
TugoponETUSs, lib. n, cap. 22, p. 102. 

Sed et maximus Athanasius in epistola quam scri- 
psit ad Afros, taliter de Ariminensi concilio disputavit. 


CAPUT XXX. 
Ex litteris Athanasii de Ariminensi concilio. 
llis itaque prolatis, quis recipiat eos qui Arimi- 
nense aut aliud concilium preter Niczenum nominare 
présumunt? Aut quis non libeat eos odiosos qui 


M. AURELI1 CASSIODORI 
tium, qui tantis annis episcopatum inviolabiliter custo- A 


1004 
CAPUT XXXI. 


Que πιαία Macedonius in. Constantinopolitana wrbe 
commiserit, el quod posthec offenderit imperato- 
rem. 


I.terea Macedonius vicinas Constantinopolitan:ze 
urbi provincias civitatesque turbabat : excitans mi- 
nistros proprii languoris adversus Ecclesias, et in Cy- 
zico quidem Eleusium fecil episcopum, in Nicomedia: 
Marathonium, qui primum diaconus fuerat, habens 
studium constituendi monasteria virorum ac femina- 
rum. l3 itaque Macedonius episcopatu potitus, aftlli- 
gebat eos qui ipsi consentire fugiebant, et non 971 
solum orihodoxos, sed etiam Novatianos : sciens eos 
quoque consubstantialitatis nomen suscipere. Quo- 
rum episcopus Agelius, persecutione faciente, fugit. 
Plurimi vero insignes viri deteuti, nolentesque ei 
communicare, puniti suat. Qui post tormenta violen- 
ter communionem ore suo suscipere et tenere com- 
pellebantur. Ligno namque ora hominum aperientes, 
eis sacramenta deponebant. Porro mulieres et parvu- 
los arripientes, communicare cogebant. Si quis vero 
contradiceret, mox plagz, vineula et tormenta se- 
quebantur; ita ut etiam feminarum communicare no- 
lentium mamillas in arca compriinentes, abscinde- 
rent; aliarum. vero aut ferro, aut ovis ardentibus 
eadem membra comburerent. Quod ego ab Auxonio 
sene, qui eadem supplicia est passus, audivi. Socn4- 
TES, lib. v, cap. 30; edit. Christ. Vales. cap. 58, 
pag. 44. 


respuunt quidem constituta Patrum, et ea qu:e nuper C. Hz igitur Macelonii pro Christianitate ortze sunt 


Arimino contentiose atque violenter composita sunt, 
prponunt? Quis istis concordabit hominibus, neque 


propria recipientibus? Nam in suis decem et amplius, ' 


sicuti pr:elixi, conciliis alio tempore aliud con:cri- 
bentes, manifesti sunt, quia singula eorum accusare 
noscuntur. Et hoc patiuntur quod tunc Judi prodito- 
res perpessi sunt. Nam, sicut illi relinquentes solum 
F'ontem aque viventis, lacus sibimet foderunt, qui 
aquam continere non possunt (Jer. 11, 15), quod scri- 
ptum est apud Jeremiam prophetam : sic et isti relu- 
ctantes universali coucilio, fuderunt sibi multa conci- 
lia, quz. apud eos inania et virtutem non habere ma- 
nifesta sunt. Non igitur patiamur eos qui przeter Ni- 
cenum Áriminense presumunt, vel aliud. nominare 
concilium ; oum et ipsi qui Ariminense suscipiunt, 
ignorasse qux in eo gesta sunt noscantur ; nam ta- 
cere potuerant. Nostis enim, charissimi, cognoscen- 
tes el vos a vestris, qui tunc interfuerunt Arimino, 
quoniam Ursacius et Valens, Eudoxius et Auxentius, 
simulque Demophilus condemnat sunt, volentes ali::d 
quam quod statutum est Nice conscribere : quando 
compulsi anathematizare Arianam hzresim respue- 
runt, cui potius patrocinari conati sunt. Episcopi vero, 
vere integri Domini servi, recteque credentes, pene 
ducenti conscripserunt sufficere Nic:enam solummodo 
fidem, et nihil amplius nihilque minus prxter illam 
qu:erere velle, seu sapere. H:x»c enim etiam Coustan- 
tio significaverunt, qui jusserat celebrari concilium. 
TukoponzTus, lib. 11, cav. 95, p. 104, 


actiones, czedes, pugua, sol icitationes, intestina bella. 
Qux res non solum apud eos qui ledebantur, sed 
etiam apud familiares ei odium vehementer excitave- 
runt. Offendit autem etiam ipsum imperatorem, et ob 
hoc et pro alia hujusmodi causa. Domus in qua erat 
arca Constantini priucipis corpus habeus, ruinam 
minabatur; ideoque custodes ejus et qui ad oratio- 
nem intrabant erant positi sub timore. Macedonius 
ergo cogitavit imperatoris ossa transferre, ne arcam 
ruiiz: casus comprimeret. Hoc agnoscentes populi 
prohibebant, dicentes, non oportere principis ossa 
migrari, ne quasi exorbiri [ed. l'rob. et Niv., exso- 
piri] (id est, e sepulcro effodi) viderentur. Ob quam 
rem in duas partes populus est divisus : aliis dicenti- 


D bus nullam esse migrato mortuo Lesionem, aliis asse- 


rentibus esse nefas, cum quibus etiam erant homousii 
defensores. Macedonius autem parvipendens verba 
contradiceutium, transtulit corpus imperatoris in ec- 
clesiam ubi corpus jacet martyris Acacii. Quo facto, 
concursus discordantium populorum ad iliam venit 
ecclesiam, et ad manus usque perventurn est ; ita ut 
multi hominum morerentur, et vestibulum ecclesi» 
ac vicina porticus sanguine compleretur. lloc agno- 
scens imjerator, irascitur contra Macedonium, et 
propter eos qui uiortui sunt, et quia corpus patris ejus 
absque ipsius consilio migrasse prxsumpserit. Reliu- 
quens ergo gubernatorem llesperiarum partium Cr- 
sarem Julianuin, ipse pergebat ad Orientem. SocR4- 
TES, ibidem, et SozouEN., cup. 20, edit. Christ. 





1009 HISTORIA: IRIPARTITA. LIBER V. 1010 


CAPUT XXXII. 
De Leontio Antiocheno episcopo, et Actio, qui magister 
Eunomii fuit. 

Leontius igitur Antiochenus episcopus, cum esset 
Arianus, languorem suum celare nitebatur. Videns- 
que divisos sacerdotes et;populum, et alios dicentes, 
Gloria Patri, et Filio; alios, Gloria Patr. per Filium 
in Spiritu sancto; ipse sub silentio dicebat oratio- 
nem, et nihil aliud audiebant astantes, nisi cum dice- 
ret, in sxcula s:eculorum. Et siquidem hoc non ma- 
ligne fecisset , diceretur quia pro concordia populi 
fieret. Sel quia et contra milites veritatis acuebatur, 
et nonnisi hzreticos provehebat, ostendebatur celare 
pestem, modo timore [ed., amore] populi, modo for- 
midine pressus imperatoris, qui Filium dissimilem 
prohibuerat dici. Ea siquidem tempestate Aetius ma- 
gister Eunomii, qui Arii blasphemiam suis opinio- 
nibus auxerat, in diaconatus ordine ministrabat. Sed 
Flavianus et Diodorus monachicam quidem ample- 
ctentes vitam, clare autem pro apostolicis dogma- 
tibus laborantes, episcopi Autiocheni Leontii redar- 
guerunt quas contra pietatem gerebat insidias : di- 
centes quia elegisset virum studiis malignis imbutum, 
qui inpietatis causa culcen sumpsisset potenti, 
atque ad Ecclesi: cladem diaconatus haberet nomen. 
Minabantur autem etiam ab apostolica eum commu- 
nione suspendi, et ad Hesperiam venientes, ea qui 
callide gerebantur aperire. Huc metuens Leontius, 
ab officio suspendit Aetium, aliis tamen rebus fove- 
bat eum. Porro mirabilis illa societas, id est, Fla- 
vianus atque Diodorus, sacerdotali ministerio nondum 
potiti, populis tamen niuium complacentes, noctibus 
ac diebus cunctos ad zelum pietatis armabant. [sti 
namque primi in duas partes choros psallentium di- 
vi lentes, ex successione Davidicam melodiam cantare 
docuerunt, Et hoc in Antiochia primitus fleri cepit, 
et dispersum ad terminos totius orbis usque perve- 
nit. 151ἰ divinos amatores ad sepulcra martyrum, 
provocautes, vigilias celebrabant, eum illis laudantes 
Deum. Hxc Leontius intuens, prohibere quidem ju- 
dicavit incantum , cum videret multitudinem valde 
viris illis optimis adh:erere. Sed utens mansuetudine 
sermonum, poscebat ab eis ut has festivitates in ec- 
clesiis potius celebrarent. Cujus quidem calliditatem 
integre cognoscentes, quod jubebatur egerunt, οἱ 
amatores suos ad Ecclesias congregaverunt, ut ala- 


| . Ὁ 
critér Deum concordi voce laudarent. Sed Leontius 


flexus non est ut a sua malitia temperaret. Vultum 
namque mansueludinis gerens, Stephaui et Placiti 
[ms. et ed., V., Flacite| celavit iniquitatem. ls enim 
adversarios dogmatis recti suscipiens, lieet turpem 
habentes vitam, ad presbyteratus tamen ordinem et 
diaconatus evexit. Eos autem qui universis virtutibus 
ornabantur et apostolica dogmata defendebant, abs- 
que honore deseruit. IIac gratia clerus quiJem inul- 
tos habebat hxreticos; populus vero maxime pro 
dogmatum rectitudine decertabat, ita ut neque do- 
ctores illorum blasphemiam suam nudare prxsume- 
rent. Quid autem Placitus [ms. et ed. V., Flacitus], 
et Steplianus, atque Leontius impietatis atque inju- 


Astiti Antiochi gesserint, opws proprie conscri- 
ptionis exquirit. Nos autem ad reliqua veniamus. 
TugobponETUs, lib. n, cap. 24, p. 106. 


CAPUT XXXIII. 


De Eudoxio, qui Antiochenum invasit episcopatum, et | 
terremotu in. Nicea Bithynie facto. 
Germanicia civitas est in termino Ciliciz, Syri:x ct 

Cappadocie constituta. Hujus urbis ecclesix€ prwsi- 

debat Eudoxius, qui moriente Leontio, arripuit An- 

tiochiz sedem, et ca»pit sua ferocitate vineam vastare 
dominicam. Neque jam celabat, sicuti Leontius, ma- 
litjam suain: sed aperte apostolicis dogmatibus repu- 

'gnabat, et orthodoxos multis cladibus affligebat. Eo. 

tempore Áncyranz Ecclesi:e post Marcellam Basilius 
Β presidebat ; Eustathius vero Sebasti:e Ármenic; qui 
iuiquitatem Eudoxii et rabiem cognoscentes, 974 
Constautio in Occidente posito litteris suis indicave- 
runt. Erant enim imperatori noti, et propter clarita- 
tem vite ejus favore potiebantur. Quod dum cogno- 
visset Constantius, Antiochenis scripsit, quia non 
ipse Eudexio Ecclesix concesserit przsulatum, sicut 
ille vulgabat ; ipsumque Eudoxium expelli, et poenas 
gestorum suorum in Nica Dithyni:x dare praocepit : 
jubens ibi celebrari concilium. Ipse enim Eudoxius 
egerat apud potentes palatii, ut in Niczea synodus age- 
retur. Sed omnium przscius Deus, cognoscens futura, 
ac si jam fuerint gesta, quodam terrzemotu terribili 
prohibuit concilium celebrari (An. Dom. 564). Pluri- 
mam namque civitatis partem terremotus ille de- 
struxit, et multos babitantium interemit. lloc agno- 
scentes qui convenerant, ad suas revertuntur Eccle- 
sias. Arbitror enim hoc Dei sapientia gestum; in illi 
namque civitate adversus Árium a sanctis Patribus 
apostolice fidei doctrina prolata est. Et forte secunda 
congregatio potuit illic sentire (ed. Niv., Frob., san- 
cire] contraria, ut Arianis occasio [ed., accusatio] eo 
nomine pr:eberetur, quo magis simpliciores capere 
possent, tanquam illam veterem synodum proferen- 
tes. Sed Ecclesiarum prospector citius solvit tale 
concilium. TuEoponETUus, lib. u, cap. 25 et 20, p. 
108 et 109. 

In momento siquidem temporis civitate concussa, . 
neque fugere potuerunt; eed primo experimento pe- 
riculi sunt perempti. Dicitur autem antequam fieret 
ea clades, quemdam Ursacium [alii, Arsacium] mili- 
tem [ed., Frob.,'exmilitem] przvidisse, genere Por- 
sam, qui sub Licinio confessor effectus, relictaque 
militia, in turre civitatis divinam exercebat philoso- 
phiam. Cui superna visitatio aperte precepit exire de 
civitate passura qux» post paululum fierent manifesta. 
Quo facto, cum velocitate ad ecclesiam currens , 
nuntiavit clericis, ut Domino supplicarent quo eos 
ab imminenti periculo liberaret. Quibus cum videre- 
tur esse ridiculum, reversus ad turrim, pronus la- 
crymas ccepit effundere. Interea terrz&motu superve- 
niente plurimi perierunt, reliqui vero per agros et 
montana dispersi sunt. Ursacius autem in illa turre 
repertus est. mortuus, pronus jacens, sicut soleba& 
orare. Sermo tamen est quia antequam moreretur 





1011 


M. AUREL!! CASSIODORI 


103 


rogaverit Deum ut prius ejus (iniret vitam quam cla- A nihil esse quxrendum. Movebatque qu:estionern im- 


dem inspieeret c vitatis in qua prius Christum agno- 
verat, et eeclesiasticam videbatur participatus esse 
philosophiam. [5 enim conversatione digna etiam dx- 
mones effugabat. Quodam namque tempore dum ali- 
quis d:emonio vexaretur, evaginato gladio coepit per 
totam discurrere eivitatem; cunctisque fugientibus, 
occurrens ei solus, et nominans Christum, sermone 
mundavit virum, et fecit ab illo furore quiescere. 
Inter cujus diversa virtutum ornamenta, etiam hoc 
meminisse convenit. Erat draco ante Nicomediam, 
qui Lranseuntes suo flatu perimebat, habebatque cu- 
bile circa quamdam vallem. Quo veniens Ursacius, 
oravit. Tum sponte egrediens ille serpens, ac se- 
eundo caput percutiens, interemptus est. Quod hi 


peratoris diversa sententia; cujus litteris, nune da 
fide prius agendum, nunc de accusatorum conversa- 
tione, legebatur. Hec causa przsentes ad schisma 
perduxit, et in. duas partes synodi multitudo divisa 
est. Unius enim partis dux erat Acacius Cxsarex» Pa- 
Lestinsg, Georgius Alexandrie, Ursaeius Tyri, Eu- 
doxius Antiochiz, quos alii triginta duo secuti sunt. 
In alia parte fuit Georgius Laodicie Syrie, Sophro- 
nius Pompeiopoleos Paphlagonie, Eleusius Cyziei, 
quos plurimi sequebantur. Cumque placuisset ut 
prius de fide quxestio moveretur, bi quidem qui erant 
partis Acacii, Nic:enam fidem aperte negaverunt, 
aliamque filem dictare nitebantur. Alterius vero 
partis numero plurieres, omnia quidem Niezxni eon- 


mihi retulerunt qui eumdem Ursacium viderunt. So- B cilii receperunt : de sermone consubsiantialitatis 


ZONEN., Hb. 1v, cap. 15. Editt. Christ. Vales. cap. 16, 
p. 998. 


CAPUT XXXIV. 
De concilio Seleucia celebrato. 


Nunc igitur de alia synodo, quam velut adinstar 


Ariminensis concilii in Oriente Constantius imperator 
fleri jusserat, pauca narrabo, Fgerat enim primitus 
ut in Nicza Rithynix congregarentur episcopi. Quo- 
tum conventum prohibuit inaximus terrzmotus. [106 
enim contigit consulatu Tatiani et Cerealis (An. Dom. 
958), octava die mensis Augusti. Tractabant ergo 
transponere synodum in vicinam Niex:e civitatem. 
Quod cuin displicuisset, rursus volebant in Tarso Ci- 


lici: convenire. Deinde placuit apud Seleuciam Isau- € 


riz, qua vocatur Aspera, celebrare. concilium. Quod 
acium est consulatu Eusebii et. Hypatii ( An. Dom. 
.59). Fueruntque qui convenerunt numero centum 
sexaginta. Cum quibus aderat unus in palatio clarus 
nomine Leonas. Quo przsente, quxstionem fidei 
proponendam imperatoris jubebat oraculum ; simul- 
que preceptum fuerat adesse Lauritium militem, 
[saurix: ducem, ut in quo opus esset episcopis mini- 
straret. Convenerunt ergo vicesima septima die Se- 


piembris mensis, et sub gestorum confectione dispu- . 


tabant. Aderant etiam exceptores, utriusque partis 
verba signantes ; quxe sub uno apud Sabinum collecta 
reperiuntur. Nos autem capitulatim ista describimus. 
Prima siquidem die Leonas jussit ut qux viderentur 


tantummodo quereba3ntur. Mukis igitur inter aler- 
utros contentionibus usque ad vesperam generatis, 
novissime Sylvanus Tarsensis przsut Ecclesie, vecc 
magna clamavit, diceus non oportere novam dietari 
fidem, sed dudum in Antiochia expositam tempore 
dedicationis debere servari. Quo dieto sequaces sunt 
egressi. Alterius vero partis protulerunt fidem Antio- 
chi: recitatam, quam relegentes. solverunt illa die 
concilium. Áltera vero die convenientes ia oratorium 
Seleuci, januasque claudentes, relectzo fidei 473 
subscripserunt. Subscribebant autem etiam pro ab- 
sentibus przsentes lectores atque diaconi, per quos 
rate se ferre hanc definitionem absentes profiteban- 
tur. SocRa Es, lib. 11, cap. 51. Edit. Christ. Vales. 
cap. 39, p. 146. Acacius autem et alii parüis ejus 
querebatitur, eo quod ecclesia clausa subscriberetur, 
dicentes : Eà qux occulte geruntur iraprobilatis su- 
spicione plenissima sunt. διε autem. faciebant, vo- 
lentes aliam fidei explanationem ; ipse quoque eam 
quam praparatam habebat legit, ibi quidem judicibus 
Lawfitio et Leonz : studens ei robur acquirere. Hzc 
ergo die secunda sunt gesta. Tertia vero die Laonas 
rursus congregare partes festinabat episcoporum: 
quo die nec Macedonius defuit Constantinopolitanus, 
nec Basilius Ancyre. Dumque ambo in una parte 
convenissent, denuo qui circa Ácacium erant, occur- 
rere noluerunt : dicentes oportere prius de concilio 
ejici eos qui pridem fuerant condemnati, et qui ac- 
cusabantur in presenti. Cumque contentio cre:ceret, 


unicuique proponerent. Porro qui przsentes erant D egressis eis qui positi in accusatione videbantur, 


non prius dixerunt quamlibet movendam esse 4υ:- 
stionem, nisi reliqui convenirent. Erant enim absen- 
tes episcopi Macedonius Constantinopolitanus , Dasie 
lius Ancyra, et alii quidàm accusari limeutes. Et 
Macedonius quidem languorem finxit, Patrophilus 
oculorum dolorem, et alii sinilles adinvenerunt occa- 
siones absenti:. Cumque Leonas etiam illis absen- 
tibus proponendam diceret quxstionem, rursus aie- 
, bant episcopi non aliter quidquam fieri, nisi impeti- 
torum vila disculeretur. Áccusati namque jam fue- 
rant Cyrillus Hierosolymorum , Eustathius Sebastixe 
Armenie, et alii quida. Ob quam rem contentio 
iuter pr:eseutes exorta est. Alii namque dicebant vi- 
(as accusatorum discutiendas , alii vero ante fidem 


eliam qui circa Ácacium erant sunt ingressi. Tunc 
itaque Leonas ait libellum sibi datum ab eis qui cum 
Acacio erant, celans dogmatis esse dictationem. Et 
cuim presentes episcopi tacuissent : aliud quiddam, 
non expositionem lidei libellum continere judicantes, 
mox fidei Ácacii conscriptio cum procemio hoc modo 
relecta est : 

Nos qui congregati sumus Seleucia Isauriz, secun- 
dum imperatoris voluntatem hesterna die, quinto 
calend. Octobrium (An. Dom. 559), omne studium 
habuimus cum disciplina ecclesiasticam servare pa- 
cem, et de fide cogitare constanter, sicuti praecepit 
Deo ainabilis imperator noster Constantius secundum 
propheticas evangelieasque voees, et nihil preter 











1015 


HISTOMA THIPARTITA. LIBER V. 


1014 


Scripturas superinducere in ecclesiastica fide. Quia A mutata est, nihi* prohibet ctiam nune aliam dictare 


vero aliqui in concilio alios nostrum injuriis affece- 
runt, alios loqui prohibuerunt, alios recluserunt in- 
vitos, et damnatos seeum ex diversis provinciis ha- 
huerwit, nee non et eos qui contra regulas ordinati 
suní, ibtroduxerunt secum; ita ut undique tumuttu 
synodus impleretur, sicuti et vir clarissimus comes 
leonas οἱ vir clarissimus dux provincie Lauritius 
iuspexerunt. Propterea hzc interloquimur, quoniam 
nou declinamus expositam cum auctoritate fidem in 
Auntiochena dedicatione, proferentes eam ; licet patres 
nostri illo tempore ad subjectam concurrerint qu:es- 
lionem : quoniam multos turbavit consubstantialita- 
tis noinen praeterito tempore et usque ad presens. 
Nanc vero quia dicitur innovatum ab aliquibus de 
dissimilitudine Filii apud Patrem, hae ergo gratia 
€: ουσίον el ὁμοιονσίον, id est ejusdem substantix et 
similis substantize nomen abjicimus, tanquam Scriptu- 
ruram. extraneum) ,. &vouiou , id. est. dissimilitudinis 
verbum anathen;iatizamus, et. omnes hujusmodi exi- 
teles ab Ecclesia alienos existimamus. Similem vero 
Filium apud Patrem aperte profitemur, secundum 
Apustolupi dieentem de Filie : Qui cst imago Dei in- 
v.sibilis (Coloss. 1, 15). Contitemur autem et credimus 
iu unam Deum Patrem omnipotentem, factorem cceli 
et terrz, visibilium omnium et invisibilium. Credimus 
autem et in unum Jesum Christum Filium ejus, ex 
eg Ratum impassibiliter ante omnia secula, Deum 
verum [ed., Niv. et Frob., Verbum] ex Deo unigeni- 
tum, lumen, vitam, veritatem, sapientiam, volunta- 
tem : per quem omnia facta sunt in coelis et in terra, 
sive visibilia sive invisibilia. Hunc credimus in con- 
summatione sxculorum yro destructioue peccati as- 
sumpsisse carnem ex sancta Virgine Maria, et homi- 
nein factum, passum pro peccatis nostris, ac resur- 
rexisse, et assumptum in egsis, sedere in dextera 
Patris, et iterum venturum in gloria judicare vivos 
et mortuos. Credimus et in Spiritum sanctum, quem 
Paracletum, id est consolatorem noqinavit Salvator 
Dominus noster (Joan. xv, 26): promittens, postquang 
jret, discipulis eum esse miltendum, quem etiam 
destinavit, per quem et sanclifical. credentes in Ec- 
clesia,. et baptizatos in nomine Patris, er, Filii, et 
Spiritus sancli. Eos autem qui priter istam fidem 
3liud quidquam prxedicant, a catholica Ecclesia de- 
cernimus alienos existere. Hxc est autem Acacii de 
ejus fide prolatio. Cui subscripsit eL ipse, et consen- 
lentes ei, numero quem paulo ante praediximus. 
Mac fide lecta, Sophronius Pompeiopoleos Paphla- 
gonie hxc verba clamavit : $i per singulos dies pro- 
priam edere licuerit fidem, veritatis integritas non 
manebit. lec quidem Sophronius ait. Ego autem 
dico quia si ab initio bac verba de Niczeua file dixis- 
' gent qui ante eos et post illos fuerunt, omnis poluis- 
&et cessare contentio. Tunc ergo plurima inter alter- 
Airos ob hoc et propter eos qui fuerant accusati, 
verba dicentes et audientes, abierunt. Quarta vero 
die convenientes omnes, rursus movebant cum con- 
tentiona sermones. [ater quos Acacius his verbis 
suam sententiam patefecit : Si seme] Nicxna fides 


fideui. Ad hiec Eleusius Cyzici hac verba respondit : 
Jiiesens coi ciltum celebratum est, nen ut anathema 
discat. neque ui fidei explanationem suscipiat, tan- 
quam non habens eam ; sed possidens Patrum fidem, 
hanc usque ad vitam mortemque custodiet. His ergo 
verbis Eleusius sententiz: occurrit Aeacii, fidem Pa- 
trum vocans Ántiochix: declaratam. Cui rccte quili- 
bet poterit obviare, dicens : Quomedo Patres hos 
nominas, o Eleusi, dum illorum non recipis Patres ? 
Hi namque, qui in Nicca convenerunt, concordai:tes 
in consubstantialitatis verbo pro fide sancito, proprie 
dieuntur Patres, eo quod οἱ tempore prxeeesserunt ; 
et qui postea Antiochia, convenerunt ab illis sacerdo- 
ij jura susceperunt. Si autem hi qui Antiochia eon- 


p &'egati suut Patres proprios negaverunt, eonsequen- 


ter isterum posteri Patrgm destructores secuti sunt. 
Quomodo eigo et quorum illi fidem velut imprcbam 
respuerunt, isti quasi prebabilem susceperunt ? Si 
autem illi nou habuerunt Spiritum sanctum, qui per 
-olticium manus impositionis aecipitur, neque isti sa- 
cerdotium perceperunt. Quomodo enim acciperent a 
Bon habentibus quod dabatur? H»c objicere ergo 
responsa poterit quilibet Elcusio. 

Cum hzc ita agerentur, ad aliam venere questio- 
nem, Quia enim Acacius in fide qu:e lecta e&t, simi- 
lem dixit Filium Patri, consulebant alterutros, se- 
cundum quid esset similis Filius Pati. Et qui circa 
AÀcacium erant dicebant secundum voluntatgm so- 
lummodo, non secundum substantiam Patri. simile.u 
Filium esse. Alii vero omnes etiam secundum sub- 
Slantiam declarabant. ld hac ergo contentiono tota 
manserunt die, Et Acacium arguerunt, qui in suis 
sermonibus quos conscripsit, similem per omnia Pa- 
ti Filium dixit : 97 & nunc autem secundum sub- 
stantiam similem denegavit. Quibus multum conten- 
deutibus et ad nullam concordiam venientibus, sur- 
geus Leopas concilium solvit. Et iste fuit terminus 
synodi Seleucie congregatz.. Altera. namque die ro- 
gatus ut interesset, noluit, dicens : Direcius sum ad 
concordiam concilii : yohis distantibus adesse non 
possum. Quo facte, nec qui circa. Ácacium erant ad 
synoduin concurrere voluerunt. Allera vero pars ia 
ecclesiam veniens, Ácacium et qui erant cuu) eo vo- 
cavit, ut de Cyrillo Hierosolymorum episcopo habe- 
rctur esaminatio. Sciendum itaque quoniam Cyrillus 
jam dudum [uerat accusatus atque damnatus : quo» 
niam δῶρα evocatus ad judicium, duobus annis jugi- 
ter declinavit, metuens accusantes. Coudemnatug 
antem, appellationis libellum condemnaioribus desti- 
navit, judicium majus appellans. Cui appellatioui 
congensit etiam Constantius imperater. Hoc itaque 
solus, et primus prater ecclesiasticam consuetudinem 
alque regulam Cyrillus fecit episcopus; ut, sicul io 
publicis judiciis, libellis uveretur. appellatoriis. Tune 
ergo in Seleucia interfuit judicandus. Et oh boc epi- 
$copi Acaeium ejusque congeotaneos evocabant ; ul 
de aecusationibus cogno:centes, decretum commung 
proferrent. Evocabant igitur eliam alios quosdam 
qui fuerant accusati, et semetipsos coniulerani ad. 





1015 


M. AURELI! CASSIODOIM 


1016 


Acacium. Quos post crebram citationem nolentes oc- A ribus judicaret : credens etium non posse vinci ser- 


eurrere, damnaverunt, et ipsum Acacium, Georgium 
Alexandrinum, Uranium Tyri, Theodulum Cherzz, 
Penum Phrygie, Theodosium Philadelphie Lydi, 
Evagrium insule Mytilene, Leontium Tripoleos Ly- 
die, et Eudoxium , qui primo quidem Germanicie 
fuit, postea vero Antiochi» Syrixw invasit episcopa- 
tum ; damnaverunt pariter et Patrophilum, quia et 
ipse a Dorotheo 1 resbytero accusalus , evocatus no- 
luit obedire. Hos itaque damnaverunt. Excommuni- 
caverunt autem Asterium, Eusebium, Abgarum, Basi- 
lium, Pbobum, Fidelem, Eutychium, Magnum, et 
Eustathiuim, sic eos, manere decernentes, donec ha- 
bita satisfactione, accusatiunibus semetipsos exue- 
rent. His actis, damnationem celebratam eorum pa- 
rochiis innotuerunt ; inque locum Eudoxii Anianum 
constituerunt episcopum, quem eomprehendentes qui 
circa Acacium erant, Leon: et Lauritio tradiderunt, 
a quibus exsilio destinatus est. Quo facto, episcopi 
«qui ordinaverant Anianuin contestationem obtulerunt 
Leone et Lauritio contra Acacium et consentancós 
ejus, dicentes synodi judicium fuisse violatum. Cum- 
que nihil agerent, Constantinopolim sunt profecti, ut 
qux gesta fuerant panderentur imperatori. Socna Es, 
lib. n, cap. ὅλ. Edit. Christ. Vales. ap. 40, p. 148. 


CAPUT XXXV. 


De legatis concilii Seleucit, et de examinatione 
Aetii , et gestis Ariminensium. 


Hunc terminum habuit synodus in Seleucia consti- 
tuta. Qui vero voluerit subtiliter universa cognoscere, 


monibus, et magis necessario capi judicantis auditus, 
àc sine contentione pravalere conamen h:reseos, 
Cumque hoc perfici nequivisset , proferri scripturam 
prolatam ab Arimino, el a Seleucix synodo missos 
hanc suscipere, deposcebant. Et cum quzestio esset 
de substantie nomine, jurejurando firmabant : quia 
nullatenus dissimilem secundum substantiam Filium 
faterentur, seque yaratos hanc h:resim abdicare di- 
cebant. Et quoniam inopinate Occidentales nomen 
substantiz in Arimino reliquerant , necessariam bu- 
jusmodi scripturam esse fatebantur. Dieebant autem 
quia si nomen substantize taceatur, cum nomine sub- 
stantis etiam illud quod de consubstantialitate decre- 
tum est, sine dubitatione tacebitur : quod plurimi 


B Occidentalium sacerdotum pro reverentia Niczeni con- 


cilii nimis amplecteliantur. Hanc attem 'etiam impe- 
rator flexus est laudare conscriptioneim : considerans 
multitudinem Arimino congregatam, et quia non pec- 
caret qui similem Patri Filium diceret : idem esse 
virtute credens, consubstantialem et similis substan- 
tix professionem; nihilque intellectu differre, nisi 
nominibus qu:e Scriptura divina nesciret. Hanc ergo 
sententiam babens, episcopos concordare przcepit in 
Ariminensis fide concilii. Cumque 56 altera die para- 
ret ad consulatum (quod prima die mensis Januarii 
Romanorum more celebratur), totam diei et maxi- 
mam noc:is partem expendit, inter episcopos certa- 
men habens, donec scripturze ex Arimino delatz sub- 
scriberent episcopi a Seleucia venientes. Sozouex., 


exceptorum debet acta relegere. Post b:xec ergo talia C lib. wv, cap. 21 et 22. Edit. Christ. Vales., cap. 5ὲ οἱ 


gesta sunt. Consentientes quidem Acacio ad impera- 
torem quam propere pervenerunt. Alterius vero par- 
tis episcopi singuli ad propria sunt reversi. Decem 
tantummodo eorum communi decreto missi, venientes 
ad principem, invenerunt directos decem ab Afimi- 
nensi concilio. Porro sequaces Ácacii jam egerant ut 
potentes palatii ipsorum tuerentur partes, et per eos 
favor illis arridebat imperatoris. Dicebant enim alios 
quidem sibimet consentire, alios autem ecclesiasticis 
pecuniis esse corruptos, alios incongruis falli sedu- 
ctionibus [ed. V., seditionibus]. H:«c agebat Acacius 
natura versutus, et pr:eparatus ad intelligendum at- 
que dicendum, cum etiam insignem haberetecclesiam, 
id est Eusebii Pamphili, post quem ejus tenebat epi- 


» p. 911. 


975 CAPUT XXXVI. 
Quomodo affirmaverint fidem. Arim'nensis concilii , et 
Aetium deposuerint simul et alios. 

Acacius autem et qui cum eo erant aliquantum 
tempus Constantinopolim comimorantes, evocave- 
runt episcopos ex Bithynia, inter quos erat et Ma- . 
carius Macedonensis (lege Mares Chalcedonensis ], et 
Utptfilas Gothorum episcopus. Qui omnes numero 
quinquaginta convenientes, confirmaverunt Arimino 
lectam conscriptionem : adjicientes ut de cxtero 
nequaquam substantia vel essentia nominaretur in 
Deo; et preter hanc scripturam omnes alias, aut 
factas, aut faciendas penitus abdicari. Quo facto, 


scopatum, et gloriabatur eum se habuisse doctorem. D Aetium diaconatus ordine deposuerunt, tanquam 


Et cum talis eseet, persuadebat facile quod volebat. 
Cum igitur Constantinopoli ex utroque concilio es- 
sent episcopi viginti, et alii qui casu presentes erant ; 
primo quidem jubetur ut de Aetii quzestione judica- 
ret, presentibus maximis proceribus, Honoratus, 
quei) non ante multum tempus imperator ab urbe 
Roma revertens, primum praefectum urbis Constan. 
tinopolitane constituit. Postea vero, etiam ipeo 
Constantio cum judicibus audiente, capitur circa 
fidem Aetius zgrotare; ita ut eliam imperator et alii 
quasi circa blasphema ejus verba commoverentur. 
Dicitur autem Acacium eique consentientes primum 
8e hanc h»resim ignorare finxisse, et sub velamento 
quodau egisse cum principe, ui ipse cum suis proce- 


heretice sapientem, et qui contra ecclesiastican  con- 
suetudinem qux:edam human: sapientix facta conscii- 
beret, et dialogos plenos blasphemia dictaret, atque 
turbarum ecelesiasticarum et seditionis auctor exsta- 
ret. Dicitur a:tem ab aliquibus, quia non eum inte- 
gro corde deposuerunt; sed volentes se principi 
commendare, eo quod dicerentur similia sapere. 
Videntes autem imperatoris indignationem «quam 
circa Macedonium tunc habebat, ctiam eum deposue- 
runt, et. Eleusium Cyzici, et Basilium Ancyrz, et 
Ortasium Sardicorum, Dracontium Pergami. Et dum 
in dogmate viderentur habere discordiam, tamen 
tempore depositionis memoriam eorum fidei non fe- 
cerunt: sed culpas eis omnibus inferebant singula- 





1017 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


1018 


riter, per quas eos asserebant in ecclesiastcis regulis A Sebasten:e sescepit episcopatum. SozowEN., lib. yv, 


deliquisse. SozougN., lib. τιν, cep. 25. Edit. Christ. 
Vales. cap. 94, p. 579. 


CAPUT XXXVII. - 
Pro qua causa sit Cyrillus Hierosolymorum depositus. 


Inter quos Cyrillum quoque Ilierosolymorum depo- 
suerunt, tanquam) Eustathio Elpidioque commu- 
nicantem. Hi enia contraria sapuerant eis qui in 
Mitylene fuerant congregati. Inter quos etiam ipse 
convenerat, et tanquam post depositionem in Pa- 
kestina factam, communione participatus fuerat cum 
Basilio et Georgio Laodiciz civitatis episcopis. Cum 
enim Cyrillus Hierosolymorum suscepisset episcopa- 
tum, de jure metropolite contendebat cuim Acacio 
Casarex Palestinz, tanquam sedis apostolice: ponti- 
fex. linc ergo in Antiochia constituti, derogabant 
alterutris, tanquam non saperent recte de Deo. Nam 
et prius uterque sibimet in suspicione esse videbatur. 
Alter quidem Arii dogma laudabat; Cyrillus autem 
predicantes consubstantialem Patri Filium sequeba- 
tur. inveniens ergo tempus Acacius cum consentien- 
tibus sibimet ep'scopis, Cyrillum pro hujusmodi causa 
deposuit. Cum fames Hierosolymorum provinciam 
occupasset, tanquam in episcopum necessitate cibo- 
rum turba respiciebat egentium. Curuque pecuni:xe ad 
consolandum [ed. Niv. e! Frob., consulendum penu- 
ris] non essent, vasa sacrata alque vela distraxit, 
et populi necessitati subvenit. SozoMEN., lib. 1v, cap. 
94. Edit. Christ. Vales. cap. 25, p. 585. 

Imperatoris igitur animum: hoc commovit, 
maxime quod Acacius contra Cyrillum noscitur ma- 
chinatus. Sacram namque vestem quam famosissiinus 
imperator Constantinus ad honorem Ilierosolymorum 
Ecclesi: dederat Macario, illius civitatis pontifici, ut 
ea circumamictus , ministerium sacri baptismatis 
adimpleret (quoniam erat auro sericoque contexta), 
Cyrillum asserunt vendidisse, eamque vestem emis:e 
quemdam Thymelicum saltatorem; et dum ea fuisset 
indutus, in ipsa saltatione cecidisse, atque contritum 
morti contraditum. Tu&gopoR&TUS, lib. it, cap. 21, 
p. 110. 

Hanc ergo causationem Acacius habens, Cyrillum 
episcopatu deposuit. Damnatos igitur episcopos ex 
urbe Constantinopolitana , fugaverunt — sectatores 


et € 


cap. 2à. Edu. Christ. Vales. cap. A1, pag. 585. 

Lecta est etiam in Constantinopolitana urbe cum 
adjectione expositio fldei. Sed nos labyrinthum expo- 
sitionum vix aliquando reperientes, eorum numcrum 
quoque digerimus. SocnaTEs, lib. n, cap. 52. Edit. 
Christ. Vales. cap. M, p. 154. 


CAPUT XXXVIII. 
Enumeratio diversarum. erpositionum | hareticarum , 
post explanutionem fidei Nicieni concilii. 

Post Nicenum namique concilium in dedicatione 
Antiochena, expositionem geminam  dictaverunt. 
Tertia vero est 45 ἃ Narcisso apud Gallias Con- 
stantio iniperatori oblata dignoscitur. Quarta Eudoxii, 
que in Jtalia destinata est. [n Sirmio tres dictate 
»unt, quarum in Arimino cuní consulatu relecta (ed. 
relicta] est. Porro octava in Seleucia ab Acacii so: iis 
edita est; ultima Constantinopoli cum adjectione re- 
citata est, Erat enim additum, ut neque substantia 
neque subsistentia diceretur in Deo. In hac Ulphilas 
Gotliorum episcopus tunc primo consensit [ms. Lyr., 
conscripsit]. Nam tempore przecedenti Nicenam am- 
plectebatur lidem, sequens Theophilum Gothorum 
episcopum , qui przssens in concilio Nicseno subscri- 
pserat. Acacius igitur et Eudoxius cuin suis Constan- 
tinopoli de quibusdam alterius partis episcopis con- 
demnandis certamen habebant |An. Dom. 503) : vi- 
dentes indignari contra Macedouium principem , 
primum condemnaverunt eum, tanquam plurima 
necis auctorem, et quia diaconum in fornicatione ca- 
ptum, in communione susceperat. SocRATES, ibidem. 


976 CAPUT XXXIX. 


Quod Ewudoxius Arianus post Antioclienum Constan- 
linopoleos invaserit episcopatum, et de prava. Aetii 
doctrina. 

Expulso siquidem Macedonio Eudoxius sperneis 


Antiochi: sedem , Constantinopolitanam invasit Ec- 
clesiam, studio fultus Acacii , qui obliti suorum suis 
judiciis contraria sanciverunt. Nam cum prius Dra- 
contium deposuissent, eo quod ex Galatia transisset 
in Pergamum, non cogitantes quod actum fuerat , 
Eudoxium ad selem aliam migraverunt. Quo facto , 
lectam fidem Arimino cum augmento quod iysi. in 
Constantinopolitana urbe adjecerant , ubique direxe- 
runt : mandantes ut qui non subscriberent, jussione 


Acacii. Sibi autem consentientes, i depositionibus D imperatoris exsilio mitterentur. Innotueruntque sua 


tamen illorum nolentes subscribere, cum essent nu- 
mero decem, apud semetipsos interim liabitare prz- 
ceperunt, et neque ministerio fungi, reque Ecclesias 
gubernare, quandiu subscriberent. Et $i non agerent 
poenitentiam intra menses sex, et omnibus placitis 
atque gestis in illo concilio praeberent seripto con- 
sensum, et ipsi deponerentur. Quo facto consentien- 
tes eis episcopi per singulas provincias alios ordina- 
ruut. Cumque talia cogitassent, cunctis episcopis 
atque clericis scripserunt , ut hxc observarent atque 
perficerent. Ex hoc ergo non post multum tempus 
Macedonio succedit Eudoxius , Basilio Athanasius, 
Eleusio Eunonius, qui postea. Eunomian; princeps 
fuit laereseos. Porro pro Eustotbio Melctius Ecclesiae 


gesta et aliis Orientalibus sibi concordibus, et Patro- 
philo $cythopoleos episcopo, qui de Seleucia ad pro- 
priam mox redierat civitatem. Eudoxio siquidem 
constituto Constantinopoli, tnnc etiam major ecclesia 
qui» dicitur Sophia, dedicatur consulatu Constantii 
decimo , et Juliani Caesaris tertio (Anno Dom. 560), 
quinta decima die Februarii mensis. Eudoxius enim 
cum sedisset in sedem illam, primus vocem qu: ubi- 
que vulgata est protulit, dicens : Patcr ασεδής, Filius 
εὐσιθὴς. Ista duo Grzca verba diversos habent apud 
G'xcos intellectus ; ἀσεδὴς enim dicitur et. impius et 
sie cultu ; εὐσεδὺὴς dicitur pius et bene colens. Cum- 
que dixisset hzc verba , turba generatur in populo, 
quasi Patrem dixisset impium, Filium vero pium. 





1019 


l'ater enim ἀσεδὰς est, quia nullum colit : Filius au- 
tem *ücr^à;, quia colit Patrem. Hxc cum dixisset 
Eudoxius, turba quidem sedata est : multus vero ri- 
sus complevit ecclesiam. Et hactenus illud dietum 
cum derisione permansit. His eniu hxeresiarch:e so- 
ductionibus sermonibusque vacantes, Ecclesiam la- 
cerabant. Hujusmodi ergo termino ctiam synodus Con- 
stantinopolitana conclusa est. SocnATESs, lib. 11, cap. 
93. Edit. Christ. Vales., cap. 45, p. 156. 

Izitur Acacius et socii ejus non cessabant, sed cou- 
gregati apud Antiochiam, quie eis dudum placuerant 
destrucbant; el ex. conscriptione quie. Arimino et 
Constautinopoli fuerat lecta, nomen similitudinis 
3bscindere nitebantur, et per oiinia substantiam at- 
que voluntatem dissimil.m esse Patri apud Filium, 
el ex non eyistentibus factum introducebant, sicut 
Ario primo placuerat : quibus Aetiani eliam consen- 
tiebant. [s enim Aetius post Arium primus aperte his 
noniuibus uti presumpsit. Quapropter Sine Deo vo- 
cabatur : ejusque sequaces propterea Dissimiles, et 
Non existentiales suut. dicti ab his qui Antiochia 
cousubstantialitati consentiebant. Hos ergo dum re- 
quirerent cultores Niczni concilii, cur in expositione 
lidei sux: Deum ex Dco Filium dicentes dissiiilem, et 
ex non exstantibus nominare pr:esumerent? his ser- 
imonibus respondebant : Sic dic:um est Deum ex Deo, 
sicut habetur apud Apostolum (Rom. xi, 56) : Oinnia 
autem ex Deo, unus ergo omuiuin etiam Filius Dei ; 
et propterea positum est in expositionibus, secun- 


dum Scripturas. SozoweN., lib. 1v, cap. 98. Edit. (c 


Christ. Vales., cup. 29, p. 588. 

Hujus verbi princeps fuit Gregorius Laodicenus 
episcopus; qui cum talia doceret, ignoravit quem- 
admodum Apostoli preprietates superiori tempore 
Origenes latius examinarit atque interpretatus sit. 
SocRaTES, lib. m, cap. ὅδ, Edit. Christ. Vales. cap. 
45, p. 151. 


CAPUT XL. 


De crudelitate Georgii apud. Alexándriam, et qui post 
Cyrillum Hierosolymorum tenuerunt episcopatum. 


luterea dum adhue Athanasius celaretur, Georgius 
Alexandrie crudeliter paganos afficiebat, et auver- 
$aptes sibimet Christianos; utrosque enim cogebat 
ad suam venire sententiam, et respuenies afliciebat. 


M. AURELIE CASSIODORI 
Cuo facto, nolite, inquit, turbari ad ea qux» dixi : A 


1089 


CAPUT XLI. 
De Macedonio et M acedonianis. 

Igitur Macedonius Constantinopolitana pulsus Ec- 
clesia, damnationem non ferens, quiescere respue- 
bat. Declinavit enim ad eorum partem qui apud Se- 
leuciam Acacium cum sociis deposuerant. Misitquc 
legationem ad  Sophronium et Eleusium, qwatenus 
defenderent expositam prius in Antiochia fidem, et 
postea apud Seleuciam roboratam, et sitnilis substan- 
iie lidem  divulgandam esse commonuit. Ad quem 
concurrunt multi famili rium, qui nunc ab eo Mace- 
doniani vocantur. Quicunque enim in Seleuceno coa- 
ciiio Ácacium declinaverunt, aperte verbum similis 
substantix sanciverunt, eum prius lioc non manifesto 
indicio declarassent. Est enim opinio apud multos, 


8 quia non inventum sit Macedonii, sed magis Marato- 


pii Nicomediensis episcopi : unde etiam Maratonii 
voeitantur ; ad quos Eustathius expulsus de Selastia 
ceoufugit. Cuinque Macedonius sanctum Spiritum eom- 
prehendere im tractatu divine Trinitatis declinaret, 
Luuc et Eustathius : Ego, inquit, neque Deum nomi- 
pare Spiritum sanctum patior, neque creaturam prz- 
suimo. Propter bagc ergo causam Spiritui repuguan- 
tes appellant hujusmodi personas, hi qui in consub- 


- .stautialitatis expositione concordant. SocRATES, lib. 


u, cap. 99. Edit. Christ, Vales. cap. 45, p. 158. 

Cum itaque Macedonius de Ecclesia Constanting- 
politana fuisset expulsus, non ea qux Acacius atque 
Eudoxius sapiebat; sed tradebat magis Filium Deuga, 
per omnia et secundum substantiam similem esee 
Patri. Sanctum vero Spiritum non earum rerum esse 
participem, sed ministrum, et perbibentem ofliciun, 
et quecunque de sanctis angelis dici possunt. Sozo- 
MEN., lib. wv, cap. 26. Edit. Christ. Voles. cap. 91, 
p. 585, 


977 CAPUT XLI. . 
De his que rursum αὖ Arianis conira ipses Arianos 
. gesta sunt; et quomodo Eustathius nequüiam pate- 
fererit Eudoxii; et epistola Constantinopolitani con- 
cilii ad Georgium Alexandrinum, condemnantis Ae- 

lium cum scriplis ejus. . 
lgitur sequaees Acacii in Antiochiam magno studio 
convenerunt, acti poenitentia, quia similem dixerant 
Filium Patri. Et consulatu sequenti, id est, Tauri 
et Florenti (án. Dom. 561), cum Euzoius eam gu- 


bernaret Ecclesiam, imperatore ibidem constituto, 


Erat enim apud sapientes odibilis, quasi despiciens [) pauci quidem rursus movebant ea qux dudum pla- 


608, et judicibus imperans, apud populum vero quasi 
tyrannus, et ulira potentes elatus : praxcipue tamen 
paganos opprimebat, quos sacriücare et paternas 
festivitales agere prohibebat. Tunc enim milites et 
4Egypti ducem armatos in civitatem introduxit, ima- 
gines et ornamenta templorum abstulit, quod ei postea 
causau) necis adduxit. Cyrillo siquidem deposHo, 
Sicul predictum est, apprehandit Hierosolymorum 
Ecclesiam Hereunius, οἱ post illum Heraclius, post 
quem Hilarius. Hog enim tunc Ecolesiam illam guber- 
nasse percepimus usque ad imperium Theodosii prin- 
cipis, quande rursus Cyrillus ad proprium remeavit 
episcopatum. Sozowgw., lb. — cap. 29. Edit, Ghriat. 
Vaíes. cap. 90, p. 052. 


cuerant: dicentes oportere sermonem similis sub- 
slantii; auferri ab expositione fidei tradite, tam in 
Arimino quam Constantinopoli : non celantes, sed 
aperte dicentes, quia per omnia dissimilis Filius est 
Patri, non solum secundum substantiam, sed etiam 
secundum voluntatem ; et ex non exstantibus esset, 
sicuti predicaverat Arius. Cum quibus erant sectato- 
res Aelii. SocRATES, lib. n, cap. 99. Edit. Christ. 
Vales. cap. 45, p. 159. 

Ea siquidem tempestate, dum perfidia accusaretur 
Eudozii, inter alios Eustathius, quoniam de fide, in- 
quit, examinationem vis fieri, o imperator, Eudoxii 
considera blasphemias. Obiulitque ejus expositio- 
r.cin, inter alia sic habentem ; 


1021 


liISTOMA TIUPARTITA. LIDER V. 


1022 


Qu:e dissimiliter proferuntur, dissimilia secundum A nesira sentent'a concor(are noluerunt, neque in ejus 


substantiam sunl : 

Unus Deus Pater, ex quo omnia; et unus Domi- 
nus Jesus Christus, per quem omnia. 

Dissimile autem est, ex quo, et per quem : dissi- 
milis igitur est Filius Deo Patri. 

Hac lectione commotus imperator, requisivit Eu- 
doxium, si fateretur suam. At ille negavit, dicens, 
quia esset Aelii. Quem dum jussisset. imperator ad- 
duci ; requisitus, licet ejus nen fuerit, suam esse pro- 
fessus est; et ideo exsilio destiBatus. Eustathius ta- 
men etiam Eudoxium ita spere proclamabat, exi- 
gens ut scripturam anathemalizaret Aetii. Quod licet 
tarde, fecit tamen; et damnavit quod prius οἱ postea 
przdicabat. Deinde etiam ipse exigebat ut ille ὁκού- 
σιον anathbematizaret, quod Scripturz non haberent. 
Tunc Sylvanus, et ex non existentibus, inqui, et 
creatura, et alterius substanii, scripta nusquam 
sunt, Justum ergo est hzc abdicari. Quod impera- 
Lor quoque decrevit ut ficret ; quod, licei cum diffi- 
cultate, fecerunt. Quo gesto, exigebant ut et ipsi 
ὁμουσιον abdicarent. Tuuc disputalive atque veraci- 
ter Sylvanus ait: Si ex nen existentibus non est, 
Beque creatura, nec ex alia substantia Deus Ver- 
bum : igitur consubstautialis est genitori Patri ; sicut 
Deus ex Deo, et lumen ex lumine, eamdemque ba- 
bet cum genitore naturam. Tunc imperster iratus, 
exsilium interminatus est eis. At illi : Potestatem, 
inquiunt, labes puniendi : non tamen nos Patrum 
statuta destruimus. Tunc imperator illos pelli jussit 
Ecclesiis, et pro eis alios ordinari. Tunc Eudoxius, 
cuin tyrannice Constantinopoleos teneret Ecclesiam, 
pulso Eleusio Cyzici, Eunomium ordinavit episco- 
pum. Et Actium in scriptis abdicaverunt, cujus vi- 
debantur esse consortes; scripsernntque Georgio 
quod fuerat gestum. TnEoponETUs, lib. n, cap. 27, 
p. Al. 


EXEMPLAR EPISTOLA UNIYERSE CONCILIE 
Ad Georgium contra Aetium, 


Propter ne[arlam blasphemiam ejus. 


Saneta synodus Constantinopoli congregata, do- 
mino honorabili Alexandrinz ciyitatis episcopo Geor- 
gio salutem. 

Synodo reprehendente Aetium propter nefandas 
ejus et plenas scandalis scripturas, secundum con- 
sequentiam ecclesiasticarum sanclionum, super eo 
ab episcopis actum est quod decebat. Diaconatu 
namque depositus est, et ab Ecclesia factus extra- 
nens. Et a nobis hzc monita processerunt, ut nequa 
ad lectionem cujuspiam veniant nefandzx ejus episto- 
]z*: sed abjiciantur, eo quod vehementer inutiles 
sunt. His autem adjicimus etiam anathematizandum 
eum, si permaneat in eo proposito, cum sequacibus 
suis. Consequens enim erat ut omnes in synodo con- 
venientes episcopi deponerent auctorem seandalo- 
rum et schismatum in omni terrarum orbe factorum 
inter Ecclesias, οἱ concordarent in sententia contra 
eum juste prolata. Sed extra vota spemque Βοβίγαιβ 
Serras οἱ Stephanus, licliodorus et Thcophilus in 


depositione subscribere; cum scilicet Serras etiam 
dliam vesanam arrogantiam ejusdem accusaret Ae- 
tii. Dicebat eniin. eum asperiora prxsumere, atque 
dixisse : quoniam ea 4υ Deus hactenus celasset 
apostolis, revelata sibimet afflrmaret. Post hujus- 
modi vesanos superbosque sermones a memorato 
Serra de Aelio protestatos flecti precibus nequive- 
runt, ut in nostra fierent determinatione concordes. 
Verumtamen nos longanimitate detenti, multo tem- 
pore sustinuimus eos, nuuc indignantes, nunc rogan- 
tcs, nunc interminantes, nunc iterum supplicantes, 
ut convenirent nobiscum, et consona omui conci.io 
definirent. Sustinebamus ergo si forsitan audirent, 
si forsitan intelligerent, si forte prospicerent. Cuin- 


B que, muito tempore nobis perdurantibus, non flecte- 


C 


rentur sequi sententiam super przdicto viro prola- 
tam, Eeclesi.c honorabiliorem esse quam horum vi- 
rorum amicitias judicantes, finivimus contra eos ex- 
communicationis tempus, sex mensium ad agendam 

poauitentiam eis dantes inducias; ut si intra hoc 

tempus converterentur et consentirent definitionibus 

fratrum suorum, susciperentur in Ecclesia, et pro- 

priam flduciam charitatemque repararent. Si vero 

sine panitentia permanerent, amicitiasque hominum 

regulis Ecclesie et concordi nostre prepenerent, 

tunc eos episcopatus dignitate esse judicamus extra- 

neos. Quibus depositis, necessarium erit ut in eorum 

locis alil constituantur episcopi, quatenus legalis Ec- 

elesia competentein sumens ordiueim, sibi concordel: 

episcopis videlicet uuiversis servantibus vinculum 
charitatis, eadenique cum perfectione dicendo iu uno 

Intellectu unaque essentia. Üt ergo cognoscas quz 

concilio placuerunt, bh:ec tux reverentim scripta 

trausmisiinus : orantes ut gratia Christi ista custo- 

diens, pacifice et legitime regas sub te constitutas - 
ecclesias. TugopokETUs, lib. 1, cap. 28, p. 114. 


: 978 CAPUT XLI. 


De Eunomio, et quomodo in. Cyzico [uerit ordinatus, 
εἰ inde rursus expulsus, hapreseos oucior exsiiterit. 


lluüc enim Aetium Eunomios suis lihris exaltat, 
et hominem Dei vocat, multisque favoribus honorat. 
Sed tuuc et abdicantibus eum imterfuit, et ab eis 
episcopalem ordisationem ipse suscepit. Eudoxius 
igitur εἰ Acacius cum suis przebenies. conseisum his 


D que in Nicea Tbracie gesta sunt, pro Basilio οἱ 


Eleusio alios constituerunt episcopos : de quibus su- 
pervacaneum loqui nunc censeo, De Eunomio solum 
habito sermone narrabo. lgitur cum, Eleusio vivo, 
Cyzicenam Ecclesiam percepisset Eunomius, et po- 
puli salubritatem vkloret Budoxius, atque imperato. 
rein conspiceret savienteu contra: 606 qui oreatam 
prolitebantur unigenitum Dei Filium, eum compulit 
ut celaret bunc sensum, nec eum aperiret inve:tigan- 
tbus accusatoribus : dicens Eunonsio quoque, quo- 
niam opportuno tempere predicabimus qus modo 
cclamus, et ignorantes docebimus, et contradieente» 
aut flectemus, aut cegemus, aut puniemus. His 20" 
missionibus persuasus Eunogius, obumbratam pre- 
fercbat impictatem. Sed qui divinis educatl suat ser- 


1095 


M. AURELII CASSIODORI 


1021 


monibus, videntes dictorum calliditatem, moleste A Epiplianio sophista; et cum essent ejus amici, valde 


quidem fercbant : aperte vero contradicere prxsum- 
ptionis opus, et non sapientix: judicabant. Circum- 
ponentes ergo speciem sibimet hzreticx pravitatis, 
εἰ hoc se esse fingeutes, accesserunt ad domum 
ejus : rogantes ut eis exponeret aperte dogmatis ve- 
ritatem, nec pateretur huc et illuc eos divcrsis ferri 
doctrinis. Tunc ille accepta prosumptione, sensum 
quem celabat aperuit. Quibus dicentibus nimis esse 
nefarium ut non omnes sub eo constituti veritate 


fruerentur, his et hujusmodi se:uctus verbis, in con- 


ventu ecclesix: suam blasphemiam revelavit. At illi 
zelo suas anímas accendentes, ad Constantinopolim 
perrexerunt. Et primum quidem apud Eudoxium in- 
scripserunt Eunomium ; quo eos non suscipiente, 
adeuntes principem, pestem illius cum gemitu pan- 
cerunt. Dicebant enim potius istius dicta impia esse 
quam Arii. Pro his indignatus imperator, pr:ecepit 
Eudoxio ut deduceretur Eunomius, et convictus sa- 
cerdotio nudaretur. Cumque frequenter ab accusato- 
ribus importunitatem passus Eudexius declinaret, 
adierunt rursum imperatorem, ingemiscentes, quia 
nihil quod prz:ceperat fecisset. Eudoxius; sed tan- 
tom despiceret civitatem, blasphemiis Eunomii per- 
euntem. Tunc Constantius expulsurum se intermi- 
natus Eudoxium est, nisi Eunomium judicandum 
deduceret, et convictum in accusatione puniret. Hoc 
metuens .Eudoxius, scripsit Eunomio ut de Cyzico 
fugeret, sibique reputaret, qui nequaquam ejus mo- 
Ditioui,us obe.lisset. Verum Eunomius metuens abs- 


D 


fovebant eum. Hec metuens Theodotus Laodicenus 
episcopus, ne frequenti confabulatione sophistze de- 
clinarent ad pagauitatem, prohibuit ne ad ejus scho. 
las accederent. Qui parvipendentes episcopum, Epi- 
phanii amicitias magis amplectebantur. Postea Geor- 
gius Theodoti successor, cum eos prohibere non 
potuisset, ambos communione privavit. Tunc Apolli- 
naris filius arbitratus esse injuriam, et fretus eloquii 
tumore sophistici, novitatem et ipse introduxit hz- 
reseos, qu:e nunc fertur nomen inventoris gerens. 
Aiunt enim quiJam excitatos eos adversus Georgium, 
non tantum propter przediclam causam, sed quia vi- 
debant eum varia dogmata proferentem; et nunc 
quidem profitentem similem Patri Filium, sicut erat 
Seleucia constitutum ; nunc autem in Arianam dc- 
clinare sententiam. Quapropter velut opportunam 
sumentes occasionem, abscedunt. Cumque nullus eis 
intenderet, sub schemate religioni. pestem h:ereseos 
intro!ucunt. Et primum quidem dicebant animam ἃ 
beo Verbo in dispensatione incarnationis non assum- 
ptam. D.inde quasi peenitentia ducti, corrigentes 
seinetipsos adjecerunt : Animam quidem assumptam, 
qux tamen non liaberet mentem, sed Deum Verbusa 
esse pro mente in homine assumptum. Circa hoc ita- 
que solum dicuntur esse corrupti, qui nunc illorum 
nomine vocitantur; nam Trinitatem consubstantia- 


lem esse profitentur. SocnaTEs, lib. i, cap. 36, Edit. 


Christ. Vales. cap. &6, p. 160. 
979 CAPUT XLV. 


cessit quidem ; sed contumeliam non ferens, prodi- C Quomodo Jacobi episcopi erationibus Persarum rex 


tionis quidem accusabat Eudoxium, kesumque se et 
Aelium asserebat; ac deinde gregem proprie cobor- 
ts instituit. Quicunque enim ejus dogmatis concor- 
di:m sequebantur ab Eudoxio recesserunt : proditio- 
nem accusantes ejus, sociantes semetipsos Eunomio, 
qui hactenus ab illo nomen habere noscuntur. Hinc 
ergo h:zresiarches factus Eunomius, inzpietatis cu- 
mulo aurit Arii blasphemias. Quia vero arrogantie 
serviens passioni, proprium probatur fecisse colle- 
gium, ipsa quz? sunt gesta conclamant. Nain cum ab- 
dicatus Aetius fuisset et expulsus, cum eo egressus 
non est ; licet doetorem eum et Dei homiuem nomi- 
naret; sed mansit conjunctus Eudoxio. Cum autem 
impiet :tis poena exigeretur, ratum non habuit conci- 
lii decretum; sed ordinavit episcopos atque presby- 
teros episcopali dignitate privatus. TugopoRETUS , 
lib. n, cap. 20, p. 115. 


CAPUT XLIVY. 
De Apollinare patre simul et filio, et eorum heresi. 


Per idem tempus in Laodicia Syrix duo erant viri 
uno nomine nuncupati, pater atque natus, uterque 
dicebatur Apollinaris, Pater presbyteri dignitate fun- 
cius, filius autem habens lectoris officium. Grz&co- 
rum ambo doetores eloquiorum. Pater grammaticus, 
filius erat rhetor. Pater namque, cuin fuisset Alexan- 
drinus genere, et prius docuisset in Bervlo, postea 
Laediciam, et veniens duxit uxorem, et filium habuit 
Apollinarem. Tunc igitur ambo exercebantur cum 


non potuerit praevalere Romanis. 


Cum inter h:ec Sapores rex Persarum contra Ro- 
mauos castra melaretur, Constantius cum magno 
exercitu veniens Antiochiam, fugavit hostes (Am. 
Dom. $551). Quod non militia Romanorum egit, sed 
Deus, qui colitur a Romanis. Tropeum ergo nunc 
studeo narrare viclorim. Nisibis, quam quidam An- 
tiochiam Mygdoniam vocant, in termino posita est 
Persicarum  Romanarumque terrarum. Hujus erat 
episcopus atque rector, ei dux Jacobus, apostolice 
grati: radiis illustratus. Cujus digna laudandaque mi: 
racula in hae historia conscribere aut enumerare 
supervacaneum judicavi. Sed unum tantummodo 
ejus opus narrationis causa exponam. Hujus igitur 


D civitatem Romanis subditam Persarum exercitus ob- 


sidebat ; et cum septuaginta dies jugiter observaret, 
et multas quidem cepisset civitates, plurimaque circa 
hanc molimina posuisset et vallos, atque fossata pro 
capienda urbe fecisset, cam nequaquam valuit obti- 
nere. Postea vero Perse impetum Mygdonii flumi- 
nis, per civitatem mediam properantis, a longe re- 
tinentes, et utrasque ripas ejus facientes celsiores, ut 
aqua in se collecta concresceret, quo vi majori pos- 
set irruere : cum vidissent jam ctiam illas quas feco- 
rant sublimes ripas impleri, subito auferentes quas 
fecerant cataractas, dimiserunt impetum fluminis 
eontra murum, qui vehementis aqux pondus non fe- 
rens, est inclinatus et cecidit. Quo facto, 'ingrediens 
aqua cum magno impetn, ctiam atiam partem muri, 





1025 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER V. 


1026 


ende fluvius solebat exire, cum magna ruina depo- A primitus pastorem constitui, et ita. cuni illo de do- 


suit. Hoc Sapores inspiciens, credidit se sine pugna 
capere civitatem. Et illa quidem die quievit, ut et 
fundus fluminis purgaretur, et posset ambulari per 
fluvium. Altera vero die cum omni militia credens 
per loca ruinosa murorum civitatem intrare, vidit 
murum ex utraque parte fabricatum. llle namque sa- 
cratissimus bomo orationibus milites coarmavit, et 
alios urbis habitatores. Quo facto, et murum resti- 
tuit. et prepugnacula fecit, quibus repelleret accc- 
dentes. Et lioc non dd imnurum veniens egit, sed. in- 
tra templum sacratum Domino supplicans adimple- 
vit. Porro Saporem non soluin muri fabrica terruit, 
sed etiam altera visio perturbavit. Vidit enim stan- 
tem supra murum quenidam imperiali schemate cir- 
cumamictum, et tam purpura quam diademate rc- 
splendere. Arbitratus autem esse Romanorum impe- 
ralorem, mortem iinatus est eis qui nuntiaverant 
non illic eum esse przsentem. Quibus alffirmantibus 
sc vera dixisse, et Constantium Antiochia commo- 
rari, ex vultu, quem videbat, agnovit eoruin verba 
esse veracia ; et ait, Deum bella gereré pro Roma- 
nis. Cumque hoc graviter haberet, iufelix sagittam 
dimisit in aerem, Et cum vidisset quia in corpore 
eum jaculari non potuit, tamen a vesani: su: inr 
petu non recessit. Tuuc igitur Ephrem vir mirabilis, 
et conscriptor egregius apud Syros, sacratissimo Ja- 
cobo supplicabat ut veniret ad murum, et videns 
barbaros, maledictionis jacula contra eos emitteret. 
Flexus ergo venerabilis homo, ascendii in quam:ar 
turrim; et cum millia millium videret exercitus, 
aliam maledictionem eis non petiit, nisi cinyphes et 
culices; ut per parva animalia supernam virtutem 
potuissent agnoscere. Orationem vero secut» sunt 
nebule cinyphum et culicum. Et elephantorum qui- 
dem promuscidas, cum si:t conca vze, equorum vero, 
aliorumque jumentorum aures siinul et nares imple- 
verunt. At illi ferre vim parvorum animalium non 
valentes, sessores suos, ductoresque excussos dorsis 
projecerunt, et diruptas acies confuderunt ; exerci- 
tumque relinquentes, summo impetu fugiebant. Iloc 
modo ter miserrimus imperator parvam clementem- 
que correptionem in se cognoscens factam,. a Deo 
labente providentiam animarum eum pie colentium, 
suum exinde reduxit exercitum : confusionem, non 
victoriam ex illa obsidione percipiens. TuEoponE- 
TUS, lib. n, cap. 50, p. 117. 


CAPUT XLVI. 
De concilio denuo apud Antiochium congregato. 


Hoc itaque tempore Constantius Antiochia mora- 
batur, Et, Parthico przlio quiescente, rursus colli- 
gebat epíscopos: cogens omnes negare verbum ct 
unius substantiz et alterius substantixe. Verum cum 
Eudoxius post Leontium Antiochenam arripuissel 
sedem, deinde pulsus post multa concilia, cum Con- 
stantinopolitanum inique tenuisset episcopatum, An- 
tiochena Ecclesia pastore privata videbatur. Tunc 
er£o convenientes episcopi, cum essent plurimi, et 
undique congregati, dicebant imperatori oportere 


gmatibus cogitari. TuEoponETUs, lib. m, cap. οἵ, 
p. 119. 


CAPUT XLVII. 


De translatione sancti Meletii ad Antiochenum episco- 
putum, et de ejus expositione de unitate Trinitatis. 


lllo tempore sacratissimus Meletius civitatem 
quamdam Armenix regens, et barbaros edocens, 
quietem habere videbatur. Quem putantes Ariani sibi 
consentire, pelieruut a Constantio ut. Antiochen:e 
constitueretur pr:sul Ecclesie. Cum quibus etiam 
orthodoxi propter claritatem ejus vitz et salubrita- 
tem rectorum dogmatum, in ejus subscripsere de- 
creto ; ipsumque decretum utraque pars Eusebio Sa- 
mo:ateno commendavit episcopo. Veniente siquidem 


D magno Meletio, occurrit ei populus utriusque partis, 


cum quibus Jud:ei pariter et pagani desiderantes fa- 
mosissimum illum videre Meletium. Tunc imperator 
et ci et aliis qui exponere poterant jussit ut populis 
explanarent locum illum : Dominus creavit me in ini- 
tio viarum suarum in opera sua (Prov. vui, 22) ; prze- 
cipiens ut exceptorcs eorum verba conscriberent. Et 
primum quidein Georgius Laodicix fetorem hzretic:e 
pestis evomuit. Po t quem Acacius C:esare:e, quam- 
dam nisus mediam proferre 980 doctrinam, mul- 
tum ab illorum blasphe:nia recessit : non tamen sum- 
mum apostolic:e integritatis dogma servavit. Tertius 
autem magnus surrexit Meletius, et rectitudinem re- 
gu: in sacrh disputatione monstravit. Nam veluti 
quodam pondere veritatis utens, et quod plus, et 


C quod minus erat, evitavit. €umque turba universa 


faveret, rogans ul brever eis doctrin:e daret. imagi- 
nem : tres ostendens digitos, deinde colligens duo«, 
et unum ten lens, illàm laudabi;em protulit vocem : 
Tria sunt qux intelliguntur, sed tánquam de uno dis- 
putamus, TukoponETUs, ibidem. 


CAPUT XLVIII. 


Quod, expulso Meletio, Euzoius Arianus Antiochiee 
sit ordinatus episcopus. 


Eo tempore: fertur archidiaconem ejus Ecclesie, 
adhuc eo loquente, extensa manu ejus os obstruxissce. 
At ille suam sententiam manu clarius quam voce si- 
gnavit. Tribus enim apertis digitis, et denuo clausis, 
et uno tantuin digito rursus extenso, pollicis schc- 
mate divulgabat : quia. tres unum sunt. Deinde ar- 


Ὁ chidiacone ejus manum, ore dimisso, tenente, libera 


voce clamabat, Nicenum servari debere concilium. 
SozowEs., lib. iv, cap. 97. Edit. Christ. Vales. cap. 
98, p. 581. 

Contra lianc doctrinam Ariani calumniz linguas 
exacuerunt , Sabellianum asserentes sanctum esse 
Meletium. Ob quam rem principi suaserunt ut in 
propriam provinciam exsilio mitteretur. Et. supradi- 
ctus Euzoius aperte Arianum dogma laudavit ; hunc 
enim cum ÁAr:o magnus Alexander diaconatu priva- 
verat. Hoc itaque facto, Christ'anus populus ab hz- 
reticis divisus, in aposlolicam ecclesiam positam loco 
qui dicitur Vetus, conveniebat. Ánnis namque tri- 
ginta postquam magnus Eustathius füerat. expulsus, 
orihodoxi Arianorum onera sunt perpessi, reru 





1021 M. AURELII CASSIODORI 1038 


mutationem utilem sustinentes. TuEopoRETUS, li». u, A — bellum contra Constantium .garabat, εἰ de morte 
cap. 951, p. 120 Constautii. 
Ld » * . . . * 

Sequaeibus enim Meletii communicare noluerant Hec igitur apud bsc pissed pubs 
hi qui ab initio Nictenum dogma servaverant : dicen- Iuterea iiA Cesar EM ae ar in 
tes, quia ex Ariano decreto Meletius fuerit ordina- — 2PUd Rhenum fluvium residentes (An. Dow. 561), 
tus, et sequaces ejus ab illo sint baptizati : ob quam alios quidem peremit, alios cepit; claraque victoria 
rem Antiochena Ecclesia in aliam dividitur partem. decoratus, dum mediocritate YHP ΜΠ 6 Dinsueu 
Sozoux., lib. 1v, cap. 27. Edit. Christ. Vales. cap. dine militibus gratus esset, ab eis appellatur Áugu- 
98, p. 588 stus. Hoc facto, nihil de Constantio cogitans, judices 

Cinque viderent ortbodoxi h:erelicorum crescere ab illo factos honoribus mulcebat ; et ad illius insi- 
magis impietatem, et apostolici dogmatis defensores diam litteras proferebat, quibus ostenderet eum pro: 
aperte debellari, sauctumque Meletium pulsum, et — P'er bellum conira Magnentium gestum, 15 Italiam 
Euzoium hzreticum ordinatum, verborum memo- barbaros induxisse. Repente vero religione mutata, 
rati sunt, qu: dicta sunt Loth : Salva (inquit), salva — C" prius Christianus esse putaretur, semelipsuin 
animam tuam (Gen. xix, 17). Ad hxc etiam evange- pontificem nominavit; et veniens ad temp!a pagano- 
lici verbi dicentis : Si oculus. tuus dexter scandalizat y "Umm, 580 ificabat, subjectisque talia colere suadebat. 
te, aufer eum et abjice abs te (Matth. v, 29). Idem et Cumque Constantius propter bellum Persicum Àn- 
de manu et pede Domino sanciente, qui etiam adje- tiochie moraretur, sperans ille quia ipis bello pos- 
cit, dicens : Melius est ehim tibi ul pereat unum set Illyricum detinere, ad eos agebat iter : dicens se 
Pis tuum, quam totum corpus in gehennam mil- velle Constantio satisfacere, tanquam non sponte, 
tatur (Matth. v, 50). TugoponETUs, lib. 1, cap. x], $ed voluntate militum infulas imperii suscepisset. 


Edit. Christ. Vales. cap. 52, p. 491. Dicitur itaque quia dum ad hos terminos accessisset, 
UEX : vindemia jam collecta, circa occasum pleiadum uvas 
CAPUT XLIX. " Oenuo fuisse prolatas. Insuper etiam imbrem ex aere 


descendentem, in ejus veste simul et ceterorum 
guttas singulàs crucis formasse siguacula. loc facto, 
videbatur et ipsi et aliis, quia botris extra tempus 
itlatis, bonum rei panderetur indicium ; iinber autem 
cadens vestem supra quam ceciderat roboraret. 981 
Alii vero dicebant, uvarum signum prxter tempus 
signilieare perditionem imperatoris ad instar hujus- 
modi botrorum, et parvi temporis fore ejus impe- 
rium. Porro de cruce dicebant prxnuntiare hoc si- 
gnum, quia sit coleste dogma Christ'anorum, et 
oporteat signari cunctos crucis indicio. 146 cogno- 
scitur quia diversa interpretati, quam dixerat impe- 
rator, veritate fraudati non sunt ; utrumque enin 
tiasset, indignatus imperator, denuo misit, ut relde- — opportune dictutn sequens tempus ostendit. Cum au- 
ret quod accepit : adjiciens scripto, ut si reddere — giret itaque Constantius contra se venire Julianum, 
nollet, dexteram manum ejus abscinderet; verbo ta- — instructione belli Parthici derelicta, Constantinopo- 
men jubens illi quem misit, ne faceret quod habeba- — im veniebat. Sozomrx., lib. v, cap. 1, p. 591. 
lur in litteris. Cumque cpistolam legisset Eusebius, Et Mopsucrenis iter Cilicas atque Cappadocas, 
el invenisset poenam. ab imperatore dictatam, cum — nimia cogitatione apoplexiz passione defunctus est, 
dextera manu obtulit et sinistram, ambas incidi pe- — consulatu Thauri et Florentii, tertia die mensis No- 
tens. Nam decretum, inquit, pon dabo, clarum Arià- — vembris, anno vitx: su: quadragesimo et quinto (An. 
n: pestis iudicium. Hanc ejus firmitatem Constan- — 4jom. $61) : ex quibus tredecim cum patre regnavit, 
tius videns, laudavit egregie. Mirantur enim et impii D viginti qumque post illum. SocRATES, lib. m, cap. 57. 
resistentium sibi láudes, cum ge-torum magnitudine — dit, Christ. Vales. cap. &1, p. 161. 
superaniur. TugopsonETUS, lib. n, cap. 32, p. 421. Quo defuncto, Julianus quidem jam Thracias obti- 
nebat. Et non post inultum Constantinopolim ve- 
CAPUT L. 


niens, appellitus est imperator. SozowEx., lib. v, 
Quomodo Julianus , negata  Christiona religione, — cap. à, p. 891. 


De constautia Eusebii propter Meletium. 


Porro mürabilis Eusebius, cujus. dudum memini 
dcoretum fuisse commendatum, videns preevarieatio- 
nem pactorwm cirea Meletium  meditatam, ad suam 
reversus est civitatem. Ariani vero scriptum testie 
monium metuentes, Constantio suaserunt ut mitse- 
ret qui decretum de Meletio factum ab Eusebio re- C 
vocaret. Tuue missus est veredorius qui hxc veloci- 
ter adinpleret. Cumque venisset et imperatoris verba 
nuntiasset, tunc Eusebius admirandus, commune, 
inquit, depositum non restituam, oisi omnes qui tra- 
diderunt dicant. Quod dum'qui fuerat mi-sus rentn- 


Md 











LIBER SEXTUS. 





9489 CAPUT PRIMUM. que genere ac disciplinas, et quomodo venerit ad 

De Juliani genere ac disciplinis, et quomodo pervenerit — imperium. [m«. Lyr., principatum]. "Constantinus, 
ad imperium. — qui Byzantium suo nomine Constautinopolim appel- 

Nunc igitur de Juliano pauca dicenda sunt, ejus- — lavit, duos habuit ex eodem patre, non ex eadem. 








1029 


HISTORIA TIHPARTiTA. LIBER VI. 


to50 


matre, germanos; quorum unus Dalmatius, alter Con- A salvatus est. Vixque sero uxor imperatoris Eusebia 


stantius vocabatur. Et Dalmatius quidem habuit sui 
nominis lilium ; Constantius autem duos habait na- 
tos, Gallum et Julianum. Post mortem Constantini 
conditoris Constantinopolitanz civitatis, dum mili- 
tes juniorem Dalmatium peremissent, tunc et isli, 
defuncto jam patre, pene mortis perieulum cum 
Dalmatio sustinuerant, nisi Gallum quidem sgritudo 
qua putabatur inevitabilis liberasset; Julianum vero 
(0128 infantis; eral enim annorum octo. Cumque ab 
eis fervor imperatoris quievisset, Gallus eirca Ephe- 
€ui2 apud doctores erat, ubi etiam a pregeniteribus 
possessiones habebat. Porro Julianus crescens, in 
auditoriis Constantinopolitane urbis exercebatur in 
basilica ubi doctores erant, babitu privato proce- 
deus; habebatque paedagogum eunuchum nomine 
Mardonium, grammaticum Nicoclem Laconensem. 
Rhetoricam vero legebat apud Eubolum [ms. Frob. 
εἰ Niv.,. Ecebolum] sophistam tunc Christianum. 
Quod providentia quippe Constantii gestum est : ne 
apud paganum sophistam legens, ad ejus superstitio- 
nis dogmata'declinaret. Erat enim Julianus ab initio 
Christianus. Cumque lectione proficeret, fama per 
populum volitabat, quia posset etiam Ro:nanam gu- 
berrare rempublicam. Quod dam latius panderetur, 
vstuationes induxit imperatori Constantio. Quam- 
obrem abstulit eum ab utbe regia, et misit in Nico- 
. mediam : praecipiens ne conveniret apud. Libanium 
sophistam Syrum. Tunc enim Libanius a pxdagogis 
Censtantinopolitanis expulsus, Nicomedia moraba- 
tur. Prohibebatur ergo Julianus apud Libanium le- 
gere, eo quod paganus esset, verumtamen librorum 
ejus lectionibus atebatur. Cum que proficeret in rhe- 
torica, supervenit in Nicomediam Maximus pliiloso- 
phus, non ille Byzantius pater Euclhlis, sed Ephesius ; 
quem postea quasi artes magicas exercentem, Valen- 
tinianus imperator prxecepit occidi. Tunc igitur non 
ob aliam eausam | Nicomediam venerat, nisi Juliani 
fama pertractus. Apud quem Julianus cum verba phi- 
losophica [ms. Lyr., sophistica] prxegustasset, coepit 
etiam doctoris imitari religionem. Is enim. etiam ra- 
perii cupidinem anto ejus immiserat. Cumque h:ee 
non laterent àures imperatoris, inter spem metumque 
constitutus, suspicionem celare volens (quia qui due 
dum integer fuerat Christianus, postea proditor est 


celatum iuveniens, supplioavit imperateri quatenus 
nihil mali pateretur : sed ut potius ad philosopban- 
dum mitteretur Athenas. SocRATES, dib. n, cap. 1, 
p. 164. 

Cepit igitar Julianus imperialia sceptra desiderare, 
Quamobrem discurrens universam Helladam, vates 
qusrehal responsa reddentes : consulens si ad suum 
inperium perveniret; iuvenitque virum qui ei d^si- 
dersta se dicere fateretur. [5 eum 'periucens ad 
quemdam idolorum locum, et intromitteus inadytum, 
seductores d:emones evocavit. Quibus solemniter ap- 
parentibus, terrore compellitur Jalianus ia frente sua 
crucis formare signaculum. Tunc d:xmones tropwi 
dominici figuram respicientes, et suz recordati dc- 


D viclionis, repente disparuerunt. Quod agnoscens ma- 


C 


gus, coit culpare Julianum. At ille et terrorem si- 
guilicavit, et crucis se dixit obstupuisse virtutem, co 
quod videntes hoc sig«wn damones evanueriut, 
Porro magus : Non hoc suspiceris, inquit, o bone vir, 
quia timuerunt, sicut ais : sel abominati hoc signuu 
potius, absces.erunt. Et ita capiens miserum, odio 
replevit Christiani signaculi Julianum. TageponzTus, 
lib. ui, cap. 5, p. 130. 

Post hzc igitur imperator evocavit Julianum, et 
constituit. Caesarem. (An. Dom. 360,: dansque ei 
conjugem Constantiam sororem suam, contra barba- 
ros eum destinavit ad Gallias. lli namque barbari, 
quorum imperator Constantius contra Magnentiuin 
solatia petierat, cum nihil profuissegt conira tyran- 
num, Romanorum vastabant urbes. Cum esset ergo 
juveneulus Julianus, jussit ut praeter consilium. du- 
cum nihil moliri presumeret. Cumque illi accepta 
potestate negligerent, et propterea barbari supera- 
rent, tunc Julianus daces quide: deliciis vacare per- 
misit. Suinens autem wilites, eisque spolia perem- 
ptorum hostium compromiitens, iuiüum vinceudi 
barbaros fecit, et amorem suuin apud milites collo- 
cavit. Fertur itaque, dum in aliquam civitatem fuis- 
set ingressus, quia corona laurea, quibus soleut civi- 
tates oraari, inter columnas pendens, rupto fuue 
super ejus caput decilit, eumque ap.issime cerona- 
vit. Qao facto, cuncti clamaverunt, quia ei signum 
foret imperii. Aiunt. enim qui iain. Con tantium pro- 
pterea eum contra barbaros direxisse, ut ibi defice- 


effectus), tousus inonachicam siimulabat vitam; et ἢ ret. Sed nescio utrum vera su.picio sit; nam qui ei 


latenter quidem exercebatur in pbilosophia; in ma- 
hifesto autem sacros Christianorum legebat libros. 
Denique ia ecclesia Nicomedize lector est constititus ; 
et sub boe habitu furorem declinavit imperatoris. 
jLec equidem pro timore faciebat, nequaquam a spe 
"recedens quam rente conceperat. Dicebatque pluri- 
mis amicorum suorum feliciora fore tempora quibus 
ipse rerum potiretur imperio. 993 Dum h:c itaque 
contra eum sic agerentur, Gallus germanus ejus C:e- 
sar constitutus, venit ad Nicomediam visurus eum, 
dum pergeret qd Orientein. Post paululum vero per- 
empto. Gallo, repente Julianus quoque fit suspectus 
imperatori, qui eliam eum custodiri priecepit; et 
dum fuga lapsus fuisset, diversa loca circumeundo 


germanam dedit uxorem, si hoc cogitasset, contra 
$6 potius insidias, excitarel. Cum igitur Julianus 
apud imperatorem de ducum negligentia quereretur, 
alter mittitur magister armorum, ejus alacritati con- 
veniens, cujus ministerio cum barbaris est fiduciali- 
ter congressus; et dum illi per legatos litteras im- 
peratoris eos ad provincias invitantis ostenderent, 
tunc ille legatos eorum misit in vincula; factaque 
congressioue vicit, ita ut etiam captum regem Con- 
stantio dirigeret. II .c felicitate provectus, a militibus 
appellatur Augustus. Cumque corona deesset impe- 
rialis, unus signa porlantium torquem quem habe- 
bat in collo, sumens, Juliani capiti circumposuit. 
Hoc ergo modo Julianus imperator est factas. Que 





1021 


M. AURELII CASSIODORI 


1032 


vero postea gesserit ille philosophus judicent au- A gilans conscribebat libros ; et desceadens in senatu 


dientes. 1n. ipso namque priucipio non missa lega- 
tione apud Constantium, nec animum benefactoris 
placans, qu:ecunque ei videbantur agebat : modo ju- 
dices mutando proviuciales, modo derogando Con- 
stantio, et per urbes singulas publice relegendo ab 
eis barbaris definitas epistolas. Quamobrem plurimi 
cuim sequebantur, a Constantio recedentes. Tunc 
igitur etiam figmentum Christianitatis quod habebat 
abjecit. Et duin. circumiret diversas urbes, aperiens 
teimipla, idolis offerebat, οἱ semetipsum paganorum 
pontilicem nominabat. Cumque talia gereret, inte- 
stinum bellum contra Constantium qu:esita occasione 
preparabat, et quantum ad eum perfici potuit. Non 
enim sine multo sanguine studium ejus philosophi:x 
poterat adimpleri, nisi Deus consiliorum judex, alte- 
rum sine alterius concertatione finisset, Nam cum 
venisset Julianus ad Tbracias, nuntiatum est ei mor- 
tuum fuisse Constantium. Et hoc modo intestino bello 
Romanum liberatur imperium. Veniens autem Julia- 
nus Constantinopolim, cogitare ceeplt quemadmodum 
sibi populum complacaret, et ejus favorem deceuter 
acquireret. Quod hac arte fecit. Bene namque scie» 
bat Constantium ab omnibus populis nomen consub- 
stantialitatis amplectentibus odiri : ob quam rem ab 
ecclesiis videbantur exclusi, et episcopi confiscati ex- 
silioque directi. Simul etiam noverat et paganos 
fuisse contristatos prohibitione sacrificiorum, et desi- 
derare adipisci tempus quo eorum aperirentur tem- 
pla, et haberent idolis immolandi licentiam. Sic igi- 
tur utrumque populum mororibus vulneratum a dc- 
functo agnoscens, οἱ communiter omnes eunuchorum 
violentia, et precipue Euscbii rapinis ingemiscentes, 
apud omnes semetipsum artificioso velamine com- 


mendavit; et aliis quidem Iigebat, aliis autem per . 


vanam gloriam largus erat : omnibus tamen in com- 
nuni, qualis essct religione, monstrabat. Et primum 
quidem crudelitati Constantii circa subjectos dero- 
gans, et eam [ed. Frob. et Niv., eum] coram populo 
universo redarguens, jubet episcopos exsilio depor- 
tatos revocari, et confiscatas eorum reddi substan- 
tias. Templa quoque paganorum velociter suis nc- 
cessariis precepit aperire. Eos autem qui fuerant ab 
eunuchis oppressi, recipere qu:e male ab eis fuerant 
abrepta sancivit. Eusebium vero prwesidentem impe- 
riali cubiculo morte damnavit, non solum quia mul- 
los oppresserat, sel quia Gallum quoque [fratrem 
suum, ejus accusatione audierat* interemptnm. Εἰ 
corpus quidem Constantii regio honore sepelivit. Ex- 
pulitque palatio eunuchos, tonsores et cocos. Eunu- 
chos quidem, quia ejus uxor obierat, post quam non 
duxit aliam. Cocos autem, eo quod cibis simplicibus 
uteretur. Tonsores autem : unus, inquit, sufficit 
multis. Seriptorum autem plurimos fortune antique 
restituens, reliquis eorum mercedem scriptura dari 
precepit. Abscidit quoque etiam publicum cursum 
mularum et caballorum, quos publicis jussit utilitati- 

bus ministrari. llz:c ejus opera laudant pauci, pluri- 
 miqe viluperant : quia remoto fastu palatii, con- 
temptibile videbatur imperium. ls enim nocübus vi- 


publice recitabat. Solus enim imperatorum 98A a 
Julio Cxsare in curia senatus recitavit orationes. 
Honorabat quoque disciplinarum cultores, maxime 
philosophantes. Quamobrem undique fama congre- 
gabat hujusmodi viros, emanantes circa palatia, qui 
cireumamicti palliis, magis habitu quam magisterio 
pandebantur. Erantque graves universis Christianis, 
seductores viri et imperatoris semper religioni fa- 
ventes. labens itaque Julianus plurimum van:e glo- 
ri vilium, cuuclos ante se principes laceravit in 
oratione quam de Czesaribus scripsit. Hac ergo arro- 
gantia motus, etiam contra Christianos conscripsit 
libros. Ut ergo cocos atque tonsores expe'!leret, opus 
philosophi, non tamen itnperatorisegit; ut autein de- 


p traberet atque laceraret, neque philosophi neque 


principis fuit. SocgATES, lib. wn, cap. 1, p. 166. 


CAPUT Il. ' 
Quomodo Julianus ad ritum devenerit paganorum, εἰ 
de sa. rificiis idolorum. 

Fertur itaque mox in ipso principio Julianum sic 
aperte et impudenter negasse Christianam fidem, ut 
quibusdam sacrificiis et invocationibus, quas expia- 
tiones [ed., expeditiones] pagaui vocant, et aanguinis 
immolatione, nostrum baptisma studeret ablui, et 
abrenuntiare ecclesiastice confessioni. Ex illo enim 
tempore tam secrete quam publice, et in templis li- 
center pagani sacrificia celebrabant. Fertur etiam 
quia duin aliquando sacrificaret, ostensum sit ei ia 
visceribus pecudis immolate signaculum crucis co- 


C rona circumdatum. Qua visione, alios quidem sacrifi- 


cii ininistros fuisse perterritos : zestimantes quippe 
hujusmodi religionis virtutem et Christiani dogmatis 
vternilatem; eo quod corona qux cireumdabat cru- 
cem victorix esset iudicium ; et quia ambitas circuli 
a suo principio nusquam terminaretur, ted magis 
Fursus reverteretur in semetipsum. Cumque czeteri 
mirarentur, princeps hujus scientie confortavit eos : 
dicens prospera et utiliasibi indicia fuisse monstrata ; 
et quia magis signum dogmatis Christiani coercere- 
tur; nec ei quo vellet dilatari liceret, termino circuli 
circumsepto. SozouEN., lib. v, cap. 2, p. 599. 


CAPUT Iii. 


Quomodo etiam ante. imperium latenter [uerit pa- 
ganus. 


Julianus enim metuens Constantiüm, quia genere 
proximos, tyrannidis formidine, perimebat, lectorum 
sociatus est choro, et divinos codices in ecclesia, 
populo audiente, legebat. Nam et basilicam Ma. tvrum 
vdificavit, quam divina providentia non suscepit. 
TuroponETUs, lib. m, cap. 2, p. 125. 

vum adhuc pueri Gallus et Julianus in Cappadocia 
morarentur, aiunt habuisse eos tunc studium ut ma- 
ximam basilicam ad sepulturam martyris Memmse 
[ed., Mama] fabricarent; et inter se diviserunt opus. 
Cumque ambo certareut in :ediflcio, ut alter alterum 
superarct, fertur aliquod provenisse miraculum ; et 
nisi hactenus superessent qui hzc se audivisse ab in- 
spicientibus enarrarent, videretur forjitan incredi- 





1055 
bile. Galli namque pars augebatur, et omnino cre- 
scebat ; Juliani vero labores, alii quidem fodiebantur, 


[ms. Lyr., foelabantur], alii, terra ipsa evomente, . 


ruleribus implebantur. Aliquoties deposita funda- 
menta terr: copulari non poterant, perinde ac si 
qux.lam violenta virtus ex loco inferiore ea reper- 
cutiondo depelleret. Quae causa euncti$ apparebat 
esse prodigiosa. Ex illo namque aestimabant quia non 
essei vir ille in religione Christiana salubris, Sozo- 
MEN., lib. v, cap- 2, p. 594. 


CAPUT IV. 
Quam [uerit Julianus Christianis infensus. 


Cum igitur solus tenuisset imperium, templaque 
reserasset, οἱ alia repararel, omnem devotionem 
etiam ministris templorum afflueutius impendebat, 
Sepe vero civibus in commune rescripsit, ut ad pa- 
ganos accederent ritus, et ejus donatione fruerentur, 
Chri:tianis se inimicum aperte designans; ita ut ne- 
que venire ad se' eos vellet, neque legationes eorum 
suscipere. Deuique cum Pers: movissent bellum, le- 
gationem mittentibus Nislbinis,, tanquam omnibus 
Christianis, et neque templa reserantibus, neque ad 
eorum sacra venire volentibus, interminatus est, non 
se auxilium prebiturum, nec legationem quasi pol- 
lutz civitatis esse suscepturum, neque ad eos primi- 
Lus accessurum, nisi cognosceret in paganitatem esse 
mutatos. Hoc etiam apud Palestinam questus de Con- 
stantiensibus deleg^vit. llic enim locus, cum esset 
Gazz portus, et Maioma vocaretur, essetque Christia- 
nis plenus, a Constantino dignitatem meruit civita- 
tis, el ex filii ejus nomine Constantia nuncupata est. 
Injustum enim arbitratus est Constantinus ut paga- 
nis subdita videretur esse Gazensibus. Tunc ergo 
Juliano regnante, litem Gazzxi Constantiensibus intu- 
lerunt. Quo judice residente, Constantiam rursum 
eis subJidit, distantem quasi stadia viginti. Et ex illo, 
sublato priori nomine, Gaz» Maritim: vocabulo nun- 
cupatur. Habebat euim communes judices atque du- 
ces; sola vero jura Ecclesi: duas videntur ostendere 
civilates; utraque enim suum episcopum habet et 
clerum. Εἰ vigilixz martyrum atque collectarum apud 
eos seorsum fiunt, et termini utriusque episcopatus 
Ecclesizque subsistuut. Quodam tempore defuncto 
Majumeno pontifice, quidain pr:sulum Ecclesix Ga- 
zzorum studuit utrumque clerum suz ditioni submit- 
tero, fas non esse dicens ut uni civitati duo episcopi 


prisiderent. Resistentibus Maiomepis, deliberavit 
4 


provincie synodus, ut eis proprium ordinaret epi- 
$copum : oportere credens ut qui sub Constantino 
pro pietatis religione civitatis habere privilegia me- 
ruerunt, et pagani principis judicio hxc amiserunt, 
in sacerdotiis et ordine Ecclesiarum nequaquam dato 
antiquitus honore privarentur. SOZOMEN., lib. v, cap. 
9, p. 006. 

Ea siquidem tempestate Cxsaream Cappadociae 
maximam ac felicissimam civitatem ita vocari prohi- 
buit, eique appellationem antiquam Czsaris abroga- 
vit quam a Claudio Caesare promergerat ; nam prius 
Mazaca vocabatur. Habebat enim odiuin ejus anti- 

ParRaor. LXIX. 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 
Δ quitus, eo quod omnis ejus esset populus Christia- 


.4034 


nus, et templum apud se Jovis 285 et patrii de- 
struxisset Apollinis. Nam cum etiam, eo regnante, 
Fortunz sacellum, quod solum remanserat, a Chri- 
stianis fuissel eversum, civitati crudeliter erat infe- 
sus; ei pagauorum populos illic habitantes value 
culpabat, qui semetipsos ulti non essent, οἱ quodlibet 
pro Fortuna sustinuissent. Omnes vero possessiones 
atque pecunias Cesariensium Ecclesiarum cum ver- 
beribus exquirens, ad medium ejus jussit afferri, 


Moxque ex eis trecentas auri libras in zrario publico 


collocavit. Clericos autem universos aggregari inter 
milites jussit, duci provincize servituros, quod est ni- 
mis grave et vehementer injuriosum. Populum vero 
Christianorum cum uxoribus aique filiis inscribi pre- 
cepit, et tanquam vicaneos tributa persolvere : cum 
interminatione jurans, quia nisi templum rursus.fe- 
slinanter :edificarent, et civitatem nimis a[Bigeret, 
et neque capita sua Galikeos habere permitteret. Sic 
enim solebat vocare Christianos. Quod forte eve- 
n:sset, nisi fine celeri defecisset, SozOoMEN., lib. v, 
cap. &, p. 593. 


CAPUT Y. 


- Quod initio imperii sui magis pepercerit Christianis. 


Initio namque parcens Christianis, clementior vi- 
sus est, sciens priores persecutores nihil profuisse ad 
augmentum paganitatis quotquot punierint Christia- 
nos, qui magis hinc creverint et facti sint gloriosi pro 
vero dogmate morientes. Invidiam igitur habens co- 
rum glorix, a tormentis abstinuit, judicans esse ne- 


C cessarium ut sermone potius et admonitione δὰ pa- 


ganitatem colendam populo suaderet, credens etiam 
hiuc $e monstrare clementem. SozouN., lib. V, Cap. 
4, p. 9599. 


CAPUT VI. 


Quomodo Mares episcopus Chalcedonig in [acie re- 
darguerit Julianum. 


Dicitur enim quia, dum Constantinopoli apud For- 
Lunam sacrificaret, accessisset ad eum Mares episcopus 
Chalcedonir, et publice impium, et ἄθεον, id est sine 
Deo, apostatamque vocitasse; illum vero solam ei 
Wnproperasse cxcitatem (erat enim senez, et pro 
imbecillitate oculorum manu alterius agebatur). Su- 
per liec volens etiam lacerare Deum, consuete dixit : 
Neque Galileus Deus tuus curare te potest. Respon- 
dens vero Mares dixit : Ego, inquit, Deo meo pro 
cxcitate gratias ago, quia hoc ideo gestum est, ne te 
videam pietate nudatum. Imperator autem nihil re- 
spondens abscessit. Sic enim putabat potius roborari 
paganitatem, si se patientem ac mitem Christiano 
populo demonstrasset. Sozowrw., lib. v, cap. 4, p. 
599. 


CAPUT VII. 

Quod eos qui [uerant a Constantio deportati revocave- 
rit, el de vexatione ecclesiasticorum et populi Ghri- 
stiani. 

Hxc itaque faciens, eos qui fuerant a Constantio 
fugati pro religione revocavit, et confiscatis patri- 
monia sua restituit, precipiens populo ut nullum 

ds 


1055 M. AURELID CASSIODORI 1036 
kederent. Christi»nim, neque nolentem. sacrificare A ad vesperam per totam portaverunt [ms.. Santheod., 


coiipellerent ; sponte. vero accedentes ad aras pus 


expiari apud dxemones, purgarique solitis eorum sa- . 


crificiis preparabat. Clericis autem oinnia privilegia, 


honores consuctudinesque subtrasit, οἱ leges positas : 


pro eis solvit, ipsosque curie tradidit; simul et a 
virginibus et viduis qu:e pro penuria inter clericos 
pascebantur, jussit exigi ea que dudum a publico 
accepisse videbantur. Constantinus enim imperator 
disponens res ecclesiarum, unicuique civitati pro- 
spexit, ut clerus sufficientia emolumerita (ms. Lyr., 
alimenta] perciperet, et hoc lege firmavit; quod hac- 
tenus, mortuo Juliano, scrvatur. Hanc exactionem 
aiunt nimis fuisse crudelem. Auferebat enim subinde 
pecunias et ornamenta sacra; templaque sub Con- 
stantino et Constantio fundata destruebantur ; datx 
ad sdificia pecunie rursus exigebantur. Hac occa- 
sione sacerdotes, et clerici, et populus Christianus 
crudeliter vexabantur. SozowEN. , lib. v, cap. 5, p. 600. 


CAPUT Vii. 

De seditione apud Alexandriam orta contra paganos. 

Per idem tempus in Alexandrinorum maxima civi- 
tate contigit ex hujusmodi causa seditio. Erat locus 
quidam in civitate antiquis temporibus desolatus at- 
que neglectus, multaque sorde completus : hic pagani 
olim dez: Meilhrz sacrilicantes, homines immolabant ; 
quem locum Constantius, quasi vacantem, Ecclesix 


Alexandrinz concesserat. Hic Georgius volens ora- . 


torium fabricare, repurgium faciebat. Quod duin 
fieret, inventum est illic adytum in mula profundi- 
tate constructum, in quo paganorum mysteria cele- 
hrabantur [ms. Theod., celabantur]. Erant enim ibi 
calvarie hominum plurimz: , majorum pariter et 
infantium, qui perhibebantur illic exstincti, ut. ex 
eorum visceribus arles magic exercerentur. [Lec 
igitur Christiani reperienles in adyto Methrze, stu- 
duerunt ad irrisionem paganorum universis hzc faci- 
nora reserare, divulgabantque capita hominum qua 
compererant. llc Alexandrix pagani respicientes, 
et opprobrium non ferentes, ira succensi sunt; et 
omne quod ad presens invenerunt, arma judicantes, 
iupetu contra Christianos facto, multos intereme- 
runt, alios gladiis, alios fustibus aut lapidibus, alios 
fanibus strangulantes, quosdam etiam crucifigentes 
ad sancte crucis injuriam, plurimos diversis vulne- 
ribus affligentes. Et ita gestum est, ut neque proxi- 
mis parcerent, sed philosophus philosophum per- 
cussit, et frater fratrem, pater lilios et parentes, ct 
invicem in sua uece grassati sunt. Quamobrem Cliri- 
»liani eumdem locum purgare quieverutnt. SOCRATES, 
lib. wn, cap. 2, p. 110. 


986 CAPUT IX. 

f)uomodo Alexandrinus Georgius sit exstinctus. 

Interea cuin judices denuntiassent mortuum fuisse 
Constantium et imperare Juliauum, seditionem fecit 
iu Alexandria populus paganorum, et impetu facto 
super Georgium, vinculis eum alligaverunt. Quem 
post paululum venientes ad carcerem peremerunt, 
ejusque cadaver imponentes camelo, a mane usque 


pompaverunt| civitatem, et circa. sero concremave- 
runt. Multi ferunt Arianorum, quod ab amatoribus 
Athanasii id factum sit; sed ego reor indubitanter 
lioc feci-se gentiles, cum utique et querelas haberent 
adversus eum propter idola οἱ templorum injurias, 
prohibitionemque solemnitatum. Quod etiam Julia- 
nus sic se habuisse testatur per litteras ad Alexan- 
drinos missas, in quibus culpat eos poenamque rela- 
Xat, quasi propter reverentiam Serapis, quem civi- 
tatis conservatorem dicit, et Alexandri conditoris 
ejus, necnon Juliani avunculi sui, in paganitate 
devoti et Christianos nimis odientis. SozouN., lib. v, 
cap. 1, p. 603. 


CAPUT X. 


B Quomodo Julianus. (avunculus Juliani Apostatze) ec- 


clesius clauserit et ecclesic ornamenta diripuerit. 

Dicitur enim quia studium habuerit ut in thesauros 
imperatorios plurima et pretiosa Ecclesizx Antiochen:e 
vasa reconderet, et quia clausisset ecclesias, et uni- 
versos clericos effugasset, et solum tunc Theodorituimn 
stetisse presbyterum. Quem cum tauquam vasorum 
custodem comprehensum crudeliter sauciasset, no- 
vissime gladio prxcepit occidi. Qui fortiter iuter 
universa tormenta respondit, et pro dogmatis con- 
fessione [ms. Lyr., defen:ione] devicit. Cumque uni- 
versa Deo dicata vasa et pallia collegisset, projiciens 
hxc in terram, contumeliis et injuriis, ut voluit, 
agens Christum, super ea etjam sedit, et cumulum 
auxit injuriarum. Moxque verenda ejus et loca femo- 
ribus cireumposita feruntur esse percussa, et ad tan- 
tam pervenit usque putredinem, ut vermes crearet, 
medicis laborantibus nec valentibus vincere passio- 
nem. Conficiebantur enim emnimoda prcetiosaque 
medicamina ex pinguibus volatilibus, ut eorum cras 
situdine corrupta et putrida membra linirentur. lloc 
facto vermes ad superficiem provocabant, quia in 
profundo ebullientes, vivas discerpebant carnes. Et 
donec moreretur, uon. fuit ab hac passione securus. 
Hoc itaque claruit divina indignatione gestum, cum 
etiam custodes imperialium thesaurorum, et alij plu 
rimi adversus ecclesias insurgentes, inopinata et imi- 
seranda morte defuncti sunt, quasi superna indigna- 
tione damnati, SozouEN., lib. v, cap. Ἴ. Edit. Christ. 


Vales. cap. 8, p. 601. 


CAPUT XI. 

. De Eusebio, Nectario et Zenone martyribus. 

His dictis, tempus est ut memor;am faciamus Eu- 
sebii, Nectarii et Zenonis fratrum Christianorum, 
contra quos odium exercentes populi Gaz:zorum, 
domi celatos et compreliensos, vinculisque traditos 
atque flagellatos, po-tea convenientes in theatrun, 
adversus eos clamare coeperunt, quasi eorum templa 
destruxissent et in injurias paganorum przterito tem- 
pore multa gessissent. Cumque alterutros, ut vulgi 
moris est, excitarent, concurrentes ad carcerem, ei 
educentes eos crudeliter occiderunt, nunc iu terra 
pronos, nunc supinos trahentes, atque percutientes, 
ei vulnerantes lignis, lapidibus atque fustibus. Au- 








1051 


HiSTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


1058 


divi namque etiam mulieres egressas, et cum radiis A bant. Ut ergo rcor, ílceliopolitas ad crudelitatem 


telarum eorum corpora vulnerasse ; et cocos publi- 
cos, alies aquam, alios ferventes ollas fudisse super 
eos, alios subulis eorum membra perforasse. Cum- 
que cos dilacerassent capitaque fregissent, ita ut 
cerebrum in terra jaceret, deluxerunt ante urbem, 
ubi solebant mortua jumenta projicere : ibique eorum 
corpora concremantes, ossa qui» remanserant inter 
cadavera camelorum et asinorum permiscuerunt, ne 
possent facile reperiri ; quod non diu latuit. Quxdam 
namque mulier Christiana, non tamen de Gaza, divi- 
no precepto per noctem ea colligens et in urnam 
recondens, Zenoni eorum consobrino servanda con- 
wadid;t. Deus enim per visum mulieri revelavit hunc 
virum : ei namque erat ignotus, et nuper habita per- 
secutione celabatur. Hoc ergo modo per mulierem 
reliquias eorum accepit et interim domi servavit. 
Cumque is ejusdem Ecclesi: suscepisset episcopatum 
imperante Theodosio, fabricata basilica ante civita- 
tem, et altare fixo, ossa martyrum collocavit juxta 
confessorem Nestorem. Qui dum in vita sua cum istis 
suis proximis habitaret, cum martyribus comprehen- 
sus a populo, vinculis eorum flagellisque participatus 
est. Is enim, dum traheretur, habens pulcherrimum 


corpus, ad miserationem persecutores adduxit. Quem. 


ante portas semivivum, morti tamen proximuni pro- 
jecerunt. Hurc. colligentes quidam, Zenoni detule- 
runt; apud quem, dum curaretur, defunctus est. So- 
ZOMEN., lib. v, cap. 8. Edit. Christ. Vales. cap. 9, v. 
605. 


CAPUT Xil. 

De Ililarione monacho, et crudelitate Heliopolitanorum 
et Arethusiorum contra. Christianos, εἰ de Marco 
episcopo ejusque martyrio. 

Inter hiec autem dum Hilarlionem monacbum Ga- 
zxei requirerent, fugit in Siciliam : ubi ligna de mon- 
tibus colligens, et in civitate vendens, et propriis 
huineris portans, transigebat quotidianam vitam. 
Cumque ejus illic virtus fuisset patefacta per d:ienio- 
nes, venit in Dalmatias ; ibique virtute divina plurima 
miracula faciebat, ita ut etiam mare, quod quxdam 


occupaverat loca, sua oratione repelleret. Sed etiaui. 


237 hinc rursus abscessit, quia ubi laudabatur 
habitare declinabat : demutando loca cunctis esse 
studebat incertus, ut opinionem suam crebra migra- 
tione destrueret. Novissime vero dum navigaret Cy- 
prum, venit in Paphum : invitatusque ab episcopo 
Paphi, dilexit locum, et circa predium Charybdim 
nuncupatum philosophatus est; quem ut martyr non 
esset fuga prohibuit. Fugiebat enim, quia prx:ceptuin 
divinum est non exspectare persecutores. Nam qui 
in persecutione comprehenduntur, fortiter ferre ju- 
bentur. Gaz:ei siquidem et Alexandrini contra Chri- 
stianos talia gessisse noscuntur. Sed Heliopolitani et 
Arethusii Syriam habitantes, ad tantam venere cru- 
delitatem, sicut illorum temporum homines explana- 
veruut, ut sacras virgines insolitas a populo videri, 
publice nudatas stare cogerent in theatro. Quas primo 
irriserunt, postea totonderuut, novissime per me- 
diui) sccías, porcos, ut eas comederent, provoca- 


sacrarum virginum res illa perduxit, eo quod paterna 
consuetudo qua fornicabantur eorum virgines ante- 
quam nuberent, prohibita videretur. Constantinus 
enim, destricto in ea civitate Veneris templo, pri- 
mus apud eos consiruiit ecclesiam, et consuetas 
fornicationss lege prohibuit exerceri. Arethusii vero 
Marcum su: civitatis episcopum, seneut, vita el con- 
versatione reverendum, mirabili morte peremerunt. 
Hunc enim etiam prius habuerunt odiosum, eo quod 
Constantii temporibus, ut paganos ad Christianitatem 
reduceret, templum eorum ornatissimum pretiosissi- 
mumque destruxerit. Cumque Julianus imperasset, 
motus in eum est, et procepit ut aut :xstimationem 
templi redderet, aut id rursus sxdiflcaret. Et dum 


B utrumque impossibile foret Christianis simul et sa- 


cerdoti, primo fugit secundum evangel.cam legem; 
postea vero cum multi propter eum periculis et ne- 
cessitatibus subderentur, de fuga reversus est, et 
sponte semetipsum populo, quod vellent in eum exer- 
cere, contradidit. Qui dum laudore philosophum de- 
buissent, credentes potius contemptorem, irruentes 
in eum, et per singulas plateas trahentes, ejus capil- 
los et membra dilacerabant viri simul et feminz; ita 
αἱ subtilibus restibus ejus aures abscinderent. Veruin 
infantes apud magistros positi deludebant ei, alapis 
cedentes, et graphiis sine aliqua parcitate pungentes. 
Quem etiar in cunicula deposuere fetentia. Cumque 
adhuc respirarcet, eum ex melle et liquamine perun- 
gentes, et in sportam mittentes appen..erunt in aere. 


C Dicitur ergo quia tunc vespis οἱ apibus ip.um con- 


tingentib.s, et carne ejus vescentibus, dixerit Are- 
thusiis : quia ipse quidem esset excelsus, illos vero 
videret in humili constitutos; sed postea boc etiani 
ipsos fore passuros. SozoMEN., lib. v, cap. 9. Edit. 
Christ. Vales. c. 10, p. 607. 

Hoc igitur agentes, cogebant eum ut templum 
rezdificaret, aut ut daret impensas. (Quod dum noa 
faceret, putantes pauperem, vel medietatem petebant 
pecuniarum : novissime vel paucu.n aliquid exigeban:. 
Quibus ait : Nec unum obolum pro omnibus dabo. 
Sic igitur superati, ab ejus se suspendere suppliciis. 
TnEoponRETUS, lib. im, cap. 6. Edit. Chris:. Vules, 
cap, ;, p. 151. 

Sermo fertur quia tunc. prefectus precipue paga- 


p nus fuerit admiratus Marci constantiam , et ad priu- 


cipem veniens quereretur : diceus esse verecundum 
ul in uno sene tanta tormenta committerentur ; ct 
Christianos, dum talia paterentur, fieri gloriosos, se 
vero magis esse opprobrio. Marcus ergo tali est fine 
coronatus. SozowEN., lib. v, cap. 9. Edit. Christ. 
Vales. cap. 10, p. £09. 


CAPUT ΧΗ. 
De Macedon:o, Theodulo εἰ Tatiano martyribus. 


Eodem tempore Macedonius quoque, Theodulus 
et Tatianus Phryges martyrii plgnora consecuti sunt. 
Nam dum in Meroe civitate Phrygiz ten:plum apc- 
ruisset provincie judex, et longo tempore pleuuin 
ruderibus emundaret, ingredientes isíi per noctem, 


1922 


preliensi ad supplicium ducerentur, illi semetipsos 
innotuerunt. Quos dum judex, quasi habita satisfac 
ti ne delictorum, nollet occidere, populis clamantibus, 
vario tormentorum genere castigavit. Novissime vcro 
in craticula superpositos ardere procepit. Cumque 
crearentur : Si assis, inquiunt, carnibus, o Àmati, 
delectaris (sic enim vocabatur judex), altera latera 
ignibus objice : ne dum comedere coeperis, carnes 
semicrudas invenias. Et isti ergo fortissimo certa- 
mine devicerunt. Aiunt itaque Busyrim in Ancyra 
Galati: clarissimam, fortissimamque habuisse con- 
fessionem , cum fuisset in hzre:i qux:» vocatur Encra- 


tistarum, id est Abstinentium. Hunc enim, dum judex 


comprehendisset quasi contra paganos insiliente:n, 
torquere volebat in publico; jussitque ut appende- 
retur in ligno. Tunc Busyris extensis cito manibus 
supra-caput, nulavit latera : dicens non opus esse 
ul ministri appendentes eum, deponentesque labo- 
raront, cum essel ipse pronus ad ponam quam 
vellent exercere, et latera sua tortoribus prxpararet. 
Miratusque ejus promissionem judex, rei experimento 
magis obstupuit. Nam dum ungulz ferrex cjus latera 
vehementius exarorent : donec judici placuisset, 
sustinuit manus extensas, et plagas cum alacritate 
suscepit. Post hiec autem reductus in vincula quie- 
scebat. Porro post paululum, morte nuntiata Juliani, 
usque ad Theodosii principatum vixit ; et in Ecclesia 
catholica, acia poenitentia prioris hzerescos, conver- 
patus est. SozouN., lib. v, cap. 10. Edit. Christ. Vales. 
cup. 14, p. 610. 


CAPUT XIV. 
De Basilio martyre et Eupsychio. 


In illo siquidem tempore ferunt vitam fínisse 
martyrio Basilium Ecclesi» Ancyrans presbyterum, 
et Eupsychium Cxsariensem Cappadocix», ducta nu- 
per uxore, dum adhuc quasi sponsus esse videretur. 
Eupsychius enim peremptus est propter Fortun:e tem- 
plum, quod, sicuti jam diximus, dirutum fuerat; et 
in communi Casarienses iram principis sunt experti, 
et alii quidem morte, alii fuga mulctati sunt. Basilius 
autem studiosus vir, circa dogmata probatus, dum 
vixit Constantius , restitit Arianis. Et propterea Eu- 
doxii decreto ab ordine est remotus ecclesiastico. 
Cun vero Julianus tenuisset imperium, Christianos 
publice commonebat, ut proprium dogma servarent, 
necpagaaorum superstitione macularentur, 9 88 ho- 
noresque collatos a principe pro nihilo judicarent, 
temporales utique, et perpetu:? damnationis auctores. 
Propterea ergo in süspicionem et odium veniens pa- 
ganorum, quoniam publice sacrificantes inspiciens 
&tabat, et ingemiscens ofabat atque clamabat, ne 
ullus Christianorum hujusmodi errore teneretur ob- 
noxius; comprehensus et traditus provincix judici, 
multaque tormenta fortiter sustinens, martyrio eoro- 
natus est. H»c ergo colligens sub uno retuli, licet 
diversi anni vel dies eorum videantur csse inartyrii. 
SozouEx., lib. v, cap. 10. Edit. Christ. Vales. cap. 
11, p. 611. 


M. AURELI; CASSIODORI 
idola ccntriverunt, Cumque propter hoc multi com- A 


C 


1540 


CAPUT XV. 
Que in Gaza contra Christianos crudeliter sint. com- 
missa, οἱ in Sebastia, et in. l'honice. 

Quz enim idolorum seductionibus subditi tempore 
illo commiserint, multa quidem sunt, et propriis 
libris egentia; sed ego ex multis pauca narrabo. In 
Ascalonia siquidem et Gaza, virorum sacerdotio di- 
gnorum , et mulierum virginitatis conversatione pol- 
lentium, dividentes uteros, et hordeo cumulantes, 
exposuerunt comestioni porcorum. In Sebastia vero, 
qua est ejusdem provinciz civitas, Joannis Baptistze 
sepulcrum aperuerunt ignique tradiderunt, ossa vero 
ac pulverein disperserunt. Porro scelus quod in 
Phonice commiserunt, quis poterit vel dicere sine 
lacrymis vel audire? In Heliopoli enim, quz est circa 
B Libanum, erat quidam diaconus, nomine Cyrillus. 
Is, imperante Constantio, succensus zelo divino, 
multa idola qux ibi adorabantur contrivit et igni 
cremavit. Cujus actionis memores nec nominandi 
viri, non solum peremerunt eum, sed etiam secantes 
ventrem , ex ejus jecore comederunt. Qui tamen om- 
nium inspectorem Deum non potuerunt effugere, sed 
dignas reddiderunt sua praesumptione poenas. Quicun- 
que enim illo scelere participati sunt, dentibus ca- 
ruerunt, et facti omnes elingues sunt; nam et ipse 
lingue pariter defluxerunt, consumptze putredine. 
Perdiderunt etiam visum, et passionibus suis virtutem 
predicaverunt omnibus pietatis. TmEoponETUS, ib. 
in, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 1, p. 19. 


CAPUT XVI. 
De simulacro Androgyno a paganis in ecclesia consti- 
tuto. 


In Emesa vero, qui est in ejus confinio civitatis, 
Dionysio γυνίδε, id est Bacclio muliebri, ecclesiam 
συ Deo nuper fuerat zdificata, dedicaverunt ; et ad 
derisionem simulacrum illic statuentes, Androgynum, 
id est, quoJ virum monstraret ac feminam. In Do- 
rostolo vero, insigni Thracim civitate, /milianus 
invictissimus decertator, a Capitolino universz: Thra- 
cim judice igni traditus est. Porro Marci Areihusii 
episeopi gesta vel passio /Eschyli et Sophoclis con- 
cione [ed. V., contentione] noscitur indigere, ut 
digne actus illius tragoedix ordine recitentur. Tugo- 
DORETUS, lib. n1, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 11, 


p p. 150. 
CAPUT XVII. 


De legibus quas Julianus contra Christianos posuit. 

Innumera quoque alia in omi terra et mari ab 
impiis contra pios illo tempore sunt commissa. Tunc 
igHur aperte Deo odibilis imperator contra pietatem 
ponebat leges; et primum quidem interdixit Galileo- 
rum filiis (sic enim Salvatoris nostri cultores denomi- 
nabat) poetarum, ct rhetorum, atque philosophorum 
legere disciplinas. Propriis, inquit, pennis, secundum 
proverbium, vulneramur. Ex nostris enim armati 
conscriptionibus contra nos bella suscipiunt. Post 
banc aliam posuit legem, przcipiens Galilzos expelli 
militiis. TugoponETUs, lib. nr, cap. 7. Edit. Chrüt. 
Vales. cap. 8, p. 151. 





1024 
CAPUT XVIII. 

: De reditu Athanasii ad Alexandriam. 

lgitur Athanasium de [84 remeantem Alexan- 
drinorum populus libenter excepit. Expuleruntque 
ecclesiis Arianos, et Athanasio septa venerabilia tra- 
diderunt. Verum Ariani in domibus ignobilibus se 
colligentes, in loco Georgii Lucium babuerunt. So- 
CBATES, lib. ni, cap. 4, p. 115. 


CAPUT XIX. 
De Lucifero et Eusebio. 

Ea siquidem tempestate Lucifer Caralensis et Eu- 
sebius Vercellensis episcopi, imperatoris jussione 
ab exsilio revocantur. Utrique enim uitra Thebaidis 
terminos ab exsilio remeantes, tractabant quemad - 
urodum corruptam Ecclesix regulam repararent. Pla- 
cuit igitur ut Lucifer quidem ad Antiochiam Syriz 
perveniret, Eusebius Alexandriam ; ut una eum Atha- 
D3$iío, facto consilio, Ecclesiz dogmata repararent. 
Lucifer tamen misit in locum suum diaconem, per 
quem profeasus est ratum se habiturum quod esset, 
concilio ordinante, constitutum. 1086 autem veniens 
Antiochiam, fluctuanteim invenit Ecclesiam ; erat enim 
inter se turba divisa, et non tautum hazresis Ariana, 
qui erat sub Euzoio, dividebat Ecclesiam ; sed etiam 
Meletii sequaces, studium habentes cirea suum prz- 
sulem, a suis consortibus recesserunt. Tunc ergo 
Lucifer ordinaus eis Paulinum episcopum, rursus 
abscessit. Eusebius autem venieus Alexandriam, cum 
Athanasio concilium celebravit. SocRATES, lib. mi, 
cap. ἃ et 5. Edit. Christ. Vales. cap. 5 et 6, p. 113. 


CAPUT XX. 
Deconcilio apud Alexandriam cum Athanasio celebrato. 


Conveneruntque ex diversis civitatibus episcopi, 
et de maximis necessariisque rebus babuere tracta- 
tum. Ubietiam de sancti Spiritus divinitate tractantes, 
eum in consubstantiali 489 Trinitate comprehende- 
runt. Et Verbum inhumanatum non solum carne, sed 
etiam anima declararunt, sicut olim viris ecclesiasticis 
complacuerat. Non enim novam religionem in Eccle- 
siam introduxerunt, sed quai ab initio ecclesiastica 
traditio docuit Christianos. Sic enim omnes antiqui ex 
boc habita hujus disputatione sermonis scripturam 
nobis probatissimam reliquerunt. Nam lrenzus, et 
Clemens, et Apollinarius Hierapolites, et Serapio 
Antiochenz przsul Ecclesie: animatum eum qui in- 
humanatus est, in suis sermonibus sunt professi. Nec 
nou et per Beryllum episcopum Philade!phiz, in 
Arabia constitute, facta synodus, scribens ad eum- 
dem Deryllum h:ec ipsa contradidit. Sed etiam Ori- 
geues ubique in suis libris animatum nominavit eum, 
qui est inhumanatus : proprie tamen nonus tomus 
cjus in Genesim boc sacramentum congruenter expo- 
nit : ubi Adam quidem Christum, Evam vero Ecclesiam 
latius explanavit. Horum itaque dictorum digni sunt 
testes sanctus Pamphilus et, qui ex eo habebat cogno- 
men, Eusebius. Ambo nanique et communiter Orige- 
Dis vitam commendantes , et cjus adversariis resisten- 
tes , insignibusque libris satisfactionem pre co compo- 
pentos, non pri:num Origenem ad banc disputationem 


HISTOR!A TRÉPARTITA. LIDER VI. 
À venisse dicunt, sed mysticam Ecclesie interpretatum 


1042 


fuisse traditionem. At illi qui Alexandriam convenc- 
runt, non sinesubtili investigatione qu:estionem desub- 
stantia et subsistentia reliquerunt. Osius namque Cor- 
dubx, Hispaniv prxsul, de quo jam sermo prolatus 
est, prxmissus ab imperatore Constantino, ut flam- 
mam tunc ab Ário excitatam exstingueret, etiam 
Sabellii Libyensis dogma destruxit , de substantia ac 
subsisteutia habuit quiestionemn. Socna TES, [;b. i, 
cap. ὃ. Edit. Christ. Vales. cap. 11, p. 174. 
Interea plurimi episcopi in Alexandria congregati 
cum Atlianasio et Eusebio Nicxni concilii corstituta 
roboraverunt; et consubstantialem Patri ac Filio 
Spiritum sanctum sunt confessi, Trinitatemque no- 
minaverunt, et quoniam de substantia et subsistentia 


B quxstio turbabat Ecclesias, sapienter decretum est 


ut his nominibus contra Sabelliauos solos utamur : 
ne noninum inopia idem putetur esse subsistentia 
quod substantia. SozowEN., lib. v, cap. 11. Edit. 
Christ. Vales. cap. 129, p. 619. 
CAPUT XXI. 
De differentia substantie et subsistentia, 

IIzc quidem tunc synodus. Nos autem de substan- 
tia et subsistentia, si quid novimus, absurdum nonu 
est breviter indicare. Igitur qui Helladicam explana- 
vere prudentiam, οὐσία, substantiam quidem diverso 
modo definierunt, ὑποστάσεως, id est subsistentim, 
neque sermonem quilem fecerunt ullum. Iren:xug 
autem grammaticus in libro ubi verba per litteram 
colligit, etiam barbarum vocat hoc verbum, neque 


(; apud aliquos antiquorum dictum, et vel si alicubi sit 


inventum, non hoc indicare quod nunc intelligitur. 
Nam apud Sophoclem in Phonica locum insidiarum 
signiflcare subsistentiam meminit. Apud Menaudrum 
veluti feces qux» ex vino colliguntur in dolio, sub- 
sistentiam designare dicit. Sciendum tamen quia 
licet antiqui. philosophi hunc sermonem reliquerint, 
tamen juniores philosophorum pro substantia, sub- 
sistenti: sermone sunt usi. Substanti* vero dcefini- 
tionem diversis modis explanaverunt. Si ergo defini- 
lione substantia circumscribitur, quomodo in Deo, 
quí non potest comprehendi, proprie hoc uti sermone 
poterimus? Verum Evagrius in Monachico libro pe- 
tulanter quidem et inconsiderate de Deo disputandum 
esse prohibuit. Definiri vero Divinitatem modis om- 


Ὁ nibus interdicit. Ait enim rerum conmposilarum esse 


definitiones. Is ftaque sic ait : Omnis, iuquit, propo- 
sitio aut genus habet quod prasJicatur : aut speciem, 
aut differentiam, aut proprium, aut accidens , aut ex 
bis compositam orationem. Sed nihil in sancta Trini- 
tate horum qux dicta sunt poterit comprehendi : 
igitur quod ineffabile est ratione taciturnitatis ado- 
retur. llc quidem Evagrius. Nos autem licet facta 
digressione hec dixisse videamur, tamen tanquam 
utilem historix€ causaim- nos retulisse non paenitet. 
Socna TES, lib. ur, cap. 5. Edit. Clrist. Vales. cap. 1, 
p. 170. 
CAPÜT XXII. 
Pars libri Athanadii de Satis(actione fugax. 
Verum Athanasius librum de Satisfactione fug:e 


1t 35 


M. AURELII CASSIODORI 


1041 


olim a se conscriptum tunc eis prxsentibus legit ; A Scriptura dicente, quam putas excusatiorem su: pe- 


cujus partes utiles, et qux prosint hie intexens, to- 
tum librum multorum versuum quzrere et legere 
àtudiosos admoneo. Ait enim : Ecce hujusmodi sunt 
presumptiones impiorum, hzc agentes, nec erube- 
scentes. In quibus primum contra nos mala sunt ma- 
chinati, hactenus accusant, quoniam manus eorum 
praparatas necibus declinare potuimus; et amaris- 
sime potius ingemiscunt, quoniain nos penitus am- 
putare nequiverunt ; et improperant timoris causam, 
ignorantes quia dum hoc submurmurant, in semet- 
ipsos magis retorquent culpam. Nam si fugere malui 
est, persequi multo deterius. Hic quidem ne moriatur 
absconditur ; hic autem persequitur ut occidat. Et ut 
fugiatur quidem scriptum est : qui autem quzrit oc- 


tulantit poterunt invenire? Sive ergo timorem im- 
properent, contra semetipsos tanquam vesani loquun- 
tur; sive contra voluntatem Dei hoc dicant fieri, 
Scripturarum divinarum videntur penitus inexperti. 
Nam in lege (Num. xxxv, 9) preceptum fuit ut depu- 
tarentur etia u civitates ad fugam ; quatenus hi qui. 
quirebantur ad mortem , quoquomodo liberari po- 
tuissent. In novissimo vero tempore sxculorum ve- 
niens ipsum, quod Moysi locutum est, Patris Verbum, 
rursus hoc dedit mandatum, dicens : Cum persecuti 
vos (uerint in hac civitate, fugite in aliam (Matth. x, 
25). Et post pauca dicit : Cum ergo videritis abomina- 
tionem desolationis que dicta est per Danielem pro- 
phetam , stantem in loco sancto, qui legit intelligat : 


cidere, przvaricatur legem, et magis ipse fugiendi B tunc qui in Judea sunt fugiant in montana, et. qui in 


przbet occasionem. Si ergo fugam improperant per- 
sequentes, erubescant potius semetipsos. Quiescant 
insidiari, et quiescunt continuo fugientes. Sed a cal- 
liditate non desinunt sua, et coinprehendere omni 
virtute festinant : scientes quia fuga persecutionem 
patientium judicium | ms., indicium ] est maximum 
persequentium. Nullus enim mitem atque clementem 
fugit aliquando, sed magis ferocem simul et callidum. 
Oinnis enim qui gemebat et vexabatur a Saul, fu- 
giebat et veniebat ad David (I Reg. xxn, 2). Sed isti 
propterea eos qui abscondunt se, interimere student, 
ne ipsorum malitiam videantur arguere. Qui etiam in 
bac parte czcantur. Nam quanto fuga manifestior 
est, tanto amplius eorum insidiis neces exsiliaque 
commissa omnibus sunt aperta. Nam sive perimant, 
miors contra eos semper exclamat ; sive rursus ex- 
silia minentur, ubique ipsi contra se ma'i memoriam 
destinare noscuntur. Et siquidem sanam haberent 
ment^m, viderent semetipsos in his esse constrictos, 
scque in consiliis suis offendere. Sed quoniam sapere 
perdiderunt, propterea persecutione decipiuntur; et 
quxrentes occidere, suam non contempiantur impie- 
tatem. Nam δὶ derogant eis qui fugiunt, 990 qu»- 
rentes occidere; quid faciant cum vident Jacob fu- 
gientem Esau fratrem suum ( Gen. xxvi, 44), ct 
Moysen in Madian descendisse propter Pharaonis ti- 
morem (Ezod. τι, 15,? Quomodo satisfacient fugienti 
David Saul, qui in domum misit ut interimeret eum, 
dum absconsus luisset in spelunca ( 1 Reg. xix, !1, 


tecto est non descendat tollere aliquid de domo sua; 
qui in agro, non revertatur, tollere vestes suas ( lbid., 
xx1v, 15, 16, 17, 18). Hxc enim scientes sancti, bu- 


jusmodi habuerunt conversationis modum. Quz euim 


nunc prcepit Dominus , bec etiam ante incarnatam 
80] prxsentiam in sanctis locutus est. Et bic est ho- 
minum terminus ad perfectionem ducens, ut quod 
Deus jubet, hoc faciant. Propterea et ipsum Verbum 
propter nos humanatum, cum quzreretur, sicuti nos 
ipsi, abscondi dignatum est (Jean. viu , 59); et ite- 
rum cun persecutionem pateretur, fugit et ab insi- 
diis declinavit ( Joan. xi, 954). Decebat enim eum, 
sicuti famem et sitim, etiam hoc pati, et hoc modo 
ostendere semetipsum humanatum. Ab initio siqui- 


C dem mox homo factus est; cum esset parvulus ipse 


per angelum mandavit Joseph : Surgens sume pue- 
rum et matrem ejus, et fuge in A;gyptum. Futurus est 
enim Herodes qua'rere anim :m pueri ( Matth. n, 135). 
Mortuo quoque Illerode, videtur propter Archelaum 
filium ejus iu Nazareth fugisse, Et quando jam etiam 
Deum semetipsum innotescebat, et manum aridam 
restituerat sanam; et Pharisei quidem egredientes 
concilium fecerunt adversus eum, ut eum occiderent. : 
Jesus autem sciens discessit inde (Matth. xu, 14, 15). 
Nam et quando Lazarum suscitavit a mortuis : Ab 
illo, inquit, die cogitaverunt, ut occiderent eum. Jesus 
ergo jam non palam ambulabat inter Judaos, sed abi:t 
inde in regionem juxia. desertum (Joan. x1, 55, 54). 
Deinde Salvatore dicente : Antequam Abraham fieret 


et. xxiv, 4), et inutasset vultum suum , donec decli- p ego sum. Judei quidem tulerunt lapides ut. mitterent 


uaret ab. Abimelech , ob quam causam inimicorum 
evasit insidias (Jbid. xxi, 15) ? Quid dicant isti qui 
omnia proferunt petulanter, videntes maximum lle- 
liam ín oratione quidem mortuum suscitasse ; et ta- 
men absconsum propter Acbab, et fugisse propter 
iusidias Jezabel? Tunc etiam quzesiti filii propheta- 
rum celati sunt, latentes in speluncis a; ud Abdiam 
(111 Reg. xvi, 22, et xix, 5). Sed si hzc tanquam 
velera non legeruut, saltem menioriam habcaut 
Evangeliorum. Nam et discipuli propter metum Ju- 
d:eorum recesserunt, celantes semetipsos ( Act; vii, 
1); et Paulus in Damasco a principe gentis quxsitus, 
ce muro in sporta depositus est, et manus qutrentis 
clIugit ( M Cor. x1, 55 ). ᾿ς igitur de sanctis viris 


super eum. Jesus autem absconsus est, et exicit de 
templo. Et transiens per medium eorum, abiit ( Joan. 
vii, 58, 59; Luc. 1v, 25), et ita discessit. Putas hzee 
videntes, magis autem audientes, cum non videant, 
quomodo secundum quod scriptum est, non debeant 
igne comburi, quoniam contraria his qux Dominus 
facit et docet, cogitant et loquuntur? Nam quando 
Joannes martyrium sustinuit ejusque corpus sepe- 
liere discipuli, audiens Jesus, discessit. inde n navem 
ad deserti locum seorsum ( Matth. xiv, 15). Dominus 
itaque hxc faciens, ita docebat. Sed utinam isti vel 
sic erubesccerent , et usque ad homines suam petu- 
lantiam declararent, et non magis ac magis jnsa- 
nientes viderentur etiam ipsum arguere Salvatoreuis, 





1919 


IIISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


4^56 


contra eum utique blasphemias mittentes [ed., me- A misisset ratum se habiturum quod fuisset a concilio 


ditantes]. Sed neque vesanorum quilibet cos poterit 
sustinere, cum arguantur nec Evangelia quidem ipsa 
nosse. Est enim occasio nostr: discessionis et fuge 
rationabilis atque vera, quam jn.Salvatore quidem 
evangelistze positam memorarunt. Nos autem ctiam. 
in sanctis viris oportet talia cogitare. Nam ea qu» 
de Salvatore humano modo conscripta sunt, eadem 
coinmuniter humano generi deputautur. Qux« nostra 
sunt ille suscepit, et passiones nostre infirmitatis 
ostendit. Quod Joannes ita conscripsit : Querebant 
ergo eum tenere, et nullus misit in eum. manus, quia 
nondum venerat hora ejus. (Joan. vii, 50). Nam ante- 
quam hzc venirent, dicebat ipse matri : Nondum 
venit hora mea (Joan. n, 4). Et eis qui fratres ejus 


definitum. Quapropter ifse quidem Ecclesi» tenens 
filem, in Sardiniam ad proprium remeavit thronum. 
ΠῚ vero qui prius cum eo contristati fuerant, hac- 
tenus ab Ecclesia segregantur. Verum Euscbius a- 
instar optimi medici iter faciens per Orientem, in- 
firmos fide recreabat, imbuens atque docens pradi- 
cationibus ecclesiasticis: universos. llinc transiens ve- 
nit in. ]llyricum; et inde rursus ltaliam peragrans, 
h:c ipsa pronuntiabat. SocnmaTEs, LU. m, cap. 7. 
Edit. Christ. Vales. cap. 9, p. 1S0. 
CAPUT XXIV. 
De Hilario Pictaviensi. 

Verum Hilarius Pictaviensis secundx Aquitani 

poutifex, rect fidei dpgmata dudum praseminaverat 


appellabantur ait : Meum tempus nondum venit (Joan. B tam ltalis quam Gallicanis episcopis, quippe cum pri- 


vii, 6). Rursus autem tempore passionis discipulis 
dicebat : Dormite jam et requiescite. Ecce enim ap- 
propinquavit hora, el Filius hominis tradetur in manus 
peccaiorum. (Matth. xxvi, 45). Sed neque antequam 
veniret tempus, teneri se passus.est, neque cuni ve- 
nisset tempus absconsus est, sed etiam seimctipsum 
tradidit adversariis. Sic et beati martyres in perse- 
culionibus temporalibus custodiebant semetipsos, ct 
dum quzrerentur, per latibula fugiebant; cum vero 
invenirentur, martyrio se subdebant. Hxc de.Atha- 
nasio retulisse sufficiat. SocRaTEs, lib. iu, cap. 6. 
Edit. Christ. Vales. cap. 8, p. 110. 


CAPUT XXXIII. 
Quia Eusebius veniens Antiochiam proptcr Paulinum, 
et divisum videns populum [uerit indignatus. 

Eusebius interea Vercellensis episcopus repente 
postmodum ab Alexandria venit ad Antiochiam, et 
inveniens Paulinum a Lucifero consecratum, plebem- 
que divisam, Meletiique sequaces missas facientes 
seorsum, valde commotus est, quia fact: ordinationi 
non uriversi consenserant ; reprehenditque apud se- 
metipsum quod gestum est, et pro reverentia Luci- 
feri, habita taciturnitate discessit : promittens in 
conventu episcoporum qui gesta fuerant emendan- 
da : habens tamen cüram maximam, eos unire non 
potuit. [Inter b:ec etiam Melctius ab exsilio remeavit ; 
inveniensque seorsum celebrare collectas socios suos, 
presidebat eis; sed ecclesias quidem obtinebat Eu- 
20:us, Áriani dogmatis prxsul. Porro Paulinus unam 
tantummo:lo parvam intra civitatem detinebat eccle- 
siam, ex qua cum Euzoius pro sui rcverentia non 
ejecit. Meletius autein extra civitatis portas solemnia 
celebrabat. Tunc igitur hoc modo de Antiochia dis- 
cessit Eusebius. Yerum Lucifer sentiens non susci- 
pere Eusebium 993 cjus ordinationem, hoc putavit 
injuriosun, ac vehementer irascebatur, et communi- 
care declinabat Eusebio. SeJ etiam quie synodo pla- 
cuerant, per contentionem reprobare nitebatur. ΠΟ 
dum inter cos tristili:e tempore gererentur, multos 
ab Ecclesia removerunt, et denuo altera Luciferiano- 
rum bhzrcsis est exorta. Sed. Lucifer. iram suain ne- 
quaquam complere prievaluit ; erat. enim confessio- 
uibus suis obstrictus, dum per suum diaconen  pro- 


mus ab exsilio remeasset (An. Dom. 564). Uterque 
ergo fortiter in fide laboraverunt. Sed Hilarius tan- 
quam disertus suis libris satisfactionem ὡς Trinitatis 
consubstautialitate conscripsit. Quibus hoc sufficien- 
ter exposuit, et. vehementer Arianorum dog:na de- 
struxit. ll»c itaque post breve eoruin exsilii tempus. 
celebrata noscuntur. Socnars, lib. in, c. p. 8; edit. 
Christ. Vales. cap. 10, p. 181. 


CAPUT XXV. 
De Macedonianis. 

Ea siquidem tempestate Macedonii sectatores, ct 
Eleusii, Eustathii, atque Sophronii, omnes ab uno 
Macedonio nuncupati sunt, conciliaque frequentia fa- 
ciebant. Et convocantes qui in Seleucia eos secuti 


C fucraut, anathematizaverunt alterius partis episcopos, 


id est consentientes Acacio; fidemque Ariminen:is 
concilii respuentes, ea magis qux fuerant recitata 
apud Seleuciam et apud Antiochiam exposita firma. 
verunt. Qui dum requisiti fuissent ab aliquibus dicen- 
tibus : Vos, qui nunc Macedoniani vocamini , si alid 


'eapitis quam sectatores Ácacii, cur eorum hactenus, 


tanquam eadem sapientium estis communione parti- 
cipati? lta venenose responderunt per Sophronium 
Pompeiopoleos Paphlagonensem episcopum. Occi- 
dentales, inquit, in cousubstantialitate languebant. 
Aetius autem per Orientem secuidum substantiam 
dissunilitudinem prxdicabat; et erant utraque prava, 
cum hi quidem inordinate divisas substantias Patris, 
et Filii, consubstantialitatis nomine copularent ; ille 


D vero ἃ natura Patris naturam Filii aperte divideret, 


credens semelipsum pie pradicare dissimilem esse 
Patri Filium per substantiam. His ergo ita putanti- 
bus, media via nobis veritatem pielatis habere com- 
placuit. Hoc itaquie modo quirentibus satisfacere 
nitcbantur. SocnaTEs, lib. 11, cap. 8. Edit. Christ. 
Vales. cap. 10, p. 182. 


CAPUT XXVI. 
Quia Julianus quoque persecutus sit Athunasium. 
lgitur imperator audiens Athanasium, in. Alexan- 
drinorum Ecclesia constitutum, licite populo prie - 
care, multosque paganorum ad Christianitatem fuisse 
conversos, eum jussit exire de civitate (ἀν. Dom. 
905). Qui si maneret, damna uiaxima eum sustinere 


1017 


M. AURELH CASSIODORI 


1043 


yrzcepit : occasionem criminis in eum inveniens, A scribens Bostrensibus, quia Titus eorum accusator 


quia dum prioris principis tempore fuisset fuga mul- 
ctatus, non ejus jussione episcopalem receperat se- 
dem. Quamobrem secundum imperatoris przcepta se 
preparabat ad fngam. Videns autem circa se Chri- 
stianorum populum lacrymantem : Habetote , inquit, 
fil.oli, fiduciam : nubes est, et cito pertransiet. Hoc 
dicto, valefccit; et diligentibus amicis commisit Ec- 
clesíam, atque ab Alexandrina eivitate discessit. So- 
ZOMEN., lib. v, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 45, 
pa3. 645. 


CAPUT XXVII. 
Quomodo Julianus [overit Cyzicum propter paganitatis 
cultum. 
Interea Cyzicenis legatione fungentibus apud prin- 


fuisset, dicendo suis monitis, non sua voluntate po- 
pnlum a seditione cessasse; eumque velot hostein 
populo suadebat expellere. Non enim cuod justum 
erat aut legitimum jubebat agi; sed odio religionis, 
verbis quidem culpare, operibus autem mala perfi- 
cere contendebat. Quapropter per civitates et pro- 
vincias Christiani diffugiebant. Hujus participes plu- 
rimi meorum fuere progenitorum. Simul et avus, 
qui de patre pagano natus, ipse cum tota domo, et 
qui eraut ex genere Alaphionis, Christiani primo 
sunt facti in Bethelea, vico Gazensi nimium pepu- 
loso, habentique templa autiqua, zdificiaque pul- 
cherrima, et maxime Pantheon in civitatis arce loca - 
tum, eminens super omnem vicum. Quem locum 


cipem de propriis rebus et paganorum restitutione B arbitror ex voce Syra et Grxca deorum habitaculum 


templorum, laudans eos propter sacrorum curam, 
qua postulaverant universa concessit. Eleusium au- 
tem ejus civitatis removit episcopum, veluti vastato- 
rem templorum ; et quia viduarum pabula sacrarum- 
que virginum monasteria constituerat; paganisque 
suaserat ut, paternam religionem relinquentes, ad 
Christiana dogmata se conferrent. Interdixit etiam 
Christianis peregrinis ne venirent ad Cyzicum : cre- 
deus quia religionis causa excitarent seditiones, eos- 
que alii e,us civitatis Christiani foverent. Et publici 
simul opifices artificesque monete *, qui in duas 
crant divisi partes principum przeceptione priscorum, 
cum uxoribus atque liberis Cyzicum habitare sunt 
jussi. Hi enim singulis annis certam oblationem pu- 
blico conferebant : alii quidem militum chlamydes, 
alii vero pecunias novas. Cum igitur modis omnibus 
placuisset Juliano ritum constituere paganorum , vim 
quidem inferre atque tormenta populis sacrificare no- 
lentibus fatuum judicavit. Sed hoc tantummodo prze- 
cepit, uL per singulas civitates numerus eorum con- 
scriberetur : quos tamen nequaquam aut orare pro- 
libuit. Sciebat enim quia non posset ulla necessitas 
suspendere quod voluntas spontanea suggessisset. 
Porro clericos et Ecclesiarum przsules a civitatibus 
suspendere festinabat, studens ut eorum absentia 
paulatim solveretur Ecclesia, neque sacrorum mini- 
B&tri, nec qui docerent , vel mysteriis participarentur, 
existerent; et per hoc longo tempore paterentur pro- 
prie religionis oblivionem. SozowEN., lib. v, cap. 14, 
Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 615. 


299 CAPUT XXVIII. 
De Ti(o Bostrensi episcopo. 


Dostrensibus itaque publica voce procepit ut Ti- 
tum sug (unc civitatis episcopum procul expellerent. 
Cumque jussisset hoc, clericisque minaretur, quasi 
ipsi facerent turbas in populo : tunc Titus libellum 
destinavit imperatori, contestans eum ac dicens quia 
inimica inter se esset turba paganorum atque Cbri- 
slianorum, et ejus suasione Christiani magis a sedi- 
tione quiescerent. Quo facto, nisus est imperator ex 
hujusmodi verbis Tito inimicitias populi concitare : 


nominatum. Fertur itaque his omnibus fuisse Chri- 
stianitatis auctorem lilarionem monachum. Cum 
erim d:emonio vexaretur Alaphion, diutius pagani 
atque Judxi incantationibus et lustrationibus apud 
eum usi, nihil illi prodesse potuerunt. Verum Hila- 
rion solummodo Christi nomen invocans, d:emonium 
effugavit, eumque in religionem Christianam repente 
transposuit. Floruit itaque meus avus in expositioni- 
bus et interpretationibus scripturarum nostrarum, 
quoniam erat ingeniosus scientiaque fulcitus, ita ut 
etiam arithmetic: artis esset experitus, ac propterea 
Ascalonitis et Gazensibus, et in circuitu Christianis 
valde gratissimus, tanquam religioni necessarius et 
ad solvendas dubitationes Scripturz divinz proficuus. 


C Primi siquidem isti in eo loco ecclesias et monasteria 


construxerunt , easque honestate atque hospitalitate 
peregrinorum et indigentium pariter ornaverunt. Ex 
quo genere usque ad nos fuerunt viri optimi, quos 
grandzvos juvenculus ipse conspexi. SozouEx. , lib. 
v, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 616. 


CAPUT XXIX. 

Quod Julianus precepit ut secundum Christianorum 
ritum eliam pagani orationes et eleemosynas face- 
rent, et decimas templis offerrent, el cetera qug 
Christianis facere moris est adimplerent. 
lgitur imperator dudum studens pagauitatem in 

omni sua ditione dilatari, graviter ferebat, videns 

Christianos potius approbari. Et templa quidem erant 

aperta, sacrificiaque paganorum per civitates secun- 


D dum voluntatem illius procedebant. Ipse autem 


zsiuabat, ne fervor ejus Christianorum abundantia 
frustraretur. Et maxime pulsabatur, quia multorum 
sacerdotum suorum Christianas audiebat uxores, et 
filios, atque servos. Arbitratus autem Christianitatis 
statum ex vita bona et conversatione consistere, stu- 
duit ubique templa paganorum constructione et or- 
dine Christians religionis ornare, sedibus, atque pro- 
cessionibus, paganorumque dogmatibus, atque mo- 
nitionibus. Lectores su: superstitionis instituit ad 
instar clericorum, ut et horas certas, ct dies, et 
orationes solemniter celebrarent : przcipiens pariter 
habere [Aa tox forte delenda] curam virorum atque 


^ Hinc apparet qualesnam fuerint monetarii, quorum in Pandcctis fit mentio. 


1019 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER YI. : 


1930 


mulierum philosophari scientium, habitaculis pere- À non confusi, magis autem deorum reverentiam re- 


grinorum et pauperum, aliaque providentia circa 
egenos exhibit» , paganorum religionem componere, 
et pietatis babere nonien. Si quis autem sponte vel 
invitus peccaret, secundum tfaditionem Christiano - 
rum instituit ut post penitentiam , mcediocrein susti- 
neret correctionem. Precipuo vero zelatus dicitur 
notas litterarum episcopalium, quibus solent alteru- 
tris scribentes cominendare peregrinos; et upi profi- 
ciscuntur, el a quibus veniunt, modis omnibus iudi- 
care; et solatia promereri, tanquam noti et amici 
sint testimonio directi signaculi. llc considerans 
festinabat ut pagani Christiauorum assuescerent. of- 
ficiis. Sed quoniam immultis incredibile est eum studia 
Christianorum sequi voluisse, non aliunde quam ex 
ipsius imperatoris sermonibus est probandum. Hujus- 
modi enim Arsatio pontifici Galatiz scripta direxit. 
Paganorum ritus nondum agitur secundum inten- 
tionem nostram, propter cultores cjus in negligentia 
positos. Nam deorum claritas, magnitudo atque su- 
bliinitas, omni ratione omnique spe major est. Sed 
propitii sint nostris mentibus dii propter negligentiam 
quam habemus; cum illorum providentia in parvo 
tempore tanta facta sit, quantam neque orare primi- 
tus quicunque przssumpserat. Cur ergo credimus lioc 
posse sufficere, neque respicimus quemadmodum su- 
perstitionem Christianorum auxerit cura peregrino- 
rum, et circa sepulturas et raortuos multa solatia, 
honestx:que conversationis studia, non vera, sed 
ficta ?* Quas res, arbitror, apud nos debere sub veritate 
geri. Non itaque sat est te talem esse, sed omnes ab- 
solute circa Galatiam sacerdotes , quos aut deprecare, 
aut ratione flecte, aut certe festinanter a sacerdotali 
ministerio remove, nisi diis cum conjugibus , et filiis, 
atque servis colla submiserint : ton ferentes ulterius 
eorum servog, aut filios hoc facere contemnentes, 
aut Galilxos impie contra deos agentes, et impieta- 
tés pietatibus pr: ponentes. Deinde cunctos admone 
ut sacerdos neque ad spectacula procedàt , neque in 
tabernis bibat, aut cuilibet arti, operibusve turpibus, 
aut impudentibus przsit. Qui obediunt honorentur : 
inobedientes expelle. Xenodochia constitue per sin- 
gulas civitates, ut nostra peregrini clementia per- 
fruantur : non tantum nostri, sed etiam extranei pe- 
cuniis indigentes. Et ut habeas unde fiat, interim 
decrevi singulis annis triginta millia modiorum trilici 
per universam dari Galatiam, et sexaginta millia 
sextariorum vini. Horum quinta pars pauperibus in 
templis observantibus debet expendi, reliqua pere- 
grinis indigentibus (Ed. V, indigentibusque| distribui. 
Turpe namque est ut Judxos quidem non abjiciant, 
sed potius nutriant 993 impii Galilei et suos pari- 
ter, nec non eliam nostros; nostri vero nostrorum 
solatio deserantur. Quapropter doce etiam collationes 
facere paganos ad talia ministeria, paganorumque 
vicos offerre diis primitias frugum, eosque hujusmodi 
iu benefactis institue, decens cos hioc opus olim fuisse 
nostrorum. Hemerus enim hoc probat, introducens 
Eumzxum talia facientem. Nos ergo neque bona no- 
strorum imitamur; sed aliis permittimus negligentia 


spuentes. Si igitur h:ve te facientem ego cognovero, 
ketitia plenus ero. Prwsides provinciarum rarius 
domi suscipe; frequenter eis scripta trausmitte. Iu- 
gredientibus eis civitatem sacerdotum nullus occur- 
τῶι; cumque ad templa venerint deorum, intra ja- 
nuas 605 nemo procedat militum forte aut pr:icce- 
dentium officiorum ; sed qui voluerit subsequatur. 
Cum ad ipsum limen templi pervenerit, privatus 
existat. Tu enim, sicuti nosti, intus es judex. Hoc 
enim etiam sacra sanctio videtur exigere. Obedientes 
igitur pro veritate pii sunt ; reluctantes van: glorix 
comprobantur. Quid enim patiatur, aut quod merea- 
tur auxilium, qui matrem deorum propitiam habere 
noluerit? Qui ergo eam neglexerint, non solum sine 


B querela non erunt, sed etiam nostre indignationis 


impetum sustinebunt : neque enim fas est ut illi par- 
catur qui deos habuerit inimicos. Suade siquidem 
eis, ut si mea volunt frui tuitione, omnes matri dco- 
rum studeant offerre culturam. SozonN., (ib. v, cap. 
16. Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 619. 


CAPUT XXX. 
Quibus modis conatus est paganitatem | extollere, et 
milites ad cultum idolorum inclinare. 

llec itaque faciens imperator ad destructionem 
Christianorum, neque suadere hoc subjectis prxva- 
luit, et aperte vim inferre palam erubuit. Inter hxc, 
ut ad paganitatem milites insuesceret, studuit ad 
priscum schema reformare signum illud sublimius 
Romanorum quod Constantinus, sicuti predictum est, 
in crucis forinam mutaverat. Verum in publicis ima- 
ginibus depingebat Jovem, quasi de ccelo sibi coro- 
nam et purpuram deferentem ; Mercurium et Martem 
in se respicientes, velut pro testimonio sapientis et 
fortis. Et hoc agebat in imaginibus, ut sub occasione 
imperii latenter adorarentur dii, et hoc modo sub- 
jecti, clanculo fallerentur. Arbitrabatur enim quia si 
hoc sponte eis imponeret, postea qux vellet imple- 
ret. Si vero respuentes agnosceret, venia sublata 
torqueret, tanquam circa Romanorum solemnia rc- 
luctantes, et in rempublicam atque ipsum imperiuin 
delinquentes. Pauci siquidem etiam penis sub.iti 
cognoverunt dolum : quia, sicut moris erat, adorare 
noluerant. Turba vero, ut assolet, per ignorantiain 
simpliciter imagines adorabat. Quod tamen impera- 
tori nil profuit. Cumque multa excogitaret quibus 
paganorum ritus extolleret, invenit modum qui pluri- 
bus militibus Chfistianis clarz virtutis coronam de- 
dit. Cum venisset itaque tempus quo imperialia mili- 
tes solent dona accipere (hoc enim agitur plerumque 
die calendarum Januariarum, et natali principum et 
urbium regiarum), exquisivil quatenus eos siinplici- 
ter et ex prisca consuetudine fallere potuisset ; jussit 
que ut unusquisque ad manum imperatoris acceden- 
tium, admonitus ab officiis, primo incensum offerret. 
Erat enim ante eum positum thus, et ara; secundum 
antiquam Romanorum solemnitatem. Tunc quidein 
alii licenter suam fortitudinem ostenderunt, et neque 
incensum offerre, neque donum accipere ab imperatore 


1014 


M."AURELII. CASSIODORI 


1052 


sunt passi. Alii vero occasione legis ct antiquitatis, A namque coelitus missum omne teiplum  accenlit, et 


ne mente quidein perceperunt quod commisere pec- 
catum. Verum alii propter lucrum capti, aut timore 
turbati, seu jussione repentina conclusi, licet intelle- 
xerint, tamen paganitatem declinare nequiverunt. 
Plurimi siquidem per ignorantiam decepti, dum inter 
cibos, ut assolet, et pocula invocarent inter alter- 
utros Christum, respondens quidam dixit : Quid pa- 
timini invocantes Christum, quem amte paululum 
denegastis, dum donum ab imperatore percipientes, 
thus in ignem mitteretis? Cumque hoc milites audis- 
sent, et quod gesserant agnovissent, statim exsilien- 
tes publice currebant, atque impetu faeto clamabant 
Deui suum, et cunctis hominibus testabantur se esse 
Christianos, eL in eo nomine perinanere, atque per 
ignorantiam se fecisse, et, si dici posset, solam ma- 
num paganam esse, consci niam vero nihil simul 
egisse. Cumque venissent ad principem projecerunt 
aurum quod acceperant, et forti voce poscebant ut 
reciperet quod dedisset, et illos occideret. Se enim 
poeuitentiam agere fatebantur, eo quod improvide 
eorum dextera peccasset, et studere propter Chri- 
etum etiam totum corpus poene contradere. Sozo- 
WEN., lib. v, cap. 16. Edit. Christ. Vales. cap. 11, p. 
620, 621. 

Ilxc igitur furorem moverunt imperatoris. Et pri- 
mo quidem eorum copita jussit auferri. Cumque 
deducerentur ad mortem sequente populo, miratique 
virtutem eorum pro pietate susceptam, venerunt ad 
locum quo rei puniri solent. Tunc spiculatorem ro- 
gavit senior ornnium ut ante omnes cujusdam caput 
nomine Romani adhuc adolescentis abscinderet, ne 
dum alios respiceret frangeretur. Cumque ille genua 
fixisset in terra, et gladium spiculator evaginasset, 
venit repente nuntius clamore prohibens necem. 
Porro juvenculus ille occisione privatus, ait : Non 
fuit Romanus dignus ut Christi martyr appellaretur. 
Et licet sanguinem malignus imperator fundi probi- 
buisset, ductus invidia, verumtamen non eos iu civi- 
tatibus habitare permisit, sed ad ultima Romanorum 
loca exsilio destinavit. Tugopo&ETUus, lib. ni, cap. 16. 
Edit. Christ. Vales. cap. 47, p. 140. 

Postea vero pracepit ut qui sacrificare noluerint 
in palatium non igtrarent; et neque collegio, neque 
foro eos, neque arbitrio, neque ulla dignitate , 
nec qualibet administratione participare jussit. So- 
ZOMEN., lib. v, cap. VT. Edit. Christ. Vales. cap. 18, 
p. 625. 


CAPUT XXXI. 


De corpore martyris Babyla, et de simulacro Apollinis 
fulmine concremato. 


Cum igitur Julianus ad Pythium Daphnzum pete- 
ret responsa de Parthici belli victoria, et ille vicini- 
(atem corporis Babyl;e martyris accusaret, jussit ejus 
corpus auferri. Ob quam rei cum Christiani festivi- 
t:tem deducto corpore psallenles agerent, et indi- 
gnalione principis quidam "Theodorus juvenculus 
multa passionum tormenta 994, pertulisset : hoc ita 
gesto, fallax. d:emon martyris quidem gloriam auxit, 
suum vero mendacium clarius enudavit.. Fulinen 


ipsum Pythii Apollinis simulacrum redegit in pulve- 
rem : erat enim ligneum et extrinsecus deauratum. 
Quod noctauter przffectus Orientis tunc. nomine Ju- 
lianus, Juliani avunculus, agnoscens, festinanter 
venit ad Daphrnen, volens offerre deo suo solatia : 
vidensque eum redactum in cinerem, νευχόεξους [id 
est, :dituos] verberibus affligebat, credens hoc ab 
Δα 6Ὁ Christiano fuisse commissum. Qui licet tor- 
querentur, tamen mentiri noluerunt, clamantes in- 


. cendium non deorsum, sed desursum habuisse prin - 


cipium. Ad hsc etiam rustici vicinorum venientes 
locorum, dixerunt se vidisse fulmen coelitus fuisse 
delatum. TugoponRETUS, lib. n, cap. 9 et 10. Edit. 
Christ. Vales. cap. 10 et 11, p. 122 et 154. 


CAPUT XXXII. 


De publicatione vasorum ecclesiasticorum, et quomodo 
Julianus prefectus et Feliz, aunihilantes ecclesiam, 
divinitus sunt puniti. 


Interea jubentur vasa ecclesiarum sacra fisci »ra- 
rio deputari. Sublatisque januis ecclesix majoris, tit 
cunctis accessibile sanctuarium. Ingrediente siquidem 
Juliano przfecto Orientis ecclesiam, Felix prz fectus 
regalium thesaurorum pariter introivit, et simul El- 
pidius comes rerum privatarum. Aiunt enim et Feli- 
cem et Elpidium primitus Christianos, tunc a pietate 
recessisse, impio principi parere cupientes. Julianus 
itaque prefectus impudenter contra sacrum altare 
minxit; quem dum Euzoius prohibere tentaret, eum 
ille percussit in capite. Fertur autem dixisse quia 


C religio Christiana esset divina sollicitudine desolata. 


Porro Felix videns vasorum ornamenta, qux Con- 
stantinus et Constantius frequenter obtulerant : Ecce 
in quibus, inquit, vasis Marix filio ministratur? Sed 
pro his impietatibus vesanisque prz:sumptionibus non 
post multum poenas exacti suut. Nam repente Julia- 
nus δ να infirmitate detentus visceribus putrefactis 
interiit. Et fiipum non per meatus digestiles eimit- 
Lebat, sed scelestum os, quod blasphemiis zninistra- 
verat, organum hujus egestionis est factum. Aiunt 
enim ejus uxorem fide fuisse. clarissimam, eanique 
dixisse : Decet te, marite, laudare Salvatorem Chri- 
stum, quoniam tibi per hanc correptionem magui- 
tudinem propri» virtutis ostendit. Non enim agnove- 
ras contra quem dimicare voluisti, nisi consueta 
lenganimitate hxc tibi flagella divinitus intulisset. 
llis ergo verhis et passionibus imminentibus causam 
languoris agnoscens, rogabat imperatorem ut eecle- 
sia quibus fuerat sublata redderetur. Sed nec illum 
flexit, eL ipse terminum vitz? suscepit. Porro Felix 
et ipse repente flagellum virtute divina suscipiens, 
sanguine Lota die simul et nocte ex ore füso, et venis 
corporis undique vacuatis, omnique virtute simul 
expensa, et ipse celeriter esL exstinclus, :eternasque 
morti contraditus. TuropongTus, lib. ui, cap. 11 et 
12. Edit. Christ. Vales. cap. 12, p. 154. 


CAPUT XXXIII. 


Quomodo apud Antiochiam sacerdotis filius. sil 
conversus. 


llis ita gestis, adolescens quidam sacerdotis filius , 














1035 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER VI. 


1054 


in paganitate nutritus, ea tempestate ad Christiano- A nobis exposuit. TugononkrUs, lib. 1n, cap. 13. Edit. 


rum translatus est chorum. Erat eniin tunc quedam 
insignis reverentiz mulier, et diaconiss:x honore ful- 
g:bat. Hxc cum hujus matre habuit amicitias ; qu:e 
sepius dum hujus mater ad eam veniret, hunc infan- 
tem amplectebatur, et ad cultum Christiani nominis 
invitabat. Porro, matre defuncta, veniebat adole- 
scens ad eam, et doctrina consueta fruebatur. Cum- 
que firmissime ejus consilium percepisset, requisivit 
doctricem quo posset argumento et patris supersti- 
tionem declinare, et przdicationein veritatis adipisci. 
Qus dixit, ut patrem fugeret, et Creatorem suum 
atque illius potius sequeretur, atque ad aliam iret 
urbem, in qua latenter imperatoris impii manus ef- 
fugeret : ipsam se ejus curam habere promittens. Ad 
quam adolescens : Revertar, inquit, postea, et ani- 
mam meam tibi contradam. Cum vero pauci trans- 
issent dies, Julianus venit ad Daphnen, celebraturus 
publica sacrificia. Cum quo etiam hujus pater; erat 
enim sacerdos, el sequi consoetus imperatorem : cuim 
quo erat et iste puer, ejusque frater, habentes offi- 
cium ut cibos imperatori apponerent. Solebant enim 
septem diebus in Daphne festa celebrari. Prima si- 
quidem die, cum staret iste ante imperatoris accubi- 
tum, et epulas solemniter aspersisset, repletus hor- 
rore, cum celeritate Antiochenam venit ad civitatem 
ad illam mirandam mulierem. Quo facto, Ego: in- 
quit, veni nequaquam tibi de promissione mentitus; 
tu vero utriusque saluti consulens, promissa comple. 
At illa repente surgens, apud Dei virum Meletium 


Ghrist. Vales. cap. 14, p. 155. 


CAPUT XXXIV. 


Quomodo Julianus aquis immolatitiis universa pollue- 
rit, eique resliterint Juventius et Maximinus. 


Interea Julianus contra fidei pietatem impuden- 
tius armabatur, et vultu quidem se simulabat mitem: 
porro laqueos instruebat quibus deciperet innocen- 
tes. Et primum quidem fontes urbis, aquas Daphneos 
sacriliciis violavit, ut unusquisque aquam bibentium 
ejus horrore potiretur. Cumque etiam in publico 
venales cibos illo scelere complevisset (aspergeban- 
tur enim ex eis, eL paues, et carnes, et poma simul, 
et olera, et cuncta qux» comeduntur), hxc videntes 
qui nomen salutare perceperant, ingemiscebant qui- 


p dem atque mugiebant videntes abominationem tan- 


tam. Verumtamen comedebant, legi obedientes Apo- 
stoli : Omnia, inquit (1 Cor. x, 27), que in macello 
venduntur comedite, nihil dijudicantes propter con- 
scientiam. Verum duo quidam militia clari, eraut 
enim scutarii principis, in quodam convivio, hoc hor- 
rore ferventius sunt accensi, atque mirabilium adul- 
torum jn Babylone splendentium sermonibus usi 
sunt, dicentes: Tradidisti enim nos regi iniquo, qui 
recessit ax: te. ultra omnes gentes qux sunt in terra. 
liec quidam convivarum nuntiavit imperatori; qui 
repente illos ad se fortissimos adducens, requirebat 
quid locuti fuissent. ΑΙ illi occasionem fiducix inter- 
rogatione sumentes imperatoris, laudabilemque sui 
firmantes zelum, dixerunt hzec pietatis more nutriti : 


perduxit adolescentem : verum ille in superiori ha- C O Princeps, laudandis legibus hactenus servientes 


bitaculo iuterim eum habitare przcepit. Pater inter- 
ea filium requirens, et Daphnen circuibat omnem, et 
ad urbem veniens, plateas cunctas perambulabat et 
vicos, oculis ubique currentibus et eum investigari 
desiderantibus. Cumque pervenisset ad locum ubi 
habitaculum sanctus Meletius liabebat, suspiciens, 
vidit illum de fenestra respicientem. ΕΓ currens tra- 
xit, ac deposuit, atque ad domum usque perduxit. 
Primumque eum multis flagellis afficiens; deinde 
calefaciens obolos, manibus, ac pedibus, et dorso 
ejus imposuit. Post h:ec vinctum in cubiculo clausis 
januis dereliquit, et ita perrexit ad Daphnen. Il»c 
ego a viro jam sene, cum narraret, audivi. Qui etiam 
hzec adjecit, quoniam Spiritu divino gratiaque reple- 
tus, contriverit omnia patris idola, et eorum infirmi- 
tati ceperit irrogare blasphemias. Quo facto, mente 
percipiens quod egisset, formidavit przsentiam pa- 
tris, rogavitque Dominum Christum ut ei ferret au- 
xilium, claustraque coníringeret, et januas aperiret : 
P'ropter te, inquit, talia, Domine, pertuli, et hiec 
agere non expavi. Cum hzc, inquam, dixisset, ceci- 
derunt repente claustra apert»que sunt janux. At 
ille rursus 3d magistram venit, qux» continuo eum 
uduens schemate mulieris, el in tecto resilere con- 
stituens, post paululum obtulit rursus sancto Meletio. 
Qui eum epizeopo 995 Cyrillo lierosolymitano 
contradidit, et ita venerunt noclanter in Palestinam. 
Veruin post Juliani mortem etiam patrem iste Chri- 
stianam duxit ad veritatem; quod inter alia qvoque 


quas Cowstantinus et ejus lilii, posuerunt, ingemi- 
scimus nuuc abominatione omnia videntes esse corm- 
pleta, οἱ nefandis sacrificiis cibos potusque violari. 
Hec et domi deflevimus, et te prxsente nihilominus 
ejulamus; hoc enim in tuo displicet nobis imperio. 
]:ec audiens ille mitis atque philosophus a sui siini- 
libus nominatus, mansuetudinis quidem exhibuit 
vultum, et impietatis faciem protinus enudavit, prze- 
cipiens amarissimas eis plagas inferri. Quos etiam 
luce privavit, magis antem, ut verius est, illius tein- 
poris infelicitate liberavit, victricesque eis coronas 
providit offerri. Fingebat enim se in eis quasi cau- 
sam defendere imperialis injurim, et l::ec divulgari 
jussit : invidens decertatoribus veritatis in appella- 


D tione martyrii pariter et honoris. Nomina fuerunt 


horum Juventius et Maximinus, quos Antiocbhena ci- 
vítas, tanquam pietatis propugnatores venerata, pre- 
tioso monumento recondidit ; et usque ad diem hunc 
festis annalibus honorantur. Sed et plurimi nobilium 
et dignitate fulgentium utentes tali fiducia, coronas 
cquales sunt adepti. Tusopon&TUs, lib. in, cap. 14. 
Edit. Ghrist. Vales. cap. A9, p. 191. 


CAPUT XXXV. 


Quomodo V«elentinianus, qui post eum imperatit, pro- 
pter aspersionem aque immolatitie ministrum per- 
cusserit templi. 


Valentinianus etiam, qui post paululum sunipsit 
imperium, tunc millenarius erat circa palatia cousti- 
tutus dux lanceariorunm. Is zelum quem pro. pietate 


1075 


nandus ille Fortune templum ingrederetur in choro, 
et ex utraque parte januarum astarent ministri tem- 
pli, qui aspersione, sicut ipsi dicebant, purgarent in- 
gredientes, Valentinianus prwcedens principem , 
aspersionis guttam sua vidit in. chlamyde. Et indi- 
gnatus, pugno percussit templi ministrum : dicens 
se maculatum potius quam purgatum. Quod respi- 
ciens imperator, jussit eum in custodiam tunc redigi 
et ad eremum destinari. Sed ille cum annus et pauci 
transissent menses, pro mercede confessionis rece- 
pit imperium. Non solum enim in illa vita diligentes 
se Deus honorat; sed aliquando etiam in presenti 
bonorum operum retributiones impendit, et prxsen- 
tibus praemiis illie sperata confirmat. TREoDORETUS, 


M. AURELII CASSIODORI 
hapuit non celavit. Eo namque tempore cum fulmi- A 


1^56 
CAPUT XXXVII. 
De Basilio atque Gregorio. 

Contristabat igitur eum non mediocriter Apóllina- 
ris Syrus, omni scientia nimis instructus, simulque 
Basilius et Gregorius Cappadoces, illius temporis 
rhetores Christiani, aliique plurimi eloquentes viri. 
Quorum alii quidem zelati sunt veram gloriam, alii 
Arianx h:resis habuere vesaniam. Quamobrem ar- 
bitratus hinc armari Christianos, prohibuit eos Grre- 
corum doctrinis imboi et eorum lectionibus erudiri, 
Tunc Apollinaris, cum esset doctus et simul in- 
geniosus, pro Homeri poemate versibus heroicis 
Hebraicam conscripsit antiquitatem usque ad impe- 
rium Saul, et viginti quatuor libris opus omne divisit, 
unicuique libro nomen littere ponens secundum 


lib. πὶ, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 46, p. 138. B Homericam lectionem. Fecit autem et aliud opus 


CAPUT XXXVI. 
De Artemio martyre et Publia abbatissa. 


Artemium vero, qui temporibus Constantii dux 
fuit /Egypti, quoniam illius temporis idola multa 
confregerat, non solum facultate nudum reddidit, 
sed etjam capitis sectione mulctavit. Hxc et hujus- 
modi gessit ille mansuetus et ab iracundia remotus, 
sicut ab impiis vocabatur. Adjiciam super hzc etiam 
miraculum feminzx qux zelo divino hujus contempsit 
impietatem. Publia quxdam fuit illo tempore nomi- 
natissima et pretiosis virtutibus exornata. Hx::c cum 
nuptiale jugum ad tempus paululum suscepisset, fru- 
ctum dignissimum reddidit Creatori. Joannes enim 


secundum Menaniri fabulas, comedi similitudine 
comparatas : imitatus enin. Euripidis tragoedias et 
lyram Pindari. Et, ut absolute dicendum, diviuis 
Scripturis argumenta sumens, omnes encyclias le- 
ctiones tenipore parvo composuit, numero, virtute, 
moribus, conscriptione, charactere et dispositione 
Grxcorum valde pares. Et nisi quia vetustatem ho- 
mines honorabant, et qua sunt in usu grata credc- 
bant, nam ut ego reor, xqua veteribus Apollinaris 
opuscula decrevissent. Fecit etiam non ignobilem ad 
ipsum in:peratorem, sive contfa paganos philosophos 
librum, cui titulum posuit, Pro veritate. In quo de 
sacris testimoniis tacens, probavit illos quidem fuisse 
deceptos, se autem sapere vera de Deo. II»c autem 


Antiochie presbyter multo tempore constitutus, et C considerans imperator, claris tunc episcopis scripsit : 


sepe apostolici prgsidiatus decreta refugiens, de 
terra illius feminx mirabilis germinavit. I1x»c habens 
apud se chorum conversatione digna virginitatem 
servantium, semper cum eis laudabat factorem sal- 
vatoremque Deum. Transeunte vero imperatore, 
clarius in commune psallebant, contemptibilem et 
deridendum judicantes erroneum, illaque maxime 
cantica resonantes qux idolorum videntur pompare 
[ed., traducere] debilitatem; dicebant cum David : 
Simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum 
hominum. Et iterum : Similes illis fiant qui faciunt 
ea, et omnes qui confidunt in eis (Psal. cxur, ὁ, 8). 
Hzc audiens Julianus, et vehementer accen:us, eas 
cum transiret tacere precepit. Qux ejus legem par- 


vipendentes, chorum majori ordine compleverunt. p 


Rursusque illo transeunte psallebant : Exsurgat Deus, 
et dissipentur inimici ejus (Psal. ταν, 1). Tunc ille 
&eviens, magistram chori prx»cepit adduci. Quam cum 
videret senectiite maceratam, nec corporis canitiem 
miseratus est, nec animi studuit honorare virtutem; 
sed quibusdam spatariorum jussit ut eam alapis cz- 
derent. 996 Quz, veluti summum honorem contu- 
melias illas excipiens, domum reversa est, eumque 
olitis melodiis spiritalibus denotabat, sicut censcri- 
ptor illius cantici malignum spiritum effugaverat a 
Saul. Nam et Julianus erroneus d:mones sibimet 
applicans, contra donum pietatis insaniebat. TuEopo- 
ATUS, ἰδ. 11, cap. 17. Edit. Christ. Vales. cap. 18, 
p. 140. 


Legi, et reprehendi. Cui rescripserunt : Etsi legisti, 
sed non agnovisti : si enim cognovisses, uequaquom 
reprehendisses. Quidam dicunt hanc epistola pr:e- 
sulis Ecclesi: Cappadocenz fuisse Dasilii, quod in- 
credibile non est. Sive autem ejus, sive sit alterius, 
justum est virtutis laudare doctrinam. SozowEN., lib. 
v, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 48, p. 625. 


CAPUT XXXVIII. 

De his qui amore pecunie a fide declinavertet. 

Plurimi siquidem non recta mente Christianum 
habentes nomen, quippe pecun'as et honorem pre- 
sentem felicitati verz fidei praeponentes, ad sacrifi- 
ciorum scelera descenderunt. Quorum unus fuit so- 
phista Constantinopolitanus Eubolus. Is enim mores 
imperatorum sequens, sub Constantio quidem fer- 
ventissimum se finxerat Christianum, sub Juliano 
paganus celeriter est effectus; et rursus post Julia- 
num volebat esse Christianus. Prosternens etenim 
semetipsum ante januas ecclesi? pronum, magna 
voce clamabat : Conculcate me sal insensatum. So- 
ChATES, lib. 1, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 15, 
p. 1815. 


CAPUT XXXIX. 
Quomodo Julianus pecunias abstulerit Christianis. 
Igitur cum Julianus irct ad Persas, volens in eis 
ulcisci eo quod sub Constantio Rhomanorum terminos 
invasissent, οἱ sciens quoniam in prolis eveniunt 
frequenter adversa, et quia plurinis pecuniis indigc- 








1057 


"HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VI. 


1058 


. ret, adinvenit modum ut auferret pecunias Christia- A tenus restitit, et fulminis indicium reservavit. Sta- 


norwn. Nolentibas ergo sacrificare pecuniam mul- 
tam imposuit, exigebanturque vere Christiani. Sin- 
guli namque eorüm secundum sui substantiam offe- 
rebant, et imperator ex injusta collectione injuste 
factus idoneus est. Ubi enim non erat, hanc dirige- 
bat legem; ubi erat, utebatur ipse. Tunc ergo pa- 
gani Christianos graviter oppresserunt; interdum 
etiam tormentis corporalibus affligebant eos. Quod 
imperator audiens, Christianis quippe adeuntibus 
eum, defendere contemnebat, dicens : Vestrum est 
ut patientes mala sustineatis; boc enim est pr:ece- 
ptum vestri Dei. SocRaTES, lib. n, cap. 11. Edit. 
Christ. Vales. cap. A5 et 14. p. A85. 


CAPUT XL. 
Quomodo ab Antiochenis irrisus sit. 

Igitur iiperator pugnaturus contra Persas venit in 
Antiochiam. Cumque populus quereretur, quia vena- 
lia quidem abundarent, sed carius veuderentur : vo- 
lens magnitudinem su: largitatis ostendere, minora 
quam debuit pretia in foro rerum venalium deputa- 
vit. Et cum fugissent tabernarii negotiatoresque di- 
.versj, res necessarie defecerunt. Antiocheni vero 
graviter hoc ferentes, contumelias fecerunt impcera- 
tori. SozourN., lib. v, cap. 18. Edit. Chris. Vales. 
cap. 19, p. 624. 

Querebautur enim adversus eum, facetias de ejus 
barba proferentes; erat enim ejus barba valde pro- 
lixa. Dicebant ergo: Tondeatur, ut ad funes ejus 
proficiat barba. Et quoniam superstitionis sux:e causa 


taurum idolis frequentius immolabat, aram vel tau- C 


rum in solido suo formari przecepit. Ob quam rein 
lacerantes eum dicebant: [ste taurus evertet mun- 
dum. Ilis injurjis provocatus ad iracundiam, inter- 
minatus est se Ántiochiam affligere civitatem. Quam- 
obrem ad Tarsum Cilicie reverti volens, jussit. ne- 
cessaria przparari. Ex 409 intentione eum sophista 
Libanius rewocavit, scribens pro Antiochenis intcr- 
cessionis librum, et rursus ad Antiochenos de prin- 
cipis acundia; quos tamen libros non edidit. Veru:m 
imperator respuens se operibus vin licare, reciprocis 
injuciis iram sux indignationis amovit. Librum enim 
adversus Ántiochenos fecit lepidum et satis urba- 
num, quem Antiochicum nominavit. Verum econtra 
Christianos multa mala etiam in ea civitate commi- 
$it. Socna Tres, lib. 11, cap. 15. Edit. Christ. Vales. 
cap. 11, p. 190. 


997 CAPUT XLI. 
De simulacro Christi, quod deposuit Julianus. 

lilad quoque, quod sub Juliano provenit, narrare 
non síilebo. Fuit enim signum quidem virtutis Christi, 
et inlicium contra principem iracundie Dei. Cum 
enim agnovisset in Cesarea Philippi, civitate Phoni- 
cke, quam Paneam vocant, insigne Christi esse simu- 
lacrumn, quod mulier illa sanguinis liberata profluvio 
constituerat, eo deposito, suam ibi statuam colloca- 
vit. Qux violento igne de celo cadente, circa ejus 
pectus divisa est, et caput cum cervice una parte de- 
jectum atque in terra fixum : reliqua vero pars hac- 


toam vero Cbristi tunc quidem pagani trahentes con- 
fregerunt. Postea vero Christiani colligentes, in ec- 
clesiam recondiderupt, ubi hactenus reservatur. Hoc 
itaque simulacrum, sicuti refert Eusebius, omnium 
paesionum et xgritudinum noscitur esse medicamen- 
tum. Juxta quod qu:edam herba germinavit, cujus 
speciem nullus nostrz terrx med'cus, licet expertus, 


agnovit. SozouEx., lib. v, cap. 20. Edit. Christ. Va- 
les. cap. 21, p. 629. 


CAPUT XLII. 


De beneficio herbe qua nascebatur. juxia. simulacrum 
Christi, et de. miraculis que per loca diversa pro 
nomine Christi fiebant. 


Mihi namque videtur, quia, adveniente Deo, nul- 


p ium miraculum nullumque beneficium putari debet 


inceredulum. Nam et alia plurima miracula per civita- 
tes el vicos plerumque apud multos provinciales an- 
tiquitus tradita sunt, babeutia veritatem; quod re- 
pente monstrabo. Est itaque civitas Palzst/nm Nico- 
polis nomine; hanc, dum adhuc vicus esset, Einaus 
sacer Evangeliorum liber appellat. Quam Romani 
post vas;ationem Hierosolymorum Judxzque victo- 
riam, Nicopolim ex eventu quippe victorix vocave- 
runt. Ánte hanc. urbein in trivio ubi Christus cum 
Cleopha post resurrectionem noscitur ambulasse, 
tanquam ad alium vicum iturus, fons quidam est sa- 
lutaris, in quo passiones hominum diluuntur, eL alia 
pariter animalia diversis detenta languoribus emun- 
dantur. Quod ut ita contingat, traditur ex quodam 
itinere apparuisse Christum ad fontem cum discipu'is 
suis, et lavis:se peles, ex quo aqua facta diversaruin 
medicabilis passionum. Fertur etiam quod in Hermo- 
poli Thebaides, arbor qux vocatur Perseidis, multo- 
rum languores subegerit, si fructus, aut folium, aut 
pars ejus corticis collo zxgrotantium ligaretur. De 
hac enim arbore ferunt, quoniam dum apud /Egy- 
ptum Joseph cum Christo et Maria Virgine sancta fu- 
gisset llerodem, venissetque ad Hermopolim civita- 
tem; mox ut ingrediebatur urbem, non ferens hzc 
arbor maximum Christi salutaris adventum, incli- 
nata est ueque ad terram, et eum suppliciter adora- 
vit. llc ego de ista arbore a multis audiens narravi. 
Reor autem hoc signum fui:se factum civibus divinz 
presenti» : aut certe, quia ritu pagano hxc arbor 


p Propter magnitudinem atque pulchritudinem coleba- 


tür, niota est, mon ferens Christi divinitatem ; d:emo- 
mbus quippe contremiscentibus, cum viderent rerum 
talium destructorem, nec non et omnibus simulacris 
AEgyptiorum secundum Isai: prophetiam, fugatoque 
d: monio, pro testiinonio Christi arborem vacuam 
remausisse. lgitur apud /Egyptios et Pal:estinos ge- 
storum testimonia conservautur. SozoaEN., lib. v, 
cap. 20. Edit. Christ. Vales. cap. 22, p. 629. 


CAPUT XLIII. 


Quomodo Julianus “μάκρος armaverit contra Christia- 
nos, et de tempit Hierosolymorum. 


Igitur Julianus etiam Judxos contra Christianos 
armavit. Primuinque convocans requisivit, cur eias 
przcipiente lege sacrificare, nequaquam immolatio- 


1959 


. AURELII CASSIODORI 


1060 


nibus uterentur. Cuinque m uno tantum- A quoniam Thiris ejus nomini similis est. Is enim tlu- 


modo loco sibi offerendi sácrificium fuisse pernis- 
sum, repente jussit Deo odibilis destructum resusci- 
tare templum : credens infelix dominicum verbum 
se posse destruere; cujus per hoc veritatem magis 
ostendit. Hec itaque verba Judei libenter accipien- 
tes, cunctis per diversum terrarum orbem manda- 
vere Judxis. Qui undique concurrentes, pecunias ad 
a dilicium alacriter offerebant : ministravitque pluri- 
mum eliam imperator, non largitatis gratia, sed 
veritati repugnans. Misitque pariter presidem, im- 
piorum  exsecutorem dignissimum —przceptorum. 
Aiunt enim quoniam ad repurgium faciendum argen- 
teas hamas, et cophinos, et scaphas habuerunt. Cum- 
que fodere jam coepissent, statuto quidem die hoc 
multitudo plurima faciebat: nocte vero, spontanea 
terra de valle crescebat. Solutis itaque prioris etiam 
fundamenti reliquiis, nova omnia przparabant. Cum- 
que gypsi et calcis multa modiorum millia przparas- 
sent, vis magua ventorum repente respirans, tempe- 
states atque procellx:: subito facto, quidquid congre- 
gatum fuerat disperserunt. Adhuc autem vesanienti- 
bus eis, et nequaquam divina longanimitate correptis, 
maximus primo terr:motus est factus. El quisquis 
non fuerat mysteriis divinis imbutus, vehementer 
attritus est. Cum veru neque hoc terrerentur indicio, 
ignis ex fundamentis qux: suffodiebantur egrediens, 
plurimos fodientium concremavit, aliorum membra 
dissolvit. Nocte quoque plurimis in vicina porticu 
dormientibus, cadens subito cum tecto ipsa porticus, 


I 


-— 


vius ex Armeni» redundans montibus, et per Assy- 
riorum arva discurrens, sinum descendit in Persi- 
cum. Per bxc ergo responsa deceptus infelix, et vi- 
ctoriam mente somniabal, et post Persicum [al., 
Partbicum] prelium pugnam Galilxis inferre przpa- 
rabat; sic enim vocabat Christianos : contumeliam 
nominis se eis inferre putans, cum magis debuisset 
eorum considerare virtutem. Non enim Socrates, li- 
cet Critias fuerit appellatus, et Pythagoras Phalaris, 
ex mutatione nominis qualibet sunt peste partici- 
pati; neque Nereus Thersites vocatus, naturalem 
pulchritudinem quam gerebat amisit. Horum nihil 
mente percipiens, ex hac appellatione aliquid mon- 
stri se nobis putavit inferre. Et fallaci responso 
credens, interminabatur per ecclesias d:emonum se 
statuere simulacra. TukoponETus, lib. ut, cap. 18. 
Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 145. Post has igitur 
minas, ab uno viro in Bercea debellatus est. Is enim 
nobilis erat, ejusque civitatis curi» prasidebat , 
quem zelus Christi reddidit elapiorem, Videns nam- 
que filium in impietatem quz tunc vigebat, fuisse 
demersum, expulit eum sua domo, et coram omni- 
bus abdicavit. Qui in vicinx civitatis itinere agzres- 
sus imperatorem, suam voluntatem et abdicationem 
patris innotuit. At ille quiescere juvenem imperavit, 
placandum promittens patrem. Cumque venisset in 
Bereeam, nobiles et honoratos convocavit ad pran- 
dium : inter quos erat et hujus pater, quem cum f(i- 
lio in suo prandere jussit accubitu. Tunc circa me- 


dormientes oppressit. Alia vero die jn cclo signum ( dias epulas dixit ad patrem : Non mibi videtur ju- 


splendens crucis salutaris apparuit. Sed etiam Ju- 
daorum vestes crucis signaculo sunt implet, non 
tamen splendenti, sed fíigro colore signatz. ITxc ita-. 
que Dei rebelles considerantes, et divina flagella 
contremisceutes, ad propria sunt reversi : confitentes 
esse Deum qui ab eorum progenitoribus ligno proba- 
tur appensus. Quod audiens Julianus, dum utique 
caneretur ab omnibus, tanquam Pharao indurato 
corde non timuit. TukoponETUs, lib. m, cap. 17. 
Edit. Christ. Vales. cap. 30, p. 142. 


298 CAPUT XLIV. 
De bello Persico, et quomodo Julianus illuc perrezerit. 


lgitur dum Perse mortuum cognovissent fuisse 
Constantium, capta fiducia venerunt ad terminos Ro- 
manorum, denuntiantes bellum. Ob quam rem, col- 
lecto exercitu, Julianus misit in Delphum, ct Delum, 
atque Dodonem, ad percipienda responsa, si expe- 
diret ei bella suscipere. Tunc universi vates et pu- 
guandi fiduciam dabant, et victoriam promittebant. 
Unum vero responsum pro exemplo mendacii ac se- 
ductionis inserere non pigebit ; est enim hujusmodi : 
Nunc omnes aggredimur dii, victori trop:xa refe. 
rentes circa fluvium Thiren. Horum ego dux ero bel- 
ligerator Mars. Horum itaque carminum ridiculum 
eos convenit divulgare, qui rationalem doniuum 
Musarumque principem Pythium vocant. Ego autem 
mendacium seduclionis cjus inveniens ingemisco, 
Thiren namque fiuvium Tigrim voluit appel:are : 


stum im facere voluntati ad aliud declinandi, et 
animum ad alia mutare qux non vult. Noli itaque 
esse filio violentus, sequi tua dogmata respuenti. 
Neque enim ego tibi vim facio mea sequi, licet co- 
gere valde possim. llle causam divin: religionis 
mente percipiens : De isto, inquit, o imperator, er- 
roneo dicis, et Deo odibili, et veritati preponente 
mendacium. Tum ille rursus mansuetudinis induens 
vultum : Cessa, inquit, detrabere. Et declinans 
ab eo vultum, adolescenti dixit : Ego tui curam 
babeo : quoniam patri tuo, ut hoc faciat sua- 
dere non possum. Hzc itaque non frustra retuli, sed 
volens ostendere non aolum illius mirabilis viri fidu- 
ciam ; sed quoniam contempta Juliani a plurimis sit 


Ὁ Potestas. TusoponErus, lib. n ,cap. 18. Edit. Christ. 


Vales. cap. 22, p. 144. — In Antiochia namque vir 
quidam optimus, p3dagogus adolescentium, habi- 
tabat. Eratque illic famosissimus sophista Libanius, 
impius, exspectansque Juliani victoriam, babe:s pr.e 
oculis ejus ininas. Ergo interrogavit pxdagogum, 
quasi nostram deridendo religionem : Nunc inquit, 
fabri fllius quid putas agit? At ille, quod post paulu- 
lum contigit, repletus gratia diviua preedixit. Re- 
spondit enim : O sophista, Creator omnium, quem tu 
fabri lilium nominasti, loculum sepuMure Juliano 
compo..it. Post paucos vero dies mors illius nuntia- 
tur erronei, οἱ in loculo positus, et advectus, inina- 
rumqze tuinore evacuatus est. TugopontTus, lib. ni, 
cap. 18. Edit. Christ. Veles. cap. 25, p. 14b. 


1061 


CAPUT XLV. 
Quontodo Julianus inonachus ejus (id est Juliani imp.) 
morlem, antequam audiret, praenuntiaverit. 

Eo siquidem tempore religiosissimus Julianus,co- 
gnomento Saba, qui angelorum incorporalium vitam 
corporali conversatione videbatur imitari, cujus etiam 
vitam conscripsimus, prolixiores offerebat Deo pre- 
ces, cum illius impii minas audisset, Et ea hora qua 
ille percussus est, orans, mortem ejus iste cognovit, 
licet plusquam viginti mutationes ab eo loco usque 
ad ejus exercitum esse viderentur. Aiunt enim quia 
dum continue ingemisceret, et clementi Domino sup- 
plicaret, subito lacrymarum ejus fluvius restitisset, 
fuissetque alacritate completus, et ejus vultus exhi- 
laratus. Hanc animi permutationem ejus ministri rc- 
spicientes, rogaverunt eum ut eis causam rcpentini 
gaudii patefaceret. Tunc ille dixit : Ferus sacrz vinexe 
devastator poenas exactus est vastationis sux, jacet- 
: que mortuus, terroribus minisque frustratus. Ic 
agnoscentes exsultaverunt omnes, Deoque hymnos 
gratificos obtulerunt. Postea vero a nuntiis est com- 
pertum. eamdem fuisse diem simul et horam necis 
Juliani, quam ille sacratissimus senior cognovit atque 
przdixit, TukoponETUS, lib. ui, cap. 19. Edit. Christ. 
Vales. cap. 95, p. 145. 


CAPUT XLVI. 


De inconsulto Juliani ducatu. 


Ilium itaque semper inconsulte gessisse niortis 
demonstravit eventus. Transiens enim cum exercitu 
fluvium qui Persarum Romanorumque rcgna diviit, 
repente naves incendit, non suadens rebus aut verbis, 
sed cogens milites prxliari. Porro duces alacritate 
completi, animabant milites, et eos spe varia con. 
fortabant, quam imperator absciderat, cum eoruin 
reversionem incensis navibus abnegasset. Super hxc 
autem cum debuisset eibos nilitibus congregare, ne- 
que de propriis finibus prxcepit afferri, neque de 
inknicorum abundantia jussit aliquid deprzdari. Re- 
linquens ergo habitabilem viam, pergebat per solitu- 
dinis loca : ubi et cibo et potu milites defraudati, 
et duces itineris non habentes, sed errantes in deserta 
provincia, sapientissimi principis agnovere consilia. 
TugoponETUs, lib. n, cap. 40. Edit. Christ. Voles. 
cap. 95, p. 146. 


IHSTORIA TIUPARTITA. LIBER VI. 
A. 


B 


299 Multos itaque vicos castraque detinens, jam D 


etiam civitates capiebat. Cumque venisset Ctesiphon- 
tem civitatem, intantum obsedit regem, ut crebris 
legationibus uteretur : offerens dare sus» patrie 
partem, si solutus bello discederet. Quod ille 
noluit, neque supplicantibus est miseratus; neque 
mente percepit, qnod vincere quidem bonum est, 
supervincere nimis invidiosum : credens precipue 
magicis artibus, quas ei Maximus philosophus exhi- 
bebat, et arbitratus Alexanlri Macedonis se gloriam 
percepturum, aut certe potiorem. Putabat enim se- 
cundum Pythogorram Platonisque sententiam, ex 
mutatione corporum Alexandri animam se possidere, 
aut esse potius in altero co;pore alius Alexander. Ob 
hinc itaque causam Persaruin regis noluit preces 


1662 
audire, SocnATEs, lib. un, cap. 18; cdit. Christ. Vales. 
cap. 91, p. 194. 

Cum igitur in deserti loca primo captivorum ba- 
huisset ducatum, postea quidam senior, sub schemate 
proditoris, se ei compendiosum iter ostendere com- 
promisit. Cumque tribus diebus »mbulantes ad majo- 
rem solitudinem venisset, illum quidem fustibus oc- 
ciderunt, conflientem hoc se fecisse pro patrix 
libertate, et libenter tormenta omuia sustinere. Exer- 
citus interea Persarum, ex itinere fatigato exercitui 
Romanorum iratus occurrit, seque ad congressionem 
prohi praeparavit. SozeuEN., lib. vi, cap. 4, p. 635. 

Querebantur enim Romani de principe, cur no- 
luerit bellum cum lucri promissione finire. Verum- 
tamen Persis instantibus resistebaut, ita ut frequenter 
verterentur hostes in fugam. Porro Julianus erat prxe- 
sens in equo, οἱ excrcitum confortabat, inermis qui- 
dem spe felicitatis suxe prissumens. Secnars, lib. 1, 
cap. 18; edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 194. 


CAPUT XLVII. 
De percmy'ione Juliani. 

* Contra quem jaculum repente delatum, discurrens 
per brachium, in ejus latus immersum est. Ex hoc 
vulnere? suscepit terminum vite. Quis vero justissi- 
mua intulerit vuluus, hactenus ignoratur. Sed alii 
quemdam invisibilium hoc intulisse ferunt; alii vero 
unum pastorum Ismahelitarum, alii militem fame et 
itinere fatigatum. Sed sive homo, sive angelus fuerit, 
palam est quia divinis jussionibus miuistravit. Aiunt 
cnim quia dum fuisset vulneratus, mox manum: san- 


C guine suo compleverit, etin aerem projecerit, dicens: 


Galilze, vicisti. Et in eo ipso confessus est cum blas- 
phemia victoriam. TmnroponETUs, lib. m, cap. 20; 
edit. Christ. Vales. cap. 25, p. A46. 

Callistus autem, qui inter familiares imperatoris 
tinc militabat, et heroico versuejus conscripsit histo- 
riam, ail eum ἃ diemone vulneratum, fuisse defun- 
ctum, Julianus ergo quarto consulatu suo (Anno 
Domin. 565) quem ediderat cum Salustio, sexta die Ju- 
nii mensis, in Persica regione defunctus est, anno 
tertio imperii sui, septiino vero ex quo Cxsar a Con- 
stantio fuerat ordinatus, vite anno tricesimo primo. 
SocRATES, lib. ii, cap. 18; edit. Christ. Vales. cap. 


91, p. 195. 
CAPUT XL VIII. 


Qu magie post mortem ejus invente siut. 

Post cujus mortem ejus magie comperLe sunt. 
Carra namque civitas est bactenus inipietatis ejus rc- 
liquias habens. Per hanc iter agens, quoniam per 
Edessatn propter piz religionis cultum transire no- 
luerat, in templum-quod a paganis colitur est ingres- 
eus. Ubi dum quidam cum suis cousortibus sa- 
crilegia celebrasset, januas et claustra disposuit, 
et quosdam ibi milites observare praecepit, ut inte- 
rius nullus accederet, donec ipse remearet. Cumquo 
mortuus fuisset, et impio pium successisset imperium, 
ingredientes in templum invenerunt mira principis 
simulacra, ejusque sapientiam et famosissimam pie- 
tatein, Viderunt enim mulierem capillis ap;ensam., 
extensas habertem manus, cujus uterum apcruerat, 


1065 M. AURELII CASS:ODORNI 1064 


ut Persarum victoriam in jecore ejus inspiceret. Hoc A [ed. Niv. et Frob., illius magix insultantes]. Ego au- 
ergo scelus in Carris inventum est. Verum in Antio- — tem etiam clamorein favoris eorum hic ponere ne- 
chia plurimas arcas in palatio humanis aiunt capiti- — cessariu n judicavi, ut etiam apud posteros hzc me- 
bus plenas ^uisse compertas, et innumera in puteis — moria reservetur. Communiter euim clamabant om- 
demersa corpora mortuorum. In qua urbe, dum ejus — nes : Maxime fatue, ubi sunt tua vaticinia ? Vicit Deus 
nuntiatus fuisset interitus, publicam cuacti habuere οἱ Christus ejus. Hic ergo libri terminus est haben- 
feativitatem ; et non solum in ecclesiis et sepulluris — dus, ne pio imperio impietatis potentia copulelur. 
martyrum exsultabant; sed etiam in theatris crucis — TuxoponETus, lib. m, cap. 21 et 22; edit. Christ. 
victoriam prxedicabant, cum sacerdotibus exsultantes — Vales. cap. 26 et 21, p. 141. 





— 


LIBER SEPTIMUS. 





300 CAPUT PRIMUM. vit, fascinatum quippe laudibus illius : in quo etam 
De Joviani imperatoris auspiciis, et quemadmodum α meminit li rorum quos contrá Christianos ediderat 
Persidis finibus sit egressus. B Julianus. Et siquidem laudes imperatoris sophista 


Milites igitur in maxima zstuatione venientes, — dixisset, ego quiescerem, vesiigia historiz sequens. 
omissa omni dilatione, altera die Joviano infulas im- — Sed quoniam tanquam callidus rhetor memoria Ja- 
peratoris imponunt. Erat enim vir fortis, et nobilis, — liani librorum Christianam videtur lacerare religi - 
et illo tempore millenarius quo Julianus electionem — nem, propterea contra eum, positis primum ve;bis 
militibus lege proposuit, ut aut sacrificorent, aut mi- ipsius, pauca dicendaà sunt. Hiemis, inquit, noctes 
liua cederent. Qui cingulum magis elegit amittere — amplius imperator extendens, incumbendo [ms., in 
quam imperatoris preceptionibus impiis obedire. condendo] libris, Palzstineum bominem Deum, Dei- 
Hunc ergo tunc Julianus propter belli necessitatem — que Filium referentibus, praliabatur enixius, et re- 
inter viros militares habebat. Qui cum violenter a — darguendo przvaluit, ut risum et quamdam inani:a- 
militibus ad imperium traheretur, clamabat, dicens — tein ostenderet eorum qus coluntur a talibus. [n qui- 
non se velle paganis hominibus imperare, cum ipse — bus laboribus sene Tyrio sapientior 301 est isven- 
Cliri-tianus existeret. Cumque vox omnium commu- — tus. Propitius autem sit iste Tyrius, et placide verba 
niter proclamasset, dicentium se quoque esse Chri- ^ mea suscipiat, tanquam a filio victus est. Ilxc qu.- 
Stianos, suscepit imperium. SocRATES, lib. ut, cap.19. — dem sophista Libanii sunt. Verum ego soplistam 
Edit. Christ. Vales. cap. 22, p. 195. (, eum optimum fuisse novi; tamen si non ejus rel gio- 

Cogitabat itaque Jovianus de communi salute, et — nis fuisset cujus imperator erat, omnia qu;e de Ju- 
quomodo posset de medio hostium illesum exercitum — liano Christiani dicunt, etiam iste tunc diceret, et 
liberare. Nec iudiguit grandi consilio, sed seminibus — forsitan quasi rhetor augeret. Nam et vivo Constan 
pietatis utilissimum vindemiavit fructum. Repente — tio laudes, et eo defuncto injurias plenas criminibus 
namque suam providentiam Deus ostendit, et flu- — ejus effudit. Et si senex Porphyrius fuisset impera- 
ctuationem ejus ad portum tranquillitatis adduxit. — tor, libros ejus Juliani preposuisset operibus. Sed 
Dum enim hujus angustiam Persarum rex agnovis- οἱ Julianus, si sophisia fuisset, dixisset forsitan 
set, missa legatione petivit pacem, deinde cibaria etiam ipsum malum, sicut Eubolum. Quia ergo ille 
militibus destinavit, et forum venalium eis praeparari tanquam ejus secte, !'anquam sophista et amicus 
in deserto precepit. Celebratisque foederibus, exer- — imperatoris, quz ei sunt visa dixit; et nos, ul. pos- 
citu:n reduxit incolumem. TugoponETUs, lib. iv, — sumus, obviemus. Primum itaque dixit, quia lihris 
cap. 2, p. 152. incumberet, hiemis noctes extendens. incumbere 

Qu:e pacta, quantum ad gloriam Romanorum tur- — namque signiflcat quia intentionem habuerit ut vitu- 
pia, sed tempori congruebant. Amissa namque Sy- — perationem conscriberet, sicut consuetudo sophi:tis 
ria, et tradita Persis Nisibi, Mesopotamis civitate, ὁδί. Nam olim hos libros scierat ; sed tunc incum- 
discessit. Hzc itaque nuntiata Christianos conforta- b bebat, et maximo praelio contendebat. Unde palam 
verunt, paganis intulerunt luctum. Porro milites in- — est quia non, sicuti Libanius putat, redarguendo y fr:e- 
cautum Juliani fervorem valde culpabant, causamque — valuerat; sed infirmitatesuz veritatis estuabat ; et 
damni finium Romanorum ei potius inferebant: quo- — ea qu: bene ill c cauteque sunt posita , tanquam de- 
niam a Persarum quasi proditore seductus, naves tractor lacerare laborabat. Omuis enim qui resistit 
qus per fluvium frumenta deveherent incendit, et — alicui; nunc vertendo, nunc celando veritatem, men- 
famem militibus irrogavit. SocRATES, lib. 1, cap. 19. — titur adversus eum conira quem litigat. Et qui iufen- 
Edit. Christ. Vales. cap. 22, p. 196. sus alicui est, o:mnia sicut liostis non solum agit, sed 

CAPUT 1l. etiam loqui contendit, Quia vero Julianus atque Pur- 

Quid sophista Libanius contra Christianos scripserit, phyrius, quem Tyrium senem vocat, detractores 
εἰ quomodo Socrales historiographus ejus dicia con- 9900 fuerunt, suis sermonibus argnuntur. Nam Por- 
futarit. pliyrius snatmi philosophorum Socratis vitam dilaco- 

Tunc itaque sophista Libanius lamentationis librum — ravit in historia philosophi: quam ipse conscripsit ; 
in Julianum conscripsit, quem Julianum denumina- —et talia de eo retulit, qualia soliti derogationibus oc- 








1005 


IllSTORIA TIUPARTIT ^. 


LIBER VII. 1006 


cupari, Et hcc de illo Socrate, qui apnd Graecos mi- A nus atque. Porphyrius, ea libenter accipientes, in 


rabilis castitate, justitia aliisque virtntibus habeba- 
tur; quem Plato ivirabi'is eorum philosophus, et 
Xenophon, et alter philosophorum  thiasus (id est 
chorus), non so!'um tanquam Deo amabilem hono- 
rant, sed eiíam ultra hominem sapuisse pronuntiant. 
l'orro Julianus zclatus partem, passionem propriam 
in Cwsaribus enudavit, et omn'um ante se regnan- 
tium vitas carpens, neque philosopho Marco peper- 
cit. lgipur ambo detractores fuerunt. Non opus habeo 
plurimis üti sermonibus. Ego namque ex utrorum- 
que verbis mores eorum conjiciens , hzc dixi. Quid 
autem de Juliano G-egorius Nazianzenus retulit au- 
diamus. Ait euim in secundo libro contra paganos 
hoc verba post alia : « Ile equidem de Julisno 
aliis ipsa experimenta tr:diderunt, et assumpta po- 
testas imperii ; nihi autem olim ejus mores comperti 
sunt, duri hunc virum in Athenis clarius agnovissem. 
Venerat enim illic dum frater. ejus imperatori videc- 
retur inimicus. l'uitque adventus ejus ratio duplex ; 
una quidem quasi decentior, qua dicebat se venisse 
ut videret llelladam atque doceretur; altera vcro 
secreijor, et nun nota plurimis, ut immolatores die- 
mon^m et viros fallaces inquireret, quia nondum h:- 
bebat impietatis sux licentiam. Tunc igitur non fru- 
stra consideravi virum. Non enim fortuitu ista con- 
spexi; sed faciebat me cautum inconstantia morum 
ejus, et excessus uberior. Vates enim egregius est 
qui bene considerat. Nullum enim signum in e» τ 
u.ile videbatur. Cervix inflexibilis, humeri jactabiles, 


aliud forte sua. verha mutarent, et non ad hlasphe- 
mix» sophiasmata vert: rentur, Quia enim laecrare 511 
duit imperator, apud idiotas et simplices verba fa- 
ciens, eL non. apud eos qui Scripturarum divinarum 
obtinent veritatem, ex his palam est : suniens enim 
ea verba qu:c dispensationis causa. humanius posita 
Sint, cum mulia hujusmodi collegissct exempla, hzc 
novissime dicit : l'orum igiinr. siuzula, si non a!i- 
quam Lahbeut ineffabilem contemylationent, maxima 
de Deo blaspli^mia sunt plena. Hiec ergo Juiianus in 
tertio contra Cliristianos libro disit, ln. libro autem 
500 quem de Cynisimo couscripsit, docens quomodo 
sicras fabulas decet (ingi, dicit oportere, harum ve- 
ritatem abscondi. Sic euim ait : Amat enim. natura 
celari, et abdita deorum substantia non patitur nud:s 
verbis in aures introire pollutas. Apparet ergo pec 
haec imperatorem sus;icionem habuisse de divinis 
Scripturis : quoniam essent verba mystica, incffabi- 
lem quemdam modum contem plationis habentia. Sed 
indignatur eur non omnes eamdem sententlam bha- 
buerint, et insistit his qui inter Christianos divina 
simpliciter suscipere videntur eloquia. Non igitur 
oportebat eum contra simplices insurgere, nec pro- 
pter illos conira sacras litteras intumescere, neque 
odio habere, et aversari quie magis bene intellexe- 
rant, düoniam non omnés tunc ita sentiebant sicut 
ipse voluerat." Stmilis ergo Porphyrio fictus est. lile 
namque in Casarea Palxstine a quibusdam Chri- 
stianis cisus, iracundiam non ferens , Christiauita- 


oculi currentes, huc. illucque directi et furiose respi-,(; tem deseruit per furorem, et odio inimicorum scri- 


cientes; pedes impatientes, nares spirantes injurias 
atque contemptum, schemata risibilia, et hoc ipsum 
semper habentia ; risus incontinens, et quasi subbul- 
liens ; cunsensus et negatio simul, ratio nu'la ratione 
consistens, interrogalio inordinata, atque responsio 
nul'a congruentia sibi conveniens. Sed quid per uni- 
versa diseurro ? Hunc. ante opera vidi, et operibus 
ipsis agnovi. Et siquidem essent nihi prxsentes qui 
ume aderant, testirentur quia cum. hac vidissem, 
repente dixi : O quile malum nutrit respublica Ro- 
manorum! Et cum li;:c pradixissein, optavi me in- 
veniri debere mendacem. Melius enim fuerat h c, 
quam ut (antis terra sceleribus impleretur. Nunquain 
arbitror talia fuisse prodigia, cum multa diluvia, 
multa incendia, multe pestes, ei hiatus terre pro- 
venerint; licet. ho nines inhumaui, et feroces, com- 
positique dissimilibus naturis fuisse referantur. Ob 
quam rem digno sua. superbia fine couclusus est. » 
ll:ec Gregorius de Juliano narravit. Quia vero contra 
Chr:stianos. multa verba proferentes, nisi sunt vim 
faceic veritati, quiedam ex sacris htt ris | erverten- 
tes, alia. permntantes, omnia tainen secundum suam 
Sunreutes intentionem Σ inulti cis obviantes ista pate: 
(ccerunt, destruentes et. redarguentes. eorum vaua 
sophiismata ; et ante omnes Origeucs, licct ante multa 
fuisset tempora Juliani. ls enim ea qux videbantur 
turbare legentes sacratissimas lectiones, objiciens si- 
bimet, et. in:erpretatus. ea, detractorum sophiisticas 
adinventiones exclusit. Que si sepius legissent Julia- 


Parnot. LXIX. 


bendo blasphemias, Chri:tianitate privatus est, sicut 
eum Eusebius Pamphili redarguit, et ejus verba de- 
struxit. luperator autem apud idiotas superbus in- 
ter Clxistianos 909 exstitit, ea passione in blasplie- 

mias Porphyrii declinavit Ambo siquidem spon!o 
deliquerunt, et scienter peccando dignissima poena 
mulctati sunt. Cum igitur sophista Libanius velut ir- 
rid«ns dixisset, hominem ex Palestina Deum, et Dei 
Filium faciunt, oblitus suorum videtur e:se verbo- 
ruu; ad finem namque cjus libri Julianum deitica- 
vit, sic inter alia dicens : Primum mamque nmintiumn 
ej"» mortis penc pereme;istt, cur putorctur de Deo 
Awentitus. Deinde paululuin descendeus, 3i : O da-- 
nonum alumne, demonumque discipule, el damo- 


p num observator. Qui licet hoc aliter intelligeret, ve- 


rumtamen liec cade: de Juliao dixit, quz Chri- 
stiani exprobrantes affirmant. Si ergo eum laudare 
cogitabat, oportebat eum hoc nomen cllugere, nec 
eum deditum dicimovibus ind.care; s.cut -crmonem 
alium declinavít, quem, dum reprelbicuderetur, de 
suis Jibris abscidit. Quomodo enim ho::o Cliristus 
deilicetur, et quemadmodum iu aperto lomo fucrit, 
invisih.liter autem Deus, et quemadmodum u!raque 
sint vero, Christianorum ratio sacra novit : yagaui 
vero antequam credant, intelligere nequeunt. Dicit 
cuim sermo divinus : Ni.i cre. deritis, non tutellige- 
(is (Isai. vii, 9). Quapropter non. erubescunt mu:tos 
liomines de.ficantes, ct utinam bonis moribus in-ü- 
tutos, aut justos, aul castos, et non potius lubii: os, 


33 


107 


M. AURELII CASSIODORI 


1968 


iniquos et ebriosos, id est, llercules, Dionysios et A voluntatem desideriumque celestium. Sic enim vere 


Asclepios, sicuti frequenter in suis libris Julianus ju- 
rare non erulescit. Quorum masculos feminasque 
Cupidines si enumerare voluero, longa digressio ge- 
neratur. Sed sufficit hec scire volentibus Aristotelis 
Pallium, ct Corona Dionysii, et liber Egini multa 
memoriz, turbaque portarum qui de talibus seriben- 
tes, vere ridiculum et iuanitatem theolog'; osten- 
dere pag»norum. Quia vero proprium paganorum 
est homines summa facititate deificare monstre- 
uis, Rlodiis qusdam calamitate detentis responsum 
est datum ut Phrygium Attin sacerdotem vesaniz 
Phrygum celebritatibus placarent. Tale namque re- 
sponsum est : Atin. placate deum magnum puruui 
Adonem, bonz vitz, divitiarum datorem, comatum- 
que Dionysium. Hoc itaque :esponso, At!in, qui 
amore vesano semetipsunr occidit, eumdem Adonem, 
Dienysiumque nominavit. Cumque Alexander Mace- 


B 


donum rex transisset in Asiam, Amphictyones Alex- ὸ 


andro faventes , carmira ista finxerunt: Jovem deo- 
ram consulc, et Minervam honora ter genitam, qui 
rorpore mortali supernum abscondis regen:, quem 
Jupiter heroum seminavit generibus adjutorem, bo- 
nn leges letitia. Alexandrum statuere regein. [1:86 
in Pyihia [ed., Parthia] pronuntiavit daemon; qui 
cum potentibus adularetur, deificabat eos. Quid enim 
dicamus, dum etiam Cleomedem [ms. Lyr., Diome- 
dem] atületam deiflcaveriat, ita dicentes : Ultimus 
licroum Cleomedes civitatis athleta , quem sacrificiis 
lionorate, quia mortalis jam non est. Propter hoc 
ergo responsum Diogenes Cynicus, et Oenomaus phi- 
losophus Pythium reprehenderunt Apollinem. Cyzi- 
ceni vero teriium decimum deum Adrianum appclla- 
verunt, Sed etiam ipse Adrianus amatum suut Auti- 
noum deificavit. Et hzec ridiculum, et inanitatein non 
dic:t esse Libanius? Hac ergo ἃ nobis propter ejus 
detractionem, per digres-ionem dicta sufficiant. So- 
CRATES, lib. 11, cap. 19. Edit. Christ. Vales. cap. 22, 
p. 1906. | 
CAPUT il. 


De rectitudine fidei Joviani, et quid Athanosius Alez- 
andrinus scripserit, 


Jovianus [ed. V .et Frob., Jovinianus] etgoimperator, 
mox ut imperii sui terras ingressus est, primum h«c 
conscripsit, ut episcopi de exsilio remearant, et Ec- 


C 


et cor babens in manu Dei, et imperium cum pace 
multis annorum curricu!is gubernabis. Volente igitur 
tea nobis tua discere pietate catholicze Ecclesise fi- 
dem, gratias ob hoc Doniino referentes curavimus, 
ut prolataia ab omuibus l'atribus in Nicea tum pie- 
tati insinuaremus (ideni. Hanc enim repudiantes qui- 
dam, nobis equidem frequenter insidiati sunt, eo 
quod Ariunx non consentiremus vesanig. Auclores 
v ro faeii sunt haer sis et schismatum uuiversalis Ec- 
cles::e. Vera ergo et pia in Lomiuum nostrum Jesum 
Christum fides est onibus m.nifesta, et ex divinis 
lite.is a;nita atque lecta. 1n hac enim etiam sancti 
martyrio consummati sunt, et requiescentesán Do- 
mino nunc consistunt. Manserat itaque semper (ides 
illz:3sa, nisi calliditas quorumdam hzreticurum eam 
violare prassumeret. Arius enim quidam ejusque 
sectatores erumpere et iinpietatem adversus eam in- 
a educere tentaverunt : dicentes, ex non exstantibus , 
ct creaturam, atque facturam, convertibilemque esse 
Filium Dei; plurimosque per talia seduxerun!, ita ut 
eliam qui aliquid esse videbantur, blasphemia hujus- 
modi traherestur. Verum sancti Patres nestri olim 
convenientes, sieuti prxdiximus, in Niceno concilio, 
Arianam quidein sectam anathematizaverunt : catho- 
lic& vero Ecclesie fidem, scriptura teste, professi 
sunt. Eaque prad:catione ligresis exs incta est, quaa 
ubique videhatur accensa. fIec i aque fides per om. 
nes Ecclesias legebatur atque predicabatur. Sed quo- 
niam Arianam ΓΟ δ᾽ πὶ quidam renovare volentes, 
ipsam fidei a Patiibus iu Niexa prolatam anathe- 
Patizare przsumpserunt; aliqui vero fingunt se eam 
profiteri, sed ipsam veritateui negare noscuntur, ali- 
ter intefpretantes consubstantialitatem , et sancta 
Spiritui blasphemantes, cum dicunt eum creatura;n 
6556 atque facturam per Filium celebratam : neces:a- 
rio considerantes lzsionem qua ex hujusmodi causa 
contra popu'um generatur, offerre tue. pietati con- 
fessionem $03 concilii Nic:ni curavimus; ut pia 
reiigio τ} cognoscat. cum quanta scrupu'ositate con- 
scripta est; et quantum erren!, qui extra eam volunt 
aliquid edocere. Cognosce, Deo amabilis imperator, 
quoniam ha:c quidem przdicatur a seculo, et hanc 
professi sunt Patres Nieza convenientes. In hac quo- 
que fide convordant omnes Eccle.i: in Hispania et 


clesias eis reddendas es:e professus est qui exposi- ἢ Britannia, nec non in Galliis, ltaliis et in Dalmatiis 


tam in Niczea fidem inviolabiliter servave: unt, Scri- 
psit etiam Athanasio, qui prx»cipuus erat horum dug- 
matum propugnator : peteus. ut ei 1escriberet per- 


feclam divinorum dogmatum disciplinam. Qui elo- 


querítiores episcopos congregans rescripsit : rogans 
ut fidem Nice: expositam custodiret, tanquain apo- 
stolicis dogmatibus congruentem. Cujus epistolze 
verba sunt luec. TugoponETUs, lib. tv, cap. 2, 
p. 122. - 

Piissimo atque clementissimo Victori , Augusto, 
Joviano Atbanasius ct reliqui episcopi, venientes ex 
persoua omnium,episcoporum Azyptiorum, Thebai- 
dis et Liby:. 

Decet Deo amabilem principem discendi babere 


constitute, in Mysia, ct Macedoiia, et universa si- 
imul Hellada ; sed etiam in. universa Africa, Sardi- 
nia, Cypro, Creta, Pamphy'ia, Lycia, Isauria, et in 
omui /Egypto, et Libya, Ponto, ei Cappadocia parti- 
busque vicinis, et Orientsles Ecclesie, przter pau- 
cos Arii sectatores. Omnium) namque predictorum 
senteuliam experimento cognovimus, et litteras ha- 
bemus, eosque novimus, Deo amabilis imperator : 
quia cum pauci qui/am huic fidei contradicant, pr.v- 
judicium facere non poterunt in toto orbe terra:um. 
Mu!'to enin tempore ab. h:eresi Ariaua pulsati, nunc 
etiam pietati contentione maxima contradicunt. Ct 
vero hzc pietas tua cognoscat, licet sciat. lamen 
siuduimus fidem Niceno concilio professam a» epi- 

















US 


lIiSTOlMA TRUP.RTITA. LICER. VII. 


1.19 


&copis trecentis decem el octo subjungeie. Est au- A liano eclebrabant. Porro Christiani uou quiescebantt 


tei hzc Niczni concilii fides : 

Credimus in unum Deum, Patrein omnipotentem, 
omnium visibilium invisibiliunque factorem. Et in 
unum Dominum nostrum Jesum Christum, Filiuin 
D.i, natum ex Paire nnigciitum, hoc est de. sub- 
stantia Patris, Deum de De^, lumen de lumine, Deum 
verum de Deo vero; natum, non factum, consub- 
stautialem Patri, per quem omnia facta sunt que in 
eco et que in terra. Qui propter uos liomiues et 
propter nostram salutem descendit de colis [ed. omii - 
tunt de ccelis], incarnatus, humauatus, passus est, 
“οἱ die tertia resurrexit. Ascendit in coelos , venturus 
judicare vivos et mortuos. Et in Spiritum sanctum. 
Eos autem qui dicunt : Erat quando non erat, ei an- 
tequam nasceretur non erat; et, quia ex non exstan- 
tibus factus est, aut ex altera substantia vel subsi- 
stenlia : dicentes esse aut creatum, aut convertib:- 
lem, aut mutabilem Filium Dei, hos auathematizat 
eancta catholica et apostolica Ecclesia. In liac fide, 
Deo amabiiis imperator, nos consistere necessariuin 
€$t, tanquam sacra el apostolica : nullaque- movere 
eam seductione veiborum atque contentione ; quod 
ab initio Ariani fecerunt, ex non exstanibus Filiuin 
dicentes ; ct, quia erat quando non erat, et creatus, 
οἱ factus, et converiib.lis est. Propterea, sicuti pre 
diximus, οἱ Nicena synodus bzresim anailiematiza- 
vit hujusmodi * fidem vero professa est veritatis 
[ms. Lyr., Trinitatis]. Non enim simpliciter similem 
dixerunt Filium Patri, ne simpliciter similis Deo Deus 


przsules enim religionum adibant crebro piin: ipei, 
credentes ejus obtinere se voluntatem adver us pro» 
prios iniinicos. Et primum quidem Macedoniani li- 
bellum principi porrexerunt, postulantes ut expelle- 
rentuc Ecclesiis qui dissimilem Filium priedicabant, 
et ipsi introducerentur in eas. Eraut enim qui LF.bel- 
lum obtulerant Basilius Aucyre, Sylvanus Tar:i, 
Soplironius Poinpeiopoleos, Pasinicus Zilenus, Leon- 
tius Comanis, Callicrates Claudiopolites, Tlieophilus 
Castabalenus. Horum libellum imperator accipiens, 
eos sine responso dimisit, hoc tantummodu dicens : 
Ego contentiones odi, eos autem qui ád concord.aiw 
festinant diligo pariter et houoro. Quod audienter 
qui ad contentionem se pr:epárabant, quieverunt. 


B Hoc ergo pro voto imperatoris est factum. Nam tune 


intentio sectatorum Acacii revelata est; et, sicuti 80. 
lebant, ad vota se principis contuleruut. Convenien- 
tes enim in Antiochia Syrie, habuerunt verba cum 
Meletio, qui ante paululum divisus ab eis, consub- 
stantialitatem ita defendere videbatur. lloc ilaque 
fecerunt, quoniain eum honorari covspiciebant, prins 
cipe tunc ibi inorante. Communi ergo consilio libel- 
lum componentes, con-ubstantialitatem — professi 
sunt, et Nicenam roborantes (idem, obtulerunt im 

perateri. Cujus libelli verba sunt lixc? 

Pissimo et Deo amabili demino nostro Joviano 
Viclori, Augusto, synodus pr:sentium episcoporum 
ex diversis provinciis in Ántiochena urbe conve- 
nientinm. 


verus esse crederetur; sed etiam consubstantialem C — Quoniam ecclesiasticam pacem atque concordiam 


scripserunt, quod proprium est genuini [ed., geniti] 
verique fllii, ex vero et naturali Patre nascentis. Sed 
neque Spiritum sanctum alienaverunt a Patre et Fi- 
lio ; sed potius glorificaverunt euin cuni Patre et Fi- 
lio iu una sanctz Trinitatis fide, eo quod una sit in 
sancta Trinitate Divinitas. TügoponETOSs, lib. 1v, c. 5, 
edit. Christ. " , 

las litteras. imperator legens, confirmavit quam 
habuerat de sacris *cieutiam et affectum ; aliamque 
conscripsit legem, ut frumentorum consuetudo red- 
dcretur Ecclesiis, quam maximus constituerat Con- 
siantinus, et dari prohibuerat Julianus. Et quoniam 
propter illius impietatem orta fames non sinebat to- 
tam tunc summam quam Constantinus constituerat 
erogari, tertiam partem Jovianus ad presens im- 
pendi promisit, ita ut, cessante fame, frumenta in- 
tegra preberentur. TagoponrrUs, lib. iv, cap. 4, 
p. 133. 


CAPUT IV. 


Quomodo Joviani temporibus vrthodozi florueriut, οἱ 
heretici sint oppressi. 

Evocavit igitur imperator a Constantio exsilio inis- 
$08 episcopos, qui non occurrerant Juliani redire 
temporibus. Tunc auiem ciiam templa. paganorum 
omnia claudebantur, et ipsi sxeerdotes ubique fugie- 
bant: indutique palli;s, ipsa pallia repoucbant, et ad 
schema commune revertebantur. Quievit otiam pol- 
lutio sanguinis, quam publice insatiabiliter sub Ja- 


tua primum studuit pietis celebrare, bene novimus 
etiam nos, Deo amabilis imperator. Quia vero verii- 
cem hujusmodi ver» unitatis et orthodoxe (idei 
"bene sumpsisti, neque hoc igneramus. Sed ne cum 
h's qui adulterant. veiitatis dogtna reputemur, tua 
pietati. suggerimus 2 quoniam sancti. concilii in. Ni- 
cma olim et ab initio eelebrati fidem et suscipimus 
et tenémus. Quando etiam cousubstantialitatis. no- 
men, quod aliter se-quibusdanm habere videtur, di: i- 
mus cautam interpretationem a Patribus excepissc, 
quippe significantibus queuiam ex substantia Patris 
na:us est Filius ; et quia simi is per substantiam Pa- 
tri est 304g. Non enim veut aliqua passio circa 
ineffabilem nativitatem ereditur. Neque secundum 


D aliquem, paganorum usum p-rcipitur a Pa ribus sub- 


santi: nomen dietum ; sed ad destructionem Aria- 
norum, qui presumpseruut ex. non exstantibus de 
Christo aliquid impie przdicare. Quod etiam isti, 
qui nunc inzqualitotem asserunt, asperius et auda- 
cius ad vastandam Ecclesiz concirdi πῇ imprudenter 
ausi Sunt perpetrare. Quamobrem huic nostro rela- 
tioni sul'junximus exemplar (fidei Niczni conci'i', 
quam etiam decenter amplectimur. Est enim hujus- 
modi : Credimus in unum Denn, Patrem. omnipo- 
tentem, ct reliqua. Et subscriptio : Mele.ius episco- 
pus Antiochiz obtuli, iu suprascriptis conseutiens, 
Eusebius Samosateuus, Evagiius S:culus, Urauius 
Apamie, Zoilus Larisseuus, Acacius Cies.ies, Antie 
pater Rliosi, Abramius Urimenus, Aristunieus Sv» 





1011 


- 


M. AURELII ΟΛΘΘΙΟΌΡΟΕΙ 


1072 


leucobeli, Barlabentus Pergami, Uranims Melitinzz, A quaces eunuchos, auctores hujusmodi scelerum at- 


M ;gnus Chalcidis, Euthicius Eleutheropoleos, Josa- 
eius Armeniz majoris, Titus Bostrensis, Pelagius 
Laodici»s, Arabianus Adrensis, Piso Adadenus per 
Lamirionem presbyterum, Sabinianus Zeuginatis, 
Athanasius Ancyrz per Orphitüm et Aetium presby- 
teros, lrengus (22, Piso August, Patricius Palti 
per Lawirionem presbyterum, Aunatolius Bero, 
Tlieotimus Áranienus, Lucianus Arcenus. Ilunc ita- 
que libellum in collectione synodalium Sabini con- 
"scriptum invenimus. Verum imperator propositum 
hoc habebat, ut blandimentis et suasione verboruin 
discordantium contentiones abscinderet , dicens : 
Nulli quidem se quomodocuusque credentium fore 
molestum, eos tamen diligere οἱ niis honorare qui 
principium ecclesiastice unitati. praeberent. Quia 
vero hoc egerit, etiam Themistius philosophus ait in 
laude quam in ejus protulit consulatu , ubi miratur 
imperaterem quod permiserit unumquemque colere 
sicut. vellet; atque devicerit blandientiumi wores, 
quos valde deridens, ait manilestari per purpuram *. 
SocRATES, lib. m, cap. 20 e( 91. Edit. Christ. Vales. 
tip. 91 et 25, p. 202. 

lgitur imperator iunc etiam Secundo nomine prz- 
fecturam gubernanti, praztorianam legem dedit, ut 
capitali sententia plec!eretur qui sacram virginem 
nupiiali thoro violore praesumeret, vel impudico 
aspectu respiceret, ne dicam abripere ferte tentaret. 
Quam legem ideo posuit, eo quod Juliani tempori- 
bus quidam hujusmodi virgines uxores ducere prz- 
jumpseruut. SozouEs., li*. vi, cap. 5, p. 640. 


CAPUT V. 


Quod Athamosius venerit αὐ Jovianum, et ab eo ait 
decenter honoratas. 

Inter bxc Athanasius Alexandrine sedis episco- 
pus, cam paucis suorum commonicato consilio ne- 
cessarium judicavit ut Christianum videret impera- 
torem. Vepiensque Antibchiam, principem de qu. bus 
oportebat edocuit. Quidam aiunt quia euin ipse ima- 
gis evocave it imperator, ut quz necessaria pro re- 
Hzione et recta fide videbantur exponeret : dispo- 
nensque, &t decebat, causas Ecclesi, de reversione 
togitabat, Verum Euzoius Ariano secte, Antio- 
then:z civitatis episcopus, stedebat ut Probatianus 
quidam eunuchus in Alexandrina urbe ordinaretur 
episcopus. Cunique hoc ageretut, Lucius Alexandri- 
uus ἃ Georgio presbyter ordinatus, adiit. imperato- 
rem; et maledicens Atlianasio, quasi temporibus 
episcopatus sui fuisset inscriptus [ed. Niv. et Frob., 
sccusatus], et plurima exsilia. sub praecedentibus 
:ustinu:ssel in peratoribus, essetque circa. sacra cr 
cum eausa discordiz : supplicabat insuper n& alius 
in Alexandrina civitate ordinaretur episcopus. Ve- 
rum imperator sciens quante Athanasio ivimieorum 
maidim provenissent, derogationes hujusmodi non 
respexit; sed Lucium quidem cum multa intermina- 
tione tacere jussit ; Probatianum vero ejusque se- 


que turbarum castigandos esse prscepit. Porro 
Athanasium, amicum sibi maximum factum, desii- 
navit in Z:yptum ; ut, sicut ei videretur, causas 
Ecclesiarum populos;ue disponeret. Fertur enim 
quia eum pro maxima v:rtule conversationis ssplien- 
tisque liudaverit. Aiunt quidam, antejuam sub 
Constantio imperatore Ariani tenerent Eccle:ias, 
Somnium vidisse Antonium mons3chum, quasi bur- 
dones altare sacrum ca!cibus evertissent, exper- 
rectumque dixisse : quoniam ab adulteris et permix- 
tis hominibus Eccle-ia calcaretur. Qux non fuisse 
mendacia posterior monstravit eventus. Sozougv., 
lib. νι, cap. 5, p. 043. 


CAPUT VI. 
De consulatu et fiue Joviani. 


Tunc igitur imperator, impetum retineus h:reti- 
corum, discessit ab Antiochia, et venit ad Tarsum 
Ciliciz, ibique corpas Juliani sepelivit. Et dum 
cuncta solemnia funeri ejus exhibuisset, consul est 
designatus (An. Dom. 564). Dumque Constantinopo- 
lim festinaret, venit ad prz:dium nomine Dadastaua 
inter Galatiam et Bithyniam : quo philosophus The- 
m'slius cum aliis senatoribus occurrens, consularem 
recitavit orationem. Feliciter tunc agi poterant res 
Romane publice et simul ecelesiasticae sub principe 
beuigno disposita», nisi repentina mors talem virum 
ab liominibus absiulis:et. In predicto namque prz- 
dió hiemis tempore, in phraxis languore coustrictus, 


C est mortuus consulatu suo et Varroniani filii, sep- - 


tii» decima die Februarii mensis; qui regnavit 
mensibus septem, vixit annis trigiuta tribus. Socn- 
TES, Kb. in, cap. 22. Edit. Christ. Vules. cap. 26, 
p. 208. 


CAPUT Vil. 
De ortu principis Valentiniani, et quemadmodum [ra- 
trem Valentem ipse fecerit imperatorem. 

Cumque in Niczam Dithyuni:ze venisset exercitus, 
Valentinianum ordinavit imperatorem, virum opti- 
mum, et apice principali dignissimum. Soa0uEN., 
[ib. v1, cap. 6, p. 614. 

Valentinianus igitur ordinalur vicesima quinta die 
ejusdem Februarii mensis, Pannonius geuere, de Ci- 
bala eivitate ; cui tunc erat inilitum cura commissa, 
quoniam probatissime militareni uoverat disciplinain. 
Fuit etiam vir magnanimus, et semper przesenti for- 
luna melior apparebat. SocnaTEs, lib. 1v, cap. 1, 
p. 210. 

Is enim non modo fortitudine, sed etiam pruden- 
tia, temperantia, atque justitia, et corporis magni- 
wdine przfulygebat. Sie enim fuit regalis 305 pa- 
riter et urbanus, ut dum evercilus tentasset ei aliuin 
sociare cohsoNem, ille responderit, quod cautatue 
ab onibus : Vestrum, inquit, fuit, o milites, impe- 
ratore non existente inihi dare regimen imperii ; ve- 
rum, ubi hoc ego suscepi, ueum jam, et non. ve- 


* Ed. V. et Frob. manifestare piirpuram. Ed. Niv. addit, eos non Deum sd purpuram magts colere. 





1725 


Il3TORJA TRIPARTITA. LIBER VII. 


M 


etium est de rebus cogitare communibus. Cujus A commisi corpora, tu. autem animas; et meam elec- 


versa mircati milites, ejus secuti sunt voluntatem. Αἱ 
ille fratrem de Pueonia [ms. Santheod., Pannonia] 
vocans, quod non debuit, socium fecit imperii. TBEO- 
IoRETUS, lib. 1v, cap. 9. Edit. Christ. Vales cap. 6, 
p. 156. . 

Post triginta dies auspicii sui. 

Cui Asi scepira contradens, pariter et Egypti, 
, Europam sibi distribuit. Et veniens ad [lesperiam, 
omnei illic (ed. illico) edocuit xquitate:n, a przedi- 
cationibus pietatis incipiens. SocnaTEs lib. iv, cap. 4, 
pag. 210. Tukopon&rUus, lib. 1v, cap. 5. Edit. Christ. 
Vales. cap. 6, p. 156. 


CAPUT Vill. 


De Ambrosii Mediolanensis eyiscopatu atque. fiducia 
loquendi. 

Auxentio namque defuncto, qui Mediolanensem 
pr:sulatum tenuerat, multisque fuerat conciliis ab- 
dicatus, evovans episcopos imperator, hujusmodi 
δι αἱ eos verba locutus est: Nostis aperte , eruditi 
quipre divinis eloquiis, qualem oporteat. esse pon- 
tificem, et quia non deceat eum verbo solum, sed 
eliam conversatione gubernare subjectos, et totius 
semetipsum im:tatorem virtutis ostendere, testem- 
que doctrinz conversationem bonam habere.: Talem 
itaque in pontificali constituite sede , cui et nos qui 
gubernamus imperium , sincere nostra capita sub- 
mittam'is, οἱ ejus monita, dum tanquam liomines 
deliquerimus necessario, veluti curantis medica- 


menta suscipiumus, TngopnongTUS, lib. iv, cap. 5. C 


ται. Christ. Vales. cap. 6, p. 156. 

Ilec cum dixisset imperator, petiit synodus ut 
inagis ipse decerneret, sapiens et pius existens. At 
ille : Super vos est, iuquit, talis electio, Vos enim 
gratia divina potiti, et illo splendore fulgentes , me- 
lius poteritis eligere. Tunc sacerdotes egressi, de 
episcopali sede tractabant. Ve:um civitatis babitato- 
res, ut assolet, tuinultus faciebant , alii hunc, alii 
illam ordinari peteutes. Qui enim erant de Ariani 
Auxentii secta similein sibi fieri concertabant. Rur- 
sum orthodoxi sui dogmatis nitebantur habere epi- 
scopum. Ifanc seditionem Ambrosius, cui tunc pr.e- 
si:ialis fuerat cura commissa, cognoscens ei ine- 
lueus. no quid turb:e consurgeret, ad ecclesiam fes- 
Unus accessit. AL illi, eessante seditione, Cominus 
uei dederunt vocem : petentes ut pastor gregis 
ordinaretur Ambrosius , qui nondum fuerat baptiza- 
tus, lloc imperator. agnoscens, repente jus it. eum 
baptizari , et tanquam dignum virum ordimari yonti- 
licem. Noverat eniu ejus certiorem omni pondere 
voluntatem, et totius regule decreta sübiiliora. Ar- 
i itatus eliam αἰ νίαν ia eo esse detretuu , dom ἦι 
ejus electione etiam pars controria consonaret, [s 
vrgo sacri baptisinatis don»  poiirus , gratiam quo- 
que simul suscepit. episcopatus. Quo facto, hunc 
γι. optimus imperator. Salvatori et. Domino 
9 Lulisse fertur. (his quippe quie gerelantue. inter- 
eia). Gratias, inquit, ago tibi, Domine omnipotens 
ei Salvator no.ter, quoniuu huie viro. ego qiiem 


tionem ostendisti tux justitia. convenire. Cumque 
post paueos dies sanctus Ambrosius cum multa fi- 
ducia apud imperatorem quereretur quia male & 
judicibus agebatur, tunc imperator ait : Hanc, in- 
quit , confidentiam tuam dudam novi ; et aperte pro- 
bans, non solum non restiti, sed etiam in electione 
ordinationis tux» socius fui. Festina itaque sanare, 
sicut divina lege precipitur, animarum delicta no- 
strarum. Hzc igitur imperator Mediolani et dixit, et 
fecit, Cognoscens autem quosdam in Asia et Phry- 
gia de divinis dubitare dogmatibus, in Hlyrico qui- 
dem prazcepit synodum celebrari, et quz de illis de- 
crela atque firmata sunt dubitantibus destinavit. 
Porro qui illic convenerant decreveruut fldei expo- 


B sitam in Niczna urbe servandam. Scripsit autem et 


ipse, socium adhibens in suis litteris fratrem , qua- 
tenus in his qux placuersnt duraretur. Nune ergo 
etiam legem ipsam ponere necessarium est quie 
aperte οἱ ejus pietatem przdicat, et Valentis tunc 
sinceritatem sine dubitatione demonstrat, TugopoR&- 
TUS, [:b. wv, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 1. p. 
451. 


CAPUT IX. 


Edicisan Vulentiniani οἰ Valentis de consubstantialt 
Trinitate. 

lipp. maximi, pii, victores, Augusti, Valentinia- 
nus, Valens et Gratianus, episcopis digeceseos Asi:e, 
Phrygi&, Carophrygim, οἱ Pacatianeg, in Domino 
salutem. ; 

Tanto concilio in lllyrico celebrato , et subtiliter 
habita quxstione de sajutari Verbo , ostenderunt ter 
beati pon:ifices Trinitatem consubstantialem Patris, 
et Filii, ei Spiritus sancti. Quam nequaquam. decli- 
pautes, juxta ministeria religionis magui [tegis exer- 
ceut. llanc ergo prad cari decrevit nostra quoque 
po entia : ita tamen ut non dicant a.iqui : Sequimur 
religionem imperatoris , hanc patriam gubernantis , 
et non illi potus obedientes qui nobis salutis man- 
data contradidit. Evangelium namque Christi nostri 
sic habet : Reddite qug sunt Cesaris Cesari, et qug 
suit Dei Deo (Matth. xxi, 21). Quid. ergo dicitis vos 
episcopi et pr:esules salutaris Verb? δὲ ita se habet 
ve«tra probatio, diiigentes alterutros, imperiali abuti 
d:guitate quiescite; et nolite persequi eos qui Dea 
perfecte miuistrant : quorum orationibus et terrena 
bella sedantur, οἱ reccdentium a Deo angelorum re- 
pejluntur incursus, quique onmes damnones corru. 
ptores precuin assiduitate confundunt, t ibuta segun- 
dum leges inferre non respuunt , potestatique regi:m 
non resistunt ; sed. siicera voluntate et superni Dei 
mandata custodiunt, et uostris legibus subjugantur. 
Vos autem. inobedientes esse monstramini. Et nos 
quidem subjiciinur ei qui primus est. et novissimus; 
vo$ autcin vobismet arrogatis. Nos itaque puros nos- 
ipsos a vobis esse desiderawus. Et sicut Pilatus ia 
examiualione nostri Christi , dum nollet eum peri- 
mere , conversusque ad Orientein , et petess aquam, 
diluit manus syas diccns : Innocens. ego sum a saa- 


1015 


guine hujus justi (Mattb. xxvn, 24) : sicetiom 
majestas semper mandavit persecutionem non fieri, 
neque fluetuationes inferri, nec invidere laboranti- 
bus in agro domiuico, neque dispensatores mgni 
tegis expellere; ut non ad przesens et sub imperio 
nostro crescere videamini , et postea testamentum 
905 D»wini subdere passioni, sicul in sa«cuine 
Zachariz. Sed illi post adventum superni Regis, Do- 
mini nostri Jesu Christi disrupti sunt, contr diti 
morti cum adjutore δυο diemone corruptore, Il«c 
precepimus in Megetio, et Ciceronio, et Damasco, 
ei Lampone , et Brintisio, qui auditores fuerunt. 561 
etiam ipsa vobis gesta direxiinus, quatenus cogno- 
scalis ea qux in eximio sunt. concilio celebrata. Ilis 
ergo literis subdidit etiam dogmata concilii, U:ec 
summatim habentia : Profitemur, sequentes magnum 
erüodoxumque conciliun, consubstantialein Patri 
esse Filium; et non sic intelligimus consubsiantia - 
ἰοῦ, sicuti dudum quidam exposuerunt, non vere 
subseribentes, οἱ nunc alii illoa vocantes Patres, 


virutem sermonis respuunt, ct sequuntur eos , qui 


per consubstantialitatem | siwilitudinem significatam 
esse scripserunt ; eo quod nulii reliquarum crealtu- 
r:rum per eum factarum similis sit Filius , nisi tan- 
tumimodo Patri. Sed qui hac exponunt, creaturam 
praicipuam Dei Filium impie dogrmatizant. Nos ita- 
que saj.imnus, sicut etiam concilia nuper Roma et in 
Qalliis celebrata, unam esseeamdemquesubstautiam 
Patris , et FHii, et Spiritus sancti in tribus personis, 
quod est in tribus perfeetis subsistentiis. Confitemur 
autem secündum Nicznam expositionem, et incar- 
patum Filium Dei corsubstaMialem ex Virgine san- 
cta Mairía , et in bominibus inhabitasse , el complesse 
dispensa'ionem pro nobis omnem in nativitate, et 
passione, et resurrectione, et in coelos ascensione ; 
ct iterum venturum, ut reddat nobis similitudinem 
diviuam ; a semetipso Deum existentem carnigerum, 
et hominem Deiferum. llis ergo qux? przdicta sunt, 
contraria sapientes anathematizamus, el eos simnl 
qui non vere anatbematizant eum qui dixit , Ante- 
quam nasceretur , non fuit Fiiius ; sed scripsit , quia 
et antequam opers naseeretur , vir:ute erat in Patre. 
l'oc enim et iu omnibus creaturis est, quie non 
semper existunt sicuti Deus. Filius eni:n. semper 
cum Paire est, sempiterna nativitate progenitus. 

Hzc igitur imperator summatim signiflcavit : ego 
vero etiam ipsas concilii litteras ponendas existimo. 
TneoponETUS , lib. 1v, cap. 7. Edit. Christ, Vales. 
cap. 8, p. 158. 


. CAPUT X. 


Epistola. lllgricianorum episcoporum ad Orientales 
episcopus  profiteutiun. comsubstantis[em | Trinita- 
tem. 


* Episcopi Illyrici episcopis Ecclesiarum Dei, dic- 
cescos Asianz , Phrygie, Carophrygie , et Pacatia- 
Gina, in Domino salutem, 

Cunvenientibus nobis ia unum, et habita maxima 
questione de. salutari Verho, probavimus consub- 

&&ntialei esse Triuitatem Patris, et Fil'j, et Spi- 


M. AURELII CASSIODORI 


B 


1076 


nostra À ritus sancti. Quamobrem justum fuit vcbis litteras 


destinare, non quibusdam argumentationibus reli- 
gionem Trinitatis scribentes , sed in. humilitate ro- 
gantes. Has nostras litteras destinavimus per dilec- 
tissimum fratrem et consacerdotem nostrum Elpi- 
dium presbyterum. In prasentibus itaque nostris lit- 
teris, quasi illud refertur, quod in Sa!vatoris nostri 
Jesu Christi libris ascriptum est, Ego quidem sum 
Pauli , ego autem. Apollo, ego vero. Cephe.. Nunquid 
Paulus crucifixus est pro vobis, aul in nomine Pauli 
baptizati estis (I Ccr. 1, 13, 15)? Et hzec quidem sulfi - 
ciebant humilitati nostrz, etiam si non vobis uni- 
versales litteras mitteremus, propter tautum tiinorein, 
quem ibi przedicatis cunctae vestre. provinciz, a Pa- 
treet Filio Spiritum sanctum dividentes. Quamobrem 
necessarium habuimus ad vos destinare dominum 
nostrum et comministrum Elpidium presbyterum, a 
regio principatu Romanorum has litteras deferen- 
tem ; ut si forte talis est praedicatio veslra cegno- 
scat, quoniam qui consubstantialem Trini atem non 
praedicant , anathema sint. EL si quis his non com- 
municans invenitur, anathema sit. His autem qui 
consubstantialem pradicant Trinitatem , przparata 
sunt regna coelorum, ftog:mus ergo vos, fratres, ut 
non aliud doceatis , non aliud innoveiis ; scd consub- 
stantialem semper et ubique pra dicantes Trinitatem 
possidebitis regnum Dei. Ob hoc sciibentes , et com- 
memorantes, las literas destina vimus. De episco- 
pis autem constituendis vel comministris jam consti- 
tutis, $i permanserint usque ad linem sani, beue; 


C alioquin ex ipso presbyterio repellantur. Similiter 


presbyteros atque diaconos in sacerdotali ordine de- 
fiuivimus, ut sint irreprehensibiles uudique , et 8 
curia, et ab officio militari. Propterca ergo lioc no- 
luimus plurimis verbis scribere , eo quod direxeri- 
mus unum ex omnibus dominum noslrum et commi- 
nisirum Elpidium , studiose przdicationem vestram 
cogniturum , si ita se babet, sicut audivimus a do- 
mino nostro et consacerdote Eustaihio. De cetero 
licet aliquando in errore fueritis, deponentes vete- 
rem hominem , induiwini novum (Coloss. n, 9, 10). 
Nam et ipse frat: et comminis:er Elp dius docebit 
vos veram predicare fidem : quia saucta Tiiuitas 
consubsiantialis Deo et Patri, et Fil;o. cuum Spiritu 
sancto sanctificata , glorificata , manifestata est : Pa- 


D ter in Filio, Filius in. Patre , cum sancto Spiritu in 


szcula. Hoc itaque declarato, aperte poterimus san- 
ciam Trinitatem con(iteri consubstantialem. esse 
secundum fidem olün in N.dea expositam , quam 
Patres confirmaverunt. Qua tide praedicata, poteri- 
mus erroneum diemoncim declinare. Quo exstincto , 
pacifieos nosmetipsos litteris degentes in pace s»lu'a- , 
bimu:. Scripsimus itaque vobis, ul noveritis Aria:.os 
esse condemnatos, uvleutes confiteri ex Patris sub- 
stantia Filium et Spiritum sanctum, quorun uomina 
suut subjecta, Folychronius, Telemachus, Faustus, 
Asclep ades, Amantius, et Cleopater. Il:ec ergo ita 
se babent , iu gloria Patris, et Filii, et Spiritus 58:}- 
cti, in. s;ecula smeulorum. Amen. Valere vos opta- 
mus Patri et Filio Salvatori Cliris:o, cum sancig 


1077 


WiSTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1078 


Spiritu multis annorum curriculis. TnroponETUS, Α languor multa monasteria, magis autem Iitronum, ut 


lib. 1v, cap. 8. Edit, Christ. Vales. cap. 9, p. 160. 


CAPUT XI. 
De haeresi Audeanorum. 


Famosissimus igitur imperator tanquam aposioli- 
cis dogmatibus sollicitudinem  perhibebat. Interea 
Syrus quidam et genere et lingua pariter , Audzeus 
nomine, ilio tempore fuit 3077 dogmata nova re- 

periens : qui dudum quidem malignos l'abere con- 
ceptus incipiens, tunc manifestus apparuil. Prius 
namque fatue intelligens quod scriptum est : Facia- 
wus hominem αὐ imaginem et similitudinem nostram 
(Gen. 1, 26), humanam formam putavit habere Divi- 
nitatem, et corporis partibus esse distinctam, divina 


ita dixerim, speluncas invaderct, eas incendit, et lu- 
pos ab ovibus segregavit. Similiter etim Armphilo- 
chius, famosissimus ille Lycaonensis antistes, dum 
hiec pestis illic cresceret, eam valde compressit, et 
oves qua tali contagione vexabantur eripuit. Po?ro 
Flavianus ubiqne laudabilis presul Antiochevus, au- 
diens hos in Edessa degere, et venenum proprium 
urbibus vicinis aspergere, turbam dirigens monach^- 
rum deduxit ad Antiochiam, et negantes eam pestem, 
lioc modo redarguit : accusatores itaque dixit ca'um- 
niosos esse, testes vero mendaces, Adelphium autein 
valde seuein. cum mansuetudine vocans, et juxta se 
sedere precipiens, ait : Nos, o senior, qui jam ma- 
gnam partem vitz transivimus , hamanamque didici- 


Scriptura nequaquam sensum respiciens, qu£ 8?pe p mus valde naturam, et adversariorum daemoniorum 


'iviu s operationibus humanorum membroruti no- 
mina circumponit, quoniam qui facile subtiliora 
intelligere nequeunt, per hxc Dei providentiam ma- 
gis agnoscunt, Adject autem huic. impietati et alia 
bis vicina. Ex vesania namque Maneiis aspersus, 
neque ignis, neque tenebr.rum Deum asseruit Crea- 
tórem. Sed πόδ quidem et quecunque his similia 
celant Manetis vesanix participes, ut iste yr:edica- 
bat, ab Ecclesia segregati sunt : quia quidam male- 
dicimm asserunt pactum ; quidam vero cum inulieri- 
bus non lege [ed. V., non longe|cohabitantes, contra 
legem vivunt. Et propterea dicunt remotius esse 
vivendum , celantes dogmatum blasphemiam. Est 
tamen eis habitatio arrogahtiz plena, οἱ pharisaicze 


medicum accusabant in. templo, dicentes apostolis : 
U! quid cum ptibl canis et peccatoribus manducat ma- 
gister vester (Luc. v , 50)? Et per prophetain de tali- 
bus dicit Deus : Qui dicunt, mundus sum, noli me 
tangere, isi. fumus erunt in furore meo, ignis ardens 
toa. die (Isai, Lxv, 
guere. pfaseutis temporis non est; quapropter ad 
narrationem. reliquam. procedamus. 'THEODORETUS, 
lib iw, cap. 6. Edit. Christ. Vales. cap. 10, p. 162. 

Ea .tempestate. Messalianorum, quos Εἰυχήτας, id 
est Oran.es, appellaat, lieresis est exorta. Vocantur 
autem οἱ alia appellati:ne Εἰ νθουσιασαὶ, id. est saeri- 
ficatores. lbi euim cujusdam d.emonis operationem 
exspectant, et hanc sancti. Spiritus prisseniiam arbi- 
irintur. Qui. vero integro hujus rei languore paftici- 
pautur, aversantur oper:stionem manuum, quasi ina- 
lignam; som:'oque semcetip.os indulgent; et. iniqui- 
tatum. plantasias, prop'etias apsellant Hujus. ha- 
reseos princip s fuerunt. Dadosius, et Sebas , et 
Adelphius , llermas, et Symeones, οἱ alii, qui ab ec- 
clesisstica quidem nequaquam cimmunioie rece se- 
runt : dicentes divinum clbuin nihi! nec prodesse nec 
lxdere, de quo Dominus d.xit Christus : Qui comed.t 
meam carncm εἰ bibit sanguinem meum viret in. ceter- 
num (Joan, v1, 55). Cumque. voluerint. celare hunc 
lavguorem, etiam convicti impulenter. negant, el 
alios hxc sapientes, qux ip-i animo retinent, prorsus 
abdicant. Litoius itaqne przesul Melitinensis Eccle- 
si, diviuo zelo decenter orn tus, vilens eo quod hie 


5). Sed horum stultitiam redar-' 


machinamenta agnovimus, ipso experimento gratixe 
rainistrationes edocti sumus ; isti vero cum sint juve- 
nes, nihil horum perfectius agnoscentes , spiritalia 
audire verba non poterant. Quapropter dicite mili 
quomodo credis spiritum contrarium recedere, ct 
gratiam sancti Spiritus advenire? flis verbis senex 
ille inuleatus, omne venenum quod celabat evomui:, 
a'que dixit : Nullam quidem utilitatem ex sancto ba7- 
tismate baptizatis accedere, sed solam studiosam 
orationem inhabitantem dzemonem effugare. Diceb:t 
insuper unumquemque nascentium ἃ progenitore suo 
sicuti naturam, sic etiam daemonum trahere famula- 
tum. Et his expulsis per illam orationem studiosain 


. Beh . sanctum Spiritum advenire et sensibi'iter ac visibili- 
propago doctrinz. Nam illi animarum et corporum C 


ter suam designare pressentiam, atque corpus passio- 
nibus motus cujuslibet eripere, οἱ animam a mala 
vo] ntate penitus liberare ; ita ut nequaquam de ccc- 
tero egeat, neque jejunio maceraute corpus, neque 
doctrina refrenante, et progredi discipHna libenter 
edocente. Non solum autem qui lioc impetraverit, 
corp^ris, inquit, exsultatiouibus liberatur; seJ aperte 
eiiam futura przvidet, et sauctam Trinitatem oculis 
cernit. Hunc itaque Flavianus fetidissimum effodiens 
fontem, et ejus pocula cuuctis examinanda produ. 
cens, infelicissimo ait seni : Vetustissime malor::im 
dierum, increpavit te os tuum, οἱ non ego; labia 
enim tua testantur adversum te. Cumque. hic lan- 
guor cunctis innotuissel, de Syria quidem expulsi , «t 
ad Pamphylism sunt progressi , camque hujusmodi 


p peste compleverunt. Tnzoponrics, lib. ww, cap. 1U 


Edit. Christ. Vales. cap. 11, p. 165 


CAPUT ΧΙ]. 
D« Lampsaceno concilio. . 


lgitur Valentinianus cum ita saperet. sicut. Niccni 
Patres, similia profitenübus proderat; aliter. vero 
sapientibus non erat importunus. Qui cum initio T«- 
gni de urbe Constantinopolitana per Thracias pro pe- 
raret ad Romam, tunc episcopi Ilellosponti, Bithy nir, 
et quicunque consubstantialem Patrem ac Filium 
predieabant, legatum «niserunt. Hypatianum , lHlera- 
cle: Perinthi przsulém, quatenus dignaretur ad 
emendationem dogmatis interesse. Is cum adisset 
imperatorem, et episcoporum lezationem intitmasse!, 


1979 


M. AURELII CASSIODORI 


1031) 


respondens Valentinianus, ait : Mihi quidem cum Α ruere in blasphemiz foveam persuasit : cujus seduo- 


minimus de populo sim, fas non est ta'ia perscru- 
tari. Verum sacerdotes, quibus hxc. cura est, apud 
semetipsos congregentur ubi voluerint. Cum hzc ita- 
que respondisset princeps, in Lampsacum convenc- 
runt episcopi. Cumque duos tractassent. menses, no- 
vissime decreverunt yt ea qux Const.n'inopoli gesta 
fuerant, studio. Eudoxii et Acacii , vacuarentur. Si- 
militer aulem ut vacaret etiam expositio fidei, quam 
velut Occidentalium episcoporum proferentes , quos- 
dam subscribere in ea, sub ea promissione fecerunt : 
quia quod fuerat constitutum de dissimilis substan- 
t: nomipe, penitus abdicarent; quod etiam sunt 
wentiti. Similem vero esse Patri Filium per substan- 
tiam as*erebant : dicentes. necessariam 808 similis 
adjectionem propter significationem substantiarum 
| Mas. , subsistentiarum]. Fidem vero illam esse prz- 
cipiendam per omnes Ecclesias, qua» Seleuci: fuerat 
promulgata et exposita in dedicatione Anitiochens 
probatur ecclesim. Deépositos autem ab eis qui dissi- 
milem Patri Filium asserebant, scdes proprias reci- 
pere decreverunt, Si quis antem eos accusare vellet , 
wquo hoc periculo facere sanciverunt : judices esse 
decernentes episcopos rccte sapientes, et de vicinis 
provinciis ip ecclesiam convenientes, ubi testes es- 
*ent singulorum qui dicerentur oppressi. Ilac decer- 
nentes, cum evocassent Eudoxium et qui cum eo fue- 
rant, locum eis pon:tentiz. tribuerunt. Quibus obc- 
dire nolentibus, qu: fuerant placita cunctis Ecc'esiis 
intimarunt. Cumque crederent studere Eudoxium ut 


D 


universa regalia swe partis faceret, ct istis sine dubio C 


derogaret, necessarium putaverunt ut. przcurrerent, 
et qu:e fuissent Lampsaco gesta nuntiarent. Remean- 
tem itaque 7Valentem imperatorem de Thracia, in 
lleraclea adieruut. Fuerat. enim cum fratre suo di- 
gressus usque ad quemdam locum. Tunc enim Eu- 
doxius jam apud principem atque proceres pra:cipuus 
habebatur. Adeuntibus ergo legatis ἃ Lampsaco mis- 
sis, jussit imperator ne semetipsos ab Eudoxio sc- 
pararent. Qui dum resisterent, et de gestis Constanti- 
nopolitanis apud Se]eucenum concilium habitis ad- 
versus Eudoxium quererentur, commotus ad. iram 
princeps, illos quidem deputavit exsilio, ecclesias 
autem tradi jus-it Eudoxio. SozowgN., "δ. vi, cop. Ἴ, 
p. 616. 


CAPUT ΧΗ 
Quemadmodum Valens facius fuerit Arianus. 

Tempore quo Valens suscepit impérium , apostoli- 
cis dogmatibus ornabatur. Cum vero Gothi transis- 
sent. Histrum, et Thraciam peragrarent, col:ecta mi- 
litia j.ugnare οἱ gitab.t adversus eos. Cui placuit ut 
(on nudus saera gratia dimicaret, sed saneli baptis- 
matis munitus armis ; et hoc quidem bene placuit, et 
valde sapienter. Quod. vero. postea gessil, magnam 
animi mollitiem el proditionem siguificat veritatis. 
Ea namque infelix passus et. qux prog: nitor Adam. 
Conjuyis enim est. seductus alloquio, et muiiebribus 
veilus illaqueatus,. Hla namque. primitus Ariau:e fal- 
Jacke captienibus irretita , etiam istum secum cor- 


tionis auctor fuit Eudoxius. Is enim adhuc Consta:- 
tinopolitanze gubernacula tenebat Eecclesi:e, non rc- 
gens, sed suam potius mergens navem. Tunc ergo in 
ipso baptismatis tempore, jurejurando miserrimum 
obligavit, ut et in impietate dogmatis permaneret, et 
undique contraria sapientes expelleret. Sic igitur ille 
doctrinam apostolicam derelinquens, contrarias psr- 
tes sumpsit, et post paululum qua juraverat adim. 
plevit. THEopoRETUS, lib. 1v, cap. 11. Edit. Christ. 
Vales. cap. 12, p. 105. 


CAPUT XIV. 
Qua crudelitate Valens sit usus. adversus orthodoxos 


Interea venit in Eurceam ; metuebat enim ue forte 
Pers: pacia sub Joviano triginta annorum facta sol. 
verent. Qui cum nihil moverent, degebat in Antio- 
chia. Quo tempore Melctium quidem episcopum de- 
s'inavit exsilio, Paulino vero reveritus , illius vitz 
pepercit. Kos autem qui Eudoxio communicare no- 
lebant, Eccle. iis expulit, pecuniis condemravit, ver- 
beribus et aliis rebus afflixit. 

Dicitur enim quia etiam multos in Oronte flumine 
&uffocasset. SozouEN., lib. vi, cap. 7, p. 647. 

De Samosata autem sanctum. Eusebium expulit, 
Pelagium, mirabilem pastorem Laodicensium, urbe 
privavit : qui cum in juventute duxisset uxerem , in 
ipso thalamo prima die nuptiarum sponsz persuasit 
ut puritatem communi voluptati prieponeret, atque 
ut cbaritatem .fraternam adipisceretur, pro copulis 
nuptialibus. erudivit. SocRaATES, lib. iw, cap. 92, 
p. 219.—TuE&oposnkETus, li^. wv, cap. 12. Edit. Christ. 
Vales. cap. 15, p. 105. 


CAPUT XV. 
De tyrannide et perditione. Procopii. 


Cum lixc autem. in Syria. flerent, surrexit. Con- 
st;ntinopoli tyrannus nomine l'rocopius : qui parva 
tempore multam sibi militiam co.cervans, festinabat 
adversus imperatorem. Quod dum nuntiatum fuisset, 
conturbatus Valens paululum suum impetum retmo- 
ratur. Cumque belli eventus interea parturiret , ter- 
rainotus factus multas diruit civitates. Sed etiam 
mare terminos proprios immutavit, et in quibusdam 
locis tanto potius influxi', ut loca qux pridem am- 
bulari poterant rigarentur; ab aliis vero locis tau- 
Ium recessit, ut arida tellus inveniretur. Hoc ergo 
factum est. primo duorum principum consulatu (An. 
Dom. 563). SocRATES, lib. iv, cdp. 5, p. 212. 

Se.juenti autem anno, Gratiani et Dagalaiphi ccn- 
sulatu (An. Down. 366), bella. parabantur. Cumque 
iyrannus Procopius de Constantinopoli digressus , 
castra inoveret adversus imperatorem, audiens Va- 
lens, *enit ab Antiochia, et cum eo congressus est 
cirea civitatem Phrygixs Nacoljam. Et prima quidem 
pugna devictu; est. Post. paululum vero Procopium 
cepit, tradentibus eum Agelone Gomarioque militi- 
bus, quos etiam postea inoyinatis quibusdam supyp'i- 
Ciis jussit expendi. Despicieus enim jusjurandum 
quod cis or.vbuerat, serris divisos crudeliter intere- 





1051 


lIISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1:89 


tiit, Tytannum vero duabus vicinis arboribus flexis, A aliumque pro eo Eunomium nomine fecissent epise- 


singulos in eis pedes ejus ligari fecit, qu:xe dimissze 
' erreur repeteute3 ,  Procopium diviserunt. Et h«c 
modo tyrannus. interiit. SocnATES, lib. 1v , cap. 5, 
yag. 915. | 


- 


309 CAPUT X VI. 


De exsilio sancti Eusebii Samosaleni pontificis, et 
quia cives ejus, amore fidei alii episcopo se subdere 
noluerunt. 

Eusebius interea Samosatenus episcopus in Thra- 
ciam exsilio deportatus, apostolicis laboribus desu- 
dabat. 15 enim multas Ecclesias desolatas pastoribus 
esse conspiciens, habitu militari sumpto, et calamato 
caput operiens, Syriam peragrabat, et Phoenicen, 
pariter et Palestinam , presbyteros ordinans atque 
diaconos, aliaque Ecclesi: replebat officia. Sicubi 
autem inveniret sibi concordes episcopos, eos pra- 
sules egentibus constituebat Ecclesiis. Quan:am vero 
: fortitudinem sipientiamque monstrarit imperialem 
suscipiens jussio::em qua eum przcipiebat in Thra- 
ciis habitare, necessarium arbitror nescien!es agno- 
scere. Veverat enim gerulus hujus preceptionis circa 
vesperam; quem Eusebius silentium hahere, et ad- 
ventum sui celare jussit, dicens : Si cognoverit hxc 
turba, sacri zeli amore flammata, te quidem interi- 
met; ego autem pro tua morte apud Deum poenas 
cogar exsolvere. Cum haec dixisset, vespertino con- 
suete niluisterio celebrato, circa ipsa somni primor- 
dia uni famulorum secretum pandens, solus egressus 


pum, nullus illic habitantium, non pauper, non di- 
ves, non famulus, non opifex , non agricola, uon - 
hortulanus, non vir, non mulier, non juvenis, non 
senex, ad ecclesiasticum accessit consuete collegium, 
solusque degebat episcopus, tune nullo eum neque 
videitte, neque penitus appellante, licet feratur eun 
multa vixisse mansuetudine : cujus rei lioc probatur 
indicium. Cum enim veluisset lavari, et ejus famuli 
balnei januas obserassent, volentesque ingredi pro- 
hiberent; ipse populum-ante januas videns, ess ape- 
riri przecepit, et libenter secum omnes lavacro parti- 
cipa:i. Hoc idem etam in balnei solio fecit. Nam 
cum lavanti sibi quosdam videret astare, jussit ut 
cum ipso communiter aqua calida fruerentur qui ta- 


B centes astabant. At ille honoris causa hoc fieri pu- 


tans, velociter ascendens, egressus est. Illi vero ne- 
quissimz hzresis immunditia, etiam aquam judicantes 
esse pollutam, eam repente cuniculorum egestionibus 
tradiderunt, et alterum fecerunt solium temyerari. 
Quod ille cognoscens , relicta civitate discessit, ini- 
micam habitare civitatem , et horrorem habentem 
adversum se communem, arbitratus opprobrium. 
Quo de Samosatis abeunte, Lucium pro eo aperte 
lupum et ovibus inimicum constituerunt. Sed oves, 
licet desolata: pastore, tamen qu:e sunt pastoris ope- 
rabantur. Permauserunt enim doctrinam apostolicam 
inviolabiliter conservantes. Quomodo enim etiam 
Lucium omnes habuerint odio, aliis narrationibus 
ex,lanabo. Adolescentes in platea splixram alteru- 


csl senex : sequebatur itaque famulus, plumacium Q tris porr.gentes , lusu delectabantur. [sto autem 


Luitummodo el codicem gerens. Cuinque venisset ad 
L.uphiratis fluminis ripam, juxta ipsos muros civitatis 
ex pisitam, ascendit in navem, ut ad Zeugma naviga- 
ri; juss.que nautis ut 1emigarent, factoque die 
i'e quidem pervenit ad Zeugmatis locum. Samosatz 
vero g: n.tibus et lamentatione completi sunt. Nom 
cum iie servus suis proxinis qua jussa fuerant indi- 
«πιεῖ, el qui cuin eo pergerent, et quos codices de- 
tulisset, ingrmiscebaut universi, pastore scilicet pri- 
vati; fluviusque navigantibus atque sequentibus est 
im,letus. Cumque venissent, et desideratum pasto- 
rem cernerent, amplius ejulabant : ac. suspirantes, 
fundentesque lacrymarum fontes, euim retinere nite- 
bantur, ne in luposoves ejus incurrerent. Quem dum 


transeunte, contigit ut sphaera cadens, per asini ejus 
transiret pedes : tum pueri vehementer cjulaverunt, 
arbitrati spheram pollutione completam. At ille hoc 
intelligens, jussit alicui sequentium ut sustineret, et 
quod gerebatur aguosceret. Pueri vero accendertes 
ignem, et sph:eràám jaculantes per mediam flammaw, 
lioc inodo eam arbitrati sunt expiatam. Et hcc qui- 
dem novi esse juvenile et consuetudinis antiqua re« 
liquias. Verumtamen indicium est quod possit osten- 
dere quale odium circa Arianam vesaniam civitas 
habuerit universa. Veruni Lucius mansuetudine not 
est imitatus Euncinium; sed multos quidem sacer- 
dotum fecit. per judices exsilio deportari, eos prz- 
cipue qui viriliter pro sacris dogmatibus dimicabant, 


flectere non valuissent, audierunt eo legente aposto- D usque ad novissimos Romani fines imperii; Evolcium 


licamlegem (fiom.xim1),quie aperte jubet uos princi- 
pibus et potestatibus esse subjectos. Quo facto , alii 
quidem ei obtulerunt aurum, alii argentum, alii vestes, 
alii famulos , tanquam a4 peregrinam et ext-aneam 
properanti terrain. At ille pauca qu:edam a valde no- 
Us accipiens, doctrinisque cunctos et orationibus suis 
«riníus, et pro apostolicis dogmatibus pugnare prz- 
c1,1ec8, ad Histrum profectus est. llli vero ad urbem 
| ropriam remeanies, et alterutros exhortantes, lu- 
p'rum circumspiciebant sapienter iusidias. Nunc 
qooque narrandus est horum fidei calor et puritas. 
l'uto enim me delinquere, nisi per hanc relationem 
ilj; semper memorabiles habeautur. Cum ergo Aria- 
(0ruui parlicipes egregio pastore nudassent gregem, 


dxiconli. minister]o Tüanctuin in. eremum O3sim; Án- 
tiochium vero Eusebii iaxími generatiune decoratum 
(erat enim consobrinus ejus) et multis virtutibus 
eoruscantem , nec non sacerdotii diguitate fu!gen- 
tem, in Armenia téruiinos destinari suasit; cujus 
oyera pro divinis dogmatibus celebrata quis expla- 
nre süfficia * Cum itaque vir sanctus Eusebius post 
multa certamina virtutesqüe müllas , innüumerasque 
vi torias etiam coronam miàriyrii suscepisset, con- 
venit solemni modo provincie synodus pariter et 
Juvianus Pergerix [má., Perrenz] tuuc civitatis epi- 
scopus, qui pauco temporc Arianorum fuerat coui- 
munione maculatus. Cumque universi Antiochum 
elegissent, avunculo proprio successurem, οἱ ad sa- 





1273 


M. AURELIJ CASS:020.1 


41:84 


* 


erum porduzissent altare, et genua ad ordinationem A tate verborum ad suum circumvenire consensum, 


inclinare compellerent, conversus et videns Jovia- 
nuin suo capiti dexteram imponentem, mauum ejus 
repulit : dicens non esse ferendam dexteram qu:e 
aliquando sacramenta blasphemiis celebrata. suce. 
perat, Sed hec. quide:» non post multum temporis 
evenerunt. Tunc enim in interiorem est, ut dixi, 
ductus Armeniam. Qua tempestate vir sanctus Euse- 
bius morabatur apud Hi-trum, Celtis Thraciam de- 
vastantibus et obsidentbus civitates , sicut ejus 
scripta commemorant. Tu£opORETUS , lib. 1v, cap. 
49, 135 εἰ 15. Edit. Christ. Vales. cap. 15 et 11, 
pag. 166. : 


310 CAPUT XVII. 
De exsilio Barse episcopi. 

Barsen quoque (cujus etiam nunc. maxima gloria 
est, nou solum in Edessa, quam regebat, vicinasque 
provincias; sed etiam in Phoenice, et Egypto, nec 
non Thebaida, quas geites cum maximo virtutis su 
rplendore transierat) primum quidem Valens insulam 
Aradum habitare przcepit. Cumque cognovisset in- 
numeros ad eum concurrere populos (quia cum ple- 
vus esset gratia, verbo zgritudines sanabat), in 
Üxyrynehum, ZEgyptiacam civitatem, eum exsilio 
destinavit. Cumque etiam illic ejus gloria omnes ac- 
cenderet, in quoddam castrum novissimum barbaris 
vicinum, cui nomen est Pheno, senex dignus coelesti 
urbe deductus est. Aiunt quidam in Arado hactenus 
cjus constare lectum, eximia celebritate dignum; 
multi enim. infirmantium, cum in illo collocantur, 
falutem fide percipiunt. Tg&oponETUS, lib. iv, cap. 
15, p. 167. 


CAPUT XVIII. 


ltem de crudelitate Valentis quam gessit adversus 
orthodoxos, exstincto Procopio. 


lgitur. imperator, exstincto Procopio, felicitate 
provectus, denuo contra Christianos praelia commo- 
vehat, omuem rcligionem in Ariano degmate cupiens 
concordare. Prxcipue tamen eum ad furorem pro- 
vocabat synodus in Lampsaco celebrata; non solum 
quia Arianorum abdicarat episcopor, sed quoniam 
promulgationem fidei Ariminensis auathematizavc- 
rat. Veniens igitur Nicomediam Bithyuize, convo: a- 
vit Eleusium Cyzici; is enim sectam Macedonii po- 
tius sequebatur, sicut jam dixi. Et faciens conciliuin 
Arianorum episcoporum, cogebat Eleusium ut in illo- 
rum degmate consentiret: Qui primum quidem nega- 
vit; postea vero cum ei minaretur exsilium, formi- 
datus in Arianum dogma consensit. Quo perpe rato, 
mox poenitentia tactus, veniens Cyzicum, c. ruin 
omni populo de violentia querebatur : dicens con- 
sensum violentia, non voluntate factum; et ut qu:e- 
rerent sibimet alium episcopum hortabatur, quoniam 
ipse per necessilatem dogma proprium denegassct. 
Porro-Cyziceni propter amicitias ejus alii episcopo 
subdi nolucrunt, manseruntque sub eo, non tamen a 
propria lieresi permutati sunt. Hoc sudiens Constan- 
tinopolitanus episcopus, Eunomium in Cyzieo ordiua- 
vit episcopum, tanquam qui posset populum ca'lidi- 


D 


Descendente siquidem Eunomio, sacris pr:eceptioni- 
bus (id est, litteris principis) expelli jubetur Elea- 
sius, et in sede Eunomius collocari. Quo facto, ama- 
tores Eleusii extra urbem oratorium fabricantes, 
collectas ibi faciebant. llzc ergo de Eleusio dicta 
sufficiant. Nunc de Eunomio refereudum est. Sozo- 
WEN., lib. vi, cap. 8, p. 648. 


- GAPUT XIX. 
De Ewuomio har. siarcha, 


Eusomius notarius fut Aet i, qui Sine Deo voca- 
batur. cujus meinor.am fecimus. Cum quo duni es- 
set, modum eju$ sophistcum imitatus est; el ser- 
monibus quibusdam vacans, faciensque sibi sophis- 
1nala, non sentiebat. Ex his inflatus, quia in blasphe- 
mias incideret ; quippe dogma zelatus Arii, et multis 
modis re; ugnans dogmatibus veritatis. Paucum qui- 
dem edoctus ex litteris sacris, et eas neque intelli- 
gere prawalens, circo verba frequenter occupabatur, 
easque convertens semper, neque valebat inten'io- 
nis sus propo-itum adimplere; sicut septem ejus 
demonstrant tomi , in quibus vanissime laboravit, 
quos in Epistolam Apostoli ad Romanos fecit; multa 
enim illie verba profundens, intentionem epistol:e 
non potuit invenire. Sunt etiam alii similes ejws libri, 
quos qui legere voluerit, eorum contemptum expe- 
rimentis agnoscet. Hunc igitur Eunomium Eudoxius 
in Cyzico fecit episcopum, expellere nisus Eleusium, 
Cumque illuc venisset, utens more solito dialecti- 
ει, quasi peregrinum aliquid auditoribus inferebat. 
Quamobrem Cyzici tumultus exortus est, cumque urbe 
repulerunt, non ferentes ejus verborum fastum. Qui 
Constantinopolim veniens, cum Eudoxio morabatur, 
episcopatu vacans. Sed ne cetrahere videamur, audi 
vocem ipsius Eunomii, qua pr:xsumit contra Deum 
sophisinatibus loqui. Sic enim ait : Deus de substan- 
tia sua nihil novit amplius quam nos, neque est illi 
potius, nobis autem agnita minus; sed quodcunque 
de illa novimus nos, hoc modis omnibus etiam ille 
novit. Quod autem rursus ille, lioc invenies immuta- 
biliter in nobis. Hiec quidem aliaque similia Euno- 
mius sophisimnata , id est circumventiones faciens , 
non sentiebat occumbere. (Quomodo au(em ab Aria- 
nis paulo post segregatus est, proprio loco narrabi- 
nius. SocnATES, lib. 1v, cap. 7, p. 915. 


CAPUT XX. 


De seviia Valentis contra Con.tantinopolitanos 
orihodoxos. 


Vexabantur enim etiam Constantinopolim habi- 
tan:es, qui Nicznum dogma profitebantur, quos om- 
nes imperator expelli civitate przecepit, Novatiano- 
rum vero etiain ecclesias claudi ; aliorum) vero bae- 
retico.um quod clauderet non invenit, dudum enim 
sub Constaniio [ms. Lyr., Constantino] priucipe pro- 
babautur ablatz. Sed etiam Agelium, Novatianoruin 
episcopum Ecclesi: Constantinopoli constitutze, ex« 
silii deportatione damnavit : dicebatur euim mirabi- 
liter convers2ri secundum ecclesiasticas sanctiones ; 
cujus vita erat philosophica, et a pecuuiaruin pos- 


1085 


IlSTORIA TRIPARTITA. LIBER ΥἹΙ.. 


1086 


sessione segregata; quod etiam conversationls ejus A ejus fuerat natus imperium. Et sequ nti consulatu 


qualitas ostendebat. Una enim tunica utebatur, sem- 
per ambulabat excalceatus. Qui uon longo post tem- 
pore revocatus est, ecclesiasque recepit. Cujus rei 
fuit auctor quidam Martianus, vita, scientiaque 311 
mirabilis, dudum quidem in regalibus militans, tunc 
autem presbyter Novatianus, artem grammaticam 
imperatoris filias edocebat Anastasiam atque Caro- 
&am. Ex quarum nominibus liactenus Anastasiana et 
Carosiana lavacra publica Constantinopoli nuncu- 
pantur. ΘΌΖΟΜΕΝ., lib. vi, cap. 9, p. 649. 


CAPUT XXI. 
De destructione murorum Chalcedonensium. 


jgitur imperator Valens Chalcedonensis urbis, 
contra Byzantium posit:», muros destrui jussit. Jura- 
verat enim hoc se facturum, tyranno victo : quia 
Chalcedonenses favore tyranni ei turpes contumelias 
intulerunt, et portas clausere civitatis. Murus ergo 
jussiose destruebatur imperbtoris, et saxa ad zdifi- 
. cium thermarum, qux Constontianz vocantur, Con- 
siantinopolim vehebantur. In'er qu: saxa unum in- 
ventum est. in quo responsum habebatur inscriptum, 
« olim quidem absconsum, tune quidem manifestum. 

Signiflcabat enim, quia dum proveniret aquarutin 
abundantia civitati, tune murus quidem lavacro ser- 
viret ; innumerz vero barbarorum nationes, Roma- 
norum finibus discurrentes, cum crudelia multa 
committerent, novissime eliam ips» perirent. Post 
aliquantum itaque tempus evenit ut Valens aqu:educ- 


tuin zedificaret, et abundantiam Constantinopoli prze- (c 


leret aquarum; tunc etiam barbare motz sunt na- 
tiones. Responsum tamen etiam alio modo contigit 
adimpleri. Cum enim aquzeductus in civitatem fuisset 
inductus, przfectus urbis tunc Clearchus nymphaeum 
maximum adificavit in platea qu:e Theodosii nunc 
vocatur, ubi aquae affluentia est emissa : jn quo maxi- 
inam festivitatem civitas habuit. Sed hoc responsum 
post paululum est imp'etum. Porro dum solveretur 
morus, principem Constantinopolitani rogaverunt ut 
à muri destructione cessaret. Cum quibus etiam sup- 
ilicabant possessores Bithyni», Nicomedienses atque 
Nieeni. Verum imperator furore plenus, vix quidem 
supplicantium suscepit preces. Volens tamen jusju- 
randum implere, murum destruebat, eumque sub- 
inde minoribus lapidibus rursus zdificabat. Quod 
nunc etiam in quibusdam muri partibus invenitur, 
ubi maximis mirabilibusque lapidibus, vilis nunc fa- 
brica superposita demonstratur. SocRaATES, lib. iv, 
ctp. 8, p. 216. 


CAPUT XXII. 
De nativitate Valentiniani minoris , et de immensitate 
grandinis, et de ortu principis Gratiani. 

lloc itaque tempore talia gerebantur. Sciendum 
famen quia bellum contra Procopiam tyrannum 
gestum est consulatu Gratiani, et Dagalaiphi (An. 
Dom. 366), circ» terminum Maii mensis. Pos! paulu- 
lum vero tempus eodem consulatu, Valentiniano 
principi, in Occidentis partibns constituto, natus est 
(i'ius nomen referens patris, Verum Gratianus anie 


Luj icini et Jovini (An. Dom. 561) grandinis inulti 
tudo in Constantinopolitana urbe secunda Junii men- 
sis die, saxorum gerens similitudinem, vehementer 
effunditur. Quod multi dicebant proptcr motum im- 
peratoris accidere, qui pluriios sacerdotum exsilio 
deporiaverat Eudoxio communicare fugientes. Post 
paululum vero tempus eodem cousulatu, Valeniinia- 
nus princeps filium Gratianum imperatorem consti- 
tuit, vicesima quarta die mensis Augusti. Sequenti 
vero consu'atu Valentiniani secundo, et Valentis item 
secundo (An. Dom. 368), terrx:motus circa Bithy- 
niam maximus Niceam subvertit urbem, undecima 
die mensis Octobris. Agebatur enim annus duodeci- 
mus post Nicomedizx casum. Post paucum vero tem- 


B pus »lio terre motu multa partes Germ civitatis, in 


llellesponto constitute, destructie sunt. llis ergo ita 
provenuientibus, nulla reverentia terruit, neque Eu. 
doxium Arianorum episcopum, neque Valen'em im- 
peratorem. Non enim a persecutione cessabant, Porro 
terrzmo'us tarbarum ecclesiasticarum indiciura esse 
videbatur. Cum ergo multi sacerdotum exsilio porta- 
rentur, soli divina providentia propter eminentem sui 
reverentiam exsilium non sunt. passi Dasilius atque 
Gregorius. Quorum alter quidem Cxsare» Cappado- 
cii fuit episcopus ; Gregorius autem Nazianzenz civi- 
tatis omnino vilissima, qux est posita vicina Caesa- 
rex. De Basilio atque Gregorio procedenti sermone 
narrabimus. SocnaTEs, lib. w, cap. 9 et 10. Edit. 
Christ. Vales. cap. 9, 10, 11, p. 218. 


CAPUT XXIil. 


Quomodo Ariani Macedonianos fuerint persecuti, et 
illi se contulerint ad Liberiu:n. 


Cumque igitur eo tempore consubstantialitatis 
dogma profitentes vehementer. »ffligerentur, rursus 
persecutores contra Macedonianos insurreverunt 
(An. Dom. 567) : qui terzore magis violentiaque co: - 
stricii, per singulas civitates legationibus fungeban- 
tur apud alterutros : judicantes ut per necessitate 
confugere deberent ad fratrem imperatóris, et ad Li- 
berium HRoman.e urbis episcopum, cujus fideu am- 
plectebantur potius quam cominunionem Eudoxii. Mi- 
serunt ergo Eus!athium Sebastiz:, qui sspe fuerat 
depsitus, Sylvanum Tarsi Cilici:e, atque Theophi- 
lum : mandantes ne declinarent fidei causa Liberium, 


D sed Roman: communicarent Ecclesi, ei fidem de 


consubetanualitate roborarent. Hi sijuidem cuim 
litteris in Scleu.ia dispositis, ad Italiam pervencruni ; 
et imperatorem quidem videre non potuerunt ; erat 
enim occupatus in Galliis, et contra Sauromatas di- 
micabat. Liberio tameu epistolaà obtulerunt, qui eos 
suscipere nullatenus voluit : dicens eos Arianos esse, 
nec ab Ecclesia suscipi possc, qui Nicaenam no: sus- 
ciperent fidem. At illi responderunt per paenitenti:m 
sc cognovisse veritatem, ct dudum abnegasse dissi- 
mi'itudinis fidem, et similem professos per omnia 
Filium Patri, nihilque differre a consubstaiiiali per 
omnia similem. Hxc dicentes, exegit Lilicrius scríp- 
lam suz. senteutix dare professionem. ΑἹ illi livel- 
lug porrexerunt in quo eliam proposuerent veiba 





1087 . . M. AURBLII CASSIODORI 1083 
fijei Niczem concilii. Epistolas autem ἃ Smyrna in A philus et Syivanus legii conciliorum. Lanpraci, 


Asia constituta, et Písidia Isauriz, atque Pamphylia, 
nec non Lycia factas, hic propter multiloquium non: 
conscripsi. 319 Verba vero libelli ab Eustathio et 
reliquis Liberio dati hac esse noscuntur. SoCRATES, 
lib. 1v, cap. 11. Edit. Christ. Vales. cap. 12, p. 219. 


CAPUT XXIV. 
Li! ellus. Macedonianorum  Liberio Romano datus 
episcopo. 

Domino fratri et consacerdoti Liberio Eustathius, 
Theophilus et Sylvanus, in Domino salutem. 

Propter hzreticorum vesanas suspiciones, qui non 
cessant catholicis Ecclesiis scandala generate, ea 
gratia omnem occasionem eorum perunentes, profi. 
temur synodum Larmpsaco celebratam, et Smyrna, 
aliisque diversis locis, orthodoxorum episcoporum. 
Pro qua synodo legatione fungentes apud tuam pa- 
t. rnitatem, et universos Italie, cunctosque Occiden- 
tis episcopos, litteras depertauus, catholicam (idem 
Lenere, atque servare quad in saucto Niczno concilio 
sul beatze memerix Constantino ἃ trecentis decem 
εἰ octo. episcopis confirmata, perfecto, «t. immobili 
tatu hactenus, et in perpetuum. permanebit, in qua 
v0ssubstantialitas sanete pieque definita est contra 
Arii pravitatem. Similiterque nos cum pradiclis eam» 
dem lidem tenuisse, atque teuere, et usque ad ter- 
minum custodire monu propria profitemur : con- 


. demnantes Arium impiamque doctrinam ejus cum 


discipulis suis eique similia sapientibus, nec non oim- 


Smyrnz et reliquorum, hane. profess:oneu inanibus 
nostris et propma voluntate subescripsimus. 


Si quis autem preter expositam a nobis fldem, 
contra nos vel eos a quibus directi sumus, aliquod 
crimen inferre voluerit, cum litteris ad nos tux san- 
cLtatis ad quos probaveris orthodoxos episeopos di- 
rige, et apnd eos nobiscum causam dicant. Et si 
quid criminis fuerit approbatum, in auctore precul 
dubio viudicetur. Hoc itaque libello legatarios obli- 
gans Liberius, cos in communionem suscepit. Qui- 
bus dans hujusmodi litteras, abire praecepit. SocRA- 
TES, lib. iv, cap. 14. Edit. Christ. Vales. cap. 12. 
p. 220. 


CAPUT XXV. 

Epistola. Liberii Romane urbis episcopi, et Siciliens's 
concilii ad Macedenianos episcopos post panüen- 
tíam. 

. Dilectissimis fratribus et consscerdotibus Eusta- 

thio, Cyrillo, Hypericio, Heroni, Elpidio, Maximo, 

Eusebio, Eucarpio, Ortasio, Neoni, Eumathio, Fau- 

stino, Proclo, Passinico, Arsenio, Severo, Didymioni, 

Dritanio, Callicrati, Demabio, Edessio, Eustocliis, 

Ambrosio, Gelonio, Pardalio, Macedonio, Paulo, 

Marcello, Heraclio, Alexandro, Adolio, Martiano, 

Sthenelo, Joauni, Maceri, Charisio, Sylvano, Pho- 

tino, Antonio, Authó, Celso, Euphranori, Milesio, 

Patricio, Severiano, Eusebio, Eumolpie, Athanasio, 

Diaphauto, Minodore, Diocli, Chrysampelo, Eugeni^, 


nem lieresim, Sabellianos, Patripass:anos, Marcio- C Eustathio, Callicrati, Arsemio, Eugenio, Mártyri , 


nistas , Photinianos, Marcellianos , simul etiam Pau- 
losamosatenos, eoruinque doctrinam, omnesque his 
similia sapientes, el universas h:reses sancta fidei 
praidictz contrariag, qux pie catholiceque est in Ni- 
c;ea ἃ Sanctis Patribus explanata : anatlematizantes 
pr:cipue explaua'ionem lectam in Arimineusi con- 
cilio, tanquam c'ntrariam prazedietae fidei saucti con- 
cilii iu Nicea ἃ. be celebrati; cujus lectione probata 
ju urbe Thracie Nicma, dolo atque perjurio capti 
Constantinopoli subscripserunt. Est autem fides no- 
Bra, e! eorum pro quibus legatione fungimur, hac: 
Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, 
omnium visibilium invisibiliunque factorem, et in 
un"m unigenitum Deum, Dominum Jesum Christum, 
Fi ium. Dei, natum ex Patre, lioc est ex. subsiantia 
δαῖτα ; Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum ve- 
rum ex Dco vero, natum , non factum, consubstan- 
tial in Patri, per quem omnia facta sunt que in cao 
et quie iu terrà. Qui propter nos homines et propter 


nostram salutem descendit, et incarna!us cst, et homo 


factus, passus et resurrexit tertia. die, ascendit in 
coros, et venturus e:t judicare vivos et mortuos. Et 
in Spiritum sanctum. Eos autem qui dicunt : Fuit 
quando non fuit, et antequam nasceretur non fuit, et 
quia ex non existentibus factus est, aut ex altera es- 
sentia vel substantia dicentes esse, aut convertibilem 
aut mutabilem Filium Dei, anathematizat catholica 
et apostolica Ecclesia. 

Eustathius episcopus Sebastiz civita:is, οἱ Tlico- 


Hieratio, Leontio, Philagrio, Lucio, et universig 
Orientalibus orthodoxis, Liberius episcopus el occi- 
dentales episcopi, in Domino salutem. 


Optabile nobis pacis atque concordie gaudium 
vestir: litterze detulerunt, fidei lumine resplendentes, 
fratres charissimi, οὐ αι. nobis per charissimos fra. 
tres et coepiseopos Eustathium, Sylvauum, atque 
Theophilum, et, maxime quia. vestram senteunliani 
vestrosque sensus concordare οἱ consonare cum iei 
luinilitate, et lalis atque Oceidental bus. universis 
alfirmiaverant atque demonstraverunt, Bt hanc esse 
cognoscimus catholicam:et apostelicam fidem, qu;e 
usque ad Nicieuum coneilium integra. immebilisqie 
servata est ; et hanc ipsi retinere professi sunt, gau- 


D'dioque rejleti, el omae vestigium ac. nebulas inepta 


suspicionis abjicientes, non solum sermone eaim, sed 
etiaum scriptura curreute professi sunt. Cujus exem- 
plar his litteris subdere necessarium judicavimus ; he 
ullam oceosioneu) hzeretieis δὰ exercendas insidias 
deuuo relinquamus : quibus iterum flammas propri:e 
malit: comtooventes, inceudia discordiarum cou- 
suete resuscitent. Hac insuper sunt professi cha- 
rissimi fratres uustei. Eustathius, Sylvanus, atque 
Theophilus vestram charitatez) semper hanc fidem 
habuisse, et hané u.que ad terminum custodire, 
id est in Niczena urbe a. trecentis decem et octo 
episcopis orthodoxis apprebatam , qux perfecti 
continet veritatem et os totius hzereticze multitu- 
diuis [ Ms. Lgr., pravitstis] obstruit atque dissol- 


l 














109 


IIISTORIA TRIPARTITA. L!DER VII. 


1090 


vit. Non enim spontaneo motu, sed nutu divino A fessus. SockarES, lib. iv, cap. 10. Edit. Chrisi. Vales, 


tantorum episcoporum numerus aggregatus est con- 
tra vesaniam Arii, quanto numero beatus Abraham 
313 tanta hnilli» fide destruxit. Qu:e fides, dum ia 
substantia et nomine cossubstantialitatis continetur, 
vel.t& queddam munitissimum el inexpugnabile ca- 
struii, omnia jacula et molitiones Ariau:e i. ereduli- 
tatis decenter evitat, Cum igitur omnes Occidentales 
episcopi Arimino congregati, quando eos Ariauoruin 
collegit vesania, quadam suasione, aut, ut verius di- 
cain, mundana potentia, hoc, quod cautius erat in fide 
positum, auferre aut oblique deuegare conati sunt. 
Tame: nihil eorum calliditas profui! : nam pene om- 
n:$ convenientes Arimino tunc terrore permoti atque 
decepti, nunc resipiscentes atque anatliemat zaptes 
eos qui ibi convenerunt, 801 subscriben'es catholieze 
fidei quie in. Niezna urbe sancita e-t, uobi»-que com- 
municautes, ferventius contra Arii dogma ejusque 
discipulos inflammantur, Cujus rei indicium etiam ipsi 
legati vestre civitatis agnoscenles, .vosipsos in sua 
subscriptione junxerant, snathematizantes Árium et 
quie ab ejus sequacibus Arimino gesta. noscuBlur con- 
tra fidem in Niceua url.e saueitam. In quibus etiam 
vos. capti, perjurio subscripsistis; Unde consequems 
nobis visum es: scgibere cbaritati vestr:e 9t adjuvare 
j'i8ta poscentes , aime quia per profe- sicnem vestro- 
rum legatorum resipiscenteg [ms. Santi: od. , venientes] 
Urient;les cum ort!.odoxis Occidental bus concordare 
cognovimus ; ei sig iificamus, ut noveritis blaspliemos 
A imi: enses, qui tunc videbantur per eubreptionem 
1 aculari, nunc onathematizatos, et universos ὦ Ni- 
venam respirasse fidem. Quod oportet per vos omui- 
bus indicari quatenus possint qui vioe..ter 1.5] sunt, 
ὁ liquando ab ha'reticis tenebris ad divinum lumen ca- 
tbclic:e libertatis accedere. Qui post hanc synodum, 
nisi voluerint re-puere venenuim perfidiz et blasphe- 
mias Arii universas abjicere eagjue anathematizare, 
Cognuscant se cum Ario ejusque discipu'is, cxterisque 
serpentibus, sive Sabellianis, vel Patriyassianis, aut 
cujuslibet alterius hzeresis socios esse, et comumunione 
piiv..tos 5b ecclesi»stica svnodo, quae ad se filios adul- 
L-rii uon adinitit. Deus vos incolumes custodiat, fra- 
tres charissimi. {188 litteras Eustathius czeterique per- 
cipientes, ad Siciliam rursus devenerunt, ibique fa- 
cientes synodum Siculorum episcoporum, coram ipsis 
tonsubs antialitatis fidem prefessi sunt. Cumque Ni- 
ceuam lidem roborassen', consonas ab eis quoque 
percipientes epistolas, ad eos, a quibus fuerant desti- 
nali reversi sunt. Qui Liberii precepta suscipientes, 
legationes mittebant. per civitates apud przesules, et 
consubstantialitite;n fidei przedicahant: invitantes eos 
ut iu. Tarsum Cilici: pariter convenirent ; quatenus 
Nicznam roboran es (idem, de cetero solverent om- 
nem contentionein, Qua fieri potuerunt, nisi Eudoxins 
Ariana religionis | r»sul, tunc apud imperatorem em:- 
nens valde, prohibuis-et. Qui amplius propter indietuu 
iter ad Tarsum accensus, mala in eis potiora comimnisit. 
Quia vero Maced»niani per lezatos, quos miserant, 
comimunicantes Liberio, Nicienam confitinaverunt fi- 
dm, ipse Sabinus in collectione synoJalium est pro- 


B 


C 


D 


cap. 49, p. 229. 
CAPUT XXVI. 


Cur Eunomius ab Eudczio segrega'us sit. 

Cirea hzc itaque tempora. Eunomius ab Eudoxio 
scparatus scorsi agebat missas ; qnon am quem dum 
spe [ed. V perse] rogasset ut susciperetur preceptor 
ejus Aetius, Eudoxius non audivi, Hoc auiem non 
ideo refutavit, quia sectam deciinibatr Aetii, cum eani 
sci ἴσοι prx'dicaret ; sed quon'am oinnes. 'nanimes 
il'ius, eum secte alterius fatebantur. !st« ego. casa 
fuit ut 81. Endoxio separaretur Eusonnus. ttxc igitur 
C nstantinopoli gerebantur, Socnamrs, lib. 1v, cap. (3, 
Edit. Christ, Vales.cap. 15, p. 225. 


CAPUT XXVII. 
Declaiebris Athanasii. 

Deinde Alexandria praeceptum praefectorum, stu- 
dio F'udoxii des'inatum, conturbavit Ecclesiam. Ve- 
rum Athanasius irrationabilem furorem populi imoc- 
tuens, atque timens ne malorum facieudorum ipse 
causa esse v:deretur, quatuor. mensibus semetipsum 
in se,ulcro patris abscondit. Cumque propter ejus 
ab entiam, seditionem desidecfio ip ius pepulus exci- 
t2$s- et, agr oscens imperator propter loc Alexandriam 
69:6 turbatam, litteris indicavit, ut Atha: asius licen. 
ter teneret Ecclesias. Et b:ec fuit. eausa ut usque ad 
Athanasii mortem Aleszandrina non turbaretur Eecle- 
8ia. Quia vero post ejus mortem.rursus Ariani eas E«- 
clesias invaseruut, ; 051 pauca narralio. SOCRATES, lib. 
iv, cap. 12. Edit. Christ. Vales. cap. 15, p. 225. 


CAPOT XXVII. 


De concilio Tyauensi, ubi littere Liberii et Occidcnta- 
lium sunt. recep:a. 

[ilo siquidem tempore celebr.batur conci'ium in 
Tyavis ab Eusebio episcopo Cisarezx Cappadoeis, 
Athanasio Ancyrz, Pela io Laodici:e, Zenone Tarsi, 
Paulo Emeseno, Ostresio Melitineuse, et Gregorio 
Nazianzeno, alii-que multis, qui verb:m consubstau- 
tialitatis servandum esse apud Antiochiam Joviano 
imperante decreverant. lveleguniur ibi Liberii et Occie 
dentalium litter: sacerdotum, Qusmobrem gaudio re- 
pleti scripserunt universis Ecclesiis ut legerent decre'a 
episcoporum apud Asiam celebrata, et Liberi: Jitteras, 
ltalourumque, Afrorum, atque Gallieanorum, nec non 
Siculorum. Detulerant eniin horum litteras legati de 
Lampsaco destinati, ut considerarent omnium nume- 
rum sibimet concordautium. Plurima namque multi- 
tudo concilium Arimineuse vincebat ; pariterque scri- 
ps«runt, ut in Tarsum Cilici:e cunvenirent certa die; 
et il'i quidem hoc modo alterutros iuvitabant. Cumque 
synodus pararetur in Tarsum, convenieutes in Aniio- 
cha Carize, quasi 54 Asiani pontilices studium quidem 
concordi;e ecclesi:stic:e coilaudabant, consubstantia- 
litatis vero nomme. respuentes, fidem in Antiochia et 
Seleucia prolatam roborare nitebantur, 91 44 tanquam 
"ciini martyris existentem, et multorum sudoribus 
a progenitoribus suis approbatam. Verum imperator 





41091 
sudio Eudoxii synodum in Cilicia celebrari prohibuit. 
ΘΌΖΟΜΕΝ., lib. vi, cap. 12, p. 652. 


CAPUT XXIX. 
De Eudozio episcopo Ariane, et de persecutione Va- 
lentis propter Évagrium orthodoxum episcopum. 

Igitur imperator Valens festinans ad Antiochiam, de 
Coustantinopoli digressus, venit in Nieomedium, et 
illie hujusmodi causa moratus est. Endoxius enim 
Arian: religionis, inox post egressum imperatoris de- 
lunctus est consulatu Valentiniani et Valentis teriio 
(An. Dom. 570), cum uudecim annis sedem Constan- 
tinopolitan:e tenuisset Ecclesie, Quamobrem Aria- 
ni in locum ejus ordinaverunt Demophilum. Verum 
pradicatores consubstantialitatis opportunum judi- 
cantes invenisse se tempus, Evagrium quemdam suz 
fidei constituerunt episcopum. Quem ordiuavit Eusta- 
thius, dudum Antiochenus episcopus, qui prius quidem 
a Joviano fuerat de exsilio revocatus ; tuncautem ade- 
rat in urbe Constantinopoli latenter degens, ut con- 
substantialitatis przedieatores βιὰ przesentia roboraret. 
SocnarEs, lib.iv, c. 15. Edit. Christ. Vales. c, 34, p. 925. 

Hoc fac'o exalio rursus initio persecutionem Ariani 
movebant, {π886 gesta dum pervenissent ad principem, 
ieiuens ne seditionecivilas turbaretur, militarem ma- 
num a Nicomedia Constantinopolim destinavit : pr.e- 
tipiens ut teneretur et ordinator et ordinatus, et alter 
alibi mitteretur in exsilium. Eustathius igitur in Di- 
sam Thrace civitatem mittitur, Evagrius in lo:um 
alium destinatur. His ita gestis, Ariaui amplius effe- 
rati, vexabant vehementer orthodoxos, cedentes, 
contumeliis affligentes, carceribus recludentes, pecu- 
hisque 8rpe damni(lcantes, et omnia contra eos fa- 
cientes importabiliter. Que dum illi ferre non possent, 
ad supplicandum principi veniebant, si quo modo me- 
rerentur viclentias evitare. Sed hoc cogitantes, valde 
frustrati suut, ab injusto se arbitrati justitiam prome- 
reri. Socnarus, lib. 1v, cap. 15. Edit. Christ. Val.s. 
cap. 15, p. 330. 

Cumque viri electi ex ecclesiastico collegio octo. 
ginta numero, quibus pra:erant Urbasus, Theodorus, 
et Menedeinus, in Nicomediam pervenissent, preces 
obtu'erunt imperatori, violentiam proclamantes, et ea 
qua videbantur esse perpessi. Socnars, lib. 1v, cay. 
15. Edit. Christ. Vales. c1; . 46, p. 927. 


CAPUT XXX. 


Quod. ociogintar oithodozi ἃ Valente. iu n«vi ciemati 
$unt. 


Indignatus igitur imperator, ad pr:zeseus celavit iram, 
latenter autein Modesto pr.cfecto praecepit ut eos com- 
p: elieusos occideret. Modus autem mortis erat qu0- 
dam: do peregrinus, q.iapropter memorie contradi- 
tis. Metuens cnim pra:fectus ne seditio nasceretur iut 
populo, si eos aperte perimeret, simulavit se eos vi- 
rosexsiiio destinare. lll.s autem siinplicitér acquiescen- 
tibus, jussit eos prefectus initti in naveiu quasi exsilio 
develiendos : prxcipiens nautis ut cum ad mare me- 
ditti pervenirent, eos demergerent, et hoc inodo tno- 
rcrentur. Quo facto, perluctis eis in mediuum simum 
qui Vocatur Astacenus, quod jusserat prxfec:us et 


M. AURELII CASSIODuURI 


1052 


À imperator impletum est, eL in aliam sequentem navi- 


culam nautie tÉranseuntes copczemaveruut navera. Cone 
igit autem. ventum. subsolanum nimie flare; οἱ ita 
navis velociter est accensa. Cujus reliquis pervene- 
runt ad locum qui Acidiza nuncupatur, ubi ad plenum 
cum viris religiosis absumptUe suut. Quod tameu aiunt 
non sine ultione transisse. Fames namque repeite 
secuta est circa Phrygias gentes; ita ut necessitatews 
li. berent. babitatores patriam relinquere, et ad Con- 
stantinopolim diversasque provincias properare. So- 
CIATES, lib. iv, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cap. 16, 
p. 927. 


: CAPUT XXXI. 

Quid Valens gesserit in Antiochia et Cappadocia. 

Valens itaque, Nicomedia relicta, pergeb;t ad An- 
tiochiam. Interea dum venisset ad Cappadociam, so- 
lite (ms. Lyr., sollicite] ejus loci turbabat Ecclesias, 
Arianis eas tradere volens. Quod se credebat cito per- 
ficere, eo quod pro quibusdam inimicitiis Basilius Eu- 
sehio, qui tunc Cxsariensem regebat Ecclesiam, vi- 
debatur offensus ; et abscedeus in Pontum, cum mo- 
nachis habitabat ibi philosophantibus. Porro popu us, 
et maxime nobilium ac sapientium, Eusebium in suspi- 
cione liabebant, quasi ipse fuisset auctor fugax viri pli 
losophi vita verboque perfecti. Volebantque euin de 
serere, et apud semetipsos missarum celebrare solem- 
uia. Sed Basilius quidem, ne turba nasceretur in 
populo per seditiones haxreticorum, agebat in Poutu 
silentium cum suis episcopis, qui semper adhxserant 
illi. Contigit etiam ut circa Eusebium odium populi 
nasceretur. Dumque Basilio luisset. nuntiatum quia 
Valens veniret in Cappadociam, relicio Ponto, Caesa- 
ream venit, et pactis cum Eusebio celebratis, Eccle- 
siam pro tempore suis adhoitationibus roborabat. 
Valens autem, dum suam intentionem non valui:set 
implere, cum episcopis secum auibulantibus tune 
alscessit. SuzoMEN., ἰδ. vi, cap. 15, p. 6:6. 

lgitur imperator Valeus parvipendeus [ed. V., per- 
videns] famis invasionem, venit Antiochiam Syrix. 
Cumque ibi iuoraretur, nolentes Arianis consentire 
vastabat, vehementerque conrubstantialitatis praedi- 
catoribus imminebat. Et quos dum Ecclesiiá pene 
omnium c.vilatum Orientalium expulisset, non ei hoc 
suffecit, sed etiam eos diversis suppl c.is subdidit, 
multosque diversa torte contraditos interemit, plu- 
rimos tamen necabat in (lumíne. SoceaTESs, lib. ww, cap. 
44. Edit. Christ. Vales. cap. 17, p. 223. 


CAPUT XXXII. 


Quomodo in Edessa mulier cum fiiio currens ad mar:y- 
rium, pra'fectum et imperatorem stupefurtos a crude- 
litate removerit. 


Dicendum quoque est quod in Edessa Meso;ota- 
mi gestum esse dignoscitur. In hac urbe est T! omae 
apostoli basilica, clara nimis pariter et ornata. In qua 
propter loci reveieutiam collecte s:epius celebraban- 
tur. Quam volens imperator inspicere, et agnoscens 
sibi omnes odiosos 915 ibidém convenire, fertur 
n'snu percussisse praefectum, cur exinde otthodoxos 
non epulerit sniversos. Cumque praefectus injuriam 








1005 


Ili3STORA TRIPARTITA, LIBER VII. 


1004 


passus, inv tus indig aioni principis ministrare con- A invidia, ut imperatori dicerent, quia pluriinum hono- 


tenderet (non. eniin volehat tant.s hominibus caedes 
iuferre), latenter. mandavit ut nu!lus in illa basilica 
remaneret. Sed nemo respexit neque consilium neque 
terrorem ejus. Ones e;im altera die ad locum ora- 
tionis pariter confluxerunt. Cumque przfectus cum 
multa militum wauu ad basilicam festiuaret ut impe- 
ratoris yerficeret jussionem, quz:edam muliercula cuim 
paupertate d gens, suum filium manu trahenscursuque 
ad illam basilicam properans, praffecti interrupit offi- 
cium. ludiguatus vero przfectus mulierem jussit sibi 
adduci, dixitque ad eam : O infelix mulier, quo sic 
indecenter curris? At illa : Ubi-et alii, inquit, ire 
festinant. Tunc ille : Non audisti quia profectus illic 
Orcisurus est universos quoscunque compererit? Et 
mulier : Audivi, inquit, ideoque festino, ut illic in- 
veniar inter cos, Et ubi buic parvulum trahis infan- 
Lin? Tune mul:er ait : Ut et iste inartyrium suscipere 
mereatur. ΠΟ cum audisset vir ille, consideravit con- 
curren ium volu..tatem, Et mox recurrens ad princi- 
pem, sugze:sit ei quod essent omnes mort«m pro sua 
fide suscipere praparati : irrationabile dicens brevi 
lempore tantos occidere. Quo dicto ab ira revocavit 
imperatorem. 06 ergo modo Edesseni furorem im- 
peratoris effugiuut. SocnArrs, lib. 1v, cap. 14. Edit. 
Christ. Vales. cap. 18, p. 223. 


CAPt T XXXIII. 
De examinatione et exsilio plurimorum orthodoxorum. 


Et hxc quidem cum prefectus imperatori dixisset, 
populum quidem, quod sustinebat, non pertulit ex- 
periri. Verum igitur duces eorum, id est presbyteros 
atque diaconos inter. ogare prx»ceptus est, ut unum e 
dnobus eligerent : aut communicare lupo, aut urbe 
pelli, et in quibusdam extremis partibus destinari. 
Lumque cougregasset universos , mitibus utebatur 
verb:s, persuadere nitens ut leges sequerentur impe- 
ratoris : indicium vesani:s dicens esse, ut tanto im- 
persiri pauei homines resultarent. Cumque cuncti 
tacerent, ad. horum ducem Eulogium , virum v.lde 
laudandum prafectus ait * Cur non respondes his 
quie dicuntur a nobis ? At ille : non, inquit, oportet 
n hil interrogatum respondere. Tunc prafectus : 
Multa itaque verba locutus sum, monens vos qua ἐδ" 
εἶν ex,ediunt. Porro Eulogius universie hac dicta 


rem viris illis φὰς contumelia putabatur afferret. Ilxc 
agnosceas imperator, ju:sit ul bini separarentur, et 
alios quidern in Tliracias, alios in extreinam Arabiam, 
alios vero in Thebaidz dispersit urbes. Aiunt enim 
quia et am fratres quos natura junxit, crudelissimus 
c rpore separavit. Porro Eulogium przsulem illo- 
rum, ct Protogenem, qui post eum fu:t, in Antinoum 
usque transini-it. Quorum virtutem non patior oblivioni 
coniradere, Cum euim concordem viderent civitatis 
episcopum, ecclesiasticoque collegio communicerent, 
viderunt paucos esse ad ecclesias concurrentes. De 
qua re consulentes, »sgnoveiunt liabitatores civitatis 
esse yag2n0s; unde dolentes de eoruni incredulitate 
lamentati sunt : non tamen lugendum esse diu arbi- 


B trati sunt, sed omni virtute de medicina cogitaverunt, 


C 


Tusopronzrts , ib. wv, cap. 16. Edit. Christ. Vales. 
cap. 11 εἰ 18, p. 110. 


CAPUT XXXIV. 
De miraculis confessorum. 


Sacratissimus igitar Eulogius, in habitaculo suo 
redactus, tota die totaque nocte omnium deprecaba- 
tur Deum. Prot genes autem valde dignissimus, Eu- 
nouii l:tteris eruditus, ad scribendum velociter prz 
paratus, inveniens opportunum locum, eumque sibi 
segrcgans ad docendum; adolescentium magister ef- 
fectus est, quos et scribere velociter edocebat, et d.- 
vina crudiebat eloquia. Dictahat eis Dav dics me: 
ledias, et apostolice. doc rinz; congruas lectiones . 
meditari. pracipiebat. Cumque unus adolescentium 
incidisset in zgritudinem, venit ad domum cjus ; et 
teneus :xgroti dexteram, languorem orationihus effu. 
gavit. loc agnos.entes aliorum parentes infantium, 
deduxerunt eum ad domos «uas, el -grotis auxiliari 
deprec: bantur. At ille non aute se dixit Deum ut ex- 
pellerentur zgritudines rogaturum, nisi prius aegroti 
saeri baptismatis munere potirentur ; quod illi l:etauter 
impleverunt. Cogebat enim 20s salutis desiderium, et 
sub uno anim: corpori-que sanit.te iruebantur. Si 
quando vero alicui suasisset ut sacram gratiam me: e- 
retur accipere, deducebat eum ad FEu'og um, Οἱ δὴν ας 
cutiens januam, rogabat ut aperiret, ac »iguum do- 
minicum ei qui fuerat renatus inponeret, Cumque 
ille difücilius aperiret, ne ine. mittes ΟἹ atiorem, 


luisse respondit; et incongruum esse ut solus, alios 1) dicebat potius es:e necessari im. $alutom cerranti ii. 


deapiciens, respon'leret. Si vero me solum , inquit , 
interrogas, meam declarabo sententiam. Prafectus 
ut : Communuica possidenti regnum. At ille pacifice 
et niuis ghatanter ait: Et mili regni quoque sacer- 
dotiique consortium est. Tuae praefectus irrisionem 
sentiens smviebat, el injuriis contra senem usus, 
euam πο ἃ je:it : Non noc locutus sum, fulminan- 
de ; sed quibus communicat imperator, communica- 
T€ vos monui. Cuuique dixissel scnex pastorem se 
habere, ct illius nutibus obedire, octoginta eodem 
tempore comprehensos destinavit in Thraciam : qui 
cum ducerentur, plurimo per iter [ed., pariter] appa- 
ratu fruebantur. Civitates enim occurrebant, et vici, 
devictores atbletas honorantes. Sed hostes. armavit 


Mirabantur igitur universi, videntes i rotogenet (alia 
facere, qui licet tautis lumen divine cogi ionis im - 
pertiret, tà4men Euiogio primatum per oumnia reser- 
varet; ut eos quos capiebat illi magis off. rret. Uude 
conjiciebant imulto iagis virtutem illius em.uere, 
Cum igitur fluctuatio. quievisset, tranquillitate facta , 
remeare praeceptos deduxerunt o.v nes ingemiscen!es, 
et lacrymautes, maxime vero pri*ul Ecclesiz, eorum 
privatus affectu. Cumque ad proj;ria remeassent, sau- 
c!us quidem Eulogius, Darse maximo ad vitam fe.i- 
cissirmam transeunte, ejus suscepit regimen Écclesiz. 
Porro mirabilis Protegenes celere jussus est. urbem 
Carrensium desol«tam, et spinis gentilium undique 
plenam, que utique plurimis laboribus iudig: bat. 





1095 


M. AURELII CASSIODORI 


1296 


Tugosongrus, lib. iv, cop. 18. Edit. Christ. Vales, A lioc dixisse : Ego quidem ctiam:cras i; se regredior, 


cap. 18, p. 171. 


416 CAPUT XXXV. 
De responso daemonis, quis post Valentem intperaturis 
esset, εἰ quod ob hoc Valens multos occiderit. 

Eodein tempore demon quidam erroneus , crudeli- 
tate Valentis abusus, ei persuasit ul perscrutaretur 
quis post eum suscepturus 6556} imperium. Quamob- 
rem necromantiam fecit. Qu bus artibus adimpletis, 
plurimos ille (daemon non quidem aperta, sed obliqua 
solite resp nsa proferens) Miteremit, Nam cum de 
imperio consuleretur, quatuor litteras demonstravit, 
6,2,0,9, diceus hoc nomen post Valentem iuiperii 
culmen accipere. Quod. dum 1 aures pervenisset 
imperator 8, zelo ductus, multos peremit, quos ty- 
rannidem assumere judicavit, Occidebantur itaque 
Theodoriti, Theodori, Tlieodoti, Theodosii, Theodu- 
li, et quicunque has litteras in. capite sui. nominis 
habuissent. luter quosctiam Tbeodesiolus quidam, vir 
fortis, ex llispania proviucia genus ducens, occisus 
est. Hoc ergo timore plurimi sua nomiua mutaverunt, 
negantes qui prius habuissent cum juramento, ut 
pericula declinarent. SocnATES, lib. 1v, cap. 45. Edit. 
Christ. Vales. cap. 19, p. 229. 


CAPUT XXXVI. 


De Basilio episcopo Cappddocie , et quomodo ezsilii 
minas evaserit. 


Valens igitur imperator, cum universas, ut ita di- 
cam, Ecclesias pastore nudasset, in C:esaream Cap- 
padoci$ x euit, cujus tunc prxsul erat Basilius, lu:nen 
to:iius orbis, Premisitque prazfectum, pracipieus, ut 
aut flecteret Basilium, quatenus dogmati communi- 
earel. Eudoxii, aut hoc facere nolens expelleretur. 
Audiens enim gloriam tanti viri, noluit ei prius in- 
ferre certamen : ne dum Basilius fortiter ejus jacula 
devitaret, fieret czteris clarior imago virtutis. Hujus 

. fmachinamenta, velut tela oranex facta sunt ; suffece- 
runt enim cateris sacerdotibus ad utilitatem sui an- 
tiquie Patrum. narrationes, et velut. qu:edatn. turres 
n:urum fidei indeclinabilem servaverunt. Porro pr- 
fectus Czesaream veniens, et evocans magnutu Dasi- 
lium, honoravit, et wansuetis apud eum gerimonibus 
usus est: monens ut tempori pareret, et non tantas 
Ecclesias propter parvam dogmatm subtilitatem ve-- 
xari pateretur. Promiitcbat δι δι imperatorias ami- 
*itias, muitaque beneficia, propter baec plurimis offe- 
renda. Verum ille vir sacratissimus 8:1 »dolescenti- 
bus h:c verba congruere : llli, inquit, et. illorum 
similes talia promissa respiciuut. Nam qui divinis 
s3ginantur eloquiis corrumpere de divini. dogmati- 
bus neque unam syllabam  patiuntar ; sed pro his, si 
contingat, etiam omnes mortis species amplectuntur. 
Am citias autem. imperatoris, magnas quidem eum 
| ietate judico, sine qua perniciem potius has appello. 
Cumque praefectus szxviret in eum, stultumque voci- 
taret, sanctus Dasilius ait : Manc stultitiam semper 
labere exoro. Quem dum egredi tunc. juberet, u« 
quid deberet facere cogitaret, sententiamque suam 
altera die depromer.t, fertur vir ille famosissinius 


dummodo ts sententiam non permutes : sed utere 
minis uiis. Post hzc verba prefectus occurre. $ ini- 
peratori, quae dicta. fuerant, el virtutem viri bujus, 
animzque fortitudinem, el fiduciam, nuntiavit. Tunc 
ergo tacens imperator ingressus est. Post hc igitur 
contigit ut divinitus sibi plagas viderev immissas. 
Filius enim ejus xegrotans, circa ipsas mortis por as 
agebatur pericu'o. Sed eiiam conjsgem divers oc- 
cupaverant passiones. Ccguesceus ergo causam suae 
tristitiz, virum sacratissimum, (uem pcnire m'nibe- 
tur, vcnire ad palatium deprecat:s est. Duces 88} (ἸΏ 


preceptis imperialibus miuistrabant. Tunc itaque 


maguus Basilius veniens ad palatium,. videusq:e 


. principis filinm circa mortem, ad vitam eum rem.a- 


turum esse promi-it, si per pios viros sacro bapti- 
smate potiretur. Hxc cum dixisset, egressus est. At 
ile jurisjuraudi quod baptismatis tempore promisn- 
rat, memor, secundum stultuu errorem prassentibus 
Arianis filium baptizare praecepit. Quo gesto, mox 
infans terminum vit:e. sortitus 651. Poenitentia vero 
ductus Valens, et noxiam jurisjurandi judicans veri- 
tatem, in sacrum templum ingressus, magni Basilii 
magisterio [ed. V., ministerio] sociatus est, et altari 
obtulit dona solemnia. Quem intra aulxa, ubi ipse 
residebat, venire pr:ecipiens, multa apud eum de d:- 
vinis dogmatibus verba locutus est, et docentem li- 
benter audivit. Ubi tunc aderat. quidam nomine De- 
mosthenes , super imperiales epulas constitutus, qui 
dum doctorem mundi culparet, barbarismum (erit. 


C Tunc sanctus Basilius subridens : Vid mus, inquit, 


sine litteris Demosthenem. Cum vero potius ille mi- 
naretur, saucius. ait Dasilius : Tuum est d» pulmen- 
tariis cogitare, non dogmata divina decoquere. Post 
hac imperator ita dilexit yirum, ui etiam. optima 
predia, quz illie babebat, pauperibu: qui 4b eo gu- 
bernabantur offerret : ex. quibus leprosis praecipua 
necessa ia mini-trantu:,. Primum erga. Valent.s im- 
petum hoc odo magnus Bas;lius declinavit. Cum 
vero postea reversus illie fuiss.t, priorum oblitus, 
quoniam ἃ seductoribus ejus voluntas obsidebatur , 
rursus eum. movebat ut ad partes declinaret hzreti- 
cas. Cui non persuadens, legem de ejus scribi prz- 
cepit exailio, quam volens manus sux subscriptione 
roborare, nullum spicem complere przvaluit, cala- 
mus enim contritus est. Cumque secundus el tert us 
calamus hoc pertulisset, et 3dhiuc legem impiam fir- 
mare contenderet, commota est ejus dextera, eam- 
que subito tremor invasit. Tunc ejus animo terrore 
completo, ambabus manibus chartain. rupit. Osten- 
ditque pr.visor omnium Deus, quia et alios ipse per- 
misit pati, et hunc ab ius:diis liberavit; οἱ per ca 
qu: i: isto contigere, signum propris virtu:is osten. 
dens, et per alia dispensationis fortitudinem v.ror:un 
przedicans optimorum. TnEoponzTUS, lib. iv, cag, tT. 
Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 175. 

Sciendum vero quia dum viveret Athanasius Alex- 
andrinus episcopus, divina quadam  jrovidentia 
Alexandriam vel Agyptuu distulit cummoveie, au- 
diens Athanasium a cuncta. digi plebe , et metuerns 





1097 | HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 1088 
ne forte seditione facts respublica vexaretur. Verum A tutem luctaminis spiritualis ostendens, TutononErvs, 


Athanasius consulatu G:atiani secundo et Probi (4n. 
Dom. 311), post crebia pro Ecc'esia statu certamina 
hac privatus est vita, cum quadraginta et sex annis 
per multa pericula sedem r«xisset episcopalem. So- 
CRATES, lib. 1v, cap. 16. Edit. Christ. Vales. cap. 20, 
p. 250. 


317 CAPUT XXXVII. 


De fine Athanasii Alexandrini , et successione Petri, el 
seditione contra eum  (acla, οἱ quod liomam pro- 
fectus sit. 


Cum igitur in Alexandria victor Atbanasius, post 
multa certamina innumerasque coronas, vit» termi- 
num suscepisset, et ad laborum suorum prziia de- 
migrasse!, suscepit Petrus vir optimus prasulatum, 
quem dudum ille beatus elegerat, cunctis una con- 
seotientibus et sacerdotibus, et nobilibus, cunctaque 
plebe, et favore suo propriam ostendentibus volun- 
t:tem. Is enim Athanasii sudoribus particeps fuit, et 
dum e-set in civitate, et dum diversa latibula per- 
agraret, muliifariaque pericula cum eo sustinui. Qua- 
propter cuncti sacerdotum concurrentes, dignum 
herelem Petrum Aibapa:ii clamaverunt. TsEODO- 
RETUS, lib. 1v, cap. 18. Edit. Christ. Vales. cap. 36, 
p. 115. 

Cumque enm in pontificali sede constitui-scBt, 
repente judex provincie paganorum populum Con- 
gre;ans, et pariter Judirorum, ecclesiz septa cir 
cumd:dit, Petrum exire praecipiens, nolenmtemque 
interminatus est ut abstraheret. Faciebat hoc impe- 
ratori placere voleus, dum ei contraria sapientes ca- 
lainitati submitteret. Quod autem verum est, impie- 
taiis ira completur : idolis potius placere nitebatur, 
el tempestatem Ecclesie claram putabat esse festivi- 
tatem. Petrus itaque vir mirandus, iosperatum re- 
spiciens bellum, latenter egressus est, et conscendens 
navem, profectus est Romam. TuxoponETUs, lib. 1v, 
cap. 19. Edit. Christi. Vales. cap. $1, p. 170. 


CAPUT XXXVII. 
Qua crudelitate Lucius Alexandriam (uerit introductus. 


Transactis vero diebus paucis, Euzoi:s ab Antio- 
chia venit cum Lucio, et ecclesias ei contradidit ; 
cujus etiam impietatem Samosateni noscuntur ex- 
perti. Populus autem doctrinis primum Athanasii 
satiatus, deinde fastidiens cibum sibimet offerri con- 
trarium , ab ecclesiasticis collegiis se suspendit. 
Porro Lucius armigcris utens cultoribus idolorum, 
alios verberabat, ali.s suspendebat, alios cogebat 
effogere, aliorum vero instar barbarorum vastabat 
domos. Sed hxc melius vir mirabilis Peirus in sua 
narrabit epistola. Ego tamen unum scelerum Lucii 
referens, epistolam Petri ponam. Viri quidam in 
/Égypto conversatione imitantes angelorum, et ci- 
vitatis evitantes tuibas, vitam agere in eremo potius 
elegerunt, arenosamque terram et sterilem fructi- 
feram reddiderunt, fructum quippe Deo suavigsimum 
virtutis eorum et optimum referentem. Cujus deserti 
inulti quidem videntur esse victores. Sed a puero 
ilie crevit Antonius ille lamosissimus, monachis vir- 

l'arnor. LXIX. 


lib. ww, cap. 19. Edü. Chri:t. Vales. cap. 21, p. 170. 


CAPUT XXXIX. 


(Que miracula gesserit eremite in exsilium a. Lucio 
destinati. 


ΠῚ} 18. erg» loci tunc. iucolas, sequaces Antonii, 
infelit Lucius expulit; eorumque sanctissisnos prz- 


sules Macarium venerabilem, aliumque Macarium," 


Isidorum et cxteros de speluncis suis ejiciens, in 
quamdam insulam qu« ab impiis h»bitabatur homi- 
nibus destinavit ; quippe qu:€ nunquam magistrum 
susceperat pietatis. Cumque navis in lit!us insul.e 
pervenisset, daemon, qui ab illis honverabatur, relin- 
quens idolum, uhi dudum hab tare cousueverat, &- 
liam sui sacerdotis invasit, et bacchantem illuc usque 
perduxit ubi navis advenerat. inonachorum. Tunc 
dainou utens lingua puelle claniabat, sicut. in Phi- 
lippis per Pythonissam. Aud.ebantque cuneti viri 
simul atque mulieres di»monem proclamantem : U 
potentiam. vestram, o ministri Christi : undique a 
vobis expellimur a civitatibus atque vicis, ἃ mon- 
tibus simul et collibus, ab eremo, quz privata pro- 
bater hom: nibus. Syerabamus in hac insula commos 
ra.tes, a vestris jaculis liberari : qua spe noscimur 
esse frusiraii. fluc vos persecutores miserunt, non 
UL vos vexarent, sed ut nos per vos magis expelle- 
rent. Ecce recedimus ab hac insula; virtutis enim 
vestrz radiis jaculamur. Hzc dicentes et his similia, 
puellamue iu terra prosternentes, ipsi quoque otn- 
nino disparuerunt. Tunc ille sacratissimus chorus 
oratione facta suscitavit puellam, et suo patri sanam 
valeutemque restituit. Verum illi qui miraculum 
conspexerant, ad sanctorum provoluti pedes, salutis 
viaticum se percipere supplicabant. Et templum qui- 
dem dznonum destruxcrunt; doctrine vero radiis 
Wluminati, sacri baptismatis gratia sunt potiti. Ilis in 
urbe nuntiatis, omnes populi congregati Lucio de- 
traliebant : dicentes iram sibi imminere divinitus, 
nisi $«netorum reverteretur chorus. Sic itaque me- 
tuens (tumultum civitatis Lucius, sacratissimos viros 
ad $uas speluncas remeare precepit. Et hiec quidem 
sunt digua quie aborminationem illius impietatis ape- 
riant. TugorenETUs, lib. iv, cap. 19. Edit. Chris. 
V«les. cap. 91, p. 176. 


CAPUT XL. 
Littere Petri. Alegandrini pan'ifi.is, in quibus Lucii 
mala re[eruutur. 

Verumtamen praesumptionis ejus iniquitates lit. 
terz Petri mirabilis edocebunt. Quarum ego lougiu- 
quitatein fugiens, qua in medio p^:ita suat ponere 
non omittam. TugopoR&TUS, lib. 1v, cap. 19. Edi. 
Christ. Vales. cap. 21, p. 177. 

Provincie, inquit, judex Palladius, cum esset re. 
ligione paganus, et idola semper ador»ret, contra 
Christum ssepius dimicare conab.tur; et colligens 
prxdictum populum, impetum fecit adversus eccle- 
siam, tanquam si barbaros subdere niteretur. Tunc 
itaque multa eroudelia gesta sunt, qua solummodo 
dict/re. volens, ipsa rci inemoria dolore maximq 


90 





4059 


M. AURELII CASSIODORI 


1100 


sum ccmmo'us, et fluxum protuli lacrymarum; A aderat), noster qu 8i suecessor di:ectus est, aut. pre 


diuque hoc potueram pati, nisi divina ratione animum 
relevassem. [ἢ ecelesia enim qua Theova vocatur 
ingressa multitudo, pro verbis honorabilibus idolum 
favoribus 91$ cxsul:abant. Pro sacrarum lectione 
Scrijturatrum turpes manuum plausus agebantur. Re- 
fliacia que cum tu: piludine v: ces contra Cliristi vir- 
g nes contumelias dicunt, quas lingua hominum pro- 
ferre non patitur. Audiens enim quilibet &apieutinm 
talia, claudebat auditus, et magis optabat esse sur- 
dus, ne huja-modi verba audire compelleretur. Scd 
utinam vc. bis peccando quievissent, et non acta ver- 
borum turpitudinem supcrassent. Facilis nanique 
dewactio est hujusmodi, apud quos Christi sapientia 
et doctriuz culius inhabitat. Hi siquidem irz vasa, 
ad perditionem facta, subsannantes, et horribilem 
sonum de naribus em tentes. et, ut ita dicam, fe- 
torem veluti de quodani cu. iculo profundentes, vestes 
sanctarum Christi voginum disrumpebant, quarum 
con'inentia forinam sanctorum imitabatur angelorum. 
Ft, sieut. habet natura, nudas per totam circumfe- 
rentes urbem, sicuti volebant eis cum turpitudine 


deludeb.ant, *i qt is autem eos tunc compatiendo pro- 


hiberet, vulneribus maceratus agebatur. Vze illis cla- 
dibus. Multze siquidem violentam c«rporis sustinuere 
corruptionem ; plurim:e virginum vectibus in capite 
eis, sine voce manserust; quarum etiam funera 
solemui sepulture tradi prohibita sunt. Multa de- 
nique corpora, hactenus a parentibus ingemiscentibus 
iuquisita, reperiri non possunt. Sed cur parva de 


episcopatu quasi mundan»m comparans dignitatem 
quidam Lucius, lupi nequitiam et actus liabere festie 
nans, non orthodoxorum episcoporum concilio, no. 
decreto veracium clericorum, non petitione popo- 
lorum electus, sicuti concionantur ecclesiasticze 580» 
ctiones; non quisquam episcoporum, non presbyte- 
rorum, non diaconorum, non populi multitudo, noa 
precedebant eum | monachi hymnos decantantes 
Scripturarum. Sed Euzoius erat cum eo, dudum 
quidem damnatus cum Ario in sancto Niczeno maxi- 
n:oque concilio : nunc autem per patrocinia [sms. 
Lyr.,|  rochiam] Αἱ tiochensiuni va-tator Ecclesiz, 
et comes largitionum, ac militu:n dux omvi impietate 
notissimus, nomine Magnus, qui Juliani teinporibus 


B Berytiorum incendens ecclesiam, beate memori» 


Juviaui temporibus ex propriis facultatibus eam re- 
parare coactus est ; ita ut pene caput tunc amitteret, 
nisi multorum labore imperialem clementiam me- 
ruisset. Considerare siquidem li:c vesirum zelum, 
et ad vindictam excitari deposco, quaeta. et. qua!ia 
sint commissa contra Dei Ecclesiam, cum talis ai- 
versum nos fuerit tyranuus excitatus. Is eniin Lu- 
elus, qui per vestram religionem, et: omnes ortl.o- 
doxos episcopos írequenter abdicatus est pro ratio- 
nabilibus causis, nun. astitit civitati, ct non solum, 
sicut blasphemus et insipiens, dicit in psa'mis : Nou 
est Deus verus Christus; sed etiam in opportunita- 
tibus est corruptus atque corrupit : gaudeus in b:as- 
plemiis contra eos qui Salvatorem colere compro- 


magnis loquor? Cur in istis immoror, ct non potius C bantur. Cum enim paganorum sensibus est vicinu:, 


ad necessaria jam recurro? [In quibus bene movi, 
quia mirab tur quilibet nobiscum obstupescens pa- 
üentiam Demini, quia non repente universa con- 
elusit. Qux enim nuuquam facta sunt, neque per 
serijturas patrum nostrorum diebus audita, liec 
super ipsum altare impii committebant, Sicut enim 
in sceua turpi consiste.tes, puerum quemdam na- 
turam masculi denegantem et utentem veste femi- 
ncà, inunctis oculis, et vultu serico colore depicto, 
ut de vestitu histriouis fingeret (ut apud prophetam 
scriptum est) idolum feminei schematis super ipsum 
a tare, ubi adventum $8:ncti Spiritus invocamu-, cir- 
cuitus huc et illuc agere, et manibus gestuin [Ed. V., 
abominationem ; Ed. Niv. et Frob., saliationein] ce- 
Jebrare fecerunt : ridentes, nefandasque umitten'es 
voces. Qui rursus hoc. parvum judicautes, et. prze- 
teria decora quam turpia potius zestimantes, qu am- 
dam ex suis turpitudine notissimum, veste geuitali- 


busque nudatum, in sede poneutes ecclesi: concio- . 


uatorem turpem contra Christum impudenter elova- 
verunt, Pio sacris enim verbis ille scelera prcferebat, 
pro honestis laudabat laxuriam, et pro pietate impie- 
latein, pro continentia fornicationem et adulterium, 
masculorum concubitum, furtum, cibum, potum, 

it:e liuic urilia proclamabat. Hia ita gestis, et me ab 
ecclesia recedente (quippe cum illic stare non pos- 
sem, ubi militum Invasioues, ubi populus pro sedi- 
tione redeniptus [mss., retentus] largitate pecunia- 
rum, ct genülium inuititudo magnis promissionibus 


recentem prxsumit erroneus colere Deum. Nam alii 
coram eo laudes limjusmodi proclamabant : Dene 


veuisti, episcope, q:i filium non defeudis. Alii dice- 


bant : Te Serapis amat et huc introduxit : simula- 
crum utique paganorum  nomin»ntes. ]nter hec 
eodem momento [ms. Lyr. et ed. V., monente] prx- 
dictus Magnus impietatis ejus socius indivisus, ar- 
miger awarissimus, et miuister crudelitatis ejus, 
collecta multitudine populorum, presbyteros atque 
diaconos decem et novem numero comprehendens, 
quorum quidam octogesimum transcenderant annui, 
tanquam. captos in. quodam scelere, et lIhomanoruin 
initi.cs, legibus coaretabat : nesciens virtutem 
Christianorum legis, et apostolurum fidem per Patres 


D traditam nobis; b;ice etiam. clementissimum princi- 


peni Valentem grata habere pronunt:aus. Flectimini, 
inquit, miserrimi, et Arianorum concordate dogma- 
tibus, Flectimiui, iguoscct enim vobis Divinitas, 
licet non verz religioni: cultum exhibeatis, non spun- 
te, sed violenter hoc facientes. Necessitati namqve 
satisfactio deest; spontaneani vero voluntatem accu — 
510 digua subsequitur. Quapropter hujusmodi ra- 
tiones [ms. Lyr., directionem] pr: oculis habentes, 
prompte sequimini, et dogmati Ariano subscribi:e, 
quod nunc prz dieat. Lucius : bene scientes quia si 
obediitis, pecunias, quzstus, lionores ab imperatore 
percipietis; resisten:es vero, carceres, supplicia , 
tormenta, flagella, vincula sustinebitis. Pecuniis si- 
mul posse:sionibusque privati, et postea pulsi, loca 











1104 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VII. 


1102 


crudelia inhabitare damnabimini. Sic iste fortissimus A n«lente suscipere viros iniqua jus ione communiczre 


seductor, minas seductioni contemperans, invitabat 
atque cogebat ut. omues ἃ pia sententia deviarent. 
At illi nibil amarins zstimantes quam pietat's pfoli- 
tionem, hujusmodi responderunt verbis, virtute forti- 
que sensu seductionem minasque subdentes : Quiesce, 
jam quiesee his nos terrere sermonibus; cessa vana 
[ms. Lyr., ve-ana] verba proferre. Nos neque novum, 
neque recentem colimus Deum. Et licet inaniter fu- 
rias, teque concutias sieut velieniens ventus, in dog- 
matibus pietatis ad mortem usque consistimus : non 
impotentem , non issipientem ; "on sine veritate 
aliquando fatentes. Deum ; non aliquando quidem 
319 existentem, sicut. impietas. Arii temporal.m 
pra dicat Filium. Si enim creatura est secundum ejus 
vesaniam Filius, nou existens cum Patre, etiam 
Pater aliquando non fuit ; quippe Filio non exstante 
secundum eos aliquando. Si vero semper est Pater, 
existente quippe ex eo vero Filio, et non secundum 
generationis fluxum (Deus euim impassibilis est), 
quomodo uon est insipiens atque vesanus qui hoc de 
Filioprofitetur dicens: Erat quando non erat, per quem 
omnia, ut sint, per gratiam constituta suut? Nostri 
siquidem Patres (a quibus isti cadentes, juste sine 
Patre sunt facti) in Nicaeamn venientes, et anatheuia- 
tizantes. Arii sectam, cujus nunc iste juvenis patro- 
nus existit, non alterius subsiantiz, quod nuné fa:eri 
nos cogis, extra Patrem esse dixerunt, sed ex ejus 
essentia. Quod bene et cum pia mente intelligentes, 
ex plurima sacrorum verborum collectione consub- 
stantialem esse professi sunt, Talia siquidem ct his 
similia dicentes, per multos dies exercuit, putaus 
a pia cos sententia posse mutari. Qui magis velut in 
stadio fortiores effecti, lerroremque. conculcantes, 
el semetipsos Patrum rationibus coarua:antes, vali- 
diorem liabucruat de pietate. sensum, virtutis exe, 
citium $ua pericula judicantes. Sic igitur illis decer- 
tantibus, et spectaculum faciis, sicut beatus scribit 
Ap.sto'us (/ Cor. iv, 9) , angelis et lowinibus, wu 
versa civila$ concurrebat, atblelas con'emplatura 
Christi, suaque constantia verbera judicis et flagella 
superantes, (riumphumque pie contra Arianus per 
pauentiam possidentes, quos ille ulique cied«cbat se 
vincere, et illorum impietati contradere. Cum érgo 
defecisset cos :ermeutis aíficere, cuuctis flentil.us 
atque luzent:bus, rursus collecta irrationabili mulli- 
uid'ne, ad judicium eos, iino magis ad prajudicium 
circa portum f.cit adduci. Et cum illic cousuete con- 
tra eos clamores emitterentur a pagauis atque 
Judaris, et. illi nol'ent Arianorum impieiatibus con- 
sentire, sententiam protulit, universis ante tribunal 
eius ingeuiscen:ibus, ut ab Alexandria sublati, in 
llelioptiin l'hanicze ducerentur : cujus liabitatores 
neque nomen Christi audire paCuutur, sunt naumqae 
pagani. Quo facto, jubens eos navem consceudere, 
ipse stabat in portu nudum gdadium vibrans : οἱ hoe 
modo illus terrere putans qui bis acuto gladio liosti- 
les d:emones crehrius vulneraverant. Sic ergo dimi- 
sit eos absque sumptibus et absque quolibet solatio, 
,avigare prat-ip'eus mari spumante, et, ut ita dicau : 


B 


C 


compulsos. Ingemuit enim civitas universa, et liacte- 
nus lamentatur; et alii quidem suis manibus pectora 
percutielant ; alii vero manus et oculos tendebant 
ad celum, vivlentiam protestantes et veluti dicentes : 
Audi, colum, et auribus percipe, terra, quoniam in- 
justa sunt. quz geruntur. Cunctaque simul gemi'u 
complebantur, et veluti cantus quidam erat in civi- 
tate luctificus, currebatque fluvius lacrymarum. Cun 
igitur judex ille pracepisset ut ve:a navis attollerea- 
lur, tunc gemitus ingens universorum, virginum et 
mulierum, seniorum et juvenum permixtus lacrymis 
est emissus. Cum illi ergo He'iopolim navigarent, 
ubi diabolica superstitio celebrabatur, ommes in 
med:a civitate communiter et singuli ingemiscent^s 
atque lugentes agebantur. Quibus tamen nec aperte 
licebat flere jussi ne uris praefecti Palladii ; craLen:m 
et ipse pagsnus. Multi derique flentium ariepti et. in 
carcerem ducti, deinde castigati, Jacerati, verlerati, 
novissime in metallo sunt traditi ; viri utique Ecclesie 
et! propter divi.um zelum valde pugnantes. Erait 
enim plurimi eorum monachi, eremum incolentes, 
numero viginti tres : cum quibus post pau'ulum diae 
conus, a dilectissimo fratre nostro Damaso, Ro- 
maus civitatis episcopo, deferens nobis consolato- 
rias communicationis epistolas, manibus post ter- 
gum vinctis, publice ab ipsis spiculatoribus duceba- 
tur, veluti quidam reus insignis, et lomicidarum 
verberibus coz&quandus, lapidibusque simul et p'umbo 
ejus cervicibus maceratis, ad mare ductus cst; el 
sicut illi sine sumptibus, sine ullo solitio metallico 
deportatus exsilio. Cumque judex ille multos quoque 
infantium cruciasset, quidam eorum morientes, ne- 
que parentum, neque fratrum exsequiis solemnibus 
sunt potiti. O multa [ms. Lyr., temulenta] inhuinani- 
tas judicantis, magisque prejudicantis! Qui enim 
propter pietatem decertarunt, nec homiciiis conpa- 
rari potuerunt, quorum utique corpora insepulta re- 
licta sunt : pie laborantes escis hestiarum volatil.um- 
que projecti sunt. Quique patribus necatorum nàtu- 
rali conscientia compati voluerunt, velut. iniqui 
eapite secti sunt. Qus lex l'omauorum, qu;e barba- 
rorum sententia, «quoslibet patribus condoleiutes 
ponit? Quaudo quispam veterum liujusmodi ges.it 
impietatem 7 Jussit. itaque Pearao ut masculi iuter- 


D ficerentur Hebrazorum ; sed invidia et timor tune 


protu'it lioc praeceptum. Quauto tamen illa quie tunc: 
gesta sunt bumaniora mod rnis existunt! quauto de- 
siderab liora ad di:cretionem iniquitatis bujus! Et 
licet malitia nequaquam separenuir. alteru ris, sunt 


lamen incredibiiia qus dicuntur, iuhumaua, crude. 


lia, seva, barlara, amara, sime misericordia, in 
quibus casultabant Ariani, choros ageutes cum nu:- 
vers civitas ingemisceret. Non fu.t enim domus iu 
qua non erat mortuus, sicut ip. Exod, scribitur 
(Exod. xi, 50). Et cum hiec ita. sint gesta (nou 
enim quieverunt iniquitatis auctores, sed ad pcivra 
profecti), us ue ad episcopos provinciarum venena 
propria speraerunt, habente: iuijuitatis 908) 90» 








1105 


MW. AURELII CASSIODORI 


1:04 


lat:um comitem Jargitionum, quem  prediximus A luerunt. Nuper enim Eccles:e catholicte clericos 


Ma,4uum. Alios etenim episcoporum curiz tradide- 
runt , ali-s diversis machinationibus affecerunt : vo- 
lentes universos impietatibus obligari, et secundum 
pairem eorum diabolum querentes quem sua rabie 
devorarent, Super hac autem undecim ZEgyptiorum 
episenpos, viros pene ab infantia vsque ad senec- 
tutem. ereutum incolentes, verboque superantes et 
actui libidinem, piamque fidem *ine confusione prae- 
dicautes, el deguia  pictatis edocentes, multasque 
victorias de da monibus exercentes, et Arianam sec- 
tam eapientissima ration» denolantes, exsilio direxe- 
runt in civitatem Judiorum nomine Dioczesaream., 
Et velut inferaug crudelissimus nenquam morte sa- 
liati (ratrum, suze δα ν 18 meroriam relinquere vo- 


degentes in Antiochia cum fidelibus monachis, vo- 
lentesque eorum scelera denotare, aures imperató- 
rias inflammantes, in Neoczsaream Ponti mittendos 
esse przeparaverunt. $90 Qui, puto, propter feroci- 
tatem loc rum etiam vita privati sunt. Tales itaque 
tempus. illud tragaedias exercuit, tseiturnitate qui- 
dem et oblivione dignas, sed litteris mem^erandas ad 
ol jurgationem eurum qui contra Unigenitum linguas 
$uas exacuerunt, Hi nainque rabie coarmati bl :sphe- 
mite, non solum Dominu: omnium jaculari nituntur, 
sed etiam contra ejus famu'os bellum sine ullo fae- 
dere susceperunt. Tug ponETUS, lib. iv, cap. 20; 
edi Christ. Vales. , cap. 22, p. 178. 





LIBER OCTAVUS. 





343 CAPUT PRIMUM. 


De conversatione, miraculis et responsionibus vel scrip- 
tis diversorum monachorum, nec non eiepiscoporum. 
'Eo tempore fuit Arsenius monasterii przesul. [8 de- 

linqueutes juvenes non excommunicabat, sed magis 

metate provectos. Dicebat enim: Juvenis excommuni- 
catus spernit, provectus vero vel.citer excommunica- 
tionis dolore corrigitur. Alius nomine Pior ambulans 
comedebat. Consultus autem cur ita comederet : Non, 
inquit, volo veluti neces arie uti cibo, sed tanquam 
extraneum aliquid agere. Pro qua re etiam ab alio 
requisitus ait: Ut ne, dum comedo, anima volupta 

tem sen!iat corporalem. lsidorus d:cebat quadrage- 
simum se annum habere ex quo sentiret quidem mea- 
te | eccatum, non tamen consentire vel concupiscen- 


B rentibus enarravat, Per siugulas autem explanatio- 


nes orabat. Ilo siquidem tempore inter monaclios 
fueruat duo viri Deo amabiles, nomine uterque Ma- 
carius; unus ex Egypto superiore, alter Alexandri- 
nus. Ambo pro multis rebus insignes, propter absti- 
uentiam, conversat-onem, mores atque miracula, qu;e 
eorum mauibus agebantur. AEgyptios itaque Maca:ius 
tantas curas fecit, et tantos daemones. effugavit, ut 
ex ejus operibus liber proprius expleatur. Erat au- 
tem reverendas, et circa requirentes [Ed., de'inquea- 
tes) severas. Porro Macarius Alexandrinuscum simi is 
esset /Egyptio per omnia, in hoc mutabatur, quia cir- 
ca consulentes hilarior apparebat, et vultu letiflco 
ad conversionem juvenes edueabat[ms. Frob. et Niv., 
inducebat]. Horum discipulus Evagrius philosophiam 


ti, vel furori. Pambo au'em, cum sine litteris esset, C operibus possedit, prius sermene solummodo philo 


accessit δὰ quemdam ut deceretur psalmum ; qui 
dum audisset primuti versum tricesimi octavi psalmi: 
Dixi, custodiam vias meas, ut nou delinquam in lin- 
gua mea ; secundum versum non est passus. audire, 


dicens : Si potuero oprre hoc implere, hic versus - 


tantummodo inihi sufficiet, Cumque doctor qui el 
tradiderat versum. culparet cut. per sex menses ad 
cum ininime venissct, respondit : Quia versum illum 
adliuc onere non implevi. Postea vero, cum multos 
supervixisset annos, a quodam noto requisitus an di- 
dicisset versum : Quad. aginta et novem, inquit, annis 
vix eum implere przva'ui. Huic itaque quodam au- 
rum dante ad cibaria pauperum, e! dicen:e: Numera; 
ille respondit: Quod dedisti non eget numero, red 
salubritatis affectu. Is enim  Panibo, Athanasio epi- 
scopo deprecante, ab eremo de- cendit in Alexandriam. 
Cumque vidisset ibi mulierem thearralem, (levi; et 
ἃ przsent.bus inquisitus quare ploraret : Duz, inquit, 
Ine res mo' erunt: una, qus est illius perditio; altera 
vero, quia ego non tantam studeo placere Deo, quan- 
tum hzc ut turpibus plocere possit homimibus. Alter 
quidam dicebat : Monachus, nisi operatus fuerit, vio- 
lento judicatur qualis. Piterius multas exposi.iones 
02 rales adhibebat, et frequenter alis alia requi- 


sophatus, et in urbe Constantinopoli a Gregorio Na- 


. zianzeno diaconus ordinatus ; deiude cum eo desceu- 


dens in. "Egyptum, et przdictos viros inspiciens, 
conversationem eorum zelatus est; tantaque miracu- 
la in ejus 3.8.4. manibus facta sunt, quanta in. prz- 
ceptorum ejus. Conscripsitque libros valde necessa- 
εἷος, quorum unus quidem Monachus titulatur; et 
est de Actuali. Alius Cognitionalis, secundum quod 
quispiam eognitione fit dignus : ifie capitula suut 
quinquaginta. Alius vero contradictorius, ex divinis 
Scrip'uris collectus, contra demones tentatores : 
partibus octo divisus est, secundum numerum 0«to 
cogitationum ; el sexcent:e. propositiones ad contem- 
plationem pertinentes, qua: γνωστιχὰ ποοδλήυματα, id 


D est coguitionales propositiones denominavit. lasupec 


et versuum opera duo, nnum quidem ad monachos 
in ceinobiis vel t neribus constitutos οἱ unum δὲ 
virgines ; 48 quam mira quamque n«cessaria sint , 
legentes intelligunt. a 
Sed opportumuum est, sicut arbitror, panca ejus 
dicta de monachis ac scriptura referri. Sic enim ait : 
Ne«essarium est enim vias inquirere recte precee 
dentium monachorum, et secundum ea$ ererceii. 
Multi enim inveniuntur ab eis dicta bene, simul ot 








1105 


lliSTORIA TRIPARTITA. LIDER VIII. . 


1106 


scta. Inter quos etiam boc ait quidam : Quoniam sic- A et contemplationes earum ἃ Gregori : justo esse didi- 


ca ei non inzqualis dieta charit4ti conjuncta, cito 
perducit monachum ad impassibilem portum. Is au- 
tem cum vidisset quemdain fratrum. phantasiis necte 
turbari, hoe mode curavit eum : prxcipiens ut lan- 
guenübus cibos jejunus ministraret. Unde requisitus: 
Nihil, iequit, sicuti misericordia hujusmodi passio- 
nes exstinguit. Quidam tunc philosophorum accessit 
ad justum Antonium, dicens: Quomodo sufíicis, 0 
Pater, codicum conselatione privatus? ad quem. An 

tonius : O, inquit, philosophe, meus codex uatura 
ereaturarum est, οἱ adest cum voluero, verbaque mi- 
hi relegit Dei. Requisivit me vas electionis Macarius, 
Senex Agyptius, dicens : Quare mali menaoriam ad- 
versus homines reliuentes, memorabilem virtutem 
anime diss:pamus; eontra dzemones autem habentes 
mali memoriam, ipnoxii perinanemus ?. Cuinque in 
quastione hujus interrogationis lh:esíssem , rogavi 
eum explanare sermonem. At ille: Prima, inquit , 
passio furoris contra naturam est; cousequens [id 
e&t secunda ] vero, secundum naturam. la ipso fer- 
venti meridie perveni apud sauctum Patrem Maca- 
rium, et siti vehementer accensus, aquaum ut bile- 
rem postulavi. At ille: Umbra, inquit, tibi suf&üciat ; 
mulii namque nuse iter agentium aut uavigantium 
etiain bac refectione privantur. Deiade cum apud eum 
verba de sbstinentia exercerem : Contide, inquit, fili, 
per viginti annos, neque pane, neque aqua, neque 
somno sum satiatus. Panen i namque meum in pondere 
comedebam, aquam vero bibebam cum mensura; pa- 


cimus, prudentiam, fortitudinem, temperantiam at- 
que justitiam. Prudentie quidem opus esse dicebat 
contemplari intellectuales sanctasqus potestates abs- 
que sermonibus; quippe quos sapientia signifeari 
contradidit. Fortitudinis autem, perdurare io verita- 
te, licet quispiam debelletur, et non. accedere ad ea 
qux nihil sunt. Temperantiz vero |.roprium hoc esse 
respondit, suscipere primi agricola? semina, et ea 
plantare convenienter. Porio jusuü:i:e Opus, ut prq 
merito singula cuique verba reddantur; alia. quidem 
obscure pronuntata, alia zenigmatibus indi ata, quae- 
dam vero propter utilitatem simplicium aperte dispo- 
sita. Columna itaque veritatis Cappadox Basilius ait : 
Humanam scientiain reddit crebra meditatio et exer- 


B citatio meliorem, eam vero 48:8 gratia Dei. concedi- 


tar, justitia, pati -ntia 3tque misericordia. Et huima- 
nam quidem etiam passibiles suscipere poterunt, divi- 
ni impassibiles tantummodo sunt capaces, qui etiam 
orationis tempore proprio mentis lumine reeplen- 
dentes semetipso: iaspiciunt, /Egyptiorum vero sa- 
cratissima3 lux Atbanasius ait: Pracepit Moyses 
mensam contra aquilon:s eonstituj partem. Quamob- 
rem cognoscant conteinplativi quis est qui contra 
eos spirel, et omnem tentationem forti mente susti- 
neant, et cum ::Jacritate ad se accedentes enutriant. 
Thmuitanorum Ecclesix: angelus Serapion dicebat : 
Mens quidew spirituali intellectu potita perfecte pur- 
gatur. Charitas autem curat membra furore tumen- 
tia; iniquas concupiscentias et influentias [ ms. 


rie ibus autem reclinatus somnum paululum rapie- C T^eod., iniquitates concupiscentias influentes] conti- 


bam, Cuidam monachorum nuntia'a mors patris 681: 
&& ille nuntiaati : Cessa, inquit, et blaspbem»re noli; 
Ineus enim pater immortalis est. Quidam fratrum 
Evangeliun solummodo possidebat, quod vendens 
pauperibus erogavit, dignum proferens immemoran- 
dumque sermonem : Ipsum, inquit, verbum ve:didi 
quod mihi semper dicit : Vende omnia (μα, et dapau- 
peribus (Με. xix, 21). Est queda. insala. circa 
Alexandriam trans paludem Marei»e, in qua habita- 
bat monachus contemplantibus  approbaiissimug 
[mss., centemp'atissimus ac probatissimus], qui dixit: 
Omnia qu:e geruntur a monachis, agi propter. causas 
quinque, id. est, propter Deum, propter naturam, 
propter consuetudinem, propter necess.tatem. propter 
opus manuum. Idem ipse dicebat unam. quidem na- 
turi esse virtutem [ms.. Lyr., naturam 6846 virtu- 
tum] : sed eain diversas species sumere per anim 
qualitates. Nam et lumen, iuquit, solis cum sine s, e- 
eie sit diversa, fenestris igmen per quas ingreditur 
&chema queddam varigin facere videtur. Alius por- 
ro monachus : Propterea, inquit, abscindo libidines, 
ut auferam fureris occasiones. Novi enim furore.n 
semper pro libidinibus litigare, meutem m'a» turba- 
re, scientiam perseguentem. Qu d im senum dicebat: 
Charitas depositum ciborum aut pecuaiarum servare 
noa novit. ldem ipse diecbat: Nescio me in eadem re 
a dz mouibus fuisse decepuun, Ilgc igitur Evagrius 
in libro suo Ac uali commemoravit. 

in contemplativo autem lic dicit : Quatuor virtutes 


nentia retinet. Maximus contemplationum | doctor 
Didymus ait: De providentia atque judicio apud te- 
melipsum semper exerce scrimones, ei stud.orum 
materiam memoria retine. Pene enim omnes iu hi« 
peceamus, rationemque judicii in corporuw differen- 
lia, in qua etiam est mundus, invenies : previdentie 
vero, in modis quibus a inalitia vel ignorautia. ad 
vir u:es atque scientie culuncu evehitur, Ecce autein 
ex ÉEvagrii d.ctis retulimus. 

Fuit autem et alius vir mirabilis inter monachus, 
cui nomen Ammonius, qui tanto sine ulla curiositate 
fuit, ut cum Athauasio ltomanm veuiens, nulium opus 
civitatis inspiceret, nisi tantum αὐ videret Petri et 
Pauli bas-licas. Is Ammonius ad episcopatum (raetus, 


D atque d.ffugiens, dextram sibimet amputavit. aurei, 


ut semi corpore ordinationis opus effugeret. Cuiuque 
posterior. tempore etiam E vagrius a Theophilo Alex- 
audriuo pontifice ad e,iscopa.ui ten:us, nibil am- 
putans de corpore suo lugisset, veniens ad 393 
Ammonjum [ ms. Lyr., et colloquens ei] cum joco 
dicebat, quasi ale fecisset, ut aurem amputaret, et 
de eo [ns. Theod., Deo] reus existeret, Ad quem 
Ammonius : Tu, inquit, Evogri, ignoras te punien- 
dum quoniam abscidisti linguam. Et ne tibl arrogare 
v dearis, pon uteris gratia Dei. Plurimi siquidem eo 
ieinjore digni fuerunt viri, quorum si quis velit verba 
miraculaque cognoscere, et quemadmodum illis fue 
riut etiam. bestize subjuga:m, libruia legat. Palladii 
mouachi, qui disctpulus fuit Ev.grii. Ompia namque 





1107 


M. AURELI. CASSiODOI! 


1108 


de istis sulniliter explanavit, in quo etiam feminarum A delic'a palam redarguebat, et quacunque latenter 


imitationem conversationemque memoravit. Evagrius 
igitur atque Palladius mortuo Valente post paulu!'um 
floruerunt. SocnaTEs, lib. 1v, cap. 18. Edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 25». 

Hujus temporis est ut quantos po'uero memorare 
possim qui sunt in illo tempore inter Christianos phi- 
losophati. Quorum unus quidem in Egypto Joannes, 
cui fatura et aliis incerta Deus non minus quam an- 
tiquis prophetis revelavi?, donumque dedit ut curaret 
insanabiles passiones. Is enim ἃ juventute. laudans 
Deum, degebat in solitudine, comedebatque herbas 
atque radices, bibehatque aquam si comperisset. 
Cumque venisset ad senectutem , divina jussione mi- 
gravit ad Thebaidam, et mult^rum monasteri-rum 
factus est praesul. Qui oratione tantummodo languo- 
res et demones effugabat ; et cum litteras non didi- 
cisset, ad rememorandum aliquid codicibus non ege- 
bat : quia. quidquid semel mente perceperat, sub 
veritate retinebat. In hac itaque regione philosopha- 
batur Ammon Tabenensiorum pras, circa tria mil- 
lia discipulorum habens; non minus quoque et Thec- 
nas, multorum praesides fuere monachorum : ambo 
operatores inopinabilium rerum, et divina providen- 
tia prophetiaque comp'eti. Dicitur namque Theonam 
eruditum £gyptiarum, Grz:carum Latinarumque litte- 
rarum fuisse, et triginta annis habuisse taciturnitatem. 
l'orro a nullo hominum visum irascentem, aut jran- 
tem, aut mentientem, aut vanum aliquid, aut asperum, 
vel infirmum protulisse sermonem. Ea tempestate 
fuerunt Copres, et Hellin, nec non Helias. Copres qui- 
dem, ut aiunt, divinum habuit donum salutes efficiendi 
passionum et dzemones expellendi. ilellin vero a par- 
vulo nutritus in monasterio , plurima inopinabiliter 
miracula faciebat, ita ut etiam ignem in sinu porta- 
ret, et nequaquam ejus vestis arderet. Verum Helias 
tane quidem non procul ab Antinoo civitate degebat 
in eremo, agens annum «aetatis ci?ca centesimum at- 
que decimum. Antea tamen pene septuaginta annis 
solus vixit in solitudine, et usque ad hanc xtatem je- 
junando, et viriliter conversando pervenit. Fuit etiam 
Apeles in /Egypto ex fabro ferrario, qui dum ali- 
,uando per noctem hoc opus exerceret , umbra da- 
woniaca, veluti mulier speciosa, eum de castitate 
wentabat. At ille ferrum quod operabatur ex. fornace 
traliens, eam percussit in faciem. Tunc illa stridens 
et ingemiscens , procul effugit. [nter hos etiam Isi- 
dorus fuit, qui undique monasterium muniens, cura- 
bat ut nullus egrederetur, sed omuia necessaria ha- 
beret interius. Nec Serapion ciréa decem millia sub 
se monachos liabens, quos ownes sic educabat, ut ex 
propriis sudoribus necessaria compararent , et a!iis 
miuistrarent egentibus, Dioscorus quoque non am- 
yus quam centum monachis preesidebat. Qui , cum 
presbyter esset, sacrificia faciens, omnem perfectio- 
nem adhibebat examinando et diligenter dijudicando 
accedentes ad sacra mysteria, iia ut explarent men- 
iem , ct mali cujuspiam conscientiam non haberent. 
Eulogius presbyter fertur pezscientiam habuisse co- 
gitationum quoramliLe! ad se venientium, eorumque 


*- 


B 


C 


D 


cogitassent, sibi revelata manifestabat. Qui verc ]ai- 
quid mali gessissent, vel pravum consilium habuis- 
sent, ab altari suspendebat, mauifestans eis peccatum 
quod egerant, et diligentia purgatos :ursus suscipie- 
bat. His itaque similis erat. Apollo in Thebaida, qui 
quadraginta annis in interiore morabatur selitudine, 
speluncam parvulam in moute vicino habens; sed 
pro multitudine miraculorum parvo tempore insi- 
gnis effectus, plurimorum presul exstitit. mona- 
chorum. Eo namque tempore multi et optimi stu- 
diose philoscphabantur in Alexandria , quasi duo 
millia xiri; quorum alii in solitudine raorabantur , 
alii circa Mareotem degebant. Excellenter autem in- 
ter alios emicabat Dorotheus, genere Thebzeus; cujns 
hec fut vita, ut quotidie lapides a mari colligeret, 
et annis singulis hospitium :edificaret , et fabrieare 
sibi non valentibus daret. Noctibus autem propter 
eorum cibum faciebat sportas, αἱ venderet. Cujus 
cibus erat panis uncis sex, et olerum minutorum 
fasciculus unus , et ad bibendum aqua, Hic a juven- 
tute sic vivens, nec in senectute defecit. Nunquam 
visus est in lectulo soporatus, vel pedes pro requie 
te'endisse, aut dormire pro voluntate, nisi quantam 
operando, aut comedendo natura compressos oculos 
cl»udere potuisset; ita ut sepe, dum comedendo dor- 
miret, cibus ex ejus ore labere ur. . Aliquando ergo 
somno valJe gravatus, cum in s:ercore cecidisset , 
obdormivit ; expergefactus autem, et contristatus, sub 
silentio dixit : Si angelis dormire soaseris, et mibi 
ulterius suadebis. Quod forte dicebat. ad ' somnum, 
aut a4 daeinonem, qui eum nitebatur a bonis actioni- 
bus imp.dire. Huic laboranti quidam dixit : Cur ita 
jerimis corpus tuum? At ille : Quia me, inquit, occi- 
dit. Piaiuonem vero presbyterum ferunt, quia, dum 
sacrificaret aliquando, sanctum angelum circa sacrum 
vidisset altare stant&m , et. praesentes monachos in 
codice conscribentem absentesque delentem. Joanni 
quoque tantam Deus noscitur donasse virtutem con- 
tra passiones atque languores, ut plurimos podagricos 
et articulos habentes solutos curaret. Inter hos Ben- 
jamin senior valde clarus habebatur, dono Dei poti- 
tus ut sine medicamine, tactu manuum, aul olei, 
facta oratione, sanaret zgrotos. Hunc ferunt incidisse 
in hydropicam passionem, et tantum ejus corpus in- 
tumuisse, ut non posset per januas cellulz su:e, in 
qua liabitabat, efferri, nisi janux cum tabulis antepo* 
»itis sublat:ze fuissent, Is ergo passionis 8088 tempore 
prne octo mensibu. ante mortem, in sel'a latissima 
sedeus, curabat solemniter zegrotantes : non graviter 
ferens quoniam suz vgritudini non prodesset, sed 
eti«m se videntes consulabatur, et deprecabatur ut 
rogarent Deum pro anima ejus, et de corpore non 
curarent : Quia et dum sanum, inquit, esset, nihil 
profuit mibi. Marcum in Sehyti degentem | ferunt 
etiam in juventute valde fuisse mansuetum et sapien- 
tem, memoriaque Scripturarum divinarum satis ido- 
neum, οἱ tantum Deo amabilem, ut, dum ad dowini- 
cum corpus accederet, 99 4 angelus ei sacrameuta 
praeberet, eujus manum usque ad juncturam brach 











11:9 


HISTORIA TIJPARTITA. LIDER. Vlil 


1110 


tantummodo 86 dicebat inspicere. Macario vero da- A proveniret. Talis etiam erat in cladibus propriis. De- 


tum est ut ultra superaret daemones. Iluic occasio 
conversionis commissum homicidium fuit. Nam dui 
puer esset, et oves pasceret circa Mareiam paludem, 
ludens quemdam coztaneum interemit , et inetuens 
fugit in solitudinem. Qui dum tribus annis sub divo 
moraretur, postea parvum hospitium fecit sibi , in 
quo annis viginti quinque moratus est. Pluiimi 
equidem se eum audisse dicebant, quia gratias illi ca- 
lamitati referret, et salutiferum vocaret illud homi- 
eidium non spunte comm:ssum, quo ei beatitudinis 
cau:a provenerat, Ápolionius »utem , dum per omne 
tempua vitz: nihil vità&à monachicz didicisset , sciens 
quia nec scribere, nec artem jam exercere posset 
propter ztatem, omnia medicamina et cibaria oppor- 
tuna laborantibus ex propriis pecuuiis comparabat, 
singulasque januas monas!eriorum a matutino cir- 
cumibat usque ad boram nonam visitando languentes, 
et minis'rando quo indigereut. Qui moritur.s, alio[ £d. 
Niv. et Frob., alteri] tradidit quod habebat , jubens 
ut talia vota servaret. Voyses autem cuni servus es- 
set, propler culpas expulsus e domo est; qui latro- 
cinio deditus, homicidia multa commisit, Postea vero 
conversus , repente hojusmodi philosophis virtute 
completus est. Cumque propriis vite fervore phanta- 
siis adbuc prioris libidinis moveretur , multa absti- 
nentia demabat corpus suum , panem solummodo co- 
medens, et multum opus efficiens. Sex autem annis 
per totam noctem stans oravit , neque genibus incli- 
Ratis, neque oculis ia somno elausis. Insuper etiam 


poc:anter cireumibat cellulas monachorum, et lage- αὶ 


Ras singulorum aqua complebat , cum longe aut. de- 
cem, aut viginti, aut triginta stadiis aqua manaret. 
Qui lieet ita domaret corpus, priorem tamen valetu- 
dinem non amisit. Fertur enim quia, dum quatuor 
latrenes ejus invasissent bospitium, comprehendisset 
omnes atque ligassel, suisque humeris impositos ad 
ecclesiam perduxisset, in voluntate monachorum po- 
nens quid de eis facere vellent. Fuit ergo in summa 
philosophia, et terribilis daemonibus, et presbyter in 
Schyti constitutus. Vixit annis pene septuaginta quii 
que. Sub hoc igitur imperio fuit Paulus de Libya in 


Schyti, non minus quam quingentos monachos ha- ' 


bens. Nihil autem operabatur neque percipiebat, ni-i 
quod comederet tantum. Orabat autem solummodo ; 
et veluti quoddam tributum habens imposi'um, tre- 
centas ora:iones Deo unaquaque die reddebat. Et ne 
" numero forte delinquefet, trecentos lapides ponebat, 
el singulis orationibus lapidem' mittebat in sinum. 
É£xpensis vero lapidibus, orationes sciebat esse com- 
pletas. Tunc enim Pachomius abbas in Schyti flore- 
bat, a juveutute usque ad senium optime conversatus. 
Quem neque circa eorpo'is sanitatem, neque circa 
samimoe passionem dremon aliquando decepit. Stepha- 
nu3 autem eirca Mareorem habitavit, perfecte degens 
et integra continentia. Qui circa sexaginta anos 
probatissimus monachus fuit, et Antonio magno no- 
tissimus. Fuit itaque mansuetus et sapiens, locutione 
guavis et utilis, tristantium consolabatur hnimos, et 
&d alacritotem  revocabat, licet necessaria tribulatio 


nique dum infirmitatem incurabilem incurríisset , et 
medici putrida membra ejus incidissent, ille manibus 
tamen operabatur, palinarum plecteas folia, et pras- 
sentibus persuadens ut de rebss liujusmodi non dole- 
rent, heque aliud cogitarent nisi de bono fine : Deus, 
inquit, quaxe fecit, cuncta utilia sunt. Ego autem novi 
quis bujusmodi passiones pro peccatis eveniunt, Et 
me'!ius est hic poeuas solvere, quam p δὶ mortem per- 
petua supplicia sustinere. Pior autein. cum de domo 
patris ad philosophiam conve: sionis exiret, promisit 
nullum se propinquorum de cxtero fore visurum. 
Post quinquaginta vero annos duin ejus soror euin 
vivere | ns. Lyr. et ed., videre vellct| et habitare in 
eremo cognovisset, non cessabat donec eum inspice- 


B ret. Quam. duin. episcopus loci jam grandzvam pro- 


pterea. videret affligi , scripsit praesulibus eremi, ut 
Piorem dirigerent. At ille, quoniam.-conteadere [ms. 
Lyr., contemmuere| nefas est, jussionibus seniorum 
obediens, et asumeus quemdam , venit ad. patriam. 
Cumque ante januas doinus sui? accessisset, et suut 
nunt:asset adventum, veniente gerinana, clausis ocu- 
lis dixit : Ecce ego sum lior, qusntum vis aspeetu sa- 
tiare. Tuuc illa graii(icata Jaudavit Deum. At il!e ora. 
tioue facta, Γι meaviL ad eiceium:: ubi fodiens aquam, 
juvenit amaram, eaque usus est. usque »d ulthnum 
vite diem. Post cujus obitum nullus illie habit»re 
przvalu.t. Ego autein reor quia per orationem, em 
ad suos usus fecit dulcem, dum etiam alibi nen ex- 
Stantem orstione meruerit emanare. Nam cum Moyses 
el ejus monachi puteum aliquando f..derent, et nec 
ven:m aliquam reper. reut, ncc amplius jam fodere 
aliitudo permitteret , medio die supervenit Pior , et 
Oratione facta, descendit iu foveam, cumque teitic 
percussisset terram, mox emanavit aqua. Cumque 
oraiione facta discede:et, illis eum petentibus ut vel 
ex aqua gustaret : ΑΔ hoe, inquit, directus sum, et 
propter quod veni peractum est. Ammosium itaque 
ferunt. nimis eruditum, Origenis Dilymique discipu- 
lum, a juventute usque ad novissimvin diem prater 
panem assum nilil aliud comedi se. llunc dum vo- 
luissent quidain ad episcopatum pertrahere, nee ille 
posset eos sermonibus evitare, abscidit propriam au- 
rein, dicens : Jam modo neque volentem me quis- 
quam patitur ordinari, dum ecclesiastica regula cor- 


D pore perfectos exquirat. Proinde discedentibus illis 


et denuo remeantübus, atque dicentibus : quia merum 
perfectionem potius Eeclesia quam corpus exquirat : 
juravit etiam linguam suam abscidere, si ei vim ni- 
terentur inferre. Quo audito, qui veneraut quieverunt 
[Ed., recesserunt]. Eo siquidem tempore fuit Eva- 
grius vir eloquentissimus atque mitissimus, a Grego- 
rio cpiscopo Naziangeno decenter eruditus, cujus 
etiam fuit archidiaconus. Ferunt enim eum aspectu 
pulcherrimum , et circa cultum vestitus ornatum, 
Cumque eum quidam senstor zelotypus uxorí suae 
cognovisset esse notissimum, ei mortis parabat insi- 
dias , qu: ad effectum pervenire potuerunt , nisi Ci 
quedam terribilis et salutaris visio przedixisset. Vi- 
dit enim io somno, quasi pro crimine fuerit compra 





41 


plicium duceretur. Quod dum fieret, quidam protulit 
Evangelium, et promisit eum de viuculis esse solven- 
dum si ab orbe Constantinopolitama diseedere!; idque 
compulit sibi jorejurando promitti. At ille, tactis 
Evangeliis, hoc se complere promisit; et vinculis 805 
Jutis experreetus est, ac sacra credens $9 visioni, 
peticula declinatit. Tunc ab urbe Constantinopelitana 
venit.in Hierosolymam. Fuerunt etiam in Rinocorura 
non peregrini , sed proviaci.les viri, philosophiaque 
florentes. nter quos fertur Melas episeopus bujus- 
modi fuisse benignitatis. Dum missi fuissent qui epi- 
scopos resistentes Ario deportarenl exsilio, venerunt 
ad hujus ecclesiam. Quem dum invenissent veluti 
uitimum ministrum candelas eeclesie prxparantem, 
intorrogaverunt ubi esset episcopus. Ait ille: Ego, in- 
qu.t, vos episcopo nuntiabo. Tunc ex itiuere fatiga- 
t δά episcopium dezit, et, spposita mensa, pavit pt 
valuit. Postea ministerio completo ciborum, dixit se 
esse episcopum. At illi mirati virum , causas aperue- 
runt ; et reddita reverentia ei, dederunt fugam. Tunc 
itle : Non, inquit, declinabo, quod mei similes liben- 
tisime susceperunt ; sed volens exsilii precepta 3us- 
cipio. Hujus frater Salomon ex negotia'ore conver- 
$us, ad maynum philosophie culmen evectus est. 
lloc tempore Epiphanius, qui postea Cypri fuit epi- 
scopus, inter eremitas maximus liabebatur. Fuit etiam 
in Carris Protogenes episcepus post Viítum, qui, ut 
ferunt, sibi professus est ih Domini Epiphania reve- 
laym : quia vidisset imperatorem Constantinum, 


M. AUREL!I CASSIODORI 
lensus, ferroque vinetus pedibus manibusque ad sop- A 


1112 
que prohibuerit , et de Flaviani Diodorique sirtu- 
tibus. 


In Antiochia vero Valeus. plurimo tempore com- 
moratus, omnibus licentiám dedit gentilibus, atque 
Judzis, nec non hzreticis, suas festivitates agendi. 
Nam et gentiles festivitstes agebant, demonibus mi- 
nistrantes, et post Julianum a Joviano idololatria 
vanitates exstinctas, florere rursus iste permisit ; et 
Jovis cultum, atque Dionysii, sacraque Cereris jam 
non in occulto, tanquam sub pio imperatore celebra- 
bant; sed per mediam plateam bacchantes, ubique 
currebant. llis tantummodo tunc princeps erat ibi- 
micus qui apostolicam doctrinam predicare videban- 
tur; et eos primum quidem a sacris basilicis feeit 
expelli, quibus Jovianus famosissimus imperator no- 
«vam dederat ecclesiam. Cumque in monte sacra ce- 


eloquiis perfruentes ; licet aeris adversitatem s.cpias 
sustinerent, aliquando pluviis, aliquando nivibus, 
sliquando gelu, frequenter ignis ardore macerati, 
neque in hujusmodi locis laudibus divinis eos frui 
permisit, sed missis militibus effugavit. Tunc Flavia- 
nus atque Diodorus, veluti quaedam propegpaculs, 
jaculis imminentibus resistebant. Nam cum Meletius 
eorum pastor seorsum degere cogeretor (ms. Lyr., 
conaretur], isti curam gregibus adhibebant, lupis 
quidem objicientes propriam fortitudinem, et $a- 
pientiam suam, ovibaws autem curam congrusm 
jugiter offerentes. De montanis igitur locis ex- 
pulsi, eontra ripas vicini fluminis pascebant oves. 


quemadmodem ei Deus futura monstraret, et juberet C Non enim patiebantur secundum Israelitas captivos 


ut quod ei diceret , obediret. Apud bunc (FEd., lios) 
ltaque tanta. abstinentia vigebat, ut projter multa 
jijwia dentes ejus vermibus ebullirent [ms. Lyr., 
caderent et evellerentur]. Alios vero quosdam usque 
ad ottogin!a annos panem ferunt penitus non gustas- 
se : llelioderum plurimas insomnes duxisse noctes , 
jrjanioque septenos continuasse dies. Mu!ti quoque 
apud Palzstinam et Syriam, atque Persas, fuere mo- 
naCcherum, querum si vel nomina conscribere quis- 
piatu voluerit, multos libros implebit. Sozousw., lib. 
n, cap. 28, p. 0677. * 


CAPUT 1l. 


Quod Ariani Constamiivopoli comprehendentes ortho- 
doxos, multos in navi concremaverint. 


Eo siquidem tempore in Constantinopolitana urbe 
comprehendentes Ariani quosdam religionis plo 
presbytéros, eosque mittentes in navem inermem, et 
tralieutes in pelagus, aliis quippe in alia nave sequen- 
vibus, iminis:o igne cremaverunt. Quo facto, sancti 
viri cum igne atque mari pugnantes, novissime sunt 
absorpti , et triumpho martyrii coronati. THEODuRF- 
Tos, lib. ww, cap. 43. Edit. Christ. Vales., cap. Q1, 
p. 187. 


CAPUT lil. 


*)uod Volens paganis , Judgis εἰ herctic's tribuerit po- 
icstatem suas festivitates agendi , et orlhodoxis ubi- 


in Dabylone organa sua suspendere; sed laudabant 
creatorem et largitorem Deum in omni leco domios- 
tionis ejus. Sed neque in hoc loco concilium piorum 
quietum esse permisit hostis servorum Christi. Ve- 
rumtamen concordia illorum mirabiliwm  pasteris 
magni discipulorum ad exercitiura sanctas oves enu- 
triens, spiritualia pascua ministrabat. Et Diodorus 
quidem sapientissimus atque fortissimus , velut qui- 
dam fluvius perspicuus, atque torrens, oves quidem 
proprias 'irrigabat : luporum vero blasphemias peni- 
tus diluebat ; et generis sui nobilitatem spernens, li- 
benter susünebst quamlibet pro fide calamitatem. 
Flavianus vir optimus, et ipse genere nobilissimus, 
honestotem selam judicabet ess» pietatem, et velot 
puer exercitatus , maximum Diodorum quaei quem- 
dam inünitorum certaminum urgebat [ed. Niv. et 
Frob., nngebat] athletam. lllo namque tempore noa 
concionabatur inter ccclesiastica collegia; sed boe 
agentibus multa soletia conferebat consiliorum, et 


Scripturarum, atque ezpositionum [ms. Lyr., ex 


scripturarum expositione]. Et doctores quidem con- 
tr: Arianas blasphemias tendebant arcus : iete vere, 
velut ex quibusdam pharewis, su» ments sagitlas 
congruas offerebat ; et nen. solum domi, sed etiam 
publice bzreticis resistens, retia eorum facilius 
erumpebat, et labores ostendebat aranearum. Tuso- 
pORETUS, lib. 1v, cap. 93. Edit. Christ. Vales. eap. 94, 
p. 187. 





we W Ww & ow à À «e S X RERUM vr Ns m n mcm 


1115 HISTORIA TRIPARTITA. LIBER VIII. 1114 


CAPUT 1V. 


De laudibus Aphraate monachi, et qua fiducia Va- 
lenti responderit. 


Cum his itaque laborabat Aphraates , cujus con- 
versationem alio loco conscripsimus. Is enim ovinm 
salutem suc quieti preponens, et speluncam dese- 
rens propriam, pastorales sudores aggressus est. 
Quantes vero virtutis divitias congregavit, nunc re- 
fetre superfiuum est. Unum tantummodo ejos debet 
diei, quod huic historie valde congruit. A Borez 
parte fluvius currit Orontes nomine circa palatium ; 
a meridie vero est maxima porticus, undique turres 
excelsas habens. Inter pslatium vero et flumen platea 
est quae egredientes ex urbe mittit ad suburbanos 
996 sgros. Per hanc plateam dum transisset 
Aphraates, ad hostilia eertamina properabat, ut sa- 
eris ovibus curas necessarias exhiberet. !lunc de 
palatio respiciens imperator, vilissimo pallio vidit 
indutum, et in longzva sencetute celeriter properan- 
tem. Comque dixisset quidam, quia iste esset 
Aphroates, in quo tivitas universa penderet, dicit 
ei imperator : Dic mihi, ubi vadis? At ille sapientef 
respondit, et congrue : Pro tuo, inquit, oraturus 
imperio. Tunc imperator : Oportebat te domi, in- 
quit, orare secundum monachicurh morem. At ille 
sanctissimus : Optime, inquit, dicis, si sic quoque 
permitteres, hoc me facere oportehat. Et hoc hacte- 
uus egi, donec Christi oves pace pristina fruerentor. 
Quia vero tumultu maximo commoventur, et periculi 
«nus impedit, ne captive tencantuf, necesse est ubi- 


A solitudine relicta venit Antiochiam. Nam cum hkare- 


tici, soHti. facile satcire mendacia, huuc virum suas 
dicerent esse pravitatis, miserunt-ad cum lumina ve- 
ritstis Flavianus, atque Diodorus, pariter et Aphraa- 
1es, Acacium, virtute florentem, qui postea Bersm 
luit episcopus : rogantes ut .nultis bominum millibus 
subveniret, et adversariorum fallaciam redargueret , 
veritatisque dogmata confirmaret. Is ergo vir sanctis- 
simug, et veniens, et revertens, et in ipsa maxima 
civitate, quanta miracula fecerit, in historia Deo [al. 
Philotheo] aniabili a nobis conscripta retulimus. 
Quia vero totus populus eivitatis ad collegia nostra 
convenit, nullum sxculum dubitare confldo. Res euim 
inopinabiles ad se prolantur universos attrahere. 
Sed quia maxima miracula ille vir operatus est, 


D etiam veritatis hostes nequeuut denegare. Hoc enim 


et in Alexandria temporibus Constantii fecit magnus 
Antonius, Deserens enim solitadinem, totas circurmi- 
bat urbes, satisfaciens universis, quoniam Athana- 
sius doctrine apostolie:e pradicator exstaret, et 
hostes essent veritatis participes Arii. Sic igitur scie- 
bant illi sacratissimi viri quid tempori unicuique 
congrueret, et quando opus erat frui quiete, quando 
necessarium solitudini przeponere civitates. TmEopo- 
RETUS, lib. 1v, cap. 95. Edit. Christ, Vales. cap. 97, 
p. 190 


CAPUT VI. 
De Acepsema et aliis. 
Fuit igitur illo tempore in Cyrestensium eremo 


que discurrere, easque a necessitate salvare. Sed dic ( famosissimus Acepsemas in cella reclusus, et sexa- 


nihi, tranquillissime imperator : Si puella essem in 
cubiculo residens, et ad lanam vacaus, videremque 
paternam domum ignibus concrermari, quid me facere 
cougrueret ?* Sedere intus, et ardentem contemnere 
domm ; an certe discurrere, ubique aquam ferre, et 
ἢ ::tnmas exstinguere? CreJo qu'a dicis hoc potius 
fuisse faciendum; id enim puella sapientis est opus. 
lloc ergo nunc agitur, imperator. Te namque in pa- 
ternam domum nostram mittente flammas, discurri- 
mus, ut eas velociter exstinguamus. IIzc illo dicente, 
interminatus est quidem, sed tacuit imperator. Unus 
eaim cubicularius imperatoris aspere respondens viro 
sanctissimo, hujusmodi cladem noscitur pertulisse. 
ls enim habebat balnei curam : ubi .post hxc verba 


ginta annis neque visus neque locutus est. Zeugma- 
tius quoque mirabilis, qui licet oculorum acie priva- 
retur, omnia circumibat, confortans oves lupisque 
resistens. Propter qusm causam monoachicam ejus 
cellulam concremaverunt ; sed Trajanus magister 
militum fidelissimus aliam ei fab:iicavit, multoque 
eum fovit auxilio. Hoc itaque tempore fuit Ephrzem 
in Edessa, in Alexandria vero Didymus. Et Ephrzem 
Syra usus lingua, spiritalis gratix radios emittebat. 
Qui licet nesciret doctrinam Gracaim, mu:tos Graeco- 
rum eruditosque redarguit, et totius livretice. pra- 
vitatis infirmitatem nudavit. Et quoniam tunc llar- 
inonius Bardisanus quzedam cantica componens, et 
impietatem melodicz suavitati permiscens, illiciebat 


descendens, ut imper.tori pararet ingressum, et p audientes, et capiebat in peste, iste sumens iude 


mente perculsus in aquam ferventem descendit, ibi- 
que defunctus est. Sedebat imperator exspectans, ut, 
eo renuntiante, lavaretur, eoque tardante, misit 
Alios viros, cur moraretur. At illi ingre si, viderunt 
δι} in solio [ms. Santheod., dolio] fervente defunctum 
atque solutum. Quod dum nuntiatum fuisset impera- 
tori, cognoverunt virtutem orationis Aphraatz, non 
tamen ab impiis degmatibus recesserunt [ms. Lyr., 
»essaverunt], sed secundum Pharaosem induratum 
est cor eorum. TnaEO»oRETUS. lib. 1v, cap. 25 et 24. 
Edit. Christ. Vales. cap. 25 et 26, p. 188. 


. CAPUT V. 
De Juliano monacho. 
lac itajue tempestate Julianus ille famosissinius 


concentus, pietatem cantilene perm:scuit, el audien- 
tibus suave nimis et utile medicamen apposuit ; quxe 
cantica triumphatorum martyrum festivitates bactc- 
nus ef(ciunt clariores. TBEODORETUS, lib. 1v, cap. 26. 
Edit. Christ. Vales., cap. 298, p. 191. 


CAPUT YII. 


De malis que sub Valente in Alezandria et per. Egy- 
pium gesta sun. 


Cum igitur imperator Valens lege prcepiseet per- 
sequendos esse iu Alexandria εἰ /qypto cunetus 
orthodoxos, omaia vastabaatur. Alii namque ad ju- 
d'ca trahebantur, alii mittebantur in vincula, alii 
verberibus agebantur, plurimaque seppl cie adversus 
quictis amatores ingcrebantur. Et duin hec in Alex- 





4115 


M. AURELII CASSIODORI 


111€ 


. οἱ 9Φ .Φ . . * οο . Σ 
and:ia flerent secundum Lucii voluntatem, fuisset- A — Et quoniam aliqui ex. nominis simili.udine no 


que in Antiochiam reversus Euzoius, mos ad mona- 
s$'er.a per /£zyptum constituta processerunt magister 
militum cum multitudine armatorum, et Lucius 
Arianus, Cumque plurima viris sanctis mala facerent, 
nec eos ullo modo superarent, persuasione Lucii 
Patres monachorum mittuntur in exsilium. ]nter 
quos Macarius Zgyptius, et alter. Alexandrinus. 
Cumque venissent in insulam quamdam, a:reptam 
cujusdam filiam sacerdotis a daemone, clamantemque 
illis viris : Cur venistis etiam hine nos expellere? 
suis orationibus liberatam patri restituunt, et ad 
Christianitatem sacerdotem simul et reliquos habi- 
tantes in insula perduxerunt. Qui mox simulacra 
projicientes, formam templi in ecclesiam mutaverunt. 
Paptizabantur enim, et officia Christianitatis gratis- 
sime docebantur. Sic igitur pro;ter consubstantiali- 
i:tis fidem, viri admirabiles probabiliores 349, ef- 
fecti sunt ; aliosque sanantes, firmiorem operibus 
ostenderunt fidem. SecnaTEs, lib. iv, cup. 19. Edit. 
Christ. Vales., cap, 24, p. 253. 


CAPUT ViIil. 
De Didymo et scriptis ejus ; de Gregorio Pontico ejus- 
que miraculis. 

Eo siquidem tempore virum alium fidelem produ- 
xit Deus, ut per eum fidei testimonium perhiberet, 
Didymum, mirabilem viruimn, qui omni tunc doctrina 
florebat. Is cum parvus adhuc prima litterarum ele- 
menta doceretur, passione ocu'orum perdidit visum. 
Cui Deus pro visibilibus oculis intelligibiles condo- 
navit. Nam quod per oculos doceri non potuit, auditu 
vigilanti cognovit; qui dum a puero fuisset ingenio- 
sus, vincebat ctiam acute conspicientes. Facile nam- 
qe regulas grammatic:e atque rhetorica artis didicit. 
Cumque venisset ad philosophiam, mirabiliter dia— 
lecticam , arithmeticam, musicam, alia:que philoso- 
phiz disciplinas didicit ánimoque recondidit, ita ut 
evleriter obviaverit eis qui oculis inspector.bus talia 
didicissent. Sed etiam Vetus Novumque Testamen- 
ium adeo perfecte cognovit, ut multos ederet libros. 
Qui et de Triiitate tres libros fecit, et Origenis opus 
De Principiis, id est Περὲ ᾿Αρχῶν, interpretatus, in 
eis explanationes reliquit eximias. Fertur enim cum 
Antonius Valentis tempore propter Arianos venisset 
án Alexandriam, vidisse Didymum, eique dixisse : 
Non (6 conturbet, o Didyme, amis:.io sensibilium 
ocylorum ; tales etenim oculi tibi desunt quibus οἱ 
muscas et pulices noscere possunt. Sed gaude potius 
quoniam hsbes oculos quibus etiam angeli contuen- 
tur, per quos vide:ur Deus, et ejus lumen inspicitur. 
Socna TES, lib. iv, cap. 20. Edit. Christ. Vates. ca». 
95, p. 240. 

"Didymus ab infantia privatus oculis, granimati- 
cum, rletoricam, arithmeticam, gcometriam, et 
astronomiam, et syllogismos Aristotelis, e! eloquen- 
tiam Platonis auditu didicit; nón quasi hec verita- 
tm erudirent, sed tanquam adversus mendacium 
srma veritatis existerent.. TuEoponETUs , lib. iv, 
cup. 27. Edit. Christ. Vales. cap. 29, p. 192. 


SCuntur errare, necessarium est osten:lere quoniaiuni 
alter est Gregorius Ponticus, ortus ex Cresarea Ponti, 
nimis antiquus, et discipulus Origenis. De isto nam- 
que Gregorio multus est sermo in Athenis, et Beryto, 
nec non et Ponto, et ut ita dicatur, in universo orbe 
terrarum. Is enim cum discessisset ab Athenis, venit 
in Beryto, ibique jura legebat. Cumque cogaovisset 
in Czesarea libros sacros Origenem exponere, venit 
illic, expositiones magniloqui illjus auditurus. ἃ quo 
veram philosophiam eruditus, evocantibus parenti- 
bus remeavit ad patriam. Ubi primo quidem, dum 
esset adhue laicus, plurima signa fecit , languores 
curando, dxmones per epistolas expellendo, paga- 
nosque sermonibus et operibus sibimet. suljngando. 


B llujus meminit et Pampbilus martyr, et Eusebius in 


libris quos de Origene conscripsit. Fuit ergo Giego- 
rius antiquus iste, discipulus Origen:s, et alter Na- 
zianzenus, fraterque Basilii. Fuitque alius Gregorius 
Alexandrinus, Arianus. SocnATRs, lib. iv, cap. 22. 
Edit, Christ. Vales. cap. 27, p. 241. 


CAPUT ΙΧ. 

Quod Novatiani festivitatem Pascha mutaveriut, et de 
schismate inter Cornelium Romenum episcopum et 
N ovatum facto pro recipiendis errantibus. 

Ea tempestate Novatiani, habitantes in Phrygia, 
festivitatem Pasch: mutaverunt. Quomo:o autein 
gestum sit dicam : primo tamen referens, cujus rei 
gratia circa Phrygum Paphlagoniorumque gentes 
severius ecrlesiastica regula conservetur. Novatus 
presbyter se ab Ecclesi: Roman: communione sus- 
pendit, quoniam Cornelius episcopus fideles qui sa- 
crificaverant tempore factxe persecutionis a Decio, in 
communione receperat. Pro hac itaque causa segro- 
gatus, et ad episcopatum a consortibus suis episco- 
pis evocatus, scribebat Ecclesiis, ne eos qui dzemo- 
nibus immolaverant ad sacramenta susciperent, sed 
invitarent quidem ad poenitentiam ; remi:s;onent 
vcro Dei relinquerent potestati, c: jus solius est pec- 
cata dunittere. Tales ejyistolas suscipientes in una- 
quaque provincia, secundum proprios sensus re- 
sponsa reddebant. Cum ergo ille mandaret ut non 
oporleret sacris interesse mysteriis eos qui post 
baptisma peccatum commisissent, quod ducit ad 
mortem: quibusdam quidem videbatur amara nimis 


D ei dura hujusmodi regula ; alii vero veluti justain 


rectamque suscipiebant. Inter hzec mota quzstiune, 
venerunt littere Cornelii Romani prz-ulis, qu:e re- 
inissionem peccantibus etiam post baptisma protnit- 
tebant. Sic ergo àmbobus diversa scribentibus, οἱ ex 
divinis eloquiis sua sensa flrmantibus, singuli pro- 
vincialium diversas sunt seculi sententias. Sauan- 
tes namque sanare promissa renissioue, etiam reli- 
quo tempore deliquerunt. Unde videtur quia gentes 
Phrygum castiores quam wi: magis esse noscun!ur. 
Novatus ifaque, licct propter conversationem subti- 
lissi:nam segregaverit semetipsum, non tamen mu- 
tavit Paschae festivitatem. Nam secundum Puatres 
ilesperios etiam iste celebrabat. Agitur enim 2pud 











111? 


HiSTORIA TRIPARTITA. LIDER VIII. 


1118 


/ 
illos Pascha post :quinoctium olim, et ex quo Cliri- A Cumque Severa. secum lavantem Justinam diutius 


stiani esse cceperunt. Sed iste quidem postea sub 
persecutione Valeriani principis martyrio terminavit 
vitam. Hi vero qui ex eo nomen habuerunt ejusque 
fuere participes, facto concilio paucorum episcopo- 
rum in vico Pazeno, ubi sunt fontes Sagarii fluminis, 
regulam protulerunt uti Juda os observent azyma 
facientes, et cum eis agant Paschz celebritatein. 
Postea tamen etiam Novatianorum Ecclesia propter 
illud concilium no:citur esse divisa. SocnaTES, 
lib. ww, cap. 25. Edit. Christ. Vales. cav. 28, p. 245. 


CAPUT X. 


De Damaso et Ursino, qui Roma episcopi pariter 
ordinati funt. 


Eo tempore cum Valentinianus imperator nullam 
h:eresim perturbaret, post Liberium Romx Dama- 
sus ordinatur episcopus, simul et Ursinus ex dia- 
cono ejus Ecclesim in basilica Si-iniensi latenter. 
Ob quam rem multis seditione 398 vel pr:efecti 
tine Maximini- animadversione puunitis, remoto Ur- 
sino Damasus permansit episcopus. SocnATES, lib 1v, 
cap. 24, Edit, Christ. Vales. cap. 29, p. 247. 

Tunc iteque apud Hesperiam Damasus Romanus 
et Ambrosius Mediolanus spiritalibus jaculis feriebant 
hostes. Cum quibus etiam illi qui ad longa fuerant 
exsilia destinati, litteris confortabant suos, et adver- 
sarios destruebant. (os divina providentia guber- 
natores in fluctaatione praparavit, el militum sapien- 
tissimos duces iu prwliis. TmEoponFTUs, lib. 1v, 
gap. 28. Edit. Christ. Vales. cap. 91, p. 195. 


CAPUT ΧΙ. 

De fine Valentiniani majoris, ei auspiciis V alentiniani 
minoris ; et quomodo Valentinianus, viva priori con- 
juge, duxerit aliam uxorem. 

Inter hxc »xgitur Valentinianus imperator llespe- 
rix, contra legatos Sauromatarum veliementi furore 
commotus, eruptione venarum fluxu sanguinis exspi- 
ravit, post*consulatum Gratiani tertium et Equitii 
|An. Dom. 575], septima decima die mensis Novem- 
bris, auho vite quinquagesimo quarto, imperii uu- 
decimo. Quo, morieute, ftali:e milites, sexta die post 
ejus mortem, Valentinianum puerum ejus filium ad 
imperii culmin: provexerunt, Cojus imperium frater 
scilicet. Gratianus et Valens pairuus licet ingrate 
(quod eis ignorantibus factum sit), tamen postea 
susceperunt.. Iloc itaque modo Valentinianus minor 
in paterno successit imperio. 1s enim natus est de 
Justina, quam vivente Severa priore conjuge Valen- 
tinianus hoc modo duxisse probatur uxorem. Justus 
Justin: pater, cum esset Piceni judex Constantii 
temporibus, vidit in somnis quoniam ex dextro fe- 
more imperi»lem purpuram genuisset. Cumque visio 
per multos recitaretur, ad Constantii aure» usque 
pervenit. At ille considerans somnium, tanquam im- 
perator ex co nasceretur, mittens occidit Justum. 
Cujus filia Justma, cum orphana remansisset a patre, 
virgo permansit. Posteriore vcro tempore perveuit ad 
Sever: notitiam, ad quam frequentius veniebat, et 
amabatur; ita ut et am cum ca balneis uteretur. 


inspexi-set, pulchritudine virginis obligata est, et 
dixit imperatori quia sic speciosa esset virgo Justina, 
ut etiam ipsa, licet esset mulier, ejus tamen amore 
sit capta. Veruin imperator, ejus sermone concepto, 
Justinam ducere tractabat uxorem ; non tamen Se- 
veram abjicere, ex qua Gratianus fuerat natus, quem 
paulo ante firmarat imperatorem. Legem itaque pro- 
tulit publice per civitates proposita sancientem, ut 
liceret volentibus habere duas uxores. Cumque po- 
sita lex haberetur, Justin: ipse conjunctus est : ex 
qua natus est Valentinianus junior et filize tres, Justa, 
Grata et Galla ; quarum dux quidem in virginitate 
manserunt, G.llam vero postea major Theodosius 
imperator duxit uxorem ; ex qua Placidia filia nosci- 


B tur ei esse progenita. Nam Arcadium et Ilonorium 


ex Flacilla priore conjsge habuisse cognoscitur. 
SecnATES, lib. iv, cap. 46, Edit. Christ. Vales. 
cap. 91, p. 218. d 


CAPUT XII. 


Quod Themistius philosophus Valentem ab orthodoxo- 
rum nece avocaterit. 


Interea Valens in Autiochia Syrie degens, consub- 
stantialitatis cultores veliementer insequebatur, nisi 
eum liber Themistii philosophi revocasset, in quo 
peroraveral quia eum esse non oporteret infestum, 
propter discordiam  ecclesiesticorum dogmatum , 
quando etiam apud. paganos ultra trecentarum sect i- 
rum differentia videretur, et unusquisque pro dog- 
mate proprio in sententia diversa consisteret. Et si 


C forte hoc Deo graui. potius esset, dum uon facila 


cognoscitur, et diverso modo glorificatur; quatenus 
unusquisque amplius timeat, dum integritatem ejus 
scienti, vel quomodo, aut qualis, quantusque sit 
magis ignorat. His ergo Themistii ratiocinajionibus 
aliquantulum mitior faetus est imperator. SoCRATES, 
lib. νι, cap. 36, p. 693. 

CAPUT ΧΗ. 


Quemadmodum se Gothi^ contulerint ad. Valentem, et 
quomodo ad Gothos pestis Ariana pervenerit. 


Non tamerí omuino se ab indignatione suspendit , 
sed , ro morte imponenda sacratissimis viris decer- 
nebat exsilia, donec ejus impetum causa hujusmodi 
reipublieze removisset. Barbari traus llistrum consti- 
tuti qui vocantur Gothi, civile bellum inter se dua- 


D bus paribus commoverunt.: uni praeerat. Fridiger- 


tus, alteri Athalaricus. Cumque praevaluisset Atha- 
lari-us, Fridigernus confugit sd Romanos, eorumque 
postulavit auxilium; Quo cognito, Valens praecepit 
Thracie milibus ut barbaris auxilia commodarent, 
Hoc solatio victus Atbalaricus est, eiiam fuga ver- 
sus, Ob hauc ergo causam Fridigernus volens ali- 
quod beneficium repeusare Voleuti, cum suis omni- 
bus dogmata ejus religionis amplexus est. Unde 
liactenus Gothi Ariani esse noscuntur. Tunc etiam 
Vulphilas Gothorum episcopus litteras Goibiicas ad- 
invenit, et Scripturas divinas in eam convertit lin- 
guam. Cum igitur non solum Fridigerni Gothos, sed 
etiam Atbalarici Vulphilas edoceret, tunc Atla!a- 
ricus. vid;ns religionem  patriom Υἱοὶ γί, multos 





1119 


M. AURELII CASSIODORI 


1120 


Arianorum suppliciis tràdidit, quos Ariani martyres A bentem cellulam illic, eum videret eum ingredientem 


nunc »ppellant. Non vero post multuni denuo inter 
se barbari compacati, a vicinis gentibus Hunnorum 
depradabantur. Expulsique de propriis, ad Romano- 
rum loca confugiunt, servire potius volentes impe- 


. ratori, Hoc duit ccgnovisset Valens, nibil futuri pro- 


parte ab 


videns, terras eis tribuit Thraciarum , arbitratus 
preparatum se contra omnes barbaros liabere sola- 


' tium; ac propterea milites de cxtero negligebat, et 


eos qui dudum contra hostes laboraverant despi- 
ciens, etiam ἃ collatoribus provincix per vicos οἱ 
civitates pro unoquoque milite octuaginta solidos 
exigebat, qui dudum eorum tributa relevarat. Hoc 
ergo fuit initium ut illo tempore Romanorum respu- 
blica calamitatibus subderetur. Darbari namque cum 


ad pugnam, cum clamore dixisse : Quo vadis, im- 
perator, qui pugnas adversus Deum, quem non habes 
adjutorem ? Ipse enim contra te barbaros movit, quo- 
nlam et tu adversus eum blasphemas linguas pluri- 
mas excitasti, et qui ei psallunt a sacris domibus 
expulisii. Quiesce ergo rebellare, et ille faciet bella 
cessare, Redde gregihus pastores eximios , οἱ victe- 
riam sine bello percipies. Si vero nihil lorum sic- 
agens pugnare contendis, experimento cognosces 
quam durum est contra. stimulum  calcitrare (Act. 
i£, δ). Nam neque reverteris, et exercitum vehe- 
menter amittes. Beiranion autem omní virtute elarus, 
umveraa Scytliie przsul, habens zelo fidei cor ac- 
censum, pro corruptione dogmatum et iniquit.tibus 


Thraciam $99 tenvissent, licenter Romanorum pro- B quas contra sanctos agebat, Valentem &rpe redar- 


vinciam devastabant. [lzec audiens Valens, cum ab 
orthodoxorum exsiliis non quiesceret, tunc tamen 
hac se necessitate suspendit. Turbatus en m ab An- 
tiocbía Constantinopolim venit : unde etiam aliquau- 
tum Christianorum persecutio tnnc cessavit. SocnA- 
TES, lib. ww, cap. 27 et 28. Edit. Christ. Vales. cap. 22 
εἰ $3, p. 250. 

Interea Valens imperator, dum Gothorum gentem 
commovisset ad praelium apud Bosplorumn , tunc 
fatuus vires suz infirmitatis agnoscens, misit ad 
fratrem solatia petens. At ille rescripsit quia religio- 
$um noD esset talem virum juvare, qui Dee rebellis 
existeret; sed magis esse justum ut ejus superbia 
sedaretur. Quod dum ille miserrimus agnovissel , 
licet majori necessitate constrictus, non tamen a $ua 
nimietate cessavit, sed Deo fuit et veritati rebellis. 
Terentius igitur inter hec victor reversus est ab 
Armenia, vir optimus et pielate decenter ornatus. 
Hunc ei jussit Valens poscere dona quee vellet. At 
ille quod decebat pium virum eogitare respendit ; 
petiit enim non aurum, non argentum, non predium, 
non cingulum, neque donum [me. Theod., domum;; 


sed ut eis qui pro apostolica doctrina pericula susti- - 


nuerant, una. preberetur ecclesia. At ille petitionem 
ex scripto susceptam cognoscens, qua illie tenebantur 
ascripta dirupit, eumque alia postulare prsecepit. 
Verum ille eolligens verba precum : Suscipe, inquit, 
e imperater, et habeto donum : aliud vero non po- 
Blule, intentionis mes judex ost eniversorum judex. 
Cwm ergo Valens transseto Bosphoro venisset in 
7 hraciam, primum qvidem Constantinopoli conimo- 
ratus esi, prssporgns bellum ; deinde Trajanum cum 
expeditu contra barbaros destinavit. Cumque re- 
me2sset ille devictus, derogabat Valens ei mollitiem, 
et causam timoris ascribens. At ille usas fiducia, viro 
fortissimo congruenti : Non, inquit, imperator, ego 
sum victus; sed tu victoriam perdidisti, dum Deo 
resistis, et illius solatia barbaris facis potius oppor- 
tuna : dum enim a te expugnatur, pro illis pugnat; 
et necesse est Dei sequi v'ctoriam. An nescis quos 
3b Ecclesiis expulisti, vel quibus eas contradidi- t? 
]vc eadem Arantheus et Victer magistri militum 
sunt professi; et imperatorem, ne tanc indignaretur, 
adn;omuerunt. Aiunt ctenim 1s3ac monachum, ha- 


guit : clamans cum sacratissimo David : Loquebar de. 
testimoniis tuis in. conspec'u regum, et non cou[unde- 
bar (Psal. csvin, 46). Qua tamen gratia barbari 

Ariano siut vitiati languore narrabo. Tempore «quo 
transeuntes Histrum, pacem cum Valente fecerunt , 
tunc pra:sens [ms. Lyr., presul] Eudoxius sugge sit 
imperatori ut ei Gothi commueicarent. Duduin enim 

divine scientiz: radiis imbuti, apostolicis dogmati- 
bus pascebantur. Communio, inquit, unius dogmatis 
flrmioreia faciet pacem. lloc Volens laudans, ἃ 
ducibus Gothorum exegit ut dogmatum quoque con- 
cordiam retinerent. lili vero dicebant paternam 36 
mutare non posse doctrinam. Et cum illo tempore 
Vulphilas esset eorum episcopus (quem valde seque- 


C bantur, ejusque verba quasi leges immobiles zstima- 


bant), hunc verbis pecuniisque flectens Eudoxius , 
egit ut barbari comniunionem amplecterentur impe- 
ratoris; sic deciplens eos, ac dicens cert: men esse 
verborum, non differentiam dogmatum. Quamobrem 
hactenus Gothi majorem quidem Patrem Filio dicunt 2 
creaturam vero Filium nequaquam dicere patiuntur; 
licet hoc asserentibus communicare videantur. 
TuroponETUS, lib. iw, cap. 22 et seqq. Edit. Christ. 
Vales. cap. 51 et seqq., pag. 695. 


CAPUT XIV. 


De reversione Petri episcopi in Alezandriam, et de ejus 
morie, ei de successione Timothei. 


llo€ itaque tempore, imperatore ab Antiochia disce- 
dente, coufortati sunt qui ab eo persecutienem pa- 


D debantur , et maxime Alexandrini; Petro quippo 


revertente de Roma cum litteris Damssi Romana ur- 
bis antistitis, conüiriantis consubstantial.tatis idem, 
et Petri episcopi roborautis ordinationem. Quo facto, 
populus sumpta fiducia , Lucium expulit, et reduxit 
Petrum. Sed Lucius Constantinopolim navigavit : 
Petrus cum paueum vixisset tempus, reliquit fratrem 


. suum Timotheum s&uccessorem. ΘΟΟΆΛΤΕΒ, lib. iv, 


cap. 30. Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 254. 


CAPUT XV. 


(Quomodo Valens contra Gothos pugnando sit devictus 
et mortuus. 


Perro Valens imperotor cum tricesima dic Mail 
mensis sexto eonsulatu suo, et Valent/niani junioris 
secüudo (An. Dom. 375), Constantiuopolim veuissct, 


1121 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER 1X. 


1199 


invenit populum in moestitia constitutum. Barbari A cabantur. Darbari autem venientes ad vicum ubi 


namque per Thraclas discurrentes, etiam Constanti- 
nopeleos suburbaua vastabant, non existente qui eis 
resistere fortiter prievaleret. Qui dum usque ad muros 
venissent urbis, afflicta civitas murmurabot; quasi 
eos imperator illuc evocasset, dtm nec resisteret, et 
megis bella pretraheret. Circenses ludi igitur age- 
bantur, et illie imperatori clamabant : Da.arma , et 
nes pugnabiinus. Hinc accensus imperator, undecima 
die Junii mensis egreditur, intermin:tus poenas se 
pio injuriis, com rediret, 8 Constantinopolitanis civi- 
bus exacturum, et quouiam primitus videbantur Pro- 
copio przbuisse solatium; ita ut eivitatem aratro 
verlere minaretur. Deduxit igitur cives usque ad 
ürbem Adrianopolim, quz est in confinio Macedonis. 
SOCRATES , lib. 1v, cap. 91. Edit. Christ. Vales. cap. 
98, p. 254 " 

Et, exercitu :juidem premisso, ipe iu. quodam 
v:co victoriam su-tinebat. Porro milites, barbarorum 
impetum n .n ferentes, alii fugiebant , alii 830 ne- 





Valens, agn'ta proditione, latitare οἱ se celare nite- 
bawr, immisso igne coucremaverunt cum vico etiam 
pietatis. inimicum. TmgobonETUs, lib. 1v, cap. 51. 
Edit. Christ. Vales. cep. 36, p. 195. 

Qui términum vitz sortitus est nona die mensis 
Augusti, eodem consulatu, id est quarto anno du- 
ceutesim:e octuagesimze nonz? olympiadis (An. Dom. 
$9.8). Aiunt enim aliqui eum igne consumptum, cum 
in vicum fugisset quem barbari concremaverunt. A!ii 
vero ferunt, qua, mutato imperia'i habitu, ad pe- 
desirium venit exercitum; et cum equestres se tra- 
didissent pugnare nolentes, in congressione univer- 
sos pedestres repente confossos : ubi dicunt ipsum 
quoque ignoto vulnere fuisse prostratum. Defuncetus 


p 6581 autem anno vite quinquagesimo. Qui cum fratro 


regnavit ennos tredecim, post fratrem vero tres. 
Talique sorte defunctus est. SocmaTES, lib. 1v, cap. 
91. Edit. Christ. Vales. c:p. 58, p. 255. 








LIBER NONUS. 





41 CAPUT PRIMUM. 


Quia mortzo Valente Gonstantinopolim barbari de- 
tasiabaut, 


Igitur defuncto Valente, denuo barbari, usque ad 
muros Constantinepeleos venientes, ejus suburbana 
vastabant. Quspropter cives, qus invenissent arma 


poriantes , hostibus ut poterant resistebant. Uxor 


enim Valentis imperatoris, nomiue Domiuiea, nez- 
mia ex mrario publico bene pugnantibus secundum 
eousaetudinem militum sninistrabat. Quibus etiam 
Saraceni pr:x:buere solatia, qux eorum regina, no- 
mine Μανία, Homanis [ Mss. et ed. V., Rom:norum] 
faederata, direxerat. SocmAvES, lib. v, cap. 4, 
pag. 159. 


CAPUT 1i. 
De benignitate Gratiani, ct fidei rectitudine. . 

Porro Gratianus Valentiniani filius, cum dudum 
patre defuneto Europs sceptra tenui-set, defuncto 
Va'ente sine sobole, Asie quoque Libyzque regna 
suscepit, Moxque pictatem, quam inente perceperat, 
operibus demonsirabat, initiaque regni sui rcrum 
omnium Domino dedicavit. Scripsit itaque legem : 
precipiens ut expulsi pastores ad sua ovilía remea- 
rent, sacrzque basilic:e eis redderentur qui commu- 
nionem Damasi sequebantur. Is enim Damasus Ro- 
mans urbis episcopus, laude dignus, vir mirabilis, 
semper ornatus, dicere facereque pro apostolicis 
dogmatibus cuncta festinus, post Liberium guberna- 
cula sascepit Ecclesiz. Direxit igitur impera or cum 
liujusmodi lege ctiam Saporem quemdam, tunc no- 
minatissimum militie principem, et Arion: quidem 
blasphemiz predkatores, veluti quasdam be.tias, 
divinis septis jussit expelli ; optimis vero pasto:ibus 
et sacris ovilibus universa restitui. Hoc eryo in uni- 
versis provinciis decrevit observari. THEODORETCUS, 
lib. v, cap. 1 εἰ 2, p. 199. 


Gratianus itaque eum juniore Val-ntiniano regno 
potites, ab exsilio revocatis omnibus, lege sancivit 
ut unaquaque religio licenter. sacra cetebraret ; 90- 
los veto ab ecclesiis prohibuit Eenominos, Pho- 
tinianos et Manichzos. SocnaTES, H5. v, cap. 9, 
pag. 460. 


CAPUT ΠΠΙ. 


C De contentione apud Antiochiam inter Paulinum et 


Meletium facta, et de Apollinare Laodiceno ejusque 
«secia., 


Tunc igitur in Antiochia, qus przsidet Orienti, 
contentio hujusmodi cawpa provenit. Pro apostolicis 
dogmatibus laborantes, sieut jam dicium est, erant 
divisi; et alii po-t calumnias irrogatas Eustathio, 
Arianam sbominati vesaniam, spud semetipsos 81- 
era eelebrantes , Paulinum hobebent antistitem ; alii 
vero post ordinationcm Euzoii, eum Meletio conve- 
nientes, ejus doctrina. fruebautur. Ad. hec autem 
Apollinaris Laodicenus alterius portis sibimet prie- 
sulatum aseumysit. Qui dum pietatis indurret vultam, 
ei apestolicn se fingeret dogmata conservare ; pest 
pantulum manifestus tiostis apparuit, De divina nam- 


p d9? natura adelterinis rationibus utebatur , gradus 


392 quosdam generans dignitstum , et secresnen- 
tum dispensationis imperfectum explaeare prasu- 
mens, onim mque rationalem, 4619 torpes reyit, 
privatam salute. confirmans. Si enim animam non 
assumpsit secundum illias ratienem Decus Verbum, 
neque medicinam praebuit, neque bonorem dejit; 
sed corpes quid m terrenum ob iavisibilibus virteu- 
bus adoratur ; snima vero, seeundum divinam ima- 
ginem facta, in infer ora permansit, contameliis ia- 
duta peecati. Qui plurima super hzc vesarms esse- 
ruit. Aliquando etenim pariter confltebatnr et ipse ex 
tancia Virgine assumptam carnem, aliquando vere 
eam eum Deo Verbo coelitus descendisse, aliquande 





1123 


M. AURELII CASSIODORI 


1125 


euin ipsum factum carnem, sumpsisse niliil ex nobis. A aperta impudentia prrdicabat, et ducem semetipsum 


Aliasque plurimas et inanes fabulas sacris promis- 
sionibus copulabat, quas in prsesenti dicere super- 
fluum judicavi. Talia siquidem ille dicens, non so- 
lum suos peste complevit, sed etiam quosdam no- 
strorum fecit hujusmodi lepra participari. Post pau- 
cum vero tempus, dum suum viderent. opprobrium, 
et Ecclesie claritatem, pene cuncti reversi sunt, et 
communionem ecclesiasticam percipere meruerunt ; 
non tamen priorem deposuere languorem, scd magis 
plurimos constantium latenter sauciaverunt, Ex hac 
ergo radice in Ecclesiis gerininavit una carnis dei- 
taisque natura, et ut divinitati Unigeniti passio co- 
puletur; et alia quxcunque populis et sacerdotibus 
certamina genuerupgt. Sed hzc quidem postea facta 
eunt. Tunc igitur veniente Sapore magistro mil.tiz, 
e ostendente principis legem, Paulinus quidem fa- 
tebatur se Daimnasi esse participem. Promittebat etiam 
Apollinaris, hoc ipso languore cclato. Sacratissiimus 
vero Meletius sub quiete degens, illorum certamina 
devitabat, Porro Flavianus sapientissimus tunc in 
ordine presbyterii constitutus, primo quidem ve- 
niente magistro niilitum, ita ad Paulinum locutus est : 


Si communionem Damasi, o amice, sectaris, ostende, 


nobis dogmatum tuorum aperte consortium ; ille 
namque dum unam Trinitatis substantiam confitetur, 
tures subsistentias praedicat in aperto; verumtamen e 
diverso subsistentias perimis Trinitatis : ostende ita- 
«e dogmatum concordiam, et suscipe secundum 
leges ecclesias [Ms. Lyr., secundum leges ecclesias- 
ticas]. Cum ergo illum his serinonibus objurgasset, 
conversus Apollinari dixit : Admiror te, o amice, sic 
impudenter veritati resistere, cum aperte noveris 
quoniam laudibilis Damasus perfecte naturam no- 
stram a Deo Verbo dicit assumptam : tu vero contra- 
ria fatearis. Mentern namque nostram salute frau- 
das, Si autem false loquimur, te forsitan accusantes ; 
vel nunc novitatem a te natam denega, et Damasi 
amplexus doctrinam, sectam suscipe venerandam 
| Mss., septa veueranda] veritatis. His itaque rationi- 
bus sapientissimus Flavianus illorum fiduciam ita 
redarguit. Porro Meletius omniu.) mansuetissimus, 
omuium iranquillissimus atque modestus, Paulino 
dixit : Quoniam et mihi harum ovium curam commi- 
sit Doiinus, et tibi similiter aliarum, suscipe hauc 


ostendit lizereseos , et. ipse quidein in Laodicea cre- 
bro morabatur, lu Antiochia vero jam. prius Vitalem 


' erdinaverat, vita quidem optima decoratum, et apo- 


B 


stolicis dogmatibus enut:itum [Ms. Lyr., eruditum], 
postea tamen hoc languore pu refactum. Porro sacra- 
ti-simus Meletius Diodorum illum cujus jam memini- 
mus, qui sub hac tempestate nimis asperrima, Ec- 
clesi:€ navem sine submersicne servaverat, Tarsen- 
sium pastorem constituit, eique Cilicize gentis caram 
comniisit : Apameizx vero pontificalem curam Joanui 
dedit; qui Jicet genere ac nobilitate fulgebat, tamen 
progenitores propriis virtutibus adornabat. Hunc 
ergo et sermo decorabat et vita. [s itaque tempore 
tempestatis con(idelium suorum numerum guberna- 
vit, cooperatorem li.bens. laudabilem Stephanum, 
quem sacratissimus Meletius ad alia. certamina de- 
stinavit. Nain dum agnovisset Germaniciam Eudoxir 
peste corruptam , lunc ibi tanquam sapienüssimum 
medicum destinavit. Erat enim omni Graecorum 
doctrina plenus, et divinis dogmatibus farcinatus 
[Ms. Lyr., saturatu-]. Quamobrem spe sua fraudatus 
non est. Usus namque don» spiritalis doctrine, lu- 
pos mutavit in oves. Porro magnus Eusebius de ex- 
silio renieans, Acacium summ: claritatis virum in 
Bereea ordinavit episcopum, in llierapoli Theodotum, 
cujus mira conversatio hactenus decautatur ; Eu e- 
biumin Chalcide, in "Cyro nostra dsidorum. Aiunt 
enim quia etiam Eulogium, qui pro apostolicis dog- 
motibus fuerat decertatus et in Antinoo eum Pro'o- 


C gene missus exsilio, Edessz? ordinaseet episcopum. 


Barses enim sacratissimus, jam de prasenti luce mi- 
graverat. Sancius vero Eusebius ultimum episcopum 
Marin in civitate Dolicha fecit. 112»e enim parva οἰ-. 
vitas vesaniam tunc oleinuerat. Arianam. ὕ dem 
accessisset Eusebius , ut Marin, virum plurimis vir* 
tutibus decoratum, in sede collocaret episcopa:i, 
quzdam mulier Ariana peste completa, tegulam de 
tecto demisit, qua ejus caput valde contrivit, isque 
post paululum ad vitam melicrem de hac luce nmi- 
gravit. Qui inoriens, prasentes jurejurando con- 
sirinxit ut ab ea qui lioc fecisset nullo modo jos 
exigerent, imitatus Dominum suum, qui pro cruciii- 
gentibus ait : Pater, dimitte cis; non enim «ciunt quid 
faciunt (Luc. xxin, 51); simul et conservum Step'ia 


sollicitudinem, et communica alterutris sub dogmate D num, qui post multos lapidum jactus clamabat : Do- 


pietatis. Jungamus amice greges, et solvamus de 
yreesulatu contentionem : communiter pascentes oves, 
curam earum communiter offeramus. Si sutem de 
sede certamen est, ego etiam hanc contentionem co- 
nabor expellere. In sede sacrum ponatur Evangelium, 
ΟἹ ex utraque nos parte sedeamus, Et si quidem 
prius ego terminum vitx suscepero, so'us eris anli- 
$tes ; si vero hoc tibi prius evenerii, ego rursus gre- 
gis habebo euram. Cum hzc ergo Meletius cum omni 
mansuetudine protulisset, Paulinus acquiescere non 
consensit. Tuoc magister mi/itize, judex utrornmque 
verborum, ecclesias Meletio tradidit. l'aulinus autem 
aliarum ovium permansit antistes. Verum Apollraaris 
prasulatu Ecclesiz nudatus, novitatem doctrinas suge 


mine, ne eis statuas lioc. peccatum (Act, vii, 59). Hoc 
ergo modo magnus Eusebius est defunctus. Et qui 
Turacim barbaros evitavit, impiorum  li:reticorum 
manus declinare non jotuit ; sed martyrii coronam 
illorum ferocitate susceyit. Hac ergo g«sta sunt post 
reversionem episcoporum. TukopokETUS, lb. v, 
cap. ὃ. Edit. Christ, Vales. cap. 2 et 5, p. 909. 


333 CAPUT IV. 


De Theodosii ducatu, et quomodo a Gratiano imperatore 
fnerit. osdinalus, et ad. Ürientale missus. imperium, 
orthodoxis pro[uerit, ei retruserit hereticos. 


Porro Gratianus. Tliraciam barbaros vastare co- 
gnoscens, Italia relicta, in. Phoenicem (Ed. Fro». :t 
Niv., 'e&oniau vel Pannoniam] venit, Ea tempestate 





3125 IMSTORIA TRUIPARTITA. LIDER ΙΧ. 


1126 


Theodosius tam propter parentum nobilitatem quai A gius, post quos eti-m Athanasius et Narcissus, Cili- 


pro lortitudin? propria nominatissimus habebatur ; 
et ob hanc causam invidia similium judicum faiiga- 
tus, in Hispania morabatur, ubi et ortus fuerat. et 
nutritus. Cumque imp rator quid faceret liesitere! ; 
quippe cum barbari elevati victoria inexpugnabi'es 
esse viderentur, ducatu Theodosii pugnam credidit 
terminari : repente siquidem eun ab Hispaniis evo- 
cans, et magistrum militum esse denuntians, cum 
expeditu ad barbaros deninavit. At ille fide munitus, 
confidenter ad Thracias est profectus. Quo dum ve- 
nisset, vidissetque barbaros, exercitum ordinavit ad 
pugnam. Congressione vero facta, impetum barbari 
non ferentes, suas acies reliquerunt. Et illi quidem 
fngiebant, hi vero fortiter sequebantur. Immensaque 


ces, ct alii plurimi male jactata semiua nutriverunt, 
His igitur nequissimis cultoribus fuit cooperator 
Constantius atque Valeus. Pro hac ergo sulummodo 
causa, Theodosius suo subjacentes imper;o Constan- 
tinopolim congregari prxcepit Eplaeopos. TugoponE- 
TUS, lib. v, cap. 6, p. 205. 


CAPUT VY. ! 


Quomodo Macedoniani denuo ab orthodozis divisi sin', . 


In'erea Macedopiani, post legationem ad Liberium 
destinatam, aliq:anto tempore sine discretione com- 
municabant ip i et iis qui ab initio definitionem fidei 
Nican:ze eusceperant. Cumque lex principis Gratiani 


licentiam religionibus, sicuti vellent, commuuicare » 


. cades tune facta est barbarorum, Plurimis igitur jn. B Pritbuiss t, denuo sunt divis: ; congregatique in An- 


tereimptis, paucisque latenter transeuntibus Histrum, 
mox dux optimus exercitu disperso per vicinas ur- 
bes, ipse velociter remeavit ad principem, ita ut ise 
Ariumphorum suorum nuntius exstitisset, Quod ta- 
men nec ipsi imperatori, dum miraretur factuin, 
credibib: videbatur. Invidi siquidem etiam fugisse 
cum dicebaut, et exercitum perdidisse. At ille dero- 


gantes sibi petiit dirigi, qui viderent hostium mulii- - 


tudinem peremptorum. llis verbis imperator flexus, 
direxit qui res ac!as inspicerent, eique renuntiareul. 


Porro dux optimus inter. h.e divinam visionem vi-' 


dit, et ab ipso Deo aperte sibi monstratam. Conspexit 
enim in suinnis quia sanctus Meletius Antiochenze 
civitatis antistes, chlamydem sibi vestiret imperia- 


tiochia, statuerunt vocem consubstantialitatis amo- 
vendam, el venerantibus Nicenam fidem non esse 
communicandum, Sed plurimi , videntes eorum va- 
rietatem, recesserunt ab eis, et con-ubstantialitatis 
sectatoribus sunt uniti. SocnaTEs , lib. v , cap. ἃ, 
pag. 261. 


CAPUT VI. 


Quomodo Theodosius. imperator Thessalonice bapii- 
zalu. sit. 


Cumque Theodosius be'lo barbaros superasset, et 


illi Romanos amicos habere deprecarentur, causa, 


feederis acceptis obsidibus, Tliessalonicam venit. Ubi 
dum in zgritudinem ineurrisset, ab Acolio cjus ci- 
viaiis episcopo baptizatus est, licet a progenituri- 


lem, et corona caput ornaret, Hiec cum nocte vid.s- C bus Christianum dogma et fidem Niczni concilii se- 


set, cuidam mane retulit amicorum [Ed., clericorun]. 
At ille clarum esse somnium dixit, et nihil znigma- 
ticum, nihil dubium continere. Cumque pauci om- 
nino transi-sent dies, qui pro victorix inspectione 
míssi fuerant remearónt, peremptaque hostium 
mult millia narraverunt. Quamobrem laetatus prin- 
ceps, Theodosium fecit. imperator m. TugeponETUS, 
lib. ww, v, vi, p. 209. 


Cousulatu Ausonii et Olibrii (4n. Dom. 3579), sex- 
ta decima. die Januarii. tecnsis. SocgtrEs , Lb. v, 
eap. 2, p. 200. 


Traditaque ei scep:rorum parte Valentis, ipse 
ru sus ad ltaliam reliit, et illom ad regne co'lata 


queretur. SozowEs., lib. vn, cap. 5, p. 107. 
Tunc igitur baptiz ri cupiens propter iufirmit:t m, 
Thessalonic-nsium requisivit episcopum, cujusuaim 


fidei esset: Quo respondente quoniam Ariana pestis 


in Hllyricum non valuisset accedere ; sed inviolata 
ab initio fidem Niczni concilii couservarent, ille li- 
benter ejus verba suscipiens, baptizatus atque ab 
egritudi;e liberatus 681. SocmarEs, lib. v, cap. 6, 
p. 262. 


CAPUT VII. 
Professio T heodosii de fide. 


Cogitans igiiur imperator quia melius esset pro- 
nuntiare subjeciis cujus esset fidei, ne videretur vim 


transmisit. Mox igitur ut. imperium sumpsit, prz Ὁ facere, si quemquam subito invitum ad cultum reli-. 


omvibus de concordia Ecclesi: cogitavit, et. unius- 
cujusque presulatus episcopos Constanti. opolim 
cenvenire praecepit. [lec 8ela erat Ariano plena 
contagio ; nam Ccciden: liber ab hujusmodi langu're 
perimnansit. Co stantiuus enim senior, fiiius Constan- 
tini majoris, et Constans junior, paternam fidem in- 
tegram servaverunt. Rursus etiom Valentinianus im- 
perator llesperizs inviolatam custodivit fidei pieta- 
tem. Orienti- autem. tractus mulifariam hujusmodi 
labe completus est. Arius enim Alexandrinz preshy- 
ter civitatis lanc ibi genuit blasphemiam. Post quem 
Eusebius, Patrophilus et Aetius, Palzestini, et Pauli- 
nus atque Gregorius, Phoenices, et Laediceasis Theo- 
detus [Ms. Santheod., Theodolus], cumque his Geor- 


gionis impelleret, legem e Thessalonica populo 
Constantinopolitano proposuit. lloc euim visum es!, 
ut veluti de quadam :ivitatis arce omnibus subjecti-, 
aliisque civitatibus indicante scriptura, fleret mani- 
festa. Cujus legis verba sunt hzc: 
393A Impp. Gratisnus, Va'entinianus, et Theodosius 
Augg. ad populum urbis Constantinopolitauz. 
Cunctos populos quos clemenli:z nostre regit tein- 
pr mentum, in tali volumus r:ligiene versari quam 
divinum Petrum apostolum tradidisse f'omauis reli- 
gio usque nunc ab. ipso iusinuata declarat, quamque 
pontificem D:masum sequi claret, et Petrum Alexan- 
drie episcopum, virum apostolice sanctitatis : hoe 
est, ut secuadum apostolic..m disciplinam evangeli- 


1127 


M. AUREL!I GASSIODORt 


1128 


eamque doctrinam, Pa'ris, et Filii, et Spiritus saneti A scriptum est in Evangelio : Si persecuti vos fuerint, 


unam Deitatem, sub pari majestate et sub pia Tr;ni- 
tate, credamus. Hanc legem sequentes, Christiano- 
rum catholicorum tomen jubemus amplecti : reli- 
quos vero demenjes vesanosque judicantes bieretici 
dogmatis infamiam [ed. V., insaniam] sustiuere, di- 
vina primum vindicta, post etiam motüs nostri, quem 
ex calesti arbitrio sumpserimus, ultione plectendog. 
Data i1 ca'end, Martias, Thessalonice , Gratiano 
quinto'et Theodosio Augg. coss. (An. Dom. 580). 

150 sanc iens post paululum Constantinopolim ve- 
nil. SogowEX., lib. vin, cap. ἃ, p. 708. 


CAPUT VII. 
De Gregorio Nazianzeno Constantinopolim translato . 


Tunc igitur Gregorius Nazianzenus communi de- B 


creto. multorum episcoporam in Constiantinopoliin 
transmutatus, in'ra civitatem in parvo oratorio sacra 
celebrabat. Cui loco postea principes basilicam 
maximam copulantes, eam vocaverunt Anastasiam. 
SozowEN. , lib. vit, cap. 5, p. 708. 


' CAPUT IX. 
De basilica sancte Anastasic. 

Quz non solum pulchritudine et magnitudiue, ve- 
rem opertissima apparitione Dei noscitur illustrari. 
llic enim divina virtus in somnis, et aperte , pluri- 
mis et frequenter multisque languentibus, et interim 
in rerum periculis constitutis , subvenisse dignosci- 
tur, ita ut crederetur ab aliquibus sanctam Mariam, 
Christi Matrem Virginem hanc esse; cum tali nam- 


er isla civitate fugile in. aliam (Matth. x, 27). Quia 
iultur imperator ecclesiis opus habet, scitote crastina 
nos collectam feris urbem celebraturos. Hsc cum 
dixiesel , egressus est : non tamen sic intelligens 
Evangelii verba quémedmodum dieta sunt. Illic enim 
praeeipitur ut fugientes liabitatjonem mendanoem, Je, 
rusalem requirant supernam. Egressus ergo de civi- 
tate ante. portas, conciliabula eelebrabat. Cum quo 
simul exiit Lucius Alexandria pulsus, quia tune apad 
Constantinopolim morabatur. Sie itaque Theodosii 


. concordiam non ferentes, post quadragínta annos ec- 


clesias quas vi tenuerant reliquerunt. Egressi de ci- 
vitate quinto consulatu Gratisni, et Theodosii primo 
(An. Dom. 580), mense Novembri. Quo facto, Ni- 
cxDn2 fidei sectatores ecclesias receperunt. Socaí- 
TES, lib. v, cap. 7, p. 205. 


CAPUT XI. 
De Eunonmii calliditate. 

Igitur cum Eunomius Valentis temporibus a suis 
clericis recessisset, apud semetipsum in Bithynia 
morabatur, vir callidus et dicendi peritus, multusque 
populus concurrebat ad eum : alii experiri volentes, 
alii audíre qux diceret. Hujus fama pervenit ad prin- 
cipem ; cum quo ipse quoque voluit babere sermo- 
nem : sed Augusta Flacilla precibus eum retinuit. 
Erat enim fidelissima , et Niczni dogmatis jura sub 
integritate servabat, timuitque ne, ut asso!et, eloquio 
viri callidi captus imperator , facile in sectam ejus 


que babitu multis ostenditur. Quam basilicam ideo ( incurreret, SozowsN., [ib. vn, cap. 6, p. 710. 


Anastasiam vocant, sicuti recr, eo quod dogma Niczent 
concilii in Constantinopoli, quasi jam niortnum, eo 
' loco expositionibus Gregorii resurrexit. Ego tamen 
audivi quosdam veriloquos retulisse, dum populus 
illic congregaretur ad missas, mulierem prugnantam 
de superiore porticu cadentem defunctam fuisse ; 
tuncque communi oratione facta super eam, re- 
vixisse, οἱ cum partu salvatam esse. Quam ob rem 
nimis inopinabile Anastasie nomen, id est resurrec- 
tionis accepit. Sozoux., lib. vit, cap. 5, p. 708. 


CAPUT X. 


Quomodo Theodosius ab. Ecclesia Constantinopolitana- 


Arianos repwerit. 
Gregorius itaque vir eloquentissimus ac veneran- 


CAPUT XII. 
De concilio Constantinopolitano contra Macedonianos. 


luterea cuin episcopi centum et quinquaginta fuis- 
sent apud Constantinopolim congregati, 895 prz- 
cepit imperator ut nullus proderet quis esset mazi- 
mus ille Meletius. Volebat enim ex memoria sui som- 
nii virum illum sibimet iudicari ; cum ergo oonis 
illa multitudo pontificum regiam introisset domum, 
relictis omnibus ad magnum currit Meletium, et vel- 
uti quidam"filius patris amator, post multum tem- 
pus pa'erua visione po!ritus, amplectebatur eum, et 
simul osculabatur oculos, labia, pectus, et caput, 
dexuramque qua eum in sOmnio Corona verat, insi- 


dus, agnoscens aliquos murmurare, eo quod esset ex D nuavitque illi quat viderat visionem. Cumque etia 


alia civitate, adveniente principe, Constantinopoliin 
habitare declinabat. Imperator tamen, dum in tali 
$tatu invenisset Ecclesias , cogitabat quemadmodum 
pacificaret omnes, et cunctas augeret Ecclesias. Man- 
davit ergo repente Demophilo, qui tunc. Ariano re- 
ligioni pra'sidebat : Si vis, inquit, credere'secundum 
Nicaeni dognia concilii, uniatur populus et suscipiat 
pacem. Cumque ille propositionem bujusmedi refu- 
gisset, tunc. imperator : Si pacem, inquit, concor- 
diamque dec|inas, fugere te ctiam a sacris basilicis 
ego pr:xcipio, Haec audiens Demophilus , et cogitang 
quia grave essel potioribus resul:are, convocans in 
ecclesiam plebem, et surgens in. medio cunctorum, 
hac per se subjectis verba locutus est: Fratres, 


c:teros congrue salutasset , rogavit tanquam P.tres 
ι de rebus presentibus cogitarent (TBEopoBETCS, 
lib. v, cap. Ἴ, p. 206), — et ut in urbe Constantine- 
politana ordiwaretur episcopus. Et cum speraret 
posse Macedoniauos uniri, etiam eorum coavocavit 
episcopos. Convenerunt ergo de eonsubstantialitatis 
fide Timotheus Alexandrinus, Cyritlus Hierosolymi- 
tanus, post penitentiain in cousubstantialitatis dogma 
consentiens, Melevus Autiochire, et Aceholius Thos- 
salonice, aliique plurimi ; ita ut centum et quinqua- 
ginta numerus impleretur. Macedonianis vero pra 
erat Eleusius Cyzici, et Lampsaci Marcianus; erant- 
que simul triginta sex, quorum plurimi esso vide- 
bantur de civitatibus Ilellegponti. Gonveserunt ita- 

















1129 


mense Maio. Igi'ur impeiator et episcopi partis ejus 
laborabant ut Eleusius ejusque sequaces unirentur Ec- 
clesi: : commetiorantes eis legationem quam mise- 
raut ad Liberium , tunc Romanz urbis episcopum, 
per Eustathiuia, et quia dudum sponte ei communi- 
cassent; nec esset sine pudore, ut subito bene prius 
placita permutarent. At illi ejus monita apertaque 
convicia parvipendentes, elegceruut sequi p..tius Aría- 
nam pestem quam consubstantialem dicere Trinita- 
tem. [Ic fa:entes de Constantinopoli sunt. egressi, 
et scribebaul alterutris ne quis eorumPin Niczni con- 
cilii dogmate consentiret, Socna Es, lib. v, cap. 8, 
p. 264. 


CAPUT ΧΗ. 


De ordinatione Maximi Cynici ejusque depositione, et 
ordinatione recla Ne.tarii, e! de ccnonibus in ea 
synodo consticutis. 

Gregerius itaque, qui tunc Constantinopolitanam 
regebat Ecclesiam, Nazianzum remeare tendebat. 
Pro qno cum episcopatus Constantinopolitenz v:ca- 
ret Ecclesie, Timotheus Alexandrinus, l'etri succes- 
sor, Maximum quemdam Cyuicum ordinavit episco- 
pum, cum nuper tutondisset eum. ls enim erat etiam 
. Apollinaris vesania farcinatus. Sed non pertulerunt 
hoc malum viri sanctissimi Constantinopoli congre- 
gati. Et dum AEgyptii maxime se pro «jus ordina- 
tione separassent, sacra officia cum Gregorio cele- 
brabant. At i!le graviter ferens rursus factam divi- 
sionem, exorabat universos ut laude dignum virum 
quareren!, quem pontificem ordinarent,. Tunc illi 
ejus verbis acquiescentes, Nectarium generis nobili- 
tate decoratum constituerunt Cons'antinopolitanze 
civitati. episcopum ; Maximum vero Apollinaris con- 
iagio laborantem, nudatum pontificali dignitate pro- 
jecerunt. TpEopongTus, lib. v, cap. 8, p. 200. 


Tunc etiam regulam protulerunt ut C-n tintino- 
politanus ep'seopus haberet honoris privilegia post 
pontificem Romanum, co quod sit nova toma. Fir- 
maveruntque rursus Nicenam fidem, et patriarchas 
constituerunt, distribuentes provincias, ut episcopi 
uniuscujusque diccesis ad Ecclesias non irent er- 
traneas. lloc enim primitus propter persecuticnis 
tempus indifferenter agebatur. Distribuerunt itaque 
Nectario quidem 10aximam civitatem et Thraciam ; 
Ponticam vero diccesim Helladio, q:i post DBa:i- 
lium fuit; Cesarzam Cappadocix Gregorio Nysseno, 
Basilii germano; Troilo quoque Melitenz Artmneuiz 
jus pa:riarchie dederunt; Asisnam . vero dioecesim 
Iconii Amphilochius est sortitus; Optimus autem 
Antiochie Pisidi: ; /Egyptum quoque Timotheo 
Alexandrino distribuerant, Porro Ecclesiarum orien- 
talium. gubernationem ejus przsulibus commiserunt 
Pelagio Landiceno et Diodoro Tarsi, Antiocheno 
Ecclesi: privilegia reservantes, qux tunc Mcletio 
pessenti dederunt. Definierunt pariter, ut si quid in 
proviucia qualibet emergeret, provincix concilio fl- 
Birctur. In his omnibus suum prabuit etiam impera- 
tor assensum. BOCBATES, lib. v, cap. 8, p. 965. 

PaTRoL. LXIX. 


* 


HISTORIA TRIPARTiTA. LIBE IX. 
que consulatu Eucharii et Evagrii (4n. Dom. 581), A 


4159 

l'arvo siquidem tempore transcun'e, sanctus qui- 
dem Meletius est defunctus, et ab omnibus sapieni- 
tibus cum przeconiis maximis est sepultus. TunEopo- 
RETUS, lib. v, cap. ὃ, p. 2:6 

Jstate vero sequente, rursus plures episcopi ad 
Constantinopolim pro causis ecclesiasticis suut 1€- 
versi, ubi occidentalium episcoporum svynodicaum 
susceperunt epistolam, invitantem eos ad Romam, 
ut ilie maximum celebraretur concilium. Sed | il.i 
quidem profectionem, quasi nihil habituram lucri, 
refugerunt; verum litteras direxerunt. Damaso cz- 
terisque prisulibus, quas pro .clariori notitia sub- 
dere necessarium judicavi. TuEgopcnRETUS, lib. v, 
cap. 8, p. 307. 


CAPUT XV. 


Epistola Constantinopolitani concilii cd papam D. ma- 
- sum et occidentales episcopos. 

Doininis honorabilibus atque venerandis fratribus 
et comministris Damaso, Ambrosio, DBrittouio, Va- 
leriano, Acholio, Basilio et reliquis sanctis episco- 
pis in. maxima IVoma collectis, saneta. syuodus 0r - 
thiodoxorum episcoporum ceng egstorum in maxima 
civitate Constautinopoli, in Dccuivo salutem. 

Velut ignor;nti vest; :e reverentix insi.uare atquo 
narrare multitudinem passionum ab Ariana po:en.ia 
nobis sxpius illataruca, forsitan supervacuum cst. 
Non euim ita negligere vestram credimus sanctita- 
tem, ut adliuc egeatis discere, quos certum est con- 
dolere. Sed neque tales nos cons'rinxere tempe-ta- 


C t'es, ut pro sui parvitate latere potuissent. Neque 


tempus per:ecutionis est novum ; sed adhuc mcmo- 
ri»t servat antiquam, non solum in his qui passi 
$unt, sed etiam in eis qui partcipes sunt. illorum 
quorum proprlas ihdicant passiones. Ilesteruo enitn, 
ut ita dicamus, aut hod:e exsiliorum viuculis reso4 
liti, post innumeras tribulationes ad Ecclesias pro- 
prias surit re: ersi. Aliorum vero in exsilio defuncto- 
rum funera revocata sunt. Quidam ve:o etiam ab 
exsilio 8336 remeantes, et ferventi hzreticorum fu- 
rore de:enti, amariora quam in exsilio, iu propriis 
sunt perpessi, lapidibus ab eis obruti, sicuti beatus 
Stiej.hanus. Alii diversis macerati sunt. suppliciis, 
adliuc stigmata Christi et vulnera in suo corpore 
circumferre noscuntur. Pecun'arum vero dispendia, 


D honoris ademptiones, singulorumque confiscatio::es 


et machinamina, injurias atque vincula, quis nume- 
rare valebit ad singula? Omnes enim tribulationes 
vere super nos multiplicate sunt ultra nurnerum. 
Juste quidem, quoniam valde peccavimus. Aut certo 
cfemens Domnus passionum multitudine nos voluit 
exercere. Propter liec itaque gratias Deo refesümus : 
quia οἱ per tantas tribulationes set vos corripit suos, 
et secundum multitudinem miserationum suarutn de- 
duxit ncs rursus ad refrigerium, Nol's itaque tem- 
pus οἱ labor. maximus necessarius fuit, quatenus 
emendatio proveniret Ecelesiarum ; ut, tanquam pro 
longa zeritudine, diligentia paulatim adhibita, pri- 
$cam pictatis redderet sanitatem. lloc eten m modo 
putab'mur persecutionibus acerrimis 1 berari, et Ec- 
J6 


451 


M. AURELII CASSIODOTW 


1158 


clesias, lengo tempore áb lisreticis detentas, denuo A, locum coofusiope subsistentiarum aut peremptione 


reparare. Verumtamen graves adhuc nobis sunt 
lupi, qui. postquam de caulis expulsi sunt, ex ipsis 
pascuis oves abripiunt : collectas facere contepnden^ 
tes, populos commoventes, et in nullo scgnes ad Ec- 
clesi: lesionem. Erat itaque, sicut diximus, neces- 
sarium huic operi tempus. Quia tamen fraternam 
circa nos charitatem ministrantes, synodum in Ro. 
mana urbe Dei voluntate fecistis, et nos illic tan- 
quam membra propria, litteris Deo amabilis princi- 
psevocastis; ut quoniam tune ad tribulationes soli 
s unus addicti, nunc sub imperatorum pia concordia 
non sine nobis regnaretis; sed etiam nos vobiscum, 
secundum apostolicam vocem ({ Cor. iv, 8), conre- 
gnarewus, Oratio quidem nostra fuit, si esset possi- 
bile ut omnes nostras simal relinquentes Ecclesias, 
desiderio utili jangeremur. Quis enim nobis dabit 
pennss sicut columba, ut volemus, et apud vos re- 
qu:escamus (Psal. viv, 7)? Sed quoniam hoc omnino 
nudabat Ecclesias, requie nuper inchoata, resque ni- 
mis erat. p'urimis impossibilis : quia concurreramus 
in vrbem  Constantinopolitanam causa litterarum ad 
nos preterito anno direclarum a vestra charitate 
post Aquileiense conciliuma ad Deo amabilem impe- 
ratoreui Theodosium, propter hanc solummodo eau- 
»am usque ad Constantinopolim properati, et de hac 
tantummodo £ynodo fereutes consensum  episcopo- 
rum qui per provincias permausere. Majoris vero 
profectionis neque «peravimus opus, neque przaudi- 
vimus omnino, antequam Constantinopolim venire- 
mus. Super liec autem induriarum angusto tempore 
faiente, neque pr:parare nos valentes ad longam 
profectionem, neque τ niversos communicatores no- 
piros, in provinciis positos commonere, et. corum 
consensum sumere prevaluimus, Quoniam igitur 
hxc et alfa multa plurimornm adventum pro::ibere 
videbantur, quad erat. secnndum effectum |ed., se- 
cundum, ad effectum] rerum, et vestre c rea. nos 
claritatis ostensionem, hoc egimus : reverendissi- 
mos atque charissimos fratres et comministros no- 
s ros episcopos Cyriacum, Eusebium et Priscianum 
vsque ad vos laborare alacriter exorantes, per quos 
(t nostram voluntatem pacilicam οἱ intentionem lia- 
bcn:em unitatis ostendimus, zelumque nostrum quem 
pro saluberrima fide gerimus, ind:eamus. Nos ete- 
nim persecutiones, sive tribulationes, sive minas 
imperiales, sive «rudelita es judicum, sive qua-libet 
alias tentationes bazreticorum, libenter susimuimus 
pro evangelica fide, qu:e in Nicga Dithynie a trecen- 
tis decem et octo. Papibus roborata. dignoscitur. 
Manc enim et vobis, et nobis, et omnibus qui non 
subvertunt verbum veraz fidei, complacere eonfidi- 
mus, quam scimus antiquissimam eszietere, et sequa- 
vem baptismatis, docentemque nos credere in no- 
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancii. D vinitatem 
quippe, et virtutem, atque substantiam unam Patiis, 
et Filii, et Spiritus sancti. credimus, et sequalem 
lionorem ac diguitatem, et imperium coxternum, in 
wibus perfectissimis subsisten:iis, seu tribus per- 
Kccts personig; ut neque Sabelliui languor habeat 


proprietatum ; neque Eunomianorum , et Ar'ano- 
rum, et Pneumatomachorum, i | est Spiritui resisten- 
tium, blasphemia przevaleat; substintia videlicel 
secundum illos, 401 natura, aut divinitate divisa, et 
increat& conspbsta:tiali, et co:etern;e Teinitati po- 


1 strema. quedam ve] crea!2, vel alterius substan'rize 


patura detur. Inburosnaji nis vero Cluisti se:mo- 
nem siue aliqua violatione servamus, neque sin: 
anims, neque sine mente, aut imperfectam caruis 
dispensaljonem suscipientes; sed fotum scientes 
perfectum quidem ante sscula existere Dei Ver- 
bum, perfectum vero h: miuem in novissimo dierum 
propter nosiram salutem factum. Igitur qu:e de fide 
a nobis aperte predicantur, velut in summa hc 


p esse noscuntur : de quibus amplius instrui poteri- 


s, si et tomum in Antiochia factum a synodo ibi 
cons:ituta dignemini legere, et quod anno superiori 
iu Constantinopoli ab universali synodo cognoscitur 
esse prolatum : in quibus latius fidem professi su- 
gius, et contra novitates baeresum nuper exortas 
anatlhemata ex sc:ipto proiulimus. De dispensatio- 
uibus autem partieularibus Eccle iarum antiqua, 
siCcuMi noslis, sanctio tenuit, et d-flnitio sanctorum 
Patrum in Nicza convenientium secuudum uoame 
quamque provinciam; et εἰ pontifices veluerint, n 
cum eis vicini propter utilitatem celebrent o dina- 
iiones : quibus rehus consequeuter el cssteras eccle- 
sias apud nos zedificari cognuscite, et insignium ec- 
clesiarum bac approbasse sace:dotes. Porro Con- 


C stntinopolitane urbis novellam, ut ita dicamus, 


Ecclesi»m, velut ex ore le: nis hzreticis suffossarm 
blaspheiiis abstraximus ; et per misericordias Dci 
reverendissimum et Deo amab:lem Neetarium epi- 
$coyum ordinavimus eoram uaiversali concilio cud 
communi concordia, sub aspecLi ctiam Deo amabilis 
imperatoris Theodosii, universique eleri, cuneta dc- 
cerne: te pariter civitate. In seniore autem et vere 
apostolica Ecclesia Antiochi:e Sri, in qua prius 
venerabile Christiauorum appellatum est nomen, 
revereudissimum et Deo amabilem episcopum Fla- 
vianum, de universa provincia et orien!ali diccesi 
concurrentes, regula'iter ordinarunt, omni Ecclesia 
pariter decernente, et quasi sub una voee bunc bo- 
norante virum. Quam ord:nationem, tanquam lez3- 
lem suscepit eommune concilium. In matre vere 
cunctarum  Eeclesisrum llieresolymis  consiituta, 
reverendissimum οἱ Deo amabilem Cyrillum episco- 
pum csse significamus; qui regulariter olim a pro- 


* yincialibus ordinatus, 937 plurima propter Aria- 


"os diversis temporibus certamina passus 6.1. l'is 
igitgr tam legaliter el canonice »pud nos gestis, 


Ü etiam vestram. reverentiam congaude:e deposcimns, 


sp'rituali intercedente dilectione, et timore domi- 
nico, per qux [mss. quem| humana removetur offen- 
*io et Ecclesiarum :diülcatio preponitue universis. 
Sic etenim verbo fidei coneordante, et Christiana in 
nob's charitate firmata, cessavimus dicere quod re- 
preh :ndebat Apostolus : Ego quidem sum Panli, ego 
vero Apollo, ego awem Gephe .1 — Cor. 1, 412); dum 





1153 


HISTORIA ThIPARTITA. LIDER IX. 


1126 


omnes videlicet appareamus [ms. Lyr., videamur] A bitaque supplicia sustinebit. Si vero quibusdam levio- 


Christi, qui in nobis divisus non est. Et si sine 
schismate corpus Ecclesi&, Deo adjuvante, serve- 
1:nus, cum fiducia ante Domini tribunal astabimus. 

li:»c contra Arii, et Aetii, Eunomiique , vesa- 
niam, nec non contra Sabellii, Photini , Marcelli , 
Pauli Samosateni et  Macedonii, conscripserunt. 
Similiter autem et Apollinaris novitatem palam abdi- 
caverunt, dicentes , Inhumanationes vero Domini 
sine violattone servamus; neque sine anima, neque 
sine mente, aut imperfectam carnis dispensationem 
suscipientes, 

Porro Damaeus omni laude dignissimus, agno- 
scens hianc hzeresim exortam fuisse, non solum Apol- 
linazem, sed etiam Timotheum discipulüàm illius 


ribus ille suadet, veluti quamdam spem habens , qui 
veram spem in Christi confessione mutavit, sciant, 
se eum isto similiter perituros, cum quo ecclesias- 
εἶδα regulae resiltabunt. Deus vos incolumes custo- 
diat, filii clarissimi. TuEoponETUs, lib. v, cap. 40, 
p. 212. : 


CAPUT xVi. 
Statuta sedis apostolice contra diversas herescs. 
Vel, secundum ms. Santheod. 


Professio catholce fidei quam papa Damasus desti- 
navit ad Paulinum episcopum in Macedonia , qui 
[uit in 1 hessalonica. 


Sed etiam alia quxdam in eminentis-ima Roma 


abdieavit. Εἰ hoc Orientem gubernantibus episcopis B colligentes, contra diversas liadreses conscripserunt , 


litteris propriis indicavit, quas curavi subter adnec- 
tere. TuoponEgTus, lib. v, p. 308. 


CAPUT XV. 


Epistola Damasi de damnatione Apollinaris ad 
Timotheum. 


Quoniam apostolicze sedi reverentiam debitum cha- 
filas vestra dis:ribuit, vobis plurimum, charissimi 
filii, przsstitistis. Nam licet Ecclesixv in qua sanctus 
apostolus residens docuit quodammodo nos guber- 
nacula, qu:e suscepimus, teneamus, tamen profitemur 
nos lionore minores cesse, et propterea omni modo 
festinamus, ut ad gloriam ejus beatitudinis pervenire 
possimus. Seitote igitor quia dudum T inotheum 
profanum, ineruditum , Apollinaris hzretici disci- 
pulum, eum impio ejus dogmate condemnavimus , 
nec ultra concedimus ejus reliquias qualibet ratione 
de cmtero przvalere. Si autem adhuc ille scrpens 
Antiquus , semel et secundo percussus, ad ponain 
propriam reviviscit ; quique extraneus ab Ecclesia 
est mortiferisque venenis suis quosdam fidelium ten- 
tare non ces aL, banc tanquam pestiferam declinate 
corruptionem , quatenus vos memores apostolice 
filei, qu:e prz:cipue in urbe Niczna a Patribus ex 
scripto prolata est, firmo gradu staliles in fide et im- 
mutabiles perduretis; et non vauiloquia et extermi- 
nabiles qu:estiones ab isto audire patiamini clericos 
vestros aut plebem. Jam enim semel formam dedi- 
mus ( Ed. V., didicimus), ut qui semetipsum cogno- 
verit. Christianum, illud servet quod ab apostolis 


C 


quie huic operi necessaria suhdere jadicavi. 


1. Quoniam post Nicrnum concilium tialis error 
exortus est, ut quidam dicere p'ofano ore prowsu- 
mant, sanctum Spiritui per Filium fuisse factum, 
auatliématizamus eos qui non cum omni proxdicant 
libertate cum Patre et Filio sauctum Spiritum unius 
ejusdemque substantiz atque potestatis existere. 

3. Similiter autem anatliematizamus οἱ eos qui er-. ᾿ 
rorem Sabellii sunt secuii, eumdeii dicentes Patrem 
esse quem Filium. 

9. Anathematizamus Arium et Eunomium, qui si- 
mili impietate, licel verbis discrepent , Filium tamen 
el Spiritum sanctum creaturam esse confirmant, 

á. Anathematizomus Macedonianos, qui ex Ariana 
radice derivali, non impietatem, sed vocabuluut 
imutaverunt, " 

9. Anathematizamus Photinum, qui Hebionis ἢ δ᾽ - 
resi renovaus, Dominum nostrum Jesum Christum 
solum ex Maria conlitetur. 

6. Anatliematizamus etiam eos qui duos filios esse 
profitentur: unum ante szcula , ct aliu: post caruis 
assumptionem ex Virgine. 

1. Anathematizamus et lios qui pro rationali anima 
confi inant quia Dei. Verbum in humanam carne. 
conversum) esta ipse namque Filius Verbum Dei, 
non pro rationali anima el intelligibili in suo cor« 
pore factus est; sed nostram, lioc est rationalem et 


intelligibilem auimaw sine peccato assumpsit atquo 
salvavit. 


- 


noscitur esse contraditum , dicente sancto Paulo : D 8. Anathematizamus et eos qui dicunt Verbum Dei 


Si quis vobis annuntiaverit prater id quod accepistis , 
anüthema sit (Galat. 1, 9). Chri-tus enim F:lius Dei, 
Dominus noster, humano generi per propriam pas- 
Sicnem salutem pieuissimam condonavit, ut totum 
hominem delict.s obnoxium peccatis omnibus libc- 
raret. Hunc si quis in deitate sive iu humauitate mi- 
pus aliquid diverit habuisse, j.lenus spiritu diaboli, 
gel'enn:e semetipsum filium demonstravit. Cur itaque 
rur&us a me quzritis damnationem Timothei ? Qui et 
lic judicio apostolice sedis, przsere quoque Petro 
Alexandrinw civitatis episcopo, cum Apollinari suo 
doctore daninatus est, et in die judicii tormenta de- 


productione et corruptiene ἃ Patre. separatum, et 
siue subsistentia (Ed. Nív. , substanti») ; eum autem 
ierminantum esse blasphemant *. Eos autem. qui 
ab Ecclesiis ad alias Ecclesias migraverunt, tandiu 
à nosira comniunione alienos habe:s;us donec aid eas 
redeant civitates in quibus primitus ordinati sunt. 

9. Si quis antem ,.alio de loco iigrante, ad locum 
viventis ordinatus est, tandiu vacet sacerdotii 338 
dignitate, qui propriam deseruit civitatem , donec 
ejus successor requiescat in Domino. 

10. Si quis non dixerit seuper la rem, οἱ Filium, 
et semper Spiritum sanctutn csse, anathema sit, 


* Ms. Santheod. hic apponit nu:uerum nonum , et alios deinceps mutat. 





ETE: M. AURELII CASSIODORI 1136 


11. Si quis non dixerit Filium natum ex Patre , A «alus est, ut eredentes Trinitai, noc est, Patri et 
lioc est, ex ejus divina substantia, anathema st. Filio, et Spiritui sanclo, el in ea baptizati, unam 
19. Si quis non dixerit verum Deum Filium Dei, — deitatem , et potestatem , et divinitatem , et substan- 
eicut verum Patrem ejus, et omni: posse, et omnia — tiam, in eum e»se credamus. Hac itaque Gratiano 
nosse, et Patri :equalem 6586, anathema sit. . vivente facta sunt. TsiEoDOnETUS, lib. v, cap. 10 et 11, 

13. Si quis dixerit quia in carne degens Filius Dei, — p. 215. 
cum esset in terra, in coelis et cum Patre non fuit, CAPUT XVII. 
anathema eit. Qucd corpus Pali Constantinopoliani pontificis de 

14. Si quis dixerit quia in passione crucis dola- Ancyra [ccerit referri T heodosius. 
rem passus est Filius Dei Deus, et non caro eum | 
anima, qua induta est forma servi, quam  sibi- 
met assumpsit, 5 eut sancta Scriptura dixit, oana- 
then: sit. 

15. Si auis non dixerit quia in carne quam as- 
sumjsiL sedet in dextera Patris, in qua etiam veu- 
turus est judicare vivos ct mor uos, anatheina sit. 

16. Si quis non d xerit sanctum Spiritum ex Patre 
esse verc ct proprie, sicut et Filium ex diviaa subs- 
tantia, et Deum Dei Veibum, anatliema sit, 

"ΤΊ. Si quis non dixerit omnia posse Spiritum :anc- 

Uum, et ommia nosse, et ubique adesse, sjcut el 
Filium, et Patrem, anathema sit. 

18. Si quis dixerit Spiritum sanetum facturam aut 
per Filium factum, anatheina sit. 

19. Si quis non dixerit omnia per Filinm ct per 
Spiritum sanctum feci-se Patrem , lioc est visibilia et 
iuvisibisia, anathema sit. 

20. Si quis non d'xerit Patris οἱ lilii, et Spiritus 
sneli unam deitatem, potestatem , divinitatem, vir- 
tutem, unam gloriam, dominationem, imperium, 
&nam vol ntatem , et veritatem , anatliema s't. Ο Ister hzee Theodosius. imperator m 


21. Si quis tres personas non d xerit veras Patris — Cadium desiznavit Augustum , consulatu. Merebaudis 
et Filii, et Spiritus sancti, zquales, semper viventes, — SCcundo el Saturnini ( An. Dom. 585) , sexta deca 
omuia continentes, visibilia et invisibilia, omnia po. — Janvar.i mensis die. Non longo post tempore aderant 
tentes , omnia judicantes , omnia vivificantes , otnia undique totius religionis episcopi eodem consu'atu, 


Interea Theodosius imperator corpus episcopi Pauli 
de Ancyra tuuc revocari fecit, quem Phil'ppus pra- 
fectus propter Macedonium exsilio destinatum , iu 
Cucuso Armeniz fecerat. δυο ari. Quod funus cuim 
honore maximo atque veneratione suscipiens , in ec- 
clesia recondidit qu:e tunc ex e,us nomine moscitur 

Β appellari, quam tunc Macedcniani tenuerant ab Aria- 
ni8 divisi, el expulsi sunt ab. imperatore, quia ejus no- 
luerunt sequi idem. SocnarEs, lib. v, cap. 9, p. 96;;. 

In qua b.silica plurimi nescientes veritate , Pau- 
lum apostolum illic jacere credunt, et maxime mu- 
lieres ac populi. lloc itaque tempore ctiam Mele ii 
reliqui:e in Antiechiam relate , et juxia. sepulerutu 
Dahylge mariyris noscuntur esse recondita. Fertur 
cnim quia per totam viam , jussu principis, mini- 
Strsntibus cuactia civitatibus, cuiu psalmodia et ho- 
nore debito funus ejus u que ad Antiochiam fuerit 
revocatum. Sozouss. , lib. vn , cap. 10, p. τὺ. 


CAPUT XVIII. 
De auspiciis imperatoris Arc«dii. 


creantes, omniaque salvantes; anatliema sit, Junio [ms. Lyr., Julio] mense. Socnar. , lib. *, ccp. 
32, S; quis non dixerit adorandum sanetum Spiri- — 1» P. 257. 

tum ab universa creatura, sicut et l'ibum atque CAPUT XIX. 

Patrem , anatliema sit. Quomcdo Theodosius examinatione facta hereticorum 
25. Si quis de Patre et Filio bene sapuerit, de omnes expulerit εἰ foverit. solos orthodoxos. 

sancto autein Spiritu non recte crediderit, lieret.cus Inter liec evocans imperator Nectarium , tractaliat 


est : quia omnes hzrctiei de Filio ei et de sancto. — cum eo quid fieret , ut nou Clristianitas discordaret , 
Spiritu male sapieutes, in Judieorum atque geut lium — sed tota unire'ur Ecclesia. D:cebat autem : Oportet 
incredulitate consistere convincuntur. exaininari quaxstionem Ecclesias segregantem : quia 
24. Si quis autem diviserit Deum Patrem, dicens — dum discord.a recederet; concordia Ecclesias ccn- 
et Deum F.lium, et Beum Spiritum sanctum, affir- Ὁ) gregaret. Hoc audiens Nectarius cogitabat, et evocatus 
mans deos dici, et nou Deum, propter unam deita- — Age'ium, tune. Novatianorum episcopum , tanquain 
lem ac potestatem , quam esse credimus et novimus, — iti fide consortem , indicavit ei votum imperatoris. At 
Patris et Filii, et Spir.tus sancti Deum unum ; sub-— ille cum esset rebus aliis venerandus, de dogwate 
wahens vero Filium et Spiritum sanctum, tauquam— tamen non valebat reddere rationem ; sed lecto- 
solum opinatus P. trem Deum, anathema sit. Nomen — rem suum , Sisinnium nomine, státuit qui pro eo 
enim deorum et angelis, et omnibus sanctis a Deo — deheret proferre s-raonem, virum eloqueutem ct re- 
positum est atque donatum. De Patre vero, et Filio, — Uu: expertum, sumicque scientem non solum sacr:- 
et Syiritu sancto, propter unam asqualemque divini- — rum profundissima litterarum, sed ctiam philoso, h:ca 
.*atem , non deorum nomina, sed Dei nostri traditur 339 dogmata. 15 er;o dixit quia disputatio no» so- 
(ms. Lyr., creditur) atque significatur, ut credamus — lum schismata non uniret, sed cliam hareses ad 
qnia in Patre οἱ Filo, et Spiritu sancto, solum- — contentiones potiores adduceret, et propterea. Nec- 
modo bapt;zamur, et non in archangelorum et ange-.— tario dedit tale consilium. Bene nauque sciebat quia 
lorum nominibus, sicut haretici, aut sicut Judzi — veteres Patres principium subsistentiz Filio Dei dare 
gentlesjue vesau:uut. [hrec igitur Christianorum — vitabaut, quoniam percep'ssent eum c:se Patri coxe 











143 - 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER ΙΧ. 


1.58 


ternum. Quapropter dedit consilium ut di:putativas A reprehensionem sui populi venientes testuabant, tri- 


fugeret intentiones, et testimonium ex traditione ve- 
; terum adhiberet, atque przesules hzeresum requireret 
: iiuperator, utrum sermonem vellent. facere de anti- 
quis Ecclesise doctoribus qui ante divisionem florue- 
runt, ancerteillos velut alienos a Christianitate respue- 
rent. Et siquidem eos abnegarent, objiceretur eis : 
Ergo eos anathematizare presumite. Et si hoc per- 
peirare priesumerent, a populo expellerentur. Quo 
ficto. aperiam fore victoriam veritatis. Si vero de 
primis non offenderentur doetoribus : Nostrum, in- 
quit, est prebere veterum libros per quos nostrum 
dogma eorum testimonio reboretur. Inter hzc 
cuin Nectarius Sisinnium dicentem libenter 2u- 
disset, festinus ad palatium properavit, dixitque 


principi consilium sibi datum. At ille, considerata ἢ 


sententia, causam sapienter instituebat. Deinde convo- 
cas hzeresiarchis, requisivit si susciperent magi- 
stros Ecclesi? qui ante tempora divisionis extitis- 
sent, [llis vero non abnegantibus, sed tanquam pra- 
ceptores honorantibns, rursum imperator interro- 
gavit si eis horum testimonia Christiani dogmatis 
complacerent. Hxc audientes prxsules hzeresum at- 
que disputatores eorum (erant enim plurimi ad dis- 
putationis certamina prxeparati), in responso vehe- 
menter hzeserunt. Irruit enim in omnes magna dis- 


cerdia ; aliis dicentibus bonum imperatoris esse - 


propositum ; aliis vere cogitantibus quia non eorum 
expediret intentioni, dum alii aliter de libris vete- 
rum sentüre viderentur. Et nequaquam inter se con- 


sttiaque confusi discedehant, et litteris consolaban- 
tur alterutros, ut non affligerentur cur eos plurimi 
relinquentes ad fidem consubstantialiiatis accede- 
rent : dicentes multos quidem vocatos, paucos auteni 
electos, ()Jhod utique nou dicebant, quando multum 
populum per potestatem sibimet aggregabant. SocRA- 
TES, lib. v, cap. 10, p. 267. 

Imperator interea lege sancivit wt hzeretici neque 
ecclesias haberent, neque de fide doecrent, neque 
episcopos aut alios ordinarent ; et alios quidem e ci- 
vitatibus expelli, alios sine honore esse, neque frui 
communi civiiate permisit. Insuper crudeles poenas 
adversus eos in lege conscripsit, quas tamen exse- 
eutus non est. Studebat enim ut per hoc concordes 
existerent, non vero supplicio subjacercBt. Sozo- 
MEN., lib. vii, cap. 12, p. 719. 


CAPUT XX. 


De schismate fac:o inter Ürienta'es εἰ .,E gyptios 
propter Flacianum Antiochenum. 


Sed neque hi qui tuebantur fidem Ni^zni concili pe- 
nitus a tristitia fuerunt extranei. Nam Antiocheni 
eos qui in concilio przsentes fuerant declinabant ; 
AEgyptii, et Arabes, et Cyprii, Flavianum ab Autio- 
chia expellendum es:e dicebant. Palzstini vero, et 
Phoenices, atque Syri, pro Flaviano laborabant. 
Quarum rerum terminum proprio loco narrabimus. 
Eo siquidem tempore quo Constantinopoli de syno- 


$pirabant; sed erant divisi, non solum adversus C ἐς |mis. Lyr., et ed. V., hec synodus] agebatur, talia 


alias hzreses, sed etiam inter semetipsos, qui du- 
dum unius haeresis esse videbantur. Quamobrein 
consors malitia sicut lingusx gigantum veterum est 
divisa, et turris eorum funditus est subversa. Co- 
gnoscens igitur. imperator eorum confusionem , et 
quia in disputatione solummodo, et non in antiquis 
expositionibus confidebant, alio properavit itinere, 
eisque maudavil ut ex scripto unaquique religio 
termiuum suz fidei declararet. Tunc callidi viri siu- 
gilarum haresum subiti iter sua verba traciantes, 
dogma proprium conseripserunt. Erat enim delinitus 
dies quo singuli episcoporum ad palatium conveni- 
rent. Aderant ergo Nectarius et Agelius consubstan- 
tialitatis fidei prassidentes, Arianorum vero Demo- 
philus, Eunomiano: um ipse Eunoimius, Macedonia- 
norum Eleusius Cyzic. Igitur imperator eos qui 
convenerant et uniuscujusque dogmatis scripta süs- 
cijiens, seorsumque recedens oravit intente ut ei 
cooperaretur Deus ad veritatis electionem. Deinde 
uniuscojusque dogmatis relegens scripturam , alia 
quidem omnia tanquam divisionem Trinitatis intro- 
ducentia culpans, repente disrupit, et solum consub- 
stantialitatis dogma cui laude suscepit. llec. enim 
occasio fuit ut Novatiani bene agentes iutra civita- 
tem haberent rursus ecclesias. Admiratus namque 
princeps eorum concordiam circa (idem, lege pra- 
cepit ut propria oratoria detinerent, et privilegia 
sn: Ecclesi» atque fidei possiderent. Verum aliarum 
religionum antistites propter discordiam swam in 


circa llesperiam provenerunt. Maximus de Britanno- 
rum partibus contra Romanorum surrexit impe- 
rivm, et laboranti Gratiano contra Alamannos intu- 
lit bellum. In Italia vero, puero satis existente Va- 
lentiniano , rerum curam Probus exconsul atque 
prifectus habebat. Jestina vero Valentiniani mater, 
cum esset Áriana, vivo quidem marito lzere non 
praevaluit orthodoxos; eo mortuo, et filio valde ju- 
venculo, Mediolanum veniens, Ambrosio episcopo 
erat infesta, ita ut eum destinari juberet exsilio. So 
CRATES, lb. v, cap. 10 et 14, p. 969. 

Cumque de Ecclesia juberetur exire Ambrosius, 
ait : Ego sponte hoc non ago, ne Inpis ovium septa 
videar contradere, aut blaspheman:ibus Deum : hic 


D si placet. oecide, hoc loco mortem prona su:cipio 


voluntate. TnEopoBkrus, lib. v, cap. 15, p. 217. . 
Cumque populus, singulariter diligens Ambrosium, 
resultaret, et tralentibus eum ad exsilium valde re- 
sisleret , potius indignata Justina «ocavit Benivolom 
tuuc quastorem, jubens ut velociter proponeret le- 
gem qua fidem prolatam Arimino confirmaret, Cum- 
que ille boc agere declinaret, erat enim orthodoxus; 
majoribus eum cingulis iuvitabat. Denivolus autem 
discingens se, balteum ante pedes Auguste projecit : 
dicens neque illum bonorem, ncque majorem velle 
se pro impietstis habere mercede. Cumque ille hoc 
.facere omnimodis refutasset , inventi sunt alii qui 
nequitia? jussionibus ministrerent. Sozowew., lib. Vil. 
cap. 135, p. 720; 





1159 


340 CAPUT XXI. 
Quomodo Justina Ambrosium [fuerit persecuta , et de 
Gratiani nece et invasione Maximi, 

Inter hxc nuntiatur quia Gratianus dolo tyranni 
Maximi fuisset occisus. Andragatius enim dex Mazi- 
iol, In lectica portatus, ut oecideret Gratishum, hu- 
josmodi opinionem misit in valgus, quia uxor Gra- 
tiani suo viro festinaret occurrere in Lugduno Gallize 
civitate fluvium transeunti. Gratianus aetem cre- 
dens conjugem revera venire, qüam neper accepe- 
rat , non praeavit ejus insidias, et veluti cxcus in 
foveam, in manus hosiis ineurrit. Dum ergo venis- 
set Gratianus, quasi ad uxor's vehieulutm , ex im- 
proviso exsiliens Andragatius, Gratianum callidus in- 
teremit. Mortuus ergo est consulatu Merobaudis et 
Saturuint (An. Dom. 383), anno imperii decimo 
quinto, vitz vigesimo et quarto. Hoc itaque facto, ad 
presens contra Ámbrosium ira Justine quievit. 
Porro Valentinianus, licet invitus, tempore necessi- 
tatis flexus, in Maximi consensit imperio. Tunc Pro- 
hus metuens Maximi potestatem, ab [talia in ll!yri- 
cum venit, et in Thessalonica Macedoni: morabatur. 
SocRATES, lib. v, cap. 11, p. 210. 

Cumque audisset Maxiinus qux: contra Ambrosium 
rursus magpiloquum pradicatorem veritatis 3geren- 
tur, scrip.it Valentiniano, ut bellum quod agebaiur 
contra Ecclesias &olverctur : monens ut paternam. 
non amit erct pielatem ; adjecitque eliam minas bel- 
H; el nisi.quiesceret, verba, operibus adimpleret. 
Q)amobrem sumens exercitum, venia Mediolanum, 
ubi. tunc ille degebat, Porro Valentiuianus 2guoscens 
cjus. invasionem, fugit in.lllyricum, experimento co- 
guoscens quoe mala matris consilio. susüneret. Tuzo- 
bORETUS, lib. v, cap. 14, p. 2/7... , 

Porro. Theodosius audiens qux; 4 Justina fuerant 
ge-la, el a tyranno scripta, fugienti Valentiniano re- 
scripsit non esse mirandum si imperatori quidem 
terror, tyranno vero potestas accresceret dum impe- 
rator pietati rebellis exstitis&et , tyrannus autem. ei. 
auxilia commodare ; ct propterea ille quidem fugeret 
nudus, iste vero armaretnr adveraus nudum. THEO- 
bORETUS, lib. v, cap. 15, p. 217. 

Tuue igitur Theodosius imperator in maxima sol- 
lcipdine constitutus conira tyrannum praparabat. 
exercitum, metuens ne quid. etiam contra juniorem 
Valentiuiauum iusidizm tyronnica prawalerent. Ea 
teinpesjate etiam legatio Pl'ersaram aderat, pacem 
petens, Quo tempore fiiius quoque Honorius ei natus 
est de uxore. Placilla, consulatu Richomeri εἰ Clear- 
chi (As. Dom. 581), nona. die Septembris inensis : 
quo consulaiu Agelius quoque Novaiianorum epi- 
scopus est defunctus. SocBATESs, lib. v, cap. 13, 
p. 211. ; 

] CAPUT XSII. 

De morte Timothei Alexandrini 44 ordinatione, 
Theophili. 

Sequenti vero consulatu Areadii Augusti pr.mo et 
Daudonis (An. Dom. 585), defuncto Timotlieo Alexan- 
driuz civitatis episcopo, Theopliilus suscepil przsu- 


M. AURELH CASSIODORI 
Α latum. Post annum vero, Demophilo Arianorum an- 


1149 


tistite. moriente, Arisnt- Marinum quemdam episco- 
pum sibimet ordinaverunt, qui tamen diu pon vixit, 


Sub quo divisa est Arma religio. Quo moriente, 


Dorothbeum ab Antioebia Syrise deducentes habue- 
runt pontiicem. SocRA TES, lib. v, cap. 12, p. 211. 


CAPUT XXIII. 

De prelio Theudosii contra Maximum atque. victoria. 

lgitur imperator contra Maximum festinans, Cog... 
stautinopoli imperatorem filium reliquit Arcadium. 
Cumque Thessalonicam venisset, invenit Valenti- 
nianj judices in maxima tristitia constitutos , quia 
tyrannum velut imperatorem ex necessitatis causa 
susceperant. Theodosius sutem aperte quidem nee 
refutabat, nec admittebat legationem Maximi ; non 


B tamen patieb:tur sub tyranno positum imperium 


C 


D 


Romanorum. Sumens ergo cunctum exercitum , 
Mediolanum tendebat, ubi erat etiam Maximus. In- 
terea Ariani Constantinopoli positi, diversas opinio- 
nes in populo seminantes, dicebant et exercitum im- 
peratorem amisisse, et ipsum tyranni ducibus subjuga- 
tum, aliaque multa qux: so'ent inimici voto nequitiae 
jactare, ita ut crebro hzc audientes, non opinionem, 
sed vera jam crederent. His sermonibus Arianorum 
populus inflammatus, ad irrationabilem quamdam 
exarsit audaciam, domumque Nectarii episcopi con- 
cremavit, consulatu Theodosii secundo οἱ Cynegii 
(An. Dom. 588). Verum imperator Theodosius, dum 
tyrannum aggrederetur, cognoscentes Maximi mili- 
tes przsentiam instructionis. imperialis, et signorum 
ejus adveutum , nec famz quidem ipsius impetum 
sustinere przevaluerunt ; sed. apprebendentes i1yran- 
num, vinctum .ei protinus obtulerunt. Qui eodem 
consulatu peremptus est septima et vigesima die Au- 
gusti mensis. Andragatius autem , qui peremerat 
Gratianum, ingricinum fluvium semetipsum projiciens 
exspiravit. Tunc igitur imperatores Valentinianus et 
Theodosius, peracta victoria, venere Romam. Erat 
enim cum eis pariter et llonerius valde puer. Quem 
post victoriam con'tra Maximum ge-tam , ab urbe 
Constantinopclitana Theodosius evocaverat. Dunque 
in Romana urbe morarentur, fesiivitates pro vicioria 
celebrantes, tunc suam bonitatem circa Symmachuu: 
exconsulem Theodosius imperator ostendit. 1s enim 
Symmachus intcr senatores pracipuus habebatur, 
eratque Romaui eloquii eruditione mirabilis, cujus 
multi quoque reperiuntur libri. Scripsit autem Maxi- 
mi laudem, eamque recitavit ; unde postea reus ma- 
j's!atis esse videbatur. Quamobrem mortem metuens, 
confugit in. ecclesiam. Verum imperator, cum esset 
perfectissime Christianitatis, et non. solum suz fidei 
sacerdotes honoraret, sed etiam Novatianos , qui 
proxime ipsius fidei decreta servarent, Leonutio, 
tunc Romano episcopo Ecclesig Novatianorum, ro- 
ganti beneficium conferens, Symmacbum absolvit a 
crimine, Cumque veniam Syrainachus meruisset, 
apologeticum , id est satisfactionalem librum in 
Theodosio conscripsit imperatore. SocRATES, lib. v 
cap. 13, 15 ci 14, p. 211, 








- 


"tt E 


943 CAPUT XXIY. 


Quomodo latrocinia que Rome per pistrinas Rebant 
Theodosius imper. removerit, ei de lege coutra adal- 
teras mulieres prolata. 


Theodosius igitur imperator, in Romana urbe po- 
situs, multam profuit civitati , alia prebendo, alia 
utiliter auferendo. Duas tamen res dignas confusione 
probibuit. Erant ab initio in urbe Roma domus in- 
genti magnitudine fabricatze, in quibus panis flebat 
qui universa civitati ministrabatur. Horum mapci- 
pes, temyore procedente, pistrína publica latrocinia 
esse lecerunt. Cum enim essent. mol: in locie sub- 
terraneis constitutes , per Singula latera earum do- 
uuum tabernas istituentes, meretrices in eis pro- 
stare faciebant , quatenus per eas plurimos decipé- 
rent, alios qui pro pane veniebant, alios qui ibi pro- 
luxurizs turpitudine festinabant. Arte namque me- 
chanica in molam de taberna cadebant. Et hoc pa- 
tiebantur mazime peregrini. Et ita fiebat ut. multi 
usque ad senectutis lempus laborantes, eximde pou 
pern.fiterentur exire : existimantibus eoram propin- 
quis eos esse defunctos. In hnjusmodi [aqueum qui- 
drm miles Theodosii imperatoris incurrit. Cumque 
fuisset clau:us ad molam, nec dimitteretur exire, 
evaginato gladto prohibentes occidit. At illi terrore 
detenti miliem dimiserunt. Hxc agnoscens impera- 
tor, et mancipes suppliciis iuteremit ; sed et. ipse 
pistrina funditus esse destruenda przcepit. Alismy 
rursus abrogawit hejusmodi eawmsam. Si qua meer 
in adulterio fuisset eapta , hec u'm emendabotur, 
sed potius ad augmentum pcccand? conwadebatur. 


feludentes enim eam in angusto. prostibulo, et 2d- € 


mittentes qui cum ea fornicarentur, hora qua turpi- 
Wdine miseebatur, tiatinaubula percutiebantur , ut 
co sono illius injuria fieret manifesta. Ilaec audiens 
imperator, permanere non e«t passus; sed ipsa pro- 
δ} destrui jessit, aliisque mens adulteram san- 
civit affligi. His aetis, relieto Roma Valentiiiauo, 
mse cum Honorio Constantinopolim remeavit con- 
eulatu Daciani et Syinrmachi (An. Dom. 301), die 
decima mensis Nevembris. SocnarES, (ib. v, cup. 18, 


| p. 217. 


CAPUT XXV. 
Quomodo Amphilochius Theodosio perssaserit ,. ut 
Arianorum conciliabula prohiberet. 

Revertente siquidem Tlreedosio ab llesperiis par- 
tibus, venit ad eum Amphilocllius, vir aduirandus, 
cujus siepe meminimus , supplieans ut Arianorum 
eoncilia de singulis civitatibus prohiberet. Vercm 
imperator crudelem judicans esse petitionem, sprevit 
eum. Porro sapientissimus Amphilochius eo quidem 
tempore tacuit; sed cause remedium memorabile 
praeparavit. Post aliquot nanque dies ingressus pa- 
Jatium, vidensque lilium Arcadium 730) imperato- 
yem astare patri, Tbeodosiwn solemniter salu'avit'; 
fllium veio non ei exhibita salutatione deseruit. Ve- 
pun imperator credens oblitum Ampbilocbium, in- 
v.tavit ut eum osculari deberet. Αἱ ille : Sufficit, in- 
quit, ei propr.us bonor. Tunc imperator contristatus 
gd. suam injuriam filio factam eontume:iiam judicavit. 


.WISTORIA TRIPARTITA. LIDER IX. 


11413 
Porro fwpientisshmus Attphiflochius ecnsBierti sus 
intentiohis aperuit, et cim elamere dixft : Yides, 
inrperator, quemadmodtm filio tuo contumeliam non 
pateris irrogari? Crede ergo etiam otnnium Dcum 
εἰς abomiuari eos qui unigenitatm ejus Filiam blas- 
ptremare  contendint, et velat ínzfatos cirea Salva 
torem et benefactorem semper lrabere im odio. floc 
intelligens imperator, et gesfa simuf dictdque mi- 
rétué, legenr repente protutit hereticorum (concilia 
prohiberi. TiEoboneTCos, fib. v, cap. 16, p. 918. 
CAPUT XXVI. 


De morte Paulini Antiocheni episcopi , et ordinatione 
idi , et quomodo Flavianus sit Damaso reconci- 
tatus, 


Cirea bsec Maque tempora in Antiochia Syrim. 
Paulino episcopo moriente, plebs ejus declinabat 
omui modo Flavianum. Et.propter hoc Evagrimn 
ordinaverunt .suse: parts: episcopum. Quo imn brevi 
tempore mortuo, alter quidem in ejus loco factus 
jaym non est, Flaviano quippe remMente. Verunr li 
qui decliozbairt Flaviamm propter jurisyerandi prz- 
varicationem, seorsum solemnia celebrabant. Porro 
Flavianus omni virtute curabat ut eos sibimet ag-. 
gregaret. Quod post paululum hoe modo copnosci- 
Wm evenisse. Cum Damasus Ronxmus pont. et 
Theophilus Alexandrinus indignuwrentur circx Fla- 
vianum, non solum propter perjurium [ms. Lyr., jav- 
gium], sed etiam quia ipse fuit oveziv dt popatus 
fidelruar discordaret, postea Theophilus a Flaviano 
regatus misit Isidorum presbyterum ut contristatam 
Damasem Flaviawe muleeret episcopo, dicems uti- 
lem fore pepali concordiam, si culpa jam facta Fla- 
viano remittereiur. Moc itaque modo communione 
reddita Flaviano, Antiochenus populus paulatim con- 
cerdiam reparavit. Ariani vere ah Ecclesiis pulsi ,. 
jn suburbanis Antiochenis colleetas agebant. [uter 
hzc autem mortuo Cyrillo Hierosolymorum episco- 
po, Joannes in ejus sede successit. SocnATES, lib. v, 
cap. 15, p. 215. 


CAPUT XXVII. 


Quomodo apud Alerandriam paganorum templa 
destructa sint, 


Eo siquidem tempore etiam in Alexandria hujus 
modi seditio generata est. Przceperat imperator ut 
studio Theophili in Alexandria paganorum: templa 
destrierentur. Theopltilus potestate pertepta, siu- 
duit paganorum destruere mystería, et templum qui- 
dem Mrihre pargarit, Serapid/s vero subvertit. Ve- 
rüm Mithrz sacra, ubi lromicidia perpetrabant, pu 
blice patefecit. Serapidis amem et allorum risu plena 
monstravit : jubens per mediam plateam portari ve- 
renda qm: pagani cum maximo honore veneraban- 
tur. Hee. pagani videntes, maxime plillosoph:, inju- 
ríam ferre nequiverunt : do. namque impetu contra 
Christianos $49 facto [ms. Santheod., accedentes], 
meees inpumerss perpetrnunt; resistentibusque 
Christianis clades δες usque ad immensa bella pro 
cessit. Mortut denique sunt inea congressione pae 
g»norum pauci, Christianorum plurimi , ex utraque 
vero parte innumerf vulnerati. Porro psganí meu. 











1145 


M. AURELII CASSTODORI 


114 


principis, postquam c:xede fuerant satiati , per loca A Serapim forti percussione confringeret. Cumque ce- 


singula celabantur; multi quoque etiam de civitate 
fugerunt. Inter quos Helladius Ammoniusque gram- 
matici, apud quos ego valde puer Constantinopoli 
Jegi. Et Helladius qu dem sacerdos Jovis esse dice- 
batur, Ammonius vero Sünize. llis ita gestis, Theo- 
philo in destructione templorum solatia ministrabant 
prafectus Alexandriz et dux ordinis militaris. 1dola 
siquidem deorum conflabantur ad faciendas ollas, et 
ad Alexandrinz Ecclesix diversas utilitates, cui ab 
imperatore donati fuerant dii ad expensas egentium. 
Cum igitur Theophilus omnes contrivisset deos , 
unum tantummodo reliquit Simiz simulacrum : jn- 
bens id publice proponi atque servari, ne sequenti 
tempore pagani negarent tales se adorasse deos. 
Quam rem novi ego, quia graviter ferebat Amma- 
uius grammaticus, dicens paganos nibil tam grave 
perpessos, nisi quia non conflatum est et ipsum, sed 
, pro derisione uuum illud idolum servaretur. Ilella- 
dius autem gloriabatur, dicens quia in congressione, 
Christianorum novem ipse peremerit. SocRATES, 
lib. v, cap. 16, p. 274. 

lgitur imperator audiens qu: Alexandria: fuerant 
perpetrata, beatificavit quidem Christianos, marty- 
rum eis palmas attribuens, eo quod pro dogmate 
t:in!a pericula pertulssent; paganis autem veniam 
dled:t, ut eis Christianitatem facile suaderet. Jussitque 
ut templa funditus , qux fuerant exd:s causa , de- 
»trierentur. Cujus litterz, dum publice lecta fuis- 
seut, et Christiani paganos impeterent, terrore ducti 


custodes Serapidis , fugerun!; et ex illo tempore αὶ 


Christiani ea loca tenuisse noscuntur. Olympius au- 
tin philosophus (sicuti audivi non ante multum tem- 
pus), lucescente die qua hoc evenit, audivit quemdam 
in templo Serapidis alleluia psal'entem.-Cumque ja- 
nuis clausis adhuc quietis tempore nullum ibi conspi- 
ceret , sed tan'ummedo vocem psallentis audiret, 
cognovit signo quid esset futurum ; et la'enter egres- 
,8us, i: venta nave discessit. Soz-utN,, ib. vui, cap.15, 
| p. 124. 


CAPUT XX VI. 
De fraudibus quas per templa sua pagani faciebant. 


Theophilus igitur Alexandrinam urbem idolorum 
errore purgav.t, et non soluin a fundamentis templa 
subvertit, seJ etiam fallaciam sacerdotui his qui 
seducebantur aperuit, Erant enim simulacra zerea li- 
gueaque intus vacua, et dorsum copulatum ad pag- 
rieles babentia : ubi quedam foramina relinquebant, 
el per adyta [ed., V. abdita] ascendentes, et intran- 
t sin siuiulacra , qux volebant per eorum ora lo- 
quebantur; et boc modo seducebantur jugiter au- 
dientes. In Serapidis igitur ascendens templum, vi- 
dit simulacrum quod magnitudine sua terrebat aspi- 
cienies. lteferebatur etiam sermo fallax, quia si quis 
juxta illud accederet, mox terra commoveretur, et 
pes:is cunctos invaderet, Sed hiec verba fabulis ani- 
libus pleua esse confidens, magnitudinem despexit 
vclut exanimem, jussitque alicui habenti securim, ut 


cidisset, clamaverunt omnes illas aniles fabulas fur- 
midantes. Porro Serapis neque doluit, nempe ligneus; 
neque vocem emisit, sicut exanimis. Cum vero ejus 
abstulissent caput, greges soricum exinde cucurre- 
runt. Erat enim habitato soricum /Egyptiorum 
deus. Tunc eum per partes incidentes igne concre- 
maverunt, caput autem per totam traxerunt urbem. 
TutoponETUs, lib. v, cap. 92, p. 938. 


CAPUT XXIX. 


De charac:eribus sub crucis fignra factis qui in templo 
Serapidis sunt inventi. 


Cuniqne templum Serapidis nudaretur, inven'ae 
sunt liuerz in lapidibus sculptzs, quz apud AEgyptios 
vocantur saerze, labebantque ipsi characteres figu- 
ram crucis. [Πῶς Christiani videntes atque pagani, 
singuli eorum hoc signum religioni propriz deputa- 
bant. Christiani dicebant signum esse salutiferz pas- 
sonis Christi, pagani vero aliquam communionem 
Christo esse et Serapidi per hoc signum asscrebant. 
Interpretes autem signum crucis insinuare dicebant 
vitam superventuram. Quam ob causam Christiani ad 
summura fastigium sunt evecii. Cumque et per alias 
literas que apud cos sacre dicuntur, iudicaretur 
terminum habiturum Serapidis templum , quando 
character crucis apparuisset, qui vitam superventu- 
ram sine dubio declararet, multo plurimi ad Chri- 
atianitatem festinabant, et peecata confitentes, bapti- 
zabontur. Sed ego non arbitrer sacerdotes Agyptio- 
rum adventum przscisse Christi, ei crucis signaculum 
designasse. Nam si sacramentum adventus Don.ini a 
seculis et a gererationibus fuit absconditum, sicut 
dicit Apostolus (Ephes. ni, 9), et latuit principem 
nequiti diabolum, multo magis famalos ejus sacer- 
detes ZEgyptiorum, Sed divina providentia hoc prz- 
slruxit, ut in litterarum fieret quaestione, quod etiam 
ia apostolo Paulo monstratum est. Nam et ille $24- 
cto Spiritu ditatus, multos Atheniensium adduxit ad 
fiuem, quando ea qua in ara eraut scripta, sensu 
proprie narrationis exposuit. Nisi forte quis dicat 
quia etiam in sacerdotibus /Egyptiorum operatus 
fuerit Deus sicut in Balaam et in Caipha ; et iili quo- 
que prophetasse referuntur. SocnaTEs, lib. v, cap. 17, 
p. 2:6. 


CAPUT XXX. 


De cade que sub Theodosio Thessalomce facta est, 
el de penitentia ejusdem Theodosii Ambrosiique ecen- 


stantia. 
Non est itaque facile hominibus universas vitare 


hostis insidias. Nam duin quispiam libidinis effugerit 
passionem incurrit in avaritiam.Qua declinata,invid:ar 
fovea prz paratur. llanc si transceuderit, vitium furoris 
incurrit; et alios plurimos ponft laqueos inimicus, 
quibus éapere possit incautos. Et corporis quidem pas- 
siones 9/49 habet facile ministrantes , ut animam 
possit occidere. Sed mens divino solatio vigilans 
machinationum ejus destruit argumenta. Humanain 
namque naturam participatus Theodosius imperator, 
habuit passionum quoque communionet, justoque 








1155 


IISTORIA TRIPARTITA. LIBER IX. 


1116 


furori immensam periniscens crudelitatem, injustam A Ambrosio. Novi ego decretum illius esse justum, ne- 


operatus est passionem. Quam rem narrare necessa- 
tium est et pro utilitate legentium , et pro memora- 
Lili virtutum epinione, Thessalonica civitas est gran- 
ds et populesa, in qua dum fuisset orta seditio, qui- 
. dam judicum lapidati sunt atque trucidati, llinc in- 
diznatus Theodosius, iracundi: non refrenavit infir- 
Qitetem ; .:sed jussit injustos gladios super omnes 
evaginari, et una cum nocen'ibus innocentes interimi. 
Septem millia etenim hominum, sicut fertur, occisa 
sunt, non przcedente judicio ; sed tanquam in messi- 
bus omnes simul cxsi sunt. Hujusmodi cladem, ple- 
nam valde geniitibus, audiens Ambrosius, cum prin- 
ceps Mediolanum venisset , et solemniter in sacrum 
volnisset intrare templum , occurr:t foris ad januas, 
et ingredientem his sermonibus a sacri liminis in- 
ressu prohibuit. Nescis, inquit, imperator, perpe- 
trat;e a (e necis quanta sit magnitudo, neque post 
causam tanti furoris mens tuà molem przsumptienis 
agnoscit; sed forte recognitionem peccati prohibet 
potestas imperii. Decet tamen ut vincat ratio pote- 
&tatem. Scienda quippe natura est, ejusque mortalitas, 
atque resolutio, et pu!vis progenitorum ex quo facti 
et ad quem redigendi sumus, et non flore purpureo 
e^nfldentem infirmitates operti corporis ignorare. 
Co:equalium hominum princeps es, o imperator, et 
conservorum, Unus enim est omnium Dominus, rex 
omnium et creator. Quibus igitur oculis aspicies 
communis Domini templum? Quibus palpabis pedibus 
sanctum illius pavimentum? Quomodo manus esten- 
dea, de quibus adhue sanguis stillat injustus? Quo- 
modo hujusmodi manibus suscipies sanctum Domini 
corpus? Qua presumptione ore tuo poculum sangui- 
nis pretiosi percipies, dum furore verborum tuorum 
tantus injuste sit sanguis effusus? Recede igitur, re- 
Cede, ne secundo peccato priorem nequitiam augere 
tontendas. Suscipe vinculum quo te omnium Domi. 
nus nunc ligavit; est enim medicina maxima sanita- 
tis. Ilis sermonibus imperator obediens (erat enim 
divinis eruditionibus enutritus, et aperte sciens qux 
Sunt propria sacerdotum, quie regum), gemens et 
deflens ad regalia remeavit. Cumque octo mensium 
continuum transisset tempus, propinquavit Nativita- 
tis Salvatoris nostri festivitas. Imperator autem la- 
mentationibus assiduis in palatio residens, continuas 
lacrymas incessabiliter expendebat. Ingressus autem 
Rufinus tunc magister, et singularem apud principem 
[iduciam labens, et videns priucipem in lamentatio- 
h:bus prostratum, accessit ut lacrymarum cau-as in- 
quireret. Át ille amarissime ingemiscens, et velie- 
men!ius lacrymas fundens : Tu, inquit, Rufine, ludis, 
et mea mala non sentis. Ego autem lamentor et ge- 
mo calamitatem meam : quia servis quidein et men- 
dicantibus aperia sunt templa Dei, et proprium Do- 
minum ingredientes licenter exorapt, mili vero in- 
gressus ad eum non est. lnsuper etiam coeli sunt 
mihi clausi. l[aec dicens, verba singula singultibus 
interrumpebat. Tunc Rufinus : Curro, inquit, si tibi 
plaect, pontificique precibus persuadeo ut solvatur 
viuculum quod ligavit, Ait imperator : Non suadebis 


que reverebitur imperialem potentiam, ut legem 
p^ssit przvaricari divinam. Cumque Rufinus verbis 
plurimis uteretur, et promitteret Ambrosium esse 
flectendum, imperator eum pergere cum festinatione 
pr:ecepit. Tpse vero spe data post paululum est scecu- 
tus, credens Rufini promissionibus. Porro vir mi- 
randus Ambrosius mox ut vidit Rufinum, sit: Im- 
padentiam canum imitatus.-es, o Tufine, tante vide- 
licet necis auetor existens, pudorem ex fronte deter- 
gens, nec erubescis, nec metuis contra imaginem la- 
trace divinam. Camque Rufinus supplicaret, et impe- 
ratorem diceret esse venturum, superno zelo accensus 
Ambrosius ait: Ego vero, inquit, Rufine, pr:edico, 
quoniam eum ingredi sacra limina prohibebo ; si vero 
imperium in tyrannidem mutaverit, necem libenter et 
ego suscipiam. II:c et alia plurima Rufinus aud'ens, 
nuntiavit imperatori votum antistitis, v'onens ne de 
palatio forte procederet. At imperajor hxc in media 
jam platea cognoscens : Pergo, inqnit , et justas in 
facie suscipio contumelias. Cumque ad sacra limina 
pervenisset, in sanctam quidem basilicam non pr:e- 
sumpsit intrare; sed veniens ad antistitem, et inve- 
niens eum in salutatorio residentem , supplicahat ut 
ejus vincula resolveret. At ille tyr&nnicam dicebat 
eins esse przscentiam, et contra Deum vesanire Thco- 
dosium, ejusque calcare leges. Verum imperator : 
Non, inquit, insurgo adversus ecclesissticas sanctio- 
nes, nec inique ingredi limina sscra contendo ; sed 
te solvere mea vincula deposco, et communis Do- 
mini pro me exorare clementiam, nec mihi januam 
claudi, quam cunctis poenitentiam sgentibus Domi- 
nus noster aperuit. Tunc antistes: Quam, inquit, 
penitentiam ostendisti post tantas iniquitates? Qui- 
bus medicaminibus incurabilia vulnera plagasque cu. 
rasti? At irhperator : Tuum, inquit, opus est et do- 
cere, et medicamina temperare ; meum vero oblatis 
suscipere. Tunc sanctus Ambrosins : Quoniam fu- 
rori, inquit, tuum judicium commisisti, et non ratio 
protulit sententiam, sed potius iracundia : scribe le- 
gem quz decreta furoris evacuet, ut triginta diebus 
sententia necis atque proscriptionis in litteris tan- 
tummodo maneat, et judicium rationis exspect.t ; 
quibus transactis diebus, ira videlicet jam cessante, 
ratio causam judicans, apud semetipsam quz cogno- 
verit sub veritate disponat. In his enim diebus agno- 
&celur an justa sit quam protuleris, an injusta sen- 
tentia. Et siquidem ratio probaverit injusta qux sunt 
prolat», disrumpet; si vero justa, firmabit. Dierum 
vero numerus ad hzc examinanda sufficiet. 1lanc 
admonitionem imperator aniwo lubenti suscipiens, 
et optimam esse confitens, legem conseribi repente 
precepit, et propria manus litteris confirmavit. Quo 
facto, vinculum ejus solvit Ambrosius. Quz lex liac- 
tenus observatur. Est enim hujusmodi. 

lmpp. Gratianus, Valentinianus, et Theodosius 
Augg. Flaviano prefecto prztorio Illyrici. 

Si vindicari in aliquos severius contra nostram 
34$ consuetudinem pro causs intuitu jusserimus, 
nolumus statim eos aut subire peenam, aut excipere 


"beem- e. 


^ 


41117 


M. AURELH CASSIODORI 


148 


sententiam ; sed per dies triginta super stata eorum A xenodochia discurrens, suis manibus ministrabat in- 


sors et fertuna suspensa sit. Beos sane accipiat vin- 
ciatque cusiedia, el exoubiis solertibus vigilanter ob- 
servet. : 

Sic igilur sacratissimus imperator ingredi limina 
prisumens, non stans Domino supplicavit, neque ge- 
παι flexit; sed promus ip pavimento jacens, Davidi- 
cam proclainvit vocem: Adhlasit pavimento anima 
men, vivifica me secundum verbum tuum (Psal. cxvin, 
95). Manibus autem capillos evellens, frontemque 
percutiens, et pavimentum lacrymarum guttis asper- 
gens, veniam impetrare poscebat. Ciunque tempus 
accederet quo munus ad altare solebat offerre, sur- 
gens cum lacrymis «st ingressus. Cum vero obtu- 
lisket, sicuti solitus erat, intra cancellos stetit. Bur- 


firmis, ollas eorum eztergens, jus gustans , offerens 
coelearia, panem frangens, cibosque ministrans, ea- 
liees diluens , et alia cuncta faciens quz servis et 
ministris mos est solemniter operari. His autem qui 
eam de talibus rebus nitebantur prohibere dicebat : 
Aurum distribuere opus imperii est; ego autem pro 
ipso inperio hoc opus offero bona mihi omnia con- 
ferenti. Nam viro suo szpe dicebat : Oportet te sem- 
per, marite, cogitare quid dudum fuisti, quid modo 
sis. Hee si semper cogitaveris , ingratus benefactori 
non eris; sed imperium quod suscepisti legaliter gu- 
bernabis, et harum rerum placabis auctorem. His 
ergo sermonibus velut optimatn quamdam utilitatem 
virtutisque abundantiam conjugi suo offerebat. Tugo- 


sus autem Ambrosius non quievit, sed differen:iam B porkrus, lib. v, cap. 18. Edit, Christ. Vales. cap. 


locorum edoeuit. Et primo quidem: requisivit quid 
Ibidem exspectaret : imperatore dicente susünere se 
sacrorum perceptionem inysteriorum ; per arcbidia- 
conum remandavit: O imperator, interiora loea tan- 


unn sacerdotibus sunt. collata, qua czteri nec in-. 


g: cdi, nec contingere perwittuntur. Egredere igitur, 
et lianc. exspeetationem cum caeteris babe commu- 
hem. Purpura namque imperatores , nord sacerdotes 
facit. Tunc fidelissimus imperator etiam hanc tradi- 
tionem animo lubsnti suscipiens, remandavit: Non 
audaci:x causa intra cancellos mansi, sed in. Constan- 
Unopolitana urbe hanc consuetudinem esse cognovi. 
Uude ago gratias pro hujusmodi medicina: [ed. V , dis- 
ciphinz], Tali ergo tantaque δὲ praesul et. im, erator 
vii tute clarebant, Ego namque utriusque. opus adini- 
ror, iliius fiduciam, hujua autem obedientiam ; iliius 
zeli fervorem, hujus fidei. puritatem. Porro regulas 
pietatis, quas a magno sacerdete percepit, etiam re- 
versus in Constantinopolitana urbe servavit. Nau 
dum festivitatis tempore ad. ecclesiam processisset , 
oblatis ad altare müneribus, mox egressus est. Cum- 
que Nectarius tunc praesul Ecclesia mandasset ei 
cur intus stare noluisset , mandavit princeps: Vix, 
inquit, potui disce;e qux differcutia: sit iinperatoris 
et sacerdotis; vix enim inveni veritatis magistrum. 
&Amhrosium namque s0!um novi digBe vocari pontifi- 
cem. Tantum itaque. profuit inerepatio.a viro virtuti- 
bus florente. prolata. TugopoaEToUs, lib. v, cap. 10, 
47. Edit. Christ. Vales. cap. 46, 17, 19, p. 218. 


CAPUT XXXI. 
De virtutibus uxoris Theodosii. 


IHlahebat. igitur imperator et aliam utilitat's occa- 
sionem, per quam de honis operibus triumpharet. 
Conjux enim cj's de divinis legibus eum szxpius ad- 
monebat, seipsam tamen perfecte prius erudiens. 
Non enim regni fastiziis elevata est, sed potius divino 
ainore succensa. Beneficii namque maguitudo inajus 
ejus desiderium benefactoris adhibebat. Repente 
namque ut venit ad purpuram , claudorum atque de- 
bil:uti maximam babebat curam, non servis, non 
aliis minis.ris utens., sed per seinetipsai »gens , el 
ad eorum habitacula veniens, et unicuique quod 
opus ba;ejet pr.ebens. Sic etiam ct per ecclesiarum 


19, p. 223. 


CAPUT XXXII. 

De «ndignatione εἰ reconciliatione Theodosii propter 
Antiochenos, slatuam conjugis illins deponentes. 
Hac itaqae ante maritum defuncta est. Post al.- 

quantum vero teavpus mortis ejus aliquid tale prove- 

nit, quod maximum amorem quein habuit eirca eam 
imperator ostendit. Coactus itaque Theodosius plu- 
rimormm continuatione bellorum quamdam illstio 

Bem novam imposuit civitatibus. Antiochena vero 

eivitas novum vectigal ferre non poit; sed videns 

pepalus sus;endí diversos, egit quod vulgus solet, 
eccasionem seditionis inveniens ; deponentes enim 


c, imaginem ernatissimz Placite (sic enim Augusta 


fuerat vocitata), per omnem traxere civitatem. Hive 
audiens imperator et indignatus, abstulit privilegia 
civitatis, urbrque vicinze , id est Laodécige primatu 
tradidit : eredens hinc maxime Antiochenos affligere. 
Post liec autem incendere, et destruere, et adinstar 
vicorum Antiocliisn redizere minabatur. Aduini- 
stratores autem locorum quosdaur eomprehensos in- 
teremerunt, antequam hanc prisumptionem cogno- 
sceret imperator. Hzc autem: omnia imperator qui- 
dem przcipiebat, non: tamen fiebant, prohibente id 
lege quam proferri fecit Ambrosius. Cum igitur ve- 
nissent qui portabant minas imperatoris Hellebichus 
magister militum, et Cssarius magister officiorum, 
erant omnes sub formidine constituti ; porro viri ere- 


D mum habitantes, virtutis própugnatores,  mullitunc 


et optimi viri, plurima monita, simul et preces eis 
qui a principe missi fuerant offerebant. Macedovius 
autem vir sanctus, niliil liujus vitz sciens, sed etiain 
divinorum librorum penitus ivexpertus, in summi:a- 
tibus liabitans montíuin, diebus ac noctibus Sah atori. 
omuium puras: offerebat preces , non imperatoris ins 
dignatione perinotus, non. judicum ab eo missoruin, 
in media civitate utriusque chlauydem comprehen- 
dens, ab equis suis ut descenderent imperabat. At 
illi parvulum senem pannis obsitum vilissimis intuen- 
tes, primitus indignati sunt. Cum vero quidam obse- 
quia perhibentium virtutem viri illios inUicassent,. 
repente ab equis desilientes , et genua ejus tenentes, 
veniam suppliciter implorabant. Atille s»pientia d» 








4148 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER ΙΧ. 


1150 


vina repletus, héc eis verba locutus eet: O amici, di- A destruxit : de flducia divina, non de hominum vir- 


cite imperatori : 34 Non es imperator solummodo, 
sed etiam homo. Noli itaque respicere solum imperium, 
sed considera quoque naturam. Nam cum sis homo, 
ejusdem naturx hominibus cognosceris imperare , et 
sceundum imaginem divinam atque similitudinem 
hominum creata natura est. Noli igitur crudeliter at- 
que savissime Dei imaginem necibus subjugare. Irri- 
tas enim Creatorem, dum illius punis imaginem. lllud 
quoque considera, quia tu ipse tautum propter zeream 
contristaris imaginem. Quantum vero differat inani- 
meta res animate, viventi atque rationali, cunctis 
sensum babentibus est apertuin. lusuper ctiam illud 
consideret, quia nobis quidem facile es! pro una ima- 


gine plurimas sereas reparare ; at illi omnino diffici'e . 


vel unum capillum restituere pereinptorum. [lec illi 
audientes , principique maudautes, flammam iracun- 
dix penitus exstinxerunt. Qui pro terroribus satisfac- 
tionem rescripsit, et causam ind:gnationis iunotuil. 
Non, inquit, oportuerat, me peccante, mulierem omni 
favere di:nissimam, post mortem tantam contume- 
liam sustinere. Adversum me namque furore indi- 
gn:ntes decebat armari. Adjecit etiam quia tribula- 
retur et ingemiscere!, eo quod audisset aliquos a ju- 
dicibus interemptos. TnEoposETus, lib. v, cap, 19. 
Edit. Christ. Vales. cap. 19 et 20, p. 244. 


CAPUT XXXIII. . 
Quomodo Theodosius fuerit paganis infensus. 

Fidelissimus igitur imperator tunc contra errorem 
paganorum suum transtulit studium, legesque' con- 
Scr'psit, precijiens idolorum templa subverti. Con- 
stantinus enim maximus, omni favore laudandus, qi 
primus pietate ornavit imperium, dxmouibus quidem 
sacri care omnibus interdixit; non tamen eorum 
templa destruxit, sed inaccessibilia esse praecepit. 
Cujus filii paterna vestigia sunt secuti. Julianus autem 
renovavit impietatem, et flammam veteris seductioais 
aecend:t. Porio Jovianus, imperio sumpto, rursus 
immola!iones prohibuit idolorum. Valentinianus au- 
tem major hujusmodi legibus usus, gubernavit Eu- 
ropam, Porro Valens omnibus quidem aliis concessit 
ut religiones suas colerent sicut vellent, illos solos 
impugn:ns qui pro apostolicis dogmatibus decerta- 
bant. Oinni siquidem tempore ejus imperii, et ad 
aras ignis accendebatur, et libamina atque sacrificia 
idolis offerebantur. Sed et publicas festivitates per 
plateas sgebant, et Orgia Dionysii celebrabant, et cum 
scutis [ms. Santheod. et ed. V., sacris] currcbant, 
canes eviscerantes, furentes, atque baccbantes, et 
agentes omnia qux nequitiam proprii doctoris insi- 
nuant, ΠΠ{πὸ omnia Theodosius inveniens filelissimus 
imperator, radicitus evulsit οἱ oblivioni contradidit." 
TugoponETUS, lib. v, cap. 20. Edit. Christ. Vales. 
cap. 91, p. 226. 


CAPUT XXXIV. 
Quomodo Marcellus. episcopus Apameg templa. de- 
struxit 


Primus igitur aliorum Marcellus episcopus, lege 
p'incipi$ pro armis usus, proprie civitatis texnpla 
τὰ : 


tute prssumens. Quod *ypus dignum memoria narrare 
non &ilebo. Defuneto Joanne, Apamis civitatis epi- 
scopo, Marcellus vir sanctissimus ordinatus est, fer- 
vens spiritu secundum Apostolum. Inter hzc venit 
przfeetus Oiieniis Apamiam, duos millenarios cutn 
subjectis habens. Quo facto, populus militari timore 
perterritas est. Ubi dum esset templum Jovis valde 
precipuum et ornamentis plurimis variatum, id prze- 
fectus destruere nitebatur. Videns autem forte nimis 
zdéficium ac robustum, impossibile judicavit homini- 
bes lapidum juncturas et commissiones posse dissol- 
vere. Erant enim ingentes et alterutris illigati, insupet 
et ferro plumboque eonjuneti. Porro Marceltus pusiia- 
nimitatem przfectj videus, eum quidem misit ad alias 


D civitates; ipse vero suppticabat Deo ut templi de- 


struendi preberet occasionem. Inter hzc venit qui- 
dam sponte diluculo, non structor, non lapidum sec- 
tor, neque alterius cujuscunque peritus artis; sed fa- 
pides ferre et ligna in humeros consuetus. ls ergo 
accedens proml:it facile templum esse solvendum : 
qui tantummodo accipece mercedem poscebat artifi- 
cum. Cumque hoc sanctus pontifex promisisset, hoc 
ille machlinatus est. Cobxrebat enim templo in altitu- 
dine constituta ex quatuor lateribus porticus; erant- 
que column: ingentes, et altitudinem templo haben- 
tes aequalem. Singularum vero circulus columnarum 
erat sedecim cubitorum. Porro natura petra fortis- 
sima erat, qua non facile quibuslibe! ferramentorum 
generibus rumperetur. llurum itaque tres per circui- 


C tum suffodiens, et sub earum basibus fortia ligna 


supponens, immisit ignem. Quo faeto, non poterat 
ligna naturaliter ignis accendere : diemon etenim 
quidam teterrimus apparuit, qui flamina vires suas 
prolibuerat operari. Cumque frequenter hoc face- 
rent, 'et molitionein -uom explere aon possent, nuu- 
tiaverunt hoc pontifici meridie dormienti. At ille re- 
pente ad ecclesiam eoncurreus , et aquam in vasculo 
portari procipiens, aquam posuit sub lari. [pso 
vero in pavimento posita f onte clementi Domino 
supylieabat ne amplius tyranuidem daemonis ullum 
pateretur babere fiduciam , sed ut inlirmitatein 
illius enudaret, el s'guum propri:e virtutis osten- 
deret, ne inagis ex boc infidelibus exsultationis 
[ms. Lyr., iusultationis ] occasio nasceretur. Ilwo 


p cuin dixisset, facto signaculo crucis in aqua, quem- 


dam diaconum suum Equitium, fide ct zelo mu- 
nitum, sumere jussit aquam, et. velociter currere, 
etcum [ide aspergere, ignemque supponere. Quod 
dum fuisset factum, daemon effugit, non ferens aquae 
virtutem. lgnis autem velut oleum habuit illius aqu 
DAluram, comprehensaque sunt ligna, et repente 
cousumpta. Column:e vero suffultura: solatio nudata, 
et ipse ceciderunt, et lias duodecim una traxerunt. 
Tum latus quod culierebat templo, violentia ruinzs 
depositum est. Sonus autem totam concutiens civi- 
tatem, cunctos fecit ibi concurrere. Et dum inimici 
diemonis aperte cognovissent fugam, in divinis lau- 
dibus ora resolvebant. Sic enim et alia^ templa sa- 
cratssimus pontifex ille destruxit. Qui et victoribus 





1151 


M. AURELII CASSIODORI 


1152 


scribebat martyribus, et reseripta suscip!cbat, et no- A tudo sublata est, dum, nt arbitror, minora pecesta 


vissime eiiam ipse martyrio coroaatus est. THEODORE- 
1Us. lib. v, cap. 21, p. 226. 


356 CAPUT XXXV. 


OÜb quam causam presbyteri. super. paenitentes. positi 
gini remoti. 

Hoc itaque tempore placuit ut pres!.yteri qui erant 
δι} Ὁ penitentes constituti removerentur, propter 
hujusmodi causam. Ex quo Novatiani ab Ecclesia 
sunt divisi, cum his qui deliquerant sub persecutioni- 
bus imperatoris Decii communicare nolentes, ex illo 
episcopi pro ecclesiastica regula presbyterum super 
pasnitentes esse constituerunt. SocRATES, lib. v, cap. 
19, p. 218. 


Quoniam omnino non peccare divinum, et ultra: 


humanam naturam esse cognoscitur, peccautibus 
autem et poenitentiam agentibus veniam Deus dari 
przcepit; qui vcro confiteri refugiunt, majus pecca- 
torum onus acquirunt [ms. Lyr., assumunt ]; prop- 
terea visum est antiquis pontificibus ut velut in thea- 
iro sub testimonio ecclesiastici populi delicta pandari- 
tor. Et δά hanc causam. presbyterum bonze conver- 
sationis servantemque secretum, ac sapieutem virum, 
statuerunt , ad quem accedentes hi qui delinquebant, 
delicta propria fatebantur. At ille secundum unius- 
' cujusque culpam iadicebat et poenitentiam [ed., mul- 
etani]. Quod etiam hactenus diligenter in occidenta- 
libus servatur Ecclesiis, et maxime apud Romam, 
ubi etiam locus est certus poenitentium, Stant enim 


rei, et velut in lamentationibus constituti. Dum enim Q 


sacra celebrato fuerit adimpleta , illi communiunem 
non percipientes, cum genitu et lamentatione semet - 
ipsos in terram prosternunt. Ad quos concurreus 
episcopus, et ipse cum lacrymis et gemitu spirituali 
prosternitur, et omnis ecclesie plebs fletibus inun- 
datur. Post hoc autem prior surgit episcopus, οἱ ele- 
vat jacentes a terra. Tunc competenter pro peenitem- 
tibus facta oratione, dimittit omnes. At illi afflictio- 
nibus sponte vacantes, aut. jejuniis, aut. abstinentia 
lavacri, aut suspensione ciborum, aut aliis rebus, 
qua jubentur, exspectant commune tempus quod de- 
crevit. episcopus. Constituto vero tempore, velut 
quodd.m debitum exsolventes, afflictiones de peccato 
[miss. et ed. V., peccatum ] curati, cmn populo corb- 
munione participantur. Hxc ergo antiquitus Romani 
pontifices usque ad nostrum conservaru:t tempus. 
Porro apud Constanti .opolim presbyter super peeni- 
tentes fuit usque ad illud tempus quo quzdam mulier 
nobilissima, dum peccata sua fuisset confessa, et ei 
a presbytero fui-sct preceptum ut jejunare!, et Deo 
operibus supplicaret, cumque hoc servaret crebrius 
in ecclesia, cum diacono se concubuisse confessa 
est. [luc dum populus agnovisset, sxviehat super 
sacerdotes, quasi per eos facta fuisset injuria Eccle- 
sje. Tunc. Nectarius episcopus removit di»neonum 
sceleratum, οἱ quibusdam suadentibus ut. siug: los 
ad coumunicandum judicio conscientiz suae. relin- 
queret, etiain presbyterum nequaquam super. poeni- 
tentes esse praecepit. Et ex illo antiquitatis consue- 


pro pudore confessionis et subtilitate examinantiusp 
patrarentur. Sozouzn.. lib. vn, cap. 16, p. 726. 


CAPUT XXXVIT. 
De divisione hereticorum inter semetipsos. 

Dignum itaque judico non tacere quz apud alíos 
6512 sunt, id est, apud Arianos, Novatianos, Mace- 
donianos, οἱ Eunoinianos. Eccle-ja namque divisa 
erat, et apud semetipsus singuli congregabantur. 
Quemadinodum enim, et pro quibus causis divisi 
sunt, sermone procedente narrabimus. lloc autem 
sciendum e*t, quia imperator Theodosius nullum 
horum persequebatar przter Eunomium, qui Con- 
stantinopoli collectas in domo faciebat, et conscriptos 
ἃ se libros recitabat, ita ut ejus doctrina multi cor- 
runiperentur. Pro qua causa eum mulc'avit exsilio, 
nullumque alium fatigavit neque sibimet communi- 
care compulit; sed singulos per loca propria colle- 
ctas celebrare permisit, et cultum tenere Christiani- 
tatis, sicut przcipere potuit. Et alios quidem perrmi- 
sil extra civitatem oratoria fabricare; Nov.tianos 
autem concordes sux fidei, intra urbem  ecclesiss 
habere concessit: De quibus quidem pauca d:ceuda 
sunt. Quadraginta aunis Agelius pr»sul fuit a tem- 
poribus Constantini usque ad aunum sextum Theo- 
dosii. Qui cum venisset ad mortem, Sisinnium pres- 
byterum ordinavit episcopum, virum eloquentissimum 
et a Maximo philosopho una cum Juliano imperatore 
litteris eruditum. Cumque populus Novatianorum 
culparet ordinationem, cur non Martianum potius 
or-inasset, per qucm sab Valente Novaiiani siue per- 
Scculione wausissent : tunc. Agelius populi volens 
placare tristitiam, etiam Martianum ordinavit episco- 
pum. Et cum melius habuisset, in ecclesiam pruces- 
sil, et sermonem fecit, dicens : Martianum habciis 
post ine, post Martianum vero Sisinnium. Post paucos 
itaque dies defunctus est. Sub episcopatu vere Mar- 
tiani etim eorum Ecclesia ex hujusmodi causa divisa 
est. SocnaTEs, lib. v, cap. 20, p. 219. 


CAPUT XXXVII. 
De Sabbatio heresiarcha. 

Salibatius quidam ex Judzo factus Christianus, et 
a Mariiano ad presbyteratus honorein provectus, ni- 
hilominus sectae Judaica: serviebat, cum qao sce'cre 
ambiebat etiam episcopa: um. Assumens ergo sui dc- 
siderii conscios duos preshyteros, The«ctistum εἰ 
Macarium, novitatem festivitatis paschalis sub Va- 
lente imperatore. coastitatam in vico Phrygüe Pazo, 
defendere nitebatur. Et primum quidem, quasi pra 
Ecclesie integritate custodienda, diceb:t non esse 
dignos quosdain participatione sacrameuto: um. Pro. 
cedenti vero tempore mauifestatus est, dum co'lect«s 
proprias celebraret. Inter h:ec. Marianus agiosceus 
cjus errorem et ordinationis sux culpam, quia vau: 
glorix homines ; resbyteros ordinaverat, cuin gemitu 
dicebat : Melius fuisse super spiuas ponere manus 
suas , quam Sabbatium ordinasse presbyterun. 
Proinde synodum in Sangario Bithyniee Novatiano- 
rum fccit episcoporum : quo congregati evcCca-crond 








1155 


H!STORIA TRIPARTITA. LIBER IX. 


4154 


$847 eos, ut coram synodo causas discessionis [ed., A tiquitus ez. quadam consuetudine celebrabant. Non 


dissensionis] δα proponerent. Cumque Sabbatius 
discordiam festiwitatis paschalis suam diceret esse 
tristitiam, et oportere ut secundum Judtorum obser- 
.vationem eam celebrari firmaret, sicut in Pazo fue- 
rat constitutum, :zestimantes episcopi quoniam pro- 
pter ambitom Sabbatius talia perpetraret, jusjuran- 
dum ei imposuerunt quia nunquam desideraret epi- 
scopatum. Quo jurante, regulam de Pasch: festivitate 
protelerunt qua singulis liceret quo vellent celebrare 
Pascha, ne propter discordiam festivitatis dividerent 
Ecclesiam ; cum antiqui, Ecclesiis proximi, licet dis- 
tordantes de ta'i festivitate, communicassent tamen 
alu ruris, et Novatiani in regia urbe Roma constituti 
nunquam fuis-ent secuti Jud:eos, sed semper post 


enim boc Salvator aut nostri Apostoli lege przedíca- 
verunt, nec penam, aut supplicium, aut maledictum, 
sicut lex Mosaica Juda'is , nobis Evangelia aut apo- 
$toli sunt. minati ; sed solummodo in derogationem 


Judaeorum, quoniam in festivitatibus bomicidium ' 


commiserunt, in tempore Azymorum Salvatorem 
passum in Evangeliis est relatum. Intentio namque 
fuit apostolorum non de diebus saucire festivitatem, 
sed conversationem rectam et Dei praedicare cultu- 
ram. Mihi érgo videtur quis, sicut multa alia per 
provincias ad consuetudinem venerunt, sic et Pasche 
festivitas tradita est, eo quod nullus apostolorum 
aliquid binc sanxisset. Nam plurimi circa minorem 
Asiam antiquitus quartumdecimum diem observa- 


squinoctium. celebrarent Pasclia. Cum hxc ab cis B bant, non respicientes sabbati diem. Et hoc facien- 


1unc fuisset regula definita, Sabbatius juramentis 
olstrictus, si quando paschalis festivitas discordaret, 
ille apud semetipsum przecedentius jejunabat, et no- 
£'unter solewnem diem Pascha sabbati celebrabat, 
el rursus cam omnibns in ecclesia conveniebat, et 
mysteriis fruebatur. Hoc ergo, multis aunis faciens, 
latere non potuit. (Quapropter quidam simplicium, et 
maxime Phrygum et Galatarum ex hac re justificari 
crelentes,zelabantur eum, et Pascha cum illo cele- 
brabant. Sed Sabbatius postea et remotas collects 
faciebat, et parvipendens jusjurandum, suorum .ele- 
ctione sequacium ordinatur episcopus. SOCRATES, 
lib. v, cap. 90. Edit. Christ. Vales. cap. 21, p. 281. 


CAPUT XXX VIII. 


De Pascha, vel diversitate institutionum seu observa- 
tionum qui per diversas Ecclesias celebrantur. 


Sed milii non videtur licjusmodi viros de festivi- 
tate Pasch; rationabiliter. contendisse , néque istos 
qui nunc sequuniur Judzos. Non enim mente perce- 
perunt quia Judaismo in Cliristianitatem tnutato, illa 
subtilia et figurativa legis Mosaic quieverunt, quod 
bincapparet. Judaizare namque nulla gens Christiana 
pracepit ; e diverso autem etiam Apostolus contra- 
dixit, non solum circumcisionem prohibens , sed 
eiiam de festivitatibus contentiones abjiciendas mo- 
nens. Scribens enim ad Galatas ait : Dicite mihi , qui 
sub lege vultis esse, legem non audistis (Gulat. 1,21)? 
Et hine pauca loquens, servum ostendit populum 
Judzorum, et in libertatem vocatos qui acceduut ad 
Christum. Monet etiam nullatenus observandos dies, 
ei nienses, et annos. Colosseasibus autem scribens, 
magna voce clamabat, umbram fuissc observationes 
antiquas. Quapropt^r, inquit, nullus vos judicet in 
cibo, aut in potu, aut in parte festivi:atis, aut in initio 
mensis, aut in sabbato, que sunt umbra futuri (Coloss. 
", 16). Et ad Hebz2os idem ap stolus dicit : Mu'ato 
euim sacerdotio , necess wio legis mulatio fuit (I1eb. 
vii 12). Igitur nec Apostolus, nec. Evange'ia ncce- 
dentibus ad. przdicotionem jugum servitutis iimpo- 
suerunt , scd. festivitatem Pasclize et a'iis celebiita- 
ies honoraudas csse. dixerunt. Quaprop'er quoram 
d liguat li mines bujuspiodi celebritates, eo quod in 
eis a laboribus roqui-scunt , singuli per provincias, 
sicul; vuluerunt , uiemoriau salutaris passionis an» 


tes, non tamen segregabantur ab illis qui aliter cele- 
brabant, donec Roman:e Ecclesiw Victor episcopus 
excommunicaiionem  Quartodeciinanis misisset in 
Asiam. Quo facto lrenzus Lugdunensis, Gallicanus 
episcopus , Victorem epistola sua culpavit, dicens 
etiam veteres ita celebrasse; et quia Polycarpus 
Smyrus civitatis episcopus, qui postea sb Gordiano 
principe martyrio coronatus est, Aniceto episcopo 
Romano communicaverit : nihil discernens de pa- 
scbali festivitate, cum ipse Quartodecimanus esset, 
sicut Eusebius in quinto Ecclesiastic:e Historiz libro 
docet. Quidim igtur, sicuti dixi, in Asia min re 
quartumdecimum observabant diem. Quidam vero 
etiam circa orientales partes sabbatum custodiebant, 


C dissonabant autem circa mensem. Nat alii Jud:eos, 


licet integritatem non servarent , sequendos esse in 
sacra festivitate dicebant ; alii vero post zquinoctium 
celebrabant, declinantes sequi Judoos , et dicentes 
quia duin sol ésset in Ariete, Pascha celebrari debe. 


ret. Secundum Autiochenos autem Xantliico mense , 


secundum lomanos Aprili. Et hoc faciendum nou 
sequendo mod rnves Jud»os, qui per omnia errare 
noscuntur, scd magis antiquos et Josephum. Sic 
enim ille in tertio Antiquitatis libro conscripsit. Ilis 
itaque contendentibus omnes Occidentales usque ad 
Üce»nnmn , post ;rquiuoctium ex antiqua trad tione 
Pa:cha celebrasse comperimus , nec aliquando ha- 
buisse discordiam. Non enim , sicuti quidam dicunt, 
celebratum sub Constantino concilium festivitatem 


D Pasch: mutavit. Nam ipse Constantinus discor- 


dantibus scribens, monet ut isti, cum p»uci essent, 
Wnitarentur plures. Cujus epistole partem ponere 
non omisi. Sic enim post alia dixit : Est enim ordo 
decorus , quem oinnes Ecclesie in univer-o orho 
apud Occideutem, et Meridiem, et Arcturu:i, posite 
servare noscuntur, nec non et am quida: Orienta- 
limn. Quapropter in przsenti bene se habere omnes 
cstiniaverunt, et ego ipse vesire. quoque sapientiz 
place e promisi , ut quod in Iomana civira(e, Italia, 
et. Africa, et universa ZEgvpto, Mispania , Galliis, 
Dritanniis, Lihya, tota llellade, Asia d:aecesi Ponti , 
et Cilicia, libenter sub una concordia c«stoditur, 
h;c etiam sapientia vestra suscipiat : considerantes 
non so'um mulitudinem predictorum locorum «t 


--. 


1155 


M. AURELII CASSIODONM 


1156 


Ecclesiarum numerum, sed etiam quia hoc mazime A contra. diabelam. In. eadem Alexandria leetores et 


. debetis omues communiter celebrare quod ratio sub- 
ulis videtur exigere, nullam cum Jud:eorum perjurio 
babere communionem. Talia^siquidem 848 Con- 
etantinus. Sed aiunt Quartodeciianis hanc observa- 
tionem Joannem apostolum tradidisse. Ahi vero 
Petrum et. Paulum apos'olos Romanis et Occidenta- 
libus dicunt Paschz tradidisse solemnitatem. Sed 
nullus serfptam probationem horum babere digno- 
scitur. Quia vero ex consuetudine quadam per pro- 
vincias celebratur Pascha , hinc* estimo quod. nulla 
religio [Vales., religionis secta] easdem videatur ser- 
vare solemnitates. Nam cum unius sint (rdei plurimi, 
tamen discordaat circa Paschze legitima. Unde pauca 
dicenda sunt. Nam in ipsis jejuniis aliter apud alios 


psalmi proeuetiatores indilerenter fiunt, sive eate- 
Cbuineni sive jam Christiani, dtm omnes Ecclesise 
jam fideles in his ordinibus haberi videantur. Ego 
quoque cognovi in Thessalia consuetudinem aliam: 
dum quidam clericus ante clericatum legitime duxis- 
set uxorem, quia cum ea mixtus fuerat, abd ca:ui 
est, dum ia Oriente cuneti spon anea voluntate , et 
non aliqua necessitate etiam episcopi semetipscs 
abstineant. Plurimi enim eorum etjam episcopatas 
tempore ex legitima uxore filios habuerunt. [Ic 
queque in Thessalia servati cognovi , quoniam apud 
eos in diebus Pascha» tantumipodo baptizatur. Qua- 
propter plurimi sine baptismate moriantur. la ÀAn- 
tiochia vero Syris altare non ad orientem ecclesiae, 


invenimus observari. Romani enim sex [ed. Viv. et B sed magis ad occidentem habent. In flellade, Ilie- 


l'rob., tres] ante Pascha septimanas, praeter sabba- 
[um et dominicam, sub continuatione j: junaat. Illy- 
rici vero, et tota llellas, Alexandria quoque, ante 
sex sepliman.s jejunant, eaque jejunia Quadrsgesi- 
mam vocant. Alii vero onte septem Pasche septi- 
manas 16} niorum facere noscuntur initia, et tres 
tantummodo septimanas, boc est, quinis diebus per 
intermissiones eliarum duarum s ptiman rum jeju- 
»antes; nihilominus Quadragesimam vocant. Unde 
miror, cum numcrum ipsum non habeant, quomodo 
Quadragesimam vocent. Sed etiam eiborum absti- 
nentiam non similem habent; nam alii omnino ab 
nniwantibus abstinent, alii ex animantibus pisces 
selnmmodo comedunt, quidam cum piscibus vescun- 


tur et volati'ibus, dicentes h:ec secuiidum Moysen ex C 


aqua habere substantiam. Alii vero etiam caulibus et 
vvis abstinere noscuntur ; quidam siceo tantummodo 
pane vescuntur; alii neque hoc; alii usque »d nonam 
jejunantes horam sine discretione ciborum reficiun- 
tur; et innumerz consuetudines apud diversos inve- 
niuntur. Et quia nulla lectio ex hoc invenitur anti- 
qua, puto apostolos singulorum boc reliquisse sen- 
lenti:?, ut unusquisque operetur non timore, non 
necessitate, quod bonum est. Sed etiam circa ccle- 
britatem collectarum quxdam diversitas invenitur. 
Nam dum per Ecclesias in universo terrarum orbe 
constitutas , die sabbatorum per singulas heb:oma- 
das sacrificia celebreowr, hoc in Alexandria et in 
lema quadam prisca traditione non faciunt. /Egy- 
ptii vero A'exandrix vicini et Thebaidis habitatores 
sabbato quidem collectas agunt, sed dominica, sicut 
moris est, sacramenta percipiunt; nam postquam 
fuerint epulati et cibis omnibus adimpleti, circa vespe- 
ram oblatione facta communicant, Rursus autem in 
Alexandria, quaria et sexta feria S. riptuus leguntur ; 
easque doctores interpretantur, et omnia fiunt przeter 
solemnem oblationis morem. Origenes enim plurima 
in his diebus videtur exposuisse [ed., edocuisse]. Qui 
dum s:biens esset magi-ter, et consideraret quia 
impossibilitas Mosaic: legis nd litteram esset infirma, 
rationem Paschae ad modum contemplationis evexit : 
unum Pascha solummodo verum fleri dicens, quod 
Salvator celebravit adversus contrarias potestates , 
dum crucem susciperet ,. et hoc tropeo uteretur 


rosolymis , et Thessalia, ad tempus vespe: t:num 
orationes similes Novatianis Constantinopoli degen- 
tibus agent, [n Caesarea Cappadocie et Cypro, dia 
sabbati, et dominico circa vesperam cum lucernd- 
riis episcopi atque presbyteri Scripturas interpre- 
tantur. In Alexandria presbyter non facit serm»nem. 
Ei hzc res initium accepit ex quo Arius Ecclesiam 
conturbavit. lom» sabbata univer:a jejunant. In 
Casarea Cappadociz eos qui pest baptisma deliu- 
quunt, a communione suspendunt, sicut Novatiani 
et Macedoniani in llellesponto faciunt, el in A-ia 
Quartodecimani. Novatiani circa Phrygiam binubos 
non recipiunt, Constantinopoli vero ncque aperte 
recipiunt, neque palam removere noscuntur. 1n oc- 
cidentalihus vero partibus aperte recipiunt, Socna- 
TES, lib. v, cap. 21; edt. Christ. Vales., cap. 92, p. 
332. 


CAPUT XXXIX. 
De Pascha Montanist.rum. 


Mortani siquidem, quos Phrygas nominant, perc- 
griuvam quamdam adinventionem introducentes , se- 
cundum eam Pascha celebrant. Colpant enim eos qui 
cursum lunx requirunt, et dicunt so'ares lantum- 
modo circulos sequendos. Et menses quidem singu- 
los esse dierum tr'ginta definiunt, et inchoere pri- 
mum ab zquinoctio vernali , quod est secuudum 
R mauos octavo calend. Aprilis. Tunc , inquiunt , 
duo magna luminaria faeta sunt, quibus tempora et 


D anni manifestantur. Et hoc indicari, eo quod luna 


per octo 8Πη08 cum sole concurrat, et. ainbo iidem 
novum habeant mensem. Eo quod octo annorum 
cursus lune compleatur, et tanquam principium sit 
primi mensis, reputant predictam diem in Seripturis 
quartamdecimam , et. honc esse dicuut oclato. idus 
Aprilis, secundum quam semper ce'ebrant Pascha, 
tamen si contigerit etiam coucurrere Resurrecüonis 
diem dowinico die, alioqui dominica superveniente 
celebrant ; scriptum est enim, inquiunt, a quartadc- 
cima usque ad vicesimam primam esse celebra;dam. 
SozoMEN., lib. vu, cap. 18, p. 159. 

Apud Romanos in unoquoque anno semel psal!unt 
Alleluia primo die Paschz, ita ut Romani velut pro 
juramento habeant ut hunc hymnum audire mereau- 








1157 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER ΙΧ. 


1158 


tur: in qua Ecclesia neqne episeopus , neque alter A bros quos DeExercitio mentis attitulavit, Js ergo eum 


quisquam coram populo docet (ms. San'hieod. . dicet]. 
Apud Alexandrimos hoc epinabile est, quia dum 
leguntur. Evangelia, non surgit episcopus; qtiod 
apud alies nusquam Geri novi, ubi selus archidia- 
conus hanc lectionem legit; iu aliis l«cis diaconi; in 
multis vero eeclesüs sacerdotes soli ; Const niiuopoli 
priina die Resurrectionis dominica pontifex. Sozo- 
BEN., lib. Yu, cap. 19, p. 754. 


349 CAPUT XL. 


De Arianorum divisione. 


Provenerunt enim etiam apud Arianos divisiones 
propter bujuswodi causam. Singul:e videlicet eorum 
conteutiones ad. ineptos. eos perduxere sermones. 
t.um euim in eorum Ecclesia credatur Deus Pater esse 
Filii Verbi, ex hoe apud eos quastio processit, si 
possibile sit, ut etiam antequam existeret Filins, Deus 
Pater. νοσῶν potuisset : quoniam Dei Verbum non 
ex Patre. naturaliter, sed ex uou existentibus sub- 
siit.sse credebant. Circa primum itaque capitulum er- 
rantes, rite de puro nomine in certamen illicitum ir- 
ruerunt. Dorotheus etenim ab Autiochia vocatus ab 
cis, dicebat non posse Patrem esse, neque vocari, 
Filio non sub:istente, Porro Mar.nus, quem a Tlhira- 
€ià aule Dorotheum vocaverant, occasionem inve- 
niens opportunam, Dorotheo enim erat adversus, 
respondit sermonein de hac. quz: tione contrarium, 
lt propterea. sunt inter eos factae divisioneg. Divisi- 
que propter hoc verbum, seorsum singuli solemnia 
celebrabant. Alii enim sequebantur Dorotheum, alii 
vero Marinum : dicentes quippe Patrem semper 6886 
l'atrem, eiiam. Filio non exstante. Vocaban:ur eniin 
151] Psathy:iani, eo quod quidam Theoctis:us, Syrus 
genere, Psatyropola, id est duplicia vendens, hauc 
propos:tionem valde deienderet. Hos quoque secutus 
est Selenas, Gothorum episcopus. Sed isti. quoque 
paulo post separati. sunt, cum Marinus cun Agapio 
discordiam habuisset, quem ipse episcopum fece at 
Ephesi. Verum isti non propter religionem, se ! prop- 
ter presulatum inimicitias inter se bellaque gesse- 
runt. Gothi namque defendebant Agapium. Quamob- 
rem plurimi clericorum eorum vanam gloriam fu- 
giente:s, ad fidem consubstantialitatis utiliter avces- 
serunt. Ariani siquidem triginta quinque ann s divisi 
sunt inter alterutros, postea sub imperio Theodosii 
jun oris consulatu Pliute ( An. Dom. 419) ab hazresi 
Psathyrismnornm recedentes, uniti sunt, veluti lege 
decernentes nunquam capitulum. propter quod divisi 
fuerant memorare. Sed hoc apud Constantinopolim 
gestum est. Verum in aliis civitatibus sub divisione 
manserunt. lec de Arianis. Verum nec Eunomi.ni 
sine divisione manserunt. Nam et ipse Eunomius du- 
dum ab Eudoxio, qui eum Cyziei ordinavit episcopum, 
&rgregalus esL occasiono accepta, eo quod Aetiuin 
doctorem ejus expulsum suscipere noluisset. Reliqui 
vero ab eo per sclismata div rs partiti sunt. Prius 
itaque Theoplironius quidam Cappadox ab Eunomio 
versare contentiones edoctus, et aliquid de Aristote- 
lis Categoriis, et περὲ ἑρμηνείας intelligens, fecit li- 


offendisset conseetatores snos, tanquam recedens ab 
eis, expulsus est; et seorsum eolligens de suo no- 
mine hreres:m dereliquit. In Constantinopoli vero 
quidam Ev«tychius, ex tepidissima qu:estione ab Eu- 
nomianis divisus, hactenus collectas seorsum facit, 


'voeanturque borum alii Eunomiatheophroniani , alii 


vero Eunomioeniychiani. Verumtamen isti haptisma 
corruperunt ; non enim ín Trinitate, sed in Christi 
morte baptizant. SocnaTEs, lib. v, cap. 32 ei 25. Edit. 
Christ. Vales. cap. 25 et 24, p. 291. í 


CAPUT XLI. 
De divisione Macedonianorum. 

Facia est igitur quodam tempore etiam inter Ma- 
cedonianos divisio, cum Eutropius presbyter scorsum 
colligeret, et. nequaquam ei Carterius conseutiret, 
Fuerunt forsitan et alie. divisiones hxresum, sed 
ego tanquam Constantinopolitanus, atque hic nutri- 
tus, quz mihi clariora visa sunt ea narrare curavi. 
SocRATES, lib v, cap. 95, p. 293. 

CAPUT XLII. 
De recessu Nili fluminis et rursus acceseu. 

Ea si quidem tempestate dieunt. /Egypü fluvinn 
circa primum ascen-um aque post tergum recessis-e. 
Quo fac'o, Egypti sa-vieliant, eo quod non siueren- 
tue Üuinini sacrificia &olemnia celebrare. Judex au- 
tem seditionem perspiciens concilari, nuntiavit im- 
peratori. Verum imperator melius judicavit divin.n 
fidei serviendum quara poculis Nili,, et sacrilegia 
praponere pietati : Nunquam, inquit, currat ille flu- 


* vius, si magicis artibus et fluxa sanguinis unda; pol- 


luend:e sunt eacri Paradisi. Hoc acto, pest paululum 
ija uberrime Nilus effusus est, ut etiam altis quam 
solebat Quctis syargeret. Cumque solitas complesset 
meusuras, et adliuc in culmen extblleretur, in ter- 
rorem nimium /Egypti su. t redacti : metuentes ne 
et Alexandriam et Liby:z partes forte destrueret. 
Tunc enim fertur paganos Alexandrinos in. theatro 
clamasse , quia velut senex et delirus evanuisset 
Nilus. Quamobrem plurimi /Egyptiorua derogautes 
pat ru: religioni, ad Christianitatis jura conversi 
sunt, ΘΟΖΟΜΕΝ., lib. vit, cap. 20, p. 756. 
CAPLT XLII. 
Quemadmodum. caput Joaunis Dantistee Constantino 
polim faerit de,ortatwm. 

Eodem tempore d.citur delatum Constantinopol:m 
J«anuis Baptista: caput, qucd Herodias petiit ab Ite- 
rode Tetrarcha. Fertur enim inventum. caput a ino- 
nachis Macedonianis, qui primum quidem Bliereso- 
lyuis habitabant, postea vero Ciliciam migraverunt. 
Cum enu ante boc itnperium Mardonius major do- 
mus i: perialis nuntjasset hoc. imperatori, przcepit 
Valens capui sacrum. Constant nepolim deportari, 
Qua jussione directi, et. imponentes illud vehiculo 
deport.baut. Cumque venissent ad. loeum qui voca- 
tur Pantichium, est enim cirea Chaleedonem, nequa- 
quam poterat trshi vehiculum, lioet mult's plagis 
burdones afüigerentur. Et cum hoc inopinabile vide- 
retur universis, οἱ ipsi simul imperatori, sacrum loe 


* 





4459 


M. AURELII CASSIQODORI 


1160 


caput rccondiderunt in vico appellato Cosilui. Erat A peratori vehementer ipsisterent, dicentes, 4" ἃ ty- 


eum possessio ipsa Mardonii. l!lo siquidem tempore 
aut Deo, aut ipso propheta monente, in hunc locam 
usque perductum est. Cumque postea Theodo:ius 
imperator has Daptiste 350 reliquias vo'uiss«-t au- 
ferre, solam referunt exstitisse matronam virginem 
Sacram, qux ejus custodiam capitis exhibebat. Cui 
dum s:zepius imperator non violenter, sed cum laery- 
mis supplicaret ut eum permilteret sua. vola com- 
plere : xc putans quia sicut tempore Valentis, etiam 
tunc non pateretur. ulterius Baptista portari, cessit. 
At imperator amplectens sua purpura thecam in qua 
caput Βανι δίς jacebat, eamque portans ven:t, οἱ 
ante civitatem Constantinopolitanam recondidit in 
septimo milliario, ibique magnam et pulcherrimam 


rannos quidem propiios debellaret ; qui vero Christi 
resisterent legibus, eos sineret impuunitos ; rursus 
euin evocans, Romam [mnss. et ed. V., Romx] profi- 
cisci cogebat. Tunc Flavianus sapientissimus digna 
fiducia usus ait : Siquidem fidem meam, o imperator, 
quasi non rectam accusaut quidam, aut vitam dicunt 
sacerdotio non esse dignam, eliam ipsos accusatores 
babere judices non refuto, eorumque sententiam 
gra auter excipio. S. vero de sede et prassulatu ccn- 
teudunt, nec litigo, nec hzc volentibus habere re- 
sulio ; sed absce.lo, et ine ab episcopatu £u: pendo. 
Da igitur Autiochenam sedem cuicun';ue volueris, 
imperator. Hanc ejus fortitudinem sapientiamque 
miratus princeps, redire ad patriam, et comniissaimn 


Deo :edificavit ecclesiam; crebroque deprecatus est B sibi regere precepit Ecclesiam. Post aliquantum 


matronarm , promisitque dona gratissima si re^o ci- 
Viari vellet. Nec passa est, erat enim  Macedoniana 
h:xresi violata, licet presbvter Vincentius consectator 
ejus , qui prophete sepulcrum aequaliter observabot, 
conversus fuisset, et catholicze communuicssset Ec- 
clesi;. Ferunt enim quia conjurationem Labeant 
Macedoniani nunquam se a sua secta recedere. Ve- 
ruin is presbyter, dum ageretur de migratione sacri 
capitis, apud se definivit, quia si sequcretur HPap- 
lista imperatorem, et ipse communicaret ei. Quo 
ficto, conversus est. SozoMEN., lib. vi, cap. 21, p. 
191. 


CAPUT XLIV. 


Quemadmodum Flavianus Antiochenum solus accepe- C 


ril episcopatum. : 

igitur in Autiuchia Meletii maximi euccessionem Fla- 
vianus accepit, qui cum D odoro plurima pro ovibus 
ceriamina passus est, Voluerat enim Paulinus Eccle- 
sie suscipere prasulatum ;sed pontiücum restiit:t 
chorus, dicens non oportere eun qui Meletii conci- 
lium non receperat, post. illius mortem in ejus sede 
cousistere ; sed eum potius qui plurimis laboribus 
effulgebat, et pro ovium cura pericu!a sustinuerat. 
lloc factum Romanos et /Egyptios fecit infestos ad- 
versus Orienta'es. Sed neque morte Paulini inimici- 
ti:e supt destructie. Nam el post illum, cum Evagrius 
ejus percepisset sedem, perstiterunt Flaviano vehie- 
menter infensi, licet Evagrius przter ecclesiasticam 
regulam fuerit ordinatus. Solus enim Paulinus eum 
instituerat, plurimas regulas prxvaricatus ecclesias- 
ticas. Non enim praecipiunt ut pro se qu.libet ordi- 
nare possit, scd convocare universos provincie sa- 
cerdotes, ei pr:ieter tres pontifices ordinationem 
fieri penitus interdicunt. Verumtamen nihil horum 
respicientes, Evagrii sunt amplexi communionem, et 
adversus Flaviavum auditus principis commoverunt. 
Qui frequenter impulsus, deduxit eum ad urbem 
Constantinopolim, et Romam [mss. et ed. V., Romo] 
proficisci praecepit. Porro Flavianus excusatione hie- 
tis, et promissione facta, quia tempore opportuno 
pergeret Romam, tunc est reversus ad propria. Cum- 
que Romani pontifices, non solum mirabilis Dama- 
$us, sed etiam post eum Siriciug et Anastasius im- 


tempus Romam [mss. et ed. V., Roma]denuo veniens 
imperator, easdem ab episcopis patiebatur quere'as, 
quasi Flaviani tyraunidem subdere noluisset. At ille 
spec:em tyrannidis eos effari przecepit, dicens se esse 
Flavianum. lllis vero dicentibus, quia uon possent 
cum imperatore contendere, monuit ut de caetero 
Ecclesie concordiam baberent, deponerentque cer- 
tamen, et stultas contentiones exstinguerent. Danji- 
nu:, iuquit, olim est mortuus ; Evagrius cont:a re- 
gulas ordinatus ; orientales eutem Eccle:i:x» przsula- 
tum Flaviauo deferentes, et Asia, Pontus, et Thracia, 
ejus communioni conjuncti? sunt : omnis. [IIyricus 
illum novit per Orientem episcopis przsidere. [lis 
flexi monitionibus Hesperix sacerdotes soluturos sc 
inimicitias promiserunt, et legatos mittendos ab. co 
se suscipere. Hoc agnoscens sacratissimus F avianus, 
misit Romam [nmss. el ed. V., Roma] quosdam lauce 
dignos episcopos, et Antiochenos presbyter: s, atque 
diaconos, quibus preerat Acacius Be:cee in oni 
terr3 pe'agoque cantatus. [s cum aliis Ro.am [oss 
εἰ ed. V., Roma|veniens, longamque sanaus odii pas- 
sionem, posl decem et septem annos Ec.lesiis re. 
slituit pacem. Quod agnoscentes 7Eg yptii , inimicitias 
exstinguentes, concordiam sunt. amplesi. Tunc. igi- 
tur Ecclesie Romane Innocentius, successor Aua- 
8(tasii, pra'sidcbat, vir prudeutia et intelicctu. decen- 
ter orpatus ; Alexandrnz vero Tlieophitus, TngoponR&- 
Tus, lib. v, cup. 95, p. 229. 


CAPUT XLV. 


De Eugemo. tyranno, et. quemadmodum | fuerit. supe- 
frais. 

Res itaqae publica hoc tempore pro hujusmodi 
causa turbabatur in Occidentis partibus. Grammati- 
cus quidam nomine Eugenius, litterarum Latinarum 
doctor, relinquens scholas suas, in p latio mil.tabat. 
Eratque imperatoris antigraphus, et propter eloquen- 
tiam a multis honorabatur. Tunc ergo, ut fertur, nou 
mediocriter cogitans, cooperatorem assumpsi! Ar- 
bogasten, de minoribus Gallis ortum, militaris or- 
din:s ducem, virum àx:vüm ei necibus pra»paratuin. 
Quo facto declinavit ad tyrannidem. Igitur. uterq'ie 
contra imperatorem Valentinianum necem machina- 
bantur, cubicularios corrumpentes euuuchos. At illi 








4'61 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER iX. 


1162 


dormientem principem suffocarunt. lloc Eugenius A tndine deferebat. Tantum valuit. imperatoris oretio. 


repente cognoscens. imperio potitur Hesperiz, age- 
batque quod tyranno poterat convenire. H;ec audiens 
Theodosius imperator, rursus sollicitudinibus oh- 
strietus, secuuda cértamina post Maximum prapara- 
bat. Congregansque militarem virtutem , et Hono- 
rium filium designans imperatorem consulatu suo 
et Habundantii (An. Dom. 595), decimo die Janua- 
rii 351 mensis, denuo ad partes tlesperias magno 
studio festinabat. SucnarEs, lib. v, cap. 24. Edit. 
Christ. Vales. cap. 95, p. 295. 

Interea eventum belli considerans, misit ad The- 
baidam ad Joannem mofachum, tunc pr:scientia 
clarum. Ad quem desiinavit Eutropium eunuchum 
sibimet fidelissimum, ut aut eum, si vellet venire, 
deduceret, aut nolentem de eventu belli requireret. 
At ille Joannem quidein. deducere non praevaluit ; 
sed mandatum retulit ejus, quía beilo vinceret, et 
perimeret ty annum, et post victoriam in Italia mo- 
rereiur. SozouEx., lib. vii, cap. 22, pag. 740. 


Relictis ergo Tleedosius ambobus filiis in urbe 
Con-tantinopoli, eum pergeret contra Eugenium be'- 
laturus, p:urimi trans lstrum barbari sunt secuti, 
cum eo pugnaturi contra tyrannum; parvoque tem- 
pore cum manu maxima venit ad Gallias. liic enim 
praparaba£. bellum, ubi jam multa millia babebat 
exercitus. SocRATES, lib. v, cap. 24; edit. Christ. 
Vales. cap. 25, p. 294. : 


Cum igitur in quodam inonte oratorium invenisset, 
ibi nocte Domino supplicabat, et circa galli cantum 
$0p0:e compressus, vidit in somnis quasi jaceret in 
campo. ei astarent sibi duo quidam viri in vestibus 
albis et equis candidissimis residentes, eumque ju- 
bentes habere fiduciam, e£ diluculo armare wilites 
ad victoriam ; diccbantque se yro solatio destinatos. 
Quorum alter Josnnem evangelistam, alter se Pbilip- 
"puro. dicebat apostolum. Hac visione comperto, ne- 
quaquam ab oratione cessavit, sed lacrymas uberio- 
res effudit. Qux visio etiam alicui militi reveiata est, 
et per diversos pervenit ad principem. At ille : Non 
propter m», inquit, biec iste vidit; sed ne quis crede- 
ret quia linxi quod ego vidi. )deogue etiam istí mon- 
siratum est; nam primo mihi hoc Dominus .commu- 
nis ostendit. TnEeoponETUS, lib. v, cap. 24, p. 222. 


Fit ergo congressio circa fluvium vocabulo Frigi- 
dem. Ljtur in. parte qua Romani contra Romanos 
coufligebant, bella erant aqualia. Unde vero barbari 
auxiliatores imperatoris, pars Eugenii potfor csse vi- 
debatur, Imperator autem videns barbares deperire, 
In inasima veniens zstuatione, prosiravit semetipsum 
(a terra, adjutorem invocans Deum, et petitione fru- 
stratus non est. Quidain enim B'acurius magister mi- 
Utum ejus repente sic confortatus est, ut cum primis 
ducibus concurreret ad eam partem qua barbari pre- 
iucbanitur. Quo facto disrupig acies, et in fugam mox 
verit inimicos. Fitque denuo ea ho:a iniraculum ; 
ventus eniin vehementissi:nus inspirans, emissa ja- 
cula ab Eugenii partibus contra eos denuo revocabat, 
€t a partibus im, eratoris ad hostes cum magna forti- 

Parzoi. LXIX. 


lloc itaque modo dimicatione cormsumpta , tyrannus 
currens ad pedes imperatoris, exorabat. promereri 
salutem. Qui eirca pedes ejus ἃ milit bs capite sec- 
uts est. H.vc gest sunt septima. decima die Septem- 
bris mensis, consulatu Arcadii tertio, et llonorii se- 
cundo (An. Dom. 594). Arbogastes autem tantorum 
causa malorum, post duos congressionis dies, fuga 
lapsus, duin cognovisset quia vivere non posset, pro- 
prio gladio se peremit. SocmaT:s, lib. v, cap. 26; 
edit. Christ, Vales. cap. 25, p. 294. 


CAPUT XLVI. 
De miraculis Donati pontificis in. Berea. 
Ea siquidem tempestate plurimi int^r episcopos 


B effulgebart, sicut Donatus Euree:e Epiri. De quo dum 


provinciales miracula multa testentur, maximum ta- 
men est quod de dracone gessit. Is enim circa pon- 
tem in via pulilica jacens, cibum liabebat oves, ca- 
pras, equos, et homines abripiens devorabat. Ad 
quam bestiam Donatus sine gladio, sine quolibet ja- 
culo veniens, cum illa levasset caput, quasi voratura 
virum, tuuc ille vexillum crucis ante faeiem ejus di- 
gito designans in aere, in oe ejus exspuit. Bestia 
vero sputum mox ore suo suscipiens, exspiravit. 
Quam, sicot audivi, octo paria boum in vicinum cam- 
pem traxerunt; et misso igne combusta est, ne 
agerem fetore corrumperet. Hujus itaque Donati se- 
pultura insignis est, ubi oratorium ex ejus nomine 
vocitatur, habeas fontem oquarum quein ipse fer ur 


C orationibus invenisse. Nam dum esset locus inaquo- 


sus, ct illie ez iGinere aliquando venisset , aiunt. quis 
fatigatis illis qui cum 60 erant, orasset, et mox aqua 
inundatio prorupisset, et ex illo tempore hactenus 
permaneret. Sozouex., lib. vu, cap. 25; edit. Christ. 
Vales. cap. 26, p. 141. 


CAPUT XLVII. 
De Theotimo Tomitano pontifice. 


Eo tempore Tomitanam et Scythie Ecclesiam 
Theotimus gubernsbat, vir in. philosophia nutritus, 
cojus virtutem diligentes barbari trins Istrum bs: 
bi'antes, Deum Romanorum esse praedicabant. Divi- 
Darum quippe in eo rerum experimenta srpius per- 
ceperunt. Nam cum aliquo tempore iter faceret, illius 


p [τὰ barbari occurreruut οἱ. ΕΛ dum hi qui erant 


circa eum terrore turbarentar, quasi continuo mori- 
turi, ex equo descendens oravit. Porro barbari ne- 
que eum, neque sequaces ejus, nec equos, de qui- 
bus descenderant, videntes, pertransierunt. Dum 
igitur crebro transeuntes Scythas, naturaliter fero- 
ces, epulis muneribusque mansuefaceret , quidam 
barbarus arbitratus eum esse locupletem, eocepit in- 
sidiari, ut eum caperet, alligaret et traheret. Cu:n 
hoc jain prxparasset, et. dexteram ad hoc haberet, 
ut eum jictu laquearet, manus in aere mox ligata, 
et barbarus ille iuvisibilibus vinculis est obstrictws, 
Tunc aliis pro eo rogantibus, supplic..vit Dee 'flieo- 
timus αἱ barb'^rus solveretur. SozourN., lib. vit, cap. 
95; edit. Christ. Vales, cap. 96, p. 148. 
nri 


1153 

CAPUT XL VIII. 
De Eypiphanio Cyprio. I 

Eo queque tempore fuit Epiphanius, Cypriorum 
epiecopus, ad cujus sepulcrum bacteuus d:emones 
expelluntur. Is enim. cum sulistontiam propriam ne- 
cessitatem sustinentibus 359 eroga:set, et multis 
quoque offerentibus ei p: cunias wianu largissima dis- 
pensaret, contigit ut pecuniis deficientibus econo- 
mus Ecclesi: murmurarel. Quo facto, assistens qui- 
dam in domo in qua manebat e&couomus , sacculum 
multarum pecuniarum dedit, et ita disparuit, ut nec 
qui dedit, nec qui misit agnosceretur. Quod factuin 
omnes divinum esse judicaverunt. Aliud quoque ejus 
libet referre miraculum. Quidam pauperes volentes 
Epiphavium arte deludere, ut cis aliquid daret, dum 
iter agerel, unus eorum su,inum se yrostravit in 
terra, alier stabat quasi mortuum defleos, nec lia- 
bens unde eum sepelire potuisset. Epiphanius autem 
superveniens, oravit ut sub quicte dortiret, et se- 
pulturae necessaria prabuit, simulque consolatus est 


flentem, dicens : Quiesce, fili, a lacrymis; non enim . 


fletu resuscit;iri poteiit, Est enim inevitabile quod 
evenit, Cumque discessissel Epiphanius, coepit ille 
pulsare socium, ut resurgeret. Εἰ cum hoc semei et 
secundo fecisset, dicens : Surge, hodie de tuis labo- 
ribus epulemur, et ille penitus nou sentiret, cogno- 
scens vere mortuum, cucurrit ad Epipbanium flens, 
et petens ut ejus socium suscitaret. At ille consolat's 
est, ne graviter ferret quod évenerat. Non tamen de- 
functum denuo suscitavit. lloc enim credo provide 
gestum, ut non facile Dei ministri deludantur. Eo 
tempore fuit Aeas [Vales., Ajax] et Zeno in Palzsti- 
nz Gaza philosophantes. Et Aeas fertur, cum pul- 
cherrimam duxisset uxorem, ter cum ipsa solum con- 
eubuisse, et tres filios genuisse, postea vitam mce- 
nachicam apprime esse sectatum. Zeno autem epi- 
scopus asque ad annorum centum habens atatem, 
nunquam solemnibus minor fuit, aut quievit officiis. 


M. AURELII CASSIODORI 
À ϑύζομεν, lib. vin, cap. 26 619; edit. Christ. Vales, 


11645 


cup. 97 et 28, p. 749. 


CAPUT XLIX. 


Quomodo Habacuc εἰ Miche prophetarum. corpora 
inventa. sint. 

Non solum religionem hxc tune nobilitabant, sed 
etiam lfabacuc et Michz:e proplietirum corpora, sic- 
ut audivi, hoc tempore sunt ostensa revelatione di 
viua, cum Zebennus tunc Eleutheropolitanam guber- 
naret Ecclesiam, in vico qui prius vocabatur Ceila, 
in Berethasia pra:io, quod distat ab urbe quasi sta- 
diis decem. Circa hune locum sepultura Micha: fuit, 
quam nescientes quid dicerent provinciales, fidelium 
|-d., Ofidelem] memoriam vocitabant. Sozow:w., 


B lb. và, cup. £8; edit. Ghrist. Vales. cap. 29, pag. 


192. 


CAPUT L. ? 
De fine Theodosii principis. 


lgitur Tieodesius imperator, post laborem pub!j- 
cum corpore fatigatus, et sperans se ea cgritudine 
morit«rum, potius de republica cogitabat, conside- 
rans qua solent hominibus provenire imperatore 
morieute. Filium itaque llonorium de Constartino- 
poli telaciter evocavit, ordinare volens partes Hespe- 
rias. Cumque filius Mediolauum venisset, ex zvgritu- 
dine relevatus, circum de victoria celebrabat. Et ante 
pramdium quidem spectaculum quasi sanus exhibuit. 
Post prandium repente prxgravatus est, et ad specta. 


C culum venire non potuit ; filium tamen ludis adesse 


praccpit. Superveniente vero noete defunctus esi 
consulatu Olibrii οἱ Probini (An. Dom. $95), septi- 
ma decima die Januarii niensis, anno primo ducen- 
tesimz nonagesims quartz olympiadis. Vixit autem 
imperator Theodosius annos sexaginta, ex quibus 
sedecim imperavit. SocRATES, lib. v, cap. 95; edit. 
Christ. Vales. cap. 26, p. 295. ü 





LIBER DECIMUS. 





353 CAPUT PRIMUM. 
De successione Arcadii et Honorii. 

Defuncto igitur Tlicodosio, in ejus imperio filii 
&uccesserunt, Arcadius in Oriente, Ilonurius autem 
. jn Occidente. Hoc tempore in Romsna Damasus prz- 
sidebat Ecclesia, in Alexandria Theophilus, lliero- 
solymis Joannes, Flavianus Antiochenam tenebat se- 
dem, Constantinopolitanamque Nectarius. lgitur circa 
oetavam diem Novenibris meusis, eodem consula:u 
(An. Dom. 395), corpus Theodosii delatum est cum 
solemni honore, et ab Arcadio filio sepuliure con- 
traditur. Pust paucos vero dies, id est vicesima se- 
ptima ejusdem mensis, etiam exercitus qui cum im- 
peratore Theodosio fuerat contra tyrannum, reversus 
est. Et dum imperator Arcadius eecundum consu-tu- 
diuein ad portas occurrisset exercitui remeanti, tunc 


snilites Rufinu.n prxfectum imperatoris peremerunt, - 


Erat enim suspectus, quasi tyrannidem possel assu- 
mere, Diceba:ur autem quia Hluunos ipse in Roma- 
norum provincias evocasset, qui tunc Armeniam et. 
partes Ori ntis valde vas:abant. SocRATES, lib. v1, cap. 
1, p. 399. 


hd 


CAPUT Il. 
Quomodo Honorius ludum gladiatorum | removerit. 


llonorius itaque suscipiens Occidentis imperium 
ludum g'adiatorum, qui dudum Roms celebrabatur, 
huju-modi causa removit. Quidam Tilemachius con- 
versatione monastica pro hac causa ab Oriente venit 
ad Romam. Dumqve nefandum illud spectaculum 
ageretur, etiam ipse intravit jn stadium, et descen- 
dens nitebatur pugnantes inter se gladiis separare. 
Cumque spectatores adversus eut $avirent, et ia 
effusione sanguinis.gr»ssarentur, provisoremi pacis 











, 


1165 


IiSTORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


1106 


lapidibus occiderunt. lloc agnosceus mirab.lis im;e- A dero et Maximo, qui fcerant cóndiscipuli cjus apud 


rator, illum quidem inter victores martyres nume- 
ravit, nefandum vero spectaculum prorsus abscidit. 
Ἱπεοροδετῦβ, lib. v, cap 26, p. 254. 


CAPUT III. 


De morte Nectarii Constantinopolitani episcopi, et or- 
diratione actibusque Joannis. 

Pauco tempore transeunte, etiam Nectarius Con- 
stantinopolitanus episcopus defunctus est consulatu 
Czsarii et Attici (An. Dom. 39), vicesima et septima 
die Septembris mensis. Mox ergo studia generantur 
iu episcopatum, aliis alium ordinare cupientibus. 
Novissime vcro placuit ut ab Antiochia Joanues evo- 
caretur, Ecclesi: presbyter. Erat euim ejus doctrinze 
fama mirabilis. Intra paucum ergo tempus communi 
decreto omnium clericorum ct laicorum imperator 
Arcadius evocavit eum. Et yropter. dignita:em or- 
dinis cum adessent ex imperiali jussione pluri:ui 
episcopi, etiam Theophilus venit Alexandrinus, qui 
studebat quidem Joauni detrahere, et l:idorum suum 
presbyterum ordin re. Diligebat enia eum, quoniam 
alijuando sustinuerat pro eo tale periculum. Cum 
imperator Theodosius adv.rsus Maximum tyrannum 
deceriaret, Th. ophilus 35^ per Isidorum enia 
misil imperatori, et. duplices misit epistolas, man- 
dans ut alias epistolas non vincen'i daret, porro 
vietori et munera. et alias porri;eret litteras, [1458 
cum Isidorus portasset , Romz veniens victoriam 
sustinebat; sed non diu latuit. Quidam enim lector 
rapiens epistolas, demonstravit imperatori. Quamob- 
rem Isidorus terrore comprehensus, in Alexaudriam 
fugit, celare volens quod fuer:t ei mardatum. Ob 
quam cavosaní Is. dorum Theophilus diligebat. Vcrum 
palatii judices pri posuere Joannem. Cumque multi 
Theopli. lum accusarent, libellos adversus eum pro 
diversis causis przsentibus cpiscopis obtulerunt. 
Tunc prxpositus palatii, Eutropius nomine, sumens 
accusationes scriptas, ostendit Theophilo, dicens: 
Aut ordina Joannem, aut accusationes veniont ad 
examen. [linc perterritus Theophilus, Joannem or- 
dinavit episcopum. Qui suscepit episcopatum sexta 
decima die Februarii mensis, consulatu [lonorii im- 
peratoris et. Eutychiani profecti (An. Dom. 398). 
Quia vero Joannes vir fuit omnino przclaru:, ex 
libris quos reliquit agnoscitur. Cujus vitam, genus, 
conversationem, e! quem:dmodum sit deposi!us, et 
morte potius [ed. V., posterius] honoratus, expouam. 
SoCRATES, lib. vi, cap. 2, p. 500. 

Joannes itaque luit Antiochenus, filius Seeundi 
et Anthuse nobilium personarum, discipulus so- 
phistaà Libanii, et auditor Andragatii philosophi. 
Cumque se ad advocationum  praparsret, c nside- 
Tans molestias litigantium injustumque vita f'ropo- 
situm, potius elegit quictem. Et hoc fecit zsmulatus 
Evsgrium, quoniam et ipse dum ii-dem studiis csscl 
usus, quietam magis secut.s est. vitam. Mox ergo 
mutato schemate pariter et incessu, divinis lectioni- 
bus incumbebat, et frequentius ad sauciam concur- 
rebat ecclesiam, Hxc agens persuasit. ctiam Theo- 


C 


sophistam Libanum, ut pomposam relinquerent 
vitam, et simplicem sequerentur. Quorum Theod«rus 
postea episcopus Mopsvesten:e ordinatur Ecclesi:e, 
Maximus antem Seleuci lsaurixm. Tunc itaque isti 
fiunt discipuli in lectione divina. Diedori atque €ar- 
terii, qui eodem tempore sacris monas'eriis pr:esi- 
debant. Sed Diodorus postea Tarsi ordinatus epíisco- 
pus, multos conscripsit libros, *acras ad litteram 
intuens Seripturas. Porro Joàanrem de;entem cum 
Dasilio, tunc a Meletio factum di»conum, et postea 
C:saree Cappadocim praesulem constitutum, Zeno 
episcopus ab liieroselymis revertens, lectorem in 
ecclesia Antiochena constituit. In quo adhuc. officia 
positus Jibrum edidit contra Judaos. Post paucum 
vero tempus etiam diaconatum a Me'eto promerens, 
de Sacerdotio alium fecit librum, aliosque plurimos 
explanavit. Postea vero, Meletio iu Coustantinopoli- 
tana urbe defuncto, recedens Joannes a Meletiauis, 
et neque Paulino communicans, tribus annis coutinue 
sub quiete degebat. Postea vero, Paulino moriente, 
ab Evagrio ejus successore presbyter ordinatur. Ante 
episcopatum itaque lioc modo conversatus est, Fuit 
enim vir, ut aiunt, propter zelum castitatis severior, 
et amplius quam habebat a juventute sua, furori ma- 
gis quam :everentize se prxbhebat, et propter vitz 
rectitudinem incautus prospicere de fururis; propier 
simplicitatem vero, oris libertate profusus, apud col- 
loquentes nou mediocriter utebotur; docendo przci- 
puus erat, utilis ad corrigendos audien:ium morcs; 
in confabulat;one vero arrogaus a nescientibus puta- 
batur. Cum ergo talis moribus esset, episcopatu sus- 
cepto, majori fastu quam debuerat utebatur, clerico- 
rum suorum coürrigere vitam volens. Mox igitur in 
ipso initio, cum clericis asper vi''eretur Ecclesiz, 
erat plurimis odiosus, et veluti furiosum universi 
declinabant. Compell..liat. enrm eum ut omnes cff n- 
deret Serapio diaconus ejus, qui aliquando praesen- 
tibus clericis hune protulit magna voce sermonem : 
Nunquam poteris, o episcope, hos coriigere, nisi 
uno baculo pe.cusseris universos. Quo dicto majora 
contra eum odia concitata sunt. Non post multum 
vero tempus, plurimos clericorum pro diversis exe- 
mit causis. At illi conspirantes adversus eum, etiain 
derogatienibus apud populos utebontur; quarum 


p rerum faclebant maximam fidem, eo quod nec ul!lun: 


secum comedere paterctur, nec ipse ad alium invi» 
tatus accederet. Dicunt enim quidam propterea no- 
luisse euin cum quoquam comedere, 60 quod turpiter 
manducaret e$casque perciperet; δ} vero proptec 
excellentem ciborum continentiam hoc eum facere 
praedicabant. Socna Es, lib. vi, eap. 9, p $01. 


Ego tamen quodaim viro veraci referente audivi, 
quia propter absiinentiam capite et stomacho spo 
dolela!, et ideo prandiorum epul«s evitabat, Sozo- 
ΜΕΝ. lib. vit, cap. 9, p. 769. 


Porro populus proptcr. sermones ques in ecc'esia 
faciebat, diligebat cum, parvipcudens. accüsaltoruri 
voces. Quales vero sint cjus l.Dri, nou opetiet nune 


1167 


cum clero tantummodo esset infensus, machinationes 
«on'ra eum non omnino valuerunt. Dum vero etiam 
plurimos procerum objurgare coepisset, tunc invidia 
contra eum major acceusa est. Et quidem plurima 
dicebantur, multa quoque faciebant audientibus fi- 
dem. SocnarEs, lib. vi, cap. &, p. 901. 


CAPUT IV. 
Quomodo Eutropius prepositus imperaloris [uerit in- 
teremptus. 

Ejus derogationibus dedit augmentum homilia 
contra Eutropium tunc prolata, Eutropius enim eu- 
nuchus pra positus im,eratoris, et habens consulis 
dignitatem, volens in quibusdam ad ecclesiam recfu- 
gientibus vindicare, studuit ab imperatoribus legem 
poni jubentem ut. nullus ad ecclesias confugeret, imo 
qui dudum refugerant, t'aberentur. Sed Dei secutum 
est repente judicium. Erat ergo proposita lex. Post 
paucos vero dies cum ipse Eutropius offendisset im- 
peratorem, inter refugas erat apud ecclesiam. Epi- 
scopus vero, Eutropio sub altari jacente, nimioque 
percusso timore, residens super ambonem, ubi so!e- 
b.t prius cousuete facere sermonem, homiliam in- 
«repatoriam fecit adversus euim. Unde plurimos 
magis offendebat, eo quod homini in infelicitate po- 
sito non solum miseratus non est, sed ctiam nec 
objurgare desisteiet, Jgitur Eutropii, tunc consula- 
tus dignitatem habentis, propter quzdam vitia ca- 
put imperator jussit auferri, et ex ordine consulum 
ejus nomen penitus abrogari (An. Dom. 599). Quam- 
obrem Theodori solummodo, qui cum eo consul 
fuit, nomen 355 ascriptum est. Pro diversis igitur 
causis multos s:epius fiducialiter objurgabat, et p'u- 
rimis erat odiosus. Unde Theophilus, Alexandring 
civitatis episcopus, mox post ordinationem causas 
ejus dejectionis inquisivit, et quibusdam prxsentibus 
de co latenter obloquebatur, inultis etiam longe po- 
sitis scribebat. Contristabatur enin non solum pro 
fiducia Joannis, sed quia etiam lsidorum presbyte- 
rum suum, episcopum Constantinopoleos ordinare 
non valuit, SocRATES, lib. vi, cap. 5, p. 504. 

Sacerdotibus igitur Joannes episcopus supplicabat 
ut secundum ecclesiasticas viverent sanctiones, quas 
quicunque pravaricari prassumerent, eos ad templuin 


M. AURELII CASSIODONT 
dici, quoniam legentibus poterunt indicari. lgitur A 


4168 


CAPUT V. 
De conversione Celticorum per Joannem. 
Videns igitur etiam populum Celticorum Arianis 


retibus laqueatura, et. cogitans de eorum capienda 


salute, consilium hujusmodi venationis invenit. Ejus- 
dem namque linguz presby'eros, diaconos atque lc- 
clores fecit, et unam eis eccles'am dedit. Qua occea- 
sione mu!tos eorum cepit, dum et ipse frequenter illie 
iret, et per interpretem Celticum divinas lectiones 
exponeret. H:ec ergo γᾶ civitatem cerebro facien:, 
et plurimos ejus gentis Arianorum ad apostolica do- 
gnata revocavit. Apud Scythas autem quidam erant 
desiderium salutis habentes, quo non poterant perve- 
nire. Quod Joannes agnoscens, qu:zesivit viros aposto- 
lico zelo ferventes, eosque direxit, et desiderantibus 


p salutis gratiam ministravit. Ego autem etiam litteras ἢ 


ejus legi ad Leontium Ancyrcz przsulem, quibus in- 
dicavit Scythas fuisse conversos in nostra proviucia, 
Et cognoscens in quibusdam viéis Marcionis crevisse 
languorem, scripsit ejus loci pastoribus ut eos pelle- 
rent. Insuper etiam principis pro hac causa proferri 
petiit sanctionem. [H«c desunt in mss. codicibus et in 
ed. V.| Quod igitur e:sclesiarum curati in animo lia- 
buerit secundum divinum Apostolum, satis hec do- 
cuerint. | Hec autem desunt ín edit. Valesii] Licet au- 
tem etiam aliunde illius libertatem intelligere. Tngo- 
DORETUS, lib. v, cap. 50, p. 256. 


. CAPUT VI. 
De Gaina magistro militum ejusque rebellione. 


G»inas quidam genere Celticus, consilio barbarus, 
studio tyrannico vehementer elatus, eo tempore cum 
esset magister militum, multos sux gentis, multos 
etiam Romanorum sub suo magisterio habens, terro- 
rein plurimis, etiam ipsi principi, meditatione tyran- 
nidis iuferebat; eratque Arianus. Is ergo rogavit im- 
peratorem ut intra civitatem ei unam daret eccle- 
siam. At ille eum se placare promisit. Tunc evocans 
Joannem, eique potentiam illius, meditatamque ty- 
rannidem dicens, petebat ut data ecclesia ejus refrc- 
naret intentionem. Αἱ ille virtute fortissimus : Noli, 
inquit, o imperator, hec promittere, neque sanctum 
canibus dare. Non enim potero Deo benedicentes er- 
yellere, et sanctum templum blasphemantibus injuste 
coniradere. Neque hunc barbarum metuas, impera- 


prohibebat accedere. Dieebat enim quia nec debe- p) tor; sed ambos nos jube vocari, et sub silentio inter 


rent frui houore sacerdotii qui eorum vitam contem- 
ucrent imitari. Non solum enim providentiam urbis 
Constantinopoleos habebat, sed eiiam totius Tlira- 
cim, qua Sex provinciis est divisa, οἱ quze undecim 
administrationibus dispensatur. liis legibus ordinabat 
eliam Ponticam regionem, qux totidem judicibus gu- 
hernari dignoscitur. Cumque e»gnovisset in Phoenice 
adhuc damonibus sacrificia ministrari, electos mo- 
nachos et imperialibus sanctionibus coarmatos adver- 
$us cultores destinavit idolorum : dans pecuni.s 
templorum destructoribus erogandas, non ex zrario 
publico, scd quas a [(idelissimis mulieribus oblatas 


sponte percipiebat. TuEonon&TUS, lib. v, cap. 98, 
p. 2399s 


nos qu:e dicuntur audi. Ego uamque linguam illius sic 
frenabo, ut non praesumat petere 40: dari non expe- 
dit. Hoc audieas imperator gavisus est, et utrumque 
altera die vocavit. Tunc Gainos petitionem suam po- 
scebat; Joannes contradicebat, dicens : Non licet im- 
peratori pietatem cuüstodienti aliquid contra mandata 
divina praesumere. Cumque responderet ille quia 
oratorium et ip-e habere deberet , Joannes ait : Dbi- 
que tibi divina domus aperta est, et nullus te vetzt 
orare. ΑἹ ille : Sed ego, inquit, alterius se. t:e sum, 
el cum meis unum templum habere deposco. Maltos 
enim pro Romana republica labores assuinpsi, et noit 
debeo in mea petitione contemni. Cui Joannes : Plu- 
runa, inquit, pramia, et qua. transcendunt tua cer- 


1169 


lari toga insuper exornatus. Et oportet te considerare 
qni dudum fueris, et qualis modo conspiciaris, et quz 
prisca paupertas, et 45 moderna substantia ; quibus 
vestibus utebaris antequam [Istrum transisses, et 
quibus nunc uteris. Considera igitur quia pauci labo- 
res maxima tibi premia contulerunt, et circa hono- 
rantem te non sis ingratus. His sermonibus tantus ille 
doelor obstruxit os Gainze, eumque compulit ut tace- 
ret. TugobonETUs, lib. v, cap. 52, p. 251. , 

lgitur dum Gainas adipisci desideraret imperium, 
qui duduin de sua file apud beatam martyrem £ufe- 
miam in Chalcedonia imperator) Arcadio promisisset, 
diversa consilia revolvebat, et in sua intentione sem- 
per instabat. Dumque per diem nihil iu urbe Con- 


HISTORIA TRIPARTIT4. LIBER X. 
tamina, percepisti, magister militum faclus, consu- A su rexerunt 


1110 


, aliis hoc aífirmantibus, aliud aliis : 
maxime tanen sitnplices mon chorum corporeum et 
humanz form: Deum essc judicobant. Plurimi vero 
reprobautes illos, Deum incorporeum esse dicebant, 
et forma corporea segregatum. Cum quibus Theophi- 
lus quoque Alexandrinus consonabat episcopus, ita 
ut in ecclesia coram populo contra eos qui humause 
formz:: Deum asseverant contenderet, et Deum incor- 
poreum suo dogmate definiret. Hxc agnoscentes 
AEgyptiorum monachi, veneruut Alexandriam, et se- 
ditionem contra Theophilum velut impium emzcita- 
runt, ita ut eum occidere niterentur. lloc ille agno- 
scens cogitavit quemadmodum  evitaret mortem. 
Quos sub blandimento suscipiens, haec eis locutus 
est : Sic, inquit, vos video sicut Dei vultum. [loc 


stantinopolitana agere potuisset, machinatus est ut B dicto monachos ἃ suo impetu revocavit. At illi : Si 


nocte barbaros mitteret qui palatium concremarent. 
Tune enim aperte monstratum est quomodo Deus 
custodiat civitatem. Missis enim ab eo barbaris ad 
incendium atque prxdas, ongelorum turba apparuit, 
arinatorum ingens corpus habentium. llli vero putan- 
tes esse milites, abscesserunt. Cumque hoc Gainz 
fuisset nuntiatum 
enim quia cunctus exercitus per civitates fuerat con- 
stitutus. Quapropter denuo futura nocte alios desti- 
navit. Cumque idem ei renuntiatum fuisset. (denuo 
enim angeli eamdem visionem barbaris ostendebant), 
novissime ipse egressus cum multitudine, miraculi 
suinpsit experimentum : arbitratus revera quia per 
diei quidem lateret exercitus, nocte vero pro ejus 


, incredibile visum est. Noverat 


vere, inquiunt, dicis, quia Dei vultus sic est sicut et 
noster, anatliematiza libros Origenis. Ex ipsis enim 
quidam adversantur opinioni nostri. Si enim hoec 
non feceris, quie impiorum et Deo rebellium. sun' a 
nobis sine dubio sustiucbis. Ego, inquit Theophilus, 
qua volis placent facio, nolite in me savire. Nan: 
et ego inimicus sum libroruin Origenis, ct cu!po sus- 
cipientes. Sic ergo monachos declinavit , et fursiiau 
ideo hzxee quxstio hactenus est abl.ta. Post hec hu- 
jusmodi causa provenit. Aigypti monasteriis quatuor 
venerabiles przsidebant viri, Dioscorus, Ammonius, 
Eusebius, Euthymius germani, qui pro corporis ma- 
gnitudine Longi vocabantur, sermone vit:que fulgen- 
tes, et propterea apud Alexandrinos egregii. Sed 


custodia poneretur. Et ita, dum intra urbem nibil] C etiam Theophilus eos honorabat episcopus. Quamob- 


posse! implere, egressus ad Thraciam, aperte hosti- 
lem monstravit intentionem. Socaarss, lib. "n cap. 6, 
p. 507. 

Cum igitur aliquantum transisset tempus, diu me- 
ditatam tyrannidem Gainas patefecit. Collecto 356 
namque cxercitu, per Thracias universa vastabat. 
lloc agnoscentes et judices et populi terrebantur ; et 
neque repugnare i!li quilibet przsumebat , neue 
apud eum legatione fungi, duin asperitatem barbari- 
cam formidarent. Tunc ergo alios omnes tanquam 
metuentes relinquens imperator, Joanni viro sanctis- 
simo onus legationis imposuit. At ille ne.,ue illius 
resultat:onis memor, neque inimicitiarum qua hiuc 
exorta» videbantur, alacriter est profectus ad Thra- 
cins. Αἱ ille cognoscens legatum, ejusque fiduciam 
pro pietate sic. licenter assumptam, occurrit ei longo 
itinere , ejusque dexteram suis oculis circumposuit ; 
insuper etiam suos filios sacra ejus genua osculari 
precepit. llujus ergo virtutis Joannes fuit, ut eliam 
valde terribiles huwiliari cogeret et timere. Tmkopo- 
RETUS, lib. v, cap. 32 εἰ 55, p. 228. 


CAPUT VII. 
De questione. inter. /Egyptios monachos. exorta : An 
Deus cerporeus sit, an incorporeus. 

Ea tempestate quazstio mota fuerat : utrum Deus 
corporeus esset, et hominis haberet schema; an certe 
jucorporeus, et schemate humano omnimodis alienus. 
Ex qua quzstione contentiones el certamina plurima 


rem Dioscorum violenter tractum Hermopoleos fecit 
episcopum ; duos autem eorum rogavit ut habitarent 
cum eo, et vix ut episcopus fieret impetravit, factos- 
que clericos ecclesia ceconomos inrtituit. Cumque 
illi estuarent. cur minus proposftun sux conversa- 
tionis implerent, et procedenii tempore viderent ani- 
mas suas ldi, dum episcopus pecuniarum haberet 
vitam [ed. Niv. el Frob., pecuniam haperet multam], 
et multum auri congregandi studium, repudiabant 
esse cum eo, et deserti potius habitaculum diligebant. 
Dumque ille nesciens eorum voluntatem, sibi eos ad- 
esse deposceret; postea videns quia eis potius ipse 
displiceret, Iratus interminabatur eis. At illi hoc par- 
vipendentes abseedunt. Porro Theophilus cum animo 


D fervens esset, nisus est ut viros illos qua posset a:te 


vexaret. Et fratrem interim eorum Dioseorum liabe- 
bat odiosum. Contristabatur enim, qu'a eos turba 
diligeret et coleret monachorum ; et sciebat qnía eis 
aliter nocere non posset, nisi monachos debellare!, 
Probaverat quoque quia, crebro cum eis habito 
serinone, faterentur incorporeum esse Deum, et 
nen bumans forma, ne forie necessitate huma- 
üz form: humana quoque passio sequeretur. Et 
cum sic Theopbilus saperet, tamen ut se viudicaret, 
quod bene prius prsedicaverat, immutavit. Mittens 
enün in eremum, plurimos monachorum simplicium 
et spiritali exercitatione carentium est venatus : di- 
cens non oportere sequi Dioscorum, neque fratres 
ejus, dicentes iucorporeum esse Deui. Deus eni, 








4171 


gures, et manus, et pedes, sicut et homines. Diosco- 
Fus autem ejusque sequaces, sequentes Origenem, 
dogma blasphemum introducuut, qua-i Deus nec ocu- 
Jos, nec aures, nec manus habeat , neque pedes. lIac 
seductione monachorum plurimi sunt decepti. et se- 
ditio ferventissima suscitatur. Sed exercitati viri se- 
ducii non sunt, s mplices autem ardore fi/ei repente 
contra fratres insurgunt. Et facta divisione alterutros 
impetebant. Theophili sequaces Origenistas et impios 
appellabant fratres ; isti vero sequaces Theophili Hu- 
maniformiauos vocabant. Ob quam rem orta immani 
seditione, Theophilus cum armatorum multitudine 
venit in Nitriam contra Dioscorum ejusque (ratres. 
At illi vix fuga valueruot declinare pericula. Socga- 
TES, lib. vi, cap. 7, p. 509. 


. CAPUT Vill. 

Quomodo hymni nocturni a Joanne sunt incepti. 

Cum liec in. /Egypto fierent, Joannes Consiantino- 
politanus doctrina florebat, et apud cunctos favora- 
bilis habebatur. Auxitque primus in nocturnis liym- 
nis orationes ob liujusmodi causam. Ariani, sicut di- 
ctum est, foras civitatem collectas agebant. Sabbato 
autem atque dominica, intra portas et per porticus 
congregati, hymnos et antiphonas ex Ariano dogmate 
compositas decantabant. Et hoc maxima noctis parte 
facientes, diluculo cum ips:s antiphonis per mediam 
civitatem egressi portam, ad suam ecclesiam coucur- 
rebant. Cumque lioc crebro quasi ad vituperationem 
oriliodoxorum facere non cessarent, frequenter enim 
etjam hoc cantibaat : Übi sunt qui dicunt trína vir- 
tute unum? tunc Joannes metuens ne simplices hu- 
jusmodi cantibus traberentur, instituit suum popu- 
jum ut et ipsi nocturnis occuparentur hymnis; qua- 
tenus et illorum obscuraretur opus, et fidelium pro- 
fessio 357 firmaretur. Studium ergo Joannis nimis 
utile, cum turba periculisque fluitum est, Nan dum 
clariores hymni homousianorum noctibus apparerent 
(fecerat enim etiam cruces argenteas, qu:e cum cereis 
portabantur, exp: nsas ad haec Eudoxia Augusta praz- 
bente), tunc Ariani zelo tracti, usque ad neces insur- 
guut. Una ergo nocte, congressione facta, petra in 
fronte percussus e«t Drison cunuclius Auguste, qui 
ad liymnos exercendos [uerat deputatus. Sed etiam 
quidam ex populo utr.usque partis exstincti suut. In 
his motus imperator, prohibu't Arianos liymnos pu- 
blice decontare. SocnaTEs, lib. vi, cap. 8. Edit. 
Christ. Vales. cap. 7 et 8, p. 512. 


CAPUT IX. 
(uod episcopo Ignatio angelorum Deum laudantium 
visio »it ostensa. 

Dicendum tamen est une sumpsit initium ut in 
ecclesia antiphonai decantentur, Ignatius Ántiocli:e 
Syriv tertius post apostolum Petrun episcopus, qui 
etiam cum ipsis degebat apostolis, vidit angelorum 
visionem , quomodo per antiplionas sanctze Triuitati 
dicebant hymnos. Isque modum visionis Antiocheuz 
tradidisse probatur Ecclesi», et ex hoc ad cunctas 
wansivit Ecclesias. Socnarrs, lib. v1, cap. 8, 


M. AURELII CASSIODORI 
secundum divinam Scripturam, et oculos habet, et A 


C p. 710. 


1172 


CAPUT X. 
De inimicis Joannis. 

Fertur enim quoniam iiter alia Joannes etiam pro 
Severi»sno, Gabalensi episcopo, odium Auguste 
conceperat. ls enim Severianus et Antiochus Ptole- 
maidis ambo e'oquentissimi erant, et coram ecclesia 
docere preparati. Veniens ergo prius Antiochus 
Constaritinopolim , eloquentia promotus atque pecu- 
niis ditatus, in suam reversus est civitatem. f'ro cujus 
zelo Severianus postea venit, vidensque quod Joannes 
frequenter in ecclesia sermone facto mirabilis appa- 
rebat, eratque honorabilis apud multos proceres, et 
apud ipsum imperatorem, pariter et Augustam. 
Cumque Joannes perrexisset in Asiam, huie com- 
mendavit Ecclesiam. Credebot enim ejus blandimeu- 
tis quia eum revera diligeret. At ille magis se audi- 
torihus commendabat. Quod dum Jeannes audisset , 
Serapione nuntiante, zelatus est. RReversoque ab Asia 
Joanne, contigit, transeunte Severiano, ut studiose 
non assurgeret Serapio. At ille exasperatus clamavit: 
Si Serapio clericus mortuus fuerit, Christus inbuma- 
natus uon est, Ob quam rem accusatus a Serapione 
velut injuriosus et in Deum blasphemus, civitate 
pulsus est a Joanne. Quod Augusta cognoscens per 
familiares Severiani, mox cum'a Clialcedone fecit 
revocari. Porro Joannes, multis rogantibus, eum 
videre refugicbat, donec in Apostolorum ecclesia 
ejus geuibus poneret Augus!a Theodo-ium filium 
suum, supplicans et szpe conjurans ut Severianum 
uo reconciliaret affectui. SozourN., lib, vin, cap. 10, 
&.. 

Interea monachi ab eremo ad Constant nopolim 
veniunt cum Dioscoro et fratribus, cum quibvs Isi- 
dorus, qui Tlieophili amicissimus dudum, ob hujus- 
modi causam postea fuerat inimicus. Petrus quidam 


* arclipreshyter Alexandrinz fuit Ecclesie. lune 


Theophilus ab Ecclesia odio facien'e projecit, cul- 
pans eum quasi muliere: quamdam Manichzeam, non 
prim:tus abrenuntiantem h:resim, in communionem 
sacram suscepe:it. Cumque Petrus diceret :e eam 
jussu Theophili suscepisse, illo negante, Isidori tes- 
timonium Petrus implorabat, quia hoc actum. nop 
i;norassel cpiscopus. Eo tempore l:idorus Romae 
degebat, a Theophilo missus ad Damasum ut ei Fla- 
vionnm Antiochi reconciliaret episcopum. Verum 


D reversus lsidorus Petri resp nsion m veram e.se 


firmavit, dicens quia mulier Maniclima cum episcopi 
fuisset jussione suscepta. llinc accensus Thieophilu:, 
&awbos expulit ab ecclesia. Ob hauc eigo causam 
Isidorus cum Dioscoro et reliquis |ms. Lyr., fratri- 
bus] Constantinopolim venit , ut principi et Joanni 
ejus facta narraret. [lec Joannes agnoseens, hono- 
rabat principio viros, eorumque frueba:ur orationi- 
bus; communione vero sacra cum eis ante caus 
cognitionem participare nom voluit, Ilis ita ge-tis , 
pervenit ad Tlicophilum sermo falsus, quasi Joannes 
iliis communicasset, et cis ferret auxilium. Parabate 
que ut non solum de Dijoscoro et Isidoro semet ulci- 
sceretur, scd ctiani Joannem epi:copatu deponeret, 
Misit erzo ad singularum episcopos civitatum epistoe 








4115 


ILSIORIA TRIPARTITA. LIBER X. 


{{1| 


las, celaus inteutiouem suam, culpans tamen Origenis A fertür. Sed φυοιίδιῃ detractores pluriui subripientes, 


libros. Deinde Epiphanium Cypri fecit amicum, cum 
prius ejus fuerit inimicus, tanquam de Deo minus 
saperet, eumque formam hominis habere judicaret. 
Tunc ergo quasi ex paenitentia, ejus se professus est 
sequi sectam [ms. Lyr., dicta]; egitque ut synodus 
episcoporum Cypri celebraretur , quatenus libri 
damnarentur Origenis. Porro Epiph.nius, propter ni- 
miam sui reverentiam atque simplicitatem circumven- 
tus, constituta synodo lectionem librorum Origen's 
interdixit; misitque litteras ad Joannem, monens ut 
se ab Origeniana lectione suspendere!; et synodo 
cengregata , qui placueraut etiam ipse (irmaret. 
T':eophilus igitur famosissimum Epiphanium circum- - 
veniens, el agnoscens sua vota proficere , etiam ipse 


velut blasphemum respuunt Origenem, pauca de bis 
dicere non videtur absurdum. Viles horiues, οἱ qui 
per semetipsos nequeunt apparere, vituperando me- 
liores esse 86 aliquid conantur ostendere. lloc passus 
est primo Methodius Lycia: Olympi civitatis episc"pus; 
deinde Eustathius pauci presul temporis , et post 
eum Apoliinaris, novissime Theophilus. Isti deroga- 
bant Origeni, et alii (ms. Santheod., etaliter] ob aliam 
causam ad accusationem ejus accesserunt. Methodius 
igitur cum multum derogasset primitus Origeni , 
postea velut ex penitentia miratus virum, in dialogo 
quem attitulavit Xenonem, sic ait : Sed quid amplius 
ego de illorum querimoniis faetis contra Origenem 


: loquor? Dum culpont eum pro quibus putant causis, 


collectis episcopis lilros damnavit Origenis, qui pene B οἱ nihil quasi male credentem de sancta Trinitate 


ante ducentos defunctus erat annos : non quia hu- 
jusmodi haberet intentionem, sed studens Dioscoro 
ejusque nocere sequacibus [mss., Dioscorum ejusque 
sequaces circumvenire]. Joannes au'em parvipendens 
quz» ab Epiplianio et Theophilo fuerant nuntiata, iu 
doctrina ecclesiastica laborabat, et in ea quidem 
florebat : nihil tamen de his qux contra eum cogita- 
bantur 8zxpe curabat. Cumque Theophilus jam maui- 
festo studere videretur ut Juannem episcopatu depo- 
neret , tunc etiam inimici Joannis Theophilum .sunt 
secuti ; et multi elerici, multi procerum palatii tem- 
pus invenientes opportunum, nitebantur ul. synodus 
Constantin »poli fierv t contra Joannem. Et hoc tom 
Jer epistolas sibimet quam per verba mandabant. 


Auxit igitur odium Joanni causa Severiani et Antio- (C 


chi episcoporum, quà supra relata est. SocRATES, 
lib. vi, cap. 9 et 10, p. 514. 


CAPUT XI. 
Quomodo Epiyhanius Cyprius Joanni (ue.it. inimicus. 


lost. paucum vero tempus Ejiphanius episcopus 
Con-tantinopolii yeiit, portans daumationem 358 
l;brorum Origenis. Quibus non quidem ipsum Ori- 
genem excommunicatum decreverant , sed libris 
ian'ummodo derogaverant. Egressus ergo ad basili- 
«am Sancti Joannis , niiliario ab urbe septimo con- 
ttiam, et. c-llecta ibidem celebrata ordina oque 
diacono, rursus venit in civitatem , eL invitationeun 
quidem Joaunis declinavit causa Tleopbili; in pro- 
pria vero inansione habitare magis elegit. Et vocans 
tunc prasentes episcopos , damnationem librorum 
Origenis le;eb.t eis. Et quidam habentes Epiphanii 
reverentiam subscribebant ; plurimi autem l:oc f.cere 
recusabant. Quorum fuit etiam Thieotimus Seythize 
przsul, qui ita respondit : Ego, inquit, o Ep'phani, 
neque ei qui dudum bene requievit injurias inf.ro, 
neque rem blasphemam tentare predumo, damoaus 
ea qux priores nostri respuere noluerunt; proinde 
neque malam doctrinam iu libris Origenis esse con- 
syicio. Tunc proferens libros ejus [ms. Santheod., ei] 
Origenis legit, et ecclesiasticas ex positiones ostendit; 
3€ postea procedens dicebat : Qui his contumelias 
infe: unt nesciunt senfetipsos. Ὡς ergo Theotimus, 
d: rectitudine famosissimus, C pipliauio respondisse 


e 


D 


reperiunt, ostenduntur in eo magis pietatis et recti- 
tudinis testimonia perhibere. Athanasius autem de- 
feusor Niczni concilii , libris propriis contra Arianos 
voce clara testem suz fidei hunc virum vocat, illius 
libros conjungens suis , et hzc dicens : Mirabilis, 
inquit, et laboriosissimus Origenes hoc de Filio Dei 
nobis testimonium perhibens, ait, cozternum eum 
asseverans Patri. lguorant igtur semetipsos deroga- 
tores Origenis, etiam laudatorem ejus Athanasium 
b'assphemantes. Hiec de Origene dicta sufficiant. 
Nune sequamur historiam. SocnarEs, lib. vi, cap. 11 
et 12. Edit. Christ. Vales. cap. 12 et 15, p. 518. 


CAPUT XII. 
Quomodo Joannes acceperit. Epiphanium. 


Joannes igitur Constantinopoleos indignatus non 
est «ur absque regulis in ejus ecclesia ordinationem 
fecerit Epiphanius; sed tamen rogabat uL inter epi- 
8copos cum eo maneret. Αἱ ille nec manere se cum 
eo, uec orare respondit, nisi Dioscorum et qui cum 
eo erant urbe depelleret, et ipse in librorum Origenis 
daainationem subscriberet. Joanne liec facere dilfe- 
rente, et dicente nou oportere ante catholicam co- 
guiionem aliquid lacere petulanter, ad hoc consi- 
lium ab inimicis Joannis Epiphanius instigatur. Cum 
csset in Apostolorum ecclesia celebranda collectio, 
procedere faciunt, Epipliauium , et eoram omui po- 
pulo Origenis damnare libros, et adjudicare, Diosco- 
rum ejusque sequaces, simul quoque derogare Joanni, 
velut eorum defensori. Hiec Joanui nuniiantur. Al- 
tera vero die dum jam venisset Epiphanius ad eccle- 
siam, liec per Serapionem verba inandavit : Contra 
regulas multa gessisti, o Epiphani! primum quidem, 
quia ordinationem fecisti in ecclesia sub meo jure 
constituta; deinde quia, me non jubente, in ea aucto- 
ritate propria sacra celebrasü ; rursus quia invitatus 
excusasti, et nuuc denuo in teipsum cou(iJis, Qua- 
propter observa ne turba nascatur in populo, et 
liujus rei. periculum ipse suscipias. Hxc dum audis- 
set Epiphanius, ab ecclesia formidatus abscessit. 
Cumque reveraurus esset ad Cyprum, ferunt quidam 
li:c eum mandasse Joanni : Spero quia uon morieris 
episcopus. At ille remandavit : Spero te ad tuam ja- 
triam non redire. llxc utrum vere dicta suit peselo; 


1175 


M. AURELII CASSIODORI 


4476 


aimnbotamen hunchatuere fiuem. Nam nec Epiphanius A in nullo culpantes, nisi quia vocatus noluit obedire, 


vivus pervenit ad Cyprum, sed in navi defunctus est, 
et Joannes post paululum episcopatu depositus est. 
SocmATES, lib. v1, cap. 15. Edit. Christ. Vales. cup. 
44, p. 520. 


CAPUT XIII. 


Cur Augusta gravius , et per quos Joanni facta sit 

inimica, et quomodo exsilio {ποτὶ} deportotus. 

Cumque Epiphanius discessisset , pervenit ad 
Joannem quoniam ÉEudoxia Augusta eum contra 
Joennem armasse!; et hinc accensus, linguze uber- 
tate sermonem fec:t in populo cunctarum mulierum 
*ituperaitiane plenum. llunc sermonem populus om- 
nis arripuit, quasi eontra Augustam prolatus essel, 
et ita pervenit 3d aures imperatoris, Quod Augusta 
cognoscens, velut injuriam suam Dnarravit impera- 
tori : dicens illius magis esse contumeliam qu:xe ejus 
uxori fiebat, Quamobrem gestum est ut Theophilus 
contra eum quam velociter synodum celebraret. Quod 
etiam Severianus simul agebat; erat enim adhuc ini- 
micus. luter boc Theophilus venit , multos simul 
episcoporum movens [ed. V., monens]. Confluebant 
igitur plurimi Joannis inimici. Aderant etiam quos 
ab episcopatu ;emoverat, Omnes ergo concorditer 
ia Chaleedona convenerunt, ubi tunc erat episcopus 
Cyr:inus, muita contra Joannum loquens, impium 
eum superbumque vocans. Episeopi vero delecta. 
bantur in talibus. Porro Maruthas Mesopotamenus 


episcopus, nolens Cyrini calcavit tunc pedem. At ille - 


dolore constrictus , Constantinopolim cum episcopis 
transire non potuit; alii vero su;t transvecti. So- 
CRATES, lib. vi, cap. 44. Edit. Christ. Vales. cap. 15, 
p. 921. 

Postea vero cum dolore laboraret ejus crus fre- 
quenter, est abscissum, qvia putredo pene omne cor- 
pus ejus invaserat, et in pedem alium jam serpebat. 
1s ergo post paululum te: pus est. defunctus. Scozo- 
MEN. , lib. vin, cap. 16, p. 719. 

Theophilo autem 3b Alexandria venienti nullus 
occurrit, nee solemni honore potitus est; erat enim 
apertissimus inimicus. Sed Alexandrini naut, qui 
tunc venerant cum frumentis, occurrentes, eum fa- 
vorabiliter susceperunt. Cumque 3559 venisset Con- 
stantinopolim, refutavit in ecclesiam introire; scd in 


Pumque hoc fuisset circa vesperam nuntiatum, po- 
pulus ad seditiones maximas excitatus est; et noete 
concurrentes, eum trahi ab ecclesia non sinebant; 
sed clamabant ut apud majus concilium de eo agita- 
retur examen, Porro jussio principis imm:nebat, 


* velociter euni ejici et exsilio deportari. Hoc 3gno- 


sceus Joannes tertia damnationis die circa meridiem 
semetipsum, populo ignorante, contradidit. Cogita- 
bat enim ne ulla propter ipsum seditio nasceretur. 
Et ille quidem exsilio ducebatur. [n populo auteee 
seditio importabilis est exorta, ita ut etiam multi 
inimicorum ejus misericordia moverentur : dicentes 
eum calumniam passum, queni paulo ante desidera- 
baut videre depositum. Quamobrem clamabant omnes 


B contra principem atque concilium sacerdotum , et 


maxime contra. Theoplilum. Non enim ejus machi- 
natio jam poterat latere, quz multis quidem indiciis 
apparebat; maxime quia Dioscoro ejusque fratribus 
mox post Joannis dejectionem  communicaverat. 
Tunc igitur etiam Severianus in ecclesia decens, 
ὁ anni derogabat, dicens : Etsi in nullo alio vita- 
perandus Joannes est, ejus tamen superbia crimen 
est damnationi sufliciens. Omnia namque peccata 
remittuntur hominibus, superbis autem Deus resistit 
(Jacobi 1v, 6), sicut sancta Scripture decent, So- 
CRATES, lib. v1, cap. 14. Edit. Christi. Voles. cap. 15 
el 16, p. 333. 


CAPUT AIV. 


ᾧ Quomodo Joannes sit reversus, et denuo a calumniato - 


ribus impeiitus. 

Orta igitur immensa seditione, populo discurrente, 
et ad ipsa regalia proclamante, Augusta permota ru- 
gavit imjeratore.n ut eum reverti pr:eciperet. Misso 
igitur tunc eunucho Bresone, etiam necessitas Joanui 
nolenti ut in civilatem ingrederetur imposita est. Eo 
siquidem remeante, cum malto ei lionore ad eccle- 
siam plebs occurrit. Et mox ut Joannes ingressus 
est, rogabant ut in episcopali sede res deret, et po- 
pulo orationem pacis impenderet. Quo refutaute at- 
que dicente quia hoc oporteret judicio fleri synodali, 
et eos qui damn. verant suam:sententiam revocaie, 
accendebantur [ms. Teod., accedebant] omnes vi- 


dere eum in loco proprio residenteni, et verba docto- 


una domo Augostarum vocabulo Placidiana tunc ha- p ris audire. Qui licet diu tardaret, przvaluit tameu 


bitavit. Hinc ergo coeperunt eontra Joannem movere 
eausas ; et non jam de libris Origenis memoria fere- 
batur, sed bas accusationes illicitas excitabant. flis 
jta praeparatis, convenieutes episcopi in suburbano 
Cbhalcedonensi quod Rufini nomine vocitatur, ubi est 
ín bonore Petri et Pauli apostolorum basilica con- 
Stiluta, evocaverunt Joannem, satisfacturum pro 
quibus acceusabatur, jusseruntque ut. cum co ve;i- 
rent Serapion et Tigrius eunuchus presbyter, et 
Paulus lector; isti enim simul accusabantur. Cumque 
Joannes evocautes velut. inimicos refutaret , univer- 
salem »ynodum fleri proclamavit. At illi nihil morati, 
quater eum evocoverunt. Qui cum noluisset accedere, 
sed synodum (ieri proclamaret, damnaverunt eum : 


populus, et eum in sede rc-idere episcopali coegit, . 
ct consucté orationem prabere paeis. Coactus etiam 
sermonem fecit in populo. H:ec causa aliai: przebuit 
inimicis occasionem. Et primo quidem de lleracli- 
dis oriinatioue [ms. Theod., ordiue] contra eum mo- 
vete dicebatur Theophilus quasstionem, ut Joannent 
bujus rei occasione deponeret. Verum  Heraclid..s 
non aderat, judicabatur autem veluti pr:e-ens, quasi 
quosdam injuste cxcidisset, catenisque vinctos mi- 
sissel in pompam Ephesi per mediam civita'em. 
Cumque pars Joannis diceret auditorium de^etre juste 
constitui, Alexandrini contendebant ut Heraclidis 
accusatores suscipereutur. Hinc ergo seditio et c:edes 
inter Constantinopolitanum populum ct Alexanári- 


unm 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER X. 


1178 


num vehemens est exorta, Ob quam rem plurimi A lusu recederetur, hoc non fecit ; sed impetu sui usus 


vulnerati, pauci etiam mortui sunt. Hic videns 
Theophilus, repen:e diffugit in. Alexandriam. Quod 
etiam alii fecerunt ep;scopi preter puces, qui per- 
sonam Joannis amplectebantur. His ita gestis, re- 
prehensibilis Theophilus est inventus. Cujus auxit 
invidiam, quod rursus Origenis libris inc: mberet. 
Qui duin ab aliquo fuisset interrogatus, quorno:lo ea 
qus abdieaverat rursus amplecteretor, ita respondit : 
Origenis libri similes sunt prato floribus universis 
pleno; quidquid ergo in eis bonum invenero, hoc 
decerpo; si quid vero mihi spinosum occurrerit, hoc 
quasi pungat omitto. Hxc ergo Theophilus ait, non 
considerans Salomonis sapieutissimi verba dicentis, 
quia verba sapientum sicut. clavi et aculei (Eccle. xii, 


11) sunt. Ob hanc crgo causam apud omnes Theo- B 


philus repreheusibilis videbatur. Porro Diíoscorus 
Hermopoleos episcopus post paululum ft:gx Theo- 
phil mortuus est, claraque sepultus in basilica apud 
]Mlicem constituta, ubi propter Joannem synodus fue- 
rat celebrata. Socnares, lib. vi, cap. 14 et 15. Edit. 
Christ. Vales. cap. 16, p. 394. 

Missus ergo tunc Joannes iu exsilium, ad orificium 
babitabat Pontii, quo! vocatur Hieron, Cumque per 
noctem terrsemotus civitatem regiam invasisset, le- 
gati matutino tetupore mittebantur ad eum, rogantes 
ut velociter reverteretur ad civitatem, et orationi- 
bue suis pericula reuoveret. Sed et alii post illos, et 
rursus alii destinati sunt, ita ut legatis Bosphorus 
impleretur. Quod dum fi.'elissimus populus agnovie- 
set, fluctus Proponidis navibus est opertus. Omaes 
enim oceurreruut cereos et lampades accendentes 
pro reversione pastoris. TukoponETUs, lib. v, cap. 
94, p. 2359. 

Interea cum Theophilus nivigio in llierapolim ad- 
venisset, mortuo ejusdem civitatis episcopo, Nilain- 
nionem monachum elegerunt cives. At ille cum cre- 
bro refugeret, ei Theopbilus suadebat i,e sacerdo- 
tium refutaret. Tum ille promi-it [ms. Lyr., respon- 
dit], dicens : Cras quod Domino placet implebitur. 
Altera vero die venientes ad cellam ejus cogebant 
eum. Tunc Nilamnion : Prius, inquit, oremus. Quod 
dum Theophilus laudasset, simul orabaut. Nilamnion 
aatem repente terminum vite cum illa oratione sus- 
cepit. Sozoues., lib. vin, cap. 19, p. 784. 


360 CAPUT XV. 
Qualiter Joanncs tractaverit. Augustam. 


Joannes itaque doctrinis occnpabatur, ordinavit- 
que Serapionem Heraclie Thracen.is episcopum. 
Unde contra eum majus odium excitatur. Post pau- 
lolum namque haec contigisse noscuntur. Auguste 
Eudoxiz statua argentea constituta est iu. columna 
porphyretica, chlamyde circumamicia; eratque po- 
sila nec proxime, nec longe ab ecclesia Sophis, 
quam plotez tantummodo dividebat iter. Illic ergo 
€onsuete lusus publicus occurrebat. Porro Joannes 
ad injuriam boc arbitratus Ecclesiz, consueta fidu- 
cía rursus suain arinavit linguam. Et cuin oporteret 
principes supplicationis verbo deflecterc, ut a tali 


eloquii, jubentes fleri talia lacerabat. Augusta vero 
rursus ad suam hac trahebat injuriam, et denuo 
praeparabat ut adversus eum synodus celebraretur 
episcoporum. Hoc sentiens Josnnes, ilam famosis- 
simam in ecclesia protulit homiliam eujus initium 
est : Fiursus. Herodias. vesanit, rursusque. turbatur ; 
denko saliat, denuo caput Joannis in mensorio conca- 
piscit accipere. Quod factum amplius ad iracundiam 
accendit Augustam. SocRATES, lib. vi, cap. 16. Edit. 
Christ. Vales. cap. 17 et 48, p. 526. 


CAPUT XVI. 
De insidiis que Joanni fiebant. 

Interea quidam homo comprehensus est qui Joan- 
nem volebat occidere; traditusque ad supyliciuia 
praefecto, a Joanne ne perimerelur ereptus cst. 
Postea vero etiam Elpidii presbyteri servus, cursu 
in episcopum accedens, eum interimere nitebatur. 
Et dum a quodam teneretur, et ipsum repente per- 
cussit, simul et alium astantem, et tertium. Tune 
clamore facto multis convenientibus, plurimos inter - 
emit, novissime tentus, et traditus est. Ex illo tem- 
pore Joaunem populus custodiebat noctibus et die- 
bus, ad ejus circumsedentes domum. SozonENx. , lib. 
viui, cap. 21, p. 187. 


CAPUT XVH. 


De secunda depositione Joannis, et de schismate facto 
propter euu. 


Post paululum vero aderaut episcopi Leontius 


C Ancyrz Galatiz, Awmonius Laodicie, Dre-on Thra- 


cie Philippen:is, Acacius Βαγοι Syri, et alii qui- 
dam. His prxsentibus accusatores prisci denuo mo- 
vebantur. Joanues itaque confidebat in talibus, ro- 
gans ut accusatio decenter flagitaretur. Cumque su- 
pervenisset festivitas natalis Salvatoris, imperatur 
solemniter ad ecclesiam non occurrit; sed manda- 
vit Joanni quia ei non communicaret, nisi crimini- 
bus prius exueretur. Cuimqne pro seeuritate Joannis 
accusatores ejus valde perterrerentur, pr:esentes 
eyiscopi nihil aliud requirebant, nisi quia post depo- 
Silionem non servato decreto concilii resedisset in 
sede. Cumque ille responderet quia sexaginta quin- 
que episcopi communicantes ei decrevissent, Leon- 
tius et alii reclamabant dicentes : Sed plurimi te, o 


D Joannes, deposuerunt. Cumque denuo Joannes hanc 


regulam non orthodoxorum Ecclesie, sed esse (ir- 
maret Arianoruin ; nam in Antiochia congregati pro 
damnatione fidei de consubstantialitate prolat, odio 
Athanasii hanc regulam protolerunt, tunc illi non 
recta satisfactione condemnaverunt eum : non intel- 
ligentes quia, dum hae regula uterentar, Athana- 
sium quoque deposuerunt. IIzc aeta sunt circa festi- 
vita'em pascha. Mandavitque imperator Joanul non 
se posse ad eccle:iam venire, quia eum duo concilia 
eondemnassent, Vacabat ergo Joannes, et nequa- 
quam in ecclesiam descendebat. Mox igitur omnes 
ei faventes ab ecclesia recedentes, Pascha quidem 
jn thermis que Conpstantinianz vocantur. celebrave- 
runt. Cum quibus plurimi episcoporum, pr. sbytero- 


, 


1179 


M. AURELII CASSIODORI 


1180 


rum, et sacri ordinis clericorum commoti sunt ; col- À scripto Joanni nomine, postea susceperunt. Turo- 


lectiones [ms. Lyr., collectas] seorsum per luca di- 
versa celebrantes : unde e'iam Joannite vocati sunt. 
Porro Joannes duobus mensibus nusquam processit, 
donec princeps eum duci juberet in exsilium. Et ille 
quidem tractus ab ecclesia, ducebatur. Quidam vero 
Joannitarum ea die ecclesiam incenderunt. Qua ar- 
dente flans ventus etiam basiijicam senatus pariter 
comprehendit. Quod actum est vicesima die Januarii 
meusis, consulatu llonorii sexto et Aristenis ( An. 
Dom. 404). Ob quam rem Optatus prefectus urbis, 
dum p'ganus essct, odio Clristisnorum plurimos 
Joannitarum diversis tormentorum generibus lania- 
vit. SoecmaTES, lib. vi, cap. 16. Edit. Christ, Vales. 
cap. 18, p. 526. 


CAPUT XVIII. 
De exsilio et morte Joannis. 


Joannes igitur non &olum e civitate pulsus est, 
sed etiam ip quamdam parvulam civitatem atque de- 
sertam Arnienix Cucusum destinatus est. Inde rur- 
sus ad Pityuntem, ubi fines sunt Ponti imperiique 
Romani, qus loca crudelibus barbaris sunt vicina. 
Sed cleinens Dominus non permisit victorem athle- 
tam per loca talia diu morari. TugoponnTUs, lib. v, 
cap. 94, p. 240. 

Inter hec Innocentius Romanus antistes, audiens 
de Joanne, et moleste ferens, volensque genera!e 
celebrari conciliuin, scripsit Juanni et clero Constan- 
tinopoleos, quod non oporteret Joanni successorem 
dari, nec ejus clerum alii parere pontifici, quas pro- 
lixitatis causa ncn transtuli, Ajunt. enim Joannem, 


cum exsilio duceretur, per visionem coguovisse 


diem qua inoriturus esset , ostensam sibi a Basilisco 
martyre in Coimnanis : ubi cum esset itinere fatiga- 
tus, dolorem capitis non ferens et ardorem solis, 
vitam longuore finivit. SozouEs., lib. vut, cap. 26 et 
28, p. 193 et 798. 

Quarta. decima die Septembris mensis, consulatu 
Honorii septimo et Theodosii secundo (An. Dom. 
407). S chars, lib. vi, cap. 19. Edit. Christ. Vales. 
cap. 21, p. 529. 


351 CAPUT XIX. 


Quomodo lilyricum et Occidens propter Joannem. ab 
orientalibus se suspenderint episcopis. 

Hujus ijitur injustitia causas abominati sunt prx 

cipue Europ: pontifices ; ab corum namque se sus- 

penderunt commuuione ; pariter omnes Illyrici cjus 


X partis eff.cti sunt. Orientales autem plurimi quidem 


injustitiam declinaverunt ; corpus tamen Ecclesia 
dividere noluerunt. Verum inoriente illo omnium 
doctore terrarum, non prius -occidentales episcopi 
Agyptiorum et Orientalium, Bosphorensium atque 
Thracensium sunt amplexi cominunionem, quam il- 
lius sacratissimi viri nomen inter prz decessores po- 
neretur episcopos. Et Acacium. quidem, qui post 
eum ordinatus est, nullo babuerunt.serinone dignuni. 
Atlicum vero Arsatii successorem, legationem crebro 
iitentem, et pacis pi;nora postulantem, diptychis 


x 


DORETUS, lib. v, cap. 54, p. 240. 


CAPUT XX. 
De ordinatione Arsatii Constantinopolitani et ejus odio 
propter Joannem. 
Transactis itaque diebus paucis, Arsatius Constan - 
tinopoleos ordinatur episcopus, Nectarii frater, valde 
longzvus, et ultra octoginta aanorum habens, qui 


. mansuetissime nimis regebat episcopatum. SocaATES, 


lib. v1, cap, 17. Edit. Chris'. Vales. cap. 19, p. 338.. 
Cujus opinioni (ms. et ed. V., opinio] derogavit 
postea, quod de Joannis amatoribus agebatur. Nam 
dum Arsatio communicare nollent, nec oratiunem 
babere communem ; sed, sicuti dictum est, seorsum 
et per loca secreta ultima civitatis, sacra celebrarent, 
hzc ille renuntiavit imperatori. Cumque jussisset ut 
eos mauu militari turbaret, lapidibus atque fustibus 
populum convertit in fugam. Nobiliores autem et 
proniores in amore Joannis redegit in carcerem. 
Porro mili'es, ut assolet, accepta fiducia, predam 
cirea mulierum ornamenta faciebant, zonas aureas, 
dexiralia, monilia, lavatoria [ms. Lyr. et ed. V., li- 
batoria], annulos, diademata, et cum ipsis auribus 
earum auferentcs inaures. Ob quam rem turba mazi- 
ma et gemitus in civitate provenik Nec sic tamen 
illi afectum deposuere Joannis; verum publice plu- 
rimi convenire nec in platea, nec in balneo prasu- 
mebant. Quibusdam etiam erat domi quoque manere 
periculosum, ita υἱ civitatem  declinarent ; multi 
siquidem viri plurimzque mulieres nobili genere 
precreatz, virgiuitatle atque virtute vi':e laudabiles, 
fugerunt. SozoxEx. lib. vin, cap. 25, p. 789. 

Eo tempore etiam graudo vehemens Constantino- 
poli et circa ejus suburbaua descendit. Quod factum 
est consulatu eodem llonórii sexto et Aristenis (An. 
Dom. 404), d:e tricesima Septembris mensis; quod 
dicebant Dei iracundia gestum, eo quod sine juicio 
Joannes fuerat condemnatus. Quibus verbis cremen- 
tum dedit mors August:ze continuo sub ecuta, Quarta 
namque die post grandinem est defuncta. SocBATES, 
lib. vi, cap. 17. Edit. Christ. Vales. cap. 19, p. 528. 

Tunc enim et Cyrinus Clialcedonensis episcopus, 
qui Joannem crebro laccraverat, secto pede defunctus 
est. SozouEs. lib. vin. cay. 16, p. 784. 

Alii tamen dicebant Joannem lioc juste perpessum, 
eo quod imul'as ecclesias Novatianorum, (Quartodec:- 
manorum et aliorum tulisset | Ed. V ., abstulisset] hae- 
reticorum. SocnaTES, lib. vi, cap. 17. Edit. Christ. 
Vales. cap. 19, p. 528. 

CAPUT XXI. 
De Eutropio lectore, propter. Joannem in. carcerem 
conjecto. 

Eo siquidem tempore !cctor Eutropius est deten- 
tus, quasi et ipse in ecclesiam misisset ignem. Qui 
dum mnlta fuisset tormenta perpessus, redactus in 
carcerem, post paululum est defunctus. Quid autem 
de eo contigerit existimo esse meiorandum. Quidam 
vidit in somnis astitisse altari virum puleliritudine et 
magnitudine degoratum , quasi in honore martyris 





1181 


HISTONMA TRIPARTITA. LIDER X 


11592 


Stephani consistentem et quasi cogitantem, eo quod A gata usque ad Carenos et Phaniciam venientes, ur- 


boni viri nusquam invenirentur, atque totain se cir- 
cumire civitatem, et nisi Eutropium nul'um penitus 
inveuisse. Cumque is qui viderac évigilasset, som- 
nium retulit fidelibus viris. Deindc requirens eos qui 
a prefecto comprchensi fuerant ct verberibus mace- 
rati, invenit Fy;itropium, eique retulit visionem. Αἱ 
ille lens, orationem sibi dari ab eo qui viderat im- 
ploravit. Cumque diversos przfectus affligeret, nec 
personas incendi reperirct, etiam mulieres quasdam 
teneus suadebat ut episcopi communionem amplecte- 
rentur Ársatii, et multe quidem declinaverunt ; 
Olympias autem injustum credens nequitia satisfa- 
cere, d. xit : Adjice mihi calumniatores, et violentias 
majores impone ; mibi vero fas non est communi- 
care, et ea facere quz piis non licet perpetrare. 
Quam du:n nequisset declinare pra-fectus ut coinmu- 
nicaret Arsatio, tunc dimissam, et post paucum ten- 
tà, multo nudavit auro : boc modo credens ejus 
frangi constantiam. Eo tempore Tigrius presbyter 
ve:te nudatus et dorso casus, ita trensus e-t, ut pe- 
dum ejus ac manuuin articuli solverentur. SoZOMEN., 
lib. vni, cap. 34, p. 191. 


CAV'UT XXII. 
D» morte Ars-tii εἰ ordinatione pontificis Attici. . 
Arsatius itaque, cum paueum vixisset tempus, de- 
functus est consulatu. sequenti Stiliconis secundo et 
Anth^mii [An. Dom. 405] , undecima die Novembris 
mensis. Quo moriente, de epi-copatu Constautinopo- 
litauo magna coepit esse contenti». Et propterea cum 


quatuor vacássent imeuses, sequenti consulatu Arca- C 


dii 8. xto ct Probi | An. Dom. 406], Atticus ordiuatur 
episcopus, gcnere Armenius, habitu monachus, a ju- 
ventute 83 naturali sapientia decoratus. SOCRATES, 
lib. vi,cap. 18, p. 214. 


262 CAPUT XXIII. 
De successione diversorum patriarcharum. 

interea cum Siricius quineue annis Romauorum 
rexisset episcopatum, Anastasius ei successit. Post 
quem Innocentius pontificatus jura suscepit. Defun- 
cius quoque est etiam l'lavianus, non con-entiens in 
dammaiione Joannis. Flaviano moriente, Porphyrius 
Aunt.ochenun suscepit episcopatum. Et quoniam plu- 
rim; contra Joannem consenserant, proplerea in Con. 
stantinopolitana urbe multa divisio fata est, ita ut mis- 
815 apud semetipsos plurimi celebrarent, et scand.la 
provenirent, quouiam propter gratiam Arsatii atque 
l'orphyrii, nec non et Theophili Alexandrina civita- 
t 8 episcopi, dudum. studio procerum posita lex fue- 
rat, jubens omues iu ecclesiam couveuire, et qui non 
communicarent procul expelli. SozowEN., lib, win, 
cap. 24, p. 192. 

CAPUT XXIV. 


De c.ncussionibus quas IET reipublice in[ere- 
uut, 


Eo tempore cum discordia sacerdotum etiam res- 
publica magnis concus-ionibus turbabatur. llunni 
namque transeuntes Istrum, Thraci,em devastbant. 
lauri: quoque latzoncs maxima multitudine eongre- 


bes δὲ vicos in medio positos depopulati sunt. Per 
idem tempus Stilicon magister animorum erát apud 
Honorium tnagna przditus potestate, habebatque sub 
se Romanorum plurimos atque gentilium. Qui con- 
tractis inimicitiis eum Arcadii ducibus cogitahat con- 
gredi contra eos. Tunc ergo agens cum llonorio, Ala- 
ricum iegein Gothorum fecit ordinari m'gistrum mi- 
litum, et accessit adversus lllyricum, eique Jovium 
[ms. Lyr., Jovianum] praefectum constituit, ut arma 
contra Romanos attolleret, ac provinciales Honorii 
subderet ditioni. Et eum Alaricus barbaros sul se 
constitulos et per Dalimatias habitantes congreg:sset, 
venit ad Epirum, ubi tuulto tempore commura us, 
reversus est in Italiam : quia cum discedere voluis- 


p 5e, Honorii litteris est detentus, sicut ipse confessus 


est. SuzousN., lib. viu, cap. 25, p. 7932. 


CAPUT XXV. 

Quomodo Alexander Antiochenus episcop«s discor- 
dantem populum ad unitatem revocaverit Ecclesie. 
ΕΔ tempestate Cyrillus Theophili consobrinus , 

Alexandrinum suscepit episcopatum. Hierosolymo- 

rum Ecclesie praesidebat Joavnes, vir mirabilis, sue- 

cessor Cyriili; Antiochiz autem Alexander, vir ser- 
mone doctus, et virtutem ostendens magnis operibus. 
ls enim Porphyrio succedens, qui post Flavianum 
fuerat ordinatus, multa reliquit monimenta clemeu- 
tie. Flavianus equidem sapientiz subtilitate florebat. 
Porro sac:zatissimus Alexander conversatione sume 
moque pliilosophi:e eloquio, et plurimis bonorum be- 
neficiis abundabat. 15 namque etiam partem Eusta- 
εἰν (quam dudum Pauliuus f'ectere non potuit, nec 
post illum Evagriu:s), prec. bus usus, catero corpori 
copulavit, egitque festivititem cujus similem nemo 
potuit aliquando videre. Nam dum omnes fideles 
sumpsissel sacerdotes simul et populos, ve.it ad lo- 
cum ubi Eustathiani congregabantiur , sumens ;ue 
psalle:ites, et unum canticum sub quada: conzruen- 
ija pradicante-, a porta ultima civitatis usque ad ma- 
jorem ecclesiam tolam plateam comjlevit bomini- 
bns, et ostendit fluvium ratioualem, et ad instar flu- 
minis decurrentis. lec Judzi videntes, et Ariani, 
et parva reliquie paganorum, ingemuerunt, consi- 
derantes a'ios fluvios in mare Ecclesi: concurren- 
tes. 15 ergo pontifex Joannis magni vocabulum in 
ecclesiasticis diptychis primus inseruit. TuEoDoRE- 
TUS, lib. v, cap. 59, p. 241. 


CAUUT XXVI. 


Quomodo corpus Joannis Consian:inopolim fuerit re- 
vocatum. 


liujus doctoris reli uix sequen tempore in re- 
giam devectx:e sunt civitatem. ltursumque lidelissi - 
mus populus per pelagus, quasi per terram currens, 
undas Diospbhori lau padibus et cereis ol. velavit. lunc 
ergo th«ssurum illi civitati recondidit imperator. 
Qui sui avi et vocabulum sortitus es', et pietatem 
servat inviolabilem. Is in ejus loculo dcfigens ocul»s 
atque frontein, pro Arcadio et Eudoxía. gen'toribus 
supplicavit, ut ignoranter deliuquentibus veuisu 


1185 


M AUREL!II CASSIODORI 


$136 


condonaret. Dudum enim mortui sunt ejus parentes, À Juces vero venientes, et congregan!es exercitum, et 


huuc orphanum relinquentes. Sed patrum et proge- 
nitorum Deus experimenta pupilli eum sentire non 
pertulit. Nam.et pie nutriri fecit, et sine concussio- 
nis metu custodivit ejus imperium atque tyrsonorum 
consilia refrenavit. TmEoponETUS, lib. v, cap. 206, 
p. 243. | 


CAPUT XXVII. 
De laudibus Theodosii janioris. 

ls enim beneficiorum semper memor honorabat 
beneficii largitorem, habebatque participes hymno- 
yum sorores, servantes conversatione virginitatem, 
et epulas [Ed. Niv. et Frob., delicias] maximas judi- 
cantes sacrorum meditationes eloquiorum, thesau- 
ruin inadibilem [Ed. Niv. et Frob., inauferibilem| 
«stimantes manus cgentium. Verum ipse princeps mul- 
tis etiam aliis prz:coniis adornatur, maxime vero cle- 
mentia, mansuetudine, animi tranquillitate, nunquam 
recipiens tempestatem fide vera atque probabili ; cu- 
jus indicium nos convenit ostendere manifestum. 
Quidam vir conversatione quidem monachica, sed 
asperior consilio, adiit imperatorem pro aliqua causa 
rogans. Cumque hoc crebro fecisset, nec ea pro qui- 
bus rogaverat impetrasset, eum ab eccle.iastica com- 
munione prohibuit, et imposita ei obligatione disces- 
sit. Verum fidelissimus imperator ad palatium 
Teversus, tempore prandii astantibus pransoribus 
ait, non se sumpturum cibum nisi prius ejus vincu- 
lum solveretur. Ob 369 quam rem misit ad civita- 
tis episcopum, rogans ut juberet ei qui ligaverat, 
quatenus ejus vincula vesolveret. Cumque dixisset 
episcopus non debere a quolibet obligationem reci- 
pere,'et mandasset quia solutus esset, ille tamen 
ejus nou suscepit solutionem, donec qui ligaverat 
inulto labore requisitus, ei communionem quag pro- 
hibuerat reddidisset. Idolorum igitur templa, 40:8 
fuerant derelicta, a fundamentis evelli fecit, ut po- 
$teri neque vestig um erroris pristini reperirent. 
Hunc enim sensum etiam in sua lege conscrip-it. 
Quando igitur Roilas, dux Scythis, transivit Istrum, 
et cum innumero exerciiu. vehementer Thracias de- 
populatus est, ipsamque regiam civitatem obsidere 
se ct subvertere minabatur, supernis jaculis atque 
fulminibus eum majestas divina percutiens, et ipsum 
et omnem simul concremavit exercitum. TugoponE- 


TUS, lib. v, cap. 96. Edil. Christ. Vales.cap. 56 e157, D 


p. 242. 


CAPUT XXVIII. 
De miraculis contra Persas gestis. 


Tale aliquid a Domino ejus consolatore etíam Par- 
thico prelio gestum est. Nam cum illi Romanos va- 
care cognovissent, et civitates in con(inio constitutas 
debellarent, pacisque pacta transcenderent, vastatis 
finibus nemo ferebat auxilium, Imperator namque de 
pace przsuimens, duces el milites ad alia bella dire- 
xerat. Tunc ergo imbre vehementissimo el grandine 
" depo:ita, ulterius eos Deus accedere non permisit, 
equ. rumque [»d., eorum] ligavit cursum, ita ut vi- 
ginti diebus to'idém ambulare stadia non valereut. 


in priori bello ohsidentes urbem, imperatoris vocabulo 
nominatarn, reprobi inventi sunt. Cumenim plus quam 
tríginta diebus Gororanus rex predictam undique 
obsideret civitatem, et multa machinamenta construe- 
ret, et turres contra muros civitatis execlsas zedifi- 
caret, solus Eunomius, sacratissimus ejus civitatis 
episcopus, restitit, et impetum moliminis eorum ma- 
china:que destruxit. Et licet duces nostri hostibus 
bellando cessissent, et obsessi cives resistere non au- 
derent , iste solus pugnando sine vastatione servavit 
rivitatem. Unus itaque pariis hostilis vir dum consuete 
blasphemaret, et apsacis atque Sennacherib vetba 
profunderet, et cum vesania minaretur sacrum se con- 
erematurum templum, ille vir sacratissimus non 


B ferens hujus. insaniam, jussit balistam [ed. V., arcu 


balistam| poni juxta propugnaculum quod apo-toli 
Thomas habebat vocabulum; et meximo in eam 
lapide coaptaio, in nómine, inquit, ejus qui est 
blasphematus, lapidem tenso arcu dimitiite. Tunc la- 
pis dimissus veniens usque ad faciem nefandissime 
blasphemantis, vultum ejus valde corrupit, caputcon- 
trivit, cerebrumque in terram dispersit. Hoc dum dux 
exercitus cognovisset, qui se civitatem capturum esse 
minabatur, siluit, et rebus ipsis vicium se esse 110- 
fessus est, e metuens quasivit pacent. Sic ergo om- 
nium rex fidelissimum hunc principem conservavit, 
cum et iste servitutem profiteatur, et competens of- 
ferat Domino min' sterium. TuroponETUs, lib. v, cap. 
$6. Edit. Christ. Vales. cap. 51, p. 245. 


CAPUT XXIX. 
De successione pontificum. 

Juter hzc Innocentio mirabili Romana: urbis an- 
tistiti successit Bonifacius, Bonifacio Zozünus, Zozi- 
moCeelestinus. Hierosolymis vero post Joannem Pray- 
lius susce,it Ecclesix przrsulatum. Verum in Áuti :- 
chia post sacrum Alexandrum Theodotus castitaus 
speculum, Ecclesiz pont.fex ordinatur, mansuetudine 
et puritate conversation 8 ornatus. Is enim cobortem 
Apollinaris sacris ovibus miscuit, rogans eos ut uni- 
rentur ovilibus. Ea siquidem tempestate lsdigeruis 
Persarum rex contra Ecclesias pro hujusmodi causa 
bella commovit, Tugopo&ETUS, lib. v, cnp. 57. Edit. 
Christ. Vales. cap. 98, p. 241. 


CAPUT XXX. 
De virtutibus Abdie apud Persas episcopi. 

Abdas quidam erat ep:scopus plurimis virtut'hus 
ado: natus. Is non mediocriter usus zelo divino, pyrea, 
id est focum eorum, seu Vestam, destruxit. l'yrea 
namque pagani vocant templa in quibus iga' m ser- 
vant; Deum enim arbitrantur ignem. Hoc dum rex 
cognovisset a magia, evocavit Abdam; et primo qui- 
dem mansuete culpavit factum, przecipiens οἱ pyreum 
rursus zdificaret. lllo resistente, et se hoc nequaquam 
facere conürmante, universas se rex destructarum 
interminatur ecclesias ; cnjus interminationem termi- 
nus subsecutus est. Nam prius illum virum occidi pr:e- 
cipiens, destrui quoque ecclesias imperavit. Ego si- 
qyidem destru:tionem Vestir. non reor opportun 








1185 


IlSTORJA TRIPARTITA. LIDER X. 


1156 


commissam ; neque enim sanctus Apostolus, dum ve- A eum ad se jussit adduci, et ex lineis vestibus one- 


nisset Athenas, et civitatem repletam idolis conspe- 
xisset, aras ab illis honoratas destrux't; sed ratione 
gnorantiam redarguit, et veritatis jara monstravit, 
Quia vero destructum templum rezdificare noluit, 
sed necem magis elegit, nimis admiror, et plurimis 
eum honorandum coronis existimo. Tale est enim 
ignem adorare, quale ejus zdificare templum. Ilinc 
ergo sumens tempestas initium, szvissime atque fe- 
rociter circa pietatis alumnos intumuit, et triginta 
jugiter apnis (luctuatio dira permansit, a magis ve- 
luü quibusdam procellis agitata. Magos enim appel, 
lant Pers: eos qui elementa deificant. Quorum fabu- 
las in alia conscriptione monstravimus, in qua borum 
interrogationibus dignas solutiones obtulimus. Goro- 
ranus itaque, fllius lsdigerdis, adepto post patris 
mortem imperio, etiam contra Christianam pietatem 
bella suscepit. Quas enim tormentorum species et 
suppliciorum adinventiones piis intulerit, non est (a- 
cile nunc narrare. Aliorum namque manus excoriave- 
runt, aliorum dorsa, aliorum capita, a fronte inchoan- 
tes usque ad cervices nuda eute reliquerunt. Alios 
sectis per medium calamis nudos operientes, et ipsas 
sectiones calamorum carnibus aptanites, a capite usque 
ad pedes funibus st:ingentes, postea calamos ex eo- 
rum membris violenter trahebant ; ut acutz sectiones 
calamorum dum traheban!ur, eorum carnes secarent, 
3G et tormento amarissimos dolores inferrent. 
Deinde fodientes lacus, et eos undique obturantes, 
soricum majorum greges in eis miserunt, eisque pa- 


riri. Deinde putans quia tam pr:ecedeuti afflictione 
quam ejus miser»tione molliretur : Vel nune, iuquit, 
illa obstinauone privatus, nega filium fabri. At ille 
Dei zelo completus, dirupit vestem οἱ jactavit, di- 
cens : Si propier hoc me putas a pietate recedere, 
habe donum cum impielate quam possides. Hanc ejus 
fortitudinem contemplatus, nudum eum a suo proje- - 
cit imperio. TugoponETUus, lib. v, cap. 58. Edit. Christ. 
Vales. cap. 39, p. 246. 


CAPUT XXXII. 
De Sanne apud .Persas confessore. 


Sannen [ms. Santheod., Samin] quoque mille fa- 
mulorum dominum resistentem sibimet, negare Crea- 


p torem omnium non ferentem, requirens quisnam ser- 


vorum ejus esset sxvissimus, ei aliorum servorum tra- 
didit dominatum; cui etiam ipsum quoque dominum 
servire praecepit, simul et ejus uxorem : per ho: 
putans propugnatorem se flectere veritatis. Sed sje 
sua deceptus est. Habebat enim ille domum in petra 
constructam. TnEopoRETUs, lib. v, cap. 38. Edit. 
Christ. Vales. cap. 59, p. 247. 


CAPUT XXXIII. 
De Benjamin Persico diacono ejusque martyrio. 
Benjamin etiam diaconum comprehendens, clausit 
in carcerem. Cumque duo transissent anni, superve- 
nit legatarius Romanorum pro aliis causis ac'urus. 
Et dum hxc cognovisset, postulavit a rege ut dimit- 


bulum athletas dederunt pietatis : ligantes manus C; feretur diaconus. Porro rex jussit ut promitteret 


eorum et pedes, ne possent a se bestias removere. 
Sed et alia tormenta szviora nimis exercuerunt, ba- 
beutes doctorem veritatis inimicum. Sed non potue- 
runt athletarum devincere fortitudinem. Sponte nam. 
que currebant, ut occasione hujus mortis incorrupti- 
bilis vitae dona perciperent. Duoruin tamen aut trium 
memorabor, ut per hos reliquorum fortitudo monstre- 
tur. TukoponETUS, lib. v, cap. 98. Edit. Christ. Vales. 
cap. 39, p. 245. 


CAPUT XX3I. 
De llormisda apud Persas nobilissimo confessore. 


llormisdas quidam valde nobilis apud Persas erat, 
qui patrem przfectum habuerat. Hunc dum rex agno- 
visset esse Cliristianum, deduci fecit, οἱ imperavit 
ui salutarem negaret Deum. At ille : Nec justum, in- 
quit, nec uiile przcipis, imperator. Nam qui docetur 
uL Deum omuium facile contemnat ac dencget, facil- 
lime quoque spernit imperatorem, cum et ipse sit 
porticeps naturze mortalis. Et si summo supplicio di- 
gus est qui tua sceptra contempserit, imperator, 
multiplicibus tormentis subdendus est qui cunetorum 
negaverit Creatorem. Αἱ imperator cum debuisset mi- 
rari prudentiam, fortissimum divitiis el dignitate nu. 
davit athletam, jussitque ut nudus traheret. camelos 
exercitus. Cumque plurimi transissent dies, respi- 
ciens de superioribus imperator, vidit illum emineu- 
tissimum virum, solis radiis inflammatum, et pulveris 
squalore compl.:tum; patrizque nobilit:tis memor, 


Benjamin quía nulli magorum doctrinam Christia- 
nam predicare prxsumeret, et dimitteretur exire, 
Tum legatarius quidem cu-todire Benjamin qu:e rex 
preceperat compromisit. Benjamin autem audiens - 
monita legatarii : Impossibile est, inquit, non me 
participare lumen aliis, quod ipse percepi. Quanto 
enim supplicio dignus sit qui talentum abscondit, 
sacra Evangeliorum testa:ur historia. Sed rex horum 
tunc niliil agnoscess, jus-it eum absolvi a vinculis. At 
ille praedicare nuHatenus quiesccbat; et capiens eos 
qui ignorentiz caligine tenebantur, intelligibili luci 
jugiter offerebat. Cumque transiaset annus, regi gesta 
ilius nuntiantur. Tunc deductum ad se, negare jus- 
sit quem adorabat Deum verum. ille requisivit a rege, 


p dicens : Quo dignus honore est qui suum derelin- 


quens reguuin, invadere studuerit alienum? Cumque 
dixisset rex : Morte novis-imoque supplicio, sap'en'is- 
simus vir ille respondit : Quid ergo nou juste patia- 
tur homo qui factorem mundique creatorem, nutrito- 
rem ac salvatorem desereus, unum conservorum 
suorum deificare voluerit, et debitum illi cultum isti 
magis obtulerit? Jis sermonibus rex accensus, vi« 
ginti calamos acui, et totidem ungu bus digitorum 
ejus mapuum atque pedum pra: epit iofigi. Cumque 
hoc supplicinm ab eo derideri conspiceret, alium 
rursus calamum acutum in e;us femore, unde humana 
origo descendit, jussit immitti. Cumque crebro eji- 
ceretur, et rursus induceretur, ineffabiles ei doleres 
operabantur, Post lioc vero supplicium imp:us atqua 


4 





1137 


M. AURELII CASSIODORI 


1188 


ferex virgam grossam, spinis undique plenam, per A pascua divinis ovibus przparavit. Cujus frater Poly- 


ejus meatuni jussit. induci, ut hec modo spiritum 
fortissimus decertator emisissel. Sed et alia multa 
ab illis impiis sunt pr.esumpta. Nec tamen mirandum 
est quia illorum ferccitatem et impietatem longani- 
miter Deus omnium patiatur, quando ante imperium 
maximi Constantini quicunque fuerunt Romanorum 
imperatores, contra veritatis ministros [ms. Lyr., pre- 
dicatores] vehementer iusanierunt. Diocletianus vam- 
que Passionis salu'aris die, in omni imperio Roma- 
norum destruxit ecclesias. Sed novem transactis 
annis iste quidem denuo floruerunt, et multiplicem 
magnitudinem ac pulchritudinem. susceperunt. [lle 
vero post rabiem sux impietatis exstinctus est. Nam et 
bella hujusmodi futura Dominus przdixit, et Eccle- 
eix victoriam prxdicavit. Nos tamen ipsz Quoque res 
edoce:;t quia p'us nobis utilia sunt bella quam pax : 
quia pax delicatos nos faci!, remissos et timidos; 
porro bellum et mentem acuit, et prxsentiía tanquam 
trans^untia contemnere persuadet. Sed liec quidem 


etiam in alio opere crebrius enarravimus. TuEopoat- . 


TUS, lib. v,cap. 58. Edit. Christ. Vales. cap. 59, p.247. 


465 CAPUT XXXIV. 


De Theodoro Antiocheno episcopo, et Theodoro Mop- 
suesteno pontifice. 


Illo quoque tempore quo sacratissimus Theodotus 
Àntiochenam regeb t Ecclesiam, Theodorus Mop- 
suestise quidem episcopu:, sed totius doctor Ecclesix, 
dum eontra uviversam cohortem h:reticorum for- 
titer dimicasset, terminum vite sortitus est. Is enim 
Diodori quidem magni doctrina potitus est. Joannis 
vero sacratissimi fuit socius atque cooperator. Com- 
muniter enim Diodori pocula spiritalia sunt adepti ; 
qui sex et trigints annis mansit in przsulatu, et 
contra Arii Eunoniique acies fortissime preliatus cst, 
insidiasque latronis Apollinaris exstinxit, optimaque 





clironius Apamienam re»it Ecclesiam, et gratia ser- 
tionis et claritate conversationis ornatus, TnEkopoRE- 
10s, lib. v , cap. 59. Edit. Christ. Vales. cap. 40, p. 248. 


CAPUT XXXV. 
De fine imperatoris Arcadii. 

Non multo post tempore quam Joannes defunetus 
est, moriur et Arcadius imperator, vit mits et 
quietus, et circa finem vitae pro hujusmodi causa ve- 
nerabilis 2stima:ur. lu urbe Constaminopoli domus 
est maxima habens coguomeu Carizm, id est nucis. 
Est enim in ejus domus vestibulo arbor nucis in qua 
sermo est, eo quod fuerit appensus martyr Acacius et 
defunctus. Ob quam rem etiam oratorium ilic est 
vedificatum. tunc Arcadius videre volens, ad oratio- 
nem venit, votoque completo reverte*atur. Proinde 
cuncti circa oratorium habitantes, volentes imperato- 
rein videre curreban!, et alii. quidem foras domum 
prxcesserant, ut melius aspectum principis et ordi- 
nem viderent obsequii ; alii vero sequebantur. Duimn- 
que omnes cum muliertbus atque filiis, simul et man- 
cipiis extra dumum fuissent egressi, repente maxima 
domus oratorio cohzreus subito tota corruit, clamor- 
que cum admiratione seculus est, quoniam orat:a 
principis tantos homines a ruin: imminentis peri- 
culo liberasset. Arcadius itaque, relicto annorum 
octo filio Theodosio, de quo jam complura sunt 
narrata, defunctus est consulatu. Bassi et Philippi 
(An. Dom. 4v8), prima die Maii mensis, anno se- 
cundo ducentesima non»gesinre sepiimzx: olympia- 
dis. Ils ergo cum patre quidem Theodósio tredecim 
regnavit annis, post mortem vero patris quatuor- 
deciin. Vixit annis triginta et uno. SOCRATES, lib. vi, 
cap. 21. Edit. Christ. Vales. cap. 295, p. 552. 


LIBER UNDECIMUS. 





866 CAPUT PRIMUM. 


Quia Theodoiii junioris imperium pre[ectus regebot 
Anthemius. 


Arcadio igitur imperatore defuncto, llonorius 


quidem ejus fra:er partes regebat Ilesperiss ; orien- D 


tales autem provincizx sub ditione manebant Theodo- 
sii junioris, cum e set annorum octo, Authen io 
prafecto omnia disponente. Erat enim iste nepos Phi- 
lippi, qui Paulum episcopum sub Cons!antio ab Ec- 
cles. expulerat et Macedonium  introduxerat. [8 
euhn muro marzino,.urbem Constantinopolim cir- 
cumdedit. Qui vir sapientissimus inter illius teiporis 
homines et putabatur, et erat, et uibil incon- 
&ulte fa: iebat, sed cum inultorum consilio qu.e eraut 
agenda tractabat, et maxime sophistz Troilo se cre- 
debat. SocRATEs, lib. vit, cap. 1, p. 338. 


CAPUT 1l. 
De A'tico episcepo ejusque moribus. 
Imperatore igitur octo annos agente, tcrtium annum 


Atticus habebat. episcopatum [ms. Lyr., in pontill- 
catu], vir clarus et eruditus, venerabilis atque 
prudens. Unde etiam ecclesias sub eo magnum su- 
mere contigit incrementum. Non enim sois proprize 
lidei personis mun'ficus erat, sed etiam bzreiici; 
miraculum sux sapientie demonstrabat ; quos fat.- 
gare quidem nolebit, Cum veio eos terrere tentassot, 
denuo inansuetudiuem estendebat ; οἱ inter. hac 
non negligebat eloquium. Laborabat enim ci ca ve- 
terum lectiones, noctibus eis incumbens. Quapropter 
non eum m»vebant philosophicze avt sophis*ice lec- 
liones : erat enim et confabulaniibus gratus, et cum 
tristibus maestus, οἱ abso!ute secundum Apostolum 
omnibus omnia factus est (1 Cor. ix , 92). Primo qui- 
dem cuim presbyter esset, et libros faciebat et medi- 
(8108 coram erclesia recitab«t. Postea vero etiam 
fiduciam cum labore sortitus, sub ocolis doctrinam 
laudabilem [mss., mirabilem] proferebat. Non :a- 
men tales erani ejus sermones ut etiam ab audito- 
ribus scriptura traderentur. Quas vero ejus tempori- 











- 


1139 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER XT. 


4150 


bus memoranda provenerint enarrabo. SocnATES, lib. A causa plurimi paganorum eredentes baptizati sunt. 


vit, cap. 2, p. 339. 


CAPUT Il. 
De Theodosio episcopo Synnade, et quemadmodum 
illic Macedoniani conversi sunt. 

In Synnada Pacatianz Phrygix$ civitate Tlieodo- 
sius quidam erat episcopus, et Macedonianos, eum 
illic plures essent, insequebatur ; et non solum eos e 
civitate, sed etiam ab agris nimia crudelitate pelle- 
bat, dum orthodoxorum Ecclesia persecutiones in- 
ferre pon soleat. Quod ille non zelo reci: fidei, sed 
pro pecuniarum amore faciebat. Contra quos. univer- 
δ08 tam clericos quam judices provinciales armabot, 
et prz:cipue Agapitum eorum Lurbabat episcopum. 
Cumque judices provincie ad inferenda tormenta sibi 
sufficere non putaret, Constantinopolim est profe- 
cius ut przfectorum solatia mereretur. lbique po- 
sito Theodosio propter hujusmodi 967 causam, 
Agapitus Macedonianorum episcopus ad meliorem se 
contulit partem ; habitoque tractatu cum oinui clero, 
et evocans tutum populum sibimet subjacentem, sua- 
8iteis ut consubstantialitatis susciperent fidem. Hoc fa. 
cto, repente cum maxirna imultitudine, et magis cum 
omni, ut ita dixerim, civitate ad orthodoxorum eccle- 
siam venit, el, oratione facta, sedem ia qua Theodo- 
sius prassidere solebat, obtinuit. Tunc uniens popu- 
los, et de extcro fidem consubstantial.tatis docens; 
Ecclesiam tenuit Synnadensem. Mis ita gestis, non 
po-t multum temporis Theodosius cum przfectiano- 
rum venit auxidio, et nihil sciens horum quz fue- 
rant gesta, ad ecclesiam properavit. Ex qua ab 
ominibus expulsus, rursus Constantinopolim remea- 
vit, et apud episcopum Atticum, quz fuerant contra 
eum gesia deposuit, quemadmodum irrationabiliter 
episcopatu fuisset expulsus. Atticus autem cogno- 
scens utilem causam Ecclesi: provenisse, Theudo- 
sium quidem verbo consolatus est, ut patienter 
ferret : pra ponens autem causis personalibus gene- 
ralem utilitatem, scripsit Agapito ut teneret episco- 
patum, nihilque de inimicitiis Theodosii cogitaret, 
Sociarts, lib. vu, cap. 5, p. 599. 


CAPUT IV. 
Quomodo Judaeus paralyticus per baptisma sit curatus. 


Hoc igitur unum est rerum utilium quas Attici 
temporibus in Ecclesia provenerunt. Sed neque mi- 
raculorum aut sanitatum his defuit causa temporibus. 
Quidam namque Judaeus cum paralyticus esset, plu- 
rimis annis in lecto jacebat. Cumque omnis medicina 
el fuisset exhibita, et cunctorum Judzorum nihil 
oratio prevaleret, novissime ad baptismaüis Chri- 
stiani gratiam confugit, huic so'i veritatis medicamini 
se committens. Hoc velociter episcopo Attico nun- 
tiatur. Quem catechumenum factum, et spem Christi 
promittens, deportari cum lecto [ms. Lyr., eum in 
lecto] precepit ad baptismum. Verum Judzeus para- 
|yticus baptismum vera (ide suscipicns, cum de fonte 
fuisset levatus , wgritudine repente privatus est, et 
de catero sanus fuit. Hanc igitur curam virtus 
Christi etiam nostris temporibus demonstravit. Qua 


Judzos autem, licet signa qurentes, hic. tamen 


| non provocaverunt ad fidem, llis ità apud Christia- 


5 


C 


D 


nos gestis, plurimi parvipendentes, in su» nequitia 
[ms. Lyr., malitia] permanserunt. Et non solum lu- 
di tantis prodigiis resultabant, sed etiam sequaces 
eorum similia sapuisse convicti sunt. SocnATES , lib. 
vii, cap. 4, p. 944. 


CAPUT V. 
De Sabbatio haresiarcha ejusque sequacibus. 

Sabbatius itaque, eujus dudum fecimus mentio- 
nem, nolens in suo ordine permanere presbyteratus, 
desiderabat episcopatum. Eisdemque temporibus re- 
cessit ab Eccles:a Novatianorum, occasionem habens 
quasi propter observationem Paschz Judaici. Facie- 
batque eolleetas contra Sisinnium suum episcopum 
in loco civitatis qui Xerolophus (id est, collis ariilus) 
appellatur, in Arcadii foro. lllic enim rem commisit 
valde periculosam. Die namque festivitatis in evan- 
gelica lectione, ubi scriptum est (Marc. xiw, 1) : Erut 
enin Pascha Judaeorum, verba quze nusquam scripta 
neque audita sunt przssumpsit adjicere, id est : Ma- 
ledicius qui prater azymas celebraverit Pascha. toc 
auditum percurrit in populum, et simplices decepti 
Novatianorum laicorum conveneru:t ad illum. Quod 
tamen malum non remansit inultum ; sed in finem 
pessima ejus falsitas est conversa. Post paululum 
enim dum ad quamdam festivitatem multi concurre- 
rent ut vigilias solite celebrarent, [ormido subito dze- 
moniaca irruit super eos, quasi Sisinnius eorum epi- 
Scopus veniret cum maxima multitudine. Factaque 
turba, quippe nocte et in angustis loco comperti, 
semetipsos cont?iverunt, ita ut ultra septuaginta ho- 
mines morerentur. Hoc factum plurimos a Sabba- 
tianorum secta prohibuit, quidam vero in ejus rusti- 
citate permanserunt. SocmATES , lib. vni, cap. 5, p 
94M. 


CAPUT VI. 


De morte Dorothei Arianorum episcopi, et ordinatione 
Barbe, ei que sub eo sint gesta. 


Eo tempore Dorotheus Arianorum przsul , quem 
ab Antiochia Constantinopolim transtulerunt , cum 
centum et novemdecim vixisset annos, defun- 
cius est consulatu Honorii septimo et Theodesii se- 
eundo (An. Dom. 407), sexto die Novembris mensis. 
Post quem Ariane superstitionis Barbas ordinatur 
episcopus. Sub fioc itaque Barba per duos presbyte- 
ros eloQguentissimss Arianorum rcel:gio floruit, quo- 
rum alter Timotheus, alter Georgius dicebatur. Sed 
Georgius doctiina llella lica eruditus erat, Timotheus 
sacris littcris incumbebat. Et Georgius quidem sem- 
per Aristotelem et Platonem habebat in manibus, 
Timotheus Origenem, ita ut etiam lingua Hebraica 
loqueretur. Timothens dudum Psapthyriauorum fue- 
rat haereseos, Georgium Darbas presbyterum ordi- 
navit. Timotheum itaque ego ipse vidi, et cognovi 
quemadmodum  interrogantibus erat respondere pa- 
ralus : solvens obscurissimas quaestiones que in di- 
vinis inveuiuntur eloquii:, testem vocans vc'racissi- 


V 





H91 


M. AURELII CASSIODUnI 


1108 


mum Origenem. Mibi tamen videtur admirabile esse A Iratus itaque rex, magorum genus usque ad ducimam 


quomodo tales viri in. Arianorum lege manserunt , 
quorum unns quidem Platonem semper habeba in 
manibus, alter respiciebat jugiter Origenem : dum 
nusquam Plato secundam vel tertiam causam, sicat 
ipse nominare solet, initum subsistentist asserat 
percepisse ; et Origenes comternum ubiqne fateatur 
Filium Patri. Qui licet in sua sententia man«serint, 
religionem tamen Arianam perduxerunt latenter ad 
meliora. Multas namque Arii blasphemias doctrinis 
propriis expulerunt. SocRATES , lib. vu, cap. 6, p. 
$42. 


368 CAPUT VIL 
De ordinatione Cyrilli Alexandrini pontificis. 

Inter hzc defuncto Theophilo passione lethargica 
consulatu Honorii nono et Theodosii quinte (An. 
Dom. 412), facta contentione propter episcopatum 
inter Timotheam et Cyrillum, die tertia mortis Theo- 
phili Cyrillus ordinatur episcopus ; et majori fastu 
quam Theophilus tenebat episcopatum. Qui mox 
episcopatus sui priocipio Novatianorum claudens 
ecclesias, omnia vasa eorum sacra percepit, episco- 
pumque eorum Theopompum rebas quas habebat 
omuibus spoliavit. SockAT&S, lib. vit, cap. 7, p. 545. 


CAPUT Vill. 


Quomode apud Persas per Maru:ham episcopum si 
Christiauitas dilatata, ToS 


Eodem tempore apud Persas Christianitas est di- 
latata. lier. Romanos enim et Persas semper pro- 


pier diversas causas mittuntur legatienes, Tonc ergo C 


casus attulit αἱ Maruthas Mesopotamenus episcopus, 
cujus dudum meminimus, a Romanorum imperatore 
ad Persarum destinaretur regem. Qui multam reve- 
rentiam apud Morutham inveniene, eum decenter 
honorabat, et tanquam divinum respiciebat virum. ioc 
factum mordebat magos, metuentes ne regem Chrisua- 
num fleri suaderet. Nam cum dolore capitis multo tem- 
pore torqueretur, magis eum curare non valentibus, 
Maruthas orationibus fecit incolumem ; ob hanc ergo 
rausam moliti sunt quamdam magi fallaciam. Et 
quoniam Persa ignem colunt, consuevitque rex in 
quadam domo ignem ardentem perpetuo suppliciter 
adorare, magi sub terra hominem quemdam abscon- 
dentes tempore quo rex solebat adorare, eum talia 
clamare fecerunt : Mitte foras regem ; impie enim 
egit, quia sacerdotem Christianorum judicat esse 
venerandum. Ha:c andiens 1: digerdes Persarum rex , 
licet reverentiam haberet, tamen Marutbain abjicere 
togitabat. Porro Maru:has vere Deo venerabilis lo- 
mo, vacabat orationibus, per quas invenit dolum 
magicis artibus fabricatum. Vaniensque ad regem: 
- Noli, inquit, illudi, rex; sed ingressus dum audieris 
vocem, fodi jube, et doli causas invenies. Non enim 
ignis loquitur, sed hominum molimina hujusmodi esse 
ngscuntur. Hoc dicto flexus est Persarum rex; et 
rursus ingressus ubi ignis inexstinguibilis servaba- 
tur, cum audisset vocem, jussit fodi locum. Tune 
qui mittebat quasi diviuam vocem, inventus arguitur. 


jussit iinminui portionem. Hoc facto, Maruthze dixit 

ut templa quz vellet zdificaret. Ex boc apud P rsas 

sumpsit Christianitas incrementum. Tunc igitur Ma- 

ruthas ἃ Persis Constantinopolim remeavit. Et. non 

longo post tempore rursum destinatus est. lterumque 

magi machinabantur ne eum susciperet rex. Fece- 

runtque fetorem quemdam in loco unde rex tr»nsire 

solebat; et quasi a Christianis id factum fuerit dero- 
gabant. Cumque rex suspectos jam habens magos, 

hoc cum s'udio requisisset, denuo ab eis concinna- 
tum esse cognovit. Quamobrein plurimos eorum sup-' 
pliciis tradidit. Marutham vero potiori bonore co- 

luit, et Romanos valde dilexit, eorumque amplexus 

est pacem. Qui pene Christianus (leri potuit, dum 

aliud miraculum per Marutham et Ablatem Per-idis 

episcopum provenisset. Ambo namque m.lestum 

d:monem a regis filio propulerunt, orationibus va- 
cantes atque jejuniis. Post hzc autem lsdigerde de- 

functo antequam fieret Christianus, ad ejus filium 

pervenit imperium. Cujus tempore inter Persas atque 
Romanos pacta soluta sunt. SocnATES, lib. vn, cap. 

8, p. 944. 


CAPUT IX. 
Quemadmodum Italiam vastarit Alaricus. 


Per idem tempus Innocentius 1 Roms Nova- 
tianos persequi ccpit, multasque eorum abstulit 
[mas. et ed. V., tulit] ecclesias. Quo zempore Roma 
est a barbaris deprzdata. Alaricus enim quidam 
barbarus ditioni Romanorum et Theodosio impera- 
tori subjectus, atque contra Eugenium tyrannum so- 
latia prebens, et propterea Romanis dignitatibus 
honoratus, felicitatem suam non ferens, imperare qui- 
den non elegit , sed discedens ab urbe Constantino- 
politana, venit ad partes Hesperias. Cumque venisset 
Illyricum, omnia subvertebat ; et transiens Thessa- 
liam, habita congressione circa fluvium Pinunv apud 
Nicopolim Epiri, pene tria millia virorum ejas Thes- 
salii peremerunt. Posthzee autem quidquid eis incur- 
reret destruentes, novissime Romam [mss. et ed. V.. 
Roma] venerunt. Quam vastantes, plurima quidem 
miraculorum ejus igne comcremaverunt, pecunias 
autem abripuerunt, multosque senatorii ordinis di- 
versia subdidere suppliciis. Deridentesque Romanum 
regnum, imperatorem fecerunt quemdam nomine 
Attalum ; quein una die tanquam imperatorem fece- 
runt procedere, altera vero servi schemate ministra- 
re. Hzc duin egisset Alaricus, repente in fugam con- 
versus est, fama procedente quia Theodosius impe- 
rator contra eum misissel exercitum; qu:e fama non 
fuit ficta, revera namque exercitus veniebat. Fertur 
itaque quia, cum Alaricus pergeret Romam, vir qui- 
dam venerabilis, couversatione monachus, eum mo- 
nuisset ut mala talia facere non apmderet, neque ne- 
cibus gauderet aut sanguine ; at ille: Non, inquit, 
ezo volens Romam proficiscor; sed quidam quotidie 
mihi molestus cst, torquens et dicens : Perge et 
Tomanam destrue civitatem. [lxc etiam de bis dicta 
euf(icant, Socnarrs, lib. vii, cap. 9 et 10, p. 546. 











1195 


CAPUT X. ’ 
De Celestino Romano pontifice, εἰ quomodo Novatianos 
[uerit insecutus, et de Sabbatio. 

Inter hzc Coelestinus Rom: ordinatur episcopus, 
qui etiam Novati norum abstraxit ecclesias, ct eorum 
. episcopum nomine Rusticulum, in occulto coegit ce- 
lebrare collectas. 389 Usque ad illud namque tem- 
pus plerimas Novatiani bahebant eeclesias. Porro 
Constantinopolitani non talia pertulerunt ; sed cum 
eos diligerent, etiam intra urbem eos collectas facere 
permiserunt. Moriente vero Sisionio Novatianorum 
eplecopo , Chrysanthus ad episcopatum trahebatur, 
' vir multis Romanorum dignitatibus honoratus. Quo 
fugiente, Sabbatius se tempus opportunnm ad epi- 
&copatum invenisse credens, fecit quosdam ignobiles 
Sibi manus imponere, jusjurandum quod przbuerat 
parvipendens. Cujus- mores cum populus abhorruis- 
Bet, Chrysanthum per loca omnia requirebant. Quem 
invenientes in Bithynia, invitum sacerdotium su:ci- 
pere coegerunt. Qui nibil percipiebat eccle:iz , nisi 
dominico die duos panes. Socna s, lib. vir, cap. 41 
et 19, p. 347. 


CAPUT XI. 


De seditione et necibus Christianorum que per Judaeos 
.. pud Alexandriam provenerunt, 


Ea siquidem tempestate Judzorum gens ab Alexan- 
dria est hujusmodi de cusa projecta. Alexandrino- 
rum populus plusquam ali: generationes seditioni- 
bus deditus est : qui si occasionem acceperit, impor- 
tabilia mala committit. Nam preter sanguinem non 
cessat a lite. Contigit itaque tuuc ut inter alierotros 
conteutiones haberent, non propter necessariam 
causam, sed propter studium pantomimorum : quis 
enim is qui die sabbatorum saltabat, plurimum ha- 
bebat populum Judzorum ; dum vacantes non audi- 
oni legis, sed theatris occuparentur, ea dies litigio- 
sa extitit inter partes. Cumque hoc aliquatenus fuis- 
set ab Alexandrie przfecto correctum, nihilum:nes 
mansere Judzi partis alterius inimici. Et cum essent 
semper Christianis infensi, contra panjomiinos eorum 
amplius dimicabant. Tunc igitur lloresteg praefectui 
Alexaudrie festivitatem quamdam ; quam Politiam 
vocant, in theatro. celebrabat : ubi et aderant qui- 
dam amatorum Cyrilli, dispositiones profecti vo- 
lentes agnoscere. Inter quos quidam momine Gerax, 
doctor puerilium litterarum, et Cyrilli ferventissimus 
auditor, ac solitus plausus in ejus expositionibus ex- 
citare. Ilunc itaque Geracem cum vidisset in theatro 
Judzorum turba, clamabat adversus eum, quia. pro 
nihilo aliud venerit, nisi ut in theatro seditiones i - 
wer populos excitaret. Verum Horestes dudum ha- 
bens odium contra Cyr.lli superbia: , arreptum (e- 
racem publice fecit in tl.eatro agitari verberibus. lloc 
Cyrillus »gnoscens, convocaiis prioribus Jadzorum, 
ut decebat, admonuit ne contra Chrisiianos seditio- 
nes ullerjus excitareut. Porro turba Judeorum hoe 
parvipendens, majora contra Christ nos lractavere 
molimina. Dantes itaque sibitet siguum ut annulum 


P4 Bor. LXIX. 


I ISTOMA TRIPARTITA, LIDER XI 
À faetum. ex yalma omnes haber.nt in digito, coutra 


119. 


Christianos "νι c modo. dimicaverunt, Feccront. enim 
quosdam de suis wna nocte per omnes civitatis de- 
c"rrere regiones, clamantes quoniam Alex i drina 
arderet ecclesia. Ob quam rem Clirisiiani undique 
concurrebant,.quasi ecclesia flammas exstinguerent. 


: Porro Jud:ei ignorantes interimebant, semetipsos per 


sigomm — annuli agnoscentes ; 15. parcentes alte- 
rutris. l'aeta autem die latere nequiveruut, Ob banc 
rem permotus Cyrillus, cum maxima multitudive 
astitit synagozis Jud;rorimm, οἱ illas quidem abstulit ; 
Jud:os autem expulit civitate , €orum ue substan- 
tim diripere populis imperavit. IT. c ergo inodo Ju- 
dei a temporibus Alex:ndri Macedonis illam habi- 
lantes urbem, tunc nudi prorsus expulsi sunt. *t per 


B singula loca dispersi. Adamantius vero medicitias $o- 


phista, Constantinopolim veniens, ct Christianum se 
fere promittens, postea reversus est in Alexan- 
driam. Igitur Alexandrize profectus Borestes valde 
tristabatur, eo quod populusam urbem iia desola am 
repente conspiceret. Ünde etiam, principi retulitquod 
provenit. Sed et Cyrillus delicta Jud rorum in pera- 
tori non tacuit, et [orestis amicitias cogeute populo 
postulavit. Cumque przfectus amicitiarum verba re- 
futaret, Evangelia ob;ulit ci Cyrillus. Et com nec s;c 
ejus corda suligerentur, hxc denuo provenerunt. 
Monachorum quidam in monte Nitria constituti , fau- 
tores Theophili, ex ille quo contra Dioscorum injuste 
fuerat coarmatus, etiam pro Cyrillo libenter prziia 
&usceperunt. Relietisque monasteriis viri peue quin- 
geRli, ct venientes ad civitatem, procedentem in car. 
pento przclectum , immelaterem idolorum paganum- 
que clamabant. At ille petans immissione Cy illi 
factum, clamare ccepit : Christianus sum, et ab At- 
lico Constaniinopoli baptizatus, illis lc verba de- 
spieieut.bus, Ammonius quidam corum prefectum 
petra percussit in capite. Qui repente completus est 
sanguine, el recedentibus cificiig , atque. lapidum - 
impetum decliuantibus, cum paucis reman.it. Inter 
lise populus concurrebat, ut przefecti vindicaret in- 
juriam ; deentinique Ammonium taudiu verberibus 
castigavit, donec traderet morti. Non post multuta 
Ae nuntiantar imper.tori. Corpus autem Ammonii 
sumens Cyrillus, in quadam ecclesia sepelivit, eique 
aliud nomen imposuil; ut Qon pro sua culpa, sed iro 


D Christo mortuus crederetur, cui laudes quasi marty- 


ribus offerebat. Se4 Qui vere noverant quia dignas 
susceperat suo scelere poenas, Cy i:lum valde culpa- 
bant. Sed ueque in hoc solummodo Cyrilli et. Hore- 
siis adversitas conquievit, quando posi hzc aliad e.t 
exortum. Socaarts, lib. vin, cap. ἰδ οἱ 14, p. 549. 


CAPUT Xil. 


De Hypatia ph:losopha, quomodo in Alexandria fuerit 
Í .terempta. 


Erat in Alexatidria quzdam mulier Hypatia nomi- 
ne, filia Theonis philosophi, et in tantum eru./ita, ut 
supra philosophos ejus temporis eminveret, et iu Pla- 
tonicam scholam a Pliotino venientem, susciperet 
ipsa successionem, atque omnes philosoplicss lectio- 








1195 


M. AURELII CASSIODOM 


1133 


Aes expoacret. Quapropter « mnes cugrebant ad eam Α 271} πὶ per euniculum proprium defluXis-e suspica- 


propter honestam doctriuze fiduciam [ms.. 1 yr., doe- 
trinam fiducinm hahentes]. Veniebat enim etiam ad 
judices, uec habebat uil:un verecuud:am, pudiee per- 
mixta viris, dum eain cuncti pro sui casitiate. veue- 
rarentur. Tunc ergo invidia co..tra lianc feminam est 
accensa. Cum cnim ciebro pergeret ad [lorestem, 
ecclesiasticus populus motus adversus eam est, tau- 
quam ipsa eum ab amicitiis prohiberet episcopi. 
Q'"amobrem 370 conspiiantes viii, acerruno fer- 
vore pulsati, quorum dux erat quidam Peuus lec.or, 
ebserviverunt mulierem | ad propria remeantem, 
eamque de vehiculo deponentes, ad ecclesiam quse 
vocatur Cesaris traxerunt, et vestibus exultaimn | lapi- 
dibus peremnerunt. Quam postca ienbratim dilace- 
rantes, iti loco qui dicitur Cinarus igne concremave- 
ru.t. [lec res non mediocrem livorem Cyri.lo et 
Alexandrina concussit. Ecclesise." Alicenze namque 
sunt a Christianis cz:edes et pugna. Hzec. igitur. acta 
sunt quarto anno episcopatus. Cyrilli, consulatu llo- 
norii decimo οἱ Thcodosij sesto. (An. Dom. 415), 
mense Martio, jejuniis existentibus. SocmATES, lib. 
vn, cap. 15, p. 552. 


CAPUT ΧΙ. 


Quomodo Judei preswmptionis δι penas. exsol- 
verint. 


Post paucum itaque terhpus, Judxi :ursus illicite 
contra Christianos agentes, puniti sunt ia loco qui 
dicitur Mestar, posito inter Chalcidem et Antiochiam 
Syriz. llic itaque Jud:i consueta quedam risibilia 
celebrantes, per ebrictatem accensi, inter alia Chri- 
sli»nis ipsique Christo derogare cceperunt deriden- 
tes cruci et spem iu eo qui est crucifixas habentibus. 
Compyehendenes igtur infantulum Christianum, 
alligatum cruci suspenderunt. Et primum quidem de- 
ludebant et irridehant ei; postea vero correpti ve- 
ania, ipsum infantalum verberibus peremerunt. Ob 
hoc ergo dira congressio inter eos atque Christianos 
exorta est. Quod dum priaceps agmovisset, provin- 
ciarum judicibus mandatu:n est, ut. bujusinodi quze- 
rerentur auctores et. punirentur. Et hoc modo di- 
gnam uliionem su:e nequitie. receperunt, SeCRATES, 
lib. vn, cap. 16, p. 555. 


CAPUT XIV. 
De Judaeo qui, cum sepe baptizaretur, aqua f»ntis 
abscessit. 

Ea siquidem tempestate Jud:us quidam seductor, 
ficta Christianitate, crebro baptizabatur, et hac arte 
pecunias congregabat. Cumque multis hxresibus 
illu-isset Arianorum &tque Macedonianorum, postrc- 
mo ad Ecclesiam venit orthodoxorum. Cui duin tem- 
pus jejunierum fuisset impositum, multisque adbuc 
diebus occuparetur, capit festinare ut quasi in fer- 
vinti studio ba;tismátis dosa perciperet. Priepara- 
Wr baptisma, et vestis congrua hapüsmatis [wus. 

Suntheod., biptizatis]. Cumque fons fuisse irBpletus, 
deducitur Judicus ad. baptizandum. Tunc Dei qux- 
dam invisibilis virlus aquam disparere przcepit. 
Cuuque presentes, non cogitantes Dei virtutem, 


rentur, diligenter undique clau-um rursus impleve- 
runt fontem. Et denuo deducto Jud:so aqua dispa- 
rui. Tunc secerdos : Quid mali, inquit, fecisti, o 
lieme ἢ An eerte nesciens baptismo jam potitus es? 
Ob honc rem curn diversi concurrerent, quidam Ju- 
dotum recognovit, quem baptzatum ab Attico epi- 
$c»po ipse susceperat, et hoc modo illius fraus uni- 
versis apparuit. SocRATES, lib. vui, cop. 17, p. 551. 


CAPUT XV. » 


Quomodo. Baxabanes rex Persarum Christianos. fuerit 
persecutus, et a liomanis devicius. 


Interea. defuncto Isdegerde rege Persarum, ejus 
filius Darabanes ei-successit. llic instigatus ἃ magi, 
crudelibus torquebat suppliciis Christianos, Cumque 
Clnistiaui apud l'ersas opprimerentur, confugiuut ad 
Romanos, eorum petentes auxium. Quos Atticus 
episcopus libenter excipiens, eosque quantum erat 
po-sibile fuvens, qua gesta fuerant Tleod:ssio uuna- 
tiavit imperatori. Eo quoque tempore etiam ala 
causa provenerat quie. Romanos Persis facicbat iu- 
fensos : quoniam P'ers:e aurifossores quos a Roma- 
nis ad mercedem acceperaut, reddere contemiue- 
bant, et quia onera negotiatorum Romanorum . vio- 
lenter abstulerant. Cum iijA eigo ingratitudine, etiam 
Christi«norum ad Romaaos cornfugientium est ad- 


jecta. Mox ergo Persarum rex legatos mittit, repe- 


tens fugientes. Porro Romani nequaquam ad se con- 
fugientes. reddere voluerunt : non. solum supplices 
liberare studentes, sed pro Chrisiianitate libentcet 
omnia sustinere. Quamobrem dimicare quam peritu- 
ros Christianos tradere potius clegerunt, So'utis i, i- 
tur propter hoe. pactis, bellum crudele comtissum 
est. De quo absurdum non est pauca narrare. Ro- 
manorum igitur impera'or misit excrci:um cui prz- 
fait milit:e ma,ister Ard.burus. 15. cnim ler-icam 
regionem per Armeni fines ingreliens, unàm ejus 
provinciam Azamensem valde vastavit; cui cum p!u- 
rimo exercitu Narseus dux Parthorum regis occurrit, 
factaque congressione devictus est. Quo facto, cozi- 
tavit per Mesopotamiam Romanorum proviociam 
sine custodia consistentem invadere, et hoc niodo de 
Rewanis w'cisci. Sed Romanotum ducem Narsei 
consilium latere non potuit. Deprad.tis enim Azaz 


mam velociter reg onem, et ipse in Mcesopo amiaun 


verit, Et ideo Narseus, licet multum habuisset. exer- 
citum, Romanorum terras introire non po uit; sei 
veniens a1 Nisibin Pcraarum civitatem in confiu:o 
constituam, . Ardaburo mandavit ut diem et locuin 
$tatueret pr:eliorum. At ille venientibus : Nuntste, 
inquit, Narseo quia non quando tu. volueris, [tom .- 
norum pugnabunt imperatores. Verum imperator Deo 
soli spem belli committens, destinavit exercitum. Et 
quia fMeliter Dco supplicáns, repente impetravit 
auxilium, liinc datur agnosci. Dum igitur Constanti- 
nop./li pro eventu be lorum xstuatio magna eonsur- 
geret, angeli Del iter agentibus per Dithyniam δά 


. urbem Constantinopolim se demonstraverunt : ju- 


bentes αἱ confiderent, et orareut, et Deo crederent, 

















1197 


diatores belli directos a Deo. lloc auditum, non so- 
Jum civitatem, sed etiam milites confortavit. Cunique 
ad Mesopotamiam bellum fuisset de Armcniz regione 
translatum, Romani Persas Nisibi clausos forti t 
obsidebam!, ligneas (turres facientes adversus eos, 
easque eontra moros applicantes, et plurimos de 
muris contra se pugnantium perimentes. Porro 
971 Barsbanes Perserum rex , audiens Azozenam 
pegionem ab eis fuisse vastatam, et eos qui in Ni- 
sibi clausi videbantur obsessos, seipsum cum magno 
cxercitu proeparavit occuricre. Miratasque. Romano- 
1em virtutem, Saracenorum δι] τα postulavit. Quo- 
rum tune erat rex Alamundarus vir foris οἱ prz- 
liator, qui dum mulia millia Saracenorum habetet, 


HISTORIA TRIPARTITA. LIDER NM. ΄ 
quia Romanos vietoria sequeretur, dicentes se me- ^ 


ει 


set ad μεϊης μοι. Cumque T'ersa paratus esset ut le- 
gAarii verba. suse pere! , quia fame ejus. laboralat 
exercitus, veniens Nuinerus qui apud ipsos Immorta- 
lium app latur (e«t enim decem millia virorum val- 
de fortissimorum), non prius dixerunt pacem cum 
Romanis esse faciendam, quam ipsi eos siue.cueto- 
dia constitutos invaderent. Quibus verbis persuasum 
est regi ut se a pace suspcuderet. Tuuc leg:tarium 
quidem clausum servari fecit, et misit Numerum 
Irmmortalium dimicare contra Romanos. Q i venien- 
tes, et in du:ss acies divisi, medios habucre ltoina- 
nos. Porro Romani urnam Persarum videutes aciem, 
Contra eam se przparabant ; a'iam uon videbant, quae 
paulatim accessit ad pugnam. Cumque ergo jam con- 
gressio pene esset in opere, l'ci providentia ex que- 


Persaruu regi vietoriam promittebat, seque el An- B dam colle ^xercitus alter apparuit Romanorum cuu 


tiochiom Syrix traditurum. Sed non c ntigit. quod 
putavit. Deus enim omnibus Saracenis quemdam 
irrationabilem metum latenter injecit, ita ut puta- 
rent sibimet Romanos insistere. Turbstique ncc ha- 
bentes quo fugerent, in fluvii Euphratem. semet- 
$psos armati projiciebant : ubi plus centum millia 
virorum necata atque. consumpta sunt. His ita pro- 
venientibus, Nisibin obsidentes cum audirent l'ersa- 
vum regen plurimos elephantos adducere, perterriti 
cuneta quidem ebsessionis machinamenia concrema- 
verunt, et ad projria loca reversi sunt. Quz vero 
congressiones postea prevenerunt, et quamodo Areo- 
bindas alter Romanorum magister militum fortissi- 
€oum Persarum moromaclum interemit; aut quo- 
modo Ardaburius septem fortissimos Persarum du- 
«es insidiis captos occidit; vel quomodo Byatianus 
aHer dux Romanorum reliquos Saracenos exstiu- 
zit, prtereandum est, ne videar mullum a propo- 
eita relatione digressus. Socnarrs, lib. vu, eap. 18, 
φ. 555. 

Qus tune i;itur gerebautar velociter imp.ratori 
Theodosio n:ntiata sunt. Quomodo autem bxc cito 
«0gnosceret, indicare non piget. Invenit quemdam 
viram animi corporisque habitu fortissimum, nomiue 
Pellediusm, qui tanta velocitate veredos ageb.t, ut 
Wibus diebus perveniret ad terminos Romanorum 
δία Persarum, eti rursus Lotidem remcaret ad 
Constaitinopolim civitatera. Is enim etiam alios Ro- 
mani imperii terminos velociter trausibat. De quo 
uidam eloquentiss:mus sic ait : Iste vir, cum sit ἰδ: 
Womana respoblica, eam parvulam sua velocitate 
demonstrat. Quem etiam Persarum rex srpius adui- 
«atus est. SocRnaTES, lib. vit, cap. 19, p. 552. 

Romsnorom igitur imperator, licet videret aperte 
sibi eolíatam a Deo victoriam provenisse, tamen pa- 
eem noo dissimulavit expetere, misitque Helionem 
virum prudentem et honoratum, ut cum Persis de 
pace loqueretur. Qui dum venisset Mesopotamiam, 
wbi erant fossata Romanorum, misit pro pace peten- 
da legatarium quemdam Maxiinum, virum eloquen.- 
*üssimum, Ardaburii militis magistri copsiliarium ; 
«ui pro pace veniens ad Persarum regem, missum se 
non ab imperatore, sed a ducibus asserebat : dicens, 
quia hoc bellum pro sui contempus neque pervcnis- 


duce Procopio. Qui cum videret socios in pericu'o, 
instaha! a dorso Persarum. Tunc in medio conclusi, 
q«i circamdederant primo Romanos, in momento ab 
eis cxstincti sunt. Quo facto, Romani ad alios qui 
erant in sulisidiig positi concurrerunt, eosque forti- 
ter jaculati sunt. Sic igitur qui Innnortales appel:a- 
bantur omnes mortales apparuerunt ; penas exigente 
Christe de cente l'ersarum , eo qued ylurimos. ejus 
famulos occidissent. l'otro rex l'ersarun | iufortuni 
$uj causam agnoscens, simnulabat se nescire quod 
gestum est. Su:cepitque legationem, dicens legatario 
Romenorum : Non be!lo cedens pacem amplector ; 
sed tibi prestare volens, quia omnium Romanorum 
te sapientem esse cegnosco. Et hoc modo bellum 
contra Christianos exortum de Partborum regione 
cessavit. Contigit autem consulatu Henorii tertiode- 
cimo et Theodosii deeimo (An. Dorh. 422). SocRATERS, 
lib. vu, cap. 20, p. 358. 


CAPUT XVI. 


Quomodo Acacius Amide episcopus captivos Persarum 
redemerit a Homanis militibus , venditis vasis eccle- 
sie, et pastos cum sumplibus ad propria destinarü. 
Tuc igitur Acacium, Amidg ciitat:s episcopum, 

sctus optimus reddidit cla-ciorem. Cum enim Romani 

milites ca,.tivos Persarum de Azagena regione vastata 
reddere regi Parthorum nuHo modo vellent , eaptivá 
farne consumebantur, dum essent circa septem millia, 
quod Persarum regeu non mediocriter contristabat. 
Tunc igitur Acacius oenvocams clericos sibi subje- 
etos : Viri, inquit, fratres, Deus noster neo discis, 
nec calicibus opus habet ; vam neque comedit, neque 
bibit. Et quia multa vasa aurea et argentea ecclesia 
nosua ex obl:tione Christianornm habet, couvenit 
ex his liberari exereitum captivorum , egentibesque 
cibos offerri. Hec et his. similia cnm dixisset, eon- 
flavit vasa, et militibas dedit pretium eaptivorum. 

Quos dum recreasset cibis, datis sumptibus nd regem 

propriam destinavit, Hee mirabile opus Acacii P.r- 

sarum rex magis obstapuit, quia et bello Romani et 

beneficiis evicissent. Aiunt enim qnia etiam deside- 
rium babuerit Persarum rex ut videret Acacium ; sed 
hoc "heodosíus probibeerit imperator. ΘΌΟΛΑΤΣΣ, 

lib. vu, cap. 21, p. 359. 


DEDE Gus 


1:99 
CAPUT XVII. 


De Eudoxia wxore Theodosii, et de laudibus ipsius 
Theodosii. 


Victoria siquidem auxilio Dci collata, Romanorum 
plutimi pollentes eloquiis conscribebant laudes im- 
p: ratoris, Cujus. uxor heroico metro poemata multa 
chnfecit. Krat enim eloquens, filia Leontii sophiste 
Ath niensis, à patre omnibus lectionibus erudita. 
Quam dum imperator ducturus esset uxorem , Cliri- 
$tianam 379. Atiicus fecit episcopus, et in. bapti- 

- simate, cum prius vocaretur Athenais, Eudoc.:e nomen 
"imposuit. Multi ergo, sicuti. diii, volentes inno- 
. tescere, alii suam facundiam demonstrare, przconia 
imperatoria con: cripserunt. Ego vero nec innotescere 
eupens, nec facundiam sermonis ostendere, cum 


M. AURELII CASS:ODORI 
'À tempestas essel , eL ille circum propter populum ex. 


1200 


spectaret, pleno circo tempestas vehementius ageba- 
tur multo imbre diffuso. Dumque hoc fieret, suam 
voluntatem imperator aperuit, fecitque per przece- 
nem clamari : quia melius esset spectaculum cos- 
temnere, et omnes rogare Deum οἱ illesi ab imei- 
peute tempestate servarentur. Quo dicto, cuncti Deo 
magno gaudio supplicantes, hymnos concerd ter. of- 
fer-hant, et tota civitas velut uns psallebat ecclesia 

In medio autem borum imperator existens privato 
schemate properabat, Nec spe sua frustratus est : 
repente namque aer ad sereuitatem div:ra clementia 
revocatus, annum pra buit frugibus uuivcrsis eberri- 
mum, Si quando bella moverentur, *ecunum David 
confugiebat ad Deum : sciens eum pr:cliorum aucto- 


veritate. imperatoris bona memorare studeo; quix p rem, inimicos orationibus superabat, Socsa s, fib. 


sunt damnosa si taceantur.. Primum itaque regaliter 
natus atque nutritus, nihil habuit tepidum ; sed sic 
fuit sapiens, ut. inter confabulantes. experimentum 
emnium crederetur habere causarum. Perdurabat in 
drigore, similiter οἱ in astu. Plerumq: e jejunabat, et 
maxime quarta feria et sexta, studio Christianitatis ; 
nec aliter quam mowasterium regalia videbantur. 
Jpse namque matutino ad suas sorores pergens, di- 
«inas dicebat laudes. Quamobrem etiam sacras litte- 
vas sine codice recitabat. Loqueutibus cpiscopis, vel- 
ut olim sacerdos factus, ex divina lectione responde- 
: pat. Congregzabatque sacros codices, et quoscunque 
quilibet eorum interpretes seu exposilores con- 
scripsisse videbantur , plus quam Ptolemzus studue- 


vit, cap. 21 εἰ 422, p. 560. 


CAPUT XVIII. 


Quomodo Joannes tyrannus in. Occidente (nerit. s«pe- 
ratus. 

Post paululum itaque tempus Persici belli, de- 
functo imperatore llonorio consulatu Asclepiodoti et 
Mariniani (An. Dom. 195), Augusto mense, quomo- 
do Joannem tyrannum Deo se committens superave- 
rit enarrabo. Sicut enim tunc sub Moyse [lebraess 
contigit lHubrum transire mare , talia etiam ejus du- 
cibus cvenerunt, dum eos mitteret contra tyrannasg. 
Defuncto siquidem, sicuti diximus, Honorio principe, 
cognoscens Theodosius celavit factum, et alia dicen- 


rat l'biladelpbus. Patientia atque clementia universis c do diversorum suspicionibus obvi vit. Inter bzxec mit- 


tiominibus eminebat. Nam Julianus imperator, ljcet 
philesophus. diceretur, non' tamen. Antiochensium 
portavit injuriam ; sed maxima Theodoro tormenta 
indignatus imposuit. Porro Theodosius multum gau- 
dens syllogismis Aristotelis, philosophiam excrcebat 
operibus , iram, Listitium libidinemque devinceus, 
et in nullo se ulcisci desiderans. Dum igitur a quo- 
dam familiarium interrogaretur eur nullum se 1.- 
-dentium morti subjiceret : Utinam, inqut, esset 
mili pessibile ad vitam etam inortuos revocare. 
Quem dum alter pro ca causa requireret : Non. est, 
iuquit, wagnum neque diflicile hominem mori , quia 
neque Deo soli [forte, sed convenit Deo, etc.| semel 
mortuum ex poenitentia suscitare. Sic enim fuit cle- 


tit magistrum militum in Salouas civitatem Dalma- 
tiarum, ut si qua bellorum commotio proveniret c'rea 


partes llesperias, vicinus adjutor essct. Quo facto, 
mortem patrui patefecit. Inter bzec Juannes primaus 


imperialium conscriptorum, non fereus suam felici- 
ttem, imperium cootendit arripe:e. Misitque legatos 
ad imperatorem Theodosium, petens ut ejus suscipe- 
ret imperium. At ille legatos quidem reclusit ia car- 
cerem, wisitque magistrum militum Ardaburium, 
qui multum laboraverat apud Persas. llic Salonsm 
veniens, ex:nde navigavit Aquileiam. Contigitque 
ventum adversum flare, ita ul in tyranni mapus i«ci- 
deret, Quo capto, sperabat ad necessitatem pervenice 
Theodosium, ut per lioc eum decerneret imperata- 


w.ens, ut si quando quispiam dignam aliquid morte p rem, si vellet magistrum nilitum liberare. Imperaier 


conunittercl, nec usque ad civitatis quidem portas 
moriturus perveniebat, sed ex ejus clementia conti- 
nuo Favocatio sequebatur. Dum sliquo tempore ipse 
i. »mphitleatro Constantinopoleos exspectaret, οἱ - 
pit clamare pepulus : Crudeli bestiz artilex. parabo- 
.lus pugnet. At ille : Nescitis, inquit, quia consuevi- 
.mus nos exspectare clementer? Tanta eu im pietate 
pracelluit, ut omges quidem Deo eousecratos liono- 
raret, pra:scipue tamen quos audiebat veneranda |ms. 
Lyr., honesta] actione. pollere. Fertur autem quia 
dum Constantinopoli episcopus Chebrouensis fuisset 
mortuus, sagum ejus valde sordidissimum quzsieri!, 
coque circumamictus sit, credens se aliquid ex de- 
functi sanctitate promereri. Com aliquando aeris 


tamen, ui audivit factum, zestuaba: ne quid mal; Ar- 
daburius sustineret. Aspar vero Ardabvrii filius co- 
gnoscens patrem a tyranno teneri, el multa millia 
barbarorum in solatio tyrauni consistere, quid face- 
ret ignorabat. Sed tunc imperatoris oratione praevae 
luit. Angelus enim Dei sub schemate pastori» educe- 
bat A»piurcm et omnes qui cum eo erant; ac pr 
paludem adjacentenm Raveniz ad loca speiata pocve- 
ierunt, 1n ea nauque civi:ate tnyraunus degens habe- 


Lat exercitum, unde nullus aliquando transisse fer- 


tur, Tunc ergo Dcus inadibilem terram fecit sdibi- 
lei. Transeuntes namque per siccaui paludis aqnam, 
apertasque invenientes civitatis portas, tyrannum 
quoque deti uerunt. Tu:.c crgo pii-simus imperator 


4208 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER ΧΙ. 


1953 


reverentiam quam cirea Divinitàtem habcbat osten- A presumptionibus obviavit. Quo dicto, spectaculi 


dit. Dum enim circum spectaret, nuntiatum est ci 
tyrannuin fuisse peremptum. Quamobrem sermonem 
fecit in populo, diceus : Venite, si 5lacet, relinquen- 
tes ἢ nc voluutatem, et pergentes ad ecclesiam, gía- 
tificus Deo solvamus hywnos, cujus manus tyraoni 


cessante, per medium circum cuncti cum eo con- 
corditer gratias agentes, ad ecclesiam convenerunt, 
ita ut tota civitas una videretur ecclesia, Venien- 
tesque ad locum orationis, jugi die gratias D.mino 
retulerunt. SocnaTEs, lib. vu, cap. 22 et 25, p. 902. 





LIBER DUODECIMUS. 





373 CAPUT PRIMUM. 
De ortuV ulentiniani principis filii Placidi. 


Igitur occiso tyranno, cogitabat Theodosius impe- 
ral-r cui deberet iHlesperiarum regna committere. 


Tunc Valentinianus erat valde puer, natus ex matre B 


l'lacidia, ejus quidem amita, filia vero Majoris Theo- 
dosii, Arcadii et llonorii sorore, de patre Constan- 
t o, qui ab Honorio imperii jura susceperat, parvoque 
tempore cum eo regnaverat. Hunc ergo Valeptinia- 
num, eonsobrinum suum Casarem factum, mittit ad 
partes ltaliv, cum quo matrem pariter Placidiam, 
eique uuiversam dispositionem commisit imperii. 
Cumque. voluisset ipse quoque Italiam pergere, ut 
consobrinum ad imperii culmen evelieret, quatenus 


sui vigore tyrannorum removeret audaciam : veniens 


usque ad Thessalonicam, languore prohibitus est. 
Quaunobrem coronam imperialem posthisc conso- 
briuo yer patricium Stiliconem mittens, Constanti- 
nepeulim reueavit. [xc de talibus retulisse sufliciat. 
SOCRATES, lib. vi, cap. 24, p. 364. 


CAPUT 1l. 
De bonis actibus Auici Constantinopolitani pontificis. 


Igitur Atticus episcopus causas Ecclesie sapientia 
mirabiliter disponebat, doctrinisque poj.ulum ad 
virtatis studia. prcvocabat. Cumque videret divisam 
Eccle-iam, cum Joannitze seorsum apud setmietipsos 
sacra solemnia celebrarent, jussit ut in oration bus 
memora Joannis haberetur, sicut aliorum dormien- 
Lut. episcoporum fieri consuevit, per hoc sperans 
plurimos ad. Ecclesiom revocare. Largus autem sic 
erat, ut non solum pauperibus suarum parochisrum, 
Sed etiam iu vicinas civilatex [ed., vicinis civitatibus] 
miltas pecunias pro egentium consolatione transmit- 
teret. Calliopio |ms. Theod., Cwlpio] namque presby- 
tero Ecclesie Nicgna trecentos aureos dirigens, hxc 
scr psit. 

Calliopio Atticus ju Domino sal.:tem. 

Cognovi decem millia e-urientes in civitate a piis 
exhibenda egere misericordia. Decem millia vere cum 
dico, multitedinem intelligo, non. perfectum nume- 
yum comyrehendo. Quia igitur ego. quidem babeo 
preceptum uumerim datam ab eo qui uianam habet 
munificam , el prabet. congrue dispensantibus, et 
contigit aliquos indige:e Labeutes : non tamen. qui 
nescicntes suscipiens, Ο chari-simum milii caput, hos 
Irccentos solid- s expende sicuti volueris, et inaxiume 
illis qui petere confunduntur, et no» eis qui propter 
vitai ventrem magis negotiantur ex tslibus. Noli 


igitur vel religiouem in bac parte considerare ; sed 
υηδίη tantuipmodo rem observa, uL nutrias indi- 
gentes, nec cogites si qua nostra sunt sapere nou 
videutur. 

Sic igitur Atticus etiim procul ind'gentium babebat 
curam, Sed etiam superstitionem aliquorum stu. 
debat abscindere. Audiens eten'm Novatianos Ju- 
daicum Pascha sequentes, 3744 propter Sabbatium 
fuisse divisos, ejusque corpus. ab Insula Ttbodi, ubi 
mortuus fuerat, translatum, et plurimos ad tumulum 
cjus orare, noctanter mittens in aliud sepulerum 
corpus Sabbatii jussit abscondi. At illi consucte ve- 
nientes, elf ssumque reperieutes tumulum, de c:- 
tero eum locum colere quieverunt. Erat enim circa 
nomina locorum. studiosus. Nam dum quidam portus 
in ore l'outi Euxiui constitutus, ex antiqoo Pharma- 
cus appellaretur, i4 cst venen«rius, mutato aomine 
eum locum Sauatorium neminavit : ne dum ibi col- 
lecte predicarcn ur, uomine b'aspheuo . [ocus ipse 
designaretur. Sed et aliun locum. Argyropolim pro 
lsjusmodi eausa ueminsvit. Chrysopolts enim in ca- 
pite Dospliori constituta est, cujus multi antiquorum 
faciunt. mentionem. De qua civitate Xenophon iu 
primo libro llelladieorum dicit, quia eam mulavit 
Alcibiades, et in «a constituit ut qui. navigabant de 
Punto, decimas ibi przeberent. Videns ergo Att cus 
lucum- i contraria ripa. Ch: ysopoleos. positum, d«c- 
lectabilen et decorum, ait : Atgyropo'is nominetur; 
qui locus ejus repeute cognomen obtinuit. Igitur 
quibusdam dicentibus ei non debere Novatianos intra 
civitatem missas facere : Nescitis, inquit, quantum 
nobiscum in persecutione Constantii atque Valentis 
fuerint passi, qui etjam testes sunt nostre fidei. 
Nam cum dudum Ecclesia fuerit divisa, isti circa 
(idem nihil innovaverunt. Pro episcopi ordinatione 
aliquaudo veniens in Niczam, Asclepiadem Novaiia- 
narum vidit episcopum valde sencm, interroga sitque 
quot in episcopatu »enos liaberet. Quo respondente : 
Quinquaginta : Felix, inquit, lhioteo es, tanto tem- 
pore boni operis caram habens. Super haze ait : Ego 
quidem Novatum laude, Novatianos non approbo. 
Tunc Asclepiades : Quonrodo boc dicis, episcope? 
Verum Atticus : Illum, inquit, laudo, quoniam bis 
qui sacrificaverant. cominunicare noluit; hoec etiam. — 
ego ipse fecissem. Novatianos autem non laudo, 
quia pro vilibus vitiis laicos a gratia. communionis 
exclulunt, Asclepiades dixit : Extra sacri(icandi 
peccatum, etam alia. plurima sunt delicta secundum 
Sérituras qux» ducunt ad mortem; propter quee. iMi 


19095 


b:icos prohibemus, Deo soli eorum remissionis judi- 
eium commiltentes. Atticus igitur etiam suam pra- 
seribit mortem. Nam cum a Nicza discederet, Cal- 
l'opio presbytero. dixit : Ante autumnum Constauti- 
nepolin. venire. festiua, si. vivum me denuo videre 
desideras. Si trdaveris, non videbis. Quo dicto 
mentitus non est. Anno namque viecsimo primo sui 
episcopatas, decia die mensis Oxtobris, est. mor- 
fuus, consulatu Theodosii undecimo et Valen:iniani 
Casaris primo (Au. Dom. 495). Socnamis, lib. vit, 
eap. 25, p. 365. 


CAPUT 1i. 


De ordinatione Sisinnii δὶ moribus. ipsius; et quod 
Proclus ordinatus Cyaici non sit receptus. 

lorro Theodosius imper«tor a Thessalonica re- 
vertens, cjus exsequias non invenit. Ante unum 
namque diem quam ingrederetur, ille «epultus cst. 
Post paucos vcro die:, id est viginti tres mensis Oc- 
tobris nuntiatum est qnia Valentinianus infulas sus- 
cejisaet imperii. Post obitum igitur Attici fil maxima 
de episcopi ordinatione contentio, aliis alium postu- 
lan'ibus ; quidam Philippum presbyterum quxrebant, 
alii Proclum | itero presbyterum. Sed cmnis populus 
eoumuniter desiderabat ordinari Sisiunium, qui et 
ipse presbyter quidem erat; in nulla tamen civitate 
ordinatus, scd in suburbano Constantinopolis cui 
nomen Oliva est ministrabat. Hoc suburbanum est 
positum contra faciem civittis, ubi dies Ascensionis 
Salvateris solemniter celebratur. llunc ergo virum 
omnes lici diligebant pro sui reverentia, et maxime 
quia fovebat pauperes ultra sui mensuram. Pravaluit 
ergo votum laicorum, et Sisinuius ordinatus est vi- 
ce-ima octava die Februarii mensis, consulatu se- 
«quenti Theodosii duodecimo et Valentiniani junioris 
secundo (An. Dom. 425). Philippus aotem presbyter, 
cui przspositus fuerat Sisinnius, in historia Christiana, 
quam triginta sex libris ipse conscripsit, ordinatio- 
nem . Sisinnii valde laceravit, derogans ordinato et 
pariter ordinautibus, et maxime laicis. Is enim .Phi- 
lippus ἃ Joanne episcopo diaconus ordinatus, multa 
quoque conscriysit contra Julianum imperatorem : 
cujus tamen listoria mili multam videtur habere 
eonfusionem, οἱ non. satis. prodesse legentibu:. Si- 
sinhio itaque ordinato, contigit episcopim obire Cy- 
zicenum. Touc. Sisinnius roclum | ju Cyz:co conse- 
viavit, qui antequam  firoicisceretur. ad. Cyzicum, 
ci: es precedentes Dalmatium monachum episcopim 
:ibimet ordinaverunt, porvipendentes regulam. qua 
jubetur prirter Constaut;nopolitauuti. episcopum or- 
dinationem ibi fieri uon delere. Quod ide» Cyzicui 
neglexerun!, quia. Auico soli hivc lex. personaliter 
pristita. videbatur. Mansit ergo Proclus non h«bens 
ecclesiam propriam; qui tamen iu. doclriua. eccle- 
siarum Constantinop leos valde florebat. lyitur. Si- 
ainnius, eum duos in episcopatu coinplevisset annos, 
defunctus est. consulatu. Hlierii et Ardaburii. (An. 
Dom. 497), vicesima quarta dic Decombris mensis, 
vir famosissimus castitote et rectitudine vite 902, 


M, AURELI CASSIODOÀM 
quidem clericos, nos autem communicare etiam A mansuelus m 


13)4 
oribus sine ullo figmento, remotus a 
causis. Quamobrem curiosis viris tristis et inefficax 
videbatur. SocRAEs, lib. vit, cap. 25 et 26, p. 367. 


CAPUT 1V. 


De ordinatione Nestor, et que sub 80 in Ecclesiis 
ma.a acciderint. 


Defuncto Sisinuio, imperatoribus visum est nullum 
ex Ecclesia Constautinopolitana ordinare pontificem, 
eo qnod essent vanz glorix, et sibimet arrogantes, 
cum utique multi Philippum, plurimi Proclum ha- 
b«re desiderarent, Intereu est ab. Antiochia del;be- 
ratum advenam antistitem dcbere evocari. Erat eoim 
ihi quidam Nestorius nomine, gevere Gerinapiciensis, 
bong vocis et simul eloquii. Ideoque eum quasi op- 
portunum doctrinis evocaverunt. Cumque transis- 
sent tres menses, Nestorius venit ab Antiocbia, qui 
castitate inter plurimos praecipuus habebatur. Quibus 
autem fuerit moribus institutus, sapientes a primo 
ejus sermone non latuit. Ordinatus enim decima die 
mensis Aprilis, consulatu 3785 Felicis et Tauri (An. 
Dom. 426), mox illa divulgatam coram omni popule 
protulit vocem, faciens sermonem ad principem : Da 
mihi, inquit, o imperator, terram purgatam hzeretieis, 
et rgo colum tribuo. Debella mecum haereticos, et 
ego tecum debellabo lersas. Hzc ciun dixisset, licet 
quidam odio haberent hazreticos, tamen levitas sen- 
sus ejus, et. indignationis initium, et vanze glorias 
tumor ei valde displicuit : quia neque parvulum 
tempus sustinens, ad talia verba descendit, et se- 
cundum proverbium, ut ita dicam, cum neque eivi- 
tatis adhuc gustasset aquam, persecutor. ferventis- 
simus apparebat. Quinta vero ordirationis die ora- 
torium. Arianorum, in quod latenter. conveniebant, 
auferre volens, eas ad tantum furorem perduxit, ut 
idem oratorium concremarent. Qua causa e:iam vi- 
cinas consumpsit zedes, tui baque veliemens in eivitate 
provenit. Verum Ariani semetipsos defeudere prx- 
parabant; sed eorum consilium. custos civitatis Deus 
Dominus impedivit. De cztero autem. ipsum Nesto- 
rium vocabant incendium |Vales., incendiari:iw ]. noa 
so'um harctici, 5. etiam qui ejus fidci coneorda- 
baut, Non cnim silere patiebstur, 8e sem; er contra 
haereses machinatus, quantum ad. se. subvertit. fun- 
ditus. civitatem. Novatisnos autem d«p pu'ari 1ea- 
tabat, eo quod Paulus eorum episcopus. pra-ditus 


D esse reverentia diceretur; sed proceres ejus. impe- 


tum réfrenarunt. Quanta vero circa Asiam, Lydiam, 
Cariam, δ Τῷ Quarto.lecimanes mala. comnxserit, 
et quanti propter eum circa Miletum εἰ Sardis facta 
«editione sint. mor:ui, nuuc. omi.to. Quam vero 
propter [διὸ et propter infreustam linguam receperit 
ultionem, post. pauca uarrabo. Nunc. itaque res me- 
morabilis indicanda est. SocnaTEs, lib. vit, cop. 29, 
p. 519. a 

Qaadam: gen. ultra [e/., insula]. Rhenum fiuvium 
eit Durgundiunum. I:ii vitam quictam aguut, et pese 
omnes fabri lignorum sunt, ex qua arte [ed., mercede] 
pascuntur : quorum regionem llunni crebra invasione 
vastabant, et plurimos occidelant. At illi licet auxie- 





1205 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER XII. 


1256 


tate constricti, ad nullum δα tamen hominum contu-« Α s? cognovimus secundum carnem. Christum, sed nunc 


lerunt, sed alieui Deo se^ committere cogitabant. 
Tunc audientes quia Romanorum Deus fortiter adju- 
vat se timentes [ms. Lyr., in se credentes ], omnes 
communi consilio ad credulitatem Christi confugiunt. 
Venientesque in unam civitatem Galliarum, rogabant 
M ab episcopo Christianorum baptisma consequeren- 
lur. At. ille eos septem diebus faciens jejunare et 
imbue:s fide, biptizatos octava die abire precepit. 
Qui eunipta fiducia coutra Lyrannos alacriter fe:tina- 
hant, et spe. sua. privati non sunt. Nam cum rex 
Hunnorum nomineSuptarus [ms. T heod., Sumptarus], 
per noctem fuisset ciborum niimía voracitate corru- 
ptus, Durgundiones gentem inimicam sine ducc 
reperientes, οἱ pauci pluribus resistentes, facta con- 
gressiune vicerunt. Nam cum essent isti tria millia, 
circa decem millia peremeruut ; et ex illo tempore 
cuncta gens ferventis:ime in Christianitate permausit. 
Eo tempore Darbas Arianorum episcopus est defun- 
cius, consulatu Theodosii tertiodecimo et Valentiniani 
tertio ( An. Dom. 420), vicesima quarta. die Junii 


ménsis ; in cujus locum Sabbatius ordinatur. Socna-. 


τες, lib. vin, cap. 30, p. 511. 


Nesto: ius itaque agens prater consuetadinem | Ec- 
clesie, contra se plurimos incitabat, sicut ejus actus 
ostendunt. In Germensi etenim Hellesponü civitate 
Antonius erat episcopus, qui coguoscens instautiam 
Nestorii adversus h:reticos , Macedonianos et ipse 
persequi festinabat, quasi patriarchze imitatus imagi- 
nem, Porro Macedoniani aliquantulum sunt perpessi. 
Cumque Antonius vebeimenter insisteret, jam mole- 
stiam non fe: entes, ad scelus se durissimum contule- 
runt. Mittentes etenim quosdam virus, et quod 
rectum est secundo loco ponentes, iutceremerunt eum. 
fioc fictum Maceduniauorum, Nestorio maj ris. per- 
sccutionis dedit occasionem. Persuasit enini impera- 
to:ibas ut corum ecclesie tollerentur. Quamobrem 
Constantinopoli eis ecclesia ab'ata est aute. muru.n 
velcremn posita civitatis, et in Cyzico, et ali." plurimae 
q"as habebant in Hellesponto : quorum aliqui ad 
ecclesiam. confugerunt, in consubstanlialitatis fide 
consentientes. Sed, s:cut ait. Scriptura, Ebrios's 
vinum non deest, neque contentiosis lites : sic quoque 
Nestorio amanti persecutiones evenit ut perseque- 
relur semper Ecclesiam Dei. SocRaTEs lib. vit, cap. 
ΟἹ, p. 572. 


Erst cum eo Anastasius presbyter ab Antiochia 
pariter destinatus, quem nimis honorabat , et veluti 
consiliarium habebat in causis. Aliquaudo igitur co- 
ram ccc'esia Anastasius docens, ait: Dei μοι cem 
Mariam nullus appellet. Maria. eniin homo fuit, et 
Deum ab homine generari nimis impossibile es!. Loc 
cum auditam fu'sset, plurimos clericorum οἱ laicorum 
pariter conturbavit, Olim »aumqie didiecrant Deum 
μον et. hominem Christun, et nullat^nus eum 
per dspensationem. velut hominem ἃ divinitate 
Scparar, credentes. apostolice. voci que dicit : Et 


6 |!ae des il apud Chr stoplior. et Vale;. 


* 


B 


nequaquam cognoscimus (11 Cor. v, 16). Quaproptr,. 
relinquentes de Christo sermonem, ad perfectionem 
procedamus, Tumultu siquidem, sicuti dixi, in eccle - 
tia facto, Nestorius Anastasii sermonem (firmare vo- 
lens, et non redarguere velut blasplhemum, qui vide- 
batur ab eo honorari, frequenter ex hoc coram 
ceclesia. docuit. Et cui majori contentione quxstio- 
nem hanc agitabat, scrimonem Dei Genitricis rejiciens. 
Unde divisio nata est in Ecclesia , et velut in no- 
cturna lite divisi, nuuc his, nunc aliis consentiebant, 
et verba propria denegabant. Nestorius autem apud 
multos in ea erat opinione, quia purum heminem 
diceret Christum , «t tanquam Pauli Samosateni 
atque Photiui dogma in Ecclesias introduceret. Sed 
de liis maxima quaestio nata est et tumultus, ita ut 
universalis synodus ageretur. Ego vero legens Nestorii 
libros, quae intellexisse comperi hunc virum, ct cum 
veritite conspexi, neque pro ejus inimicitiis, neque 
pro gratia alterius explanabo. Non mihi videtur Nesto- 
rius, neque Samosateuuin secutus Paulum, neque Plio- 
tinum, neque emnino purum homiuem dixisse Chri- 
stum ; Sel sermonem tantummodo quasi metuendum 
expavis:e ; οἱ hoc passum, quia decenter non erat 
eruditus, Qu: dum valturaliter. eloquens fuisset, 86 
putabat docuun, οἱ libris antiquorum interpretum 
dediguabatur incumbere, einiumque se meliorem 
putabat esse: ignorans quia in catholica Joannis 
Epistola in antiquis exemplaribus habeatur : Omnis 
àpiritus qui solvit Jesum a Deo non est (I Joan. 1v, 3). 


C Ilunc enim sensum ex veteribus exemplaribus absta- . 


lerunt, qui separarc volunt 3b bominis dispensatione 
divinitatem. Quapropter veteres inteepretes hoc ip- 
sum dedignati suut. | mis. Theod., designaverunt |J, 
quía aliqui adulterati sunt lianc epistolam, solvere 
hominem a Deo volentes. Est enim humanitas 376 
copulata diviuitati, et jam non suut duo, sed unum. 
lJac rationc confidentes antiqui, Mariam Dci non ti- 
muerunt dicere Genitricem. Euscbius Pamphili enim 
tertio libro de Vita Coustanitini, dixit : Etenim ot ge- 
nerationem sustinere qui nobiscum est Deus propter 
nos voluit; et locus ejus incarnate generationis 
nominajus est apud flebraos Detlhileem. Quamobrem 
et llelena Augusta Deo amabilis, locutn amplum, ubi 
Dei Genitrix. peperit, weuoriis mirabilibus adornavit, 


D hanc sacratissima speluncam deceuter iri adians. Scd 


Ur:genes in. priino tono de Epistola Pauli apostoli ad 
Womanos, ail : Quomodo Dei genitrix dicatur, latius 
auimadverte, Apparet. igitur. Nestorium | ignorasse 


. lectiones antiquorum. [Quapropter *, sicut dixi, in 


sermone solo moratus est, οἱ non solum eum sermo. 
nem ex auimo dedit, sed 6:jam omnino Deum esse qui 
titus est denegivit. Nos enin. fatemur quoniam qui 
de sancta Virgine natus est, crucifixus cst, Dominus 
est glorie, sicut dixit Apostolus : Si enim  cogioris- 
sent, nanqua ài Dominum gloriae crucifizissent (1 Cor. 
i, ὃ). Porro Nestories dicit : Noli gloriari, Jud.se, 
uon crucilixisti Deum : tanquam ipse Dominus glori;e 


1201 


minem Christum, sicut Photinus aut Paulus Samo- 
Salenus, eiiam liomiliz quas fecit ost. ndunt.. Nus- 
quam enim Dei verbi subsistent'am peri nit; sed 
ubique id sub istere couflietur, et habere sulistantiam, 
non sicut Plotinus et Samos«tenus ejus. existentiam 
periment:s, {{06 enim et Manich;vi à. Montan» dug- 
ma:jzare praesumunt. Sic i;itur Nestorium ego invenio 
sapuissa ex ejus libris. Non ergo medioerem concus- 
sionem orbi terrarum tepidissima Nestvrii ratiocina- 
tío concitavit, SocnaT&s , lib. vit, cap. 32, p. 9193. 

Inte:ea contigit scelus quoddam: in ecelesia prove- 
vire. Servi quidam poten:ium genere barbari, domi- 
iam crudelem experti, δά ecclesiam conf sgeruut, et 
portantes gladios in;ressi sunt δ alta:e. Cunique 
rogarentur, exire null» molo voluerunt; sed impe- 
diebant solemnia celebrari, plurimis dicbus gladios 
Leuentes evaginatos, et parati se vindicare ; et omni- 
hus ad evs accedentibus insistcbaut. Qui postremo 
"n"m clericum  perimen'es et alium vulnerantes , 
eiiam. semelipsos-interemerunt. (Quo facto quidam 
transeuntium hoc scelus niliil boni Ecclesi signifi- 
care praedixit ; nec veritate privatus est. Siguificabat 
enim pop.li divisionem et dejectionem — ejus qui 
fuerat. cauia divisionis. Socnarts, lib. vit, cap. 335, 
y. 515. 


CAPUT V. 
De Ephesino concilio contra Nestori«m. 

Non inulto post tempore, jussio prineipalis episcoe- 
pos undique ad Ephesum convenire pracepit.. Mox 
ergo post paschalem festivititem, Nestorius cum 
maxima muliitudiue venit ad. Epliesum, invenilque 
p-urimos episcoporam ibi fuisse collectos, Porro Cy- 
rillus Alexandrinus modicum retardatus, circa. [en- 
vecosten oecurrit. Quint vero die post Pentecosten, 
e$ Juvenalis: Hierosolymoram. venit. Porro. Joanne 
Amtiocheno tardaute, uiovebaut rxsentes epi copi 
quaestionem. — Cyrillus. autem Alexandrinus epi- 
scopus deflorationes quasdam librorum Nestorii fi- 
ciehat , eum. ἴντα volens. Etenim erat. inimi- 
cue ejes. Et cum. plurimi Deum  confite-ntur esse 
Jesum : Ego , inquit. Nestorius, bimestrem et. tri- 
iesiem  [ AL, bitrem et irnitrem] nequaquan 
venfiteor Deui. Qua gratia wundus sum Δ san- 
QuiRe vestro, οἱ δεν ad. vos non venium. Dum 
hec itaque dixisset , eum reliquis. congfegabatur 
eyiscopis qui ejus sententiam. sequebantur ; pre- 
»eRtes ergo in duos ordines suut divi-i. Porro Cyril- 
lus cuim suis facto. concilio Nestorium. vocaverunt. 
At ille non obedivit, differeus in prissentiaimn Joaunis 
AnbWocheni, Qui vero circa Cyrillum erant, homilias 
Nestorii quas. de hae quas'ione protulerat. sepius 
relegeutes εἰ δὲ ipsis judicantes, — eum. velut 
plasphemantem Dei Filium. damnaverum'. lHoc faeto, 
qui cirea Ne:torium erant, al ud apud se concilium 
facientes, damuavere Cyrillum et cam eo Memno- 
nem, Eplesinz civitatis episcopum. Non vero post 
mulium venil etiam Joannes Antiochenus episcopus , 
e. coguoscen: qua gesti sunt, indiguabatur comra 


X. AURELI CASS;ODURI 
idem non sit Deus.] Nam: quia purum non αἰεί! ho- A Cyrillum, 


ΕΣ 


C 


D 


1205 
tanquam seditionis auctorem, eo quod sie 
fervent'ssime Nestorii fecisset damnationem. Porre 
Cyrillus cum Juvenale volens se ulcisci contra Joan- 
nem, damnavit etiam ipsum. His tali mixtione eon- 
fusis, cognoscens Nestorius contentionem ad quam- 
dam perniciem pervenis-e, Dei Genitricem Mariam 
vocabat, diceus : Dicstur, inquit, etium Dei Genitrix 
Maris, et ea quze afferunt tristitiam couquiescant. Sed 
nullus eum ex poenitentia talia dicentem suscepit, 
Quapropter bactenus damnatus, οἱ jn exsilium mis- 
sus, Oasin inhabitare dignoscitur. Hane er;o ter- 
minum tunc synodus babuit. Quie gesta sunt consu- 
latu Bassi et Antiochi (An. Dom. 451), 18 die Junii 
meusis, SocnarEs, lib. vu, cap. 35. Edit. Christ. Va- 
les. cap. 54, p. 516. 


CAPUT VI. 
Quomodo Jvannes Antiochenus Cyrillum damnareri:. 

Porro Joanues veniens Autiochiam, et plurimos 
episcoporum colligens, damnavit Cyrillum, cum jam 
essel in Alexandria. Post paululum vero tempus | ini- 
micitias resol ventes, ad gratiam sunt rcgressi, et sedes 
alterutris reddiderunt, Post. damnationem vero Ne- 
Slorii, dura Constantinopoli turba contra E«clesiam 
facia est. Divisus est namque populus propter tepi- 
dun ejus, sicut dixi, tractatum. Clerici tamen Ομ. 
nes Commwni decreto euro anathematizaverumt. Se 
euim nos Christiaui conira blasphemos prolatum so- 
leinus appellare decretum : quaudo id veluti in mar- 
more scriptum, manifestum cunctis estendimus. So- 
CRATES, lib. vii, cap. δῦ, Edit. Christ. Vales. cap 
94, p. 911. 


CAPUT VII. 
De ordinatione Maximiani Constantinopoli. 

Ilis ita provenientibus, dv electione episcopi qu:e- 
sti» rursus exorta est, et multi Phi'ippum, cujus jam 
feci memoriain, plurimi Pruclum eligebant. Potuitque 
Proclus tenere po^tificatum, nisi quidam procerum 
prohihuissent, dicentes regulam ecelesiasticam n^n 
permittere eum qui alterius civitatis episcopus nomi- 
natus est, 9777 ad alteram m'grare civitatem ; quo.1 
dictum populos revocavit. Cum jue quatuor. tran-is- 
sent menses post Nestorii damnstionem, Maximianus 
ordinatur eyiscopus, iu monachica quidem vita, pres- 
byterorum tamen. coll-gio constitutus. Is enim opi- 


nionem reverendi viri olim liabuerat, eo. quod pro- 


priis sumptibus monumenta fabricaret, ut in. es 
religiosorurk corpora sepeliret. Erat enim idiota ser- 
moue; el sub quiete vivere potius .eligebat. Socaa- 
VES, lib. vit, cap. 4. Edit. Christ. Vales. cap. 55, 
p. 511. 


CAPUT ΝΗ]. 

Quod episcopi ex aliis ad al:as Ecclesiss sint niu:ati. 

Qu a vero quidam dicebaut ecclesiasticam regulam 
prohibere ne Proclus Constantinopo'itanam tencret 
Ecclésiaom, cum Cyziei [mss. et ed. V., €izico] fuis- 
set ordinatus, vol».pro hae re pauca narrare. Non 
enim mihi hoc vere dixisse videntur, sed aut invi 
dia faciente, aut. ignorantes ecclesiasticam sauctiu- 

















19:9 


HISTORIA TRIPARTITA. LIBER XII. 


nem prohibuerunt, qus frequenter in Ecclesiis uti- A baberet corpus valde debile atque subtile, rogavit 


liter facta noscuntur. Eusebius itaque Pamphili in 
sexto Ecclesiasticae Historim libro, Alexandrum 
unius Cappsdocie civitatis episeopum refert, quia 
cum venisset causa orationis. ad Hierosolymam, de- 
tentus sit ab ejus civibus, et in locum Narcissi epi- 
scopi constitntus, et de cetero omni vitasua ipsi Ec- 
clesis presedisse. Sic ig.tur apud veteres sine ulla 
differentia de civitate ad aliam migrabat episcopus, 
dum utilitas evocaret. Oportet autem etiam ipsam 
regnlam huic operi copulari, ut ostendatur quia 
mentiti suut qui Proclum íinthronizare prohibue- 
runt. 


Regula xvii. Si quis episcopus ordinatus ad paro- 
chiam in qua ordinatus est minime proficiscitur non 
$ua culpa, sed sive popolo respuente, aut propter 
quamlibet aliam causam non necessitate factam, 
hune honore ministerioque participari tantum, nec 
eun misceri rebus ecclesi; , in qua collectas cele- 
brat Ecclesia; sed sustinere qued provincie syno- 
diis suo judicio terminaverit. E: 


llzc itaque regula est. Quia vero plurimi episco- 
porum ex a'iis civitatibus ad alias propter utilitates 
temporum sunt migrati, nomina eorum qui sunt mu- 
titi subdidimus. Perigenes in Petris ordinatur epi- 


scopus ; et quoniam cives ejus eum suscipere nolue- 


runt, Roman: civitatis episcopus jussit eum inthro- 
nizàri in Corintho m«tropoli, defuncto ejus episeopo; 
eique, donec a/lvixit, Ecclesi: praefuit. Gregorius 
Nazianzenus, prius unius Cappadocis civitatis f.it 
epis: opus, deiude Nazianzi constitutus 651, Meletius 
in Sebastena prius Ecclesia praefuit, et postea Antio- 
chi» pr:sul est constitutus. Dositheum Seleuciz 
episcopum Alexander Antioehenus episcopus in Tar- 
δι Cilicie demigrare fecit. Reverentius eb Arvis 
Phoenici:e in Tyrum migratus est (ms. Lyr., migra- 
vit]. Joannes de Gordo Lydiz mu:atus est in Proco- 
nesum, et in ea pr:esidet Ecclesia. Palladius ab Ilel- 
liuopoli mutatur in Asponam. Alexander ab fHellino- 
poli in. Adrianos inigratus est. Theosehius ab Apa- 
mia Asi trausferiur in Eudoxiopolim, quze dudum 
Salaw.bria vocabatur. Polycarpus de urbe. Antapri- 
stena Mysiz in Nicopolim Thracie mutatus est. Hie- 
rophilus de Trapezapoli Phrygie wigratus est in 
Plutinopolim Thraciz. Optimus ab Argadawia Phry- 
gie in Antiochiam Pisidis mi;ratur. Sylvanus a 
Philippopoli Thracie mu'atur in Troasda. Tantos 
igitur quantos ad pr:sseus. invenimus ex propriis ci- 
vit tibus ad alias mizrasse, nos memorasse sufficiat. 
D« Sy!sano. tamen, qui ex. Philippopoleos Thraci:e 
jn Tronda migr.tus est, utile judico pauca narrare. 
SocnaTEs, lib. vii, cap. 55. Edit. Chrst. Vales. cap. 
ὅθ, p. 515, 


Sylvanus quidem rhetor fuit prius T oili soph 51:Ὁ, 
et ad perfec-tom  Christiangs, vitate monachicain 
diligens. ls enim doctoris pallio uti despexit : quem 
post hiec. Atticus episcopus comprekendens, episco- 
pum Philippopola;»s ordinavit. At illo tribus ann's 
in Thracia degens, nce frigora ferre valens, cum 


Auicum ut eum in locum alium constitueret, dicens 
non ob aliam causam nisi propter frigus ea se loca 
mutare velle. Cumque alter pro eo fuisset ordina- 


.tus, mansit Sylvanus Constantinopoli, vitam mona- 


chicam perfecte custodiens. Tantumque sine ulla 
fuit arrogantia, ut. plerumque in tauta multitudine 
civitatis cum soleis de sparto procederet. Quodam 
tempore transeunte, Trojan: przsul Ecclesix mori- 
tur ; Trojanique venerunt, petentes ep'scopum. Cum- . 
que cogitaret Atticus quem orjlinare deberet, subito 
contigit ad eum salutandum venire Sylvanum. At 
ille videns eum, mox cogitare cessavit. Tunc ad 
Sylvanum : Non habes, iuquit, ulterius oceasionem 
pro qua ecclesiasticas curas possis effugere. Troja 


B n?mque non habet frigus : sed ecce apparatus est 


tuo corpori opportunus ἃ Deo Jocus. Prapara ergo 
temetipsum, et ad Trojam continuo proficiscere. 
Migratur ergo Sylvanus. Quo facto, miraculum quod 
inter ejus manus accidit enarraboe, Navis masima, 
quz grandes columnas devexit nuper, in littore Tro- 
jano fabricabatur. Cumque eam ad mare deducere 
voluissent multis funibus atque populo trahente, 
nullatenus movebatur. Quod dum plurimis diebus 
ageretur, suspicati sunt navem a dmonio retiueri. 
Tunc ad Sylvanum venientes episcopum, rogaveruut 
eum ut io eo loco daret orationem, credentes hoc 
modo trahi navem, At ille humili sermone dicebat 
ge esse peccatorem : asserens lioc opus alicujus esse 
justi, non tamen suum. Quem dum rogassent, venit 
ad littus. Factaque oratione tetigit unum funem, ju» 
bens ut insisterent operi cum labore. Tunc illis bre- 
viter impellentibus, cursim navis ad mare prores- 
$it : hoc iniraculum reverentiain illius viri cunc!os 
fecit babere provinciales. Qui dum essct etiam in 
aliis rebus eximius, videns clericos etiam dc con- 
tentione litigantium negotia facientes, nullum cleri- 
cum aliquando judicare praecepit. Sed petitiones 
postolautium ipse suscepit; et rogabat unum fkle- 
lium laicorum, amatoremque justitie, ut ipee liti- 
gautibus interesset , et terminum justitia. definiret. 
Ob quam rem maximam apud onines gloriam con- 
secutus est. Cuni igitur Maximianas in urbe Con- 
stanünopolitana ordinatus fuisset episcopus cousu- 
latu Bassi et Antiochi (An. Dom. 451) quinta et vige- 
sima die mensis O«tobiis, eauscm ceclesiasticze quie- 
verunt, SocaaTES, lib, vit, cap. 96. Ed... Ghia. 
Vales. cap. 51, p. 981. I 
378 CAPUT IX. 


Quomodo apud Cretam, quodam Jud«o dicente se esse 
Moysen, plurimi Judeorum deceptione int morti, 
et 1eliqui facti sint Christiani, 

Circa hoe tempos mulii Judzorum in Creta Chri- 
stiaui facti sunt propter Djusmodi passionem. Qui- 
dam seductor Judsus finxit semetipso esse Moy- 
gen, et ccelitus destinatum ut Judaeos illam insulam 
iuhabitantes per mare duceret : ip-um se esse di- 
cens qui olim filios Israel per Rubrum mare »alvave- 
rat. Circuibat itaque toto auno unatniquamque illius 
insulz c.vitatem, suadebalque Judzi: ut crederent ς 


4911 
fhenens ut omnes pecunias atque possessiones relin- 
querent, cum utique deduci per siccum mare, ad 
repromissionis gaudia pervenireot. Atilli lac spe 
capti, omne opus proprium negligebant, contemnen- 
tes etiam possessiones suas, et dimittentes eas qu'- 


buscunque personis. Cumque venisset dies quam de-- 


signaverat seductor ille Judzeus, eo przcedente se- 
«uebantur omnes cum conjugibus et pueris [ns. 
Lyr., filiis] ; deduxitque eos ad quamdam rupem de- 
clivius incumbentem, jussitque ut tomorum sche- 
mate semetipsos evoWwerent. Hoc ergo faciebimt 
priores. Et cum venirent ad rupes, repente morie- 
bantur, tam dilacerati acutis rupibus quam in aqua 
necati. Plures tamen mori potucrunt, nisi, Deo pre- 
vidente, quidam viri Chiistiani supervenissent pls- 


catores atque negotiatores, qui alios cum | necaren- D 


tur eripientes recreaverunt. Tum malum eoram 
siultiti:z sentientes, alios, ne semetipsos 1010 in'er- 
flcerent, tenuerunt, nuntiantes eorum mortem, qui 
prius fuerant pr:cipitati. Qui etiam cognoscentes 
seductionem, culpabant se, eo quod facile credidis- 
sent. Cumque voluissent illum perimere seducto- 


rem, comprehendere nequiverunt. Repente namque . 


disparuit, deditque suspicionem quia dzemion. fuerat 
erroneus, humano schemate circumamictus. Pro hac 
itaque passione mulii tunc Cretensium Judzrorum ad 
Christianam conversi sunt. fidein. SocRa ES, lib. vu, 
cap. 51. Edit. Christ. Vales. cap. 38, p. 985. 


CAPUT X. 


De no incendio Constantinopoli (acto, εἰ merte C 


arimiani, atque constitutione Procli. 


Interea incendium in civitate Constantinopolitana 
fsctum paulatim pervenit ad thermas qua vocantur 
Achillez, deinde ad locum qui dicitur Pelargus, ita 
ut Nevatianorum comprehenderetur ecclesia. Tuuc 
fertur Paulum eerum episcopum inter flammas ec- 
«lesise restitisse, supplicantem Dco ue ecclesia pari- 
ter cremaretur. Qui locus ereptus est; et hactenus 
decima septima die mensis Augusti apud Novatianos 
collectio celebratur. Hunc tamen locum non solum 
Chrisüadi, sed etiam pagani ex eo tempore vene- 
rantur. SucgarEs, lib. vn, cap. 58. Edit. Christ. 
Vales. cap. 59, p. 3814. 

Maximianus igitur cum duos annos et sex menses 
Ecclesiam gebernasset, defunctus est consulatu Ario- 
|ind:e ét Asparis (Au, D. 454), die duodecima men- 
sis Aprilis, in septimana majore jejuniorum, feria 
quinta. Tunc igitur Theodosius imperator s»pienter 
causam prospexit ne rursus de episcopatu seditionis 
quiestio aut tumultus iu. Ecclesia nasceretur. Cuin 
adhuc ergo corpus Maximiani jaceret, praeseutibus 
epi-copis przecepit inthronizare Procluimn. Quod.etiam 
Komani episcopi Coelestini litterze firmaverunt quas 
»d Cyrillum Alexandriz destinavit episcopuin, et ad 
Joaunem Aut ochenum, et Rufum Thessa!onicen- 
sem : dicens, quia nibil prohiberet alt:rius civitatis 
c»istentem episcopum in aliam denigrari. luthroui- 
34tus igitur Proclus exsequias Maximiani corpo is 
celebravit : de qno tempus est ut pauca. dicamus. 


M. AURELII CASSIODORI 
À SocRATES, lib. vii, cap. 39. Edit. Christ. Vales, cap. 


41212 


40, p. 585. 


CAPUT ΧΙ. 
De conversatione εἰ moribus Procli. 

Procius.ab state prima lector fuit, apud doctores 
tamen observans zelator quoque in rheiories. Qui 
dum ad perfectam venisset :etatem, plerumque cum 
Attico erat episcopo exceptor sermonum ejus. Et 
dum proficeret, ab Attico diaconus ordina'ur, postea 
presbyter. A Sisinnio vero Cyzici cousecratur episco- 
pus. Hzc equidem ei primitus provenerunt, postea 
tironum  Constantinopolitanz sortitur Ecclesi. 
Erat enim vir moribus optimis; et, ab Attico utiliter 
eruditus, omnia ejus imitabatur. Sed in isto patien- 
tja potior apparebat. Et ille quidem b:zreticis se 
terribilem opporlune monstrabat; iste vero omnibus 
mitis erat, et sic eos potius quam violeuter flectere 
nitebatur : nullam hzeresim fatigare volens, in hac ἡ 
parte Theodosium imitatus imperatorem. llle nam- 
que judicabat contra culpabiles imperiali non uti 
potestate. Hic autem parvipeudebat si quis de Deo 
non ita saperet sicut ipse. SocnarES, lib. vn, cap. 
4). Edit. Christ. Vales. cap. 41, p. 586. 

In his igitur etiam imperator laudabat eum, cum 
et ipse veros sacerdotea imitaretur, el nequaquam 
persequi volentes admitteret. Ego tamen praesum- 
ptive dico quia mansuetudine dmnes veros sacerdo- 
tes evicerit. Ob quam causam hostes suos citra belli 
certamina subjugabat, sicut osteuditur in Joanne 
tyranno, et facta post hoc perdi'ione barbarorum. 
SocRATEs, lib. vi, cap. 41. Edit. Christ. Vales. cap. 
42, p. 580. 

CAPUT XII. 
De victoria barbarorum. 

Post interitu. namque tyranni, barlari quos ille 
contra Romanos suum evocaverat in auxilium, pa- 
rati erant Romanorum (ines invadere. Hec audiens 
imperator consuete hanc sollicitudinem Deo com- 
misit, et orationibus occupatus cito promeruit quod 
quzsivit. Quz euini prevene: unt barbaris cnarranda 
sunt. Dux enim eorum nomine Rugas, fulmine per- 
cussus, interiit. Secutaque pestis waximam partem 
eorum hoi;ninum interemit. Et non solum hoc suffe- 
cit, sed etigm ignis de ccelo descendens, jlurimos 


D qui videbantur remansisse consumpsit. Qua res bar. 


bavos in formidine magta constituit, non solum quia 
contra gentem Romanorum fortissimam arma levare 
p'asumpserant, sed quia sic eos ἃ forti Deo juvari 
couspiciebant. Tunc cnim Proclus episcopus de 
prophetia Exechiclis coram Eccleaia facicus sermo- 
nem de collata salute, ab omnibus est laudatus. Cu- 
jus proplictie verba. sunt hec : Et (u,. fili hominis, 

prophetiza in Gog principem Mosoch et Tubal. Judico 
e: in eum. morte, ei 979 sanguine, et imbre dilacii, 
el lapidibus grandinjs, et. ignem, et sulphur pluam su- 
per eum. et omnes qui cum eo sunt (Ezech. xxx vun, ut, 


$2). Et post pauca: Et scient quia. ego. sum. Dominus. 


SucRATES, lib. vit, cap. 42. Edit. Chiist. Vales. cap. 
45, p. 981. 














1315 


CAPUT Xlll. 

 Quomrdo filia Theodosii Valentiniano sit juncta. 

Igitur imperateri propter suam mansuetudinem et 
»lia plurima pr:zextitit Deus, quornm unum illud est, 
Erat ei filia ex Eudoxis, nomine Eudoxia. Hanc Va- 
lentinianus consobrinus 6:18, llesperiarum psrtium 
ab eo factus imperator, petiit uxorem. Cumque 
Theodosius annuisset, cogitabat in medio quodem 
Mineris loco nuptias celebrare. Placueratque ut 
Thessa'onicam ambo venirent. Inter. hc nunti. vit 
Valentinianus ne fatigarstnr Theodosius; ipse eura 
venturum se Constantinopolim compromisit. Cum- 


que ergo partes munisset Hesperias , Constettinopo- : 


lim venit ad nuptiss. Quibus celebratis sons:atu 
Isiduri et Senatoris (An. Dom. 436), uxore sumpta 


CIIRONICON. 
À clesize Novatianorum episcopum, dicens : Si vixero, 


1214 


mihi redde; si mortuus fuero, bic invenietis quis 
debeat orJinari. Post cujus obitum tertia die resi- 
gnantes, et. Marciani nomen invenientes, ejusque 
laudntes electionem, sine ulla mora miserunt. in 
Tiberizdem Phrygis, ubi tunc habitabat. Et com- 
prehensum deduxerunt vicesima prima die ejusdem 
mensis, et ordinaverunt episcopum. SocmarEs, lib. 
vit, cap. 45. Edi. Christ. Vales. cap. 46, p. 589. 


CAPUT XY 
Quomodo Eudozia uxor imperatoris Hierosolymam sit 
profecta. 
Theodosius igitur imperator pro beneficiis a Deo 
sibi collatis, gratias referebat, plurimis bonoribus 
Christo sua vota compeusans, conjugemque suam 


reversus est. SocRATES, lib. vii, cap. 45. Edit. Christ. p Eudoxiam ad Hierosolymam destinavit. Hoc enim 


Vales. cap. δ et 44, p. 388. 


CAPUT XIV. 
Quomodo corpus Joannis episcopi sit. Congtantinopo- 
lin revocatum. 

Non multo post episcopys Proclus eos qui propter 
Josnuis depositionem segregabantus, Ecclesim re- 
stituit. Sapientiaque sua eorum immitigavit tristitiam 
hoc modo. Corpus enim Joannis in Cumanis sepul- 
(um, tricesimo quinto anno post depositionem , 
Constantinopolim jubente imperatore revocavit, et 
publice divulgalum in eeclesia Apostolorum iulto 
honore recondidit. Quod actum est decimo sexto 
cousulatu Theodosii (An. Dom. 458), 17 Jauuarii 
mensis die. SocaATts, lib. vu, cap. 45. Edit. Christ. 
Vales. cap. 43, p. 588. 

Paulus quoque Novatianorum episcopus eodem 
consulatu, 20 Julii mensis die, defunctus est. Qui 
cum :grotaret, nec diztam consuetam transgressus 
est, nec orationes solitas prztermisit. Cumque es- 
set morti vicious, evocavit omnes clericos suos die 
cens ; Cogitate episcopum eligere donec vivo, ne 
posthze turhas Ecclesi: nostre susiüneant. lllis 
vero ei potius electionem dantibus, Paulus ait: 
Ergo scriptam mibi hujusmodi date professionem, 
quia ipsum el;gatis quem ego decrevero. Quibus hioc 
facientibus atque subscriben'ibus, Marciani p'esby- 
teri nomen in charta. conscripsit atque signavit. 
Fecitque prio:es similiter siguare presbyteros, eam- 
que chartam apud Marcum deposuit, Scytharum Ec- 





BM.. AUR 





et ipsa votum habuerat , si δι videret. nuptaub. 
Qui tam llierosolymis ecclesias cbnstitutas quam 
per singulas civitates positas lionoravit, et cum per- 
geret, et cum denuo remearet. Socnares , lib. vi, 
cap. 46. Edit. Christ. Vales. cap. &1, p. 590. 


CAPUT XVI. 
Quod Proclus Thalassium senatorem auctoritate sua 
Cesaree Cappadocia fecerit episcopum. 
Proclus autem episcopus eodem tempore, septimo 
decimo imperatoris Theodosii consulatu (An. Dom. 
439), rem mirabilem operatus est, quam nullus 
priorum fecit episcoporum. Cam enim Firmus epi- 
scopus Cxsare:x Cappadocis&. mortuus fuisset, ade- 
rant Cxsarienses, petentes episcopum. Cumrqce co- 
gitaret quem eis ordinare debuisset, contigit ut ad 
eum salutandum die sabbato senatores universi ve- 
nirent. Juter quos Thalassius, qui przfectarz ΕΠ] - 
rici admini-traveral dignitatem. Cumque futurus es- 
δεῖ, sicut habcbat fama, ut Orientalem regeret pre- 
[ecturam, missa manu Procius pro praefectura d'gni- 
tate episcopatum οἱ Casariznz. civitatis imposuit. 
]llxc quidem in Ecclesia illo tempore gerebantur. 
Nos autetn liic terminum faciamus historia, in. pace 
gubernari cupctas Ecclesias exerantes. Nos ergo, ὁ 
sacratissime h«mo Dei Tlieodore, tuam complevimus 
jussionem, flne facientes historize, in. anno se- 
cundo trecentesimie quintz  olympiadis, consulatu 
decimo septimo. imperatoris Theodosii. SecnaTES, 
Ub. vii, cap. 41. Edit. Christ. Vales. cap. 48, p. 591. 





ELII GASSIODORI 


H CHRONICON, 
^  *AD THEODORICUM, REGEM. 


PR.EFATIO. 


980 Sapienia privcipali, qua seuper magoa revo'- D fastis veritatis pristinz veritatem. Parui libens pra- 


vitis, in ordinem me consules dizercre ceusuistis ; ul 
qui ar num ornaveralis glorioso noie, reddereis 


ceptis, et librariorum varietate detersa, operi flde 
historico: auctoritatis impressi ; quatenus vester ani- 
































425 
mus per illustres delectatus eventus, blando com- 
pendio longissimam mundi percurrat :atem. 

ΑΒ Adam primo homine usque ad diluvium, quod 
factum est sub Noe, colliguntur anni 2242. 

Diluvium autem factum est propter gigantum ni- 


M. AURELH CASSIODORT 


t?168 
miam feritatem, qui corporie magnitudine parique 
animi saevitia pravalentes, humanitatis jus omne 
confuderant. 

Et a diluvio usque ad Ninum, qui primus om 
nium apud Assyrios regnavil, anni sunt 899. 








CHRONICON. 


REGES ASSYTDII. 

Ninus itaque regnavit apud Assyrios annis 52. 
Ilujus imperii anno 43 natus est Abraham. Is etiam 
condidit Ni»iven. 

Semiramis uxor Nini regnavit annos 42. [Ix Ba- 
hyloni:e muros instaurasse memoratür, non quod 
condiderit. 

Niuias filius Nini et Semiramidis regnavit annis 33. 

Arius regnavit annis 50. 

Arelius regnavit annis 40. 

Xerxes, qui et Baleus [ed. Niv. et Orry., ipi 
neus], regnavit annis 30. 

Armametres regnavit annis 58. 7 

Bolechus [Cusp., Delochus] regnavit anuis 55. 

Baleus regnavit annis 52. 

Altadas regnavit annis 22. 

Hujus temporibus fuit l'rometheus vir sapicns. 

Mamithus regnavit annis 50. 

Manch.leus [Cusp., Magelaus| regnavit annis 30. 

liujus temporibus Ailas frater. Promethei przci- 
puus astrologus habetur. 

Spherus [ed. Niv. et Onuph., 
annis 20. 

Mamylus regnavit annis 30. 

Sparetus regnavit annis 40. 

llujus temporibus a Cecrope rege Athen suut 
conditze, 

Ascades [Cusp., Astocades] regnavit annis 40. 

llvjus temporibus Moyses in moute Sina divinam 
suscepit legem. 

Amynthes regnavit annis 45. 

Hujus temporibus Jesus successor Moysis terrai 
Paliesiiuorum Judzz genti distribuit. 

Belochus regnavit aunis 25. x 

Dellepares | Cusp., Belopares] regnavit annis 30. 

Lamprides regnavit annis 53. 

Sosares rezuavit annis 90. 

liujus temp^ribus equus velocissimus Pegasus in- 
venitur. 

Lampares regnavit annis 50. 

Panias regnavit annis 45. ᾿ 

Sosarmus regnavit annis 19. 

Hujus temporibus Argonautarum navigatio et Or- 
vlieus Thrax musicus opinabilis habetur. 

381 Mithreus reguavit annis 27. 

liujus temporibus llercules athleticam exercuit, et 
Priamus apud lium regnat... 

l'er hos igitur reges Assqriorum colliguntur anni 852. 


REGES LATINI. 
Latinus regnavit nnis39. ἃ quo L'uini sunt appellati. 


Iphereus] regnasit C 


Hujus imperii anno 95 Troja capta est, ad quem 
AEneas profugus venit, factusque gener ejus, ei δ 
cessit in regnum. 

AEneas post 8 annos Troj:e capte reguavit in Italia 
annis 5. 

Ascanius filius ejus regnavit annis 38; qui Alba- 


B num [Cusp., Albam Longam) coudidit. 


Silvius /Enez (ilius de Lavinia regnavit annis 29. 
Hujus temporibus llomerus pocta fuisse memoratur. 
JEneas Silvius regnavit annuis 51. 

Hojus temporibus Hebrzorum rex David Ilieroso- 
lymis regnat. 

Latinus Silvius regnavit annis 50. 

Hujus temporibus Amazones Ásiam vastaverunt. 
Carthago condita est a Carchedone Tyrio, ut quidam 
dicunt. Salomon quoque filius David regnans Hiero- 
solymis, templum famosissimum coudit. 

Alba Silvius regnavit aunis 59. 

JEgyptius Silvius regnavit annis 24. 

Capys Silvius regnavit annis 28. 

Capetus (Cusp., Calpetus] Silvius regnavit annis 15. 

Tiberinus Silvius regnavit annis 8. 

Agrippa Silvius regnavit annis 40. 

Aremulus Silvius regnavit aunis 19. 

Hujas temporibus Lycurgus apud Lacedaiwnonas 
jura compvsoit. , 

Aveutinus Silvius regnavit annis 37. 

À quo mons ftomanorum, quia ibi sepultus est, 
nomen accepit. 

Procas Silvius regnavit annis 23. 

Amulius Silvius regnavit annis 44. 

Qui fratrem suum Numitorem reguo expulit, cujus 
tempora isti sunt applicita. 


REGES ROMANI. | 

Romulus regnavit annis 38. A quo Roma condita 
est, et ex Latinis Romani sunt [A/. ed., conditi] .un- 
cupati. Hic primum Centum constituit senatores, 

ljujus temporibus Syracuse et Catiua in Sicilia 
condit:e sunt. 

Numa Pompilius regnavit annis 41. Qui duos mea- 
808 anno addidit, Januarium et Februarium, cum ante 
hunc decem tantum menses apud Romauos fvissent. 
Capitolium quoque a fundamentis construxit. Cujus 
etiam temporibus sibylla in Same npn habita cst. 

Tullus Hostilius regnavit annis 32. Qui primus 
apud Romanos purpura usus est. 

liujus temporibus Chalceden conditur, ct Byzau- 
tiun, quie nunc Censtintiaopolis appellatur. 

Ancus Martius regu»vit annis 25. Qui sesto decuno 
milliario 4b urbe Roma, Ostiam condidit. 


1217 


Tarquinius Priseus regnavit amnis 57. 

Hujus temporibes Massilia in Galliis condita est. 

Ser. Tullius regnavit annis 54. Qui primus censum 
jostiuit civium Romanorum. 

llujus temporibus apud Persas Cyrus primum re- 
guare coepit. 

Tarquinius Superbus regnavit annis . 5. 

Hujus temporibus Pythagoras physicus philosophus 
elarus habetur. Expu!so antem Tarquinio, bini con- 
sules eayperunt pro uno rege abnis singulis adui- 
nisirare rempublieam. 


HINC CONSULES. 


L. Junius Drutus et L. Tarquinius Collatinus. 
lli annum integrum minime tenuerunt ad peragen- 


dum tempus aliis subrogatis, id est, P. Valerio, Sp. B 


Lucretio, et lloratio Pulvillo. 

P. Valerius τι [Cusp., Valer. Publicola] et T. Lu- 
cretius. | 

[Cusp., Pub. Valerius ui et Marcus Horatius w.] 

Sp. Largius et T. Herminius. 

P. Volerius in et P. Posihumius. . 

P. Valerius :v οἱ T. Lucretius n [Cusp., Lucret, 
Tricipitinus]. 

Agrippa Menenius et P. Posthumius it. 

Opiter V. rginius et Sp. Cassius. 

Posthumius Comipius et T. Largius. 

His coss. dictator primus T. Largius et magister 
equitum Sp. C»ssius ordinantur. 

Ser. Sulpicius et Manlius Tullius. 

T. J£butius et L. Vetusius. 

Q. Clolius et T. Largius n». 

A. Sempronius et M. Minucius [Cusp., Minut, Au- 
gurinus J. 

A. Posthumius et T. Verginius. 

App. Claudius et P. Servilius. 

C. Verginius et T. Vetusius. 

Sp. Cossius n et Posthuminius Cominius i. 

T. Gegonius et P. Minucius. 

M. Minucius n et A. Sempronius. 

Sp. Nautius et Sex. Furius. 

T. Siciuius [Al., Siecius] et C. Aquillius. 

S. Cassius et Proeulus Verginius. 

Ser. Cornelius et Q. Fabius. 

L. /Emilius et K. [Cusp., Ceso] Fabius. 

M. Fabius et L. Valerius. 

Q. Fabius n et C. Julius. 

K. [Cusp., Ceso] Fabius u et Sp. Furius. 

M. F:bius « et Cn. Manlius. 

K. [Cusp., Ceso) Fabius ui et T. Verginius. 

L. JEuilius wu ct C. Servilius. 

C. Horatius et T. Menenius. 

A. Verginius et Sp. Servilius. 

C. Nautius et P. Valerius. 

L. Furius et ὦ. Manlius, 

L. Emilius m et Opiter Verginius. 

L. Pinarius et P. Furius. 

Ap. Claudius et T. Quinctius Capitolinus. 

L. Va!erius u et Tit. /Emilius. 

T. Numicius et A. Verginius. 


CIRRONICON. 


1918 

T. Quinctius i et Q. Servilius. 

T. /Emilius it et Q. Fabius. 

Q. Servilius n et Sp. Posthumius. 

Q. Fabius n et T. Quinctius qu. 

A. Posthumius Albus et Sp. Furius. 

L. Abutius et P. Servilius. 

L. Lucretius Tricipitinus et T. Veturius Geminus. 

P. Volumnius et Ser. Sulpicius. 

C. Claudius et P. Valerius 11. 

Q. Fabius in οἱ L. Cornelius Maluginensi«. 

L. Minutius et L. Nautius. 

Q. Minucius et M. Horatius Pulvillus. 

M. Valerius et Sp. Verginius. 

C. Veturius et T. Romilius. 

3892 Sp. Tarpeius et A. Aternius. 

llis coss. legati Athenas missi ad leges deseri- 
beudas. 

P. Curi tius et Sex. Quinctilius. 

T. Menenius et P. Sestius. 

[loc tempore a coss. ad decemviros translatum im- 
pe;ium est, per quos ὅ [Cusp., duobus] annis adnii- 
uistrata respublica est, atque iterum consules creata 
supt. : 

L. Valerius et M. lloratius. 

L. [Cusp., Sp. | llerminius et T. Verginius. 

M. Geganius et C. Julius. 

T. Quinctius iv et Agripps Furius. 

M. Genucius et T. Curiacius, 

L. Papirius et L. Sempronius. 

- M. Geganius i et T. Quinctius v. 

M. Fabius et Posthuimius ZEbutius, 

C. Furius Pacilus et M. Papirius Crassus. 

Proculus Geganius et L. Meuenius. 

T. Quinctius vi et Agrippa Mene .ius, 

[Cuspinianus hoc amno pro conswibus tribunos mili- 
(um creatos ποία. 

M. Geganius in. et L. Se: gius. 

M. Cornelius Maluginensis et L. Pap:rius Crassus. 

C. Julius n. et L. Verginius. 

C. Julius yi et L. Vergiuius i. 

[Duobus annis sequentibus creati sunt pro oonsulibus 
tribuni militum ex Cuspin.] 

T. Quinctius Pesnnus, et Cn. Julius Mento. 

L. Papiries Crassus, et L. Julius. 

L. Sergius i et Hestius Lueretius. 

Α. Cornelius Cossus, et T. Quinctius Pennus n. 

C. Servilius Abala, et L. Papirius Mugillanus. 

[Cuspin. hic adnotat tribunos militum por tres annos 
consulari potesiate creatos. | 

C. [Cusp., A.] Sempronius, et Q. Fabianus Vibu- 
lanas. 

[Hoc auno pro consulibus iterum tribuni militwm, ex 
Cuspin.] 

M. [Cusp., Cn.] Fabius Vibulanus, et T. Quinetius 
Capitolinus. 

[Per septem annos tribunos pro censulibus creatos ait 
Cuspín,] 

M. [Cusp., À.] Cornelius Cossus et L. Furius Medeal- 
linus 


1219 

0. Fabius Ambustus ot C. Furfus Paeilus. 

M. Papirius et C. Nautius [Cusp., Naut. Rurilius]. 

M. JEmilias et C. Valerius [Cusp., Valer. Potinus]. 

Cn. Cornelius et L. Furius i. 

LPro consulibus tribunos militum sequentibus quinde- 
cim annis creat-s recenset Cuspin.] ! 

L. Lucretios et Ser. Sulpicius Camerinus. 

L. Valerius Potitus et M. Manlius. 

His co*s. post Urbem captam redeuntes Gallos dux 
Romanus nomiue Camillus exstinxit ; de quibus trium- 
phans in Urbe, quasi et ipse patrie conditor, lRtomu- 
jus meruit nuncupari, Tune dignitates mutatae sunt, 
et in loco consulum per annos 17 tribuni militares fue- 
runt, quibus ob insolentiam remotis, per annos 4 pate- 
stas consulum tribunorumque cessavit. Deinde rursus 


tribus annis per tribunos militares est administrata B 


respublica: post annum 24 reversa est dignita: con- 
sularis. 

L. Sextius de plebe, et L. /Emilius Mamereus pa- 
tricius, 
' L.Genuecius et Q. Servilius. 

€. Sulpicius Peticus et. C. Licinius Stolo. 

Cn. Genucius et L. Amilius Mamercus n. 
^ Q. Servilins Ahala et J.. Genucius. 

C. Sulpicius a et C. Licinius. 

€. Poetelius Balbus et M. Fabius Ambustus. 

M. l'opilius Lznas et Cn. Manlius. 

Ὁ, Plautius et C. Fabius. 

C. Marcius et C. Manlius. 

M. Fabius Ambus!us ii et M. Popilius Lsenas im. ' 


C. Sulpicius Pericus μι et Marcus Valerius Publi- ' 


vola. 

M. F Lius 14 et Titus Quinctius. 

C. Sulpicius iv et M. Valerius 11. 

P. Valerius et C. Marcíus Kutilus Ν. 

€. Sulpicius Peticus et T. Quinctius Penncs. 

M. Popilius m et L. Cornelius Scipio. 

L. Furius Camillus εἰ Ap. Claudius Crassus. 

M. Valerius Corvinus et M. Popilies Lxenas «v. 

T. Manlius Torquatus et C. Plautius, 

M. Velerius Η et C. Postelius p. 

M. Fabius Dorso et Ser. Sulpicius Camerinue. 

€: Mareius ΙΝ αἱ Tit. Manlius u. 

M. Valerius i1; et Α. Cornelius Cossus, 

€. Marcius Ruulus et Q. Servilius. 

€. Plautius it et L.. ALinilius Mamercus, 

T. Manlius i et P. Decius Mus. 

Nit, /Emilius Mamercus et Q. Publilius Philo. 

L. Furius Camillus et C. Manius [Cuep., Menius Ne- 
pos]. 

His cess. rostra navium de Antiatibus in foro fixa 
*unt. 

C. Sulpicius Longus et P. lius Paetus. 

L. Papirius Crassus et K. Duilius. 

M. Valerius 1v et M. Atilius Regulus. 

Tit. Veturius et Sp. Posthumius. 

A. [Cusp., L.] Cornelius n et Cn. Domitius, 


M. AURELII CASSTOD "RI 2 
Α Mis coss. pax eam Alexandro rege Epyri (acta est. 


13229 


M. Claudius Marcellus et C. [Ciusp., T. Valerius. 

L. Papirius Crassus in et L. Plautus Venno, 

L. /Ewi.ius Mamercus et C. Plautius. 

C. Plautius Proculus et P. Coruelius Scapula. 

L. Cornelius Lentulus et Q. Publilius Philo 11. 

C. Poetelius μὲ ei L. Papirius Mugillanus [Cusp., 
Cursor|. “ 

His coss. Alexandria in Egypto condita 651." 

L. Furius Camillus i1 et Junius Brutus Szva. 

€. Sulpicius Longus n et Q. Aulius [Cusy., Cere- 
tanus . 

Qu. Fabius [Cusp., Rullianus] et L. Fulvius. 

T. Veiurius Calvinus 11 et Sp. Postliumius u. 

L. Papirius et Qu. Publilius Philo qu. 

L. Papirius ni et Qu. Aulius Czrretanus. 

M. Foslius [Cusp., Fulvius] et L. Plautius Veano. 

C. Junius Bubulcus et Q. ZEmilius Barbula. 

Sp. Nautius et M. Popilius. [Cusp., Lenas]. 

L. Papirius Jun. et Qu. Publilius (Cusp., Publ us]. 

M. Poetelius [Cusp., Libo] et C. Sulpicius. 

L. Papirius Cursor et C. Junius Bubulcus i. 

M. Valerius et P. Decius. 

His coss. per Ap. Claudium censorem vía faeta, 
et aqua inducta est quze ipsius nomine nuncupantur. 

C. Juuius Buculcus 11 et (. Emilius Darbula u. 

Q. Fabius i, et C. Marcius Rutilus. 

Q. Fabius nt et P. Decius [Cusp., Mus] u. 

App. Claudius et L. Volumnius. 

[Cusp. hec ponit sub seqq. coss.] Flis coss. viae per 
agros publica: facize, 

P. Cornelius Arvina et Q. Marcius Tremulus. 
, LU. Posthumius et Ti. Minucius. 

P. Sulpicius Saverrio et P. Seuipronius Sophus. 

L. Genucius.et Ser. Carneliug. 

M. Livius [Cusp., Dexter] ei L. JEin:lius. 

M. Valerius et Q. Appuleius. 

383 ^ P. Sulpicius Severrio et P. Seinpronius 
Sophus. 

Δ L. Genucius et Ser. Cornelius. 

* M. Livius et L. /Emilius. 

* M. Valerius et Q. Appuleius. 

M. Fulvius P:rtus et T. Maniius Torquatu«. 

L. Cornel:us Scijio ei Cn. Fulvius. 

Qu. Fabius Maximus [Cusp., Rullianus] av et P. 
Decius Mus in. * 

L. Volamnius n et Ap. Claudius. 

Qu. Fabius [Cusp., Maximuse) v et P. Decius tv. 

L. Posthumius Megellus et M. Attilius Regulus. 

L. Papirius Corsor e Sp. Carwilius. 

0. Fabius Gurges et D. Junius Brutus Sseva. 

L. Posthumius el C. Junius. 

P. Cornelius Rufinus et M. Curius Dentates. 

M. Valerius et Q. Caedicius. 

Q. Marcius et P. Cornelius. 

M. Marcellus et C. Nautius. 

M. Valerius et C. Alius. 


* lli 4 coss. in edit, Cusp. et Onuphrii reperiuntur; non autem in edit. Forner. et Bross. 








1994 
€. Claudius et M. Emilius. 


C. Servilius et Lucius Coelius |Cásp., Czecllius Me- — bellum Romanis parans occisus est. Hic solitus est 


tellus]. |) 

P. Cornelius Dolabella et Cn. Domitius. 

C. Fabricius et Qu. /Emilius. 

L. /Emilius et Q. Marcius. 

P. Valerius et Ti. Coruncanius. 

P. Sulpicius et P. Decius. 

C. Fabricius et Q. /Emilius. 

P. Cornelius et C. Junius. 

Q. Fabius et C. Genucius [Cusp., Gurges]. 

M. Curius et L. Lentulus. 

Ser. Cornelius (Cusp. , Merenda] et M. Curius 
[Cusp., Dentatus n1]. 

C. Fabius et C. Claudius [Cusp., Cannia n]. 

L. l'apirius Cursor et Sp. Can ilius. 

C. Quinctius et L. Genucius. 

C. Genucius it et Cn. Cornelius. 

P. Sempronius et Ap. Claudius. 

M. Attilius et L. Julius Libo. 

D. Junius et N. Fabius. 

[Cusp., Q. Fabius et L. Manulius.] 

App. Claudius, et Qu. Fulvius. : 

M. Valerius et M. Otacilius. 

L. Posthumius et Qu. Mamilius. 

L. Valerius et T. Otacilius. 

Gn. Corne'ius et C. Duilius. 

C. Aquillius et L. Cornelius 

A. Milins Calatinus et Qu. Sulpicius. 

C. Cornelius et C. Atilius Serranus. 

Q. Cadicius et L. Manlius. 

M. /Emilius Paulus et Ser. Fulvius nobilior. 

Cn. Cornelius et A. Atilius. 

Cn. Servilius et C. Sempronius. 

C. Aurelius Cotta et P. Servilius. 

L. Czcilius Metellus et C. Furius. 

C. Atilius fegulus et L. Manlius [Cusp., Volso]. 

P. Claudius et L. Junius. 

l'. Servilivs et C. Aurelius, 

L. Czxcilius et Cn. Fabius. 

M. Fabius et M. Octacilius [Cusp., Octatius]. 

M. Fabius et C. Atilius [Cw:p., Octacilius]. 

À. Manlius et C. Sempronius. 

C. Fundauius. et C. Sulpicius. 

C. Lutatius Cerco et A. Posihumius. 

Q. Lutatius Catnlus ey A. Manlius. 

C. Claudius Centho et M. Sempronius. 

C. M3milius et Q. Valerius. 

His coss. ludis Romanis primum tragoedia et co- 
modia a L. Livio [Cusp. addit Andronico) ad s.e- 
ram data. 

T. Sempronius et P. Cornelius. 

L. Cornelius et Qu. Fulvius. 

C. Licinius et P. Corneliss, 

T. Manlius Torquatus et C. Atilins, 

L. Postiumios et Sp. Carvilius. 

0. Fabius et M. Pomponias. 

M. Lepidus et M. Poblicius. 

C. Papirius et M. Pomponius. 

M. /milius et M. Junius. 


CHRONICON. 


1223 
A | His coss. Hamilcar Hannibalis pater in flispanta 


dicere quatuor filios contra P. R. se velut catulos 
leoninos edacare. ) 

L. Posthumius et Cn. Fulvius. 

Q. Fabius it et Sp. Carvilius. 

P. Valerius et M, Atilius, 

L. Apustius et M. Valerius. 

C. Atilius et L. /Emilius. 

T. Manlius et Q. Fulvius it. 

C. Flaminius et P. Furius Philus [Cusp., Pilo]. 

M. [Cusp., Claudius] Marcellus, et Cn. Cornelius. 

P. Cornelius et M. Minucius. 

L. Veturius et C. Lutatius. 

His coss. via Flaminia munita et circus factus qui 


p Flaminius appellatur. 


L. Livius et L. A&milius, * 

His coss. Hanuibal llamilcaris filius in Hispania 
bellum molitur, 

P. Cornelius Scipio et Tit, Sempronius Longus. 

Cn. Servitius Geminus et C. Flaminius. 

L. Awilius Paulus et C. Terentius Varro. 

T. Sempronius Graccbus et Qu. Fabius Maxi- 
inus 11. 

Qu. F'abius Maximus iv et M. Marcellus i [Cusp., 
Claudíus.! 

Q. Fabius Maximus et Tit. Sempronius Grac- 
chus. 

Qu. Fulvius Flaccus i et Appius Claudius Du'!- 
cher in. 


G (Οἱ. Fulvius, Centumalus et P. Sulpicius Galba. 


M. [Cusp., Claudius] Marcellus ni et M. Valerius 
L:vinus. 

Q. Fabius v et Q. Fulvius Flaccus iv. 

M. [Cusp. , Claudius] Marcellus 1v et Tit, Quin- 
ctius, 

C. Claudius Nero e£ M. Livius Salinator. 

L. Veturius Philo et Q. C:ecilius Metellus. 

P. [Cusp., Cornelius] Scipio et P. Licinius Cras- 
$us. 

M. Cornelius Cethegus et P Sempronius Tudi- 
tanus, ! 

Cn. Servilius Czpio et Cn. Servilius Germinus 

M. |Ciup., Aurclius] Servilius Geminus et T. Clau- 
dius Nero. 

Cn. Cornelius Lentulus et P. /Blius Psetus. 

P. Sulpicius Galba et C. Aurelius Cotta. 

L. Cornelius Lentules et P. Villius [Cusp., Jutius 
Apulus]. 

Sex* AElius Pztus, et T. Quinetius Flaminius. 

[Cusp., Cu. Cornelius et n Minu'ius]. . 

P. Furius et M. [Cusp., Claudius] Marcellus. 

L. Valerius Flaccus et M. Porcius Cato. 

P. [Cusp. , Cornelius] Scipio Africanus n et Tir. 
Sempronius Longus. 

L. Cornelius Merula et Qu. Minucius Thermus. 

L. Quinctius et €n. Domitius Ahenobarbus. 

P. Cornelius Scipio Nasica et M. Acilius Glabrio, 

L. Cornelies Scipio et C. Lzlius Africanus. 


1225 


8. Fulvius Nobilior et Cn. Manlius Vulso. 

M. Vslerius Messala et C. Livius Salinator. 

M. AEmilius Lepidus et C. Flaminius. 

Sp. Posthumius Albinus et Q. M rcius Philippus. 
His coss. athletarum certamina primum a Fulvio 


edita. 


384 Ap. Claudius Pulcher et M. Sempronius Tu- 


ditanus. 


P. Claudius Pulcher et L. Porcius Licinus. 

M. Claudius Marcellus et Q. Fabius Labeo. 

His cos:. Hannibal apud Prusiam veneno periit. 
L. JEmilius Paulus et Ca, Bzbius Tamphilus. 
P. Cornelius Lentulus et M. Baebius Tanmphilus. 
A Posthumius Albinus et C. Calpurnius Piso. 
Q. Fulvius et L. Manlius. 

M. Junius et Cn. Manlius. 

T. Sempronius et C. Claudius. 

Cn. Cornelius et Qu. Petillius. 

M. Lepidus et P. Mucius. 

Sp. l'ostiumius et Q. Mucius. 

L. Posthumius Albinus et M. Popillius. 

C. Popillius et P. /Elius. 

P. Licinius et C. Cassius. 

C. Hostilius Mancinus et C. Atilius. 

L. Marcius Philippus et Q. Servilius. 

L. Paulus τι [Cusp., /Emilius] et C. Licinius, 
Q. /Elius Pzetus et M. Junius, 

M. Marcellus (Cusp., Claudius] et C. Sulpicius. 


M. AURELII CASSIODORI ] 4294 
A D.Furius et Sex. Atilius Serranus. 


S r. Fulvius et Q. Calpurnius. 
His coss. JEmilianus Scipio ob Numantinum bel- 


lum, cuin candidatus non esset, consul creatur, 


P. Africanus et C. Fulvius Flaecus. 

C. Mucius et L. Calpurnius. 

P. Popiliius et P. ltupilius (Cusp., Sulpicius]. 

P. Crassus et L. Valerius Flaccus. 

App. Claudius et M. Perperna. 

C. Sempronius et M. Aquilius. 

Cn. Octavius et T. Aunius. 

L. Cassius et L. Cina. 

M. ZEmilius et L. Aurelius. 

M. Plautius et M. Fulvius. : 
C. Cassius Longinus et C. Sextius [Cusp., Dorni- 


B uus]. 


Q. Czcilius et T. Quinctius. 
Cu. Domitius et C. Fannius. 
His. coss. Sextius oppidum «aedificavit, in quo 


Aquas Sexti:z in Galliis. 


L. Opimius et Q. [Cusp., Fabius] Maxünus. 

P. Manilius et. C. Papius. 

L. Czcilius et L. Aurelius. 

M. [Cusp., l'orcius] Cato et Q. Marcius, 

L. Czcilius et Q. Mucius. 

C. Licinius Geta et Qu. Maximus. 

M. Metellus et M. Scaurus. 

llis coss. L. Metellus et Cn. Domitius censores ar 








Cn. Octavius et Tit. Manlius. 
A. Manlius et Q. Cassius. 
T. Sempronius ct M. Juventius. 


tem ludicram ex Urbe removcrunt, prater Latiauin 
tibicinem cum cantore, et ludum talorum [Cusp., ca- 
C lanum. 


P. Scipio Nasica et C. Mareius. 

M. Mes:ala et C. Fannius. 

L. Anicius et M. Cornelius. 

C. Cornelius Dolabella et M. Fulvius. 

M. /Ewilius et C. Popillius., 

llis coss. metalla in Macedonia instituta, 

Sex, Julias et L. Aurelius. 

L. Lentulus et C. Marcius. 

P. Scipio et M. Claudius, 

L. Pos:humius et Qu. Opimius. 

9. Foivius et T. Annius. 

lii primi consules calendis Jaauariis magistratum 
luierunt propter cubitum Celtiberise bellum. 

M. [Causp., Clodius] Marcellus et L. Valerius. 
L. [Cusp., Licivius] Lucu'lus et A. Posthumius. 
L. Quinctius et M. Acilius. 

L. Marcius et M. Manílius. 

Sp. l'osthumius et L. (Cusp., Calphurnius] l'íso, 
P. Africanus οἱ C. Livius. 

Cn.- Cornelius et L. Mummius. 

Q. Fabius Maximus et L. llostilius. 

Ser. Galba et L. Aurelius. 

App. Claudius et Q. Metellus. 

L. [Cusp., Cscilius] et Qu, Maximus. 

Cn. |Cusp., Servilius] Cepio et Qu. Pompeius, 
Cn. [Cusp., Servilius] Caepio et C. Laelius. 

Cn. Piso et M. Popiliius [Cusp., Lzenas]. 

P. Scipio et D. [Cusp., Junius] Brutus. 

M. /Emilius et C. Hostilius Mancinus. 


M. Acilius Balbus et ὦ. [Cusp. , Porcius] Coto. 

C. Cecilius et Cn. Papirius. 

M. Livius Drusus et L. Piso [Cwsp., Cesunianus]. 
P. Scipio et L. Calpurnius Bestia. 

Sp. Postlhiumius et M. Mipueius. 

Q. [Cusp., Gecilios] Metellus et M. (Cwap., Junius] 


Si'anus. 


Ser. Galba et M. [Cusp., Aurelius] Scaurus. 

L. Cassius et C. Marius. 

Q. Servillius et C. Atilius Serran::s. 

llis coss. per Servilium Capionem consulem jv- 


dicia equitibus et Senatoribus cemmunicata sunt. 
P. Rutiliu: Rufus et C. Manilius. 


C. Marius ui ei C. [Cusp., Flaceus] Flavius Fira- 


Ὁ rii. 


C. Marius in et L. Aurelius Ürestes. 

C. Marius 1v et Qu. Lutatius. 

C. Marius v et M. Aquillius. 

C. Marius v1 et L. Valerius Flaccus. 

M. Antonius et Α. Posthumius. 

Q. M.tellus et T. Didius. 

Cn. [Cusp., Cornelius] Lentulus et P. Crassus. 
Cn. Domitius et C. Cassius. 

H s coss. Ptolemzus A:gypti rex (Cusp., Cvrenis 


mortuus] populum Romauum hzredem reliquit. 


P. Crassus et Q. Sczvola. 
C. Coelius et L. Domitius. 
C. Valerius Flaccus et M. Herennius, 
C. Claudius Pulcher et M. Perpenna, 


1235 

L. Marcius et Sex. Julius. 

L. Cwsar et C. Rutilins Lupus. 

Cn. Pompeiuset L. Porc us Cato. 

L. [Cusp., Cornelius] Sylla εἰ Q. Pompeius. 

L. [Cusp., Cornelius] Ciuna et Cn. Octavius. 

L. Ciuna it et C. Marius vit. 

L. Cinna ni et Cu. Papirius. 

L. Cinna iv et Cn. Papirius n. 

llis coss. Asiam in quadraginta regiones Sylla dis- 
tribuit. 

L. Scipio et C. Norbanus. 

His coss. Capitolium custodum negligentia con 
crematur. 

Cn. (Cusp., Papyrius] Carbo im et C. Marius. 

M. (Cusp., Sylvius] Tullius et Cn. Dolabella. 

L. [Cwusp., Cornelius] Sylla τι et Q. Metellus. 

P. Servilius et App. [Cusp., Cornelius] Claudius. 

M. [Cusp., /Emil:us] Lepidus et Q. Catulus [Cusp.. 
Luctatius J. 

M. /Emilius et D. Brutus. 

Cn. Octavius et C. Curio. 

L. Octavius et C. |Cusp., Aurelius] Cotta. 

L. Licioius Lucullus et M. [Cu:p., Aurelias] 
Cotta, 

385 M. Lucullus et C. Cassius. 

L. Gellius et Cn. Lentalus. 

Cn. Aufidius et P. (Cusp., Cornelius] Lentulus. 

M. [Cusp., Licinius] Crassus et Cn. Pompeius. 

Qu. Metellus et Qu. Hortensius. 

His coss. a Q. Catulo reparatum  dedicatumque 
Capitolium est. 

L. Metellus et Qu. Marcius. 

C. Piso [Cusp., Calphurnius| et M. Glabrio, 

M. Lepidus et L. Torquatus. 

M. Lepidus et L. Volcatius. 

L. Czxsar et Q. Marcius. 

M. (Cusp., Tullius] Cicero et C. Antonius. 

D. [Cusp., Junius] Silanu: et L. Mursena. 

M. Pupius et M. Valerius. 

His coss. Catiliua in agro Pi:toriensi a C. Antonio 
bello peremptus est. 

Qu. Metellus et L. Afranius. 

C. [Cusp., Julius] Cxsar et M. (Cusp., Colphur- 
nius] Bibulus. 

L. Piso (Cusp., Calphurnius] et À. Gabinius. 

lis coss. Clodii rogatione Cicero in exsilium est D 
profectus. 

P. Leutulus et Qa. Metellus. 

1118 co:s. propter civiles dissensiones per SC. de 
exsilio Cicero revocatur. 

Cn. Lentulus et L. [Cusp., Marcius] Philippus. 

Cn. Pompeius et M. |Cusp., Licinius] Crassus. 

App. Claudius et L. Domitius. 

Cn. Domitius et M. Messala. 

Cn. Pompeius et Q. Metellus. 

M. [Cusp., Claudius] Marcelus et 8er. Sulpi 
cis, 

L. (Cwusp., A&milius| Paules et M. Marcellus. 

L. Leunta!us et C. Marceilus. 

His coss. perniciosz in ourla confloatur de Pom- 

PATao0L. LXIX. 


CHhONICON. 
Α peio Caesareque discordiae. Sed C. Julius Cxsar do 


1796 


Galliis veniens l'ompeium fugavit Italia ; auruin at- 
que argentum Roma de crario sustulit, ac primus 
Roinanorum singulare obtinuit imperium , a quo Cze- 
sares Romani principes appellati. Imperavit aute 
annis quatuor , mensibus sex. Sub quo hi consules 
fuerunt. 


IMPERATORES ROMANI. 
C. JULIUS CESAR |. 


C. Julius Cesar i1 et P. Servilius, 

Q. Fusius et P. Vatioius. 

Mis coss. Casar Pompeium Pbarsalico prolio 
superavit; Pompeius fugiens in AEgyptum occisus est 
[Cusp., ἃ Theodoto milite]. 


B C. Julius Cxesar nr et M. (Cusp., Aumilius] Le- 


pidus. 

C. Julius Cesar tv et Fabius Maximus. 

His coss. C. Julius Casar per quatriduum trium- 
phavit. 

C. J. lius Csesar v et M. Antonius. 

Hs coss. M. Antonius Lupercalibus sella a: rea 
sedenti C:esari diadema renuenti imposuit, atque 
idibus Martiis C:esar in Pompeiana curia occisus est ; 
cui successil Octavianus Cxsar, qui regnavit annis 
quinquaginta sex , mensibua sex. Per qui tempora 
hi consules exetiterunt. 

OCTAVIANUS AUGUSTUS Il. 


C. Pansa et A. Hirtius. 
Il:s coss. Caesar Octavianus, Antonius et Lepidus 


Q amicitie fedus inierunt; M. Cicero per Popillium 


mi'item Cajetz occisus est aunorum 62 |Cusp., 63]. 
C»sar Octavisnus forum Augustum zdiflcavit. 

M. Lepidus et L. Plancus. 

P. Servilius n et L. Antonius. 

C. Domitius et C. Asinius. 

L. Censorinus et C. Calvisias, 

App. Claudius et C. Norbanus. 

M. Agrippa et L. Caninius [Cusp., Gallas]. 

Más coss. lacus Lucrinus in porum conversus 
est. 

L. Gellius [Cusp., Publicola] et M. Cocceius. 

Sex. Pompeius et L. Cornificius. 

L. Scribonius et L. Atracinus. 

C. Czxsar et L. Volcatius. 

Cn. Domitius et C. Sosius, 

C. Czesar n et M. Meyvssl!a, 

His coss. apud Actium M. Antonius a Czesare su- 
peratur. 

C. Casar 111 et M. [Cusp., Licinius] Craseu:. 

His coss. Nicopolim Csesar construit, ludos Act/a- 
cos instituit. Antonius 2: Ciesare przlio peremptus , 
Alexandrie in mausoleo cum Cleopatra recondi- 
tur. 

C. Cesar rv et Sex. Appuleius. 

C. Csesar v et M. Agrippa rr. 

His coss. Parthorum dissensiones per Caesarem 
sedat: sunt. 

C. Casar vi et M. Agrippa iu. 

Cesarleges protwit, judiees ordinavit, provin- 

᾿ 39 


1221 


eias disposuit, οἱ ideo Áugustus eoguominaltus est. A 
€ujus temporibus floruerunt Virgilius, Horatius et 
V ivius. 

C. Augustus Cxesar vit et T. Statilius. 

C. Augustus Ceesar ΝΗ} οἱ M. Silanus, 

llis coss. Cantabros (Cusp., Astures] , Germanos, 
S4lassos Cxesar perdomuit. 

C. Augustus Cxsar ix et C, Norbauus, 

His coss. Astures et Cantabros per L. Lamiam 
Casar perdomuit. 

C. Augustus Caesar x et Cn. Piso. 

M. Marcellus et L. Arruniius. 

M. Lollius et Q. Lepidus [Cusp., δῷ milius]. 

M. Appuleius et P. Silius. 

His coss. aquilas et signa Crassiana de Parthis Cz- 
&:F recepit. 

C. Sentius et Qu. Lucretius. 

llis coss. C:esari ex provinciis redeunti currus cum 
Corona aurea decretus e.t, quo ascendere noluit. 

Cn. Lentulus et P. Lentulus. 

C. Furn:us et C. Silanus. 

L. Domitius et P. Scipio. 

M. Drusus et. L. Piso. 

€n. Lentulus et M. Cras us. 

Tiberius Nero et P. Quiuctilius. 

M. Messalla et P. Sulpicius. 

Paulus Fabius et Qu. ZElius [Cusp., Tubero]. 

Julius Antonius et Africanus Fabius. 

Drusus Nero et L. Quinctius [Cusp., Crispinus]. 

llis coss. apud Lingonum gentem templum Cisari 
Brusus sacravit. 

C. Asinius et C. Marcius [Cusp., Censorinus;. 

[lis coss. inter Albim et Rhenum Germavi omuc 
Tib. Neroni. de liti, per Sex. Appuleium Paunoni 
subacti. 

Tib. Nero et Cn. Piso. 

D. Lxlius et C. Antistius. 

C. Augustus Casar xt et L. Sylla. 

C. Galvisius et L. Passienus. 

C. Lentulus et M. Messalla. 

llis coss. Deminus noster Je-us Christus Filius 
4280 Del, in Bethleem nascitur, anno iimperii Au- 
gusu 41. 

C. Augustus .xesar ΧΗ et M. Plautius. 

Cossus Lentulus et L. Piso. 

C. Auguetus Cxsar xin et L. Paulus. 

P. Vipieius οἱ P. Alphenus [Cusj., Varus.] 

M. Servilius et L. Lamia. 

Sex. JElius et C. Sentius. 

Cn. Cinna et L. Valerius. 

His coss. per dies oetio Tiberis impetu miseranda 
elades hominum domorumque fuit. 

M. Lepidus et L. Arruntius. 

Q. Caecilius et A. Licinius. 

M. Furius et Sex. Nonius. 

Qu. Sulyicius et C. Poppzus [Cusp., Pompeius]. 

P. Dolabella et C. Silanus. 

M. Lepidus et T. Statilius. 

Germanicus C:esar et C. Fonteins. 

L. Plincus et C, Silius. 


B 


M. AURELII CASSIODORI 


1535 
Sex. Pompeius et Sex. Appuleius. 
His coss. imp. Augustus olLiit 76 (ed. Bross., ΤΠ 


anno atatis sux, imperii autem. 56 [Cusp., semis]. 
Nola. lluic successit iu imperium Tib. Casar , qui 


imperavit annis 25. Sub quo hi consules fuerunt. 
TIB. Casan HJ. 


Drusus C:sar et C. Norbanus. 

Sesenna Siatilius et L. Scribonius. 

Mis coss. mathematici Urbe pelluatur. 

L. Pomponius et C. Caecilius. 

Tib. Cxsar οἱ Germanicus Cesar. 

M. Si'anus et C. Norbanus. 

His coss. Germanicus C:esar in Syria mortuus. 

M. Valerius et M. Aurelius. . 

Tib. Cxsar et Drusus C:esat. 

D. lHaterius et C. Sulpicius. 

C. Asinius οἱ C. Antistius, 

llis coss. Drusus Cxsar publice funeratur. 

Ser. Cornelius et L. Visellius. 

M. Asinius et Cossus Cornelius, 

C. Calvisius et Cn. Getulicus. : 

L. Piso et M. Crassus. 

Ap. Silaius et P. Si'iu:, 

[Cuspin., Hoc anno D. noster Jesus Christus 2 
Joanne baptizatur , et praedicare caepit] 

C. Rubellius et C. Fusius. 

M. Vinicius et L. Cassius. 

Tib. Caesar v [Cusp., et so!us] coss. 

[Cusp., Domitius et Scribunianus.! 

Mis coss. Dominus noster Jesus Cliii.tus passns 
cst 8 calend. Aprilis, et defecdo solis facta est, 
qualis ante vel postmodum nusquam fuit. 

Vinicius et Longinus [Cu:p. hos onittil*, 

Sulpicius et Si'la. 

Persieus et Vitellius. 

Gallus et Nonianus. 

His coss. Persius Flaccus siyricus. pocta. Vola- 
terris nascitur. 

Galienus et Plautianus. 

Mis coss. Tiberius imperator in. Campania mori- 
tur ; eui successit C. Cxsar cognomento Caligula, 
qui regnavit annis tribus et mensibus 10. Sub quo hi 
consules exstiterutt., 


€. CALIGOLA ΕΥ̓͂. 


Proculus et Nigrinus. 

Julianus et Asprenas. 

Publicola et Nerva. : 

IMs coss. Pilatus in multas incidens calamitates , 
propria se manu interfecit. 

C:esar et Julianus. 

Mis coss. C. Cesar cognomento Caligula a. pro- 
tectoribus suis occiditur in palatio an. xtatis 95, 
Cui successit. Claudius, qui imperavit annis 15 
mensib. 8 dieb. 28. Sub quo lii consules fuerunt. 


CLAUDIUS V. 
Casar i1 et Satarninus. 
|Cusp., Saturninus] Secundus et Venustus. 
Hiis e«ss.. Petrus apostolus ltomam nititur, ubi 





1225 


Evange"'um praedicans, 95 annis ejusdem urbis A 
episcopus perseverat. 

Tiberius et Gallus. 

Crispinus et Taurus. 

lis coss. Clandius de Britannis triumphavit, et 
Ürcadas iusulas Romano adjecit imperio. 

Vinicius et Cornelius. 

His coss. inter Theram οἱ Therasiam exorta est 
tasula habens stadia 50. 

Asiatcus et Cornelius. 

His coss. descriptio Romze facia est et inventa 
sunt civiutn Ronianorum centena millia et 45 [Cusp., 
sexaginta novem cen'ena. Onuph...., centena millia 
«t 44]. Thracia bucusque regnum in provinciam Ro- 
inanorum redigitur. 

Tiberius i et Vitellius. 

Vitellius n et Publicola. 

Verannius et Gallus. 

Vetus et Servilianus. 

Claudius et O:flius. 

S lvanus et Silvius. 

Tiberius i et Antoninus. 

Silanus ct Otho. 

His coss. Claudius moritur in palatio auno tatis 
64. Huic successit Nero, qui regnavit annis 15, men- 
sib. 7, diebus 28. Sub quo hi consules fuerunt. 


NERO CLAUDIUS VI. 


Silanus it et Antoninus IH. 

Ma:cellinus et Aviola. 

llis coss. sanctus Paulus apostolus Romam via- ( 
«tus a Felice prvside Jud:x:e destinatur. Probus 
etlam eruditissimus gr:mmaticus Roma cognoscitur. 
Ursulus Tholosensis ce:eberrime in Gallia rhetoricam 
docet. 

Nero et Vetus. 

Nero it et Piso. 

Nero i1 et Messalla. 

Nero iv et Cornelius. 

Pius et Turpilianus. 

Macrinus et Gallus. 

Crassus et Bassus. 

His cosa. therm:x a Nerone zdiflcata , quas Ne- 
ronianas appellavit; cujus odio mutato vocabulo, 
wine Alexandriuz nominantur. 

Sylvanus et Paullinus. 

Hiscoss. Nero, ut similitudinem Troja ardentis 
ioepiceret, plurimam partem Rom: urbis incer 
dit. 

Telesinus et Appuleius. 

llis coss. dux? provincix facte sunt, Pontus Pole- 
moniacas , et Alpes Cottiz, Coutio rege defuncto. 

387 Capito εἰ Rufus. 

Italicus et Turp lianus. 

Silvanus et Otho. 

llis coss. Roms sanctius Petrus et Paulus apo-toli 
irucidati sunt ἃ Nerone; qui turp.ter vivens, cuui a 
senatu queereretur a4 puenain, e palatio (agieus ad ὁ ur- 
bis milliarium in suburbano Nomentana via see inier- 
fet) auno (εἰδιὲφ 93. Cui suecesait Gellia, qui regaa- 


D 


CIIRONICON. 


1250 


vit mensibus 7. Pos: hunc Otho mensibus 5, diebus 5, 
Post Vitellius regnavit mensibus 8, die 1. Qui omnes 
infrascriptos duos consules tenuerunt. 

Vespasianus et Titus. 

Vespasianus i et Titus 11. 

llis coss. Vespasianus snscepit imperium ; qui re- 
gnavit annis 9, mensibus 11, diebus 22. Sub quo hi 
consules fuerunt. 


vESPASIANUS VII. 

Vespasianus im οἱ Nerva. 

Ves, asianus iv et Titus iu. 

His coss. Titus filius Vespasiani, Judza capta, 
prier quos gladio interfecit, centum [Cusp., sex- 
centa] millia captivorum publice venundedit. 

Vespasianus v et Titus iv. 


B  Vespa:ianus vi et Titus v. 


Vespasianus vu et Titus τι, 

Mis co s. Vespasianus incensum Capitolium xdi- 
ficare 0;sus est. 

Commodus et Rufus. 

Vespasianus vui et Titus vii. 

llis coss. colossus erectus est, habens altitudinis 
pedes centum et septem. 

Vespasianus Ix et Titus vit. 

Silvanus et Verus. 

Domitianus et Messalinus, 

llis coss. Vespasianus est mortuus profluvio veu- 
tris, in villa propria circa Sabinos, cui Titus filius 
ejus succedens, in utraque lingua disertissimus, rc- 
gnavit aunis 2, mensibus 2. Sub quo hi consules fue- 
runt. 


TITUS vESPASIANUS VIII. 


Domitianus n et Rufus it. 

His coss. Titus amphitlieatrum Rom ;edilicavit, 
et in dedicatione ejus quinque mi!lia ferarum oc- 
cidit. 

Domitianus iet Sabinus. 

His coss. Titus morbo ,eriit in eadein villa qua 
pater [Cusp., eodem quo pater] ejus, anno zt. 42. 
Qoi ob insignem mansuetudinem delicizx humaui ge- 
neris appellatus est. Cui successit. Domiti:nus frater 
Titi junior crudelissimus ; qui imperavit annis 15, 
mensib. 5. Sub quo hi consules fuerunt. 

FLAYIUS DOMITIANDS ἔχ. 

Domitianus tv et Rufus i1. 

llis coss. Domitianus eunuchos fleri prohibuit, 

Domitianus v et Dolabolla. 

Domitianus wi et Rufus iv. 

Flavius et Trajanus. 

Domitianus vit et Nerva. 

Trajanus u et Glabrio. 

His coss. primum Domitianus dominum et deam 
se appellari jussit. 

Domitianus vit et Sa:urninus, 

Silvanus et Pri.cus. 

H s coss. Quinctilispue ex Hispania primus toma 
scholam publicam ei salarium e ses ; eccpit, οἱ cis» 
ruit. 

Asprenas et Clemens. 


[251 


sunt, id est Capitolium [Cusp., in quibus Cap.], fo- 
rum Transitorium, Divorum porticus, Iseum, Sera- 
pium, horrea piperataria, Vespasiani templum, Mi- 
nerve Chalcidice od:eum. 

Domitianus 1x et Clemens it. 

His coss. insignissima Roms faeta sunt, id est fo- 
rum Trajani, therm:x Trajane, et Titiane, Sena- 
tus, ludus Matutinus, Meta aurea, Meta sudans, et 
Pantheon. 

Nerva i1 et Rufus, 

Fulvius et Vetus. 

Sabinus et Antoninus, 

Nerva μὶ et Trajanus in. 

Senecio et Palma. 

Trajanus iv et Fronto. 

1119 coss. Apollonius Tyaneus philosophus insignis 
habetur. Domitianus occisus in palatio abno setatis 
$5. Cui Nerva succedens, regnat annum unum, menses 
4. Sub quo hl consules fuerunt. 


NERYA COCCEIUS X. 


Trajanus v et Orfitus. 

Senecio i1 et Sura. 

llis coss. Nerva morbo periit in hortis Salustianis 
anno ztatis 72, cum jam Trajanum adoptasset in fi- 
lium. Cui succedens imperavit annis 49, mensibus 6 
[Cusp., 4], diebus 15. Sub quo hi consules fuerunt. 


D. TRAJANUS ΧΙ. 


Trajanus vi et Maximus. 

Senecio iu et Sura n. 

Urbanus et Marcellus. 

Candidus et Quadratus. 

His coss. Trajanus de Dacis et Scythis trium- 
phavit. 

Commodus et Cerealis. 

His coss. Trajanus Hiberos, Sauromatss, Osro- 
nos, Arabas, Bosphoranos, Colchos in foedus acce- 
pit. Seleuciam, Ctesiphontem et Babylonem occu- 
pavit et Aenuit. 

Senecio iv et Sura ui. 

His coss. Trajanus in mari Rubro classem insti- 
iuit, ut per eam ludiz fines vastaret. 

Gallus ct Bradua. 

Africanus et Crispinus. 

Crispinus 1t et Solenus. 

Piso et Rusticus. 

Trajanus vi! et Africanus. 

Celsus et Crispinus. 

His coss. Plinius Secundus Novocomensis orator, 
et historicus insignis babetur, cujus ingenii plurima 
opera exstant, 

Asta et Piso. 

Messalla et Pedo. 

4&milius et Vetus. 

Niger et Apronianus. 

His coss. Trajanus Armeniam, Assyriam et Meso- 
potamiam provineiss fecit, 

388 Clarus et Alexander. 

Hadrianus et Salinator. 


M. AURELII. CASSIODORI 
llis coss. multa mosuia et celeberrima Roma facta A 


1223 


Hadrianus i5 et Rusticus. 

[Cusp., Servilius| Catilius et Fulvius. 

llis coss. Trajanus apud Seleuciam lsauris pro- 
fluvio ventris exstinctus est, anno ztatis 65, mense 
9, die 4. Cujus ossa in urna aurea collocata sub co- 
lumna fori qux [Cusp., quod] ejus nomine vocitatur, 
recondita sunt : cujus colui altitudo in 140 pedes 
erigitur. Huic successit Hadrianus utraque lingua pe- 
ritissimus, Italicze natus ex consobrina Trajani, qui 
regnavit annis 20, mensibus 10, diebus 19 (Cusp., 29]. 
Sub quo hi consules fuerunt. 

HADRIANUS XII. 

Verus et Augur. 

His coss. Adrianus Alexandriam a Romanis sub- 
versam publicis instauravit expensis. 


DB  Aviola et Pansa. 


His coss. Hadrianus reliqua tributorum urbibus 
relaxavit, chartis publicis [Cusp., publice] incensis, 
plurimos etiam ipsis tributis liberos fecit. : 

Paternus et Torquatus. 


His coss. Plutarchus philosophus insiguis ha- 
be:ur. 


Glabrio et Apronianus. 

Hs coss. Nicomedie et Nicenz urbis plurimis 
terreemotu coliapsis, lladrisnus ad instauratienem 
earum publicas largitur expensas. 

Asialicus et Quintus 

Verus et Ambiguus. 

His coss. Atheniensibus leges petentibus Hladria- 
nus ex Draconis, et Solonis, reliquorumque libris 


C jura composuit. 


Gallicanus et Titianus. 

His coss. juxta Eleusinam civitatem in Cephiso 
flovio Hadrianus pontem constravit. 

Torquatus et Libo. 

Celseus et Marcellinus. 

Pontianus et Rufinus [Cusp., Rufus]. 

Augurinus et Sergianus. 

lliberus et Silanus. 

llis coss. lladrianus a Cbristianorum pers-eutione 
cessavit, et pater patrie est appellatus. 

Sergianus t: et Verus. 

Pompeianus et Atilianus. 

[Ks coss. templum Romz et Veneris factum est, 
quod nunc Urbis appellatur. 


D  Pompeianus tt et Commodus. 


. His coss. Hadrianus cum insignes et plurimas 
sedes Athenis fecisset, agonem edidit, bibliothecam- 
que miri operis exstruxit. 

L. [Cusp., Sergionus] Alius et Balbinus. 

Camerinus et Niger. 

Antoninus et Przsens. 

Antoninus m et Przsens 1. 

Severus et Sylvanus. 

His coss. Alia civitas, id est Hierusalem, ab /£lio 
Hadrieno condita est, et in fronte ejus portz qua 
Bethleem egrediniur, sus sculptus in marmore, si- 
gnificans Romante potestati subjacere Jud:eos. 

Ruünus et Torquatas. 

His cess. Hadrianus morbo intercuus uquz apuJ 





1953 CIIRONICON. 1954 
Baias moritur, majer sexagenario. Cui successit An- A His coss. Lucius Annius, Antoninus Severus anno 


toninus Pius, qui regnavit annis 21 [Cusp. addit, 
cum liberis suis Aurelio et Lucio annis 22, mensi- 
bus 3|. Sub euo hi consules fuerunt. 


ANTONINUS PIUS XIII. 


Torquatus τι et Herodes. 

Aviola et Maximus. 

Antoninus μι et Aurelius, 

Gratus et Seleucus. 

His coss. Justinus philosophus librum pro Chri- 
Stiana religione scriptum tradidit Antonino. 

Antoninus iv et Aurelius 11. 

Largus et Messalianus. 

Torquatus itt et Julianus. 

Orfltus et Priscus. 

Glabrio et Vetus. 

Gordianus et Maximus. 5 

Glabrio 1 et Homulus [Cusp., Romulus]. 

Praesens et Rufus. 

Commodus et Lateranus. 

llis coss. Apo:lonius stoicus, natione Chalcidicus, 
ei Basilides Scythopolitanus , philosophi illustres 
habentur, qui [Cusp., Veri quoque] Cxs:ris prace- 
pores fuerunt. 

Verus et Sabinus. 

Silvanus et Augurinus. 

Barbatus et Regulus. 

Tertullus et Sacerdos. 

Quinctillus et Priscus. 

Verus n et Bradua. 

Autoninus v et Aurelius "11. 

P. C. Antonini v et Aurelii i. 

Hoc tempore Antoninus Pius apud Lorium villam 
suam duodecimo ab Uibe milliario moritur, anno 
vite 77. Usque ad hcec tempus singuli Augusti fue- 
runt, Cui successerunt filii sui, id est Marcus Auto- 
ninus Verus, et Lucius Annius Antoninus Severus, 
qui regnaverunt ann. 19. Sub quibus hi consules 
fuerunt. 


M. ANTONINUS VERUS XIV ET L. ANNITS ANTONINUS SE- 
VERUS. 


Duo Augusti coss. 

Rusticus et Aquilinus. 

llis coss. Lucio Czesari Athenis sacrificanti ignis 
in ec&'o ab occidente in orientem [Cwsp., ab oriente 
ad occidentem] ferri visus est. 

L. AElianus et Pastor. 

Macrinus et Celsus. 

llis coss. Fronto orator insignis habetur, qui 
Marcum Antoninum Latinis litteris erudivit. 

Orfitus et Pudens. 

His coss. Lucius Cxsar de Parthis cum fratre An- 
tonino triumphavit. 

Pudens i1 et Pollio. 

Verus i11 et Quadratus, 

Apronianus et Paullus. 

Priscus et Apollinaris. 

Cethegus et Clarus. 

Severus et Herennianus. 


regni undecimo inter Concordiam et Altinum apoploxi 
exstinctus est, sedens cum fratre in vehiculo. 

Orfitus et Maximus. 

Severus it et Pompeianus. 

Gallus et Flaccus. 

Piso et Julianus. 

Pollio et Aper. 

389 Commodus et Quinctillus. 

His coss. Marcus Autoninus Verus imperator Com- 
modum fllium suum consortem regni facit. 

Orfitus et Rufus. 

Hs coss. imperatores de hostibus triumpbant, et 
pecuniam qu:e fisco debebatur, provinciis conceden- 
tes, tabulas debitorum in medio Roman: urbis fo o 


B incendio concremarunt, ac ne quid bonitatis deesset, 


severiores quasque leges novis constitutionibus tem. 
perarunt. 

Commodus it et Verus n. 

His coss. Antoninus Verus adco in editione mune- 
rum magni(lcus fuit, ut centum simul leones exhi- 
buerit. Qui post in Pannonia morbo [ Cusp., repen- 
tino] periit. Commodus filius ejus a senatu Augustus 
est appellatus, qui regnavit annis 13. Sub quo hi 
consules fuerunt. 


ANTONINUS COMMODUS XV. 
Presens et Gordianus. 
Commodus ni et Byrrhus, 
Mamertinus et Rufus. 
C Commodus iv et Victorinus. 
Marullus et AElianus. 
llis coss. Therm» Commodianz Roma facie suat. 
Maternus et Bradua. 
Commodus v et Glabrio. 
Crispinus et AElianus. 
Fuscianus et Silanus. 
Duo Silani. 
His coss. Commodus imperator, colossi capite 
sublato, su: imaginis caput jussit imponi. 
Commodus vt et Septiumianus. 
Apronianus et Bradua. 
Commodus vit et Pertinax. 
His coss. Commodus sirangulate. in domo Vesti- 
liani. Cui successit Helvius Pertinax, qui regnavit 
D mensibus 6. Sub quo hi consules fuerunt. 


BELVIUS PERTINAX XVI. 


Falco et Clarus. 

His coss. Pertinax occiditur in palatio major 
septuagenario. Cui successit Severus, provincia Tri- 
politana natus oppido Lepti, solusque Afer impcra- 
tor Romanus fuit, qui regnavit annis 18. Sub que 
hi consules fuerunt. 


SEVERUS XVII. 


Severus et Albinus. 
Tertullus et Clemens, 
Dexter et Priscus. 
Lateranus et ltffinus. 
Saturn.nus et Gallus. 








1235 M. AURELII CASSIODORI . 1256 


Annu'inus et Fronto. 

Mis coss. Severus Parthos et Adiabenos superavit, 
Arabesque interiores ita cecidit, ut regionem eorum 
Romanam provinciam faceret. Ob qua Parthicus, 
Arabicus et Adiubenicus cognominatus est 

Severus 1: et Victorinus. 

Fabianus et Mucianus. 

His coss. Thermz Severianz apud Antiochiam οἱ 
Rom2 factxe, et Septizonium irstructum est. 

Severus in et Antoninus. 

Geta et Plautianus. 

Cilo et Libo. 

Antoniuus 1 et Geta m. 

Albinus et /Elianus. 

Aper et. Maximus. 


llis coss. Severus iu Britannos bellum movit, ubi B 


ut τι ceptas provincias ab incursione barbarica face- 
yet securiores, vallum per 132 [Cusp., 150] passuum 
millia ἃ mari ad taare duxit. 

Antoninus ΙΗ et Geta ni. 

Pompeiauus et Avitus. 

His eoss. Tertullianus Afer Christianorum scriptor 
celeberrimus habetur. 

Faustinus et Rufu:. * 

His coss. Origenes scriptor Alexandria studiis 
eruditur. 

Gentianus et Bassus. 

llis coss. Severus imperator Eboraci in Britannia 
moritur. Cui successit Antoninus Caracalla Seveii 
filius, qui :egnavit annis 7. Sub quo hi consuls 
fuerunt. 


ANTONINUS CARACALLA XVIII. 

Duo Aspri. 

Antoninus iv B Numerus ἃ deest. in editt. Niv. et 
Urry. ] et Ba!binus. 

Messala et S.binus. 

llis coss. Antoninus Caracalla cognowin. tur pro- 
pter genus vestis quod lom» erogaver.t. 

L2tus et Carealis. 

Sabinus n et Venu.tus. : 

llis coss. Antoninus Roma Thermas sui nominis 
iidificavit. 

Prisens.et Extricatus. 

Antoninus et Adveutus, 

llis coss. Antoninus interficitur inier Edessam et Car- 
18, anno :etatis 45. Cui successit Macrinus, pra-fectu- 
rain pretorianain gerens : regeavitautemanuutm uum. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


MACRINUS XIX. 


Antoninus n et Sacerdos. 

H.s coss. Macrinus occiditur in Arch. laide. Cui suc- 
cessit M. Aurelius Antoninus, qui regnavit anis 4. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


MARCUS AURELIUS ANTONINUS HELIOGADALUS XX. 
Antoninus ii el Camazon. 
Cratus et Seleucus. 
Mis coss. Ile isgabalum templum Rouge adilicatur. 
Alexander ct Augustus. 


Mis coss. in Pal:estina Nicopolis, qux prius Em- 


maus vocabatur, urbs condita est. 


Maximus et /Elianus. 
llis coss. M. Aurelius Antoninus Hom: occiditur 
tumultu militari. Cui successit Alexander Mamnir:ze 


lilius, qui regnavit annis 13. Sub quo hi con-ules 
fuerunt. 


390 aLExaNiER uaMm MEE XXI. 

Julianus et Crispinus. 

His coss. Alexander Xerxem rege.n Persarum 
vicit. 

Fuscus et Dexter. 

Alexander i et Marcellus. 

Annianus et Maximus. 

IN s coss. Ulpianus jurisconsulius assessor Alexau- 
dri insignissimus habetur. 

Albinus et Maximus. 

His coss. Theriue Neroniause A'exandrin e vocatae 
sunt. 

Modestus et f"robus. 

Alexander m et Dio. 

Gratus et Seleucus. 

His coss. Origenes Alexandrie clarus habetur. 

Pompeianus et Felicianus. 

Lupus οἱ Maximus. 

His cos:. Alexander in matrem Mainiuieam unice 
pius fuit, et ob hoc cunctis amabilis. 

Maximus et Paternus. 

Maximus n et Urbanus. 


C Severus et Quinctianus. 


His coss. Alexauder occiditur Moguntiaei tumultu 
militari. Cui successit Maximinus, regnans anuis 5: 
primus omnium ex corpore militari i »perator elc- 
etus [Cusp., sine »enatus auctoritate]. Sub quo bà 
consules fuerunt. 


MAXIMINUS XXII. 


Maxiininus et Africanus. 

Perpetuus et Corneliapus. 

P.us et Proculus. 

llis coss. Maxim. Aquileiz occiditur. Cui succes- 
sit Gordianus, qui reguavit annis 6. Sub quo hi con- 
sules fuerunt. 


conDíasUus XXIIL 


Gordianus et A viola. 

Sabinus et Venustus. 

His coss. Gordiano Romam ingresso, f'upienus ei 
Balbinus, qui imperium arripuerau!, in palatio oc- 
eisi sunt. 

Gordianus n et Pompeianus,. 

Auicus et Pratextatus. 

Arrianus et Papus. 

Pereg: inus ct ZEmilianus. 

His coss. Gord.anus admodum adolescens, Par- 
thorum natione superata, cum vietor reverteretur ad 
patriam, fraude Philippi praefecti praet. baud longe a 
Honano solo iuterfectus est. Gordiano iilites unnu- 
lumi :ediicant supra Euphratem, ossibus ejus Romain 
rcvects. Cui successit Pliilippus, qui regnavit aonis & 








125] CUROMCON. 


'Cusp., 1]. Qui mox Philippum filium suum consortem A pulate per Gothos, aliasque provincias barbarorum 


jegni facit, primusque omuium ex Romanis impera- 
toribus Christianus fuit. Sub quo hi consules fuerunt. 


putLiPPUS. XXIV. 

l'hilippus et Titianus. 

Pr:esens et Albinus. 

Philippus n et Philippus [Cusp., llis coss. mille... 
mus, etc., ut infra]. 

Philippus i et Philippus n. 

AEmilianus et Aquilints. 

llis coss. Millesimus auuus u: bis loin expletus 
est, ob quam s:lermanitatem innumerabiles Philippus 
cum filio suo bestias in circo magno interfecit, lu- 
dosque in. campo Martio tlieatrales tribus diebus ac 
noctibus populo perv gilaute celebravit; quadraginta 
eiiam mis»;us natali lkomanzx urbis concurrerunt, et 
2gon mille annorum actus. Philippus urbem nomi- 
ris sui in Thracia construxit. 

Decius et Gratus. 

Decius τι et Etru:cus. 

llis coss. Pbilippus senior Veronz, Roma vcro 
junior occiditur. llis successit Decius, qui regnavit 
auno 1, mensibus 5; quantum ad consulatum autem 
aunum unum. Sub quo hi consules fuerunt. 


pECiUS XXV. 


Gallus et Volusianus. 

His coss. Decius lavacra publica xdificavit, quae 
$u0 nomine appellari jussit. Decius cum filio suo in 
Abricio Thraciz loco a Gothis occiditur. Cui su ces- 
sit Gallus cum Volusiano filio, qui regnaverunt an- 
nis 9 et mensibus 4 ; quantum ad consulatum autem 
annuis tantum duobus, Sub quibus li consules fuerant. 


GALLUS ET VOLUSIANUS XXVI. 


Volusianus n et Maximus. 

lRs coss. Novatianus apparuit. 

Valerianus et Gallienus. 

l's coss. Gallus et Volusianus Interan:nze inter- 
'€ecti sunt. Quibus successerunt Valerianus et Gal- 


linus, qui regiaveruot annis 15. Sub quibus hi con- 
sules fuerunt. 


VALEMANUS ET GALLIENUS AXVII. 


Valerianus n et. Gallienus. 

Maximus i et Glabrio. 

Valerianus ii et Gallienus x1. 

llis coss. Cyprianus primum rhetor, deinde pres- 
byter, 84 extreinum Carthaginensis episcopus mar- 
tyrio coronatur. 

Tuscus et Dassus. 

His coss. Valerianus in Christianos persecutione 
commota, statim a Sapore Persarum rege capitur, 
ibique servitute miserabili consenescit. 

JEmil:.anus et Dassus. 

Secularis et Donatus. 

Gallienus iv et Gentianus. 

Gallienus v et Victorinus. 
Albinus et Maximus. 
llis coss. Grxcia, Macedonia, Pontus, Asia depo- 


quassavit irruptio. 

Gallicnus v1 et Saturninus. 

Valerianus et Lucillus. 

Gallienus vii et Sabinillus. 

Paternus et Arcesilaus. 

Paternus ut ct Marinianus, 

Claudius «t Pa!ernus. 

llis coss. Mediolani occiditur G:llienus. Cui suo- 
cessit Claudius, qui reguavit anno uno, mensibus 9. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


391 crauprivs XXVIII, 
Anti: c idanus et Orfitus. 
Valerianus et Bassus. 
Its 6058. Claudius barbaros vastantes repellit, et 


B Syrmii inoritur. fluic successit. Quinctillus Claudii 


[rater, a senatu Augustus appellatus, qui 17 imperii 
sui die Aquilciz occiditur. Po:t quci Aurelianus fa- 
ctus est imperator, qui regnavit annis 5, meisibus 6. 
Sub quo hi consules fuerunt. 


AURELIANUS XXIX. 


Quietus et Voldumianus. 

Tacitus et Placidianus. 

Aurelianus et Cajitolinus. 

His coss. Aurelianut Roinz triumpliantem cati 
Totricus et Zenobia przicesserunt. 

Auielianus n et Marcellus [Cusp., Marcellinus]. 
* [lis coss. Aurelianus templum Soli xdificat, fto- 
mam (irmioribus muris vallat. 

Probus et Paulinus, 

Probus u et Paternus iu. 

Ilis coss. inter Constantinopoli et lleracleam Au- 
relianus occiditur. Cui successit Tacitus, qui regna- 
vit menses 6. Sub quo hi consules fuerunt. 


TACITUS XXX. 
Probus ii et Paternus imn. 
llis coss. Tacitus in Ponto occisus est, et obtinuit 
Florianus imperium diebus 84 (Cusp., 99]. Moc 
quoque apud Tharsum interfecto, Probus factus est 
imperator, qui regnavit annis 6, mensibus S. Sub 
quo lii consules fuerunt. 


rRoSUS XXXI. 

Messalla et Gratus. 

Mis coss. Gallix, qu:v fuerant ἃ barbaris occupat, 
a Probo Romano resiituuntur imperio. 

Prebus iv et Tiberianus. 

Probus v et Victorinus. 

lJis coss. insana Manchz;orum ligresis exorta est 
in commune generis humani malum. 

Carus et Carinus. 

Carus i [Cusp., Carinusxi] et Numerianus. 

Diocletianus et Aristobolus. 

His coss. Probus apud Syrmium tumultu milita'4 


'in turri qux» vocatur Ferrata occiditur. Cui successit 


Carus cum filiis suis Carino et Nuineri»no, qui reg- 
naverunt anrfis 2. Sub quibus hi consules fueruu. 


CARUS XXXIII. 
Maximus et Aquilinus. 


12:5 


4959 


M. AURELII! CASS:ODORI 


llis coss, cum Carus devictis Parthis castra supra A — Sabines et Rufinus. 


Tigridem posuisset, fulmine ictus interiit. 

Diocletianus n et Maximianus. 

His 6058. Numerianus occiditur; Carinus apud 
Margum fluvium przlio victus interiit, Post quos 
biocletianus Dalmatia suscepit imperium. Qui regua- 
vit ann. 20. Sub quo hi consules fuerunt. 


DIOCLETIANUS XXXIII. 

Maximianus n et Januarius. 

Bassus et Quinctianus. 

His coss. Diocletianus in consorUum regni [lercu- 
lium Maximianum assumit. 

Diocletianus i et Maximianus mi. 

Tiberianus et Dion. 

lannibalianus et Asclepiodotus. 

Diocletianus iv et Maximianus iv. 

Constantius et Maximus. 

llis coss. Vandali et flalani transito Rheno Gallias 
iutraverunt. 

Tuscus et Annulinus. 

Diocletianus v et Constantius n [Cusp., Maximianus 
v et Maximus ii]. 

Faustus et Gallus. 

His coss. primus Diocletianus adorari se jussit ut 
deum , et geminas vestibus calceamentisque conse- 
ruit, cum ante eum omnes imperatores in modurr 


judicum salutarentur, et tantum eblamydem purpu- 


veam a privato babitu plus haberent. 

Diocletianus v1 et Maximianus v. 

Constantius m et Maximus in. 

Titianus et Nepotianus. 

Constantius 1v et Maximus iv. 

His coss. 60 millia Alemannorum casa sunt. 

Diocletianus vu et Maximianus γι. 

Diocle:janus vin et Maximianus vii, 

Constantius v et Maximus v. 

Constantius v) et Maximus vi. 

His coss. Diocletianus et Maximianus Aug. insipni 
pompa Rom: triumpbarunt, antecedentibus currum 
eorum Narsei conjuge, sororibus, liberis et omni 
poinpa [Cusp., przda] qua Parthos exspoliaveraut, 

Diocletianus 1x et Constantinus. 

Diocletianus x et Maximus vii. 

llis coss. Diocletianus Nicomediz, Maximianus Me- 
dioloni purpuram deposuerunt ob xtatis defectum. 


Gallicanus [Cusp., Gallienus] et Dassus. 

Licinius v et Crispus. 

Constantinus v et Licinius Cxsar. 

Constantinus vi et Constantinus Casar. 

Crispus 1 et Constantiuus Casar ut. 

Probianus et Julianus. 

Severus et Rufinus. 

Crispus ει et Constantinus ur. 

Paulinus et Julianus. 

3929 Constantinus vii et Constantinus iv. 

Constantinus v et Maximüs. 

Januarius et Justus. 

His coss. vicenualia Constantini Nicomedix acta, 
et sequenti anno Rom edita. 


B Constantinus vim et Constantinus vi. 


Constantinus vii et Syminachus, : 

Bassus et Ablabius. — 

Pacatianus et [lilaríanus. 

His coss. civitas qux prius Bysantium dicta est n:a. 
tato nomine a Constantino Constantinopolis dedic .» 
tur. 

Delimatius et Xenojbilus, 

Optatus et Paullinus. 

Constautius et Albinus. 

Neyotiauus et l'acundus, 

Felicianus et Titianus. 

. Ursus et Polemius, 
Constantius it οἱ Constans, 
lis coss. Constantinus imperator, dum bellum pa 


C raret in Persas, in Acyrone villa publica, juxta Ni 


comediam moritur auno xtatia 66. Post quem trei 
liberi ejus, id est, Constantinus, Constantius et C--u 
s$tan8, qui regnaverunt annis 25, mensibus ὃ, diebus 
95. Sub quibus hi consules fuerunt. 


CONSTANTINUS, CONSTANTIUS ET CONSTAX8 XXXV. 

Acyndinus et Proculus. 

Marcellinus et Probinus. 

Constantius mi et Constans n. 

His coss. Constantinus bellum fratr1 Constantii in- 
ferens, juxta Aquileiam Als: occiditur. 

Placidus et Romulus. 

Leontius et Salustius. 

His coss. Franci a Constante perdomiti, in pacens 
recepti sunt. 


Et creati sunt Constantius et Galerius, Sed Constan- D Constantius 1v et Constans "1. 


tius tantum Augusti dignitate contentus, cum esset 
o!ios$QS, anni ipsius ascribuntur filio ejus Constanti- 
no, qui natus dicitur ex Helena concubina ; qui re- 
gna vit annos 50, menses 10. Sub quo hi consules fue- 
runt, 
CONSTANTINUS ET GALERIUS XXXIV. 

P. C Diccletiani x et Maximi vn. 

WM. P. C. Diocletisni x et Maximi vy. 

Maximus viu οἱ Licinius, 

Constantinus τι et Licinius 11, 

Constantinus i. et Licinius 11). 

Volusianus ct Annianus. 

Constantinu; 1v ct Licinius 1v. 


Amantius et Albinus. 

P. C. Amantii et Albini. 

Rufinus et Eusebius. 

His coss. magnis reipublice expensis in Se!eucia 
Syri: portus efficitur. 

Phi'ippus et Sallia. 

His coss. solis facia defectio. 

Limenius et Catullinus. 

Sergius et Nigr.nianus. 

llis coss. Constans, hsud longe ab llispania, in 
castro cui lleleise nomen est, interficitur, anno ata- 
tis 30 et imperii 15; et Constantius remansit in 
regno, 


1211 


P. C. Sergii et Nigriniani. 

Constantius v et Constans Casar. 

Constantius vi et Constans Ces. i1. 

Coustantius vii et Constans Cis. n. 

Arbetio et Lollianus. 

His coss. Victorinus rhetor et Donatus Gramma- 
ticus Ro 2 insignes habentur. 

Constantius vin Julianus Caesar. 

Constaniius 1x et Julianus Cesar y. 

His coss. magn: Alemannorum copie apud Ar- 
gentoratum oppidum Galliarum deletz sunt. 

Titianus et Czrealis. 

Eusebius et Hypatius. 

Constantius x et Julianus Caes. i1. 

His coss. Honoratus nomine [Cusp., ex prefecto 


CHRONICON. 
A Valens v οἱ Valentinianus. 


13:3 


[lis coss. Valentinianus apoplexi Brigitione- mori- 
tur. Post quem Gratianus assumpto in imperio Va- 
lentiniano fraire, cum patruo Valente regnat. 

Gratianus 1v et Merobaudes. 

His coss. Alemannorum circiter 50 millia apud 
Argentariam oppidum Galliarum czesa. Gothi diffun- 
duntur in Thracia. 

[Cusp. addit. P. C. Gratiani iv et Merobaudis.] 

Valens vi et Valentinianus 11. 

llis coss. a Gothis in Thracia Valentis trucidatoe 
exercitus. lpse quoque imperator, incensa domo 
ubi se occultaverat, igne combustus est. Cui succes- 
sit in Oriente Theodosius Theodosii filius, quem sibi 
in consortium Gratianus ascivit. Gratianus itaque cum 


pritorio Galliarum ], primus Constantinopoli prz- B 15 regnasset annis, cum Theodosio regnat annis 0. 


fectus urbi esse coppit. 

Taurus et Florentius. 

Mamertinus et Nevitta. 

His coss. Constantius Mopsocrenis inter Ciliciam 
Cappadociamque moritur, anno ztatis 46 [Cusp. , 45]. 
Cui successit Julianus, qui regnavit anno uno[Cusp., 
mensibus 8]. Sub quo hi consules fuerunt 


JuLIANUS XXXVI. 
Julianus 1v et Salustius. 
Bis coss. Julianus post victoriam apud Per-as oc- 
ciditur, anno ztatis 52. Post quem sequenti die Jo- 
vianus ex primicerio domesticorum factus est impe- 
rator, qui regnavit mensibus 8. Sub quo hi consules 
fuerunt. 


Joviaxus XXXVII. 

Jovianus et Varronianus. 

ἢ 5 coss. Jovianus imp. moritur ann. 81. [Cusp., 
93). Post quem Valentinianus tribunus scutariorum 
apud Niczam Augustus appellatus, fraurem Valentem 
Constantinopoli in consortionem [ Cusp., 3d cominu- 
nionem] assumit imperii. Qui regnavit annis 145, 
mensibus 5. Sub quo hi consules fuerunt. 

^" — vALENTINIANUS XXXVIII. 

Valentinianus et Valens. 

Gratianus et Dagslaiphus. 

Lupicinus et Jovinus. 

llis cess. Gratianus Valentiniani filius Ambianis 
imperator factus est. Apud Atrebstas lana e coelo 
μανία mixta defluxit. 

Valentinianus n et Valens 1]. 

Valentinianus N. P. et Victor. 

Valentinianus im et Valens nr. 

Gratianus i et l'robus. 

Modestus et Arintheus. 

Valentinianus 1v et Valens iv. 

llis coss. Saxones czxsi. De Usone in regione 
Francorum Burgundionum 80 fere miilia quet nun- 
quam antea ad Rhenum descenderunt. Clearchus 
[Cusp., prxfectusj urbi Constantinopoli necessa- 
riam aquam et quandiu civitas optabat induzit. 

Gratianus nt et Equitius. 

P. C. Gra'iani m et Equitii. 

[Cusv., llis coss. Valentinianus, etc., ut infra.] 


Sub quibus hi consules fucrunt. 
3993 Tusoposics XXXIX. 

Ausonius et Olybrius. 

Gratianus v et Theodosius. 

His coss. Ambro:ius episcopus de Christiana fide 
mulia sublimiter scribit. 

Syagrius et Eucherius. 

His coss. Martinus episcopus Turonum , Gallix ci- 
vitatis, clarus babetur. 

Antonius et Syagrius. 

llis coss. Athalaricus rex Gothorum Constintiuo- 


. polim vcnit, ibique vitam exegit. 


Merobaudes i1 et Saturninus. 

His coss. Arcadius Theodosii imperatoris fi ius 
Augustus appellatur. 

IUcimer et Clearcbus. 

His coss. Gratianus apud Lugdunum captus occi- 
ditur. Residui Valentinianus et Theodosius regua: t 
annis 8, Sub quibus hi consules fuerunt. 


VALENTINIANUS ET TüUEODOSIUS XL. 


Arcad:us ct Banto. 

His coss. Hieronymus presbyter in Detl.leem po- 
situs, [010 mundo nirabilis habetur. 

Honorius N. P. et Evodius. 

Valentinianus ii et Eutropius. 

Theodosius i1 et Cynegius. 

Timasius et Promotus. 

Valentinianus iv et Neoterius. 

Tatianus et Symmachus. 

Arcadius n et Rufinus. 

His coss. Valentinianus vitze tedio apud Viennam 
laqueo periit. Theodosius cum jam per 14 annos 
regnas-et, cum Arcadio et Honorio regnat auis 2. . 
Sub quibus hi consules fuerunt. 


THEODOSIUS, ARCADIUS ET HONORIUS XLJ. 


Theodosius i1 et Abundantius. 

Arcadius nm et Honorius n. 

llis coss, Joannes mior.acbus gratia [Cusp., divina 
przditus Theodosium consulen:'em de eventu belli, 
quod adversum Eugenium 1novebat, victurew (ure 
pronuntiat. 

Olybrius et Probinus. 


1245 


οἱ perimit. Augustinus besti Ambrosii discipulus 
multa facundia doctrinaque excellens, Hlippone re- 
gionis Αἴ ἰοῦ episcopus ordinatur, 

Hoc tempore Claudianus poeta insiguis habetur. 
Theodosius imperator Mediol ii moritur. Post quem 
Arcadius, cum jim regnasset «nnis 12, cum fratre 
llonorio regnat ann. 13. Sub quibus hi consules 
fuerunt. 


AnCADIUS XLIT. 


Arcadius iv et [louorius ii. 

C:esarius et Atticus. 

Honorius 1v et Eutychianus. 

Mallius et Theodorus. 

Stilico et A-:relianug. 

His coss. Gothi [llarico et ftedagiiso regibus 
[Cusp., duc bus] ingrediuntur Italiam. 

Vincen'ius οἱ Fravitta. 

Arcadius v et Honorius v. 

His coss. Polentie Stiliconem cum exercitu R«:- 
mano Gothi victuin acie fugaverunt. 

Theodosius Avg. 1 et Rumoridas. 

Honorius vi et Aristenetus. 

Stilico n et Anthem us, 
. Arcadius vi et βγοῦν. 

His cose. Wand:li et Alani trajecto fheno Gallias 
intraveruut. 

Ilonorius vit et Theodosius it, 

Bassus et Philippus. 


llis coss. Arcadius imperator Constantinopoli mo- ( 


ritur. Honorius cum Theodosio fratris filio veguav t 
annis 15. Sub quibus hi cousules fuerunt. 


HONORItS ET TIlEoDposius ALII. 


Honorius vii et Theodosius in. 

His coss. Wanda!i Hispanias occupaverunt. 

Flavius Varari et Tertullus. 

llis coss. Roma a Gothis lHlalarico duce capta cst, 
ubi clementer usi vic:oria suut. 

Theodosius Avg. iv cos. 

Honorius ix et Tlicodo-ius v. 

His coss. Gothi rege Ataulpho Gallias intraverunt. 

Lucianus [Cusp., Lucius] v. c. cus. 

His coss. Burgundiones partem Galli: Rheno te- 
nuere conjunctam. 

Constantius et Constans. 

llonorius x et Thecdosius τι. 

Tlieodosius vri et Palladius. 

His coss. Gotlii placati Constan:io Placidiam red- 
diderunt, cvjus nuptias promeretur. 

Honorius xi et Constantius ij. 

llonorius χ et Theodosius vii 

Monaxius et Plinta. 

Theodosius ix et Con:tantius in. 

His coss. Constan:ius ab [lonorio in socicta:e:n 
segni recipitur. 

Agricola et Eustacliius, 

lis coss. Constantius imperator moritur. 

Kionorius xiu et Theodosius x. 


M. AURELII CASSIODORI 
It's coss, Theodosius Eugenium tyrannum vinci! A 


1248 

[[is coss. eercitus ad Hispanias contra Wacdelos 
missus e«t. 

Marianus et Asclepiodotus. 

llis coss. Placidia Augusta a fratre Honorio ob 
$uspicionem invitatorum hostium cum. llonorio et 
Valentiniano fiiis ad Orientem mittitur; Ποιιοτίυς 
moritur , et *olcs Theodosins Homacum imperium 
tenet annis 27. Sub quo hi con-ules fuerunt. 


TüFOpOSsIUS XLIV. 


Castinus ct Victor. 

llis coss. Theodosius Valeutinianum con-obrinum 
Caesarem facit, et cum Augusta matre ad recipien- 
dum Occidentale mi'tit imperium. 

Theodosius n et Valentinianus Casar. 

IN- coss. Joannem tyrannum Valentinianus impe- 
rator exstinxi!, Hlunnosque, qui in ltalia erant, Joau- 
vis przsidio, per tium mira felicitate dimovit. 

Tteodo-ius xit et Valeatinianus n. 

3944 llierius et Ardabures. 

llis coss. Bonifacio Africam tenenti infauste bel- 
lum geritur. Gens Wandalorum a Gothis exclusa, d« 
l'ispaniis aJ Africam transit. 

Felix et Taurus. 

His coss. /Etius multis Francis ezsis, quam occu. 
paveront propinquam Rheno Galliarum partem re- 
cepit. 

Florentius et Dionysius. 

Tlieodosius xmi et Valentinianus nt. 

Bassus et Antioclius. 

AEiius et Valerius. 

Theodosius xiv et Maximus. 

Aspar et Areobindas. 

Theodosius xv et Valentinianus fY. 

llis coss. pax facta cum Wandalis, dsta eis a.! fia 
bitandum Afíric:e. portione. Cumdicharium Burgun. 
dionum regem /Etius bello subegit , pacemque ei 
reddidit supplicanti : quem non inulto post Hunni 
peremerunt. 

Isidorus et Senator. 

Aius n et Sigisvultus. 

llis coss. Aug. Valentinianus ad Theodosium prin- 
cipem Constantinopolim — preficiscitur , filiamque 
eius in matrimonium accipit. 

Theodosius xvt et Faustus. 

Theodosius xvii et Festus. 

llis c. ss. bellum adversus Gothos Hunn:s auxi'ia- 
ribus geritur, et Litorius dux ltomanus ab eis capi- 
iur. Ginsericus, de cujus atnicitia nibil metuebatur, 
Cartltaginem dolo pacis invadit. 

Valentinianus Aug. v et Anatolius. 

Mis coss. Ginsericus Siciliam graviter affligit. 

Cyrus v. c. cos. 

lioc cos. Theodosius imperator belium contra 
Wandalos inefficaciter movit. 

Dioscorus et Eudoxius. 

His cos. lluaui Thracias et Illyricum seva popu- 
latione vastarunt; cum Ginserico ab Aug. Valenti- 
uiauo pax coufirmata, et. certis spatiis Africa iuter 
utrosque divisa est. 





1215 


Maximus ii et Pat rnns. 

Theodosius xvii et. Albinus. 

Ilis co«s. Attila rex Huunorum bledam fratrem et 
cousortem in regno suo perimit, ejusque popuios 
sibi parere compellit. 

Valentinianus vi e! Nonius, 

JEtius 11 et Symmachus. 

Callepius et Ardabures 

Postumianus et Zeno, 

Astcr us et Pro!rogeues. 

Valentinianus vii et Avienus. 

llis coss. Theodo-ius moritur. Post quem Marcia- 
nus aScitus in imperium, qui reguavit ann. 7. Sub 
quo hi consules fuerunt. 


MARCIANUS XLV. 


Marcianus Aug. et Adelphius. 

llis coss. lomaui Ztio duce Gothis auxiliaribus 
contra Attilam iu campis Catalauuicis puguaverunt : 
qui viriute Gothorum superatus abscessit. 

llerculanus et Asporatius. 

His coss. Atia redintegratis viribus Aquileiam 
magna vi dimicans introivit, cum quo a Valen.iniano 
imperatore papa Leo directus pacem  tecit. 

Opilio et Vincomalus. 

His coss. Attila in sedibus suis moritur fluxu sau 
guin.s e narib.s repente ac subito erumpeute. 

/Eiius et Studius. 

His co:s. /Etius patricius in. palatio manu Valen- 
tiniani imp. exstinctus est, B etin: vero. prefectus 
prit. amccis ejus cireumstantbus  interew ptus 
[Cusp. , amicus ejus circumstantium gladiis iuterem- 
ptus]. 

Valentinianus vin et Anthemius. 

His coss. in campo Martio ab aimicis JE ii Valen- 
tinianus occiditur. Post quem Maximus 1nvasit. iin- 
perium, qui intra duos menses a militibus exst.nctus, 
iu Tiberim projicitur. Eodem anno per Giusericum 
omnibus opibus suis Roma vacuata est. lost Maxi- 
mum Avitus in Galliis sumit imperium. 

Joaunes et Varari. 

llis coss. Placeutiz deposuit Avitus imperium. 

Const .ntinus et Itufus. 

His coss. Marciano defuncto, Leo Orientis, Majo- 
rianus Itali: suscepit imperium. Sub quibus hi co s. 
fuerunt. 


Lgo XL VI. 

Lo Aug. et Majorianus Aug. 

llis coss. Majorianus in Africam movit procinctum. 

Ricimer et Patricius. 

Maguus et Apollonius. 

Severinus et Dagalaiphus. 

Mis coss. Majorianus itnmissione Ricimeris exstimn 
quitur. Cui Severum natione Lucauum  Raveunaz 
succedere fecit in resnv. 

Leo Aug. 1 et Severus Aug. 

Basilius et Vibianus. 

ltusticus et Olybrius. 

llis coss. rex Halanuruu Deorgor apud D.rgomum 
a patriciu licimere pereanptus est. 


CIIRONICON., 
λ 


1213 

Herminericus et. Basiliscus 

ltis coss., ut dicitur, Ricüneris fraude Severus 
Dom:e in palstio veueno peremptus est, 

Leo Aug. uti cos. 

Pus:eus et Joannes. 

Mis coss. Antheinius a Leone imp. ad laliam 
mittitur, qui tertio ab Urbe milliario in loco Dirou- 
lotas suscepit imperium. 

Anthemius Aug. 11 608. 

lloc cos. in Sicilia Marcellinus occiditur. 

Marcianus et Zeno. 

llis coss. Ardaburius, imperium tentaus, jussu An- 
themii exsilio deportatur. 

Severus et Jordanes. 

His coss. Homanus patricius affectans imperium 


B capitaliter est punitus. 


C 


D 


Leo Aug. iv et Probianus. 

His coss. Constantinopoli affectata tyrannide ἃ 
Lcoune principe Aspar occiditur. 

Festus et Marcianus. 

His coss, patricius Rícimer Roms facto. impeija- 
tore Olybrio, Antliemium contra reverentiam prin- 
cipis et jus affinitatis, cum gravi clade civitatis ex- 
Stinguit; qui non diutius peracto scelere gloriatus, 
pest 40 dies defunctus est; Olybrius autem septim 
imperii mense vitam peregit. ἃ 

Lco Aug. v cos. 

floc cos. Gundibato hoitante. Glicerics WR ivenuw 
sumpsit imperium. Eodem anno Leo nepotem suum 
Leonem consortem facit imperii. 

3035 [000 junior Aug. cos. 

Hioc cos. imperator Leo senior defunctus est, cui 
Zeno successit in imperio, qui regnavit anuis 17. SuL 
quo hi coss. fucrunt. Eo etiain auno Honi Gliceric 
Nepos successit in Γι gno. 


zENON ALVII. 


P. C. Leonis Aug. junioris. 

Eodem anno Orestes , Nepote in Dalmatias fugato, 
filio suo Augustulo dedit imperium. 

Basiliscus i1 et Arnatus. 

llis coss. ab Odoacre Orestes et frater ejis Pau'us 
exstinci sunt, nomenque regis Odoacer assuipsit , 
eum tamen nec purpura, nec regalibus uteretur iusi- 
guibus. 

P. C. Basilisci 1 et Armati. 

Wlus v. c. cos. 

Zeuo Aug. 11 cos. 

Basilius v. c. Jun, cos. 

Placidius v. c. cos. 

Hoc cos. Odoacer in Dalmatis Odivam vincit οἱ pe- 
nmit. 

Severinus v. 6. cos. 

Faustus v. C. cos. 

D. N. Theodericus et Venantius. 

Symmachus v. €. cos. 

Decus et Longinus. 

Boetius v. c. cos. 

Moc cos. Udoacer Plizba rege 
captoque ootitus est. 


Rugorum vice 














1917 

Din*mius et Sifidius 

Probinus et Eusehius. 

His coss. felicissimus atque fortissimus D. N. rex 
Theodericus intravit Italiam. Cui Odoacer ad lson- 
lium pugnam parans, victus cum tota gente fugatus 
38. Eodem anno repetito conflictu Veronz vincitur 
9doacer. 

Faustus v. c. Jun. cos. 

H«c cos. [Cusp., His coss.] ad Ducam Fluvium 
Odoacrem D. N. Theodericus rex tertio certami«e 
superavit, qui Ravennam fugiens, obsidetur inclusus. 

Olybrius v. c. Jun. cos. 

Hoc cos. Odoacer cum Erulis egressus Ravennae, 
nocturnis horis ad pontem Candidium a D. N. re;e 
Theodericó memorabili certamine superatur. Tunc 


etiam Wandali pace suppliciter postulata, a Sicilize B 


solita depr:edatione cessarunt. Eodem anno Zeno oc- 
cubuit Constantinopoli. Cui Anastasius in Orientali 
successit imperio. 


ANASTASIUS XLVIII. 

Anastasius Aug. et Rufus. 

Albinus v. c. 608. 

lloc cos. D. N. rex Theodericus Ravennam in. 
gressus, Odoacrem molientem sibi insidias interemit. 

Asterius et Praesidius. 

Viator v. c. 608. 

Paulus v. c. cos. 

Anastasius Aug. I cos. 

Paul nus et Joannes. 

Joannes v. c. cos. 

Patricius et Hypatibus. 

Hoc anno D. N. rex Theodericus Romam cuncto- 
rum votis expetitus advenit, et scnatum suum mira 
affabilitate tractans, Roman: plebi donavit anno- 
nas, aique admirandis meunibus [Cusp. , xeniis] de- 
putata per annos singulos maxima pecuniz quanti- 
late subvenit. Sub eujus felici imperio plurimz reno- 
vantur urbes, munitissima castella conduntur, con- 
surgunt admiranda palatia, magnisque ejus operibus 
un:iqua miracula superantur. 

Avienus et Pompeius. 

Avienus Jun. et Probus. 

Ilis coss. D. N. rex Theodericus aquam Ravennam 
perduxit; eujus formam [Cusp., forinas] sumptu pro- 


M. AURELII CASSIODORI 
A citus, qui Gallias Francor:m doprzdatione confusas, 


1948 


victis hostibus ac fug-tis suo acquisivit imperio. 

Importunus v. c. cos. 

Boetius v. c. cos. 

Fe'ix et Secundinus. 

Paulus et Muscbianus. 

Probus et Clemeutinus. 

Senator v. c. cos. 

Me etiam cos. in vestrorum laude temporum ada- 
nato clero vel populo Romanz Ecclesix rediit opiata 
concordia. 

Florentinus et Anthemius. 

llis coss. D. N. rex Theodericus filiam suam Dom- 
nam Amalasuntam gloriosi viri D. N. Eutharici tna- 
trimonio, Deo auspice, copulavit. 

Petrus v. c. cos. 

Anastasius et Agapitus. 

Magnus v. c. cos. | Hi coss. non inveniuntur in ed. 
Onuph. et posterioribus.) 

Eo anno D. N. Eutharicus Cillica mirabili gratia 
senatus et plebis ad edendum exceptus est feliciter 
cousulatum. 

D. N. Eutharicus Cillica et Justinus Aug. coss. 

Eo anno multa vidit Roma miracula editionibus 
singulis; stupente etiam Symmacho Orientis legato, 
divitias Gothis Romanisque donstas dignitates cessit 
in euria: muneribus amphitheatralibus diversi ge- 
neris feras, quas przsens zetas pro novitate mirare- 
tur, exhibuit. Cujus spectaculi voluptates etiam ex- 
quisitas Africa sub devotione transmisit, Cunctis i!a- 
que eximia laude completis, tanto amore civibus Ro- 
manis insederat , ut ejus adhuc przsentiam deside- 
rantibus Raveunam ad gloriosi patris remearet aspe- 
ctus [Cusp., affatus], ubi iteratis editionibus tanta 
Gothis Romanisque dona largitus est, ut solus po- 
tuerit superare, quem Roma celebraverat consu- 
latum. 


EPILOGUS, 


Igitur ut effusam annorum seriem auctorum testi- 
ficatione digestam, sub brevitatis compendio redi- 
gamus : 

Ab Adam usque ad diluvium, sicut ex Chronicis 
Eusebii et lHieronymi colligimus, anui sunt 9242, 

À diluvio usque ad Ninum Assyriorum regem 396 


prio instauravit, quz longis ante fuerat ad solum D anni sunt 899. 


rcducta temporibus. 

| Hic forte amanuensium incuria omittuntur Dexecra- 
tus el Volusianus , quos ceteri omnes hoc anno fuisse 
consules asserunt. ] 

Cethzus v. c. cos. 

Hoc cos. Virtute D. N. regis Theoderici victis Bul- 
g ribus Syrmium recipit Italia. 

Theodorus et Sabinianus. 

Messalla et Areobinda. 

Anastasius Aug. ii! οἱ Venantius. 

Venantius Junior [Cusp., 9] et Celer. 

llis coss. contra Francos a D. N. destinatur exer- 


À Nino usque ad Latinum regem anni sunt 852. 

À Latino rege usque ad Romulum anni sunt 457. 

À Romulo usque ad Brutum et Tarquinium primes 
consules anni sunt 240 [Cusp., 2912]. ' . 

ἃ Bruto et Tarquinio usque ad consulatum ve- 
strum, sicut ex Tito Livio et Aufldio Basso, et Fas- 
chali [ Bucherius putat. supplendum Victorii cauone ] 
virorum clarorum auctoritate firmata collegimus, anni 
sunt 1051 [Cusp., 1270]. 

Ac δὶ totus ordo sziculorum usque ad consulatum 
vestrum colligitur, anni sunt 5724 [Casp., 5741; sed 
est error in numeris). 


1249 


COMPUTUS PASCHALIS. 


1250 





COMPUTUS PASCHALIS. 





Si nosse vis quotus annus est ab incarnatione Do- À cycli decemnoveunalis. Quod si nihil remanscrit, 


mini nostri Jesu Clir'sti, computa triginta sex per 
quindecim : fiunt quingenti quadraginta. His semper 
adde duodecim, flunt quingenti quinquaginta duo. 
Adde et indictiones anni cujus volueris, ut puta de- 
cimam vicies semel post consulatum Dasilii junioris: 
sunt quingenti sexaginta duo. Isti anni sunt ab incar- 
n:tione Christi. Hoc tantum meinor esto sollicitus, 
ut quoties quintam decimam compleveris indictio- 
nem, quo argumentum possit integrum custodiri, 
quindecim non as»umas; sed ad primam summam, 
id est in triginta sex unum semper adjicias , ut puta 
pro triginta sex, finita quinta decima indictione, quam 
in superiore computo addas, triginta septem per 
quindecim computabis, et annos Domini sine ullo 
errore poteris reperire. 

Si vis scire quota est indictio, ut puta vicies se- 
mel post consulatum Basilii junioris, sume annos ab 
incarnatione Domini nostri Jesu Christi, id est quine 
geutos sexaginta duos ; bis semper adjice tria , fiunt 
quingenti sexaginta quinque. Hxc partire per quin- 
decim, remanent lecem ; decima est indictio. Si vero 
nihil remanserit, quinta decima est indictio, — 

Si vis cognoscere quot sint epacte, id est adje- 
ct;ones lunares, sume annos ab iucarnatione Domini 
quot fuerint, ut puta quingentos sexaginta duos ; lios 
partire per decem et novem, remanent undecim; 
hos per undecim multiplica, flunt centum viginti 
unum ; hos item partire per triginta, remanet unus ; 
una est adjectio luvaris. 


nonus decimus anuus est. 

Si vis scire quotus cyclus lun: est, qui decemno. 
vennali circulo continetur , sume annos Domiui, ut 
puta quingentos sexaginta duos, et subtrahe semper 
duos, fiuit quingenti sexaginta; hos partire per de- 
cem et novem, remanent novem. Nonus cyelus lunae 
est decemnovennalis circuli ; quoties autein nihil re- 
manel, nonus decimus annus est. 

Si vis scire quando bissextus annus sit, sume an- 
nos Domini, ut puta quingentos sexaginta duos ; par- 
tire hos per quatuor : si nihil remanserit, bissextus 
est. Si unum aut duo, vel tres, bissextus non est. Et 
ne tibi forsitan aliqua caligo erroris occurrat, pet 
omnem computum quem ducis, si nihil superfuerit, 


B eumdem computum esse per quem duces agnosce : 


ut puta si per decem et novem ducens nihil supera. 
verit, scias nonum decimum esse ; si per quindecim, 
quintum decimum; si per septem, septimum. 

Si vis cognoscere quota luna festu« paschalis oc- 
currat: si Martio mense Pasclia celebratur, coinputa 
a Septembri usque ad Februarium, fiunt sex. His 
semper adjice duo, fiunt octo ; et epactis , id est ad» 
jectiones lunze cujus volueris anni, οἱ puta indictionis 
decime unam : fiunt novem, et dies mensis quo Pa- 
scha celebratur, id est Martii, tricesimus, fiunt simul 
quadraginta : deduc triginta, remanent decem : luua 
est in die superius indicato. 

Si vero mense Aprili Pascha celebramus, computa 
menses a Septembri usque ad Martium: (iunt septem; 


Si vis scire adjectiones solis, id est concurrentes C his semper adjice duo, fiunt novem ; adde et epac!as, 


septimanz dies, sume annos ab incarnatione Domini 
quot fuerint, ut puta quingentos sexaginta duos ; per 
indictionein decimam annoruni qui fuerint, quartam 
semper adjice, id est nunc centum quadraginta , qui 
fiunt simul septingenti duo; his adde quatuor, los 
partire per septem, remanent sex. Sex sunt epact:e 
$0lis, id est concurrentes septitman: dies per supra- 
scriptam indictionem vicies semel post consulatuin 
Basilii junioris. 

Si vis scire quotus sit annus circuli decem et no- 
vem annorum, sume: annos Domini, ut puta quin- 
gentos sexaginta duos, et unum semper adjice: fiunt 
quingenti sexaginta tres; hos partire per decem et 
00vem, remanent duodecim. Duodeciimus annus est 


id est adjecliones lunz cujus volueris anni , ut puta 
indictionis decimzx: unam , qui fiunt decem ; et dics 
me: sis quo Pascha celebramus , id est Aprilis no- 
num, qui simul fiunt decem et novem : sane si super 
triginta habueris, semper triginta subtralhas ; tuuc 
autem nonà decima luna erit. 

Si vis cognoscere quotus dies septimana est, sume 
dies a Januario usque ad men-em quem volueris , ut 
puta usque ad nonum diem mensis Aprilis, fiunt dies 
99. His adjice semper unum, fiunt centum. Et sem- 
per adde epactas solis cujus volueris anni, ut puta 
decima ind ctionis sextain : fiunt simul centum sex ; 
hos partire iu septem , remanet una : ipsa est doini- 
Bica paschalis. 





1251 


AD M. A. CASSI?2DORI OPERA APPENDIX. 


1352 








APPENDIX AD OPERA CASSIODORI. 


JORNANDIS seu JORDANI 
EPISCOPI RAVENNATIS 


DE GETARUM SIVE GOTHORUM 
ORIGINE ET REBUS GESTIS, . 


. AD CASTALIUM 





PRJ/EFATIO. 


LI 





Volentem me parvo subvectum navigio oram A quod nec facultas eoramdem librorum nobis datur, 


tranquilli littoris attingere, et minutos de priscorum, ut 
quidam ait, stagnis pisciculos legere, in altum , frater 
Uasiali, laxare vela compellis, relictoque opusculo 
«quod iutra manus fiabco, id est, De Breviatione chro- 
nicorum, suades ut nostris verbis duodecim Senato- 
ris [id est Cassiodori] volumina De Oriyine actuque 
Getarum, ab clim usque nunc per generationes reges- 
que descendente, in unum et hoc parvo libello coarc- 
iem, Dura satis imperia, et tanquam ab eoqui pondus 
linjus operis scire nolit imposita. Nec illud aspicis 
quod tenuis mihi est spiritus ad implendam ejus tam 
in:guificam dicendi tubam. Superat nos lioc pondus, 


quatenus ejus sensui inserviamus. Sed, ut non men- 
tiar, ad. triduanam lectionem dispensatoris ejus be- 
neficio libros ipsos antehac relegi. Quorum quamvis 
verba non recolo, sensus tamen et res actas credo 
meintegre tenere. Ad quos nonnulla ex historiis Grze- 
cis ac Latinis addidi convenientia, initium, fiuemque, 
et plura in inedio mea dictatione permisceus. Quare 
sine contumelia quod exegisti suscipe libens, lihen - 
tissime lege; et δὶ quid parum dictum est, et tu, ut 
vicinus genti, commemoras, adde. Ora pro me, frater 
clarissime. 





CAPUT PRIMUM. 
De totius orbis terrarum divisione. 


Majores nostri, ut refert Orosius, totius terr2e circu- 
lum Oceani limbo circuimseptum triquetrum statuere, 
ejusque tres. partes, Asiam, Europam, et Africam, 
vocavere, De quo tripartito orbis terrarum spatio in- 
numerabiles pene scriptores existunt, qui non solum 
urbium  locorumve positiones explanant, verum 
etiam, et quod est liquidius, passuum milliariumque 
dimetiuntur quantitatem. Insulas quoque marinis 
fluctibus intermixtas, tam majores quam etiam mjuo- 
res, quas Cycladas vel Sporadas cognominant, in im- 
menso maris magni pelago sitas determinant. Oceani 
vero intransmeabilis ulteriores fines non solum non 
describere quis aggressus est, verum etiain nec cui- 
quam licuit transfretare : quia resistente ulva, et 
ventorum spiramine quiescente, impermenabiles esse 
sentiuntur, et nulli cogniti, nisi soli ei qui eos con- 
stituit. Citerior vero ejus pelagi ripa quam diximus, 
totius munidi circeulum. in. modum coron ambiens, 
fines suos curiosis hominibus et qui de hac re scri- 
bere voluerunt, perquam innotuit : quia et terre cir- 
culus ab incolis possidetur. Et nonnullie insulz& in 
eodem mari ba^itabiles sunt, ut in orientali plaga, et 
Indico oceano, Hippodes, Jamnesia, sole perustz, 
quainvis iuhabitabiles, tamen omnino sui spatio inlou- 
gum latoinque extens e. Taprobane quoque, in qua 
exceptis oppidis vcl possessionibus, dicunt munitis- 
sitas urbes, decoram Sedaliam, omnino gratissimam 
Silestantinam [al., Silephantinam|, nec non Etheron 
[al. et Theron, licet non ab aliquo scriptore diluci- 
das, tamen suis possessoribus affatim refertas. Habet 
in parte occidua idem Oceanus aliquantas insulas, et 
pene cunctas ob frequentiam cuntium et redeuntium 
notas, Et sunt juxta fretum Gaditinum liaud procul, 
una Beata, et alia qux dicitur Fortunata, quamvis 


8 Sic et Plimus eam vocat. Jacobus Ziegl. Sconda- 
ni»m appellatam fuisse ait; Scondi:e vero nomen 
gnausisse, quod amaenitatem pulchritudinemque signi- 


nonuullt et illa genuna Gallici: et Lusitiis: promon- 
toria in Oceaui iusulis ponant. In quorum un» tew- 
plum llerculis, in alio mouumentum adhuc conspici- 
tur Scipionis; tamen quia extremitatem Gallici teri e 
continent, ad terram magnam Europ: potius quam ad 
Oceani pertinent insulas. Habet tamen et alias insulas 
interiusin suo zxstu, qux dicuntur Baleares, ἢ be qve 
et aliam Mevaniam; nec non et Orcadas numero 51, 
quamvis non omnes excultas. llabetet in ultima 
plage occidentalis aliam insulam nomine Thylen, 
de qua Mantuanus : 


Tibi serviat ultima Thyle. 


3968 H»bet quoque hoc. ipsum immensum pelagus 
iu parte arcioa, id est septentrionali amplam insu- 
lam nomine Scanziam * [al. Scandiam], unde ncbis 
sermo, si Dominus juverit, est. asstunendus : quia 
gens cujus originem flagitas, ab hujus insula gremio 
velut examen apum erumpens, in. terram Europa 
9dveuit. Quomolo vero aut qualiier, in subsequeu- 
tibus, si Dominus donaverit, explanabiinus. 


CAPUT 1}. 


De Britannia insula. 
Nunc autem de Dritann'a insula, qus in sinu 


(ὁ Oceani inter. Hispanias, Gallias et Germaniam sita 


e*t, ut potuero, paucis absolvam. Cujus licet magni. 
tudinem olim nemo, ut refert Livius, circumvectus 
est, inultis tamen data est varia opinio de ea loquen- 
di. Quandiu siquidem zrmis inaccessam Domanis, 
Julius Caesar prieliis, ad gloriam tantum quirsitis, 
aperuit pervia.n ; deinceps mercimoniis aliasqe 2b 
causas, multis pateficta. mortalibu:, noa :nd ligenti 
qu:e Secu'a est cetati, certius: sui pro.Jit situm, quam, 
ut a Graecis Latinisque auctoribus accepimus, perse- 
quiinur, Triquetram eam plures dixere, cono siiitem, 
inter septentrionalem occidentalemque plagain pro- 


ficat : quoniam nulli cedit beate regioni. D. VYvtca- 
NIUS. 








12:3 


JORNANDIS DE GOTIIORUM OTUGINE ET REDUS GESTIS 


4254 


jeetam : uno, qui m^gnus est, argulo in Rheni ostia A numero Incem claram nescire. Ita alternato meerorc 


spectantem ; dehinc correpta latitudine obliqua retro 
abstractam in duos exire alios ; geminoque [41 6Γ6 lon- 
giore Gallis prxtendi atque. Germanis. 1n duobus 
millibus trecentis decem stadiis latitudo ejus, ubi 
patentior ; longitudo non ultra septem millia cen'um 
triginta duo siadia fertur extendi : modo vero dumo- 
κι, modo silvestri jacere planitie, montibus etiam 
nounullis increscere ; mari tardo cireumflua, quod nec 
reus facile impellentibus cedat, nec ventorum fla- 
tius in'umescat : quia remo! longius terr: causas 
motibus negant; quippe illuc. latius quam usquam 
sequor extenditur, Refert autein. Strabo, Graecorum 
nobilis scriptor, tantas. illam exha!are nebulas, ma- 
defacia lhiumo Oceani crebri- excursibus, ut subtectus 
vol per illam peue totain feed.orem, qui serenus est, 
diem negetur aspec:ui ; noctem. quoque clariorem. 
In extrema ejus parte Memima (al., Miniam que], quam 
Cornelius etim. anvalium 5. rip:or narrat, metallis 
plurimis copiosam, herbis frequectem, et his fera- 
ciorem omuibus, quia pecora magis quam homines 
alat. Labi vero per eam et multa quam maxima, re- 
labique flumina geminas marg ritasque. volveniia ; 
sylorum colorati vultus, torto. plerique crine, ct ni- 
gro nascuntur. Calidon:om vero. incoleuntibus, 1rutil:ze 
coma, corpora magma, sed (luba; qui Gillis sive 
Hispanis a quibusque atuenduntior. assimiles. Unde 
conjeclavere nonnulli quod ea ex liis accolas. conti- 
nuo vocatos a:ceperit : inculti z2eque omnes popu'i 
regesque populorum ; cunctis tamen in Calidoniorum 
metallum concessisse no» iuandi *, auctor est Dio ce- 
lebetrimusscriptor anualium. Virgeas habitant casas, 
communia tectà cum pecore, si'vmque illis s:epe 
sunt domus. Ob decorem nescio an aliam. ob rem, 
ferro pingunt ἡ corpora. Bellum inter se aut .mperii 
cupidiue, aut ampliflcandi qux? possident, saepius 
gerunt; non tantum equitatu vel pedite, verum eiiam 
bigis curribusque falcatis, quos more vulgari essedas 
vocant. Hace pauca de  Britannie insule forma 
dixisse suffi: iat. 


CAPUT ἢ. 
De Scauzicg insula situ et nationibus. 


Ad Scanzise insula situm, quam superius reliqui- 
mus, redeamus. De hac enim in secundo sui operis 
libro Claudius Ptolemzus orbis terre descriptor 
eyregius meminit, dicens : Est in Oceani aretoo salo 
posita iusula magna, nomine Scanzia, in moduin fo- 
lii cedri (al., citri], lateribus pandis post longum 
ductum concludens se;ejus ripas influit Oceanus. 
ll:ec a fronte posita est Vistul:e fluvii, qui Sarmaticis 
montibus ortus, in conspectu Scanzi:e septentrionali 
Oceano trisulcus illabitur, Germaniam Scythiamque 
disterininaus. H:ec ergo habet ab oriente vasti-simum 
lacuin, in orlis terra gremio; unde Vayi fluvius, 
velut quoda:n ventre generatus, in Oceanum undosus 
evolvitur. Ab occidente namque immenso pelago cir- 
cumd tur; a septentrione quoque innavigabili eodem 
vastissimo concluditur Ocean0 ; ex quo quasi quodam 
brachio exeunte, αἰ") d.stento, Germanicum i1nare 
elicitur. llic gentes que carnibus tantum vivunt ; 
ibi etiam parva, «ed plures perl bentur insule. esse 
dispositi ; ad quas s) congelato mari ob nimium 
frigus lupi transierint, lutnivibus feructur orbari : 
ita non solum inhos, italis lioininibus, verum etiam 
belluis terra crudelis est. lu. *canzia vero insula, 
unde nobis sermo est, licet mul.:? et diverse ma- 
πολ} nationes, septean .amen earum uomina meirninit 
Pioleinzus. Apum ibi turba mellitica ob nimium fri- 
gus nunquam reperitur. In. cu;us parte arctoa geus 
Adogit consist.t, quae 'ertur in zestate meia quadra - 
gint» diebus et noctibus luces habere continuas ; item- 
que brumali teinpore, eodem dierum n.ctiuuinque 


δ Al., [In C«l. meataruuque concessisse? nomina, etc. , 
Forte legendum Memnmatanun. 
^ Forte, pungunt. Sic Amu. Mircell. p. 452. Jug. 


cum gaudio, henelicio aliis damnoque impar est ; et 
hoc quare? Quia prolixioribus diebus solem ad oricn- 
teni per axis marginem vident redeuntem ; breviori- 
bus vero non sic conspicitur apud illus, sed aliter, 
quia austrina sigua percu:rit, et qui nobis videtur 
sol ab imo surgere, illis , er terri margin«a dicitur 
circuire. Alis vero ibi gentes tres Crefennz 6, qui 
frumentorun non quaritant. victim, sed. carnibus 
ferarum atque avium. vivunt : ubi tauta. paludibus 
fetura ponitur, ut ct ougmenutam  prasstent. generi, 
et satietatein. ac copiam. μοι. Alia vero gens ihi 
moratur Suethans, qu: vclut Thuringi equis utantur 
eximiis. ΠῚ quoque suni qui in u:us  ltomanorum 
Sapliiriuas pedes, commercio iniervenieute, per alias 
innumeras gentes trausmittunt, faim δὶ pellium. de- 
cora nigrediue, Π}} cum i^opes vivant, ditissime ve- 
stiuntur. Sequuntur deinde diversarum turba natio- 
num, Theus:hes, Vegoth, Bergio, fatlin, Liothida, 
quorum omuium se tes sub humo plana ac fertili, e& 
propterea inibi aliarum gentium incursionibus infe- 
*tantur, 999 Post hos. Auielnil, Finnaiilize, Fervir, 
Gawtigoth, acre hominum geuus, et ad bella promp- 
tissiauum, Dehine mixti Evagerie Othingis. lli oinnes 
exesis rupibus, quasi castellis inhabitaut, ritu bellu:. 
no. Sunt ex his exteriores O-trogothxe, IKauinaricz, 
Raugnaricii, Finni mi:issimi, Scanziz cultoribus om 
n:bus mitiores ; nec non et. pares eorum. Vinovilothi, 
S.ethidi, Cogeni in. liac geste. reliquis corpore emi- 
nentiores; quainvis et Dani ex ipsoruui stirpe j,rogres. 
sj, Erules propriis sedibus expulerunt : qui intec 
οι ῃ 6. Scauzie nationes no:en sibi ob nimiam pro- 
cerit:tein. allectant. prxeipuum. Sunt. quanquam et 
illorum positura Graunii, Aganzi;:e. Unix:ze, Etbelru, i, 
Arochiranni, quibus non ante omues, sed ante mul- 
tos annos Rodulf rex fuit, qui contempto proprio 
regno, ad Theoderici Gothorum regis gremium c: n- 
volavit, et ut desiderabat invenit. 55 itaque gentes 
ltomanis corpore et aniio grandiores, infest3e sa:vi- 


C tia pugnze [a/., pugnabant b lluina szevitia]. 


CAPUT IV. 


. 


Gothi wide primum egressi, quo pacto. paulalim sedes 
suas promoverint in Scythiam Pontico mari vici- 
nam. 


Ex hac igitur Scanzia insuia quasi officina gentium, 
aut cerle velut vagina naiiouunm, cui rege Suo uo- 


: mine Derig, ἀοιθι quondam memorantur egressi ; 


qui αἱ primum e navibus exeuntes, terras attigere, 
illico loco nomeu dederu.t. Nam hodie illic, ut fer- 
tur, Gothiscanzia voca'ur. Ünde mox promoventes 
ad sedes Uluerugorum, qui tuuc. Oceani ripas iusi- 
debant, castrametati sunt ; eosque commisso pr:vl;o 
propriis sedibus pepulerunt, eorumque. viciuos Wan- 
d.los Jam tunc subjugautes, suis applicucre (a/., ἂμ" 
pella«ere) victoriis. lui vero umagua populi numer.- 
Si.ale crescente, eliam pere quinto rege reguante, 
post Berig, Filii er, Filogud, Arigis consilio sedit, 
ut exinde cum fawiliis Gothorum promoveret exer- 
€ius, qui aplissimas sedes locaqué. dum quareiet 
congrua, pervenit ad Scythe terras, qux lingua eo- 
rum Ovi (al. Oium) vocabantur : ubi uelectato 
wagna ubertate regionum exercitu, ef mcedietuie 
'ransposita, pons dicitur. uude amnem. transjeceraé 
miserabiliter corruisse, nec ultezius jin cuiquam li- 
cuit ire aut redire. Nam is. loetw , ut fertur, t; emulis 
paludibus voragiue Circumjectd. Coacluditur ; quem 
utraque confusione natura. reddidit iinperviuin. Ye- 
rumtamen hodieque illic et vocds armentorum audir;, 
et indicia lio»ninuum depretben.1), coimmeautium attes- 
Q3t0ne, quimris a. longe auilé-ntium, credere licet. 
Hac igitur pars Gothorum qui apud Filimer, dicitug 
ia terras Ovi (al. Qium euienso amne transposita, 


e B. Rhenanus in Castigat. ad Tacit. pag. 114, 
scritofeuna. 





1355 


Spalorum adveniunt, cousertoque przelio, victoriam 
adipiscuntur ; exindeque jam velut victores ad. ex- 
tremam Scythize p rtem qua Pontico mari vicina est, 
properant : quemadmodum et in priscis eorum car- 
minibus pene historico ritu in commune recolitur ; 
quod et Ablabius descriptor Gothorum gentis egre- 
gius verissiwa attestatur. historia. In quam senten- 
tiam et uonnulli consensere Majorum. Josephus quo- 
que. annalium relator verissimus, dum ubique verita- 
tis conseruit regulam, etorigines causarum a principio 
revolvit, hzc vero qux diximus de gente Gothoruin 

rincipia cur omiserit ignoramus, Sed tamen ab hoc 
ocn eorum stirpem commemorans, S.ytbas eos et 
natione et vocabulo asserit appellatos : cujus soli 
terminos, antequam aliud ad medium deducamus, 
hecesse est uli jaceaut dicere. 


CAPUT V. 


Scytkim situs. et descriptio, et varie Gothorum in ea ἢ 


sedes. 


Seythia siquidem Germani» terre conlinis, eote- 
nus ubi lster oriiur amnis, vel stagnum dilatatur 
Mysianum, tendens usque ad flumina Tyraim, Dana- 
sirum, el. Vagosolam, magnumque illum Danubium 
Taurumque montem, non illum Asize, sed proprium, 
id est Seythicum , per omnem Mvoiidis ambitum, 
ultraque M:eot:da. per angustias Bosphori usque ad 
Caucasum montem amnemque Araxeim, ac deiude in 
sinistram partem reflexa, post mare Caspium, quie 
in extremis Asix finibus ab oce»no Euroboreo in 
modum fungi primum tenuis, post. hzc latissima et 
rotunda forma exoritur, vergens ad llunnos, Albauos, 
et Seres usque digrediuur. Hxc, inquam, patria, id 
est Scythia, longe se tendens, lateque aperiens, ha- 
bet ab oriente Seres in ipso sui principio ad lit:us 
Caspii maris commanentes ; ab occidente Germanos, 
et flumeu Vistulz ; ab arc:oo, id est. septentrionali, 
cireumdatur Oceano, ἃ meridie Perside, Albania, 
Hiberia, Ponto, atque extremo alveo Istri, qui dici- 
tur Danubius, ab ostio Suo usque ad foutein.. In eo 
vero loci latere quo Ponticum littus attingit, oppidis 
haud obscuris involvitur, Boristhenide, Olbia, Cal- 
lipode, Chersoue, Theodosia, Pareone, Mirinvcione 
et Trapezunte, quas indomite Scytharum nationes 
Gr.vcos per» isere condere, sibimet coinmercia prz- 
staturos. ]n cujus Scy:hiz medio est locus qui Asiam 
Europanique ab alterutro. dividit, R'iphzi scilicet 
montes, qui Tanain vastissimum fundunt intrantem 
Motida ; cujus paludis circuitus passuum millia 144, 
nusquam octo uluisaitius subsidentis, In qua Scytliia 
prima ab occidente gens sedit Gepidarum, que ma- 
gnis oyinatisque ambitur flunínibus. Nam Tisianus 
per aquilonem ejus corumque discurrit. Ab Alrico 
vero inagnus ipse Danubius, ab Euro fluvius Tausis 
secat, qui rapidus ac verticosus in [stri fluenta. fu- 
rens devolvitur. litrorsus illi Dacia est, ad corone 
speciem arduis alpibus emuvita, juxta. quorum sini- 
suum la:us, quod in Aquilouem vergit, et ab ortu 
Vistulaze fluminis per immensa spotia venit, Uvinida- 
rum naijo popul sa consedit. Quoruar noinina licet 
nunc per varias familias et loca mutentur, principa- 
liter tamen Sclavini et. Antes nominantur. 
civitate nova, et. Sclavino lumunnense, et lacu. qui 
appellatur Musianus, usque ad Danastruim, et iu bo- 
reain Viscla tenus commorantur : bi paludes silvas- 
que pro civitatibus habent. Autes vero, qui sunt eo- 
rum fortissimi, qui ad Poutieum iare. curvantur, a 
Danastro exteoduntur. usque. ad. Danubium, 490 
quz flumina multis mansionibus ab invicem absum. 
Ád littus autem Oceani, ubi tribus faucibus fluenta 
Vistulze luminis ebibuntur, Vidioarii resident, ex 

, d.ver:is nationibus »ggregati, post quos ripam Ocea- 
ni ltemesti tenent, pacatum homiuumn genus amuiuo, 
Quibus in Austro assedit gens Agazzirorum fortissima, 
frugum ignara, qua pecoribus et venationibus vic- 
titat. Ulura quos d.stenduntur supra mare Pout.cum 


.- 


AD M. ἃ. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 
optatum potita solum. Nec mora, illico ad gentem A Dulgarorum sedes, qu 


claviuia- 


1:58 

notiíssimos peccat. rum no- 

s'rorum mala fecere. Hnc jam llunni quasi fortissi- 
marum gentium fecundissimus cespes, in bifariam 
populorum rabiem pullularunt. Nam alii Aulziagri, 
alii Aviri nuneupautur, qui t$men . sedes habent. di- 
versas. Juxta. Chersoueimn Aulziagri, quo Asi bona 
avidus mercator import:t, qui :estate campos perva- 
gantur effusus, sedes babentes, prout armentorum 
invitaverint pabula ; hieme supra mare Ponticum se 
referentes. llunagr: autem hine sunt noti, quia. ab 
ipsis pellium murinarum venit commercium : quos 
tantorum virorum formidavit audacia. Quorum man- 
sionein primam esse in Scythiae solo juxta paludem 
M2 idein, secundo in Moesia, Thragiaque, et Dacia ; 
tertio supra mare Ponticum, rursus in Scythia legi- 
mus habitasse : nec eorum (fabulas alicubi reperimus 
scriptas, qui eos dicunt in Britanuia, vel in una qua- 
libet insularum in servitutem redac!os, et unius ca- 
balli pretio quondam redemptos. Aut certe si quis 
eos aliter dixerit iu nostro orbe quam qued nos di- 
ximus fuisse exorios, nobis aliqui.| ols:repit ; nos 
enim potius lectioni credimus, quam fabalis auiiibus 
conseutimus. Ut ergo ad nostrum propositum teea- 
inus, in prima parte Scyihize juxt: Msjoidem con:- 
manentes praefati, unde loquinur, Filmner re: em 
liabuisse noscuntur. ln secundo, id est, Dacis, Thra- 
cique, et Moesi:e solo, Zamolxen, quetn inire. phi - 
losophicze eruditionis fuisse testantur plerique scrip'o- 
res annalium, Nam et Zeutam prius labuerunt eru- 
ditum, post etiam Diceneum, tertium Zunolzen, (e 
quo superius diximus. Nec defuerunt qu! eos sapien- 
tiam erudirent, Unde et pene omnibus baibaris ()0 - 
thi sapientiores semper exstiterunt, Grzci-que pene 
consimiles, ut refert Dio, «qui historias eorum anna- 
lesque Graco stylo composuit. Qui dixit primum 
Zarabos Tereos, deinde vocitatos P;leatos hos qui 
inter eos generosi exstabant : ex. quibus eis et reges 
et sacerdotes ordinabautur. Adeo ergo fuere lauda:i 
Getz», ut dudum Martem, quem puoetarom fíallacia 


C deum belli pronuntiat, apud eos fuisse dicant exor 


tum. Unde et Virgilius : 
Gradirumque patrem Geticis qui presidet arvis. 


Quem Martem Gothi semper asperrima placavere 
cultura. Nam victim: ejus mortes fuere captorum, 
opinantes bellorum prasulem aptius humoni san- 
guinis effusione placandum. Huie przd« primordia 
vovebantur, huic truncis suspendebantur exuvis ; 


-eratque illis religionis prater ceteros insinuatus 


affectus, cum parenti devotio nominis videretur im- 

ndi. Tertia vero sedes supra mare Ponticum, jani 
iumaniores et, ut superius diximvs, prudentiores 
effecti, divisi per familias populi. Vesegotbze famili: 
Balthorum, Ostregothze prieclaris Amalis serviebant. 
Quorum studium fuit prunum, inter alias gentes vi- 
cinas, arcus intendere nervis, Lucano plus historico 
quam poela testante : 


Armeniosque arcus Geticis intendere nervis. 


Ante quos eiiam cantu majorum facia. modulatio- 
nibus c.thari que canebant , Etbespawarz, Hanala 
(Forte, Amala:], Fridigerni. Uvidicalz, οἱ aliorum, 
quorum in hac gente magna opinio est, quales vix 
heroas fuisse miranda jactat antuquitas. Tuuc, ut 
fertur, Vesosis Scythis lacrymabile sibi potius intulit 
bellum, eis vi.lelicet quos Amazonum viros prisca 
tradit auctoritas. De queis feiin.s bellatrices et 
Orosius in primo volumine professa voce te.tatur. 
Unde cum Gothis eum dimicasseevidenter probamus, 
quem cuim Amazouum viris absolute pugnasse co- 
guoscinus, qui tunca. Bori«these amne, quem ac- 
cole Danubium [al., l'anabrum| vocant, usque ad 
Tauain fluvium circa sinum palud s Maotidis cousi- 
d. bant. Tanain vero hunc dico qui ex tthipheis mou- 
tibás dejectus adeo preceps ruit, ut cum vicina flu- 
mina, $ive Maeotis, vel Bo-phorus zelu soli.lentur, 
solus amnium coufragosis montibus vaporatus, nua- 
quam Scythico durescit algore. H.c inter Asiam ku 
ropamque terminus famo:us habetur. ΝΟ alte. est 





1252 JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBDS GESTIS. 1958 
ille qui montibus Chrinnorum oriens, in Caspium A Galatiam, Pisidiam, omniaque Asie oppida, :equa - 


ware di'abitur, Danbius (a4 , Danaber] autem ortus 
graudi palude, quasi ex mari profunditur. llic usque 
ad medium sui dulcis estet. potabilis, piscesque ut- 
mii s*poris gignit, ossibus careutes, cartilaginem 
tantuin. habeutes in corporis continentiam. Sed ubi 
fit Ponto viciuior, parvum fontem suscipit, cui ex Am- 
pheo cognoinen est, adeo amarum, ut cun sit 40 die- 
rum itiuere navigabi'is, hujus aquis exiguis immu- 
teiur, infeclusque ac dissimilis sui, inter Greca 
oppida Calipidas et Hyyanis in. ware deflust.. Ad 
cujus ostia insula est in fronte, Achillis nomine. lIu- 
ἢ hos terra vastissima, silvis consita, paludibus 
ubia. ] 


CAPUT VI. 


Cothi Vesosim AEgyptiorum regem proftigaut, el Asiam 
in reditu ez Egypto subjugant. liem, 46 Partho- 
rum origine. 


Ilic ergo Gothis moraüntibus, Vesosis A&gyptiorum 
rex ip bellum irruit : quibus tunc Taunasis rex erat. 
Quo przlio ad Phasim fluvium, a quo phasides' aves 
exori$, in toto mundo epulis potentum exuberant, 
Ta«nasis Gothorum rex Vesosi /gyptiorum occurrit, 
eunque graviter debellans, in /gyptum usque per- 
secutus est ; et nisi. Nili amuis intransmeabilis ob- 
&titi»sent fluenta, vel muititiones quas dudum sibi ob 
incursiones /Ethiopum Vesosis lieri przecepisset, ibi 
in ejas eum patria exstinzisset. Sed dum eum sem- 
per ibi pos:tum non valuisset ledere, revertens pene 
omnem Asiam &ubjugavit, et sibi tunc charo amico 
Sorno rege [al., Sormi regi] Medorum ad persolven- 
dum tributum subditum fecit, Ex cujus exercitu vi- 


elores tunc nonnulli provincias subditas contuentes, 


et in omui fertilitate pollentes, deserto suorum ag- 
mine sponte in Asizx partibus resederunt. Ex quo- 
rum nomine vel genere Trogus Poinpeius Parthorum 
dicit exstitisse prosapiam. Uude etiam hodieque lin- 
gua Scytuiea Fugaces, quod est Parthi, dicuntur ; 


Buoque generi respondentes, inter omnes pene Asiz (t 


nationes soli sayittarii sunt. et. acerrimi bellatores. 
De noinine vero, quod diximus cos Parthos, id est 
Fugaces, ζ0} ita aliquanti etymologiam traxerunt, ut 
dicerentur Parthi, quia suos refugere parentes. Hunc 
ergo Taunasim regem Gothorum inortuum inter nu- 
nuu Sui populi coluerunt. 


CAPUT VII. 


Amazones absentwus in prelio maritis, hostium variis 


incarsibus resistunt , et diversas Asie gentes bello 
superant. 


Post cujus decessum exercitu ejus cuu successore 
ipsius in aliis partibus expeditionem gerente, feminae 
Gotliorum a quadam vicina gente tentat», in prz- 
danique duéetz [al., in predaque ducte] ἃ viris, for- 
titer restiterunt, hostesque super se venientes cum 
ma;ua verecundia abegeruut. Qua. parata |al., patra- 
ta| victoria, fretzeque ma:ori audaCio, invicem se 
coliortantes, arina arripiunt, eligente sque duas auda- 
ciotes. Lampeto, et Marpesiam prineipatui subroga- 
runt. Quis dui curam gerunt, ut propria defenderent 
et aliena. va-tareut, Sortito Lawmpeto restitit, fines 
patrios tuendo; Marpesia vero feminarum agmiue 
gumpto, πον genus exercitus duxit in. Asiam, di- 
versasque gentes bello superaus, alios vero pace con- 
cilians, ad Caucasum venit, ibique certum tempus 
demorans, loco nomen dedit, Saxum Marpesiz. Unde 
Virgilius : 

Ác si dura silex, aat stet Marpesia cautes. 


In eo loco ubi post hxc Alexauder Magnus portas 
constituens, Pylos Caspias nominavit; quod nunc 
Lazorum geus custodit pro n unitione Roiana. llic 
ergo certum temporis Amazones cominanentes , con- 
fortatx: sunt. Unde egress:e, et Alym fluvium qui 
fura Garganum |[ul., Gorgarum] civitatem praier- 

uit, transeuntes, Armeniam, Syriam, Ciliciumque, 


PATROL. LXIX. 


felicitate domuerunmi ; lonium ZEoliamque conversa, 
deditas sibi provincias effecerunt. Uvi diutius domi- 
pantes, etiam civitates castraque suo nomini dicave- 
runt. Ephesi quoque templum Dian: ob sagitiandi 
venandique studium, quibus se artibus tradidissent , 
effusis opibus, mirz pulchritudinis condiderunt. Tali 
ergo Scythice gentis [al., Tales Scy'hia gei] fe- 
min.e casu Asi: regno polite, per centtin. eneannos 
tenueruut; et sic demum ad proprias socias in cautes 
Marpe:ias, quas superius diximus, repedarunt, in 
montem scilicel Caucasum. Cujus mont s, quia facta 
ilerum mentio est, non ab re arbitror ejus tractum 
situmque describere, quando maximam partem orbis 
noscitur circuire jugo «ontinuo. Caucasus ab Indico 
m.ri Surgens , qua meridiem respic.t sole vaporatus 
ardescit ; qua sep:entrioni pate!, rigentibus ventis est 
obnoxius et pruinis. Mox in Syriam curvato angulo 
reflexus, licet amnoium pluriihos emittat, in Asianam 
tamen regionem Eophiatem Tigrimque navigeros zd 
opinionem maximam perennium fontium copiosis 
fundit uberibus. Qui amplexantes terras Assyriorutn, 
Mesopotamiannet appellari faciunt et videri, iu si- 
nuin maris liub:i flueita deponentes. Tauc ia horeau 
revertens, Scythias terras jugum autefatuin | magnis 
flexibus pervagatur; atque ibidem opinatissi;ma flu- 
mina in Caspium mare profundens, Araxein, Cyssum, 
et Cambysen , continuato jugo od. Rliiph:os usque 
montes extenditur. Indeque Scytbicis gentibus dorso 
8uo terminum praebens, ad Pontum usque descendit ; 
cousertisque .collibus, Istri quoque fluenta contin- 

it; quo amnis scissus dehiscens, in Scythia quoque 
"aurus vocatur, Taiis ergo, tintu-que, ei pene om- 
nium montium maximus, excelsas suas erigens sum- 
mitates, naturali con:truc:ioue prastat gestibus in- 
expugnanda munimina. Nam locatim [al., paulatim] 
recisus, qua disrupto jugo vallis hiatu patescit, nuuc 
Caspias portas, nunc ÁArimenias, uunc Cilicas, vel 
secundum locum, qualis fuerit, facit; vix tamen 
plaustro ineabilis, lateribus i» altitudinem utrinque 
directis; qui pro gentium varietate diverso vocabulo 
nuncupatur. .lfuuc enim Jannium [forte, Imaum], 
mox Propanismum Indus appellat; Parthus. primuin 
castra post Nifacen edicit, Syrus et Arimmenius Tau- 
rum, Scytbie Caucasum ae lhiplisum, iterumque in 
fiue Tauruin, cognomiuant ; aliaque complura gentes 
liuic jugo dedere vocabula. Et quia de ejus continua- 
tione pauca libaviuius, ad Aimazones, unde diverti- 
mus, redeamus. 


CAPUT VIII. 


De Amazonum cum vicinis gentibus concubit& earumque 
pariubus. 


Qux veriiz ne earum proles raresceret, a vicinis 
eutbus concubitum petierunt : facta nundina semel 
iu anuo, ita ut futuris temporibus eis deinde rever- 
tentibus in idipsum, quidquid partus ma-culini edi- 
disset, patri redderet ; quidquid vero feininei sexus 
nasceretur, mater ad arma bellica erudiret, Sive, ut 


D quibusdam placet, editis maribu., novercali odio in- 


fautis miserandi fata rumpebant : ita apud illas de- 
testabile puerper;um erat, quod ubique constat esse 
volivum. Quz crudelitas. illis terrorein magnum  cu- 
mulabat, opinione vu'gata. Nam que, rogo, Spes 
e-sel capto, ubi ignosci: vel tilio nefas habébatur ? 
Contra las, ut feriur, pugnabat Hercules, et Melanes 
s plus dolo quam virtute subegit. Theseus vero 

ippolyten in pried.im tulit, de qua genuit et t:ippo- 
lytum. Hx quoque Amazones post hzc liabuere re- 
ginam nomine Penthesileam, cujus Trojano bello 
exstant clarissima documenta. Nam hz femina us- 
que ad Alexandrum Magnum referuntur. tenuisse 
reguum. : 


CAPUT ΙΧ, 
De viris Amazonum, et eorum rege Telepho, deque 
ejus ortu et rebua gestis. 


Sed ne dicas, de viris Gothorum sermo assumptus 


hQ 








| 
| 


4259 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1309 


£ur in feminis tandiu perseveret : audi οἱ virorum Α credens sibi tutam fore aliquantum temorandi. Po-t 


insignem et laudabilem fortitadinem., Bio historicus 
et antiquitatum diligentissimus inquisitor, qui operi 
«|o Getica titulum dedit; quos Geias jsm supe- 
riori loco: Gothos esse probavimus, Orosio P»ulo 
dicente : llic Dio regem ills post tempora wuHta 
conunemorat nomine Telephum. Ne:vero quis dicat 
lioc nomen ἃ lingua Gothica omnino peregrinum 
esse, nemo est qui nesciat animadverti 4409 usu 
pleraque nomina gentes amplecti, nt Romani Mace- 
donum, Graci ltomanorum, Sarmat:e Germanorum, 
Gotbi plerumque mutuantur Hunnorum. Is ergo Te- 
lephus Herculis filius, natus ex Auge sorore Priami, 
conjugio copulatus, procerus quidem corpore, sed 
plus vigore terribilis. paternam fortitudinem propriis 
virtutibus aquans, Herculis geuio [al., ingenio] for- 
me quoque similitudinem referebat. llujus itaque 
regnum Mosi«m eppellavere majores, Qu:e provincia 
ab oriente ostia fluminis Danubii, a meruie M:cedo- 
4ium, ab occasu. [striam, ἃ septentrione Danubium 
habei, ls ergo antefatus habuit bellum cum Dauais, 
in qua pugna Thessandrum ducem Graecis intere- 
init; et dum. Ajacem infestus invadit, Ulysseinque 
persequitur, equo cadente, ipse corruit, Achillisque 
jaculo femore sauciatus, diu mederi nequivit. Graecos 
tamen, quamvis jam saucius, e suis finibus protur- 
' bavit. Telepho vero defuncto, Eurypilus fHius suc- 
cessit in regno, ex Priami Phrygum regis germana 
progenitus. Qui ob Cassandrze amorem belio inter- 
esse Trojano ac parentibus soceroque ferre auxilium 
cupiens, mox ut venit exstinctus e-t. 


CAPUT X. N 


De variis Gothorum udversus reges. Persarum et Ma- 
cedonwm Lellis et victoriis. 


Cyrus rex Pers:rum post gramde intervallum, et 
yene post sexcentorum triginta annerum tempora, 
Pompeio Trogo testante, Getarum regine Thamiri 
vibi exitiale intulit bellum. Qui elatus ex Asize victo- 
ria, Getss nititur subjugare, in quibus, ut. diximus, 
regnaverat Thawmiris |al., Thomiris]. Qu: cum ab 
hraxe amne Cyri arcei6 potuisset acces-us, transire 
tamen permisit, eligens armis eum. vincere quan 
locorum beneficio submovere : quod et factum est ; et 
venien'e Cyro, prima cessit fortuna Parthis tanta, ut 
et filium 'Tü:niris, ct plurimum exercitum trucida- 
rent ; sed it ato marte, Getlise cum $na regina Par- 

tus devictos superant atque yrosterntnt, opiuain* 
que praedam de eis auferunt ; ipiqus primum Gotlio- 
1um gens scr.ca vident tentoria. Tunc Thamiris re- 
gina acta [al., aucta] vietoria, tantaque pr:eda de 
inimicis potita, in partem Moesize quze nunc ex magna 
Scytbia nomen mutuata, tinor Scythia est appellata, 
transieus, ibi in poute Masia: οί τὰν, et ''hamiris 
civitatem suo. de. nomine aedificavit. Dehinc Darius 
rex Persarum lH ystaspis lilius, Antriregiri regis Go- 
thorum filiam in inatrimonium expostu'avit, rogans 
pariter, atque deterrens, nisi suam peragerent vo- 


cujus decessum iterum Xerxes lilius e,us paternas 
injurias ulcisci se astuuans, cum suis ducentis [a/., 
septingentis] et auxilis:orum trecentis millibus aruia- 
torum, rostratas naves liabens mille septingentas, et 
onerarias tria mill:a, supcr Gothos profectus ad. bel- 
lum ; nec teutata. re in conflictu. pravaloit, anituo- 
$itate constantize supe atus. Sic namque utl. venerat, 
absque aliquo certamine sno cum ruü'ore recessit. 
Phitippus quoue pater Alexandri Magni cum Gothis 
amicitias copulans, Medopam SGorhilie [al., Medorum 
Gudil:e| filiam regis accepit ux-;rem, ut tali affi iitate 
roboratus, Macedonum regna firmaret. Qua tempe- 
state, Diune historico dicente, Philippus inopiam 
pecuniaé passus, Udisitanam Moassi:ze civitatem iusteu - 
ciis copiis vastare deliberat, 418 tunc. propter. vici- 
niam Thamiris [al., Tomhe:], Gotbis erat subjecta. 
Unde et sacerdotes Gothorum aliqui, illi qui Pii ve- 
cabautur, subito patefactis portis, cum citharis et 
vestibus caudidis obviam sunt egressi, paternis diis, 
ut sibi propitii Macedones repellerent, voce *upplict 
modulantes. Quos Macedones sic (iducialiter sibi oe- 
currere ceniuentes stupescunt; et, οἱ dici fas est, 
ab iwermibus tenentur [.4., torrentur] armati. Nec 
mora, ecic soluta, quam aad bellum coustruxeruut, 
nou tantum ab-urbis excidio removers, verum eti.m 
et quos -foris fueruut jure belli adepti red !iderunt , 
(cdedereque inito ad sua reversi sunt. Quem dolum 
post longuin tempus reminisceus egrégius Gothorum 
ducior Sitalcus, 120 virorum millibus congregatis , 
Atheniensibus intulit bellum adversas Perdiccam 
Macedoniz regem, quem Alexander apud Babyloniam 
ministri insidiis potaus interitum, Atbeniensium 

uicipatui hzereditario jure reliquerat successorem. 

agno praelio cuni hoc inito, Gothi superiores inventi 
Sub; et sic pro injuria quam illi in Messia duduin 
fecissent, isti iu Grazciain discurrentes, cunctam Ma- 
cedoniam vastavere. .. | 


CAPUT XI. 


De Dicenei Boroistee ad Gothos adventu, qui eos om- 
uem philosophiam docuit ; deq«e ejus summa ἀρὰ 
Gothos auctoritate. Jtem de Comosico Dicenei suc - 
cessore. 


Dehiac regnante in Gothis Sitalco, D.roista Dice. 
neus venit in. Gotbiau, quo teinpore H«mauorum 
Sylla potitus est principatu, quem. Dicencu- susci- 
peus Boroi-ta, dedit ei pene régiam potes'a em : 
cujus cousilio Gothi Germanerum terras quas nunc 
Franci obti:.ent, depopulati sunt. Cesar vero, qui sibi 
primus omuium Romanorum vind.cavit imperium, et 
pene απ immundum su: ditioni subegit ommaque 
regua perdomuit, adeo ui exira nostrum  orLem 
Oceani sinu repositas insulas occuparet ; et qui nec 
nomen Romanorum auditu quidem noverant, eos 
ltomanis tributarios faceret : Gothos. tameu c. ebro 
tentans nequivit subigere. Gaius Ti erius [χει tertius 
regnat Romanis : Gowi tamen suo. regao incolumes 


Iintatem. Cujus aflinitatem Gothi spernentes, lega- D perseverant; quibus hioc 403 erat salubre, aut 


tionem cjus [rustrarunt. Qui repulsus, furore flain- 
matus est, et octoginia. millia armatoraur contra 
ipsos produxit exercitum, verecundiam suam malo 
"publico. vindicare contendens; navibusque penc a 
- Chalcedonia usque ad Byzantium ad instar ρον 
tabulatis :eque consertis, petit Thraciam et Mussiam ; 
ponteque rursus in Danubio pari modo constructo, 
duobus mensibus crebris fatigatus inta, his δ [al., iu 
scaj. his]; octo millia perdidit armatorum; tiwensque 
ne pons Danubii ab ejus adversariis occuparetur, 
celeri fuga in Thraciam repedavit, nec Maesize solum 


ἃ Locus corruptus ; nec quid sibi velit vox inta- 
phis scio, nisi forte ab Italico ímtopo, quod occursum 
illis significat : t1nelsi et hanc ipsam vocem Italos, 
ut et Hispanos topar ἃ Gothis mutuatos exiatimarim. 
U. Vuic. . 

.. * Bellagines Goth'eum vocabulum esse nemo mihi 


Cotumoduim, aut. votivum, ut quidqwd Dicenens eo- 
rum consiliarius pr:ecepisset, hoc modis omnibus 
expetendum, hoc utile judicautes, effectut wainipa- 
rent. Qui cernens eorum animos sibi in. omnibus 
obedire, et naturale eos habere ingenium , omnem 
pene philosophiam eos instruxit; erat enim liujus rei 
iagister peritus. Nam ethicam eos erudivit, ut bar- 
baricos iores ab eis compesceret ; phys:cam twa- 
dens, naturaliter propriis legibus vivere fecit, quas 
u»que nunc conscriptas Beliagines ^ nuncupant ; lo- 
gicam instruens, eos rationis supra ceteras gentes 


persusserit; sed ex Gothico corruptum. ld vero fuisse 
crediderim Wel-hagen brevitatis causa ita Coutractutà 
ἃ Wel-behagem, quod significat beneplacitum, ità ut 
bellsgines, mea quidem sententia, nibil aliud siut 
quaii plaeita principum. B. VutcaN., 


[4(1 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1933 


fecit expertos; practicen ostendens, in bonis actibus A quod dudum cum aliis principibus pepigerant Gothi 


conversari suasit ; theoricen demonstrans, signorum 
duodecim, et per ea. planetarum cursus, omnemque 
astronomiam co:templaii edocuit ; et quomodo !d- 
naris orbis sugmrentum sustiuet aut. patitur detri- 
mentum, edixit; solisque globus igneus quintum 
terrenum orbem in mensura excedat, ostendit ; aut 
quibus nominibus vel quibus signis in cceli polo ver- 
gentes aut revergentes, $44 stelle ab ortu in occa- 
sum praecipites ruaut, exposuit. Qualis erat, rogo, 
voluntas, ut viri fortissimi, quand» ab armis quatri- 
duum usque vacassent, doctrinis philosophicis im- 
buebantur? Videres unum coli positionem, alium. 
herbarum fragumque explorare naturas ; istum lunze 
commoda incommodaque, illum solis laborem atten- 
dere, et quomodo rotatu celi raptus, retro reduci 
ad partem occiduam, qui ad orientalem plagam ire 
festinarit, ratione accepta quiescere. Hac et alia 
multa Diceneus Gothis sua peritia tradens, mirabilis 


apud eos invenitur [al., enituit], ut non solum me- 


diocribus, imo et regibus iniperaret. Elegit namque 
ex eis tunc nobilissimos prudentiores viros, quos 
tbeologiam instruens, numina quadam et sacella 
venerari sua-it, feciique sacerdotes, nomen illis pi- 
leatorum contradens, ut reor, quia opertis capitibus 
taris, quos pileos alio nomine nuncupamus, lita- 
bant ; reliquam vero gentem copillatos dicere jussit, 
quod nomen Gothi, pro magno suscipientes, adhuc 
hodie $uis cantionibus reminiscuntur. Decedente vero 
Diceueo, pene pari veneratione habuere Comosicum, 
quia nec impar erat solertia. Hic etenim et rex illis, 
et pontifex ob suam peritiam liabebatur, et in sua 
[ferte summa] justitia pop.los juJicabat. 


CAPUT XII. 


De Corillo Gothorum rege. Item descriptio Daci anti- 
| qua. ltem descriptio Danubii. 


Et lioc rebus excedente humanis, Corillus rex Go- 
thorum in regnum conscendit, et per 40 annos in 
Daeia suis gentibus imperavit. Daciam dico antiquam, 
quam nunc Gepidarum populi possidere noscuntur. 
Quae patria in conspectu Moesize trans Danubium co- 
rona montium cingitur: duos tantum habens accessus, 
unum per Bontas, alterun per Tabas. Hanc Gothi- 
eam, quam Daciam appellavere majores , qux? nunc, 
ut diximus, Gepidia dicitur, iunc. ab orieute Hoxo- 
Jani , ab occasu Tamazites, a septentrione Sarmatze 
et Bastarne, a meridie amnis Danubii fluenta ter- 
minant. Tamazites [A., Taziges] a Roxolanis alveo 
tautum. fluvii seg: egantur. Sed qu'a Danubii mentio 
facta est, non ab re judico pauca de tali amne egre- 
gia indicare. Nam hic in Alemanicis arvis exoriens, 
sexaginta habet a fonte suo flumina usque ad ostia 
in l'ontum vergentia, per mille ducentorum passuum 
millia hinc inde suscipiens flumina in modum spine, 
Qu:e costas ut cratem intexunt ; omnino amplissimus 
est, qui in lingua Bessorum ]ster vocatur, ducen'is 
tantum. pedibus i altum aquani alveo. habet profon- 
dam. ll e etenim amnis inter czetera flumina imma- 
nis, omnes superat, preter Nilum. llxc de Danubio 
dixisse sufficiat, Ad pro,o-itum vero, unde nos di- 
greasi sumus, adjuvante Domino, 1edeainus. 


CAPUT XIII. 


De Dorpaneo Gothorum rege, et variis eorum contra 
Romanos sub Domitiano imp. preliis et victoriis. 


Longum namque post intervallum, Dumitiano im- 
peratore regnante , ejus avariiiam metuentes, foedus 


* Semideos, interpretor heroas, quos δὲ [Iesiodus 
ἡμιθέους sive bemideus vocat, sed heroas de quibus 
bie sermo, non in media aeris regione, ut llesiodus, 
constituimus, ἀέρα ἑσσα e, ut ille aà!; neque, ut 
Apuleius lib. de Deo Socratis, internuntios atque 
ivterpretes deorum facimus; sed. primariz in gente 
Gothica nobilitatis ac dignitatis bomines. Eadem fere 


solventes, ripam Danubii jam longe possessam ab 
imperio Romano, dejectis [a/., delectis] militibus 
cum eorum du ibus, vastaverunt ; cui provinciae tunc 
post BE pam, Popp:eus [ed. Niv., Pompeius] prze- 
rat Sabinus. Goiliis autem Dorpaneus principatum 
agebat, quando bello commisso Gothi Romanis de- 
vietis, Poppzi [ al., Oppius | Sabini capite abscisso, 
multa castella οἱ civitates invadeutes de parte im- 
peratoris publice depradarunt : qua necessitate suo- 
rum Domitianus cum omni virtute sua iu lllyricum 
properavit, et totíus pene reipublice militibus, du- 
ctore Fusco pralato, cum electissimis viris amnem 
Dauubiuin confertis navibus ad instar pontis trans- 
meare coegit, super exercitum Dorpanei. Tum Gothi 
haud segnes reperti, arma capessunt, primoque ar- 
mati conflietu, mox Romanos devincuut, Fuscoque 
duce exstincto, divitias de castris militum despoliant, 
magnaque τὴ per lo«a victoria, jam proeeres suos, 
quasi qui fortuna vincebant, non puros homines, sed 
semideos *, id est anses vocavere. Quorum gevealo- 
giam ut paucis percurram, ut [al., vel) quo quis pa- 
rente genitus est, aut unde origo accepta , ubi fluein 
efficit, absque invidia qui legis vera dicentem aus- 
Cu.l2. 


A05 CAPUT XIV. 
Genealo 


gia procerum Gothorum, quos illi anses, id est, 
semideos vocabant, deque eorum origine et fine. 


Horum [al., heroum] ergo, ut ipsi suis fabulis fe- 
runt, primus fuit Gapt, qui genuit. Halmal. Halnial 
vero genuit Augis; Augis genuit eum qui dictus est 
Amala, a quo et origo Amalorum decurrit. Et Amala 
genuit Isarua ; Isarna autem genuit Ostrogotha ; Ostro- 
gotha genuit Unilt; Unilt genuit Athal ; Athal genu t 
Achiulf ; Achiulf genuit Ansilam et Ediulf, Widulf et 
Hermerich ; Widul( vero genuit Valeravaus ; Valera- 
vans autem genvit Winitharium ; Winitharius quo- 
Tie genuit Theodemir , et. Waleinir, et Widemir; 

heodeniir genuit Tlieodericum ; Theodericus genuit 
Amalasuentam ; Amalasuenta genuit Athalaricum et 
Matbasuentam, de Utherico [al., Eutharicu] vir» suo, 
cujus aflinitati generis sic ad eam conjunctos est. Nam 
supradictus Hermericus filius Achiulfi genuit Huuni- 
mundum; Hunnimundusautem geauit Thorismundum: 
Thorismundus Mo die Berimund ; Berimund ge- 
nuit Widericum ; Widericus geuuit Eutharicum, qui 
conjunctus Amalasuent:e genuit Atbalaricum et Matlia- 
sueutam ; mortuoque in puerilibus annis Athalarico, 
Matlasuentze Witichbis [al., Vitigis] est sociatus, de 
quo non suscepit l.berum, adductique simul a Beli- 
s.rio in Constantinopolim, et Witichi rebus exce- 
dente humanis, Germanus patricius fratruelis doinini 
Justiniani imperatoris eamdem in conj :gio sumens, 
patriciam ordinariam fecit ; de qua tilium genuit i:em 
Germauum nomine. Germano vero defuncto ipsa vi- 
dua perseverare disponit. Qualiter autem, aut quo- 
modo Amalorum regnum destructum est, loco suo, 
si Dominus voluerit, edocebimus. Nunc autem ad id 
unde digressum fecimus, redeamus, doceawusque 
quando ordo gentis, unde agimus, cursus sui tnetain 
expleverit. Ablavius enim liistoricus refert quia ibi 
super limbum Ponti, ubi eus diximus in Seythia 
comunanere, pars eorum qui orienta:em plagam te- 
nebant, eisque praeerat Ostrogotha (iucertum utrum 
«b ipsius nomine an a loco orientali dicti sunt Ostro- 
gothz), residui vero Vesegothiae iu parte occidua. Et 
quidem jam diximus eos transito Dauubio aliquan- 
tum temporis apud Moesiam Thraciamque vixis»e. 


ratione Galli vocant les pairs de France. WMispani, [os 

g:andes del reyno. Vide autein δὴ ab hoc. vocabulo 

anses dicta sit Ansa Teutouica, et civitates Ausia- 

Lco fasderat;e, tametsi non ignoro aiios aliam hujus 

ves interpretationem sive etymologiam offerre. B. 
ULC. 


- 


12975 


CAPUT XV. 
De Maximini imp. e gente Gothica orti mira fortitu- 
dine, el quo pacto ad imperium pervenerit. 

Ex eorum reliquiis fuit et Maximinus imperator, 
post Alexandrum Mammez [vd. Niv., Mammeam J, 
nt dicit Symmachus in quinto su: historiz libro. 
Alexandro, inquit, Cesare mortuo, Maximinus [e4. 
Niv., Maximinus, inquiens Casar, mortuo Alexan- 
dro, eic.] ab exercitu factus est imperator, ex infimis 
parentibus in Thracia natus, a. patre Gotho nomine 
Mecca, matre Alina, qux» Ábaba dicebatur. Is trien- 
nium regnans , dum in Christianos arma c: mmove- 
ret, imperium simul et vitam amisit. Nam hic, Severo 
imperatore regnante, et natalem filii diei celebran- 
te, post primam :etatem et rusticam vitam, de pa- 
scuis in militiam venit, Princeps siquidem Severus 
militares dederat ludos; quod cernens Maximinus, 
«qui [al., quimvis] erat seimibarbarus adolescens, 
positis: praem is, barliara lingua petit ab imperatore 
ut sibi luctandi cum export;s militibus licentiam da- 
ret. Severus admodum m ratus magnitudinem form: 
(erat enim, ut fertur, statura ejus precera ultra octo 
pedes), jussit eum cum lixis corporeo nexu conten- 
.dlere, ne quid a rudi bomine militaribus viris veniret 
injure. Tunc Maximinus sedecim lixas tanta felici- 
tate prostravit, ut vincendo »ingulos nulla sibi. rc- 
quiem intercapedine temporum daret. llic, captis 
pra miis, jus:us est. in miti mitti, prim:que ei 
siipendia equestria. fnere. Tertiam p»st diem, cum 
imperator prodierat [ed. Niv., prodiret | in campum, 
vidit eum cx8 Manteim inore Larbarico, jussitque tri- 
hino ut eum coercitum ad Romanam imbueret disci- 
plinaw. Jlle vero ubi de se intellexit principem loqui, 
accessit 34 eum, equitantemque pr:eire pedibus: cie- 
pit, Tum unperator equo adacto [ed.. Niv., adjecto] 
in cursum Calcaribus jncitatum, multos orhes huc 
auque illue usque ad suam fatigationem variis in- 
(lexibus interpedavit [Juret., iutripedavit], ac de nde 


ait illi : Nuuquid vis pus! cursu:» Thracisce luctri? (c 


lvespondit : Quantum libet, imperator. lta. Severus 
ex equo desiliens, recentissimos inilitum cum eodent 
certare jussit. At. ille septem valentissimos inilites 
|al., juvenes] a: terram elisit, ita ut antea nihil per 
iutervalla respiraret. Selus a Casare et argentei: 
praemiis, et aureo. torque donatus et, jussus deinde 
inter stipatores degere corporis principalis. Po-t hxec 
sub Antonino Caracalla ordines duxit, ac sape fa- 
mam fact;s exiendens , inter. plures militi:e gradus, 
ceniuriasque strenuitatis sue pretium tulit. Macrino 
laien postea iu regnum ingresso, recusavit militiam 
pene uienuium, tribunatisque habens honorem, nun- 
qu. m se ocuis obtulit Maerini : indignum ducens 
cjus imperium, quod perpeti alum facinus erat qu.es:- 
tim ab tleliogabalo. Deltinc quasi ad Antonini fil.um 
reverien:, tribunatum suum adiit, et post hunc sub 
Alexaudro Maumez contra Partlios mirabiliter dimi- 
cavit. Eo jue Mogontiaco militari timultu occiso, ipse 
- exercitus. elec;iione absque. senatusconsultu effectus 
est i nperator ; qui cuncta bona sua ia Christianorum 
persecutione malo voto foedavit, occisusque Aquileize 
a Pupione, regnum reliquit Philippo. Quod nos id- 
circo huic opusculo. de Symmachi. hi toria ( Lib. v) 
mutuavimus, quatenus gentem un 16 agimus, ad regni 
ltoinaui fastigium usque veuisse Joceamus. Caetoruim 
causa exigit ut ad id unde digressi sumus re- 
deaius. 


CAPUT XVI. 


Gothi antea Romanorum (aderati, ob distracta sibi sti- 
pendia hostes. facti, Masia;n. Thraciamque vastant, 
duciu ÜOsirogoifig reg s. 


Na:n gens ista mirum in modum in ea parte qua 
versabatur, id est Ponti in littore Scythiz soli, inn » 
tuit, sine dubio tania spatia tenens terrarum, Lot si- 
mus máris, tot fluminum cursus, A&Q5 sub cujus 
&epe dexua Wandalus jacuit, sictit sub. pretio Mar- 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. : 


1264 


A comannus, Quadorum prineipes in servitutem redaeti 


B 


sunt. Philippo namque antedicto reguante Romanis, 
qui solus ante Constantinum Christianus cum Phi- 
lippo, id est [al., ejusdem] filio fuit, cujus et seeundo 
anao regni Rowa millesimum annum explevit, Go- 
thi, ut assolet, distrarta sibi stipendia sua ferentes 
vgre, de amicis faeti sunt inimici. Nam quamvis re- 
moti sub regibus viverent sui-:, reipublice tamem 
Romana feelera!'i erant, et annua m*ncera percipie- 
bant. Quid mulia? Transiens tunc Ostregotha com 
suis Danubium, Messiam Thraciamque vastavit. Ad 
quem repellendum Decius senator a Philippo dirigi- 
tir; qui veniens, dum genti nihil praevalet, tnilites 
Biroprios exemptos a militia fecit vita privata degere, 
uasi eorum neglectu Gotbi Danubium trausissent, 
acia ue ut puta in aus viudicta, ad Philippum re- 
vertitur. Milites vero videntes se esse nost lios la^ores 
militia pulsos, indignati ad Ostrogotlim regis Gotho- 
rum auxilium confugerunt. Qui excipiens eos, eo- 
rumque verbis accensus, mox triginta millia virorum 
armata produxit ad przelium , adhibitis sibi Tha --hilis 
ei Astringis [ al., Thaifalis εἰ As:ingis ] nonnullis ; 
sed et Carporum tria m:liia [al., 300 m.ilia], genus 
hominum ad bella nimis expeditum, qui sape R «nia- 
nis .nfesti sunt; quos t3men post haee imperante Dio- 
cletiano, Galerius Maximinus [ed. Niv., et Maximiano] 
Czsar de civitate reipublice Romaue subjecit. is 
ergo habeus Gothos ei Peucenos , ab inaula Peuce, 
qu v ostio Danubii Ponto inergenti adjacet, Argaitum 
et Gunthericum nolilissimos sux geniis przfecit 
ductores, Qui mox Danubium vada, et secun-io 
Massiam populati, Marcianopolim ejusdem patriae 
urbem famosam wv etropolim agsrediuntur, dinque 
obsessam, accepta pecuais ab liis qui inera .t, reli- 
quere. Et quia. Marcianopolim crominavimus , libet 
aliqua de ejus situ brevite- intimare. Nam hanc ur- 
lem Trajanus imperator hac :e adilficavit, ut fertur, 
eo quod Marcia sororis sux [al., Marcia sororsua] 
puella, dui lavat in flumine illo, quod nimiz limpi- 
ditatis saporisque iu media urbe oritur, P.«tawi co- 
griomento, exindeque vel!'ei aquam laurire, casu vas 
aureum quod ferebatur in protundum cecidit, metalli 
pondere gravatum, et longe post emersit; quod 
cerie non erat usitatum, aut vacuum sorberi, aut 
cerie semel voratum undis respuentibus  1enatàie. 
llis Trajanus sub admiratione compertis, fontique 
numin:s quiddam | inesse credens, conditam c.v.ta- 
tein gerniauce sua i» nomine Marcion. ρυϊ nomi- 
pavit. 


CAPUT XVII. 


Fastida &ep'darum rez , Ostrogo,lie. Gothorum regi 
bellum infert ; Gothi victores evadunt. 1tem de co- 
gnatione inter 86 Gothorum et Gepidarum. 


Abhinc ergo, ut dicebamus, I longam obsid:o- 
nem acce,to praemio, ditatus Geta, recessit ad pa- 
triam, Quem Gepidarum cernens vatio suhito ubique 
viscentem, przedisque ditatum, invidia ductus, arma 
in parentes movet. Quomodo vero Geue Gepidzeque 
sinL parentes 8i qu:eris, τ aucis absolvam. Meminisse 
debes me into de Seaszim insulse gremio Gothos 
dixisse egre sos cum Berich sno rege, tr.bus tantum 
navibus vectos ad citerioris Üceaul rip.un ; quarum 
trium una uavis, ut assolet, lardius vecta, uotnen 
genti lertur dedisse ; nam lingua eoruin pigra, gepanta 
dieitur. linc factum est ut paulatim et corrupte no- 
men eis ex convicio na-eeretur. Geyidsg namque siae 
dubio ex Gothorum prosapia ducunt originem ;. sed 
quia, ut dixi, geponta pizrum aliquid tardumque si- 
gnat, pro gratuito [al., gravi tuuc] convicio Gepida- 
rum nowuen exortum est, quod nec ipsum credo fal- 
sissimum. Sunt euim tardioris ingenii, et graviores 
corporum velocitate. Hi ergo Gepid.e tacti invidia, 
dudum spreta provincia, commanebant in insula 
Viscle amuis vadis circumacta, quaui pro patrio. ser- 
mone dicebant Gepidos. Nunc eam, ut feriur, insu- 














4 


[205 


meantibus, Qui Vividarii ex diversis nationibus ac si 
iv unum asylum collecti sunt, et gentem fecisse 
noscuntur. Ergo, ut dicebamus, Gepidarum rex 
Fastida, qui etiam [al., quietam] geutem excitans, 
purs fines per arma dilatavit, Burgundioties [al., 
jurgozones] pene usque ad internecienem delevit, 
aliasque nonnullas gentes perdomuit. Gothos quoque 
male provocans, consanguinitatis foedus prius impor- 
"na conceri2tione. violavit; superbaque adinodum 
elatione jactatus, erescenti populo dum terras cepit 
addere, incolas patrios reddidit rariores. Is ergo 
misit legatos ad Ostrogotham, cujus adhue imperio 
tam Ostrogothe , quam Vesegotlze, id est uirique 
ejusdem gentis populi, subjacebant; inclusum se 
inontium queritaus asperitate, silvarumque den-itate 
constrictum : unum poscens e duobus, ut aut bellum 
sibi, aut locorum suurum spatia prepararet. Tunc 
Ostrogotha. res. Gotliorum, at erat soliti animi, 
respondit legatis, bellum se quidem tale- horrere, 
durumque fore, et omnino scelestum armis confligo- 
re cum propinquis ; loca vero non cedere. Quid mul- 
ta? Gepid:ze in bella irruunt; conira qnos, ue niinii 
[al., ne minor] judicarentur, movit et Ostrogotha 
procinctu, conven'uutq: e ad oppidum Galtis, juxta 
quod currit fluvius Aucha [al., houna], ibique magna 
partium virtute certatum est, quippe quos in se et 
&rmorum, et μυζη similitudo commoverat. Sed 
causa melior vivaxque ingenium juvat [al., vivaci- 
tasque ingenii juvit] Gothos ; inclisata denique parte 
Gepidarum, pr:elium nox [ed. Nio., mox] diremit. 
Tunc relicta suorum strage, Fastida rex Gepidarum 
properavit ad patriam, tam pudendis oppiobriis hu- 
miliatus quam fuerat elatione erectus. lRedeuut victo- 
res Gothi, Gepidar «m discessione coutenti , suaque 
in patria nostri in pnce versantur, usque dum eorum 
pr.cvius existeret Üstrogotlia. 


CAPUT XVIII. 


Cniva rex Gothorum post obitum Ostrogotho exerci- C 


tum in. Moisiam ducit, et var.is pracliis llomanos in- 
[estat ; in quibus Decius ceditur, 


Post cujus decessum Cniva exercitum dividens in 
duas partes, nonnullos ad vastandum Moesiam diri- 
git, scierls eam negligentibus principibus defenso:i- 
us destitut»m. Ipse vero cum septuaginta millibus 
[al., 80 millibus| ad Eustesium, id ést Novas conscen- 
dit; unde a Gallo duce remotus, -Nicopolitn ac- 
cedit, ας juxta Jatrum fluvium est constituta notis- 
sima, quot.zw devictis Sarmatis Trajanus eam fabri- 
cavit, et appellavit Victo:ie civititem, Ubi Decio 
superveniente imperatore, tandem Cniva in Hzmo- 
"ia partes, qu:& non longe aberant, recessit; inde 
apparatu disposito l'hilippopolim ire festinans. Cujus 
ércessum Decius imperator cognoscens, et sius 
wbi ferre subsidium gestiens, jugo montis |al., 
Harmi] transacto, ad. Berreeam venit. Bbique oun 


equos exercitumque lassum refoveret, illico Cniva D 


cum Gothis in modum fulminis ruit, vastatoque Ro- 
mano exercita, imperatorem cum paucis qui fugere 
quiverant, ad Thuscian rursus traus Alpes in Meesiam 
proturbavit : ubi tunc Gallus dux limitis eum pluri- 
ma manu beilantiu morabatur; collectoque. toin 
exinde quam de hoste exercitu, futuri belli reparat 
nciem. Cnivá vero diu obsess m invadit l'hilippopo- 
l.m; predaque potitus, Priscum dacem, qui inerat, 
sibi faederavit, quasi cnim. Decio puguatuirum. Ve- 
nientesque ad conflictum, illico Decii tilium sagitta 
saucium crudeli vulnere confodiunt. Quod pater ani- 
madvertens, licet ad confortandos animos militum 
dixisse fertur : Nemo tristetur, perdítio unius militig 
nou est reipublice diminutio; tamen «paternum aí« 
lectum non ferens, hosies invadit, aut. mortem, aut 
ultionem filii exposeens. venieusque abrupto [al., ad 
Abicrum] Moesiz civitatem, circumseptus a Gothis et 
se exsunguitur, impeiu finem vitque terminum 


JORNANDIS BÉ GOTIIORUM OIUGINE ET REDUS GESTIS. 
Jam gens Vividaria incolit, ipsis ad meliores terras A faciens. 


1266 


Qui locas hodieque Decii Ara dieitur, eo 
ἡμῶν ibi ante pugnam iniserabilizer idolis. itnuio- 
aret. 


CAPUT XIX. 


Quo pacto Gallus εἰ Volusianus fedus cum Gothis 
inierint, et /mylianus Mosiam infestarit. 


Defuncto tune Decio, Gallus et. Volusianus regno 
otiti sunt Romanorum, quando et pestilens morbus. 
ΜᾺ pestilens annus morbis] pene istius necessitatis 
consimilis, ut nos ante hos novem annos experti su- 


, mus, faciem totius orbis fedavit, supra modum quo- 


que Alexandriam totiusque "Egypti luca. devastans, 
Dionysio historico super lianc cladem tacrymabiliter 
exponente, quam et noster eouscripsit venerabilis 
martyr Christi episcopus Cyprianus in libro cujus 
itnlus est de Mortalitate. Tunc οἱ Ainvli:nus qui- 
dam, Gothis szpe ob principum negligentiam Masiam 
devastantibus, ut vidjt licere, nec a quoquam sina 


B magno reipublicze dispendio removeri, similiter sua 


fortuuz arbitratus posse evenire, tyraunidem in Mce- 
siam arripuit; omnique manu militari ascita, cepit 
urbes et populos devastare. Contra quem intra pau- 
cos menses multitudo apparatus accrescens , non 
minimum incommodum reipublice parturivit. Qui 
t: men in ipso pene nefario conatus sui initio exstin- 
ctus, el vitam et imperium, quo invadebat [al., in- 
hiaba!|, awisit. Sapradicti vero Gallus et Volusianus 
[imperat»res, quamvis vix biennto in imperio perge- 
verautes ab hac luce migrarint ; tamen ipso biennio 
quo adfuere, ubique pacati , ubique regnavere gra- 
tiosi , pereo [Niv., yropter qui | quod. unum 
eorum lortun:& reputatum est, id est, generalis inor- 
hus; sed hoc ab imperitis et calunniatoribus , qui 
vitam solent aliorum dente maledico lacerare. Hi 
ergo mox ut imperium adepti suut, fadus cum gente 
Gothorum pepigere, et nec longo intervallo utrisque 
regibus occumbentibus , Gallienus arripuit principa- 
tum. 


CAPUT XX. , 


Gothi regnante Gullieno in. Asiam. involant, Diana 
Ephesing. templ.:im. incendunt, Chalcedoniam sub- 
vertunt, Trojum vastant, Thraciam ivfestant. 


Hoc iu omni laseifia resoluto, Respa et Yeduco, 
Thuro els [al., T'harvaroque] duces Gothorum, 
sumptis navibus, Asim transiere, fretum Hellespon- 
ticum tranevecti : ubi multis ejus ργου οἶδ civilsti- 
bus populatis, opinatissimum illud. Ephesi Dianx 
templum, quod dudum dixeramus Amazona« condi- 
disse, igne succendunt; partibus Bithyuiz delati, 
Clialcedoniam subvertere , quam post Cornelius Avi- 
tus aliqua parie. reparavit, Q.rze hodieque quamvis 
regi? urbis civitate [al.. vic nitate] conzaudeat; si- 
gua tamen suarum ruinori m. aliquauta. ad indicia 
retinet. poster:tatis [al., potestatis]. Hac ergo felici- 
t:te Gotlii, qua intravere partibus Asi:c, preda spo- 
lioque petiti, Hellesponticum fretum retransmeant, 
va8!antes in itinere suo Tr. jam lliumque, qu:e vix a 
bello illo Agamemnon'aeo aliquantulum respirantes 
[a/.. se reparautes]|, rursus. hostili mucrone delete 
sunt. Post Asi: er.o tale exeid.uim, Thracia. corum 
experta cst feritatem. Nam ibi ad radices Ilxnii mon- 
tis, mari vicinam Anchialos civitareur aggressi mox 
adeunt, urbem quam dudum Sardanapalus rex Par- 
thorum inter limbum maris et. Hai radices locas- 
tet. Ibi enim multis feruntur mansisse diebus, cali- 
darum aquarum delectati lavacris, quie a quinti de- 
cimo milliario. [al., ad 12 miliarium] Anchialitanz 
civitatis sunt. sitze, ab imo sui fontis igni (o ignei] 
scaturientes, et inter reliqua totius mundi !herma- 
rum innumerabilium loca omnino przcipue ad sani- 
tatem infirmorum efficacissima, Exinde ergo ad pro- 
prias scdes regressi. 


CAPUT XXI. 
AMaxinianus imp. Go: horum auxilio "a τἰ πιο victorias 





1907 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


. 1963 


de Parthis et Persis reportavit. Constantinus. etiam À sissimas Arctoss gentes [al., Arctoze 14 gentes] perdo- 


eorum auzilio multa praclare gessit. 


Post hsec a Maximiano imperatore ducuntur in 
auxilia Romanorum centra Parthos rogati, ubi datis 
auxiliariis, fideliter decertati sunt. Sed postquam 
Cxsar Maximianus pene cum eorum solatio Narsem 
regem Persarum Sap;ris Magni nepotem fugasset, 
ejusque omnes opes, simulque uxores et fi'iog. de- 
predasset, Achillemque in Alexandria cum Dioc!e- 
tiano superasset, et Maximi:nus Ilerculius in Affrica 
Quinquegentisnos [ Niv., Quinquangentianos; al., 
Quinquagintanos] attrivisset, pacem reipublicze nacti, 
cepere quasi Gothos negligere. Nam sine ipsis du- 
dum contra quasvis gentes Romanus exercitus diffi- 
cile decertatus est. Apparet namque frequenter quo- 
modo invitabantur, sicut et sub Constantino 
rogati sunt, et contra cognatum ejus Licinium aria 
tulere, eumqué devictum, et in Thessalonica c'au- 
$um, privatum imperio, Constantini vicluris gladio 
trucidarunt. Nam et dum famosissiinam et Roms 
smu'am in suo nomine conderet civitatem, Gotho- 
rum interfu:t operatio, qni fcedere :nito cum impera- 
tore, 40 suorum millia illi in solatia contra gentes 
varias obiulere ; quorum et numerus, et millia usque 
ad pre.eus in republica nominantur, id est Fa:de- 
)ati. Tunc etenim sub Ararici et Aorici [al., Ariani, 
et Atrici] regum suorum florebaut imperio. l'ost quo- 
Fum decessum successor regni exstitit. Geberich, 
virtutis et nobilitatis eximi. 


CAPUT XXII. 


Geberich. Gothorum rex Visumaro Wandalorum regi 
bellum inferi et vincit. Pauci Wandali e clade su- 
persttes. Pannoniam α Coustautino. inhalitaudam 
petunt et obtinent. 


Nam is llelderich patre natus, avo Ovida, proavo 
Cnivida, gloriam generis sui factis illustribus exx- 
quavit : primitias regui sui mox in W.ndalica gente 
extendere cupiens, contra Visumar corum regem, 
Asdingorum e stirpe, qua inter eos eminet, genusque 
indicat bellicosissimum, Dexippo historico referente, 
qui eos ab Oceano ad nostrum limitem vix in anni 
spatio perveuisse testatur pre nimia terrarum im- 
mensitate. Quo tetnpore eraut jn eo. loco manentes 
ubi Gepidze sedent, juxta flumina Marisia, Miliare, et 
Gillil, et Grissia, qui amnes supradictog excedit. 
Erant nainque illis tunc ab oriente Gothi, ab occi- 
dente Marcomanni, ἃ septentrioue llermunduri, a 
. meridie Ister, qui et Danubius dicitur. Hic ergo Wan- 
dalis commorantibus, bellum indictum est a Geberich 
rege Gothorum ad littus przdicti amnis Marisis, ubi 
tunc diu certatum est ex :equali. Sed mox ipse rex 
Wandalorum Wisimar magua cum parle gentis sux 
pro:ternitur. Geberich vero ductor Gothorum | exi- 
mius, superatis depradatisque Wandalis, ad propria 
loca unde exierat remeavit. Tunc perpauci Wandali 
qui evasissent, collecta imbellium (al., in bellum] 
suorum mann, jufortunatam patriam relinquentes, 


l'annoniam sibi a Constantino priucipe petiere, ibique Ὁ 


per 40 [Niv., 60] anuos plus minus sedibus locatis , 

imperatorum decretis ut iucola lamularunt, Unde 

eliam post longum ab Stilicone magistro wilitumn, et 

exconsule, ac. patricio, invititi, Gallias occuyavere : 

es finitimos depredantes, non adeo fixas sedes ha- 
ere. 


CAPUT XXII. 


De Ermanarici regis Gothorum, qui Alexandro Ma- 
gno ob multas gentes quas perdomuit comparaius 
fuit, in Erulos, Venetos, εἰ /Estrogolhos expedi- 
tionibus et victoriis. 

Gothorum rege Geberich rebus excedente huma- 
nis, post temporis aliquod Ermanaricus nobilissimus 

Amalorum in regno successit ; qu inultas et be!lico- 


CQ muni el terribili 


muit, sui-que parere legibus fecit, Quem merito 
nonnulli Alexandro Maguo comparavere majores. 
Habebat siquidem quos domuerat, Gothos, Scytlias, 
Thuidos in Aunzis, Vasinabroncas, Merens, Morden- 
Simnis, Caris, Rocas, Tadzans, Athual, Navegs, Bu- 
begentas, Coldas; et cum tantorum servitio charus 
Cur clarus] haberetur, non pas-us est nisi οἱ geutem 
rulorum, quibus przerat Alaricus, magna ex parte 
trucidatim, reliquam suce subigeret ditioni. Nam pras- 
dicta gens, Ahlavio historico referente, jaxta Mzoti- 
das paludes babitaus in locis stagnantibus quas Gr:eci 
Ele vocant, Eruli nominati sunt : gens quanto velox, 
eo amplius superbissima. Nulla siquidem erat tunc 
gens qua nou levem armaturam in acie sua ex ipsis 
elegerint. Sed quamvis velocitas eortun ab aliis sa'pe 
bellantibus non evacuaretur , Gothorum tamen stabi- 
litati subjacuit et tarditati; fecitque causa fortunae, 
ut et ipsi inter reliquas gentes Getarum regi Erma- 
parico serviverint. Post Erulorum cx:dem idem Er- 
manaricus in Venetos arma commevit; qui quamvis 
armis disperiti, sed numerositate pollentes, primo 
re istere conabantur. Sed nihil valet multituo ia 
bello [al., imbellium], presertim ubi et multitude 
armata advenerit ; nain lii, ut. initio expesitionis vel 
catalogo gentis dicere cepimus, ab una stirpe exorti, 
tria nunc nomina reddidere, id est. Veneti, Antes, 
Sclavi; qui quamvis nunc, ita. facient. bus peccatis 
nostris, ubique deszviunt; tamen tunc omnes Érma- 
ΒΔΓ. Οἱ imperiis serviere. /Estrurum quoque similiter 
natienem , qui longissima ripa Oceani Germanici in- 
sident, idem ipse prudentia: [al., prud nua, et 
virtute subegit, omnibusque Scythix et Germauis 
nationibus ac si propriis laboribus imperavit. 


CAPUT XXIV. 


De Hunnorum exsecranda origine, veneficarum scilice 
cum immundis spiritibus congressu, Et de Hunnorum 
in Ostrogothos Το expeditione : ubi et de im- 

unnorum vultu. 


Post autem non longi temporis intervallum , ut re- 
ἔτι Orosius, llunnorum gens omni ferocitate atrocior 
exarsit in Gothos. Nam hos, ut refert antiquitas, iia 
exstitisse comperimus. Filimer rex Gothorum et Gau- 
darici Magni filius, post um Scanzie insule 
jam quinto loco tenens principatum Getarum, qui et 
terras Scythica cum sua gente introisset, sicut a nobis 
diclum est, reperit in populo suo quasdam magas 
mulieres quas pario sermoue Aliorumnas * is ip-e 
cegnominat; easque habens suspectas, de medio sui 
proturbat, longeque ab exercitu suo fugatas, in soli- 
tudinem coegit terrae [al., in solitudine coegit errare]. 
Quas spiritus immundi per eremum vagantes dum 
vidissent, et earum se complexibus in coitu miscuis- 
sent, genus loc ferocissimum edidere; quod fuit pri- 
mum inter paludes minutum, tetrum atque exile, 
quasi hominum genus, nec alia voce notum, nisi quae 
liumani sermonis imaginem assignabat. Tali ergo 
Hunni stirpe creati, Gothoruin finibus advenere. Quo- 
rum nalio szva, ut Priscus liistoricus refert, 40$ in 
Mzxotide palude ulteriorem ripain insedit, venatione 
tentum, nec alio labore experta, nisi quod postquam 
crevisset in populus, fraudibus et rapinis vicinam 
gentem conturbavit. fiujus ergo, ut assolent, vepato- 
res, dum in ulteriori Mieetidis ripa venationes inqui- 
ruut, animadvertunt quomodo ex improviso cerva se 
ilis obtulit, ingressaque palude nunc progrediens, 
vunc subsistens, indicem se vis tribui. Quam secuti 
venatores, paludem Maotidem, quam inmperviaun ul 
pelagus existimabant, pedibus transiere. Mox quoque, 
wt Scythica teria ignotis apparuit, cerva disparuit. 
Quod credo spiritus illi unde progeniem trahunt, ad 
Scytharum invidiam egere. llli vero, qui prater 
Mwotidem paludem ahum mundum esse penitus 
ignorabant, admiratione inducti terr: Scythia, et ut 


eAlias Alioruas, quie et bodie vocantur Alrunz Hisp., Druxas. B. Vcic. 





1269 


JORNANDIS DE GOTHORUM ORIGINE ET REDUS' GESTIS. 


1270 


sunt. solertes, iter illud nulli ante hanc zxtatem no- Α norum perfidia saucius, nostrarum partium omnes. 


tíssimum, divinitus sibi ostensum rati, ad suos re- 
deunt, rei gestum edicunt, Scythiam laudant, per- 
suasaque gente sua, via quim cerva indice didicere, 
ad Scythiam properant, et quantoscunque prius |forte 
obvies | in. ingressu Scytharum Babuere, litavere 
Vic:oris, reliquos. perdomitos subegere. Nam mox 
ingentem ittfam patudem transiere, illico Alipzuros, 
Alcidzuros, Itamaros, Tuucassos, et Boiscos *, qui 
rip:e istius Scythi:e insidebant, quasi quidam turbo 
ge"tium rapuere. Alanos quoque pugna sibi pares, 
sed humanitatis victu formaque dissimiles, frequenti 
certamine fatigantes subjugavere. Nam et quos bella 
forsitan minime superabaut, vultus sui terrore ni- 
nium pavorem ingereutes, terribilitate fügabant; eo 
quod erat: eis species pavenda nigredine, sed velut 
qu:»dam, si- dici fas cst, d. formis offa, non facies, 
liabeusque magis puneta quam lumina. Quorum air- 
mi fiduciam torvus prodit aspectus, qui etiam in pi- 

nora sua pfimo die nata deseviunt. Nam maribus 
erro genas secant, ut. an'equam lactis nutritnenta 
yercipiant, vulneri- cogantur subire to'erantiam. Hinc 
imberbes senescun!, et sine venu:tate ephebi sunt : 
«uia. facies ferro sulcata tempe«tivam pilorum gra- 
tiam per cicatrices 2bsumit. Exigui quidem forma, 
sed arguti, motibus exped ti, et ad equitonduim prem- 
ptissimi ; sc»pulis latis, et ad arcus sagittasque paroti ; 
firmis cervicibus, et im superbia- semper erecti. Hi 
vero sub hominum figura vivunt belluiua sevitia. 
Quod genus expeditissimum multarumque nationum 
grassatorem Getz ut viderunt, expavescunt, suoque 
cum rege deliberant qualiter se a tali hoste subdu- 
cant. Nam Ermanaricus rex Gothorum. lic-t, ut su- 
perius retulimus, multarum gentium exstiterit trium- 
phator, de flunnorum tamen adventu duin. cog tat, 
H^xolanorum gens infida, quz (unc inter alias illi 
famulatum exliibebat, tali eum nanciscitur occasione 
decipere. Dum enim quamdam mulierem Saunielh 
nomine ex gente memorata, jro mariti fraudulento 


disces-u , rex furore ccmmot«s, equis ferocibus C 


illigatot), incitatisque cursibus, per diversa divelli 
przcepisset : fra'res cjus Sarus et Amrnius germauxm 
obitum vindicautes, Ermanarici latus ferro petierunt : 
quo vulnere saucius, gram vitam corporis imbecil- 
litate contraxit, Quam adversam ejus valetudinem 
captang Balamic rex Hunnorum, in Óstrogothas mo- 
vit procinctum : à quoruta. Secietate jam. Vesegoilize 
discessere, quam dudum inter se. jw: cti. babebant. 
liter hzc Ermanaricus tam vulueris dolorem quan 
etiam incursiones ll'unsorum non ferens, graud:evus 
et plenus dierum, centesimo decimo anno vitse suz 
defunctus est. Cujus mortis occasio dedit llunnis 
prevalere in Gothis illis, quos dixeramus orientali 
plaga sedere, et Ostrogothas nuncupari. 


CAPUT XXV. 


Vesegothe, Ostrogothis a. Wanda!is victis, a. Valente 
imp. Masiam habuandam appetunt et obünent : et 
cum Christ ani. fieri. cuperent, Valens, ut. Arianus, 
predicatores Arianos ad eos mittit, et perfidic sua 
veneno inficit. 

Vesegothze, id est alii eorum socii, et occidui. soli 
culores, metu parentuni exterriti, quidnam de se 
propter gentem Hunnorum deliberarent ambigebaut ; 
diuque cogitantes, tandem communi. plac.to legatos 
ad Homaniam direxere, ad Valentem imperatorem, 
fratrem Valentiniani nuperatoris seuioris, ut partem 
Thracix sive Moe ix εἰ illis traderet a1 colendum, 
ejus legibus viverent, ejusque imperiis snbderentur. 
Et ut fides uberior illis haberetur, promittunt se, si 
doctores lingue sus donaverit, ler Christianos. (Quo 
Valens comperto, mox gratelabundus aunuit. quod 
ultro petere voluisset ; susceptotque in Mosix parti- 
bus Getas, quasi murum regni sui contra. crteras 
gevtes statuit. Et. quia tunc Valens imperator Aria- 


Ecclesias ohturasset, sue partis fautores ad illos. 
dirizit prz»dicatores, qui venient.bus rudibus et igna- 
ris illico perfide su: virus defundunt. Sic quoque 
Vesegoihze a. Valente imperatore Ariani potius quam 
Christiani effecti. De c:etero tam Ostrogothis quam 
Gepidi« parentibus suis per affectionis gratiam evan- 
gelizantes, hujus perlidiz:e culturam edoccntes, omneur 
ubique lingu:e hujus nationem ad culturam hujus se- 
cte invitavere. Ipsi quoque, ut dictum est, Danubium 
transmeantes, Daciam Ripensem, Meesiam, Thracias- 
que permissu principis insedero. 


CAPUT XXVI. 


Vesegoihi Bomanorum subditi, ingenti fame pressiet a 
dueibus Hom«anis pessime hubiti, sese in libertatem- 
tindicant, et Thracias Daciamque Tllipensem occu- 
pant. Valens imp., qui eos Ariana per[idia infici. 
curaürat, divina vindicia ab ipsis comburilur. 

Evenit his, ut assolet, gentibus necdum bene loco 
(undatis, penuria famis. Coepere autem primates eo- 
rum et duces, qui regum v:ce illis preeraut, id est. 
Fridigernus, Alatheus et Safrach, exercitus inopiam 
condolere, negoti:tionemque a Luyicino Maximoque 
Itomanorum ducibus expetere, Verum quid non auri 
sacra fames compellit acquiescere? Coeperunt-duces, 
avaritia 409 compellente, non solum ovium h;um- 
que carnes, verum etiam canum et immundorum 
animalium morticina eis pro magno contradere, adeo 
ut quodlibet mancipium in uuut! panem, aut. decem 
libras in unam carnem merocarestur. Sed jam inanci- 
piis et supellectili deficientibus, filios eorum avarus 
mercator victus necessitate [al., victus famis] expo- 
scit. Haud enim secus parentes faciunt, salutem $uo- 
rum pignorum j,rovidentes, satius deliberant inge- 
nuitatem perire quam vitam , dum misericorditer 
alendus quis venditur, quam moriturus servatur. 
Contigit enim illo sub temyore arrumnoso, ut. Lupi- 
cinus ductor Romanorum Fridigernam Gothorunm.re- 
gulum ad convivium invitaret, dolumque ei, ut pose 
exitus. docuit, moliretur. Sed Fridigernus doli ne- 
$cius, cum paucorum comitata ad convivium venien:, 
dum intus. iu peaetorio epulatur, clamorem miserorum 
morientium audiret, jamque alia in parte socios ejus 
reelusos, dum milites ducis sui jussu truci. are-coua- 
rentur, et vox morientium duriter einissa jam suspe- 
ctis auribus intonaret ; illico apertos ipsos dolos co- 
gnoscens Fridigernus, evaginato gladio in conwvio, 
Bon $ihe fiagua temeritate velocitateque egeeditur, 
suosque socios ab imminenti morie ereptos ad necem 
Romanorum instigat. Qui, nacta occasione votiva, 
elegerunt viri fortissimi in bello magis quam in f»me 
delicere, et illico in ducum Lupicini. et-Maximi ar- 
miantur. occisionem. llla namque dies Gothorum [8 - 
mem ftomanorumque securitatem ademit ; coeperuni- 
que Gothi jam n00n ut adven;e et peregrini, sed ut 
cives et domini possessoribus imperare, totasque 
partes septentrionales usque ad Danubium suo jure 


D tenere. Quod cotuperiens iu Antiochia Valens impe- 


rator, mox atmato exercitu, in Thraciarum partes di- 
greditur ; ubi lacryemabili bello commisso, vincentibus 
Gotbis, in quodam przedio juxia lladrianopolim. san 

cius ipse refugieus, ignorantibus quoque quod impe- 
rator in tam vili casula delitesceret Gothis, igneque, 
ut assolet, s vviente ab inimico supposito, cum regali 
powpa crematus est, laud secus quam Dei prorsus 
judicio; ut ab ipsis gue combureretur quos ipse ve- 
raw lidem petentes in perfidiam dei linas-et, et ignem 
charitatis ad gelteuna iguem deltorsisset. Quo tem- 
pore Vesegotbae Thracias Daciamque Ripensem post 
tanti gloriam troj;ei, tanquam. solo. genitali potiti, 
caepeiunt incolere. 


CAPUT XXVII. 
Vesegotlue, Theodosio imp. eis internecionem moliente, 


* Al., Alpid:yros, Aiobridzeros, liim ros, Tuncarcer et Buirclios, 


4071 


AP Al. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


eo mgrotante ad Thessaliam, Epiros, et Achaiam, e À cceperunt ejus filii utramque rempublicam luxuriose 


Pannoniam predandas digrediuntur. Gratianus imp. 
[dus cium iis init, quod et Theodosius sanzit. 


Sed Theodosium ab Hispania Gratianus imperator 
electum in orientali principatu loco Va'entis patrui 
subrogat, militarique disciplina mox in meliori statu 
reposita, ignaviam priorum principum "οἱ desidi;m 
eaclusam Goirhus ut sensit, pertimuit. Nam impera- 
tor acri omnino iegenio, virt teque, et consilio cla- 
rus, cum praeceptorum severitate, et liberalitate, 
hlanditie.ue 812, remissum exercitum ad fortia pro- 
vocaret. Αἱ vero ubi milites principe meliore mutato 
fiduciam acceperunt, Gothos impetere tentant, eos- 
que Thiracix finibus pellunt; sed Tlieodos'o princire 
pene tunc usque ad desperationem egrotaute, datur 
iterum Gothis audacia, divisoque exercitu, Fridiger- 
nus ad Thessaliam pr:dandam, Epiros οἱ Acliaiaim 
digressus est ; Alailieus vero et Safrach cum residuis 
copiis Pannoniam petierunt. Quod cum G'atianus 
im, erator, qui tunc Roma in Gallias ob incursionem 
Wandalorum recesserat, comperisse!, «uia Theodo- 
*io fatali desperatione succumbente , Gothi magis 
&evirent, mox ad eos collecto venit exercitu; nec 
tamen fictus in armis, sed gratia eos muneribusque 
victurus, pacemque et victualia illis concedens, cum 
ipsis inito fcedere [al., inita fosdeia] fecit. Ubi vero 
post hzc Theodosius co;.valuit imperator, reperitque 
Gratianum cum Gotliis et Roma:is pepegisse foedus, 
quod ip:e optaverat, admodum grato animo ferens, 
et ipse in liac pace consi-tit. 


CAPUT XXVIII. 


Atanaricua. V esegotharum rez, Fridigerni successor, a 
Theodosio imp. Conustantinop [im evocatus, ma:nis 
honoribus ab eo afficitur, ibique moritur : ubi et de 
Federa is, et de Theodosii adversus Eugesium ty- 
rennum, qui Gallias occuparat, auxilio Vesego:ha- 
rum vic:oria. 


Atanaricum quoque regem, qui tunc. Fiiidigerno 
successerat, datis sibi muneribus sociavit moribus 
suis benisnissimis, et ad se eum in Constantinopolim 
accedeie invitavit. Qu: emnino libenter acquiesceus , 
regiam urbem ingressus est, miransque : En, inquit, 
cerno quod *z»pe incredulus audiebam, famam vide- 
licet tante urbis; et liuc. illuc oculos volvens, nuuc 
situm urbis commeatumque navium, nunc menia 
clara prospectans miratur, populosque diversarum 
gentium quasi foute in uno, e diversis partibus sca- 
turiente unda; sic quoque militem ordinatum aspi- 
ciens : Deus, inquit, $ine dubio terrenus 6.1 impera- 
tor, et quisquis adversus eum manum moverit, ipse 
sui sauguinis reus existit. In tali ergo admiratione, 
majoreque a pr.ucipe honore suffultus, paucis men- 
sibus interjectis ab hac luce migravit. Quem princeps 
allectionis gratia pene plus mortuum quam vivum 
honorans, digua tradidit sepulturse, ipse quoque in 
exsequiis feretro ejus pr:eiens ἃ. Defuucto ergo Ata- 
narico, cunctus exercitus in servitio Theodosii impe- 
ratoris perdurans, Romano se imperio subdens, cum 
milite velut unum corpus efficit, milliaque illa d:dum 
sub Constantino principe foederatorum renovata, et 
ipsi dicti sunt Feederati, E quibus imperator contra 
Eugenium tyrannum, qui occiso Gratiano Gallias oc- 
cupasset, plus quam 20 millia armatorum fideles sibi 
et amicos intelligens secum duxit, victoriaque de 
praedicto tyranno potitus, ultionem exegit. 


410 CAPUT XXIX 
Vesegothe, subtractis sibi a Theodosii filis ccnsu tis 
donis, peruesi otii, Alaricum sibi regem cligunt, el 
Italiam invadunt. 
Postquam vero Theodosius, amator pacis generis- 
que [al., gentis] Gothorum, rebus excessit humanis, 


* Hinc collige morem priscum. Olim enim turha et 
pag. 440. JunET. 


B 


viventes adnihilare, auxiliariisque suis, id est Gothis, 
consueta dona subtrahere. Mox. Gothis fastidium eo- 
rum increvit, vereitesque ne lovga pace eorum re- 
solveretur fortitudo, ordiuaut super δὲ regem Alari- 
€um, cui erat post Anmalos:secunda nobilis Baltha- 
rumque ex genere Origo mirifica ; qui dudum ob 
audaciam virtutis Daltha, id est audax, nomen inter 
$uos acceperat. Mex ut ergo antefatus Alar cus crea- 
tus est rex, cum suis deliberans suasit. suo labore 
qu:Prere regna, quam alienis per otiuni subjacere; et 
Sumpto exercitu, per Pannonias, Stilicone et Aure- 
liano consulibus, et per Firmium [forte Sirmium] 
dextro latere quasi viris vacpam intravit l:al'am. 
Nullo penitus olisistente ad pontem applicuil Condi- 
niani, qui tertio nilliario ab urbe cr t regia Raven- 
nate, Qux» urbs inter paludes et pelagus, interque 
Padi tuenta uni tantum patet accessu, cujus dudum, 
ut tradunt majores, possessores En: ti, id est lauda- 
biles, dicebantur. Il:ec in *inu regui Romani super 
mare lonium constituta, in modum [forte oddendwmn 
insulz] influentium aquarum redundatione concludi- 
tur. Habet 2b oriente mare, ad quod qui rceto cursu 
de Corcyra atque l[lelladis paribus navigat dextrum 
latus, primum Epirum, dein Dal:ratiam, Liburoiam 
latríamque, et sic Venetias radens pslmul* navigat. 
Àb occ dente vero habet paludes, per quas uno an- 
g'stissito introitu ut porta relicta est. A septentrio- 
ua!i quoque plaga ramus illi ex Pado est, qui Fossa 
vocatur A-conis, Á meridie idem ipse Padus, quem 
golum fluviorum regem dicunt, cognomento Erida- 
nus, ab Augusto imperatore altissima fossa deim.ssus, 
qui septima sui alvei parte mediam influit civitatem, 
ad ostia sua amcenissimum portum praebens, classem 
240 navium, Dione referente, tutissima dudum cre- . 
debatur recipere siatione. Qui nuuc, ut Fabius ait, 
quod aliquando portus fuerat, spatiosissimos liortos 
ostendit, arboribus plenos; : verum de quibus nou 
pendeant vela, sed poma. Tripno siquidem urbs ipsa 
vocabulo gloriatur, trigeminaque positione exsuliat, 
id est, prima Ravenna, ultima Classis, media Caesa- 
rea [ol., Cessuria], iuter urbew et mare, plena uiol- 
litie, arenaque munita, vectationihs apta. 


CAPUT XXX. 


Alaricus Stiliconem Gothos inopinato bello adorswm 
cedit; Haliam vostat, Romam spoliat. [nde, in 
Africam cogitans, cum spoliis moritur. Vesegotha: 
Alaricum in alveo fluminis Busentini mira ratione 
sepeliunt. 


Verumenimvero cum in ea civita'e Vesegotharum 
applicuiaset exe:citus, et ad Honorium imperatorem, 
qui intus residebat, legationem inisisset, quatenus si 
permitteret ut Gothi pacati in Italia residerent, sic 


.ees cum Remanorum populo vivere, ut una geus 


D 


utraque credi posset; sin autem aliter, bellando quis 
quem valebat expelleret; etiam |forte et jam] secu- 
rus, qui victor existeret imperaret. Honorius imp. 


, Utramque pollicitat:onein. formidans, suoque cum 


senatu inito consilio, quomodo eos extra fines [ialos 
expelleret deliberabat. Cui ad postremum sententia 
sedit, quatenus proviucias longe positas, id est Gal- 
lias llispaniasque, quas jam pene perdidisset , et 
Gizerichi eas Wanualurum regis vastaret irruptio, si 
valeret, Alaricus sua cum gente sibi tanquam lares 
proprios vindicaret, donatione sacro oraculo confir- 
mata. Consentiunt Gothi hac o:dinati»ne, et ad tradi- 
lam sibi patriam profici-cuntur. Post quorum disces- 
sum n c quidquam mali is lialia perpetratum, Stilico 
patricius et socer Honerii iinperatori- (n2m utramque 
ejus filiam, i4 est Mariam et Hern autiam [al., Tber- 
inantiam|, quas sibi princeps unam post unam socia- 
vit, utrauique virgiaem et intactam Deus ab hac luce 
migrare praccepit), hic ergo Stilico ad Polent am civi- 


pompa funus przcedebat, ut liquet ex Ain. Marcellino 


[275 


nihilque mali suspicant'bus Gothis, »d necem totius 
liali:g suamque d: formitatem ruit in bellum. Quem 
ex improviso Gothi cernente:, primo perterriti sunt; 
sed mox recollectis animis, et, ut solebant, hortatio- 
nibus excitati, omnem pene exercitum Stiliconis in 


fugam couversum, usque ad internecionem dejiciunt, 


furibundoque animo arreptum iter deserunt, et in 
Liguriam post se, unde jam transierant, revertuntur ; 
ejusque przedis spoliisque potiti, &miliam pari tenoie 
deva:tant, l'lamninisque aggerem inter Picenum et 
Thusciam , usque ad urbein Romam discurrentes , 
quidquid inter utrumque latus fuit, in prxlam diri- 
piunt; ad postremum Romam ingressi, Alarico ju- 
hente spoliant tantum; non autem, ut solent gentes, 
jz?«em supponunt, aec locis sanctoruin in aliquo peni- 
tus. injuriam irrogari patiuntur. Exindeque egressi, 
per Campaniam et Lucaniam simili clade peracta , 
Brutios accesserunt ; ubi diu residentes, ad Siciliam, 
exinde ad Africam transire deliberant. Brutiorunr si- 
quidem regio in extremis Itali: finibus Australi in:er- 
jicens parti, angulus ejus Apennini mon:is initium 
facit, Adr'eque pelagus ut linzua porrecta a Tvrrheno 
astu sejuncens, nomen quondam ἃ Brutia sortitar 
regina. Ibi ergo veniens Alaricus r-x Vesegotharum 
cum opibus totius ltalie, quas in prada d.ripuerat, 
exinde, ut dictum est, per. Siciliam in Afrícom qu eiamt 
patriam transire disponit. Cujus, quia non est lieroin 
quodcunque honio sine nuu Dei disposuerit, (reti 
illud horribile aliquanta: naxes submersit, 43] p'o- 
rimas contarbavit, Qua adversitate repu'sus Aloricus, 
dum secum quid ageret deliber»ret, subito im. nana 
morte prz:ven'us rebus excessit humanis. Quei 5i- 
mia dilectione lugentes, Barentinum [al., Busentinin] 
amnem juxta Consentinam civitatem de a'veo suo 
derivant. Nam hic fluvius a pede montis juxta urbem 
dilipsus, fluit unda salutifera. Hujus ergo in medio 
alveo, collecto captivorum agmine, sepulturz:e locum 
effodiunt, in cujus fove;s gremio Alar cum eum mul- 
lis opibus obrutint ; rursusque aquas: in suum alveum 
jeduceutes, ne a quoquam quandoque loeus cogno- 
sceretur, fossores omnes interemerunt. 


CAPUT XXXI. 

A'haulfus Alarici succe:sor Italiam spoliat. Placidiam 
Honorii imp. germanam uxorem ducit. Ex lialia in 
Gallias,a | exigendos inde Wandalos et Alauos trans- 
it. Inde in. Hispaniam; ibi interficitur. ltem Bege- 
ricus tertius Vesegotharum rez interficitur. — . 


Mortuo Alarico Vesegotha, regnum Athaul(o ejus 
consanguineo, et forma et mente conspicuo, tradunt. 
Nam erat quamvis non adeo proceritate statur:e for- 
matus, quantum pulchritudine corporis vuluique ὧδ» 
corus. Qui suscepto regno revertens item ad lhomam, 
δὶ quid primuni remanserat, more locustarum erasit ; 
nce tautum privatis divitiis ltali m spoliavit, imo et 

ublicis, imperatore llonorio nihil resistere prava- 
ente; cujus ei germanam Placidiaom, Theodo ii im- 
peratoris ex altera uxore fl'iam, Urbe captivam ab- 
duxit. Quam tamen ob gener:s nobilitatem form:rque 
ulchritudinem, et integri:atem castitatis attendens, 
1n Forolivii (al. . Forocornelii| /Emilize civitate suo 
ma:rimonio legitime copulavit ; ut gentes, have socie- 
tate comperta, quási adunata Gothis republica, efíica- 
cius terrerentur; Hionoriumque Augustum, quamvis 
opibus exhaustum, tamen quasi cognatum grato 
animo derclinquens, Gallias tendit. Ubi cum adve- 
nisset, vicins gentes perterrine, in suis se finibus 
coperuut contiuere, qux dudum crudeliter. Gallas 
infestassent, tam Franci quam Burgundiones. Nam 
Wandali et Alani, quos supra di«imus, permissu 
principum lloman: rum uütraque Pannonia resedere ; 
nec ibi sibi ob metum Gothorum arbitrantes. ttum 
fore, si revertereutur, ad Gallias transiere. Sed mox 
a 6:}} is, quas ante non multum tempus occupassent, 
fugientes, llispania se reclusere, adhuc memores ex 
relatione majorum su:.rum, qu.d dudum Geberic rex 


JURNANDIS DE GOTHORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 
tatem. in. alpibus Cocciis locstam dolose accedens, A Gothorum 


- 


1218 


genti sux μγωϑεὶ ἰδεοὶ incommodi, νοὶ 
quomodo eos virtute sua patrio solo expuli-set. Tali 
ergo casu Gallix Athaulfo patuere venienti. Con(ir- 
mato ergo Gothis regno in Galliis, Hispanorum casu 
cepit dolere, eosque deliberans ἃ Wandalorum in- 
cursibus eripere, per suas opes Barcilonam cum 
certis fidelibus delectis, plebeque imbelli interiores 
Ilispanias introivit : ubi szepe cum Wandalis decer- 
lans, tertjo anno postquam Gallias Hispaniasque do- 
muisset, occubuit, gladio illo perforato Vernulfi, de 
cujus solitus erat ridere statura. Po-t cujus mortem 
Regericus rex constituitur; sed et ipse suortrm fraude 
peremptus, ocius vitam cum regno reliquit. 


. CAPUT XXXII. 


Valia quartus. Vesegotharum rex, pace cum. Honorio 
imp. inita, Placidiam llomanis reddit. Item de Con- 
stantino, Constante, Jovino et Sebastiano , Gallice 
invasoribus. 


B  D-hine jam quar!us ab Alarico rex constituitur 


Valia, nimis destrictus et prudens. Contra quem 
Honorius imperator Constantinum |Al., Constantium] 
virum industria militari pollentem multisque przeliis 
gloriosum, cum exercitu dirigit : veritus ne [108 
dudum cum Athsulfo initum ipse turbaret, et ali- 
quas rursus in republica insidias moliretür, vicinis 
sibi gentibus repulsis ; simulque desiderans germanam 
suam  Placidiam subjectionis 'opprobrio liberare : 
paciscens cem Constantino, ut aut bello, aut pace, 
vel quoquo modo si eam potuisset, ad suum regnum 
revoc.ret, eique eam in matrimonium sociaret. Quo 
plac.to Constantinus ovans cum copia armatorum. et 
pene jam regio apparatu [lispanias petit. Cui Valia 
rex Gothorum non minori procinctu ad claustra Py- 
renzi occurrit : ubi ab utraque parte legatione di- 
recia, ita convenit pacisci : ut Placid am sororem 
principis redderet, suaque solatia Bomani —reipu- 
blicze, uhi usus exigeret, non denegaret. Eo namque 
tempore Constantivus quidam apud Gal ias invadens 
imperium, fil.um suum Constantem ex monacho fe- 
cerat Caesarem ; sed nou diu tenens regnum pr:esum- 
ptum, inox. feederatis Gothis Romavisque, ipse occi- 
ditur Arelati, filius vero ejus Vieuna. Post quos item 
Jovinus ac Sebastianus pari temeritate rempubli- 
cam occupandam existimantes, pari exitio periere. 
Nau duodecimo auno regui Vali:, quaudo et Hunni 
post pene quinquaginta annos invasa l'annon'a a Ro- 
manis et Goirhiis expulsi suut, videns Valia Wandalos 
in -uis finibus, id est. Hispani;:e solo, audaci teme- 
ritate ab interioribus partibus Galli: [Al., Galici;e], 
uhi eos fvcaverat dudum Atlisulfus, egressos, cun- 
età in praedis vastare, 60 tempore quo l[lierius et 
Ardaburius consules exstitissent; nec mora, mox 
Contra eos iovit exercitum. 


CAPUT XXXIII. 


De Wandalorum regum serie in Africa p'r annos fere 
centum, utque Delisarius de Gilimere Constantinopo- 
iim adducto triumpharit, et Africa rursum imperio 
Romano adjecta fuerit. Item de Valie mortc. 


Sed Gizericus rex Wandalorum jam a Bonifacio 
in Africam invitatur, qui Valentiniano priacipi ve- 
niens in offeus «n, non aliter quam se m:lo reipubli- 
cm potuit vindicare, ]s ergo suis precibus eos invi- 
tans, per tractum angustam. quod. dicitur. fretum 
Gaditanum, et vix septem mil'ibus Africam ab Hi- 
spaniis dividit, ostioque maris Tyrrlieni Oceani zstum 
egerit, tran*posuit. 41 9 Erat namque Gizer:cus jam 
Homanorum clade in. Urbe notissinius, statura ine- 
diocriS, et eiui Casu claudicans, animo profundus, 
sermone rarus [of., ratus], luxuriz contemptor, ira 
turbidus, habendi cupidus, ad sollicitandas gentes 
provideniissimus, semina conteniionum jacere, odia 
miscere paratus. Talis Africze rempublicam precibus 
Bomfscii, ut diximus, invit:us intravit; wt ad Di- 
vin'tatem, ut fertur, accepia δυοιογλχαλο διὰ reguaus, 


1375 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1276 


aute obitum suum filiorum agmen accitum ordinavit, A virilita'e [al., utilitate] abundans. Contra quem, Theo- 


ne inter ipsos de regni ambitione esset dissensio ; 
sed ordine quisque et gradu suo, qui aliis supervi- 
veret, 1: est, seniori suo fieret sequ^ns successor, 
et rursus ei posterior ejus. Quod observautes per 
annorum multorum spatia, regnum feliciter posse- 
dere; nec, quod in reliquis gentibus assolet, inte- 
&tino bello fcedati -unt, suoque ordine unus post unum 
Buscipiens regnum, in pace populis imperarunt. Quo- 
rum ordo iste ac successio fu, Primum Gizericus, 
qui pater et dominus, sequens Hunericus, tertíus 
Gundamundus, quartus Transamundus, quintus Hil- 
derich. Quo, malo gentis sue, Gelimer, immemor 
atavi praeceptorum, de regno cjecto et interempto, 
tyrannidem praesumpsit; sed non ei cessit Impune 
quod fecerat. Nam Justiniani imperatoris ultio in eo 
apparuit, et cum omui genere suo opibusque, quibus 
more pr:edonis incubabat, Constantinopolim «dclatus 
per virum gloriosissimum Belisarium , magietrum 
militum orientalem et consulem ordinarium atque 
trietum, magnum in eirco populo spectaculum 
uit; seramque sui poenitudinem, cum se videret de 
fastigio regali dejectum, privatze vite, eui noluit fa- 
mulari, redactus occubuit. Sic Africa, qux in divi- 
sione orbis terrarum tertia pars mundi describitur, 
c. niesimo fere anno Wandalico jugo erepta, in li- 
bertatem revocata est regni Romani; et quam du- 
dum ignavis dominis, ducibus infidelibus, a reipu- 
blice Romanz ad gentilis manus abstulerat, 
solerti domino et fldeli duetore tunc revocata, hodie- 
que congaudet. Quamvis et post hxc aljquantum 
intestino przlio Maurorumque infidelitate attritam 
86 lamentaverit, tamen triumphus Justiniani impe- 
ratoris a Deo sibi donatus, quod inchoaverat ad finem 
perduzit. Sed nobis quid opus est unde res 

non exigit dicere? Ad propos tum redeamus. V.lia 
3iqnidem rex Gothorum adeo cum suis in Wandalos 
&rviebat, ut voluisset eos etiam iu Africa persequi, 
sisi eum easus qui dudum Alarico ad Africam ten- 


p? 


denii contigerat, revocasset. Nobilitatus namque C 


intra llispauias, incruentaque vietora potitus, To- 
losam revertitur; Romano imperio, fugatis hostibus, 
aliquan'as provincias, quod promiserat, derelin- 
quens, sibique adversa post longum valetudine su- 
perveniente, rebus humanis excessit, eo videlicet 
lempore quo Berimundus [al., Beremuth] Torismundo 
patre genitus, de quo in catalogo Amalorum fsmiliz 
superius diximus, cum filio Witiricho ab Ostrogo- 
this, qui adhue in Scythiize terra Hunnorum oppres- 
sionibus sub,acebant, ad Vesegotharum regnum 
nrgravit. Conscius enim erat virtutis et gencris 
nobilitatis : facilius sibi credens principatum a pa- 
rentibus deferri, quem lixredem regum constabat 
esse multorum. Q is namque de Amalo dubitaret, 
81 vacasset eligere? Sed nec ipse adeo voluit quis 
esset osteudere. Et illi jam post mortem Vali:: Theo- 
dericum οἱ dedere successorem; ad quem veniens 
Berimund, animi pondere, quo valebat, eximiam 
generis sui amplitudinem commoda taciturnitate 
suppressit, sciens regnantibus semper de regali stirpe 
enitos esse suspectos. Passus est ergo ignorari, ne 
aceret. ordinanda confundi. Susceptusque est cum 
filio suo a rege Theoderico honorifice nimis, adeo ut 
nec consilio «uo expertem, nec convivio faceret alie- 
nun, non tantum pro geueris nobilitate, quam igno- 
rabat, sed. pro animi fortitudine,et robore geutis, 
quam nou poterat occultare. 


CAPUT XXXIV. 


Theodericus. quintus. V cscgotharum rex. In hunc lo- 
mani cum auxiliaribus [lunnis rupta pace exercitum 
ducunt, Feedera firimantur. Atila. pacatur. ltem de 
Attile aula. 


Defuncto Valio, ut superius quod diximus repeta- 
mus, qui parum fuerat fclix Gallis, prosperrimus 
feliciorque Theodericus suceessit it reguo.: homo 
Snuua moderatione composiuis, animi corporisque 


dosio et Fes'o consulibus, pace rupta, Homani lHun- 
nis auxiliaribus secum junctis, in G.llias arma 
moverunt. Turbaverat oamque eos Gothorum faede- 
ratorum manus, qux cum Caina comite Constanti- 
nopolim se fed.rasset [al. , efferasset]. Aetius ergo 
patricius tune pr:eerat militibus, foriissimorum Μα- 
siorum stirpe progenitus, in Dorostena civitate, a 
patre Gaudentio, labores bellicos tolerans, reipubli- 
eem Romanz singulariter natus , qui superbiam Sue- 
vorum Francorumque larbariem immessis csdibus 
servire Romano imperio coegissel. !lunnis qnoque 
auxiliariis Litorio ductaute, contra Gothos Romanus 
exercitus movit procinctum; diuque ex utraque 
parte acie ordina:a, cum utrique fortes, et. neuter 
fi:mior esset, datis dextris, in pristinam concordiam 
redierunt; feedereque firmato, ab alteru:ro fida paee 
peracta, recessit uterque. Qua pacatur Attila Hun- 
norum omnium dominus, el pene t!:0otiu« Seythiz 
entium solus in mundo regnator, qui erat famosa 
inter omnes gentes claritate mirabilis. Ad quem in 
legationem remissus a Theodo i: juniore Priscus, 
tali voce inter alia refert. ' 

Ingentia siquidem flumina, id est, Tysiam,. Tibi- 
siamque, et Driccam trauseuntes, venimus in locum 
illum ubi dudum Vidicula [al., Vidogoia], Go!horun 
fortissimus, Sarmatum dolo occubuit. indeque non 
longe ad vicum in quo rex Attila morabatur acces- 
simus : vicum, inquam, ad inst»r civitatis amplissi- 
mae, in quo lignea moenia ex tabulis nitentibus fa- 
bricata reperimus, quarum compago ita solidum 
menti: batur, ut vix ab intente posset junctura tabu- 
larum compreuendi. Videres triclinia. amhitu pro- 
᾿ἰχὶ γα distenta, porticusque in omni decore dispo- 
sitas. Área vero cur'is iugenti ambitu cingebatur, ut 
amplitudo ipsa regiam aulam ostenderet. Ike sedes 
erant Atüle regis barbariam tot:m tenentis : baec 
captis civitatibus habitacula pra pouebat. 


4132 CAPUT XXXV. 


De Auile regis Hunnorum patsze, fratribus , deque 

ipsius statura, [orma , ei moribus. liem de gladio 

arlis, quem ipse usurpacit. Locus insignis e Prisco 
historico. 

I natnque Attila patre genitus Mundzucco, cujus 
fuere germani Octar et toas, qui ante Attilam regnum 
Hunnorum tenuisse narrantur, quamvis non omnino 
cunctorum. Eorum ipse post obitum, cum Beta [a/., 
bled. Prosper, Budam] germauo tlunnorum successit 
in regnum; et ut ante expeditioni quam parabat, par 
foret, augmentum virium parricidio quarit, tendens 
ad di-crimen omnium nece suorum. Sed librante 
jus'itia detestabili remedio crescens, deformes exitus 
Sua crudelitatis iuvenit. Bleta [al., Buda] enim fratre 
fraudibus perempto , qui mayne parti regnabat 
llunuorum, universum sibi populum subjugavit , 
alisrumque gentium quas tunc iu ditione tenebat, 
numerositate collecta, primas uiundi gentes, Ronianos 


D Vesegothasque subdere peroptaliat. Cujus exercitus 


quingentorum millium esse numerus ferebatur. Vir in 
concussiouem [Δ᾽ νυ... confusionem] gentis nalus in 
muudo, terrarum omuium metus : qui nescio qua 
sorte terrebat cuncta, formidabili de se opinione 
vulgata. Erat namque superbus incessu, huc atque 
illuc circumferens oculus , ut. elati. potestia. ipso 
quoque motu corporis appareret. Bellorue quidem 
awator, sed ipse manu temperans, consilio validis- 
$mus , supplicantibus exorabilis , propitius ia. fide 
$eimel reeeptis. Forma brevis, la:o pectore, capite 
g'andiori, minutis oculis, rarus ba: ba, canis aspersus, 
Sito 1250, teter colore, originis suz signa restituens, 
Qui quamvis liujus esset. naturae ut seiuper magna 
confideret, addebat ei tamen confidentiam gladius 
Martis inventus, sacer apud Scytliarum reges semper 
habitus. Quem Priseus historicus tli rcfert occasione 
detectum. Cum pastor, inquiens, quidóm gregis unam 
buculam conspiceret claudicantea , uec causam ἃ nt 


- 





197] 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1378 


vnlueris inveniret, sollicitus vestigia cruoris [ηβ6ηιἷ- Α qui quatuor filiis domi dimissis, id est Friderico, et 


tir, tandemque venit ad gladium, quem depascens 
herbas bueula incaute calcaverat; effossumque pro- 
tinus ad Atiilam defert. Quo ille munere gratulatus, 
ut erat magnanimus, arbitratur se totius mundi 
principem coustitutum, et per Martis gladium pote- 
$iatein sibi concessam esse bellorum. 


CAPUT XXXVI. 


Attila, suapte matura ad vastandum orbem paretus, a 
Giserico Wandalorum rege multis muneribus αὐ id 
instigatur. 1s omni ratione discordiam inter Romanos 
εἰ Gothos serere conatur; sed. (rustra. Epistola Va- 
lentiniani imp. ad Vesegothas eorumque responsum. 


llujus ergo mentem ad vastationem orbis paratam 
comperiens Gizericus rex Wandalorum, quem pauto 
ante m«moravimus, multis muneribus ad Vesegotha- 
rum bella pricipitat : metuens ne Theodericus 
Vesegetharum rex filix ulcisceret εν injuriam , qua 


Hunerico Gizerici filio juncta, prius quidem tauito B 


conjugio l:xtaretur; sed postea, ut erat ille et in sua 
pignora truculentus, ob suspicionem tantuminodo 
veneni ab va parat, eam n^ríibus abscissis, trunca- 
tisque auribus spolisns decore naturali, patri suo ad 
Gallias vemiserat ; ut turpe funus miseranda semper 
offerret, et crudelitas, qua etiam moverentur externi, 
vindictam | patris efficacius impetraret, Attila. igitur 
dudum be!la concepta Gizerici redemptioue partu- 
riens, legatos in lta!tiam ad Valentinianum principem 
misit, serenus Gothorum ltomanorumque discordiam; 
ut quos przlio non poterat coucutere, odiis internis 
elid-eret; asserens se reipublice cjus amicitias in 
nullo violare, sed coutra Theodericum Vesegotharum 
regem 8i»i esse certamen, unde eum excipi libenier 
optaret, Caetera. epistole usitatis salutationum blan- 
dunentis oppleverat, studens fidem adhibere menia- 
cio. Par. etiam modo ad rege: Vesegotharum Theo- 
dericum dirigit scriptum, hortans ut à lteimauorum 
societate di-cederet, recoleietque praelia que paulo 
ante contra eum fuerant concitata sab nimia ferinate. 
Homo subtilis, antequam bella gereret, arte pugna- 
bat. Tunc Valentin anus imperator ad Vesegothas 
eorumque regem T heodericum in his verbis legati.- 
nein. direxit. 

« Prudentisx ve:trzP est, fortissime gentium, adver- 
eu. Urvis [a/., orbis] conspirare tyranuum, qui optat 
mundi generale habere «ervitium, qui causas przelii 
non requirit, sed qu.d.ui-| commiserit boc puta! 6556 
legitimum. Ambitum suum brachio metitur, superbia 
licentiaw δι δὶ; qui jus fasque contemnens, liostem 
£e exhibet. naturae cunctorum, Etenim meretur. hic 
odium qui in commune omnium se approbat inimi- 
cum, Recordamini, quaso, quod certe non. potest 
oblivisci. Ab ! unnis casus est fusus; sed quod gra- 
viter agit, insidiis agit appetirum. Unde, ut de nobis 
ticeamus , potestis h»nc. inulti. ferre superbiam? 
AÁrmoruni potentes faveie propriis doloribus, et com- 
munes jungite mauus. Auxiliainini etiam reipublicae 
cujus membrum teneris. Quam sit autem nobis ex- 
petenda vel amplexanda societas, hostes interrogate 
consilia. » 

His et similibus legati Valentinia-i regem permo- 
veré Theodericum. Quibus ille respondit: « ilabetis, 
inquit, Romani, desiderium vestrum ; fecistis Attilam 
el nobis hostem. Sequimur illum quocunque voca- 
vetit; et quamvis iufletur de diversis superlharum 
gentium victoriis, norunt tamen Go:hi confligere cum 
superbis, Nu!lum bellum dixerim grave, nisi quod 
causa debilitat : quando uil triste pavet, cui majestas 
arriserit. » Accianant responso comites dueis, Itum 
sequitur vulgus. Fit ownibus ainbitus puguae, hostes 
am Hunni desiderantur. Producitur itaque ἃ rege 

heoderico Vesegotharum iinnumerabilis multitudo ; 


* Leuga verhum Gallorum est, et mere Francicum, 
ut constat ex D. Ilieronymo in Joclem, Paulo Dia- 
couo lib, v, Amm. Marcell. lib. xv, pig. 68, et 


Turico, Rotemero,. et Himmerit, secum tantum 
Thorismund et Theodericum majores natu participes 
laboris assumit. Felix proeinetus, auxilian'ium suave 
collegium habere , et solatia illorum quos [al., qui- 
bus] delectat ipsa etiam simul subire discrimina. A 
parte vero lh'omanorum tanta patricii Aetii providen- 
tia fuit, cui tunc innitebatur respubliea lesperiz 
plage, ut undique bellatoribus congregatis, adversus fe- 
rocem e:áufinitam multitudinem non impar occurreret. 
His 415 enim ad!uere auxiliares Franci, Sarmatz, 
Armoritiani, Litiani, Burgundiones, Saxones, Ripa- 
rioli, Ibriones, quondam milites Romani, tunc vero 
jim in numero auxiliariorum exquisiti, alisque 
nonnull:e Celticzee vel Germanic: nationes. Conve- 
nitur itaque in campos Catalaunicos, qui et Mauricii 
nomrantur, 100 1eugas *, ut Galli voeant, in lengum 
teuentes, et 70 in latum. Leuga autem Gallica mille 
et quingentorum possuum quantitate metitur. Fit 
ergo area innumerabilium populorum pars illa terra- 
rum. Conferuntur acies utrzque fortissime ;. nihil 
$ubreptionibus agitur, sed aperto Marte certatur. 
Quse potest digna causa tantorum motibus invenirit 
aut quod odium in se cunctos animavit armari ἢ Pro- 
batum est humanum genus regibus virere, quando 
unius mentis insano impetu strages sit facta populo- 
rum; et arbitrio superbi regis momento dejicitur 
quod tot szculis natura progenuit. 


CAPUT XXXVH. 


De iis rebus qug in ipsorum bellorum motibus , 
priusquam prelium inter ltomanos et Hunnos com- 
mitteretur, acciderunt. 


Sed antequ:m pugnas ipsius ordinem referamus, 
necessarium videretur edicere que in ipsis bellorum 
motibus accidere : quia sicut famosum przliuim , iia 
multiplex atque perplexum. Sangibanus namque rex 
Alauorum metu futuroraim perterritus, Attilze se tra- 


C dere pol'icetur, et Aurelianam civitatem Gallis, ubi 


tunc consistebat, in ejus jura transducere. Quod ubi 
Theodericus et Aetius agnovere, magnis aggeribus 
eamdem urbem ante adventum Attilze destruunt, 8us- 
peciumque custodiunt Sang'banum , et inter suos 
auxiliares med:um statuunt cum propria gente. Igitur 
Auila rex Hunnorum tali perculsus eventu, diffidens 
suis copiis, metuens inire conflietum, intusque fugam 
revolvens ip-o funere tristiorem, statuit per aru- 
spices (utura inquirere. Qui moresolito nunc pecorum 
fibras, nunc quasdam venas in abrasis ossibus in- 
tuentes , Hunnis infausta denuntiant.'lloc tamen 
quautulum praedixere solatii, quod summus hostun 
ductor de parte adversa occumberet, relictaque vic- 
toria, sua morte triumphum fedaret. Cumque Attila 
necem Aelii, quud ejus motibus obviabat, vel cum 
sua perditione duceret. expetendam , tali priesagio 
sollicitus, ut erat consiliorum in rebus bellicis exqui- 
sitor, circa nonam dici horam przlium sub trepida- 
tione committit, ut si non secus cederet, noz Immi- 
nens »ubveniret. Conveunere partes, ut diximus, in 
campos Catalaunicos. 


CAPUT XXVIII. 


Positio leci quo. in Catalaunicis campis predium inter 
Romanos et Hunnos est. commissum, el descriptio 
utriusque aciei. 

Erat autem positio loci declivi turaore in modum 
collis excrescens. Quem uterque cupiens exercitus 
obtinere, quia loci opportunitas non parvum benefi- 
cium conferret , dextri partem llunni cum suis, 
sinistram ftomani et Vesegotliae cum auaxiliariis «c- 
cuparunt. Relictoquede cacuminis ejus jugocertamine, 
dextrum coruu cuin Vesegothis Theodericus tenebat, 


lib. xvi, pag. 91; ex legibus Bajomar, et Rutel o 
lib. 4 [tiner.; ut enim ltomani milKRaribus , sic Galli 
leugis uictiri soliti s'ust. JunET. 


1279 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 


1280 


sinistrum Aetius cum Romanis, collocantes in medio A nostris tot szeculis clausum ac secretum ? Quis adhuc 


Sangibanum, quem superius retulimus przfuisse 
Alanis, providentes cautione militari, ut eum , de 
cujus animo misus prasumebant, fidelium turba 
concluderent, Facile namque assumit pugnandi ne- 
cessitatlem , cui fugiendi imponitur difficultas, E di- 
verso vero fuit Hunnorum acies ordinata, ut in medio 
Attila cum suis fortissimis locaretur, sibi potius rex 
hac ordinatione prospiciens; quatenus inter gentis 
80:e robur positus, 3b imminenti periculo redderetur 
exceptus. Cornua vero ejus multiplices populi et di- 
ver&: nationes quas ditioni sux subdiderat, ambie- 
bant. Inter quos Ostrogotharum praeminebat exerci- 
1us, Walamire, et Theodemire, et Widemire germanis 
ductantibus, ipso etiam rege cui tunc serviebant no- 
bilioribus, quia Amaloruim generis eos potentia il- 
lustrabat; eratque et Gepidarum agmine innumerabi- 
li rex ille f^rtissimus et famosissimus Ardaricus, qui 
ob nimiam suam fidelitatem erga Attilam ejus consiliis 
Intererat, Nam perpendens Attila sagacitatem suam, 
eum et Walamirem Ostrogotharum regem super cse- 
teros regulos dilig-bat. Erat namque Walamir secreti 
tenax, blandus alloquio, doli ignarus. Ardarich lide 
el consilio, ut diximus, clarus. Quibus non immerito 
contra parentes Vesegothas debuit credere pugnato- 
ribus [Niv., pugnaturus]. Reliqua autem, 81 dici fas 
est, turba regum diversarumque nationum ductores, 
ac si satellites, nutibus Attil:e attendebant, et ubi 
oculo annuisset, absque aliqua murtouratione cum 
ümore et tremore unusquisque astabat, aut certe 
quod jus:us fuerat exsequebatur. Sed so!us Aiila 
rex omnium regum , super omues el pro omnibus 
sollicitus erat. Fit ergo de loci quem diximus ojmpor- 
tunitate certamen. Attila suos dirigit, qui cacumen 
monüs ipvaderent ; sed a Thorismundo et Aetio pr:e- 
vetus est, qui eluctati coliis excelsa ut. conscende- 
rent, superiores effecti sunt, veuientesque llunnos 
Inonte benelicio facile turbaveie. 


CAPUT XXXIX. s 


Atiile oratio ad Hunnos qua eos ad prelium. adversus 
fiomanos ineundum exhortatur. 


Tunc Attila, cum videret exercitum. causa prace- 
dente tui batum, eum tali ex tempore credit alloquio 
confirmandum. « Post victorias /&]1 αὶ tontarum gen- 
tiutn, post orbem si. consistatis edomitum , ineplum 


B 


inermibus cedere faciebat armatos? Faciem Hunno- 
rum non poterit ferre adun:ta collectio. Non fallor 
eventu, hic campus est quem nobis tot prospera pro- 
miserant, Primus in hostes tela conjiciam. Si quis 
potuerit Attila pugnante otium ferre, sepultus est, » 
[lis verbis accensi, in pugaam cuncti przcipitantur. 


CAPUT XL. , 


Suceessus prelii commissi inter ftomanos et Vesegothas 


adversus Hunnos. Theoderici regis mors. Atilu se 
plaustris valla. 


Et quamvis haberent res ipse formidinem, prss- 
sentia lamen regis cuuctationem hzrentibus aufere- 
hat. Manu ( forte legendum Manus) manibus congre- 
diuntur; bellum atrox, multiplex, immane, pertinax, 
cui simile nulla usquam narrat antiquitas : ubi talia 
gesta referuntur, ut nihil esset quod in vita sua con- 
Spicere potuisset egregius qui linjus miraculi privare- 
tur aspectu. Nam si senioribus credere fas est, rivu- 
lus memorati campi humili ripa prolabens, perem- 
piorum vulneribus sanguine multo provectus, non 
3uetus imbribus , ut solebat, sed liquore concitatus 
insolito, torrens factus est cruoris augmento. Et quos 
illie coegit in aridam sitim vulnus inflictum, fluenta 
mixta clade traxerunt : ita constricti sorte miserabili 
sordebant, potantes sanguinem quern fudere sauciati. 
flic Theoderivus rex, dui adhorta.s discurreret 
exercitum , equo depulsus , ped.busque suorum con- 
culcatus, vitam matura senectute conclusit. Alii vero 
dicunt eum interfectum telo Andagis de psrte Ostro- 
gotliarum, qui tunc Attilanum sequebantur regimen. 
Huc fuit duod Atüle prosag o aruspices prius dixe- 
rant, quanquam ille de Aetio suspicaretur. Tunc 
Vesegothze dividenties se ab Alanis, invadunt IHlun. 
norum catervas, et pene Attila trucidassent, uisi 
prius providus fugisset, et se suosque illico intra 
septa castrorum , quz plaustris vallata habebat , re- 
clusisset. Quamvis fragile munimentum ,. timen 


(C qussierunt subsidium vit», quibus paulo ante nullus 


jndicaverim tanquam iguaros rei verbis acuere. Quze- - 


rat loc aut novus. ductor, aut inexpe:tus exerc.tus. 
Nec mihi fss e.t aliquid vulgare dicere, nec vos 
oportet audire, Quid autem aliud vos qu:m b-llare 
consueti? Aut. quid ferti suavius quam vindi. tain 
m «nu querere? Magnum munus a natura, a imum 
ultiene satiare. Aggrediamur ergo hostem alacres : 
audaciores sunt semper qui ipferunt bellum. Aduna- 
tas despicite dissouas gentes. Indicium pavoris 'est 
societate defeadi, Ep anie. impetum terroribus jam 
feruntur, excelsa quxrunt, tumulos capiunt, et 8. Γᾶ 
ponnitudine m campis munitiones efllagitant. Nota 
nobis sunt quam sint levia Romanorum aria; primo 
etiam non dico vulnere, sed ipso pulvere gravantur. 
Duin inordinate coeunt, et acies testudinennque con 
nectunt, vos confligite prstantibus animis, ut sole- 
Us, despiciente-que eorum acies, Alauos invadite, 
in Vesegothas incumbite. Inde nobis est citam victo- 
riam quaerere, nnde se continet. bellum.  Abscis.-a 
[forte abscissis] autem nervis mox membra relabun- 
Qur, nec potest stare corpus cui ossa subtraxeris. 
Consurgant anumi, furor solitus intumescat. Nunc 
consilia, Hunni, nunc arma deyromite; aut vulnc- 
Talus quis advers»rii mortem deposcat, aut. illaesus 
hostium clade gatietur. Vieturos nulla tela conve- 
nient , morituros ét in oio fata precipitant. Postre- 
mo cur fortuna Hunnos tot gentium vietores assere- 
Tel, nisi ad certaminis liujus gaudia. przeparasset ? 
Quis dcnique Mzotidarumr iter. aperiret, majoribus 


poterat muralis agger obsistere. Thorismund auem 
regis Theoderici filius, qui cum Aetio collem antci- 
paus, hostes de superiuri loco proturbaverat, credens 
se ad agmiua propria perven re, nocte caca ad bo- 
slium carpenta ignarus incurrit. Quem fortiter dimi- 
cantem quidam capite vulnerato equo dejecit, suo- 
rumque providentia liberatus, a pradiandi intentione 
desiit. Aetius vero similiter noctis coufusiune divisus, 
cum iuter bostes medios vagaretur, trepidus he quid 
incidisset adversi Gothis, inquirens , tandemque ad 
S0Ccia casa perven:xens, reliquum noctis scutorum 
defensione transegit. Postera die luee orta, cum 


- eadaveribus plenos campos aspicereut , nec audere 


Hunuos erumpere, suam arbitrantur esse vicloriam, 
scienLesque Attilutn non nisi magna clade confusum, 
bello confugisse. Uum tamen nil ageret vel pro- 
stratus abjectuim, sed strepens armis tubis canebat , 
incussionemque minabatur : velut leo venabulis pres- 
sus, speluncas aditus obambulans , nec audet. insur- 
gere, nec desiuit (remitibus viciua terrere : sic belli- 
cosissimus rex ictores suos turbabat inclusus. 
Conveniunt itaque Goihi Itomanique, et quid agerent 
de superato Atuila deliberant. Placet euin obsidione 
fatigari, qui annona? copiam non babebat, quaudo 
ab ipsius sagitiariis intra septa castiorum locatis, 
crebris ictibus arceretur acce-sus. Fertur autem. de- 
$peratis in rebus przdictum regem adbuc et ia 
supremo maguaniwem , equinis sellis construxisse 
pyram, seseque, si adversarii irrumperent, flammis 
injicere voluisse, ne aut aliquis ejus vulnere lzta- 
reiur, aut iu potestateu tantorum liostium gentium 
duininus perveniret ^. 


CAPUT XLI. 
T horismund Theoderico regi patri suo exsequias parat. 


? Forte legendum, aut ia potestatem hostium, tantaru:n gentium dominus, etc. 





1281 


JORNANDIS DE GOTIIORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


et consilio Aetii patricii , qui Hunnis. funditus inte- A dum utrum so'veret ca-tra, an adbuc moraretur de- 


remp'is, male a Gothis metuebat , imperio Homano 
se recipit, e! patri succedit, Fran i et Gepide mutua 
clade »e atterunt. Numerus cesorum in prelio inter 
Romanos et Attilam, 


Verum inter has obsidionum moras. Vescgotbae 
regem, fiii patrem, requirunt , admirantes ejus 
absentiam, dum lelicitas. fuerit subsecuta. Cumque 
diutius exploratum , ut viris fortibus mos est , inter 
densissima cadavera reperisseut , cantibus honora- 
tum , inimicis spectantibus abstulerunt. Videres 
Gothorum globos dissonis vocibus confragosos, adhuc 
int-r bella furentia funeri reddidisse culturam. Fun- 
debantur lacryma , sed qua viris fortibus impeni 
solent ; ncstra mois erat, Sed IHunuo te:te gloriosa, 
unde hostium putaretur inclinata fore superbia, 
quando tanti regis efferre cadaver cum suis insign bus 
inspiciebant. At Gothi Theoderico adhuc justa sol- 
ventes, armis insonantibus regiat deferunt mjesta- 
tem 4416, fortissimusque Thoris.: uud bene gloriosus, 
ad mares charissimi patris, ut decebat filiuin, exse- 
quias e-t prosecutus. Quod postquam peractum est, 
orbiiatis dolore commotus, et virtutis impetu, qua 
valebat, dum inter reliquias Hunnorum morte pa- 
tris vindicare contendit, Aetium patricium, ac si 
seviorem prudentiaque maturum, de hac parte con- 
suluit quid sibi esset i» tempore fa-iendum. llle vero 
imetuens ne, llunnis funditus interemplis, a Go:his 
lReomanorum premeretur imperium , praet:et hae sua- 
sione consilium, ut ad sedes proprias remearet , 
regnumque quod pater rel queret arriperet : ne per- 
maui ejus , opibus sumptis paternis, Vesegotharüm 
regnum pervaderent, graviterque deline cum suis, 
et quod peius est, miserabilitet pugnaret. Quo re- 
8:0nso non ambigue, ut datum est, &ed prio sua 

tíus utili ate scscepto, relictis Hunnis, redit ad 
alias. Sic humona /(ragilitas, dum. su:picionibus 
eccurrit, magna rerum agendarum Occasion: inter- 
eipitur, In. koc. enim. famosissimo et. lortissituiarim 
pentium bello ab utris;ue partibus 162 | Al. , 100} 
miliia 6. 8 referuntur, exceptis 92. mill.bus Gepi- 
darum et Fiaucorum , qui ante con;ressionem pu- 
blicam noc sibi occurrentes , mutuis conci ere 
vulneribus , Franci- jo Romanorum, Gep dis. pro 
Hunnorum parte pugnantibus. Attila igitur discessione 
eognita Gotiorum, quod de inurdinatis [ AL, inopi- 
và:;is ] eol igi solet, et inimicorum magis ze Linans 
dolum , diutius se i tra castra. continuit. Sed ubi 
hostium absentia sunt longa silentia consecuta , 
erigitur mens ad victoriam, gaudia prasumuvtur, 
atque. potentis regis animus in antiqua fata. rever- 
titur, "Lhor.smund ergo patre imorwuo, iu. campis 
$:alim Catalaunicis, ubi et pugnaverat , regia ma- 
jestate subv: ctus, Tolosam ingreditur. tic licet fra- 
irum et foriium turba gauderet, ipse tamen sie. sua 
imtia moderatus est, ut nullius reperiret de regni 
successione certawen. 


CAPUT ΧΕ. 


Auila de Vesegotharum reccssu a Romanis certior [ὁ- 
ctus, ad oppressionem BHominorum omnibus viribus 
se con[e t. Aquilei. m , Midiolanum, Ticinum va- 
&tat, Leo papx ad eum accidit, et paeem Ltalife certis 
conditionibus impetrat. Attila ad. suas. sedes ultra 
Danu wm rem at. 


AtWila vero. nacta. occasione de recessu Vesego- 
thiariip , et quod sape optaverat, cernens. hostium 
solutionem per partes, mox jaw securus ad oppres- 
sionem Romanorum movit procinctum , primaque 
aggressione Aquileiensem obsedit civitatem, quie est 
metropolis Venetiarum , in mucrone vel lingua 
Adriaiici posita sinus. Cujus ab oriente muros Na- 
lissa asmuis fluens, ἃ monte Picis elambit ; ibique 
cuui ὦ inultoque tempore obsidens nihil. peuitus 
ἤν fortissimi- iutrinsecus Romnnorum mi- 
ibus resistentibus, exercitu jam murtnurante et 
discedere cupiente, Attila dcambulans circa muros, 


B 


liberat , animadvertit candidas aves, id est ciconias, 
qua in fastigio domorum nidificant, de civitate 
fetus suos trahere, atque con:ra morem per rura 
forinsecus comportare. t nt hoc, sicut erat saga- 
cissimus inquisitor , perseusit [npo praseusit], ad 
suos inquil : « Respicite aves futurarum rerum pro- 
vidas perituram relinquere civitatem , casurasque 
arces periculo. imminente deserere, Non hoc va- 
cuum, non hoc eredatur. incertum ; rebus przsciis 
consuetudinem mutat veutara formido. » Quid plura? 
Animus suorum rursus ad oppugnandum Aqnileiam 
inflammatur. Qui, machinis coustructis, omnibusque 
tormentorum gene ibus adhibitis, nec mora inva- 
dunt civitatem, spoliant, dividunt, vastantque cru- 
deli'er, ita ut vix ejus vestig:a, ut apparcant , reli- 
querint. Exhinc jam audaciores, et necduin Hona- 
norum sanguine saLati, per reliquas Venetum civi- 
tates llunni bacchabantur. Mediolanum quoque Li- 
gurie metropolim , οἱ quondam reg:am urbem pari 
tenure devastant; nec uon et Ticinum. :quali sorte 
dejiciunt, vicinaque loca szvievtes a!lidunt, demo- 
liunturque pene totam Italiam. Cumque ad. [tomain 
animus fuisset ejus attentus. accedere, sui eue , ut 
Priscus refert historicus, removere, non Urbi, cui 
iuimici erant, consulentes; sed Alarici quondam 
Vesegotharum regis objicientes exemplum , veriti 
regis sui fortunam, quia ille post fractam Romam 
diu non supervixerat, sed. protieus rebus excessit 
humanis. lgiiur dum ejus 3nimus ancipiti negatio 
inter ire et non ire fluctuaret , secumque delibcrans 
tardaret, placita ei legatio a f'oima advenit. Nat Leo 
p.a per se ad eum accedit in Acroventu Mambojeio 
|6l.. in agro Venetum Ambuleio], ubi Mincius 
amnis commeantium [req.entatione transitur." Qui 
mox deposito exercitus furore , et rediens qua vene- 
rat, id est ultra Danubium, promissa pace discessit ; 
illud pra omnibus denuntians, atque in'erminando 
discerneus , graviora se in [taliam illaturum , nisi ad 
se ll'onoriáàm Valentiniani principis geruanam, (filiam 
l'lacidiz: August:e , cum portione sibi regalium opum 
debita mitteret. Ferebatur euim quia hiec. Llonoria , 
dum propter aul: decus ac casti atem teneretur nutu 
Iratri» iuclusa , clandestino eunucho misso , Atl 
invitasset , ut contra fratris. potentiam ejus patro- 
ciniis uteretur ; prorsus judiguum facinus , ut licen- 
uam Jibidinis !alo publico compararet. 


CAPUT XLIII. 


Attila in. Alunos trans. Ligerim  considentes movet, 
A Thorismundo rege Vesegotharum conserto prelie 
in suas sedes (ugere compeltitur. T horismundi cades, 


Reversus itaque Attila in sedes suas, ct quasi otii 
pornitens , graviterque f«reus ἃ bello co:sare, ad 
Urientis principem Marcianum 1cgatos dirigit, pro- 
vinciarum testaus vastationem , quod sibi promissa 
a Theodosio quondam imperatore minime persot- 
veret , et inhumanior solito suis hostibus appare: et, 


D iic tamen agens, ut erat versutus οἱ callidus , alibi 


minatus, alibi arma sua comnov.t, et quod re-tabat 
indignationi, faciem in Vesegothas retorsit. S d non 
eun quem de Romanis reportavit eventum! : uam 
per dissimiles anterior.bus vios recurrens, Alanorum 
pirtem tans flumen Ligeris considentem statuit sua 
redigere ditioni; quatenus mutata per ipsos belli 
facie 1 V werribilior emineiet. Igitur ab Dacia et Pan- 
uonia provinciis, in quibus tune [Iunni cain diversis 
subditis nationibus insidebant , egredieus Attila , in 
Alanos movit procinetum. Sed Tl..rismund rex Ve- 
segotharum fraudem Altule non imnpari subtilitate 
per:entiens, δά Alanos toia subtilitate ( Niv. , ve- 
locitate | prius advenit; ibique superveuientis jam 
Αἰ motibus praparatus occurrit, consertoque 
pralio , pene »imili eum tenore ut prius in campis 
Catalaunicis, à spe removit vicloriz , fugatunique ἃ 
partibus sois siue triumpho reimittens, in sedes pro- 
prias fugere cempulit. Sic Attila famosus, et inul 


1385 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX, 


128. 


tarum victoriarum dominus , dum querit famam A tuerent flexus pietate concessit. ()ynod et fsctan est, 


perditoris abjicere , et quod prius a Vesegothis 
pertulerat abolere, geminatatn sustinuit, ingloriusque 
recessit. Thorismund vero , repulsis ab Alanis Hun- 
norum catervis, sne aliqua. suorum l:sione Tolo- 
sam migravit, suorumque quieta pace composita , 
tertio anuo regni sui z:egrotans, dum sanguinem tollit 
de vena, ab Ascaleruo [al., Ascabhamo)| cliente ini- 
micos nunUan!e, armis subtraetis, peremptus est. 
Una tamen mauu, quam lil:eram babebat, scabellum 
tenens , sanguinis sui existit ultor, aliguantos insi- 
diantes sibi exstinguens. 


CAPUT XLIV. 


Theodericus Thorismundi frater rex Vesegotharum Πὶ- 
ciarium Suevorum regem, qui Hispaniam invaserat, 
bello superat. Achiulphum clientem Suevis praeficit. 
Is tyrannidem affecjgns cupit? plectitur. Suevi per- 
missu Theoderici Remismundum sibi regem eligunt. 

. Theoderici regis mors. 


Post cojus decessum, Theodericus germanus ejus 
Vesegotharum in regoo succedens, mox Riciarium 
Suevorum regew cognatum suum reperit inimicum. 
Hic item Riciarius affinitatem Theoderici przesumens, 
universam pene Hispaniam sibi credidit occupan- 
dam, judicans opportunum tempus subreptionis in- 
composita initia tentare regnantis. Quibus ante Gal- 
licia et Lusitania sedes fucre, qux in dextro latere 
llispaniss per ripam Oceani porriguntur, habentes ab 
oriente Austrogoniam, ab occidente in promontorio 
sacrum Scipionis ltomani ducis monumentum, a 
septentrione Oceanum, a meridie Lusitaniam et flu- 
vium Tagum, qui areuis suis permiscens auri me- 
talla, trahit cum limi vilitate divitias. Exinde ergo 
exiens Riciarius rex Suevorum, nititur totam Hispa- 
niam occupare. Cui Theodericus cognatus suus, ut 
»rat moderaius, legatos mittens, pacilice dixit, ut 
non solum recederet a (nibus alienis, verum etiam 
nec tentaré presumeret, odium sibi tali ambiiione 
acquirens. llle vero animu pretumido ait : Si. hic 
murmuras, et me venire causaris : Tolosam, ubi tu 
sedes, veni:mn; ibi si vales, resiste. His auditis, 
agre tulit Theoderieus, compac.tusque cum ceteris 
gentibus, arma movit in Suevos, Burgundionum quo- 
que Gnudiacum, et Blilpericum reges auxiliares ha- 
bens, sibique devotos. Ventum est δὰ certamen 
juxta. flumen Urbium, quod inter Asturicam . Hibe- 
riamque prztermeat; consertoque pr:elio, Theode- 
ricus cum Vesegothis, qui ex just: parte pugnabat, 
victor efficitur, Suevorum genies pene cunctas usque 
ad internecionem prosternens. Quorum rex Riciarius 
relicta infecta viétoria, hostem fugiens, in navim 
conscendit, »dversaque procella Tyrrheni. ostii re- 
percu-sus, Vesegotbarum est mauibus redditus, mi- 
serabilem non differeus inorteu, cum. elementa mnu- 
taverit. Theodericus vero victor existens, subactis 
pepercit, nec ultra certamina &evire permisit, pr:e- 
none 5 Suevis, quos subjecerat, clientem Athiullum, 
Qui in brevi animu » ad przvaricationem ex Sue- 
vorum suasionibus commutans, neg'exit imperata 
conplere, poiius tyranuica elatione superbiens, cre- 
densque se ea viriute provinciam obtinere qua dudum 
. cum domino suo eam subjecissetl, ls siquidem erat 
Warnorum stirpe genitus, longe a Gotuici sanguinis 
nobilitate sejuictus ; idcirco nec libertati studeus, 
nec pairono (idem servans. Quo comperto, Theode- 
ricus mox contra eum, qui: um de regno pervaso 
dejicereut destinavit. Qui venienies, sine mora in 
primo eum certamine superantes, congruam factorum 
ejus ab eo exegerunt ultionem. Captus namque, et 
suorum solaiiu destitutus, capile plectitur ; sensitque 
tandem irawm, qui propitium dominum crediderat 
contemuendunr.. Tunc Suevi rectoris sui iuterituan 
coutuentes, Jocorum sacerdotes ad Theoder.cum su 
plices direxerunt. Quos ille pontificali reverentia 
suscipiens, non solum impunitatem Suevurum in- 
dulsit, sed et ut sibi de suo ganere principem consti- 


et Remismundum sibi Suevi regulum ordinaverunt. 
llis peractis, paceque cunctis munitis, tertiodecimo 
regni sui anno Theodericus occubuit. 


CAPUT XLV. 


Euricus Vesegotharum rex. Táeoderico succedit, Ro» 
manis imperatoribus aliis super alios casis. Gizeri- 
cus Wandalorum rex lialiam | invadit, Romam 
vastat. Euricus Gallias invadit, Brit^nes Homano- 
rum auziliarios profligat, Arvernam Ga!lie civitatem 
occupat. 


Cui frater Euricus percupida fesiinat:one succe- 
dens, szva suspicione pulsatus est. ^am dum hac 
circa Vesegotharum gentem et alia nonnulla. ge- 
runtur, Valentinianus imperator dolo Maximini oc- 
cisus est, et ipse Maximus tyrannico more regnum 
invasit. Quod audiens Gizericus rex Waudalorum, 
ab Africa armata classe in Italiam venit, Romainque 


B ingressus, cuncta devastat. Maximus vero fugiens, a 


quodam Urso milite Romano interemptus est. Post 
quem jussu Marciani imperatoris Orientalis, Majo- 
rianus Occidentale suscepit iinperium guhernandum. 
Sed et ipse non diu regnans, dum contra Alanos, 
qui Gallias infestabant, movisset procinctum, Der- 
tou juxta fluvium Ira cognomento occiditur. Cujus 
lecum Severus invasit, qui tertio anno imperii sui 
Roin: obiit. Quod cernens Leo imperator, qui in 
orientali regno Marciano successerat, Anthemium 
patricium suum. ordinans, Romz principem ordiua- 
vit. Qui veniens illico Ricimerem geuerum suum 
contra Alanos direxit, virum egregium, et peue tunc 
in Italia ad exercitum singularem. Qui multitudinem 
Alanorum et regem eorum Beurgum in primo statim 
ceriamine superatos, internecioni prostravit. Euricus 
ergo Vesegotbarum rex crebraim mutationem Rtoma- 
norum principum cernens, Gallias suo jure nisus est 
occupare. Quod comperiens Anthemius imperator, 

rotinus solatia Britonum postulavit. Quorum rex. 

iothimas cum duodecim millibus veniens, in Bitu- 
rigas [ul., Veturigas] civitatem Oceseno e navibus 
egressus, susceptus est. Ad quos rex Vesegotbarum 
Euricus innumerum ductans exercitum advenit, diu- 
que pugnans, Hiothimum Britonum regem, ante- 
quam Romani in ejus socictate conjungerentur, su- 
peravit. Qu: ampla parte exercitus amissa, cum quibus 
potuit fugiens, ad Burguudionui gentem vicinam, 
HRonianis in eo tempore federatam, 3d venit. Euricus 
vero rex Vesegotliarum Arvernam Galliz civitatem 
occupavit, Anthemio principe jam defuncto ; qui cum 
lticimere genero suo intestino bello s«viens, Rhoma- 
niam trivisset, ipseque a genero peremprus, regnum 
reliquit Olibrio. Quo tempore in Constantinopoli 
Aspar primus patriciorum et Gothorum genere cla- 
rus, cum Ardabure et Patriciolo fili 5, illo quidem 
olim patricio, lioc autem Caesare, geueroqu - Leovis 
principis appellato, spadonum ensibus in palatio vul- 
neratus interit, Et 4418 necdum Olibrio 8 meuse 
in regnum ingresso obeunte, Glycerius apud Ra- 
vennam plus praesumptione quam electione Cirsgar 
effectus est. Quei anno vix expleto, Nepos Marcel- 
lini quondam patricii sororis lilius, » regno d^j'ciens, 
in portu. Romano episcopum ordinavit. Ta«tas. va- 
rieiales imutationesque Euricis cernens, ut dixinius 
superius, Arvernan occupat c vitatem, ubi tune Ro- 
manorum dux praeerat Decius nobilissimus sevater, 
et dudum Aviti imjyeratori-, qui ad paucos dies re- 
gnuin invaserat, filius, Nau hic ante Olibrium paucos 
dies tenens imperium, ultro recessit Placentiam, ibi- 
que episcopus est ordinatus. liujus ergo filius Decius 
diu certans cum Vesegotlhis, uec valens antestare, 
relictà patria maximeque urbe Arvernate hosti, ad 
tutiora se loca collegit. Quod audiens Nepos inipe- 
rator, przcepit Deeio, reliciis Galliis, ad se venire, 
in locuin ejus Oreste magisiro militum ordinato. Qui 
Urestes suscepto exercitu, et contra hostes egrediens, 
a οι Ravenuam pervenit, ibique remoratus, Au- 











1385 


JORNANDIS DE GOTITORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


n vd νὴ a TERES: πὰ mf PER vtl n 


1286 


gustalum filium suum imperatorem efficit. Quo com- Α cadavera pendentium geminarent. Sed cum tali liber. 


perto, Nepos fugit in Dalmatias, ibique defecit pri- 
vatus regno. ubi jam Glvcerius dudum impera:or 
episcopatum S:lonitanum habebat, Augustulo vero ἃ 
patre Oreste in Ravenna imperatore ordinato. 


CAPUT XLVI. 


Odouacer Turcilingorum rez Italiam invadit et. sub- 
| j"gat. 2 


Non multum po:t Odouacer Turcilingorum rex, - 


habens secum Scy:os, Herulos diversarumque gen- 
tium auviliarios, Itali»m occupavit, et O:este inter- 
fecto, Augustulum filium ejus de regno pulsum, in 
I ucullano Campani:e castello exsilii pena damnavit, 
Sie quoque llesperium Romav:e. gentis. imperium, 
qnod «eptingentesinio nono Urbis conditze anuo pri- 
nis Augustorum Octavianus Augustus tenere copit, 
cum hoc Augustulo periit, anno decessorum przde- 
cessornmque regni quingentesimo vigesimo secundo, 
Cothornm dehinc regibus Romam ltaliamque tenen- 
tibus. [Interea Olouaeer rex. pentium omni [talia 
subjugata, ut terrorem. δ πὶ  Romavis | indicaret, 
mox init'o regni sui Brachilam comitem »pnd Ra- 
vennam occidit, regnoque suo confortato, pene per 
quatuordecim arnos ἢ que ad Theoderici prasen- 
tim, de quo in subsequentibus dicturi sumus, obti- 
fnit. Interim tamen ad. eum ordinem unde digressi 
$umus redeamus. 


CAPUT XLVII. 


Kuricus Vesegotharum rez. Arelatum; Massiliam οἱ 
Durqundiones subigit. Moritur. Alaricus Eurici fi- 
lius, nonus Vesegotharum rez. 


Euricus rex Vesecotharum Romani regni vacilla- 
tionem cernens, Arelatum et Massiliam propri sub- 
didit di ioni. Gezerices etenim Waudalorum rex suis 
ewm muneribus ad ista committerda illexi!, quatenus 
: ipse Leonis vel Zenonis insidias quas eontra eum di- 
rexerant, praxcaveret ; egitque ut Orientale imperium 
Ostrogotlize, llesperinm Vesegothz vastarent, u!. in 
wtraq-e repulil'ca. hostibus. decernentibus, ipse in 
Africa quietus regnaret, Quod Eu:icus. grato susci- 
piens animo, 10!as ITispan'as Galliasque sibi jam jure 
preprio tenens, simul qnoque et Burgundiones sub- 
egit, Arelateque degens, decimo nono anno regni sui 
vita privatus est. luic successit proprius filius Ala- 
ricus, qui nonus in numero ab 1llo Alarico m»gno 
regnum 23deptus est Vesegotharum, Nam pari te- 
uere, ut de Ávgunstulo superios diximus, et in Ala- 
ricis provenisse cogroscitur, in eis s:Ppe regna defi- 
ciunt a quorum nominibus inchoant. Quo interim nos 
praytermisso, sicul promisimus, omnem Gothorum 
texamus originem. Et quia dum utrzque centes tam 
Ostrogothze quam e'iam Vesegoth:ze in. uno es-ent, 
ut valui, majorum sequens dicta revolvi, divisosque 
Vesegethas ab Osirogotbis ad liquidum sum prose- 
cutus : necesse nolis est iterum ad antiquas eorum 
Scytbiess sedes redire, et Ostrogothsrum genealo- 
gi m actusque pari tenore exponere. 


CAPUT XLVIII. 


Ostrogothorum regum ob. Ermanarici regis decessione 
genealogia. usque ad Walamirum Thorismundi fi- 
lium, et Attile mortem. 


Ostrogothze Ermanarici regis sui decessione a Ve- 
seg-this divisi, Πα ον snhd:ti ditioni, in esdem 
patria remorat? sunt, Winithario t&men Amalo prin- 
epatus. sui insignia retinente, Qui avi Atiulfi virta- 
tem imitatus, qnamvis Ermanarici felicitate inferior, 
tamen moleste ferens Hunnorum imperio suhjacere, 
paululum se snbtrahebat ab illis, suamque dum ni- 
titur ostentare virtutem, in Antarum fines movit 
procinc*tum, eosque dum aggreditur, prima congres- 
&jone superatur; deinde fortiter egit, regemque 
eorum Box nomine cvm filiis suis, et 70 primatibus 
lu exemplo terroris cruci affixit, ut delititiis metum 


tate vix anni spatio imperasset, non est passus Ba- 
lamber [supra Balawir] rex Hunnorum, sed ascito ad 
se Sigismundo [al., aceersito ad se Gesismundo]Huni-. 
mundi Magni lilio, qui juramenti sui et fldei memor 
cum ampla parte Goihorum llunnorum imperio suh- 
jacebat, renovatoque cum eo foedere, super Winitba- 
rium duxit exerci'um ; diuque certantibus, primo et 
secundo certamine Winithorius vincit. Nec valet ali- 
quis commemorare quantam stragem de llunnorum 
Winitharius fecit exercitu. Tertio vero pralio sub- 
reptionis auxilio ad fluvium nomine Frac, dum uter- 
que ad se venissent, Dalamber sagitta missa cut 
Winitharii saucians, interemit; neptemque ejus Wa- 
ladamarcam [al., Vallamaricam] sibi in conjugio 
copulans, jam omnem in p:ce Gothorum populum 
sSubactum possedit : ita tamen ut genti Gothorum 
semper unus proprius regulus, quamvis Hunnorum 
consilio, imperaret. Et wox defuncto Winithario, 
rexit eos Hunimundus filius quondam regis potentis- 
simi Ermanarici, acer in bello, totiusque corporis 
pulehritndine pollens : qui post hxc contra Suevorum 
gentem feliciter dimicavit. Eoque defuncto, successit 
Thorismund fil.us ejus, flore juventutis ornatus, qui 
secundo principatus sui anno contra Gepidas movit 
exercitum; magnaque de illis potitus victoria, casu 
equi .dicitur interemptus. Quo defuneto, sic eum 
luxere Ostrogoih:e, ut 40 | Niv., 60] per annos in ejus 
loce rex alius non succederet; quatenus et illius 
memoriam semper haherent in ore, et tempus acce- 
deret qno Walamir ambitum [al., habitum] rep'raret 
virilem, qui erat ex consobrino cjus genitus Wanda- 
lario; quia 419 filius ejus, ut superius diximus, Beris- 
mund , jam contempta Ostrogorharum gente propter 
llunnorum dominium, ad partes Hesperias Vesego- 
tharum fuisset gentem secutes, de quo et ortus est 
Vedericus. Vederico quoque filius natus. est Eutha- 
ricus, qui junetus. Amalosuentz filie Theoderici, 
item. Amalorum stirpem jam divisam conjunxit, et 


C genuit Athslarícum et Mathesuentam., Sed quia Atha- 


laricus in annis puerilibus delunctus est, Mathesuenta 
Constantinopolim illata, de secundo viro, id est Gcr- 
mano fratruele Justiniani imperatoris genuit. post- 
humum filium, quem nominavit Germanum. Sed 
nobis, ut ordo quem cu;.imus devurrat, ad Wanda- 
larii sobolem, qux trino flere pullulabat, redeun- 
dum est. Ilic etenim Wandalarius fratruelis Ermana- 
rici, et supra scripti Thorismundi consobrinus, tr.bus 
editis liberis, in gente Amala gloria'us est, id est 
Walamir, Theodemir, Widetnir. Ex quibus per suc- 
cessionem parentum Walamir in regnum conscendit, 
adhuc Hunnis eog inter alias gente« generaliter ob- 
Unentibus. Eratque tunc in Lribus his germanis cone 
templatio grata, quando mirabilis Theodemir pro 
fratris Wa!amir wilitahat imperio. Walamir vero pro 
altero jubet ornando, Widemir servire pro fratribus 
wstimahat. Sie eis mutua. affectione se tuentibus, 
nali penitus deerat. regnum, quod utrique in &ua 
pace tenebant. Ita tamen, st sgpe dictum est, im- 
| e'abant, ut ipsi Attilae Hunnorem regis imperio de- 
servirent. Quibus. nec contra. parentes. Vesegotlias 
licuisset recusare certamen ; sed necessitas domini 
etiam si parricidium jubet, imyleudum est. N«c aliter 
ab Hennorum dominio divelli ponit. gens. aliqua 
S ythiica, nisi optata cunctis nationibus in commune, 
rt lomanis mors ΑΕ} provenerit, qua tam uiilig 
|forte vilis| fuit, ut vita mirabilis. 


CAPUT XLIX. 


De Attile Hunnorum regis morte ex nimia ebrietate, et 
de magnificis exsequiis ei prestitis. 

Attila, ut. Priscus historicu: refert, exsincilonis 
suse terapore puellam Ildico nomine, decoram valde, 
sibi in n:atrimonium post innwmerabiles uxores, ut 
mos erat gentis illius, socians, ejusque in nuptiis 
magna hilaritate resolutus, vino semnoque gravatus, 
resupinus jacebat, redurdansque sanguis, qui ei 








1297 AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENDIX. 1988 
solite de naribus effinebat, dum consuetis meatibus A inopia successorum. Nam filii Attilze, quorum per 


impeditur, itinere ferali fzucibus illapsue cum ex- 
stinxit. Ita glorioso per bella regi temulentia puden- 
dum exitum dedit. Sequenti vero luce, cum magna 
pars diei fuisset exempta, ministri regii triste ali- 
quid suspicantes, post clamores maxiinos fores effrin- 
gunt, inveniuntque Attil:e sine vulnere necem san- 
guinis effusione peractam, puellamque demisso vultu 
sub velamine laerymantein. Tunc, ut illius gentis 
mos est, crinium partie truncata, informes facies 
cavis turpavere vulueribus, ut priliator eximius 
non femineis lamentationibus. et la«rymis, sed san- 
gwmne lugeretur virili. De quo id accessit mirabile, 
ut Marciano principi Orientis de tam feroci hoste 
sollicito, in somnis Divinitas assistens, arcum Attilae 
in eadem nocte fractum ostenderet, quasi quod gens 
ipsa eo telo multa praesumat. Hoc Priscus historicps 
vera se dicit attestatione prolhare. Nam in tantum 
magnis. imperiis Attila terribilis habitus eet, u* "jus 
mortetm in locum muneris superna regnantibus iudi- 
carent. Cujus maues quibus modis a sua gente hono- 
rali sunt, pauca de multis dicere non omittamus. 
In mediis siquidem campis, et intra tentoria serica 
cadavere collocato, spectaculum admirandum et 
solemniter exhibetur. Nam de tota gen.e Hunnorum 
eleciissimi equites in eo loco quo erat positus, in 
modum circeusiuimn cu sibus ambientes, [acta ejus 
cantu funereo tali ordine referebant. Pracipuus 
llunnorum rex Attila, patre genitus Mundzucco, for- 
tissipiarum gentium donnus, qui inaudita ante se 
potentia solus Scythica et Germanica regna possedit, 
nec non utraque Romans urbis imperia captis civi. 
tatibus terruit, et ne praeda aliqua. subderent [lege 
prada reliqua subderet|, placatus precibus, an- 
nuum vecugal accepi, Cumque hzc omnia proventu 
felicitatis egerit, non vulnere hostium, non fraude 
suorum, sed geute incolumi inter gaudiia |zetus, sine 
sensu do;oris occubuit. Quis ergo hunc dical exi- 
tei, quem nullus aestimat vindicandum ? Postquam 
talibus lamentis est defletus, stravam * super tumu- 
lum ejus, quam appellant ipsi, ingenii. comessatione 
concelebrant, οἱ contraria invicem sibi copulantes, 
luctum [unereum i.ixio. gaudio explicabant, noetu- 
que secreto cadaver est terra reconditum. Cujus- 
lercula [al., coopercula] primum auro, secundo ar- 
geuto, tero ferri rigore communiunt, significantes 


tali argumento potentissimo regi omnia convenisse -. 


ferrum quo gentes edomuit; aurum et argentum, 
«quod ornatum rejpublicie utriusque acceperit. Ad- 
dunt arma hostium cxdibus acquisita, phaleras 
vario genmimarym | fulgore pretiosas, eL diversi gene- 
ris iusignia, quibus cu;itur aulicum decus. Et ut tot 
et iantis. divitiis huieana curiositas arceretur, operi 
deputatos detestabili mercede trucidarunt, emersit- 
Que mumeutanea mors sepelientibus cum sepulto. 


CAPUT L. 

Allila mortuo contentio inter innumeros. ejus filios de 
successione oria.  Árdaricus Gepidarun rez. Ellac 
Attile. filium in. prelio interficit, reliquos filios ad 
Ponticum usque mare. fugat, Marcianus. imp. variis 
Gothis el Gepidis diversus sedes concedit. 


Talibus peractis, ut solent animi juvenum ambitu 
potentix concilari, inter successores Attila de reguo 
Orta contentio est ; et dum inconsulte imperare cu- 
piunt cuncli, omnes simul 496) imperium perdi- 
dere. Sic frequenter regna gravat plus copia quam 


* Strava Gothicun — vocabulum quid signiflcet, 
non immeriko dubitetur. Commentator. Statii, in 
locum ilium Thebaid, ἃ : Hostiles super. ipse it, ita 
enim legendum, non ut, viclor acervos : Acervos, 
inquit, exuviarum moles. Exuvi:e enim hostium regi- 
bus exstruebantur mortuis sepuliura, Quei ritum se- 
pulturze hodie quoque barbari servare dicu.tur, quein 
strabam dicunt. sua l;ngua. Ego vero stravam voca- 
bulun mere Goihicun  straffam ab illis dictam 


licentiam libidinis peue.populus fuit, gentes sibi 
dividi. equa sorte poscebant, ut ad instar familize 
bellicosi regis cum populis mitterentur in sortem. 
Quod dum Gepidarum rex comperit. Ardaricus, de 
tot gentibus indignatus velut. vilissimorum manci- 
piorum «conditione t:actari, contra. filios Attilae pri- 
wus iasurgit, illaaumque serviendi pudorerm secuta 
felicitate detersit ; nec solum suam gen'em, sed et 


.C*leras, quie pariter premebantur, sua discessione 


C 


D 


absolvit : quia facile oinnes appetunt quie pro cunc- 
toruin utilitate tentantur, In mutuum igiiur arman- 
tir. exitium, bellumque committitur in Pannonia, 
juxta. flumen cui nomen est Netad [al., Ned]. Il!ie 
concursus factus est gentium variarum quas Attila 
in sua tenuerat ditioue,. Ljividuntur regna cum po- 
pulis, fiuntque ex uno corpore memibra diversa ; 
nec qui u»ius passioni compaterentur, sed qux 
exciso capite iuvicem insanirent ; 409 nunquam 
contra se pares invenerant, nisi ipsi mutuis se vulne- 
ribus sauciantes, seipsas discerperent forti-siuaz na- 
tiones. Nam ibi admirandum reor fui-se spectaculum, 
ubi cernere erát inr ran contis], pugnantem Go- 
thbum ense furentem, Gepidam in vulnere suorum 
cuncta. tela [al., su» regum tela] fl'angeutem, Sue- 
vum pede, llunnum sagitta przssumere, Alauum gra- 
vi, Uerulum levi armatura aciem instruerc. Po-t 
multos ergo gravesque conflictus favit Gepidis inopi- 
nata victoria : nam triginta fere millia tam llusno- 
rum qu.m aliarum gentium qua Hunnis ferebant auxi- 
lium, Ardarici gladius. couspiratorumque. peremit, 
In quo przlio filius Attilze major natu, nomine Ellac, 
occiditur; quem tautum pater super czteros amosse 
perhibebatur, ut eum «unctis diversisque filiis suis 
in regno przeferret, sed non fuit voto patris fortuna 
consentiens ; nam post multas hostium cades sic 
viriliter eum constat pereinptum, ut tam gluriosum 
superstes pater optassel interitum, BMeliqui vero 
germani ejus eo occiso fugantur juxta littus Pontici 
maris, ubi prius Gotlivs sedisse descripsimus. Ces- 
sere itaque llunni, quibus cedere putabatur univer- 
sitas. Adeo dissldium perniciosa res est, ut divisi 
corruerint, qui adunati viribus territabaut, Haec 
causa Ardarici regis Gepidarum felix adfuit diversis 
nationibus qui [l:nnorum regiuini inviti fabulaban- 
tur, eorumque diu moestissimos animos ad hilarita- 
tem. libertatis. votivae erexit : veniestesque multi 
per legatos, suos ad selum Romanorum, et a principe 
tunc Marciano gratissime suscepti, distributas sedes 
quas incolerent accepere. Nam Gepidze. Hunnorum 
sibi sedes viribus vindicantes, tot-us Dacix lines 
velut victores potiti, nihil aliud a ltomano imperio, 
ni$i pacem et annua solemuia, ut strenui viri, amica 
pactione postulavere. Quod et libens tunc annuit 
imperator, et usque nunc consuetum donum est. 
Nam genus ip.3 ἃ Rowano suscipit principe. Gothi 
vero cernentes Gepidas Huunoruin sedes sibi defen- 
dere, llunnorumque populum suas autiquas sede- oecu- 
pare, maluerunt a Romano regno terras petere, quam 
cum discrimine $uo invadere alienas, accipientes 
Pannoniam,.qux inlonga porrecta planitie habet ab 
orienie Moisiam superiorem, a meridie Dalmatiam, 
ab occasu Noricuim, a septentiiune Danubium. Ürnata 
patria civitatibus plurinus, quarum priaa Sirmnis, ex- 
trema Vindomina. Sauroimata vcro, quoa Sarmatas, 
diximus, et Cemandri, et quidani ex Hlutinis in parte llly- 
rici ad castrum Martenam sedes sibi datas coluere. Ex 


fuisse contenderim; quod vocabulum supplicium et 
]«euam significat, ut et hodie apud Germanos et Bel- 
£as,a verbo straffen, quod punire, sive poenam ab 
aliquo exigere signilicat. Verisimile itaque esi, Hun- 
nos Attilie non hostilium tantum exuviarum acervis 
ad tumulum congestis, sed captorum csde pareBiasse, 
Judicent ducti au conjectura mea sit tU oto y o£. 
D. VULCAN. 





1989 


JORNANDIS DE GOTHOBUM ORIGINE ET REDUS GESTIS. 


1250 


quo genere fuit Blivilas dux Pentapolitanus, ejusque A discurrentes in predam devastant. Sed statim impe- 


germanus Froilas et nostri temporis Bessa patricius. 
Sciri vero et Satagarii et czeteri Alanorum Cum duce 
suo nomine Candax Scythiam minorem inferiorem- 
que Messiam accepere. Cujus Candacis Alanouvamu- 
this patris mei ge.itor Peria, id est meus avus, no- 
tarius quousque Candax ipse viveret fuit ; ejusque 
germana filius Gunthigis, qui et Basa dicebatur, ma- 
gister militum, filius Andagis, filii Audalz, de prosa- 
pia Amalorum descendeos. Ego item, quamvis Α- 
graminatus, Jornandes, ante conversionem meam 
notarius fui. Rugi vero alisque nationes nonnulla 
Biozimetas, Scandiopolim [al. Brisi et Archiadropo- 
lin], ut incolerent, petivere. Hernac quoque junior 
Attil:e filius cum suis in extremo minoris Scythiz 
sedes delegit. Emnedzar et Uzindur [a/. Emedzar, 
Eumezur et Ulzindur| consanguinei ejus in Dacia 
Ripensi. Uto et Iscalmus [al.Histo Alivoque], qui ea 
potiti sunt, multique Hunnorum pas-im proruentes 
tunc se in Rowaniam dederuut. E quibus nunc usque 
Sacromontisii et Fosatisii dicuntur. 


CAPUT LI. . 


De Gothorum qui Minores dicuntur sedibus, et de 
Vulfila ipsorum pontifice, qui eos litteris instituit. 
Erant siquidem et alii Gothi, qui dicuntur Minores, 

populus immensus, cum suo pontifice, ipsoque pri- 
mate Vulfila, qui eis dicitur et litteris instituisse, 
liodieque sunt in Maesia regione incolentes Encopoli- 
tanam [al. Necopolitanam]. Ad pedes enim [al. ipid 
montis gens multa sedit pauper et imbellis, nihi 
abundans, nisi armento diversi generis pecorum, et 
pascuis, silvaque lignorum, parum babens tritici, 
c:eterarum specierum est terra fecunda. Vineas vero 
uec si sunt 3libi, certi eorum Cognoscent, ex vicinis 
locis sibi vinum negotiantes, nam lacte aluntur. 


. CAPUT LII. 
De Ostrogotharum variis post Attile mortem sedibus 


in P ia, utque Αἰ | filios irruentes propulsa- C 
Sc. : ; Rom ' Gothorum in campis errantia depraedavit : quia Dat- 


rint in Scythiam ; deque Ostrogotharum cum Romanis 
amicitia, obside pacis.Constaninopolim misso Theo- 
derico T heodemiri filio. 


Plerique ergo, ut ad gentem unde agitur reverta- 
mur, id est Ostrogotbarum, qui in Pannonia sub 
rege Walem r ejusque germanis Theodemir et Wi- 
demir morabantur, quamvis divisa loca, consilia 
tamen babuere unita. Nam Wialemir inter Scarniun- 
gam et Aquam Nigram 1luvios, 'lheodemir juxta 
lacum Pelsodis, Widemir iuter utrosque manebat. 
Contigit ergo ut Attilie filii eontra Gothos, quasi de- 
sertores dowinationis sux, velut fugacia mancipia 
requirentes venirent, ignarisque aliis fratribus super 
Walemir solutu irruerent. Quos tamen ille, quamvis 
eum paucis, excepit; diuque fatigatos ita prostravit, 
ut vix pars aliqua hostium remanere!, qua in 4 
fugam versa eas partes Scythize peteret quas Danubii 
[e/. Danabri] amnis fluenta przetermeant, qua lingua 
sua llunuivar * appellant. Eoque teupore cum ad 
fratrem Theodemirem gaudii nuntium direxi-set, eo 
mox die nuntius venieus felicius in domo Theodemi- 
ris reperit gaudium. Ipso siquidem die Theodericus 
ejus lilius, quamvis de Erelieva concubina, bonz 1ἃ- 
iue spei puerulus natus erat. Post tempus ergo non 
inultum rex Waletnir eju:que germani Theodemir 
et Widemnir, consueta duin ifaderent dona ἃ principe 
Marciono, qui ad instar strenue gentis acceperunt, 
ut pacis federa custodirent, missa legatione ad impe- 
ratorem, vident Theodericum Triarii [4l. Triaui| fi- 
lium, et hunc genere Gothico, alia tamen stirpe, nou 
Amala procreatuim, omnino florentes cum suis, Ko- 
manorumque amicitiis junctum, et aunua. solemnia 
cousequentem, et se tantum despici. Illico furore 
commoti arma arripiunt, οἱ lilyricum pene totuim 


1 Hunniver, id est Trajectum llunnorum. D. Vutcax. 
ParRoL. LXJX. 


rator animo mutato ad pristinam recurrit amicitiam, 
missaque legatione, tam "praeterita cum instantibus 
munera tribuit, quam eiiam de futuro. sine aliqua 
controversia tribuere compromittit; paci-que obsi- 
dem ab eis, quem supra retulimus, Theodericum 
infantulum 'Theodemiris accepit. Qui jam annorum 
septem | incrementa consce;dens, octavum intra- 
verat annum. Quem dum pater cunct»tus daret, pa- 
truus Walemir exstitit supplicator, tantum ut pax 
firma inter Romanos Gothosque maneret. Datus 
igitur Theodericus obses a Gothis, ducitur ad urbem 
Constantinopolitanam Leoni principi; et quia pueru- 
lus elegans erat, meruit gratiam imperialem habcre. 


CAPUT Lll. 


Ostrogothe post. Attilio. mortem in. Satagas movent. 
Hunnos, duce Dinaione Attila filio, obsistentes pro- 
pulsant. Varia Ostrogotharum cum Suevis εἰ Sciris 
pres: Walemiri mors.  Sciri ad "internecionem 

elei. 


Postquam ergo firma pax Gothorum enm Romanis 
effecta est, videntes Gothi non sibi sufficere ea qua: 
ab imperatore acciperent solatia, simulque eupieutes 
osteniare viriutem , coeperunt vicinas gentes circeum- 
circa przdari: primo contra Satagas, qui interiorem 
Pannoniam possidebant, arma moventes. Quod ubi 
rex Hunnorum Dinzio [ Al., Dinclzic], filius Attile , 
cognovisset, collectis secum αι adhuc videbantur, 
Sri pauci, ejus tamen sub imperio remansisse, 

lzingures, Angisciros, Bittugores, Bardores, veniens 
ad Bassianam Pannuoniz civitatem, eamque circum . 
vallans, fines ejus coepit przdari. Quo comperto Go- 
thi, ubi erant, expeditionemque solventes quam con- 
tra Satagas collegerant, in Hunnos eonvertunt ; et sic 
eos suis a finibus inglorios pepulerunt, ut j«m ex illo 
tempore qui remanserant Hunni, ét usque hactenus, 
Gothorum arma fotmident. Quiescente vero tandem 
Hunnorum gente 4 Gothis, Hunimundus Suevorum 
dux , dum ad przdandas Dalmatas transit, armenta 


matiis Saevia vicina erat, nec a Panuoniis multum 
distabat, praesertim ubi tunc Gotlii residebant. QuAI 
plurimura ? Hunimundo cum Suevis vastatis D.Ima- 
tiis ad sua revertente, Tlheodemir germanus Walemi- 
ris regis Gothorum, non tautum jacturam armen'!o- 
rum dolens, quantum metue.s ne Suevi, si impune 
hoc lucrarentur, ad majorem licentiam prosilirent , 
sic vigilavit in eorum transitu, ut intempesta nocte 
dormientes invaderet ad lacum Pelsodis, conserto- 
que inopinato przelio, ita eos oppressit, ut etiam ipso 
rege Hunimundo capto, omnem exercitum ejus, qui 
gladium evasissent, Gothorum subderet servituti, Et 
dum mu!'tum esset amator misericordi:x, faeta ultio- 
ne, veniam condonavit, reconeiliatusque cum Suevis , 
eumdem quem ceperat adoptans sibi filium , remisit 
cum suis in Sueviam. Sed ille immemor patern:r 
gratie, post aliquod tempus conceptum dolum partu- 
riens, Sciroruin gentem iucitavit, qui tunc -uüpra Da- 
nubium cousidebant, et cum Gothis pacilice mora- 
bantur ; quatenus »cissi ab eorum federe, secumque 
joncti, in. arma | shrine gentemque Gothorum 
invaderent. Tunc Goibis nihil mali sperantibus, prze- 
sertim de utrisque amicis vicinis coufisis, bellum in- 
surgit ex iinpioviso, coactique necessitate ad arma 
confugiunt ; solitoque certainine arrepto, se suamque 
injur'am ulciscuntur. In eo siquidem przlio rex eo- 
rum Walemir dum equo insidens ad cohortandos 
$uo$8 aute aciem curreret, proturbatus equus corruit, 
Sessorenmque suum dejecit ; qui mox inim.coruim lan- 
ceis confossus, interemptus est. Gothi vero tam regis 
sui mortem quam suam injuriam a rebellionibus ext- 
gentes, ita sunt praliati, ut pene de gente Sciro- 
rum, uisi qui notnen ipsum ferrent, et hic cun de- 
decore non reimnausissenit, sic omnes exstinxeront. 


M 


*-» 


1201 | 
CAPUT LIV. 


Suevorum reges Ilunimundus et Alaricus eum Sarma- 
tis el. Sciris , Gepidis el iugis in Ostrogothas, mo- 
ventes, maxima clade afficiuniur. 


Quorum exi ium Suevorum reges llunimuudus. et 
Alaricus veriti, in Gothos arma moverunt, frei aut- 
1tlio Sarmatarum, qui cam Beuga et ΒΑΡ. regibus 
ruis auxilinriis eorum devenissent, ipsasque Sciro- 
rum reliquias, quasi ad ultionem suam a.rius pugna- 
turas accersentes cum Edica et Vulfo [al., Hanulfo] eo- 
rum primatibus, habuerunt simul secum tam Gepidas 
quam ex gente Rugorim non parva solatia ; ezteris- 
que hine inde collectis, ingentem nwultitidinem ἀξ“ 

1$, 2d amnem Rolliam in Pannoniis castrame- 
sunt, Gothi tun& Walemire defuncto, ad fratrem 
ejus Th odemir tonfugerint. Qoi quamvis dudtm 
«eum fratribus fegnans, tamen auctioris potestatis 
insignia sumens, Widemire fratre juniore acci'Qo, et 
«um ipso curas belli partitus, coactus ad atma-pro- 
silivit; consertoque przlio , superior pars invenitur 
Gothorum, adeo ut cainpus inimicorum corruentium 
eruore madefactus, vi Rubrum pelagus appareret, 
armaque et cadavera in modum co!lium cumulata, 
eampum plus quam 4249 decem millibus opp'eve- 
runt, Quod Gothi cernentes ,| ineffabili exsultatione 
lxtantur, eo quod reyis sui Walemiris sanguinem et 
suam injuriau cum inaxima inimicornm strage ulci- 
scereiur. De innumeranda vero varaqte multitu- 
dine hosüium, qui valuerunt evadere, effug.ti vix ad 
sua inglorii pervenerunt. | 
CAPLT LY. 


T heodemirus rer tn Suevos movet, eosque vastat, et 
pene subigit. Theodericus. Theodemiri filius pene 
adhuc puer inscio patre B.bai Sarmatarum rcgem 
adortus, interimit. Singidonum civitatem capit. 


Post certum vero tempus instanti hieinali frigore , 
amneque Danubii solite congelato (nam istiusmodi 
fluvius ita rigescit, ut ib siliers modum vehat exer- 
cituin. pedestrem, plaustraque et tragulas , vel quid- 
quid *ehiculi fuerit, nec cymbarum indige»t lintre) : 
sic ergo eum gelatum Theodemir Gothorum rex cer- 
neus, pedestrem ducit exercitum; emensoque Danu- 
bio, Suevis Improvisus a tergo apparuit. Nam re»io 
illa Suevorum ab oriente Beiobaros habet, ab ocei- 
dente Francos, a meridie Durgundiones, a «epten- 
trione Thuringos. Quibus Suevis tunc juncti Alemanni 
etiam aderant, ipsique Alpes erectas [ ferte Drettias ] 
omnino regentes, unde nonnulla fluenta Daunbio ii- 
fluunt, nimio cum sono vergentia. Hic ergo taliter 
munito loco, Theodemir rex hiemis tempore Gotho- 
rum ductavit exercitum, et tam Suevorum gentem 
quam etaim. Alemanaorum utrasque ad ievicem fae- 
deratas devicit, vastavit et pene subegit. lude quo- 
que victor ad proprias sedes, id est Pannonias re- 
verteus, The :dericum filium suum, qnem Constanti- 
nopolim obsidem dederat, 4 Leone imperatore re- 
mies;ni cum magnis muneribus gratanter. excepit. 
Qui Tueodericus jam adolescenti: annes contingens, 
expleta pueritia, octavum decimum peragens an- 
num, ascitis satellitibus pawis, ex populo amatores 
sibi, clientesque consociavit, pene sex millia viros; 
cum quibus inscio patre, emenso Danubio, super Ba- 
bai Sarmatarum regem discurrit, qui tunc de Ca- 
mundo duce Romanorum victoria potitus, superbis 
tumore regsabat, eumque superveniens Theodericus 
interemit, faniliainue et. censum. deprzedans, ad 
genitorem suum cum victoria repedavit, Siugidonum 
dehine «civitatem quam. ipsi Sarm«t€. occupassent, 
invadeus, non Romanis reddidit, sed sus subdidi 
uitiuni. s 

. CAPUT LVI. 
Ostrogotlue pertass pacis, Jtaliam, Gallias et. [llyri- 
cum infestat. Theodemirus. (edere cum  flomauis 
inito inoritsr. 


Mis-entibus dcinde line inde vicinarum gentium 


AD M. A. CASSIODORI OPERA APPENOIX. 


1258 


A spoliis, capt et Gothis victus vestitusque deesse. 


D 


£t hominibus quibus dudum bella alimoniam prasti- 
Ussent, pax capit esse contraria; omnesque cum 
clamore magno ad regem Tlieademir accedentes Go- 
thi orant, quacunque parte vellet ductaret exerci- 
tum. Qui accito Germauo, mi-saque sorte , hortatus 
est ut ille in partem [talize ubi tunc Glycerius regna- 
bat imperator, ipse vero ceu fortior [ al. fertiter] ad 
fortius regnum accederet, orientale quidem ; quod et 
factum est. Et mox Widemir Italis terras intravit, 
el extremum fati munus reddens, exeessit rebus ha- 
manis, successorem relinquens regni Wideiir filium 
suum. Quem Glycerius imperator mune:ibus datis, 
de ltalia ad Gallias transtulit, quz a diversis cir- 
cumcirca gentibus premebantur: asserens vieinos 
sibi Vesegothas eorum parentes regnate. Quid mulia ἢ 
Widetnir acceptis muneribus, simulque inandaiis a 
Glycerio imperatore, Gallias tendit, seseque cum pa- 
rentibus jungeus Vesegothis , unum corpus effic tur, 
ut dudum fuerat ; et sic Gallias Hispaniasque tenen. 
tes suo jure defendunt, ut nullus sibi alius praevale- 
ret, Tlieodemir autem frater senior cum suis transit 
Saum [al., Spadum] amnem, Sarmatis wilitibusqua 
interurinans bellum, si aliquis obstaret ei. Quod illi 
verentes, quiescunt ; imo ncc pr:zevalent ad tantam 
multitudinem. Videns Theodemir undique sibi pro- 
spera provenire, Naissum primam urbem invadit lI- 
lyrici : Glioque suo Theoderico consociatus asta! , οἱ 
in villam comites per castrum Herculis transmittit 
Ulpianam. Qui venientes, tam eam quam et opes 
mox ia deditionem accipiunt, nonnullaque loca Illy- 
rici inaccessibilia, sibi tunc primum pervia faciunt. 
Nam [leracl am et Larissam civitates Thess.lix pri- 
mum prada capta, jure bellico potiuntur. Theodemir 
vero rex animadvertens tam felicitatem suam quain 
etiam flfii ; nec hac tamen contentus, egrediens Nai- 
si'anam urbem, paucis ad custodiam derclictis, ipse 
Thess -Jonicam petiit, in qua Clarianus [al., IHillaria- 
nus] Patricius a principe directus, cum exercitu 
morabatur. Qui dum videret vallo mu»iri Thessalo- 
hicam, nec se eotum conatibus posse resistere , 
missa legatione ad Theodemir regem, muneribusque 
oblatis , ab ohsidione eum urbis retorquet. [nitoque 
faedere , Romauus ductor. cum Gothis loca eis jam 
Sponte, qu v incolerent , tradidit, id est Ceropellas , 
Europam, Mediavam, Petiuam, Bereum , ex alia quz 
Sium [al. Phium] vocantur. Ubi Gothi cum rege suo 
armis depositis, composiia pace, quiescunt. N«c diu 
post hzc ct rex Theodemir in civitate Cerras fatal 
agritüdine occupatus, vocatis Gothis, Theodericum 
filium regni sui designat h.ereilem, et ipse mox re- 
bus humanis excessit. 


CAPUT LII. 


Thcodericus Os reyotharum rex a Zenone imp. Romam 
evocalur, ab eo adoptatur, conswlatu et equestii sta- 
tua ddnatur , Odoacrum in. Hesperia. magna clade 
afficit. Insignia regis Romanorum assumát. 


Theodericum vero genti 901 regem audiens or- 
dinatmm. imperator Zeno, gratum suscepit , eique 
evocatoria destinata, ad se in urbem venire prz- 
cepit, dignoque suscipiens ho:ore, inter proceres 
sui palaiii collocavit. Et post aliquod. tempus. ad 
ampliaudaüm bonorem ejus in arma, sibi eum 
filium adoptavit, de suisque stipend;is triumphi 
A939 in urbe dovavit; factusque 6.1 consul ordi- 
narius, quod summum bonum primumque in mun- 
do decus edicitur ; nee tautum hoc, sed eti&mn 
equestrem statuam 4} famam tanti. viri ante reg atu 
palatii eullocavit. luter hec ergo Tfie «dericits Zeaonis 
unperio federe sociatus, dum ip e in urbe bonis 
omnibus frueretur, geniemque suam. ini ΠΡ co, ut 
dixitnus, residentem , noi. oninino. ídoneam aut re- 
fertam audiret, elezit. potius solito inofe gentis su» 
labore quirere victum, qua: ipse otiose (rai. regni 
Wowvani bona, et gentem suam aiediocr.ter victitare ; 
secumque delib.ranus, ad: priucipem ait : Quann is 





1295 


JORNANDIS DE GOTHORUM ORIGINE ET REBUS GESTIS. 


1994 


nihil deest nobis, imperio vestro famulantibus : tan- À anvis puerilibus ntroque parente orba'um dum fovet 


tm [forte tamen si si dignnm ducit pietas vestra, 
desiderium mei cordis lib-^nter exaudiat. Cumque ei, 
ut solebat, familiariter facultas luissct loquendi con- 
cessa : Hesperia, inquit, plaga, quae dudum decesso- 
rum preedecessorumve vestrorum regimine guber- 
nata est, οἱ Urbs illa caput orbis et domina, quare 
nune sub regis Turcilingorum et Rugorum tyrau- 
nide fluctuat? Dirige cum gente mea, si przcipis, ut 
hic expensarum pondere careas ; et ihi si adjutus ἃ 
Domino vieero, fama vestrze pietatis irradiet. Expe- 
dit namque ut ego, qui sum servus vester et filius, 
$i vicero, vobis domantibus regnum illud yossideam ; 
haud ille, quem noms nos!is, tyranni jugo senatum 
vesirium partemque reipublice captivitatis servitio 
premat. Ego en.m si vicero, vestro dono vestroque 
munere possidebo ; si victus fuero, vestra pietas ni- 
hil amitiit; imo, ut diximus, lueratur expensas. Quo 


audito, quamvis :gre ferret imperator discessum . 


ejus, nolens tameu eum contristare, annuit quip 
poscebat, magnisque ditatum muneribus dimisit a 
86, senaium populumque ei commendans Romanum. 
lyitur egressus urbe regia Theodericus, et ad suos 
revertens, omnem gentem Gothorum , qu: tamen ei 
pr:ebuerat consensum, assumens, Hesyeriam tendit, 
rectoque itinere per Sirmas ascendit, vicinas Panno- 
ἢ Indeque Venetiarum fines ingre-sus, ad pontem 
Sontium uuncupatum castrametaius est, Cumque ibi 
ad reficienda corpora hominum jumentoruwque ali- 
quanto tempore :e-edisset, Odouacer armatum conira 
eum direxit exercitum. Quem ille, ad campos Vero- 
nenses occurrens, magna strage delevit, castrisque 
solutis, flues Italix: cuin potiore audacia inirat ; trang- 
actoque Pado ainne ad lRavennai) regiam urbem 
cactra componit, t^rtio fere milliario ab urbe, loeo 
qui appellatur Pineta. Quod cernens Odouacer, intus 
se in urbe communivit; indeque subreptive noctu 
fiequeuter cum 8uis egrediens, Gothorum exercitum 
inquietat ; et hoc non seinel nec iterum, sed fre4quen- 
ter, et pene molitur toto triennio. Sed frustra labo- 
rai, quia cuncta Italia. doiwinum jam dicebat Theo- 
dericum, et illius ad votum rea illa publica obsecun- 
dabat. Tantum ille solus cuim paucis satellitibus et 
Romavis qu: aderani:, et fame. et bello quotidie intra 
lKayennam laborabat. Quod dum n:hil proficeret, 
missa legalione, veniam supplicat. Cui et primum 
Cun: edu ns Theodericus , postinodum hac luce priva- 
vit. Tertioque, at diximus, auno .ngressus in lialiam, 
Zeuonisque imperatoris consulte privatim habito 
'[Niv., privatum habiium], suzque gentis vestitum 
reponens, insigye regii awicius, quasi jam Gothorum 
liowma orumque regnator assumit. 


CAPUT LIII. 


De Theoderici regis wzore Audefleda, et concubina, 
ejusque filiis εἰ filiabus, earumque cum variis regi- 
bus conjugio aliisque affinitatibus. ltem de Mundone 
grassatore, el de iropeo de Francis parto. 


. Missa legatione ad Lodoin Francorum regem, fi- p 


liam ejus Audeflelam [al., Oldebfle'am] sibi in ina- 
trimonio petit. Quam ille grate libenterque conces- 
sit, suos filios lldebertam, et Clie'depertum, et Thui- 
depertium credens hac societate cum. gente. Gotho- 
rum, inito federe, sociari. Sed non adeo pacis ad 
concordiam profuit ista conjunctio, quiu s:epenuuiero 
propter Gallorum terras graviter i&ter se decertati 
$üRL; et nunquam. Gotlius Francis cessit, dum vive- 
ret Tbeodericus. Antequam ergo de Audelleda &o^o- 
lem haberet, naturales ex eoncubina, quas genuisset 
adhuc in Moesia, filias habuit, unam wo vine Theu- 
dicodo [a/., ThiuJigotam] et al:am Ostrogotho. Quas 
mox ut iu It4liam veimit, rezibus vicinis in conjugio 
copulavit, id est, uiam Alarico Vesegotharum , et 
aliai Sigismundo Burgundionuimn. De Alarico ergo 
natus est Amalaricus. Quem avus Theodericus in 


atque tuetur, comperit Eutharicum Witerichi filinm, 
Beremundi δὲ Toresmundi nepotem , Amalorum de 
stirpe de«cendentem, in Hispania degere, juvevili 
$iale, prudentia et virtute, corporisque integritata 
pollentem. Ad se eum facit venire, eique Amala- 
suentham filiam suam in matrimonio jungit. Et ut 
ad plenum progeniem suain dilataret, Analafredam 
germanam suain, matrem  Theodati (al., Theod:hati; 
atque ita deinceps], qui postea rex 'uit, Afric:ze regi 
Wandalorumque conjugem dirigit Trasemundo; 
filiamque ejis, veptem suam iuuhbsriem. Thuriu- 
gorum regi consociat Hermeníredo. Petzamin quoque 
suum coinitem inter primos electum. ad obtinendam 
Sirmiensem dirigit civitatem. Quam ille exru!sorege 
ejus Tramsarico, lilio Trafstile, retenta ejns matre 
obtinuit. Indeque contra Sabinianum Jiyricim  ma- 
gisirum miütie, qui tunc cum Mundone paraverat 
conflictum, ad civitatem cognomine Margoplano, quae 
inter Danubium Mariianumque [al., Margum | fiu- 
mina adjacebat, cum duobus millibus pedituui, equi- 
tibus quiogent s, in Mundonis solatia veniens, tllyri- 
cianum exercitum demolivit. Nam hic Mundo Avila- 
nis [forte ab Auilanis] quondam origme descendens, 
Gepidaium gentem fugiens, ultra Danubium in. in- 
cultis locis, siue ullis terrz cultoril.us debaccnatur. 
Et plerisque sbactoribus, scamarisque ^ et latroni- 
bus undecenque collectis, tarrim qux Herta dicitur, 
supra Dauubii ripam positam, occupans, ibique 3gre- 
&ti ritu predans viciuos, regem se suis gras-aturibus 
nuncupat. Hunc eigo pen» desperatym, etiam de tra- 
ditione sua deliberantem, Petz» subveniens, e mani- 
bus Sabiniani eripuit, suoque regi Theoderico cum 
gratiarum actione fecit subjectum. Non minus tro- 

um de Francis per Hibbam suum comitem in Gal- 
iis acquisivit, plus 30 millibus Francorum in praelio 
e:sis. Nam et Thiodem suum armigerum post mor- 
tem Alarici generi, tutorem in Hispanis regno ἃ, 
Amalarici nepotis constituit. Qui Amalaricus in ipsa 
adoles entia Francorum fraudibus irretitus, regnum 
cum vita amisit. Post quem Thiodis tutor ejusdem 
regnun ipsum invadens, Francorum insidiosam ca- 
lumviam de Hispaniis pepulit, et usque dum viveret 
Vesegotlias continuit. Post quem 1 hiodigis glossa 
[al., Thodigis Tolosa| regnum adeptus, non regnans 
Jelecit, occisus a suis. Cui succedens Hacienusagil, 
conutimiat renum. Contra quem Auiansgiléus insur- 
gens, Bomaui regni conci vires. Ubi οἱ Liberius 
patricius cum exercitu destinatur. Nec. fuit in parte 
oecidua géns, qua Theoderico, dum viveret, aut 
$micitia, aut subjectioe non. deserviret, 


CAPUT ΠΧ. 


ΤΆ odericus rex senex A'halaricum filie sue Amala- 
“μοι filium, patre orbum, regem denuntiat ; 
Athalarico immatura morte sublato , mater Theoda. 
ium. cousobrinum suum regem iustituit , qui. illam 
in. insulam quamdam relegat, ubi strangulatur. 


Sed postquam ad senium j,erven'sset, et se in 
brevi ab hac luce egressurum cogeosceret, convocans 
Gotlios comite» geutisque su» primates, Athalaricum 
infantulu:a adliuc vix decennem filium lili: sux Aina- 
lJasuenilie , qui Eutarico patre. orbatus erat, regem 
constituit ; eisque in mandatis dedit, ac si testamen - 
ta'üi yoce denunt'aus, μὲ regeun colereut, senatum 
populumque Romanum amarent, priucipemque orien- 
talem placatum semper propitiumque liabe: eut, Quod 
preceptum quandia Athalaricusrex ejusque mater vi- 
verent, in omuibus custodientes, pene per octo aunos 
in pace regearunt; quamvis Franeis de regno puerili 
dusyeraotibus, imo in conteuptu habentibus, bella- 
que parare molient:ibus, quod pater et. avus Gallias 
occupasset, eis concessit. CoeLera in pacis iranquilli- 
tate possessa. Dum ergo ad spem juventutis Athala- 
ricus accederet, tau suam adolescentiam quam ma- 


* Forte Sicariis, nisi idem utrumqne Gothis significet. 








1995 | INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIJODORI TOMUM. 4296 
tris viduitatem Orientis princip! commendavit; sed A datum regem [al., occiso Theodahato rege], qui a 


in brevi infelicissimus immatura morte praventus, 
rebus humamis excessit. Tuin matef, ne pro sextus 
sui fragilitate a Gothis sperne:eltur, secum delibe- 
raus, Theodatum consobrinum suum germanitatis 
gratia accersitum a Thuscia, ubi privata vita degens, 
in laoribus [forte in laribus, ut in lio. 1 Var., ep. $5] 
propriis erat, in reguum collocavit. Qui immemor 
ronsanguinitatis, post aliquantum tempus a palatio 
Ravennate abstractam , in. insulam laci. Bulsinensis 
eam exsilio relegavit. Ubi paucissimos dies [a/., 00] 
Amalasuntha plures dies, etc.] in tristitia degens, ab 
ejus satellitibus in balueo est strangulata. 


CAPUT LX. 


Belisarius α Justiniano imp. adversus Gothos cum 
exercitu. mittitur. Siciliam occupat. Gothi Witigim 
regem sibi eligunt ; Theodatwin. interficiunt. Witigis 

: Ravennam cum. Mathasuenia. regiisque opibus dedit 
Romanis. 


Quod dum Justinianus imperator Orientalis audis- 
set, quasi susceptorum suorum mors ad suam inju- 
riam redundaret, sic est commotus, Eodem namque 
tempore dc Africa a Wandalis cum per fidelissimum 
suum Belisarium [al., Betramum] patricium reporta- 
ret triumphum, nec mora, in ipso tempore madenti- 
bus adhuc armis cruore Wandalico, contra Gothos 
per eundem ducem movit procinetum. Qui dux pru- 
dentissimus baud secus arbi:ratur σοι γι subi- 
. gere populum, si prius nutriceu eorum occupasset 

Siciliam ; quod et factum est; Trinacriamque ingres- 
$e, mox Gothi, qui Syracusanum oppidum inside- 
bant, videntes se nihil prz:valere, cum $uo duce Sin- 
derich uliro se Belisario dediderunt. Cumque ergo 
Romanus ductor Siciliam pervasisset, Theudatus 
comperiens Evermor [al., Evermundum ] gencruin 
Stuin cum exercitu ad fretum quod inter Campan.aimn 
Siciliamque interjacet , et de Tyrrlieni maris sinu 
vastissimus | Had.iaücus sstus evolvitur, custodien- 
dum dirigit. Ubi cum Everwmor accessisset, ad Hhe- 
gium oppidum castra composuit. Nec mora, deterio- 
fralaàm causam cernens suorum, ad. paries victoris 
cum paucis et fidel;ssimis famulis conse.is movit, ul- 
woque se Belisarii pedibus advolvens, Romani regui 
optat s:rvire principibus. Quod Gothorum exercitus 
$entieus, suspectum Theoda:um clamilat regno pel- 
leudurh, et sibi ductorem suum Witigim, qui armiger 
ejus fuerat, in regem levandum ; quod et factum est. 
Et mox in caim,is barbarieis Witigis in regnum le- 
valus Romam. ingreditur, pramissisque Ravennam 
lidelissiwis sibi viris, Theodati necein demandat. Qui 
venientes, imperata sibi perficiunt, et occisum Theo- 


rege missus adveuiebat, ut adhuc in campis barbari- 
cis erat, Witigim populis nuntiat. Inter hec Roma- 
nus exercitus emenso fieto, Campaniam accedens, 
subversaque Neapoli, Homam ingreditur ; unde ante 
paucos dies rex Witigis egressus, Raveunam profe- 
etus, Mathasuentamn filiam Am3lasuenthe, Theode- 
rici quondam regis neptem, sibi in matrimonium so- 
ciarat. Cuinque liis novis nuptiis de'ectatus, aulam 
regiam fovet Raveunz, Roma egressus imperialis 
exercitus, munita utriuaque Thusc: loca invadit. 
Quod cernens per nuntios Witigis, Cumunilam da- 
cem Gotborum nianu aruis conferta mittit Perusiam. 
Ubi dum magnum comitem cum parvo exercitu resi- 
dente, obsessioue longa evellere cupiunt; super- 
veniente Romano exercitu, ipsi evulsi, et omnino 
exstincti sunt. Quod audiens Witiz;is, ut leo furibun- 
dus, omuem Gothorum exercitum congregat, Raven- 
naque egressu:, Romanas arces obsidione longa fati- 
gat. Sed (rustrata. ejus audacia, post 14 menses ab 
obsidione Romauz urbis aufugit, etse ad Ariminen- 
sem oppressionem praparat. Unde pari tenore (ru- 
straius, fugatugjue Ravennam se recepit; et obses- 
$us, nec mora, ultro se ad partes dedit victoris, cum 
Mathasuentba jugali regiisque opibus. Et sic famo- 
suu Γι gnum fortissimamque gentem, diuque regnan 


Aem, tandem deinde mil esimo et trecentesimo anno 


victor gentium diversarum Justinianus imperator per 
fidelissimum consulem vicit Delisarium, et perductum 
Witigim Constantinopolim patricii honore donavit. 
Ubi plus biennio demoratus, imperatorisque in affe- 
ctu convictus, rebus excessit humanis. Mathasuen- 
tam vero jugalem ejus fratri suo Germano patricio 
conjunxit imperator. De quibus posthumus patris 
Germawui natus 495 est filius, iiein Germanus. In 
quo conjuncta Aurniorum geus cum Amala stirpe, 
spem adhuc utriu-que generis, Domino prestante, 
promittit, Huc usque Getarum origo, ac Amalorum 
nobilitas, et virorum fortium facta, ac laudanda pro- 
genies laudabiliori principi cessit, et fortiori. duci 
manus dedit : cujus fama nullis szculis, nullis sile - 
bitur :etatibus. Sic victor ac triumphator Justinianus 
imperator et consul Belisarius, Wandalici, Aíricani, 
Geticique dicuntur. 11z:c qui legis, scito me veterum 
seculum scripta, ex eorum spoatios's pratis paucos 
flores collegisse, unde inquirenti pro captu ingenii 


mei coronam contexerem. Nec me quis in favorem , 


gentis priedictze, quasi ex ipsa traheutem originem, 
aliqua addidisse credat, quam quz legi, aot comperi. 
Nec si tamen cuncta, quz de ipsis scribuntur aut 
referuntur , complexus sum : nec tantum ad eo- 
rum laudem quantum ejus laudem qui vicit expo- 
neus. 











INDEX RERUM, VERBORUM ET SENTENTIARUM, 


QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR (4). 





A 


Abd:e apud Persas episcepi virtutes, 365. 

Abecedala martyr, 251. 

Ablas diemonem a ilio regis propellit, 568. 

Absens. Pervico sunt semper injuriis facultates absen- 
tiun; ei quodammodo videtur occasio homincs in delicti 
waliere, quse non (potest animum  pervadentis terrere, t0. 
er e absentis, qui conscientiam criuiiuosi uon 

abet, 54. ' 

Absolutor, facile est alieni conscius sui, 172, 

Abstiuens. Proximus habetur donanti, de quo potest 
dici : Absiinens est jugiter sui, 107. - 

Abundautia. [n abundantia quaNibet potest se expedire 
persona, 198. 

Acaciaui Antiochiz? conveniunt, 277, 305. Quom».!o no- 
Qmen substautie*in S. Trinitate admiserint, 505. 

Ácacianorum epistola ex synodo Antiochena ad Jovia- 
num áug., 503. 


(a) Kevocatur lector ad auueros crassiores. 


. Acacius Amidse episcopus Persas captivos a Bomanis mi- 
litibus redimit, venditis vasi* ecclesi, 571. 

Acacius martyrium ubi passus, oratorium illic sedifica tum 
est, 505. Acacii Caesarieusis lides, et. ejus sequacium iu 
synodo Seleuc., 275. Dicit Filium Dei similem Patri se- 
cundum voluutatem tautum, 275. Acacius et alii coulir- 
n aim fidem Ariminensis conc.lii, 275. 

Accipitrum natura, 13. 

Acepsem?»s famosissimus in cell» reclusus, $26. 

Acesii Novatiauorum episcopi ad Constantinum verba, 25: . 

Achillas Alexaudrinus Petro successit, 214. 

Acitabulurum tiunitus in theatro, 77. 

Acolytus S. Rom. Ecclesise, 55. 

Acquiri- Dene acquiritur quod a nullis adhue dominis 
abrogatur, 145. 

Actiaci ludi instituti ab WX met $85. 

Actio. AUsurdum est ut. aflligatur damnis, qui commoda 
non habet actionis, 55. Otio torpere non sinantur qui 
bis actionibus innotescunt, 88. Frequenter nocuit aliis ipsa 


a^ 


* 


1291 


integritas actionis, 101. Agentem male nisi bonis moribus 
uon zs'imat displicere, 108. Suos actus nemo damnat in 
altero, ibid. Omnis actus in qualitate propositi est, et non 
vituperandum quod nulla foerit voluntate lascivum, 143. 
Semper et prsestandi et Izedeudi causas invouit, qui publi- 
cis actionibus adhibetur, 116. Totum honis actibus obtl- 
nuisse creditur, qui post documenta laudat militie pro- 
movetur, 150. : 

Administratio ipsa est recta, quz? sine potestate defen- 
ditur, 110. 

Adwonilio. Non facile efficitur vitiosus, cui adi.onitor 
jasistit assiduus, 175. Ncn babet veniz? locum, qui delin- 
quit admonitus, 69. Dubitari de illo creditur qui a pluribus 
admonetur, 155. Qui vul! alium in przcipites casu: mi!tere, 
eum cerium esL fideliter non monere, 41. Si remissio in 
sdmonitionibus veniat, cunctos necesse est ut contemptus 
involvat ; et quodammodo nascitur de pietate crudelitas, si 
quem negligis admonere, postea cogaris exigere, ἐδ. 

Adolescentia pervia iucominodis, 63. 

Adoptari. Per arma posse fieri fllium gronde inter gentes 
constat esse prseconium : quia non est dignus adoptari, 
uisi qui fortissimus meretur agnosci. In sobole frequeuter 
fallimur : ignavi autem esse nesciunt, quos judicia pepe- 
rerunt, 60. ' 

Adoptio pér arma quomodo fleret, 60. Filius per arma, 
121. V. Gensemundus. 

Adorare purpuram, 182, 185. 

Adrianus. V. Hadrianus. 

Adulterii poena, 90. Lex ''heodosii contra adulteras mu - 
lieres prolata, 541. 

Adversarius. Quos superna protegunt, felices adversa- 
rios habere non possunt, 173. oustát esse dubium, quod 
toncedit adversarius, 147. 

Adversitas. V. Prosperitas. 

Advocal fisci officium, 12. 

Advocat onis officium quid sit, 9. 

/Edificiorum laus et origo, 112. Facilis est sdificiorum 
ruiua incolarum subtracta custodia; et cito vetustatis de- 
rur resolvitur, quod hominum prsesentia non tüe- 
tur, 69. : 
gris non una causa salutis, 189. Naturalis cura est ssgris 
dre lstitiam, 144. Felicitatis genus est inde curari, unde 
libens animo :ger possit expleri, 179. 

/Elis eivitas ab Hadriano condita, 388 

/Emiliani martyrium, 288. 

milianus Mosiam infestat, 406. : 

JÉquitas prima est a se praesules inchoare, 108. De sequi- 
tate potius quam de rapacitute proficitur, í11. Tolecabi'e 
flt omne quod :equabili ordinatione disponitur, et quare, 
52. Non licet delinquere qui alios creditur sub sequitate 
voutinere, 11. Nescit personas respicere qui meran cogi- 
tat sequitatem, 45. Qni squitatem coluerit fructum victorise 
possidebit, 157. Jlle dignus est prztuia consequi qui parere 
cognoscitur sequitati, 147. 

JEris et plumbi repertores, 50. 

/Etas non impedit, ubi sese potentia coelestis infundit, 
121. dr a supplicatio est qua. veniam querit setatis, et 
quare, 121. 

4Etatis venize formula, 121. 

' etiani cur dieti sint dissimiles, et non existentiales, 
216. Aetiaui qui post Euvomiani, 264. : 

Aetii virtus 6 υἷα io prselio Catalaunico, 414, 415. Aetius 
patricius interficitur, 594. 

&Etius Antiochenus a Leontio diaconus ordinatur, 263. 
Interdicitur uti officio diaconi, 271. Diaconatus ordine spo- 
liatur, 275. Atheus erat, 265. Ejus vox superba, 277. Exa- 
miuatur, 274. [n exsilium mittitur, 277. V. Honoratus. 

A.ictio. Facile onus afflictionis sentiunt qui suavibus 
deliciis uti consueverunt, 181. Expedit studio pietatis affli- 
ia menteu) compeusativo reinedio compeusari, 120. 

. ct. 

Africa Rom. imperio rursum oce 412. 

Alroruin privilegüs misceri, 193. 

Lgapitus papa legatus ad iuperatorem m ssus, 197. 
Ipsi ΕΣ Romaus Ecclesie, 4089 opyigneraverat, reddun- 
tur, : s 

Agapitus Maceconisnorum episcopus una cum suis ortho 
dozain fidem amplectitur , 5617. 

Agelus Novatianorum dudum episcopus revocatur de 
exsilio, 310. Sisinnium et Martia .um silii successores or- 
d.nat, 946. 

Ager. llle solus delectabilis sper Domino, in quo super- 
veuire non timetur exactor, 171. 

Ajax apud Gazam fioroit, 552. 

Alaricus Veseyotharun rex Italiam invadit, 410. Italiam 
vastat, $68, 410. Thomam depraedatur, 563, 410. Romse de- 

'eiatione satiatus, 197. Moritur, 410. In alveo fluminis 
husentini sepelitur , ibid. . 
Alemanni fugantur, 201. Profligati a Juliano, 385. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1298 


Alexander Xerxem regem Persarum vincit , 590. 

Alexander Alexandrins Ecclesie pr:zcerat, 270. Post 
Aclillam ordinatur, 214. Epistola ejus ad universos Eccle- 
Sias contra Arium, 214. Ejus epistola ad Alexandrum Con- 
stantinopoleos episcopum de Ario, 210. Moritur, 239. 
V. Constantints. 

Alexander Constantinopoleos episcop. silentium philoso- 
plio per miraculum imperat, 226. Quemodo Arii »dimissio- 
nem impedierit, 242. Moritur, 245. 


Alexander Antioclienus episcopus discurdantem populum 
ad unitatem revocat, 562. 

Alexandria civitas maxima, 414. 

Alexandriam instauravit Hadrianus, 588. Theodosius 
idola Alexandrina donavit Christianis in usus pauperum, 
$42. Alexandrini «editiosi, 369. De seditione apud Alexan- 
drism orta contra paganos, 285. V. Ariani. Alexandribum 
concilium. V. Athanasius. 

Alienatio rerum solidum desiderat Judicium, 97. 

Alleluia Roms quando cantaretur, 548. Alleluia in Sera- 
pidis templo auditum, 312. 

Alpha nos complectitur , 181. 

Altare ad occidentem positum; 348. Reliquize martyrum 
In altari collocat, 286. Imperator munis ad altare solebat 
offerre , 541. 

AÀmala a quo origo Amalorum decurrit , 404. Ejus nob'- 
litas, 1351, 158. Qusevis claritas generis Amalis cedit, 125. 
Amali sanguinis virum non decet vulgare desiderium, 72. 

Amalafridam ab Hilderico rege Wandalorum occisam con- 
queritur Athalaricus, 141. 

AÁmalassntbze laudes, 158, 159, 115, Ad consortium re- 
gni Theodatum — assuwit, 157, 158. A Theodato in exsi- 
lium mittitur, 421. A "'heodati satellitibus in balneo 
sirangulatur, tbid, V. Eulharicus. ) 

Amazones diversas Asism gentes superant, 401. De ea- 
rum partubus, 401. 

AmbiguiL. εἶ locus non reli:iquitur, ubi experimenta pro- 
babilia suffragantur, 45. Nequit esse ambiguum, quod fine 
proprio tenetur inelasum, 184. 

Ambitio nihil relinquit absconditum, 143. Vitanda est 
alienarum rer m turpis 3mbitio, 71. Necesse est ut dum 
parumper malorum ambitio coptemnitur, superno munere 
plus donetur, 107. Utilis est ambitus laudis, qui appeti- 
tir per augmenta virtutis, 120. Honestus ambitus est, quos 
ER Hl tempore, velle prasconiis anteire, 144. Humana 
ambitio, nisi y'er metum damni, non potest inhiberi, 168. 
Ambitio justitiz inimica, ibid. 

Ambrosius nondam baptizstus eligitur in episcopum, 305. 
Ambrosius non patitur impera: orem Theodosium iutra can- 
cellos ecclesie manere, 331. Justina jubet. Ambrosium 
mi!ü. in exsilium, $39. Eum yersequitur, $10. Ambrosii 
constantia, 343. Ámbrosius episcopus de Christiana fide 
multa sublimiter scribit, 595. 

Amicitia. Praistat decus amicitia desiderata potiorum, 25. 

Ammon habet proph::tle donum, 323. 

Ammonii monachi castitas, 213. 

Ammonius grammaticus Socratis praceptor , 542. 

Ammonius sibi aurem :mpu:at αἱ episcopatum effuge- 
ret, 522. Ammonius cpiscopa um recusat, 321. 

Ammonius monachus iuter(i: itur, 369. 

Amphietiones carmina pro Alexandro finxerunt, 503 

Amphilochius Arcadium osculari noluit, ut Theodosio 
persuaderet Arianorum conciliabula impedire, 541. 

Amphion Nicomedis oruinatur episcop'is, 254. 

Ampbitheatrum Houmsnum Ti m:guificentia fabrica 
tum, 94. 

Ananias martyr, 257. 

Ansstasiss (S.) basilica cur sic appellata, 555. 

Anastasii imperatoris laudes, 3. 

Avastasius. V. Nestorius. 

Anathematiszare quid sit, 576. - 

Audragatius trucidat Gratianum, 540, Moritur, 340. 

Angelorum turba impedivit ne palatium a Gaina copere- 
ze $55. Angeli mediatores belli ad Romanos miíssi, 

Angustia,. Cur inter supremas anhclantis angustias votum 
est potius perire quam vivere, 51. 

Auiciorum familia lauda! ur, 162. 

Animi bomiaum nisi prius leniter fuerint imbuti, ad hoc 
quod 1endunt, idonei nequeunt reperiri, 19. Invicti 3nimi 
signum fan: diligere commodum, et lacra potius. odisse 
causarum, 5$. Anim» vigor oneratar, dum spiritu yraviore 
co:nprimitur, 195. Lzsus animus vociferatione pascitae, 52. 
Quid mihi cum pretiis, si anitnus uon fruatur optatis? 114. 
Quid faciunt sordes auimorum in splendore natalium, 72. 

Ánuus temporum pater, 25. Anni ab Adam usque ad gi- 
luvium, et a diluvio usque ad Ninnm quot fuerim, 386, 
396. Annus ab incarnatione Christi quotus es' ; quomodo 
coguosci possit, 590. 


1299 


Antbemius przfectas imperium Theodosii junioris rexit, 
566. V. Constantinopolis. 

Autiauus suggereus, 181. 

Antiochena Eeclesia antiqu'or et vere apostolica, in qua 
Christianorum nomeu iuventum, 566. Divisio populi Antio- 
vheni propter Eustathium, 255. Schlisuna in Antiochena Ee- 
clesia, 280. Episcopi Autiocheui post Eustatlhium, 234. 
VCousult:tur de episcopo Antioclienis praeficieudo, 279. 

. Antiochi conciliuin, 90. Episcoporum, 246. Epistola An- 
tiocheni coacilii de file, 216. l'ides Antiochenz synodi, 
ilium Antiochi». V. Acaciani. 

Antiochiz seditio, 255. Alia sedilio propter novam exa- 
€uonein, 314. Antiochi: terrseaotus, 216. V. Jidiants, 
Psalmodia. 

. Autiociüus Eusebii suecessor Joviuiamum sibi msnum 
Jmponere prohibet, 509. Agt:ochus eloquentissimas, 557. 

Antipbonarum origo, 351. 

Antonii monachorum maximi virtutes et. vita, 218. Ejus 
comuium , 554. Naturam creaturarum. codicem sues e-se 
dixit, 522, Solitudinem reliquit, ut Arianos insequeretur, 
926. Didymum cum consolatur, 527. 

Apameis episcopus Joanues a Me'etio o;dinaLus, 552. 

Ape'les daemnonem fugat, 523. 

Aphraates monachus qua liducia Valenti responderit, 595. 
Ejus laudes et orationis virtus, ibid. 

Aphricapi libri , 263. 

Apollinares cur atnbo excominunicanatur, 278. 

Apollinaris Laodicenus, ejusque opinio et secta, $32. 
Apollinaris privatur epi .copata, ibid. 

Apo:linaris Syrus plures edit. libros, 296. V. Damasus. 

Apollioaristiz: uniti orthodoxis, 565. 

. Apollinis Delphici tripodes ad spectaculum dati, 453. De 
simulseco Apoltinis fulini «e concreuato, 296. 

Apollo Pythius reprehensus, 502. 

Apwllo ob miracula insignis effectus, 525. 

Apollonii cura erga fr.tres infirmos, 5231. 

Apollonius Stoicus philosopbus insiguis, 588. 

Aponus fons describitur, 36. Aponi fontis miracula, et 
quare Aponus dieatur, 57. 

Aque Benedicte effectus, 315. 

Aqua Seztiz in Golliis, 384. 

Aqu» venalites, id est flueotes de veoa perpetua, 58. 
Gratiam unda non liabet, nisi quse jugiter influit, 138. 

Aquaruu utilitas, 91. Qui de subterraneis aquis et fon- 
tibus tractaverint, 58. 

Aquilegium quid, 58. 

Aquiliuus causidicus Sozomeni sodalis, 255. 

uc wan inagibster militum quid Valenti imp. professus 

ater legatus quondam missus ad Theodoricum, 190. 

Arbiter arez, 8. 

Arbogastes seipsum ;ugulat, 351. 

Arbores fabricis-noxiz amputari jubentur, 113. 

Arca Vicariaass sedis, 52. 

Arcadius designatur imperator, 358. Saccedit Theodo- 
$i0, 555. Moritur, 305. V. Amphilochius. 

Argarius jwaelectorura «molutnenta qoilitibus preestabat, 
8. Apoch:e Árcariorum, 192. 

Archiatrorum, id est medicorum comitis formula, 106. 

Archimedes subtilissunus exquisitor, 1i2. Archimedis 
sp'sera, 21. 

Ardab rius incidit in manus Joannis tyranni, 372. Iin- 
perium tentans, ἐπ e .siliuu) mittitur, 594. 

Arelateasium murorum et turriuu reparatio, $5. Are- 
late ebsessa, 50. Arelateasis pugu», 128. 

Arethusa fons, 153. 

Aretbusi cur Marco episcopo suo infensi, 287. 

Argouaute primi triremes instituerunt, δέ. . 

Argutum juventum lztum fundit ingeui-im, 172. 

Argyropolís a quo nomea habuerit, 171. 

Ariwineunse conc.huin celebratur, 296». Nomen substan - 
tis abrogavit, et cur, 267. Epistola concilii Arimiuensis 
ortboduvorum episcoporum ad Constantium, : ΟἿ. Leg.ti 
alb Arimineusi concilio ad imperatorem missi, nullum ab 
eo responsum impetrarunt, 268. Epistola Constantii ad Ari- 
iuinense concilium, 268. Couc. Aríminéusis epistola ad 
Constantium, 2608. D.scedentibus episcopis Arimino Con- 
8' antius fuit in-Jignatus, 268. ec episcopi Ariminensis S; nodi 
ἃ lversi Ariauís, 270. V. Atlianasius, Concilium. 

Aristote'es eur scripserit.Cutegorias, 205. 

Árithmetie faus, 8. 

Aria, Arioa^rum concilium apud Bilhyuiain, 221. Ariani 
l6, an prodant se, 237. Ariuni ex metu sola manu subscri- 
σύας svi ie A0 em, iud aniio senüentes, 227. V. Ni- 
Cuba. 1A Oa casei. Vocabulum uon reperiri in S. 
Secipturis, 227, Noiebant ὑμοιυσίον vOCetn. recipere, 233. 
Mortyres Arianorum, 328. Ariani veniunt, Autiochiam, 
251. Eorum conventus apud Mareoten, 239. Quidam Aria- 
uorum apud Alexandriain in turba populi suffocati, 218. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


181. 


1800 


Arianorum scelera, 250. Episcopos a concilio adeundo re- 
trahere conantur, 951. Cupiunt unam saltem habere oe- 
clesiam ἀρ νυ λίαν 2:55. Eorum conventue apud Antio- 
chiam, » Aguntur in exsilium, 264. Rejicitur iallax eo- 
Tum responsio, 267. Damnantur, 257. x concilia Arizno- 
rum, 270. Qus ab ariapis contra ipsos Arianos gesta siat, 
277. Quomodo Ariani Macedonisno- tueriot persecuti, S11. 
Orthodoxi Arianum dogma rejiciunt, 318. Ariani Constan- 
tinopoli multos orthodoxos in Bavi ooncremave $25. 
Domum Nectarii episcopi Constantinopolitani incendeot, 
$40. δας íartiones Alexandrie Homousienornm et Áriano- 
rum, 246. Arianorum divisio. 249. Mirum cur Georgius 
Platonem οἱ Timotheus Origenem sequ-utes, essent 
Ariani, $67. V. Athanasius 

Arius quomodo coutca Ecc:esiam sit exortus, 214. Pres- 
bytqg erat ei sacras Scripturas Alexandris exponebet, 
s$bid. Ab Alexandro episcopo excommunicatus, 214. Euse- 
bio scribit, 220. Cum consectaneis suis ecclesiastica com- 
munione privatur, et jussu Coastantioi in exsilium mitti- 
tur, 228. €um suis sectatoribus damnatos, 229. Quomodo 
sit ab exsilio revocatus, 230. Coustantino imperatori scri- 
bi, 910. Fides quam apuJ Cors entinam Aug. professus 
est, 910. Constantinus Arii professionem mittit synodo Hie- 
rosolymitan:e examinandain, 240. Cons'antiuopoli u. venit, 
24. Subscribit decretis Nioxni ooncilii aod Constsnti- 
nur, 242. Jubeiur Alexander Arium in communionem re- 
cipere, 242. Arii mors, 212. ia loco latriae ubi periit Arius 
quidam domum construxit, 212. Quomodo per queindsm 
Pronpterim dogma Arii pullulaverit, 244. V. Consaa- 

inus. 

Arma Jugosí dicitur primus obtulisse Phoroneus, 117. 
Armorum faciorum formula, ibid. Ante distribueuda 
arua quam possit flagitare necessitas, ut cum ea tempus 
exegerit, pa'ati res ad impereta sufficiant, 19. impari us 
seusus es. ad primam legationem pro:itus arma commo- 
vere, 4l. Arua tua, Deo juvante, corroboras, si justitiain 
med ocribus servare comtendas, 65. Opus armorum moc- 
Lem generat et salutem, ieteritus peccantium, custodia 
bonorum , coetra improbos necessarium 6 r auxilium, 
117. Aruia beue construere est salutem velle omniem 
custodire, ibid. T 

Arraeuii fiunt Christiani , 236. 

Amer laudes, d T el 

rsatii Constantin p. ordinatio, et. ejus odium propter 
Joan. Chrysost., 561. Moritur, 901. 

Arsenius juvenes non excommunícabat, 534. 

Artemidori laudes, 20. : 

Ártemius capitis ob.runcetione martyr factus, 205. 

AÁrtemon hzreticus escommunieatus, 218. 

Artes !ydicre lionestis moribus supt remolz;, 114. Ja 
stis commodis stedia artium nuuienda, 116. Manus larga 
artium nutrit ingenia, 112. M.nife-Usm est praemium artes 
nutrire, (52. Quod ars εἰσίν 4 crimine liberatur, 165. 
Non prestat n men artifici, uisi fuerit magna vis periculi, 
agua est ars conira arüóces luqui. 25. EtBeaciter 
imperat artifici qui euu competenti non patitar commodi- 
tate fraudari, 113, 

Arverna Galli civitas. V. Buricus. . 

Asclepas Gaz: Romam proficiscitur, 347. À Serdicensi 
eoncilio absolvitur, 250, 251. A Garzieis suscipitur, 255. 

Asia in 40 regiones distributa , 84. 

mirabiliter Joannem tyramaum vincit, 572. Affe- 
ctata tyrannide occiditur, 504. 
Ássis tributarius, 105. 
iorum regein monarchia quot annis duravecit, $80, 
$96. Quot inea fuerint reges, quot enuis quilibet eorum 
reguaverit, ibid. 

Astensis civitas, 184. 

ὴ rides sophista libris suis Arianam dogma (irmaxkt, 


As:rorum cursus finitus, 184. . 

Atanaricus Vesegotbarum rex a Theodosio imp. ey da 
honoribus afficitur, 409. Constantinopoli moritur , et iflius 
sepulture pompa, ibid. . 

Ataujphus Alarici successor Italism spoliat, 411. Placi- 
diam Theodosii imp. germanam uxorem ducit, ibid. In 
Africa n:oritur, ibid. 

Albalaricus infantulus rex constituitur, 424. Pacem ἃ 
Justiniano Mnp. petit, 124. [nmmatura morte prueveutus, 
42i 


Atliolar cus a Fridigerno vincitur, 529. 

Athanasius Alexan!riaom suscipit *pr:sulatem , 239. 
Quas contra Atbanssium ab Arianis gesta sint; el «quomodo 
coufugerit ad Constantinum, 230. Coastantinopolim venit 
ad Constantinum, 210. Ab episcopis Arianis apud Coostan- 
tinum accusatur, 211. Apud 'fre.iros essulat, 241. Jube- 
tur Alexandriam redire, 945. F'avore Coustantiui tminoris 
Alexaudriam reucavit, 244. Epistola Constantini Juaieris 
ad Alexandrinos pro Athaaasio, 214. ledit Alexapdrian, 











1201 


30b. Ii sidias ipsi faciunt Ariani, ibid. Opera Euseliii itcrum 
Alexandria pellitur, 219. Julius pout. Rom. Athanasium et 
ejus ad:ersarios Romam evocat, 245, 948. Veuit d Con- 
stantem, ibid. Constans pro Atbanasio ad Constantium fra- 
trem scr bit, ibid. Orientales putant Athanasium ab ipsis 
daamatuur ton. debuisse recipi a Rom. pont. , et quare, 
218. Legoatio Constantis Cesaris ad fratrem Constantium 
pro Athanasio, 255. Ad jartes Italize dis*edit, 245. Alexan- 
dria fugere cogitur, 247. llluc revertitur, 248. A Sabino 
accusatur, 248. Εἰ a Lucio Alexandriuo , 504. Calum- 
Ria in Athanassum de venditis fruments, 218. Alis ca- 
lumnis c ntrà eum de Arsenio et calice fracto detegun- 
tur, 291. Atbanasius et Paulus petuut (ieri couciliuu , 249. 
Ailianasii relatio de nece Pauli Ver e^ episcopi, 
219. Ejus relatio de gestis Georgii, 9280. Petit Ajba- 
nasius unam ecclesiam oppidatim dari orthodoxis, 255. 
Con: tituit sacerdotes in alienis Ecclesiis, 256. Alexandriam 
revertitur, 256. Concilium convocat Alexandriam, 257. In- 
sidi:» ipsi rursus factse, 257. Athanasii tesümoniuin de Ori- 
gene, 398. Defuncto Constante rursus Ariani Coustantium 
adversus Atlianasium excitant, 259. Eun semper odío ha- 
buerunt, 204. A quibus defeusus sit, 264. Athanasius deri- 
det -ynodum Ariminensem, 267. Vocatur a1 Constantium, 


26). Quomodo ledig de bays evaserit, 269. Quid pagonis 
propbetaverit, 269. Insimulatur magis, 269. Redit Álexau- 
driam, 283. Excusat fugam suam libro quem scripsit, 289. 


Epistola Atbanasii et aliorum episcoporum ad Jovianum, 
$02. Yeniens ad Jovianum, ab eo decenter lhonora!us est, 
$4. Causarum Ecclesiz et j;opuli judex constituitur, 501. 
]a suam Ecclesiam revertitur, 515, De latebris A!hanasii, 
διό, Atbiauasii mors, 516, 517. V. Constantinus, Constan- 
(ius, Ju.iu&, Sebastianus. ] 

Atheo^s sedem sapientium esse dixerunt antiju, et 
quare, 195. 

Aibiesis inter fluvios hooorus, 55. 

Aihleterum ceriamioa a Fulvio primum edita, 5535. 
AMhletzin populis palma desigust esse victorem, 33. 


Atticus ordinatus E Lk oDUE Constantinopolitanus, $61, 
Egre;;iii e us mores, 366. Pr:eclara eius facta, 579. Calliopio 
scribit, ibid. Suam mortem present, 574. 

Attila Huanorum rex pene totius Scythi:e dominus, 112, 
Ejus patet et fratces, 415. Ejus stituro, forma et mores, 
ibid. Eum inter et Romanos pr:elium in e mpis Catal iunicia 
celeberrimun describitur, 411, 445. Victate Gothorum su- 
perstus abscessit, 591. Aquileieni, Mediolanum et Tici- 
noi vastat, 410. À. Thorismundo Vesegotharum rege fu- 
katur, ?»id. Ejus inors et exsequie, 594, 419. Contentio 
inter innumeros ejus fl!ios de successio:e, $20. V. Cassio- 
dori pater. 

Auctoritas. Illa est reverenda priorum auctoritas, quse a 
re-to tramite non deelinat, 161. 

Audacia leguin pondere pressa melius euratur, 28. Non 
parvum est munus audaci v, supplicii declinssse terrorem, 
$6. Non liceat apud nos quidquam audacis, cujus est pro- 
positi superba calcare, 46. 

Aud:us h:retieus, et Àudzeani quid docerent, 506. 

Augustang civitatis episeopus falso a clericis accusatus 
absolvitur, 7. 

Augustinus D. Ambrosii discipulus, multa facundia do- 
ctrinaque excelleus, episcopus ordinatur, 393. 

Aulicus. Tales decet esse aulicos viros, ut naturse boaa 
indicio frou'is aperiant, et possint agnosci de moribus, cum 
videntur, 151. Ex aula ejiciuntur eunuchi, coci et tonso- 
res, 385. 

Auraria functio, 55. 

Auraría peusio, 34. 

Auri et argenti qui primi inventores, 70. Kffossorum 
auri descriptio, 142. 

Aurum per bella qusrere nefas est ; per maria pericu- 
lum ; per falsi'ates opprobrium : in sua vero natura justi- 
tia, 145. Omnis proveutus acquiritur, ubí metallum fulvi- 
Qum reperitur, 142. Divitis auri vena similis est reliqux 
terrae. et usu cresciL ad. pretium. 7. Negligatur aurum, 
ubi electuui est conseientie premium patiatur aliquando 
repulsam, quod semper .varis regibus imperabat, 95. V. 
Acar.tia, Grgphes. 

Auxentii condemnatio, 270. 1n multis eonciliis abdicatus, 
Sus. 


Avaritia tali sorte punita est, ut cum multa rapiat, sem- 
per egeat, 72. Apud vivos sepulta sunt, qux (eoacium 
ianibus iuclidantur, 70. Gladius conremnitar, ubi aurum 
suscipitur, 110. Avara manus orm claudit, et cur digi- 
tos attrahit, navium simul v«la coucludit, 11}. A paucis 
aecipit qui nimium quzrit, 114. Reginam idjjam j.rocacium 
vitiorum avaritiain fuge, cui cuncta crimina detestabili de- 
votioue famalantur : quze dum pectus. liomin s. ingressa 
fuerit, gregatim rut maleiidas coliortes admittit : ferri 
noo potest, οἷς.) 189. Ultra o..nes erudclitates est ivit us 


INDEX ANALYTICUS IN PIHIMDM CASSIODORI TOMUM. 


1302 


velle tieri de exiguitate mendici, 19&. Addeudo perdit, qui 
retinendo collegerit, 194. 
Azanes eunuchus Saporis regis a paganis occisus, 238. 


B 


Babyle martyris corpus auferri jubet Juliauus, 233. Ba- 
janum balueum describitur, 114. 

Baptisuuum  praecedebat jejunium, 370, $785. Pagani ad 
Christianismum conversi peccata confitentes baptiz2bau- 
tur, 512. Baptismi tempus, 548. Eo tempore fons miraculo- 
se replebatur, 140. Quomodo aegaverit Delphi .s gratiam 
in baptismo conferri, 307. Ju.I:eus paralyticus per baptiana 
curatur, 567. PBaptizats dominicum signum imponebetur, 
$15. Quo ritu Julianus baptismo suo renuntiaverit, 281. 

Barabanes rex P'ersarum Christiauos persequitur, 570. 
À Ro vanis victus, 571. 

Barbari quomodo ad Christum couversi, 235. 

Barbas iu lociun. Dorothei episcopus Coastantinopolita- 
nus eligitur, 567. Moritur, 575. 

Bars:e episcopi exsilium, mors, et miracola, 319. 

Basiliana familia, 132. 

Bssilides Scythopolitanus pl 1o:ophus iusiguis, 588. 

Basilius rhetor Christiauus, Cappadocise episcopus, 296. 
Ob dissensionem cum Eusebio iu Pontuu secessit, 5145. 
Quomodo exsilii minas evaserit, 316. 

Basilius Ancyraus Ecclesi» presbyter exbortator Cbri - 
slíanporum, 287. Martyrio coronatur, ibid. 

Beatitudo uon in auditu barmouis, ut aliqui putaverunt, 
sed in Creatore et ejus eonteinplatione ponenda, 59. Po- 
pulus quidquid $stiot volujtuosum, hoc ad beatitudiuem 
temporalem judicat applicaundum, Κα]. Vera beaetituJo in 
cultura Dei et legum ejus ebservatione, 212, 

delatus de Gllimere triumphat, 442. Siclliam occu- 
pat, r : 

Belus ferreum giadium primitus produxit, 8 quo belium 
dictum, 15. 

Bielluarum ritus est ex ventris esurie liores sentire, 32. 
Bellusrum ritus est. sub caso vivere, 192. Pecora vite 
norunt, quas se Ississe cognoscunt, 187. 

Bellum. Ars bellandi si neu prasluditur, cum Decessria 
fuerit non habetur, 18. In eui qui b-llicosus creditur, ci- 
viia plus amanuur, 127. Bellum nullum gr3ve est, uisi 
quod causa debilitat, 115. V. Belus. 

Benelicium. Noo decet esse diflicile beneficium, quod 
largitate non patitur deirimentum, tU. Non ext beueliciuut 
quod praestatur invitis, 18. Beneficium dici non potest, 
quod nulla utilitate sentitue, ὅδ. Augusta sunt bene6cia, 
qu;e non etiam de futuris aliquid pollicentur, £bid. Dulcio- 
ra sunt beneficia qus nullis difüceltatibus obiinentur, 85. 
/Eternum est benelicium, quod posteritatis fuer favore 
coilatum, 121. Mortahtatis jura nesciuut, qui benefici s non 
tenentur, 123. Contideutius illud expeutur, ubi [δὶ col- 
μι benelicia fesunatur, 129. Plus ille ad beueticia cou- 
recul qui inpata benevolentia commovetur, 181. Auget 

ueficium voluntas recita justorum, 200. 

Benighitas. Ornamentum bogorum omnium est benigni 
tas siacer?, quie uon est sola, quia de virtutibus cognosci- 
tur generata, 169. 

' Benjamin monachus infirmos curat, 525. 

Den awin Persicus diacouus martyr, 504. 

Berillo episcopo Philadelphize, quid synodus io Arabia 
Scripserit, 289. 

Bichor episcopus cam clericis marte, 133 

lligami a Novauanis non admissi, 548. 

Biuorum et ternorum exactio, 43. . 

Binorum et ternoruu formula, 117. 

Bissextus aunus quotodo cognosci possit, 596. 

Blandiri. Gravius percuti qui blandiendo grassauur, 


95. 
Blatia regis cubiculo singulis annis dari solita, 4. Blatt» 
color, 190. : 


φ 

Blatteum germen, 136. 

Boe'ius dogmata Grxcorum doctrinam. fecit osse Roma- 
nam, 21. V. HorologRun. 

Boetius prafeetus. pratorio occiditur, 594. 

Bonos l»us, talos querela (0o nitatur, S8, lossessa bo- 
na nen habeutur smbigua, 83. Omnia boua. graviier de- 
flentur amissa, 125. Bonum amissum, duto quazriue, qus 
amatur, I3]. Naturze. iusitum est, πὶ bouormm copia plus 
delectet, 133. Bonum i0solituu plus amatur, 154. Natura 
bonorum non exyenditur, cum refertur, 154. Queelibet 
mnal tia. formidat contra manifesta bosa. uliquid profiteri, 
154. Douarum rerum oelerrima seu.per desideratur agui- 
to, [δ]. Res una subtracta cuncta defi ciat, 190. Boua 
caduca. V. Cuduca. 

Πού 3qui ad *anandam ped^gram utiles, 163. 

Britnois insulae descripliu, 9J8. 

Britoues. V. Duces. 


1503 
Britannio tyrannus bellum excitat, 2^7. Quomodo sit 
privatus imperio, 260. 
Brutiorum provincia describitur, 158. 

Burgundiones Gowis devoti, 175. Vincuntur, 201. Bur- 
aie ad Chbrístum' conversio, 375. Partem Gallis 
lneno tenuere conjunctam, $95. s 
Busyris clarissima fortissimaque confessio, 287. 

Byzantium. V. Constantinopolis. 


C 


Caduca bons, 101. V. Fiscus. 

Celibibus peruisit Constantinus condere testamentum, 
liect zetste minores essent, 210. Abrogata vetus in eos 
pena, ibid. 

Cxsarea civitas. V. Julianus. 

Calamitas. Non est 'gnaviz culpa, quem excusat calami- 
las, 91. Permovet magis visa quam audita calamitas, 88. 

C-lcis prsepositi formula, 116. 

Calumnia non praesumitur, ul: aliqua probatio non ha- 
betur, 113. Gravissimum est per calumui 4m subi:rahi, quod 
c llocatuni est muniflcentia principis, 7. Locus calumnian- 
" non CEUIRqUIM, cum longi temporis obscuritas prete- 
| fitur, 11. - 

Cilydonius aper, 206. . 

Callistus Juliani imperatoris vitain conscripsit, 299. 

Cancellarii officium, 176. 

C:nonicaria fides, 435. 

C€arontcarii, 101. 

Canouici sohdi, 53. 

Cautoris et lectoris Alexandria officium, 548. 

€apillati inter Gothos, 75. 

Capitolium crematur, 581. Reparatur, 585. 

€apitularii horreariorum, 168. 

Caprarii montis foveze, 196. 

Carceris delinitiones et tormenta, 186. Multifaria morte 
perimitur qui carceris xnore torquetur, 186. 

Cordinalis princeps, 119. 

Carterius abbas. V. Chrysostomus. 

Caseus Silanus laudatur, 183. 

summe laudatur, 4, 5, 49, 155. Illius humi- 
litss, ἡ. Integritas, :bid. Doctrina, 154. Eloquentia, 155. 
Judex totius erroris expers, &. Metello et Catoni compa- 
ratur, 155. Cas-iodori fsmilia laudatur, 5. Nobilitas familie 
Cassiodori in ntroque orbe clara, 6. Avus Cassiodori illu- 
stratus honore cinctus, Siciliam Brutiosque a Wandalorum 
incursioue armis suis liheravit, 6. Pater Cassiodori ad At- 
tilam legatus mittitur, 5. Cassiodorus rector Lucanis et 
Mrutiorum patrie suz, ὁ. Siculos Theodorico conciliat, 
ibid. Multoties quxstor foit, 1. Patricius creatur, 5. A 
Theodorico factus quaestor, et quam mirabiliter in eo mu- 
nere se gesserit, 154. Magisteriam dignitatem laudabiliter 
administrat, 454. Prefectura Cassiodorí totius [talie no- 
tissimum bonum, 4. Fit prefectus preetorio ab Athalaríico, 
155. Primordia regni Atlialarici et aemis juvit. et litteris, 
155. Lumen immissutin rebus celatis, 155. Ad montem 
Mos. ti vivaria construxi!, 195. Beniguitas Cassiodori erga 
pulum Romanum penuria laborantem, 176. ^assiodorus 
prafectus przetorio cum Variarum l;brum digessit in ordi- 
nem, 1. Cur eum sc'ipserít, ibid. Cur sic inscrijserit, 9. 
Historiam Gothorum scripsit, 2, 155, 197. Librum de Áni- 
m3 cemposuit, 172. 

Cuiabulensis, id est stabularius, 75. 

Catalaunicum przlium. V. Aetius, Attila. 

Castanensis civitatis muri sais ex amphitheatro collajsis 
reparautur, 55. 

Catecheses quomode Alexandri: Gerent, 548. 

Catilina ab Antonio occiditur, 385 

Cauc.si mentis situs describitur, 401. 

Causse rerum semper in semine sunt, 155. 

Casutela prodit affectum, 30. Plus 
"rg sunt, 151. Csutela semper adhibita erigit sensum, 
Cavez apsidate, 76 

Celticorum conversio. V. Chrysostomus. 

Cerei. V. Chrysostomus. 

Ceres frumenta invenit, 106. 

Certamiua injusta bonis moribus inimi-a. 165. 

Chalcedonenses muri a X alente desumoti, 511. 

Ciialdeei geotuetrize primi inventores, et ad omnes artes 
eam esse aptam dixerunt, 57. 

Charitas mediocribus gravis, 1£5. 

Clrarte conficienda inodus describitur, 185. 

Chrestus Nicez episcopas ordinator, 351. 

Cliristiani nomen. V. Antiochia. Licinius (058 perse- 
quitur Christianos, 209. Infamia liberantur, 209. Exsulan- 
tes revocantur, 200. l'empla eorum resarcita, vel aucta, 
vel zediflcata, ibid. Mestituuntur. eis ablita patrimonia et 
Uonores, ibid. Ad rempublicam et dignitates et militiam 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


cogitantur omnino quz ἡ 


1504 


recepü, ibid. Christianus senex, sed idiota plilosopho 
Christi religionem persuadet, 125. Christian* hominis li- 
bertas, 211. Centum Christiani interfecti sub Sapore, 257. 
Persecutiobem patiuntur apud. Persas, 565. In seditione 
Alexandrina a Judsis necantur, 569. V. Barabanes Quse 
in urbe Gaza, et Seb stía, et Phoenice, contra eos crude- 
liter sint commissa, 2*8. Eorum hospitalitas et officia erga 
mortuos, 292 Erga paganos claritas, 295. Omni dignitate 
privautur, 225. Α paganis occiduutur, 942. Vigilie Chri- 
stianorum. V. Vigilie, Constantinus, Milites. 

Christus sub quibus consulibus natus, 385, Baptizatus, 
$86. Passus, ibid. Sententia Origenis de anima Christi, et 
quid de ea definitum, 339. Passionis Christi festivitas an 
precepta, et quomodo olim observata, 517. Julianus si- 
mulatruin Christi deposuit, 297. De beneficio herbz quss 
nascebstur juxta simulacrum Christi, 297. Coucio exse- 
cranda iu Cbristi contemptum habita, 518. V. Comstan- 
titus. 

Chrysonthus episcopus Constantinopolitanus invitus eli - 
gitur, 569. 

Chrysopolis urbs antiqua, 571. 

Chrysostomus fit discipulus Diodori et Carterii abbatum, 
$54. Fit lector in Ecclesia Antiocliena, ibid. Fit presbyter, 
ibid. Episcopus Constantinop. ordinatur, 555. Quas provin- 
cías rexerit, 535. Solus cibum capiebat, 35k. Publice de- 
clamst in Eutropium, 554. Sacerdotes adversus Chrysosto- 
mum conspirant, 354. Chrvsostomus viros apostolicos ad 
conversionem Scytharum dirigit, 555. Celtieos convertit, 
ibid. Impedit ne Gsins ecclexia una concedatur, 555. Le- 
ga»tus ad Gainam mittitur, 956. Sev rianum Constantino- 
poli pellit, 557. Fecit cruces argenteas, qui cum cereis 
portabantur, 557. Quid Theophili in Chrysostomum odium 
auxerit, ibid. Quo paco Chrysostomusodium Auguste sibi 
conflarit, ibid. Qui tuerint ejus inimici, ibid. Per quos Au- 

sta Chrysostomo facia sit. inimica, 555. Chrysostomus 

iphanium redarguit, ébid. Epiphanius et Ghrysostomus 
sibi iuvicem futura prenuotiant, ibid. V. Epi 
!omus accusatur, 559. Appellat synodum universa- 
lem, ibíd. Mititur in exsilium, ibid. seditio Constantino- 
poli propter eum in exsilium abductum, ibid. Gloriosus ab 
exsilio revertitur, $59. Herarlides ἃ Chrysostomo ordina- 
tus accusatur, ibi4. Prohibel ludos fieri circa statusm im- 
peratricis, 560. Subornantur qui eum occiderent, 561. Ite- 
rum in synodo deponitur, unde factum es! schisma, $60. 
In exsilium mittitur et moritur, ibid. lilyricum et Occidens 
propter eum ab orientalibus se suspenderunt episcopis, 
901. Diripiuntur domus eorum qui Chrvsostomo favebant, 
ibid. Ejus corpus Constantinopolim transiatum, 362, 579. 
Chrysostomi nomenín diptycbis sacris sc"ihi ur, 361. Aui- 
cus jubet C tomi memoria in orationibus habeatur, 
$15. V. Arsatrus. Joannitx: vocati qui erant 4 parte Joan- 
nis Chrysostomi, 560. Clhrysostomiaui torquentur in carce- 
re propter factum incendium, 361. 

Cicopiarum pietas, 28. 

Circus Augusti imp. describitur, 50. Unde ludi eircen- 
ses dicti, 56. Locus in ci/co et in amphitbeatro personis 
debitus, 75. Unde pro: enerit ut mappa signum det circen- 
sibus, 56, Ad circum nesciunt convenire (tones, 14. 

Civiles lites patriis legibus dirimends, 178. 

Civis nobilissimi est patrie su:e augmenta cogitare 43. 
Tanto quis honorabilis habetur quanto civibus profoise 
cognoscituz, 105. Quzsdam ineffabilis est gratia civitatis 
unum in se suscipere quod vidét omnibus ex,.edire, 114. 
Nullatenus de ejus fide dubitatut, qui ad custodiam civita- 
tis eligitur, 119. Civis animum non habet, qui urbis su: 
gratia non tenetur, 138. Unicuique civi sua urbs respublica 
est. 142. Munitio civitatum spes est certa cunctorum, 196. 

Civitatis curatoris formula, 115. De custodiendis portis 
civitatis formula, 119. 

Clarissimatus formula, 12). 

Claudianus poeta insignis habetur,.595. 

Clearchus nymphzeum :ediflcat, 941. 

Clementia non habet legem, δέ. 

Clementis Historis, 206. Libri, 263. 

Cleomedes athleta a paganis deificatus, 302. 

Clericorum professio vita coelestis est, 156. Eorum con- 
tinentia, 548. Clerici puniendi a rege ad episcopum remit- 
tuntur, 7. nur militare, 255 

Cloacze urbis Romse mirabiles, 49, 151. 

Clodoveo Francorum regi de victoria reportata de Alle- 
mannis grstulatur Theodoricus, 59. Citharosium ad eum 
dirigit, ibid. Clodoveum inter et Alaricum pacem facere 
Dititur Theodoricus, 40, 41. 

Cniva. V. Gothi. 

Ca:lestinus Roman. pontifex Novatianos iusequitur, 568. 

Cogere. Inhonorum est: omne quod cogitur, 177. 

Cojj'are. Si prxclare cogitata non bene agontur, ingra- 
ta sunt, δέ. 

Cognitor, id est judex, £11. 


1505 


Collecta vocatur eonventus Christianorum, 911. Collecte 
sabbato et doininica fiebant, 550. Diversitas in celebritate 
collectarum, sacrificii et coininunionis. 518. 

Collega. Natura rerum est amare collegam, 175. 

Colossus Rom:e a Vespasiano erectus, 581. 

Com:tiva patrimonii, 60. Comitivze sacrarum largitionum 
formula, 100.Comitivs: privatarum formula et ejusoflicia, 101. 
Comitivse patrimonii formula, 102. Comitiv:e primi ordinis 
formula, 105. Comitivse Syracusanus formula, 108. Comitivze 
Neapolitanz formu'a, 108. Comitivze provincism fortnula, 
110. Comhtiv: Gothorum per singulas provincias formula, 
111. Comitivae formarum urbis formula, 112. Comitiv:e 
portus urbis Roma formula, 114. Comitivie Roman: for- 
mula, 115. Comitivee Havennatis formula, 115. Comitivze 
insula Curritauze et Celsinz: formula, 116. Civitatum di- 
versarum comitivze formula, 118. Comiti:ze principis mili- 
tum formula, 119. Conitiva domesticorum, 130. 

Commeatalis formula, 120. 

Commentariensis, 183. 

Commercia civibus secundum temporum qualitatem mo- 
derari jubentur, 115, 118. 

Comminat:o. Plerumque denuntiata commiuatio plus ef- 
ficit quam pena componit, 75. 

Commonitorii scriniorum formula, 117. 

Commodum debet esse cum modo, 147. 

Commune. V. Publicum. 

Communio. V. C llecta. 

Coinedia unde dicta, 76. ; 

as RONCUS Dicenei successor Gothorum rex et pontifex, 


Competitoribus (de) formula, 121. 

Comus civitas describitur, 181. 

Concilium Alexandrinum cum Athanasio celebratum, 288. 
Co ;cilium Antiochenum, 279. V. Antiochia. Coucilium in 
Arabia, 289. Concilium Ariminense pro Occidentalibus, 
25i. Quid in eo actum ex litteris Athanasii cognoscitur, 
210. V. Ariminense. Concilium Chalcedonense contra Joau- 
neui Chrysostomnum, 558. Concilium Constantinop. contra 
Macedonianos, 354. De canonibus in eo constitutis, 335. 
Ad synodum Counstantinop. Acacius episcopos e Bithynia 
evocat, 275. V. Constantinopolis. Concillum Ephesinum 
tontra Nestorium celebratum, 376. De synodo apud Me- 
diolanum facta, 264. Concilium Nictenum. V. Nicaenum. 
Concilium Nicomediz, $64. De legatis concilii Seleuci, 
374. Esposita fides apud Sirmium presente. Constantio 
Aug., 266. Tyro sybodum transfert Constanunus ad /£liam, 
id est arbem Hierosolymorum, 239. Concilia celebrari non 
debent prseter sententiam Romani pontificis, 246. Conci- 
liorum provincialium institutio, 335. Acta concilii per ex- 
ceptores scripta, 274. Tomus decretorum Antiochism et 
Constantinopoli, 356. 

Confessiones SS. a Miei Petri et Pauli Rome, 115. 

Confessio. V. Baptismus. 

Contessorum diversorum conversatio, 210. De laico sjm- 
plici confessore virum diale ticum superante, 225. 

Eonnpune in admi..istratioue non succedunt sibi invi- 
cem, 79. 

Conscientia. Negligatur aurum, ubi electum est conscien- 
ti praemium, 95. 'l'otum vitiosum geritur ubi conscien- 
tis pufitas non habetur, 119. Couscientía keta est, quze 
epiddieet meritis, 153. Bona conscleontize terminum non 

abent, 1: 5. Bona conscientia tunc vere imperat, cum ge- 
neraliter prestare festinat, 167. Facile absolutor est alieni, 
conscius sui, 170. Conscientia recta vias publicas tenet, 
obviorum collocutione gratulatur : amicum est autem cri- 
mini velle nesciri, et qui vias suas occulit conscientiam 
prodit, 196. Quid acquiri putatur, ubi bona couscientia 
perditur, 177. . 

Considerare. In alto pectore protenditur, quod conside- 
ratum semper augetur, 170. 

Consilium qusrit omnis pradens, 106. 

Consistoria antiqua, 93. . AU 

Consobrinarum nuptie. V. Matrimon?um. 

Constans imperator creatur, 312. Occiditur a Magnentio, 
251. Y. Athanasius. 

Coustantia t uxor Juliani, 2835. 

Constantia urls unde dicta, οἱ quomodo Gazse iterum a 
Juliano subjecta, 231. 

Constantinopolis prius Ryzantium dicto, mutato nomine 
ded.catur, 392. Noinen, constructio et ornamenta Constan- 
tinopoleos, 252, Laus Constanti. opolitanorum a religione, 
252. Anthemius muro Constantiuopol m circumdedit, 566. 
Mortuo Valente Constantinopolim berbari devastant, 331. 

Constantinopolltanus pontifex post Romanum primus, 
635. Pr:eter Constantinopolitanum episcopuro ordinatio fleri 
non debet, 374. Constantinop. concilii epistola ad Geor- 
gium Alexandriuum, condemnantis Aetium cum scriptis 
cjus, 277. Constautinopolitana synodus, 533. IMlius epistola 
«d Damasum papam, ibid. V. Conci'ium. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1506 


Constantinus M. quando imperator factus. 207. llli si- 
gnum crucis apparet, et ipse Christus, 207. Maximam cul- 
taram sacratissimae crucis habebat, 210. Quomodo Ckri- 
stianum dogma susceperit, 207. Ubi et. quando baptizatus 
sit, 208, 245. Quas leges pro Cliristianis posuerit, 208. 
Colloquium Constantini cum Sopatro, 208. Commendat re- 
ligionem Christianam, 99. Paganorum ritus mutat, ibid. 
Nomina ecclesiaruw ab eo exstructarum, 252. Cum Αγ et 
Alexandro expostulat, 221. Libe:los oblatos ineendi jubet, 
225. ἠινίκια ejus adversus Licinium, 225. Nicsni con i- 
lit Patres alloquitur, 946. Quid Acesio Novatianorum epi- 
scopo dixerit, 250. Constantini epistola ad Alexandruin 
episcopum et ad Arium, 232. Epistola ejus de Ario et 
scriptis ejus, 251. Altera epistola 3 Eusebium Palastius 
de confectione sacrorum librorum et de repurgatione do- 
minici sepulerí, 251. Alia ejus epistola adversus Euse- 
bium Nicome.iensem, 253. Epistola ejus ad Persarum re- 
gem pro Christianis, 258. Epistola evocantis episcopos ad 
Causam Athanasii examinandam, 910. Quid ser;pserit. Ur- 
Sacio, 269. Constantini "lricennalia, 212. Ejus Vicennalia 
celebrata, 250, 2412.. Constantinus M. Gothorum auxilio 
mulia przeclare gessit, 407. Cum eis feedus iniit, 210. Pre- 
sbytero cuidam moriens testamentum reliquit, 245. Mo- 
ritur, 242. res filios reliquit, ibid. 'iranslatio corporis 
Constantini, 271. V. Macedonius. Constantinus laudatur, 
267. V. Arius, Athanasius, Crux, Nicamnum conciliun. 

Constantinus minor Czesar. constituitur, 2412, Seribit ad 
populum Alexandrinum, 244. Moritur, 245. V. Athanasius. 
Constantinus apud Gallias invadit imperium, et filium suum 
Coustantem ex. monacho Caesarem facit, 411. Uterque oc- 
ciditur, ibid. 

Constantius pater Constantini, 203. Constantii consilium 
de exploranda Clicistianorum constantia, ibid. 

Constantius imperator ordinatur, 212. Constantii epistola 
δὲ Athanasium, ut ad eum veniret, 254. Epistola 3 Con- 
stantii ad Athanasium, 254. Epistola ὅ δὰ Athanasiu:, ibid. 
Epistola 4, per quam omnia gesta co:tra Athanasium habita 
sunt cassata, 255. Epistola 5 pro Atlianasio, ut aboleretur 
quidquid contra eum gestum est, 256. Alia pro eodem 
epistol4, ibid. Constantius iterum Arianis favet, 257. Atha- 
nasium iterum persequitur, 258. In Hiyrieum proticiscitur 
cum exercitu, 260. Conatur eflicere ut. Occidentales sib- 
scribant Árianis, 264. Jubet ut episcopi huuc locum : Do- 
minus creavit, etc., yopulo exponant, 279. Quo anno Con- 
stantius mortuus si, 281. V. Ariminense concilium, Atha- 


nasius. 

Consubstantialitatis voce an usi sint antiqui, 227. Con- 
su'stantialitatis fides, 223. . 

Consul a consulendo dictus, 96. Consulatus formula, et 
quid ad consules spectaret, ibid. Consulatus dignitatum 
fasigiu.n, 24. [numbrat fama publicam in coasule ten.- 
citatis obscuritas, 53. Consules (sse maguauimos deret, 
96. Novus consulatus ἐμ} calendis Januariis, 274. Pro 
consulibus deceniviri creati, 582. Tribuni militum pro cou- 
sulibus creati, 582. Consules Romani, 581 et seqq. Quinam 
primum cale idis Januar. magistratum iuierint, 581 

Consularitatis officium, 48. Coasularitatis (ormula, 107. 

Contractus levitatis errore factus. lirmus non 6.1, 27. 
Contractus liberi minoribus non permittuntur, 121. Cou- 
tractus dici non potest, nisi qui de legibus venit, 112. 

Conversatio. Neo amplius acquirit quam qui se bona 
conversatione tractaverit, 190. Dignus est inier alos se- 
quenda decernere, qui sibi modum visus est legiliuie con 
ver sationis imponere, 68. 

Convicia nec gaudium pariunt, nec de letitia procr au- 
tur, 16. 

Copres miracula operatur, 5235. 

Corallici pelagi laudata semper opin:o, 114. 

Corillus Gotborum rex, 403. 

Cornelium Ronianum episcopum inter et Novatum schi- 
8ma pro recipieudis errantibus, 327. 

Cornicularius quis, 182. 

Corona. Sudores bellicos civica rorona testatur, 53. 

Correctio. Hoc est propria delicta. corrigere, quod ef , 
non facere, 146. Malu:: cum perseverat augetur, et re. e 
diuum in peccatum accelgrata correctio, 4$. In partem pie: 
taiís recidit inoderata districtio, 54. Pudoris sustinere ja- 
cturam nesciunt qui se prius judice corriguutur, 79. SuU 
vitio videtur accusari qui spontanea voluutate noluit. cur- 
rigi, 146. : 

Cras Latine quid significet, 269. 

Crispus Constantini fllius occisus, 208. 

Crudelitas sublevat luniles, 72. 

Crucis Domini et clavorum iuveutio, 253. Partem cracit 
in statua sua reposuit, Constantinus, 252. Partem aliam 
episcopo Hierosolymorum dedit, tbid. De signo crucis quod 
iu coelo apparuit, 260. Notze crucis in vestibus, . Cha- 
racteres sub crucis figura in templo Serepidis inveuti, 312. 
Miracula crucjs, 208. Miraculum de da:monibus ob crucis 





1507 


signationem fugientibus, 483. P m coronatm crucis 

iu visceribus pecudis, 931. Supplicium crucis sublatum, 

210. Cruces argentea. V. Chrysostontus, C ua, Me- 
, Julianus. 

Cubitus Nili, 209, 232. ἐς . 

Culparum amica confusio, 118. Silet zquitas, si culpa 
non vociferetur admissa, 151. Indiscreti hominum mores 
vagarentur, si aut culpa formidinem, aut virtus premia non 
liaberet, 153. Primariorum plectibilis culpa omniuin debet 
esse vindicia, 3). 

Cupiditas. Non est cupiditas eripere qus nullus se do- 
minus ingemiscit amisisse, 70. Placiduna mare daronat qui 
undas cupiditalis exaggerat, 144. llla sola dolere debent 
disoedis quie studio videntur cupi Jitatis imposita, 182. 

upido. V. Diana. s 

Curia disciplinis veterum patet, 50. Quidquid humani 
generis foris est, habere curiam decet, 9. Curie de albo 
abradi, 443. : 

Curíales a cara dicti, 142. Curiales minor &enatus, nervi 
ac viécera civitatum vocabantur, 142. Curialium praedia non 
distrabenda, 195, 141. ma 

Cursuale ministerium, 80. Cursuales equi publicis nsi- 
bus, non privatis, inservire debent, 74. Cursus custodia, 
15. Cursor. V. Palíaius. ΄ 

Curules infulz, 23. : 

Custodia. Licet s t semper adhibenda, maxime t»men in 
necessitate utilis custodia, 66. Laudabile est iu illa parte 
geminare custodiam, quam constat reipub. necessitatibus 
exquisitam, 80. 

Cyclopes primum fabricas condidere, 112. 

Cyclus decemnovennalis quomodo cognosci possit, 596. 

Cvprianus Carthaginensis episcopus martyrio coronatur, 
$92. Lucanis conventus ad natale sancti Cypriani, 139. 

Cyrili diaconi crudele martyrium, 288. 

Cyrilli Alexandrini episcop ordinatio, 5638. Illius eum 
Horeste inimicitis», 369. . 

Cyrilli Hierosolymitani eausa discutitur Seleucis, 271. 
Cum Acacio contendit de jute metropolite, 275. Vasa sacra 
et vestem ecclesiasticam donatam 4 Constantino vevdidit 
tempore famis, 275. Cur sit depositus, ibid. Primus appel- 
latione usos. iuter ecclesias icos, 274. 

Cyrinus moritur ex pede calcato a Marutha, 558 

Cyziceni. V. &unomius, J wianus. 


D 


Dacis antiques descriptio, 405. 

Dzdalus volabat, 21. 

Dzmon queritur se a sanctis viris expelli, 517. 

Dalmatiarum principis formula, 118. 

Damasus cum Ursino Romz episcopus ordinatur , 527. 
Ejus fides, 551. Mirabilis pontifex, 250. Ejus epistola de 
damnatione Apollinaris ad Tinotlieum, 557. 

Damna plus cobibent scelera, 65. [donei damoa vix sen- 
tiunt ; t^uues autem levi dispendio vulnerantur, 116. Me- 
lius est prsesentia damna contemnere quam exiguo qu&- 
siu perpetua commoda non liabere, 71. 

Danubii descriptio, 403. : 

Dapünes festa septem diebus celebrabantur, 274. 

Datto Mediolanensi episcopo mittit Senstor ingeutlem 
panici speciem populo esurienti disiribuendam, 

Da*id.ce lyrze miracula, 58. 

Debitor, Debitum. Nemo alterius debitum exsolvere 
cogendus, 65. Magni pecrati genus est alienis debitis al- 
terum pri:gravare, 64. Juste debitor fit alieni arbitrii, qui 
a pluribus meretur audiri, 127. Ille praebet viam exce- 
dendi, qui non patitur justa persolvi, 128. 

Decepiio. Majus reatui pondus est inopinata deceptio, 68. 

liec: ssor et prsedecessor differunt, 152. 

Decioruin familize laus, 42, 155. 

Decreta veterum servanda, 208. Locus sobreptionibus 
non relinquitur quoties rationabiliter copstituta servantur, 
25. Noo est. alienus ἃ culpa qui potuit agnoscere consti- 
iu 3, 118. V. Concilia. 

Decuriarum rectura quse dignitas sit, 86. 

Defectus rerum aut cousilium Wtubare, aut vires arguit 
defuisse, 69. 

D«fensionis cujuslibet clvitatis formula, 115. Fida reipu- 
bliez salus est defeusor armatus, 19. Invalidus jejuuus 
defeusor, 52. Nemo laborat delendere, nisi «qui timetur 
d fendi, 121. llle def.nsor pro, rie dieepndus qui tuetur in- 
noxío, 155. 

Defeusores sacrosanctse. Boin. Ecclesie, 55. De ensores 
Ecclesie Medio'anensis, tbid. 

Delegatorii ceucedeudi, 181. 

De':egatoria, 184. 

Deli ta.. Benigni principis est non tam delicta velie pu- 
nire quam tollere, et quare, 15. Facilius ivimicerum a. ies 
caduut, sí ποδοῖν νὼ delicta subduciuius, 130. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM COSSIODORI TOMUM. 


* 


1598 


Demophilus ab Arianis constituitur episcopus Constanti - 

nopolitatus, 514 
enarii numeri excellentia, 8. 

Depositum sub chirograpbo, 09. 

Derogatio multum pravalet, quando derogator creditur 
fide dignus, 241. 

Desiderium. Non est abiectum quod potest explere desi- 
derium, et quare, 22. Iu qualiiate desiderii potest mens 
honesta cognosci, 67. 

Diana triforinis, 94. Cupido ferreus in Dianse templo sine 
aliqua alligatione pendeus, 21. Diaus Epbesinze templum 
a Gothis v rematur, 400. 

Dicationis uv dicecesis, 177. 

Dice.eus Doroista Gothos phillosophiam docuit, 402. 

Dictio agrestis qu», 1. Tria dicendi genera, 2. l'icendi 
peritus debet esse puritate conspicuus, 44. 

D:dymus maximus copntempletionum doctor, 528, 

Didymi a puero c:zeci quan!a eruditio, $27. 

Die dominico vacandum oratioui, 210. 

Diem veneris Constantinus yenerabatur, 210. 

Difficultas. Solet facile Jsb, quod sine difficultate potuit 
iüveniri, 24. 

Digiti linguosl, 10, 

Dignitas dum ad ipcognitum venit, donum est ; cum ad 
expertum, compensalio meritorum, 9. Talis est unaqusque 
dignitas, qualis administrantinm voluntas, 104. Dignitates 
sunt annus, et cur, 111. Solent venientes ad aulicss digni- 
tates diutina exploratione trutinerl, οἱ cur, 152. Nulla 
diguitas minor est, cum bene geritur, quando reverentiam 
Der aue aclio videlur accipere de claritate persons, 


Digno quidquid creditur, hoc mulLis sine dubio collatam 
esse sentitur, 174. . 

Diligere quid debeamus, 35. Qn» studiosius diligimus 
majori g'atia custodimus, 20. Sicut Ingrata videntur obscu- 
Ta, sic dilecta praeclara sunt, 43. 

iocletianus et Maximianus privatam elegerunt vitam, 
201. Diocletianus se ut Deum adorari jubet, 591. 

Diodori virtutes, 325. Leontium redarguit, 271. 

Diodorus. V. Chrysostomus. 

Diodorus Tarsi episcopus a Meletio ordinatus, 553, 

Dionysius Italus iu exs.lium ivittitur, 261. 

Dioscori solicitwde, ut sui ad sacra mysteria aecede- 
rent, 535. 

Dioscorus Longus Hermopoleos episcopus, invitus ordi- 
natur, 356. 

Diospolis olim I.ydda vocabatur, 220. 

Diptyclia. V. Chrysostomus. 

Disciplina dici nou potest, v he ipsa (uerit corrigen- 
da, 179. H«deat amor omuibus disci[linzz, per quam et 
par*a coalescunt, et potiora servantur, 151. 

Discipulstus efficacissimum genus est, agendo potius in- 
Slructum esse quam loquendo, 93. 

Discrimina dum feliciter cedunt, suavissimz memorte 
sensum relinquunt, 129. 

Dissimilitudinis fides, 511. V. Acaciant. 

Divalium' sanctionum constituta, 55. Divsliumn sanctio- 
num statuta, 65. Divalium sanctiouu'n forma, 69. 

Divinitas an deflniri debeat, 289. Monachi /Egyptii sedi- 
tionem excitant contra Theopliilum, qui Deum iucorpo- 
reum dicebat, 356. Seditio iutr inonachos ob qu: stionem 
de natura Dei. incorporea, 356 Tato Divini.ati j lurima 
debemus, quanto a caeteris mortalibus majora suscepinus, 
136. Nihil sine causa geritur, nec mundus fortoi:iis casibus 
implicatur; sed quidquid venire videmus ad terminum, 
divinum constat esse judicium, 199. I'rovidentia divina usi- 
bus nostris aliqua. subducit, et quare, 200. Juvat divina 
munera diligeotibus confiteri, 157. Graviores diaboli insi- 
dias tunc subimus, quando Dei dona suscipimus, 174. Grs- 
tia Deo redditur, duin in servientibus boncratur, 156. 
Quanta caecitate damnatur, qui se &stimat perpeuare quod 
Divinitas nou possit advertere, 194. Intoler:bills excessus 
1: supernss Majestatis alleciat injuriam, 66. Licet ubique 

ceat justiLiam custodiri, in illis rebus maxime necessaria 
est quz Deo efferuntur, ue putemus. ign: rare Deum unde 
accipiat, st fraudatis oblationibus acquiescat, 43. 

Divitise. Pleruuque res parve plus przevalept prestare, 
quam mnagua possunt obtinere diviti, 21 

Doctrina ex obscuro nobilem (cit, 14$. Ad omnia red- 
ditur hutuilis, quem imbuit doctrina ccelestis, 156. 
no cudie non tinea e.t oblatio maligoa redimentis, 


Ποίοξαβ auimus non sequitur arbitrium imperantis, 10. 

Dolos pro dolores, 57. i 

Dominus. Mutatur fortuna cum domiuis, 21. De claritate 
serweultium cres it farus dominorum, 60. 

Dotaiuieg uxor Valen is imperatoris, 951. 

Dominicus. V. Dies. ] 

Domitianus Deum se appellari ivbet, 387. 


1509 


Bona sua lucrantur principes, 135. Dona regia, quavis 
ier: sublimant, et quafe, 147. Dona r-galia militi- 
us, 83. 
Donativa p Incipum quando solita dari, 293. Douativum, 
δὲ͵ 88. Donativi commoda, 61. 
Donati episcopi ià Berora sepultura ius gnis eL rmira- 
cula, 351. 
Donatus grammaticus insignis habe!ur, 599. 
Dorotliei labores et stupeudie vigiliae, 339. 
Dorothei Arianorum episcopi mors, 357. 
Dro nones, id est naves in Italia zediticaptur, 84 el seqq. 
Dromoaariorumn eleetio, 65. 
Ducatus Rhaetiarum formula, 111. 
Duellum dissuadetur, 48. 
Dux. Non est in. duce perfecta laus asserere semper 
anxios labores, 128. 


E 


a ou los sophista Christianus, 382. A fide Christiana 
eficit, 296. 
Eeclesiaram possessiones, 194. Edictum contra eos qui 
munera regis collata ecclesiis subripuerant, 194. Ecclesi» 
Cous!antii episcopi jugum unum ἃ yrincipibus concessum, 
06. Ecclesi: defensores. V. Defensor. Boua Ecclesim fa- 
cultates pauperum «ocanatur, 147. De ecclesiastico munere 
pauperibus est potius consulendum, 148. Xenodochia Ec- 
clesiarum, 514. M nister Ecclesi:e candelas przeparans, 325. 
V. Luminaria. Vasa Ecclesie in quibus Christo ministra- 
tur, 294. De publicatione vasorum ecclesiasticorum, 296. 
V. Constantinus, Corilius, Episcopus, Jovianus. Eoclesie 
asylus, 27, 51. lHomicidze In. ecelesiam fugientis mutatur 
poena capitis in exsilium, 54. 

Ecclesiastici a nullo debent opprimi, 54. Justitia &b om- 
nibus, sed mazime ab ecclesiasticis colenda, 45. Manus 
ecclesias'icorum ad sanctifi-aadum vacare debent, 265. 
Suffragia pro beneficiis ecclesiasticis nullo modo ambieu- 
Pi s nave: allígst, sicut οἱ conchs maris In- 

ici, 17. 

Edicia generalia quare promnlgentur, 150. Edictum 
soum in senstu. recitari jubet Athalaricus, 151. Illud per 
triginta dies in conventibus publicis more solemni recitari 
praecipit, 151. 

Edictale programma, 138. 

Egenu similis est qui rediere nequit slienum, 125. 

kgesippus sapientissimus historiam scripsit, 200. 

Elztione (de) odium concitatur, 162. 

Electus. Dominorum laudibus ajplicatur, cum se proba- 
biliter tractat electus, 145. 

Elementis (de) quid sentiant philosophi, 97, — 

Elephants gratitudo, 169. Memor est ipjuriz, ibid. Ele- 
phantum in bellis usus, 169. Elephantis ruina, 169. 

Eloquentiz professorum emo'umenta, 153. 606 feriata 
est distric io, ubi praevalet eloquentis fortitndo, 99. 

Elus us Cyzici ordinatur episcopus, 270. Elusii peeniten- 
tja postquam ia Árianum dogma eonsensit, 510. 

Eucratistarum, id est Abstineutium hzresis, 287. 

Ephrem Syrus vir mirabilis, 279. Tutius heretice pra- 
vitatis infirmitatem nudavit. 526. 

Epiphanius sophista utriusque Apollinaris amicus, 278, 

Epiphanius episcopus inter eremitas maximus, 325. Ejus 
eleemosynis, 552. Mendi: us morte simulata eum deludere 
volens, vere moritur, 552. Fit Theophili amicus et Chry- 
sosioii inimicus, 357. Libros Origenis damnat, ibid. V. 
Chrysostomus. 

Episcopus qualis esse debeat, 305. Qu:e ad ordinem epi- 
scopi requirautur, 5915. Qua debeat esse episcoporum in- 
Lec dni 20. Episcopis administratio innocentia datur, 175. 
Nibil in episcopali honore temeraria cogitatione preesu- 
mendum est, ubi si Lanes creditur, etiam tacitus ab 
excessibus exeueatur, 1. Totum episcopis d!gnum esi, ubi 
pietas invenitur, 300. Episcoporum precibus se commen- 
dat Segator, 175. Episcopi apostolicarum Eccl. siarum mo- 
rieate Theodosio, 355. Episcoporum electio, 250. Episcopi 
ex aliis ad alias Ecclesias mutati, 577. Episcopi reruui pre- 
tia deliniunt, 180. Episcopo mille quingenti solidi a rege 
mittuBr, provincialibus distribuendi, 26. Decet ab epi- 
scopo corrigi quod ab ejus familiaribus . ou debuisset ad- 
"μὲ, 74. Episcopo Aurigeni jubet. Theodoricus ut sibi 
subditum ali. uem plectat, qui res et uxorem Juliani sub- 
traxerat, 45. Ad episcopi curiam causa inter Sarsen-tes 
muDicipes et Ecclesiam remittitur, et quomodo, 59. Ad 
episco; 08 provocare perinisit Constantinus, 210. I;piscopi 
l'olensis causa a Theodorico evocata, 74. V. Athunas?us, 
- Clerici, Sacerdotes. Episcopi .abdicati injuriaque affecti 
Rotam adeunt, 247. Episcopi damnati, 274. Diverss epi- 
scoporum paeu:e, 275. Episcopi abdiesti, 275. Episcopi ex- 
comuunicati, 774. Undecim episcopi /Egyptii iu Diocaesa- 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1510 


ream relegati, 512. Episcopi orthodoxi in exsilium acti, 
911. Episcopi exsules r«siituuntor, et tempda psganorum 
aperiuutur, 2835. Litterze episcopales pro peregrivis, 292. 
S θοῦ appellatio. V. Chrysostomus, Cyrillus Hie- 
r0sol. 


Epistela canonica, 182. 

Equoruim optimorum descriptio, 59. Equi publici vere- 
dariorum, 54. Equi «esuliatorii, 56. 

Equitibus et senatoribus judicia commuuicata, 381 

Ereniitze in exsilium a Lucio destinati quie miracula, 317. 
V. Monachi. i 

Errores noxios vincere est vitia maculosa superare, 107. 
Cautum debet reddere, uon sequscem, error alienus, 111, 

Esurientes. Qui potest esurientibus subveuire, si noa 

scit, exstinguit, 194. Nimis» impium est, pleuissimis cel- 

ís, vacuos esurire cultores, 167. 

Evagrius quos libros ediderit, 521. Quid Evagrius in libro 
suo de Monachis scripserit, 332. Quadam prieclara l'a- 
trum testimonia ex libro Evagrii de Contemplatione, 5:2. 
Singer ab orthodoxis constituitur episcopus Constauti- 
Dop., 314. ] 

Evagrius eloquentissimus discipulus e! archidiaconus 
sancti Gregorii Nazinz., 524. Evagrius ordinatur episco- 
pus Antiochenus, 341. Conwa regulas ordinatus, 350. 

Evanzelium legere cujus sit, 348. Evangeliceram et 
apostolieorum librorum auctoritas, 236. 

Eubolus, V. Bcebolis. 

Eucharistia olim dabatur laicis $n mauibus, 545. Error 
Euchetarum de Eucharistia, 507. V. Macedonius. 

t udoxia Arcadii lioper. uvor moritur, 361. 

Eudoxis Theudosii uxoris eruditio, 571. Quomodo Hie- 
rosolymam sit profecia, $79. ' 

Eudoxia filia Theodosii Valentiniano nupta, 379. 

Eudoxius, Mertyrius, Macedonius nuntii Orientalium epi- 
scoporum, 219. 

udoxius Antioclienum episcopatum usurpat, 966. Niti- 
tur Aetium resttgere, ibid. Accussatur apud Constantium 


. Aug., 271. Post Antiochenum Constantinopoleos invasit 


εἰ προβϑιύι, 216. Consulit Eunomio, ut dogma suum pre- 
mat ad tempus, 278. Gra:iosus fuit in aula Valentis, 308. 
Moritur, 214. 
roreotus grammaticus imperfum invadit, 350. Occidi- 
ur à ) e. 
Fuloyii cum Modesto prs&fecto colloquium, 315. 
Eulogitus et Protogenes pro conversione paganorum la- 
horant, 515. Redeunt de exsilio, 515. V. Protoqenes. Eu- 


olus aliorum cogitationes cogrescebat, 325. 


unomius episcopus civitatem suam a f'ersarum obsi- 
dione liberavit, 563. 

Eunouius notarius Aetii, 254. Auget Arii blasphemtas, 
278. Aceusatur apud imy., 278. Fugit, ibid. Ejus temeraria 
subtilitas, 510. Septem tomos in Epis: lam Pauli ad Ho:na- 
Dos scripsit, 310. Cyziceni eiciuut Eunomium, ibi./. Cur 
Eunomius ab Eudoxio segregatos sit, 515. De illius calli- 
ditate et scientia, 954. [n exsilium mittitur, 316. V. Eu- 
doxius. 

Eunomianorum schisuata, 519. V. Aetiaui. 

Euplironius Antiochis lit episcopus, 255. 

Eupsvehius martyrium cur passus sit, 287. 

Euricus Gallias invadit, 417. Britones profligat, ibid. 
Eos subigit. 418. Arvernam Galli: civitatem occupat, 417. 
Arelatum et Massiliam subigit, 418. Moritur, ibid. 

 Eusebia uxor Constantii suppl.cat pro Juliano imper.,, 


Eusebius Gazae wartyrio coronatur, 286. - 

Eusebii Samosateni constantia propter Meletium, 279; 
480. Illius in exsilio subeundo magnanimitas, 3:9. [n aiia 
provinciis multos sacris ordinibus initiat, ibid. De exsilio 
reversus plures episcopos iustituit, 532. A muliere 3riaua 
Jactu tegulas occiditur, 552. Martyrio coronatus est, 509. 

Eusebius Vereelleusis mittitur iv. exsilium, $64. De 
exsilio revocatur, 288. Alexandri cum Athanasio cutic1- 
lium celebrat, ibid. (Quid Antiochi egerit,.299. 

Kusebius. V. Basilius, Marcel us. 

Eusebius Pampüili orationem babet ad Constantinum 
iip. in conc. Nicmno, 226. ógovolev vocabulum sul ititer in- 
lerpretatgr, 223. Episcopatum  Antiochenuai recusat, 255. 
Eusebius l'ami hili laudatur. 80 imperatore, 255. Vita: 
Constantini scripsit, 221. Moritur, et Agapius ei succedit. 
205. V. tinus, C« nc. Nicensm. 

Eusebii Nicomediensis epistola sd Pauli: um episcojy.um 
Tyri, 220, Poten'ia illius apud imperatorem, 331. (n conci- 
lio Niceno scriptum. proposuit. plenum blaspbemiis, 227, 
Dato jeeuitentie libello lidei cousubetantialitatis consentit, 
238, 231. Constantinopolitanum e, tum. invadu, 233, 
934. 2.6. Apud Constantibum p:o Arianis agit, 54. Quid 
egerit ut Aríus in Ec«clesiza conmuuionem reciperetur, 
2i . Ejus petentia in aula Constantii, iu qua Arinumn dog. 
ma firmare conabatur, 214. Jusio Roin, yontif, scribit ca- 








1311 
lumnias in Athsnssium, 245. Legationem ad eum mittit 
eandem ob caussm, 247. Moritur, ibid. V. Athanasius, 
Constantinus. ] 

ue bius Emisenus Alexandrinus episcopus constitui- 
tur, 216. 

Fusebius eunuchus przepositus cubiculi respondet Libe- 
ri» summo pontifi. i, 965. Morte damnatur, 285, 

"ixC ΝΟΣ Alexander Antiochenus orthodoxis unit , 


Eustatliius. Beraezx episcopus Antiochenus ordinatur a 
Patribus Nic:eni conc., 307. Üraionem babet ad Constan- 
tinnii in conc. Niczeno, 226. Qua fraude ab Arianis sit epi- 
scopatu depositus et in exsilium deportatus, 251. Quomodo 
Eustathius nequitiam patefeceri, Eudox:;i, 277. V. Conc. 
Nicaenum. 

Eutbaricus Amalasuentliam uxorein duxit, 595, 425. Quo 
sub ejus consulatu gesta sint, 595. 

Eutropius praepositus imperatoris occiditur, 554. Eutro- 
pius. V. Clirysostomus. 

Eutropius lector propter Joan. Chrysost. in carcerem 
conjicitur, 561. 

Eutychianus monachus miraculis insignis, 115. 

Eutychii heresis, 349. 

Euzoius Arianus expulso Meletio Antiochis est ordina- 
tus episcopus, 280. Hedeunte Meletio Arianis Ecclesiis 
praeerat , 2910. 

Evectus et evectiones, 80 , 97. 

Evocatoria formula, 130. 

Evolcius in exsilium mittitur , 302. 

Examen. D u truiinaudus est, cui traduntur examina, 
93. Ad examen veuiont qua putantur incerta, 155. 

ΕΥΤΟΡΙΟ: Non prajudicst juri publico personalis exce- 

tio , 34, 
᾿ Excessu$ (0nc sunt in formidine, cum creduntur judici- 
bus displice. e, 5. In auctoribus perfidiae resecabilis sempet 
videlur excessus, 59. In ipsis initiis excessus est compri- 
meudus, 64. Qui potest in universitate peccare, gloriosus 
Dimis est, si nescit excedere, 150. 

Exempla. Instructis redditur animus in futuris, quando 

reteritoruu commonetur exemplis, 93. Non petest lia- 

re auctoritatem serino qui non juvatur exemplo, 178. 

Exercitia. Assidua sollicitudine refovenda quz? continuis 
exercitiis subjacent, 74. : 

Exerciiuales impeus:e, 55. ' 

Exerci us. Disciplinam nou potest servare jejunus exet- 
citus, 61. Commod us sub expensarum lege tenetur exer- 
citus, 85, Proditiovts instar est exercitui subtraliere, quod 
eu constat armare, 117. Disciplina rubustius seinper ar- 
matur exercitus, 191. £. Milia. , 

Existentiajes. V . Aetiani. 

Exstaptia. Ex non exstantíbus, aut fuit aliquando quando 
non fuit, voces subt qu& aon reperiuntur in Scripturis di- 
vinis, 229. V. Ariani. 


F 


Fabricarum septem miracula, 116. Nemo in fabricis di- 
ligens agnoscitur, nisi qui et in. suis sensibus ornatissimus 
invenitur , 76. 

Facinus omne auctores solos insequitur, 27. 

Fama. Qui bonz fam:e studet, suo pae juicio plus 
gravotur, 102. Nulla potestas est, qu:e qualitateni famse de 
ore hominum possit auferre, 111. Prolixior stas optatur, 
ln quo fama semper robustior invenitur, 151. 

Fames iu ultionem necis orthodoxorum, 314. Famis tem- 
pore filii venduntür, &69. Famis tempore frumenta mode- 
rato pretio vendi jubentur, 145. Fames totam solet. con- 
Lemnere, ut suam neces;itatem possit explere, 61. 

Fasces nati ex fascibus, 9. 

Felix. Melius agnescitur elegisse nobilem quam fecisse 
felicem, et quare, 132. 

Felix loco Liberii summus pontifex ordjnatus, 266. 

Felix divinitus puuitus, 296. ; 

l'elicis laus, 25. 

Felicis coutiendatio, 179. 

Fem'neus sexus sd mutobilitatis vitia patet , 27. 

Ferri utilitates, 48. Ferrum auro ipsi imperat, et servire 
cogit locupletes pauperibus constanter armatis, ibid. 

'errarize venze in Dalmatia, 48. 

Festi dies Christianorum, et quid de illis senserit Socra- 
tes, 547. Cantica in festis martyrum, $26. Dies festus au- 
niversarius SS. Juventii et Maximini, 295. V. Christus. 

Fi.lei novem expositiones, 275. Quidam amore pecuuiz 
ἃ fide defecerunt, 296. V. Hare:is. 

Fidei laus, 98. "Tam suaves fiues affert fructus, ut etiam 
1088 conciliet corda regnantium, 12. lidem constautia pro- 
bot, 48. Nemo cogitar ut credat invitus, 35. Fides rerum a 
rauone colligitur, 7. Fides hominis nescit cuui morte delti- 
eere, 79. Bona corta sunt qua& fidum ab cxordio tradunt, 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4312 


39. Non est credendum contra fidem publicam fillseiter 
in ee 54. 
iducia. Audentes facit homines fiducia sui, 24. 

Hi ers ἃ rege conceduntur, 51. 

Filius Dei quetnodo Patri consubstantíalis, 508. Ex que 
sit, 119. Quomodo et Unigenitus et Primoge«itus, 252. 
Cur Pater Filio major aliquando di: atur, ibid. 

Filius obligationibus paternis, si non est heres, exui- 
tur, 03. Similes filii patrum precouia mox sequuntur, 71. 
In totum uon videtur ereptus, qui consurgit in successione 
reparatas, 127. Educantium felicior laus est de 6Gliorum 
prob tate laudari , 155. Inobedieotem filium declinare pa:- 
nas non permittit lumanitas, 28. V. Adeptio. 

Fisci excludenda est dispendiosa semper enormitss, et 
quare, 71. Laudabiliusa parte fisci perditur, curn justitia 
non habetur, 13. i 

l'iscum cespitis possessum barbari persolvere jubentur, 
83. Caduca bona fisco. regis competunt, 87. Proscriptorum 
bora fisvo applicaniur , 69. 

an Antiochenus episcopus successor Euphbronii, 


Flaminius circus et via Flaminia quando facta sint, 585. 

Flaviani virtutes, 525. Adelphium redarguit, 507. Schi- 
sma inter Orientales et /Egyptios propter Flavianum, 359. 
Dama:o reconciliatur , 54. poca F'aviani ad Theodo- 
sium orato, 550. Flavianus Antiochenum solus accipit epi- 
sonum, 990. Leontium fortiter redarguit, 271. V. Por- 
purius. 

Fluminum alvei liberi esse debent, 85. 

Fons Claudia cum Nilo comparatur , 115. Fontis Marci- 
lioni virtutes et miracula, 110. Fons apud Nicopolim mor- 
borun depulsor, 297. : 

Formulas digni:atum apud Gothos, 96 el seqq. 

Fortes viri semper io pace modesti sunt, 190. Manus 
fortium patrona, 89. Latet sb otio laudabilis fortitudo, et 
dum se probandi non habet spatium, occulta est lux tota 
meritorum, 15. 

Franci precipit saltibus przelia semper gentibus ín!u- 
lerunt, 175. Francorum gens circa Gallias constituta. Ro- 
manis infensa, 426. Constans eos Romanorum subjecit im- 
perio, 217. V. Galli. 

Fratrum dulcis concordia, 152. Percussor fratris in exsi- 
lium relegatur, et quare, εἰ. 

Fraus omnis gravis est, 195. Cuncta turbantur, si inte- 
gritas cum fraudibus misceatur, 8. 

Fridigernus Gothorum par! przefuii, 228. 

Fronto orator insignis, 588. 

Frumentorum copía debet primum prodesse provinciam 
cui nascitur, et quare, 17. Frumentum non export: ndum, 
nisi cum regionis necessitas expleta est, 17. 

Furentes justa uoa sentiunt , et cur, 63. 

Furor p'erumque instantia pizcipitat, 40. 

Fustuariu:n supplicium, 65, 142, 180. Fustuaria ultio, 159. 


G 


Gaiuas conatur inceudere palatium. Constantinop., 355. 
Gsiuz rebellie, 555. V. Chrysostomus. 

Gallus ti, Caesar, 280. Hlius rebellio et interitus, 965. 

Gallus Coastandsi Magui nepos, 2&2. Ephesi dat operam 
id ἢ ei sub quo mayistro, ib d. Prodigium dum Julianus 
et Gallus templum Meminz eri;unt, 234. 

Gallicana expeditio, 15. Gallos ad fasces Roma eligit, 25. 
Galliarum vicarium praefectorum Theodoricus iustituit, 4». 
V. Franci. 

Garismatia, 199. 

Gaudi: semper animos inquietant, modus etiam raro lz- 
tit rebus imponitur, qui wagis ia tristibus invenitur, 61. 
Piaculum quoddam est inter tristes velle gaudere, 152. 

Gaza, V. Ajar, Zeno, Consiantia. 

Geberichus Wandalos bello viucit, 4:7. 

Gemmarum divites ven: auri fulgore pretiantur, 95. 

' Generosi est anitni optare quod summum est, 24. Gene- 
T0SOS viros omnia convenit sub moderatione peragere, 72. 
Gensemuudus per arma (ilius facius, et ejus integritas, 


Gentilium templa eversa, 252. 

Geometria aliis artibus refertur, 57. V. Chalderi. - 

Georgius 1.1: sedein Alexaudrinam intrusus propulse Á tira- 
nasio, 269. Qua mala in Alexanuria per eum facta siut, 96). 
I!lius crudelitas, 276. Quomodo mortuus sit, 286. Cadaver 
ejus camelo impositum per totam ci itatem traducitur et 
cogcrematur, 286. V. Aihanasius, Ariani. 
go EA Lasodicem (etorem παγαῖς pestis evomuit, 


43. 
" s Cyrilli auditor in theatro verberibus czditur, 


Germze civitatis partes terrzemotu subvertuntur, 272. 





1515 


Gizericus Ve egotharum rex Italiam invadit et Romam 
vastat , 417. 

Gladiatorum ludi. V. Honorius. ) 

Gladius. V. Belus. ^ 

Gloria. Labore: non refugit qui virtutis gloriam concu- 
piscit, 15. Quod gloriose geritur, fine temporis non reue- 
lur, 21. AfTectat unusquisque gloriam suam, 153. H:ec est 
certa gloria frequenter potuisse mereri, per quod liomines 
constat ornari, 135. 

Cororanes rex Persarum divinitus in bello repulsus, 565. 

Gothi unde primum egressi, 399. Quo pacto sedes suas * 
promoverint in Sevthias , 599. Armis suat. instructi et 
2quilate compositi, 118. Halaríco et Redagalso regitius in- 
grediuntur ftaliam, 595. Stiliconem fugant, ibid. Romam 
capiunt, ibid. Gallias intrant, ibid. Constantio. Placidiain 
reddunt, ibid. Y esosim /Egyptiorum regei profligant, 402. 
Asiam subjugant, ibid. Eoruin adversus rezes Persarum et 
Macedonum bella et victoriz, 402, 403. Macsiam Thiraciam- 
que vastant , 4 5. Sub Ositrogothia Gepidas vincunt , 405. 

ub Cniva rege Romanos infestant, 406. Regnante Gallie- 
no. Asiam, Chalcedoniam, Trojam, Thracism, infestan!, 
408. Gothi minores Messiam incolunt, 420. Quemadiiodum 
se Gothi contuleriut ad Valentem, 528. Cum Gallo et Vo- 
lusiano foedus ineunt, 406. Eorum cum Gepidis cognatio, 
405. Eorum justitia, 47. Privilegia, 89. Annua munera a 
Romanis consecuti sunt, 405. Sapientiores sunt barbaris, 
400. Eorum in eligendis regibus mos, 169. Gothorum rex 
Romanorum sacramenta suscipiebat, 126, 127. Quomodo ad 
Gothos pestis Áriaua pervenerit, 523. Gothis statem legi- 
timam virtus facit, 18. 
Gramuiatici laudes , 143. 
rando saxorum gerens similitudinem Constantinopoli 
cecidit, 511. Grando vehemens ibidem iterum cecidit, 561. 

Gratis. Dulcior solet esse gratia post amaritudines ex- 
piatas, 169. G'atis non debet occumbere eum dilectis, 124. 

Gratianus fit imperator, 311. Illius benignitas et fidei 
rectitudo, 551. Episcopos orthodoxos de exsilio revocat, 
$31. *. Andragalius. 

Gregorii Pontici quanta fama et miracula, 527. 

Gregorius Cappadox vir eloquens, 290. 

Gregorius Nazianzenus Julianum depingit, 501. Constan- 
Haopem translatus est, 534. Coustantinopolim relinquit, 

o . 

Gregorius Alexandrinus episcopus intruditur, 245, 216. 
Syrianus cum militari przssidio eum Alexandriam perducit, 
216. Alexandria removetur, et Geórgius Arianus in ejus 
locum δι Ποίαν, 217. 

Gregorius Laodicenus quil de Filio Dei dixerit, 276. 

Gregorius Beryti Ariauus, 220. 

Gruum industria cum pelagus transeunt, 75. Gruum con- 
cordia, 142. 

Gryphes aurum jugiter effodere legantur, 113. 


H 


Habacuc et Michz:s prepbetarum corpora inventa , 353. 

Hab.taculum. Prima froute talis Dominus esse creditur, 
qnale ejus liabitaculum comprobatur, 1132. 

Hadriauus imp. a Christiauorum persecutione cessat, 
585. Bibliothecam miri operis exstruit, ibid. Aussium suum 
deilicavit, 503. V. Alexa:dria, Leges, JElia. 

Hzretici tanquam clumeleontes mutantur, 215. Lex 
Constantifii qua Jussit ha'reticorum oratoria ecclesiis appli- 
cari, 242. Jovianus eos repe:lit, 905, Samosateni balneum 
Eunomii hzretici pollutum arbitrabantur, 309. Amphilo- 
chíus Theodosio pe:suadet ut haereticorum conciliabula 

ohibeat, 311. Divisie hereticorum intet semetipsos, 

46. Diversarum expositionum hsreticarum enumeratio 
post explanatione tidei Niczetie, 275. 

Halaricus. Κ΄. Gothi. 

Hamilcar Hannibalis pater occiditur, 385. 

Hannibal bellum οἰ, 383. Veueno periit, 384. Cur 
spud d ins Bithynia regein veneno secum ipse pugna- 
verit, $5. 

Mises Bardisanz cantica composuit impietate plena, 


Hebitonis lissresis damnata, 218. 

Helena circa monumeatum Domini quid re 
Civitas Helenopolis ejus nomine dicata, ibid. 
et freno (ilii sui iucludi:, 252. Moritur, ibid. 

Heliz solitudo, $25. 

Heliodori vigili atque jejunia, 525. 

Heliodorus ex Cassiodori familia , 6. 

Heliopolis Phoevicis, 519. 

Helladius grauimaticus preceptor Socratis, 543. 

Hellin miracula operatur, 333. 

lieraclea civitas Ponti, 205. 

lleraclides, V. Chrysostomus. 

Herculis basilica a Theodorico constructa, 6. 


rit, 952. 
avos gales 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


41514 


Hares. Suavius diligit heredem qui beneflciorum reevr. 
datur auctorem, 126. Cond enum est a5 b:rede solvi, quod 
collatum constat auctori, 132. Hxres bonorum majorum 
virtutibus sine cessatione compellitur , 155. 

Hermanaricus rex Gothorum Alexandro M. comparatus, 
407. Herulos, Venetos, Estrogothas, vincit , ibid. 

Herminafrido 'huringorum regi neptem suam in matri- 
monium dat Theodoriens, 59.  - 

e:mogenes magister mitituin volens Paulura ab Ec.le- 

sia pellere, a populo peremptus es' , 217. 

Herodes Ídumzeus, 206. 

Herulorum rex a Theodorico in filium adoptatur per ar- 


ma, 59. 

ftieronymus preshyter ja Betlileem positus toto mundo 
inirabilis babetur, 395 

Hierosolymitana Ecclesia mater omuium Ecclesiarum, 
δῦ. Qui post Cyrillum Hierosolymorum tenueriut episco- 
patum, 276. Hierosolymitani coucilii epistola ad /Eyyptia- 
cos episcopos, 251. V. Arius. Hierosolymitani templi repa- 
ratio divinius jaipeditur, 

Hilarionis miracula, 236. 

Hilarion monacbus Orientalium apostolus, 292. 

varius de exsilio reversus scripsit libros de Trinitate, 


Hildericus. V. Amalafrida. 

Hispaniz vectigal, 90. 

Histria provinc.a describitur, 198. 

Histriouum rara constantia hionestumque votum, 58. 

Homicidii facinus primus detestatur. auditus, 18. Homi- 
cidil crimen est ip hominis salute peccare, 106 

Huwanitatis refugit affectum, quí dolorem non se-uitut 
alienum, 183. Servare ierminos iguorat humanitas, 68. Pa- 
titar otunnis bomo periculosos nexus, 185. 

Homousiani. V. Ariani. 

Honestas *ola merito capit lucrum de legibus, 150. 
Tris Perpetua fruitur laude, cui est honor in nomine, 
Honor securi ordinis, 118. 

Honoratus prafectus urbis Constantinop. judex in causs 
Aeui, 274. . 

Honorins Theodosii filius nascitur, 540. Designatur im- 
perator, 530. Succedit Theodosio, 355. Ludum gladiato- 
rum removet, 555. Duas sorores illicite et infelici exitu 
uxores ducit, 410. Moritur, 372. 

Horcistarum loquacissiua manus, 76. 

Horestes. V. Cyrillus. 

Hormisdas apud Persas nobilissimus confessor, 564. 

Horologium aquatile, 31. Hero:ogium solare, ibid. Ho- 
rologia aqnuatile et solare a Boetio fabricata, 22. 

Horrea. Cito expeuduntur horrea, 4088 assidua non (ue- 
rint adjectione fuicita, 173. 

Humilitas tam clara quam rara est, 60. Howilitas in 
principibus gloriosa , 95. 

Hunimuudus et Alíricus Suevorum reges maxima clade 
affüciuntdr, 431. . 

Hunnorum exsecranda origo, 407. Eorum facies terribi- 
lis, 408. p rainy Scyticos superant, ibid. Contra Gothos 
TAE $38. Thraciam devasta.t, 562. Ab Italia pelluu- 
tur, 395. 

Hypatia philosopha Alexandri: occiditur, 569. 


Iberorum ad Christum conversio, 256. 

idolorum cultum quinam imperatores prohibueript vel 

rmiserint, 34$. Quomodo flereépt voces idolorum, 543. 

e simulacro Audrogzyno ἃ paganis in. ecclesia coastituto, 
288. V. Alexandria. : 

ignoscere. Qui periculose justi sumus sub securiiate 
semper ignoscimus, 80. 

]i'ustratus vacantis formula, 105. 

Il;yriciauorum ej iscoporum ad orientales episcopos epi- 
Stola, 306. 

Imagines. V. Christus. 

]Imbecillitati dum succumbitur, convenienter remedia 
tribuuntur, 54 

Imitari. Semper est diligentior imitator prioris, T9. Mo- 
ribus debet esse conspicuus qui da'ur imitandus, 69. 

Immoriales apud Persas quinam dicerentur, $1. V. Re- 


mani. 

Imperator stipatores corporis habebat, 404. Decennalia 
imperatorum, 250. P. Constantinus M .' Dilatatum est potius 
p πυρὰν imperium, quod transit ad posteros, 125, 
V. e. 

Imperaudi dis-iptina est amare quod multis expedit, 145. 
Pernmiciosa res est iD imperante tenuitss, 11. Pietas est 
verus ornatus imperii, 204. 

[mperari nou potest multis quod nequeunt custodite 
paucissimi, 04. Nemo plus presumenubus imoerat, quum 


1215 


quem sua fseta commendant, 65. Odium sibi. exeat qui 
ju-tis resultat imperiis, 178. linperium si in parvo coptem- 
nitur, in omni part. violatur, 27. 

imperitia magis inflat r atra superbis, 24. 

[mpretiabilis vei pretia, 59. 

Iuiprovidus consil;uin mutare detrecetat, 129. 

lnpndicis mulieribus turturum continentia proponi- 
tur, 9... 

[mpunitus. Impium est nos illis esse remissos, quos cce- 
lestis pietas non patitur impunites, 150. Nec viudicLam 


sinanus superare peccata, uec culpam insuitare patiaiur 2 


legibus impunitam, 54. Non pa.imur impunitum, quod no- 
lutnus esse permissum, 63. 

Incarnationis figurz et prophetis», 205. 

ücitenennem. Μη μιν genus est incitamenti credere 
desiderata posse compleri, 84. 

Indictio quomodo coguosci possit, 596. 

Indigentia suadet excessus, 11. (35rande commodnm est 
cum iudis;entibus pacisci, et quare, 6!. Ab indigentibus 
solas lacrymas exig:t, qui quod nou invenitur imponit, 200. 

Indorum conversio, 256. 

Indulgentia. Indignum est ut qui repeat indulgentiam, 
detectis postea suffragetur humanitas, δύ. ] 

Indusiria semper est amica sapientie, 106. Vincitur na- 
tura, dum eam meliorat iadustria, 143. V. Lubor. 

[nfanti:; non subvenire pudoris 2stimatar esse jactu- 


ra, 73. 
Inferior. Vituperabile est inferiorem erigere, nisi meri- 
tis alios videatur excellere, 176. . 
Intideles. Pro servanda civilitate illis non sunt gegauda 
Deed jusutie, qui adhuc ia fide cognoscuntur erra- 


re, 91. 

Ingenium duabus curis non debet occupari, 1592. 

Initium. Bonuin.| initium sequentibus rebus potest dare 
praeconium, 97. Semel bene íuita pulls debent oceasione 
contraria suspendi, 166. Solent initia protendere meliora, 
dum ἃ parvis inchoant, qual in sequenubus magna se ad- 
miratione sublimant, 21. 

Injuria. Graviter dolet injuria, qus contigerit insperata, 
"5. Meusuram nou quzrit iujuria, 27. Detestabilis est om- 
Dis iujuria, 68. 

[nuocenptia cancta commendat, 105. Vix audet quisquam 
Y IN excedere, in quibus culpas non potest invenire, 

lunocentius pont. Rom., vir prudentia et intellectu de- 
center ornatus, 350. Novatianes persequitur, 368. 

luscriptio futura przedicens in saxo invenitur, 511. 

[utegritas. Magnum munus est ad integritatem deligi, 
nec mediocriLer probatur conscientia, cui est veritas com- 
missa smculurum, 87. 

[nterpreuun, 32. 

Invidia. Quidquid ex invidia dicitur, veritss non putatur, 
T. Meusuram non quzrit invidia, 27. luvidia premit potio- 
res, 72. lnvidiosa es: contra eum querela, cui sunt reve- 
renti: jura servanda, 14. Majore cura tractanda sunt, unde 
lavidia plus timetir, 108. Provectibus proxima est indubi- 
MALSC ANTH 162. Bene agentibus invidia consuetudina- 

1a ἃ 
fra perire noverit cum pro'ervis, 121. Erigere non de- 
bet motus irarum, quod ad renussionem aBimi constat in- 
ventum, 16. [racundus luminum fervore declaratur, 102. 
Gravius seinper irascitur qui contra propositum commove- 
wur, 177. luiquuui nimis est quod uelectat iratum, 63. 

lrenz bssilica, 2:6, 

lren:*i grammatici liber, 289. 

Js aci tnonach: egregia et prophetica verba, 529. 

Ixdgerdes l'ersaruin rex ἃ Curistiauis flexus, 508, 

l-idori erga suos monachos cura, 335. 

lsis pruna navibus vela suspendit, 85, 


J 


Jacobi patri»rch:e de Christo prophetia, 205. 

Jacobi Antiochize Migdoui:e seu Nisibis episcopi miracu- 
1a, 254. Quomodo civitateur suam a Persarum obsidione 
liberaverit, 279. 

: Jacobus presbyter apud Persas pro Christo torquetur, 
38 


9». ' 

Jacta tía in mediocribus odiosa, 95. 

Janusrio episcopo Salonitano ut pretinm 60 orcarum 
olei, quod debebat, persolvat jubet Theodoricus, 45. 

Jejunil quadragesimalis diversitas, 543. Jejunantium in 
ciborum absunpentia diversitas, Ὁ (δ. Sabbati jejuoium, 348. 
Jejuniorum virtus, 174. Jejunium pro saute principum et 
pro pace obtinenda indictum, 115. V., Baptismus. 

Joaunis Daptistae sepulcrum. violatum, 288. Caput Con- 
etantiuopolim deportatum, 549. Miraculum iu hac transia- 
ü ne, 549. ; 

Joanuis summi pontificis laus, 171. illius orationibus, 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIOPORI TOMUM. 


1516 


SNO ΠΟΝΙΡΣ, eorreptiontbus adjuvari petit Cassiodo- 
rus, , 

Joannes Hierosolymitanus episcopus, vir mirabilis, 363. 

Joannes Antiochenus Cyrillum damnat, 5T6. 

Joannes Chrysostomus et Joaunite. V. Chrysostomus. 

Joannes monachus Theodosii victoriam prznuntiat, 557, 
$95. Joannes habet donum projhetizx et miracula facien- 
di, 525. Joannes nionacbus inüirtnos cura!, 525. 

Joannes tyrannus. V. Arduburius, Aspoar. 

Joseph patrisrcha primus prafectus praetorio creatus, 
91. V. Pref[eetus. ! 

Jovianus imperator eligitur, 300. Tlllus Gidei rectitudo, 
$02. Illius vox Christiano imperatore digbissima, 300. Ab 
Athaussio cupit orthodoxam religionem edoceri, 502. Fru- 
mentorum copiar restituit ecclesiis, 503. Exsules episco- 
pos revoest, 503. Julianum Tarsi sepelit, 504. (οι εἰς 
et fiuis ilius, 304. V. Athanasius. 

Jovianus episcopus. V. Antiochus. 

Jovinus tyrannus occiditur, 411. 

Jovis templi destructionem daenon impedire conatur, 


Judsa a Tito capta, 587. 

Judsis permittitur syuagogam rellcere, et quibus con- 
ditionibus, 35. Y. Synagoga. Vocantur Samares supersti- 
tionis populus, 55. Eorum Genus constitutorum privilegia, 
70. Cur gentiles facilias quam Hebrsi fidem susceperint, 
205. Judi Christianos accusant apud Persas, 336. Eorum 
resultatio, 205. E^ rum obstinatio, 367. F'elluptur Alexau- 
dria, 370. Crudelitatis sue poenas daut, 570. Judaeus qui- 
dam cum szpius baptizaretur, aqua fontis abscessit, 310. 
Alius apud Cretam dicens se esse Moysen Judzos quam- 
plures decepit, 398. Quid, Judze, supplicaus temporalem 
RUE d quearis, si seternum requiein invenire Bon pos- 
sis? 9]. 

Judices annui, 179. Judices mediis sacrosanctis Evange- 
Jis seutentíam proferunt, 63. 


Judex, Facilis recti persuasor est innocens judex, 9$. 
Tandiu judex dicitur quandiu et justus putatur, 48. Magna 
persuasionis vis est ad propositum recti venafitatem revo- 
care judieapntis, 80. Majores uostri discursus judicum nop 
oneri, sed compendio proviucialibus esse voluerunt, 8. 
Judices cum vendunt sliena critnina, sua faciunt esse Ie 
cata, 108, Cuuctator esse debet, qui judicat de salute, 109. 
Nihil subitum aut indeliberatum agere debet, 114. Gloria 
regni est reperisse judices exquisitos, 152. Non decet je- 
dicem ministrum esse voluntatis alterius, 155. Ultra omne« 
impietates est necare lzesos, qui sanare crediiur vnlnera- 
tos, 154. Non potest fraudari proprio desiderio qui militat 
sub judice gratioso, 1335. Ipsa est vera securitas, que de 
nulla judicis iniquitate formidat, 145. Vocatio judicis spes 
justiti:s debet esse, nou mulcta, 147. Tota ad judices fama 
confluit, si eos rarus litigator observet, 117. Judices ad 
innocentium przsidia sunt elevati, 149. Judices si iuvaso- 
rem sustineant, eadem pana plectuntur, 150. Turpis actus 
ex Loto sit a Judicibus alienus, 150. Metus cuncta compo- 
nit, si reus crimen in judicante non invenit, 151. Non pro- 
derit judicem allis esse per-picuum, s: sibi potius reddatur 
obscurus, 175. Nandinatio judicem tnaxime dehonestiat, 
178. Inutile bonum est jnuicem non accipere, et multis 
accipiendi l;centiain preb re, 178. Per milites 3005 judex 
intelligitur, 188. Nil vile, nil cupidum judices decet, 189. 
Dissimilis 3b accussto cebet. esse, qui judicat, 189. Erit 
Diagnum et singulare preconium, si judices non accipiant, 
ubi sunt au multum dare contendant, 98. Omnia peccata 
judices reddunt, si duces scelerum comprimant, 191. Ma- 
gua injustitis genus est aliud sibi judicem ve le, quam 
potest generalitus sustiuere, 191. Nimis exsecrabile malum 
est, 8i cum aliud noverit couscieutia, aliud lingua decer- 
nà!, 194. inzequalis est arbiter, qui senteutiaur mittil iu 
casum, 198. Deliberatio jodicis probatos viros debet pu- 
blicis actionibus adhibere, ibid. Propris vite impouit mo- 
dum, qui «ibi se judicem intelligit constitutum, 178. Uti- 
lus est judicem mente nosse quaui corpore, 178. Quai 
per culosum est pati judicem rationabilitec iravum, 188. 


Judiciaria virtus est lingue bonis abuudare, et mentii 
temperantiam custodire, (et 

Judicium, quasi juridicium cognoscite vocitatum, 179. 
In compendium mittimus mala, si przseutia facimus esse 
judicia, 107. Firmum est judicium cujus tenetur exem- 
pass 45. Appellabatur abu-i.e judiciut, ubi «on allega- 
yantr à partibus dicta prudentiem, 101. Non "facile erro- 
ris judicio surdescit, quem doetrioa purgaverit, 155. Non 
semper utium miereptur judicium diversa merita persema- 
rum, 157. Non possunt esse principis vacua gratilicationis 
judicia, 120. Uni a:cep:um fuisse, iuterdum gratia est : 
multis placuisse, judicium, 185. Honestum suffragium est 
secundi judicii, documentum prioris, 85. Ibi sunt vera ju- 
dicia, ubi neminem couprimit ulla tüniditas, 165, Judi 


1317 


ciorum rationes ad majus tribunal, 179. Judicate rei stan- 
dum, 6. 


Juliani avunculi imperat. apostatze. mors horrenda, 286. 

Juliani przfecti mors horribilis, 296. 

Julianus C:sir constituitur, 285. Constantini Magni ne- 
pos erat, 282. Constantinopoli litteris dedit operam sub 
Maximo philosopho, 232. V . Gallus. FVingit se Christianum, 
eL leetor tit. Nicomedia, 232, 2984. [imperator appellatur, 
241. Appellatur Augustus, 280. Vic'oria illius de Alem n- 


miS, 280. Quomodo negata Christiana religione belium ' 


contra Constantium parsbat, 230. Vocat se pon.ilicem gen- 
tilium, 230, 2385. Coreua laurea super caput e us decidit, 
285. Cansulit vates, ibid. Cesaream Cappadociz? privat no- 
mine suo, 284. Scribit libros, et recitat in senatu, 285. 
Qua arte favorem populi sibi comparaverit, 285. Subiola 
illius in Christianos elemeutia, 285. [nitio imperii sui md- 
gis pepercit Christianis, 985. V. Mares. Exsules episconos 
1 6vncat, 285. Aute imperium latenter fuerat pagauus, 284. 
Gal:lzgos vocabat Christianos, 285. Vexat ecclesasiicos po- 
pulumque Christianum, 285. Quomodo ecclesias claus: ril 
et ecclesie ornamenta diripnerit, 286. Quas leges c. ntra 
ChrisLianos posuerit, 88. Persequitur Atbanasium, 291. 
Tuum  Bostrensem episcopum ejici jubet, 292. Nolebat 
Christianos cogi ut. sacrificareut, 491. Quomodo foverit 
Cyzicuim propter paganitatis cullum, 291. Ejus epistola ad 
Arsatium Pont. pro stabiliendo paganorum cultu, 232. Jn- 
bet sacerdotes gentilium imitari vitam. sacerdoium Chri- 
stianorum, 292. Przecipit ut secundum Christianorum ritum 
etiaur pagaui orat ones οἱ eleemosynas facerent, el deci- 
mas teinplis offerrent, 294. Abolet crucem in vexillo quod 
labarum voveant, 245. Quomodo aquis iimmolatitiis universa 
poliuerit, 293. Quibus «odis conatus sit paganitatem ex- 
tollere, et milites ad «ultum idolorum inclinare, 295. Op- 
lima episcoporum 3d eum responsio, 296. Conviciantur 
Antiocheni iu barbam ejus, 296. Libro edito ultus est An- 
tiocbeusium in se couvicia, 296. Nimium iraminuit pretia 
r«rum venalium Antiochiz, 290. Quomodo abstulerit Chri- 
Stianis pecua.as, 290. Judxos arwat contra. Christianos, 
297. Non potui! placare pr:esidcm Beroeusem, ut cum filio 
rediret in gra iam ob Chri tiani-mum abdicato, 298. Qu :»- 
mmodo ad Persieum bellu; perrexerit, 298. Obsidet regem 
Pers irum apud Cte-iphontein, 299A seue quodam decep- 
Lus est, 299. Interlicitur, 999. Quis magi:e post ejus mor- 
lem inventa sint, 209. Autiocheusium publicum gaudium 
d« ejus inotte, 29J. V. Baptismus, Gregorius Naztan., Jo- 
inus. 

Juisnus monachus cognomento Sabas Juliani imper. 
ma tem, antequam audiret, prenuntiavit, 2:8. Autiochiaua 
vei, 320. 

Julius ; ont. Rom. judex in causa Athanasii, 217. Scribit 
ad Alexandrinos pro Athanasio, 254. Auiauasius, Paulus et 
alii episcopi ortliodoxi ab Arianis in exsilium acti, a:| eum 
lVomain confugiunt, 247. Quid orieutalibus episcopis scrips 
serit, 247. Quid orientales episcopi ipsi reseripserint, 248. 
Respoudet episcopis Antiocheni concilii, 218. V. Athana- 
sius. 

Jurans Evangelia tangit, 524. 

Jurisdictio propria est quz datur a principe, 104. 

Jus civile duodecim capitibus insututuin, 151. Momenti 

Jura publica certissima sunt. humanz vitse solatia, infir- 
morum aoxilia, potentum frena, 40. Foedum est iuter jura 

ublica privatis odiis licentiam dare, 65. [n causa possint 
lun, nou brachia, 111. Causa jure, uon vi decernenda, 48. 
"riscorum mos fuit nova jura decernere, et cur, 175. Jura 
antiqna tuenda, 178. 

Jussio. Laetitia debet esse cunctorum provida jussio do- 
minantium, $5. Decet firmum esse quod commendatur 
probabili jussione, 05. Gravis uon est jussio quas constriu- 
git οἱ principem, 85. Neon. est. delectatio commercii qu» 
jubetur invitus, 141. Bonum est jubentis, si. justitia impo- 
patur invitis, 145. Del:ecatur ann .5 bonis pricceptionibus 
institutus, 163. 

Justitia mundus l:etatar, 48. Justitia imperium floret, 9, 
$1. Oliservata justitia semper auget principes, 65. Jusutia 
reges efficit fortiores, 40. ^ulluiu lzxdit observata jus'itia, 
146. Nullum repudiat sequendi justitia, omues clarifica!, 
quos sui ; articipatione supliuat, 189. De justitia nemo 
queritur, 191. No: est impossibile justi iam suadere qior- 
talibus, 115. Jusutia. in. iis rebus maxime custodienda 
quie Deo olTeruntur, 45 Sua queuique possidere commune 
munus probatur esse justiu:e, .6. Coufundi uon. debent 
iura imperante justia, 93. Quidquid nou d.scuiitur justi- 
tia uoa putatur, 1 £4. Inter duos pooulos uascuntir semper 
terianmina, Disi fuerit justitia custodita, 113. Gravis ejus 
rei illatio, eujus adhuc justitia uon probatur, 1106. Justiti.e 
leges ut bonis aperiont, ita claudunt malis moribus actio- 
üvcin, lá3.. De inopia justitize copia causarum veoit, 051. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIIUM CASSIODORI TOMUM. ΄ 


4518 


Rara est in hominibus manus clausa et aperto justitia, 154, 
Modus nou erit rapiendi, si po dera tas slt excedi, 195. 

Justus. Habet proprium jus ille qui justus est, 145. 
Omui laude decoratur qui justus edicitur, 189. Non pos- 
Suut dici justa quz niinia sunt, 1&5. Non est dubium me- 
liora recipere, quos eonungit justa. prasstore, 163. 

Justina qua occasione Valentiniano nupserit, 535. V. 
Ambr. sius. 

Justi.us philosophus librum pro Christiaua religione 
Scribit, 588. 
auo Mrenhus et Maximus Juliano resistunt, 995. V. Pestus 

168. 

Juventus. Quod in juventute Bon discitur, in matura 
etate nescitur, 15. Hoc est d.flicillimutr regnandi genus, 
exercere juvene.n im suis se sibus principatum, 173 Ju- 
venum virtus praesumptione lJabo: is animatur, 87. Osten- 
lent uveues beliis, quod io yymnaasio didicere virtus, 


L 


Labarum. V. Julianus. 
Labor publicus debet esse fructuosus, 46. Mutilari non 
debet quod laborautbus. datur, 8. Grave nimis est. iructi 
laboris sui fraudetur industrius, 51. quum est ut uni- 
cuique proficiat laboe suus, $3. Laborantibus emoluinenta 
deesse nou oportet, ei quare, 6$. Nulli labor facit tzdium, 
qui sumitur pro dele. tatione cunctorum, 92. Labores red- 

unt homines semper instructos, 185. 

Lssio excrescenubus morbis debaechari jermittitor, 
cum medicina dilfertur, 52. Nulla lzesio removetur, cujus 
origo non tollitur, 113. 

Letitiz mensura de magnitudine nuntii venit, 194. 

Laridum ad exteras provincias non trausnittendum, 


Laticlavia dignitas, 104. 
ΩΝ reges qui fuerint, et quot annis regnaverint, 581, 


Laudabile. Proprio fruitur honore quod est natura lau- 
dabile, ὁ. Prieciarum a prieepe laudari, 4. l.audabilia 
queque sordescunt, nisl congrua 9468 potiantur, 86. 

bunde cognoscitur quisquis fama teste laudatur, 153. 
et ad laudis aviditatema natos siogulariter inveni- 
mus, 10. 

Lectio divina semper efficere nititur pium, 153. /Egre- 
Scit ingenium, uisi jugi lectione reparetur, 172. 

Legatorum gentium diversarum formula , 125. Legat 
maudata uon scripta habebant, 157, 158, 166, 170. 

Legatio omnis virum sapientem requirit , 25. 

Leges ?x Draconis et Solonis libris Atheniensibns ah 
Hadriano scripte, 5*8. Quare leges repertae, 63. lustitetio 
divinatum legum linmano juri ministrat exo-diun, 1:3. 
Qui sine lege vull agere, cunctorum disponit regna «uas- 
sare, 4l. Custodia legum civilitaJis est indicium, 70. €on- 
fundi. desiderant ornnia qui teutant legibus inimica, 00. 
Sub quodam gaudio coostat. inferri quod solvitur lege :2- 
turali, 177. Voluntas regis «n legibus est, 1:1. Crudele n.l 
eilicit qui sequisur leges, 114. 

" nee papa ad ALtilam directus cum eo pa: em fecit, 391, 


Lenuss comes et Lauritius dux Isaurig concilio Se'eu- 
cie intersuut, 272. 

Leonui episcopi Antiochie dietcm argutum, 257. 3a- 
cerdotio. privatus fuerat, quod se ipsum cistras:et, 258, 
Urationes suas tacitus dicebat, 271. 

Leontius. V. Aetius. 

Leves iucoustaotia prodit oculorum, 103, 

l.ibanius soplista. pu:sus Constantin poli venit Nicome- 
diam, 282. V'ro Antiocheusibus scribit, 4296. Contra Chri- 
stianos scribit, 900. Vivum Constantium laudavit, vitupe- 
ravit mor uum, 201. Scripsit opus de morte Juliani, 3500, 
Summe couatur Julianum laudare, summe vitupelavit, 
902. 

Libellarius titulus, 81. : 

Liberius Veuantii pater eximie laudatur, 29. 

Liberius Julio succedit, 285. Dialogus inter eum οἱ, 
Constantium, 265. Mi titur iu exsilium, 265. Quomcdo pi c 
aditionem matronarum RHomau. ab exsio sit reductus, 
206. Scribit ad Macedonianos, 512. V. Felix, Maced. 
niani. 

Liberii laudes, 171. 

Libertae verba nutrit, 87. Auitni voluntatem. propria 
semper osterudit, 1:18. Ibi mor:s fscil.us. probantur, ubi 
natura sub libertate rmpoustratur, 158. Libertas in crimine 
non requiritur, 145. Libertatis genus e«t *ervire γον, 81. 
Pene reclusus adimittitur, cui mutare solum liberum nen 
videtur, 120. 

Libra quore dicatur, 8. Eam. duodecim uuci:tum esse 
dixeruit, ibid. Libra prin.ipis, 02. Debet csse justissima, 
193. 





4519 


Libri unde dicti, 185. /Editicatus libris locum non relin- 
quit injuriis, £44. 

Licinius perseqnitur Christianos, 207, 209. Fugstur, 
ibid. P'erimitur, ibid. V. Christiani. 

Ligurum Venetorumque fames, 167, 200. 

Lingua diserta omnia bona cumulat, 150. 

Linguarum cognitio laudabilis, 175. —— 

Lites. Duu quis redivivis litibus tenuitatem insequitur 
supplicantis. non tam vincendi votum quam adversarii vi- 
detur quzsisse detrimeutum, 71. In immensum trahi non 
decet linita litigia, Ibid. Quid a bellica contusione pax di- 
stabit, si per vim litigia termipentur, 65. Si queeritis luera, 
vitate potius damnosa litigia, 178. 1n causis suspeeta po- 
teniia, $1. V. Sacerdos, Episcopus. 

Litoius Melitinensis Ecclesia presul Euchetarum baeresi 
se opponit, 307. : 

Litterarum scientia gloriosa est, 51. Cunctis honoribus 
suo est digna suífrag o, 29. Aliqua ia mundo non potest 
Ho fortuna, quam litterarum non augeat gloriosa notitia, 


Loqvi poenitenda nescit, qui proferenda prius suo tradi- 
Jit examini, 159. 

Lucanis duces recessus, 79. 

Lucianus hzreticus, 218.  , " 

Lucifer Caralensis in. exs.lium mittitur, 261. De exsilio 
revertitur, 284. 

Luciferianorum heresis unde orta, 291. 

Lucius diaconus anathematizatus, 219. 

Lucius Adrianopoleos in carcere moritur, 257. 

Lucius Eunomii successor omnibas invisus, 509. 

Lucius qua crudelitate Alexandriam fuerit introductus, 
n Alexandria pellitur , $354. V. Athanastus, Petrus 
Alex. 

Lucrnm cum invidia.periculum est, 14. Honesta sunt 
lucra per qus nemo L:editur, 45. 1lle. magis potest di- 
tescere qui lucra turpia nescit optare, 107. Cessat lucri 
ambitus, cum vacstur ad jlanctus , 73. 

Luuicra ars Homa removetur, 584. 

Lumen. Damnum uon est lumini, alteri de sua claritate 
vargiri, 165. : 

Luminaria ecclesie oleo implebantur, 43. V. Eccle ia. 

Lupus pisceus, 187. 

Luxuria humaui generis depopulatrix, 175. 

Lycus fluvius, 215. 


Macarii conversionis occasio, 521. 

Macarii ambo inter monachos illustrissimi, 521. Filiam 
sacerdotis a demonio liberant, 526. 

Macarius Hierusolymitanus episcopus, 207. Post Her- 
monen ordinatus, 214. 

Macedonianorum origo, 291. Reddunt causam sus hz- 
reseos, ibid. Liberius primus noluit eos recipere , 511. 
Confuziunt ad Valeniinianum et Liberium sum. pontif., 
311. Eorum professio fidei in libello quem obiulerunt Li- 
berio, 312. Quomodo denuo ab orthodo' is divisi sint, 555. 
Inter se dividuntur, 319. Ecrum pertinacia, 550, 355. lilis 
Ecclesie adempis sunt, ὅτ᾽. l'ersecutio iu Macedonianos, 
i^id. V. Ariunt, Maratonius. 

Macedonii eremitze au legatos 1 heodosii libera et audax 
allocutio, 344. 

Macedonius ah, Arianis episcopus Constantinopolitanus 
ordinatur, 246. Hxsre:siarches fuit, 248. Similis substantise 
assertor fuit, 276. Illius error de Spiritu 54: 610, 276. Per 
priefecium et armatos milites in ecclesiam deducitur, 248. 
Constantinopoli proper. 299. Ejus crudelitas, 258. Cor- 
stantivopolitanam Ecclesiam turbavit, 270. Constantius 
Aug. ..li succenset ob translata patris sui ossa, 271. Mira 
sevitia cogiL orthodoxos a se eucharistiam accipere, 271. 
Omnibus fuit odiosus, ibid. Condemnatur, 275. 

. Magi Persarum sacerdotes, et qui fuerint, 256. [n ma- 

ie artes insimulatos snimadvertitur, 67. Versari non licet 
i magicis arbus temponbus Christianis, 66. V. Maru- 
thas. 

Magisteris dignitatis formula et ejus officia, 100. 

Mapistri scrinii et comitivie primi ordinis formula, quse 
danda est comitiaco quando militat, 1035. 

Magna. Necesse est ut res magna competentia prsemit- 
tat semper indicia, 196 : 

Magnentius tyranaus circa portes Hesperias emersit, 
251. Fugit in Galliam, 265. Sihi wortem cousciscit, ibid. 

MN domus imperialis, 345. 

Mali. Melius est paucorum damno malorum corrigatur 
intentio, 90. Sola malis illa tormenta sunt, si publica vota 
moribus suis sentiant esse contraria, 179. Reo jam vicinus 
est qui malus putatur, 179. 

Malorum omnium probatur extremum inde detrimento 
suscipere unde credebantur auxilia provenire, 68. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


4 


1530 


Manichzorum bzresis oritur, 791. 

Marcellus Ancyranus deponitur ob scripta hzeretica, 211. 
CobDtra eum tres libros scripsit Eusebius, 241. Recipit epi- 
scopatum suum, 241, 2555. 

arcellus episcopus Apa» ez templa destruxit, 545. 

Maratonius Nicomediensis episcop» s a Macedonio ordi- 

nuts 210. Dicitur auclor hsreseos Macedonianorum , 
76. 

Marcianopolis cur a Trajano condita, 405. 

Marci: nus Paulo Novatianoruu episcopo. succedit, 379. 

Marci:.nus imper. variis Gothis et Gepidis diversas sedes 
concedit, 420. 

Marcilianus fons describitur , 140. ᾿ 

Marci Arethusii martyrium, 288. V. Arethusii. 

Marco augelus sacrameuta praebet, 520. 

Mareotes, V. Ariani. 

Mares episcopus Chlalcedoni: in facie redarguit Julia- 
num, 285. 

D Maria post partum virgo, 206. V. Nestoius 

Maritus uxorem excedenteimn corrigere debet, 89. Pro 
amore pudiciti:s porrigere ferrum maritis non est leges 
ca!care, sed condere, 18., 

Marmoruin quadratis mcenia fabricata, 20. Marmora ex 
O:ieute transmitti jubet Amalasuntlia, 161. Quadrati mar- 
morei Ravennam advecti, 81. 
^ ids gladius apud Scythas sacer, quomodo in:entus, 


Martinus episcopus Turonum clarus habetur , 595. 

Martyrum apud Persas diversa supplicia, $55. Nume: us 
mariyrum sub Sapore, 258. Quon.odo in Edessa muliec 
currens cum tilio ad martyrium, praefectum et imperato- 
rem a crudelitate removerii, $14. Marlyruui reliqui. VF. 
Altare, Festus dies. 

Maruthas regem Persarum orationibus sanat. 368. Ma- 
gorum dolos detegit, 568. Miraculutu ab eo fac.um, 568. 

Mass, id est predia, 135. 

Msssiliensium immunitatis, 68. 

Matrimonium, id est uiatr.s bona, 159. 

Matrimonium quid sit, 27. Affectus con u alis Isudatur, 
et quare, 27. Maxime a vobis, id est episcopo, exsecran- 
duin, quod matrimonii genialis impugnat affectum , 45. 
De mat imonio conlirinando et liberis legitime constitueu- 
dis furmula, 121. l'ormula qua consobrina legitima fiat 
uxor, 123 

Mavia Saracenorum regina, 55]. 

Maxentius imperator iustituitur, 207. Occiditur, 208. 

Maximisuus Coustantinopoli(anus episcopus ordinatur, 
316. Moritur, 378. 

Marsus imper. victorias de Parthis et eisis repor- 
tat, ; 

Maximini imper. e gente Gothica orti mira fortitudo, 
404. Quomodo ad imperium pervenerit, 401. 

S. Maximinus V. Fe lus dies, Juventtus. 

od armis Aniciaus fanyilie uxorem regie stirpis ducit, 


Maximus tyrannus imperium invadit, 559. Orthodoxos 
de:endit, 540. Interfici ur, 340. 

Maximus Cynicus ordinatur episcopus Cous:antinopolita- 
nus, et deponitur, 533. 

Maximus Hierosolymerum episcopus, 210. 

Meclianicus socius nature, 21. Laus imecirznicorum ope- 
rum, ibid. k . 

Med:c2 artis !aus, 106. Contraríi:s rebus plerumque me- 
diciua succedit, 134. V. Archiatri. 

Mediolanensis Ecclesiz predia in Sicilia, 54. Eo Theo- 
doricus tuetur, ibid. 

T iua episcopus exsules episeopos sponte sequitur, 


M-letio potestas episcopalis adempta, 229. 

Meletii' ad Antiochenum epi-copatuni translatio, 279. 
Quod de Trinitate ore eloqui non sinitu:, mauu designat, 
930. Arianorum oprra in exsilium protrudi ur, 280. ! e 
exsilio revertitur, 290. 1n exsilium missus, 508. Contentio 
inter eum et Paulinum, 9591. Ejus mansuetudo et mode- 
ratio, 352. Ejus corpus Antiochiam relatum, 398. V. Dio- 
dorus, Joannes. 

Meletiani qui fuerint, 229. Quomodo sint ab Ecclesia 
segregati, 211. 

enas Arianus excommunicatur, 219. 

Mens memor sui diligit, 128. Mens humana facile suspi- 
catur de quolibet illa quse pertulit, 179. 

Meutiri Deo non licet impune, 126. 

Mercurius dicitur citharam invenisse, 59. 
rimas, 130. 

Merits. Ubi aptaptur officia meritis, ni! debetur incertis, 
19. In lucrum cedunt αι bene meritis couferuutur, 67. 

Messalianorum fizresis, 507. 

Met»lia in Macedonia iustituta, 384. Melallorum ambitus 
solatia sunt hominum, 70. 


Et artes plu- 


1321 


Metatum vocatur diversorium a metando, 255. 

Methodii testimonium de Origene, 538. 

Metra heroica et íambiea unde prodierint, 38. 

Metrobius ab srtilicibus legendus, 112. 

Metus Heddonter verba intercipit, 87. Solus metus co- 
bibet, quos fides promissa non refinet, 25. Semper bene 
Pare si coelestis metus liumanis motibus opponatur, 
1 


Miehzas. V. Habacuc. 

Michaelis (S.) basilica et miracula, quae illic pro Chris 
nomine celebrantur, 2352. 

Milites ab omuibus slendi, 191. Millenzrii milites, 88. 
Assidue dimíicantibus difticile est motum custodire mensn- 
ram, 9. Exprobrsta militia creditur, qua irremunerata 
transitur, 55. Publicis debent utilitatibus insudare, qui 
nomen dedere militie, 54. Constat militiam bene geri, 
qua probats videtur imponi, 122. Rationabilis ordo est 
militia solvere, qui impar iaboribus probatur esistere, 
115. Miles ad secreta judicis proximatus, presuülis suj fa- 
mam aut ornat, sut. maeulat, 177. Discat mites in otio, 
quod perficere possit in bello, 19. Humanum genus ideo 
milit;t, ut peractis sudoribus couquiescat, 181. Electis 
opus esL militibus, cum fuerit necessitatis impulsus, 198. 
V. Exercitus, Prolium. 

Milites Christiani restituunt donativa sus, 295. In exs:- 
lium mittuntur, 293. 

Minores quare nou possint facile contraliere, T0. Condi- 
"n mjínorum regnantis sequabiliter implorat auxilium , 
Misa per loca diversa in Christi nomine facta, 297, 

5» 921. 

M sericordia. Sola est misericordia, cui omnes virtutes 
cedere honorabiliter non recusant, 26. Prcciivior ad n.ise- 
ricordiamn via bouis mentibus semper patet, 18. 

Mittendarii, 69. ^ - 

Moderatio. Dignum fuit moderatorem suscipere , qui se 
nesciunt juridica iwoderatione tractare, 114. 

Modestiía. De moJestia laus suinitur, 122. 

Modus ubique laudandus est, 11. 

Monachorum vita angelica, et quis illius auctor, 517. Eo- 
rum institutiones, 211. Conversatio, 321. Solitudo nennun- 
quam prudenter ab eis relinquenda, ὅ2:. Patres eorum 
mittuntur in exs lium, 526. 

Monta ἃ monendo dicta, 100. Qualis esse debeat, 119. 
Eam Servius rex Rom. primum in ere impressisse perhi- 
betur, 120. Ei figura vultus regis imprinebatur, 109. Mo- 
Delze commendationis formula , 119. 

Moniales a tributis eximuutur, 167. 

Monotnachia vetita Roms, 209. 

Monopolium quid, 31. 

Montanisi:e. V. Pasche, 

Mores. Multo dielius proficitur, si bonis moribus servia- 
tur, 122. Indubitata est gloria morum semper custodiisse 
mensuram, 155. Necesse est vindicie subjaceat, qui pra- 
vis moribus obsecundat, 73. Grave pondus invidim est, 
splendere cinguli claritate, et moribus non lucere, 103. 
Turpe est il.is misceri, qui dignis moribus non possunt ap- 
probari, 123. V. Nobilitas. 

Moscius mons. V. Cassiodorus. 

Moysis miraculum, 69. 

Moysis abstinentia, et vigilis, 541. 

Munitio tractanda est seinper in otio, et quare, ὅν. 

Mus» unde dictze, 76. 

Music» laus, 38. Mirabiles ejus effectus describuntur, 
98. Quiudecim inodis continetur, $8. Tout quinque przeci- 

ui 111 ea, et eorum proprietates, 55. Quam musicam tna- 
ores appellaverint mutain , 13. 

Muubilitas. Neuio dubitat homines sua varictate recrea- 
ri. quía in continuatione rerum magnum mentibus constat 
esse fastidium : nou immerito, quia cum sit homo commu- 
tabilis, naturse sux desiderat luabere qualitates, 120. 


N . 


Narbonensis Ecclesi: possessiones restitui jubentur, 65. 

Na:ura repugnante quelibet cedit industria, 71. Omni- 
bus zr x bus est iniiicum, quod naturali lege damna- 
tur, . 

Nautas rus frequenter ailligant damna exigentium, quam 
solent nudare naufragia, 66. 

Neapohtanum territorium Vesuvii montis incendiis v..- 
statum, 70. 

Necessitss temporis excusat onera jussionis, 66. Neees- 
sitas moderamen πη diligit, 64. Constat tempore necessi- 
tatis illum probari fortissimum virum, qui se per mulia non 
distrabit, 11. Sub quadam excusatione peccare creditur, 
cui necessaría non przbentur, 146. Dum necessitas mater 
criminum tollitur, peccandi ambitus aufertur, 146. Neces- 
sitas pub.ica multorum debet dcvotione compleri, 81. 


ParRoL. LXX. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1523 


Nectarii martyrium, 286. . 

Nectarii episcopi Constantinopolitani ordinatio, 555. 
V. Ariani. 

Negotiatores humans vitse constat esse necessarios, 101. 

Nepoti»nus imperium invadit, et depobitur, 257. 

Nestor mortyr, 236. 

Nestorii ordinatio, et qux» sub eo mala in Ecclesiis acci- 
derint, 574. Hrereticos insequitur, 575. Quid dixerit de 
B. V. Maria, ibid. Quomodo Anastasius causa fuerit bzere- 
sis ejus, 375. Qus fuerit ejus de Christo Rp ium 
2o ralems ibid. Damnztur, $16. Ejus paliuodia et exsilium, 


Nicses Thraciz concilium, 969. Litter: Damasi et ezete- 
rorum episcoporu:n ad Illyricum contra hoc concilium, 270. 
Nice Bithyuia concil:um coactum terrzemotu dirunitur, 


Nicaam et partes Germa terrsemotus subvertit, 511. 

Nicznum concíliam cur celebratum , 225. lastr. itur pro 
conventu Patrum in palatio impera: oris domus, 226. Nuine- 
rus episcoporum in eo congregatorum, 221, 225. Constan- 
tinus victum ipsis suppeditavit, tbid. Eos convivio excepit, 
250. Prima eorum se-sio, 220. SPAM de dogmate Aria- 
no, 325. Professio fldei concilii, 228, 505. Dogma illius in 
quzestionem venit, 244. Canones ecclesiastici in eo con- 
scripti, 250. Epistola illias ad ^lexandriam et Erptam 
destinata, 239. Relatio Athanasii ad Afros de illo, 227. IRte- 
latio Eustathii: Antiochi: episc. de eodem, 2926. Euseb'i 
Pamphili verba de eodem, 238. Epistola Eusebii Pamphili 
de bujus concilii fide, 228. Quanta sit ejus suctoritas, 267, 
270. Alteri negant Nicsnam fldem, al.eri comprobaut, 272. 


V. Pascha. 

Nicopolis, qux» prius Emmaus , sedificatur, 589, 406 

Nilamuion ante ordinationem iu oratione moritur, $59, 

Nili uminis recessus et ac-:essus, 549. [mperator sacri- 
ficia Ni'o offerri prohibet, 519, 

Nimium non placet, etiam quod bonum putatur, 15). 
V. Justus. 

Nisibinis Christianis noluit suppetias ferre Julianus, 284, 
V. Jacobus. 

Nobilitati laus connascitur, 49, Tantum quis nobilior, 
quantum et moribus prob;s, et luculenta faculiste reluxe- 
rit, 46. H:ec est indubitata hobilitas , qui moribus proba- 
tur ornata, 82, 

Nomen. Cum omnis appellatio ad declarandas res videa- 
tur impos t3 nimis ab-urdum est portare nomen alienum el 
aliud dici, quam possit in moribus inveniri, 133. Grata sunt 
nomina qua designant protinus actiones, 107. : 

Notarii et tribuni ad imperiale secretum electi, 5. 

Novatianoruim concilium, 527. Eorum synodus apud San- 
garium Bithynis, 516. Acesius eorum episcopus »d Nicze- 
num concilium a Constantino evocatus, 250. Quid Auicus 
de Novatianis sentiret, 574. Novatiani decernunt Pascha 
liberecelebrandum, 347. Novatiani onn episcopum Con- 
stantinopolitanum, 569. V. Agelius, Culestinus. 

Novatus. V. Cornelius. 

A e sollicitam prudentes convenit habere recto- 
res, 69. 


0 


Obedientibus juste indulgetur animus, 145. Fascibus 
obedire plerumque potestatis necessitas cogit ; par«re ju- 
dieio privato sola sententiarum probitas facit, 153. Majorá 
sibl facit credi, quisquis efficeciter injuncta peregerit, 85. 
Grotius est obsequium quod dévotlone Feed custoditur, 
$1. Caret culpa qui imperata perfecerit, 189. : 

Oblatio. V. AUare, Deus. ii 

Octavianus quando Au,ustus »ppe'latus, 385. 

Odia vum sepultis clauJantur, 124. Major eraciotibus 
j4ena est respicere ill.»sum, quem videre quis desideravit 
aflictum, 4. 

OJoacer nomen regi» assumit, 595. Odivam vincit et 
perimit, 3 4. Phoebum regem vineit, ibid. Italiam. subja. 
gat, 418. Α Theodorieo supozstur, 595. Occiditur, ibid. 

i Óticium. Crescit in illo meritum, cui majus datur ofi- 

um, 176. 

Oliva Constantinopolis suburbanum, $74. 

Olympiad s constantia, 361. 

ὁμουσίου VOX. V. Ariani. 

Onagri flagitium, 253. 

Onus. Sifessis minime relevetur onus, necessitate cer - 
nitur jacere prostratus, 71. Sine querela debet suscipi onus 
impositum, quod longis temporibus constat esse solven- 
duin, 146. Divisum onus sub communione, subjectos cere 
wm est nop gravare, 52. 

Opinio purgata multo iajor est quzm si non fuissel im- 
petiia, 74. á 

Oppisni singulos versus Severus singulis aureis remupe- 
ravit, 201. 

42 





1525 
Orationum elficacitss, 305. Orstorum orationes ad quid 
luyentz,, 58. Oratio dispar moribus vix potest inveniri, 2. 
Est quoddam speculuu: morum agentis ora'io, nee majus 
potest exse mentis testimonium quam qualitas inspecta 
verborum, S7. Dicendi peritas debet esse puritate conspi- 
cuus, 44. Árs oratoría oruawentum omnium litterarum, 
160. Memoria oratorum thesaurus, 81. V. Eloquentia. — 

Ordina io grate suscipienda qusi& dantem juvat et acci- 
pieotem pro temporis necessitate lzxetilicat, 56. 

Orestes filio suo Augustulo dat imperium, 593. 

Origenes Alexandri studi's eruditur, 389. Clarus ha- 
be:ur, 390. Difficilia verba Scripturs interpretatus est, οἱ 
cur, 501. Apologiis defendilur, 239. Joannes Chrysostomus 
non vult conseutire da.unationi librorui ejus, 553. Memo- 
randa sententia Theo!ijaii , cum rogaretur ut damnaret li- 
bros Origenis, 553. V. Athanasius, Chr.stus, Epiphanius, 
Methodius. 

Orthodoxi intrepidi, 515. Exsul.nt, 264. 

Oscula genuum, 336. V. Amphilochius. 

Osius Cordubensis confessor Ecclesiam ornabat, 210. Pro 
Ecclesise pace missus, 925, 289. Concilio Nicamo adfuit, 
224. Iuterfoit Sardicensi, 250. Vi tormentorum 3digitur, 
«αἱ Syrmiensis synodi decretis suliscribat, 262. In exsilium 
uittitur, 261. Sabellii dogma destruxit, 280. 

Ostrogotbarum regum genealogia, 418. Eorum cum Ro- 
"manis amicitia, 430. Varia eorum sedes in Pannonia, ibid. 
PAM propulsant , 421. Cuni Suevis et Sci;is y roeliantur, 


Quom. Natura hamona per otia fatuatur, 18. V. Forti- 


P 


" Pachomii abbatis sapientia, 521. 
pm eher fluvius, 208. V 
8 ristiani egregium resporsum , 295. 

ἀπαήβκθαν templa Alexan.irie destrncta , 311. Juli:nus 
imper. lecfores ajud eos instituit, 292. Quas fraudes in 
*emplis suis facerent. 542. V. Theodosius. Quomodo apud 
Antochiam sacerdotis til;us si: cunversus, 296. V. Gentiles, 
4 dolum. 

Polamediacis calculis occnpori, 139. 

Palatii curz formula, 112, 

Palladii cursoris celeritas, 571. 

Palma. Post palmam nemo dilatus cst, (84. 

Pesmbonis ier M $21. 

Pandi geo ma, 90. 

Panis unde dictus sit, 106. 

l'anis gradilis, 143. 

Pantheon sedilicatum in vico Gszensi, 991. ' 

Pantomimo a multifaria imitatione nomeu est, 77. 

A beatissimus urbi$ Roms, 165. Auctor tas. iiliu: 
*46, 2:0. Ejus electio a senatu, 156. Causs cleri ltomau 
ad ejus judicium remittuniur, 156. Κ΄, Julius, Liberius, Pa- 
triarcha, Roma. 

Paphnutii confessoris tormenta et miracula, 210. Conci- 
lio Nicseuo adfuit , 2334. 

Paraveredorum subvection ^s, 02. 

Parentes. Parentum amor in filivs, 28. Ex parentum virtu- 
tibus prolis indicatur successus, 28. Patrum institutionibus 
applicstur quidquid laudis in «lara prole conc: ditur, 175. Pu- 
det eum peccare, qui laudatis videtur p«tuisse succedere, 
9. Nullum melius potest esse compendium , quam laudibus 
seccessisse majorum, 155. Laus j'arentum verecundis est 
stimulus, 153. l'essime contra parentes eru brachium, 
pro quibus constat gloriose moriendum , 48. 

P'arentes pul licí, hoc est senatores, 61. l'atrum nomen 
senstorum tliis junioribus datum, 114. 

Parthorum origo, 400. Fugaces et sagittsrii sunt, ibid. 

Parvus. [n parvis discitur, cui pctiora prsstentur, 118. 

Paschze festivitas an mutata sit 3» concilio Niceeno, 3547. 
Quo tempore Oecidentuies eam celebraverint, 527, 347, 
Quomodo a Montanistis celebrata, 548; et ἃ Novatianis, 
$21. V. Novatiani. Tempus lstite est, 73. Quotnodo co- 
gnosci possit quota luua occurrat , 396. 

Passio. Yoluntas recta in gravibus passionibus uon est, 6. 

Pastoris libellus etiamnum exstat, 237. 

Patientia sapientibus amica, 162. 

Patres. V. Parentes. 

Patria sua unicuique charior est, 12. Decet cunctos pa- 
prize sue augmenta cogitare, 69. Non est aliquid injustum 
de patria plus esse sollicitum, 190. V. Civis. 

awiarcharum diversorum iustitutio, S55. Saccessio, 


562. 

Patriciatus formula, et qualis dignitas fuerit, 97. Perpe- 
tua est et de sscerdot'um , 97. A rege Athalarico 
sus^epta, 129. 

J'atricii laudes, 160. : 

λων ιοαγυη) [1165 ab electis judicibus dirimeedz, 15. 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1524 


Pauli simplicis sanctita:, 215. 

Psuli monachi p: 6668 et l;bores, 321. 

Paulinus or !jaoatur episcopus» Antiocheuus, 288. Tuiini- 
citis» inter Romanos et Orienta'es propter illum, 350. Mo- 
ri ur, 3&1. V. Meleiius. 

Paulinus Tyri. V. Eusebius Nicomed. 

Paulus (S.) sub quibus consulibus Romam :enerit, 536, 
Α Nerone occiditur, 387. 

Paulus Constautinopoli!anus episcopus ordinatur, 216. 
Removetur, ibid. Reducitur Constantinopolim, 2417. Ro- 
mam proficiscitur, 217. Thessslonicam in exsilium ducitur, 
248. Cueussüm translatus paulo. post occiditur, 249, 2 1. 
E;us corpus transfertur , 538. V. Athanusius. 

l'aulus Novatianorum episcopus moritur, 573. 

Pauperes boni habent divitias suas, 107. Voces paupe- 
rum non debeut negligi, quas potest justitia com tari, 52. 

Pax. Pacis bona euumerantur, 5. Cogi debet, ut sit quie- 
tus, qui suo vitio renrit esse paciticus, 6. Ad laudem τ - 
gnantis trahitur, si 3b omnibus psx ametur, 15. Ferocia 
populorum corda longa pace mollescuni, 40. 

eccare humanum est, 346. Hoc est bona desideria sus- 
pendere, quod ill.cita perpetrare, 192. 

Peceati poena, 142. Pacna ista peccati. est, ut unusquis- 
que in se recipere possit quod in alterum protervus exer- 
cuit, 142. 

S iius a pecudis tergo Galis auctoribus nominata, 


Pecuuia: depositivee, 0t. Prách:um est commodum fa- 
ma, fo:da neglexisse lucra pecunias. 

Pecuniatria, et p.ena infamationis, 137. V. Poena. 

l'ecus. V. Bellua. 

Pelagii mira cum uxore continertia, 308. 

Penuriam temporis delicta promerentur, 175. Magnse 
sbundantis laudis es', in. penuria reipab. vel mediocria 
munera meruisse, 94. Singular:s est amor populi, cum po- 
tuit a penuria Jiberari, 105. [ἢ necessitate peuuris pretii 
nulla contentio est, 145. V. Fames.  . 

Perdicum natura, 28. 

Perfectum illud dicitur, quod de voluntate simul & 
actione laudatur, 84. 

Perse ad Chrisium convertuntur, 253. Tn Romanos bel- 
lum gerunt, 257. Pacem ineunt, $71. V. Julianus. 

Persecutouis tempus niagis prodest Ecclesi:e quam pax, 
$614. Fuga tunc przcep!a, 287. Exempla sanctorum perse- 
cutionem fugientium, 289. V. Athanasius, Chrisia:i. 

l'erseis arbor lauguores ahigit, 297. 

Perseverantia pretia:ur na'ura boui adhibita , 155. 

Pertioscise vitium amant soli bruti homines, 95. 

l'etere. Quid justus quam petenti. conferre quod inte- 
l.gitur ipse laborasse, 167. Inefficax est ab homiue rcqui- 
rere quod agnoscitur non habere, 160. 

l'etrus (S.) quando Romam adductus, $86. [n ea 25 au- 
Dis episcopatum tenuit, ibid. À Nerone trucidatur, 557. Se- 
natus Romanus pacem ἃ Justiniano petens, SS. spostolo- 
rum l'etri et Pauli preces adjungit, 180. 

Petrus Alexaode nus episc pus martyr, 2114, 221. 

Petrus episcopus Alexandrinus Athanasio suecedit, 517. 
Seditione facta Romam proflciscitor , ibid. Ejus epistola iu 
qua Lucii niala referuntur, 517. Alexandriam revertitur, 
522. Mor tur, ibid. 

Petrus archipresbyter Alexandrinus a Theophilo ab Ec- 
clesia pellitur, 257. 

Phasides aves unie exortse, 400. 

Philippi Constantinopolitani historise Chris:ianse libri tri- 
ginta sex, 574. 

Philippus praefectus patronus Arianorum, 218. 

l'hilogoaius Antiochenus episcopus, 236. 

Philosophi confluunt in aulam Juliani, 285. Philosophia, 
id est vita monachica, 211, 331, 522. 

Photínus bx»resiarcha d.uuatur, 261. Disputat, et libros 
scribit, 262. — 

Plamonis visio, 323. 

Pictasiunm, id est tabella, vel scriptum, 51. 

Pietas pe:fecta quz sit, 63. l'ieta'is encom:um, 186. Ab 
omni pietate alienus esse dignoscitur, qui aliquid mo tuis 
abrogasse monstratur, 101. Felix querela quando leges 
pietate superantur, 145. E pielate crudelitas aliquando 
nascitur, ἐδ. Genus pietatis In impios animadvertere, 25. 
Pietatis genus est. coercere infantiam criminis, ne juve- 
nescat augmentis, 92. 

Piguorationes probibeptur, 65. 

P.latus proyria se manu interfecit, 336. 

li r nullum proplaquorum suorum videre voluit, 5321. 
Cur ambulans comederet, 321. 

Piscauduu retibus non sepibas, 86. . 

Pistrinum in quo latrociuia Romz tiebant, a Theodosio 
sublatum, 5i. 

Piterius rerum naturalium cognitione instructus, 581. 

PPlacidia inundi opiuioue celebrata, 173. 


41595 


Plinius secundus Novocomeneis orator, 387. 

Plumbum. V. “Ξε. 

Polagra. V. Bormia : 

Pena corporali ρυδιῖΐιν qui pecuuis solvere non potest, 
V1. Poena. pecuniaria iu. corporalem mutata, 168. V. Pe- 


cunia. 
Ponitentix publiee modus apud veteres, 518. Presby- 
Mn super poenitentes positi, ob quam causam sint remoti, 


Polensis episcopus. V. Episcopus. 

Polychronius Apamensium episcopus, 565. 

Pomyatus reus, 139. 

Pompeius, cur dictus sit mag :us, 77. Pompei theatrum 
reparatur, 77. 

Pondera 26 mensuras, 182. 

Ponderatio sit justa, 193. 

Poutilicum aliquorum successio, 365. Pontíiflcis electi 
meritum quzsritur, cum pecunia non amatur, 119. 

Porphyrius Flaviano Antiocheno succedit, 362. 

Porphyrianorum nomen Árii consectatoribus tribuitur, 


Porphyrius vocatur senex Tyrius, 501. Divinz pietatis 
inimicus, 251. Quid eum moverit at adversus Cristianos 
scriberet, 501. 

Possesso: ibus honor tis et curialibus formula, 118. 

Potestas inexpe. ta trabit potius ad timorem, 118. Dum 
tempus potestatis prolivum quzritur, culparum opprobria 
non vitantur, 111. /Equalis potentia populos nutrit, 125. 
Decet tra.«tatores habere doctissimos, «quibus potestas 
summa cominittitur, 129. Difficillimum poteststis genus 
exercet rector sui, 158. 

Prsediorum venalium formula, 125. 

l'redoni similis est qui sub iniqua cupit voluntate dis- 
Urahere, 180. 

Prefecti nomen gloriosum, 114. 

Prefectura przetorli a Joseph inchoavit, 154. V. Joseph. 
Preefecii praetorio formula, et quid ad eum spectaret, 97, 
[ili princeps assurgit, 47. Priefectnrze urbanse formula, et 
ejus officia, 98. Quomodo administranda, 41. ; 

Profectus Urbis senatui presidet, 90, 41. Praefecti Ur- 
bis de :rchitecto publicurum formula, 116. Prafecti vigi- 
lum urbis Roms formula, 115. Uibis lavennatis, 114. 
Prefecii annon:ze formula, 105. 

Praliis mens devota uon debet aliis cogitationibus oc- 
cupari, 11. Res przliorum bene disponitur, quoties in pice 
tractatur, 11. 

Premiorum exempla nutriunt. virtut^s, 99. Non deficit 
rei studium, qua» praemium largius babet, 25. In licentiam 
re; arationis accipiuntur potius premia quam donantur, 67. 
Major est cultus morum, dum crescunt desideria prsemio- 
rum, 120. Vel iu levibus rebus jtloriosior efficitur, cui f-e- 
quenter premia referuntur, 155. 

Praepositi c.leis foninula, 116. 

Prerogativarius, 185. 

Praseriptio tricennalis, 91. Prsescriptio triginta :n30- 
rum jus dat ad predium, 11. 

l'residatus formula, 111. 

Pr:sulem si ademeris, militem non relinquis, 119. Qoi 
populis preesse cognoscitur, non uno Vail Ὁ ipis ia- 
venitur, 189. Presulem agere non decet, quod alter accu- 
set, 179. V. /Equilas. 

Prasumptio. randi damno reprimenda est importuna 
θυ, 75. Ignorat modum servare prxsumptio, 85. 

egligentie vitium est presumptiones αν κήδν quas 
jura preci - amputare, 87. Semper metuit injusta pre- 
sumptio Ξ 

Pravi ἐστε io justitiam facit plus amari, 26. 

Presbyterorum manus pilis consecrationibus dicatse, GN. 
Theodoricus scelus presbyteri Deo punienduui relinquit, 
63. V. Sacer.'os. 

Pretiosum omne vilescit oblatum, 153. 

Pretium gratia civilis colligitur, si pretia sub modera- 
tione serventur, 115. 

Primicerius deputatorum, 185. Primicerii singulariorum, 


Primiscrinius, 182. 
Primordia cuncta pavida sunt, 19. 
Princeps bon::s quomodo differat a tyranno, 159. Pater 
blicus est, 75. Vota pro salute priucipis cal. Januarii, 
00. Principi rio Sb quodam sacerdotio servitur, 9. 5.0 
imperio boni principis omnivm fortuna proficit, 25. Facilius 
est errare naturam, quam dissimilem suí princeps possit 
formare rempub., it. Quare sub penes benigno feue- 
dia vix postulent subj cti, 53. Sub el mentia boni princi- 
pis nibil coustat licere fortuitis, 191. Qui omuibus prseesse 
cognoscitur, eunctis impendere profatura censetur, 190. 
Quoties Isto principi occurritur, efficaciter beneflria po- 
stulantur, 196. Non decet principern loqui quod non videa- 
tur possc compleri, 121. Principis propos:tum facit aut 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM, 


4526 


n ere judices, aut amare virtutes, ἐξ. Inconcussum 
debet esse principis votum, 51. Domum exceptam non ha- 
bent principes, 160. Concordia principum semper decet, 

157. Principum dissidia sunt grave malum, 40. Summis 
priocipibus juris communione vivendum est, 150. Arduum 
nimis est merui s. priacipis seeretum, uhi si quid coguo- 
scitur prodi, vel ab alio formidatur, 128. Quare foriuna 
miDor principem quzrat, 7. Gratiam principis dignitas 
nuda non asserit, ὅν, Laudes sunt temporum principis cc- 
lebrata gaudia populorum, 56. Chara est. principis gloria, 
49. Principis opinionem longe lateque dissemiuat subje- 
ctorum securitas, 52. Cur delinquentis reatus materia sit 
gloriz principis, 51. Inculpab liter necesse est hat, qui 
suam pr:ese:itiam novit principibus offerendam, 88. Prx- 
sentiam principis ambiunt, qui de cordis puriiate pr:esu- 
munt, 120. Munus est videre principem, 163. Prauitus 
bonis institutis creditur, cui aliquid priucipis auctoritate 
delegatur, 115. Omnibus utile judicia princ pum sequi, 
129. Pietas. principum totum custodit imperium, 194. V. 
Bona, Rez. 

Principalía sacra, id est litterz principis, 953. 

Principatus urbis Roma formul., 119. 

Principum comiti commendatio, 113. 

l'robatorize chartariorum, 192t. 

Probianus totius salutis causam, id est sacratissimam 
crucem nolebat adorare, 253. 

Probus exconsul et przfectus in Italia, 339. 

Proceres vacantes, 102. Grande est «quidem procerem 
esse, sed multo grandius de proceribus ju licare, 08. 

Proclus Cyziei ordinatus cur non sit receptus. 574. 

Proclus Constantinopolitanus episcopus ordiuatur, 518. 

Procopii tyrannis et mors, 303. 

, Promissio. Levissimi cst animi polliceri facile quas non 
disponit adimplere, 90. Multo gravior est culpa, quam suse 
promissionis impugnat auetoritas, 191. 

Promotiones officii prsetorianl, qus» natale Domini (ie- 
bant, 182 et seqq. 

Proprium. Siue damno inventa perdit, qui propria non 
amittit, 101. 

Prosperitatis primus gradus est suis non esse damno- 
sum, 82. Muudabis rebus frequenter nascitur de adversi a- 
te prosperitas ; et homiues cum lsedere cupiuut, benelicia 
frequenter impertiunt, 75. 

Protei fabulze, 90. 

Protogenes baptizatos ducebat ad Fulogium, αἱ eis do- 
minicui signum imponeret, 515. In exsilio pueros edocet, 
$15. V. Eulogius. ᾿ 

Protog»?nes episcopus Sardicse eum ibi coneiljum celc- 
bratum est, 250. 

34 penis et aliorum monschoruin mira abstinentia, 


Provectus omnis ad Divinitatis mnuera referendus, 169. 
Paulatim provelii mediocris est virtutis, 43. Seeurus celsa 
conscepdit, qui se in jean minoribus approbavit, 130. 

Providere debent homines qus» possunt ín adversitate 
requirere, 55. 

rovinciarum dignit;tes annua suecessione reparantur, 
et quare, 111. 

Prudeus se ipse compellit, 195. Non est leve prudentes 
viros in pacis constituta peccare, 95. Spes est certa reme- 
dii, vta supplicum ad prudentis reimisisse judicium, 65. 
Illa sunt robus:3, illa diuturus, quz prudentia incipit, et 
cura custodit, 15. Prudentia est cavere etiam quas non pu- 
tantur emergere, ὅδ. Prudentia rebus omnibus prseponi- 
tur, cum est ín homine, 105. Prudentia ab aliis querenda, 
137. Sicut incognita velle nosse rudentis est, ita comper- 
ta dissimulare dementis est, 159. Prudentia ubique pro- 
batur esse necessaria, 189. 

Psalmodiz institutio quz fit alternis choris, 271. Diver- 
sitas clerl et populi in templo Ántiochiz psalleotium, 257. 

Psalierium e coelo lapsnm, 38. 


Psathyriani p» fuerint, 549. 
de ΕΣ ΘΟΕ εἴριΐ rex populam Rom. btredem relin- 
quit, $54. 


Publia abbatissa, 995. 

Publicis utilitatibus servien:es, superfluis oneribus non 
gravandi, 51. Ὁ nesdecet gra'anter impendere, quod pu- 
blicas vident utilitates posse respicere, 50. Nihil tam se- 
natorium qoam utilitatibus publicis impendere affectum, 
$4. Unius desiderio pravo generalis debet utilitas ante er- 
ri, 50. Decet semper esse paratum quod utilitatibus pu- 
blicis probatur accommodum, 80. uva precatio qu: 
publicis utilitatibus non repugnat, 80. Nulli grave prabe- 
tur, quod pro communi u iltate prseparatur, 86, Pictate 
plenum est rra gentem publicis beneficiis obliga- 
re, 192. Utilitatem poblicam diuturna non couveuit ludifi- 
catione d.fferri, 89. Causa. mulvrum bene acta nobilitat, 
et quare, 115. Non est salus ia. corpore quam et membra 
potuerit obrinere, 114. 








᾿ 


13527 


Pud.ris gravissimi pondus est propria voce convinci, 86. 
Pulorem non babet victi, cujus votum contigit a principe 
superari, 131. Sola detrimenta cogitant qui pudoris fecere 
jacturam, 65. ) 

Puerperium uhlque votivum, 402. 

EuEUS unJe dicta, 19. 

T'ulveratica judicis, 193. . 

Pupilli c:vili tuitione vallandi, 17. Regis merentur pro- 
&ldiutn, 63. Sub (arente publico genitoris minime sentiri 
debet am ssio, 75. V. M nores. 

Pur,atio ver ig:cm, 709. 

Purpurs origo, 4. Illius descriptio et usus, 5. V. Ado- 
vare. 

.l'usicius cam filia sua martyrium subiit, 257. 


Q 

Quadragesima. V. Jeiin'um, Syiridion. 

Qusstura quid sit, 130. Ejus defini'iones, 99. Ejus offi- 
eia eL onera, 1, 99, 131. Laudatur, 70. Vox est lingue 
principis, 89. Qusestore justo innocentium conscientia (jt 
secura, 79. 

Quartodecimanoram observationes, 517. V. Pascha. 

Querela. Subjectorum animi relevantur quoties maren- 
tium querela componitur. 74. 

Quietus populus r«g: m praedicat, 19. 


R 


Radagaisus. V. Gothi. 

Rapientium manus «quaslibet largitates mutant, 195. 

Ra!io. Plus sgit inculcator rationis, quam possit. exer- 
cere terribilis, 188. 

Raveuns descriptio, 140. 

Ravennatis Ecclesie negotinm Justiniano imper. €oqm- 
«nendat Theodahatus rex, 135. 

Rectoris provincie formula et officis, 107. Rectoris decu- 
riarum munus, 80. Necesse est talem de cunetis opiunio- 

uem currere, qualem gens meru:t habere rectorem, 169. 

Rectum. Cunctis proticit recti tenax. provectus, 60. 

Reditus. Festinantibus gratior e:t celeritas in redeun.'o, 
quam quielibet munerum magnitudo, 120. 

Referendariorum formula, 105. 

Referendi curi: admissio, 19. Referendorum ín senatu 
formula, 104. 

Regeudarios, 185. 

Regere. Is potest :lios bene regere, qui se studuit sub 
decore tractore, 45. V. Dona. 

Regericus Vesegotharuim rex intbrfici ur, 411. 

Hegrii decus est :quitatis affectus, 6). Ürnat regnum, 
quod fuerit singulariter toto orbe nowinatum, $7. Comamu- 
io regni mores asserit, 158. 

Keligto. Necesse est ut beno vel:tis, quos vobis relig:o- 
ne P uris esse cognuoseitis, 170. 

emigum labor operosus, 65. 

Wemuneratio meritorum justum domiusutis prodit impe- 
vriem, 19. V. Premium. 

Respublita quid 5:1, 141. Romana et Constantinopolitana 
unum olim corpus fuit, 5. Jure aquitatis augetur, 32. 
Quidquid in utilitate reipublice tribuitur, donantis utilitas 
duplicatue, 25. Coustat fel cem esse rempublicam quse mul- 

tis civibus resplendet ornata, 105. Magüáum reipublice 
munus confert qui«quis diruta susceperit reparand', 49. 
Diligeuda sunt ista uude respublica videatur (irmíissima, 
1 


93. 

Restitut:o, Sab poena restitui dignum est quod improba 
temeritate constat extortuin, 68. 

Rex, Reguans. leges yro remedio cunctorum dati, 164. 
Tuta est conditio subjeetorum, ubi vivitur sub requalitate 
regnantium, 7. Pompa meritorum est regale judicium, et 
quare, 9. Regnantis facultas tunc. fit ditior, cum remittit, 
10. Fama reyis proiicit, cuu se commoditas injusta sub- 
ducit, 15. Regnantis cst gloria subjectorum otiosa tran- 
quillitas, 54. Grandis invidia est regum, in causis levibus 
gravis ruiua populorum, 41. 1n evum vivit quod munificen- 
tía regia indulserit, Al. Mens rey: ntis mater est publici 
decoris, 4t. Vera xecurit;s regis jussionibus d.tur, 75. 
Se.asper (rodest divitum regum acquisita concoruia, 79, 
Quies populi, et regionum tranquilla dispositio precouium 
probatar esse reg. autinm, 92. Cum rex satisfacit, quselibet 
Jura dissolvit, 95. Claritas regis nil admittit iofectum, 119. 
Quidquid regali sapientie gratum esse cognoscitur, et di- 
vro judício comprobatur, 120 Reges meliores zestiinan- 
tur, si soli omnia non presumunt, 127. Omnia regum οἱ» 
sequia sub cautela peragenda, 128. Decet regiam justitiam 
custodire quod a judicibus bene agentibus fuerit ordiua- 
tum, 168. Universes affligit qui regi aliqui] necessa: iom 
subirahit, 196. τω Hoy ἃ subjectis proficitur, regnantium 
laudibus applicatur, 162. Stipeudium et tyranuo penditur : 
prxdiicatio autem nisi bono princi, i non debetur, 155. 
C€eonunendat suam geutein qui oratione placabili regem 


INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODORI TOMUM. 


1585 


permulcet, 155. Hoc est regale propositum gloriose vivere 
amore cunctorum, 166. Hsc est regalis virtus, celeríus 
necess:ría sentire, et tardius ia verba prorunipere, 159. 
Majora decet regem tribuere qua:» videatur ἃ servientibus 
accepisse, 17. Augmenta regalis glorise sunt, cum sub rege 
nulla decrescunt, 56. Hec sunt dona regia quod semina, 
49. Regis concilium solos decet scire gravissimos, 105. 
Dignum est regem sediüiciis palatia decorare, 6. Cur con- 
gruat comitatum regium virís nobilibus decorare, 47. Men- 
8:8 regalis apparatus ditissimus non parvus reipub. proba- 
tur oriatus, et quore, 190. Qui familie regnantis adjungi- 
tur, in laudum gremio collocatur, 162. Omne bonum regía 
debet suadere offinitas, 1?5. Regnanti- felicitas est famu- 
lantes amare, quod expedit, el quare, 55. Bene prospicit 
rebus futuris, qui reznantium servit initiis, 127. Non est 
dignus a quoquam redargui, qui regis judicio meretur 3b- 
solvi, 91. Tantum e«t quzque dignitas, quantum ea: re- 
gis pras: ntía illuminat, 105. Nov, e-t ma;us meritum, quam 
gratiam invenisse reguantium, 20. Tanto quis regali »nimo 
prormnatur quanto bonis studiis societate conjungitur, 

$3. Pene simil's est mortuo qui a suo dominante nescitur, 
88. Quil;bet habere regis colloquia, munera credit esse 
divina, 47, Praemium est vite domino vidente servire, 190. 
V. Princeps. Regi a subditis juratur, 125, 126. 

Rüisiie munimina sunt Italie , 113, 

ior egienus regio describitur, 194. Larilum Rhegiense, 


Rhodii psgani quos deos colerent, 503. 

Rieimer patricius moritur, 391. 

Med Scytharum dux iulmine profligatus cuu. exer- 
citu , 563. : 

Koma universa potest dici miraculum, 116. Piaculi ge- 
nu$ est absen!ein sibi lHhumam diutius fscere, qui in ea pos- 
sunt constitutis laribus habitare, 47. toman: dignitat 8 
est artificum ingeniis in illa urbe rccondere, quod per di- 
versas mundi partes cognoscitur dives natura procreasse, 
169. Quod gestum est Ko: patet omnibus, 111. loma vi- 
tia peregrina non capit, 75. Qus civitas nou flat excusa- 
bilis, si Roma deli.querit, 163. Mali mores nomiui lomano 
probantar adversi, 1635. 

Romane sedis diguitas, 911. Auctoritas, 136. Toto orbe 
mirabilis est, 175. Fjus statuta conira diversas here-es, 
$37. Romau:e Ecclesie dominium ia rebus temporalibus, 
93. V. Agapitus; Concilia, Papa. 

Roman: urbis laus, 18, 186. Mater est omniam digni a- 
tum, 16. (bi vigent stuJia litt; rarum, 61, 100. Ejus elo- 
quium a Gothico differebat , 175. Ejus fabricis pecun a de- 
putata, 33. V. Cloac&. Ejus fontes et aquxductus, 58. 
Aquarum ejüs salubritas, 115. Apparatus ad regem ibi re- 
ciplen um, 196. Ejus disciplina, 65. Romana civitate per- 
f ui, 192. l'acultas hine discedendi a priucipe concessa, 
120. Ejus annus nillesiimus, 590. V. Attila, Gizericus. 

porn reges qui fuerint, et quot annis reguaverint, 

» 990. 

Komani imperatores qui fu:rint , et quot anbís regaace- 
rin!, 385 el seqq. 

ltomani senatus dignitas, 5. Laudatur, 95, 114. 

Romani populi 1| .us, 176, 193. Augusti temporibus orbis 


' Romanus agris divisus ceusuque est. descri,tus, 57. lui- 


perii lVomani (ἰ..65, 408. V. Africa. 

Romani vincunt Persas, 571. Eorum jurgia cum Gothis, 
45. Fame vexan'ur, 90, 176. Κ᾽ Cussiodorus. 

Rulinus prefectus occilitur, 353. 

RKugas dux barbarorum fuitniac percussus interiit, 578. 


S 


Sabre (S.) vitam scripsit Theodoretus, 298. V. Julianus 
mona. hus. 

Sabbstius hsresiarelha quis nerit, $10, 267. Ab igno- 
bilibus quibusdam ep'scopus Coustaninop. ordinatur, 369. 
Ejus eorpus translatum, 374. 

Sabellii et Sabellianorum dogmata, 344, 289. V. Osius. 

Sabinus episcopus Ancyr» l'hotino restitit, 262. 

Sabinus conciliorum acta descripsit, 213 Syuodalium col- 
lectionem habuit, 272, 504. 

Sabinus Macedon.anoruim episcopus Patres Niczni con- 
cilii imperitos vocavit, 227. V. Athunas.us. 

Sacerdotes Gothorum cur Pilesti dicti, 405. 

Sacerdotum cuclibatus, 230. Illis honor debetur, 170. 
Optabat precipue Theodoricus ut religio bonis «acerdoti- 
bus abundaret, 151. Censtantinus illis abunde providebat, 
285. Nolebat judicare de caus:s sacerdutum, 225. E: a sa- 
cerdotibus debent terminari, 53. Sacerdotem nou decet, 
protendere itprobam lite, 74. V. Episcopi. Libertas sub 
testimonio sacerdotum conferebatur, 210. V. Presbyter. 

Saerilicandum voluntarie Domino, non cujusquam co- 
gentis imperio, 167. 

Ssjonis institutio, 122. Ministerium, 80. 


1525 


Sa'amazdr.e descriptio, et cur in ignibus degzat, 5f. 

" Salis coinnereiam, 101. Labores ia saliuis exercendis, 
Sanzarium. V. Novatiani. 

Sanues δ... Persas confessor, 361. 

Sapient'& non est profutura contemnere, 96. Sapientia , 
est, qu:e honores meretur, totum aliud extrinsecus venit, 
102. Finis sapientis est amare quod exp-dit, 125. Sspien- 
tiam ille quzrit in altero, penes qu^ est scientia magni- 
tudo, 159. Grave est sapienti ollendere, ubi alterum re- 
perit incidisse, 151. 

Sapores rex obsidet. Nisibim, 279. V. Christiani, Mar- 
yres. 

Saraceni Persarum auxilisres a Romanis vincuntur, 571. 

Serdics concilium convocatur, 219. Ejus li'terze ad uni- 
versos episcopos, 25). Ariani illud fugiunt, 250. lliius fi- 
des, 951, Euphratam. et. Viuceutium legatos ejus. Ariauíi 
per dolum conantur stupri traducere , 255. 

Sarmat:e vincuntur, 210. 

Sauromatarum belluin, 510, 318. 

Scanzi:x ios [25 situs et nitiones, 398. 

Scaurus argutum pi:cium genus, 187. : 

Scenicos teneat si uon verus, vel umbratilis ordo judi- 
cii, 114. Frous theatri scena dicitur, et quare, 76. 

Schismata Christianorum , 551. 

Scipio cum candidatus non esset, consul creatur, 381. 

Scopulus vitandus est, ubi alter offeudit, 176. 


Scribarum officium securitas solet esse cunctorum, 197. 


Scrínianorum officia, 182, 183. : 
Scriptorem decet omnia veri:ati posiponere , 27 
Scriptores ecclesiasti:i, 206. 

Scripturz S. qua hora exponerentur, $18. 

Seyllacium describitur, 195. 

Seytlise, V. Chrysostomus. 

Sebastianus dux mittitur ad occidendum Athanasium, 
J 


Sebostianus tyrannus occiditur, 411. 

Secretum generosis animis amicum, 33. 

Seditiosi jubentur puniri, 256. — 

Seleuci: concilium, 272. V. Acacius, Laurittus. 

Seleucus mons Gallis, 253. 

Senatoria origo, 125. bignitas, 42, Senatus populis vi- 
vendi regulam prestitit, $3 Seainarium est, 135. Nihil est 
dubium, ubi est testis senatus, 174. Non decet senatum 
currigi, et quare, 163. Minor senatus, 50. Rex jurat seua- 
tui, 125. V. Roma. 

Scnatorum numerus, 155. Car Patres vocsti, 52. 

Senum vita est, quielis invenisse remedia, 87. 

September et sequentes menses ab imbribus dic., 17. 

Sepmans dies, vel adjectiones solis quomodo cognosci 
possint, 506. Septimanz majoris feria sexta apte ltesur- 
rectionis festivitatem annua salutaris passionis memoria ce- 
lebratur, 257. 

Sepultur:ze cura, 31. Áreze marmorez in urbe Ravenna 
* sepelienda mor:uorum corpora, 46. Aurum sepulcris 
juste detrabitur, 70. loipie ἃ Laurentio presbytero effossa 
ut thesauros inveniret, 65. Iusatiabilis fletus est, qui hu- 
mandis nop sinitur corporibus iuteresse, 51. 

" Serspidis idoli caput sor:cibus plenum, 312. V. Alleluia, 
rw. 

Serapion's erga suos monachos cura, 325. 

Servius monetam primus impressit in zre, 120. 

Servorum qui dominum occiderant poena, 50. F'ugitivo- 
rum servorum nefandum scelus in eccle.ia, 576. 

Severa Valent:ni 'ni imp. uxor, 528. 

Severianus. V. Chrysostomus. 

Severus imperostor occiditur, 207. 

Sextarii illatio, 52. 

Sextus scholarius, 185. 

Sibylig vaticinium de ligno crucis, 252 

Siciliensis concilii ad MaceJouianos episcopos post parui- 
tentiatu epistol », 312. 

Siculi queruli, 4. 

. Silanus caseus. V. Caseus. 

Siliquaticu u quid, 54. Siliquatici titulus fide dominica- 
Lus concessus, 43. Siliquatici praestatio, 66. . 

ver Romanz Ecclesi» praesul, 207. Melchiadi suc- 
cessit , : 

Simeouis ad martyres confortandos oratio , 257. 

Simonia damuanda, 118. Decreta et antiqua senatuscon- 
sulta i1 simoniacos, 117, 118, 149. 

Sirenum ca^tus, 58. 

Siricius Damasi successor Flaviano 4nfeusus, 350. Quin- 
que anuis Homagun episcopatum tenuit, 503 

Sirmiensis concilii duplex fidei expositio, 261, 262. Re- 
trctat sententiam suam, 262. 

Sisinpii Constantinop ordinatio et mores, $74. 

soboles. Abunde prxedicat sobolem , qui ejus laudat ou- 
ctorem, 171. V. Stirps. 


INDEX ANALYTICUS IN PRiMUM CASSIODORI. TOMUM. 


1530* 


Socrates historiographus Libenii dicta confutat, 391. 
V. Neslorius. 


Solemnia commoda, id est salaria, 178. 


Solemnia dona regis Gothorum quz fuerint, 88. Ea de- 
bent suscipi grata, quad» probantur esse solemnia, 189. [pse 
imminegotem necessarium fac t, qui solemnia prebere dis- 


tulerit, 192. Violenta compulsio est solemuia dona sub- 
trahete, 94. 


Solidum sex mill'a denariorum antiqui esse voluerunt 8, 
Sopatru:n philosophum consulit Constantinus, 208. 
Sopliix tein, lum opus Co..stantii, 913, Dedicatur, 276. 
Sophronii Pompeiopoleos in conc. Seleuc. verba, 973. 
Sozomeni progenitores, 292. Α quo tempore historia su:e 
fecit initium, 207. 
Spatharum datarum deso ipt o, 78. 
Spectabilitatis formula, 120. 
ΡΟΣ ἈΠΕ lans sive comitiva primi ordinis qualis h»- 
nor, ὅδ. 
Spectacula 
describitur, 94. 
 Spectaculum expellens gravissimos mores, invitans le- 
vissim.s contentiones, evacnatio honestatis, fons irriguug 
josiorum, 56. 
phera. V. Archünedes. 
Spes eflectus uedium laboris excludit, 84, De rebus prz- 
teritis spes magna redditur in futuris, 189. 
Spiridionis virtutes, 211. Comedit carnes porcinas in. 
Quadragesima, 211. 
Spiritus sanctus m's-us non passus, 952. 
Statuarum fures, 115. Furtumn indicant preemium pro- 
mittitur, $5, 30. 
sariepiam probatissimi monachi in in(jrmitate constantia, 


oet. 
seti aous Antiochenus abdicatur, εἰ Leoatius succedi, 


quis primus edider.t, 56, 94. Eorum ferit.s 


Stiliconis Magistri armorum Honorii imper. inimiciti.n 
cuin Arcadii ductbus, 502. 

Sirps. llli digne ad vitia generis sui redeunt, qui con- 
temptibili stirpe nsseuutar, 150. V. Soboles. 

Stoicus. P. Apolionius. 

Subdolus terrenum semper amat aspectum, 201. 

Subita omnia probantur incauta, 11. 

Subjecti dignitas est. affatus meru sse dominantis, 126. 

, Substantiz et subsistentise differeutia, 289. V. Acacia- 
nt, Ariani, Ariminerfte concilium. 

Subveuire semp-r &inaulis est, 18. ' 

Succiuum uide, 78. Dono datur Theodorico, ibid. 

Sulcatoris, 51. 

Summi. Pr:econiorum professio est collegium deside- 
ra8:e summorum , 67. 

. Superbus varicatis gressibus patet, 102. Superbiam Di- 
Miser eap exosam persequi debet generalitatis alle- 
ctus, 41. . : 

Sup,licia fustuaria , 142. 

Sylvani tyrannis, 263. 

EINEN CHME preclarissima sedi(icia Roms coustruenda 
curavit, /6. 

*" Symmachusreus lese majestatis ad ecclesiam confugieus 

liberatur, 310. - 
Synagoga Judmorum Roms, et lites propter eam, 55. 
Concremata est, 73. Mediolanensium alterius jura qua lege 
conservata, 91. 
Synodus in Iilyrico. V. Valentinianus. 
Syraeusapz civitatis murorum reyaratio, ΕΠ. 
Syrorum et Palestinorum synodus pio Atbauasio, 27/6. 


T 


Tabellarius a cubiculo reyis, 85. 

'Tatisnus martyrium passus est, ?82. 

Taunasis Gotbiorum regis przclara facinora, 400. 

Terperies aeris cuncta moderatur, 195. life vincit assi- 
dve qui novit omuia teirperare , 39. . 

Tompesistuim tempore, Mergorum, Delphinorum et Ecbi- 
norum industria, 55. 

Templa gentilium a fundamentis eversa, $63. 

Templum Chrisiisnorum profanatur , 291. 

Tereutii magistri militum Christiana petitio, $29. 

Terrarum orbis divisio, 597. s 

Tertiarun tributa, 10. Tertiarum illatio, 50. V. Bii. 

'Tertullianos Afer Cheistian.rum scriptor celeberrimus 
babetur, 583. 

'Testu verus est qui laudat expertus, 174. Perfecta rei 
fides est, ubi consentanei testes probastur esso summates, 
99. Non potest de ille voraciter eredi, cujus vitse testis not 
potest inveniri, 138. Uni incaute creditor , quod est a plu- 
imis asserenduiv, 181. 

Thalassus sonator it episcopus Cappadocia, 579. 


1551 INDEX ANALYTICUS IN PRIMUM CASSIODONI TOMUM. 1232 


Th.atri significatio et origo, 76. Romanum describitur, 
(6. Populi in the tro clamare cousueverant, 16. 

Thelomachius inter martvres numeratur, et cur, 553. 

Themistius philosophus Valentem ab ortbodoxoruim nece 
avocavit, 523. 

Theodahatus Gothorum rex eligitur, 157, 158, 121. Quo- 


modo sacramenta senatui et populo Rom. przstiterit, 16. ἡ 


Laudatur, 156, 158. Ejus modestia in initio regni, 160. Pa- 
cem 8 Justiniano imp. petit, 164 et seqq. Occiditur, 4214. 
V. Amalasuntha. 

Theodemirus rex Theoderici pater Suevos vastat, 432. 
Faedere cum Romanis inito moritur, 422. 

Theodericus Thorismuudi frater moritur, 417. 

Theodoricus pene adliuc puer Sarmatarum regem inte- 
rimit, et Singi.:'onum civita3tem capit, 432. Consulatu et 
equestri statua. donatur, 425. A. Zenone imp. adopistur, 
i'td. Odoscrem viuc:t et perimit, ibid. Insigaia regis Ro- 
aanorum assumit, ibid. l:jus uxor, filii et. (ilie, 425. Nulla 
gens fuit in parte occidua, αι Theodorico, dum viveret, 
. But amicitia, aut subjectione non deserviret , 421. In Ita- 
liam futrat, 395. Ravennam ingreditur, ibid. Bomam petit, 
ibid. Gallias suo acquisivit imperio, ibid. Filiam suam Áma- 
lasuntham Eutharici matrimonio copulat, ibid. Arma regi 
Wa;dalorum dedit, 78. Laudatur, 154. Ljus pietas, 62. 
Erga Ecclesie bona, 65. Acquitas, 11. Fidelitasin promis- 
sis, 53. Liberali'as in pauperes, 26. Clementia, $5. Erga 


inimicum benevolenti», 29. Protector pupillorum, 7. Erga - 


negotia:ores beneficus, 352, Studentes virtu:i fovebat, 49, 
δῷ. Eos probabat, quibas judicanda committebat , 68. Ejus 
cura jos'itie fons, 72. Ornatutmn urbium quotiJie desidera- 
bat augeri, $5. Cur spectacula foveret, 16, 56. Ejus edicta 
confirmantur, 117. 


Theodori Mopsuestise ej is-opi laudes, 565. 

Theodoriti martyrium, 286. 

Theodosius episcopus 
$60. Àb Feclesia sua non recipitur, 367. 

Theodosii junioris judiciüm de libris, 204. In doctos li- 
beralis, 201. Ejus exercitia οἱ virtutes, 205, 572. Eximie 
laudatur, 205, 562. Salomoni et Alexandro comparatur, 
205. Quidam monacbus eum propter rem negatam exeom- 
municavit, 552. 

Theodosius dux militum harbaros profligsvit, 335. A 
Gratiano imperstor Orientis ordinatur, 555. Thessalonicae 
baptizatar, $555. Episcopos Constantinopolim convocat, 555. 
Ortuiodoxos fovet et liereticos repellit, 531, 338. Ejus 
professio fidei , 534. Ab Eccles'a Constantinop. Arianos 
pellit, 4. Paganos inseetatur, 315. Maximum vincit, 
510. kt Eugenium tyrannum, 409. Plurimos Thessalo- 
nies jubet interfici, 5342. Ejus poenitentia, 51*. Legem 
scribit de dilatione vindicts, $45. Antiochenis irascitur, et 
reconciliatur, 314. Ejus visiones, 555, 551. Meletium agno- 
scit nunquam, nisi in somnis, visum, 555. Medlolanum ve- 
nit, 540. Moritur, $52. Ejus uxoris virtutes, 544. V. Am- 

Osius. 

Theodotus Antiochenus episcopus, 565. 

Theodulus martyrium passus est, 89. 

Theogonius Arianus dat libellum pcni:entize , 223, 451. 
Arianum dogma tuetur, 241. . 

Theologie paganorum inanitas, 302. 

Theon: taciturnitas et moderatio, 523. 

Theophilus Alexandri: episcopus instituitur, $40. Chry- 
sostomi electionem impedire conatur, $55. Invitus eum 
ordinal episcopum, 551. V. P geasonus. Damnat libros 
Origenis, 351. Moritur, 563. V. Deus, Epiphanius. 

heoplironius scribit libros de exercitio mentis, 319. 

Theotimus. V. Origenes. 

Theotimus Tomitanus episcopus apud barbaros mitscnla 
operatur, 351. 

T horismundus occiditur, 417. V. Attila. 

Thusci fusilis artis primi inventores, 116. 

Timere. Gravius semper emergere aestimatur quod ti- 
metur, 179. 

T.motheus ordinatur episcopus Alexandrinus, 529. Mi- 
rum ΤῊ ille Origenem scquens esset Arianus, 361. Mori- 
tur i 
Tiridates rex flt Christianus, 256, 

Titi imper. amphithestrum. V. Anmphitheatrum. 

Tituli appositi 64, Titulos affigere, 150. Titu.i fixi, 80,81. 
Pius publicus sdministrare, 168. Superindicti tituli quid 
sint, 14. 


Titus Bostrensis a Juliano Ápoststa expulsus, 294. 

Toga procinctualis e(fecta, 198. T 

Togaia professio, id est advocatorum forensium, 50. 

Torpedo manum percutlentis quomodo ita inficiat, ut 
Obstupescat, 11. 

Torpor. Similis di-cincto hsbetur qui ignobili torpori 
reliaquitur, 117. Se;jnissimi est torpere, cum se ad pro- 
vacui cogüoscat rerum dominos invitagse, 151. 


Sinnade hereticos insequitur, 


Tragcedia unde dicta, 76. 

'rajani dicium preeclarum, 150. Ejus forum sub assidui- 
tate videre m'racolum est, 112. ] 

Trajanus magister militum Valenti imp. fortissime re- 
spondet, 339. 

Trasmundus rex Wandalorum Theodorici gener, 95. 

Tribonatus provinciarum formula, 119 

"Tribuni militum. V. Consul. 

Tribunus voluptatum, 106. Ejus formula, 114. 

Tributum in vino, tritico et oleo, 198. Tributa sunt pur- 
purs, non lacernz, 16. Dilatio tributi major fit causa dis- 
pendii, 189. Cui nihil viJetur relictum, a tributis constat 
esse liberatum, 193. Qui venales moras quierunt, tributi 
onera duplicant, 103. Gravitas exactionum multorum ma- 
lorum causa, 528. 

Tridentin: regionis civitas a Theodorico constructa, 81 

Triuitatis nomen tribus personis divinis tribuitur, 289. 
Edictum Valentiuiani et Valentis de consubstaniiali T: i- 
nitate, $05. 

Triphylli Ledrensis episcopi eruditio, 211. 

Triremes, V. Argonauc. - . 
ipe Votivum uon potest dici, quod tristis suscipit, 


" 'Tuitionis formula, 131. 
jum de Hunuis wiumphum egit, et Bulgares vicit, 


Turbulentus. Furoris genns est in seculo pacato turbu- 
lento studere proposito, 178 
Tyanense concilium, $135. 


U 
Lar Gothorum episcopus concilio Constant. aufuit, 
275. Ejus fides, 273. 


Ulpianus jurisconsultus insignisslmus habetur, 350. 

Ulysses unde ab Homero laudatus, 18. Ejus contra Si- 
renum cantus prudentia, 38. 

Urbis fabricis pecunia deputata, 12. Laus est temporom 
reparatio urbium vetustarum, et quare, 11. Munitio ur- 
bium est fortitudo priucipis, 55. 

É vapor l'ersa predicit. terreemotum, 272. Miranda pa- 
ravit, 272. 

Ursacius et Valens Ariani du: viperz , 253. Ponitentie 
libellum exhibent Julio pont. Rom., 256. Pro temporum 
duret diversas partes declinant, $66. Excommunican- 

ur, 267. 

Ursinus V. Damasus. 

Ursulus Tolosensis rhetoricam docet, $86. : 

p des apostata resipiscit, et pre Christo moritur, 


Utilitas publica compendiosa pietate frequenter serva- 
tur, 200. V. Publicum. . 
Uxores duas posse duci Valentiniani lege sancitum, 528. 


V 


Valens creatur imperator, 504. Baptizatur, 508. Quo- 
modo factus sit Arianus, ibid. Qua crudelitate sit usus 
adversus orthodoxos, 308, 510, 514, $26. Octoginta or- 
thodoxos in navi cremari jubet , 514. Prohibet cclebrari 
concilium Tbha:si, 514. Quid eontra S. Basilium fecerit, 
316. Paganis , Judzis et hizeretic:s tribuit potestatem suas 
festivitates agendi, idque orthodo»is ubique prohibuit, 
525. Aquazductum exstruit, 511. Quosdam occidit tanquam 


imperium occupaturos, ex indicio daemonis adjurati, 515. . 


Pugaat conira Procopium, $08. Frustra. petit auxilium a 
fratre contra Gothos, 529. Interminatur poenas se a Cou- 
stantinopolit:inis exscturum, 529. A Gothis vincitur, et 
vivus comburitur, 329, 550, 409. Ejus flus ab Ariauis 
baptizatur, 316. 
alens Árianus V. Ursacius. : 
Valeutinianus propter aspersiopem aquse Immolatitie 


. miuistrum templi percussit, 3.5. Imperator ordinatur, 


$04. Egregia ilius ad milites verba, $05. Synodum in 
HAT celebrari jubet, 305. Ad eum legationem mittunt 
episcopi, 507. Res ecclesiasticas sacerdotibus eg 

T. Ejus δὰ Vesegothas epistola, 4!5. Moritur, 538. 
Valentiniani sauctio contra pervasores bonorum, 150. 
e on minoris nativitas, 511. Iuperstor creatur, 
δ, 


Valentinianus Placidie (ilius imperator coostitoi ur , 
$15. Eudoxism Theodosii flliam uxorem ducit , 579. 

Velia Vesegotharum rex cum Honerio imper. pacem 
init, 411. Moritur, 412. ] 

Varietatis non habet vitium, quod pro beneficio fuerit 


immutatum, 55. V. Mutabilitas. 


Vasario publica, et quid sint, 139. 
Vatum mendax responsio, 998 
Vehicula publica, 251. 

Velorum laus et origo. 83. 


4550 


V. uale propositum, 197. Propemodum donare videtur 
qui vendit rogatus, 6]. 

Venantios patricius laudatur, 155. 

Veneris illicite artes probibits, 210. 

Venetorum fames, 200. V. Ligures. 

Yerba sunt speculum cordis bouiuum, 102. 

Verbum Deus ponen et {1618 expers, 251. 

Veredorum velocitas, 100. 

Veritatis vis, 99. Pessima consuetudo est despicere ve- 
ritatem, 41. Cunctos sequaces babet qui aliquid ex veritate 
decernit, 155. Ad bonum publicum veritatem nou pudet 
vontiteri, 153. ; 

Versill:e Ecelesia a quibusdam tributis eximitur, 14. 

Veruca cistellum describitur, 55. 

Veseyoths Massiam incolunt, 408. Quemodo  Arianum 
degima  susceperiat, ibid. Thracias Dacismque Ripersem 
o-cupant, ibid. Ad The.saliom , Epiros, Acliaiam et Pan- 
no.dam prsedandas digrediuntur, 409. Cum Gratiano et 
Tieodosio impp. faxdus ineunt, ibid. 

Vespertinze preces, 309. . 

Vesuvii moutis exarsuri signa, 76. V. Neopolitani. 

Veteranurum privilegia, 1:4. Tironibus conceditur spes 
laboris, dum vicissitudo fuerit reddita veteranis, 183. 

Vicarii urbis Romz formula, 104, 

Vicarii Portus forinula, 118. 

Viccdoiminl, 83. 

Victorinus rhetor Roms insigais habetur, 393. 

Victualium rerum venalitas temporis necessitate debet 
subjacere rationi, 180. 

vigilans studio non indiget alieno, 115. 

Vigilie Christianorum, 217, 259, 367. Vigiliz apud sc- 
pulera martsrum extra templa, 271. Hytnis nocturnis 
orationes addit Juan. Chrysost., 556. 


Vindicta. V. Theodosius. Impoenitenda est ultio quze de 
legibus venit, 15. 


Vinum acinaticium laudatur, 190. Et palmati.num, 195. 
Vinum regix: mensa, 190. 


Virginalis continentia formam a-7gelorum imitatur, 518. 
Sacrz virgines insolite a populo videri, 237. Plures woar- 
(yrium patiuntur, ibid. l.ex Constantini ro virginum 
castitate tueuda, $87. De non ducendis sacris vir;ziwibus 
Joviaui lex, 504. Virgines et vidnse paupercula inter cle- 
ticos publico sumptu alebantur, 285. 


ORDÓ RERUM OU.E IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1531 


Virtutibus fama tollitne, si carum merita in liominibus 
nesciautur, 13s. V. Labor. 

Virtutis genus est propriam suhstantiam non amare, 94. 

Visorum major semper affectus est, 1T !. 

Vita illa vere hominum est, quz juris ordine con:inetur, 
92. Illum honores glorificaut, quem commenda: et vita, 
105. Quidquid ad simplicem pertinet. vitam. aduuatioms 
gen non ref. iat, 128, Sub iuceria vila certa militia 
est ; 

Vitalis episcopus Antiochize, 214, 

Vitigis Gothorum rex eligitur, 109, 424. Pacem a Justi- 
niano imp. petit, 170. Se Romanis dedit, 4314. ; 
Vitium. Indocilis est animi ad vitia trahi, 44. Tanto gra- 
vius grassautur vitia, quanto magis probantue luternj, 
130. Hurre vitium, et principis mereris affectum, 1t1. 

Voluntas. ]niquum est liuminis vitio deputetur, qvod 
cjus voluntate nou regitur, 63. 

Vota hominum pe:licere diving virtutis est, 85. Ipsius 
qurusimidoco res agitur, cujus in alterum vota complentur, 
116 


Vulcani: insul:? describuntur, et quare igBis perpetuus 
viscera terra non consumi! , 51. 

Vulcanii peritia io fabrili arte, 78. 

Vulnera in przeliis suscepta glorios», 128. 

Yulphilas Gothicarum litterarum inventor, 338. Gotho- 
rum mínorum pontifex, 420. Currumpitur a Valente, 5235 

Vulturis pietas, 50. 

Vultus naturam animi prodit, 42. 


W 


Walemir moritur, 421. : 

Wandalorum regum series, 412. 

Wandali cum Alanis Gallias intrant, $95. A Gothis ab 
Mispania pulsi, in. Afticam transeuot, 594. Varia eorum: 
przlia, ibid. Pauci Pannoniam inhabitant, 497. 


X ! 
Xenodochia Julianus sedificari jubet, 291. V. Ecclesia, 
Xenophontis Helladicorum libri, 574. 
Z 
Zenonis martyrium, 236. 
Zeuo apud Gazam floruit, 552. 
Zeugmatis locus, 509. 
Zeuguatius c:ecus vir mirabilis, 336. 





—MR € —ÀU TNI UU PD «n PARED 


ORDO RERUM 
'QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 





VIGIL'US PAPA. 


Notitia ex libro Ponti(icali. 9 
EPJSTOL/E ET DECRETA. : 15 
EPisrOLA ΥἹΟΙ͂ΣΙ ApHUC PSEUDOPAPAE AD Ἐυτηξδβιῦμ. -— 
Eutherii consultationibus respoudet. lbi4. 
Episr. αὖ PROFUTURUM. | 19 
Testimonia antiquorum canonum pro trina immer- 
sione. 20 
Eetst. ViciLii ADHUC PSEUDOPAPAE AD CARSARIUM ÁRELATEN- 
8:4. — Ei Sylverium cousulenti de injungenda paenitentia 
n Theodeb«crto ob incestuosasuuptias coutractas insano 
et. l 


Eeisr. Ap JusriNia NUM. —Dnum]Justinianus imperator coram 
Vigilio legitimo electo dem professus es«et, ille ex hoste 
in defensorem, ex perxecu!ore in prssdicatorem, ex blas- 
phemo in confessorem inutatus, in Anthimum ejusque 
collegas h:ereticos aDathemauis sententiam intorsit. Ibid. 

Eeisr. ap ΜΈνναμ. — Gratulutur. eum, hzeticis dain- 
Datis, sanctas quatuor universales synodus amplecti : ab 
hzresi resipiscentes debere recipi. 25 

. AD ÁUXANICM ÁBELATENSEM. — Usum pollii, 
quem postulabat, differt quoad certiorem faciat impera- 
torem. 

Epier. AD xuMDEX. Vices illi suas iu Gallia delegat, et 
pallii usum concedit, admonens ut pro imperatore Deum 
oret, pacemque inter ipsuur et Chbildeberlum regetB con- 
. servare studeat. 

Erisr. Ap zUMDEM. — De cognoscenda causa Pratextati 
episcopi. 

Erisr. Ap getScoPOS Gazam. — Auxanium vicarium sedis 
apostolivze constitutum esse nuntiat ; cujus muneris p»'tes 
ex|licat, omnesque eidem obtemperare jubet. Ibid. 

Decretum Justiniani tmperatoris. 90 

Eeisr. ap AuaELLANUM ÁmiLATENSEM. — Post obitum 
2d suas Au'elíano ejiscopo vices in Gallia dele- 
ga 91 


suestur. 


Εριδτ. Ao EPISCOPOS GALu. — Nuutiat se Aureliane 
vices suas in Gallia delegasse, mandatque ut eidem ob- 
temperent, - 99 

Eptsr. Ap AURELIANUM ÁBzLAT. — Nihil a se contra con- 
cilia generalia, Romanorumque pontificum decreta fuissa 
admissum. Hortatur at Cbildeberto regi suggerat ut ad re- 
gem Gothorum scribat, ne quid in lesia Romana tur- 

ari sinat. 

Enter. Ap Rosricua zer. Sgoasrtancu. — lllos excommu- 
Dicat. A5 
Erstsr. Ab. VirEgNTINIANUM. — Qua Constantinopoli do 
tribus capitulis acta Iuerint. $i 

Erisr. αὖ UNtvERSAM EcctaSiAM. — Exponit causas se- 
cessus sui ad Sanctam Euphemiam, et quíd ibi egerit cu.n 
legatis Jus'iniani, simulque fidei suz confessionem es 
serit. 

Fragmentum damnationis Theodori. — Theodorus epi- 
scopus s3cerdotio et communione privatur. Constantino- 
politanus et reliqui episcopi illius eriminis conscii excom- 
tuu:iicantür, $9 


Epistola Eutgchii αὐ Vigiliwm. — Profitetur (idem ca- 
tholicsm, et petit uL quaestio de tribus capitulis in concilio 
terminetur. 6. 

E»risr. Ap Eorrcmuu. — Commendat ejus fidem, ct an- 
nuit ut de tribus capitulis in concilio agatur. 68 


ConsTiTUTUM ViciLit DE TRIBUS CAPITULIS. 81 


Epistola a clericis Italie legatis Francorum directa. — 
Suggerunt ut Vigilie papa et Dacio episcopo Mediola- 
nensi, qui in easdem urbe el» trium capitulorum conteover- 
siam ab infberatore Justiniano vexabontur, solatio neo 
auxilho esse studeant. 13 

Exemplum sacra epistole Justiniani ad. Joannem me- 
(ropoli anum. : . 119 
Altera Ju.tiniani epistola ad Coymam episcopum A 

id. 


.π' 


12335 


Suqges^io synoas escumenicee Constant:nopolitame wu ad 
Vigiltum. * 120 
ERG DECRETARS. — Quinta synodus ocumenica 
conlirmatur. . . 11 
[n Emstolam praecedentem Dissertatio Peri de Marca. 127 
CowsrirUTUM pro damuatione trium capitulorum. — 143 
Justiniani Liber adversus Origenem. 1 
Ejusdem epistola adversus nonnullo:, inpium Theodo- 
rum atque iniqua ejus dogmata, et. epistolam Ip dictam, 
necnon Theod.ri libros contra calhiclicum fidem sc. ἐμᾷ 
propugnantes. 135 


GILDAS SAPIENS. 


Notitia ex Gallandio. 527 
DE EXCIDIO BRITANNUE LIBER QUERUDUS ΤῸΝ 
id. 


Pra'futio auctoris. d 

Pans ΡΒΙΜΑ. — Historia Gild:e. $35 

PARS SEGUNDA. — Epistols Gildse. $541 

Pans TERTU. — luctepatio in clerum. 967 
PELAGIUS PAPA I 

Notitia ex Libro Pontificali. $91 


PELAGII EPISTOL.£. . $93 
Erisrota Ap Nansgrgx. — Hortatur ut legatis auxilium 
praestet ad episcopos Ecclesim perturbatores corri en 
dos. id. 
ErtsT. AD EUMD: M.—Monet ut schismaticos coerceat. 59. 
EptsT. AD EUXDzM. — Ut schismaticos, a quibus fuerat 
injus!:e commuuione interdictus, reprimat. — $96 
1n duas ep:stolas preeceden:es observatio critica. — $91 
Eeisr. AD εύμρεμ. Monet ut Aquileiensem et Mediola- 
nensem episcopos ad priucipem sub eustodia dirigat. 597 
Ev;sr. ap &PiScOPUS Tuscia. — Ipsos ob schisma repre- 
hendit. lbid. 
Episr. aD UxtvEnscM POPULUM Dzt.— De fide catholica. 599 
Admoritio Jacobi Sirmondi in sequentes epistolas. Ibid. 
EviSr. Ap SaPaUDUM. ÁRELATENFEM. — Salutstoria prius- 


quam 3 Sapsaudo litteras acciperet. .. A01 
Epist. AD EUMDEM. — Modeste laudes rejicit quibus illum 
Bapaudus in litteris suis ornarat. Ibid. 


-PIST. AD. CuiLDEBEATUM REcRM.— Ánathema dicit iis qui 
de fide aliter sentiaut quam in epi-tolis Leonis et iu con- 
ci'io Chalcedonen:si continetur, Reliquias sanctorum mittit 
per Hominembonum subdiaconum. 403 

Epis Ap SaPAUDbUM.— Commendat ille reditum Homisis- 
boui subdiaconi, atque ut l'lacido pari suo suggerat de 
comparandis Romamque nittendis vestibus quae in paupe- 
res erogentur. 4» 

EPSr. AD kUxDEXx. — Víces illi suas ín Gallia delegat, 
pa liique usum i:npertitur. 40$ 

EriST. AD CiripngbERTUM REGEM. — Significat se vices suas 
et pallii usum Sapaudo concessisse, quem regi comien- 
gat. 
E, ὅτ. AD ÜnitpEsERTUM BEGEM.—De Sapaudo Arelatensi, 
qui contra sedis s.:e privilegium alterius episcopi judicium 
subíre jussus fuerat. Ibid. 

Ἐριβτ. Ap SapaupcA. — De epistola sua, quam de (ide ca- 
tholica ad regem ante scripsit. Commendat Romanos qui 
liostium metu eo confugerant, iterumque de vestibus in 
urbem inittendis. 401 

Eris. Ap CnuirpEeszATUM.— Mittit confessionem fidei sus, 
monetque ut caveat ue qua. ín. Galliis per haereticos exci- 
tari dissidia sinat. , 408 
FnaeuzxrA epistolarum a Luca Holstenio e tenebris τ 


dicata. : 
Alía fr enta ez collectione Deusdedit. 417 
APPENDIX ad epistolas Pelagii pape [. 419 
E»pisroLA PEtAGU AD ViGILiUM RPISCOPUM.—Patrem et ülium 


unum esse Deum probat. - Ibid. 
CASSIODORUS. 

Epistola dedicatoria. 431 
«Preefatio in novam Cassiodori operum editionem. 495 
Cassiodori vita. 431 
De Cassiodori vita monastica dissertatio. 485 
De Cassio loro testimonia. 497 
VARIABRUM LIBAI XII. $01 
Pre»fatio. Ibid. 
LIDER PRIMUS. 908 
EPsrOL: Pana (Theodorici regis ad Anastasium imp.). 


—hRogat pacem certis de causis intermissam; 1 .udat impe- 
ratorem et ad illum mittit legatos qui conteaotioues diri- 
mant, et concordiam sux? deinceps firmi:sii restituant. 503 

E» sr. iÍ (Theodorici ad Tbeonium), — Kedarguit illum 
negligentiz circa purpureu, quam singulis anois ad aulam 
regiam mittere solebat, et originem ac modum conficien- 
d: purpurz describit. 505 
, Brut. ll (Theodorici ad CassioJorutn). — Summis 12u- 


ORDO RERUM QU/E IN 1IOC TOMO CONTINENTUR. 


4556 
dibus illum extollit, et illi confert patriciatus apicem, cum 
jam fuisset rector Lucanis et Brutiorum, ac przfecturam 
pratorianam gessisset. 907 
Eptsr. ΕΥ̓ (Theodorici ad senstum).—Significat se Cas- 
siodorum ad patriciatus apicem pro meri orum remunera- 
tione, el post sdministralas egrezie inferiores dignitates 
evexisse. Summe laudat Cassiodorum, ejus paurem, asyum, 
Heliodorum; totamque ejus lfamili«m. 
Episr. V (Theodorici ad Flortianum). — Jubet ut st:tuta 
coinitis Annzx: de Mazene fundo serventur. 5lL 
Episr. V] (Theodorici ad Agapitum). — Seribit ut Roma 
mittat peritissimes marmorarios Havennam 8d basilicam 
Herculis perticiendam. 913 
Erisr. VII (Theodorici ad Fel'cem). — Illum jubet resti- 
tuere Plutiani pupilli bona, quse a Neoterio ejus fratre uon 
tam eomparaverat quam subripuerat, et i'lum repreheadit 
quod successionem inter aequales zquolem non d visis- 
set. Iit. 
Episr. VIII. (Theodorici. ad Amabilem). — Prscipit ut 
bona Plutiani pupilli a fratre ejus Neo'erio male vendita 
curet Venantio Plutisni tutori sine dilatione restitui. Quod 
8Í intercesserit frater, causam vult ad tribunal suum vo- 


cari. $15 

Epssr. IX (Theodorici ad Enstorgium Mediolan. episc.]. 
— Dicit se episcopum Augustans civitatis, falsis crimiui- 
bus a clericis accusatum honori pri-tino resti uisse, et 
remittit ad Eustorgium clericos illos, ut eos debi:a pana 
coerceat. Ibid. 

Episr. X (Theodorici ad Boetium). — Scribit domesticos 
protectores equitum et peditum, qui aul; regi» jagiter 
excubant, conquestos esse ab arcario prefectorum se pro 
emolumentis solemnibus integri ponderis soli.los non per- 
cipere, et ín numero gravia dispendia sustinere. Ubi tra- 
clat de arithmetíca, de denario numero, de so'ido, de se- 
nario, uncia et libra, quse prohibet quominus ullatenus 
imminuantur. διε 

Eetsr. XI (Theodorici ad Servatum).—Imperat ἃ! ni2a- 


cipia a Brecuibus militibus ablata, Maniario curet resti- 


tui. $16 

ἔριβσ. XI] (Theodorici ad Eugenitem). — Confert illi, 
post administratam laudabiliter quz:esturam, magisteriam 
dignitatem, et hortator eum ad meliora promerenda. 516 

Errsr. XIII (Theodorici ad senatum). — Significat, se 
ad mazisterii munus Eugenitem subvexisse, qui maximis 
laudibus exornatur, q quies:oris officium bene E 


cuerit. 

Episr. XIV (Tlieodorici ad Fsustum praf. pret.).—Prse- 
cipit ut genus Tertiarum quod Catbaliensibus imperabatur, 
annis síugulis persolvatur. 5is8 

Eprsr. XV (Theodorici ad Festum). — Tli commeudat 
tuitionem domnus patricii Agaelii ad Africam dee 
Lis. 

Episr. XVI (Theolorici ad Julianum comitem). — Jubet 
discutiat causam Apodorum conductorum [rumenti, qui 
conquesti füerant frumenta sibi inimicorum subreptionibus 
concreniata ; et imperat ( si i*a res se habet ) ut de reli- 
quis prims indictionis habita moderatione d trahat. bid. 

Erisr. XVII (Theodorici ad Gothos et Romanos Der- 
tons» consistentes), — Praecipit castrum circa eos posi- 
tum, dum pace fruuntur, communiant, et domos sibi ia eo 


construant. 020 
E»isr. XVIII (Theodorici ad Domiti:num et Urillam). — 
Illis respondet quod debeant rostitui przedia a presumpto- 
ribus occupata , nisi aul contractus aut prescripto triginta 
annorum obvíet ; et quod fratris percussor sit in exsilium 
de ndus. Ibid. 
ipisr. XIX (Theodorici ad Saturninum et Verbuosium). 

— Preescribit ut quicunque Gothorum fiscum detrectaverit 
implere, eum ad redhibitionis squitatem eom 
Eesr. XX (Theodorici sd Albinum et Albienum).— lllos 
commonet ut in spectaculis patrocinium partis Prasini as- 
sumant, et ut de Hellandio et TheoJoron, qui δι: pu- 
blicee aptior fuerit sestimatus, ab illis rasiui pautomimus, 


confusione p li sublata, constítaatur. [bid. 
; | (Theodorici ad Maxiniianum et Andream se- 
Ratorem). — Decernit ut discutiant, num pecunia fabricis 


urbis deputata , tota fuerit absque fraude in eas dori. 


Ertsr. XXII (Theodorici ad Marcellum seastorem).—Eurn 
ex advocato privato creat advocatum fisci. 525 

ἔριβυ. XXIII ( Theodorici δὰ Czelianum et Agapitum). — 
Hi judices eliguntur ut litem patriciorum virorum [651 
et Symmachi contra patricium Paulinum dirimant. Ibid. 

Eeisz. XXIV (Theodorici ad universos Gothos). — Indi- 
cat se per Nandium sajonetn illos admonendos curasse ut 
ad expeditionem Gallicanan vtt. calendarum Julisrum, 
rebus omnibus necessariis sufliciener instructi prope- 
reut, et seniores jupioribus exeuplo sint, 92i 


- 


e - 


13521 ORDO- RERUM QU/E IN ΠΟῸῸ TOMO CONTINENTUR. 1558 
Eeisr. XXV (Theodorici ad Sabinisnum senatorem). — — a Boetio fabricata mittit. 5H 
LIBER SECUNDUS. Ibid. 


Jubet po: tum Lucini et portus junctos reparari, eorumque 
dilígentjorem in posterum curam haberi. 525 
Epi. XXVi (Theodorici ad Faustum przf. przt.). — 
Statuit ut quz; dudum Ecclesise Versillze antistltis przestitit, 
valeant in perpetuum, el extraordinaria tributa, quz a 
temporibus Cassiodori sant soluta, non sentiat : vult tamen 
ea qu:xe Ecclesie postea collata sunt bona, oneri solutionis 
eubjaceant. Ibid. 
Episr. XXVII (Theodorici ad Speciosum). — Indicat po- 
ulum. partis Prasipi, dum ad curiam venirent, insidias a 
heodorico patricio et Importuno consule pertulisse, ita 
ut uuus occisus fuerit ; jubetque predictos viros illustres 
moneat ut instructss personas ad judicium Cxeliani el AER 
plti mittant, x banc causam legihus dirimant. 26 
Episr, XXVIII ( Theodorici a! universos Gothos et Ro- 
niànos). — Hac epistola sancit ut, si quis cujuslibet gene- 
ris s.xa in agris suis jacentia muris profutura habuerit, 
libens ad instaurationem urbium impendat. 921 
Epi T. XXIX ( Theodorici ad universos Lucristanos ). — 
Jubet ut terrarum spatia quze veredis antea licuerant mu- 
tationibus suis, a possessore virtdicata curent restitui. [bid. 
Eeisr. XXX (Theodorici ad senatum Romauum). — Que- 
ritur apud illos quod servilis furor armatus tempore spec- 
taculorum persecutus sit innoxios, eL sancil ut, si cujus- 
piam senatoris famulus in ingenui cxede fuerit versatus, 
eum tradat herus legibus puniendum, Quod si reum judi- 
cibus sistere distulerit, noverit se deccm librarum auri 
vis;;endio mulctandum. δ. 
Eewr. XXXI ( Theodorici ad populum Romanum ). — 
Edicit ut, sí. quis ex populo attoces injurias in quempiam 
senatorum protulerit, noverit se à prf. cto Urbis pro qua- 
litate facti plectendum; et preecipit ut pantomimi przeinitis 
locis artes suas exerceant. : 5:9 
' — Ersr. XXXII ( The doricl ad Agapitum praefectum Ur- 
Lis). — Illum monet se scrips'sse ad seuatum et ad popu- 
lui, jubetque ut si a quoquam írrogaia fuerit injuría senua- 


lori, confestim ille severitate legum plectatur; si vero. 


senstor quemquam ingenuum uef ria cede vexaverit, sta- 
tim mulctam excipiat. Deceruit praterea ut Hellauius ha- 
beat qualitatem menstrui cum czterís pantomimis. — 530 
Episr. XXXIII ( Theodorici ad eumdem ). — Przsenti 
ordinatione decernit ut pantemimo ab Albino et. Albieuo 
electo solitum menstruum partis P'rasinl sine imminutioue 
tribuat. 9.1 
Eprisv. XXXIV (Theodorici ad Faustum pref. protorio). 
— Jubet ut per singula loca mariti...a coinmoneat ne quis- 
quam presumat peregrinas naves ante frumentis operare 
quam provinc::ze quod uecessarium fuerit retinuerint. lbid. 
Epis. XXXV (Theodorici ad eumdem). — Signiticat se 
nonoihil commoveri quod frumeuta publica, quie de Cala- 
bro atque Apulo littoribus pet. cancellarium z;tatis t^m- 
yore cousueverant deportari, autuinno advecta nondum fuis- 
sent, οἱ przecipit ut hoc celerrima curet nbps UN 
rigi. id. 
tete. XXXVI (Theodorici ad Theriolum senatorem). — 
Jubet illum io Pedonensi civitate Benedicti locum susci- 
pere, et ejusdem filios civili tuitione vallare. 992 
Episr. XXXVII (Theodorici ad Crispianum). — Illum ab 
exsilio revocat, si revera in adulterio deprehensum occi- 
derit, et jubet ut pecunia Aguello fidejussori Crisplani ἃ 
vicario urbis vel ejus officio extorta resutuatur; illique 
Candacis tuitionem contra quoslibet impetus prestat. 553 
Eeisr, XXXVIII (Theodorici ad Coionem senatorem). — 
l'ra cipit ut bona Viriliani nepotis, qua» non inodo nou am- 
pliandi, sed etiam minuendi studio detinebst, quami. 
mum restituat, js 
Erisr. XXXIX. (Theodorici ad Festum). — Scribit Fila- 
grium rogasse ut ad lares proprios reverteretur , filiosque 
fratris sui itomam stadiorum causa misisse; et illum jubet 
eos sic in Urbe constituere, ut eis ante exire non liceat 
quam secunda decernat jussione. lbid. 
ἔριφον. XL (Theodorici ad Assium comitem). — Jubet ut 
arma necessaria Salonitanis militibus, antequam ad b«l- 
lum proticis 30tur, procuret. $99 
ἔνιϑοτ. XLI ( Theodorici ad Agapitum ). — Precipit ut 
Faustum adultum, filum illustris Fausti, inter referendos 
curi: anpümeret. $36 
Eis. XLII (Theoaorici ad Artemidorum). — Illi confer- 
tur pra fectura Lrbi« et summis laudibus exorvatur. Ibid. 
Eesr. XLIII ( Th«odorici ad senatum ). — Significat se 
Artemidoro fasces urbans pretecturze contulisse. $37 
Ensr. XLIV (Theodorici ad populum Romanum). — 1l- 
lum certiorem facit se Artemidoro przfecturam urbanam 
contulisse. 558 
Eptsr. XLV (Theodorici ad Boetium).— togatus a Burguu- 
dionum rege ut horologia aquatile et solare ad ipsum trans- 
mitteret, Doetium ad. boc opus perfieiendum invitat, 559 
Ensr. XLVI (theodorici ad Gundibadun). — Horologia 


' cialibus dispendium per exercitum passis distribuat. 


EpisTOLA PRiaM4 (Theodorici ad Anastasium imperatorera)., 
—Nunutiat Felicem Gallum consulem fuisse creatum, Ibid. 
Episr. ll (The dorici ad Felicem). — Conferiur illi ccn- 
sulatus. $45 
E»isr. ΠΠ (Theodor'ci ad senatum). — Felicis Galli ad 
consulatum promotio renuntiatur, 5i5 
ἔριϑτ. ΕΥ̓ (Theodorici ad Ecdicium). — Confert siliqua- 
tici vel monopolii titulos. 516 
Erisr. V (Theodorici ad Faustum przf.). — Prazcipit ut 
sexaginta militibus inAugustanis clausuris constitutis ann 
nas easdem que aliis tribuuntur przstet. l bid. 
Episr. VI (Theodorici a1 Agapitum). — Legatus «ligitur 
ja Orientem mittendus. 541 
Ersr. VII (Theodorici ad Sunam). — Przecipit ut in fa- 
briceam murorum colligat quadratos marmorum p.ssim 
dirutos et neglectos. lbid. 
Eeisr. Vlll codon ad Severum epi-copum).—HMille 
quingenti solidi | er Montanarium mittuntur, ut illos provin- 
948 
Eris. 1X (Theodorici ad l'aust im przf.).. — Decernit ut 
Sabiuus auriga sujTa solidum wuenstruum, alterum, ne 
mendicare cogatur, accipiat. l bid. 
Ep:sr. X (I'heudorici ad Speciosum). — Contractus ab 
Agayita factus, dum fuit a marito separata, rescinditur. 549 
EpisT. XI (Theodorici ad Provinum). — Przcipit ut ca- 
Sam Areciretinam ipsi ab Agapita collatam ejus marito 
restituat, Ibid. 
ἔριϑτ. ΧΗ (Theodorici ad comitem siliquatariorum). — 
Proxcipit ne siuat ad exteras provincias laridum trausmitti. 


$30 

Erisr. XIII. (Theodorici ad Fruinarith). — Imperat ut 
Venanto Ulpiani nomine diem dica!. 551 
Epti»7. XIV (Thicodorici ad Symmachum). — Exponit cri- 
men cujusiam Romuli, qui in pawrein suum manus violen- 
tis intulisse dicebatur, et in eum ut animadvertatur po- 
siulat. lbid. 
Erit. XV (Theolorici ad Venantium). — Copfert.| iili 
comitivam domes'icorum. 553 
Epis. XVI (Theodorici ad senatum). — Electio Venaniii 
ad comitivam domesticorum annuntialur. bid. 
E»isr. XVIl (Theodorici ad honoratos possessores, de- 
feusores «t curiales Tridentinzg civitatis). — Declarat se 
exem;sse Putilianum presbiterum a fiscalis calculi solu- 
tione, et vetat quominus id quod ei reuiisit ab aliis exiga- 
559 


tur. 

Erisv. X! HIE. (Theodorici ad Gudilam episcopura). — 
QuomodJo lis inter Sarseunates muuicipes et Ecclesiam sit 
dirimendus decernit. [bid. 

Episr. XiX (Theodorici ad universos Gothos et Romanos 
et hos qui portubus vel claust 5 pr :sunt). — Jubet ut 
f:umuli qui Stephanum dumiuum Lrucidaverunt exiremo 
plectantur supplic:o. 550 

Esisr. XX (Theodorici ad Uniligem). — Decernit ut 
quas ná«es iu urbe Ravenna frumentis fiscalibus oneratas 
invenerit, ad Liguriam inopia frugum laborautea trans- 
mittat. lbid. 

E»isr. ΧΧῚ (Tlieod: rici regis ad Joannem appariítorem). 
— Spei et Domitio p»ludes in Spoletiuo territorio ea rex 
condilione conce-serat ui Si eorum opera exs:cearetur illu- 
vies, liberata rura ipsis prolicerent; sed cum Donitii vitio 
irritus foret labor ineceptus, mandat Joanni ipsum conve- 
viat ut aut ceeptam rem perliciat, aut Spei propriam ccdat 
portionem. 55 

Ev. XXII. Theodorici. ad Festum). — Prsecipit ut 
Ecdicii filios ex Urbe ad patriam genitoris sepeliendi causa 
remeare iubeat. 558 

Epis. ΧΧΠΠ (Theodorici δὰ Ampelium, Despotium et 
Th-odulum). — Figulins a rege ipsis conceduntur, et re- 
gia protectio : ontra improbos et dolosos promittitur. bid. 

Episr. XXIV. (Theodorici ad senatum). — Dicit se pro- 
vincialium judicum relatione ad przfectum praetorio di- 
recia comperisse, »ic primae vectwalium illstionis tempus 
elapsum, ut uihil aut. parum ἃ senatoriis domibus constet 
illatum ; stque ideo tenues oppressos, quos decuerat sub- 
levari. Quare monet senalom, sic omma dzquabiliter or- 
dinel, ut quidquid unaquaeque domus senstoria profitetur, 
destinstis procuratorinus per provincias triua illatione 
persolvat. - lbid. 

Episr. XXV (sive edictum Theodorici). —- Conqueritur 
tex sores sive curiales esse oppressos, eo quod in- 
dictan sibi summam noB Solvissent primates : de:nde wl 
quisquam hac de causa gravatum se senserit, jubet ut ad 
regem querelas deferat, | 559 

ἔριδι. XXVI (Theodorici ad Faustum). — V«tat quomi- 
nus Apuli et Calab: ize negotiatore: graventur imposterum, 
debitasque íis qui bas principis Jussiones infreger.ot, mul- 
tas imponit. Tutn sequitur edictum de aura: iis. 560 


1599 


ἔριοσ. XXVII ( Theodorici ad univer. os Judsos Genos). 
— P'ermittit quidem illis syuagogam reficere, non vero 
ampliare, dummodo tsmen tricennalis oon obstet με 
scriptio. Ἶ 
EH XXVIII ( Theodorici ad Stephanum senstoten)y- 
— Laudatur Stephanus, et confertur ei dignitas spectabi 
litatis seu comitiv:e primi ordinis, nec non et privilegia 
quzelam praeclara. Ibid. 
Epeisr. XXIX. (Theodorici ad Adilam senatorem). — 1m- 
perat ut tueatur predia et homines Mediolanensis Eccle- 
4:6 intra Siciliam constitutos; vult tamen ut causis pu- 
hlieis et privatis contra eos propositis quamprimum re- 
spondeant. 563 
Eetssr. XXX. (Theodorici ad Faustum). — Eximitur ab 
illatione tributorum unus ex negotiatoribus Mediolanensis 
Ecclesie, qui pauperum servitio deputandus erat; qua 
gra ia Ravenuati Ecclesix: sntea concessa fuerat. — Ibid. 
Eeisr. XXXI (Theodorici ad dromonarios ). — Insinuat 
se comiti s»crarum largi pra-episse ot ia Hoxtiliensi 
loco drorasoeril . quibus fiscalem niam 
stribuit pro excarsibus cum veredariis per alveum Padi 
more solit» faciendis. 561 
Episr. XXXII. ( Theodorici ad senatum E — Decernit ut 
Δι) paludem Decennonii, quam patricius Decius exsiccan- 
dam posiuabat, duo senatores "mitian'ur, qui spa- 
uum paluJis Qüxis adnotstum terzi .is, juris ipsius reci 
à id. 


fscisnt.. 

Esisr. XXXIII (The dorici a4 Decium patricium). — 
Concedit Decio paludis Decenuouii dominium ; tum decer- 
nit, ut si quis hunc laborem una eum eo subeundum dele- 
gerit, habita operis zestimatione, babeat juris proprii p 
Lia pro parte quam susceperit, 

Episr. XXXIV (Theodorici ad Artemidorum prz-f. Urb.).— 
Ststuit ot pecunia fabricis Romanis deputsta, nec ex- 
pensa, sed subtracta, resumatur, et moenibus reflciendis 
srplicetur. Celatores hujus pecunie plectendos qu'dem 
lat tur, Ípsis tamen clementer indulget, lbid. 

Esisr. XXXV ( Theodorici ad Taucilam senatorem). — 
Admonet ut perquirat statuam s&neam de civ.t ite Comensi 
de repu; promittens cenium aureos ei qui furta pro- 

erit. 

Ertsr. XXXV] ( Theodorici. edictum ). — Promittit rex 
ecntum aureos et criminis iadulgentiam ei qui fartum s'a- 
!use 9629 sponte retexerit. Tum minitatour mortem ei qui 
celaverit cu n et alieno indicio detecius fuerit. bid. 

Ewsr. XXXVII ( Theodorici ad Faustum przf. prset.).— 
f'oucedit rex Spoletin:s civibus ad exhibitionem therma- 
rum supra consuetudinem, alíam millenam. 507 

Episr. ΧΧΧΥΤΙ! (Theodorici ad eundem). — T'rohibet 
n? Sipontini negoti tores hostium depopulatione vastati, 
per juge biennium ob solu'ionem tisci, et ob ea qu: mu- 
tuo acceperant vexentur, Ibid. 

Episr. XXXIX (Theodorici ad Aloisium architeetum). — 
Sigaiflcat rex se cupere Aponum fontem, cujus varias vir- 
tutes graphice describit, refici. Quod ut prospere succedat, 
jubet antiquam illic zdificiorum sohditsetem innovari, 
jy alatium quoque longa senectute quassatum reparari, 508 

Epis. XT. (Theodorici ad Boetium). — Dicit regem 
Francorum citharcedum magnis precibus expetiisse. Rogat 
Hoetium musicz peritum, ut eum eligat. Multa de musicze 
laute, tonis, modis, etc., disserit. 510 

Eprisr. XLI (Üheodorici ad Clodovaum). — Gratulatur 
Clodov&o de victoria reportata ex Alamann's; tum suadet 
clementiam erga illos qui Italie finibus exterriti celaban- 
tur ; tandem monet se binoslegatos eum citharoxio expe- 
tito in Galliam misisse. $15 

LIBER TERTIUS. 575 

Ἐριβτοια PattA ( Theodorici ad Alaricum). — Monet, ne 
in multitudine parentum confidat, nec bellum regi Fran- 
corum indicet, donec legatos ad illum dirigat, qui litem 
inter eos motam dirimaunt; et banc ob rem ei mittit lega- 
tos, qui etiam Gundibadum eL alios reges conve- 


niant. d. 
ἔριβτ. [I ( Theodorici 31 Gundibadum). — Suadet Gun- 
dibado, legatis ad eum missis, concordiam Alaricum inter 
et Clodovzeum restituat. id. 
Eetsr. Ill ( ad reges Hernlorum, Gusrnorum et Tho- 
ringorum). — Hortatur ut mittant legstos una cum suis et 
(undibadi ad Clodovz:eum ; ut aut expeditionem in Visigo- 
tiios cohibeat, et leges gentium φυγαὶ : aut omnium pas- 
surum se incursus sciat. 510 
ἔριοσ. IV (Theodoriei ad Clodovzum ). — Hortatur ue 
bellum advers .8 Al ricum paret, donec eorum controver- 
sia medJ:;is amie's dirimatur; et minatur a se οἱ ab amicis 
arma moveuda in eum qui hi:ec monia. coutempserit. Qus- 
propter ad utrumque legatos mittit. $i 
Erisr, V (Theodorici sd Importunu n). — l.audatuz eum 
patre et patruo [uportunus, et ei οἷν prxclara merita pa- 
Lricialus insignia couferuntur. δ 


ORDO RERUM QUAE iN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1513 
Eprisr. VI. ( Theodorici ad senatum). — Altis la:dibus 
senstum Romanum sque 86 importunam extollit, quei 
ad patriciatus dignitatem evexerat, senatgique plurimum 
commendat. 5:9 
Erisr. VII (Theodorici sd Januarium). — Jubet ut per- 
solvat Joanni pretium sexaginta orcarum olei, q.a3 ad iin- 
plenda luminaria ab eo acceperat. 550 
Episr. VIII ( Theodorici ad Venantium senatorem ). — 
Monet ut tempora constituta exactionis binorum et terno- 
rum illi delegate compleat. Ibid. 
Éptsr. IX (Theodorici ad possessores , defensores et cu- 
riales /Estunis consistentes). — Jubet ut columnas mar- 
moreas et lap.das sine usu jacentes, ad urbem Ravennam 
devehendos cure. 981 
Eeisr. X ( Theodorici ad Festum). — Jubet ut marmora 
e domo Pinciana ἰ8 Raveunatem urbem per catabulenses 
deferantur. id. 
Epmsr. Xi ( Theodorici ad Argolicum praf. Urbis). — 
Prasfectura urbana illi confertur, et preelara ad eam digni- 
tatem laudabiliter exercéndam monita traduntur. — Jbid. 
Episr. XII (Theodorici ad senatum Romanum). — Argu- 
licum cum pare.:tibus multis laudibus exornat, οἱ appro- 
datam ἃ senatu ejus in profectum urbis electionen: 
cupit. 
pisT. XIII ( Theodorici ad Sunhivadum senatorem. — 
Ilium laudat, et jubet ut. petat Samnium, jurgia Romano 
rum cum Gotbis compositurus. 983 
νι. XIV. ( Theodorici ad Aurigenum episcopum). — 
Scribit Julianum conqueri uxofem suam, vel res a subditis 
episcopi fuisse subtractas ; οἱ Jubet, si modo res ita se ha- 
buerit, ut reus quamprimum plectatur. 983i 
Erisr. XV (Tlieodorici d Theodaliadum senatorem). — 
Commutitur ejus judicio examiuan.lus, qui Son: jadicium 
declinaverat. Ibid. 
Emsr. XVI (Theodorici ad Gemellum senatorem). — 
Mittitur in Gallias officio vicarii przefectoru n functurus, et 
ei dantur plurima et utilia monita. Ibid. 
Episv. XVII dd ad provinciales Galliarum). — 
Deuuntiat se Gemellum vicarium praefectorum ad regen- 
dam eorum provinciam misisse, et jubet ut ejus Eu 


obediant. 
ἔριον. XVIII (Theodorici ad Gemellum senatorem). — 
Jubet ut Magao, qui ab hostium partibus sd natale solura. : 
remeaverat, bona sine ulla mora restituantur. 586 
Ester. XIX (Theodorici ad Daoielem). — Hli marmora- 
rio peritissimo conceditur facultas dispensaudi arcas mar- 
moreas iu urbe Ravenna ad sepclienda descen e 
pora. id. 
Epis. XX (Theodorici ad Grimodam sajonem et Fer- 
rocinctum apparitorem). — Decernit ut si Faustus ea quae 
Castorius possidebat, vcl titulis ingravavit, vel privata 
usurpatione detinuit, mox ei pra:dium «um alio ejusdem 
preti, illis cogentibus, a pervasore reddatur. 587 
 Ἐρρισε. XXI (Theodorici ad Faustum).—11li quatuor men- 
siom inducime ad secessum ab urbe Roma in provinciam 
utilitatis ris& causa conceduntur. Ibid. 
ἔνιδυ. XXII (Theodorici ad Artemidorum). — Vocat il- 
lum ad aulam et ad cousortinm soum. 559 
Ἐριβτ. XXIII (Theodorici ad Colosseum). — llli com- 
mittit regimen Pannonie Sirmiensis, et eum salutaribus 
ad hoc munus bene obeuadum monitis imbuit. [bid. 
Eeisr. XXIV. (Theodorici ad universos barbaros , et Ro- 
manos per Pannoniam constitutos). — Prsciplt ut Coloss : o 
obediant, et duellum exsecrentur, Goth.ruun ams 


secuti. 

Erisr. XXV (Theodorici ad Simeonem comitem). — illi 
committit per Dalmatiam siliquatici titulam, et jubet «t 
ferrarias venas inquirat ; ferríque utilitates describit. 590 

Eeisr. XXVI (Theodorici ad Osunem comitem). — Jubet 
ut solatia Simeoni ad ea pro quibus in Pannoniam missos 
fuit, necessaria non neget. ; bid. 

Epeisr. XXVII (Th ici δὰ Joonnem senstorem). — 
Illum varia jam persecutione jactatum tuetur a prefeeto 
pretorio, nec nou et hortatur ut officium consularitatis 
summa cum fide obeat. Ibid. 

Eeisr. XXVIII (Theodorici ad Cassicdorum). — Illum 
multis laudibus ornatam ad comitaium suum evocat. — 591 

Evisr. XXIX (Theodorici ad Argolicum). — Scribit se 
Paulino patricio horrea vetustate destructa, ut ea rezdifi- 
cet, et in proprios usus convertat, concessisse. 593 

Ep:sr. XXX (ad eumdem). — Jubet ut Joan..em ín clos- 
cirum Romanarum reparatione adjuvet. Ibi4. 

Erisr. XXVI (Theodorici ad senatum). — Seribit se nu- 
sisse Joannem ad inquirendum ín eos qui aquas formarum 
ad proprium usum derivaveraot, et etiam in eos qui z's et 
plumbum ex ornatu imcnium abstal.rant , et ut ipsi in bis 
auxilio sit, admonet. 995 

Ereisr. XXXII (Theodorici ad Ge.nellum senatorem). — 
Scribit se Aielateusibus, qui regis pirtibus faveraut, ot ob 


A41 


hoc obsidionem et penuriam pertulerant, per quartam in- 
diclio:em tributa relaxasse. 
Eprsv. XXXIII (Theodorici ad icum). — Jubet ut 
Ánrnentarins 3tque Superbus ejus filius iisdem quibus re- 
fereuJi curis, p ilegiis gaudeant. Ibi 
Episr. XXXIV (theodorici ad Massilienses). — Scribit 
8e comitem Marabadum ad eos p'otegendos misisse, et 
precipit ut ipsi libentibus aniuis obediant. 5o 
E»rsr. XXXV (Theodorici ad Romulum). — Coalirmst 
quidquid ipsi ejusque mauri ex regio edicto Liberius Ἂμ 
pictatium coacesserat. 8 
Episr. ΧΧΧΥῚἹ (Theodorici δὰ Arigernum). — Imperat 
admoneat V«naptium ut instructam sonam ad aulau 
mittat, qus rationibus Firmini ante ju arege dne. 
tos valeat respondere. id. 
Episr. XXXVII (Theodorici ad Petrum episc.). — Jubet 
ut partem facultaus quam detinebat, Germano restituat, si 
legitimus Glius sit Thomatis; quod si facere renuat, cau- 
sam vult a1 aulam vocari. Ibid. 
Episr. XXXVII (Theodorici ad Vuandil). — Pr:ecipit ut 
nullam violentiam ab exercit: fleri Avenione patiatur. 597 
Eeisr. XXXIX. (Theodorici ad Felicem consulem). — 
Jubet ut aurigis Mediolanensibus illa quz mos priscus ia- 
dulserat largistur. Ibid. 
Episr. XL (Theodorici ad univ. rsos provincisles in Gal- 
lis constitutos). — Provincialibus Galli& hosti/iter vasta- 
tis, habita ratione lzsionis relaxat tributa. ea tamen lege 
ut ex eo quod iutactum fuerit, ad bellicas i.opeusas UM 
conferant. Ibid. 
Eersr. XII (Theodorici sd Gemellum s-^natorem). — 
Decernit ut triticum ad bellicas impen-as ia c.stella supra 
Druentiam constituta e Massilieusibus borreis communi 
sumptu devehatur. ὃ 
Episr. XLII (Theodorici ad univer os pro:in-iales in 
Gallia constitutos). — Henun!lat se misisse ex ltalia belli- 
cas expensas mi'itibus, ne Gallize nimis grav.rentur. [bid. 
Episr. XLII ( Theodorici ad Unigeui). — Jubet ut, cum 
exercitus Gallias intraverit, mancipia ad alios delicientia 
prioribus dominis restituantur. 509 
Eprsr. XLIV (Theodorici aJ unlversos possessores Are- 
latenses). — Scribit se certam pecun:se summam et slimo- 
uías ipsis ad murorum Arelatensium turriunmque vetusta- 
fum reparationem tuisisse. Ibid. 
Episr. XLV (Theodorici ad Arigernum comi em). — Illí 
ortain pro quadam domo inter defensore; Romans Eccle- 
εἰῷ et Judzos litem discutiendam comm ttit. 620 
Emsr. XLVI (Theod.rici ad Adeodatum). — Mutat m 
nam acerbissimam, qua ob raptum Valeriaus puella adul- 
t», ἃ Lucaniz Brutiorumque correctore fuerat coudemna- 
lus, ín exsilium sex mensium, post quod patrise rebusque 
omnibus restituetur; tum indicit ponam trium librarum 
auri ejusmodi statoüi violatoribus; tandem eos ab omni 
formidine liberat, qui crimini bona fide interfuerant. Ibid. 
Episr. XLVII (Tleodorici ad Faustum praef. przet.). — 
Scribit se Jovino collegi occisorl, eo quod iutra septa 
ecclesi» refugisset, poena:n capitis exsilio [n Vulcanias in- 
sulas, quse describuntur, commultasse. 601 
Erisr. XLVIHC (Theodorici ad universos Gothos οἱ Ro- 
manos circa Verucam castellum consistentes), — Scribit 
se mandasse Leodifrido sajoni ut eo impulsore in Veruca 
castello, quod describitur, ipsi sibi domicilia con- 
struant. 603 
Εριϑτ. XLIX (Theodorici ad honorstos possessores , de- 
fensores et curiales Catanensis civitatis). — Peruittit ut 
saxis ex amphitheatro longa vetustate collapsis ad moros 
urbis reparandos utantur. 604 
Episr. L (Theodorici ad provinciales Noricos). — De- 
cernit ut Alemannoruin boves itineris longinquitate et la- 
bore fracti, Noricorum bovibus comunutentur. Ibid. 
Epis. LÍ (Theodoricl ad Faustum). — Scribit Thoma- 
tem Supe frequenter in s;ectaculis victorem, cui ju tas 
annonas largitus fuerat, menstrua largitate esse solidaa- 
dum; tum de spectaculis et Augusti imper. circo fuse lo- 
uitur. I bid. 
Evisr. LII (Theodorici ad Consuarem). — Prscípit ut 
eligat agrimensorem, qui contenticoem inter Leontium 
atque Paschasium pro casarum termiuis ortam dirimat. 607 
isr. LIll (Theodorici ad Apronianum). — Prz.ipit ut 
si aquilegem, qui Romam ex Africa venerat, compererit 
esee hujus artis peritissimum, i ipm ejus necessariis an- 
nonis relevet, eique jupgat m cum, qui eum opera 
813 juvet. 6:9 
LIBER QUARTUS Ibid. 
Er'srotA ββιμὰ (Theodorici ad regem Thoringorum). — 
Dat illi ín matrimonium neptem suam, qus laudatur; et 
reuuntiat se equos , quorum pulcbritudo describitur, nec 
08 οἱ alia munera ab eo missa libenter accepisse. — Ibid. 


Erier. 11 (Theodorici ad regem HerulorumY. — Adoptat 


d 
A 


ORBO RERUM QUAE IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


e C'orum eligat, viresque eorum 


4542 


eum in filium per arma, et dat illi equos , enses, clypeos 
et reliqua bellorum instrumenta. 61t 

Erisr. Ill (Theodorici ad Senarium comitem). — Illi 
confertur dignitas comitiv:e patrimonii, ei summope:e 
lauda!ur, : 612 

, Eeisr. IV (Theodorici ad senstum Romanum). — Renuu- 
tiat se illustrem virum Seoaritim sd comitivam patrimonii 
subvexisse , qui multis laudibus effertur. 613 

Erisr. Y (Theodorici ad Amabilem comitem). — Statuit 
ut om .es navicularii Campanie, Lucanis, sive Thusciz 
flde'ussoribus ido:eis se committaut ad victuales species 
in Gallias fame laborant s devehendas, pretioque disiri- 
buendas, 61 

ἔριοτ VI TiBcodond ad S Reni chum): — Jubet ut fi- 
lios Valeriani, quos pater studiorum causa Romam deduxe- 
rat, in ea detineat; nec liceat eis ante exire quam ari 
verit. 615 

ἔριϑε. VII (Theodorici ad Seasrium comitem). — Monet 
eos qui e Si. ilia frumentum in Gallias deveheben!, nauíra- 
gium passos esse trislissimum; atque adeo jubet εἰ quod 
p?riit triticum lis repu'euur. ] id. 

Episr. VIII (Theodurici ad possessores et curiales Fo- 
ro ulienses). — Deceruit ut accepto pretio, e patria sua 
'trabes ad Alsuanum siue ulla mora d.vehant. 616 

Erisr. ΙΧ (Theodorici ad Osuin comitem). — Constituit 
ut si qui Maurentio οἱ Pau ze patris auxilio orbatis litem 
iutenderint, eos ad curiam regiam mittat. 017 

Eptsv. X (Theodorici ad Joannem senatorem). — Decer. 
nit ut edictum promulget in eos qui sponte ad pignorandi 
se studia contulerint; et jubeL ut quisquis, quod repetere 
debuisset, lis rn gratia fortassis invaserit, voce juris 
amittat. Quod si quis solven:^o non sit, in eum vult fusti- 
bus aniinadvert. Ibid. 

Episr. XI (Theodorici ad Senarium comi:em).— Remittit 
8d eut causam inter pos-essores Volienses atque curiales 
diligenti examine discutiendom, nec non et bad 

6 

Episr. XII (Theodorici ad Marabadum comitem et Ge- 
mellum senatorem). — Illis committit causam inter Archo- 
Lamiam et /Etberiam nurum ejis juxta leges audiendam, 
ut mediis sacrosanctis Evangeiiis cum tribus lonoratís ju- 
risperitis sententiam secundum prisci juris formam pro- 
ferant. 619 
Ersr. XIII (Theodorici ad Senarium comitem). — 1tli 
jus:nuat se decrevisse ut. Colossseo ad Sirmiensem Panno- 
Pam. mísso, juxta consuetudinem veterem annons prz- 

eantur. 

Episz. XIV (Theodorici ad Gesilam ssjonem). — Jubet 
ut cogat Gorkos in Tbuseia utraque commorantes, debita 
vectigalia exsolvere, et contumaces puniat. Ibid. 

Episr. XV (Theodorici ad Beienatum senatorem).—Sta- 
tuit ut vig;nti unum dromonarios robustos in locum defun- 
probet. 621 

Eeisr, XVI. (Theodorici 3d senatum). — Renuntiat se 
Árigerno comiti, quem ob przclare gesta laudat, lRomaox 
ds 8 disciplinam commisisse, et ut illi pareant pue Me 

et. t. 

Eis. XVII (Theodorici ad Idam ducem).— Pr : cipit ut 
ecclesie Narbonensis possessiones ab aliquibus pervasori- 
bus occupatas , restituendss curet. 62 
- Emsr. XVIfI ( Theodorici ad Annam senator.m ). — 
Decernit ut diligenter inquirat num Laurentius presbyter, 
eífossis mortuorum sepulcris, !hesauros invenerit. — [bid. 

Εριβτ. XIX. (Theo orici ad Gemellum senatorem). — 
Scribit se remisisse ad praesens tempus solutionem siliqua- 
tici in frumentis vino et oleo, ut copiam possit przstare 
proviuciis. 6-3 

Ertsr. XX (Theodorici ad Geberich senatorem). — De- 
cernit ut anum jugum ecclesi? Constantii episcopi pietate 
principum collatum et ab usurpatoribus deientum, resti- 
tuatur. Ibid 

Episr. XXI ( Theodorici δὶ Gemellum senatorem ). — 
Admonet ut sít ad injuincta sollicitus, necessitate temporis 
id exigente. 624 

Episr. XXII (Tbeodorici ad Argoliccm prf. Urb.). — Nar- 
rat se ab eo accepisse Basilium atque Przetextatum magica- 
rum artium fuisse accusatos, et deceruit ut quinqeae sena- 
toribus secum assumptis, adhibito quoque Arigerno co- 
mite, banc caus.m juris ordine custodito examinet, et si 
Teos compereriut, legum districtione plectant. Ibid. 

Eessr. XXIII ( Theodorici ad Arigern.m comitem ). — 
Praecipit ut Basilium et Preetextatum msgies artis insimu- 
latos et fuga elspsos qusrat, et repertos »d judicium 
quinquevirale ducat, quo causam curet discuti el i 


Eeisr. XVIV (Theodorici sd Elpidium disconum).—Con- 
cedit facultatem sdi'icandi quibusdam in locis Spoletinse 
civitatis jam vetustate confectis, modo publico usui non 
deserviant. lbid. 


4545 


£psr. XXV. (Theodorici δὰ Argolicum praef. Urb.). — 
Statuit vt Petrus genere clarus et sepatorize dignitatis Cane 
«hdaius, voti sui compos fiat secundum priscam ron 


dinem. 

Epis. XXVI (Theodotici ad Massilienses). — C^nürmat 
immunitatem a principibus illorum regioni collatam, et 
promittit se eos ab emni gravarmine liberaturuim, relaxat- 
que eis censum praesentis anni. Ibid. 

ἔριν. XXVII (Theodofíci ad Tezutzat sajonem). — ili 
committit Petri tuitionem, quam ab Amara sajone, eo quod 
Petrum voluisset occilere, aufert ; et jubet ut quidquid 
commodi a Petro acceperat Amara, in duplum restituat, 
aique de plaga inflicta ad judicium comitis Duda veniat 
audiendus. 037 

νιν. XXVIIL (Theodorici ad Dudam senatorem). — 
Illum constituit judicem caus: sajonis Amar.e, qui vulne- 
raverat Peteum. 628 

Eeisr. XXIX (Theodorici ad Argoliceum pref. Urb.).— Re- 
prehendit eum quod mandata principis, proprio commodo 
luctus, nondum expleverit; atque decernit ut jussa. sine 
mora facessat. Ibid. 

Enrisr. XXX T rheodore ad Albinum). — Il!i conceditur 
eorbz porticus licentia, ut super eam possit novas fabriess 
EI ΜΕΘ. dummodo utilitati publice non officiant E 


ron. . 

Evisr. XXX]. (Theodorici ad /Emilisnum episcopum). — 
Illum hortatur ut perficiat aquxJuctum quein auctoritate 
regis susceperat reficiendum. Ibid. 

Episr. XXXH (Theodorici ad Dudam sajonem). —Signi- 
ficat se accepisse res Tuphze prosecripti, apud Joannem sub 
emissione chirographi fuisse deposit3s; et prxciplt ut 
uxorem Joannis flliumque ejus Januarium conveniat, et 
nisi libere eas restitucrint, ipsi veniant ad consularem 
C«mpsni:e s leges audieudi. Ibid. 

Eprtsr. XXXIII (Theodorici δὰ Judzos Genus constitu- 
(05). — Coufirmat privilegia quz eis leges indulserant. 


Erisr. XXXIV. (Theodorici ad Dudam sajonem). — De 
cernit ut loca adeat ubi thesauri latent, et, si invent fue- 
rint, lisco àddicst publico. Ibid. 

Episr. XXXV (Theodorici ad actores Albini).— Permittit 
ut bona Al^ini, si per statem liceat , salvisque justitia et 
legibus in integrum restituantur, in quibus per pravos con- 
tractus gravia passus erat dispendia. * 

Emse XXXV] (The:dorici ad Faustum). — Significat se 

vincia ibus Al»iu:m Cottiarum sssem publicum per in 
udiciionem relaxasse, quorum sata trausiens exercitus 
vaslaverat. 652 

Erisr. XXXVIT (Theodorici ad Theodagundam). — No- 
tum facit Renatum conquestum esse, cum judicium contra 
Inquilinam meruisset, nondum tamen adversarii cessare 
calumniam; et juhet ut negotium jam finitum in sua curet 
l'rmitate permanere, si modo [nquilina jure non provoca» 
verit. Ibid. 

Episr. XXXVIII (Theodorici ad Faustum). — Signiticat 
Gravasianos atque Pontonates conquestos esse se a Ja- 
nuario et Probo iniquis oneribus ingravatos ; decernitque 
ut nibil aliud solvant quam quod Odoacris tempore con- 
Bueverant. 653 

Erisr. XXXIX (Theodorici ad Theodahadum). — Scribit 
Domitianum expostulasse, quod possessiones ejus summa 
cum ínjuria fuerint occupat; et prscipit ut, Ymminente 
Duda sajone , direpta omnia curet sine aliqua mora resti- 
tui : si tamen invasoribus quid favere crediderit, instru- 
ctam personam miti ad aulam imperat, quo partibus utrin- 
que auditis justa feratur sententia. Ibid. 

Evisr. XL (Theodorici ad Actores Probini). — Monet se 
jamdiu przcepíisse, ut Basilio possessio Areciretina, quam 
^b uxore ejus Agapita Probinus emerat, redderetur ; modo 
[ubet ut Basilius ipse novis emptorum rationibus quam- 
priinum respondeat. * 631 

Episr. XL] (Theodorici ad Joannem archiatrum). — De- 
clarat se abolere sententia. a vicario urbis Roms» contra 
eum artilicio Viviani promulgatam, et eui reddit. patziz 
cebusque omnibus, communitque eum imposterum tuitione 
Albini patricii. 635 

Ertsr. ΧΕΙ (Theodorici ad Argolicum). — Jubet ut re- 
stituantur. Marciano atque Maximo filiis Volusiani turris 
circi atque locus amphitheatri, 40:8 sibi erepta, dum de- 
flende morti patris vacarent, conquerebantur. 

Episr. XLII[ (Theodorici ad senstum Romanum). — De- 
cernit ut inquirat in eos qui seditionem commoverant et 
Judsorum syuagogam concremaverant ; atque in auctores 
paucos, quos potuerit invenire, &nimadvertat. Ibid. 

Episr. XLIV. (Theodorici ad Antonium episcopum). — 
Scribit Stephanum conquestum casam sui juris a subditis 
Ecclesite, cui przsidebat, fuisso occupatam, quam jubet ut 
restituat supplicanti. Quod s: quid occupatoribus suldra3ge- 


. 


ORDO RERUM QUA IN IIOC ΤΟΥ͂Θ CONTINENTUR. 


1514 


tur, vult ipstroctam personam mitti ad aulam, ubi nezo- 
tium finiatur. 631 

Eessr. XLV. (Theodorici ad comites, defensores et cu- 
riales Ticinensis civitatis). — Jubet ut przstent Herulis 
navem usque ad urbem Ravennam, et anuonas pro diebus 
quinque. 638 

Episz. XLVI (Theodorici ad Marabadum). — ludicat Li- 
berium suggessisse conjugem suam in judicio fuisse prss- 
gravatam. Quod si ita est, permittit ut, aut ah electis arbi- 
tris eausa discutiatur, aut ad aulam judicande partes ve- 


niant. . 
E£nisr. XLVIT (Theodorici ad Gudisal sajonem). — Signi- 
ficat se accepisse a legatis suis veredos frequentiori cursu 
fatigari; et quos in utilitatem publicam jusserat custodiri, 
in usum privatum assumi. [460 decernit αἱ nullum Gotlium 
vel Romanum exire Roma patiatur, nisi quet przfectus 
pratorio et grill officiorum dimiseriut; ut qui unum 
equum ipvitis illis quibus hec cura mandata est, assump- 
serit, centum solidos mulcte nom:ne cogatur inferre ; ot 
etiam nemo plusquam centum librarum ouera equo im 


Dat. 

Emsr. XLVIII (Theodorici ad Eusebium). — Peroittit ut 
per octo menses in Lucaniam secedat, postea ltomam re- 
dituru«. 010 

Erisr. ΧΙ ΙΧ (Theodorici ad provinciales et capillatos, 
defensores et euriales in Suavia ἘΠ ΕΊΘΗΙΟΣ — insinuat 
se rectorem eorum provincize cressse Fridibadum. — bid. 

Enisz. L (Theodorici ad Faustum). — Przcipit ut mittat 
virom probate fidei ad Nolanum sive ad Neapolitanum ter- 
ritorium Vesuvii montis incendio vastatum, ut agris ibidem 
diligenter inspectis, quautum damni passus fuerit 
Sor, tanto tributaris functionis onere sublevetur. Mire 
describitur Vesuvti montis iacendium. ι 

Eris. LI (Theodorici ad Symmachum). — Iílom laudat 
ob muitiplices et przclarissimas fabricas quas in Urbe et 
suburbanis construendas curaverat, οἱ petit ut tlieatrum 
Pompeii ruinosum sumptibus regis roboret reparetque. 
Quod theatrum et que in eo aguntur describuntur. — 612 

LIBER QUINTUS. , 645 

Episrora ρβιμὰ (Theodorici ad regem Wandalorum). — 
Seribit se lubentissime excepisse arma ab comíssa, et per 
legatos suos in remunerationis locum alia ei confert γεν » 


bid. 

Eetsr. Il (Theodorici ad H:estos). — Notum facit se li- 
center accepisse per eorum legatos succinum; quod un'le 
oriatur describit. 645 
E»:sr. lfI (Theodorici ad Honoratum quzstorem). — 
Confert. illl quzestoris officium, quo Decoratus ejus frater, 
dum viveret, potiebatur; et ambo maximopere laudantur. 


616 

Episr. IV (Theodorici ad senatum Romanum). — Decla- 
ral se elegisse in quzstorem Honorotum fratrem Deco- 
rati : qui ambo, postquam preclara de quzstura dixit, lau- 
dantur, et ut Honoratum cortui ascribant suo petit. — 617 
E»isr. V ( Theodorici ad Maunilam sajonem ). — Docet 
quid in munere sajonis ab eo gerendum sit, vel p 


Episr. VI (Theodorici ad Stobularium comitiacnm).— 
Jubet ut universas facultates Thomatis, qui ob certa do- 
mus regix pr:edia duodecim mill:a solidorum debebat, fisco 
applicet, reddendas ipsi, si modo intra calend. Sept. sol- 
verit; sin minus, Joanni tradendas, qui prafatam summam 
illaturum s^ zrario promiserat. 619 

Ensr. VII (Theodorici ad Joannem).—llli tradit Tho- 
matis boia, dummodo decem millia solidorum srario pro 
ali nec ipse Thomas debito intra calend. Sept. ss- 

3ciat. 

Episr. VIII (Theodorici ad Anastzsium consularem).— 
Decernit ut e Faventina civitate quadratos lapides Raven- 
nam sine cu'vsquam damno devehendos curet. 65 

Eeisr. 1X ( ! beodorici ad possessores Feltrinos).—Jubet 
ut construend's muris nova civitatis iu Tridentina regione 
operam impendaut, . 

Eetsr. X (Thieo:orici ad Veranum sajonem). —Przcipit 
ut a transeuntibus Gepidis, quos ad Gallix: custodiam mit- 
tebat, Yenetias atque Ligurian nihil damni pati sinat ; 
ideoque o:nnia necessaria eis suppeditentur, 

Evisr. XI (Theodorici ad Gepidos).—Proficiscentibus in 
Gallias Gepidis tres solidos in auro per hebdomadam con- 
cedit. Ibid. 

Epist. Xll (Theodorici ad Tlieodahadum).—Jubet ut Pa- 
lentiana massa heredibus Argolici et Amandlani ere; ta, 
restituatur : si tamen invasoribus quid fav«rit, prep 


. ad curiam ven ant, jus suum defensuri. 


Eetsr. ΧΠῚ (Theodorici ad Eutropium οἱ Acretium).-— 
Monet ut annonas constitutas exercitui przebeant, ne eius 
direptioni pateant provinciales. Ibi. 

Episr. XIV ('L'heodorici ad Severianum). —Pr:zicit eum 
vribuus uuicuique pro poss^ssionuu diversitate gmpouco- 


4545 


Jis, et jubet αἱ perquirat. num judices ob frequentiorem 
per provincias discursum incolis illicita dispeudia irroga- 
verint. 693 
Episr. XY (Theodorici ad universos possessores in Suavia 
eonstitutos),—Scribit se ad eos misisse Severinum cum 
edictis, αἱ oppressos tribu orum pondere relevet. 655 
Epigr. XVI (Theodorici ad Abundantium praefectum prie- 
torio).— Pracipit ut per cunctam ltaliam inquirat, ematque 
ligna ad mille dromones construendos, et idoneum nauta- 
rum numerum classibus serviturum colligat. 636 
Episr. XVII (Theodorici ad eumdem).— Illum laudat ob 
subitam navium constructionem, et jubet ut eas Ravennam 
mittat, aliasque cufet fabricandas; tum prohilet quominus 
nautis piscatores alveos Mincii, Olli, ca:terorumque flumi- 
num suis przcludant sepibus. ΟἿ 
ἔριβτ. XVIII (Theodorici δά Uviliam comitem patrimo- 
nii).—Scribit se jussisse αἱ nautze qusrerentur et Raven- 
Dam uwitterentur ; tum pracipit ut si qua ligna per ripa 
Padi fabricandis dromonibus apta etiam i. piseJiis reg:ili- 
bus iuveniantur, absciudere ca liceat. 038 
Episr. XIX (Theodorici ad Gudinandum sajonem).—Ju- 
bet ut collecti nautze Ravennam {1108 mittantur. 659 
Enisr. XX (Theodorici δὰ Avilfum sajonem).— Statuit ut 
ad ripam. l'adi. cum artificibus accedat ad ligna drumoni- 
bus apta coucidenda, absque tamen possessorum daumno. 
Et jubet ut auferantur sepes a fluminibus Mincio, Ollio, 
Ansere, '[iberi et Arno, quo alvei tractus liber slt navium 
excursibus. Ibid . 
- Erisr. XXI (Theodorici ad Capusnum senatorem).— 
Multis laudibus illum' evehit, ipsique decuriarum rectu- 
ram confert; et qus sit liec dignitas exponit. 66) 
Episr. XXII (Theodorici ad senatum ltomanum).—1ndi- 
cat se elegisse in rectorem decurisrum Capuauum pre- 
claris virtutibus exornatum. 661 
Ee.sr. XXIII (Theodorici ad Abundautium).—Jubet ut 
ssgittariis ad comitem Jul:anum destinatis anionas et na- 
vigia p; :ebeat. 602 
ἔριοτ. XXIV jaeonone ad Epiphbanium senatdrem).— 
Monet ut bona Joanne, quse ittestata et nullis aflinibus 
superstitibus decessisse perhibebatur, fisco regio ap;/licet, 
dummo«o tamen rem ita se habere compererit. Ibid. 
Eiisr. XXV. (Theodoric! ad. Bacaudam).—Concedit.: illi 
in perpetuum Mediolanensis tribunatus euram. 665 
eisr, XXVI (Theodorici ad u..Iversos Gothos).—P' :eci- 

it ut vi iduuz Juniarum ad aulam sine ullo proviucia- 
utn damno, regalia dona accepturi veniaut. Ibid. 
Epis. XXVII (Theodorici ad Guduim sajonem).— 1mpe- 
rat nillenarios provinei:e Piceni et Sainnii commoneat ut 
ad aulain tum donativum accepturi, tum gestarum in bello 
rerum rationem reddituri citius propereut. 604 
ἔριον. XXVIII (Theodorici ad Cariuum).—lIllun accersit 
3d comitatum suum, αἰ pote virum illustrem sibique ne- 
cessarium. " 
Erisr, XXIX. (Theodorici ad Neudem).—Jubet ut non 
trabatur Ocerus czecus in servitutem,si probavisse $e esse 
ingenuum reperiatur. 665 
EPsr. XXX (Theodoriel ad Guduim).—Pr:cipit ut a 
Costula atque Daila Gothorum libertate gaudentibus onera 
servilia amoveantur. Ibid. 
Episr. XXXI (Theodorici ad Decorstum).—Decerrit ut 
Marcus presbyter, Andreas οἱ alii cogantur ad pecuuiam 
fisco -olvendam, si debitores esse constiterit. Ibid. 
Erisr. XXXIII. (Theodor.ei ad Brandilain).—Admonet ut 
corrigat Proculam uxorem suam, qus gravissime percus- 
sisse uxorem Patzenis dicebatur : sí tamen accusatatn falso 
«a n esse crediderit Rraudila, vult ut ad aulam cum uxore 
veniat causam dicturus. 666 
Εριστ. XXXIII (Theodorici ad Wilitanebum).—Jubet ut 
discutiat causam Brandile, qui Reginam uxorem Patzenis, 
dum in expeditioue Gallicana versaretur, ia. matrimonium 
duxerat; et si accusationem veram cognoverit, μῶν ors 


puníat, d. 
Episr. XXXIV (Theodorici ad Abundantium).—8Sancit ut 
Frontosum sbsque mora adigat ad solutionem pecuniz pu- 
blicse, quam decoxerat, et quam multoties redditurum se 
promiserat. 601 
Episr. XXXV (Theodorici sd Luvirit et Ampelium).— 
Monet se ex Hispania frumentorum  copizm, ad penuriam 
Romanorum sublevsndum devehi jussisse : eam tamen 
naucleros ín Africam deportasse et vendidisse ; quibus 
ideo mille triginta octo Solidorum mulctam imponit, — 668 
Epssr. XXXVI (Tueodorici ad Starcedium).—!llum ob 
membrorum debilitatem ab expeditione bellica exiniit; et 
permittit ut deinceps vitam remissam, privatus tamen do- 
nativo, M TC 669 
Episr. XXXVII (Theodorici sd Judsos Mediolanenses). 
—Conservat jura eorum Synagogse olim concessa, dutnmo- 
do jtribus Ecclesi:e fion noceant. : 
sT. KXXV11HI (Theodorici ad universos possessores). 


ORDO RERUM QUAE IN Il0C TOMO CONTINENTUR. 


1545 
—Jubet ut arbores Sign:no alveo innaseentes radleitus po . 


putentur. T 

ἔριδι. XXXIX (Theodorici ad Ampelinm et Liveriann. 
Mittit eos in Hispaniam, ut reprimaut auctoritate leguin 
tum homicidas, tum exigeules assem publicum, qui per 
gravamina ponderum possessoru:: patrimonia premebant ; 
tum denique omnes in malis et furtivis actibus dir 


tos. 

Eptse. XI. (Theodorici ad Cyprianum comitem sacrarum 
largitionum).—1lli confert sacrarum largitionum comiti- 
vam, multisque laudibus eum exornat. 615 

E» sr. XLI (Theodorici ad senatam Romanum).—f[ndicat 
se Cyprianum mei:itis propriis et natalium spleudore ful- 
gentem ad «acrarnm largitionum comitivam evexisse. 674 

Episr. XLII (Theodorici ad Maximum cousulem).—Feri- 
tas spectaculorum, amphitheatrum Titi, et ludi qui in eo 
edebantur desc! ibuntur; ho:taturque consulem ad praemia 
pugnantibus munificentius largienda. 675 

Eeisr. XLIII (Theodorici ad Transinundum regem Wan- 

lorum).—Laudat sororem suam, quam Transmundo in 
matrimonium dederat; et conqueritur *quod ipse Gesale- 
cum regno propter perfidiam expulsum benigne exce 
rit, atque ín exteras plagas cum divitiis transmiserit. 

ἔριδι. XLIV ('heodorici ad eunmide 0) —Scribit se excu- 
sationem ejus purgationemque ob Gelaseci susceptionem 
ΒΡΡΠῚ animo accepisse; et remi tit munera ab eo sibt 


ata. 678 
LIBER SEXTUS. 619 
Formula consulatus. Ibid. 
Formula patriciatus. 081 
Formula prsfe«ti prsetorío. 653 
Formula prefecturze Urbanz. 684 
Formula qusstera. 685 
Formula magisteriz dignitaUs 687 
Formula comitivs sacrarum largitionum. 688 
Formula comitiva privatarum. 659 
Formula conitivze patrimonii. 69t 
Formula qu: per codicillos vacantes [ roceres flant. 692 
Formu!a illustratus vacantis. 695 
Formula comitivz primi ordinis. . 684 
Formula u.agistri scrinii, et comitivze primi ordinis, rg 

danda est comiciaco, quando periilitat. 1bi4. 
Formula de re'erendis in senatu. 098 
Formula vicarii urbis Romz. 696 
Formula notariorum. 691 
Formula referendariorum, 6.8 
Formula pra-fecti annonz., Ibid. 
Formula comits archiatcorum. 700 
Formula consularitatis. 101 
Formula re; toris provincia. 103 
Foruula comitiva Syracusans. 70i 
Forwula comitivse Neapolitauz. 105 


ormula honoratis possessoribus οἱ curia'il;us civitat s 


Neapolttans, 706 
Formula militibus. Ibid. 
LIBER SEPTIMUS. τ 
Formula σοπλ ν85 provincia, Ibid. 
Formula przsidatus. 708 


ormu:a comitivze Gothorum per singulas, rovincias. 709 


Formu a ducatis Rliigtiarum. Ibid. 
Formola curz palatii. 710 
Formula comitiva? formarum UrVis, 711 
Formula przfecti vigilum urbis Rom. 713 
Formula przfecti vigilum urbis Ra«enuatis. 711 


Foraula comitiva porius urbis toma. 718 
Formula tribuni voluptatum. 
Formula deleusoris cujuslibet civi: atis. 
Formula curatoris civitatis. 711 
Formula com:tivze lRomanz. 
Formula comitivae Raveunatis. 
Formula ad praefectum Urbis de architecto publico- 
rum. Ibid 


Formula comitivz insule. Curritane et Celsinse. 119 
Formula de przeposito Calcis. Ibid. 
Formula de armorum factoribus. 120 


Formula ad prefecium praetorio de armorum facto- 
ribus. Ibid. 

Formula binorum et teroorum si per judicem gon 
tur. 1 
Formula binorum et teriíorum, si per officium yn 


tur. 
Formula commonitorii illi et il!i scriniariis, Ibid. 
Formula vicarii portus. 123 
Formula principis Datmatiarum. I!id. 
Formula ad commendaudos comiti principes. Ibid. 
Formula comitivse diversarumcivitatum. 125 
Formula honoratis possessoribus et euriglibus. — Jbid. 
Formula príncipis wilitam eotitivae ΠΡ 
Formula de custodieadis portis civitatis, i26 


1541 
Formula tribanatus provinciarum. 12L 


Formula principatus urbis Roma. 125 
Formula qua moneta committitur. Ibid. 
Formula legatorum gentium diversarum. 196 
Formula evocatoria, quam princeps dirigit. Ibi4. 
Formula evocatoria, quz: petenti c«nceditur. Ibid. 
Formula commeatalis. Ibid. 
Formula spect.bilitatis. 127 
Formula clarissima: us. Ibid. 
Formula tuitionis. Ibid. 


Foruula de matrimon:o contir/mando et liberis legitime 
constituendis. 728 
Formula ztatis venis. Ibid. 
Formula edicti ad questorcm, ut ipse spondere debest 
qui sajonem meretur. 129 
Formula probatorize chartariorum. Ibid. 
Formula de competitoribus. 190 
Formula, qua Census relevetur ei qui unam casam possi- 
det przegravatam. Ibid. 
Formula qua consobrina legitima fiat uxor. 151 
Formula, ad przfectum, ut sub decreto curiali pre 
T: 


vend.t. 
LIBER OCTAVUS. 193 
EpisrOL4 PRiMA. (Athalarici ad Justinianum imp.). — Pe- 
tit ejus gratiam et amicitiam iisdem interpositis conditio- 
nibus qvibus cum Theodorico priores imperatores socie- 
tatem inierant. Ibid. 
Episr. II (Athalarici ad senatum Romannm).— Eum red- 
dit cert'orem se regem unanimi Got''orom Romanorurmu- 
que consensu creatum fuisse, et mittit ad eum Sigismerem 
comitem cum aliis qui ipsius nomine sacramenia pre- 
stent. . δι 
Episr. ΠῚ ( Athalarici ad populum Romanum ). — Tlieo- 
doricum regem praeclaris laudibus extollit, el re. untiat 
populo Romano ad solium se fuisse communibus Gothorum 
Romanorumque suffrag is erectum, atque per legatos se 
justitiam servaturum pollicetur. : 156 
ἔἔριϑυ. IV ( Athalarici ad universos Romanos per Italiam 
et Dalimatias constitutos). — Seribit se Gothorum Roma- 
norumque sacramenta pro munimine adepti regni susce- 
pisse, et petit ut eadem praestent. 151 


ἔριϑτ. V. (Athalarici ad universos Gothos per Itsliam 
constitutos). — Significat se, Theodorico adbuc superstite, 
omnium sacramenta ín regia civitate recepisse, et borta- 
tuf οἱ eorum exemplum sequantur, nec non per comitem 
iis interposito sacramento fidem spondet. lbid. 


Errer. VI. ( Athalarici ad Liberium praefectum Gallia- 
rum). — Renuntiat se a Theodorico, dum adhuc vive- 
ret, regno donatum; sibique Goihos Romsnosque fidem 
sub jurisjurandi religione promisisse. Tum petit ut qui 
versantur in Gallis illos imitentur. 153 

Epis. VII (Athalarici ad universos provinciales per Gal- 
liam constitutos). — Hortatur ut Gothi Romauis, et Romani 
Gothis vicissim jurent se fldem regi prastituros. Ibid. 

ἔριϑτ. VIi[ (Athalarici ad Victorinum episcopum ). — 
Renuntat se Theodorico mortuo successisse. Tum ipsius 
orationibus se commendans, petit ut provinciales cunctos 
ud fidem principi servandam cohortetur. 139 

Erisz. ΙΧ (Athialarici ad. Tholuit). — Illi confertur pa- 
triciatus dignitas, preeclarisque laudibus una cum Gense- 
n:undo exorn.tur. Ibid. 

Episz. X (Athalarici ad senatum Romanum).—Eximia fa- 
«inora Tulum exponit, et scribit se eum ad patriciatus 
culmen evexisse. 741 

Eeisr. XI (Tholuit ad senatum).— Hortatur senatores nt 
regi gratias referant, quod ab eo ad patriciatus honorem 
promotus fuerit. 743 

Erisr. Xll (Athalarici ad Aratorem). — Plurimum eum 
patremque laudat ob eloquentiam, et illum comitiva do- 
mesticorum honore decorat. 114 

Erisr. ΧΙ (Athalarici δὰ Ambrosium qusstorem). — 
Multis laudibus eum effert, eo quod multas dignitates sub 
Theodorico sapienter admiuistraverit. Tum qusesturam illi 
confert. 1.5 

Eris. XIV (Atholarici ad senstum Romanum). — Eximía 
ἔν 6. Ambrosium exornat, et nuntiat se illum qua sturze 
dignitate insignivisse. 1 

ris. XV (Atbialarici ad senatum). — Scribit sibi g:a- 
Uissmum fuisse, quod poutificem elegerint eum quem 
Theodoricus designaverat. 118 

Ee:sr. XVI (Atbalarici ad Opilionem comitem). — Sum- 
mis laudibus eum cum fratre extollit, et illi comitivim 
sacraruin largitionuu concedit. Ibid. 

Erier. XVII (Athalarici ad senatum Romanum). — Mvl- 
tum laudat Ojilioncm, patrem et fratrem ipsius; οἱ petit 
ut faveant promotioni ejus ad comitivam sacrarum largrtio- 

749 


nom. 
Ειιδτ, XVI (Athalarici ad Felicem quaestorem). — 


ORDO RERUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


415483 
Eum et amplissimis laudibus celebrat, et 
dona np , ] quas Ἢ 


nat. 

Episr. XIX (Atbalarici ad senatum Romanum). — Feli- 
cem cum familia plurimis ornat laudibus, et scribit se eun» 
quastorem elegisse. id. 

Episr. XX (Athalsrici ad Albienum pref. prit.) — Srcri- 
hit se przfectum pratorio propter improbitatem przefe- 
ctura amorisse , et in ejus locom suffecisse Alhienum, qut 
summopere pr:»edicatur. 52 

Episr. XXI (Athalarici ad Cyprianum patricium). — Illum 
ob egregia bellice virtutis facinora, et ob filios beue ins! i- 
tutos regique oblatos laudat. Tum patriciatus dignitatem 
ei confert. 7951 

Er:sr. XXII (Athalarici ad senatum Romanum). — Post 
enumeratas Cypriani filionrumque ejus laudes, scribit se 
ilum ad patric:atus honorem evexisse ; et ut electioni ejus 
faveant, liortator. 195 

EprT. XXIIf (Athalsarici ad Bergantinnm comitem Pa- 
trimonii). — Pr:ecipit ut massas quasdam quse ex faculta- 
tibus matris Theodahado, quem eximie laudat, obligerant, 
actoribus ejus absque ulla mora tradat. 1356 

Erisr. XXIV (Athalarici ad clerum Ecclesie Romana). 
— Remiuit ad psp: judicium eos qui clerieo Romano li- 
tem intenderiut, Qui sanct» sedis aaclorilatem contem- 
pserit, eum vult et causa cadere, et decem librarum auri 
mulcta pauperibus eroganda pun ri. 91 

Eris. XXV (Athalaríici ad Joannem virum illustrem). — 
Confirmat munificentiam Tulum, qua domum in castro Ln- 
cullano positam Joanni concesserat. 798 

Erisr. XXVI (Athalarici ad universos Reatinos et Norsi- 
nos). — Przelicit illis Quidilanem, et jubet ut ipsi obe- 
diant. Ibid. 

Ersr. XXVII ( Uhalarici ad Dumerit sajonem et Floren- 
tilanevm comitiac:m). — Pracipit ut percurrant Faventi- 
num territorium, et si quem Goihorum aut. Romanorum 
incolas vexasse repererint, is, habita damni ratione, et 
mu'cia aflligatur et poena. 159 

Erisr.: XXVIII ( Atbalarici ad Cunigastum ). — Decernit 
ut Tancanem, qui Constantii et Veuerii agellum F:brieu- 
lam nomine abstulerat, quique eos servituti addixerat, suo 
jubeat adesse judicio, ut juri consentaneam subeat sen- 
tentiam. Ibid. 
. Episr. XXIX (Athalarici ad honoratos ᾿ἰμαφονεμβλ οι et cu- 
riales Parmensis civitatis). — Jubet ut cloacarum urbis ora 
pandant, et ut hoc opus Genesius urgeat. . 700 

Erisr. XXX (Athajarici ad Genesiutn). — Precipit. ut 
cogat Parmenses municipes antiquos cuniculos ita diligen- 
ter emuudare, ut aqnam influentem nihil impediat. Ind. 

Erisr. XXXI (Athalarici ad Severum). — Provinciam 
Brutiorum descrihtt, et jabet ut tam provinciales quam 
curiales, fidejussoribus datis poenaque interposita, promit- 
tant se majori anoí parte in civitaubus quas incolere ma- 
luerint mansuros., | 761 


ἔνιδτ. XXXII (Atbalarici ad eumdem). — Fontem Are- 
thus» depiagit; et jubet ut eos qui equos Nimfadii abstu- 
lerunt, et perquitrat, et puniat. 1 
Episr. XXXIII (Athalarici ad eumdem). — Decernit ut 
pridie natalis sancti Cyprisni una cum 8 οἱ 
cor:ductoribus diversarum massarum ad Lucanis conven- 
tum Leucotheam nomine conveníst, ad reprimendam quo- 
rumdam rusticorum audaciam, qui negotiatores bonis spo- 
liabant. Tum describit locum. fontisque Marciliani virtutes 
et miracula. 165 
LIBER NONUS. 165 
ErisrOLA PRIMA ( Áthalarici δὰ Hüudericum m) — 
Conqueritur de nece Amalafrids ab Hilderico illata. 'Tnm 
mittit legatos, apud quos crimen excuset. Quod si renue 
rit, bellum ipsi minititur. Ibid. 
ZeisT. Il ( Edictum Athalarici). — Protegit curiales ab 
omni injuria, indicta vexatoribus, aut decem librarum auri 
mul!e, aut corporea pa»na. 166 
Eeisr. HII (Athalarici sd Bergantinum e^mitem patrimo- 
nii). — Jubet ut chartariun inittat ad massam Rusticia- 
natn, in cujus visceribus aurum latet, et illud curet elfodi. 
Tum aurificum industriam describit. 168 
Episr. IV (Athalarici ad Abundaptium pref. prat.). — 
Decernit ut Agenantiam, uxorem Campaniani, et liberos 
ex 2100 curial'um expungat, et in possessorum numero 
collocet. 169 
Episr. V (Athalarici ad episcopos et honoratos). — Con- 
stituit ut qui in annons cha'itste frumenta Madii 
illa modersio pretio vendant. 14 
lpisr. V; (Athalarici ad primiscrinium). — Permittit ut 
ad balneum Baianum sanitatis causa se conferat, nilitiie 
tomen emolumenta per id tempus perceptarus. T" 
Eris. VII (Athalarici ad eparatum przf. Urb.).— Melus 
laudihus patrem socerumque ejus extollit, Tum illi prse- 
fecturam urbanam cou'ert. 118 


1519 ORDO RERUM QUAE IN H0C TOMO CONTINENTUR. 1550 


Eeisr. VIII (Atlialariei ad Osuin), — Mittitut denuo ad 
Dalmatiarum atque Suaviz provincias regenJas. $ 
Ewsr. IX (Atuhislarici ad universos Gothos et Romanos). 
— Significat se misisse ad Dalmatias regendas comitem 
Osuin, et Severinum, quibus ut obediant imperat — Ibid. 
Episr. X (Athalarici ad universos possessores , Jefonso- 
res Syracusani? eivit.tis, vel universos provinciales). — 
Velaxat quie illis preter consuetudiuem imposita fuerunt 
tributa , con. essa. facultate iis qui ἃ censitoribus vexati 
fuerint apud principem couquerendi. 114 
Epis. Al (Atlialarici ad Gildiam comitem Syracusaux 
civitatis). — P'robibet quominus quidquid tributorum per 
Victorem et Witigisclum de quarta iudictiune est adje- 
ctum, a possessoribus exigaut. . T1$ 
Erisr. NH (Atnalarici ad Victorem et Witigisclum). — 
Jubet ul si qu.d super tributarium solidum p«r quartam in- 
dict:onem a provincialibus exegeriut, sine aliqua imininu- 
tione reddant. 716 
Eris. lI (Athalarici ad Wiliam comitem patrimonii). 
— Priciiit ut domesticis qui comitibus provinciarum obse- 
quuntur, supra ducentos solidos οἱ decem anuonas curet 
quinquaginta solidos aunuos adjungi, regis rationibus in- 
putandos. Ibid. 
Erisr. NIV. (Athalarici ad Gildiam comitem). — Decernit 
ut quidquid a provinciaiibus pro reparatione murorum fuit 
extortum, 3ut restituatur, aut reliciendis moenibus impea- 
datur. Tui reprehendit eum, quou substantias mortuorum 
sine aliqua discretione jus:itiae nomine fisci caduci vindica- 
ret. lusuper dicit provinciales conqueri se conventionibus 
onniuiodis gravatos. Denique statuit ui edicta a Theodo- 
Tko pro coiiponendis Siculorum. moribus promulgata ita 
custo.liantur, ut. sacrilegii reus lbiabeatur, quisquis ea vio- 
lare aliquatenus ientaverit. 111 
Eptsr. XV. ( Athalarici ad Joanuem papam ). — Decreta 
promulgat saluberrima in simoniacus juxta antiqua sena- 
tu»consulta. ] 7118 
Erisr. XVI. (Athalarici ad Salvantium praef. Urbis). — 
Jubet ut. edictum suum et senatusconsulta de abigenda 
simonia tabulis marmoreis incidautur, et ante a:riuimn b isi- 
lice sancti Petri collocentur. 

Eptsr. XVII. (Auialarici ad Salvantium pref. Urb.). — 
Decernit ut liberet quosdam, nobiles lonano:, qui pro sola 
seditionis exorize suspicione it carcere detinehantur ; et 
permittit eis ut se jus;is legibus vindicent. b.d. 

Epis. XY Hl (Edictum Athalarici).— 1.Contra pervasores 
bonorum alienorum. 2. Contra sfligentes titulos nomin? 
publico. 3. Contra obtinentes callide et perverse senten- 
tiatn principum. 4. Contra dividentes alieua- matrimonia, 
5. Coutra adulteros. 6. Contra eos qui duabus uxoribus 
copulabantur. 7. Contra concubinarios et concubinas, 
8. Contra eos qui terrore donationes extorquebant. 9. Con- 
tra malelicus. 10. Contra holcidas. f1. Contra eos qui iu 
una causa secundo a judicibus ordinariis provocabaut. 
12. Contra violatores edictorum tain ipsius quam heo- 
dorici. 782 

Ensr. XIX (Athalarici ad senatum Romanum). — Scri- 
bit se edictum duodecim capitum edidisse ; οἱ jubet ut in 
Jenaiu recitetur, et a praefecto Urbis per triginta dies locis 
3eleberrimis proponatur. 186 

E isr. XX ( Athálarici ad universos judices provinciarum). 
— Saucit ut edictum suum per triginta dies in couventibus 
publicis more solemni recitetur. bid. 

kpisr, XXI. (Athalarici ad senatum Romanum). — Pr:e- 
A ut professores grammotice, eloqueuti:e et juris con- 
siituta emolumenta sine alijua imwinutione pers 
piant. 

Episr. XXII ( Athalarici ad Paulinum consulem).— Pra- 
claris laudibus Paulinoum ejusque familiam exornat. Tum 
consulatus ei coufert insignia. 189 

Ketsr. ΧΧΠ (Atlalaricl ad senatum Ro:nanum). — Ma- 

DOpere extollit Venautium Paulini paweu, ijsumnque 
aulinum, quem creaverat consulem; οἱ petit uL ejus 
electioni faveant. 90 

Eptsr. XXIV (Atubialarici ad Senatorem pref. przt.). — 
Euumerat dignitates quas Cassiodorus summo cum bouore 
et he aeris sub Theodorico ipsoque Atbalarico gesserat. 
Tum illi exiudis laudibus cuuulato przfecturam przetoria- 
nam confert. 191 

ἔνιοι. XXV (Atlislarici ad senatum Romanum).—Scribit 
se Cassiodoro, quem magaopere commeud.t, prefecturam 
pratorianam concessisse. 793 

LIBER DECIMUS. 198 

EpisrOLA PRIMA (Amalasuntbe δὰ Justinianum imp.). — 
Scribit se post mortem A.balari.i in cousortium regoi 
Theodahadum adscivisse, et misisse legatos qui pacis pro- 

tonem petant. lbid. 
eis. II (Theodahadi regis ad Justiniauum).—Signiflcat 
$e ab Aualasontia in sociumregni assouiptuin, et petit at 
judicio suo fa: eat. 191 


ne Ὁ intra quinquennium ipsis succedat. Deuique 
- uto 


. ἔριον. lll. (Amalosunthse ad senatum Wonaiun).—De- 
nuntiat se in societatem regni Theodaliadum mult:s virtu- 
tibus, multa sapientia exornatum. vecasse , et petit ui bac 
de causa gratias Deo referant. 19 

Ep.sr. IV (heodahadi ad senatum Romanum).— Scribit 
se ab Amalasuntha, quae multis laudibus exto.litur, ad so- 
cetatein imperii provectum. 199 

Episr. Y (Theod ihadi ad Theodosium).—V etat quominus 
domestici sui ullatenus insolescant, praeelpitque ut mo- 
destia et legum custodia reliquis exemplo sint. 

Episr. Vl (Theodaliadi ad l'airicium. qusstorem).—Tlu- 
Fimum eum laudat, enge aJ quasturam evehit. — 80t 

Eris. Υἱ (Theodahadi ad senatum. Romanum).—De- 
nontiat se Patricio praeclaris virtutibus prefulgenti quz- 
storis dignitatem contulisse. 

Episr. VllL (Amalasunthe ad Justinianum).—Rogat ut 
mariuora vel aiia necessaria, quae Calogenitus comparave- 
rat, jubeat ad reginam transmitti. 3 

knsr. ΙΧ (Theodabadi ad Justinianum).—Petit ut sinat 
in Italiam transferri quae Calogenitus emerat. 801 

Epist. X (Amalasuutha ad Theodoram Augustam).— 
Wogat ut de sospliiate sua per legatos quos ad Justinianum 
miserat admoneat. Ibid. 

Erisr. ΧΙ (Theodahadi ad Maximum).—Maximum ex 
Aniciorum familia, quze multisornatur encomiis, oriundum, 
et uxori regi stirpis matrimonio junctum ad ,rimicer!a- 
tum, sive domesticatum, promovet. Ibi4. 

Evisr. ΧΙ ((Theodahadi ad senatum Romanum).—-Scribit 
se Maximo olim consuli primiceriatus seu domesticatus di- 
gnitatem et uxorem regis stirpis concessisse, et petit ut 
lias nuptias l:etitia profusa celebrent. 805 

Eeisr. XIU (Theodahadi ad seuatum Romanum).—Sena- 
tores reprehendit quod plebis levitati et vanis suspicioni- 
bus iu i,.sis regni ejus pritnordiis non occurrerint. 800 

Episr. XIV (Theodaliadi ad populum Rouanum).—Po- 
pulum ad fidem regi servandam et ad abjiciendam vanam 
suspicionem hortatur. 801 

Episr. XV (Theodahadi ad Justinianum).—Ei commeu- 
dat quemdam pro Ecclesis Ravennatis negotio Constanti- 
gi asus missum. 803 

pisT. XVI (Theodahadi ad senatum Romanum). — 
Scribit se misisse aliquos ad sacramenta senatui pisestan- 


: I 
Eeisr. XVII (Theodabadi ad populum Romanum!,—Scri- 
bit se aliquos ltomam nisisse, qui regis fidem ouigent 


Episz. XVIII (Theodahadi ad senatum Romapum).—Seri- 
bit se exercitum ad Romanorum defensionem misisse , et 
ei Vaccencm iuajorem domus regis» prefecisse. [bi4. 

Epsr. XIX (Thcodaladi ad Justinianum). — Laudat im- 
peratorem, petit pacis conservationem; et remittit. Con- 
Stautipopolun Petrum legatum, adjuncto ei suo legato 

Eris. XX (Gudelins ad Theodoram AS UNI) - Gra- 
tias agit de legato et ejistolis ejus; scribitque se cura- 
visse ut papa senatusque illi per litteras respoudeant. Tum 
dicit se ad illam misisse legatum multis virtutibus et do- 
ctrina praeditum. 811 

Ee:sr. XXI. (Gudelinzs ad eamdem). — Indicat se et 
Theodaladum gratiam ejus enixius quaerere, et rogat ut 
in glori? ejus societatem veniant. 812 

Épir. II (Tbeo?abadi a Justinianum).—P'acem ab eo 
petit per legatum sacerdotio claruin et doctrine laude 
conspicuum. lid. 

E»sisr. XXIII (Gudeline ad Theodoram). — Scribit se 
excepisse gratanti animo Petrum ejus Jegstum, et per vi- 
rut), quem ad euim mittit, pacis firmitatem inter utrumque 
imperium t. 813 

PisT. XXIV. (Gudeline ad Justinianum). — Indicat so 
ei scripsisse per Tleodabadi legatum, ut. rediens affe. at 
litteras imperatoris incolumitatis et gratie erga ipsam Gu- 
delinam et maritum testes. 814 

Epssr. XXV A pnaeg in ad Justinianum). — Signilicat 
se accepisse litteras imperatoris ab Heracleano, quibus 
statim respondet, nuntiaus se pro ejus voto ad papam PH 

8.6. id. 
ἔριον. XXVI ( Theodahadi ad Justinianum ). — Dicit se 
jussisse Senatorem prafectum praetorio ad prssdium qua- 
rumdam monialium accedere , ut, si quid ei injuriz squa- 
rum intalerit illuvies, iribéta abroget. Tum respondet iis 
quie de Veranilda scripserat. 815 

Episr. XXVI (Fheodabadi ad Senatorem praef. preet.)..— 
Jubet ut Ligurum Ven: torumque ínopiz succurrat. ibid. 

Esisr. XXVIII (Theodahadi ad eumdem). — Confitmat 
quiJquid Cassiodorus circa srcarios prorogstores tfitici, 
vini et casei, macellarios, etc.,in urbibus Roma, Ravenna, 
Ticino et Pl.centia constituerat. Tum vetat sub gravi poeua 

Jubet 
δ 


sterilitatis dauna pretia rerum temperet. ló 


1551 ORDO RERUM QUE IN ΠΟ TOMO CONTINENTUR. 1352 


Episr. XXIX (TheoJabadi ad Vuinusiadum comitem). — 
Concedit illi facultatem aq:i2« Bormias petendi ad sanandam 
podagram Wr graphice describitur. 811 

Eeisr. XXX (Tbeodahadi ad Honorium przf. Urbis). — 
Jubet ut labantes elephanies s&neo; pristiuo statui et Girmi- 
tau restituat. '"l'um elephantes et eorum proprietates mi- 
rifice depiugit. 818 

Episr. XXXI (Vitigis regis ad universos Gothos).—Scri- 
bit se ab exercitu, more majorum, regem fuisse sem 


Eeisr. XXXII (Vitigis ad Justinianum). — Exponit cala- 
mitates quas Italia propter bella sustinebst. Tum per le- 
gat s pacem »b imperatore petit. 820 

Episr. XXXIII (Vitigis ad magistrum officiorum).—RBogat 
ut imperatorem índucat ad pacem ltali:e concedendam. 


82 
Eptsr. XXXIV (Vitigis ad episcopos suos). — Petit ot et 
legatos, quos ad imperatorem misit , adjuvent, et pro ipso 
preces Deo fundant. 823 
Epigr. XXXV (Vitigis ad pra'ectum  Thessalosicensem.. 
— Petit ut leg. ti ad imperatoreui m ysi nullam mo:am pa- 


tiantur. Ibid. 
LIBER UNDECIMUS. 821 
Pr»fatio. Ibid. 


EpisrOLA PRIMA (Sena'mis ad sena'um Romanum ). — 
l'luribus laedat Amalasuntham, et par« ntes, et filium ejus 
Athalaricum. Tum rogat se iatores ut principibus gratías 
pro collata ipsi przefeciura pra toriana referant. 824 

Eeisr. II (Senatoris ad Joannem papam). — Petit ut ora- 
Uonibus ejus, admonitiouibus corre,tionibus etiam adju- 
vetur. 827 

Epist. [I (Senator's sd diversos episcopos).— Commen- 
dat se illorum precibus; et petit ut. jeiunioin pro salute 
principum et pro pace obtinenda indicant. Tum eos ho: t»- 


Lur ut vitia cuncta a po»u!o procul am ndent. 829 
. Episr. IV (S. na' oris ad Am"ro-ium). — Admonet ot effi- 
cium sibi commissi fideliter exsequater. 850 


Epersr. V (Ejusdem ad eumdem). — Hort tur ot popu o 
Romano penuria laboranti quamprimum n ? 
id. 

Eptsv. VI (Senato is ad Joannem cancellarium).— Joan- 
Des a Cassiodoro crestur carcellarius, οἱ quid in hac digni- 
tat : agendum admonetur. 831 
Epsr. Vi[ (Senatoris ad univers»s judices provincia- 
rum). — Pr:ec pit admone:ntur tributarii ut trina illatione 
et temporibus coustitutis vectigalia solita port 


Episr. VII ( Senatoris edictum ). — Molta οἱ przclara 


praebet monils, et promiuit se judicem iutegerriinum kn 
& 


rum. 

Eeisr. IX (Senatoris ad judices provinciarum). — Horta- 
tur ut diligant justitiam, eauique ἃ subJitis suis observari 
curent, 855 

ἔριβτ. X ( Senatoris ad Beatum cancellarium ). — Signi- 
ficat regem concessisse Davo faculistem petendi Lactarium 
montem ad sanitatem recuperandam, et jubet ut ei neces- 
saria quique suppeditet. 85 

Erisr. XI (Edictum de pretiis custodiendis Ravenne). 
— Doc!arat se speciebus pretia fixísse, statuta edicti vio- 
Jatoribus pecuniaria corporeave pana. 838 

Eeisr. XII (Edictum pretiorum per Flaminiam). — Sts- 
tuit ut ab hospitibus exigautur tantum pretia per militem 
suum, cives et epis:opum loci definita. Qui secus feceril, 
in δ ἢ sex solidorum mulctam et fustuarium supplicium 
decerhit. Ibid. 

E»;sv. XIII (Senatus Romani ad Justinianum). — Rogat 
ut regi pacem concedat, Quod ut facil us assequatur, Rome 


gaucto uuique. apostolorum Petri et Pauli preces suis ad-- 


jungit. | 

kreisr. XIV (Senatoris ad Gaudiosum cancellarium Ligu- 
riensemn).— Describit Comum civitatem, et indicat regem 
ejus incolas munere perpetuo a(fec:sse. 8 10 

Episr. XV (Senatoris Liguribus). — Notum facit regem 
centum libras auri ad necessitates eorum sublevaadas con- 
cessisse, et ut regi gratias referant hortatur. 8t 

Episr. XVI. (Senatoris ad Ligures). — Promittit se per- 
neusurüm querelas de libra et.mensuris delatas, et si quem 
in fraude versatum compere:it, ad reparandam illatam in- 
juriam eoacturum Tum petit ut ad sp. aratum exercitus 
hecessaria quseque confestim et libenter poor 


XVII. — Promotiones offi-ii pratoriani, Ibid. 
XVII[. — De cornicu!ario qui egreditur. 815 
XIX. — De corniculario qui accedit. Ibid. 
XX. — De primiscrinio qui egreditur. ]bi4. 
XXI. — De primiscrinio qui accedit. Ibid. 
X XII. — De scriniario actorum. lbid. 
XXIII. — De cura epistolarum. δ. 
ΧΧΙΥ, — De scriniario curze militaris. Ibid 


XXV. — De primicerio exceptorum. 814 
XXVI. — DeSezxto scholario. Ibi. 
XXVII. — De przrogativario. Ibid. 
XXVIII. — De cominentariensi. Ibid. 
XXIX. — De regendario. 81$ 


XXX. — De primicerio deputatorum, et de 1 rimicerio 
Augustalium. ΝΕ Ibid. 
XXI — De primicerio singularioram qui erreurs 


XXXII. — De primicerio singulariorum qui dixe 


XXXIII. :— De concedendis delegatoriis. Ibid. 
XXXIV. — Antiano suggerente dictum. 816 
XXXV.— Delegatoria,  - Ibid. 


Eetsr. XXXVI (Seuatoris ad Anatholium). — Decernit ut 
sep'ingenti solidi dentur ei qui laudabiliter coruicaleril 
we perfunctus officio, et suam ipse integritatem ton 

t 


at. 
Epis. XXXVII (Senatoris ad Lucin?m cancellarium Cam- 
panis). — Statuit ut. primiscrinio, officio jam perfuncto, 
solidos ex canone provtuciee Campanis solemniter err 


Ertsr. XXXVIII (Senatoris ad Josanem canonicarium).— 
Describit modum conflci^ndae cliartze, necnon. ejus utilita- 
tem. Tum przcipit ut cuidam prz criptam pecunia sum- 
mam e Thiuscia provincia dep rtatam largiatur. Ibid. 

Episr. XXXIX (Vitaliano cancell»rio Lucani). — Jubet 
ut assem publicum, quem Lucani et Brutii loco suum οἱ 
boum singulis annis Urbi pendebant, solvendum curet, 
Tum receuset boua quibus patziaum suam m 


Ertsr. XL. — Indulgentia. 851 
LIBER DUODECIMUS. 853 
Er:STOL* PhtsA (S^natoris ad diversos cancellarios). — 
Electis 8 przfecto przetorio cancellariig, et in diversas pro- 
viuncias missis, salutaria monita ad munus bene gerendum, 
et przecipue ad avaritiam figiendam, traduntur. Ibid. 
Ensr. !I (Senatoris ad universos judices provinciarum). 
— [nvitat judices a4 suiipsius imitationem. Tum prxcipit 
et possessorem admoneant ut tributa indictionis 15 devota 
mente temporibunsque statutis persolvaotur, et fid-lem 
expensarum notiti»m a1 scrinia | PPtoriana dirivant. 851 
;risT. Il[. (Senatoris ad universos ssjones qui sunt can- 
cellariis deputa'i). — Quomodo sajones cancellariis depu- 
tatos officio suo fungi oporteat, ad n: net. 856 
Erisr. ]IV (Senatoris ad canonicarium Venetiarum). — 
Jubet ut pisces exqui-itos et vinum acinaticiuu, quod piu- 
ribus laudatur, mens? regis provid«a'. Ibid. 
Er:sr. V (Senatoris ad Valerianum). — Signifleat regem 
pretia rerum. ín Lucania Brutiorumque agris ob illatam 
ab exercitu injuriam ininuisse. Tum jubet ut popu!i a ju- 
dicibus, a ducibus niilites in officio contineantur. Denique 
vetat quominus ulla domus, ne sua quidem, aut regia, 38 
aleudíis copiis exima'ur. 853 
E^isr. Vl ( Senatoris ad universos prxfecturse titulos 
administrantes ). — Minatur pvnas judicibus iniqui«, et 
bortatut bonos ut. p'ibl:cis utilitatibus indefessi c 


Episr. ViI (Senatoris ad canouicarium Venetisrum). — 
Iudicat regem fiscum indictionis 19 aliquibus incursione 
Sue*voruni vastatis relaxasse. 860 

Episr. ΥὙΠ{ (Senatoris ad consularem provincie Ligu- 
riv). — Eximit c:535 quorumdam a tisco publico exactori- 
hus tributorum persolvendo, dummodo su's ipsi inanibus 
illum regias in arcss tempore prascripto deferant. — Ibi. 

Episr. IX (Senatoris ad Paschasi'um pr:efectum. anno- 
ns). — Significat Afrum aliquem ambiisse faculiates reli - 
cts8 a quolam nullis filiis aut b:redibus superstitibus 
mortuo, quem jubet more solemni in illas ida: rn 


Eptsz. X (Senatoris ad diverses cancellarios provincia- 
ram). — Pracipit ut summam futurae indictionis sine mora 
ulla exigant. $i secus fecerit, minatur se «os rigi 'ius 
tractaturum., 862 

Eeisr. ΧΙ ( Senatoris δὰ Petrm. erogatorem obsoun:o- 
rum). — Jubet ut obsonia populo Romauo a rege conc: ssa 
sbsque fraudo dis'rihua!. Ibid. 

Episr. XII (Senatoris ad Anastasium can: ellarium I.u- 
canie). — Laudat imprimis vinum Paliniiznum, necnon 
Silanum caseum ; et jubet ut utrumque ad aulam regiam 
mittendum sollicitius perquirat. 865 

Eeisr. XIII (Edictum), — [a eos qui munera regis col- 
lata Ecclesiis subripuerant. 864 

Eptsr. XIV (Sen.toris ad. Anastasium cancellarium Lu- 
canix). — Describit Rhegiensem regionem , et. proliibet 
quominus laridum et triticum ab ea deiuceps coemp:ionis 
nomine postulentur. 

Episr. XV (Senatoris ad Maximum cancellarium Luca- 
ni»). — Describit utbem Scyllacium patriani auam. et vi- 


εδιι,..... — 


41559 


varia qu: ad pedem Moscii montis elfoderat. Tum qua- 
dam de paraveredis, anaonis et pulveraticis judicum τας 


cit. 

Episr. XVI. ( Ad Canonicarium ). — Jubet subditos: sibi 
adinoneat ut tributa eonsue!a libenter ezsolvaot : pullus 
statuta pondera exceda! ; mittat ipse quarto quoque men- 
se ad pretoriana scrinia fidelem expensarum ia 


Eersr. XVli (Senatoris ad Joannem siliquatarium ). — 
Precipit pos*essores moneat ut juxia montem Caprarium 
et loca circa muros jacenta fovearum ingentia ora Long 

id. 


. dant. 
| Kpisr. XVNI. (Senatoris ad Constantinianum). — Jubet 
ut iter Flaminia reliciat; paraveredorum prsscriptum 
procuret numerum ; congreget sine possessorum dispen- 
dio aunonas; cibos qui mensis regiis parantur sedulo gun 
quirat. 
Epis. XIX (Senatoris ad Maximum vicarjum Urbis). — 
Commonet ut omnia ad regem solemniter excipiendum 
necessaria paret. 810 
Eeisv. XX (Senatoris ad Thomatem et Petrom arcarios). 
— Jubet ut reddaut actoribus sancti Petri cum obligatione 
chirographi vasa sacra qua Agspitus papa ad Orientem 
legatus,missus pro pecunia accepta arcgriis regiis ἬΝ 
gneraver&. 1 Ibid. 
E»isr. XXI (Senatoris ad Deusdedit scribam Ravennatem). 
— Officium scribarum et utilitatem describit. 811 
Erisr. XXII (Senstoris ad provinciales Istrie). — Jubet 
ut tributum in vino, oleo et tritico, quibus hoc anno pro- 
vincia abundabat, solvant ; et mittit Laurentium cum pecu- 
nia ad majorem ejusmodi rerum numerum comparandum 
Rayennanque de.ehendum. Tum íllam provinciam accu- 
rate depiogit. 872 
Erisr. xii (Senatoris ad Laurentium). — Praecipit ut 
lstriam provinciam vinum, oleum triticumque Empuas 
petat. 
Episr. XXIV (Senatoris δὰ tribunes maritimorum). — 
Jubet ut naves parent ad vinum et oleum ex Istria pro- 


vincia Ravennam deveheuda. Tum de navigatione et nau- 


trum labore, precipue in salinis exercendis, inti 
Eprsr. XXV (Senatoris δὰ Ambrosium). — Ex quibus- 


dam sigois futuram inopiam colligit; cui ut occurratur, 
jubet veterum frugum latens copia eongregetur. 815 
Ἐριϑτ. XXVI (Senatoris ad Paulum). — Succurrit liben- 
ter et gratis Venetis inopia ob anni sterilitatem laboranti- 
bus, tríbuta remittendo et annonas concedendo. 816 
Erise. XXVII (Senatoris ad Datium episcopum).— Mittit 
ingentem panici numerum populo penuriam patieuti distri- 
uenudum. 811 
Episv. XXVIII ( Edictum). — Indicat Liguribus victo- 
riam e ned Agree reportatam, οἱ fugam  Alemanno- 
rum. Deinde dicit regem ob inopiam eis relaxasse dimi- 
diam tributi partem, et horrea sua ad eos sublevandos 
aperuisse. 818 
HISTORIA ECCLESIASTICA TRIPARTITA. 879 
Przfatio. Ibid. 
LIBER PRIMUS. 881 
Capvr PRIMUM. — Oratio allocutoria Sozomeni ad Theo- 
dosium ituperatorem. Ibid. 
(ap. 11.—Cur gentiles facilius quam Hebrzi fidum Chri- 
δι) Bes Jens 
Car. Ilf. — Qus fuerit intentio Sozomeni historlam 
conscribendi, et ex quibus priorum gesta collegerit. 


Ca». IV. — A quo tempore historie fecit initium, et 
quomodo Constantino sigoum crucis ostenditur, et qui 
imperatores et Ciesares [ou idem fuere tempus. 

Car. V. — Quomodo Constantinus Christianum dogma 
cogaoverit; et de miraculis crucis, οἱ morte ai 


Ca». VI. — De deroga'ione paganorum. 889 
Ca». VII. — De Constantio patre Constantini. 80 
Car. VIII. — Ουοπιοάο Licinius fugatus, οἱ Christiau 
fuerit persecutus, et novissime victus. 891 
Ci». IX. — De legibus quas Cousantipus pro Chriatianis 
posuit, et de mutatioue rituum paganorum Christianorum- 
e provectp, et de victoriis ejus, et veneratione religio: 


uis. : 
Ca». X. — De djversis confessoribus eorumque conver- 
satione. 8 


Car. XI. — De diversis monachis et eorum εἰδονανοε 
Ca». XII. — Quomodo contra Ecclesiam Arius sit exor- 


tus. 901 
Cap. XIlf. — Epistola Alexandri poutiüicis Alexandrini 
&d uBiversas Ecclesias adversus ἀπε 905 

Ca». XIV. — Ejusdem ad. Alexandrum episcopum Con- 
stantinopoleos. 9X0 


PATROL. LXIN. 


ORDO RERUM QU.£ IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


5j 

Cap. XV. — Epistola Arii ad Eusebium. , 0098 

τ A XVI. — Epistola Euscbii ad Paulinum epe 
r . * 
ἜΝ XVII.— De 1 otentia Eusebü Nicumediensis. 910 


Car. XVIII. — De Meletíanjs, et qnomodo sint ab Eccle- 
sia segregati, et quia nolente Alexandro Árium susc;pere 
per diversa loca Áriani concilia celebrabant. Ibid. 

Car. XIX. — Epistola Constantini principis ad Alexan- 
drum pontíticem Alexandrinum, et ad Arium, per quam 
hortatus est ut reverterentur ad p»cem. — 918 

Car. XX. — Quia tam pro Arían3 quistione quam pro 
Pasch: definienda festivita.e in Niczea fecit Constantinus 
celebrare concilium. 920 

LIBER SECUNDUS. .. 919 

Capur Pa!uUM. — De praesulibus Ecclesiarum qui inter- 
fuerunt Nícseno concilio. Ibid. 

Ca». II. — De libellis obiatis imperatori, et ab eo jussis 
incer.di, et de disputatione dogmatis Aríani. 

Ca». III. — De laico simplici. confessore vicum dialecti- 
cum superante, et de sene simplici, philosopho Christia- 
num dogma pandente. 925 

Ca». IV. — Quomodo in contlictu Alexander Coustantitio- 
poleos episcopus fecit philosophum obmutescere Pere 
rum. 

Car. V. —De prima sessione episcoporum in Niceno 
palatio, et de abdicatione Arii. [bid. 

CaP. VI. — Relatio Eustathii Anüochiz episcopi de Ni- 
czno concilio. 925 

Car. VII. — Relatio Athanasii ad Afros. . 926 

Car. VIII. — De Sabino Macedonianorum eputopo: 

Ca». IX. — De fide Niczni concilii. lbid. 

Ca». X. — Quomodo Eusebius et Theogobius, dato poe- 
nitentiz libello, recepti sunt. 1 929 

P. XI. — Epistola Eusebii Pamphili de fide Niceui 
concilii ad Palsestigos. . . Ibid. 

Car. XII. — Epistola Niczpi concilii ad Alexandriam et 
/Egyprum destipaja. . . 931 

Car. XIII. — Quod Novatianorum episcopum Acesium 
evocarit Constantinus ad concilium. — 953 

Car. XIV. — Quod canones ecclesiastici in Nicza con- 
scripti sint, et de Vicennalibus Constantii. . . Ilid. 

Cap. XV. — Epistola Constanüni de Ario et scriptis pe 


Cae. XVI. — Ejusdem epistola ad Eusebium Palxstins 
de con'ealione sacrorum librorum, et de repurgatiune do- 
minici sepulcri. Ibid. 

Car. XVII. — Libellus poenitentiz ab Eusebio et Theo- 
gonio datus. 2, ,985 

C4». XVIHII.— De dedicatione et ornamentis civitatis, et 
de cultu Jerosolymorum, et ligno crucis, atque clavis qui- 
bus transfixus est inus. τ 

Car. XIX. — De loco ubi Vesta olim colebatur, et nunc 
archangeli basilica stat, et de miraculis quse illic pro : 


sti nomine ceJebrantur. : 
Car. XX. — De templorum destructione. Ibid. 
Cap. XXI. — De conversione barbarorum. 9359 
Ca». XXII. — Quod Eusebius Nicomedieusis Constapti- 
nopoleos invaserit episcopatum, et de litteris Constautiui 
adversus eum. Ibid. 
Car. XXIfl. — Quod rursus Eusebius apud Constantinum 
im dr venia pro Arianis s hy 941 
. XXIV. — Qua fraude Eustathius Antiochenus sit 
episcopatu depositus et in exsilium deportatus, et p rz 


. eum fuerint ordinati. 


Car. XXV. — De divisione Antiocheni populi abcr 


Eustathbium. ! 
LIBER TERTIUS Ibid. 
rAnucu. — De conversione gentis Indorum 3ique 
Persarum. Ibid 
Car. 1I. — Quomodo Judzi Christianos accusaverint apud 
P'ersos, qui, et quanti, et quibus modis passi sint Ee 


ersas. 
Car. IIl. — Epistola Constantini ad Persarum regem io 
Christianis. ] i8 
Ca». IV. — De Alexandri pontificis Alexapdrini tine, et 
initio przzsulis Athanasii. 919 
Car. V. — Qus contra. Athanasium gesta sint, et quo- 
modo confugerit ad principem. 950 
Car. VI. — Quornodo sit Arius ab exsilio revocatus, et 
qualem libellum dederit Constantino, et de fraudibus Aria- 
norum. Ibid. 
Cap. VII. — Epistola Constantini evocaptis episcopos, ut 
Atbanasii causas ipse cognosceret. 952 
Ca». V11I.—QuoJ venientes epis: opi Ario faventes Atha- 
Dasio detraxerin!, ità uL lo exsilium mitteretur. 953 
Cap. IX. — Quowodo Marcellus Ancyrauus depositug 
sit, et de Asterio sopbista. Ibid. 
Car. XY. — Quomodo Arius, dum studet ab Alexaudro 


A3 





^ 


1555 
voustantinopoleos in communionem suscipi, erstinctus 
si 951 


it. i 
Car. XI. — Quod prius Ariani cum orthodoxis convenie- 
baut atque communicabant, et de lege Constanuui qua 
j'ssil uzreiicorum oratoria ecclesiis applicari. 955 
Car. Xll. — Quomodo et ubi imperator Constantinus 
imperatores tres filios reliquerit, et percepto baptismate 
sit defuncius. 956 
LIBER QUARTUS. 957 
CaPcT PRüUrCM. — Quomodo per quemdam presbsteruin 
dogma Arii pullulaverit. Ivid. 
Cap. [{. — Quomodo Athanasius favore Constantini mi- 
moris Alexandriam remeaverit, et ejosdem Constantini 
episto'a, Ibid. 
Car. III. — De insidiis Arianorum adversus Athaua- 


Ibid. 
ea 


um. 
Car. 1V. — De morte Constantini minoris. 
Car. V. — Quomodo Athanasius, Arianis be:'la sibi d 
Duo suscitantibus , ad partes discesseriL Italie. Ibi 
Car. Vi. — Quid de Athanasio Julius decrevit SP 


pus. 
Cap. VII. — Quod Constans imperator partes foverit 
Athanasii. Ibid. 
Cap. VIII. — De morte Alexandri Constantinopolitani 
pobtiticis, et de ordinatione apud orthodoxos Pauli, apud 
Arianos Macedonii. Ibid. 
Cap. ΙΧ. — Quod remo'o Paulo Eusebius Nicomediensis 
Constantinopoleos invaserit episcopatum, et de Antiocheno 
concilio, et ordinatione Eusebii m Alexandriam, et post 
eum Gregorii, et de transformatione Niceni concilii. 


960 
Cap. X. — Epistola Antiocheni concilii de flde, et de 
bello Francico, et de Antiochia terrsemotu. 961 

Cap». ΧΙ. — Quomodo Gregorius Alexandriam venerit, 
el fugerit Athanasius, et que mala per Gregorium gesia 
sint. 96 

CAP XII. — Quod mortuo Eusebio Paulus in Ecclesiam 
rursus introductus sit, et ab Arianis Macedonius n 
tus. id. 

Car. XIII. — Quomodo Hermogenes magister militum 
volens Paulum ab ecclesia pellere, a populo sit peremptus, 
et qu:e vindicta processerit. Ibid. 

Ca». XIV. — Quomodo Gregorius ab Alexandria sit re- 
motus, et Georgius Aríanus ibi fuerit evocatus. 

Cap. XV. — Athanasio, Paulo et aliis orthodoxis episco- 
pis Rom: constitu is, quid Orientalibus Julius Romanus 
scripserit. Ibid. 

Ca». XVI. — Quid Orientales Julo rescripserint. 96 

Cap. XVIL. — Quid Athanasio Alexandriam remeante 
provenerit. . Ibid. 

C4». XVIII. — Quomodo Paulus denuo Constantinopoli 
sit expulsus, et qux: neces introducto in Ecclesiam Mace- 
donio sint factae. Itid. 

C4». XIX.—Denuo de calumniis contra Athanasium. 065 

Car. XX. — De legatis orientalium episcoporum ad 
Constantem directis pro his 4089 gesta erant. 966 

Cap. XXI. — Quod Constans frairem pro flde moverit, 
et quod Constantius Sardicsee concilium convocari prazce- 
perit, 

Car. XXII. — Athanasii relatio de nece Pauli Pond 


tiaopolitaui dna co : 
Car. XXIII. e conventu episcoporum in concilio 
Sardicensi. "- bid, 
Cap. XXIV. — Litterze. Sardiceusis concilii ad universos 
episcopos. C 968 
Car. XXV. — De legatis Sardicensium ad Constantium 
destinatis, et de nefanda macbinatione contra eos ἃ Ste- 
phano Antiocheno przesule concinnata. 974 
Ca». XXVI. — Epistola Constantii ad Athanasium, n 21 


eum veniret. 
Car. XXVII. — Alia epistola ejusdem pro eadem d 


Cap. XXVIII. — Tertia Constantii epistola pro eem, 
» l. 
Cap. XXIX, — Epistola Julii ad Alexandrinos pro Atha- 
nasio. lbid. 
Car. XXX. — Quid Constantius petierit Athanasium, et 
quid Athanasius Constantium, et quomo !o, orthodoxís 
pM erous recipientibus suas Eccles as, bseretlci siut εἶ 
ulsi. 
I Cap. XXXT. — Epistola Constantii per quam omnia gesta 
contra Athanasium habita suut cassata. 98 
Ca». XXXII. — Epistola Constantii ad Alexandrinos, ut 
reciperent Athanasium. Ibid. 
Cap. XXXIII. — Epistola Constantü pro Allanasio, ut 
&»oler. tur quidquid contra eum gestum est. 98] 
Cap. XXXIV. — Quomodo Atbanasius Alexandriam sit 
reversus. . [tid. 
Car. XXXY. — Quibus occasionibus tunc respublica tur- 


ORDO RERUM QU.£E IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1556 
babatur, et de divisione Antiocheni populi propter fidetn. 
4 


Ca». ΧΧΧΨΥΙ͂, — Epistola Hierosolymitami concilii ad 
/Egyptiacos episcopos. bid. 
AP. XXXVII.— De Magnentio, tyranno, etde Britannione 
atque N eporisno. 985 
Car. XXXVII. — De insidiis contra Athanasium gestis, 
et de levitate Constautii. 9866 
Car. XXXIX. — De Macedonio ejusque ianiori : 


LIBER QUINTUS. 985 
CaPuT PRIMUM. — Quod defuncto Constante rursus Ariani 
Constantium adversus Athanasium exci'averint, Ibid. 
Ca». H. — Quid Athanasius in.satisfactione sue fugse 
retulerit. " 
Car. IIT. — Quid Athanasius rursus de gestis Georgii in 
libro de fuga sua retulerit. 936 
Lar. IV. — Quemadmodum Britanuio sit privatus im 


rio. 
CA». V. — De Gallo Csiesare, et de signo crucis quod tnao 
in ccelo apparuit. Ibid. 

Cap. VI. — De Photin» byresiarcha ejusque damnatione. 


Ca». VII. — Fides exposita in Sirmio cum capat mae 


ectis. : 
Cir. VIII. — Alia fides exposita Sirmii Latiae, quam 
nO0s ex Graco transtulimus; et de disputatione Eos 


Ca». IX. — De Osio Hispano. 998 
Car. X. — De Maguentio tyraeno et de tyrannide Syl- 
vani. Ibid. 
Ca». XI. — De resultatione Judseorum, et de tyrannide 
Galli Czesaris atque peremptione. ὅ 
AP. XII. — De Juliano Caesare, et quod Julio succes- 
serit Liberius. Itid, 
Car. XIII. — De Aetio hzretico. lbid. 
^r. XIV. — De inimicis Atbauasii. 994 
Cap. XV. — De synodo spud Mediolanum facta. 995 
Ca». XVI. — De exsilio orthodoxorum  ep'scoporum, 
quod Aihanssius in fuga su: satisfactione conscri bx 
Car. XVII. — Dialogus inter Liberium et Constantium 
gestus, οἱ quomodo Liberius fuerit exsilio destinatus. 


CA». XVIII. — Quomodo Liberius per aditionem Roma - 
Darum matronarum ab exsilio sit reductus. 908 
Car. XIX. — Quoinodo Eudoxius Antiochenum p! 
verit episcopatum. g 
Car. XX. — De Ariminensi concilio et SoMenHonina οι 


factis. 
Cap. XXI.—Epistola concilii Arimiaensis orthodoxorum 
episcoporum ad imperatorem Constantium. 1001 
Cap. XXII. — Epistola Constantii ad Ariminense ies 


ium. 
Car. XXIII. — Epistola Arimiaensis concilii ad impera- 
torem Constautium destinata. Ibid. 

Car. XXIV.—Quod discedentibus episcopis fuerit er 


stantius indignatus. . 
Car. XXV. — De synodo in Niema Thraeix Mei" 


Car. XXVI. — Quomodo Athanasius fu:orem Constantii 


denuo declinasertit. . 
Cap. XXVII. — Quomodo paganis insullanübus iir 


tristitiam prophetavit. 
Car. XXVIII, — Que mala per Georgium in Mex 


gesta sint. id. 
Cir. XXIX. — Litters Damasi οἱ eseterorum ad lilyri- 


cum contra coneilium in Niíczea Thracize faetum. 1006 
Car. XXX. — Ex litteris Athanasii de Ariminensi Tem 
cilio. 1007 
Cap. XXXI. — Οὐ mala Macedonius in. Constantinopo- 
litana urbe commiserit, et quod posthzc offenderit e. 


ratorem. 
Car, XXXII.—Do Leontio Antiocheno episcopo, et Áetio, 
qui magister Eunomii fuit. 1009 
Cap. XXXIII. — De Eudoxio, qui Antiochenum invasit 
episco) atom, et terrsemotu in Níess» Ditbynise facto. 1010 
Car, XXXIV. — De concilio Seleucis celebrato. — 1011 
Cap. XXXV. — De legatis concilii Seleuci, et de exa- 
minatione Aetii, et gestis Arimineusium. 1013 
Cap. XXXVI. — Quomodo affirmaveriat fldem Ariminen- 
sis co1c:lii, et Aetium deposuerint simul et alios. — 1016 
Car. XXXVII. — Pro qua causa sit Cyrillus Hierosolv- 
morum depositus. 1017 
Cap. XXXVII. — Enumeratio diversarum expositionum 
hzxreiicarurmo, post ezplsnationem [εἰ Niczni err 


Car. XXXIX, — Quod Eudozius Aríanus post Antioche- 


--——tUY — OO CROSS GQoRCP AUR xz 9-uzNE*UEVEIZeG E4372 :mu.eXE8UIERBRBRSSSIGE'OREYUVLDSOGEUSOLPEZEMM oq JURE ΘΠ ἃς RUPEE GIO SE μὲ αὶ Ea. ἘΠ £ 


"δὲ 


4557 ORDO REILUM QU.E IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


num Constantinopoleos invaserit episcopatuin, et de prava 
Aetii doctrina. 1018 
Ca». XL. — De crudelit3te Georgii apud Alexandriam, 
et am post Cyrillum Hierosolymorum tenuerunt ovum 
patum. 
Ca». XLI. — De Macedonio et Macedonianis. 1020 
Cap. XLII.—De his qus rursum ab Arianis contra ipsos 
Aríanos gesta sunt ; οἱ quomodo Eustathius nequitiam pa- 
tefecerit Eudoxii ; ete istola Const.ntinopolitani concilii 
ad Georgium Alexan rinum , condemoantis Áetium cum 
scriptis ejus. Ibid. 
CA». XLIII. — De Eunomio, et quomodo in Cyzico fue- 
t't ordinatus, οἱ iude rursus expulsus, haereseos »uctor 
exstiterit. 1022 
Car. XLIV. — De Apolinare patre simul et filio, et eo- 
rum hzresi. 1025 
Car. XLV. — Quomo o Jacobl episcopi orationibus Per- 
sarum rex non jotuerit prevalere Roraanis. 1034 
Cap. XLVI. — De concilio denuo apud Antiochiam con- 
greg:to. 1025 
Cap. XLVII. — De translatione sancti Meletii ad Antio- 
che. uw! episcopatum, et de ejus expositione de uuitate 
T: initatis. 1026 
Cap. XL* HI. — Quod, expulso M:letio, Euzoius Aria- 
nus Antochiz sit ordinatus episcopus. 
Cap. XLIX. — De constantia Eusebii prepter Meletium. 


Car. L. — Quomodo Julispus, negota Christiana reli- 
'oue, brllum contra Coustautium parabat, et de morte 


Constantii, Ibid. 
LIBER SEXTUS. Ibid. 
Caput eRixcM. — De Juliani genere ac disciplinis, et 

quomodo perveuerit ad imperiuu. Ibid, 


CAP. 1I. — Quomodo Julianus ad ritum devenerlt paga- 
noruimn, et de s»ocriflciis idulorum. 1052 
Car. [If. — Quomodo etiam ante imperium lateuter fue- 
rit RN i 
. 1IV.—Qusm fuerit Julianus Christlanisiufensus, 1033 
Y.—Quod initio imperii sui magis pepercerit Chri- 
Per 1074 
Cap. VI. — Quomodo Mares episcopus Cbalcedonism in 
facie redarguerit Julianum. Itid. 
Cap. VII. — Quod eos qui fuerant ἃ Constantio depor- 
lali revocaverit, et de vexatione ecclesiasticorum et po- 
"i Christiani. lbid. 
Car. Vill. — Deseditione apud Alexandriam orta cou- 
tra p:ganos. 1055 
Ca». 1X. — Quomodo Alexandrinus Georgius sit "jh. 
etus. td. 
Cap». X.--Quomodo Julianus (avunculus Juliani Apostat 
ecclesias clauserit et ecclesi: ornamenta diripuerit. 1056 
Cap. X]. — De Eusebio, Nectario et Zenone mri: 


bus 
CAP. XII. — De Hilarione moneclio, et crudelitste He- 
liopolitaporum et Árethusiorum coutra Christianos, et de 
Marco episcopo ejusque martyrio. 1057 
Cap. AMI. — De Macedonio, Theodulo et Tatiano mar- 
t ribus. 1058 
Cap. XIV. — De Basilio martyre «t Eupsyclio. 1059 
Cap. XV. — Qua in 682a cobtra Christianos crudeliter 
sint Fo et in Sebastia, et io Phoeuice. 040 
Car. XVI. — De simulacro "Androgyno a paganis in ec- 
clesia constituto. Ibid. 
Car. XVII. — De legibus quas Julianus contra rin 


(: uice —De reditu Athanasii ad Alexandriam. 1041 


Car. XIX. — De Lucifero et Eusebio. lbid. 
Car. XX. — De concilio 'apud Alexandriam cum Atha- 
nasio celebrato. Ibid. 


Car. XXI. — De differentia substantie et subsi: ἀν 
042 
CaP XXII. — Pars libri Athsna.ii de iieri ci: iur 


id. 
e i. XXIII. — Quia Eusebius veniens Antioehiam pro- 
pier Paulinum, et divisum videns populum fuerit μὰς ri 


"Car. XXIV. — De Hilario Pictavien:i. 1016 
Car. XXV. — De Macedonianis. lbid. 
Td XII — Quiadulianus quoque persecutus sit Ἵν 


id. 
roc XXVII. — Quomodo Julianus foverit Cyzicum [{ 
pter ps nitatis cultum. 017 
Vlll. — De Tito Bostrensi episcopo, Ibid. 

ur XXIX. — Quod Julianus precepit ut. secundum 
Christianorum ritum etiam pagani orationes οἱ elee..osy- 
nas facerent, et decimas Lemplis offerrent, et cxtera quie 
Christianis facere moris est adimlerent: 1018 

Cav. XXX. Quibus mod.s v onatus est paganitatem extol- 
lere, οἱ milites ad cultui idolorum iuclinore. 1030 


4258 
Car. XXXI. — De corpore martyris Ball e, et de EU 
lacro Apollinis fulmine concremato. 1051 


Cr. XXXII. — De publicatione vasorum eccl 'siastico- 
rom, et quomodo Julianus przfatus el Felix, annihilautes 
ecclesiam, divinitus supt puuiti. 1053 
Cap. XAXIII. — Quomodo apud Antiochiam sacerdous 
filius sit conversus. Ibid. 
Car. XXXIV. — Quomodo Julianus 3quis immolatitiis 
an eren polluerit, eique restiteriat Juyentius et n 
U 
im XXXV. — Quomodo Valeutinianos, qui post eum 
imperavit, propter aspersionem aqua immolatiude ΕἸ 
sirum percusserit templi. 
XVI. — De Artemio martyre et l'ublia abe 
) 
ἘΠῚ XXXVII. — De Basilio atque Gregorio. 1055 
Car. XXXVIII. — De his qui amore pecunie a fide de- 
clinaverunt. lbid. 
Car. XXXIX. — Quomodo Julianus pecunias abstulerit 
Christianis. Ibid. 
Cap. XL. — Quomodo ab Anto: henis irrisus sit. 1057 
Ma XLI.—De simulacro Christi, quod deposuit Vr 


e CAP. XLII. — De beneficio herbs qua nascebatur justa 
simulacrum Christi, et de nuraculis quse per loca diversa 
pro nomine Christi flebant. 1058 

Car. XLIII.— Quomodo Julianus Judzos ar.vaverit. cou- 
tra Christianos, et de templo Hierosolymorum. 

p. XLIV. — De bello Persico, et quotnudo Julianvs. 
illue perrexerit, 1059 

Cae. XLV.—Qucmodo Julianus monachus ejus (id est Ju- 
liani imp.) mortem, antequam audiret, preeeuntiaverit. 1061 

Cap. XLVI. — De inconsulto Juliaui ducatu. Ibid. 

Car. XLVII. — De peremptione Juliaui. 1064 

zit XLYII[. — Que magis post mortem ejus invente 


P'LIBER SEPTIMUS. 1003 


Caeur νλινῦμ. — De Joviani imperatoris auspic'is, et 
quemadmodum 3 Persidis finibus sit egressus. Ibid. 
Ca». 1f. — Quid sopbista Libanius contra Christianos 
serjpserit, et quomodo Socrates historiographus ejus dicta 
con'utarit. lbid. 
Cap. HI. — De rectitudine fidel Joviani, et quid Atha- 
nasius Alexandrinus scripserit. 1067 
Car. [V. — Quomodo Jovisni tempor;bus orthodoxi flo- 
urit et heretici sint oppressi. 1069 
— Quod Athanasius venerit ad Jovianum, et ali 

eo sit decen'er honoratus. 107t 
Car. VI. — De consulatu et fine Joviani. 1073 
Car. VII. — De ortu principis Valentiniani , et quemad- 
modum fratrem Valentem ipse fecerit imperatorei. It id. 
Car. VIII. — De Ambrosii Mediolanensis epis.opatu at- 
que fiducia loquendi. 1075 
Ca». IX. — Edictum Valentiniaoi et Valentis de consub- 
stantial Trinitate. 1071 
Cs». X.— Epistola Ilyricianorum episcoporum ad Orien- 
tales ej iscopos profitentium consubstaptialein Tri: xU 


Car. XI. — De hzresi Audzanorum. 1077 
Ca». XII. — De Latnpsaceno concilio. 1074 
Ca». ΧΗ. — Quemadmodum Valens fzctus fuerit Aria- 
nus, 1079 
Ca». XIV. — Qua crudelitate Valers sit usus adversus 
ortliodoxos. 1080 
Cap, XV. — De tyrannide et perditione Procopii. Ibid. 
Cap. XVI. — De exsilio sancti. Eusebii Samosateni pon- 
tificis, et quia cives ejus, amore (idei, alii episcopo $c sub- 
dere noluerunt, 1081 
Cap. XVII. — Deezxsilio Barse ep t. 1085 


Ca». XVII. — Item de crudelitate Valentis quam κι ssit 
guine" orthodoxos, exstincto Procopio. Ibat. 
XIX. — De Funomio bzresiarchà. 1084 


d xx — De s2itia Valentis cena Constantino eli- 
tanos orthodoxos. 
δου XXI. — De destructione murorum Chalcedonen. 


"Cie. XXII. — De nativitate Valeutiniani minoris, et de 
immensitate grandinis, et de ortu principis Gratiani. /bid. 
ὧν. XXIII. — Quomodo Ariani Macedonianos fuerint 
persecuti, et illi se contulerit ad Liberium. 1080 
Cip. XXIV. — Libellus Macedoniaborum Libe:io Ro- 
mano datus episcopo. 1081 
Cir. XXV. — Epistula Liberii Roman: urbis cpiscopi, 
et xiciliensis copcilii ad Macedouianos epi-copos post pui 
tennam. 1083 
πιὸ XXVI. — Cur Eunomius ab Eudozio “πείσει 
hn 


t us XXYII. — De latebris Αἰ αι δὶ. Ibid. 


4359 


Car. XXVIIT. — De concilio Tyanensi, übi htterse Eie 
tii et Occidentalium sünt recepta. 

Car. XXIX. — De Eudoxio epíscopo Ariano, et dé ἐξ 
Eine Valentís propter Evagrium orthodoxum ἐν 


T CIE XXX.—Quod octoginta orthodoxi a Valente in pud 
ctemati sunt. ]bid. 
: Cap. XXXI. — Quid Valens gesserit in Afitiochia et me 


p3docia. 

Ca». XXXII .-- Quomodo in Edéssa mulier eum filio cur- 
réns ad rasrtyrium, prafectum et imperatorem stupefactos 
à crudelitaté removerit. Ibid. 

Car. XXXIII. — De examinatione ét exsilio plurimorum 
orthodoxorum. 1005 

Cape. XXXIV. — De miracu'is confessorum. 1091 

Cap. XXXV. — De responso d:emonis, quis post Valen- 
ria pereas esset, et quod ob hoe Valehs multos s 

eri 

Ca». XXXVI.—De Basilio episcopo Cappadocize, et quo- 
fnodo exs'lit minas evaserit. ᾿ Dbid. 

Car. XXXVII. — De tine Athanasii Alexandrini, et suc- 
cessione Petri, et seditione contra eum fecta, et quoJ To- 
tam profectus sit. 1091 

Car. XXXVIIf. — Qoa crudelitate Lucius Alexandriam 
fuerit inttoductus. lbid. 

Cap. XXXIX. — Qu: miracula gesserint cremitie in ex- 
Silium a Lucio destina. 1c93 

Cae. XL. — Litter: Pétri Alexandrini pontificis, in qni- 
bus Lucii mala referuntur. Ibid. 

LIBER OCTAYUS. 1103 

Carvrt PRIMUM. — De conversatione, miratülis et respoti- 
sionibus vel scriptis diversorum monachorum , nec ron et 
episcoporum. Ibi. 

CAP. II. — Quod Ariani Constantinopoli comprehend: n- 
tes orthodoxos , multos in navi concremaverint. 1111 

Car. IIT. — Quod Valens paganis , Judzis et bzreticis 
tribuerit potestatem suas fest vitates a endi, et ortlio- 
MR ubique probibuerit, et d« Flaviani iodorique virtu- 
tibus 

Cap. IV. — De laudibus Aphraatee monachi, et quo ido. 
cia Valenti responderit, h 1113 

id. 


Car. V. — De Juliano monacho. 
Car. VÍ. — De Acepsema et aliis. 1114 
Car. ΥἹΙ. — De malis que sub Valente ín Alexand'ja et 

per OU ptum gesta sun 

Il[. — De Didymo et scriptis ejus; de Gregorlo 

ἄρον, Aeque miraculis. 1115 
Ca». IX. — Quod Novatiani festivitatero Paschee muta- 

verint, et de schismate inter Cornelium Romanum epi- 

$copum et Novatum facto pro recipiendis errantibus. 


16 

Car. X. — De Domaso et Ursino, qui Roms epo 
pariter ordinati sant. 

CA». XI. — De fine Yalentiníam majoris, ei auspiciis 
Valentiniani minoris; et quomodo Valeniipianus , viva 
priori coniuge, duxerit aliam uxorem. bid. 

P. XII. — Quod Themistius philosophus Valentem ab 

ortliodoxorum nece avocaverít. 411 
' J Car. XIII. — Quemádmodum se Gothi contulerint 
Valentem, et quomodo ad Gothos pestis Ariana perveni 


Ca». XIV. — Dv reversione Peiri episcopi in Alexan- 
driam, et de ejus morte, et de successione sre 


Car. XV. — Quomodo Valens contra Gothos pugnando 
$it deviclu« et mortuus, 

J.IBER NONLS. E 

Capvt ρβιμῦν. — Quía mortuo Valente Constántinopolim 
barbsri devastabant. 

Car. II. — De benignitste Gratiani, et fidel recütodine 


Car. III. — De cententioné apud Antiochiam inter Pau- 
l'oum m Meletium fa.ta, et de Ápollinsre Laodiceno ejns- 
que sec 1123 

CAP. i. — De Theodosii ducatu, et quomodo a Gratiano 
imperatore fuerit ordinstus et ad Orientale missus im- 
perium, orthodoxis profüerit et retruserit ME TLT 

Cap. V. — Quomodo Macedohiani dénuo ab orthodoxis 
di. isi sint. 1126 

Cap. VI. — Quomódo Theodosius imperator Thessalo- 
fiic v baptizatus sit. lbid. 

(Ap. VII. — Professio Theodosii de flde. lbid. 

Ca». VIII. — De Gregorio Nazianzeno Constantinopolim 

ranslato.. 1127 

Cap. TX. — De basilica «onctz:? Anastasise. Ibid. 

Cap. X. — Quomod^ "Theodosius ab Fcclesia. Constanti- 
lop s a Arianos repulerit. Ibid. 

XI; — De Bunoiii calliditate, 1125 


ORDO RERUM QUAE IN ΠΟ TOMO CONTINENTUR. 


41560 


Ca». XIT. — De concilio Constantinopolitano eon'ra Ma- 
cédouisdos. I tid. 
Ca». XIII. — De ordipatione Maximi C:nicf ejusdve de- 
itione, et ordinatione recta Nectarii, et de canonibos 
n ea synodo consiitutís. 1129 
Ca». XIV. — Ep.swia Constantinopolitani ecu "4 
papam Damasum et occidentales episeopos. 
C«». XV. — Epistola Damasi de damnatione Apollidaris 
8d Timotheum. 1155 
VC XV]. — Statota sedis apostolice contra ders 


hr 
Cap. ip. XVII. — Quod corpus Pauli Constantinopolitant 
pontificis 46 Ancvra fecerit reférri Theodosius. 1156 
Ca». XVIIL -- "De sospictis imperatoris Afcadii. — Ibid. 
Ca». XIX. — Quomodo Tbeodosius examinatione facta 
beereticorum omnes expulerit et foverit solos iaa n 
i! 
xc XX. — De schismate fseto inter Orientales et 
Egypt tíos "opter Flavianumn Antiochenum, 1158 
XXL-- omodo Justina Ambrosium fuerit perse- 
cuta, et de GE acce Deee et invasione Maximi. 11s 
Car. XXII. — De morte Timothei Alexandrini et ordi- 
natione Theophili. Ibid. 
Car. XXIll. — De prelio Theodosii eontra Maximum 
bod victoria. 1140 
X1V. — Quomodo lstrocinis que Roms per plstris 
nas Ἢ πὰ Theodosius imper. removerit, et de lege cootra 
Erde mulieres prolata. 114 
Cap. XXV. — Quomodo Amputloch'us Theodos'o persua- 
serit, ut Arfanoram conciliabula prohiberet. Ibid. 
Car. XXVI. — De morte Pavlini Antiocheni episcopi, et 
ordinatione Evagrii, et quomodo Flavianus sit Damaso re- 
conciliatus. 1113 
Car. XXVII. — Quomodo apud Alexatidriam paganorum 
S destrueta sint. Ibid. 
p. XXVIII. — De fraudibus quss per templa Ὡς τὸ 
gani faciebant. 
Ca». XXIX. — De characteribus sub cracis figura MH 
qw νὰ templo Serapi lis sunt inventi. 1144 
». XXE. — De cede quz sub Thocdosio Thessslonicse 
icti est, et de ἘΣ ejusdem Theodosii Aubrosii- 
que constantia. Ibid 
Ca». XXXI. — De virtntibus oxoris Theodosii. 1147 
Car. XXXII. — De indignatione et reconciliatione Theo- 
ipia: SETUpter Antiochenos, statuam conjugis illius ipt 


: is XXXIII. — Quomodo Theodosius fuerit ἀν τὸ 
ersus, 

Ca». XXXIV. -— Quomodo Marcellus episcopus Apameze 
Mid xxvi Oh da resbyteri pais 
P — am usam super 
dr iti, sint Pemoti: PUE E f 51 

vi. — De divisione hereticorum inter € τῷ 


jos. 
Cap. XXXVII. — De Sabbatio hzresiarcha. Ibid. 
Car. XXXVIII. — De Pascha, vel diversitate institetio- 
ntm eeu observationum quae per diversas Ecclesias cele - 
hrantur. 1153 


Ca». XXXIX. — De Pascha Mon!anistarum. 41:8 
Cap. XL. — De Arisnernm divisione. 1151 
Cav. XLI. — De divisiohe Macedonlanorum. 1158 


Ca». XLII.— De recessu Nili fluminis et rursus n "i 
i 
Car. XLIIT. — Quemadmodum caput Joannis iri) 
iens Ir. nien fuerit deportatum. 
Quemsdmodum Flavianus ἀπείρατος 
rit episcopatem. 1159 
— De Kugenió tyranho, et iGaQday 17: 


$0lu« s0ce 
Cae XI. 

fuerit superatus. 

Ca». XLV[. — De miraculis Donati pontificis in "en 
6 


Ci». XLVIT. — De Tbeotimo Tomitano pontiice. [δ Au 
C4v. XLVIIT. — De Epiphanio Cyprio. 

Car. XLIX. — Quomodo Habacuc et Miche ppt 

dix dg ra inventa sint. 1165 

— De fine Theodosii priaciris. Ibid. 

LIBER DECIMUS. 1165 

Carvr PRI UM, — De successiore Arcadii et BOR: 


Ca». H. — Quomodo Honorius ludum gladiatorum rre 
veriL, 
€:». LII. — De morte Nectarii Con-tantinopolitani epi- 
δουρὶ, et ordinatione actibusque Joannis. 1163 
Car. lV. — S OmOCS Eutrópius prepositus ix aabri io 
fuerit inem 
Car. V e conversione Celticorum per Iononem. 


Car. VI. — De Gaina magistro militum ejusque rebel- 
liene. Ibid; 


1261 


Car. VII. — De qusestione inter /Egyptios monachos 
exorta : AT en corporeus sit, an incorporeus. 11069 
CAP. — Quomodo hymni nocturni a Joanne n 


Eds 
Os IX. — Qüod episcopo Ignatio angelorum meum 
laudantium visio sit ostensa. bid. 


CAP. n — De inünicis Joannis. er 
Car. XI. — Quómodo Epiphanius Cyprius Joanni fuerit 
Vm 411 


Us 
Car. XII. — Qoomodo Joannes aeceperit Eppmamam. 


Ca». XIII. — Cur Augusta. gravius; οἱ per quos Joanni 
facia sit inimica, et quomodo exsilio fuerit puta. 


Care. XIV. — Quemodo Joannes sit reversus, et denuo 
ἃ c»xlumniatoribus impetitus. 1176 
UCxb, XV. — Qualiter Joabnes tractaverit πλοῦ 


4177 

Car. XVI. — De insidiis quz Joanni febant. 1178 
Car. XVIT. — De secunda depositione Joannis, et de 
&chismate facto propter eum. Ibid. 
p. XVIII. — De exsilio et morte Joannis. 1179 


Ca». XIX. — Quomodo Illyricum et Occidens propter 
. Joannem ab orientalibus se -uspenderint episcopis. lbid. 
C:». XX. — De ordinatione Arsaui Constantinopolitani 
et eus odio propter Joannem. 1180 
p. XXI. — De Eutropio lectore, propter Joannem in 
| iarcerbm conjeeto. lbid. 
Car. XXII. — De morte Arsatii et ordinatione pontificis 
Attici. - 118 
S d XXIIL — De successione diversorum mds rd 


P Cur. XXIV. — De concussionibus quas barbari reípu- 

blicz in'erebant. Ibid. 
Car. XXV. — Quoniodo Aléxaüder Antibchenus episco- 

pus discordantem populum ad unitatem revocaverit Ec.le- 


5e. i 
Car. XXVI. — Quomodo corpus Joannis Cobstantiuopo- 
Um fuer revocatum. Ibid. 
XVII. — De laudibus Theodosii junioris. — 1183 
Car. XXVIII. — De miraculis conwa Pefsas gestis. 


[bid. 

Car. XXIX. — De successione pontificum. 1184 
P. XXX. — De virtutibus Abdze apud Persas een 
Car. XXXI. — De Hormisda apud l'ersas nobilissimo 
coufessore. 1185 
Cap. XXXIL. — De Sanne apud Persas confessore, 


1180 
Cap. XXXIII. — Do Benjamin Persico diacono ejusque 
martyrio. vid. 


Car. XXXIV. — De Theodoro Antiocheno epo et 


Theodoro τ πο ξεῖθοῦ pontifice, 87 
Ca». De fine imperatoris Arcadii. 1188 
LIBER UNDECIMUS,; 1181 


CapvT ΡβΆιΜτ Μ. —- Quia Theodosii junioris impérium Mg 
fectus regebat Anthemius. 
Car. I1. — De Attico episcopo ejusque moribus. Ibid. 
Ca». I1 f. — De Theodosio episcopo Syndad:e, et quem- 
àdmodum illic Macedoníiani conversi sunt. 11:9 
Car. IV. — Quomodo Judius paralyticus per baptisma 
bit curatus. Ibid. 
, V. — De Sabbatio hzresiarcha ejusque AG HS 
90 


Ca». VT. — Do morte Dorothei Arianorum episcopi, et 
ordinatione Batbz, et qu& sub eo sint ge ta. Lid. 
; Dr Vll. — De ordinatione Cyrilli Alexandrini ponti- 

cis, 

Car. VIII. — Quomodo apud Persas per Marutham sit 
Mi enrique dilatata. [bid. 

Cap. 1X.—Quemadmodum Italiam vástarit Alaricus. 1192 

Car. ^ — De Collestino Romano pontifice, et aur ros 
Novatianos fuerit iosecutus, et de Sabbato. 1193 

Cap. ΧΙ — De seditione et necibus Christianorum p 
per Judieos 2pod Alexandriam provenerunt. Ibid. 

Car. XII.—De Hypatia pliillosopha, quomodo in Alexau- 


dtia fuerit interempta. 1194 
e. Xill. — Quomodo Judei présumptionis sume pos 
n3« C Xsolceriüt 1193 


(ιν. XIV. — De Judxo qui, cum sepe baptzaretur, 
aqua fontis abscessit. Ibid. 
Cae. XV. — Quomodo Barsbanoes rex Persarum Christia- 
nos (uerit ecutus, et a Romanis devictus. 1196 
CA». XVI. — Quomodo Ácacius Amid:e episcopus capti- 
vos Persarum redemerit a Romanis militibus, venditis va- 
e ecclesi», et pastos cum sumptibus ad propria destina- 


1198 
us XVII. — De Eudoxia uxore Thcedesii, et de laudi- 
bus ius;us Theodo. 1192 


ORDO RERUM QU/£ IN HOC TOMO CONTINENTUR: 


1562 
Car. XVIII. — Quomodo Joannes tyrannus in xir e 
fuerit superatus. . bes 
LIBER DUODECIMUS. 
2 PAIMUM. — De ortu Valentiniani prineipis ni Ph 
Ca». IT. — De bonis actibus Attici Constantiaopolitanl 
pontificis, Ibid. 
Ca». llf. — De ordin:tione Sisinnii οἱ moribus ipsius ; 
et quod Prochis ordinatus Cyzici non sit receptus. — 1205 
Car. IV. — De ordinatione Nestorii, et que sub eo in 
Ecclesiis tnala acciderint. 1204 
C^». V. — De Ephesino concilio contta Nestorium. 1207 
Car. VI. — Quomodo Joannes Antiochenus Cyrillum 
daimoaverit. 1208 
Car. V1f. — De ordinatione Maximiani COMUDHMO ON: 
Ca». VÍII.—Quod episcopi ex aliis ad alias Ecclesias siut 
mutati. Ibid. 
Car. ÍX. — Quomodo jud Cretam, quodam Judzo di- 
Cenle se esse Moysen, plurimi Judzorum deceptione sint 
mortui, et reliqui facti sot Christiani. 1210 
Cav. X. — De magno incendio Coüistantinopoli facto , et 
morte Maximiani , atque constitutione Procl. 1211 
Cap. XI. — De conversatione et moribus Procli. — 13212 
Cir. XII. — De victoria barbarorum. Ibid. 
Car. XIII. — Quomodo filia Theodosii ὙΠΡΉΒΟΒΟΣ A 


juncta. 


Ca». XIV. — Quomodo corpus Joannis. episcopi sit Con- 
dro lim revocatum. lbid. 
s πυροῦ Eudoxia uxor imperatoris on 


toma si sit profect 
-- Quod "Proclus Ttialassium senatorem aucto- 
ritate sua Ceu 48 ΠΟ ΙΚΟΝ, fecerit episcopum, Ibid. 
CASSIODORI GN 121 
COMPUTUS PASCHA 1219 
DE GOTHORUM ORICINE ET REBUS GESTIS, au- 
ctore Joraande, 951 
Praefatio. lbid, 
Capur ρλιμῦμ.--- Ὦο totius orbis terrarum divisione. /bid. 
σαν, II, — De Britannia insula. 1252 
Car. IIl. — De Scanzizx insule situ et. nationibus. 1253 
Ca». IV. — Gothi unde primum egressi, quo pacto se- 
dessuas paulatim. promoveriut in Sc ytbiam l'ontico mari 
vicinam. 1251 
Cap. V. — Scythis situs et descriptio, et variz& Gotho- 
rum iu Ὁ sedes. 1355 
CAP. I. — Gothi Vesosim /Egyptiorum regem protli- 
Pini et n in reditu ex Agypto subjugant. Item, de 
ariborun origiae. 1257 
Car. VII. — Amazones àbsentibus in pralio maritis, 
hostium variis incursibus resistunt, et diversas Ásiz gen- 
tes bello superant. lbid. 
, VII. — De Amazonum cum vicinis gentibus concu- 
bitu earumque partubus. 1258 
Car. 1X.— De viris Amazonum, et eoruin rege Telepho, 
deque rn ortu et rebus gestis. 1 
(op. — De variis Gotliorum adversus reges Persarum 
et Macedonum bellis et victoriis. 1259 
Car. XI. — De Dicenei Boroistse 2d Gothos adventu, qui 
eos omnem pbilosophiam docuit; deque ejus summa apud 
Gothos auctoritate, item de Comesieo Dicenei near 


Cap. XII. — De Corillo Gothorum rege. Item descriptio 
pue gi ug. Item descriptio Danubii. 1261 
. — De Dorpaneo Gotliorum rege, et varii 
ME ἐντὸς Romanos sub Domitiso0o imp. pralis οἱ vic- 
toriis. [bid. 
Car. XIV. — Genealogia procerum Gothorum, quos illi 
an:es, id est, semideos vocabant, deque eoruu origine et 
fine. 1263 
Car. XV. — De Maximini imp. e gente Gothica orti 
M NUR. et quo paeto ad imperium pervenerit. 1263 
— Got i antea Rouanorum (fuderati, ob dis- 
The Ἢ "ibi Spend hostes fac.i, Musiam I üraciauque 
vastant, ductu Osirogoth:e regis. Ibid. 
Ca». XVII. — Fastida Gepisrum rex, Ostrogothz Go- 
tiorum regi bellum infert ; i victores evadunt. Item “16 
cognatione inter se Gothorum et Cepidarum. 1264 
CAP. XVIII. — Cniva rex Gothorum post. obitum Ostro« 
go he exercitum in Masiam ducit, et variis preliis Ro« 
ina .08 MM : in quibus Decius esxditur, 20N 
Car. XIX. — Quo paseto Gallus et Volusianus foxlus cum 
Gothis iniorint, et /Emilianus Miesiatu iufestarit. 1266 
Cap. XX. — Gothi regnante Gallieno in Asiam involas', 
Diane Ephesine templum incendunt, Chalcedoulain sul « 
vet tun, "Trojam vastaut, 'I'hraciain-infestant. ]bi .. 
CAP. XXI. — Maximianus imp. Go)horum auxilio maxi- 
mas victorias de l'arthis et Persis reportavit. Constantinus 
euam euru n auxilio m .Hta prieclace ges it. 40:α: 


1$05 


Ca». ΧΧΗ͂. — Geberich Go:horum rex Visumaro Wan- 
dalorum regi bellum infert et vincit. Pauci Wandali e clade 
superstites Pannoniam a Constantiuo inbabitandam petunt 
et obtinen!. 1201 

Cae. XXIII. — De Frmanarici regis Gothorom, qui 
Alexandro Magno ob mullas gentes quas perdomuit com- 
paratus fuit, in. Erulos, Venetos et /Estrogotios expedi- 
tionibus el victoriis. Ibid. 

Car. XXIV. — De Hunnorum exse:randa origine, vene- 
ficarum scilicet cum immundis spiritibus congressu. Et de 
Hunnorum in. Ostrogothios Scythicos ex ione ; uhi et 
de immani et terribili Hunnorum vultu. 1208 

Cap. XXY,—Vesegoths, Ostrogothis ἃ Wandalis victis, 
a Valente Imp. Moesiam habitandam 3sppetunt et obtinent; 
et cum Christiani fleri cuperent, Valens, ut Árianus, pre- 
dieatores Arianos ad eos mitlit, et. perfidi sus veneno 
inficit. 13/0 

Cap. XXVI. --- Vesegothi Romanorum subditi, ingenti 
fame pressi et a ducibus Romanis pessime habitl, »ese in 
libertatem vindicant, et Thrscias Dsciftnque Ripensero oe- 
eupant. Yalefis imp., qui eos Aríana perüdia Infici curarat, 
diviua vindicta sb ipsis comburitur. — 1270 

Ca». XXVII. — Vesegothse, Theodosio imp. eis inter- 
Decionem mollente, eo &grotante ad Thessaliam, Epiros, 
el Achaiam, et Pannoniam presedandas digrediuntur. Gra- 
Lianus imp. foedus cum iis init, quod et Tireodosius -—À 


Car. XXVIII. — Atanaricus Vesegotbarum rex, Fridi- 
gerni successor, ἃ Theodosio imp. Constantinopolim « vo- 
λυ, magnis honoribus ab eo afficitur, ibique moritur : 
ubi et de Foederatis, οἱ de Theodosii adversus Eugenium 
tyrannum, qui Gillias oecuparat, apxilio Sero 


τ 271 

Car. XXIX. — Vesegoth:s, subtractis sibi a Theodosii 
&liis consuetis donis, pe: Uesi otii, Alaricum sibi regem eli- 
gunt, et ItAliam invadunt. Ibid. 

Ca». ΧΧΧ. — Alaricus Stiliconem Gothos inopinato bello 
adorsum csdit; Italiam vastat, Remam spoliat. Inde, in 
Africam cogitans, cum g eie moritur. Vesegothe Alari- 
cum io alveo flumibis ntini mira ratione ἀν ἢ - 


Cap. XXXT. — Athaulfus Alsriei successor ]taliam spo- 
ΠΝ Rcgcm Honorii imp. germanam uxorem ducit. Ex 
L1 in Gallias, ad exig inde Wandalos et Alanos 
wansit. [nde in Hispaniam; ibi interficitur, Item ἐν γα 
cus tertius Vesegotharum rex interficitur. 215 

Cap. XXXII. — Valia quartus Vesegotharüm rex, pace 
cum Honorio Imp. inita, Placidiam Romanis reddit. ltem 
de Constantino, Constante, Joiino et Sebastisuo, Gallise 
invasoribus. 1274 

Ca». XXXIIT. — De Wandalorum regum servie in Africa 
per annos fere centum, utque Belisarius de Gilitnere Cou- 
stantinopolim adducio triumpharit, et Africa rursum impe- 
rio Romano adjecta fuerit, ltem de Valise morte. — Ibid. 

Ca». XXXIV. — Theodericus quintus Vesegotharum 
rex. In huuc Romani cum auxiliaribus Huanis rupta pace 
exercitum ducunt. Feedera firmantur. Attila pacatur. [tem 
de Attilz aula. 1218 

Ca». XXXV. — De Αἰ} regis Hunnorum patre, fratri- 
bus, deque ipsius statura, l'orma et moribus. Item de gla- 
dio Martis, quem ipse usurpavit. Locus insignis e Prisco 
historico. 

Car. XXXVT. — Attila, suapte nabira ad. vastandum or- 
bem paratus, a Gizerico Wand^lorum rege multis muneri- 
bus ad id instigatur. Is omni ratione discordiam inter Ro- 

anos et Gothos serere conatur; sed frustra. Epistola 

alentiniani Jmp. ad Vesegothas eorumque Fen o 

4 

C^». XXXVII. — De iis rebus quse in ipsorum bellorum 
motibus, priusquam pralium iuter Romanos et Hunnos 
committeretur, acciderunt. 1218 

Cap. XXXVIII. — Positio loci quo in Catalaunicis campis 
prelium inter Romanos et lInunos est commissum, et de- 
Ucriptio utriuxque aciel. Ibid. 

Cap. XXXIX. — Αἰ} oratio ad Hunnos qua eos ad 
proelium adversus Romanos ineundum exhortatur. 1319 

Cap, XL. — Suecessus prielii commissi intere Romanos 
et Vesegothas adversus Hunnos. Theoderici regis mors. 
Auila se plaustris vallet. 1280 

Cap. XLI. —Thorismundos Theoderico regl patri suo ex- 
fequias parat, et consilio Aetii patricii, qui Hunnis funditus 
interemptis, rale a Gothis metuebat, imperio Romano se 


ORDO RERUM QU.E IN II1OC TOMO CONTINENTUR. 


1564 


recipit, et patri succedit. Franci et Gepide τ᾽ 18 clade 
se atterunt. Numeru$ czesorum in prelio inter Homanos et 
Attilam, 1231 

Car. XLIT. — Attila de Vesegotharum recessu a Roma- 
his certior factus, ad oppressiorem Romsnorum omnibus 
viribus se confert. Aquileiam, Mediolanum, Ticinum va- 
stat. Leo papa ad eum sccedit, et pacem Italie certis con- 
ditionibus impetrat. Attila ad suas sedes ultra Danubium 
remeat. Ibid. 

Cas. XLIIT. — Attila in Alanos trans Ligerim considen- 
tes movet. À Thorismundo rege Vesegotharum couserto 
pieno in suas sedes fugere compallitur. Thorismundi cs- 


eg. 283 
Cap. XLIV. — Theodericus Thorismundi frater rex Ve- 
segotharum Riciarium Suevorum regem, qui Hispaniam 
invaserat, bello superat. Achlulphum clientem Suevis pree- 
ficit. Is tyrannidem affectaos capite plectitur. Suevi per- 
missu Theoderici Remismundum sibi regem eligunt. Tbeo- 
derici regis mors. 1285 
Cap. XLV. — Euricus Vesegotharum rex Theoderico 
succedit, Romanis imperatoribus aliis super alios caesis. 
Gizericus Wandalorum rex Italiam invadit, Romam vastat. 
Euricus Gallias invadit, Britones Romanorum suxili;rios 
profligat, Arvernam Gallis civitatem occupat. 
Car. XLVI. — Odouacer Turcilingorum rex Italiam io- 
vadit et su spat 1285 
Ca». XLVIÉ. — Euricus Vesegothatum rex Arelatum, 
Massiliam et Burgundiones subigit. Moritur. Alaricus Eu- 
rici fllius, nonus Yesegotharum rex. Ibid. 
Car. XLVIII. — Osirogotharum regum ab Ermanarici 
regis decessioue genealogia, usque ad Walamirum Tbo- 
rismundi filium, et Attil:e mortem. Ibid. 
Car. XLIX. — De Attile Honnorum regis orte ex ni- 
mia ebrietate, οἱ de inagniflcis exsequiis ei dixo 


Ca». L. — Atuíla mortao contentio inter innumeros ejus 
fllios de successione orta. Ardaricus Gepidarum rex Eilac 
Awil» filium in ΜΕΝ interficit, reliquos filios ad Ponti- 
cum usque mare fugat. Marcianus imp. variis Gothis et Ge- 
pidis diversas sedes concedit. 1231 

Car. LI. — De Gothorum qui Minores dicuntur sedibus, 
et de Vulfila ipsorum pontifice, qui eos litteris MET 

Ca». LII. — De Ostrogotharum variis post Attilss mor« 
tem sedibus in Paanonís, utque Attilz filius irruentes pro- 
pulsariut ja Scythíam ; ee Ostrogotharum cum Roma- 
Dis amicitia, obside pacis Constantinopolim misso Theode- 
rico Theodemiri filio. Ibid. 

Ca». LIII. -—— Ostrogothse post Attilss mortem io Satagas 
movent. Hunnos, duce Dinzione Attile lilio, obsistentes 
propulsant. Varia Ostrogotharum cum Suevis et Sciris 
prelia. Walemiri mors. Sciri ad ibternecionem cs 


Ca». LIV. — Suevorum reges Hunimundus et Alaricug 
cum Sarmatis et m Gepidis et Rugis iu Ostrogothas 
moventes, maxima clade afficiuntur. 1291 

Cap. LV. — Theodemirus rex in Suevos movet, ue 
vastat, et pene subigit. Theodericus Theodemiri tilius 
peue adhuc puer inscio patre Babai Sarmatarum regem 
adortus, interimit. Singidonum civitatem capit. rid. 

CA». L VT. — Ostrogothse pertzesi pacis, I:aliam, Gallias 
et [llyricum infestant. Theodemirus fa dere cum Romanis ἢ 
inito moritur. lbid. 

Cap. LVII. — Theodericus Ostrogotharum rex a Zenoue 
bhnp. Romam evocstur, ab eo adoptatur, consulatu et 
equestri statoa donatur, Odoacrum iu Hesperia maga 
clade afficit. [nsignia "egis Romanorum assumit. 1293 

Car. LVIII. — De Theoderici regis uxoce Audefle.ia, 
et coneaübina, ejusque filiis et flüabus, earumque cutn va- 
riis regibus conjugio aliisque atfnitatibus. Item de Mu.i- 
doue grassatore, et de tropzeo de Fraucis parto. 1293 

Car. LIX. Theodericus rex senex Athalaricum (il.:e 
sux» Amalasuenthze !.ljum, pstre orbum, regem denuutiat , 
Athalarico immatura morte sublato, mater Theodatuui cou- 
sobrinum suum regem instituit, qui illam in insulatu quame- 
dam relegat, ubi strangulatur. 1391 

Car. LX. — Relissrius a Justiniano imp. adversus Go- 
thas cum exercita mittitur. Siciliam occupat. Gothi Witi- 
iu regem sibi eligunt ; Theodotum interliciunt. Witigis 

avennáu cum Mathasuenta reglisque opious dedit Ro- 
inauis, 13.t5 


FINIS TOMI SEXAGESIMI NONI, 


(20 Jl 


Á 


Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. 





- THIS. VOLUI 
DOES NOT CIRCULATE 
OUTSIDE THE LIBRARY 





9 2044 054 758 727